~~ HZ. MUHAMMED (SAV)isamveri.org/pdfdrg/D234656/2014/2014_HAZERD.pdf · 220 Hz.Muhammed (sav) ve...
Transcript of ~~ HZ. MUHAMMED (SAV)isamveri.org/pdfdrg/D234656/2014/2014_HAZERD.pdf · 220 Hz.Muhammed (sav) ve...
![Page 1: ~~ HZ. MUHAMMED (SAV)isamveri.org/pdfdrg/D234656/2014/2014_HAZERD.pdf · 220 Hz.Muhammed (sav) ve Mesqjt Ey ~am ylice, adt miibarelc ve temiz evladtAmine'ninl Ugur. berelcet ve if{etle](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051409/6017b537ba8c90196a7d2ee3/html5/thumbnails/1.jpg)
~~ HZ. MUHAMMED (SAV) VE
MESAJI
Editor Mehmet Mahfuz SOYLEMEZ
Dem.No:
islauu i:umter Dergisi Yaymlan Ekirn 2014
![Page 2: ~~ HZ. MUHAMMED (SAV)isamveri.org/pdfdrg/D234656/2014/2014_HAZERD.pdf · 220 Hz.Muhammed (sav) ve Mesqjt Ey ~am ylice, adt miibarelc ve temiz evladtAmine'ninl Ugur. berelcet ve if{etle](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051409/6017b537ba8c90196a7d2ee3/html5/thumbnails/2.jpg)
HASsAN B. SABiT'iN HZ. PEYGAMBER i~iN NAZMETTiGi MERSiYELER UZERiNE1
Dursun HAZER.
Resa. birine oliimiinden sonra aglama, onun iyiliklerini sayarak methetme ve methederek aglam~. feryat figan etme anlamlanru i~eren bir kelime olup bu maksatla nazmedilen kasidelere mersiye denmektedir.2 6lene duyulan vefa borcunun ~air tarafindan soz ile ifa edilmesidir.3 ~air. olenin aralanndan aynlmast ile kendisini saran iiziintiiyii dile getirip ardmdan da onun iyiliklerini, giizel hasletlerini zikrederek onu metheder. Unh1 Arap ~iir ravi ve ele§tirmeni Kudame b. Cafer, "ol_uyii anmarun onu hayatmda iken methetme gibi oldugunu" be~§ ve bu sebeple medih ile mersiye arasmda fark gormemi§tir.4
Ancak mersiye. ~I.l.tgt beklenilen bir istek veya arzu duyarak soylenmedigi i~in en zor §iir turU olarak kabul edilmi§tir.5
Mersiye, sevilen ki§inin beklenilmeyen olw:i:ulne duyulan acmm i~lendigi aglama bOliimu. olenin erdemlerinin anlaWd.Igt ovgu bOliimu ve bu gerQegi kabullenip sabnn tavsiye ecilldigi sonu~ boliimiinden olu§an bir yapt i~ermektedir. 6 Mersiyelerde birkaQ istisnayt hari~ tutarsak nesib boliimiine yer
vertlmemi~tir. 7
Klasik Arap §iirinde birQok mersiyeler nazmedilmi~ olup islam oncesi ve ·sonrast doneme ait ustiin sanat ozellikleri olan mersiyeler giiniimiize kadpr ula§IID§tlr. Donemin killturel yaptsrm ve inan~lanru i~lerinde banrtdtran bu §iirler. Arap §iirinin onemli bir tfuiinu te§kil etmekteclir.
islam oncesinde Araplar oliim ile yok olu~u ayru anlamda telakki eder, oliim sonrast hayata inanmazlard.I.8 Kur'an-1 Kerim onlann bu halini Nahl Su-
<;alJ~maJD.IZda ge~en tum mersiyeler Hltit Oruv. iiAhiyat Fakrutesl O~etim Oyesl Yard. Do~. Dr. Abdurrahman Qzdemlr tarafindan manzum hale ~evrilmJ~tir. D~. Dr .. Hlt!t Oruversltes! ilahiyat Fakfiltesl ogretim Oyesl.
2 el-Cevheri !small b. Hammad: es.Sihiihu Tacu'I·Lugd ve Sihiihu'I·Arab!yye. tahk.: Abdulgafur Attar. Daru'l-'ilm h-1-Metay!n. 1990. c. VI. s. 2352: MakbUI All Be~ir en·Nl'me. ei-Merdsl e$· Si'riyyeji Asri Sadri'l-isliim. Daru Sadie, Beyrut. 1997. s. 13· 14: M. Fazuk Toprak. "Merslye·. 1Urkiye Diyanet Vak.ft is !fun Ansiklopedisi (DiA). c. XXIX. s. 215.
3 Mustafa Sadlk er-Rafi'i, TWihuAd.dbi'L·Arab, Daru'l-Kitabl'l-Arabi. Beyrul. 1974, c. ill. s. 106. 4 Ebi.t'I-Ferec Kudame b. carer, Nakdu'!i-si'r, thk. Kemal Mustafa. Mektebetu'l·Hanci. Kahire,
1979. s. 100. 5 Ibn ~ik el-Kayrevaru. Ali el-Hasan. el·'UmdejiMehlislrti'!i-sl'r ve Ad.dbih. I·D. thk. Muhammed
Karkazan. Daru'l-Ma'rife. D~k.. 1994. c. I. s. 251. 6 M. FarukToprak, "Mersiye". DiA. c. XXIX. s. 215. 7 Mustafa Sadlk er-Rafi'i, TWihuAd.dbi'l-Arab. c. ill. s. 107. Hz. Peygamber'ln ~iairl Ka'b b. Ma.llk
Hamza b. Abdulmuttallb'e yazch~ mersiyesinde Zamrtyye fslmll af!ikmdan bahsebn.l~tir. Bkz. Divdnu Ka'b b. Mdlilc el·EnsOri. thk.: Mecid Tarad. Daru Sadt.r, Beyrut. 1997. s. 36.
8 Mak.bUI All Be!$ir en-Ni'me, el·Merdsi ~-Si'riyye ji Asri Sadri'l·fsliim. s. 21.
![Page 3: ~~ HZ. MUHAMMED (SAV)isamveri.org/pdfdrg/D234656/2014/2014_HAZERD.pdf · 220 Hz.Muhammed (sav) ve Mesqjt Ey ~am ylice, adt miibarelc ve temiz evladtAmine'ninl Ugur. berelcet ve if{etle](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051409/6017b537ba8c90196a7d2ee3/html5/thumbnails/3.jpg)
Hz. Muhammed (sau) ue MesaJt
resi/16. 38, YasinSuresi/36, 78, Hud/11, 7. ayettezikretmi~tir. CasiyeSuresi/ 45 24. ayette ~oyle buyrulmaktadu': "Ded.iler ki: Hayat ancak bu diinyada
y~ad.Igumidu'. Olfuiiz, ya~anz. Bizi ancak zaman hela.k eder.".
Ahlret inanct, islfuni donem mersiyelerinde i~lenen en temel anlamlardan olmu~tur. Kur'an-1 Kertm'in bildirdigi oliim yokluk degil, diinya hayatmm vaz
ge~ilmez sonucu, yeni bir hayatm ba~langtct i~in ilk adlmdlr.
Cahill donem mersiyeleri akll, ~ecaat. hilm ve iffet temalan ve i~erikler!9
gibi kabile degerleri iizerine lrurulmu~tur. islamr donemde, Cahill donemde i§lenen bu degerlere ilaveten dini anlam ve degerler mersiyelerin en onernli
konulanm te~kil etmi§tir. Cahiliye doneminin ovguye laJ!k mertllk degerlerinin ~ogu anlam kaymalanna ugrayarak islfuni anlamlara donu~mu~lerdir. ~una ilave olarak. her iki donemin mersiyelerinde vefat edenin onernli stfatlan
ile birlikte arulart diinya metalannm bu aynh~la ba~ b~a kald.Iklan hiiziinleri dlle getirilmi~tir. 10
••••••
Mersiye ile ilgili bu lnsa giri~ten sonra sunumumuzun esas bOliimiine ge~iyoruz. Sunumum, Hassan b. Sabit'in mersiyelerinin tercOmeleri Ue birlikte serdedilmesi, bunlarm sanat degerinin tespiti ve i§lenen anlamlarm lizerinde
durulmasuu i~~ren ii9 boliimden olu~maktadlr.
