dialogpheniben.pldialogpheniben.pl/wp-content/uploads/2015/03/01_FIO_DIALOG_WEB-1.pdf · G„ZbaW...

GZbaW mnIe od nIenaWIcI Go. Tomasz Dostatni Str. 26-30 G Dlaczego? G JerzyBralczyk, Lucyna Kirwil Str. 14-24 G ten WsIK,ach,ten WsIKG Ian F. Hancock Str. 206-209GDjango pobudza G Robert Sankowski Str. 150-153 G1960-1970. od FInlandII postambuGMikkoSavolainenStr. 98-115GZ ziemipolskiej do woskiej G Karolina Golemo Str. 180-187ISS

N 14

25-3

496 n

r reje

stru p

raso

wego

157

/ MS-

rej. p

r. 44/

94

dIalognr 1 2014

pheniben

G Idcy G Monika Buaj Str. 94-97 G Przymusmobilnoci G Paulina Wilk Str. 62-67 GWartoposucha G Maria Pomianowska Str. 178-179GEuropa ma to gdzie G Jarosaw MikoajewskiStr. 82-85 G2004. KIngsleys crossIngG Olivier Jobard Str. 116-135 GNienawi zakadatog G Wojciech Maziarski Str. 188-197

dIalogphenibenRedaktor naczelna Joanna Talewicz-KwiatkowskaRedaktor Dariusz FedorSekretarz redakcji Magorzata KoaczekKorekta Grayna KwiekKoncepcja kwartalnika, projekt graficzny, fotoedycja i produkcja Dominique Roynette, Piotr Wjcik

Fundacja PICTURE DOCPrzygotowanie fotografii do druku Mariusz GlejzerPromocja i dystrybucja Kinga Orze-DereFinanse Renata MuchaDrukarnia Colonel, Krakw

Wydawca FUNDaCJa DIaLOG PHENIBENUl. Berka Joselewicza 532-600 Owicimtel. (33) 842 69 89fax (33) 842 53 92

[email protected] nas na Facebooku

Patne ze rodkw finansowych Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego

Zadanie jest realizowane dziki dotacji Ministra administracji i Cyfryzacji

Nr In

deks

u ISS

N: 14

25-3

496,

nr re

jestru

pras

oweg

o: 15

7/M

S - r

ej. pr

. 44/

94, n

akad

: 100

0 egz

empla

rzy

GA

Ih GnLibAnDh LnAeDpC

LA

AD

DU AC

GJJC

OeA

eD

ANNU

DFF

nGeeeGeGObibibOnnibLnibLeenAenAhhAIpphDphD

Czowiek - najlepsza inwestycja!

Projekt wspfinansowany ze rodkw Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Spoecznego

DIALOG-PHENIBEN - N 13 54 DIALOG-PHENIBEN - N 13

Nasi i inniW Polsce mieszkaj komuchy, a seks by jedynym, na co nie musieli czeka w kolejce- taki arcik dotyczcy Polakw pojawi si w jednym z odcinkwbardzo popularnego serialu amerykaskiego, w ktrym gwn rol gragwiazdor ashton Kutcher. Serial jest komedi, tekstom wygaszanym na ekranie towarzysz wic salwy miechu z offu. Salw wystrzeli te realizator po arcie z Polski i Polakw.W mediach, na forach i portalach internetowych zawrzao.Jak tak mona!Polska jest nowoczesnym krajem, a komuna to relikt przeszoci. Trudno sidziwi, e taki tekst pojawi si w produkcji amerykaskiej, bo Amerykanie s niedouczeni i nic nie wiedz o historii Europy. Gosom oburzeniatowarzyszyy dyskusje o tym, co zrobi, by Polska nie bya postrzegana za granic przez pryzmat niesprawiedliwego i niewiele majcego z yciemstereotypu. Wypominano filmowe przykady przedstawiania naszych w zachodnim kinie. Polak jest w nich najczciej pokrzywdzonym przez losnieudacznikiem, pijakiem i patriarchalnym samcem. W ocenach poziomunaszej krzywdy niemal wszyscy i media, i internauci, i politycy - bylizgodni. zreszt jak mogo by inaczej. Sprawa dotyczya Polski i Polakw!nas!Inaczej jest wtedy, kiedy sprawa dotyczy Ich. Innych. na drugi plan schodzwwczas argumenty o stereotypowym, krzywdzcym i generalizujcym ichpostrzeganiu. Przecie kady ma prawo wyraa swoje opinie, czy nie?yjemy w wolnym kraju! Dlaczego wic tekst piosenki jednego z discopolowych zespow miaby kogo oburza? Przecie sowa:A nie mwiem moja kochana / Wyskrob prosz tego cygana / Cygan to zodziej i tak ju zostanie / Pan Jezus w biblii ma to napisane()Jak si nie wkurwimoja kochana? / Przecie znw rodzisz maego cygana / Nie rb tych oczu, to nic nie pomoe / Wspczucia szukaj w cygaskim taborzeto ironia, art, a artystw nie wolno cenzurowa. Sprawa, ktr w mediach

okrelano cygask afer, trafia na wokand, jednak wobec brakuznamion czynu zabronionego postpowanie umorzono. niestety, nie jest to jako szczeglnie zaskakujce, jeli wemie si pod uwag, e polskiesdy nie widz nic zego w antysemickich okrzykach, ktre s rzekomozwizane z histori klubw pikarskich, a nie nienawici wobec ydw, lub w swastyce, ktra jest azjatyckim symbolem szczcia. Wolno jestprzecie najwaniejsza, aCyganie- jak przekonywa polityk i publicystaPiotr G. -s jak ZSRR,bo przywracaj cenzur tamtych czasw.

Joanna Talewicz-Kwiatkowska

EDYT

ORI

AL

Problem z gowyzachd, ameryka tam niegdy jechao si za chlebem, za wolnoci. Od niedawna na mapie ziem obiecanych jest te Polska. Jeszczemy imigranckieperyferia, czsto przystanek tylko czy tranzyt, ale trafiaj do nas ju nie tylko post-Sowieci gwnie z Ukrainy, ale i przybysze z Wietnamu, czy Chin. Wedug narodowego Spisu Powszechnego imigranci stanowi w Polsce ledwie 0,1 procent. liczba migrujcych Polakw jest wiksza, jestemy wic jednym z nielicznych krajw Unii Europejskiej z ujemnym saldem migracyjnym. Wicej osb wyjeda z naszego kraju, ni do niego przyjeda. Czy mamy przez to dla migrantw wicej zrozumienia? niekoniecznie. nawet znikoma obecnoprzybyszw z innego kraju, czsto wyznawcw innej religii, z inn kultur,jzykiem, z miejsca rodzi problem: dla szk, urzdnikw, politykw, ale i dla takzwanych zwykych obywateli. Imigranci burz im ich porzdek. Przecie nadaldominuje pogld, e skoro jeste u nas, to musisz si dostosowa.Facebookowy fanpage nie dla islamizacji Europy polubio kilkadziesit tysicyosb. Kupujc kebaba, osiedlasz araba, nie rb tego napisa Wojciech. Wyapa, spali, zdelegalizowa doradzi inny internauta. Podobnychkomentarzy jest wicej. ale nie liczba jest tu niepokojca. Wane jest, kim sautorzy. Bynajmniej nie wpisuj si w obraz stereotypowego ysego kibola. S tam m.in. meneder, nauczyciel angielskiego, urzdnik, student prawa,wokalistka w chrze, germanistka... Czy trzeba przypomina, e to wanie w rodowiskach intelektualnych rodzi si nazizm? Strach bierze, gdy szuka sianalogii. Bo si mona doszuka. Podobnie jak w latach 30. dowiadczylimykryzysu ekonomicznego. yje si nam trudniej, ronie frustracja i rozczarowanie,tak jak rosy wtedy. Szuka si wic winnego. Wtedy te si szukao. Dawniejznajdowao si yda, czasem Roma. Dzi te. Czsto wystarczy imigrant. a jeli na dodatek jest Romem a o to akurat nie jest trudno, szczeglnie po roku 2007, kiedy do UE przystpiy Bugaria i Rumunia z prawie dwumilionowpopulacj Romw. Przybywaj wic i? Buduj prowizoryczne osady i mieszkajw nich latami. Im moe jest lepiej ni w kraju, w ktrym wczeniej yli. ale nam?Mamy to zaakceptowa? Jak znale rozwizanie, ktre bdzie ich wcza w nurtspoecznego ycia, nie zakcajc spokoju i poczucia bezpieczestwa innych?W Gdasku z problemem imigrantw romskich poradzili sobie pracownicyBiura Obsugi Mieszkacw. W asycie policji, stray miejskiej i urzdnikwgdaskiego magistratu zburzyli pi barakw, w ktrych od trzech lat Romowiemieszkali. Pozbawili kilkanacie osb, w tym dzieci i kobiet w ciy, dachu nadgow. Gdzie ci Romowie teraz pjd? Co zrobi? a urzdnicy - czy oni rozwizaliproblem? Czy go raczej stworzyli?

Joanna Talewicz-Kwiatkowska

DIALOG-PHENIBEN - N 13 7

Mediolanu: 13 marca przymusowoeksmitowano dwa osiedla Romw.Wczeniejsze eksmisje miaymiejsce 3 marca. Osobyprzymusowo pozbawione dachunad gow od tamtej pory yj na ulicy. nie dlatego, e lubiwczgostwo; nie maj rwniezapisanego takiego stylu ycia w Dna, a w wielu przypadkach ichkultura daleka jest odromantycznej wizji wiecznegowdrowca. Tych ludzi (sic!) poprostu pozbawiono dachu nadgow i nie maj si gdzie podzia.Bez uprzednich konsultacji z mieszkacami, braku formalnego

nakazu eksmisji, wbrew prawu, bez poszanowania ludzkiejgodnoci tutaj, w Europie,przymusowo wysiedlane si caerodziny. Trzeba jednak przyzna,e miasto przygotowuje si do akcjiprofesjonalnie, wysyajc donieuzbrojonych i wystraszonychmieszkacw zarwno policjlokaln, jak i krajowych carabinierioraz wszelkiej maci urzdnikw i fachowcw. Taka grupa musimie racj! To s dopierostandardy unijne! Szkoda tylko, e wadze nie wykazuj chci doznalezienia trwaych rozwiza dlatrudnej sytuacji, w ktrej znaleli

si Romowie. zamiast tego miastoprzynajmniej raz w miesicuwydaje potne sumy pienidzy naprzenoszenie Romw z jednegomiejsca na drugie. Skutkiem tejpolityki jest zmuszanie Romw dobezdomnoci - cz z nich pi naulicy, inni w zatoczonychschroniskach tymczasowych... I takdo czasu kolejnej eksmisji. Rzeszaosb zaangaowanych przezwadze do przeprowadzania akcjieksmisyjnych ma chyba za zadanieuwiarygodnienie przedsiwzicia w oczach opinii publicznej. zaraz,zaraz, a czy opinia publiczna juwie o swoim nieistnieniu?

