Ë H Filozofi - Media Printmediaprint.al/uploads/books/LM-Filozofia-11WEB.pdf · Librat e mësuesit...

SH

TË

PI

A

BO

TU

ES

E

Filozofimësuesi

11Libër Flora Gjoka

ISBN: 978-9928- 08-306- 7

www.mediaprint.al

Librat e mësuesit dhe planet mësimore për të gjithë titujt që ne disponojmë, mund t’i gjeni dhe t’i shkarkoni pa pagesë nga faqja e internetit www.mediaprint.alPër më shumë informacion mund të na shkruani në adresën e emailit: [email protected] të na kontaktoni pranë redaksisë në numrin e telefonit: 042251614.

Çmimi 300 lekë

Filozofimësuesi


LIBRI I MËSUESIT TË FILOZOFISË PËRMBAN:PLANIN VJETORE DHE PLANET TRE MUJOREPLANIFIKIMIN E ORËVE MËSIMOREARSYETIME MBI DISA THËNIE TË FILOZOFËVE MË TË MËDHENJPROJEKTUDHËZUES DIGJITAL http//libridigjital.comFILOZOFIA 11 ËSHTË EDHE TEKST I DIGJITALIZUAR


KLIKONI KËTU

www.mediaprint.al

042251614

KLIKONI KËTU

www.mediaprint.al

042251614

Libër mësuesi Filozofi 11Teksti mësimor është hartuar nga: Prof. As. Dr. Zamira Çavo, Flora Gjoka

Libri i mësuesit të filozofisë përmban:Planin vjetore dhe planet tre mujorePlanifikimin e orëve mësimoreArsyetime mbi disa thënie të filozofëve më të mëdhenjProjektUdhëzues digjital - http//libridigjital.com

Teksti mësimor Filozofia 11 është edhe tekst i digjitalizuar

Flora Gjoka

Autore: Flora Gjoka

Redaktore gjuhësore:

Dizajni:

Kopertina:

Elona Çali

Mirela Ndrita

Botimi i parë , 2017

ISBN: 978-9928- 08-306- 7

Titulli: Libër mësuesi Filozofi 11

Shtypi: Shtypshkronja MediaprintArben Hamzallari

Drejtoi botimin: Anila Bisha

Libër mësuesi Filozofia 11 3

Dy fjalë për tekstin Libri Filozofia për klasën e XI‐të është konceptuar në formën e një bashkëbisedimi të thjeshtë e nxitës për çdo nxënës . Kjo do të thotë se ky tekst synon që pavarësisht nivelit të nxënësit, të gjejë mundësi e të përfshijë në debate çdo individ pa asnjë përjashtim. Teksti ndjek në mënyrë historike rrugëtimin e mendimit filozofik duke pasur një qëllim: T’u tregojë nxënësve si kanë evoluar argumentet e filozofisë në përputhje me kushtet e veçanta historike. Pra nxënësi njeh dhe mëson jo vetëm emrat e mëdhenj të filozofisë ndër shekuj, por kupton vetë filozofinë e kohës, kupton se si nga koha në kohë janë trashëguar problemet dhe janë shtuar argumentet. Nxënësi kupton në këtë mënyrë se sa më shumë argumente të shtohen aq më pranë të vërtetave jemi. Dija nuk ka fund,por ta duash këtë dije është vlera më e madhe e njeriut! Nga pikëpamja e organizimit teksti ndalet në thelbin e mendimit filozofik të autorit të kohës, duke e sjellë këtë thelb në mënyrë të thjeshtë e të pranueshme për nivelin dhe moshën e nxënësit. I organizuar me rubrika teksti siguron që nxënësi të mësojë argumentin, të mësojë mbi autorin, të njohë konceptet nëpërmjet rubrikës “Fjalorth” dhe më në fund të gjejë dhe argumentin për të debatuar. Në këtë mënyrë ai shpreh detyrimisht mendimin e tij të lirë në lidhje me problemin e shtruar. Së fundmi teksti synon t’u japë nxënësve kënaqësinë e të mësuarit të filozofisë. Shpesh filozofia shihet e trajtohet si diçka e vështirë, e kotë, e lodhshme dhe e padobishme. Ky tekst synon t’i tregojë nxënësit se asnjë nga këto paragjykime nuk i shkon për shtat filozofisë. Ai duhet ta lexojë me ëndje, (ndaj dhe tekstet janë të shkurtra) ta kuptojë pa vështirësi (ndaj dhe gjuha është e thjeshtë) ta vlerësojë si një shprehje të lirisë së mendimit (ndaj ka argumentin për të debatuar). Organizimi i tekstit me rubrika, me librin digjital dhe me problematika të ndryshme, i jep përgjigje edhe pyetjes së shtruar se “përse na duhet filozofia”? Në Strategjinë e UNESKOS mbi Filozofinë i është bërë thirrje qeverive për të nxitur studimin dhe mësimdhënien e filozofisë. Kjo e ka një arsye: Sot filozofia dhe të menduarit në mënyrë filozofike konsiderohen si elemente të rëndësishme të ndërtimit të urave lidhëse mes njerëzve, mes qytetërimeve e kulturave të ndryshme. Zemra e misionit të kësaj strategjie është “Filozofia si shkolla e lirisë”! Pse është quajtur e tillë? Sepse të menduarit në mënyrë filozofike u zhvillon njerëzve aftësitë intelektuale për të analizuar situata, për të kuptuar koncepte kyçe të tilla si drejtësi, dinjitet dhe liri. Filozofia kontribuon në një mënyrë te re të menduari e cila “shtyn”, “largon” paragjykimet si sociale ashtu dhe fetare duke kontribuar kështu në paqen sociale e botërore. Duke nxitur debatin e duke pranuar argumentin sigurohet toleranca dhe mirëkuptimi aq të nevojshme për kohën ku jetojmë. Ndaj në tekstin e mësuesit ne kemi shtruar edhe metodikisht çdo të thotë të mendosh si filozof. Mësuesi duhet t’i ketë parasysh këto hapa, që në mësimin e parë! Mësuesi duhet të shtyjë nxënësin drejt mendimit të pavarur duke qenë vetë “garant” i mendimit të lirë e jo të sforcuar apo riprodhimit të tekstit! Debatet që duhen nxitur duhet të jenë sa sociale aq edhe të nevojshme. Ndaj përzgjedhja e problematikave mund të dalë edhe përtej tekstit. P.sh mësuesi mund të shtrojë një problem që mund të ketë të bëjë me teknologjinë dhe rrjetet e informacionit dhe rolin e mendimit filozofik në këtë zhvillim, si një nga problematikat e së ardhmes.


Pra mësuesi duhet të ndihet vetë i lirë për të shtruar probleme “globale” me synim aktivizimin e debatit dhe analizës. Ora e mësimit të filozofisë duhet shndërruar në orën më të pëlqyeshme të laboratorit të mendimit! Le të ndalemi në vijim në kapitujt konkret.

Zamira Çavo

Planifikimi vjetor i lëndës Filozofi 11 36 javë x 2 orë = 72 orë

Orë

1. Njohuri të reja Njohuri të reja 50

2. Përpunim njohurish Përsëritje 6

Veprimtari praktike 7

Testime 3

Projekt 3

Vlerësim dosje 3

22

Gjithsej 72

Libër m

ësue

si Filozofia 11

5

Planifikimi vjetor i lëndës Filozofi 11

36 javë m

ësim

ore me ng

a 2 orë 45 m

inutëshe, p

ra gjithsej 72 orë

Nr

Shtator‐Dhjetor

13 javë x 2 orë= 26 orë

Njohuri të reja 18 orë

Veprimtari praktike 3 orë

Përsëritje 2 orë

Test 1 orë

Projekt 1 orë

Vlerësim portofol 1 orë

Janar‐Mars




Përsëritje 2 orë

Test 1 orë

Projekt 1 orë


Prill‐Qershor




Përsëritje 2 orë

Test 1 orë

Projekt 1 orë


1

LINJA 1

FILOZOFIA

DHE JETA

1.1 Rrënjët h

istorike të filozofisë

2 1.2 Pa

rasokratikët ‐ shko

lla e M

iletit

3 1.3 Pa

rasokratikët ‐ shko

lla Jo

nian

e

4

1.4 Pitago

ra, atomistët, sofistët

5 1.5 Sokrati

6 1.6/1.7 Sh

teti ideal d

he bota e ideve

7 1. 8 Qenia dhe fo

rmat e saj

8 Vep

rimtari praktike

9 LINJA 2

PERIUDHA

ROMAKE

2.1 Filozofia si n

evojë praktik

e

10

2.2 Stoicizm

i

11

2.3 Ep

ikurizmi

12

2.4 Sk

epticizmi

13

Vep

rimtari praktike

14

LINJA 3

DREJTIMET

FILOZOFIKE

NË SHEKUJT E

PARË TË ERËS

SONË

3.1 Veçoritë e periudh

ës së pe

rand

orisë

romake

15

3.2 Individi dhe sho

qëria

16

3.3 Filozofi mbret

17

3.4 Neoplaton

izmi

18

Vep

rimtari praktike

19

Përsëritje

Libër m

ësue

si Filozofia 11

6

20

LINJA 4

MESJETA DHE

RILINDJA

4.1 Veçoritë e M

esjetës

21

4.2 Mesjeta: R

aporti mes besim

it dh

e arsyes

22

4.3 Zo

ti dh

e njeriu

23

Përsëritje

24

Test trem

ujori I

25

Projekt faza I

26

Vlerësim dosje

1

LINJA 4

MESJETA DHE

RILINDJA

4.4 Be

simi si arsye

2

4.5 Filozofi a arabe

3

4.6 Te

oria e dy të vërtetave

4

4.7 Veçoritë e Rilind

jes evropian

e

5

4.8 Filozofia hum

aniste

6

4.9 Utopia

7

Vep

rimtari praktike

8

Pë

rsëritje

9

LINJA 5

SHEKULLI

XVII

5.1 Faktorët që çuan në lin

djen e

racion

alizmit dh

e em

pirizm

it

10

5.2 Ek

sperim

enti si in

strument i dijes

11

5.3 Njohja racion

ale dh

e dy

shim

i

12

5.4 Liria dh

e do

mosdo

shmëria

13

5.5 Kon

traktualistët

14

5.6 Liberaliz

mi

15

Vep

rimtari praktike

16

LINJA 6

SHEKULLI

XVIII

6.1 Veçoritë e ilum

inizmit

17

6.2 Sh

teti dh

e lig

jet

18

6.3 zako

ni na ud

hëheq

19

6.4 En

ciklop

edistët d

he Volteri

20

6.5 Kon

trata sociale

21

Pë

rsëritje

22

Te

st trem

ujori II

23

Projekt F

aza II

24

Vlerësim dosje

1

LINJA 6

6.6 Kritik

a e arsyes

2

Vep

rimtari praktike

Libër m

ësue

si Filozofia 11

7

3

LINJA 7

SHEKUJT XIX

DHE XX

7.1 Sh

ekulli XIX dh

e shekulli XX

4

7.2 Utilita

rizm

i ang

lez

5

7.3 Morali d

he e drejta

6

7.4 Feno

menolog

jia

7

7.5 Marksizmi si ana

lizë glob

ale

8

Pë

rsëritje

9

7.6 Mbinjeriu, n

ihilizm

i, shekullarizm

i 10

7.7 Individi dhe e vërteta in

dividu

ale

11

7.8 Drejtime të filozofisë bashkëko

hore

12

7.9 Intuita

13

7.10 Qenia njerëzore – ekzistencializ

mi

feno

menolog

jik

14

7.11 Ekzistencializ

mi

15

7.12 Filo

zofia dhe edu

kimi

16

7.13 Filo

zofia ana

litike. Gjuha dhe

mendimi

17

7.14/7.15 Filozofia dhe psikana

liza

18

Përsëritje

19

Test trem

ujori III

20

Projekt faza III

21

Vlerësim dosje

22

Vep

rimtari praktike


REZULTATET E TE NXËNIT SIPAS KOMPETENCAVE KYÇE Nxënësi/ja: shpreh tolerancë në komunikim; shpreh mendimin për një temë të caktuar me gojë ose me shkrim, si dhe me forma të tjera

komunikimi; veçon informacionin kryesor nga një libër, gazetë, revistë, etj. e komenton dhe e shfrytëzon si

referencë gjatë hartimit të një punimi; respekton rregullat e komunikimit; merr vendime në bazë të informacioneve të plota; demonstron përgjegjësi; mirëkupton dhe respekton dallimin ndërmjet njerëzve; zgjidh një problem dhe arsyeton për zgjedhjen e procedurave përkatëse; shpjegon mënyrën e zhvillimit të një procesi shoqëror, duke e ilustruar atë me shembuj

konkretë; zhvillon një projekt individual ose në grup për kryerjen e një aktiviteti me rëndësi për

shkollën ose për komunitetin; shfaq vetëbesim dhe menaxhon mirë emocionet dhe stresin; përdor mediat digjitale dhe mjediset informative për të komunikuar dhe bashkëpunuar.

REZULTATET E TË NXËNIT SIPAS KOMPETENCAVE TË LËNDËS PER TEMATIKAT:

Linja I. Filozofia dhe jeta Në përfundim të linjës 1, nxënësi/ja: përshkruan rrethanat historiko– shoqërore të lindjes së filozofisë së kësaj periudhe; tregon veçoritë e përgjithshme të kohës. veçanërisht lidhjen e mitit me arsyen dhe ndikimin

që ato kanë pasur në mendimin dhe praktikën e kohës; analizon mendimet filozofike të Sofistëve, Sokratit, Platonit etj; shpjegon pse dija vjen nga vëzhgimi i hollësishëm, i kujdesshëm dhe i vazhdueshëm i realitetit; mbron me argumente se përpjekja për vërtetësi është vlerë; identifikon teorinë e Platonit mbi idetë dhe politikën; analizon mënyrën e organizimit të shtetit sipas Platonit. Linja II. Periudha romake Në përfundim të linjës 2, nxënësi/ja: përshkruan karakteristikat e përgjithshme të periudhës, që përcakton daljen e drejtimeve të

mëposhtme filozofike: stoicizmi: logjika, fizika, morali, epikurianizmi: logjika, fizika, morali; identifikon veçoritë e filozofisë romake; rendit faktorët që nxitin mendimin filozofik romak; përshkruan mënyrën se si njeriu mund të përballojë vështirësitë e jetës; dallon tri shtyllat ku mbështetet mendimi epikurian; vlerëson rreziqet që mund të vijnë nga degradimi i qeverisjes demokratike.


Linja III. Drejtimet filozofike në shekujt e parë të erës sonë Në përfundim të linjës 3, nxënësi/ja: • përshkruan karakteristikat e përgjithshme të epokës perandorake; • përshkruan ndikimin e filozofisë në politikë; analizon idenë e Senekës se ndërgjegjja përcakton veprimtarinë e individit; • interpreton idenë e bashkësisë dhe rolin e individit në të; interpreton nëse në përmbajtje neoplatonizmi është më afër apo më larg doktrinës së Krishterë. Linja IV. Mesjeta dhe Rilindja Në përfundim të linjës 4, nxënësi/ja: përshkruan karakteristikat e përgjithshme të epokës, e veçanërisht të atyre që trajtojnë

marrëdhëniet e arsyes dhe të besimit, që përcaktuan këtë tip të mendimit filozofik në këtë periudhë;

• përshkruan veçoritë e filozofisë së Mesjetës; • dallon ndikimin e faktorëve të brendshëm dhe të jashtëm që ndikuan mendimin filozofik; arsyeton për raportin mes besimit dhe arsyes; përshkruan raportin e Zotit dhe njeriut në mendimin e Shën Agustinit; arsyeton se pse Shën Agustini shkoi drejt konceptit të lirisë; identifikon argumentet e reja të Akuinit për ekzistencën e Zotit. Linja V. Shekulli XVII Në përfundim të linjës 5, nxënësi/ja: • përshkruan karakteristika e përgjithshme historiko – shoqërore që përcaktuan daljen e

racionalizmit dhe të empirizmit dhe ndikimin e tyre në problematikën filozofike dhe në mendimin e kohës;

• përshkruan kushtet në të cilat u zhvillua filozofia e shekullit XVII; • rendit faktorët që ndikuan në lindjen e filozofisë racionale dhe empirike; • identifikon ndarjen e dijeve njerëzore sipas Bekonit; • përshkruan përpjekjet e Dekartit për gjetjen e një metode të kërkimit shkencor; • shpjegon arsyetimin e Spinozës mbi fenë; • gjykon nëse njeriu është i lirë në mendimet dhe veprimet e tij. Linja VI. Shekulli XVIII Në përfundim të linjës 6, nxënësi/ja: përshkruan karakteristikat e përgjithshme historiko – shoqërore të shekullit që përcaktoi

problemet e mëdha filozofike të kohës; përshkruan kushtet në të cilat u zhvillua iluminizmi; tregon se si shfaqet thelbi i mendimit filozofik te Monteskje; shpjegon raportin e lirisë me shtetin; argumenton ndikimin e madh të Volterit në shoqërinë e kohës; argumenton pozicionin e Kantit si kritik ndaj gjykimit.


Linja VII. Shekulli XIX dhe XX Në përfundim të linjës 7, nxënësi/ja: përshkruan karakteristikat e përgjithshme historike që përcaktuan sistemet e mëdha

filozofike. Kritika e tyre. Pikënisjet për drejtimet bashkëkohore të filozofisë. identifikon zhvillimet ekonomike në Evropën e shekullit XIX; dallon karakteristikat e utilitarizmit në Angli; argumenton se të bësh ç’të duash nuk do të thotë të jesh i lumtur; argumenton se metoda dialektike është metoda që të ndihmon të arrish drejt një njohjeje më

të plotë. kupton dhe argumenton se puna është baza e ndryshimit të njeriut dhe historisë njerëzore.

Libër m

ësue

si Filozofia 11

11

Planifikimi tremujor i lëndës Filozofi 11

Tremujori i parë Shtator‐Dhjetor (26 orë)

Nr

Tematika

mësimore

Temat mësimore

Situata e të nxënit

Metodologjia dhe

veprimtaritë e nxënësve

Vlerësimi

Burimet

1

Linja1:

Filozofia

dhe jeta

1.1 Rrënjët h

istorike të

filozofisë

Disku

tim: “Be

soji atij që kërko

n të

vërtetën dhe jo atij që thotë se e ka

gjetur atë!”

Përvijim i të m

endu

arit,

Pyetje‐përgjigje, P

yetja sjell

pyetjen

Vlerësim diagn

ostik

ues

Vlerësimi p

ër të nxënë (i

vazh

dueshëm)

Teksti

mësim

or,

Filozofia XI

2 1.2. Parasok

ratik

ët ‐

shko

lla e M

iletit

Nuk m

und të detyrosh të ekzistojë

diçka që nuk ka ekzistencë.

(Parmenidi)

Përvijim i të m

endu

arit,

Pyetje‐përgjigje, L

exim i

drejtuar

Vlerësimi p

ër të nxënë (i

vazh

dueshëm)

Teksti

mësim

or,

Filozofia XI,

3 1.3 Pa

rasokratikët ‐

shko

lla Jo

nian

e “P

ërplasja e të kun

dërtave është

nëna e të gjitha gjërave”. (H

erakliti)

Brainstorm

ing, M

arrëdh

ëniet

pyetje‐përgjigje, R

rjeti i

diskutim

it

Vlerësimi p

ër të nxënë (i

vazh

dueshëm)

Teksti

mësim

or,

interneti

4 1.4 Pitago

ra, atomistët,

sofistët

Mos nda

lo aty ku ke arritu

r. (Pita

gora)

Përvijim i të m

endu

arit,

Lexim i drejtuar, Imagjin

atë

e drejtuar

Vlerësimi p

ër të nxënë (i

vazh

dueshëm)

Teksti

mësim

or,

interneti

5 1.5 Sokrati

“Di n

jë gjë që nu

k di asgjë!”

(Sok

rati)

Disku

tim për njohu

ritë

paraprake, Shp

jegim i

përparua

r, Rrjeti i d

isku

timit

Vlerësimi p

ër të nxënë (i

vazh

dueshëm)

Teksti

mësim

or,

6 1.6/1.7 Sh

teti ideal d

he

bota e id

eve

“Më jepn

i një fëmijë të ushqy

er

mirë, e të edu

kuar m

irë dh

e do t’u

jap një bu

rrë shteti”

. (Platon

i)

Përvijim i të m

endu

arit,

Shpjegim i pë

rparua

r, Le

xim

i drejtu

ar

Vlerësimi p

ër të nxënë (i

vazh

dueshëm)

Teksti

mësim

or

7 1. 8 Qenia dhe fo

rmat e

saj

“E dua Platonin, por m

ë shum

ë du

a të vërtetën”

. (Aristoteli)

Përvijim i të m

endu

arit,

Pyetje – përgjigje, L

exim i

drejtuar

Vlerësimi p

ër të nxënë (i

vazh

dueshëm)

Teksti

mësim

or

8 Vep

rimtari praktike

Krijoni një përfytyrim platonik të

botës. Krijoni një përfytyrim

aristotelia

n të botës.

Punë në grup

Vlerësimi p

ër të nxënë (i

vazh

dueshëm)

Teksti

mësim

or,

internet

Libër m

ësue

si Filozofia 11

12

9

Linja 2:

Periudha

romake

2.1 Filozofia si n

evojë

praktik

e “L

ibrat jan

ë ushq

imi i rinisë dhe

këna

qësia e pleqërisë”. (Ciceron

i) Disku

tim për njohu

ritë

paraprake, Pyetje – përgjigje,

Punë in

dividu

ale

Vlerësimi p

ër të nxënë (i

vazh

dueshëm)

Teksti

mësim

or

10

2.2 Stoicizm

i Njeriu është i lirë ku

r kon

trollon

pasion

et dhe sk

llav ku

r pasionet e

zotërojnë atë.

Përvijim i të m

endu

arit,

Pyetje – përgjigje, R

rjeti i

diskutim

it

Vlerësim i

vazh

dueshëm

Teksti

mësim

or

11

2.3 Ep

ikurizmi

Jetoje jetën siku

r të ishte dita e

fund

it!

Brainstorm

ing, Pyetje –

përgjig

je,Disku

tim i lirë

Vlerësimi p

ër të nxënë (i

vazh

dueshëm)

Teksti

mësim

or

12

2.4 Sk

epticizmi

Dyshimi është fillimi i dijes dh

e jo

fund

i i saj.

Përvijim i të m

endu

arit,

Shpjegim i pë

rparua

r, Rrjeti i

diskutim

it

Vetëvlerësimi

Teksti

mësim

or

13

Vep

rimtari praktike

Ndë

rton

i një m

odel qeverisjeje

sipa

s filo

zofisë greke.

Ndë

rton

i një m

odel qeverisjeje

sipa

s filo

zofisë romake.

Punë në grup

e

Teksti

mësim

or

14

Linja 3:

Drejtimet

filozofike

në shekujt e

parë të erës

sonë

3.1 Veçoritë e periudh

ës

së peran

dorisë ro

make

“Asnjë peran

dori e dhu

nshm

e nu

k mun

d të jetojë gjatë, vetëm ato të

mod

erua

rat m

und të re

zistojnë pak

më tepë

r”. (Seneka)

Disku

tim për njohu

ritë

paraprake, Di‐D

ua të di‐

Mësov

a, Disku

tim i lirë

Vlerësimi p

ër të nxënë

(i vazh

dueshëm)

Teksti

mësim

or

15

3.2 Individi dhe sho

qëria

“Nuk ekzistojnë erëra të m

bara për

një marinar që nu

k di se ng

a du

het

të shk

ojë”. (Seneka)

Disku

tim për njohu

ritë


Rrejt i disku

timit

Vlerësimi p

ër të nxënë (i

vazh

dueshëm)

Teksti

mësim

or

16

3.3 Filozofi mbret

“Një m

endje e qetë nuk është gjë

tjetër v

eçse një m

endje e

organizu

ar”. (M

ark Aureli)

Përvijim i të m

endu

arit,

Pyetje – përgjigje, P

unë

individu

ale

Vlerësimi p

ër të nxënë (i

vazh

dueshëm)

Teksti

mësim

or

17

3.4 Neoplaton

izmi

“Syri n

uk do mun

d ta shiko

nte

kurrë diellin nëse nu

k do të ishte i

ngjashëm m

e të, ashtu si sh

pirti

nëse nuk do të ishte vetë i bu

kur,

nuk do m

und ta kup

tonte

buku

rinë”. (P

lotin

i)

Disku

tim për njohu

ritë


Disku

tim

Vlerësimi p

ër të nxënë (i

vazh

dueshëm)

Teksti

mësim

or

18

Vep

rimtari praktike

Platon

izmi. Neoplaton

izmi

Punë në grup

e

19

Përsëritje

Disku

timi i lirë

Libër m

ësue

si Filozofia 11

13

20

Linja 4:

Mesjeta dhe

rilindja

4.1 Veçoritë e M

esjetës

“T

empu

jt e lashtësisë e m

ishëruan

Zotin te njeriu, kisha

t e m

esjetës e

kërkua

n atë në qiell”

. (Gëte)

Përvijim i të m

endu

arit,

Pyetja sjell p

yetjen, Pun

ë e

pavarur

Vlerësimi p

ër të nxënë (i

vazh

dueshëm)

Teksti

mësim

or

21

4.2 Mesjeta: R

aporti mes

besimit dh

e arsyes

“Credo ut intellig

am, intellig

o ut

cred

am”. (T

ë besosh duk

e arsyetua

r dhe të arsyetosh për të

besuar).

Disku

timi p

ër njohu

ritë


Rrjeti i d

isku

timit

Vlerësimi p

ër të nxënë (i

vazh

dueshëm)

Teksti

mësim

or

22

4.3 Zo

ti dh

e njeriu

“Besim

i që nu

k është i m

endu

ar

dhe i k

uptuar nuk është besim

”.

(Agu

stini)

Përvijim i të m

endu

arit,

Përvijim i të m

endu

arit,

Rrjeti i d

isku

timit

Vlerësimi p

ër të nxënë (i

vazh

dueshëm)

Teksti

mësim

or

23

Përsëritje

Kon

trolli i n

johu

rive

paraprake

Te

ksti

mësim

or

24

Test trem

ujori I

Vlerësim m

e shkrim

25

Projekt faza I

26

Vlerësim portofoli

Vlerësim i po

rtofolit

Libër m

ësue

si Filozofia 11

14


Tremujori i dytë Janar‐Mars (24 orë)

Nr

Tematika

mësimore

Temat mësimore


Metodologjia dhe


Vlerësimi

Burimet

1

Linja 4

Mesjeta dhe

Rilindja

4.4 Be

simi si arsye

“Studimi i filozofi së nuk është për

të m

ësua

r opinion

et e njerëzve, por

për të mësua

r të vërtetat e gjërave”.

(Aku

ini)

Disku

tim për njohu

ritë

paraprake, Pyetja sjell

pyetjen, Rrje

ti i d

isku

timit

Vlerësim diagn

ostik

ues

Vlerësimi p

ër të nxënë

(i vazh

dueshëm)

Teksti

mësim

or,

Filozofia XI

2 4.5 Filozofia arabe

“Një jetë e jetuar gjallërisht është

më e mirë se një jetë e gjatë”.

(Avicena

)

Përvijim i të m

endu

arit,

Pyetje – përgjigje, D

itari i të

nxënit

Vlerësimi p

ër të nxënë

(i vazh

dueshëm)

Teksti

mësim

or,

filozofia,

3 4.6 Te

oria e dy të

vërtetave

“Njëra e vërtetë është e filozofi së,

tjetra është e fesë; e para është pë

r filozofët, e dyta pë

r të gjith

ë”.

(Averroe)

Përvijim i të m

endu

arit,

Pyetje – përgjigje,

Disku

tim i lirë

Vlerësimi p

ër të nxënë

(i vazh

dueshëm)

Teksti

mësim

or,

interneti

4 4.7 Veçoritë e Rilind

jes

evropian

e “I krishteri m

odern është sigu

risht

shum

ë më tolerant, p

or jo për

meritë të krishterimit, por për

shkak të brezave të m

endimtarëve

të lirë të Rilind

jes q

ë i k

anë bërë të

krishterët të kenë nd

jenjën e tu

rpit

për p

aragjykimet e ty

re

trad

iciona

le”. (B

ertran

d Ru

ssell)

Brainstorm

ing, Pyetje –

përgjig

je, E

se

Vlerësimi p

ër të nxënë

(i vazh

dueshëm)

Teksti

mësim

or,

interneti

5 4.8 Filozofia hum

aniste

“Njeriu nu

k arrin ku

rrë ta njohë

botën pa kup

tuar m

ë pa

rë

vetveten”. (M

ontenj)

Disku

tim për njohu

ritë


Rrjeti i d

isku

timit

Vlerësimi p

ër të nxënë

(i vazh

dueshëm)

Teksti

mësim

or,

6 4.9 Utopia

“Atje ku ka m

ë shum

ë lig

je për

ndëshk

im se sa për edu

kim, është

shenjë e një qeverisje të keqe”.

(Kam

panela)

Disku

tim për njohu

ritë

paraprake, Përvijim i të

mendu

arit, Rrje

ti i d

isku

timit

Vlerësimi p

ër të nxënë

(i vazh

dueshëm)

Teksti

mësim

or

7 Vep

rimtari praktike

Karakteristikat e përgjith

shme të

Hum

anizmit Karakteristikat e

përgjithshm

e të Rilind

jes

Punë në grup

e

8 Pë

rsëritje

Disku

tim i lirë

Libër m

ësue

si Filozofia 11

15

9

Linja 5:

Shekulli

XVII

5.1 Faktorët që çuan në

lindjen e ra

cion

alizmit

dhe em

pirizm

it

“Filo

zofi a e racion

alizmit është një

nga them

elet e filozofisë së

shoq

ërisë, e liberaliz

mit dh

e shtetit

liberal të së Drejtës.” (G

.Rad

nitzky

)

Disku

tim për njohu

ritë

paraprake,

Mbajtja e strukturua

r e

shënim

eve,

Rrje

ti i d

isku

timit

Vlerësim i

vazh

dueshëm

Teksti

mësim

or

10

5.2 Ek

sperim

enti si

instrument i dijes

“Mendja e njeriut është si p

asqy

ra

dhe du

het të pa

sqyrojë na

tyrën.