I)
Hassan b. Sabit. mersiyelerinin tamam.uu islami donemde nazm.etmi$tir. islam tarihinde onemli yeri olan Hz. Hamza. Hz. Osman gtbi bir~ok sahabe hakkmda mersiyeler nazmetmi~tir; bu mersiyelerinde olenlere aglami$. giizel hasletlerini sayarak onlan methetmi~. du~manlaruu da hicvetmi~tir. Hz. Peygamber hakkmda klasik Arap ~iirini konu edinen kaynaklarda ve divarunda tespit edebildigimiz alh adet mersiyesi vardlr.
Hassan b. Sabit'in Hz. Peygamber'e dair mersiyelerini, i$ledigi anlamlara bakarak iki zaman birimi i~inde nazmettiguu gormekteyiZ. 11 Hz. Peygamber'in vefatmdan itibaren defnedilmesi tamamlanmcaya kadar u~ mersiye nazmetmi~tir. Bu sfue i~inde bunlarm di~mda biri bir beyit digeri iki beyitten olu~an mersiye tfuii iki $iiri daha vardu'. Kirk alh beyitten olU§an en onernli mersi-
9 Cahill ~Ur gelenegtnde, ak:1l temas1 fo;lnde, dertn anla}'l~. bilgi. haya. meramuu giizel anlatabllme. sfyaset. yumu~ak huyluluk, olaylan dellllerle anlatma gibf slfatlar melliedilene ya.la~bniU'dJ. K3.naat, elbfse temlzljgi, nefslne ve arzulanna du~kiin olmama suatlan fffet kavranu fo;lnde gOlillt1rdu. Himaye etme, savunma. lntlkam alma, d~ana zarar verme, heybet, karanhk geeelerde ve JSSIZ t;oUerde yiin1Jfu1, ~ecaatin blrer tecellileri olarak kabul edlllrdJ. Ho~goru, cOmerWk, fsteyene yard!m ellni uzatma, mJsaftrlere f.kram, adalet slfab felnde detterlendlrillrdJ. Bu slfatlan kullanarak yaptlan medlh fsabeW goriiliirdii. Bkz. Kudame b. CAJ'er, Nakdu'!i·~i'r, s. 67-68.
10 Kudll.me b. CAfer, Nakdu'!i-~i'r, s. 101. 103. 11 Makblll All B~1r en-Ni'me. el·Merdsl f!_$-~i'riyyeflAsri Sadri'l·isliim. s. 54.
![Page 4: ~~ HZ. MUHAMMED (SAV)isamveri.org/pdfdrg/D234656/2014/2014_HAZERD.pdf · 220 Hz.Muhammed (sav) ve Mesqjt Ey ~am ylice, adt miibarelc ve temiz evladtAmine'ninl Ugur. berelcet ve if{etle](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051409/6017b537ba8c90196a7d2ee3/html5/thumbnails/4.jpg)
Killtiinlmilzde Hz. Peygamber 219
yesini ise Hz. Peygamber'in ahirete irtihali iizerinden bir sfue get;tikten sonra nazmetmi~it:ii-. ibn Sa'd'm et-TabakO.tu'l-Kubrd (c. ll; s. 323-324) adh eserinde· on ut; beyitten olu~ian bir mersiyesi daha bulunmaktachr. Ancak elimizde bulunan Hassan b. Sabit'in divanlarmda bu mersiyeye rastlamadtguruz it;in buraya almadtk. Hassan b. Sabit'in hayah ve ~iilri iizerine t;aill;;ma yapan ihsan en-Nass, bu t;aill;;mada ilertde SIIaSJYla zikrettigimiz bir ve U.t;iincii mersiyeler hartt; diger mersiyelerinin Hassan b. Sabit'e ait oldugu iizertnde ~iiipheler bulundugunu zikretmi~tir. 12
Hz. Peygamber defnedildikten sonra onun ahirete got;tiigiinii kabul etmeyen sahabeler olmu9tur. Hassan b .. Sabit bir beyitten olu!]an ~iirinde onlara seslenerek soyle demi~itir:
Allah'ut el(:isini misk sandukasuta dejhettiniz, farktnda. degil misiniz lui1il1 Birbirin.e k~I7U.$ kajur ve od agacmdan milt~ekkil ~indeki rayiha.13
iki beyitlik mersiyesinde Hz. Peygamber'den sonraki hayatl kendine yak saynn~b.r:
GOZiimil.n bebegiydin bil ki benim sen GOrmez oldu bu goz, senin Tcederinden..
Dileyen olsO.n aldumam senden sonra
Bir senin listiine til:rerdim ben zira. 14
Birinci mersiyesi:
Neyi uar gozilnO.n? Yolc, zira kendisinde uykunun tek zerresi
GOzpUlarlanna ~e~ sankigoZil iltihaplutut sfumesL
Konup yerle!iti Mehdl'ye bir end{!ieyle o pak ve nezih sima.
Ey yeryiiziine ayalc bas17U.$larut en haytrllst. uzalclQ!imal
Tenim topralctan /corusun senL uah bQ!iuna gelene, lc~ke ben
Once gomflleydim Garkad Mezaruguta15 senin temiz cisminden..
Anam babamfeda olsun, goriip. vefatma. !iahit oldu§um zat.. 0 hidayet nebisidir ld pazartesi gO.nil eyledi vefat.
Ah eder oldwn, uejatt. sonrast. !iQ!ilan, ne yapacagut bilmez.
Vah bana ki ke~ke do{Jmasaydun; bu yaman act zira ~ekiimez.
Medine'de insanlarut ~inde. nastl durayun senden sonra
N'olaydt da sabuh yerine ytlan zehri ~irileydi bana.
Yahut n'olurdu. em.r-i Hak uald olsaydt, tarafi.nuza yoneWc. Ya serirt, ho!i bir gecesinde bu gO.nO.n yahut yarut bilemedik;
Ve kopup layametimiz hemen.. kav~aydtk o gilzel insana
Karalcteri buto.nilyle haytr, asil soylu o yilce sultana.
12 ihsan en-Nass. Hassan b. sabit. Haydtulu.t. ue Si'ruh. Daru'l-Flkr. Olm~k 1985. s. 253-254. 13 DiulUtuHassdn b. sabit el·Ensdri. ~rh. Yusufid. DAru'l-Cil. Beyrut 1992, s. 104. 14 Divdnu Hassan b. Sdbtt. s.156. 15 Garkad. Medine kabrlstarunda ye~en bir tilr dlkenll ~ agaetdtr. Bu agacm yetf~mesi sebebly
le Medlne Mezaril~ Hz. Peygamber d6nem.inde "Garkad" d.lye lsimleniyordu. Bkz. ibn Man.zUr. Muhammed b. Mukerrem b. All b. Ahmed b. Habka el-Ensarl. Lisdnu'l·Arab. I-XV, Darn Sadir. Beyrut 1990. c. m. s. 325.
![Page 5: ~~ HZ. MUHAMMED (SAV)isamveri.org/pdfdrg/D234656/2014/2014_HAZERD.pdf · 220 Hz.Muhammed (sav) ve Mesqjt Ey ~am ylice, adt miibarelc ve temiz evladtAmine'ninl Ugur. berelcet ve if{etle](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051409/6017b537ba8c90196a7d2ee3/html5/thumbnails/5.jpg)
220 Hz. Muhammed (sav) ve Mesqjt
Ey ~am ylice, adt miibarelc ve temiz evladtAmine'ninl
Ugur. berelcet ve if{etle dogumun ger~elcl.e~tirdi o senin.