ROmskA pOczTA G kINGI ORzE-DERE

STYCZE PolskaNiechciani ssiedziWe Wrocawiu oburzenimieszkacy osiedla przy ul.Henrykowskiej podpisywali petycjprzeciwko rumuskim Romom.Mieszkacy boj si obcego, bojsi Cygana. Jasno wyrazili swojepogldy, mwic, i nie chc:kradziey na osiedlu, dewastacji,degradacji rodowiska i wama dosamochodw. na osiedlu pojawiysi plakaty z hasem: RumuscyCyganie w kontenerach na Tarnogaju. Rada osiedlainformowaa mieszkacw o cichym porozumieniuprezydenta miasta z UrzdemMiejskim, zarzdem zasobuKomunalnego oraz MiejskimOrodkiem Pomocy Spoecznej,ktrzy bez konsultacji z mieszkacami postanowiliponownie sprowadzi na osiedleprzy Henrykowskiej rumuskichCyganw. Miasto ewidentnie nieradzi sobie z t sytuacj, a mieszkacy dowiaduj si o planach wadz z mediw, co z pewnoci nie agodzi napi.Trudno si dziwi rozgoryczeniuludzi. Jeszcze trudniej zrozumiepostpowanie wadz Wrocawia,ktre jako remedium naskomplikowan sytuacj Romwwymyliy podzia ich rodzin. Dla mczyzn przygotowanoblaszane kontenery na Tarnogaju, a dla kobiet miejsca w dawnymszpitalu Bonifratrw przy ul.Traugutta. W caej sprawienajbardziej dziwi to, i po pierwsze,nikt nie konsultuje planw z mieszkacami osiedla, ktrzymaj prawo decydowa o swoimotoczeniu. Po drugie, nikomu nieprzyszo na myl omwienieplanw z samymizainteresowanymi - rumuskimiRomami. Przerzucanie ich

z miejsca na miejsce jak workakartofli nic nie da, nastrojespoeczne bd si pogarsza.Dodatkowo w kontekcieWrocawia w mediach powielanyjest negatywny obraz ju nawet nieRoma, lecz brudnego i bezdomnego Cygana. W nowomowie facebookowo-sieciowej pozostaje jedenkomentarz: nie, nie lubi tego orazcoping in a crisis situation, you do it wrong.

LUTY RumuniaTo tylko sowaPolityk powinien umie siwypowiada. Jeli mwi adnie - zyskuje poklask i uznanie, jelimwi to, co chce usyszespoeczestwo - zyskuje poparcie i rosnce supki w sondaach. Czy polityk powinien mwimdrze? Raczej tak a co, jelimwi niedorzecznie? albo poprostu gada gupoty? Czy wyborcato zweryfikuje? niekoniecznie. na szczcie wypowiedzi mogweryfikowa odpowiednieinstytucje. nie wiadomo, czyprezydent Rumunii zaniemg,powiedzia co powiedzia z premedytacj, czy moe plt,

co mu lina na jzyk przyniosa.Pewne jest, e powiedzia, i Romowie nie chc pracowa i kradn. Sowa okazay si natyle syszalne, e RumuskaPastwowa Rada zwalczaniaDyskryminacji (CnCD) ukaraaprezydenta Traiana Bsescugrzywn 600 lei (185 dolarw).Rada zwalczania Dyskryminacjipocztkowo odmawiaa wszczciapostpowania w tej sprawie, gdyprezydent Bsescu wypowiedziakontrowersyjne sowa pozagranicami Rumunii, na konferencjiprasowej w Sowenii w 2010 roku.Sowa jednak pady i niesmakpozosta. Dopiero po interwencjiSdu najwyszego CnCD zajosi rozpatrzeniem tej sprawy.Wysoko kary nie powala,prezydent raczej nie zbiednia,moe jednak kolejnym razem sizastanowi, zanim zabierze gos.Przysowia jednak s mdrocinarodu. W tej sprawie mowa jestsrebrem, a milczenie zotem.

MARZECWochyPrzymusowawdrwkaKolejny akt zakrojonej na szerokskal akcji oczyszczania

Mona razem3 grudnia 2013 w krakowskim Domu Polonii dziki dotacji Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji odbyasi konferencja W cieniu ludobjstwa. Problemy integracji Romw i Sinti w Europie w przeszoci i wsp-czenie. Organizatorami wydarzenia byli: Stowarzyszenie Romw w Polsce, Instytut Studiw Midzykul-turowych oraz Centrum Bada Holokaustu Uniwersytetu Jagielloskiego. Wrd zaproszonych goci - wy-kadowcw i panelistw - znaleli si wybitni znawcy przedmiotu, m.in.: prof. Gerhard Baumgartner, prof.Ewa Nowicka, dr Sawomir Kapralski, dr Alexander Korb, dr Jolanta Ambrosewicz-Jacobs, dr Joanna Tale-wicz-Kwiatkowska, dr Magorzata Koaczek, Teresa Wontor-Cichy. Podczas sesji Ludobjstwo Romw iSinti oraz jego konsekwencje: Pami, reprezentacje i program bada, Wspczesne problemy integracjiRomw: Edukacja przeciwko uprzedzeniom oraz Reprezentacje przeszoci i teraniejszoci Romw wsztuce uczestnicy konferencji mieli okazj przyjrze si zmieniajcym si losom spoecznoci romskiej wEuropie od pocztku XX wieku do czasw wspczesnych.Konferencja cieszya si ogromnym zainteresowaniem zarwno przedstawicieli wiata akademickiego, jaki modziey szkolnej, co potwierdza potrzeb organizacji tego typu wydarze.Dzikujemy za liczny udzia!

I kadej wsplnej chwili rb zdjcie,i zachowuj je w pamici i w duszy- jak dugo trwa w niej bd- bdMarcin Kornak

Marcin jest tytanem pracy. Wierzy w sens tego, co robi i potrafi swoimzapaem do pracy zaraa innych. Ludzie go szanuj, bo potrafi z nimiwsppracowa. Ma niezwyk umiejtno rozwizywania sytuacjitrudnych, a nawet konfliktowych. Jest wraliwym i niezwykle mdrymczowiekiem. Dla nas - wsppracownikw - jest wzorem donaladowania i przyjacielem - tak o Marcinie Kornaku mwia Anna Tatarze Stowarzyszenia Nigdy Wicej. Spotkaymy si na konferencji wWarszawie. Kilka tygodni pniej byymy razem w Wilnie nakonferencji powiconej mowie nienawici. To wtedy poznaymy sibliej. Wtedy te rozmawiaymy o Stowarzyszeniu Nigdy Wicej orazo jego zaoycielu i prezesie Marcinie Kornaku. Przyznam, e byam gobardzo ciekawa. Znaam jego dorobek, syszaam o niezwykymzaangaowaniu i misji, ale nigdy nie zetknam si z nim osobicie.Rozmawialimy kilkakrotnie przez telefon, wymienialimy maile. Wydami si osob niezwykle otwart i wietnie zorientowan w sprawachromskich. Nasza ostatnia korespondencja mailowa dotyczya tekstu o70. rocznicy likwidacji Zigeunerlager, ktry miaam napisa domagazynu Nigdy Wicej. Umwilimy si na rozmow telefoniczn,by ustali szczegy. Niestety, nie zdylimy...

Joanna Talewicz-KwiatkowskaMarcin Kornak (1968 - 2014) - dziaacz spoeczny, zaoyciel i prezesStowarzyszenia Nigdy Wicej, redaktor naczelny magazynu NigdyWicej. Poeta i autor tekstw utworw grup rockowych ze scenyniezalenej. Od 15. roku ycia, po wypadku, porusza si na wzkuinwalidzkim. W 2012 r. uhonorowany zosta tytuem Czowieka BezBarier. Odznaczony przez prezydenta Bronisawa KomorowskiegoKrzyem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski.

6 DIALOG-PHENIBEN - N 13

Fot.

Stow

arzy

szen

ie "N

igdy W

icej"


nastpnie wypadki potoczyy siniezwykle szybko: grupa ponad 60 nacjonalistw uzbrojonych w paki i acuchy zaatakowaamieszkania Romw, wybijajcszyby oraz niszczc samochody.Obrzucono kamieniami samochdGerarda lindera, szefa

stowarzyszenia andrychowskichRomw, mistrza wiata w kick--boxingu. W jednej z kawiarniodmwiono obsuenia romskiejrodziny. Kibice klubu Beskidandrychw i dziaacze lokalnegooddziau ModzieyWszechpolskiej zaczli

organizowa antyromskie patroleobywatelskie. na Facebookupowsta antyromski profil. Skalanienawici zaskakuje. Populacjaandrychowa to 21 020mieszkacw, z czego tylko 100 to Romowie.

Wsppraca Sonia Styrkacz

C tam, Romie, w polityce?Magorzata Koaczek

W Brukseli kolejny szczyt. Tym razem Romw. 500 delegatw, Jos Manuel Barroso i transmisja online na ywo. Ale te prezydent Rumunii Traian Bsescu, znany ze swoichrasistowskich uwag o spoecznoci romskiej, i bardzo mao przedstawicieli romskichorganizacji. Amnesty International te z pastw UE nie jest zadowolona.

4 kwietnia w Brukseli po raz trzeci (po Brukseli w 2008 i Cordobie w 2010) zwoano Europejski Szczyt Romw, tym razem podhasem Lokalnie dla wczenia Romw. Cele przywiecay delegatom jak zawsze szczytne: postanowili przeanalizowa sposobyi rezultaty wdraania krajowych strategii integracji Romw oraz omwi sposoby poprawy integracji Romw na szczeblulokalnym. Dyskutowali o edukacji, zatrudnieniu, opiece zdrowotnej i sytuacji mieszkaniowej czonkw spoecznoci romskichw Europie. Przewodniczcy Komisji Jos Manuel Barroso przyzna, e Romowie wci dowiadczaj dyskryminacji, dzieci trafiajdo szk specjalnych, a wiele rodzin yje niekiedy w katastrofalnych warunkach. Czyli to, co zawsze. Wiceprzewodniczca Viviane Reding dostrzega, e, niestety, politycy sprzyjajcy integracji Romw w wyborach nie szwycizcami. Wygrywaj takie zuchy jak Traian Bsescu, prezydent Rumunii, ktry w lutym zosta ukarany grzywn zastwierdzenie, e Romowie utrzymuj si z kradziey i nie chc pracowa. I na szczyt go zaproszono. I to z wyprzedzeniem, wprzeciwiestwie do wielu romskich organizacji pozarzdowych, ktre, jak podaje portal romea.cz, poinformowane zostay wostatniej chwili. Nie pozostao to bez echa sie Europejskich Romskich Organizacji Obywatelskich (European Roma GrassrootsOrganizations ERGO) dzie przed spotkaniem zorganizowaa zgromadzenie przedstawicieli pozarzdwek w protecieprzeciwko zbyt maemu angaowaniu Romw w planowanie i zorganizowanie szczytu.Nie tylko Romowie nie maj powodw do zadowolenia z dziaa pastw UE. Z opublikowanego 8 kwietnia raportu AmnestyInternational Prosimy o sprawiedliwo: poraka Europy w ochronie Romw przed przemoc na tle rasowym wynika, e kraje eu-ropejskie nie wywizuj si z obowizku zwalczania dyskryminacji, zastraszania i przemocy na tle etnicznym wobec Romw.Najwiksze cigi zebray Czechy, Francja i Grecja, ktre s najbardziej bierne w zwalczaniu przestpstw motywowanychnienawici wobec Romw. Badania Amnesty wskazuj nawet, e czasami to wadze same podsycaj dyskryminacj wobecRomw, politycy wygaszaj rasistowskie komentarze, a policja nie reaguje odpowiednio na przypadki przemocy. Co wicej,norm w wielu krajach s dyskryminacja, przymusowe wysiedlenia, segregacja i edukacja poniej standardw. W wielu krajachRomowie si boj, nie chc wychodzi z domw, yj w strachu. A politycy na szczytach debatuj i poklepuj si po plecach.