Por q

ë ta bëjë këtë sa më mirë,

pasqyra du

het të jetë e sheshtë e pa

gërvishtje, m

e qëllim që të m

os e

deform

ojë realite

tin”. (B

ekon

)

Përvijim i të m

endu

arit,

Pyetje – përgjigje,

Rrjeti i d

isku

timit

Vlerësimi p

ër të nxënë

(i vazh

dueshëm)

Teksti

mësim

or

11

5.3 Njohja racion

ale dh

e dy

shim

i

“Cog

ito ergo sum” = “M

endo

j, pra

jam”. (D

ekart)

Disku

tim për njohu

ritë


Imagjin

atë e drejtuar

Vlerësimi p

ër të nxënë

(i vazh

dueshëm)

Teksti

mësim

or

12

5.4 Liria dh

e do

mosdo

shmëria

“Unë nuk e m

ohoj që lutjet jan

ë të

dobishme pë

r ne”. (Sp

inoza)

Disku

tim për njohu

ritë


pyetjen, Rrje

ti i d

isku

timit

Vlerësimi p

ër të nxënë

(i vazh

dueshëm)

Teksti

mësim

or

13

5.5 Kon

traktualistët

“Përpiqu të m

ësosh ng

a gabimet e

të tjerëve që ti të m

os i bësh në

jetën tënd

e!” (H

obs)

Përvijim i të m

endu

arit,

Pyetja sjell p

yetjen, Rrje

ti i

diskutim

it

Vlerësimi p

ër të nxënë

(i vazh

dueshëm)

Teksti

mësim

or

14

5.6 Liberaliz

mi

shoq

ëria

“Unë gjithn

jë kam m

endu

ar se

veprim

et e njerëzve janë m

ënyra

më e mirë pë

r të interpretuar

mendimet e ty

re”. (L

ok)

Përvijim i të m

endu

arit,


rjeti i

diskutim

it

Vlerësimi p

ër të nxënë

(i vazh

dueshëm)

Teksti

mësim

or

15

Vep

rimtari praktike

A është in

diferentizmi toleran

cë?

Punë në grup

e

16

6.1 Veçoritë e ilum

inizmit

“Iluminizmi është dalja e njeriut

nga gjendja e minoran

cës ku e

kishte fu

tur v

eten. K

i gux

im të

përdorësh intelig

jencën tënd

e. Kjo

është moto e ilu

minizmit.” (Kan

t)

Disku

tim për njohu

ritë


pyetjen, Rrje

ti i d

isku

timit

Vlerësimi p

ër të nxënë

(i vazh

dueshëm)

Teksti

mësim

or

Libër m

ësue

si Filozofia 11

16

17

Linja 6:

Shekulli

XVIII

6.2 Sh

teti dh

e lig

jet

“Liria është atje ku qy

tetari nuk ka

frikë ng

a asgjë, përveçse ng

a lig

jet”. (Mon

teskje)

Përvijim i të m

endu

arit,

Marrëdh

ënie pyetje‐

përgjig

je, R

rjeti i d

isku

timit

Vlerësimi p

ër të nxënë

(i vazh

dueshëm)

Teksti

mësim

or

18

6.3 Za

koni na ud

hëheq

“Zoti m

und ta shm

angë të keqen

por n

uk do, atëherë ai n

uk është i

mirë, ose do ta shm

angë por nuk

mun

det, atëherë ai nuk është i

plotfuqishëm

.” (H

jum)

Disku

tim për njohu

ritë

paraprake, Rrje

ti i d

isku

timit

Vlerësimi p

ër të nxënë

(i vazh

dueshëm)

Teksti

mësim

or

19

6.4 En

ciklop

edistët d

he

Volteri

“Nuk nda

j të njëjtin m

endim m

e ty,

por d

o të jepja dh

e jetën që ti ta

shprehje atë”. (V

olter)

Përvijimi të mendu

arit,

Marrëdh

ëniet p

yetje‐

përgjig

je, L

exim i drejtuar

Vlerësimi p

ër të nxënë

(i vazh

dueshëm)

Teksti

mësim

or

20

6.5 Kon

trata sociale

“Njeriu lin

d i lirë, por jeton ku

do

nën zinx

hirë”. (R

uso)

Disku

tim për njohu

ritë


pyetjen, Rrje

ti i d

isku

timit

Vlerësimi p

ër të nxënë

(i vazh

dueshëm)

Teksti

mësim

or

21

Përsëritje

Vlerësimi p

ër të nxënë

(i vazh

dueshëm)

22

Test trem

ujori II

Kon

trolli i n

johu

rive

paraprake

Vlerësim m

e shkrim

23

Projekt F

aza II

24

Vlerësim portofol

Vlerësim i po

rtofolit

Libër m

ësue

si Filozofia 11

17


Tremujori i tretë Prill‐Qershor (22 orë)

Nr

Tematika

mësimore

Temat mësimore


Metodologjia dhe


Vlerësimi

Burimet

1

Linja 6

Shekulli

XVIII

6.6 Kritik

a e arsyes

“Mendimet pa pë

rmbajtje janë të

zbrazëta, intuitat p

a ko

ncep

te janë

të verbra. Vetëm nga bashk

imi i

tyre lind njohja”. (Kan

t)

Përvijim i të m

endu

arit,


rjeti i

diskutim

it

Vlerësim diagn

ostik

ues

Vlerësimi p

ër të nxënë (i

vazh

dueshëm)

Teksti mësim

or,

Filozofia XI

2 Vep

rimtari praktike

“Filo

zofia në shekullin XVII

përkun

drejt sheku

llit X

VIII.

Punë në grup

e Vlerësimi p

ër të nxënë (i

vazh

dueshëm)

Teksti mësim

or,

Filozofia XI,

internet

3

Linja 7

Shekujt XIX

dhe XX

7.1 Sh

ekulli XIX dh

e shekulli XX

“Kap

italiz

mi m

odern ka nevojë pë

r njerëz që pa vështirësi të

bashkëpu

nojnë në num

ër të m

adh,

që dua

n të kon

sumojnë gjithn

jë e

më shum

ë e ku shijet e të cilëve

janë lehtësisht të m

anipulue

shme e

lehtësisht të parashiku

eshm

e.”

(From)

Përvijim i të m

endu

arit,


rjeti i

diskutim

it

Vlerësimi p

ër të nxënë (i

vazh

dueshëm)

Teksti mësim

or,

interneti

4 7.2 Utilita

rizm

i ang

lez

“Etik

a është arti i d

rejtimit të

sjelljes së njerëzve drejt a

rritjes sa

më të m

adhe të lu

mturisë”.

(Bentam)

Përvijim i të m

endu

arit,

Pyetja sjell p

yetjen, Dita

ri i të

nxënit

Vlerësimi p

ër të nxënë (i

vazh

dueshëm)

Teksti mësim

or,

interneti

5 7.3 Morali d

he e drejta

“Më mirë të jesh një njeri i

pakëna

qur s

e sa një derr i kënaqur,

të jesh Sok

rat i palum

tur s

e një

idiot i lu

mtur d

he nëse idioti dh

e de

rri k

anë fytyra të ndryshm

e kjo

varet n

ga fa

kti se shikon

i vetëm

njërën anë të ty

re”. (M

ill)

Disku

tim për njohu

ritë


mendu

arit, Rrje

ti i d

isku

timit

Vlerësimi p

ër të nxënë (i

vazh

dueshëm)

Teksti mësim

or,

Libër m

ësue

si Filozofia 11

18

6

Linja 7

Shekujt XIX

dhe XX

7.4 Feno

menolog

jia

“Çdo gjë që është e arsyeshm

e është reale dh

e çdo gjë që është

reale është e arsyeshm

e”. (Hegel)

Përvijim i të m

endu

arit,

Marrëdh

ëniet p

yetje‐

përgjig

je, R

rjeti i d

isku

timit

Vlerësimi p

ër të nxënë

(i vazh

dueshëm)

Teksti mësim

or

7 7.5 Marksizmi si ana

lizë

glob

ale

“Një fa

ntazmë ende

t në Ev

ropë

, fantazma e ko

mun

izmit”

. (Marks)

Disku

tim për njohu

ritë


mendu

arit, Rrje

ti i d

isku

timit

Te

ksti mësim

or

8 Pë

rsëritje

Kon

troll n

johu

rish

Vlerësimi p

ër të nxënë (i

vazh

dueshëm)

9 7.6 Mbinjeriu, n

ihilizm

i, shekullarizm

i “Ju mësoj m

binjeriun. N

jeriu

tashmë du

het k

apërcyer”. (N

içe)

Disku

tim për njohu

ritë

paraprake, M

arrëdh

ëniet

pyetje‐përgjigje, Imagjin

ata e

drejtuar

Te

ksti mësim

or

10

7.7 Individi dhe e vërteta

individu

ale

“Askush në botë nu

k thotë do

t pë

rse ti ekziston

. Por m

e që je këtu,

puno për t’i d

hënë një kup

tim

ekzistencës tënde

”. (K

irkegard)

Disku

tim për njohu

ritë

paraprake, M

arrëdh

ëniet

pyetje‐përgjigje, D

itarët e të

nxënit

Vlerësim i

vazh

dueshëm

Teksti mësim

or

11

7.8 Drejtime të filozofisë

bashkëko

hore

“Suk

sesi i bu

rrave dh

e grave në

postmod

ernizëm varet nga

shpe

jtësia me të cilën ata

shkëpu

ten ng

a mod

ele dh

e zako

ne

të vjetra dh

e jo nga ajo m

e të cilën

fitojnë zakon

e të re

ja.” (B

auman

)

Vlerësim i

vazh

dueshëm

Teksti mësim

or

12

7.9 Intuita

“Mendo si n

jeri i veprim

it dh

e vepro si njeri i mendimit”

. (Bergson

)

Përvijim i të m

endu

arit,

Marrëdh

ëniet p

yetje‐

përgjig

je, R

rjeti i d

isku

timit

Vlerësim i

vazh

dueshëm

Teksti mësim

or

13

7.10 Qenia njerëzore –

ekzistencializmi

feno

menolog

jik

“Të jesh njeri do të th

otë të jesh i

zhytur në jetën e pë

rditshm

e”.

(Hajde

ger)

Përvijim i të m

endu

arit,

Marrëdh

ëniet p

yetje përgjigje,

Imagjinatë e drejtuar

Vlerësim i

vazh

dueshëm

Teksti mësim

or

14

7.11 Ekzistencializ

mi

“Je gjith

një pë

rgjegjës i asaj që nu

k ke ditu

r ta shman

gësh”. (S

artri)

Imagjin

atë e drejtuar, L

exim

i drejtu

ar, D

itarët e të nxënit

Vlerësim i

vazh

dueshëm

Teksti mësim

or

15

7.12 Filo

zofia dhe

eduk

imi

“Edu

kimi n

uk vlen vetëm për t’u

përgatitu

r për jetën, edu

kimi është

vetë jeta”. (D

jui)

Përvijim i të m

endu

arit,

Përvijim i të m

endu

arit,

Dita

ri i të nxënit

Vlerësim i

vazh

dueshëm

Teksti mësim

or

Libër m

ësue

si Filozofia 11

19

16

7.13 Filo

zofia ana

litike.

Gjuha dhe m

endimi

“Kufijtë e gjuh

ës sim

e janë kufijtë e

botës sime”. (Vitg

enshtejn)

Vlerësim i

vazh

dueshëm

Teksti mësim

or

17

7.14/7.15 Filozofia dhe

psikan

aliza

“Është e pam

undu

r të njoh

ësh

njerëzit pa njohu

r forcën e fjalës”.

(Frojd)

Disku

tim për njohu

ritë

paraprake Py

etja sjell py

etjen

Rrjeti i d

isku

timit

Vlerësim i

vazh

dueshëm

Teksti mësim

or

18

Përsëritje

19

Test trem

ujori II

Kon

trolli i n

johu

rive

paraprake

Vlerësim m

e shkrim

Teksti mësim

or

20

Projekt F

aza II

21

Vlerësim portofol

Vlerësim portofoli

22

Vep

rimtari praktike

Planifikimi i orës mësimore – 1.1

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Filozofi Shkalla V Klasa XI

Tema mësimore: 1.1 Rrënjët historike të filozofisë

Situata e të nxënit Besoji atij që kërkon të vërtetën dhe jo atij që thotë se e ka gjetur atë.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe Nxënësi: • Komunikon dhe shprehet për rolin e filozofisë në shoqëri. • Respekton rregullat e përgjithshme të komunikimit në lidhje me mitet dhe nevojën për dije.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës së orës mësimore • Kupton se dija është një nevojë e domosdoshme e njeriut. • Vlerëson nevojën e njeriut modern për t’u orientuar në botë. • Kupton rolin e filozofisë si një instrument që ndihmon në procesin e orientimit në botë.

Fjalë kyçe: E vërteta, dija, miti, filozofia

Burimet: Teksti mësimor

Lidhja me lëndët e tjera: Histori, Sociologji

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve ERR (Evokim – Realizimi i kuptimit – Reflektim)

1. Evokim (Përvijim i të menduarit) Nxënësit njihen me përmbajtjen e programit të filozofisë duke u shpjeguar edhe konceptin filozofi. Në klasë shtrohet pyetja: Cila është mënyra që na ndihmon për të kuptuar botën?

2. Realizimi i kuptimit (Pyetje – përgjigje) Pyetja merr përgjigje nga mendimet e nxënësve dhe të mësuesit. Dija është mënyra që na ndihmon për të njohur botën. Historia e zhvillimit të shoqërisë është histori e dijes. Gjatë zhvillimit të ideve të nxënësve, nxirret në pah domosdoshmëria e dijes si nevojë e njeriut dhe vlerësohet nevoja e njeriut modern për t’u orientuar në botën e sotme. Mjetet janë forma e parë e përpjekjes së njeriut për të shpjeguar botën. Përmes miteve mund “të thuhen të pathënat” siç pohonte Platoni. Prandaj miti quhet si një formë mendimi që ka në bazë të tij elemente kulturore e fetare dhe që dallohet nga mendimi logjik e racional. Miti shpreh botëkuptimin fillestar që kishte njeriu primitiv. Gjatë zhvillimit të kësaj faze shtrohet pyetja: Kur lindi te njeriu dëshira për të filozofuar? Çfarë është filozofia? Njeriu filloi të kërkojë shkaqet e para të gjithësisë. Kështu lindi filozofia. Pitagora ishte i pari që e përdori këtë term. Qëllimi i filozofisë është t’i afrohet më shumë të vërtetave. A ka lidhje filozofia me shkencën? Po me fenë? Në bashkëpunim me nxënësit u jepet përgjigje këtyre pyetjeve.


3. Reflektim (Pyetja sjell pyetjen) Pasi nxënësit janë njohur me informacionin në këtë fazë, shikohet aftësia e tyre për t’u përgjigjur pyetjeve. ‐ A mundet njeriu të njohë gjithçka apo dija e tij është e kufizuar? Mendimet e nxënësve diskutohen në klasë dhe listohen në tabelë sipas rëndësisë së tyre.

Vlerësimi: Vlerësohet niveli i përvetësimit të koncepteve bazë të nxënësit. Vlerësohet aftësia e nxënësve për të bërë analizë dhe sintezë.

Detyrë dhe punë e pavarur: Pika 2 faqe 8



Tema mësimore: 1.2 Parasokratikët – shkolla e Miletit

Situata e të nxënit Nuk mund të detyrosh të ekzistojë diçka që nuk ka ekzistencë.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe Nxënësi: • Përpunon në mënyrë kritike informacionin e shkollës Miletit. • Ilustron në mënyrë konkrete të menduarit abstrakt.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës së orës mësimore • Tregon lindjen e filozofisë në Greqinë e lashtë. • Shpjegon pse dija vjen nga vëzhgimi i hollësishëm, i kujdesshëm dhe i vazhdueshëm i

realitetit. • Analizon mendimin e Anaksimandrit mbi kualitetin e forcave të përkundërta.

Fjalë kyçe: Sokrati, shkolla e Miletit, apejroni


Lidhja me lëndët e tjera: Sociologji, Histori


1. Evokim (Përvijim i të menduarit) Në fillim të orës bëhet një ripërsëritje e njohurive paraprake: ‐ Tregoni ndonjë mit dhe shpjegoni thelbin e tij. ‐ Çfarë është dija dhe si na ndihmon për njohjen e botës? ‐ Po e vërteta? ‐ Kur lindi dëshira e njeriut për të filozofuar?


2. Realizimi i kuptimit (Pyetje – përgjigje) Pasi u jepet përgjigje këtyre pyetjeve nxënësve u drejtohet pyetja: Nga e kanë zanafillën gjërat që na rrethojnë? Nga se përbëhen ato? U tregohet nxënësve se: Këto ishin përpjekjet e para të filozofisë për t’ju përgjigjur pyetjeve mbi gjithësinë. Cili është thelbi i gjithçkaje që ekziston në natyrë? Filozofët e Miletit iu përgjigjën: uji, ajri, zjarri, pafundësia etj. Talesi si përfaqësues i shkollës së Miletit thoshte se uji është baza e gjithçkaje. A mund ta pranojmë këtë shpjegim sot? Nxënësit mund të japin përgjigjet e tyre. Gjithsesi ta quash ujin si zanafillën e gjithçkaje do të thotë ta kesh natyrën objekt të njohjes dhe ta konsiderosh atë si reale. Kjo ide u zhvillua më tej nga filozofët e shkollës së Miletit: Anaksimandri dhe Anaksimoni. Sipas Anaksimandrit uji vinte nga një substancë tjetër që ai e quan apejron. Në bashkëpunim me nxënësit shpjegohet apejroni si lënda që ekziston para se elementet të ndahen.

3. Reflektim (Lexim i drejtuar) Analizoni mendimin e Anaksimandrit për kualitetin e forcave të kundërta. Nxirrni konkluzionet përfundimtare të ndihmuar nga mësuesi.

Vlerësimi: Vlerësohen aftësitë e nxënësve për të lidhur temën e re me informacionet e mëparshme. Vlerësohen aftësitë e nxënësve për të analizuar mendimet e filozofëve

Detyrë dhe punë e pavarur: Ese me temë “Të kundërtat”



Tema mësimore: 1.3 Parasokratikët – shkolla Joniane

Situata e të nxënit Përplasja e të kundërtave është nëna e të gjitha gjërave (Herakliti).

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe Nxënësi: • Përpunon në mënyrë kritike informacionin e shkollës së Miletit. • Ilustron në mënyrë konkrete të menduarit abstrakt.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës së orës mësimore • Flet për mendimin filozofik të shkollës joniane. • Rendit tri shtyllat ku mbështetet filozofia e Heraklitit. • Analizon teorinë e të kundërtave si rezultat i ekzistencës së çdo gjëje.


Fjalë kyçe: Apejron, ndryshimi, ekuilibri


Lidhja me lëndët e tjera: Letërsi, Fizikë


1. Evokim (Brainstorming) Organizohet një brainstorming duke kërkuar përgjigjet për pyetjet: ‐ Cilët ishin parasokratikët dhe pse janë quajtur kështu? ‐ A ka luajtur rol për zhvillimin e shkencës mendimi i filozofisë parasokratike? ‐ Cili është mendimi i Anaksimandrit për dualitetin e forcave të kundërta?

Përgjigjja e pyetjes së fundit shërben si pikë lidhje për trajtimin e shkollës Joniane 2. Realizimi i kuptimit

Shkruhet në tabelë thënia e Heraklitit: “Përplasja e të kundërtave është nëna e të gjitha gjërave” Për Heraklitin fillesa e gjithçkaje është zjarri. Filozofia e Heraklitit u mbështet në tri shtylla:

ndryshimi (lëvizja) të kundërtat ekuilibri

Ndryshimi Pyetjes se “çfarë mbetet e pandryshueshme tek gjërat dhe natyra që ndryshon”, Herakliti i jep përgjigje: Ndryshimi! Për filozofin ndryshimi është ekzistenca e vërtetë! Të kundërtat Herakliti vuri re se çdo gjë nuk mund të ekzistojë pa të kundërtën e vet. Për Heraklitin lufta mes të kundërtave është burimi i vetë ekzistencës. Ekuilibri Është momenti i tretë në filozofinë e Heraklitit. Ai e shikonte atë si nevojë të brendshme për të siguruar ekuilibrin në realitetin që ndryshon pandërprerë. Në bashkëpunim nxënës‐mësues konkretizohen me shembuj konkret 3 shtyllat e filozofisë së Heraklitit.

3. Reflektim (Rrjeti i diskutimit) Duke u bazuar në informacionin e ri përpiquni të analizoni thënien “Është e pamundur të lahesh dy herë me ujërat e të njëjtit lumë”. Nisuni nga një përvojë vetjake dhe shkëmbeni mendimin tuaj me njëri‐tjetrin.

Vlerësimi: Vlerësohet niveli i përvetësimit të koncepteve të mësimeve të kaluara. Vlerësohen aftësitë e nxënësve për të analizuar mendimin filozofik të Heraklitit. Detyrë dhe punë e pavarur: Pika 2 faqe 12




Tema mësimore: 1.4 Pitagora, atomistët, sofistët

Situata e të nxënit Mos ndalo aty ku ke arritur. (Pitagora)

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe Nxënësi: • Përzgjedh informacionin më të rëndësishëm për Pitagorën, sofistët dhe atomistët. • Shpreh mendimin e tij për njohjen shqisore dhe diskuton në grup.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës së orës mësimore • Tregon se si dijet e sotme e kanë zanafillën në kërkimet e filozofisë greke. • Shpjegon se dëshira për të kuptuar botën çon në lindjen e shkencave. • Analizon rolin e shkencave në përmirësimin e jetës njerëzore.

Fjalë kyçe: Numri, të kundërtat, atomi, boshllëku


Lidhja me lëndët e tjera: Sociologji, Psikologji


1. Evokim (Përvijim i të menduarit) Në këtë fazë u kërkohet nxënësve të tregojnë përfaqësuesit e shkollës së Miletit dhe shkollës joniane. ‐ Cili është thelbi filozofik i këtyre shkollave filozofike? ‐ Pse për Heraklitin ndryshimi është ekzistenca e vërtetë?

Në tabelë shkruhet thënia e Pitagorës: “Mos ndalo aty ku ke arritur”

Kjo shërben si bazë për të dhënë informacionin e ri mbi Pitagorën si nxënës i Anaksimandrit. 2. Realizimi i kuptimit (Lexim i drejtuar)

Jeta e Pitagorës paraqitur në kllaster: Sipas Pitagorës numrat kanë një domethënie simbolike, mistike dhe etike. Pitagorianët e bazonin teorinë e tyre mbi të kundërtat p.sh. e mira – e keqja, mashkull – femër, numrat tek – çift etj. Duke u bazuar në këtë informacion kërkohet që nxënësit të sjellin shembuj të tjerë nga realiteti për të kundërtat. Shkolla atomistike bën pjesë në shkollën joniane. Atomizmi e pati fillesën nga filozofi Leucip dhe u zhvillua nga Demokriti. Për këtë shkollë atomi është thelbi i ekzistencës së botës. Thelbi i teorisë së Demokritit është atomi – si grimca bazë e gjithçkaje dhe boshllëku – si mundësi e lëvizjes. Sofistët ishin dijetarë që synonin të kthenin vëmendjen tek individi. Sofistët ishin njerëz që i ndanin fjalët nga e vërteta, ndaj ato shihen si subjektivistët më të mëdhenj.


3. Reflektim (Imagjinatë e drejtuar) Duke u bazuar në informacionin e asimiluar u kërkohet nxënësve të tregojnë se a është e mjaftueshme njohja shqisore për të njohur diçka në botë. Nxënësit diskutojnë mendimet e njëri‐tjetrit.

Vlerësimi: Nxënësit vlerësohen për qartësinë e mendimeve. Nxënësit vlerësohen për pjesëmarrjen në diskutim.

Detyrë dhe punë e pavarur: Ushtrimi 2 faqe 15



Tema mësimore: 1.5 Sokrati

Situata e të nxënit “Di një gjë që nuk di asgjë”. (Sokrati)

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe Nxënësi: • Mban qëndrim personal mbi teorinë e Sokratit për të vërtetën dhe të mirën. • Diskuton në grup duke krijuar mendimin e tij origjinal.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës së orës mësimore • Vlerëson në mënyrë kritike se lufta për të vërtetën është lufta më e vështirë me shoqërinë. • Parashtron argumente se lumturia e njeriut është njohja e të vërtetës. • Mbron me argumente se përpjekja për vërtetësi është vlerë.

Fjalë kyçe: E vërteta, njeriu, dyshimi, e mira dhe e keqja




1. Evokim (Diskutim për njohuritë paraprake) Në këtë fazë diskutohet për informacionet paraprake të temave të mëparshme: ‐ A mendoni se shkollat parasokratike dallojnë nga njëri‐tjetri? ‐ A mendoni se për të njohur diçka në botë mjafton vetëm njohja shqisore?

Diskutimi për këto pyetje shërben si mundësi për lidhjen me informacionin e ri mbi Sokratin dhe teorinë e tij.

2. Realizimi i kuptimit (Shpjegim i përparuar) Në tabelë shkruhet thënia e Sokratit


“Di një gjë që nuk di asgjë” Nxënësit japin mendimet paraprake në lidhje me thënien e mësipërme. E rëndësishme është të theksohet se: E vërteta është e lidhur ngushtësisht me filozofinë. Sokrati filozofoi mbi të vërtetën. Doktrina e Sokratit ka dy kahe:

interesi ndaj kozmologjisë interesi ndaj njeriut

Me Sokratin ndryshon dhe kahu i filozofisë. Ai e drejton vëmendjen tek njeriu. Me Sokratin lidhet thënia “Di një gjë që nuk di asgjë”. Sa më shumë di njeriu as më shumë kupton se sa pak di në raport me të vërtetat që ekzistojnë. Në bashkëpunim me nxënësit analizohet koncepti i së mirës duke e konkretizuar me shembuj. Për filozofin ligjet janë gjithçka. Shoqëria vetëm nëpërmjet tyre arrin të jetojë e zhvillohet. Në përfundim theksohet vepra e Sokratit përbën pikënisjen e një drejtimi të ri të filozofisë.

3. Reflektim (Rrjeti i diskutimit) Diskutoni në klasë nëse: Dyshimi sipas jush është diçka e mirë apo e keqe? Sillni disa shembuj nga jeta juaj. Çfarë gjeni aktuale te teoria e Sokratit? Diskutimi mund të përmbyllet me idenë se: Të dyshosh është vetëm hapi i parë. Më tej duhet të kërkosh, të njohësh, të mësosh për të bërë hapa drejt të vërtetës.

Vlerësimi: Vlerësohet aftësitë e nxënësve për të lidhur temën e re me njohuritë e mëparshme. Vlerësohet aftësia për të prezantuar mendimin e tij saktësisht.


Planifikimi i orës mësimore – 1.6 – 1.7


Tema mësimore: 1.6/1.7 Shteti ideal dhe bota e ideve

Situata e të nxënit Miti i shpellës.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe Nxënësi: • Analizon saktë dhe qartë teorinë e Platonit për organizimin e shtetit. • Mban qëndrim personal për mendimin e Platonit për drejtësinë.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës së orës mësimore • Përshkruan rëndësinë e përpjekjes për njohjen e të vërtetës. • Identifikon teorinë e Platonit mbi idetë dhe politikën. • Analizon mënyrën e organizimit të shtetit sipas Platonit.


Fjalë kyçe: Ideja, dialektika, politika dhe shteti, drejtësia


Lidhja me lëndët e tjera: Psikologji, Sociologji


1. Evokim (Përvijim i të menduarit) Në fillim të orës bëhet një ripërsëritje e njohurive paraprake të teorisë së Sokratit. ‐ Pse filozofia ndahet në parasokratike dhe passokratike? ‐ Me se lidhet lumturia në filozofinë e Sokratit? ‐ Cili ishte mendimi për ligjet?

Përgjigjet shërbejnë për të kaluar në mënyrë të natyrshme tek koncepti i shtetit ideal dhe botën e ideve.

2. Realizimi i kuptimit (Shpjegim i përparuar) Çfarë mbetet nga ndryshimi i gjërave në botë? Ky është problemi i shkollës së Miletit. Për Platonin ajo çka mbetet është vetëm ideja. Ai thotë se idetë e njeriut duhet të jenë të ndryshme, përderisa njerëzit janë të ndryshëm, por në fakt mjaft njerëz kanë të njëjtat ide. Platoni ishte një idealist objektiv. Absolutja për të vinte nga idetë dhe jo nga realiteti. Në bashkëpunim me nxënësit diskutohet për lidhjen e Platonit me politikën. Qëllimi dhe ndihmesa e tij ndaj shoqërisë është krijimi i një modeli qeverisës dhe edukimi i një udhëheqësi. Skema që përdor Platoni për organizimin e shtetit është e bazuar në skemën për ndërtimin e shpirtit të njeriut. Sipas tij shpirti i njeriut përbëhet nga këto elemente:

mendja që ka virtyt mençurinë zemra që ka virtyt trimërinë epshi ndijor

Këto elemente përbëjnë edhe organizimin social të shtetit. 3. Reflektim (Lexim i drejtuar)

Pasi të lexohet paragrafi “Mbi drejtësinë” u lihet pak kohë nxënësve për të reflektuar mbi filozofinë e Platonit mbi drejtësinë. Është e rëndësishme të theksohet në fund të diskutimit: Platoni vendos në qendër idenë e harmonisë të cilën ai përpiqet ta fusë në ndërtimin e shtetit të së drejtës. Platoni vlerëson të rëndësishme edukimin e njerëzve.

Vlerësimi: Vlerësimi i aftësisë së nxënësit për të analizuar mendimin e Platonit mbi idetë dhe drejtësinë.. Vlerësimi i aftësisë për të pranuar idetë e kundërta.