Yolunu aydtnlatan bir nur olaralc yar~larm batun
Kimi lcutsal nura iletirse, yolun bulur, ~i yiinir dilzgUn.
Rabbiml Peygamberimize lcav~tur bizi. onunla birlik ~ret.
Mekdn olsun bize hasetcilerin gazlerin k~tiran CenneL
Firdevs Cennetinde onla bir olmayt lehimize eyle imld!
Ey Celdl.. Yilcelilc ve de Hwcimiyet Sahibi Ceniib-t Mevldl
Her haber al~ta. yemin olsun ldAUah'a. bir alene dair
GOzlerimden ilUiki Nebiyy-i Z"~dn Muhammed ~in y~ gelir. Vah b~tmza gelene ey Nebfnin ensan ve cemaatil
Kabrin derununagizlenen o miibarekten sonra n'ola atL
• Y~adtklan diyarlar dar gelip stktt da Ensar't. oldular:
Karardt yilzleri rasttk t~t gibe, simsiyah bir hal aldtlar.
Onu biz dogurdulc; anast bizdendir, bizdedir Jceza mezan.
Kabil mi asla bize olanjazla nimetirlin irtkiin.
Sayesinde b~etti bize Allah. ~ereje mulcarin hi.dayet. Ve Ensarma. ~ahit olunan her saatte, eyledi inayeL
Dua ve salavat ganderdi hah ve ~tnt saran melekler,
Bir de iyi irlsanlar, o miibarek Ahmet'e, ciunlesi beraber.
Sevince boguldu Yesrib Htristiyanlart ve Yahudileri.
Dejnedild@i tiirbesinde gizlenince. o hidayet rehberi. 16
ikinci mersiyesi:
Haber verin mislcinlere, onlart btra.ktp gil:t@ini hayrtrt,
Nebiyle birlilc, seher vakti onlardan uzak~tlgtn hayktrtn.
Kirnin yantnda sl{ltnalc ve binelc bulurum arttlc o olmadan!
Nice saglartm ehlimin nzlam. yagmur garmedilcferi zamanl
. Yahut lcimi paylayabiliriz lcorlcmalcstZtn htr ~ucarmastndan!
SOzde Stntrt ~tlgt vakit dil veya siir~tii§il zaman llsan.
Bir ~tktt kendisi. pe~inden yiirildugilmilz bir me~aleydi. Tanrt'ntn ardt stra. kulaktt. gazdii., hdstlt kelam her ~eydL
Onu lahdine 1coyup ilzerini arttilkleri giln ke~lce bizler.
Ve gamCtp ilstilne toprak attlgll).da oradaki her bir nejer.
i~imizden telc ldmseyi btralcmasaydt onun ardtndan Hildal
Y~atmasaydt d~i veya erlcelc, hf.cbir varll{lt ondim sonral
Boynu billcilldil Benil Neccdr'tn batiin: 1artldt kolu kanadt.
Bayley~ ne ~e emr-i ildhi. buym~ takdiri ve muradL 17
16 Ibn Hl!ill.m, es-siretu'n-Nebeuiyye, l-N. thk. Mustafa es-SekkA, lbrahlm ei-Ebyari. Abdulhaliz ~clebi, el-Mektebetu'l-hmlyye, Beyrut, ts .. c. N. s. 669-670: Ibn Sa'd, et-Tabalcdiu'I·Kubra. Darn Siidlr, Beyrut, tz .. c. II, s. 322-323; DivCuu.LHassfin b. Sdb!t. s. 99-102.
17 Ibn Hl!/:im. es-Sire. c. N. s. 670-671: ibn Sa'd, et-Tabaklltu'l-Kubra. c. II. s. 324; Diuanu Hassfin b. SdbiL s. 155-156. es-5"11'e'de merslyenin sonunda blr beylt daha vardlr. divarunda bu beyit yoktur.
![Page 6: ~~ HZ. MUHAMMED (SAV)isamveri.org/pdfdrg/D234656/2014/2014_HAZERD.pdf · 220 Hz.Muhammed (sav) ve Mesqjt Ey ~am ylice, adt miibarelc ve temiz evladtAmine'ninl Ugur. berelcet ve if{etle](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051409/6017b537ba8c90196a7d2ee3/html5/thumbnails/6.jpg)
KwtU.riimiizde Hz. Peygamber
U<;Qncu ~ersiyesi:
TUm giiciimle yemin ettim, ne uarsa insanlar nezdinde /aymetli
$u !iekilde bir beyanla ki yalansr.z, hilafsr.z ve isabetli:
Ne tfl.!iu:lt ne de dogurdu bir /cadrn. AUah'a olsun lei yemen. Bir benzerini hidayet rehberi, rahmet el(:isi o Nebi'nin;
Ne de mahliikah. ~inde bir varWc yaratt:t. kiimil o kadar,
Ko~unun zimmetine duyarlt ueya uaadine en vefalcdr.
Bir t!itk neuind.endir o: lcendis{yle aydtnla.ru.lan bir fener,
Kutsal bir misyonun hamill; dogruyu gosteren adil bir rehber.
Tasdllc eden, gelm£!i gecmi!i nebilerln. istisnasr.z tama.muu.
En kar!iJ,layam {yilikle, insanlann ihsan meramtm.
Ey insanlann enfaziletlisil Bilyillc bir boUulc (Creydim ben.
Telc b~tna susuz kalml!i gibi oldum oliimUn.den itibaren.
Kadmlann, ziynetlerini crlcararak a/c!iam evleri bo!ialttrlar
Enselerine sopalarla uunnalcstZtn.·
Rahibeler gibi ktldan dolruma elbiseler g{yiyorlar
Nimetten sonra apacuc tSttrabt ogrendiler. 18
221
Hz. Peygambertn ahirete go<;fi~fi iizertnden bir sfue ge<;mi~ti. Ancak Hassan b. Sabit onu unutarruyordu. Medine'de ondan gertye kalan tum iZler ve eserler ona kendisini hatrrlabyor, ozlemini tazeliyordu. Mescidini, metfun bulundugu tiirbesini, Medine i<;inde gezdigi, gittigi yerleri gordUk<;e onunla beraber ge~;en gfiZel giinleri hatrrhyordu. i~te bu kasidesini kendisini saran o ozlernlerin ac1s1 ile nazmetmi~tir:
Tayba19'da meucutpeygambere ait bir taktm iz ve habralar;
Aydtnltkttr, sair kaltnttlar es/ciyip /caybolmu!ilcen o parlar.
Kutsal euden silinmiyor ah, /cendisine ait milbare/c izler
i!}te orada duruyor, hidaye.t rehberinin crlctrgt minber.
Aleni bir iz ona ait ve di{jer £!iaretler geri /calan,
Evidir, (Cind.e namaz /ctldJgt ve de secd.e etti{ji mekdn.
kinde bulunur odalan lei. ortaslll.a olurdu naztl. AUah'tan gelen. t!i!IC ve tStSill.dan yararlantlan bir /candiL
Oyle kaltnttlar ki izleri ediyor zamana mu/cavemet.
EslcidUcce yenilenme/cte o izler. goriinmelcte daha bir net.
Far/c ettim o izlerde Resuliln lcallll.ttlarlll.t ve devrini.
Lahde lcoyanlll. onu topralcta icine gizledi{ji kabrini.
Durup aglar/cen Resule o /cabrin b~t11da. bana oldu rejilc
GOzler lei, goz/capaklart da aglayl!ita onla oldu miLtte.filc,
Hattrlatmalctalar Resuliln lil.tujlartm; gormilyorum bense
18 ibn Hl!iam. es·Sire. c. IV. s. 671: ibn Sa'd. et·Tabalcdtu'l·Kubra. c. D. s. 322: Dil.xinuHassan b. Siibit, s. 102- 103.
19 islam Oncesinde Medine liehrinin acb Yesrib'ti. Kellmenin tliredigl -serb" fitne . fesat anlamma gellrdJ. Hz. Peygamber Medine'ye hlcret edince eskl ac!Jru -rayba- (lyf, giizel, ho!l) olarak de~
t:irdJ . Bkz. ibn Manzflr. Usdnu'l·Arab. c . I. s. 567.