Magorzata Koaczekdoktor nauk politycznych, autorka pracy doktorskiej Etniczna mobilizacja Romw po rozszerzeniu Unii Europejskiej w 2004roku. Studium przypadku - Polska, Sowacja, Wgry. Wykada w Instytucie Studiw Regionalnych na UniwersytecieJagielloskim w Krakowie.

ROmskA pOczTA G kINGI ORzE-DERE

KWIECIE PolskaSowa nienawistne Przed sdem w Opolu rozpocz siproces trzech dwudziestolatkwoskaronych o publiczne groeniedwm Romkom. Do zdarzedoszo w maju 2013 roku.Mczyni mieli publiczniezniewaa kobiety. Grozili te, e zabij i spal dziecko jednej z nich. Oskareni czciowoprzyznali si do winy, ale tumaczyli si te, e zniewagibyy jedynie odpowiedzi nawczeniejsze zaczepki ze stronyRomw. za przemoc lub grobywobec osb z powodu ichprzynalenoci narodowej,etnicznej czy rasowej grozi kara od 3 miesicy do lat 5 wizienia.

UkrainaO jak niepodlegowalcz?Grupa rosyjskich separatystwzaatakowaa 19 kwietnia Romwzamieszkujcych ukraiskiSowiask. agresorzy wamali sido ich domw, skatowalimieszkacw, a zrabowanydobytek wywieli ciarwkami.

MAJEuropaRomowie w europarlamencie! Dwch przedstawicielispoecznoci romskiej weszo w wyniku wyborw doParlamentu Europejskiego. Po raz

pierwszy mandat zdobyapochodzca ze Szwecji RomkaSoraya Post z InicjatywyFeministycznej. 57-letnia Postdziaa na rzecz praw czowieka, w tym na rzecz Romw. Drugi z romskich mandatw przypad44-letniemu DamianowiDrghiciemu z Rumunii. Drghicistartowa z ramienia lewicowejkoalicji skupionej woksocjaldemokratw. Gratulujemy!

PolskaDymy i zadymyRomowie z Maszkowic znaleliosobliwy sposb na zarobek: palsprzt elektroniczny i sprzedajodzyskane w ten sposb metale.Okolic spowijaj kbytoksycznego dymu. Mieszkacy

bezskutecznie prbowali zmusiRomw do zaprzestania tychdziaa. Konflikt przybiera na sile,dochodzio do regularnych bjek.Po dugich mediacjach Romowie w pisemnej deklaracji zobowizalisi zaprzesta palenia elektroniki.Mieszkacy nie czuj siusatysfakcjonowani. Tego typudeklaracje byy ju skadane w przeszoci i adna nie przyniosaoczekiwanych rezultatw. Obiestrony konfliktu maj swoje racje.Dla Romw sprzeda metalu jestniekiedy jedynym rdemutrzymania, z kolei mieszkacy nie chc y w oparach trujcegodymu.

CZERWIECWatykanPapie broni RomwW trakcie audiencji dlauczestnikw sympozjum Koci i Romowie zorganizowanegoprzez Papiesk Rad ds. Duszpasterstwa Migrantwpapie Franciszek I napitnowapogard okazywan Romom.Stwierdzi, e s oniwykorzystywani, zmuszani doebrania oraz e czsto trafiaj namargines ycia spoecznego. Papie wezwa spoecznomidzynarodow do podjciainicjatyw zmierzajcych dopoprawy warunkw, w jakich yjRomowie. Podkreli ogromn rolKocioa katolickiego w tymprocesie.

PolskaW Andrychowie wrzeniebezpiecznie zaostrzy sikonflikt polsko-romski w andrychowie. zamaskowanisprawcy napadli i pobili Romkspacerujc z dziemi, czegorezultatem bya regularna bijatykaw parku miejskim. Ucierpieli w niejzarwno Romowie, jak i Polacy.

Ostatnia edycja warsztatw dziennikarskich Dialog szans na zmian odbya si 24-28 marca 2014 rokuw Owicimiu. Wykadowcami byli m.in.: Dominique Roynette, Piotr Wjcik, Dariusz Fedor i Adam Kozak. Najak-tywniejsi uczestnicy warsztatw odbd stae w redakcji naszego kwartalnika. W ramach rzeszowskiego festiwaluWschd Kultury i projektu Kontener Wolnoci 29 czerwca 2014 roku odbya si debata z cyklu Debaty narzecz dialogu. Tematem dyskusji byo pytanie: Migracja - zmiana na lepsze?. W rozmowie uczestniczyli:Viktoriya Herun, imigrantka, czonkini Lokalnej Grupy Wsparcia projektu Lublin dla wszystkich, Monika Budka,gwny specjalista ds. pomocy cudzoziemcom w MOPR Lublin, i Jakub Kociek, doktorant na Wydziale StudiwMidzynarodowych i Politycznych UJ, konsultant midzykulturowy. Debat poprowadzia Kinga Orze-Dere.


Fot.

Arch

iwum

pryw

atne

Fot.

Arch

iwum

pryw

atne

ksIkA


Jn Berky Mrenica Jr.Jzef Jochymczyk Merstein

Me givauMe givau

Pyta Me givau jest wynikiem pracy artystwz Polski i Sowacji w ramach projektu Stowarzy-szenia Romw w Polsce Polsko-sowackie warsz-taty w muzyce bez granic. Jzef Jochymczyk -Merstein oraz Jn Berky-Mrenica Jr. - niezwykymaria muzyki polskich i sowackich Romw orazSinti Jazz. Dziewi tradycyjnych romskich kom-pozycji w nowych, ciekawych aranacjach i dwapopularne utwory mainstreamu: Piosenka o mo-jej Warszawie oraz Powiedz e mi moja mia.Zapraszamy do suchania!


wiadectwo HllenreineraMatthias Bahr, Peter Poth

Walczy, aby zagada Sinti i Romw nie bya ju nigdy okrelana mianem zapomnianegoholokaustu. Gono upomina si o prawa ofiar do pamici i prawa ocalaych do godnegoycia. To wany gos gos tego, ktry przey

Wanie ukazaa si ksika Hugo Hllenreiner. Das Zeugnis eines berlebendenSinto und seine Perspektiven fr eine bildungssensible Erinnerungskultur. Jej bohater- niemiecki Sinti Hugo Hllenreiner - spdzi dziecistwo w obozach Auschwitz--Birkenau, Mauthausen i Ravensbrck. Przey deportacje, dowiadczy godu i otarsi o mier. Po wojnie cae swe ycie powici dawaniu wiadectwa o Zagadzie. Zeswym przesaniem zwraca si zwaszcza do ludzi modych. Przestrzega: To si niemoe nigdy wicej zdarzy. Nigdy!.Dziki Hugo Hllenreinerowi wiat dowiaduje si o tragedii Romw, ktrym przezdugie lata odmawiano prawa do gosu. Po 1945 roku wci traktowani byli jakobywatele drugiej kategorii, co byo now odmian wykluczenia i zakamywaniahistorii. I to te jest czci ich wiadectw i prawdy o Auschwitz. Pierwszy rozdzia ksiki (Spotkania i inspiracje) to opinie osb, ktre spotkay HugoHllenreinera i czerpay inspiracj z jego wiadectwa. Drugi zawiera wskazwkiedukatorw, ktrych historia Hugo natchna do kreowania edukacji wraliwej naupamitnianie ofiar Holokaustu. W kolejnym zostay przedstawione i zanalizowanezadania, projekty, inspiracje i pomysy zwizane z upamitnianiem ofiar Holokaustu. W ksice przedstawiono te najwaniejsze informacje dotyczce zagady Romw i najnowsze wyniki bada naukowych na ten temat. Znajdziemy w niej rwnie tekstyprezesa Stowarzyszenia Romw w Polsce Romana Kwiatkowskiego orazprzewodniczcego Centralnej Rady Niemieckich Sinti i Romw Romani Rosegopowicone osobie Hugo Hollenreinera i jego dzieu.Dla nas, autorw publikacji, poznanie tej wybitnej postaci byo ogromnym zaszczytem.

Ksika powstaa dziki wsppracy z Centrum Dokumentacyjnym i KulturalnymNiemieckich Sinti i Romw w Heidelbergu i z NS - Centrum Dokumentacyjnym w Monachium. Dostpna jest tylko w jzyku niemieckim, planowane s przekady nainne jzyki.

Prof. dr Matthias Bahr wykada edukacj religijn w Departamencie NaukKulturowych i Spoecznych na Uniwersytecie Koblenz-Landau (Niemcy); prowadziinterdyscyplinarne seminaria na terenie byego obozu Auschwitz-Birkenau.Peter Poth wykada histori i jzyk niemiecki w szkole redniej Regenta SchoolNittenau k. Regensburga (Niemcy); prowadzi seminaria na terenie byego obozuAuschwitz-Birkenau we wsppracy z uniwersytetami w Regensburgu i Koblenz--Landau.

Fot.

Adam

Koza

k

12 DIALOG-PHENI-

M o W a n i e n a W i c iFotografie

Micha Siarek

Krakw, al. Pokoju 19-23. Wzdu caegobudynku, zorientowanego rwnolegle do linii tramwajowej, cign si napisyubliajce ydom, policji oraz lokalnymklubom sportowym.D

lacz

ego?


D.F.: Do kogo, do czego i dlaczego odczuwamy nienawi na te pytaniabdziemy szukali odpowiedzi. Ale ja na wstpie musz si przyzna, takzupenie na serio, e troch si rozmowy o nienawici wystraszyem. Boczy nie przywoamy jakiego demona? Ktry, kiedy si go ju nazwie, zacznienami rzdzi?Moe wic lepiej zacznijmy niewinnie, od czego najprostszego? Panie Pro-fesorze, jaki jest rdosw sowa nienawi?J.B.: Jeszcze w XIX wieku Sienkiewicz pisa: Ona go okrutnie nawidzi.Okrutnie, czyli bardzo. Nawidzie, czyli widzie chtnie. No a potem toprosta negacja. Niechtnie widzie, czyli nienawidzi.