Tema mësimore: 1.8 Qenia dhe forma e saj

Situata e të nxënit “E dua Platonin, por më shumë dua të vërtetën.” (Aristoteli)

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe Nxënësi: • Argumenton rëndësinë që ka kushtetuta si ligj bazë për organizimin e shtetit sipas

Aristotelit. • Diskuton rëndësinë e edukimit për një qeverisje të mirë.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës së orës mësimore • Shpjegon kuptimin e konceptit “qenie”. • Vë në dukje domosdoshmërinë e Kushtetutës për të parandaluar degradimin e pushtetit. • Rendit format e degradimit të pushtetit në sisteme të ndryshme shoqërore.

Fjalë kyçe: Qenia, logjika, bashkësia dhe familja, kushtetuta




1. Evokim (Përvijim i të menduarit) Në fillim të orës bëhet një përmbledhje e informacioneve paraprake të temës së kaluar. ‐ Cila ide e filozofisë së Platonit ju ka bërë përshtypje? ‐ Si organizohet shteti sipas skemës së Platonit? ‐ Pse Platoni vlerëson të rëndësishme edukimin e njerëzve?

Përgjigjet e pyetjeve mbi filozofinë e Platonit shërbejnë si pikëlidhje për të shpjeguar filozofinë e Aristotelit si nxënës i Platonit.

2. Realizimi i kuptimit (Pyetje – përgjigje) Në tabelë shkruhet thënia e Aristotelit “E dua Platonin, por më shumë dua të vërtetën.” Kur themeloi Liceun, Aristoteli shfaqi botëkuptimin e tij të ndryshëm nga ai i Platonit. Ai mendonte se substanca që mbetet është vetë qenia d.m.th. ekzistenca. Aristoteli është themelues i logjikës si dije. Për të njohur botën Aristoteli përdori dy kategori:

fizikën (përfshin dijet e biologjisë, mjekësisë) etikën (ku përfshinte politikën)

3. Reflektim (Lexim i drejtuar) Orientohen nxënësit për të lexuar pjesën “Edukimi” dhe diskutojnë rreth idesë së Aristotelit rreth rëndësisë që ka edukimi për një qeverisje të mirë. “Edukimi publik duhet të përgatisë qytetarët që të dinë të drejtojnë, por edhe të mësojnë të


drejtohen. Një qeverisje është e mirë nëse njerëzit edukohen mirë.” Mësuesi/ja mund t’i orientojë nxënësit të gjejnë elementet aktuale në mendimin filozofik të Aristotelit.

Vlerësimi: Vlerësohen aftësitë e nxënësve për të respektuar rregullat e diskutimit. Vlerësohet aftësia për të komunikuar dhe analizuar saktë për teorinë e Aristotelit mbi edukimin dhe qeverisjen.




Tema mësimore: Veprimtari praktike

Situata e të nxënit Veprimtari faqe 25

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe Nxënësi: • Respekton rregullat e komunikimit në krijimin e një përfytyrimi filozofik të kohës. • Punon në mënyrë të pavarur në grup. • Përdor TIK‐un për përzgjedhjen e informacioneve të duhura.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës së orës mësimore • Identifikon mendimin filozofik të Platonit dhe Aristotelit. • Gjykon dhe analizojnë drejt mendimin filozofik të tyre. • Sjell mendimin filozofik në një përfytyrim të ditëve të sotme.

Vlerësimi: Vlerësohet niveli i përvetësimit të koncepteve bazë të nxënësit. Vlerësimi merr në konsideratë aftësitë e nxënësve për të bërë analizë dhe sintezë.





Tema mësimore: 2.1 Filozofia si nevojë praktike

Situata e të nxënit Librat janë ushqimi i rinisë dhe kënaqësia e pleqërisë.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe Nxënësi: • Identifikon dhe përpunon informacionin për veçantitë e filozofisë romake. • Shfaq vetëbesimin gjatë trajtimit të dallimeve të filozofisë greke dhe asaj romake.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës së orës mësimore • Identifikon veçoritë e filozofisë romake. • Rendit faktorët që nxitin mendimin filozofik romak. • Shpjegon ndryshimin midis filozofisë greke dhe asaj romake.

Fjalë kyçe: Filozofia romake, “tabula rasa”, stoicizmi, epikurizmi


Lidhja me fushat e tjera: Letërsi; Sociologji


1. Evokim (Diskutim për njohuritë paraprake) Në fillim të orës bëhet një përsëritje e koncepteve të asimiluara nga nxënësi. ‐ Ç’është filozofia? ‐ Kur lindi dëshira për të filozofuar? ‐ Cilët ishin parasokratikët dhe pse janë quajtur kështu? ‐ Ku e bazonte Sokrati teorinë e tij?

Më pas nxënësi njihet me përmbajtjen e linjës 2. 2. Realizimi i kuptimit (Pyetje – përgjigje)

Në këtë fazë analizohen veçoritë e filozofisë romake. Nxënësit pyeten për veçoritë e filozofisë greke për të nxjerrë të përbashkëtat dhe dallimet me filozofinë romake. Filozofia romake është njëherësh e ngjashme por dhe e ndryshme nga filozofia greke. Ka disa faktorë që e nxitën një filozofi të tillë. Këto janë:

faktorët historikë (qytet‐shtetet greke përfunduan nën sundimin romak) faktorët kulturorë (u krijuan grupime pro dhe kundër ndikimit të filozofisë greke)

Në bashkëpunim me nxënësit diskutohet për ndikimin e këtyre faktorëve, bazuar dhe në informacionet që ata kanë në lëndët e tjera. Por ku qëndron ndryshimi midis filozofisë greke dhe asaj romake?


Filozofia greke Filozofia romake

1. Grekët i kushtonin rëndësi dijes dhe nevojës për të.

2. Për grekët filozof ishte njeriu i ditur dhe të tillë kishte pak.

3. Përhapja e filozofisë greke në Romë e ndau elitën në dy kampe që luftonin fort kundër njëri‐tjetrin.

1. Filozofi romak kërkonte masivitet dhe duhej të mbështetej nga filozofia dhe pa qenë filozof.

2. Roma kishte nevojë për një shoqëri që ndjehej mirë dhe që jetonin në shërbim të Romës.

3. Filozofia romake zhvilloi në këtë periudhë dy shkolla: stoicizmin dhe epikurizmin.

Në bashkëpunim me nxënësit analizohen këto dy drejtime filozofike. Stoicizmi dhe epikurizmi ishin modeli më i nevojshëm i mendimit filozofik për Romën e lashtë. Është e rëndësishme të theksohet nga mësuesi se: Filozofia romake edhe pse u mbështet tek ajo greke, ruajti dhe forcoi ato shkolla e drejtime të cilat u shkonin për shtat nevojave të saj historike e politike.

3. Reflektim (Punë individuale) Analizoni filmin “Gladiatori” Përpiquni të bëni një analizë letrare dhe filozofike të kohës. Diskutoni me njëri‐tjetrin ngjarjet e kohës që trajtohen në film në funksion të mësimit.

Vlerësimi: Vlerësohet aftësia për të përpunuar informacionin. Vlerësohet aftësia për të prezantuar mendimin e tyre.

Detyrë dhe punë e pavarur: Informacione nga interneti për filozofët romakë, p.sh. arti dhe kultura e kësaj periudhe.



Tema mësimore: 2.2 Stoicizmi

Situata e të nxënit Njeriu është i lirë kur kontrollon pasionet dhe skllav kur pasionet e zotërojnë atë.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe Nxënësi: • Merr pjesë aktive në diskutimin për mënyrën se si njeriu përballon vazhdimisht jetën. • Shkëmben përvoja pozitive në grup për rrugët që çojnë te lumturia e vërtetë.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës së orës mësimore • Përshkruan mënyrën se si njeriu mund të përballojë vështirësitë e jetës. • Rendit disa qëllime që i gjykon si stoike. • Analizon rrugët se si njeriu mbërrin te lumturia e vërtetë.


Fjalë kyçe: Logjika stoike, njohja, morali

Burimet: Teksti mësimor; interneti

Lidhja me fushat e tjera: Letërsi; Qytetari


1. Evokim (Përvijim i të menduarit) Në orën e mëparshme nxënësi është njohur me ndikimin e filozofisë greke në atë romake dhe dallimet midis tyre. ‐ Cilët faktorë nxitën mendimin filozofik romak?

Përgjigjet e nxënësit shërbejnë si lidhje me temën e re: stoicizmi. 2. Realizimi i kuptimit (Pyetje – përgjigje)

Periudha e filozofisë romake i dha jetë stoicizmit, një dije që e bën njeriun të vlefshëm për shoqërinë ku ai jeton. Si mund t’i përballojë njeriu vështirësitë e jetës sipas stoikëve? Nxënësit përpiqen të japin mendimet e tyre të cilat listohen në tabelë. Në fund theksohet nga mësuesi se: Stoikët i kushtuan rëndësi mendimit, logjikës, arsyetimit. Për të përballuar vështirësitë njeriu i duhet vetëm logjika që të kuptojë se çfarë ndodh në të vërtetë. Mbi logjikën bazohet njohja e cila ka si objekt të vetin të “vërtetën”. Ajo zhvillohet si proces arsyetimi. Ka tri shkallë në procesin e njohjes:

fjalët në vetvete ashtu si shkruhen ose thuhen sendet që identifikohen me këto fjalë koncepti që është imagjinata e gjërave

Gjithçka është një unitet material i sunduar nga “logosi” dhe logjika. Arrihet në përfundimin se natyra sundohet nga arsyetimi. “Stoicizmi është drejtimi filozofik që ka në thelb përshtatjen e njeriut ndaj natyrës.” Stoikët e shohin lumturinë si qëllim të filozofisë. Si mund të arrihet lumturia sipas stoikëve? Ka vetëm dy rrugë:

duke kërkuar të mirat si urtësia, drejtësia, guximi duke treguat shpërfillje ndaj sëmundjes ose shëndetit

Ky arsyetim i çon stoikët në përfundimin se: Njeriu është i lirë kur kontrollon pasionet dhe skllav kur pasionet e zotërojnë atë. Nga diskutimet e nxënësve në fund theksohet se etika stoike romake nuk është gjë tjetër veçse një sjellje që i bën njerëzit të fortë mendërisht, për të qenë të fortë dhe fizikisht.

3. Reflektim (Rrjeti i diskutimit) Analizon thënien e Mark Aurelit: “Lumturia e jetës tënde varet nga cilësia e mendimeve të tua.”

Vlerësimi: Nxënësit vlerësohen për aftësinë që kanë të prezantojnë mendimin e tyre.


Vlerësohet qartësia e argumenteve.




Tema mësimore: 2.3 Epikurizmi

Situata e të nxënit Jetoje jetën sikur të ishte dita e fundit!

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe Nxënësi: • Vepron në mënyrë të pavarur për të shpjeguar teoritë e Epikurit. • Merr pjesë në diskutim dhe respekton mendimin ndryshe të shokëve.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës së orës mësimore • Dallon tri shtyllat ku mbështetet mendimi epikurian. • Shpjegon kanonikën si rregull që të çon drejt të vërtetës. • Analizon konceptin e “masës”, si kërkesë e njeriut për të arritur lumturinë.

Fjalë kyçe: Fizika (materia), logjika (kanonika), morali, arsyetimi epikurian

Burimet: Teksti mësimor; TIK

Lidhja me fushat e tjera: Letërsi; Fizikë; Qytetari


1. Evokim (Brainstorming) Nxënësve u drejtohen disa pyetje për temën e kaluar. ‐ Si e gjykoni shndërrimin e filozofisë në mënyrë jetese? ‐ Listoni disa veprime që i gjykoni si stoike. ‐ Lexohet detyra e shtëpisë. 2. Realizimi i kuptimit (Pyetje – përgjigje)

Në mësimin e kaluar nxënësit janë njohur me stoicizmin që ka në thelb përshtatjen e njeriut me natyrën. Shkollë tjetër që gjeti përhapje në filozofinë romake ishte shkolla epikuriane. Në ndihmë të nxënësve ajo paraqitet në tabelë me anë të skemës së mëposhtme:


Epikurizmi në shoqëri vë në qendër individin, pa marrë parasysh botën që e rrethon. Epikuri mendonte se fizikja është materialja, pra është ajo që shihet dhe perceptohet. Atomet janë në lëvizje, nuk kanë nevojë për hapësirë. Epikuri u përpoq t’i afrohej së vërtetës. Kanonika është rregulli universal që e çon njeriun drejt njohjes të së vërtetës, pra drejt lumturisë. Në njohjen e tij ai përdor tri shkallë:

ndijimet (lidhin njeriun me realitetin p.sh. akulli, zjarri, metali etj.) prolipset (përfaqësojnë anën konceptuale të gjërave, fruta, lëng) ndjenja e kënaqësisë dhe e dhimbjes (shërbejnë për të njohur vlerat dhe antivlerat)

Është e rëndësishme të theksohet konkluzioni përfundimtar i teorisë së njohjes: Nëse ne vlerësojmë këto momente ne jemi pranë të vërtetës dhe nuk kemi pse gabojmë. Me kanonikën e njohjes Epikuri vendosi bazat e moralit të tij. Në bashkëpunim me nxënësit analizohet teoria e Epikurit mbi moralin. Për Epikurin, njeriu duhet të jetojë jetën sa më mirë dhe që të arrihet kjo duhet të njohësh realitetin.

“Nëse arrin të njohësh botën nuk ke pse të frikësohesh nga realiteti.” 3. Reflektim (Diskutim i lirë)

Pasi nxënësit janë njohur me teorinë filozofike të Epikurit, nxënësve u kërkohet të diskutojnë thënien e Epikurti: “Frika është pasojë e padijes.”

Vlerësimi: Vlerësohet aftësia e nxënësit për të lidhur temën e re me njohuritë e mëparshme. Vlerësohet aftësia e nxënësit për të prezantuar mendimet e tyre.

Detyrë dhe punë e pavarur: Pika 1, 2 faqe 35

Shkolla epikuriane themeluesi Epikuri

mbështetet në tri shtylla

vazhduesi i filozofisë platonike – aristoteliane

fizika (materia)

logjika (kanonika)

morali




Tema mësimore: 2.4 Skepticizmi

Situata e të nxënit Dyshimi është fillimi i dijes dhe jo fundi i saj.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe Nxënësi: • Shpreh tolerancë dhe mirëkuptim për përpjekjet e njeriut ndaj të vërtetës. • Vlerëson rrezikun që vjen sot nga dyshimi që nuk arrin të vërtetohet.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës së orës mësimore • Përshkruan përpjekjet e filozofëve për afrimin e njeriut ndaj së vërtetës. • Tregon së dyshimi u bë sundues në fillimet e erës sonë. • Analizon mendimin filozofik skeptik që e konsideron dyshimin si bazë të gjithçkaje.

Fjalë kyçe: Dyshimi, skepticizmi, ekzistenca, lumturia

Burimet: Teksti mësimor, TIK

Lidhja me fushat e tjera: Letërsi; Qytetari


1. Evokim (Përvijim i të menduarit) Në këtë fazë u kërkohet nxënësve të përshkruajnë përpjekjet e filozofëve për njohjen e së vërtetës. ‐ Cila ishte mënyra e Epikurit për të njohur të vërtetën? ‐ Cili është arsyetimi epikurian mbi moralin? 2. Realizimi i kuptimit (Shpjegim i përparuar)

Në tabelë shkruhet thënia: “Dyshimi është fillimi i dijes dhe jo fundi i saj”

Nxënësve u kërkohet të japin mendimet e tyre në lidhje me dyshimin, duke u bazuar në informacione paraprake. Këtu theksohet se: Filozofët që nga lashtësia greke kanë vënë në bazë të njohjes dyshimin. Skeptikët janë dyshuesit e procesit absolut të njohjes. Pirroni është themelues i skepticizmit. Sipas tij qetësia është lumturi dhe nëse kjo qetësi prishet nuk ka më vend për lumturi. “Dyshimi” në fillimet e erës sonë u bë sundues. Dyshimi është një nga faktorët që i paraprin një doktrine të re fetare, monoteiste, që lidhet me lindjen e krishterimit. Doktrina krishtere nuk ka lidhje me filozofinë, ajo u bë pjesë e kulturës në këtë periudhë. Në klasë shtrohet pyetja: A duhet të dyshojë njeriu?


Nxënësit japin përgjigjet e tyre të cilat mund të shkruhen në tabelë. Këtu theksohet se: Dyshimi është gjëja më pozitive që mund ta bëjë njeriun para se të fillojë procesi i njohjes. Nëse njeriu dyshon dhe nuk përpiqet të vërtetojë dyshimin e tij, humbet qetësinë, ekuilibrin dhe vepron gabim. Skepticizmi është mendimi filozofik që e sheh dyshimin si bazën e gjithçkaje, shkon përtej njohjes, te mohimi i të vërtetave.

3. Reflektim (Rrjeti i diskutimit) Duke u bazuar në informacionin e trajtuar më sipër nxënësve u kërkohet të diskutojnë për dyshimin duke e sjellë atë në ditët e sotme. Për këtë fazë mund të shërbejë edhe rubrika “Diskutim” me thënie të filozofëve të ndryshëm.

Vlerësimi: Vlerësohet aftësia e nxënësit për të prezantuar mendimin e tyre. Vlerësohet forca dhe qartësia e argumentit.

Detyrë dhe punë e pavarur: Gjeni disa thënie të filozofëve për dyshimin, të vërtetën dhe njohjen e botës.




Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe Nxënësi: • Analizon dhe mban qëndrim të pavarur për modelin e qeverisjes. • Mëson dhe shkëmben përvoja pozitive në grup për rolin e individit. • Vlerëson rreziqet që mund të vijnë nga degradimi i qeverisjes demokratike.

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve

Materiali të përgatitet në grupe dhe të diskutohet në klasë. Në ndihmë: Filozofia greke mbështetet në gjetjen dhe edukimin me të vërtetën, në qeverisjen nga njerëz të ditur e me përvojë, dhe një sistem i mirë qeverisje kërkon drejtësi. Politika si formë e demokracisë së drejtpërdrejtë dhe mundësitë e degradimit të saj. Filozofia romake mbështet në “masivizimin” e filozofisë dhe përdorimin e saj në qeverisje. Roli i individit dhe kërkesat ndaj tij (stoicizmi dhe epikurizmi). Roli i shtetit dhe ligjet në perandorinë Romake.




Tema mësimore: 3.1 Veçoritë e periudhës së perandorisë romake

Situata e të nxënit Asnjë perandori e dhunshme nuk mund të jetojë gjatë, vetëm ato të moderuarat mund të rezistojnë pak më tepër.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe Nxënësi: • Identifikon dhe përpunon informacionin për ndikimin e filozofisë në politikë në mënyrë

të pavarur. • Respekton rregullat e komunikimit në lidhje me rolin e filozofisë në lindjen e Krishtërimit.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës së orës mësimore • Përshkruan ndikimin e filozofisë në politikë. • Tregon rolin e filozofisë në lindjen e Krishtërimit. • Rendit dallimet dhe të përbashkëtat e filozofisë dhe Krishtërimit.

Fjalë kyçe: Eklektizmi, neostoicizmi, doktrina e Krishterë


Lidhja me lëndët e tjera: TIK, letërsi, histori


1. Evokim (Diskutim për njohuritë paraprake) Në këtë fazë bëhet një përmbledhje e mendimeve filozofike të periudhës romake si stoicizmi, epikurizmi dhe skepticizmi. Më pas nxënësit njihen me përmbajtjen e kapitullit të ri.

2. Realizimi i kuptimit (Di – Dua të di – Mësova) Në tabelë shkruhet thënia e Senekës:

“Asnjë perandori e dhunshme nuk mund të jetojë gjatë, vetëm ato të moderuarat mund të rezistojnë pak më tepër.”

Nxënësit japin mendimin e tyre rreth shprehjes. Theksohet se: Në shek. I p.e.s. Roma kishte shtrirë sundimin në të gjithë Mesdheun. Jepet informacion për kalimin nga republika në perandori, duke u bazuar edhe në informacionet që nxënësit kanë nga historia. Në këtë kohë u shfaq edhe rryma filozofike eklektizmi. Cili ishte roli i filozofisë në lindjen e krishterimit? Filozofia stoike dhe epikuriane kishin pësuar ndryshime të rëndësishme. Nevojat për vëllazëri, përkushtim, sakrifica u bënë objekt i filozofisë perandorake. Kjo qasje filozofike përgatiti ardhjen e krishterimit. Sipas doktrinës fetare ne mund t’i drejtohemi të vërtetës: nëpërmjet Zotit dhe besimit ndaj tij. Si arsyeton doktrina e Krishterë? Për trajtimin e këtij problemi përdorim tabelën Di‐Dua të di‐Mësova.


Nxënësve u kërkohet të lexojnë pjesën dhe të plotësojnë tabelën në bashkëpunim me mësuesen.

Di Dua të di Mësova

Individi duhet të jetojë jetën e tij private (epikurianët). Zoti është e vërteta absolute (Platoni). Sipas filozofëve bota mund të njihet vetëm nëpërmjet dijes.

Në cilat teza filozofike u mbështet doktrina Krishtere? A e përdori Krishterimi filozofinë në interes të tij?

Krishterimi përqafoi tezën e stoikëve se mospranimi i realitetit është domosdoshmëri. Sipas tyre bota mund të njihet duke besuar në krijimin e saj nga Zoti. Doktrina krishtere mori nga filozofia argumentin e “logosit” fjalëve si koncept.

Në fund theksohet se: Në kuptimin filozofik, doktrina e Krishterë përfshin të gjitha mjetet dhe mënyrat e mësimit, edukimit dhe njohjes duke pasur në thelb idenë e krijuesit të përgjithshëm, Zotit.

3. Reflektim (Diskutim i lirë) Nga sa keni lexuar ose parë në filma, diskutoni se si ishte jeta në manastire dhe pse ishte e tillë. A kishte ndikim filozofia në këto manastire?

Vlerësimi: Vlerësohet aftësia e nxënësit për të përpunuar informacionin në mënyrë të pavarur. Vlerësohet aftësia e argumentimit dhe qartësisë së mendimit.

Detyrë dhe punë e pavarur: Pika 1, 2 faqe 42



Tema mësimore: 3.2 Individi dhe shoqëria

Situata e të nxënit Nuk ekzistojnë erëra të mbara për një marinar që nuk di se nga duhet të shkojë.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe Nxënësi: • Komunikon në mënyrë konstruktive për veprimtarinë e Senekës. • Përpunon informacionin në mënyrë të pavarur gjatë diskutimit.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës së orës mësimore • Përshkruan veprimtarinë e Senekës si përfaqësues i stoicizmit të kohës. • Analizon idenë e Senekës se ndërgjegjja përcakton veprimtarinë e individit.

Fjalë kyçe: Stoicizmi, Seneka, morali


Lidhja me lëndët e tjera: Letërsi, sociologji



1. Evokim (Diskutim për njohuritë paraprake) Nxënësve u drejtohet pyetje në lidhje me temën e kaluar. ‐ Çfarë kanë të përbashkët mes filozofisë e Krishterimit? ‐ A gjeni dallime midis tyre?

2. Realizimi i kuptimit (Pyetje – përgjigje) Përgjigjet e mësipërme shërbejnë si pikëlidhje për të trajtuar informacionin e ri. Pavarësisht përhapjes së doktrinës së Krishterë, mendimi filozofik pati kulmet e veta në shoqërinë romake. Seneka është përfaqësuesi i kësaj periudhë, i stoicizmit të kohës. Sipas tij njeriu duhet t’i përshtatet natyrës. Njeriu është një kafshë e arsyeshme, vazhdon arsyetimin e tij. Nxënësve u kërkohet të japin argumentet e tyre me këtë ide të Senekës. Seneka i kushton rëndësi shpirtit dhe pasurimit të tij, por ai theksonte se bota materiale nuk të bën të pasur. Atë mund ta humbasësh. Vetëm të mirat shpirtërore (dija) janë pasuri për njeriun. Po si mund të jetë i lumtur një njeri pa këto të mira materiale? Nxënësit diskutojnë duke e lidhur dhe me realitetin e sotëm dhe perceptimet për të. Në fund citohet Seneka: Kur njeriu arrin të bëjë dallimin midis të mirës dhe të keqes ai mund të arrijë lumturinë. Ai formuloi idenë se: ndërgjegjja përcakton veprimtarinë e individit. Nxënësit orientohen të lexojnë pjesën “Mbi skllavërinë, rëndësia e individit”. Pas përgjigjeve të dhëna nga nxënësit theksohet se Seneka ishte filozofi i parë që nuk provoi skllavërinë. Njeriu i lirë është vetëm ai që nuk i nënshtrohet pengesave dhe që zgjedh vetë se çfarë duhet të bëjë.

3. Reflektim (Rrejt i diskutimit) Lexoni pjesën e rubrikës diskutim dhe jepni mendimin tuaj. Si e ka këshilluar Neroni filozofin Seneka?

Vlerësimi: Vlerësohet aftësia e nxënësit për të prezantuar mendimet e tyre. Vlerësohet aftësia për qartësinë dhe saktësinë e mendimit.

Detyrë dhe punë e pavarur: Informacione për Romën e lashtë.




Tema mësimore: 3.3 Filozofi Mbret – Mark Aureli

Situata e të nxënit Një mendje e qetë nuk është gjë tjetër veçse një mendje e organizuar.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe Nxënësi: • Analizon dhe mban qëndrim të pavarur për idetë filozofike të M. Aurelit. • Punon në mënyrë të pavarur dhe jep argumente për thëniet e M. Aurelit.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës së orës mësimore • Identifikon këndvështrimin filozofik të M. Aurelit. • Interpreton idenë e bashkësisë dhe rolin e individit në të. • Analizon se kush e orienton veprimtarinë e individit, interesi apo virtyti.

Fjalë kyçe: Morali, individi, bashkësia, mësimi i filozofisë


Lidhja me lëndët e tjera: Histori, letërsi


1. Evokim (Përvijim i të menduarit) Nxënësve u drejtohet pyetje për të përforcuar njohuritë e marra në mësimet e kaluara. ‐ A ka ide të Senekës që vlejnë në ditët tona? ‐ Cili ishte mendimi i Senekës për skllavërinë? Analizoni idenë e Senekës se ndërgjegjja përcakton veprimtarinë e njeriut.

2. Realizimi i kuptimit (Pyetje – përgjigje) Pasi merren përgjigjet e nxënësve për Senekën dhe shkruhet thënia e M. Aurelit: Një mendje e qetë nuk është gjë tjetër veçse një mendje e organizuar. Theksohet se vepra e tij “Përsiatje”, paraqet një këndvështrim ndryshe nga ai i Senekës. Vepra e tij është një lloj Reflektim për gjithçka, pra nuk kujdeset për shpjegimin e të vërtetave. Mark Aureli u përpoq të realizonte tek vetja e tij një njeri të mirë, të duruar deri në dhimbje. Ideja e bashkësisë ku njerëzit duhet të jenë si vëllezër është një ide që M. Aureli e ka trajtuar gjerësisht. Ai e konsideron bashkësinë e njerëzve si pjesë të natyrës. Shoqëria ku njeriu jeton nuk është e bashkuar, në të sundon ambicia, e keqja etj. ndaj ai arriti në përfundimin se njerëzimi do të “detyrohet” të shkojë sipas rrjedhës së natyrës, pra drejt një bashkësie universale vëllazërore. Nxënësve u kërkohet të argumentojnë se çfarë shikojnë si aktuale në mendimet e M. Aurelit. Këtu theksohet se: Lëvrimi i idesë se jeta private e individit dhe lumturia e tij e çojnë filozofinë “drejt një zëvendësimi të virtytit me interesin”. Kështu filozofia u bë më shumë politikë.


3. Reflektim (Punë individuale) Duke u bazuar tek informacioni për filozofinë e M. Aurelit, nënvizoni disa thënie të tij (në tekst). Sillni thëniet e tij në ditët e sotme duke i konkretizuar me shembuj.

Vlerësimi: Vlerësohet aftësia e nxënësit për qartësi dhe argumentim të mendimit të tij. Vlerësohet aftësia për prezantimin e mendimeve të pavarura.

Detyrë dhe punë e pavarur: Gjeni në internet ose vepra të ndryshme të filozofëve thënie të mençura nga Mark Aureli dhe shpjegoni kuptimin e tyre.



Tema mësimore: Neoplatonizmi

Situata e të nxënit Syri nuk do mund ta shikonte kurrë diellin nëse nuk do të ishte i ngjashëm me të, ashtu si shpirti nëse nuk do të ishte vetë i bukur, nuk do mund ta kuptonte bukurinë.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe Nxënësi: • Identifikon informacionin për dallimin midis filozofisë platonike dhe neoplatonike. • Shfaq vetëbesim në diskutimin për plutonizmin dhe neoplatonizmin.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës së orës mësimore • Dallon ndryshimin midis filozofisë platonike dhe neoplatonike. • Interpreton nëse në përmbajtje neoplatonizmi është më afër apo më larg doktrinës së

Krishterë.

Fjalë kyçe: Plotini, metoda, “Uni” absolut, e Mira Supreme


Lidhja me lëndët e tjera: Histori, letërsi, TIK


1. Evokim (Diskutim për njohuritë paraprake) Nxënësve ju drejtohen pyetje nga tema e kaluar për përforcimin e informacionit. ‐ Filozofia e Mark Aurelit mbështetet tek individi apo shoqëria? ‐ A mendoni që është interesi i individit ai që e orienton veprimtarinë e tij? Tregoni përvojën tuaj në lidhje me këtë problem.

2. Realizimi i kuptimit (Pyetje – përgjigje) Me lindjen dhe përhapjen e krishterimit mori zhvillim shkolla e fundit e filozofisë greke neoplatonizmi. Përfaqësues ishte Plotini, i cili në themel të teorisë së tij vuri idetë e Platonit.


Pasi njihen nxënësit me historikun e neoplatonizmit në klasë shtrohet pyetja: ‐ Si mund ta gjejë njeriu rrugën drejt se “Mirës Supreme”? Plotini konsideron si të domosdoshme për njeriun:

muzikën dashurinë filozofinë

Plotini thekson se vetëm filozofia ndihmon njeriun të njohë thelbin e gjërave dhe mjeti më i mirë është metoda. Në bashkëpunim me nxënësit listohen disa dallime midis Plotinit dhe neoplatonizmit.