![Page 7: ~~ HZ. MUHAMMED (SAV)isamveri.org/pdfdrg/D234656/2014/2014_HAZERD.pdf · 220 Hz.Muhammed (sav) ve Mesqjt Ey ~am ylice, adt miibarelc ve temiz evladtAmine'ninl Ugur. berelcet ve if{etle](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051409/6017b537ba8c90196a7d2ee3/html5/thumbnails/7.jpg)
222 Hz. Muhammed (sau) ue Mesqjt
Kendirni o iyilikleri nui.drik, ~~~ nejsirn her nedense. Nice bir actdtr Ahmed'in kaybuun de~tigi, nasll bir yara.
Durma.d~ saydtrdtliltujlanru Resuliin getirdl habra;
Say ha say ~madt bir tiirlil yaphklartrun onda birirtero
Fakat bObilrlenir nefsirn onun bir lasnuyla gerine gerine.
D~u uzadt gozUn. y~ dOkerken, kendin kaybetmi!jc;esine,
/c;inde Ahmed' in oldugu kabrin /callllttlan. iizerinde.
Kutlu oldun ey Elc;i'nin lcabri, lcutlu o/.du seninle birlikte
Ha.ytrla goreulendirilm~ Hak yolcusunun y~adl§t beldel
Sen gibi giizeli sinesinde uyutan lcabrin berelcetlensin,
Ozerinde meucut. birbirine ge~ enli ~lardan bir sin.
OOzier y~ dOkerken ilzerine toprak serper eller aym anda..
Ka.yboldu boylece, iyilik ue bereketten ne uarsa cihanda.. Hilim. ilirn ve rahmet sahibint gi.zlediler, ic;ine yerin,
YasttkstZ yahnp toprakla orttiller iizerinl ~amleyin. ic;lerinde Nebl'leri yok diye onlarl sardt gam ve keder,
Belleri biikilk, hem pors~ hal.de pa.ztlannda adaleler.
Aglr.yorlar, uejatt glinu golcyiiztinlin matem tuttugu zata. Ugrunda OTZUl yas tutup, be~er hilzntintin e~tigi ifi'ata. Denk olur mu ~ o!.dUgu gtintin actSt hilznt1 herhangi birinin.
Vefatt gliniin luizruine Muhammed'in, o rahmet peygamberinin.
Vahyin mahalli kop~ ol.du bOylece onlarla irtibab.
Bir nur kaynagryken aydtnlatan; yukan, ~agr. do{/u. bah.
Ona uyarr. ttla.§tr Hakk'a; kuUa.n.n.a Ziyade merhametli,
Ara ~me korlcusundan kurtartr ir~adi!Jia, kllar ![feUi.
imamlan onlar ic;in. Haklc'a. halcikate ileten bir rehber.
DogrLLLugu ogrettr; mutlu olurlar, ona uyarlarsa eger.
Yapttlclan yanl~lan bag~lar. kabul edip ozilrlerini, iyUUc ederlerse, comerttir haytrda Allah, hem daha gani.
B~lanna gelirse ~Ukrtinu eda edemedUcleri bir hal, ·
Zoru kola.y eylemez, O'nun malcarrnndan gelecek behemehaL
Allah'tn nimeti ic;indeydi onlar, aralannda meucutkerr.
· Bir lalavuz ki do§ru yol bulunur gidUirse ~ayet ~inden. Hidayetten sapmalan ona agtr gelir, hem gider zoruna:
Dogruluk ve hidayet yolunu tutsunlar diye gosterir c;aba..
Onlara l1'lii.!ifik. esirgemez ~ejkatinllcanadtnt yumarak. Ya iizerlerine gerer yah.ut altlanna serip eyler yatak Yola c;um birderr. bOylesl bir nur ic;inde mutlu Ucen onlar,
Bir c5lt1m o/ru lei yonelip uurdu nurlannr. oldular bizar.
AUah.'a dOndU.. ou~ bir lctmse olaralc O'nun tarajindan
Meleklerce de ouUlilr, gozleri onun ic;in aglar bir yandan.
A~am uakti tSSIZ ue c;orak oldu her yanryla, Harem diyan,
Yttm.esiyle vahye mekiin mahallerirr. kaybolmakla hassalan.
<;arak bir yer tilrbe haric; ki ic;inde misajir kutlu bir yitik,
20 Bu beytin sadn Sebe' Suresl/34. 45. ayetten lktibas e~tir.
![Page 8: ~~ HZ. MUHAMMED (SAV)isamveri.org/pdfdrg/D234656/2014/2014_HAZERD.pdf · 220 Hz.Muhammed (sav) ve Mesqjt Ey ~am ylice, adt miibarelc ve temiz evladtAmine'ninl Ugur. berelcet ve if{etle](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051409/6017b537ba8c90196a7d2ee3/html5/thumbnails/8.jpg)
K:Oltiirfunlizde Hz. Peygamber
Ostte saglar, altta garkad. ehli ona aglar, pe~an ve bitik.
Mescidi ve ISS!Z mahaller dahi yitiri.ldigi ~in o yar,
Bombo~tur. onun orad.a malcanu ve oturacagt tahb. var. Cemre·i lcilbra'da da bir yeri vardt onun; geldi ISS!Z hale
Yurtlar, sahalar. mesken. do§dugu mekiin, hiisdt her yer, ne <;are.
GOzy~t d.Ok ey g6z. agla hiutgiir hiutgiir AUah'm e~i ~in.
$ahit olmasm asia zaman gozy~mm kurudugun bilmesinl Sana ne oluyor da nimet sahibine aglamazsiTll Derdin ne?
insanlara ondan sezdirmeden gizlice bol miktarda verenel
Ona yasta cdmert ol. sel gibi aktt gozrin y~tn. eyle .figan.
Bir can yi.tiril.di zira ~ahit olmadt bir benzerine zaman.
Ne evveUruer yitirdiler Muhammed gibi g ilzide birini,
Ne de yitirecekler loyarnete kad.ar onun bir benzerinL
En !ffetlisiydi insanlartn. emanete riayetkar her dem,
B~a kalal.rru:iyan ~ana en yakm konumda olanryc:U hem.
En ziyade infak edeni hem lcazandifjmdan hem miras maldan,
(:ok comert birinin dahl miras maida cimrilik ett@i zaman.
Evlerde y~ayanlarm en asili, balahrsa soya e{Jer,
Reis hannam ebtahlr.Iar1 ~inde dedece en saygtdeger.
Ula.§dmast en zor zirve. en de{Ji§mez varlifjt yCt.celerin,
Payartdast hem,. ~a edilmi§ izzet mahalli tepelerin.
Dallar ~ en saglarm. nebatat ~inse en mi.unbit meydan.
Yagmur bulutunun besledi{Jifidan kigiirbilzdUr i§bu.fidan. Bilyilttil onu c;ocuklcen. erdirdi bu terbiyesini lcemale
Malmda en comert ilsto.nde. YCt.ce Rab ld zatt ~ zevale.
Kendisinin eliyle son rad.deye varc:U Milslilman.lan ir~at.
Ne bUg£ kaldt mahpus ne bir go~. oniirtde lcurulu barikat.
Soylilyorum ya. aytplayamaz ldmse yard~ bulup sozleriml Haricinde insanlarm aklt gitmi§, manttktan uzalc lcesimL
Hi<;bir an sryrilip c;ekilmedi lcenara onu ovmekten arzwn. Belki de Huld Cenneti'nde ebedi onunla beraber olwwn.