D.F.: A jak to pojcie funkcjonowao w kulturze?J.B.: Sprawdmy w przysowiach. Tak go nienawidzi, e si a nim brzydzi.Nienawi wszystko we ze obraca. Nienawi zem cudzem si chodzi,cho jej to samej rwno szkodzi.L.K.: Czyli sabnie, gdy widzimy, e nienawidzonemu dzieje si le.J.B.: Nienawi sen odbiera. Nienawi nigdy od bogactw i kredytu nierozdzielna. O, to dobre jest: Nienawi najdzie win i do krzywdy przy-czyn.Prosz zwrci uwag, e rzadko w kontekcie nienawici mylimy o sobiei rzadko wasne emocje tak nazywamy. Natomiast moemy tak mwi okim innym. Czyli nie przyznajemy si do nienawici, chocia inni nam wtej sytuacji mog nienawi przypisa. Owszem, uywamy sowa nienawiw pierwszej osobie czasu teraniejszego, czyli nienawidz, ale najczciejto jest taki emocjonalny part. Jak ja nienawidz tych myszy - krzyczakot Dinks. A Gargamel nienawidzi smerfw i to te byo zabawne. Takwic nienawi z jednej strony ma w sobie wymiar przesady artobliwej. Az drugiej strony, kiedy jest serio, nie jest identyfikowana z nami. A jestjeszcze jeden aspekt komplikacji uczuciowej, ktra wie si z nienawici.Czasami wyraali j poeci. U Owidiusza jestodi et amo, nienawidz i ko-cham, przy czym u nas to tumaczono odwrotnie: kocham i nienawidz.Nie wiem dlaczego. Moe to tylko sprawa rytmu?

D.F.: A kolejno jest tu chyba dosy istotna?J.B.: Tak. W niemieckim z kolei maj jedno pikne sowo: Hassliebe -poczenie mioci i nienawici.

D.F.: Czyli?J.B.: Oznacza ono emocjonalny stosunek do kogo, gdzie temperatura jesttak wysoka, e to ona sibardziej liczy ni znak.

D.F.: Czy moemy zatem postawi ju tez, e nienawi to co takiego,nad czym nie panujemy?J.B.: Nie panujemy, nie panujemy. Ale to te jest troch tak jak z resenty-mentami, ktre te mamy, ale do ktrych si nie przyznajemy, bo s onezupenie w sferze irracjonalnej. Ja bym wic nienawi wstpnie opisywajako co, do czego serio si nie przyznajemy, co artobliwie wykorzystujemy,czym si bawimy i co chtniej przypisujemy innym. I jeszcze jedno: monamyle o nienawici jako o czym racjonalnym.L.K.: A mnie ten kierunek rozwaa nie pasuje. Przygotowaam sobie sche-

DemonDariusz Fedor: Gdy poprosiem Pastwa o rozmow o nienawici, PanProfesor wykrzykn artobliwie: Ha! Bdziemy musieli t nienawi wsobie wznieci. Bardzo mi si to spodobao, ja bym chtnie tak zacz. Toco, wzniecamy? I zobaczymy, co si bdzie dziao.

Jerzy Bralczyk: Eeee, chyba nie. Bo mnie si wydaje, e o nienawici nie dasi mwi, kiedy sinienawidzi. Albo si nienawidzi, albo si mwi. Chociamoe i mona? Diabli wiedz.

Lucyna Kirwil: Najpierw moe si zastanwmy, kogo nienawidzimy. Jasobie to pytanie zadaam. No i doszam do wniosku, e owszem, czuamrne emocje negatywne wobec osb, ktre co zego mi w yciu zrobiy.Nigdy jednak nie sigao to tego, co uwaam za nienawi. Bo nienawi tonie jest uczucie.

D.F.: To co to jest? Jeli to nie uczucie, czyli nie z serca (albo z wtroby)pynie, to moe z rozumu? Z wyrachowania?J.B.: Tak jak zemsta, ktra na zimno najlepiej smakuje!L.K.: Nie, to jest blisko zemsty, blisko gniewu, ale nienawi to jest rwniewrogo. Na przykad do kogo, ale i do czego: do ideologii, gendera,religii, rasy waciwie do czegokolwiek.

M o W a n i e n a W i c i

G Ja nienawidz G Ty nienawidzisz G On, ona, ononienawidzi G My nienawidzimy G Wy nienawidzicieG Oni, one nienawidz

Z prof. Jerzym Bralczykiem, jzykoznawc, oraz dr Lucyn Kirwil, psychologiem (on profesora),rozmawia Dariusz Fedor

Dlaczego?

Nienawi jestblisko zemsty

i gniewu. To rwnie

wrogo do kogo,

ale i do czego


mat - tak r emocji. Na patkach wypisane s emocje, ktre nie tylko s-siaduj ze sob, ale wynikaj z siebie, przechodz jedne w drugie. Zwrcie,prosz, uwag: tu w ogle nie ma nienawici! Powtrz wic: nienawi niejest emocj, nie jest uczuciem!

D.F.: Bo moe ona jest ukoronowaniem emocji? Czy sowa: Jak ja ci nie-nawidz! nie pojawiaj si na samym kocu? Kiedy ju tak narosn emocje,e musi si co sta? A kiedy ju si uleje - to co to jest? Oczyszczenie, kat-harsis i koniec nienawici? Czy dopiero pocztek? Pojawia si to sowo iwtedy dopiero si zaczyna?J.B.: Zaczyna si.L.K.: Jeeli mi si uleje i powiem, e kogo nienawidz, to zgodnie z mojszko nienawidz jeszcze bardziej i jestem gotowa zrobi mu co zego.J.B.: W moim jzyku nienawi czy si z czym jeszcze - jest uczuciemponiekd pozytywnym. Tzn. w takim sensie, w jakim mwimy, e negatywnyjest brak czego. Tak jak badanie Wassermanna moe by pozytywne. Nie-nawi to bowiem aktywno, ktra wyzwala w czowieku co, moe - takjak pan powiedzia - katharsis. To silna emocja, ktr nawet chcemy prze-ywa: nienawidz kogo, kocham kogo...I to jest taki rodzaj konstytuowania siebie, czy swojego stosunku wobec wiata.

D.F.: Czyli nienawi jest potrzebna?J.B.: W moim przekonaniu moe by potrzebna.L.K.: Chyba wyjd zaraz.

D.F.: Czyli nienawi nie tylko buduje emocjeJ.B.: ale pozwala okreli siebie i doda sobie wartoci...

D.F.: a innym uj. Czy my aby tej nienawiciL.K.: Gloryfikujecie j!

D.F.: I to jest wanie ten demon, ktrego ja siboj. Ledwomy go przywo-ali, a ju zaczyna nami rzdzi.

naznaczeni i wskazaniD.F.: A co nam o nienawici mwi Biblia?

J.B.: O, w kontekcie nienawici Biblia to dobry trop! W przekadzie Wujkaczytamy: Przetom umiowaIzrael, a Izmael miaem w nienawici. DlaczegoBg mia Izmael w nienawici? Nie dlatego, e Izmaelici co zego zrobili.Oni po prostu byli apriorycznie przeklci. Tak jak ydzi byli narodem wy-branym, tak Izmaelici byli do nienawici.

D.F.: Ale bycie wybranym to znaczy bycie wskazanym zatem bez mojejwoli. Mojesz zostawybrany na przewodnika bez swojej woli, ucieka odtego, ale by wskazany. Czyli jeli wskazuje Bg tego, ktry prowadzi ku do-bremu, to obiekt nienawici wskazuje po co?

J.B.: eby go pogry!L.K.: Napitnowa.

D.F.: Skoro mog by naznaczony nienawici, to znaczy, e nie mam na toadnego wpywu?J.B.: To pitno Kaina. Ale nienawi to te obowizek! Panie, nienawidziemza mwi Kryspus z Quo vadis. Dla niektrych nienawi grzechu jestnajsilniejsz podstaw wiary. Kryspus yje dla nienawici.

D.F.: Nienawidzi - po chrzecijasku?J.B.: W chrzecijastwie nienawi moe by suszna! Otrzsam py zmoich sandaw i przeklinam! Przecie przeklestwo jest czynem wi-tym!

D.F.: Zatem mamy nienawi konstytuujc emocje...J.B.: nienawi jako obowizek

D.F.: jako powinno i naznaczenie.J.B.: Zwaszcza powinno - bo musz nienawidzi: grzechu, szatana.

D.F.: A jak to wida w jzyku? Sowa, jak wiadomo, chodz stadami...J.B.: Taaak, oczywicie. Mwi si: nienawidz obudy. Nienawidz kamstwa.Nawiasem mwic, to strasznie gupie powiedzenie: nienawidz gupoty,bo tak mwi ludzie gupi najczciej. I to jest takie samodowartociowaniesiebie, bo jeeli ja czego nienawidz, to znaczy, e taki nie jestem. Zamiastpowiedzie, e jestem szlachetny, to mog powiedzie: nienawidz otrostwa.Zamiast powiedzie, e jestem prawdomwny, mwi: nienawidz kam-stwa.L.K.: Ta funkcja to jest silniejsze zaakcentowanie negatywnej postawy. Rw-nie dobrze mona powiedzie: nie lubi kamstwa. Nie lubigrzechu. Znaczyto samo.J.B.: O, nie!L.K.: Nie lubigrzeszy.J.B.: Nie! Bardzo lubigrzeszy! Kto nie lubi grzeszy?!

D.F.: Rzeczywicie, lubigrzeszy brzmi lepiej ni nie lubi grzeszy.Ale tylko brzmi.J.B.: Bo nienawidz to co wicej ni nie lubi. To jest deklaracja. I nie-nawi - do szatana, do grzechu - jest konstytutywna dla moralnoci chrze-cijaskiej.

D.F.: Mwimy o bardzo wysokim, bo moralnym, poziomie nienawidzenia.Moe bymy tak troch bliej ziemi zeszli? Nienawidzi grzechu, szatanajest - wydaje mi si - atwo. Bo podmiot nienawidzenia jest nienamacalny.Ale przecie ludzie nienawidz zdecydowanie bardziej przyziemnie.L.K.: ony, szkoy.J.B.: W horrorach, np. u Stephena Kinga, pojawiaj sipostaci w taki sposbopisane, e czytelnik czuje do nich nienawi. Takie, ktre drcz innych,ktre ciesz si tym, e drcz. I czytelnik nie moe wobec takiej kumulacjicech niesympatycznych pozosta obojtnym.

Lucyna Kirwil- doktor psychologii,wykadowca Szkoy WyszejPsychologii Spoecznej.Zajmuje si psychologimediw i psychologiagresji. Bada sposobykorzystania z internetuprzez dzieci i modzie. Jest kierownikiem polskiegozespou badawczego eU Kids online.