Filozofia e Plotinit Filozofia “Neoplatonizmi”

1. Plotini nuk e sheh metodën si shkencë por një mbështetje te realiteti që ka për subjekt organet. 2. Për Plotinin metoda filozofike duhet të jetë ajo metodë që nuk pranon kundërshtime.

1. Neoplatonizmi niset nga teoria platonike por “e vesh” atë me histerizmin e Krishterimit të kohës. 2. Neoplatonizmi i dha jetë një morali të bazuar në filozofinë greke, por të ndikuar nga feja.

Në fund theksohet mënyra se si e shpjegonte botën Plotini. 1. Reflektim (Diskutim)

Pasi janë njohur nxënësit me filozofinë e Plotinit dhe neoplatonizmit diskutoni në klasë: Neoplatonizmi në përmbajtjen e vet është më afër apo më larg doktrinës së krishterë?

Vlerësimi: Vlerësohet aftësia për përpunimin e informacionit në mënyrë të pavarur. Vlerësohet aftësia e nxënësit për të prezantuar saktë mendimin e tij.




Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe Nxënësi: • Identifikon dhe përpunon informacionet efektive dhe të përgjegjshme. • Rregullon rregullat e komunikimit në grup. • Mbledh dhe përpunon informacione nga interneti për Neoplatonizmin.


Me lindjen dhe përhapjen e doktrinës së krishterë mori zhvillim shkolla e fundit e filozofisë greke, neoplatonizmi. Përfaqësuesi i kësaj shkolle është Plotini (205‐270 e.s.) Plotini lindi në Egjipt por u vendos në Romë ku themeloi shkollën e tij. Në themel të teorisë së tij ai vuri idetë e Platonit.


Duke u bazuar në informacionin mbi neoplatonizmin dhe informacionet nga interneti, përpiquni të gjeni ndryshimet dhe të përbashkëtat mes platonizmit dhe neoplatonizmit. Për realizimin e veprimtarisë praktike klasa ndahet në dy grupe.

Pasi të plotësoni skemën përpiquni t’u përgjigjeni pyetjeve dhe diskutoni në klasë. 1. Neoplatonizmi në përmbajtje është më afër apo më larg doktrinës së krishterë? 2. Si e shpjegon botën Plotini?



Tema mësimore: 4.1 Veçoritë e Mesjetës

Situata e të nxënit Tempujt e lashtësisë e mishëruan Zotin te njeriu, kishat e mesjetës e kërkuan atë në qiell.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe Nxënësi: • Gjykon drejt në bazë të fakteve për të përshkruar veçoritë e filozofisë së Mesjetës. • Jep dhe merr informacione në lidhje me faktorët e brendshëm dhe të jashtëm të

filozofisë së Mesjetës.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës së orës mësimore • Përshkruan veçoritë e filozofisë së Mesjetës. • Dallon ndikimin e faktorëve të brendshëm dhe të jashtëm që ndikuan mendimin filozofik. • Rendit faktorët që ndikuan në transformimin e filozofisë së Mesjetës.

Fjalë kyçe: Mesjeta, faktorët, qyteti, shteti


Lidhja me lëndët e tjera: Letërsi, sociologji, TIK



1. Evokim (Përvijim i të menduarit) Në fillim të orës bëhet një përmbledhje e informacionit kryesor të kapitullit të kaluar. Më pas nxënësit njihen me përmbajtjen e kapitullit të ri.

2. Realizimi i kuptimit (Pyetja sjell pyetjen) Në fillim nxënësit njihen me materialin paraprak dhe në bashkëpunim me nxënësit realizohet një nga rezultatet e të nxënit. Nxënësve u kërkohet të përshkruajnë veçoritë e filozofisë së mesjetës, duke e konkretizuar dhe me skemë:

Këtu theksohet se periudha nga vitet 476 deri 1492 e.s. është quajtur periudha e mesjetës. Në këtë periudhë ndikuan disa faktorë në ndryshimin e filozofisë duke i dhënë një pamje të ndryshme nga filozofia e lashtësisë. Këta janë faktorët:

praktikë ekonomikë

Nxënësit njihen me informacionin në lidhje me këta faktorë dhe analizohen në bashkëpunim me to. Në këtë periudhë historike edhe filozofia pësoi ndryshime të thella. Në ndryshimin e mendimit filozofik ndikuan faktorët:

jashtë filozofisë (patën ndikim të madh mbi filozofinë, rol luante kisha) brenda filozofisë (konsiderojmë vetë zhvillimet që mori mendimi filozofik, si nevojë

e brendshme e debateve, shkollave, doktrinave filozofike) Në fund theksohet se: Morali i krishterë u bë sundues, por në këtë periudhë pati filozofë që u përpoqën ta ruanin thelbin e filozofisë. Ata u treguan të kujdesshëm që të mos binin në kundërshtim të prerë me fenë.

3. Reflektim (Punë e pavarur) Nxënësit janë njohur me veçoritë e filozofisë në periudhën e mesjetës. Në këtë fazë u kërkohet të shkruajnë një ese: “Kultura mesjetare në Shqipëri”.

Vlerësimi: Vlerësohet aftësia e nxënësit për të prezantuar mendimin qartë dhe saktë. Vlerësohet aftësia për të punuar në mënyrë të pavarur.


Detyrë dhe punë e pavarur: Ese, faqe 54



Tema mësimore: Mesjeta: Raporti mes besimit dhe arsyes

Situata e të nxënit Të besosh duke arsyetuar dhe të arsyetosh për të besuar.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe Nxënësi: • Gjykon drejt në bazë të analizës për ndikimin e ndërsjellë të filozofisë dhe doktrinës së

krishterë. • Përdor informacionin e duhur në lidhje me raportin e besimit dhe arsyes.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës së orës mësimore • Përshkruan ndikimin e ndërsjellë të filozofisë dhe të doktrinës së krishterë. • Arsyeton për raportin mes besimit dhe arsyes.

Fjalë kyçe: Besimi arsyeja, mesjeta


Lidhja me lëndët e tjera: Sociologji, TIK, histori


1. Evokim (Diskutimi për njohuritë paraprake) Cilat janë veçoritë e periudhës së mesjetës? Si ndikuan faktorët politikë dhe ekonomikë në zhvillimin e mendimit filozofik të mesjetës? Analizoni faktorët e jashtëm e të brendshëm që ndikuan në transformimin e filozofisë së mesjetës? Përgjigjet e këtyre pyetjeve shërbejnë si pikënisje për informacionin e ri.

2. Realizimi i kuptimit (Pyetje – përgjigje) Në mesjetë mund të themi se me qasjen ndaj botës humbi thelbin e saj si një “art i të jetuarit”. Besimi, që feja e vuri në bazën e mendimit dhe veprimit të njeriut, u konsiderua si një mënyrë e shpjegimit të botës: Nxënësve u shtrohet pyetja: Pse lindi problemi i dallimit mes doktrinës së krishterë dhe filozofisë? Theksohet se: filozofia aristoteliane jo vetëm mbështetej mbi arsyen por konsideronte të parë natyrën. Ndërsa doktrina e krishterë vendoste besimin në themel të saj dhe natyrën si krijesë të zotit! Në bashkëpunim me nxënësit analizohet ndikimi i ndërsjellë i filozofisë dhe i doktrinës së krishterë. 1. Raporti mes besimit dhe arsyes nxori në pah faktin se të dyja këto mendime lidheshin me


njëri‐tjetrin duke u ndikuar ndërsjelltazi. 2. Ky raport ndikoi edhe në veprat filozofike të kohës të cilat në vend të karakterit krijues,

kishin karakter komentues. 3. Reflektim (Rrjeti i diskutimit)

Nxënësve u kërkohet të lexojnë pjesën, veprat e filozofisë së mesjetës dhe t’u përgjigjen pyetjeve. A kishte ndonjë ndryshim filozofia nga teologjia. Mësuesi orienton nxënësit drejt një debati konstruktiv dhe bashkëpunues.

Vlerësimi: Vlerësohet aftësia për të prezantuar mendimin qartë dhe saktë. Vlerësohet aftësia për të punuar në mënyrë të pavarur.

Detyrë dhe punë e pavarur: Kërkoni në internet për vepra filozofike letrare të periudhës së mesjetës.



Tema mësimore: 4.3 Zoti dhe njeriu – Shën Agustini

Situata e të nxënit Besimi që nuk është i menduar dhe i kuptuar nuk është besim.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe Nxënësi: • Komunikon dhe shpreh qartë për raportin e zotit dhe njeriut te Shën Agustini. • Identifikon saktë rrugët që përdor njeriu për të arritur të vërtetën.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës së orës mësimore • Përshkruan raportin e Zotit dhe njeriut në mendimin e Shën Agustinit. • Arsyeton se pse Shën Agustini shkoi drejt konceptit të lirisë.

Fjalë kyçe: Shën Agustini, e vërteta absolute, tri enigmat, qyteti i Zotit


Lidhja me lëndët e tjera: TIK, sociologji, histori


1. Evokim (Përvijim i të menduarit) Në këtë fazë nxënësit përgjigjen për pyetjet e temës së kaluar. Pse problemi kyç i mesjetës është raporti arsye/besim? Çfarë parapëlqeni më shumë: të besoni duke u bindur nga arsyetimi, apo të besoni menjëherë verbërisht? Përgjigjet e pyetjeve shërbejnë si pikë lidhje për të dhënë informacionin e ri.


2. Realizimi i kuptimit (Përvijim i të menduarit) Pasi janë dëgjuar përgjigjet e nxënësve në tabelë shkruhet thënia e Shën Agustinit: “Besimi që nuk është i menduar dhe i kuptuar nuk është besim.” Për të ndihmuar nxënësit në tabelë ndërtohet skema e zhvillimit të mendimit filozofik të Shën Agustinit:

Është e rëndësishme të analizohet raporti i zotit dhe njeriut në mendimin e Shën Agustinit. Në veprat e Shën Agustinit Zoti vjen i pari. Sipas tij, “pa besim, jeta e njeriut nuk ka kuptim”, dhe ai përpiqet ta argumentojë duke përdorur logjikën. Në tabelë paraqitet me skemë:

Në bashkëpunim me nxënësit listohen rrugët që do të përdorë njeriu për t’ju afruar të vërtetës. Këtu theksohet se kur Agustini fliste për njeriun e quante atë një problem sepse:

është i përbërë nga 2 pjesë: trupi dhe shpirti; është i rrethuar nga 3 enigma që e çuan njeriun drejt kaosit.

3. Reflektim (Rrjeti i diskutimit) Lexoni pjesën Morali: E mira dhe e keqja dhe diskutoni për idetë filozofike të Shën Agostinit në lidhje me moralin dhe konceptin e lirisë.



Njeriu kërkon gjithnjë të vërtetën.

Njeriu për të njohur të vërtetë përdor

E vërteta është absolute, e pandryshuar.

Këto rrugë ?

Shën Agustini urë lidhëse mes mendimit

zbulimit të së vërtetës

i kushtoi vëmendje

gjetja e metodës

rrugë për të shkuar tek e vërteta

antik

krishterimit




Tema mësimore: 4.4 Besimi si arsye – Thoma Akuini

Situata e të nxënit Studimi i filozofisë nuk është për të mësuar opinionet e njerëzve, por për të mësuar të vërtetat e gjërave.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe Nxënësi: • Përpunon informacionin në mënyrë kritike për ekzistencën e Zotit sipas Akuinit. • Shfaq vetëbesim në përcaktimin e rrugëve për të vërtetuar ekzistencën e Zotit.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës së orës mësimore • Identifikon argumentet e reja të Akuinit për ekzistencën e Zotit. • Arsyeton nëse është më mirë të nisemi nga besimi apo nga arsyeja. • Argumenton mendimin e Akuinit se monarkia është forma më e mirë e shtetit.

Fjalë kyçe: arsyeja dhe besimi, Zoti dhe natyra, teoria e njohjes


Lidhja me lëndët e tjera: Sociologji, histori


1. Evokim (Diskutim për njohuritë paraprake) Në klasë shtrohet pyetja: Pse e konsiderojmë Shën Agustinin si urë lidhëse mes filozofisë antike dhe asaj të krishterë?

2. Realizimi i kuptimit (Pyetja sjell pyetjen) Përgjigjet e nxënësve shërbejnë për të bërë lidhjen me filozofin tjetër Thoma Akuini i cili trajtoi raportin mes besimit dhe arsyes. Ai përshtati koncepte të filozofisë arabe, aristoteliane për t’i përfshirë në doktrinën e krishterë. Besimi dhe arsyeja Akuini kërkonte të ruante autoritetin e filozofisë brenda doktrinës së krishterë. Sipas tij njeriu duhet të njohë zotin duke përdorur arsyen. Teologjia nuk është vetëm dije por edhe shkencë pasi përdor arsyen aristoteliane për të mbërritur tek e vërteta e epërme! Këtu shtrohet pyetja: A është e pafundme natyra? Filozofët e Greqisë dhe Romës janë përgjigjur pozitivisht, por për Akuinin ato nuk kishin mundur të argumentonin këtë pafundësi nga këndvështrimi filozofik. Pra pafundësia:

është e besueshme por jo e vërtetë për rrjedhojë jo e njohshme


Raporti mes arsyes dhe besimit përbën thelbin e trajtesës filozofike tek Akuini. Nëse filozofia i vlerëson gjërat ashtu siç janë krishterimi na sjell një mënyrë tjetër p.sh. ta njohësh ujin jo thjesht si ujë, por si një mrekulli të zotit. A mund të vërtetohet ekzistenca e Zotit? Sipas Akuinit njeriu nuk ndeshet me Zotin drejtpërdrejt, prandaj duhet të nisemi nga një arsyetim tjetër. Sipas tij janë 5 rrugë që vërtetojnë ekzistencën e Zotit:

3. Reflektim (Rrjeti i diskutimit)

Pasi u njohën nxënësit me mendimin filozofik të Akuinit u kërkohet të diskutojnë thënien e tij: “Ti nuk mund të zotërosh të vërtetën, por e vërteta mund të të zotërojë ty.”




Tema mësimore: 4.5 Filozofia arabe – Avicena

Situata e të nxënit Një jetë e jetuar gjallërisht është më mirë se një jetë e gjatë.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe Nxënësi: • Shpreh tolerancë dhe eupati gjatë identifikimit të rrethanave që ndikuan në zhvillimin e

filozofisë. • Mirëkupton dhe respekton dallimet mes njerëzve kur diskuton për besimet fetare.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës së orës mësimore • Identifikon rrethanat që ndikuan në zhvillimin e filozofisë arabe. • Argumenton nëse filozofia arabe ishte më liberale se doktrina e Krishterë. • Shpjegon konceptet e qenies së domosdoshme dhe qenies së mundshme të Avicenës.

Thelbi i filozofisë Akuinit Raporti mes arsyes dhe besimit

Ka 5 rrugë për ta demonstruar

A mund të demonstrohet ekzistenca e Zotit?

1. vëzhgim i gjërave natyrale 2. analizon lidhjen e gjërave me natyrën 3. shikon vazhdimësinë 4. analiza në raport me përkatësinë 5. realiteti që është pak i dukshëm


Fjalë kyçe: Avicena, doktrina islame, qenia e domosdoshme, qenia e mundshme


Lidhja me lëndët e tjera: Histori, sociologji


1. Evokim (Përvijim i të menduarit) Në fillim të orës nxënësve u drejtohen disa pyetje për të kontrolluar përvetësimin e njohurive të marra në mësimin e kaluar.

‐ Cilat janë argumentet e Akuinit për ekzistencën e Zotit? ‐ A është e pafundme natyra? Argumentoni. ‐ Cilat janë rrugët që njeriu të kuptojë ekzistencën e Zotit? 2. Realizimi i kuptimit (Pyetje – përgjigje)

Shkruhet në tabelë thënia e Avicenës: “Një jetë e jetuar gjallërisht është më mirë se një jetë e gjatë.” Kjo thënie të krijon mundësinë të japësh informacion mbi Avicenën. Avicena mjek dhe filozof, mjekësia e bën të njohur, filozofia e bën të pavdekshëm. Filozofia dhe islamizmi Lindja e islamizmit u shoqërua me doktrinën e vet dhe filozofia do të kishte vendin e vet në këtë doktrinë. Filozofia u zhvillua në një drejtim të ri.

‐ Cilat ishin rrethanat që ndikuan në këtë zhvillim të filozofisë? Në bashkëpunim me nxënësit listohen rrethanat që ndikuan në zhvillimin e filozofisë. Avicena përkundrejt Aristotelit mbi botën. Avicena ndërthuri në filozofinë e tij elemente aristoteliane me ato neoplatonike. Ai mori nga Aristoteli konceptin e qenies dhe esencës. Për Aristotelin esenca është qenie, ndërsa për Avicenën qenia dhe esenca janë të ndara. Në bashkëpunim me nxënësit diskutohet më gjerësisht. Në teorinë e njohjes ai pothuajse përsërit neoplatonizmin. Nxënësve u kërkohet të lexojnë pjesën mbi këtë problem dhe të tregojnë të përbashkëtat midis Avicenës dhe neoplatonizmit.

3. Reflektim (Ditari i të nxënit) Si e kuptoni shprehjen “Një jetë e jetuar gjallërisht është më mirë se një jetë e gjatë.” Silleni mendimin edhe në ditët e sotme duke e konkretizuar me shembuj.





Tema mësimore: 4.6 Teoria e dy të vërtetave – Averroe

Situata e të nxënit Njëra e vërtetë është e filozofisë, tjetra është e fesë; e para është për filozofët, e dyta për të gjithë.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe Nxënësi: • Identifikon në mënyrë të pavarur rivlerësimin që filozofët arabë kanë për filozofinë e

Aristotelit. • Shfaq vetëbesim në analizën e tronditjes që shkaktoi Averroe në doktrinën fetare.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës së orës mësimore • Nxjerr në pah rivlerësimin e filozofisë së Aristotelit nga filozofët arabë. • Analizon tronditjen që shkaktoi Averroe në doktrinën fetare.

Fjalë kyçe: Averroe, e vërteta, teoria e intelektit, inteligjenca aktive, inteligjenca pasive




1. Evokim (Përvijim i të menduarit) Bëhet kontrolli i njohurive paraprake të nxënësve për informacionin e temës së kaluar.

‐ Si ju duket filozofia arabe në mesjetë? ‐ A mund të quhet ajo më liberale se doktrina e krishterë? ‐ Pse Avicena u mbështet te Aristoteli? 2. Realizimi i kuptimit (Pyetje – përgjigje)

Shkrihet në tabelë thënia e Averroes: “Njëra e vërtetë është e filozofisë, tjetra është e fesë; e para është për filozofët, e dyta për të gjithë.” Teza themelore e filozofisë së Averroes ishte: E vërteta mund të arrihet si nga feja ashtu dhe nga filozofia. E vërteta që arrihet nga arsyeja natyrore është një e vërtetë që ekziston, pavarësisht të vërtetave që vijnë nga doktrina fetare. Të vërtetat e fesë arrihen nëpërmjet traditës fetare. Për këtë arsyetimi i Averroes është konsideruar si filozof i dy të vërtetave. Në fakt Averroe shpjegon se ka vetëm një të vërtetë që bazohet në analizë dhe sintezë. E vërteta është një por shumë janë rrugët dhe mënyrat me të cilat mund t’i qasemi asaj. Averroe mori nga Aristoteli dallimin midis tre llojeve të argumentit të cilat janë:

demonstrativ apo shkencor dialektik retorik


Këto janë tri mënyra përmes të cilave afrohet e vërteta ku: argumenti i takon filozofit dialektika i takon teologut retorika e përshtatshme për shumicën

Në fund theksohet se: tre nivelet dhe mënyrat e të kuptuarit të së vërtetës i përgjigjen tre niveleve të hierarkisë, por të gjitha rrugët tregojnë se zoti ekziston.

3. Reflektim (Diskutim i lirë) Nxënësve u afrohet të lexohet pjesa – Mbi intelektin dhe të diskutojnë në klasë. Diskutimi orientohet nga mësuesi.




Tema mësimore: 4.7 Veçoritë e Rilindjes evropiane

Situata e të nxënit I krishteri modern është sigurisht shumë më tolerant, por jo për meritë të krishterimit, por për shkak të brezave të mendimtarëve të lirë të Rilindjes që i kanë bërë të krishterët të kenë ndjenjën e turpit për paragjykimet e tyre tradicionale.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe Nxënësi: • Shpreh dhe mban qëndrim personal në përshkrimin e periudhës së Rilindjes Evropiane. • Organizon idetë e tij gjatë diskutimit për dy periudhat kohore të Rilindjes Evropiane.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës së orës mësimore • Përshkruan rrethanat në të cilat u zhvillua Rilindja Evropiane. • Dallon dy periudhat kohore të Rilindjes Evropiane dhe veçoritë e tyre. • Rendit veçoritë e Rilindjes Evropiane.

Fjalë kyçe: Periudha e Rilindjes, natyralizmi, feja


Lidhja me lëndët e tjera: Histori, sociologji, letërsi


1. Evokim (Brainstorming) Në fillim të orës nxënësve u drejtohet pyetje nga temat e kaluara, p.sh.

‐ A e pranojnë filozofët arabë njohjen e së vërtetës? ‐ Si e trajtojnë problemin e arsyes? ‐ Pse Averroe tronditi doktrinën fetare?


2. Realizimi i kuptimit (Pyetje – përgjigje) Në fillim bëhet një përmbledhje e karakteristikave që kishte periudha e Mesjetës dhe kushtet që po përgatisnin Rilindjen. Gjatë mesjetës së vonë u vunë re dy drejtime të kundërta:

tkurrja e rolit të njeriut për shkak të kishës krijimi i qyteteve po formonte borgjezinë e cila po pasurohej

Individi në këtë kohë nuk po humbiste vlerat e krishtera, por po i ridimensiononte ato. Kjo i dha shpresë një veprimtarie dhe një lëvizjeje që u quajt Rilindje. Nxënësit pyeten nëse kanë njohuri për Rilindjen dhe nëse dinë ndonjë shkencëtar, piktor, skulptor të kësaj periudhe. Çfarë e karakterizon këtë periudhë? Rilindja ndahet në dy periudha:

humanizmi rilindja

Në bashkëpunim me nxënësit analizohen dy periudhat e Rilindjes. Veçoritë e humanizmit Humanizmi lidhet me vitet 1400 që u karakterizua nga lulëzimi i letërsisë, filozofisë etj. Rilindja lidhet me vitet 1500. U zhvillua filozofia, shkenca etj.

Për secilën nga këto periudha karakterizohen me shembuj dhe listohen disa karakteristika të tyre.

3. Reflektim (Ese) Shkruani një ese me temën: “Shqipëria në shek. XV‐XVI” Për të shkruar esenë nxënësit të shfrytëzojnë të gjitha informacionin që kanë në lëndë të ndryshme.


Detyrë dhe punë e pavarur: Kërkoni në internet për zbulimet e ndryshme shkencore, letrare në periudhën e Rilindjes

Rilindja

Humanizmi Rilindja

u zhvillua

piktura skulptura arkitektura

u zhvillua

shtypi arti zhvillimet shkencore




Tema mësimore: 4.8 Filozofia humaniste – Montenji

Situata e të nxënit Njeriu nuk arrin kurrë ta njohë botën pa kuptuar më parë veten

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe Nxënësi: • Identifikon informacionin për ndikimin e Pirronit te filozofia e Montenjit. • Mban qëndrim personal gjatë diskutimit për raportin midis jetës dhe vdekjes.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës së orës mësimore • Nxjerr në pah ndikimin e filozofit grek Pirroni tek Montenji • Vlerëson rolin e moralit dhe politikës në filozofinë e tij. • Analizon raportin mes jetës dhe vdekjes sipas Montenjit.

Fjale kyçe: Pirronizmi i Montenjit, ekzistenca, morali, politika


Lidhja me lëndët e tjera: Histori, sociologji, letërsi


1. Evokim (Diskutim për njohuritë paraprake) Në fillim lexohet eseja (detyra e shtëpisë) “Shqipëria në shekujt XV‐XVI” dhe diskutohet në klasë për mendimet e shprehura nga nxënësit. Nxënësve u drejtohen pyetje nga mësimi i kaluar. ‐ Cilat janë rrethanat në të cilat u zhvillua Rilindja Evropiane. ‐ Tregoni veçoritë e humanizmit dhe zhvillimet e kësaj periudhe.

2. Realizimi i kuptimit (Pyetje – përgjigje) Në fillim të kësaj faze u rikujtohet nxënësve mënyra se si është trajtuar njeriu nga feja dhe filozofia. Këtu theksohet se: feja e trajton njeriun si qenie të nënshtruar, ndërsa filozofia humaniste dhe e rilindjes e trajtoi si një qenie me dinjitet dhe mundësi të jashtëzakonshme për ndryshim. Përfaqësues i kësaj periudhe është Montenji. Ai vuri veten në thelbin e veprës së tij ndaj shkroi: “Unë jam thelbi i librit tim”. Në filozofinë e tij duket ndjeshëm ndikimi i filozofit grek Pirronit tek Montenji. Pirroni thoshte se njeriu përpara se të fillojë të studiojë duhet të bëjë tri pyetje:

Çfarë janë gjërat dhe si janë bërë ato? Si jemi lidhur ne me këto gjëra? Si duhet të jetë sjellja jonë përkundrejt tyre?

Filozofi e filloi arsyetimin me problemin e kohës, raportin mes jetës dhe vdekjes. Në bashkëpunim me nxënësit të diskutohet ky raport, i cili për Montenjin, Zoti dhe natyra janë pothuaj sinonime.


Nxënësit mund të flasin edhe për veprën “Komedia hyjnore” të Dantes, të zhvilluar në lëndën e letërsisë. Pas diskutimeve të nxënësve është e rëndësishme të theksohet se: Duke njohur vdekjen si të tillë, njeriu do të mund të kuptojë se jeta të jepet vetëm një herë dhe duhet jetuar sa më mirë! Në trajtimin e këtij raporti, filozofi synonte orientimin e njeriut drejt lumturisë tërësore, e cila mund të arrihet duke njohur botën.

3. Reflektim (Rrjeti i diskutimit) Orientohen nxënësit të lexojnë pjesën mbi moralin dhe politikën dhe të analizojnë rolin e moralit dhe politikës në filozofinë e Montenjit.

Vlerësimi: Vlerësohet aftësia e nxënësit për të menduar saktë dhe qartë. Vlerësohet aftësia për të analizuar konceptet e dhëna.

Detyrë dhe punë e pavarur: Pika 1 (rubrika diskuto) faqe 74.



Tema mësimore: 4.9 Utopia – Tomazo Kampanela

Situata e të nxënit Atje ku ka më shumë ligje për ndëshkim se sa për edukim, është shenjë e një qeverisje të keqe.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe Nxënësi: • Identifikon dhe shkëmben mendime për tiparet e qytetit të Kampanelës. • Mban qëndrim personal në diskutimin për rolin e edukimit në shoqëri.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës së orës mësimore • Përshkruan modelin e shtetit dhe organizimin e tij sipas Kampanelës. • Diskuton për mendimin utopik të tij. • Rendit veçoritë e shtetit sipas veprës “Qyteti i Diellit”.

Fjale kyçe: Shteti ideal, feja natyraliste, edukimi, drejtësia




1. Evokim (Diskutim për njohuritë paraprake) Nxënësve u drejtohen pyetje për të kontrolluar njohuritë paraprake dhe për të qartësuar ndonjë koncept të paqartë nga ata.


‐ Pse Montenji e trajtoi me shumë pasion raportin mes jetës dhe vdekjes? ‐ A mund të quhet humaniste çdo teori që ka në qendër njeriun? Diskutoni për kuptimin që kanë për ju shprehje si “mundet”, “ndoshta’, “pak a shumë”, etj.

2. Realizimi i kuptimit (Përvijim i të menduarit) Në tabelë shkruhet thënia e Kampanelës: “Atje ku ka më shumë ligje për ndëshkim se sa për edukim, është shenjë e një qeverisje të keqe” Nxënësit mund të japin mendimet e tyre duke e sjellë këtë thënie edhe në ditët e sotme me anë të shembujve dhe argumenteve të ndryshme. Këtu theksohet problemi i organizimit të shoqërisë në veprën “Qyteti i Diellit” i Tomas Kampanelës. Filozofi italian u përpoq të shpjegonte se shoqëria duhej organizuar ndryshe duke u bazuar në parimet e një shteti ideal si ai i Platonit. Në këtë fazë nxënësit njihen me veçoritë e shtetit sipas veprës së Kampanelës. Sipas “Qytetit të Diellit:: 1. Shteti duhet të drejtohej nga një mbret prift që përfaqëson fenë që ka vetë qyteti. 2. Në këtë qytet çdo gjë bazohet në pronën e përbashkët, prona private i ndan njerëzit. 3. Baza e organizimit të shtetit është edukimi. 4. Drejtësia është një domosdoshmëri në qytet Pasi janë listuar dhe diskutuar me nxënësit tiparet e “qytetit” të Kampanelës është e rëndësishme të theksohet ideja përfundimtare e tij: Qyteti ideal mbetet në imagjinatën dhe dëshirën ëndërrimtare të Kampanelës dhe nuk kishte bazë reale. Tabloja që na jep Kampanela është e vjetër por fryma që përçon idenë është e re. Kjo ide utopike më vonë do të rimerrej nga socialistët utopikë dhe do të shndërrohej në teori shkencore nga Karl Marksi.

3. Reflektim (Rrjeti i diskutimit) Pasi janë njohur nxënësit me idetë utopike të Kampanelës zhvillohet një diskutim për rolin e edukimit në një qeverisje të mirë. E rëndësishme është që nxënësi t’i sjellë mendimet e tij në zhvillimet shoqërore të ditëve të sotme.

Vlerësimi: Vlerësohet aftësia e nxënësit për të menduar saktë dhe qartë. Vlerësohet aftësia për të analizuar konceptet e dhëna.