Olmalcttr murad.vn Mustaja'yla birWcte, hem onun civannda
0 gilne e~mek i<;indir bunca gay ret bu kadar yo{Jun c;aba. 22
ll) Mersiyelerin Yap1s1
a) Nazun Bi~imi
223
Hassan b. Sabit mersiyelelini klasik Arap ~iirlerinde en ~ok kullamlan aruz bahirleri U.Zerine nazmetmi§tir. Birinci mersiyesini el-kamil. ik:inci mersiyesini
21 Ebtah. l~lnde kum ve ~ oldugu su yatagma verilen islmdir. Kurey~ Kablleslikiye aynhrdJ. Mekke'nln l~lnde vadilere. "ebtah" denllen su yataklanru yerl~~ olan Kurey~lllere "Kurenu'l·bitah". Mekke'nin etrafma yerle!?enlere de "Kurey~u·~-2evah.lr" denJrdl. Kuren'tn asll olanlan bu vadilere ve su yatakJanna yerle~mlll olanlan kabul ediltrdl. Bkz. ibn Manziir. Lisdnu'l·Arab, c. VI. s . 413.
22 ibn Hilj<lm. es-s-ve. c. IV. s . 666·669: Divdnu Hassdn b. &tbit, s. 93-99.
![Page 9: ~~ HZ. MUHAMMED (SAV)isamveri.org/pdfdrg/D234656/2014/2014_HAZERD.pdf · 220 Hz.Muhammed (sav) ve Mesqjt Ey ~am ylice, adt miibarelc ve temiz evladtAmine'ninl Ugur. berelcet ve if{etle](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051409/6017b537ba8c90196a7d2ee3/html5/thumbnails/9.jpg)
224 Hz. Muhammed (sav) ve Mesqjt
el-basit. u~lincu mersiyesini el-basit, dordiincu mersiyesini de et-tavil aruz
bahri iizerine nazmetmi~tlr. Bu aruz bah.irleri Arap ~iirinde en <:ok kullarulan nazun ol~frsudfu. Hassan b. Sabit iizerine ~~rna yapan Muhammed Tahir Dervi~. aruz babirlerine degindigi bolilmde et-tavil bahri i~in ~oyle demi~tir: Met-Tavil bahri, ihti~3.Illl temsil eder, meclislerde ve mahfillerde in~ad edilen
~iirler i~in uygundur. "23
$airin kullancbg1 bu vezlnler ve se~mi~ oldugu kelime yapiSI mersiyenin musiki ritmlni ortaya ~lkarnu~b.r.24
b) ~ekil ve Uslup
Tiim ~iir turlerinde oldugu gibi mersiyelerde matla' dedigimiz ilk beyit mer-9iyenin en onemli beyti kabul edilir; musikisi, kelime yapiSI ve anlami ile lrulaklan kendisine yonlendirici vurucu bir etkisi bulunmah, hikmet 1~ermeli ve J;nersiyenin konusunu sezdirmesi gerekmektedir. Mesela Lebid b. Rebia (6. M. 660)'run karde~i Erbed i~in nazmettigi mersiyelerinin birisi ~u beyitle ba§la
rm~br:
Aynm gozetmez oliun; tutmaz /cimseyi kendisinden rrwaj
Ne m~ bir baba ne de bir t;ocuk: kimseye etmez insaf75
Hassan b. Sabit ilk mersiyesine Cahiliye mersiyelerinde oldugu glbi26 gozle
rine Uziintu sebebini sorarak ba~l3.Illl~br. Bu soru~ bi~imi. hzuntusiinu sergilemesine bir anahtar gorevi gormu~tfu. Cahill donein mersiyelerinin uslubunda oldugu gibi27 ona Muzakla~ma" diye seslenmi~tlr:
Neyi var gozilniln? Yok. zira lcendisinde uykunun telc zerresi
GOzplllarlanna t;el~ san/ci gozii. iltihaplllllll sC'umesL
Konup yerle~ti Mehdi'ye bir endi:jeyle o pale ve nezih sima.
Ey yeryii.zilne aya/c basm~larlll en haytrltSt. uza/c~ma!
Birinci mersiyenin g~ beyitlerinde Hz. Peygamber'in olii.m giiniini.i de zik-retmi§tlr. Bu da mersiye a~1smdan bir yeniliktir:
Anam babamfeda olsun. gorii.p. vejattna ~ahit oldugum zat,
0 hidayet nebisidir lei pazartesi gilnil eyledi vejat.
ikinci mersiyesine Hz. Peygamber'in "fakir babas1" oldugu imastyla fakirlere olii.m haberini ilan ederek girl§ yaprm§br: ·
Haber verin. miskinlere, onlan btralap gi.ttigini hayrtrt.
Nebiyle birlUc, seher valcti onlardan uzakl~trglll hayktnn.
23 Muhammed Tahir Dervi~. Hassdn b. Sdbit. Daru'l-Mefuif. Kahlre. 1976, s. 481. 24 Makblil All Be1ilr en-Ni'me. ei·Merlisi e$·~i'riyyefiAsri Sadrt'l·isllim. s. 229. 25 Divdnu Lebfd b. Rebfa. ei·Amlrf. ~erh Orner Faru.k et-Tabbl\', DAru'l -Erk.a.m b. Ebi'l-Erkam. Bey
rut. 1997. s. 52: Abdurrahman 02demlr, Lebfd. b. Rebfa. ei-Amlri ve Divan~ Ara~brma Yaymlan. Ailkara 2007. s. 156.
26 Makblil All Be~ilr en-Ni'me. ei·Merlisi ~~i'riyye fi Asri Sadrl.'l·isuim. s. 176. 27 Makblil All B~ir en-Ni'me, ei·Merlisi ~~i'riyye fi Asri Sadrl.'l·isliim. s. 55.
![Page 10: ~~ HZ. MUHAMMED (SAV)isamveri.org/pdfdrg/D234656/2014/2014_HAZERD.pdf · 220 Hz.Muhammed (sav) ve Mesqjt Ey ~am ylice, adt miibarelc ve temiz evladtAmine'ninl Ugur. berelcet ve if{etle](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051409/6017b537ba8c90196a7d2ee3/html5/thumbnails/10.jpg)
\
Kflltorumiizde Hz. Peygamber 225
U<;iincii mersiyesinde. eski §iirde oldugu gibi tom Miish1manlann inand.Igt bir hakikati yeinin ederek ifade etme bi<;imi vard.I.r:
TUm gricti.mle yemin ettim. ne uarsa insanlar nezdinde laymetll
$u ~e/cilde bir beyanla lei yalansrz, hilcifsrz ue isabetli:
Ne t~ICU ne de dogurdu blr kad!n. AUah'a olsun lei yemin,
Blr benzerini hidayet rehberi. rahmet elcisi o Nebl'nln;
Dordiincii mersiyesi diger mersiyelerirl giri§inden farklld.I.r. Cahill §iirde
§airtn kasidesine terkedilmi§ bir konak yerirlin kalmtllan ii.zerinde durarak ba§lamast ve orada sevgililerle ge<;en glinlert yad etmesi bir gelenek haline gelmi§ti.28 Hassan b. Sabit de bu mersiyesine Hz. Peygamberden geriye kalan kalmtllard~ ilham alarak ba§larm§br. Ancak burada zikredilen kalmtllar. Hz.
Peygamber'in ah.iiete go<;ii§uyle izleri silinmemi§tir; ha.Ia var olan mesctt, musalla. m.inber gibi, i<;inde ve etrafinda canliligm tom b.lZlyla siirdiigii yerlerdir. Burtlar onun g~tirdigi dinin sembolleri olarak zikred.Umekte. bu yerlerde Hz.
Peygamber'in olmamasma ii.ziintii duyulmaktad.I.r:29
Tayba'da meucut peygambere ait blr talam iz ue hattralar:
Aydmltkttr, sa!r kalmtllar eskiyip kaybolm~lcen o-parlar.
Mersiyede giri§ kadar kasidenln sonu<; beyitleri olan hatime de <;ok onemlidir. Teselli edici. iimit verict, olayt bir maksada baglaytct anJamlar i<;ermelidir.
Hassan b. Sabit'in mersiyelerine bakbguiu.z zaman hatimenin dua. mujde, istiindat i<;eren anJamlardan olu§tuklaruu gormekteyiz. ilk mersiyesinde dua ve Hz. Peygamber'in oliimiine sevinen Huistiyan ve Yahudilere zem vardrr:
Dua ue saltwat gonclerdi ila.h ue ar~mL saran melelcler.