Jerzy Bralczyk- profesor, jzykoznawca,specjalista w zakresie jzykamediw, reklamy i polityki.czonek Rady JzykaPolskiego, a od 2003 zasiadaw jej prezydium (od 2007jako przewodniczcy). Jest take czonkiemPolskiego TowarzystwaJzykoznawczego, KomitetuJzykoznawstwa Pan, Rady etyki i aduinformacyjnego przyGiedzie PapierwWartociowych w Warszawie i collegiuminvisibile.

Nienawi jakoobowizek,powinno

i naznaczenie jako

deklaracja!

Jerzy Bralczyk i Lucyna KirwilFot. Micha Wargin/east news


nienawistnicy i hejterzyD.F.: Ten, kto nienawidzi, to?J.B.: Byo takie sowo w polszczynie rzadko uywane - nienawistnik. Okre-lano nim kogo, kto ma predyspozycje do nienawici.

D.F.: Nie myli z pieniaczem.J.B.: W Zapiskach iz podpolja (Notatkach z podziemia) Dostojewskiegojest taki klasyczny nienawistnik, ktry jest czowiekiem chorym, czowiekiemzym. Ja czieowiek bolien, ja czieowiek zo - tak si ta ksika zaczyna. Ijest ona zapisem stanu emocjonalnego, ale tei postawy wobec wiata. Bo-hater nie dlatego nienawidzi, e inni s li, nie. On ich nienawidzi niejakoze swojej wasnej natury. To wanie nienawistnik.

D.F.: Dzisiaj nie ma junienawistnikw, s za to hejterzy.J.B.: Ha! Kiedy na moich zajciach jeden ze studentw wesoo si przyzna:ja jestem hejterem.

D.F.: Takich, dla ktrych hejtowanie stao si stylem ycia, jest wielu. Topostawa, jak u nienawistnika, czy moe raczej zwizana z mod poza?J.B.: Jeli to ch zwrcenia uwagi, to nie jest to nienawi. Czowiek z po-dziemia nie chce na siebie zwraca uwagi. On jest z podziemia!

D.F.: On nienawidzi, on tym yje, jemu to jest potrzebne do ycia. A hejto-wanie jest potrzebne tylko dla akceptacji. Do bycia zauwaonym.J.B.: Do rozbawienia - zyskuje si dziki temu lajki...

D.F.: A czy nie jest tak, e konsekwencj pobaania dla hejtowania (toprzecie taka konwencja internetowa!) jest wiksza tolerancja dla nienawici?e t drog nienawiniepostrzeenie, mikko wchodzi w tkank spoeczni rozplenia si po cichu, nie wywoujc alarmw? A efektem tego moe bynp. zachowanie prokuratury, ktra nie widzi nienawici tu, gdzie wszyscyj widz? e widok kibicw hajlujcych czy wykrzykujcych pod adresemkontrgrupy ydzi do gazu powoduje komentarz wymiaru sprawiedliwoci,e to taka kibicowska konwencja? Gra stadionowa mieszczca si w granicachmasowej rozrywki?J.B.: Tu s dwie moliwoci: albo si to wszystko rozmieje i wtedy przestajebymocne, albo si tak uniewraliwimy, e staniemy si potworami.

D.F.: Albo zaczniemy to wszystko ciga i...?L.K.: Niestety, raczej opcja druga: nastpuje desensytyzacja - odwraliwienie.Widzimy drugiego czowieka jako istotpozbawion wyszych uczu. Czegoten Cygan ode mnie chce? Przecie to jest zwyky Cygan, brudas taki...J.B.: To jest nienawi?L.K.: To jest skutek nienawici!J.B.: To jest pogarda.L.K.: Ja znalazam tak definicj: o nienawici mwi si, e to jest mczceuczucie.

D.F.: Zwaszcza dla odbiorcw tej nienawici.L.K.: No nie, tu chodzi o nosicieli. Bo nienawici nie mona ot tak, poprostu, manifestowa. Nie mona ot tak sobie chodzi z transparentem:Nienawidz Romw.

D.F.: Nie zgodz si. Wydaje mi si, e klimat spoeczny w ostatnim czasiezmieni sina tyle, e wanie atwiej jest si z nienawici ujawni. Tylkoe nie ulic i nie z transparentem si chodzi. Ale czy ulic i transparentemnie jest dzi internet?L.K.: Jest. To do naszej definicji moemy dorzuci: nienawi to postawa.

Startery i stereotypyD.F.: W jzyku s sformuowania, ktre pomagaj rozpocz rozmow,startery. Czy mona zainicjowa nienawi? Czy s startery nienawici?J.B.: Niewtpliwie takim starterem byo przypisanie ydom mczestwaChrystusa. Kto wywoywa najwiksz nienawi? Owszem, ydzi, ale wrdydw kto? Judasz.

D.F.: Ktry na dodatek sipowiesi.J.B.: I rozpuknsi, i wntrznoci z niego wyszy.... Judasz by kwintesencjwszystkiego najgorszego: zdradzi, by faszywy, wzi pienidze za t zdrad,by przyczyn cierpienia Jezusa.

D.F.: I to s te startery wanie: zdrajca, sprzedawczyk... Ale z Judaszem toPan wybra akurat dosy atwy przykad. Z ydami to te zbyt oczywiste. Jarozumiem, dlaczego w prostym umyle mona byo yda znienawidzi -tego biblijnego yda, a potem przenie to na ca reszt ydw, cznie zssiadami. Chocia na tych bliskich ssiadw to nie, bo ten Icek zza potuto zazwyczaj by porzdny czowiek i przyzwoity Ale skd si wzia naprzykad nienawi do Cyganw?L.K.: Bo Cygan by inny i w zwizku z tym nie mona byo przewidzie, jaksi zachowa. To takie najbardziej prymitywne wytumaczenie.J.B.: Ale jak si zachowa Cygan, przewidywalimy.

D.F.: Ukradnie konia. I kur. To znaczy dziadek mwi, e jego ssiadowiCyganie ukradli konia, w zwizku z tym ja wiem, e kady Cygan kradniekonia. Tak to dziaa?L.K.: Powoli. Wrmy do starterw nienawici. Starter nie jest dowiadcze-niem jednostkowym. Starter jest efektem dowiadcze kulturowych, cywi-lizacyjnych, spoecznych w najbliszej grupie. To moe byzwizane z tym,czego dowiedzielimy si z ksiki, na przykad o Murzynku Bambo, ktryczarn ma skr ten nasz koleka...J.B.: Ale tutaj nie ma startera nienawici.

D.F.: Kiedy ja si tego wierszyka uczyem, to wtedy nie byo. Murzynek,znaczy miy urwis, na drzewo ucieka i to mi niczego rasistowskiego niesugerowao, bo ja te po drzewach aziem.

Nienawi dla akceptacji?Rozbawienia?

Nienawi jako postawa?


L.K.: Wtedy bylimy do niego podobni, teraz junie jestemy.

D.F.: Czy aby teraz aenie po drzewach nie kojarzy si ju z przygod,tylko z odniesieniem do mapy? Z pogard?L.K.: A ja upiera sibd, e starterem nienawici jest inno, odrbno,lk przed owym obcym, a zwaszcza to, e nad t innoci nie mamy kon-troli. To znaczy nie jestemy w stanie przewidzie, w jaki sposb ci inni sizachowaj.J.B.: Nie zgadzam si. Nie uwaam, eby niewiedza, czy niemoliwo prze-widywania, co kto zrobi, rodzia nienawi. Wydaje mi si, e nienawiraczej bierze si z wiedzy, ale z faszywej. Czy te z wyobraenia stereoty-powego: e on wanie zrobi tak a tak, bo jest taki a taki. Jeeli ja nie wiem,jaki on jest, bo on jest np. Czukcz, to go jeszcze nie nienawidz, bo to jestdla mnie dziwado. Ale jeeli to jest yd, to ja wiem, co on zrobi. Bo on jusprzeda Chrystusa. Jeeli Cygan, to te wiem. W teleturnieju pado pytanie:rudy, przebiegy, na trzy litery. Mia by lis, ale pytany odpowiedzia: yd.I nie wiadomo byo, co z tym zrobi.

D.F.: Odezwa si silny stereotyp?L.K.: A stereotyp nie bierze si z niczego. Stereotyp to jest efekt przekazy-wanych dowiadcze wielu pokole. Mona nim przesikn, chonc opo-wieci rodzinne, ale mona te go naby, czytajc lektur.

D.F.: Lachiw rizaty (wyrzyna Polakw) - ten kozacki okrzyk znany nam zSienkiewiczowskiej Trylogii budzi i dzi groz.J.B.: I daje jeszcze jeden asumpt do rozwaa o nienawici: przede wszyst-kim nienawidzimy kogo, kto, jak nam si zdaje, nas nienawidzi. To niejest tak, e Cyganw czy ydw nienawidzimy tylko ze wzgldu na ichobyczaje. Nienawidzimy, bo oni nie chc by z nami.

D.F.: I pewnie knuj przeciwko nam.J.B.: Ale przede wszystkim nie chc nas zaakceptowa. ydzi si nie asy-miluj, bo nie chc by z nami. Cyganie - ile oni maj najrozmaitszychobwarowa, ktre sprawiaj, e z gadziami nie bd si zgadziali wcale. Ijeli oni nawet nie reprezentuj takiej postawy, to my im j przypiszemy.

D.F.: Nienawi z niezrozumienia?J.B.: Tak, nie rozumiemy ich, ale uwaamy, e to oni nas nie rozumiej...

D.F.: I nakrcamy spiral? Nasza nienawi jako odpowied na ich nienawi?J.B.: Choby hipotetyczn.L.K.: Moemy te komu przypisywa, e zagraa - czy ja wiem? - ustrojowi,bo chce praw dla swojej mniejszoci. Chce takiego samego dostpu doedukacji, takich samych poborw, a zarabia mniej, wic to nasze podatkibd szy na jego potrzeby i to zagraa naszym interesom. Tak, zgodz si:nigdy nie jest tak, e nienawi bierze si z rzetelnej wiedzy i obiektywnejoceny. rdem nienawici s wanie: niedokadna ocena, brak rozpozna-nia, generalizowanie cech negatywnych, i to bardzo czsto domniemanych.Mao tego: jest takie skrzywienie w osdzaniu. Na przykad jak nasi kibicezachowuj si agresywnie na stadionie, to si mwi: tak, krzyczeli i machali

rkoma. A kibice nie nasi te krzyczeli i tak samo machali rkami. Ale ichzachowanie ocenimy inaczej: oni byli agresywni i rzucali si do bjki.

D.F.: Z czego to si bierze?L.K.: To jest bd percepcyjny - bd generalizacji, ktry polega na tym, emy tamtych - innych - traktujemy nie jako pojedynczych ludzi, bo tak tomy traktujemy siebie. Ich traktujemy zbiorowo. I nie rozrniamy pojedyn-czych osb. Oni smas, a w tej masie wszyscy s dla nas tacy sami.