Detyrë dhe punë e pavarur: Pika 1 faqe 76 (rubrika e diskutimit)




Tema mësimore: Veprimtari praktike – Rilindja evropiane

Situata e të nxënit I krishteri modern është sigurisht shumë më tolerant, por jo për meritë të krishterimit, por për shkak të brezave të mendimtarëve të lirë të Rilindjes që i kanë bërë të krishterët të kenë ndjenjën e turpit për paragjykimet e tyre tradicionale.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe Nxënësi: • Respekton rregullat e komunikimit gjatë diskutimit në grup. • Mban qëndrim personal gjatë diskutimit për ndikimin që kishte Rilindja në shoqëri.


Rilindja ndahet në dy periudha kohore: ‐ Humanizmi që lidhet me vitet 1400 ‐ Rilindja që lidhet me vitet 1500

Duke u bazuar në informacionet e përftuara në lëndën e letërsisë, historisë dhe filozofisë përpiquni të nxirrni në pah karakteristikat e përgjithshme të dy periudhave të mësipërme. Në këtë veprimtari klasa ndahet në dy grupe.

Diskutim Duke u bazuar në karakteristikat e periudhës së Rilindjes, diskutoni për ndikimin që kishte Rilindja evropiane në shoqërinë shqiptare në shekujt XV‐XVI.

Vlerësimi: Vlerësohet aftësia për të identifikuar informacionin e duhur. Vlerësohet pjesëmarrja në diskutim. Vlerësohet qartësia e mendimit dhe forca e argumentit




Tema mësimore: 5.1 Faktorët që çuan në lindjen e racionalizmit dhe empirizmit

Situata e të nxënit Filozofia e racionalizmit është një nga themelet e filozofisë së shoqërisë, e liberalizmit dhe shtetit liberal të së Drejtës.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe Nxënësi: • Identifikon saktë informacionin në lidhje me faktorët që ndikojnë në lindjen e

empirizmit dhe racionalizmit. • Mban qëndrim kritik kur diskuton për këndvështrimin ndaj këtyre dy rrymave.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës së orës mësimore • Përshkruan kushtet në të cilat u zhvillua filozofia e shekullit XVII. • Rendit faktorët që ndikuan në lindjen e filozofisë racionale dhe empirike. • Identifikon këndvështrimet e empirizmit dhe nacionalizmit, si dhe ndikimin e tyre në

mendimin e kohës. Fjale kyçe: filozofia empirike, filozofia racionaliste, njohja, përvoja


Lidhja me lëndët e tjera: Letërsi, histori


1. Evokim (Diskutim për njohuritë paraprake) Në fillim të orës bëhet një përmbledhje e njohurive paraprake të kapitullit të kaluar dhe shpjegohet ndonjë paqartësi që kanë nxënësit.

2. Realizimi i kuptimit (Mbajtja e strukturuar e shënimeve) Në këtë fazë trajtohet informacioni i ri duke u bazuar edhe në informacionet e trajtuara në temat e tjera. Evropa po hynte në shek. XVII me një frymë të re humaniste, me shkencat që po merrnin një zhvillim të vrullshëm dhe mendimi filozofik që po shfaqej në dy kahe:

filozofia racionaliste filozofia empiriste

Kjo epokë i pati rrënjët në Rilindjen europiane në të cilën ndikuan një sërë faktorësh. Këto janë faktorët:

politikë ekonomikë shkencorë demografikë gjeografikë


Në bashkëpunim me nxënësit diskutohet rreth ndikimit të këtyre faktorëve në filozofinë e asaj periudhe. Këtu theksohet se: Mendimi filozofik shkoi natyrshëm drejt dy drejtimeve: atij racional dhe atij empirik. Çfarë përfaqëson racionalizmi dhe empirizmi? Empirizmi është doktrina filozofike që: ‐ Çmon eksperiencën në procesin e njohjes dhe jo idetë e lindura. ‐ Mbështetet në mendimin se njohja fillon nga ndijimet dhe perceptimet.

Ndërsa racionalizmi është filozofia që mbështet tezën se realiteti është i njohshëm. Janë idetë e lindura që e çojnë përpara procesin e njohjes dhe jo realiteti.

Është e rëndësishme të theksohet se: Empirizmi dhe racionalizmi u vunë përballë njëri‐tjetrit për t’i sjellë botës pikëpamje të rëndësishme që i hapën rrugën shkencës dhe ndryshimeve gjeopolitike.

3. Reflektim (Rrjeti i diskutimit) Bazuar në informacionet që nxënësit kanë nga lëndë të ndryshme u shtrohet për diskutim çështja “Sikur të jetoje në Evropën e shekullit XVII”. Sillni mendimet tuaja në Evropën e shekullit XXI.

Racionalizmi përfaqësues

në idetë e lindura

e bazon njohjen

kalimi nga e përgjithshmja tek e veçanta

Dekarti, Spinoza

metodë njohje

deduktive

empirizmi përfaqësues

eksperienca (përvoja)

burim i dijes

kalimi nga e veçanta tek e përgjithshmja

Bekon, Hjumi, Njutoni

metodë njohje

induksion



Detyrë dhe punë e pavarur: Ese “Evropa e shekulli XXI”



Tema mësimore: 5.2 Eksperimenti si instrument i dijes – Frensis Bekon

Situata e të nxënit Mendja e njeriut është si pasqyra dhe duhet të pasqyrojë natyrën. Por që të bëjë këtë sa më mirë, pasqyra duhet të jetë e sheshtë e pa gërvishtje, me qëllim që të mos e deformojë realitetin.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe Nxënësi: • Vlerëson, gjykon dhe mban qëndrim personal në përshkrimin e eksperimentit si

instrument për të arritur dijen. • Mbledh dhe përpunon informacionin për të konkretizuar metodën e induksionit të Bekonit.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës së orës mësimore • Përshkruan eksperimentin si një instrument për të arritur tek dija. • Identifikon ndarjen e dijeve njerëzore sipas Bekonit. • Analizon dhe konkretizon metodën induktive të Bekonit.

Fjale kyçe: eksperimenti, Organoni i ri, njohja nga ndijimet, metoda induktive


Lidhja me lëndët e tjera: Letërsi, histori, sociologji


1. Evokim (Përvijim i të menduarit) Në fillim të orës bëhet një përmbledhje e informacioneve të temës së kaluar: ‐ Cilët faktorë ndikuan në lindjen e filozofisë racionaliste dhe empirike? ‐ Si ndikuan zbulimet shkencore në kuptimin e ri të botës? ‐ Çfarë përfaqëson racionalizmi dhe empirizmi? Përgjigjet e nxënësve shërbejnë si mundësi për të shpjeguar informacionin e ri.

2. Realizimi i kuptimit (Pyetje – përgjigje) Në tabelë shkruhet thënia e Bekonit e cila na jep mundësi të tërheqim mendimet e nxënësve rreth realitetit. Bekon jetoi në periudhën kur kërkimi shkencor po lulëzonte me shpejtësi. Ai ishte i bindur se shkenca na jep dije të argumentuar teorike dhe aplikim praktik.


Po si mund ta kuptojë njeriu nëse i duhet ose jo kjo dije? Bekon arriti në përfundimin se problemi kryesor i filozofisë ishte t’u jepte shkencëtarëve një metodë e cila sipas tij merr rëndësi parësore. Dija është fuqi! Nxënësit, mund të konkretizojnë shkurt thënien, pse dija është e tillë. Bekoni vlerësoi vetëm metodën shkencore që ka vlera praktike ose që eksperimentohet, ndaj ai e quan Organoni i Ri. Ai propozoi një metodë me dy pjesë: Pjesa e parë duhet të merret me kundërshtimin e tezës që u ka kaluar koha. Pjesa e dytë me idenë e re dhe zhvillimin e saj. Për Bekonin këtë dije nuk e bëjnë elitat por njerëzit të cilët e provojnë në praktikë. Për filozofin dijet njerëzore ndahen në:

dije historike (që bazohen në kujtesë) poezi (që bazohet në imagjinatë) filozofi (që bazohet në arsye)

Shkencat e natyrës sipas tij janë vetëm një degë e filozofisë. Bekoni është themelues i metodës induktive. Lexohet nga nxënësit shembulli i metodës së Bekonit në tekst. Metoda e dhënë nga Bekoni përdoret edhe sot në studime dhe quhet metoda empirike.

3. Reflektim (Rrjeti i diskutimit) Analizon dhe diskuton një vepër letrare duke përdorur metodën e Bekonit.




Tema mësimore: 5.3 Njohja racionale dhe dyshimi – Rene Dekart (Kartezi)

Situata e të nxënit Cogito ergo sum = Mendoj, pra jam.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe Nxënësi: • Identifikon saktë informacionin për metodën e kërkimit shkencor të Dekartit. • Mban qëndrim kritik ndaj konceptit të dyshimit.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës së orës mësimore • Përshkruan përpjekjet e Dekartit për gjetjen e një metode të kërkimit shkencor. • Identifikon ndryshimet mes metodës bekoniane dhe asaj karteziane. • Analizon mendimin nëse dyshimi na shtyn drejt të vërtetës.


Fjale kyçe: Racionalizmi, Dyshimi, procesi, njohja, metoda karteziane


Lidhja me lëndët e tjera: Letërsi, histori


1. Evokim (Diskutim për njohuritë paraprake) Në fillim të orës bëhet kontrolli i njohurive të temave të kaluara. ‐ Cila është metoda që propozoi Bekoni? ‐ Si ndahen dijet njerëzore sipas filozofit Bekon? ‐ Sillni shembuj mbi metodën induktive.

2. Realizimi i kuptimit (Pyetje – Përgjigje) Në tabelë shkruhet: si ta njohësh të vërtetën? Nxënësit japin mendimet e tyre të cilat i bazojnë edhe në njohuritë që ato kanë nga mësimet e tjera. Sa të vërteta janë përfundimet e shkencës? Ky ishte problemi themelor i filozofisë në këtë shekull të artë. Rene Dekarti i kushtoi jetën gjetjes së një metode që të çonte afër të vërtetave. Ai mendonte se dija intelektuale duhet të ketë “siguri” pra të jetë e vërtetë. Burimi kryesor i njohjes janë arsyeja dhe mendja e njeriut. Dekarti konsiderohet si themelues i racionalizmit filozofik. Metoda dhe Dekardi Dekarti i kushtoi rëndësi të madhe arsyes. Pika e nisjes është dyshimi. Ne mund të dyshojmë në çdo gjë por nuk mund të dyshojmë në atë se ne kemi , se ekzistojmë, derisa dyshojmë. “Derisa dyshoj, unë mendoj” Dekarti vjen në përfundim se: “Mendoj, pra ekzistoj (jam)” Ai përcakton edhe rregullat e procesit të njohjes, të cilën e paraqesim me anë të kllasterit në tabelë.

Theksohet se kjo metodë njihet edhe sot si metoda karteziane.

3. Reflektim (Imagjinatë e drejtuar) Në këtë fazë nxënësit orientohen të lexojnë pjesën mbi “Dualizmin e Dekartit” Diskutoni mbi idetë e tij.

Dekarti pika nisjes

e bazon në

procesin e njohjes

i parë: dyshimi i dytë: analiza i tretë: njohja shkallë‐shkallë i katërt: sinteza

dyshimi

rregullat



Detyrë dhe punë e pavarur: Rubrika diskutim, faqe 88



Tema mësimore: 5.4 Liria dhe domosdoshmëria – Spinoza

Situata e të nxënit Unë nuk e mohoj që lutjet janë të dobishme për ne.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe Nxënësi: • Komunikon në mënyrë korrekte kur diskutohet për procesin e njohjes sipas Spinozës. • Gjykon në mënyrë kritike nëse njeriu është i lirë në mendimet e tij.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës së orës mësimore • Përshkruan procesin e njohjes sipas Spinozës. • Shpjegon arsyetimin e Spinozës mbi fenë. • Gjykon nëse njeriu është i lirë në mendimet dhe veprimet e tij.

Fjale kyçe: Liria, domosdoshmëria, perceptimi, arsyeja, intelekti


Lidhja me lëndët e tjera: Letërsi, biologji


1. Evokim (Diskutim për njohuritë paraprake) Bëhet kontrolli i njohurive për temat e kaluara. ‐ Pse Dekarti i kushtoi një rëndësi të madhe gjetjes së një metode në kërkimin shkencor? ‐ Ku qëndron ndryshimi mes metodës bekoniane dhe asaj karteziane? ‐ Cila metodë mendoni se i vlen shkencës dhe pse?

2. Realizimi i kuptimit (Pyetja sjell pyetjen) Në këtë fazë shpjegohet mënyra si Spinoza arsyeton procesin e njohjes, e cila është në qendër të mendimeve të çdo filozofi. Sipas tij njohja është një qasje racionale drejt lumturisë të cilën njeriu e arrin në këtë jetë. Sipas tij njohja ka tri shkallë.


Duket sikur Spinoza kërkon një metodë që të përligjë ekzistencën e zotit. Në bashkëpunim me nxënësit shpjegohet arsyetimi i Spinozës mbi ekzistencën e zotit. Liria dhe nevoja njerëzore Njeriu ndjen, ka emocione, ka pasione dhe sigurisht vepron. Njeriu është i ndërgjegjshëm për to dhe kujton se mund të jetë i lirë të ndjejë apo veprojë si i tillë. Për Spinozën njeriu i nënshtrohet ligjeve të natyrës si pjesë e saj. Njeriu nuk është i lirë të veprojë sipas dëshirave të tij. Në gjendje natyrore fiton më i forti, në një organizim politik natyror rreziku dhe pasiguria janë tipare themelore. Arsyeja i tregon njeriut se cila është e mira e tij e vërtetë.

3. Reflektim (Rrjeti i diskutimit) Përshkruani shkurt se pse Spinoza e quan skllavëri lirinë e ndjenjave dhe pasioneve tek njerëzit? Po sot çfarë ndodh me to sipas jush?


Detyrë dhe punë e pavarur: Fjalë të urta për lirinë.



Tema mësimore: 5.5 Kontraktualistët – Tomas Hobs

Situata e të nxënit Përpiqu të mësosh nga gabimet e të tjerëve që ti të mos i bësh në jetën tënde!

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe Nxënësi: • Analizon saktë dhe mban qëndrim të pavarur për gjendjen natyrore të njeriut. • Demonstron njohuri për dallimin e mendimit të Aristotelit dhe Hobsit.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës së orës mësimore • Përshkruan gjendjen natyrore të njeriut sipas Hobsit. • Tregon domosdoshmërinë e kontratës shoqërore. • Dallon mendimin e Aristotelit dhe Hobsit mbi politikën dhe individin.

Spinoza njohja ka tre shkallë

qasje racionale drejt lumturisë

perceptimet arsyeja intelekti


Fjale kyçe: Gjendja natyrore, kontrata, e drejta natyrore, e drejta ligjore


Lidhja me lëndët e tjera: Letërsi, psikologji


1. Evokim (Përvijim i të menduarit) Nxënësit kontrollohen për njohuritë paraprake që ato kanë për filozofinë e shekullit XVII. Bëni një udhëtim imagjinar në shekullin XVII me filozofët dhe idetë filozofike.

2. Realizimi i kuptimit (Pyetja sjell pyetjen) Përfaqësues i filozofisë në shekullin XVII në shoqërinë angleze është edhe Tomas Hobs. Bëhet një përshkrim i periudhës së shekullit XVII në shoqërinë angleze dhe zhvillimi industrial që po ndodhte atje. Në këtë periudhë u shfaq Hobsi. Qëllimi i veprës së tij ishte të tregonte se çfarë është shteti dhe pse lind ai. Njeriu në gjendjen natyrore Për Hobsin njeriu është veçse një makinë dhe mënyra e organizimit të shoqërisë është një makinë. Ai shprehej kështu sepse ai jetoi në periudhën ku shkencat i dhanë mundësi prodhimit të makinave. Në bashkëpunim me nxënësit diskutohet për mendimet e Hobsit rreth gjendjes natyrore të njeriut dhe ndikimit që pati zhvillimi i industrisë në shoqërinë e asaj periudhe. Kontrata Disa rrethana të analizuara nga Hobsi e “detyrojnë” njeriun që të hyjë në një lidhje, të pranojë një lloj kontrate e cila bazohet në të drejtën natyrore. Kjo kontratë është ajo që ne e quajmë shtet. Në bashkëpunim me nxënësit nxirret në pah dallimi i filozofisë së Aristotelit nga ai i Hobsit për politikën dhe individin.

3. Reflektim (Rrjeti i diskutimit) Nxënësit janë njohur me rolin e individit në shoqërinë. Diskutim: Çfarë i japim ne shtetit dhe çfarë na jep shteti ne? Pse është i domosdoshëm shteti?






Tema mësimore: 5.6 Liberalizmi – Xhon Lok

Situata e të nxënit Unë gjithnjë kam menduar se veprimet e njerëzve janë mënyra më e mirë për të interpretuar mendimet e tyre.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe Nxënësi: • Demonstron mirëkuptim dhe tolerancë në diskutim për ndarjen e pushteteve. • Përdor saktë teknologjinë e informacionit për detyrën e caktuar.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës së orës mësimore • Flet për thelbin e teorisë së njohjes së Lokut. • Shpjegon empirizmin e Lokut. • Analizon rëndësinë e ndarjes së pushteteve si kusht për mbrojtjen e të drejtave të njeriut.

Fjale kyçe: Teoria e njohjes, njohja reflektive, politika, idetë


Lidhja me lëndët e tjera: Psikologji, sociologji


1. Evokim (Përvijim i të menduarit) Shtrohen pyetje për diskutim ku nxënësit bazohen në njohuritë që kanë për filozofinë e Hobsit. ‐ Si e shpjegon Hobsi gjendjen natyrore të njeriut? ‐ Pse është e domosdoshme kontrata shoqërore?

2. Realizimi i kuptimit (Pyetje – përgjigje) Përgjigjet e pyetjeve të mësipërme shërbejnë si pikënisje për dhënien e informacionit mbi vazhdimësinë e teorisë së njohjes nga Xhon Lok. Sipas tij vetëm arsyeja është ajo që mund ta udhëheqë njeriun, e mund t’i besohet. Njeriu lind me disa aftësi siç janë gjuha apo perceptimi. Ai i jepte arsyes një vend të veçantë në procesin e njohjes dhe e konsideron njohjen shqisore si kushtin e vërtetimit të dijes. Loku u bë përfaqësuesi më në zë i teorisë empiriste të asaj kohe. Ai përcaktoi dhe tri pushtetet të cilat janë:

pushteti legjislativ (shpreh vullnetin e shumicës në hartimin e ligjeve) pushteti ekzekutiv (ka për detyrë t’i zbatojë ligjet) pushteti federativ (funksionin diplomatik të shtetit)

Me këtë teori ai u ngrit kundër teorisë së trashëgimisë së pushtetit si dhuratë e Zotit. Shteti – sipas tij – duhet të garantojë dhe ruajë me forcë të drejtat natyrore të shtetasve të vet. Kjo është detyrë kryesore e shtetit. Nxënësit orientohen të lexojnë informacionin mbi drejtësinë dhe politikën dhe më pas të


diskutojnë rreth tyre. Diskutimi mund të orientohet dhe në mënyrën se si i perceptojnë nxënësit sot drejtësinë dhe politikën.

3. Reflektim (Rrjeti i diskutimit) Nxënësit janë njohur për liberalizmin e Lokut dhe idenë e ndarjes së pushteteve që janë në themel të teorisë së tij. Diskutohet për rëndësinë e ndarjes së pushtetit si kusht për mbrojtjen e të drejtave të njeriut. Reflektim në ditët e sotme.


Detyrë dhe punë e pavarur: Kërkoni në internet informacione dhe thënie për tolerancën.




Situata e të nxënit A është indiferentizmi tolerancë?

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe Nxënësi: • Vlerëson rrezikun që vjen nga indiferentizmi dhe intoleranca. • Vlerëson në mënyrë kritike veprimet intolerante në ditët e sotme.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës së orës mësimore • Përshkruan mënyrën se si perceptohet toleranca në shoqëritë e sotme • Shpjegon opinionin e tij. • Interpreton dhe analizon qëndrimin e UNESKO‐s “Toleranca është harmoni në ndryshim”.• Konkretizon me shembuj veprime intolerante.

Fjale kyçe: Tolerancë, indiferentizëm, liberalizëm

Burimet: Interneti, revista, fjalor filozofik, etj.

Lidhja me lëndët e tjera: Psikologji, qytetari, letërsi


Punë në dy grupe Ndahuni në dy skuadra: Njëra të tregojë me shembuj se ç’është indiferentizmi dhe a është ai tolerancë? Dhe grupi tjetër të dëshmojë të kundërtën. Për ndihmë Toleranca nënkupton kurajën, bindjen, përkushtimin ndaj lirisë, pjesëmarrjen aktive. Toleranca nënkupton lirinë e ndërgjegjes dhe të autonomisë së individit. Ajo afirmon parimin e


mosndërhyrjes në jetën private, në vlerat dhe opinionet e njerëzve. Pra, pa kufizuar lirinë dhe autonominë e individit toleranca kërkon që të mos i bëjmë dëm tjetrit. Nëse nuk je dakord me pikëpamjet e tij, me mendimet e tij, kjo nuk do të thotë se nuk je dakord me të si individ. Për të qenë tolerant nuk është e lehtë. Kjo kërkon një gatishmëri për të toleruar mendime që mund të konsiderohen edhe ofenduese, gatishmëria për të pranuar se nuk ka ide të papranueshme. Toleranca inkurajon lirinë e individëve të ndjekin disa parime dhe jep mundësi për të ballafaquar idetë. Toleranca pasive do të thotë indiferentizëm i cili në pamjen e parë duket i pëlqyeshëm por në realitet nuk ndihmon një shoqëri të jetojë në paqe. Toleranca është respekti, pranimi dhe vlerësimi i pasurisë dhe diversitetit të kulturave në botën tonë. UNESCO gjithashtu thekson se “Toleranca është harmoni në ndryshim. “Për këtë arsye, toleranca bëhet një ndjenjë miqësore dhe e përhapur që automatikisht siguron respektimin e pakufizuar për të gjitha mendimet dhe kulturat e ndryshme në botë!

Vlerësimi: Vlerësohet aftësia për të identifikuar informacionin e duhur. Vlerësohet pjesëmarrja në diskutim. Vlerësohet qartësia e mendimit dhe forca e argumentit



Tema mësimore: 6.1 Veçoritë e Iluminizmit

Situata e të nxënit Iluminizmi është dalja e njeriut nga gjendja e minorancës ku e kishte futur veten. Ki guxim të përdorësh inteligjencën tënde. Kjo është moto e iluminizmit. (Kant)

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe Nxënësi: • Përpunon në mënyrë kritike informacionin për kushtet në të cilat u zhvillua iluminizmi.• Përdor informacionin nga burime të ndryshme mediatike për të treguar.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës së orës mësimore • Përshkruan kushtet në të cilat u zhvillua iluminizmi. • Rendit disa prej faktorëve që ndikuan në lindjen e tij. • Shpjegon thelbin e filozofisë iluministe.

Fjalë kyçe: Roli i shkencës, Iluminizmi, Liberalizmi


Lidhja me lëndët e tjera: Histori, Letërsi


1. Evokim (Diskutim për njohuritë paraprake) Në fillim të orës bëhet një udhëtim imagjinar në periudhën e filozofisë së shekullit XVII.


Këtu përmenden filozofët, idetë filozofike, të përbashkëtat dhe dallimet në idetë e tyre. Kjo shërben si mundësi për të filluar trajtimin e filozofisë së shekullit XVIII.

2. Realizimi i kuptimit (Pyetja sjell pyetjen) Në fillim të orës përshkruajnë disa kushte dhe rrethana sociale ekonomike në të cilat u zhvillua filozofia e shekullit XVIII. Iluminizmi ishte lëvizja optimiste që solli tek njerëzit besimin të arsyeja e tyre, duke i orientuar drejt së mirës. Faktorët që ndikuan në lindjen e iluminizmit ishin të shumtë, por rol parësor luajnë:

‐ Shkenca ‐ Shtypi dhe përhapja e informacionit ‐ Letërsia

Në bashkëpunim me nxënësit, analizohen faktorët e mësipërm dhe duke i konkretizuar me shembuj (nxënësit kanë njohuri për këtë periudhë nga letërsia, historia etj.) Arsyeja si mundësi e vetme njohje Për arsyen dhe besimin kishin folur dhe debatuar filozofët e shekullit XVII dhe kishin arritur deri në pranimin e arsyes por si arsye të kufizuar. Ndërsa për filozofinë e shekullit XVIII arsyeja nuk ishte as e kufizuar dhe as e pakufizuar. Ajo ishte mjeti i vetëm për të njohur realitetin. Asgjë nuk duhet të mbetet jashtë kritikës së arsyes njerëzore. Liria si nevojë për një jetë më të mirë? Anglia ishte vendi i parë që ushqeu idenë e një individi të lirë për të vepruar. Iluminizmi e shndërroi betejën për çlirimin e mendjes dhe për të ndryshuar modelin e qeverisjes. Theksohet se: Iluminizmi lindi si një kulturë e civilizimit borgjez, u zhvillua në përputhje me përparimin që kryente vetë borgjezia.

3. Reflektim (Rrjeti i diskutimit) Nxënësit pas marrjes së njohurive të mësipërme mund të diskutojnë për veprën e Daniel Defo “Robinson Kruzo”, duke lidhur diskutimin e tyre me idetë e trajtuara në mësim.


Detyrë dhe punë e pavarur: Kërkoni në internet informacione që tregojnë zhvillimet shkencore, kulturore, letrare, filozofike të shekullit XVIII.




Tema mësimore: 6.2 Shteti dhe ligjet – Monteskje

Situata e të nxënit Liria është atje ku qytetari nuk ka frikë nga asgjë, përveçse nga ligjet. (Monteskje)

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe Nxënësi: • Përdor informacionin e duhur në lidhje me raportin e lirisë me shtetin. • Tregon interes dhe merr pjesë në diskutimin për rëndësinë e ndarjes së pushteteve.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës së orës mësimore • Tregon se si shfaqet thelbi i mendimit filozofik te Monteskje. • Shpjegon raportin e lirisë me shtetin. • Analizon ndikimin e faktorëve moralë dhe fizikë në sjelljen e njerëzve.

Fjalë kyçe: Natyra e ligjeve, ndarja e pushteteve, determinizmi gjeografik


Lidhja me lëndët e tjera: Qytetari, Gjeografi


1. Evokim (Përvijim i të menduarit) Në këtë fazë bëhet kontrolli i njohurive për temën e kaluar dhe për të shpjeguar ndonjë paqartësi të nxënësve. 1. A mund të konsiderohet Iluminizmi si lëvizje shkencore? 2. Cili është thelbi i Iluminizmit? 3. A kujtoni shkrimtarë apo poetë të kësaj periudhe? 4. Mbi çfarë bazash politike lindi Iluminizmi?

2. Realizimi i kuptimit (Pyetje – përgjigje) Nxënësit kanë marrë informacione për iluminizmin dhe faktorët që ndikuan në zhvillimin e kësaj rrymë filozofike. Një nga përfaqësuesit e iluminizmit është Monteskje. Ai ishte filozof, historian, politolog. Ai i kushtoi rëndësi studimit të shoqërisë dhe ligjeve të saj. Në kllaster paraqitet jeta e Monteskjes.


Në bashkëpunim me nxënësit lexohet informacioni “Mbi ligjet” dhe diskutohet për mënyrën se si e shikon ai raportin e lirisë me shtetin. Mendimet e nxënësve mund të sillen gjatë diskutimit në ditët e sotme, duke i konkretizuar me shembuj. Ndarja e pushteteve Në tabelë shkruhet thënia e Monteskjes “Një sovranitet i pandashëm, është gjithnjë tirani.” Nxënësit mund të japin mendimet e tyre rreth saj të cilat shërbejnë për të trajtuar informacionin e plotë. Monteskje solli si nevojë të domosdoshme ndarjen e pushteteve për të parandaluar kalbëzimin. Ai trajtoi raportin e lirisë në shtet. Shteti është i lirë atëherë kur qeveritarët nuk mund të abuzojnë me besimin dhe fuqinë që i është dhënë. Theksohet se: Për herë të parë në mendimin politik botëror, pushteti gjyqësor u pa si i pavarur. Determinizmi gjeografik Monteskje i kushtoi vëmendje ndikimit të faktorëve fizikë në sjelljen e njerëzve. Në bashkëpunim me nxënësit mund të diskutohet për ndikimin e këtyre faktorëve në sjelljen e njerëzve dhe t’i konkretizojnë me shembuj.

3. Reflektimi (Rrjeti i diskutimit) Njohja me informacionin mbi ndarjen e pushteteve dhe pavarësinë e gjyqësorit. U kërkohet nxënësve të diskutojnë për to duke i sjellë mendimet e tyre në realitetin shqiptar. Këtu të përqendrohen tek rëndësia që ka pavarësia e gjyqësorit.


Detyrë dhe punë e pavarur: Bëni një ese argumentuese me temë: “Zakonet shqiptare që janë kthyer në ligje.”

Monteskje 1689 – 1755

Përfaqësues i iluminizmit

studioi

shoqërinë ligjet

ishte

filozof historia politolog




Tema mësimore: 6.3 Zakoni na udhëheq – David Hjum

Situata e të nxënit Zoti mund ta shmangë të keqen por nuk do, atëherë ai nuk është i mirë, ose do ta shmangë por nuk mundet, atëherë ai nuk është i plotfuqishëm. (Hjum).

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe Nxënësi: • Respekton rregullat e diskutimit që ka në qendër mendimin filozofik të Hjum. • Përfshihet dhe kontribuon në diskutim për të treguar ngjashmëritë e Hjumit me

iluministët e tjerë.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës së orës mësimore • Identifikon perceptimin si bazë të mendimit filozofik të Hjumit. • Dallon elementët e imagjinatës si nevojë që ajo të funksionojë. • Tregon ngjashmëritë e Hjumit me iluministët e tjerë.