Blr de iyi insanlar. o milbarek Ahmet'e, climlesi beraber.
Seuince boguldu Yesrib HLristiyanlan ue YahudUeri.
Dejnedild@i tiirbeslnde gizlenince, o hidayet rehberi.
Son mersiyesinde ise §6yle demi§tir:
Htcb!r an sLynlrp ~;elcilmedi lcenara onu oumeleten arzwn. BeUci de Huld Cenneti'ncle ebedi onunla beraber olurum.
Olmalcttr muradtm Mustafa'yla birWcte. hem onun ciuannda
0 gtine e~melc icindir bunca gayret bu kadar yo{Jun caba.
Hassan b. Sabit, bu mersiyelerinde ifade arac1 olara.k edebi sanatlardan onemli ol<;iide yararlaDIDl§b.r. Aralannda Ugi bulunan varhldan birbirine ben
zetmi§tir. Hz. Peygamber'i mersiyelerinde I§tga, kandile benzetme yolunu <;ok lru.llannu§br. ilk mersiyesinde soyle demi§tir:
28 Nlhat <;:etin. Esld A rap !;>iiri., Edebiyat Fakilltesl Yayuu. Istanbul. 1973. s. 72; Kenan DemlrayakAhmet Savran. Arap Edebiyalt Tarihi. Caltlliye DOneml.. Atab1rk Onlv. Yayuu. Erzurum 1996, s. 57.
29 Makbul All B~lr Neime, el·Meriis£ elj·!;)i'riyye.fi Asri Sadri.'l·lstam. s. 183.
![Page 11: ~~ HZ. MUHAMMED (SAV)isamveri.org/pdfdrg/D234656/2014/2014_HAZERD.pdf · 220 Hz.Muhammed (sav) ve Mesqjt Ey ~am ylice, adt miibarelc ve temiz evladtAmine'ninl Ugur. berelcet ve if{etle](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051409/6017b537ba8c90196a7d2ee3/html5/thumbnails/11.jpg)
""""' .
225 Hz. Muhammed (sav) ve Mesqjt
Yolunu aydtnlatan bir nur olarak yar~lartn butiul
Kimi kutsal nura iletirse. yolun bulur, ~l ytirilr dilzgiln.
Bir ba"ika beytinde vahyi. benzetme sanab.run temel ogelertnden benzetlleni kullanarak kendi admm ch§mda istiare yaluyla30 I§lk ve kandil alarak Zikretmi§tir:
jcinde bulttnur odalart ki. ortastna olurdu nazU.
Allah'tan gelen, t!}lk ve tStStndan yararlanllan bir lcandtL
Hz. Peygamber'in 6lfun11ne sahabenin ne derece i.izO.ntii duydugunu anlatabilmek i.;in, anlarm yiizlerinde gordiigii keder ve aclUl11 tezahiirii olan kararmayt rastlk ta§l11111 rengine benzetmi§tir:
Y~adlklan diyarlar dar gelip stktl. da Ensar'l. oldular: ~ Karardt yilzleri rastuc ~ gib~ sim.siyah bir hal aldllar.
; Bir beytinde Hz. Peygamber'i "haytr, iyilik" alarak zikrebni§tir. Burada insanm ch§mdaki varhk ve kavramlara insan alma ozelllgi kazandmlan te§his31
dedigimiz soz sanatma ba§vunnu§tur. Bu sanatta benzetllen almakslZlll sadece benzeyenle yapllch@ i.;in kapah istlare de varchr:
Haber verin miskinlere, onlan btraklp gitt@lni haynn.
Nebiyle birlilc, seher vakti onlardan uzak~bgtn haylctnn.
Ayru §ekilde kabri canh, gozii ve kulagt alan; kucagmda 90cugunun bagnna basan bir ana gibi gormii§tiir:
Kutsal oldun ey E~i'nilt Kabti, la.tt.sal oldu sertinle birlikte
Haytrla. gorevlend~ Hale yolcusunun y~adt§t beldel Sen gibi gil.zeli stnesinde uyutan lcabrin berelcetlensin.
Ozerinde mevcut, birbirine gecm~ enli t~lardan bir sin.
~air kendi gozlerini arkada§a benzebni§, onlan hiizniine ortak eti:tli§tir:
Durup aglarken Resule o kabrin b~tnda. bana. oldu reftlc
GOzler I~ gozlcapalclan da aglayt!}ta onla. oldu miltteftlc,
Gokyiiziinfl Hz. Peygamber'in olfuniine matem tutan bir insana benzetmi§tlr:
Agllyorlar, vefatt gilnil golcyil.zilniln matem tuttugu zata
Ugrunda arzm yas tutup, be~er hiiznilniln e~ttg£ ifra1a.
Soylemek istedigi anlama vurguyu artmnak i.;in yemine de ba§VUIIDU§tur:
Ne ~tdt ne de dogurdu bir lcadtn,. Allah'a olsun lei yemin.
Bir benzerini hidayet rehbeti, rahmet elcisi o Nebt'nin;
30 Sadeddin et-Teftezam. Mutavvel ale't-Telhls. Muharrem Ef. Matbas1, Istanbul 1308. s. 357. 389.
31 M. A. Yekta Sarac;. Klasilc Edebiyat BUg!si. GOkkubbe, Istanbul 2004. s. 112.
![Page 12: ~~ HZ. MUHAMMED (SAV)isamveri.org/pdfdrg/D234656/2014/2014_HAZERD.pdf · 220 Hz.Muhammed (sav) ve Mesqjt Ey ~am ylice, adt miibarelc ve temiz evladtAmine'ninl Ugur. berelcet ve if{etle](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051409/6017b537ba8c90196a7d2ee3/html5/thumbnails/12.jpg)
Kiiltiltiimiizde Hz. Peygamber 227
Mersiyelerde ismi tafdil (en iistiinliik) ifade bic;;imleri de c;;ok yer ainu~. Hz. . . Peygamber'in slfatlan ken iistiin" olarak gorillmii~tiir:
Konup yerle~ti Mehdi'ye bir end~eyle o pale ve nezih sima.
Ey yeryiiziine ayak basTTWjlann en hayrri!St. uzak~ma!
c) Kelime Yaptst
Hassan b. Sabit Medine'de hayatuu ge<;irm.i§, c;;olde bedevi hayat tarzuu hie; y~amarm§b.r. Bunun yarunda zaman zaman $am'da hiikfun siiren Gassanilerin saraylannda y~arm§, Lahmilerin saraylannda gorii.nmii§ti.ir.32 Dolaytszyla kullandt@ dil yoniinden be~evi §airlere benzememekteclir. Nitekim bu yonii sebebiyle ibn Sellam onu §ehir §airleri ic;inde zikretmi~tir.33 Bir §ehir ~airi olarak §iirlerinde gartp, anlarm bilinmeyen kelimelere yer vermemi§, telaffuzu zor, kaba ve sert yapih kelimeler kullanmam.J§b.r. Bunun yerine yumu~ak telaffuzlu, musiki ahenk ic;eren kelimeleri tercih etmi§tir.34
. . Mersiyelerde ge9mi§ kiiltiiriin ovgiiye lay:tk degerlerini ifade eden kelimeler
mevcuttur. Mesela asil, soylu, vefakiir, adil, bezl (insanlara kar§IhkSlZ veren), hilm, iffet, affetme, kom§unun zimmetine duyarh, vaadine ~efah, insanlara kar~Ihks1Z iyilikte bulunan gibi kelimeler yarunda atliil (kahntllar), resim, gozY~I dokm~ gibi gec;mi§ kiiltiirde de yeri olan kelimelert de zikretmi~tir. Ancak mersiyelerin genelinde, eski kiiltiirde pek yeri olmayan dini literahlr a@rhktadtr. Resiiliillah, el-mehdi, miibarek, mi.r, Rab, nebi, cermet, ensiir, salat. emr-i iliihi, el-ha.di, imam, Hak, hidayet, mescit gibi isliimi literatiirden birc;;ok kelimeler mevcuttur.
m) Mersiyede i§lenen. Anlamlar
Hz. Peygamber'in oliim hadisesi, tiim sahabelerin inanmakta guc;liik c;ektikleri, ak.illanndan hie; gec;;irmedikleri, onlan §O~e eden bir felaket olmu§tur. Hassan b. Sabit de bu hadise kar§Jsmda ~a§tp kalnu§, ne soyleyecegini bilemez bir halde mersiyelerini nazmetmi~tir.35 Bu sebeple §~kmhk ic;inde oldugu giinlerde soylemi§ oldugu ilk mersiyelerinde bir dOzen ic;inde anlamlan i§leyememi§; da~ ve §a§krn gonliine dogan anlamlan kan§tk bir §ekilde srralarm§b.r.