D.F.: I wtedy atwo generalizowa: e kady yd knuje, kady Cygan jestbrudny.J.B.: Przyrzekam na kobiety stao niewzruszon/Nienawidzi rd mski,nigdy nie by on/Nienawidzi, tak - oprcz mego stryja/I mego ojca/Istryjecznych braci/I pana Jana.../I pana Karola.../I Jzia/Kazia, Stasia.../Hola!Hola!Na ostronoci nikt nigdy nie straci - mwi Klara i Aniela w lubachpanieskich Fredry.L.K.: To jest wietna ilustracja, jak dziaa ten stereotyp. Kiedy mwimy oNICH, to ONI smas. A o masie atwiej mie jak najgorsze zdanie i wyob-raenie. Ba! mona nazwa ich psami, insektami, winiami po to, by odebratej grupie cechy ludzkie. S badania, ktre wykazuj, e nie odmawiamytym onym prawa do przeywania wielkich emocji, takich wanie jakzo, gniew, rado. Odmawiamy im za to prawa do przeywania emocjisubtelnych, takich jak przyja, mio, duma, cierpienie. Bo co on tammoe czu, ja to cierpi dopiero.D.F.: A czy tu jest jaka kolejno, tzn. e najpierw kogonienawidzimy, adopiero potem mu odbieramy te wysze uczucia? Czy te najpierw komuodbieramy i potem to ju tylko moemy go - tak ogooconego - nienawi-dzi?J.B.: Ja myl, e to jest to samo.L.K.: To jest element tej postawy.J.B.: Ale z drugiej strony bardzo czsto jest tak, e nienawidzimy, bo oninas nienawidz.L.K.: Albo mylimy, e oni nas nienawidz.

nienawidzcy i nienawidzeniD.F.: Moe teraz sprbujmy od drugiej strony do nienawici podej. Borozwaamy motywacje, ktre kieruj czowiekiem, ktry nienawidzi, albot nienawici jest niesiony, albo ta nienawi nim powoduje, albo t niena-wici zosta naznaczony. A jak to wyglda od drugiej strony - tych, ktrzys nienawidzeni?L.K.: Ci, ktrzy nienawidz, nie chc mie z nienawidzonymi nic wsplnego,wic tamci - nawiasem mwic - to z reguy jest mniejszo. Ci, ktrychnienawidzimy - to jest te ciekawe - to jest mniejszo w sensie spoecznym.Trudno jest powiedzie, e nienawidzimy wikszoci. No wic ten kto, ktojest tak znienawidzony, jest psychologicznie w bardzo trudnej sytuacji, booczywicie on by nie chcia by nienawidzony. On chciaby by w sytuacjirwnoci.

Nienawi jako odpowied na nienawi.

Chobyhipotetyczn


D.F.: Chciaby, ale co moe zrobi? Ma ten mur nienawici przeskoczy?Zburzy? Jak?J.B.: Nie, on wie, e jego identyfikacja jest moliwa tylko w opozycji.

D.F.: Bo inaczej traci siebie? A to straszliwa cena! Bo albo jestem nienawi-dzony, albo mnie nie ma?J.B.: Tak. I dlatego godz si na bycie nienawidzonym, bo to jest lepszewyjcie...L.K.: Nie! Podejmuj np. role, ktre s ponad podziaami i ponad przyczyntej nienawici. Niektrym to si udaje i przechodz do innej grupy, tylko ewtedy najczciej trac swoj tosamo pierwotn. Jak np. Papusza.J.B.: Ale to te nie tak. Ona bya znienawidzona tylko przez swoich. Albobd znienawidzony przez innych jako ten inny, albo przez swoich jakoten, ktry wyszed z grupy. To ja ju wol: niech mnie inni nienawidz, nieswoi.

D.F.: Lepiej by nienawidzonym, czy lepiej nienawidzi?J.B.: A lepiej by kochanym, czy kocha?

D.F.: To nie jest to samo.J.B.: By kochanym i nie kocha to jest dosy trudna sytuacja. A kocha inie by kochanym - no, te nie za bardzo, ale czuj si wtedy szlachetniej.Bo nie kocha kochajcego - to czuj si wini. A jak jest z nienawici?By nienawidzonym? Jaki musz by. Mam jakiecechy.

Menederowie nienawiciD.F.: Mio nie wybiera. Nienawi wybiera?J.B.: Mwi si, e od mioci do nienawici jest jeden krok.L.K.: A ja chciaabym was doprowadzi do negatywnych zjawisk i zachowawynikajcych z nienawici - do pogromw na przykad. Bo jeli uwolnimyt nienawi w ostatecznej postaci i pod jej dyktando zaczniemy wyraaemocje, podejmowa dziaania, ktre pozwol nam nienawizademon-strowa - to wchodzimy na prost drog. Dojdziemy ni do dziaa typuKu-Klux-Klan czy rze Tutsi przez Hutu.

D.F.: Nienawi w formie zinstytucjonalizowanej?L.K.: Ludzie nie musz mie instytucji, by czy si w watahy, w ktrychna innych si wybior.J.B.: Ale bardzo adnie si z religinienawi czy. Bo religia, skoro zakadawyjtkowo swojego Boga i swojego nieba, to musi pokaza, e ci inni zjakich wzgldw s poganami albo zasuguj na Boy gniew. Zabijajciewszystkich, Bg rozpozna swoich...

D.F.: To troch nie te czasy - chrzecijastwo nam teraz zagodniao. Sowateraz uywam tu w peni wiadomie. Bo teraz jest jednak inaczej. Kiedyw centrum francuskiego Orleanu szedem w stron piknej gotyckiej katedry,ktra w socu janiaa na kocu drogi. Szedem, a raz z lewej, raz z prawej

strony syszaem piewy muezina. Katedra bya zamknita na gucho.J.B.: I co pan czu? Nienawi?

D.F.: Nie, skd. Czuem zaciekawienie.L.K.: O wanie, to wietny przykad. By rozbi stereotyp, pokonanienawi,trzeba budzi zaciekawienie tymi obcymi, tymi innymi.Jest taka stara, sprawdzona metoda, ktra si nazywa hipoteza kontaktu.Naley doprowadzi do tego, eby ludzie robili co razem. Ale nie maj toby jakie dziaania specjalne, nadzwyczajne, nie. Chodzi o czynnoci po-wszednie: wsplne gotowanie, jedzenie, zakupy w jednym sklepie, granie itaczenie...

D.F.: Ci graj, a ci tacz?L.K.: Nie, razem graj, w tej samej orkiestrze, i tacz razem, bo musz siwymiesza.

D.F.: Czyli nie e robimy cygask orkiestr, tylko robimy orkiestr, wktrej graj i Cyganie, i gadziowie?L.K.: Tak. To jest bardzo stara hipoteza, ktra mwi, e jak si w tych czyn-nociach codziennych poznajemy, to padaj stereotypy. Bo one obejmujanonimowe osoby w masie. A jak ju widzimy pojedyncz osob, to nie mamiejsca na stereotyp. Najatwiej jest to zrobi z dziemi w szkole. Przezwiele dziesitkw lat uwaano, e to zawsze dziaa, to znaczy jak si dopro-wadzi do kontaktu, to efekt musi by pozytywny. Dzisiaj wiemy, e to nie-zupenie prawda.

D.F.: Bo wiele takich pomysw nie wypalio? L.K.: Nie wypalio, bo byy pozorne motywacje. A trzeba w ludziach wzbu-dzi potrzeb przeamania tej bariery, przekroczenia granicy, ktra ich odsiebie oddziela. Do tego suy wanie zaciekawienie.J.B.: A ja myl, e to nie o to chodzi, eby sipozby nienawici, bo tochyba jest za trudne. Tu raczej trzeba myle, jak nie dopuci do jej wybu-chu.

D.F.: W niedawno wydanej przez Czarne ksice Mateusza JaniszewskiegoDom nad rzek Loes o Timorze Wschodnim autor uywa pojcia, ktre- wydaje mi si - mogoby by pomocne w naszym definiowaniu nienawici:menederowie przemocy. Bo tam, na tej wyspie optanej bratobjczwojn, kto przemoc - nienawici - zarzdza. Z caego arsenau rodkwjeden by szczeglnie przydatny: sowa. Sowa odrniajce, pitnujce, wy-kluczajce. Mowa nienawici.J.B.: Nie lubi tego okrelenia.

D.F.: Wiem, e Pan go nie lubi i dlatego a do tej pory staraem si go nieuywa.J.B.: A ja go nie uywam, bo uwaam, e sowa przywouj rzeczy, s maymistarterami nienawici. Jeeli ja mwi, e kto uywa mowy nienawici, toprzecie sam robi krok w stron nienawici!

D.F.: I pojawia si realnie nienawi?

Nienawi, jako narzdzie,

jako instrument,jako ideologia


J.B.: Nie wiem, czy automatycznie - u mnie moe jeszcze nie, u niego moete nie. Wol mwi o mowie agresywnej, o mowie brutalnej, bo to cechymierzalne. Mwienie, e co jest przejawem nienawici, jest wchodzeniemdo czyjej gowy.

D.F.: To jak mwi o ludziach, ktrzy nienawi maj za instrument - zdo-bywania czy sprawowania wadzy? Ktrzy nie tylko siej nienawi w umy-sach, ale i buduj na niej ukad spoeczny? Na Sowacji, w Bugarii powstajgetta romskie, odgradza si je murami od reszty miasta. To nie s pomysyz ksiyca, to s plany realizowane przez konkretnych ludzi.J.B.: No to ju ich pan skreli.

D.F.: Chce Pan powiedzie, e ja ich nienawidz?J.B.: No...

D.F.: Nie, nienawici nie czuj. Ja si ich boj.L.K.: S ludzie, ktrzy z nienawici robi sobie ideologi.J.B.: A mnie si wydaje, e z nienawici jest jeszcze tak, e ona si silniejprzejawia czy atwiej wytwarza, kiedy jestemy bezradni i nie moemy niczrobi. Nie jestem tego pewien, ale moe by tak, e jeeli mog czemu za-radzi, to zajmuj si zaradzaniem.

D.F.: A jeeli ju nic zrobi nie mog, to zawsze zostaje mi nienawi?

BarometrD.F.: A czy s czasy, kiedy tej nienawici jest wicej? Czasy, ktre jej sprzy-jaj?L.K.: S okolicznoci spoeczne, kiedy system spoeczny si destabilizuje -to nie musi by system ekonomiczny, polityczny na poziomie makro, caejPolski. To moe by w maym miasteczku, w ktrym cokolwiek zostanierozchwiane. Kiedy nie sposb znale prawdziwej przyczyny, zawsze atwoznajdzie si koza ofiarnego. Pada zazwyczaj na tego, kto jest sabszy, ktosi nie potrafi obroni. I na niego mona to odium zrzuci.J.B.: Dobre sowo odium: nienawi.

D.F.: Czyli nienawi jako rodzaj barometru spoecznego?L.K.: Mona tak to rozumie.

D.F.: To mamy puent: przygldajmy si nienawici, analizujmy jej poziom,bymy czego nie przespali. Traktujmy to jako powinno.A moe jupora bi na alarm?