Fjalë kyçe: Teoria e njohjes, perceptimi, imagjinata, morali dhe politika


Lidhja me lëndët e tjera: Letërsi, sociologji


1. Evokim (Diskutim për njohuritë paraprake) Në fillim të orës bëhet kontrolli i njohurive të temës së kaluar dhe shpjegohet ndonjë paqartësi që kanë nxënësit. 1. Ku duket iluminizmi i Monteskjesë? 2. Çfarë e frymëzoi studimin e shtetit te Monteskjeja? 3. Çdo të thotë “Frymë e ligjeve”? 4. Si e kuptoni tezën: “Pushteti kalbëzohet, por pushteti absolut kalbëzohet absolutisht”?

2. Realizimi i kuptimit (Pyetje – përgjigje) Përgjigjet e nxënësve për iluminizmin dhe Monteskjenë shërbejnë për të dhënë informacionin për një përfaqësues tjetër të iluminizmit – David Hjum (1711 – 1779) Hjumi u mor me natyrën njerëzore, duke e analizuar hollësisht arsyen, emocionet, moralin, fenë etj. Ai besonte se natyra njerëzore është kapitali i dijes njerëzore. Teoria e njohjes Hjumi ishte empirist dhe besonte se njohja vjen nga raporti i njeriut me realitetin. Baza e mendimit është perceptimi – sipas tij.


Imagjinata është element tjetër i rëndësishëm për njeriun por ka nevojë për disa elemente që të funksionojë. Këto janë elementet:

i pari është ngjashmëria (shembuj) i dyti është vazhdimësia (shembuj) i treti është shkaku i gjendjes (shembuj)

Në bashkëpunim me nxënësit elementet e imagjinatës konkretizohen me shembuj. Morali dhe politika Hjumi si iluministët e tjerë mendonte se njeriu nga natyra është i mirë, po ndryshon në shoqëri. Ai arriti në përfundimin se një shoqëri njihet më mirë nëse shikojmë historinë e tij. Hjumi ishte kritikues i rendit ekzistues dhe lidhjes që ekzistonte mes ekonomisë dhe shtetit.

3. Reflektim (Rrjeti i diskutimit) Nxënësit janë njohur me informacionin mbi teorinë e njohjes sipas iluministëve. Pasi të keni vizatuar skemën e njohjes në tabelë diskutoni rreth saj duke e konkretizuar me shembuj.

Vlerësimi: Vlerësohet niveli i përvetësimit të koncepteve bazë të nxënësit. Vlerësohet aftësia e nxënësve për të bërë analizë dhe sintezë. Detyrë dhe punë e pavarur: Formuloni një skemë të ngjashme me atë të tekstit.



Tema mësimore: 6.4 Enciklopedistët dhe Volteri

Situata e të nxënit Nuk ndaj të njëjtin mendim me ty, por do të jepja dhe jetën që ti ta shprehje atë. (Volter)

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe Nxënësi: • Gjykon drejt në bazë të analizës dhe sintezës kur shpjegon ndikimin e Volterit në

shoqërinë e kohës. • Përdor teknologjinë për të konkretizuar detyrën e dhënë.

Hjumi empirist

bazë e mendimit

perceptimi

njohja

Raporti i njeriut me realitetin


Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës së orës mësimore • Përshkruan kushtet si lindi Enciklopedia. • Argumenton ndikimin e madh të Volterit në shoqërinë e kohës. • Shpjegon arsyen se pse Volteri i kushtoi shumë vëmendje tolerancës.

Fjalë kyçe: Enciklopedia, toleranca, intoleranca, politika


Lidhja me lëndët e tjera: Fizikë, Histori


1. Evokim (Përvijim i të menduarit) Bëhet kontrolli i njohurive për temat e kaluara dhe qartësohet ndonjë paqartësi që kanë nxënësit. 1. A është Hjumi një empirist në procesin e njohjes? 2. A mund ta quajmë Hjumin determinist? 3. Si e trajtoi ai teorinë e njohjes? 4. Ku e shikoni ngjashmërinë e tij me iluministët e tjerë?

2. Realizimi i kuptimit (Pyetje – përgjigje) Në këtë fazë përshkruhen disa nga kushtet e lindjes së veprës madhështore – Enciklopedia. Iluministët francezë punuan për këtë vepër që t’i jepnin njerëzimit dijet e mundshme që kishte arritur shoqëria njerëzore. Ajo shërbeu si informacion kulturor për borgjezinë e vogël e të mesme, e i dha mundësi çlirimit të arsyes njerëzore nga paragjykimet dhe bestytnitë e kohës. Nxënësit orientohen të lexojnë informacionin mbi autorët e veprës dhe teoritë që ata zhvilluan në të. Nxënësit shfrytëzojnë edhe njohuritë që kanë nga fizika, sociologjia për të konkretizuar me shembuj teoritë e tyre. Volteri është figura shumëdimensionale e iluminizmit francez. Tema qendrore e veprës është “toleranca dhe intoleranca”. Vepra e Volterit është kritikë e rreptë kundër Kishës. Nxënësit orientohen për diskutim pasi lexojnë informacionin për tolerancën, intolerancën, fanatizmin etj. Në fund bëhet një përmbledhje e informacionit nga mësuesja. Theksohet se: Volteri nuk ishte ateist. Ai e shikonte ekzistencën e zotit në rregullin që sundon në gjithësi. Prandaj ai thoshte: “Zoti nëse nuk do të ekzistonte, do duhej shpikur.”

3. Reflektim (Lexim i drejtuar) Nxënësit janë aftësuar për të debatuar mbi tezën “Nuk ndaj të njëjtin mendim me ty, por do të jepja dhe jetën që ti ta shprehje atë.”


Detyrë dhe punë e pavarur: Kërkoni në internet për autorët e veprës “Enciklopedia”




Tema mësimore: 6.5 Kontrata sociale – Zhan Zhak Ruso

Situata e të nxënit Njeriu lind i lirë, por jeton kudo nën zinxhirë. (Ruso)

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe Nxënësi: • Mban qëndrim kritik ndaj idesë së Rusoit për lirinë e individit. • Shpreh saktë mendimet e tyre në esenë argumentuese.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës së orës mësimore • Përshkruan lirinë e individit sipas Rusoit. • Identifikon dy mënyrat e procesit të edukimit sipas tij. • Dallon njeriun në gjendjen natyrore dhe pas lindjes së pronës private.

Fjalë kyçe: Gjendja natyrore, Kontrata Sociale, liria


Lidhja me lëndët e tjera: Histori, Sociologji


1. Evokim (Diskutim për njohuritë paraprake) Në këtë fazë bëhet një përmbledhje e informacionit të temave të kaluara. 1. Pse lindi nevoja për një enciklopedi? 2. A i drejtoheni Wikipedias në kërkimet tuaja? A ju ndihmon ajo? 3. A janë iluministët pararendës të veprimit revolucionar? Pse? 4. Argumentoni pse Volteri ka pasur një ndikim të jashtëzakonshëm në shoqërinë e kohës? 5. Pse Volteri i kushtoi kaq shumë vëmendje tolerancës?

Nxënësit lexojnë informacionet që kanë nxjerrë nga interneti për autorët e veprës “Enciklopedia”.

2. Realizimi i kuptimit (Pyetja sjell pyetjen) Në tabelë shkruhet thënia e Rusoit:

“Njeriu lind i lirë, por jeton kudo nën zinxhirë” Nxënësit mund të japin mendimet e tyre në lidhje me lirinë e individit, bazuar në thënien e Rusoit. Pas përgjigjes së nxënësve, tregohet mënyra se si Rusoi si përfaqësues i iluminizmit vlerësonte lirinë e individit. Në gjendjen natyrore njeriu ishte i lumtur jo se ishte engjëll, por sepse jetonte plotësisht për veten e tij dhe zotëronte pavarësinë absolute. Zanafilla e së keqes duhet të kërkohet në zhvillimin e mëvonshëm të shoqërisë. Pikërisht për shkak të lirisë njerëzit duhet të jenë të barabartë. Por realiteti nuk tregon barazi.


Në shoqëri lindin ndjenja artificiale duke i bërë njerëzit egoistë, xhelozë e hileqarë. Duket sikur Rusoi e kërkonte “të keqen” te shoqëria. Theksohet se: Rusoi ishte për shtetin si nevojë e domosdoshme e njerëzve për të jetuar me rregull. Në këtë “kontratë” duhet të hynin njerëz pa asnjë dallim bindjeje. Çdo njeri do të jetë i detyruar t’i bindet vullnetit të përgjithshëm dhe thelbi i kontratës është liria, sipas Rusoit. Ligji është rezultat i vullnetit të përgjithshëm. Ky vullnet është dëshira e sovranit.

‐ Po cilin konsideron sovran Rusoi? Mund të përfshihen nxënësit në diskutim duke demonstruar njohuritë që kanë në lidhje me sovranin, shtetin, ligjin etj. Theksohet se: Rusoi na dha një përfytyrim të ri të ndërtimit të shtetit duke treguar në horizont modelin e një demokracie.

3. Reflektim (Rrjeti i diskutimit) Nxënësit orientohen të lexojnë informacionin për natyrën njerëzore dhe të diskutojnë për rolin e edukimit në zhvillimin e shoqërisë njerëzore.


Detyrë dhe punë e pavarur: Shkruani një ese argumentuese me temë: Unë jam mirë kur janë mirë edhe të tjerët.



Tema mësimore: 6.6 Kritika e arsyes – Emanuel Kant

Situata e të nxënit Mendimet pa përmbajtje janë të zbrazëta, intuitat pa koncepte janë të verbra. Vetëm nga bashkimi i tyre lind njohja. (Kant).

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe Nxënësi: • Mban qëndrim kritik dhe argumentues për pozicionin e Kantit si kritik ndaj gjykimit. • Respekton rregullat e komunikimit gjatë diskutimit për Kantin.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës së orës mësimore • Dallon momentet ku duket iluminizmi i Kantit. • Argumenton pozicionin e Kantit si kritik ndaj gjykimit • Tregon rolin që Kanti i dha politikës dhe arsyes.

Fjalë kyçe: Kritika e arsyes, gjykimi apriori, arsyeja praktike, aftësia gjykuese


Lidhja me lëndët e tjera: Psikologji, Sociologji



1. Evokim (Përvijim i të menduarit) Nxënësve u drejtohen disa pyetje që të krijojnë mundësinë e kontrollit të njohurive për temat e caktuara. 1. Ç’është liria e individit sipas Rusoit? 2. Pse në gjendjen natyrore njeriu është i lumtur? 3. Sipas Rusoit, cili ishte shkaku i gjendjes në të cilën ndodhej shoqëria në atë kohë? 4. Tregoni mënyrat e procesit edukues sipas Rusoit. Lexohet eseja argumentuese që nxënësit kanë përgatitur.

2. Realizimi i kuptimit (Pyetje – përgjigje) Përgjigjet e nxënësve mbi përfaqësuesit e iluminizmit ndihmojnë për trajtimin e informacionit për përfaqësuesin tjetër të iluminizmit – Emanuel Kant. Ai solli në fundin e periudhës iluministe një këndvështrim të ri mbi njohjen, të kuptuarit dhe të gjykuarit njerëzor. Kritika e arsyes Kanti kishte si moto të mendimit të tij filozofik: Unë gjykoj! Sipas tij njeriu mund të ketë njohje për universin nga shkencat, por sërish mbeten disa pyetje. Në veprën e tij, Kanti kërkonte të vërtetonte se bota e njeriut është një botë e brendshme, por ekziston edhe një botë e jashtme e cila nuk vihet në dyshim. Në “Kritikën e arsyes”, Kanti e konsideron gjykimin si “një gjykatë ku gjykatësi është gjykimi dhe i pandehur është po gjykimi”. Një proces i tillë nuk zhvillohet në mënyrë arbitrare por duke ndjekur ligjet e natyrës së mendimit. Në fund do të kemi një proces të dyfishtë:

‐ Negativ (sepse arsyeja ka kufizimet e veta) ‐ Pozitiv (përdorimi i arsyes është i ligjshëm)

Këtu theksohet se: Kanti arriti në konkluzionin; “Dija shkencore bazohet në gjykime “a priori” që do të thotë se gjykimet e saj janë të pavarura nga eksperienca jonë” Nuk është arsyeja që modelon botën, natyrën por është natyra apriori që modelon mendjen. Nxënësit orientohen të marrin informacionin “Arsyeja praktike” dhe të diskutojnë për rolin e Kantit në arsyetimin mbi përvojën dhe arsyen.

3. Reflektimi (Rrjeti i diskutimit) Shpesh “faktet” krijohen nga media, njerëzit i besojnë si të vërteta. Diskutoni mbi këtë çështje duke iu referuar informacioneve që u trajtuan më sipër.





Tema mësimore: Veprimtari praktike (2 orë) 1. Rilindja shqiptare dhe përfaqësuesit e saj 2. Filozofia në shekullin XVII përkundrejt shekullit XVIII

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe Nxënësi: • Përfshihet dhe kontribuon në dialog në diskutimet për filozofinë shqiptare. • Identifikon dhe përpunon informacionin në mënyrë të pavarur për filozofinë në

shekullin XVII e XVIII. • Përdor TIK‐un për të zhvilluar mendimin kritik për filozofët dhe idetë e tyre.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës së orës mësimore • Identifikon mendimin filozofik në shoqërinë shqiptare. • Liston karakteristikat e përgjithshme të filozofisë së shekullit XVII e XVIII. • Liston dhe analizon idetë filozofike të këtyre dy periudhave filozofike.

Përdorni njohuritë që keni marrë në lëndët e historisë dhe sociologjisë për zhvillimet ekonomike, historike dhe sociale të shoqërisë në këto periudha (shek XVII‐XVIII). Në ndihmë të debatit mund të jetë edhe skema e mëposhtme. Diskutoni në klasë mendimet tuaja.




Tema mësimore: 7.1 Shekulli XIX dhe fillimet e shekullit XX

Situata e të nxënit Kapitalizmi modern ka nevojë për njerëz që pa vështirësi të bashkëpunojnë në numër të madh, që duan të konsumojnë gjithnjë e më shumë e ku shijet e të cilëve janë lehtësisht të manipulueshme e lehtësisht të parashikueshme. (From)

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe Nxënësi: • Respekton rregullat e përgjithshme të kontekstit gjatë diskutimit për karakteristikat e

shekullit XIX, XX. • Përdor programe kompjuterike për gjetjen e informacionit.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës së orës mësimore • Identifikon zhvillimet ekonomike në Evropën e shekullit XIX. • Shpjegon ndikimin e frymës liberale në zhvillimin e demokracisë. • Analizon ndryshimet e mëdha në fillim të shekullit XX.

Fjalë kyçe: Zhvillimi ekonomik, liberalizmi, borgjezia


Lidhja me lëndët e tjera: Sociologji, histori


1. Evokim (Përvijim i të menduarit) Në fillim të orës bëhet një udhëtim imagjinar në periudhën e filozofisë së shekullit XVIII. Nxënësit përmendin të gjithë filozofët e kësaj periudhe bashkë me idetë filozofike që kishin në teoritë e tyre.

2. Realizimi i kuptimit (Pyetje – përgjigje) Përgjigjet e mësipërme të nxënësve krijojnë mundësinë për të trajtuar filozofinë e shekullit XIX.Karakteristikat e përgjithshme Shekulli XIX solli ndryshime të mëdha, ishte periudha e revolucionit shkencor dhe revolucionit demokratik. Ky shekull ka disa tipare të veçanta historike.

‐ Në fushën ekonomike u zhvillua rendi kapitalist. ‐ Krijimi dhe forcimi i kombeve dhe shteteve kombe. ‐ Urbanizimi ‐ Emigracioni dhe evropianizimi i botës ‐ Arsimi dhe shëndetësia

Në bashkëpunim me nxënësit analizohet çdo faktor dhe veçoritë e tij duke e parë këtë zhvillim edhe në ditët e sotme.


Tre vendet të Evropës së shekullit XX Anglia, Franca dhe Gjermania pësuan ndryshime të mëdha. Këto ndryshime nxitën dhe drejtimet e reja që mori filozofia:

‐ Në Angli lindi filozofi utilitarist. ‐ Në Francë drejtimi i ri u quajt pozitivizëm. ‐ Në Gjermania mori zhvillim materializmi historik.

Në fund mund të diskutohet për zhvillimet sociale, kulturore të këtyre shteteve në ditët e sotme. 3. Reflektim (Rrjeti i diskutimit)

Si i shihni të krahasuar shekujt XVIII, XIX, XX? Çfarë ju bën më shumë përshtypje?


Detyrë dhe punë e pavarur: Kërkoni në internet informacione për zhvillimet shkencore në shtetet Angli, Francë, Gjermani.



Tema mësimore: 7.2 Utilitarizmi anglez – Bentam

Situata e të nxënit Etika është arti i drejtimit të sjelljes së njerëzve drejt arritjes sa më të madhe të lumturisë. (Bentam)

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe Nxënësi: • Përpunon në mënyrë kritike informacionin në lidhje me teorinë e Bentamit. • Merr dhe jep informacione në mënyrë krijuese për lojërat filozofike.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës së orës mësimore • Dallon karakteristikat e utilitarizmit në Angli. • Nxjerr në pah ndryshimin mes utilitarizmit të mëparshëm dhe atij anglez. • Parashtron argumente për të treguar se etika mbështetet në dobinë e shoqërisë.

Fjalë kyçe: Utilitarizëm, lumturi, dobi


Lidhja me lëndët e tjera: Biologji, Qytetari


1. Evokim (Përvijim i të menduarit) Bëhet kontrolli i njohurive paraprake për temën e kaluar. 1. Cila ishte pasqyra ekonomike e politike e Evropës së shekullit XX? 2. Duke përdorur dhe njohuritë e marra nga historia e gjeografia, argumentoni pse ekonomia


borgjeze pëson kriza. 2. Realizimi i kuptimit (Pyetja sjell pyetjen)

Përgjigjet e pyetjeve të mësipërme na krijojnë mundësinë për të trajtuar informacionin për përfaqësuesin më të madh të utilitarizmit anglez Bentami (1748 – 1832). Ai vuri në bazë të etikës çështjen e lumturisë njerëzore. Bentami e lidhte lumturinë jo vetëm me individin por edhe me shoqërinë, duke e bërë utilitarizmin bazë të moralit të shoqërisë. Theksohet se: sipas tij, lumturia maksimale arrihet në maksimumin e njerëzve. Morali si dobi e shoqërisë Bentami vuri në qendër të sjelljes së njeriut “dobinë”. Ai identifikoi të “mirën morale” me të “mirën e dobishme”. Ky koncept i moralit solli ndryshime thelbësore në lirinë e individit sidomos në orientimin e shoqërisë drejt plotësimit të “dobive” të ndryshme të individëve. Theksohet se: Dobia e individit është në përputhje të plotë me të mirën e shoqërisë.

3. Reflektim (Ditari i të nxënit) Orientohen nxënësit të lexojnë informacionin për lojërat filozofike dhe të arsyetojnë rreth saj. Përpiquni të sillni shembuj të tjerë, të ngjashëm.


Detyrë dhe punë e pavarur: Kërkoni në internet lojëra filozofike të ngjashme me atë të tekstit.



Tema mësimore: 7.3 Morali dhe e drejta – Xhon Stjuart Mill

Situata e të nxënit Më mirë të jesh një njeri i pakënaqur se sa një derr i kënaqur, të jesh Sokrat i palumtur se një idiot i lumtur dhe nëse idioti dhe derri kanë fytyra të ndryshme kjo varet nga fakti se shikoni vetëm njërën anë të tyre. (Mill)

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe Nxënësi: • Përpunon në mënyrë kritike informacionin për lirinë si bazë e lumturisë sipas Millit. • Bashkëpunon me të tjerët gjatë diskutimit për llojet e lirive të Millit.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës së orës mësimore • Argumenton se liria është baza e lumturisë. • Argumenton se të bësh ç’të duash nuk do të thotë të jesh i lumtur. • Tregon me fakte se t’i bësh një të mirë dikujt të bën të lumtur.


Fjalë kyçe: Liri, lumturi, shoqëri


Lidhja me lëndët e tjera: Qytetari, Histori


1. Evokim (Diskutim për njohuritë paraprake) Nxënësit kontrollohen për njohuritë që kanë asimiluar në temat e kaluara. Gjithashtu mund të qartësohen për ndonjë pasaktësi që mund të kenë hasur. 1. Pse utilitarizmi mori formë më të fortë në Angli? 2. Ku qëndron ndryshimi mes utilitarizmit të mëparshëm dhe atij anglez? 3. A është e pamoralshme që njeriu të vlerësojë vetëm gjërat që i sjellin dobi?

2. Realizimi i kuptimit (Përvijim i të menduarit) Përgjigjet e pyetjeve të mësipërme shërbejnë për të vazhduar në trajtimin e informacionit mbi utilitarizmin. Xhon Stjuart Mill ishte përfaqësues i utilitarizmit i cili u ndikua nga mësimet e Bentamit. Në qendër të mendimit të tij ai nuk vuri shoqërinë por individin. E rëndësishme për Millin ishte që individi të jetë:

‐ i lirë ‐ të mendojë ‐ të veprojë sipas dëshirës pa e penguar njeri.

Si mund të ndodhë kjo? Kjo mund të ndodhë duke: treguar se cilat janë kënaqësitë që e bëjnë të lumtur; kategorizuar dëshirat e pamotivuara dhe të vetëdijshme.

Në bashkëpunim me nxënësit ato mund të konkretizohen me shembuj duke u bazuar edhe tek teksti. E drejta dhe morali Nxënësit orientohen të lexojnë informacionin dhe të diskutojnë dhe analizojnë me argumente nëse lumturia e njeriut varej nga veprimet e të tjerëve. E drejta për të qenë i lumtur është e drejta për të qenë i lirë. Milli mbështeste lirinë:

‐ e ndërgjegjes, si liri ideologjike ‐ e shijeve sipas dëshirave ‐ e mbledhjes për qëllime të ndryshme.

Theksohet se: Milli përvijoi kështu një vend demokratik i cili duhet të vlerësonte mbi gjithçka lirinë e individit.

3. Reflektim (Rrjeti i diskutimit) Analizoni në klasë thënien: Vepro ashtu si do doje që të vepronin të tjerët me ty.


Detyrë dhe punë e pavarur: Shkruani një ese me temë: “Dita më e lumtur e jetës sime”




Tema mësimore: 7.4 Fenomenologjia – Xhorxh Hegel

Situata e të nxënit Çdo gjë që është e arsyeshme është reale dhe çdo gjë që është reale është e arsyeshme. (Hegel)

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe Nxënësi: • Identifikon dhe analizon informacionin në mënyrë të pavarur kur argumenton se

metoda dialektike të ndihmon të njohësh. • Mban qëndrim kritik ndaj idesë së Hegelit për historinë dhe njerëzimin si produksion.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës së orës mësimore • Argumenton se të kritikosh nuk mjafton. Duhet edhe të pohosh diçka të re. • Argumenton se metoda dialektike është metoda që të ndihmon të arrish drejt një

njohjeje më të plotë.

Fjalë kyçe: Ndërgjegje, arsye, shtet, e drejta


Lidhja me lëndët e tjera: Letërsi, Biologji


1. Evokim (Përvijim i të menduarit) Mësuesja në këtë fazë bën kontrollin e njohurive duke drejtuar pyetje nga mësimet e kaluara. 1. Si e argumenton Milli se liria është baza e lumturisë? 2. Cilat janë tri llojet e lirive që Milli i konsideron thelbësore? Lexohet detyra e dhënë dhe nxënësit ndajnë mendimet e tyre me njëri‐tjetrin.

2. Realizimi i kuptimit (Pyetje – përgjigje) Mund t’u kërkohet nxënësve të përmendin përfaqësuesit e utilitarizmit dhe idetë e tyre filozofike. Përfaqësues tjetër i madh i filozofisë së kohës është Hegeli. Teza e Hegelit ishte: Historia e botës nuk është gjë tjetër veçse evoluim i ndërgjegjes së lirë. Hegeli vuri mendimin në qendër të shpjegimit të botës. Hegeli ishte idealist që në fillim. Dialektika Njihet ndryshe si dialektika e Hegelit, e cila në thelbin e saj ka triadën e procesit të njohjes. Thelbi i kësaj metode shprehet sipas triadës; tezë – antitezë – sintezë Sipas Hegelit:

në fazën e parë ngrihet teza e cila përkon me realitetin. në fazën e dytë teza kundërshtohet, kthehet në antitezë. në fazën e tretë gjejmë argumente kundër dhe mbërrijmë në një tezë të re.

Për Hegelin, ligjet e logjikës, pra të mendimit, janë po ato që rregullojnë natyrën dhe jo e


kundërta. Realiteti është një bashkim i objektit me subjektin. Nxënësit orientohen të lexojnë informacionin mbi të drejtën dhe historinë rreth këtyre ideve të Hegelit. Thuhet se: Historia është histori jo vetëm e mendimit njerëzor, por edhe e realitetit. Njerëzimi është produkt i historisë së tij.

3. Reflektim (Rrjeti i diskutimit) Diskutoni rreth tezës së Hegelit se “Historia e botës nuk është gjë tjetër veçse evoluimi i ndërgjegjes”.




Tema mësimore: 7.5 Marksizmi si analizë globale – Karl Marks

Situata e të nxënit Një fantazmë endet në Evropë, fantazma e komunizmit. (Marks)

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe Nxënësi: • Përfshihet dhe kontribuon në diskutim për kontradiktat e sistemit kapitalist. • Ilustron me shembuj konkretë 4 format e ndryshme të pronës.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës së orës mësimore • Argumenton se sistemi kapitalist ka kontradikta. • Kupton dhe argumenton se puna është baza e ndryshimit të njeriut dhe historisë

njerëzore. • Jep argumente për rolin e partive politike në shoqëri.

Fjalë kyçe: Materializmi historik, ideologjia, ateizmi


Lidhja me lëndët e tjera: Histori, Ekonomi


1. Evokim (Diskutim për njohuritë paraprake) Në fillim të orës shtrohen disa pyetje për diskutim ku nxënësve u jepet mundësia të shprehin idetë e tyre. 1. Pse Hegeli quhet idealist? 2. Argumentoni metodën dialektike të Hegelit. 3. A mund të sillni shembuj të përdorimit të kësaj metode në shkencat e tjera?


2. Realizimi i kuptimit (Përvijim i të menduarit) Mendimet që nxënësit japin gjatë diskutimit, shërbejnë si bazë për të trajtuar përfaqësuesit e kësaj periudhe. Karl Marks (1818 – 1883), studioi procesin e njohjes me synimin për t’iu afruar të vërtetës. Ai analizoi ekonominë kapitaliste dhe dha një parashikim të së ardhmes së kësaj ekonomie. Marksi e filloi arsyetimin e tij nga njerëzimi duke e shpjeguar mbi baza biologjike e natyrore gjithë procesin e zhvillimit të shoqërisë. Po çfarë është njerëzimi? Për Marksin “njerëzimi është një specie e cila ka evoluar dhe që përbëhet nga individë të shoqërizuar të cilët luftojnë për mbijetesë! Kjo luftë bazohet në dialektikën nevojë‐kënaqësi. Filozofët e mëparshëm e dallonin njeriun nga kafshët prej ndërgjegjes, fesë apo mendimit, por sipas Marksit njeriu filloi të dallohet nga kafshët kur filloi të prodhojë mjetet e punës, pra kur filloi të punojë. Theksohet se: Marksi i dha punës vlerë si krijuese e qytetërimit dhe si shndërruese e njeriut deri në ditët tona. Mbi historinë Sipas Marksit në historinë njerëzore ka pasur katër stade të bazuara në katër forma të ndryshme të pronës. Këto janë:

‐ sistemi fisnor i pronës së përbashkët ‐ sistemi i lashtë komunal dhe sistemi shtetëror i pronës ‐ sistemi i pronës feudale ‐ sistemi kapitalist

Në bashkëpunim me nxënësit diskutohet për format e pronës duke i konkretizuar edhe me shembuj, bazuar edhe në informacionet që ato kanë nga lëndët e tjera.

3. Reflektim (Rrjeti i diskutimit) A mendoni se në shoqërinë kapitaliste çdo gjë blihet dhe shitet?




Tema mësimore: 7.6 Mbinjeriu, nihilizmi, shekullarizmi – Niçe

Situata e të nxënit Ju mësoj mbinjeriun. Njeriu tashmë duhet kapërcyer. (Niçe).

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe Nxënësi: • Ndërton njohuri të reja mbi njohuritë e tyre të mëparshme ku diskutojnë për mohimin e


gjithçkaje sipas Niçes. • Demonstron vetëbesim dhe shkathtësi kur ndërtojnë skemën e arsyetimit të Niçes “Zoti

vdiq”.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës së orës mësimore • Kupton thelbin e lirisë sipas Niçes dhe thirrjen e tij për Mbinjeriun. • Argumenton tezën “zoti vdiq”. • Interpreton dhe analizon thelbin e kritikës së Niçes ndaj moralit të kohës..

Fjalë kyçe: Jeta, dyshimi, mohimi, Zoti


Lidhja me lëndët e tjera: Histori, Psikologji


1. Evokim (Diskutim për njohuritë paraprake) Bëhet një përmbledhje e koncepteve kryesore të temave të kaluara për të kontrolluar nivelin e përvetësimit të tyre. 1. Si e argumentoni kuptimin materialist të shoqërisë? 2. A mendoni se puna është në themel të jetës së shoqërisë? Po të individit? 3. Në një sistem demokratik, a vazhdon teoria e klasave?

2. Realizimi i kuptimit (Pyetje – përgjigje) Në tabelë shkruhet thënia e Niçes: “Ju mësoj mbinjeriun. Njeriu tashmë duhet kapërcyer.” Nxënësit japin mendime duke e bazuar arsyetimin në njohuritë e tyre. Këtu trajtohet informacioni për Niçen i cili u mbështet te mohimi i gjithë historisë dhe kulturës së trashëguar. Sipas tij i gjithë qytetërimi duhet vënë në dyshim dhe për rrjedhojë, njeriu do të rilindë vetveten. Epoka e re ku do të shfaqej ky njeri do të kërkojë vlera të reja pra nuk do të ketë nevojë për trashëgimi. Në tabelë paraqitet skema e arsyetimit të Niçes dhe diskutohet rreth saj me nxënësit. Theksohet se: Niçe duke pretenduar se zoti vdiq është përpjekur të thotë se njeriu ka nevojë për liri, për një kuptim të ri mbi botën.