Mersiyelerde duygusal yon one c;lk:rru§~. Ac1srm biiyiiklugiinu gostermek ic;in helak olmak, kendisini ona feda etmek ve bu actyt tadacagma hie; dli.nyaya gelmemi§ olmayt istemi§tir. YJ.lan zehri ic;lp olmeyl yeglemi§, "ke§ke dogmasaydtm", "ke§ke yJ.lan zehri ic;;sem" ifadelerini kullanmt§b.r. Bu tUr feryatlann
32 ibn Kuteybe, q-$!'ru ve'$-$u'ara. thk. Abdulmun'lm el-'Areyan. Daru lhyafl-UIOm. Beyrut 1994, s. 88: Regis Blachere, TCuihu'l·Edebi'L·Arabi. ~v. tbrahim el-Keylaru. Daru1-Fikr, Dlm~k 1984, 2. Bas1, s. 346.
33 Muhammed b. Sellam. Tabakah.t'$·$u'aro. thk: Taba Ahmet ibrahim. Daru'l-Kutub el-tlmiye. Beyrut 1988, s. 87.
34 Nlhat Cetin. EskiArap $Uri. s. 47. 35 MakbUl '!ll B~ir en-Ni'me, el-Merdsi e$-$i'riyye fl Asrt So.dri'l-isliun. s. 54.
![Page 13: ~~ HZ. MUHAMMED (SAV)isamveri.org/pdfdrg/D234656/2014/2014_HAZERD.pdf · 220 Hz.Muhammed (sav) ve Mesqjt Ey ~am ylice, adt miibarelc ve temiz evladtAmine'ninl Ugur. berelcet ve if{etle](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051409/6017b537ba8c90196a7d2ee3/html5/thumbnails/13.jpg)
228 Hz. Muhammed (sav) ve Mesqjt
hepsi islam oncesinin iislubunu yans1tmaktad.u". Bu donemde olene duyulan ac1Yl izha:_etrnek i~in elbise. iist ba~ yutlhr. insanlar helak olmak. kendisini ona feda etmek isterlerdi. Ancak buradaki aglamada bu donemden farkh olarak ahiret inanc1 etkindir. $air, Hz. Peygamberden aynlmaya tahammiil edemedigi i~in onunla beraber olabilecegi ahiret yurdunu istemektedir:
Tenim topraktan lcoTUSun seni. vah b(l$1171Q. gelene, lee~ lee ben
Once gomiileydim Garlcad Mezarlrgtna senin temiz clsminden.
Anam babamfeda olsun. gonip. vefattna ~ahit oldu{/wn zat.
0 hidayet neblsidir lei pazartesi gilnil eyledi uefat
Ah eder oldum. uefan sonras1, ~ll$1an. ne yapacagtn bilmez.
Vah bana ld lce~ke dogm.asayd1111; bu yaman act ztra ~ekilmez.
Medine'de insanlann ~inde, nas!l duraytiTI. senden sonra
N'olaydt da sabuh yerine y!lan zehri ~irileydi bana. Yahut n'olurdu. emr-iHalc ualdolsayd1. tarajinuzayonelik,
Ya serin, ho!; bir gecesinde bu gilniln yahut yann bUemedik:
Ve kopup layametimiz hemen, kau~aydllc o gilzel insana
Karalcteri biltiinilyle haytr, asil soylu o yilce sultana.
Mersiyesinde clikkat ~eken bir diger husus ~airin kabilesi Ue oviinmesidir. Kabilesi Ensar'm Hz. Peygamber'e kucak a~malan, dayllannm kendi kabilesinden olu~u. tiirbesinin beldelerinde olu~u i.ftihar vesilesi olmu~. Hz.
Peygamber'in vefatma sanki onlarm daha ~ok Uziildiikleri imasliD vermi~tir. Cahill dOnem mez:siyelerinde var olan kabile ile oviinmeye. islanu bir hiiviyet kazand.u-ml~ olsa da. Musliimanlan sadece kendi kabilesi ile ozde~le~tirmesi
yanb~ bir tutumdur; Cahill donem mersiyelerinde oldugu gibi ac1Yl sadece
ailesi ve kabilesi ile smrrlayan bir anlaYl~m iiriiniidiir: 36
Vah bfl$tmza gelene ey Nebi'nin ensan. ue cemaati!
Kabrin derununa gizlenen o milbarelcten sonra n'ola ati.
Yll$adlldan. diyarlar dar gelip suet! da Ensar't. oldular:
Karard~ yilzleri rastllc tfl$t gibi. simsiyah bir hal aliitlar. Onu biz dogurdulc; an.ast bizdendir, bizdedir /ceza mezart.
Kabil mi asla bize olanfazla nimetinin irllclin.
Sayesinde b~etti bize Allah, ~erefe mulcarin hidayet.
Ve Ensartna. ~ahit olurtan he_r saatte, eyledi inaye't
OvU:nmeyi ikinci mersiyesinde de tekrar etinl~tir:
Boynu biikilldil Beni Necciir'tn biltiln: lanldtlcolu lcanadt.
Bayley~ ne ~are emr-i i.liihi, buy~ takdiri ve muradL
UZ1intiist1m1 bu ~ekilde ifade ettikten sonra mersiyenin temel boliimii olan Hz. Peygamber'i methe ge~mi~tir. Hz. Peygamber'i medih i~in kullandlgt kavramlarm hepsi manevi degerleri ifade etmektedir. Cahill donem Araplan rna-
36 MakbillAU Be~iren-Ni'me. eL·Merdsi~·S!'riyyejiAsrlSadrt'L·fslllm. s . 56.
![Page 14: ~~ HZ. MUHAMMED (SAV)isamveri.org/pdfdrg/D234656/2014/2014_HAZERD.pdf · 220 Hz.Muhammed (sav) ve Mesqjt Ey ~am ylice, adt miibarelc ve temiz evladtAmine'ninl Ugur. berelcet ve if{etle](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051409/6017b537ba8c90196a7d2ee3/html5/thumbnails/14.jpg)
Kwtiir\imiizde Hz. Peygamber 229
nevi degerlere ~ok onem verir. medihlerini manevi kavramlarla yaparlard.1.37
Bunlar, gi.ri.§ bolfuniinde zikrettigimiz iuol. §ecaat. hilm ve iffet temalan ve i~erikleridir. islanu donemde bu kavramlann ~ogu islam.i literature girmi§tir: eskinin ovgu ifadeleri yeni donemde de kullaru..l.nn~tl.r. Dola}'ls1yla bu mersiye
lerde ifade edilen medihlelin hepsi islanu huviyet ta~1maktad.lr. Ancak burada bir peygamber olarak sadece Hz. Peygamber'e has olan slfatlar ilzelinde de
duru.lmu§tur.
Hassan b. Sabit'in goziiyle Hz. Peygamber ~u yonlertyle gorillmu~tur:
Nesep yoniinden asil ve soyludur, en iistiirl karaktere sahiptir:
Ve lcopup .. layametimiz hemen, lcav~aydrlc o giizel insana
Karalcteri biitiinilyle hay1r, asil soylu o yilce sultana.