Dariusz Fedor

i m i o n a n i e n a w i c i n a s z a s o n d a

Sowa chodz stadami. W stadzie jakich swchodzi po wiecie nienawi?

G rage, cholera, mania, enfado, mosqueo,desagrado, hasto, tedious, humdrumVictor, 23 lata, student politologii, Hiszpania

G , ,, , ,, ,, ,Oleksa, 24 lata, studentka historii, Ukraina

G niech, antypatia,odraza, obrzydzenie,zemsta, zo,zorzeczenie, wstrt,awersja, wrogoSamar, 24 lata, student sztuki nowych mediw, Polska, z pochodzenia Libanka

G racism, prejudice,ignorance, fear, humancondition, raw, pain,irrationality,uncontrollableJodie, 21 lat, studentka stosunkwmidzynarodowych, Australia


Wrocaw, osiedle Psie Pole. Przed zapowiadan przez wrocawskie rodowiska narodowo-radykalnena 20 maja 2013 akcj zburzenia romskiegokoczowiska na murze jednej z ruin pojawi si napisWybaczcie. Przypisuje si go rodowisku, ktre aktywnie dziaa na rzecz dialogu kultur.Likwidacja koczowiska nie dosza do skutku.Z

baw

mni

e od

nie

naw

ici..

.


Wic mnie od nienawici obroi od pogardy mnie zachowaj.Co postanowisz niech si zici,Niechaj si wola Twoja stanie.Ale zbaw mnie, od nienawici,Ocal mnie od pogardy, Panie.

Tak, piewa j take Piotr Gintrowski. Czasami wykonywali j razem. W czasiekoncertu w 1992 roku Kaczmarski powiedzia, e ta pie to byo credo na czas so-lidarnociowej walki. Bo nienawi, ktra rodzi si w sercu, jest uczuciem, z ktrymmusz sobie poradzi. Musz stoczy w sobie wewntrzn walk. A wiemy, e nicnie przychodzi atwo.

G G G

Nienawi towarzyszy ludziom od stworzenia wiata, od pierwszych pokole. Wska-zuje na to tradycja judeochrzecijaska, biblijna. Opisany w Ksidze Rodzaju bardzowymowny przykad Kaina wyranie pokazuje, jak wyglda cay proces powstawanianienawici: zrodzona z zazdroci dy do zapanowania nad innymi, prowadzc wrezultacie do bratobjstwa. To, e jednym ze rde nienawici jest zazdro, pewnie te i pogarda, potrzebaprzypomina, gdy zazdro jak robak czsto gryzie serce czowieka. Przesanie reli-gijne, take chrzecijaskie, ewangeliczne, jest inne. Polska tradycja odrzucania nienawici, pogardy i budowania na tolerancji, dialogujest czsto czona z czasami Jagiellonw. Jan Pawe II w swojej ksice Pami itosamo, mwic o polskoci, ktra jest bliska jego sercu, w pewnym momenciepodsumowa: A wic polsko to w gruncie rzeczy wielo i pluralizm, a nie ciasnotai zamknicie. Wydaje si jednak, e ten jagielloski wymiar polskoci, o ktrymwspomniaem, przesta by, niestety, w naszych czasach czym oczywistym. Wielo,rnorodno, o ktrej wspomina Jan Pawe II, zakada uznanie tego drugiego,innego jako mogcego mnie wzbogaci. Musimy wic przebija si przez wci po-wracajc nienawistn ideologi Wadysawa Gomuki, ktry mwi o jednej Polsce,Polakach prawdziwych, i sia nienawi w stosunku do innych. I wraca do tradycjiwielokulturowoci, wielowyznaniowoci, rnorodnoci etnicznej i narodowej takjak tradycja jagielloska w praktyce prbowaa te ywioy czy.

G G G

Jest taki tekst mao znanego kazania prymasa Polski kardynaa Stefana Wyszyskiegoz 14 kwietnia 1966 roku, wygoszonego do neoprezbiterw w Gnienie. ...Nigdy niepowiedzcie, e kto jest waszym wrogiem. Pamitajcie o tym, e wrogo nie zaleyod tego, kto nienawidzi, ale od tych, ktrzy na nienawi odpowiadaj nienawici.Chobycie doznali nienawici, jak ostrzega Chrystus, mwic posyam was jakoowce midzy wilki, pamitajcie, e macie wszystkim otwiera wasze serca, ubogaconeBo mioci. Nigdy nie dopuszczajcie do swojego serca uczucia niechci do nikogo....S to sowa skierowane do ksiy stojcych na progu ycia kapaskiego, wypowie-dziane prawie 50 lat temu. Wydaje mi si, e ich aktualno jest cigle ywa. UczniowieChrystusa nie mog zapomnie, e Ewangelia jest dobr nowin, tzn. najpierwmio, miosierdzie, a dopiero potem ostre sowa napomnienia, jeli to jest potrzebne.wity Augustyn powie, e mamy stosowa w yciu zasad z mioci osb, z nie-nawici bdu i to jest chyba jedyny odcie nienawici, ktry jest dopuszczalny.Jeli czowiek postpuje le, mona go upomnie, ale zawsze mio musi by na

Sowem mog wyrazi najgbsze uczucie mioci do drugiego czowieka.Sowem mog dotkn, zrani. Sowem mog obrazi, spowodowa wy-kluczenie, nawet zabi. Sowo przeze mnie wypowiedziane ma olbrzymimoc. Czsto, niestety bardzo czsto, gniewliwe uczucie, ktre nosz wsobie, moe mnie zalepia. I bywa, e auj bardzo sw, ktre wypo-wiedziaem. Ale nie mog ju wrci do stanu sprzed wypowiedzi. rdem nienawici, ktra jest treci lub skutkiem moich sw, moe byuczucie,ale moe te by ideologia, uprzedzenie, stereotyp, zwyka gupota, ksenofobia, aczasami ch zemsty. Tak, sowem mog nie pociech i wyraa mio, ale mogte rozpta wojn, wrogo, nienawi. I przez lata mog ni zatruwa moje serce,mj umys. Mog.

G G G

Dla mnie i dla mojego pokolenia Jacek Kaczmarski piewajcy w stanie wojennymModlitw o wschodzie soca wyraa uczucia, ktre nosilimy w sobie. Bronilimysi przed nienawici, przed zemst. Piosenka bya lekarstwem. Jej sowa koiy iuspokajay gorce umysy. Wtedy nie wiedziaem, e tekst pieni napisa emigrant zmarca 1968 roku Nataniel Tenenbaum. A Jacek Kaczmarski nie by formalnie chrze-cijaninem. Chrzest przyj kilka godzin przed mierci w Wielk Sobot 2004 roku.Kady Twj wyrok przyjm twardy,Przed moc Twoj si ukorz.Ale chro mnie Panie od pogardy,Przed nienawici strze mnie Boe.Wszak Ty jest Niezmierzone Dobro,ktrego nie wyra sowa.

G Nigdy nie powiedzcie, e kto jest waszymwrogiem G Pamitajcie o tym, e wrogo nie zaley od tego, kto nienawidzi, ale od tych,ktrzy na nienawi odpowiadaj nienawici

o. Tomasz Dostatni OP

Zbaw mnie od nienawici...



pierwszym miejscu. Nienawi rodzi nienawi. Gdy na nienawi odpowiadam po-kojem, to tak jak to teraz wida na Ukrainie, postawa taka przemienia serca naj-wikszych wrogw. Nawet jeli tego od razu nie wida. To trudne zadanie, ale prze-sanie Ewangelii, chrzecijaskie przesanie pokazuje, e to jest moliwe.

G G G

Nienawi wystpujca w sercu czowieka jest take tajemnic. Czsto niewytuma-czaln. Jakby jaki demoniczny wirus zatruwa postpowanie, decyzje, nasze wybory.Mona mwi czasami o nienawici lepej, niczym nieuzasadnionej. Chrystus byofiar takiej nienawici. W Ewangelii w. Jana czytamy, gdy jest mowa o dzieach Je-zusa: Teraz jednak widzieli je, a jednak znienawidzili i Mnie, i Ojca mego. Ale to sistao, aby si wypenio sowo napisane w ich Prawie: Nienawidzili mnie bez powodu(J 15,25). Dlatego mona powiedzie, e w kadej ofierze nienawici mona dostrzecChrystusa. Jego odrzucenie, Jego umieranie, Jego mier. I dlatego take chrzecijanie,jeli chc by prawdziwymi uczniami swojego mistrza, musz zawsze sta po stronieofiar, a nie po stronie tych, ktrych serca pon nienawici.

G G G

W oficjalnym nauczaniu Kocioa katolickiego mona znale takie wypowiedzi:Naley jednak przezwycia i usuwa wszelk form dyskryminacji odnonie dopodstawowych praw osoby ludzkiej, czy to dyskryminacji spoecznej, czy kulturalnej,czy te ze wzgldu na pe, ras, kolor skry, pozycj spoeczn, jzyk lub religi, po-niewa sprzeciwia si ona zamysowi Boemu (Gaudium et spes). Czy w innymmiejscu: Nietolerancja moe by take skutkiem tendencji fundamentalistycznych,ktre co jaki czas dochodz do gosu. Mog one prowadzi do powanych naduy,takich jak radykalne tumienie wszelkiego publicznego ujawniania odmiennoci,albo wrcz swobody wypowiadania si. Fundamentalizm moe take prowadzi dowyczenia drugiego czowieka z ycia spoecznego.... (Jan Pawe II na wiatowyDzie Pokoju). I kolejny tekst, tym razem z Katechizmu Kocioa Katolickiego:Obowizek traktowania drugiego czowieka jako bliniego i czynnego suenia mustaje si szczeglnie naglcy wtedy, gdy bdc pozbawionym czego, znajduje si onbardziej w potrzebie. Wszystko, co uczynilicie jednemu z tych braci moich naj-mniejszych, Mniecie uczynili (Mt 25, 40). I dalej: Ten sam obowizek rozcigasi take na tych, ktrzy myl lub dziaaj inaczej ni my. Nauka Chrystusa domagasi nawet przebaczenia krzywd. Rozciga przykazanie mioci, ktre jest przykazaniemNowego Prawa, na wszystkich nieprzyjaci. Wyzwolenia w duchu Ewangelii nie dasi pogodzi z nienawici do nieprzyjaciela jako osoby, lecz tylko z nienawici doza, ktre popenia on jako nieprzyjaciel.

G G G

Wracajc raz jeszcze do polskiej tradycji chrzecijaskiej. Jeden z modych onierzyPowstania Warszawskiego, Jan Romocki Bonawentura, napisa wiersz-modlitw,nazwan Modlitw Szarych Szeregw. Silnie emocjonalna, wyraa wezwanie doprzebaczenia i odrzucenia nienawici i zemsty. Sam autor zgin, majc dziewitnacielat, w Powstaniu Warszawskim:

... Od krzywd - lecz i od zemsty za nieUchro nas, Panie

Uchro od za i nienawici.Niechaj si odwet nas nie zici.Na przebaczenie im przeczyste

Wlej w nas moc, Chryste.