3. Reflektim (Imagjinatë e drejtuar) Si e përfytyroni Mbinjeriun? A mendoni se shoqëria e sotme e ka vërtetuar Mbinjeriun e Niçes?





Tema mësimore: 7.7 Individi dhe e vërteta individuale – Soren Kirkegard

Situata e të nxënit Askush në botë nuk thotë dot përse ti ekziston. Por me që je këtu, puno për t’i dhënë një kuptim ekzistencës tënde. (Kirkegard)

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe Nxënësi: • Demonstron shkathtësi organizative kur diskutohet për zgjedhjet dhe përgjegjësitë e

individit për to. • Argumenton me fakte dhe mban qëndrim kritik kur tregon se liria shkakton ankth.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës së orës mësimore • Arsyeton se liria është zgjedhje dhe zgjedhja është përgjegjësi. • Argumenton me fakte se pse njeriu kalon në gjendje ankthi kur është i lirë.

Fjalë kyçe: Individi, ankthi, liria, zgjedhja


Lidhja me lëndët e tjera: Biologji, letërsi


1. Evokim (Diskutim për njohuritë paraprake) Në fillim të orës bëhet kontrolli i njohurive që kanë përvetësuar nxënësit. 1. Ku e bazoi Niçja nihilizmin e vet? 2. Çfarë kuptoni ju në jetën e përditshme me nihilizëm? 3. A janë kontradiktorë njeriu me mbinjeriun? 4. A ishte Niçe themelues i një “morali pa fre”? 5. Pse thuhet se filozofia dhe sëmundja e Niçes janë të lidhura me njëra‐tjetrën?

2. Realizimi i kuptimit (Pyetje – përgjigje) Në tabelë shkruhet thënia e Kirkegard:

“Askush në botë nuk thotë dot përse ti ekziston. Por me që je këtu, puno për t’i dhënë një kuptim ekzistencës tënde.”

Nxënësit japin mendimet e tyre duke u bazuar në njohuritë paraprake që ato kanë. Filozofia e shekullit XIX u përfshi në një sërë problematikash, e tillë ishte dhe filozofia e Kirkegardit që u përfshi në këto problematika. Ajo dha një alternativë të re në mendimin filozofik: individualizmin. Si arsyetonte Kirkegard? Individi është ekzistenca e vetë qenies njerëzore. Nëpërmjet individit ekziston shoqëria dhe jo e kundërta. Kur fliste për individin, ai kishte parasysh individin si të tillë, pra një ekzistencë konkrete me një përcaktim të qartë.


Individi ishte ai që përcaktonte llojin dhe jo lloji individin, sepse tek kafshët nuk ekziston individi. Zgjedhja që bën individi janë përcaktuese në jetën e tij dhe të vështira. Pyetje: Si mund të gjejmë kuptim në një botë ku nuk ka zot, dhe ku çdo veprim është zgjedhje? Frika se mund të bëjmë zgjedhje të gabuara është çështje e ekzistencës së individit. Për këtë Kirkegard ju rikthye idesë së Zotit. Theksohet se: Liria është mundësi zgjedhjesh. Nëse i bëjmë vetë zgjedhjet do të mbajmë edhe përgjegjësi për to. Ndaj, sa më shumë liri aq më shumë përgjegjësi. Kjo shkakton gjendje ankthi.

3. Reflektim (Ditarët e të nxënit) Përshkruani nëse ju keni bërë zgjedhje të gabuara dhe cila ka qenë përgjegjësia ndaj saj. A keni më shumë përgjegjësi kur keni me shumë liri? A shkakton kjo ankth? Argumento!




Tema mësimore: 7.8 Drejtime të filozofisë bashkëkohore

Situata e të nxënit “Suksesi i burrave dhe grave në postmodernizëm varet nga shpejtësia me të cilën ata shkëputen nga modele dhe zakone të vjetra dhe jo nga ajo me të cilën fitojnë zakone të reja.” (Bauman)

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave • Identifikon dhe përpunon informacionin në mënyrë të pavarur gjatë argumentimit se

filozofia ka ndikuar në politikë. • Menaxhon informacionin në mënyrë kritike për pasojat e Luftës së Dytë Botërore në

shoqëri, ekonomi.

Fjalë kyçe: Shkenca, ekzistencializmi, filozofia analitike


Lidhja me lëndët e tjera: Histori


1. Evokim (Përvijim i të menduarit) Nxënësve u drejtohen disa pyetje nga temat e kaluara. Kjo shërben edhe për të kontrolluar përvetësimin e njohurive dhe për të realizuar vlerësimin e vazhduar. 1. Ku qëndron ndryshimi mes individit të shprehur nga humanizmi e liberalizmi dhe individit

të Kirkegardit? 2. Ku qëndron thelbi i lirisë së individit?


3. Sa i lirë është individi të zgjedhë jetën e tij? 2. Realizimi i kuptimit (Pyetje – përgjigje)

Në tabelë shkruhet thënia e Baumanit: “Suksesi i burrave dhe grave në postmodernizëm varet nga shpejtësia me të cilën ata shkëputen nga modele dhe zakone të vjetra dhe jo nga ajo me të cilën fitojnë zakone të reja.” Bëhet një përshkrim i mendimit filozofik i periudhës së filozofisë bashkëkohore. Mendimi filozofik me njeriun në qendër dhe arritjet kishin krijuar një terren mjaft të favorshëm për të debatuar mbi problemin e filozofisë. Mjaft filozofë si, Darvini, Ajnshtajni dhanë shpjegime për krijimin e botës, natyrës, gjithësisë. Pra, problemi i qenies dukej i zgjidhur. Mendimi teorik me individin kishte arritur një kulm me psikanalizën e Frojdit. Ndaj filozofia e shek XX e ktheu shikimin nga problemet e moralit dhe politikës. Filozofia e ktheu vëmendjen ndaj logjikës dhe gjuhës. Kjo filozofi u quajt relativizëm. Filozofia dhe ideologjia Në këtë periudhë kemi një ndikim të ndërsjellë të filozofisë në zhvillimin e shoqërisë dhe politikës tek filozofia. Filozofia marksiste u përhap me shpejtësi në të gjithë botën. Marksizmi u shndërruar në ideologjinë sunduese në mjaft shtete. Gjatë Luftës së Dytë Botërore bota u përball me ideologjinë fashiste dhe me pasojat e saj. Filozofët dhe mendimtarët liberalë u detyruan të largoheshin nga Evropa për shkak të përndjekjeve nga nazifashistët. Në këto kushte filozofia e ktheu shikimin nga problemet e politikës, demokracisë e liberalizmit. Ekzistencializmi u rikthye në letërsi me shkrimtarë si Kamy, Sartri etj.

3. Reflektimi (Ditari i të nxënit) Duke u bazuar në informacionin e mësipërm dhe njohuritë e marra në lëndët e historisë, letërsisë, përshkruani Luftën e Dytë Botërore dhe pasojat e saj në shoqëri, ekonomi etj.

Vlerësimi: Vlerësohet niveli i përvetësimit të koncepteve bazë të nxënësit. Vlerësohet aftësia e nxënësve për të bërë analizë dhe sintezë. Detyrë dhe punë e pavarur: Ese: Filozofia dhe politika e shek. XX.



Tema mësimore: 7.9 Intuita – Henri Bergson

Situata e të nxënit Mendo si njeri i veprimit dhe vepro si njeri i mendimit. (Bergson).

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe Nxënësi: • Vlerëson dhe mban qëndrim të pavarur kur tregon vlerën e kujtesës në procesin e njohjes. • Mbledh dhe përpunon informacione në internet në lidhje me thënie të Bergonit dhe i


shpjegon ato me vetëbesim.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës së orës mësimore • Tregon vlerën e kujtesës në procesin e njohjes. • Përshkruan rolin e filozofisë sipas Bergsonit. • Argumenton se inteligjenca e njeriut është një instrument i fuqishëm që e bën njeriun

“Njeri”.

Fjalë kyçe: Inteligjenca, kujtesa, njohja


Lidhja me lëndët e tjera: Biologji, Letërsi


1. Evokim (Përvijim i të menduarit) Në këtë fazë nxënësve u drejtohen disa pyetje për të kontrolluar përvetësimin e njohurive në temat e kaluara. 1. Si ndikoi zhvillimi i shkencave të ndryshme në zgjerimin e objektit të filozofisë? 2. Shpjegoni ndikimin e ndërsjellë të filozofisë dhe politikës te njëra‐tjetra. 3. Argumentoni ndikimin e fuqishëm të filozofisë në ngjarjet e shek. XX.

2. Realizimi i kuptimit (Pyetje – përgjigje) Në tabelë shkruhet thënia e Bergsonit: “Mendo si njeri i veprimit dhe vepro si njeri i mendimit.” Nxënësit përpiqen të japin mendimet e tyre duke u bazuar edhe në njohuritë paraprake që zotërojnë. Bergsoni kërkonte të mbërrinte në një ripërcaktim të shkencës së filozofisë duke shmangur kultet ndaj saj, siç ishte trajtimi i filozofisë si shkencë e shkencave. Synimi i tij ishte t’i jepte botës një përfytyrim të ri. Mbi njohjen Bergsoni i kushtoi rëndësi procesit të njohjes. Sipas tij njeriu mund të njohë në dy mënyra:

‐ Njohje relative ‐ Njohje absolute

Të dy mënyrat e njohjes kanë metodat e tyre. Këtë mënyrë njohje e paraqesim në tabelë me kllaster.

Në bashkëpunim me nxënësit diskutohet për mënyrën e njohjes dhe të konkretizojë me shembuj.

Njohja është

relative absolute

Përdori si metodë

intelektin intuitën


Sipas Bergsonit duhet të kalojmë në njohje absolute, pra në një njohje të drejtpërdrejtë. Kjo ishte njohja e vërtetë. Nxënësit orientohen të njihen me informacionin për kujtesën dhe inteligjencën e njeriut. Argumentoni se inteligjenca është një instrument i fuqishëm që e bën njeriun “Njeri”.

3. Reflektim (Rrjeti i diskutimit) Nxënësit janë njohur me informacionin për kujtesën. Kjo e ndihmon për të argumentuar idetë filozofike të Bergusonit. “Jam unë që jetoj momentin. E kaluara dhe e ardhmja jetohet nëpërmjet kujtimeve.” Shpjegon rolin e kujtesës duke e konkretizuar me shembuj konkretë idenë e mësipërme.


Detyrë dhe punë e pavarur: Gjeni në internet, libra, revista etj. thënie të Bergusonit dhe shpjegoni përmbajtjen e tyre.



Tema mësimore: 7.10 Qenia njerëzore – ekzistencializmi fenomenologjik – Martin Hajdeger

Situata e të nxënit Të jesh njeri do të thotë të jesh i zhytur në jetën e përditshme. (Hajdeger).

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe Nxënësi: • Përpunon informacionin në mënyrë të pavarur në argumentimin e problemit të ankthit

dhe gjuhës. • Zotëron aftësi dhe njohuri në konkretizimin e stadeve të frikës.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës së orës mësimore • Argumenton se përse filozofët e shekullit XX u morën shumë me ankthin dhe

problemet e gjuhës. • Kupton se përse filozofia e Hajdegerit shikon drejt së ardhmes dhe kërkon ndryshimin

e gjendjes.

Fjalë kyçe: Qenie, koha, gjuha


Lidhja me lëndët e tjera: Biologji, Qytetari


1. Evokim (Diskutim për njohuritë paraprake) Pyetjet që u drejtohen nxënësve në këtë fazë bëjnë të mundur kontrollin e njohurive të temave


të kaluara. 1. Në procesin e njohjes, çfarë vlere ka kujtesa? 2. A mendoni se kujtesa mund të jetë bazë e historisë? 3. Çfarë roli ka filozofia sipas Bergsonit? 4. Çfarë është inteligjenca?

2. Realizimi i kuptimit (Pyetje – përgjigje) Në tabelë shkruhet thënia e Hajdeger: “Të jesh njeri do të thotë të jesh i zhytur në jetën e përditshme.” Përgjigjet e nxënësve shërbejnë si pikëlidhje për të trajtuar idetë filozofike të Hajdegerit. Hajdegeri e nis trajtimin e kategorive më të hershme të filozofisë, qenia dhe koha. Ai u mor me ontologjinë e cila studion qenien, të cilës i dha një përmbajtje reale, të drejtpërdrejtë. Për të qenia njerëzore është qenia në kohë. Njeriu lind në një kohë të caktuar dhe vepron brenda një kohë pra është qenie kohore. Theksohet se: Koha ka ekzistuar para ardhjes tonë në jetë dhe do të ekzistojë edhe pas nesh. Gjuha dhe ankthi Lidhja mes mendimit dhe gjuhës u bë pjesë e rëndësishme e Hajdegerit. Çfarë do të thotë të ekzistosh? Ai kërkon të bëjë dallimin ontologjik mes qenies, nga të qenurit, pra “ekzistenca”, nga ajo që ekziston. Një rol të rëndësishëm Hajdegeri i jep shpirtit në gjendjen e tij më të vetmuar së brendshmi dhe kjo e bën njeriun të ndihet i frikësuar, frika është gjendje e shpirtit. Hajdegeri e studion ankthin të lidhur me frikën dhe e vuri në tri stade:

‐ I pari është gjendja para frikës; ‐ I dyti është të pasurit frikë; ‐ I treti është të kuptuarit pse ke frikë.

Kjo gjendje e bën njeriun të kërkojë gjendje të tjera. Prandaj Hajdegeri u vu në krye të një lëvizjeje që synonte ndryshimin e gjendjes në rendin borgjez dhe krijimin e një gjendjeje të re.

3. Reflektim (Imagjinatë e drejtuar) Nxënësit janë njohur me tri stadet në të cilat Hajdegeri vuri gjendjen e “frikës”. Konkretizoni me shembuj nga jeta juaj të tri këto stade.





Tema mësimore: 7.11 Ekzistencializmi – Zhan Pol Satri

Situata e të nxënit Je gjithnjë përgjegjës i asaj që nuk ke ditur ta shmangësh. (Sartri).

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe Nxënësi: • Paraqet mirë vetveten në konkretizimin e ekzistencës së njeriut në kohë. • Mban qëndrim kritik për zgjedhjen që bën njeriu për të qenë i lirë.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës së orës mësimore • Argumenton ndryshimin mes filozofisë së Hajdegerit dhe të Sartrit. • Kupton dhe reflekton mbi zgjedhjen që bën njeriu për të qenë njeri.

Fjalë kyçe: Qenia, ekzistenca, individi


Lidhja me lëndët e tjera: Biologji, Sociologji


1. Evokim (Imagjinatë e drejtuar) Nxënësve u kërkohet të bëjnë një udhëtim imagjinar në filozofinë e shekullit XIX‐XX duke përmendur të gjithë filozofët, mendimet e tyre filozofike dhe të përbashkëtat dhe dallimet midis tyre. 1. Pse mendoni se ka rëndësi studimi i mendimit të Hajdegerit? 2. Ku bazohet teoria e tij? 3. Pse quhet ekzistencialist?

2. Realizimi i kuptimit (Lexim i drejtuar) Udhëtimi imagjinar nxjerr në pah se mendimi filozofik i Sartrit u mbështet në filozofinë e Hajdegerit dhe përpunoi si ai konceptin e qenies. Ai shkon më tej, sepse, sipas tij, ekzistencializmi është humanizëm. Sartri do ta orientonte filozofinë e tij drejt një angazhimi social. Fakti se njeriu është i ndërgjegjshëm për ekzistencën e tij përbën bazën e të gjitha arsyetimeve filozofike. Nxënësit orientohen të lexojnë shembullin në tekst dhe të kuptojnë më qartë konceptin e ekzistencës. Theksohet se: Njeriu është “ajo çka ai bëhet”. Ky është parimi i parë i ekzistencializmit. Liria Sartri thoshte se “liria është mundësia e qenies njerëzore për të ekzistuar”. Kështu Liria nuk është një qenie por vetë qenia Njeriu nuk mund të jetë njëherësh i lirë dhe skllav. Dhe si konkluzion ai thotë:


Njerëzimi është i dënuar të jetë i lirë! Në bashkëpunim me nxënësit diskutohet për lirinë dhe ekzistencën duke i konkretizuar edhe me shembuj.

3. Reflektim (Ditarët e të nxënit) Nxënësit janë njohur me konceptet e lirisë, ekzistencës, qenies etj. Shkruani një ese argumentuese me temë “Ferri janë të tjerët.” Diskutoni me njëri‐tjetrin mendimet tuaja.


Detyrë dhe punë e pavarur. Shkruani një ese argumentuese me temë “Ferri janë të tjerët.”, faqe 142



Tema mësimore: 7.12 Filozofia dhe edukimi – Xhon Djui

Situata e të nxënit Edukimi nuk vlen vetëm për t’u përgatitur për jetën, edukimi është vetë jeta. (Djui).

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe Nxënësi: • Menaxhon informacionin në mënyrë kritike, diskuton për ndikimin e normave

tradicionale në jetën e përditshme. • Vlerëson në mënyrë cilësore mundësitë që të krijon edukimi dhe shkollimi për të ardhmen.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës së orës mësimore • Argumenton bazën filozofike të “American way of life”. • Argumenton me fakte jetësore ndikimin e normave tradicionale në jetën e përditshme.

Fjalë kyçe: Pragmatizmi, edukimi, përvoja


Lidhja me lëndët e tjera: Letërsi, Sociologji


1. Evokim (përvijim i të menduarit) Në fillim të orës nxënësve u drejtohen pyetje për temat e kaluara. Kjo të mundëson kontrollin e njohurive që ata kanë përvetësuar:

‐ Cili është dallimi i filozofisë së Hajdegerit dhe Sartrit? ‐ Si e përligjni në mënyrë filozofike ateizmin e Sartrit?


2. Realizimi i kuptimit (Përvijim i të menduarit) Në tabelë shkruhet thënia e Djuit: “Edukimi nuk vlen vetëm për t’u përgatitur për jetën, edukimi është vetë jeta.” Në fillim të shekullit XX filozofi amerikan Xhon Djui i dha filozofisë një mendim dhe drejtim të ri. Ai u përpoq të bashkonte arritjet e filozofëve të tjerë, që të sillte një kornizë të re në kuptimin e filozofisë, pragmatizmin. Etika Djui ishte natyralist, njeriu është pjesë e natyrës dhe midis tyre ekziston një bashkëveprim i pandërprerë. Ky është një proces ndryshimi i vazhdueshëm kështu që njeriu ka ndryshuar zakonet, traditat dhe konceptet e tij. Sipas tij, shoqëria është ndeshur me zhvillimin e saj me dy lloje njohjesh:

‐ tradicionale (morali, feja) ‐ shkencore (teknologjia, artet)

Filozofia është përpjekur të zgjidhë kontradiktën mes këtyre dy qasjeve. Në bashkëpunim me nxënësit diskutohet se si ka ndryshuar morali në varësi të kushteve dhe praktikës njerëzore. Edukimi dhe shoqëria Bashkëveprimi i njeriut me natyrën vazhdon të qëndrojë në themel të procesit të njohjes. Qëllimi është të nxitet njeriu drejt përvojave të reja. Prandaj për Djuin praktika dhe shkolla (si proces edukimi) mund të kryejnë funksionin e tyre vetëm nëse shihen të lidhura bashkë. Këtu diskutohet me nxënësit rëndësia e edukimit për shoqëri më të mirë, duke sjellë mendimin e tyre dhe në ditët e sotme. Sipas tij filozofia duhet të kishte si qëllim:

‐ të shndërrohej në një dije që mundëson një jetë më të mirë ‐ të krijonte mundësi për të zgjeruar caqet e dijes dhe nevojave

Ai e qëndërzoi mendimin e tij në disa kategori si: raportet individ‐shoqëri, individ‐mjedis, individ‐nevojë, shoqëri‐edukim.

3. Reflektim (Ditari i të nxënit) Përshkruani se si ndikon mjedisi (fizik, shoqëror) në edukimin tonë. Argumentoni mendimin tuaj duke u bazuar në njohuritë që përvetësoni. Vlerësimi: Vlerësohet niveli i përvetësimit të koncepteve bazë të nxënësit. Vlerësohet aftësia e nxënësve për të bërë analizë dhe sintezë.




Tema mësimore: 7.13 Filozofia analitike. Gjuha dhe mendimi – Vitgenshtejn

Situata e të nxënit Kufijtë e gjuhës sime janë kufijtë e botës sime. (Vitgenshtejn)

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe Nxënësi: • Flet, lexon dhe shkruan bukur gjuhën amtare, duke treguar se një gjuhë e qartë na jep

një mendim të qartë. • Shfrytëzon teknologjinë për të realizuar detyrën e dhënë.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës së orës mësimore • Argumenton lidhjen e gjuhës me mendimin. • Kupton se një gjuhë e qartë dëshmon për një mendim të qartë. • Fakton nevojën e sistemit logjik në procesin e njohjes.

Fjale kyçe: Gjuha, mendimi, njohja


Lidhja me lëndët e tjera: Psikologji, letërsi


1. Evokim (Diskutim për njohuritë paraprake) Nxënësve u drejtohen pyetje për të kontrolluar përvetësimin e njohurive dhe për të realizuar vlerësimin e vazhduar. 1. Cila është lidhja e njeriut me natyrën? 2. A ndikon kjo lidhje në procesin e njohjes së botës? 3. Cili është qëllimi i filozofisë sipas Djuit?

2. Realizimi i kuptimit (Pyetje – përgjigje) Në tabelë shkruhet thënia: “Kufijtë e gjuhës sime janë kufijtë e botës sime.” Nxënësve u kërkohet të japin mendimet e tyre se si lidhet gjuha me mendimin. Kjo mundëson trajtimin e informacionit për gjuhën dhe mendimin. Në fillim të shekullit XX problemi i gjuhës dhe logjikës ishte një ndër problemet më të debatuara. Vitgenshtejni solli një drejtim të ri në mendimin filozofik, atë të filozofisë analitike. Ai arriti në përfundimin se gjuha që nuk ka përmbajtje nga përvoja nuk mund të jetë e vërtetë! Ne e dimë se çfarë përmbajtje ka një fjalë në një kontekst të caktuar. Pra, ne duhet të njohim jo vetëm fjalën, por edhe vetë “botën” që na sjell përdorimin e kësaj fjale në atë kontekst. Analiza e gjuhës na lejon të shikojmë më mirë raportin e gjuhës me realitetin. Në bashkëpunim me nxënësit krijoni situata ku fjala të vendoset në një kontekst tjetër. Nxënësi duhet të kuptojë si ajo mund të krijojë edhe keqkuptime, në disa raste.


Logjika dhe struktura Logjika merret me pohime që janë fjali të cilat mund t’i gjykojnë si të vërteta ose të pavërteta. Një tërësi pohimesh është një gjuhë. Për Vitgenshtejnin gjuha është vetë bota por jo botë reale, por bota si tërësi faktesh. Në bashkëpunim me nxënësit shpjegohet skema e cila paraqet arsyetimin e filozofisë së Vitgenshtejnit.

3. Reflektim (Ditari i të nxënit) Përshkruani shkurt mendimin tuaj për fjalën e urtë “Gjuha kocka s’ka, por kocka thyen” “Fjala vret më shumë se plumbi.”


Detyrë dhe punë e pavarur: Kërkoni në internet fjalë të urta për gjuhën

Planifikimi i orës mësimore – 7.14 / 7.15


Tema mësimore: 7.14/7.15 Filozofia dhe psikanaliza – Zigmund Frojd

Situata e të nxënit Është e pamundur të njohësh njerëzit pa njohur forcën e fjalës. (Frojd)

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe Nxënësi: • Respekton rregullat e komunikimit në argumentimin e domosdoshmërisë së psikanalizës. • Identifikon dhe përpunon informacionin për problemet që solli shoqëria postmoderne.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës së orës mësimore • Tregon se psikanaliza në vetvete është filozofi eksperimentale. • Argumenton domosdoshmërinë e psikanalizës. • Argumenton zhvillimin e psikanalizës në periudhën postmoderne.

Fjale kyçe: Individi, bota shpirtërore, psikanaliza

Burimet: Interneti, revista, fjalor filozofik, etj.

Lidhja me lëndët e tjera: Biologji, Letërsi


1. Evokim (Diskutim për njohuritë paraprake) Nxënësit lexojnë detyrën e shtëpisë, fjalët e urta, krijojnë atmosferë diskutimi dhe debati me njëri‐tjetrin. Në klasë drejtohen pyetje në lidhje me temën e kaluar ku nxënësi i ilustron njohuritë për


gjuhën edhe me fjalët e urta. 1. A mendoni se lidhja e mendimit me gjuhën është një domosdoshmëri? 2. Një njeri që nuk përdor mirë fjalët apo ka vështirësi në të folur dhe arsyetim, a mund të themi që nuk e ka të qartë përmbajtjen e fjalës apo të problemit që diskuton?

2. Realizimi i kuptimit (Pyetje – përgjigje) Në tabelë shkruhet thënia e Frojdit: “Është e pamundur të njohësh njerëzit pa njohur forcën e fjalës.” Filozofi austriak Frojdi i dha jetë një këndvështrimi të ri filozofik dhe psikologjik. Ai u bë përfaqësues i filozofisë eksperimentale dhe psikanalizës. Çfarë është psikanaliza? Psikanaliza lindi si nevojë e njeriut për të njohur dhe kuptuar të vërtetën që lidhet me botën shpirtërore, me ndjenjat, emocionet. Ajo quhet ndryshe edhe filozofi eksperimentale. Psikanaliza sipas Frojdit është:

‐ Analizë e proceseve mendore; ‐ Metodë për trajtimin e çrregullimeve mendore; ‐ Tërësi e koncepteve psikologjike.

Çfarë lidhje ekziston mes filozofisë dhe psikanalizës? ‐ Të dyja kanë dije, përcaktimin e identitetit të individit; ‐ Të dyja kanë një objekt studimi, ndërgjegjen e njeriut.

Nxënësit orientohen të diskutojnë për pyetjet të cilat kanë lidhje me të pandërgjegjshmen. Ku shkojnë prirjet nëse i ndrydhim ato? Rrugën e nisur nga Frojdi e vazhdoi, Erik Fromi i cili e shtriu analizën e tij në disa probleme që po sillte moderniteti i shekullit XX. Nxënësit orientohen të diskutojnë për problemet që solli modernizimi i shoqërisë, ku paraja dhe fitimi sundojnë gjithë jetën, ku njeriu e shikon veten si një plaçkë. Theksohet se: Fromi u përpoq të shpjegonte konceptin e pushtetit, të konformizmit, të tjetërsimit të individit etj.

3. Reflektimi (Imagjinatë e drejtuar) Arsyetim rreth thënies “Njih vetveten” . A mund të njohim vetveten nisur dhe nga pavetëdija.