Soyu, asil bir soydur:
Eulerde y~ayanlann en asili. balalusa soya eger.
Reis hannaru Eb~ ~ind.e dedece en sayguleger.
iffetli bir anneden te.miz ve pak olarak dogm.u§tur:
Ey ~aru yilce, adt milbarelc ue temiz euladt Amine'ninl
U{Jur, bereket ue iffetle dogumun ger~ekle~tirdi o senin
Evsiz barksiZ fakirlelinve tUm insanlann s1gmag1 ve ge~im kaynagtd.lr:
Haber uerin misldnlere, onlart btralap gitt@ini haynn,
Nebtyle birlilc, seher ua/cti onlardan uza/c~tlgtn hay/ann.
Kimin yantnda sl§tnak ue binelc bulurum artrlc o olmadanl
Nice saglanm ehlimin nzlam, yagmur giinnedUcleri zamanJ
insanlann hi~ korkmadan meramlaTiru ifade edebildikleri bir 6nderdir:
Yahut lcimi paylayabiliriz lcorkmalcsiZI.nlur ~rlcannastndanl
Siizde Stnlll ~tlgt ualdt dil ueya silr~tii{Jil zaman lisan..
insanlann hatalanm bagt§layan ho~g6n1lu ve c6mert bir zattl.r:
Yaptrklart yanl~lan bag~lar. kabul edip ozilrlerini.
iyililc ederlerse. ci5merttir hay~rda Allah. hem daha ganl
0. kom§usunu gozetip kollayan. onun zimmetine vefaka.r bir zattl.r:
Ne de mahlUkall i¢u:le bir uarWc yara.ttt. klimil o kadar,
Ko~unun zimmetine duyarll veya uaadine en uefakar.
Hz. Peygamber'in insanlara olan lutuflan saymakla bitmez:
Nice bir actd1r Ahmed' in kaybtntn de~t@i, nasu bir yara.
Durmadt sayd~rdt liltujlanm ResUliln getirdi hattra;
37 Cevad All. el·Mufassal.fiTdlihi.'l·Arab Kable't-isltun. I-X. Mecme'u'l-llmt el-lraki, Bagdat 1993. c. rv. s . 587.
![Page 15: ~~ HZ. MUHAMMED (SAV)isamveri.org/pdfdrg/D234656/2014/2014_HAZERD.pdf · 220 Hz.Muhammed (sav) ve Mesqjt Ey ~am ylice, adt miibarelc ve temiz evladtAmine'ninl Ugur. berelcet ve if{etle](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051409/6017b537ba8c90196a7d2ee3/html5/thumbnails/15.jpg)
.P'" .
230 Hz. Muhammed (sav} ve Mesqjt
Say ha say ~madt bir tilrlil yaptddannm onda birine Falcat bObf.lrlenir nejsim onun bir lasrruyla gerine gerine.
0, hilim ve ilim sahibidlr:
Hilim. Uim ve ralunet sahibini gizlediler, ~ine yerin,
YasttksLZ yabnp toprakla orttillei" ilzerini ~amleyin.
insanlara mii~fiktir. ~efkat kanatlaruu ii.zerlerine, altlanna germi~tir:
Onlara rrui.WUc, esirgemez ~ejlcatinl /ca.naduu. yumaralc
Ya ilzerlerlne gerer yahut altlarma serip eyler yatalc.
insanlann en iffetlisi, emanete en <;ok sadlk, miras mahru infak eden, iyi
, liklerini de ba~a kakmayan bir zatb.r:
En iffetlisiydi insanlann, emanete riayetlciir her dem.
B~a /caletlmayan ihsana en yalnn /conumda olamydt hem
En zlyade infalc edeni hem lcazartdifjmdan hem miras ma.ldan. Cok c6mert birirlin dahi miras maida cinuililc etti{Ji zaman.
Hassan b. Sa.bit bu vasillan yarunda Hz. Peygamber 'in peygamberlik slfatlaruu da zikretmi§tir:
Hz. Peygamber <;ocuklugtmdan itibaren Allah'm himayesindedlr:
Bilyilttil onu (;oculclcen, erdirdi bu terbiyesini /cemale
Malmda en comert ilstilnde, Yilce Rab lei zan muhal zevale.
Hz. Peygamber tum yarabklann oniinii aydmlatan hidayet rehberidlr:
Anam babamjeda olsun. goriip, vejanna ~ahit oldugum zat.
0 hidayet nebisidir lei pazartesi gilnil eyledi vejat.
Allah'm yeryii.ziindeki vekilidlr:
Bir ~Lktt lcendisi, pe~inden yilrildilgilmilz bir me~aleydi,
Tartn'nm ardt stra. lculaktt. gozdii. hdtltlcelam her ~eydi.
Hz. Peygamber kendinden onceki din ve peygamberleri tasdik etmi§tir:
Tasdilc eden. gelm~ ge(;m~ nebilerin. istisnasLZ tamammt
En lcar~!layant iyUilcle, insanlann ihsan merammL
Ona uyan Hakk'a ula§rr:
Ona uyan. ~Lr Haklc'a; kullanna ziyade merhametli,
Ara ~me korkusundan lrurtanr ir~adiYia. kLlar iffeUL
Hassan b. Sabit'in ii~iincii mersiyesinin son iki beytinde i§ledigi anlamlar, eger bu mersiye veya beyitler dogru ise, ele§tirilebllir bir mahiyet ta~rmaktadrr. Hz. Peygamber'in e~lerini, giydikleri elbiselerle H.uistiyan rahibelere benzetmi§tir. Henii.z taptaze olan yeni bir dinin mesajlill ve olu§turdugu manevi atmosfert gormezden gelerek onun onderi olan Hz. Peygamber'in e§lerine boyle
![Page 16: ~~ HZ. MUHAMMED (SAV)isamveri.org/pdfdrg/D234656/2014/2014_HAZERD.pdf · 220 Hz.Muhammed (sav) ve Mesqjt Ey ~am ylice, adt miibarelc ve temiz evladtAmine'ninl Ugur. berelcet ve if{etle](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051409/6017b537ba8c90196a7d2ee3/html5/thumbnails/16.jpg)
KCt.ltWiimtlzde Hz. Peygamber 231
bir benzetmede bulurunas1, bu dinin mesajma tamamen Zit olan bir durum-dur: '
Kadi.Tllann. ziynetlerini t;rkararak ~am evleli bo~alttll.ar
Enseleline sopalarla vunnalcs1Z111.
Rahibeler gibi ktldan dolruma elbiseler giyiyorlar
Nimetten sonra apat;rk rsl:trabt ogrendiler.
Sonu~ olarak
Hassan b. Sabit, Hz. Peygamber'in aralarmdan aynlarak ahiret yurduna go~ii!?fulden ~k miiteessir olmu!?tur. Uziintiilerini mersiyelerinde i§lemi!?. Hz. Peygambar'in vefabrun kendisinde brrakb~ izleri ifadeye ~ab.!?llll!?tii. MersiyeIerinde duygusal yon one ~lkrm§ olup §air duygulanp.J. ifadede slkmtlya dii!?mii~tiir. Normal bir insan i~in ya.zllan mersiyelerde §air, o insaru methederek insanlarm hi~ far~da olmadJklan bir kahramanla taru~tlrJidl. insan olarak en giizel vasrllara sahip alan, Allah'm se~tigi, methettigi bir elc;inin anlahIlll. ~air i~in zor ohnu~tur; bu sebeple onun dini ve insanlar arasmda bilinen giizel vasrllanru tekrar etmi~tir. Bu sebeple mersiyelerinde Hz. Peygamber'in §ahsiyeti, insan olma yonii, bir ~airin gozii ve·hissiyatlyla ve kendisine ait bir resimle farkh bir bic;imde sun~amaml§tJI. Kur'an-1 Kerim, hadisler ve siyer kitaplarmda Hz. Peygamberle ilgili olarak bahsedilen ozellikleri sayll.xm~tJI.