Arsyetime mbi disa thënie të filozofëve më të mëdhenj të të gjitha kohërave

Shpjegojmë thënien – “Di një gjë që nuk di asgjë” ‐ Sokrati Kjo është një shprehje e Sokratit që ka hyrë në histori si një aksiomë e cila nuk ka nevojë për vërtetim. Por vërtet, pse Sokrati e kishte moton e tij këtë shprehje? Pse ai e përsëriste shpesh? Si ka mundësi që një mendje e jashtëzakonshme si e Sokratit të madh të mendonte se nuk dinte? Provoni të kërkoni në internet për një gjë që kërkoni të dini. Madje provojeni për diçka që ju mendoni se e njihni mjaftueshëm. Kërkoni ditën e parë. Me siguri do të mësoni shumë më tepër se sa dinit. Dhe nëse vazhdoni të kërkoni po për të njëjtën gjë edhe në ditët në vijim, do kuptoni se sa pak dinit për çështjen në fjalë. Pra, sa më shumë di njeriu, aq më tepër e kupton se dija e tij është shumë e vogël. E nëse flasim për dijet mbi botën, njeriu duhet ta kuptojë se dija është e pafundme, pasi vetë bota është e pafundme. Jo një njeri, por as i gjithë njerëzimi nuk mund të arrijë të njohë gjithçka, qoftë edhe për faktin se gjërat janë në ndryshim. Njeriu i ditur është i ndërgjegjshëm për “padijen” e tij dhe kjo “padije” e shtyn atë drejt dijeve më të gjera e më të thella. Kështu ka ecur përpara shoqëria njerëzore. Aristoteli Shpjegojmë thënien –“E dua Platonin, por më shumë dua të vërtetën”. Dhe pse i vishet Aristotelit, kjo është një shprehje që Platoni vetë e ka shkruar në veprën e tij Fedoni: “Duhet t’i përkushtohem Sokratit, por më shumë duhet t’i përkushtohem të vërtetës”. Edhe Aristotelit i vishet një thënie e tillë. Nga thënia e Aristotelit deri në ditët tona kanë kaluar mijëra vjet, por debati mbi të vërtetën mbetet edhe sot po kaq i rëndësishëm sa vetë e vërteta. A e duan njerëzit të vërtetën? Cilët njerëz tentojnë ta njohin atë? Dhe në fund të fundit,çfarë kuptojmë me të vërtetë? Disa qindra vjet më parë një grupi të verbërish iu dha të preknin elefantin dhe të thoshin se çfarë mendonin se ishte. Dikush preku putrën dhe sipas asaj që ndjeu dhe asaj që dinte tha se elefanti ishte


diçka e butë e rrumbullakosur dhe e vogël. Një tjetër që preku dhëmbët tha se elefanti ishte diçka e hollë dhe e fortë, tjetri që preku veshët tha se elefanti ishte diçka e madhe dhe e butë e kështu me radhë sipas pjesëve që preknin dhe sipas përvojave të tyre, secili dha një përkufizim për elefantin. A thanë ata të vërtetën? Sipas tyre, askush nuk gënjeu, por ama askush nuk ishte në gjendje ta tregonte elefantin në tërësinë e tij. Pra, çfarë është e vërteta? A nuk është gjithnjë “e vërteta ime”? Mendjet e ndritura në botë vazhdojnë të kërkojnë të “vërtetën”, pra kërkojnë t’i japin përgjigje pyetjes se çfarë është kjo e vërtetë. Në botën ku jetojmë, të mbushur me të vërteta, gjysmë të vërteta e gënjeshtra, është shumë e vështirë të dallohen nga njëra‐tjetra, por njeriu shpesh e ka të nevojshme të dallojë ndryshimin. Të dallosh të vërtetën nga gënjeshtra kurrë nuk ka qenë më e nevojshme, por edhe më e vështirë se sot. Kjo vështirësohet edhe nga fakti që ka mjaft “të vërteta” të thëna, të cilat me kalimin e kohës janë vënë në dyshim dhe madje janë rrëzuar si të tilla. Po si ta dallojmë të vërtetën? Duke dyshuar, duke kërkuar, duke njohur sa më shumë, pasi e vërteta është ajo që afrohet sa më shumë me realitetin. Në këtë kuptim është mirë që të jemi të hapur ndaj mendimeve të të tjerëve, të dyshojmë, por edhe të kërkojmë t’i afrohemi sa më shumë realitetit, e mbi të gjitha ta themi hapur mendimin tonë. Sepse të vërtetën e thotë ai që nuk ka frikë, që e konsideron mendimin dhe lirinë e mendimit si një gjë të shenjtë, që ngrihet përtej çdo gjëje tjetër. Ndaj Aristoteli që e donte aq shumë Sokratin dhe Platonin, kur u thellua në dije dhe kuptoi se kishte edhe një mënyrë tjetër për tʹiu afruar realitetit, tha shprehjen e famshme.“E dua Platonin, por më shumë dua të vërtetën”. Shpjegojmë thënien: “Jetoje jetën sikur të ishte dita e fundit!” Sa herë debatojmë me njëri‐tjetrin mbi lumturinë?! Ne debatojmë sepse duam të jemi të lumtur, pa kuptuar se çfarë na bën të tillë. Shpesh, themi se lumturia nuk ekziston ose është kaq e shkurtër sa nuk e kupton kur je i lumtur. Ka të tjerë që mendojnë se lumturia është jeta plot qejfe dhe kënaqësi fizike. Të tjerë thonë se lumturia është kur jeton me shoqërinë. Pavarësisht këtyre, njeriu përpiqet ta kërkojë lumturinë. Në të vërtetë, lumturia në kuptimin e një jete të qetë e plot pasione pozitive është brenda nesh. Nuk ka pse ta kërkojmë. Mjafton të shikojmë brenda vetes. Të zbrazim shpirtin nga të gjitha gjërat që na mundojnë, që na pengojnë, që na bëjnë të jemi ndryshe e që na armiqësojnë me njëri‐tjetrin. Lumturia është brenda nesh dhe s’ka pse ta kërkojmë nga të tjerët. Ne kemi frikë nga vdekja, ndërsa në të vërtetë duhet të kemi frikë nga fakti që nuk mësojmë dot si të jetojmë. Nëse mësojmë të jetojmë pozitivisht, nëse mësojmë të jetojmë me tolerancë dhe mirëkuptim, nëse mësojmë të duam njëri‐tjetrin, lumturia është aty mes nesh! Shpjegojmë thënien: “Nëse njeriu nuk është i lirë, ai nuk ka as merita e as faje” Çfarë është liria për të cilën flasim kaq shumë?A kemi ne shqiptarët një kuptim të saktë mbi lirinë? Shpesh, ne e konceptojmë lirinë si problem kombëtar, si liri nacionale. Por liria e individit është diçka tjetër. Nëse do përpiqemi t’i japim ndonjë përkufizim apo do na duhet ta “vërtetojmë”. Do ta kemi të pamundur, pasi Liria nuk është send, as e përcaktueshme. Nëse unë them diçka, si mund ta provojmë që unë e them këtë nga vetja ime, në kushtet e lirisë


sime? Por ama ne mund të themi se Liria është një e drejtë themelore e njeriut, e drejtë që sipas filozofëve vjen qysh nga lindja e tij. Pra, njeriu lind i lirë, por jeta e tij lidhet me rregulla dhe ligje të cilat ia garantojnë atij këtë liri. Sepse liri nuk do të thotë liri pa caqe. Nëse do të ishte e tillë, liria nuk do të quhej liri për njeriun, pasi një njeri i dobët fizikisht mund të nënshtrohej nga një më i fortë, një i fortë nga një më dinak, e kështu me radhë. Ndaj, Liria vërtetë është e drejtë e njeriut, por jo pa kufij. Liria është mundësi zgjedhje, është njëkohësisht përgjegjësi. Nëse Zoti i di të gjitha, pse e lejon të keqen?–e pyesnin dikur Shën Agostinin. Madje është një pyetje që e bëjmë të gjithë. Nëse Zoti është krijues i gjithçkaje, nëse Ai drejton e parashikon gjithçka, pse ka luftëra dhe pse nuk e bën botën me njerëz të mirë? Qysh në lashtësi Shën Agostini përgjigjej se: Zoti e vlerëson lirinë e njeriut! Ai mendon se njeriu duhet të jetë i lirë në zgjedhjet e tij dhe pasi ka bërë zgjedhjen,duhet të mbajë dhe përgjegjësi. Nëse ka zgjedhur të keqen, duhet të përgjigjet ai dhe jo Zoti që i jep njeriut atributin e lirisë. Pra, Liria është një e drejtë e imja për aq kohë sa nuk cenon lirinë e tjetërkujt. Vetëm në këtë mënyrë ne jemi të lirë. Nëse do më duhej t’i jepja një përgjigje pyetjes se çfarë është për mua liria do të thosha: Është përgjegjësia që unë kam në jetën time dhe për jetën time! Shpjegojmë thënien: “Dija është fuqi” ‐ Bekon Kemi dëgjuar shpesh të thuhet: Më mirë të dish se sa të kesh. A është vërtetë kjo? A është dija fuqi, pushtet? Kur romakët po sulmonin Sirakuzën me një flotë të madhe, populli iu drejtua njeriut më të ditur, Arkimedit, për ta ndihmuar të përballonte këtë ushtri të madhe. Arkimedi përdori pasqyrat me të cilat, nën rrezet e diellit, u vuri flakën shumë anijeve armike. Ky nuk është as i pari dhe as i fundit rast ku historia na dëshmon për faktin e fuqisë që ka dija. Sikur të mos ekzistonin kriptografët, kushedi se çfarë rruge do të kishin marrë Luftërat Botërore. Dija shndërrohet në fuqi, në pushtet, në çdo moment të jetës. Ju ka ndodhur të shkoni ekskursion në pyll dhe të keni humbur? Atëherë me siguri kërkoni ndihmën e atij që ka dije nga gjeografia, për t’iu treguar se në çfarë drejtimi duhet të ecni, nga zoologjia, për t’iu treguar se ç’kafshë ka ky pyll dhe nga se mund të rrezikoheni, nga botanika për të ditur se çfarë bimësh helmuese rriten në të dhe si dallohen ato, e kështu me radhë. Ja pra, pse dija është në të gjitha rastet Fuqi, është pushtet dhe si e tillë është një pasuri që askush nuk mund të ta vjedhë! Shpjegojmë thënien ‐ “Nuk ndaj të njëjtin mendim me ty, por do jepja jetën që ti ta thoshe atë”. Ne debatojmë me njëri‐tjetrin dhe ndodh që jo vetëm ngremë zërin, por kur bashkëbiseduesi thotë një mendim që është i kundërt me mendimin tonë, fillojmë e kalojmë në fyerje, madje në dhunë. E pse ndodh kështu? Pse nuk arrijmë dot ta pranojmë faktin që tjetri mund të ketë një mendim që jo vetëm nuk është si mendimi ynë, por mund të jetë dhe krejtësisht i kundërt? Ndoshta sepse jemi të ndryshëm? Por nëse bota nuk do të ishte me njerëz të ndryshëm, vallë a do të ishte një botë e jetueshme? A mendoni se si mund të ishte një shoqëri ku të gjithë do të flisnin dhe mendonin njësoj? Ja pse Volteri thoshte se toleranca është në fund të fundit mënyra me të cilën njeriu pranon të bashkëjetojë në harmoni me të tjerët. Dhe të tolerosh do të thotë të thuash lirisht mendimin tënd dhe po kaq lirisht të lejosh edhe tjetrin.


Shpjegojmë thënien ‐ “Kufijtë e gjuhës sime janë kufijtë e botës sime”. A mund të kufizohet bota jote nga gjuha?Duket pak e tepruar, por nuk ka asgjë të tillë. A ju ka ndodhur të ndodheni në një vend të huaj dhe nuk dini asnjë fjalë nga gjuha e vendasve, dhe për t’u marrë vesh përdorni gjuhën e gjesteve? Po natyrisht, kjo gjuhë është jo e plotë dhe shumë e varfër. Në këtë mënyrë biseda juaj është si një bisedë fëmijësh që nuk dinë dhe nuk munden të flasin për botën. Mungesa e gjuhës ju kufizon komunikimin. Mos duhet të themi se kush flet shumë ka një botë të madhe? Mos duhet të pranojmë se politikanët që flasin e flasin me orë të tëra duke përsëritur shpesh të njëjtat gjëra, e kanë botën e tyre të stërmadhe? Natyrisht që jo! Gjuha është në të vërtetë ajo çka na mundëson konceptin, njohjen, botën. Nëpërmjet saj ne krijojmë emra, lidhje e modele. Por nga ana tjetër, Gjuha është guaska ku ne mbështjellim mendimin tonë. Dhe kur themi guaskë ajo është si të thuash dhe kufizimi ynë. Kjo është kaq reale sa ndonjëherë kur shikoni dikë që nuk arrin dot të përdorë gjuhën për të na treguar diçka, bindemi se ai nuk ka dije për të. Sa më mirë ta përdorim gjuhën, aq më shumë vlera i shtojmë vetes sonë dhe aq më mirë ndërtojmë raportet tona me jetën.


Projekt Lënda: Filozofi XI Tema e projektit: Filozofia në shekujt (XVII, XVIII, XIX, XX) Qëllimi: Njohja e filozofisë në periudha të ndryshme kohore, përfaqësuesit dhe mendimi

filozofik. Kohëzgjatja: 3 orë mësimore (1 orë – 45’) (3 orë 45’ = 135’) Burimet kryesore të informacionit: Teksti mësimor, kërkime në internet, biblioteka e shkollës. Zhvillimi i orës së parë (tremujori i parë) Faza e parë: ‐ Prezantimi i temës dhe ndarja e klasës në grupe. ‐ Përcaktimi i çështjes që do trajtojë çdo grup. Qëllimi: ‐ Aftësimi i nxënësve për identifikimin e aftësive individuale në realizimin e detyrës së

përcaktuar në grup. Kompetencat: Rezultatet e të nxënit që do të përmbushen nga nxënësi në fazën e parë të projektit. ‐ Identifikojnë dhe vlerësojnë burimet e nevojshme për realizimin e projektit. ‐ Demonstrojnë solidaritet në grup dhe konkurrojnë me ndershmëri gjatë realizimit të detyrave

të caktuara. ‐ Demonstrojnë vetëbesim dhe shkathtësi personale e ndërpersonale. ‐ Bashkëpunojnë dhe mirëkuptojnë të tjerët. ‐ Menaxhojnë dhe zgjidhin konfliktet në grup. Kohëzgjatja: 1 orë mësimore (1 orë = 45 minuta) Organizimi: Klasa ndahet në 4 grupe dhe përcaktohen detyrat përkatëse për çdo grup. Grupi i nxënësve zgjedh liderin e grupit dhe ndan detyrat për çdo pjesëtar të grupit. Grupi i parë: Filozofia e shekullit XVII ‐ Identifikon faktorët ekonomikë, socialë e kulturorë që ndikuan në lindjen e rrymave

filozofike të shekullit XVII. ‐ Përfaqësuesit kryesor të filozofisë së shekullit XVII. ‐ Ndikimi që filozofët kishin tek njëri‐tjetri. ‐ Mendimi filozofik i çdo përfaqësuesi të filozofisë së shekullit XVII. Grupi i dytë: Filozofia e shekullit XVIII ‐ Identifikon arritjet shkencore, letrare të informacionit dhe shtypit në periudhën filozofike të

shekullit XVIII. ‐ Liston përfaqësuesit kryesorë të kësaj periudhe. ‐ Identifikon mendimin filozofik të çdo përfaqësuesi të filozofisë së shekullit XVIII. ‐ Analizon ndikimin e mendimit të tyre në zhvillimin e shoqërisë të asaj kohe.


Grupi i tretë: Filozofia e shekullit XIX ‐ Identifikon ngjarjet historike dhe zhvillimet ekonomike, shoqërore, kulturore në Evropën e

shekullit XIX. ‐ Liston përfaqësuesit kryesorë të kësaj periudhe. ‐ Jep argumente për ndikimin e mendimit të tyre filozofik në zhvillimin e shoqërisë në të gjitha

fushat e saj. ‐ Analizon teoritë e tyre dhe kritikat që u janë bërë. Grupi i katërt: Filozofia bashkëkohore e shekullit XX ‐ Identifikon dhe argumenton zhvillimet shkencore që i dhanë filozofisë mundësi zhvillimi. ‐ Liston përfaqësuesit e mendimit filozofik të shekullit XX. ‐ Vlerëson ndikimin e fuqishëm të filozofisë në ngjarjet kryesore të shekullit XX. ‐ Analizon teoritë kryesore që identifikuan filozofinë e shoqërisë bashkëkohore. Pritshmëritë ‐ Në fund të orës së parë përcaktohet koha, nxënësi do të ketë në dispozicion kohë për

përzgjedhjen paraprake të informacionit. Zhvillimi i orës së dytë (tremujori i dytë) Faza e dytë: ‐ Monitorimi i punës kërkimore të grupeve Qëllimi: ‐ Aftësia e nxënësve për të identifikuar informacionin e duhur, për të përpunuar në mënyrë të

pavarur. ‐ Aftësia për të punuar në grup dhe për të marrë përsipër përgjegjësi personale. Kompetencat: Rezultatet e të nxënit që do të përmbushen nga nxënësi në fazën e dytë të projektit. ‐ Japin dhe marrin informacione në mënyrë konstruktive. ‐ Respektojnë rregullat e komunikimit në grup. ‐ Zbatojnë hapat e zgjidhjes së problemit. ‐ Vlerësojnë cilësinë e informacionit kundrejt qëllimit për të cilin duhet ky informacion. ‐ Menaxhojnë informacionin në mënyrë kritike. Kohëzgjatja: 1 orë mësimore (1 orë = 45 minuta) Organizimi: ‐ Nxënësit grupohen sipas grupeve. ‐ Lideri i grupit dhe mësuesja monitorojnë punën e bërë nga secili pjesëtar i grupit. ‐ Identifikohen vështirësitë që janë hasur gjatë realizimit të detyrës. ‐ Përcaktohen teknikat dhe mënyrat e prezantimit të projektit. Pritshmëritë ‐ Përcaktohet koha që ka në dispozicion për të paraqitur projektin.


‐ Paracakton teknikat, mënyrat se si do ta paraqesin atë në mënyrë që të krijohen kushte për realizimin e projektit.

Zhvillimi i orës së tretë (tremujori i tretë) Faza e tretë: ‐ Prezantimi dhe vlerësimi i projektit Qëllimi: ‐ Aftësia e nxënësve për të prezantuar detyrën si përfaqësues i një grupi, për të shprehur qartë

dhe saktë, në gjuhën amtare. ‐ Demonstrimi i vetëbesimit dhe vetëvlerësimit. ‐ Aftësimi i tyre për të shprehur tolerancë dhe solidaritet në grup. Kompetencat: Rezultatet e të nxënit që do të përmbushen nga nxënësi në fazën e tretë të projektit. ‐ Komunikojnë dhe shprehen qartë në gjuhën amtare. ‐ Përpunojnë në mënyrë kritike informacionin e përzgjedhur nga vetë ata. ‐ Gjykojmë drejt në bazë të analizës dhe sintezës të fakteve dhe situatave. ‐ Përzgjedhja e teknikave, aplikacioneve të duhura për të prezantuar projektin Kohëzgjatja: 1 orë mësimore (1 orë = 45 minuta) Organizimi: ‐ Nxënësit të grupuar paraqesin detyrën e tyre sipas kontributit që kanë në grup. Vlerësimi: ‐ Mbahen shënime për çdo nxënës në mënyrë individuale dhe për grupin në përgjithësi. ‐ Bëhet vlerësimi dhe vetëvlerësimi sipas peshës që kanë zënë në grup dhe aftësisë për ta

prezantuar detyrën. ‐ Vlerësimi bazohet në mënyrën se si janë përmbushur kompetencat të përcaktuar në rezultate

të nxënit në të tre fazat e realizimit të projektit. Pritshmëritë ‐ Theksohet nëse projekti e realizoi qëllimin final.


Koncepti i ndërtimit të platformës online të ʺLIBRI DIGJITALʺ MEDIAPRINT

Kjo platformë ka si qëllim që të ndihmojë të gjithë nxënësit të cilët kanë në duar një libër të http://libridigjital.com ‐Mediaprint të kenë akses dhe një përmbajtje shtesë për këtë libër. Platforma është interaktive dhe nxënësit jo vetëm lexojnë, mësojnë, shohin ilustrimet por njëkohësisht kanë mundësinë që të provojnë se sa njohuri kanë nxënë nga mësimet përkatëse. Pas zgjidhjes të testeve përkatëse të lëndës nxënësit njihen me pikët e fituara. Si funksionon platforma? • Çdo nxënës regjistrohet me emër, mbiemër dhe numrin e librit te http://libridigjital.com‐ Mediaprint. • Çdo nxënës ka librat e vet përkatës të cilët shtohen në vitrinën e tij. • Kur nxënësi përzgjedh librin që do vazhdojë përballet me tri mundësi. • Libri digjital – nxënësi ka mundësi të shfletojë librin në tablet, kompjuter, telefon sipas kapitujve përkatës të librit • Testet – nxënësi për çdo kapitull të librit zgjidh testin dhe merr vlerësimin përkatës me pikë (Pikët regjistrohen në databasën e nxënësit dhe nuk ç’bëhen më. Mësuesi do ketë mundësinë të shohë pikët për secilin nxënës.). • Videot – çdo kapitull ka videot përkatëse të cilat mund të jenë, shpjegime nga mësuesi i lëndës, shpjegime shtesë me video, skema me video apo dhe ilustrime të ndryshme, grafikë me video. Pjesa teknike dhe hostimi Platforma është e krijuar në gjuhën programuese ʺPHPʺ dhe të dhënat ruhen në ʺMaria DBʺ. Kjo platformë është e hostuar në Cloud hosting. Karakteristika e kësaj platforme është mundësia për zhvillim të mëtejshëm dhe mundësi për ta aksesuar në të gjitha pajisjet e mundshme, duke krijuar aplikacione për secilën pajisje, Android dhe iOS. Platforma mundëson API (Application programming interface) që mundëson integrim në çfarëdo platformë tjetër. Administrimi Platforma ka tri lloje përdoruesish, nxënës, mësues dhe administrator. Administratori shton të gjitha materialet në platformë. Nxënësi ka qasje në materialet dhe plotëson testet ndërsa mësuesi kontrollon testet dhe ka pasqyrën e nxënësit për testin e bërë. I gjithë materiali ka mundësi të aksesohet online me lidhje interneti të cilësive të ndryshme nga më e ngadalta deri te ato që sigurojnë transferim të shpejtë të të dhënave duke siguruar aksesin online të librit.


UDHËZUES DIGJITAL

Mirë se vini në platformën http://libridigjital.com MEDIAPRINT Duke iu përgjigjur ndryshimeve të shoqërisë dhe kërkesave të kurrikulës bërthamë të arsimit

parauniversitar në vendin tonë, e shohim të nevojshme dhe thelbësore që t’i ofrojmë lexuesit tonë integrimin në epokën digjitale.

Ashtu sikurse thuhet edhe në kornizën kurrikulare të arsimit parauniversitar, shoqëria e dijes

po zhvillohet gradualisht në një epokë të re digjitale, e cila vjen me sfidat e saj.

Nxënësve jo vetëm që u nevojiten kompetenca digjitale, por edhe u duhet që të arrijnë shkallën e alfabetizmit të plotë funksional në mënyrë që të integrohen në ekonominë botërore digjitale.

Duke besuar që fuqinë kryesore botës digjitale ia japin njerëzit me vlerat e tyre, Mediaprint synon që përmes librit digjital t’u japë lexuesve‐përdorues të saj njohuritë dhe shkathtësitë e duhura për të qenë qytetarë të aftë të epokës digjitale në të cilën jetojmë.

Përmbajtja digjitale e teksteve shkollore:

Është në përputhje të plotë me standardet e teksteve shkollore të miratuara nga MAS‐i;

Integron mësimdhënien dhe mësimnxënien interaktive të lëndëve;

Integron interaktivitetin midis nxënësve dhe mësuesve;

Përdoret në grup ose individualisht;

Përdoret në shkollë ose në distancë;

Funksionon 100% me tabletat digjitale të shkollave tona;

Është në dispozicion të përdoruesve pa ndërprerje;

Përditësohet nga ana teknike dhe përmbajtësore, pa cenuar funksionimin e saj;

Është cilësisht e aksesueshme dhe siguron cilësinë e mësimdhënies dhe mësimnxënies;

Ka kosto minimale.

LIBRI DIGJITAL plotëson të gjitha qëllimet dhe standardet e arsimit parauniversitar.


Me http://libridigjital ‐Mediaprint nxënësit do të munden të:

aftësohen për të nxënë gjatë gjithë jetës;

aftësohen për jetë dhe për punë, në kontekste të ndryshme shoqërore e kulturore;

zhvillojnë përgjegjësi ndaj vetes, ndaj të tjerëve, ndaj shoqërisë dhe ndaj mjedisit;

përvetësojnë vlera të përgjithshme kulturore dhe qytetare;

zhvillohen në aspektet intelektuale, etike, fizike, sociale dhe estetike;

zhvillojnë shpirtin e sipërmarrjes;

përdorin teknologjitë e reja.

Duke qenë të vetëdijësuar që nxënësit sot kanë nevojë të pajisen me kompetenca të reja për t’ju përshtatur ndryshimeve të vrullshme të botës sonë digjitale, Mediaprint, në përputhje me kurrikulën bërthamë të arsimit parauniversitar, mundëson përmes platformave të saj digjitale zotërimin e kompetencave që i aftësojnë nxënësit të menaxhojnë ndryshimet dhe situatat e reja.

Në përputhje me qëllimet e arsimit parauniversitar, LIBRI DIGJITAL(http://libridigjital –Mediaprint) mundëson realizimin e kompetencave të mëposhtme:

1. Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit;

2. Kompetenca e të menduarit;

3. Kompetenca e të mësuarit për të nxënë;

4. Kompetenca për jetën, sipërmarrjen dhe mjedisin;

5. Kompetenca personale;

6. Kompetenca qytetare;

7. Kompetenca digjitale.

Për mësuesit, përmbajtja digjitale mundëson:

gjetjen e materialeve burimore për realizimin e orës mësimore në mënyrë autentike;

përdorimin e dokumenteve video, audio, animacione apo edhe materialeve të tjera shtesë, edhe në rastet kur nuk ka internet;

ndërtimin e orëve mësimore interaktive/ndërvepruese;

punën në grup ose punën individuale;

përsëritjen e provimeve, testimeve apo projekteve përgjatë vitit shkollor;

ekzistencën e një biblioteke me përmbajtje digjitale;

lidhjen me mësues të tjerë në vend për shkëmbim idesh dhe eksperiencash.

Për nxënësin, përmbajtja digjitale mundëson:

përdorim të shpejtë dhe të lehtë;

kalimin nga një kompjuter tek tjetri;

përdorim të pavarur në kontekste të ndryshme;


përdorimin e dokumenteve video, audio, animacione apo edhe materialeve të tjera shtesë, edhe në rastet kur nuk ka internet;

përsëritjen e provimeve, testimeve apo projekteve përgjatë vitit shkollor;

dorëzimin e materialeve tek mësuesi;

ekzistencën e një biblioteke me përmbajtje digjitale;

lidhjen me nxënës të tjerë në vend për shkëmbim idesh dhe eksperiencash.

Me http://libridigjital ‐Mediaprint:

Nxënësi komunikon në mënyrë efektive

Për t’u bërë komunikues efektivë, nxënësit ndihmohen që të shfrytëzojnë në mënyrë të pavarur, kritike dhe krijuese mjetet dhe mundësitë e komunikimit dhe të të shprehurit.

Nxënësi/Nxënësja:

shprehet për një temë të caktuar duke veçuar çështjet kryesore;

diskuton në grup në mënyrë konstruktive, duke dhënë dhe duke marrë informacion për një temë të caktuar nga fushat mësimore ose nga jeta e përditshme;

ju përgjigjet pyetjeve të shtruara për diskutim;

përdor informacionin dhe njohuritë e reja dhe reflekton mbi to duke ngritur çështje për diskutim;

merr informacion plotësues në rubrikën “Kureshti”;

konceptet e reja zbulohen ne rubrikën “Fjalor”


Nxënësi mendon në mënyrë krijuese

Nxënësit jo vetëm që marrin informacion, por edhe zhvillojnë aftësitë për të menduar në mënyrë kritike, krijuese dhe ndërvepruese. Nxënësit marrin dhe përpunojnë njohuri në mënyrë të pavarur, krijuese dhe me përgjegjësi duke nxënë për të marrë vendime dhe për të zgjidhur probleme.

Nxënësi mëson për të nxënë

Nxënësi kultivon kureshtjen dhe interesin për dije dhe zhvillon kompetencën e të nxënit. Nxënësi ushtrohet për të nxënë gjatë gjithë jetës përmes stileve dhe strategjive efektive të të nxënit.

Nxënësi përkushtohet ndaj të mirës së përbashkët

Realizimi i kësaj kompetence siguron që nxënësit të jenë në gjendje të veprojnë si qytetarë të përgjegjshëm, duke marrë parasysh kontekstin e ngushtë dhe të gjerë.

Nxënësi përdor teknologjinë për të nxitur risitë

Nxënësi përdor në mënyrë kritike dhe efektive TIK‐un në punë, gjatë kohës së lirë dhe gjatë komunikimit. Nxënësi përdor TIK‐un për të gjetur, prodhuar, krijuar, prezantuar dhe shkëmbyer informacion, si dhe për të bashkëpunuar në rrjetet informuese në internet.


PËRMBAJTJA DIGJITALE

(http://libridigjital –Mediaprint)

1. Materialet digjitale janë interaktive.

Kjo do të thotë që nxënësi ka mundësi të jetë përdorues aktiv i tyre, dhe jo përdorues pasiv.

Materialet digjitale gjithmonë kërkojnë që nxënësi të realizojë një proces që lidhet me kompetencat kyçe të kurrikulës dhe me kompetencat e lëndës.

Vini re se si në ilustrimin në figurë, nxënësit i duhet të dëgjojë një pjesë digjitale në mënyrë që t’i përgjigjet pyetjeve. Pa e dëgjuar pjesën qëllimshëm, nuk mund të përgjigjet.


2. Materialet digjitale dhe kompetencat

Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit

Kompetenca e të menduarit

Kompetenca e të nxënit

Kompetenca për jetën, sipërmarrjen dhe mjedisin

Kompetenca personale

Kompetenca qytetare

Kompetenca digjitale


3. Kompetencat e lëndës të filozofisë

Përfshijnë tri elemente të ndërlidhura me njëri‐tjetrin: njohuritë, aftësitë intelektuale e të pjesëmarrjes dhe prirjet qytetare.

Këto aftësi realizohen përmes veprimtarive praktike.


4. Materialet digjitale janë suplementare dhe nuk përsëritin materiale tekstore

Materialet digjitale janë materiale suplementare të cilat ndihmojnë në realizimin e njohurive, shkathtësive dhe vlerave.

Për shembull, çdo njësi përmban materiale ilustruese dhe sugjerime për të menduarin dhe argumentimin logjik.

Rubrika – Mendo si filozof


5. Materialet digjitale janë në përshtatje me moshën

Temat e përzgjedhura trajtojnë tema të përshtatshme për ndërtimin dhe zhvillimin e njohurive të reja në lidhje lëndën e filozofisë.

Nxënësi shpjegon lidhjen ndërmjet një pikëpamjeje me pasojat që ka zbatimi i saj në praktikë.

Nxënësi krijon dhe mbron qëndrimin e tij për çështjen në diskutim, të mbështetur me argumente që mbajnë parasysh edhe argumentet e të tjerëve, të ndryshme nga të vetat.

6. Materialet digjitale realizojnë lidhjen me temat ndërkurrikulare.

Identiteti kombëtar dhe njohja e kulturave ;

Të drejtat e njeriut;

Vendimmarrja morale;

Bashkëjetesa paqësore.


7. Nxënësi provon veten në mënyrë interaktive nëpërmjet testeve për çdo linjë

Nxënësi mund të plotësojë testin dhe vlerësimi del në mënyrë automatike.

CIP Katalogimi në botim BK Tiranë Gjoka, Flora

Elona Çali. – Tiranë : Mediaprint, 2017152 f. ; 207 x 284 cm.ISBN 978-9928-08-306-7

shkollat emesme 1 (072) (075.3)

SH

TË

PI

A

BO

TU

ES

E

Filozofimësuesi


ISBN: 978-9928- 08-306- 7

www.mediaprint.al

Librat e mësuesit dhe planet mësimore për të gjithë titujt që ne disponojmë, mund t’i gjeni dhe t’i shkarkoni pa pagesë nga faqja e internetit www.mediaprint.alPër më shumë informacion mund të na shkruani në adresën e emailit: [email protected] të na kontaktoni pranë redaksisë në numrin e telefonit: 042251614.

Çmimi 300 lekë

Filozofimësuesi




Ë H Filozofi - Media Printmediaprint.al/uploads/books/LM-Filozofia-11WEB.pdf · Librat e mësuesit...

Documents

Transcript of Ë H Filozofi - Media Printmediaprint.al/uploads/books/LM-Filozofia-11WEB.pdf · Librat e mësuesit...