G G G

Jeli w jzyku religijnym pojawiaj si sowa obraajce innych, wykluczajce, agre-sywne, pitnujce z takiego czy innego powodu, sowa anatemy, to zaprzeczaj onereligijnemu przesaniu. Jzyk zemsty, pogardy musi by zastpowany jzykiem zro-zumienia, dialogu, empatii i miosierdzia. Religia ma jednoczy, wiara, jak chciaw. Augustyn, ma by lekarstwem dla duszy. Sowo ludzkie, to wypowiedziane w ja-kikolwiek sposb, ma przyciga, a nie odpycha. Martin Buber w swoich Opowieciach chasydw przywouje tak histori z domuchasydzkiego Jakuba Icchaka z Przysuchy: Pewnego razu Jehudi poleci swojemuuczniowi, rabbiemu Bunamowi, aby uda si w drog. Bunam, o nic nie pytajc, z kil-koma chasydami ruszy traktem do miasta. Okoo poudnia dotarli do jakiej wsi iwstpili do szynkarza, ktry, cieszc si z pobonych goci, zaprosi ich na posiek.Rabbi Bunam usadowi si w izbie, inni za wchodzili i wychodzili, wszelkimi sposobamichcc wybada, czy miso, ktre miano im poda, jest aby ze zwierzcia nie wybrako-wanego, czy rzenik by odpowiedni i czy solenie odbyo si jak naley. Nagle jaki ob-darty czowiek, ktry siedzia za piecem i trzyma jeszcze w rku kij wdrowny, zaczmwi: Tyle z tym robicie ceregieli, czy to, co ma wej do waszych ust jest doczyste, ale o czysto tego, co wychodzi z waszych ust, mniej si troszczycie!.Rabbi Bunam chcia odpowiedzie. Ale wdrowiec, jak to ma Eliasz w zwyczaju, juznik. Rabbi poj, w jakim celu jego nauczyciel wysa go w drog. Oby i nam si to przydarzyo, aby nieznany go czasami tak nas zaskoczy, bymyzrozumieli, e mowa jest srebrem, a milczenie zotem. I jeszcze jedno. Warto tu za-uway, e chasydzk opowie Bubera komentuj ewangeliczne sowa: Nie to, cowchodzi do ust, czyni czowieka nieczystym, ale to, co z ust wychodzi, czyni go nie-czystym. Tradycja judeochrzecijaska czsto bardziej si uzupenia i dopenia, nina pierwszy rzut oka by si nam wydawao.

G G G

Zakoczybym te kilka sw o nienawici ukrytej w sowach, i o przekraczaniu i bu-rzeniu murw, ktre sami sobie budujemy, odgradzajc si jedni od drugich, sowamiJana Pawa II, sowami, ktre s mi bardzo bliskie. Byy mottem wielu spotka idebat, ktre animowaem, a ich aktualno jest stale prawdziwa. Czy nie monapowiedzie, e po upadku jednego muru, tego widzialnego, jeszcze bardziej odsonisi inny mur, ktry dzieli nasz kontynent - mur, ktry przebiega przez ludzkie serca?Jest on zbudowany z lku i agresji, z braku zrozumienia dla ludzi o innym pocho-dzeniu, kolorze skry, przekonaniach religijnych, z egoizmu politycznego i gospo-darczego oraz z osabienia wraliwoci na warto ycia ludzkiego i godno kadegoczowieka. Nawet niewtpliwe osignicia ostatniego okresu na polu gospodarczym,politycznym i spoecznym nie przesaniaj istnienia tego muru. Jego cie kadzie sina caej Europie. Obymy potrafili te mury przekracza.

Tomasz Dostatni OP

Tomasz Dostatni OP - dominikanin,publicysta,duszpasterzinteligencji,rekolekcjonista. W latach 1995-2000 penifunkcj dyrektoraWydawnictwa W drodze w Poznaniu. Jest autoremkilkudziesiciuprogramwtelewizyjnych z cyklu Rozmowy w drodze.Publikuje w prasiewieckiej i katolickiej. autor wielupublikacjiksikowych.


Wrocaw, skrzyowanie ulic Podwale oraz Muzealnej.Piktogram znajduje si na murze Sdu Rejonowego.W tym samym czasie ulic dalej odbywaa simanifestacja rodowisk narodowo-radykalnych w obronie swoich czonkw, ktrzy zakcili wykadprof. Baumana okrzykami: Precz z komun i Raz sierpem, raz motem czerwon hoot. D

ieud

onn

ni

enaw

istni

k


To te zdania, tych kilka sw za duo, spowodoway, e weFrancji zakazano wystpw Dieudonn. Patrick Cohen jestdziennikarzem radiowym. Dieudonn Mbala Mbala wini gopotrjnie: za jego pochodzenie, za pieczoowito, z jak wy-konuje swj zawd, i za renom, ktr si cieszy. Wszystkoto, czego Dieudonn od dawna nie znosi i o czym od bardzo dawna gonomwi.

DojrzewanieDieudonn, byy komik, zacz dryfowa w kierunku antysemityzmu jakiedwanacie lat temu. Przedtem mia raczej lewicowe pogldy, pitnowa ra-sizm i wykluczenie, wypowiada si w obronie osb bez prawa pobytu i po-stulowa, aby przyzna prawa wyborcze imigrantom. Wystpowa przy rnych okazjach u boku SOS Rasizm i w 2000 rokuotrzyma od ONZ honorowy tytu Czowieka Dobrej Woli za walk przeciwrasizmowi.Tymczasem jego byy partner sceniczny Elie Semoun nazywago sprzedawc samochodw totalnie owadnitym przez pienidze. Tenduet, may yd i wielki czarny, dobrze sprawdza si w okrelonej konwencji.Sam na scenie, bez partnera, Dieudonn koncentruje si na kreowaniuswojej tosamoci Metysa i zgasza swoj kandydatur w wyborach prezy-denckich w 2002 roku. Odtd jego wystpienia bd krciy si wokkwestii niewolnictwa, najwikszej tragedii w historii ludzkoci, i rnychmiar, jakie przykada si do stara o odszkodowania dla potomkw ofiarhistorycznych zbrodni. Po tym, jak nie udaje mu si speni wymogw formalnych i zebra nie-

zbdnej liczby podpisw dla swojej kandydatury, przez co odpada zprezy-denckiego wycigu, zblia si do COFFAD (Stowarzyszenia Cr i SynwDeportowanych Afrykaczykw), a take do radykaw z Nation of Islam.Porwnuje wyzysk czarnych do shoah. W tym samym czasie KinematografiaNarodowa odmawia dotacji na realizacj jego filmuCode noir. Dieudonnradykalizuje swe pogldy i wypowiedzi. Odpowiada: Zawsze istniao bardzomocne lobby, ktre ma monopol na cierpienie ludzkoci (...) lobby ydow-skie, ktre nienawidzi czarnych i uzurpuje sobie monopol na cierpienie, boma w tym interes. Kiedy jego lista EuroPalestina przegrywa w wyboracheuropejskich w 2004 roku, Dieudonn zakada stron internetow o tematyceantysemickiej, popiera roszczenia spoecznoci arabskiej, natrzsa si zy-

G Wiesz, nie jestem pewien, czy jak wiatrzawieje, to Patrick Cohen bdzie mia czas sispakowa G Kiedy go sysz, auj, e nie ma jukomr gazowych. Szkoda!

Sophie Bloch

Dieudonn nienawistnik


Sophie Bloch - francuska dziennikarka,pracowaa dla La Dpche du Midi oraz bya redaktornaczelna Paris-Normandie.

Dieudonne Mbala Mbalapodczas premiery swojegofilmu pt antysemita" w teatrze Main d'or w Paryu,15 stycznia 2012.Fot. Patrick Kovarik/aFP/east news

Sho ananasSho sho shoananasTy si czepiaszshoaJa si czepiamananasaDrogi ananasieNidy ci niezapomn Tyle wycierpiaeI za to, co musiaeznosi Domagamy siodszkodowania,ktre ci si naleySonecznego kraju i milionwdolarw Za milionyananaswwycinitych w sokachZa milionyananaswpozbawionychswoich bliskich piewajmy na zawszeShoa sho ananas!

Sowa Shoananas, piosenki,ktrej klip po decyzji sdu zostausunity z internetu.


dw w czasie swoich wystpie na scenie, a wreszcie w 2006 roku wpadaw ramiona Jean-Marie le Pena, lidera nacjonalistw francuskich. Pikanteriicaej sytuacji dodaj jeszcze trzy rzeczy: pomoc finansowa, ktr otrzymujeod prezydenta Iranu Ahmadineada, gdy wystawia swoj list antysyjonis-tyczn w wyborach europejskich w 2009 roku; zaproszenie do wsplnychwystpw Roberta Faurissona, negacjonisty; wsparcie, jakie deklaruje dlareimu Baszszara al-Asada w czasie wojny w Syrii.

PobaanieCo przez te wszystkie lata robi z tym francuski wymiar sprawiedliwoci?Wiele i nic zarazem. To jest waciwe dla antysemityzmu: wywoa uczuciepodejrzliwoci wobec instytucji wadzy - pisze Michel Prazan w Le Monde.Cech szczegln antysemityzmu la franaise jest goszenie go w toniehumorystycznym, poprzez arty, szydzenie, drwiny, parodi. Inn cechcharakterystyczn jest zawsze znalezienie sposobu na obejcie zakazwprawnych - a to poprzez negacjonizm, a to po wprowadzeniu prawa Gayssotaw 1990 roku, przez zamian - przynajmniej w warstwie werbalnej - niena-wici wobec ydw na nienawi wobec syjonistw. Sze wyrokw ska-zujcych za przejawy antysemityzmu, pi innych za zniesawienie i kary wwysokoci 65000 euro - taki jest efekt dziaa wymiaru sprawiedliwoci.Byy jeszcze zakazy wystawiania spektakli lub przerywanie ich w Szwajcarii,Belgii i Kanadzie. Problem w tym, e adna kara grzywny nie zostaa zapa-cona, podobnie jak 887 000 euro, ktre Dieudonn jest winny urzdowiskarbowemu (podaje si za niewypacalnego). Za to Dieudonn wygrywaproces, ktry wytoczy wadzom miejskim zakazujcym wystawiania jegospektakli.

Gdy okazao si, e 400000 euro zostao wyprowadzone na konta w Kamerunie, pojawiosi podejrzenie, e Dieudonn pra brudne pienidze, e 650000 euro ukryw swej posiadoci i e jego fani, pacc nielegalne skadki, znacznie przy-czynili si do powikszenia si jego majtku. Tego byo za wiele. Sprawzaj si sam minister spraw wewntrznych Manuel Valls, ktry nakazazbada, czy sdy w sprawie Dieudonn nie byy zbyt askawe. 9 stycznia2014 roku, na 90 minut przed rozpoczciem wystpu, spektakl Dieudonnzosta odwoany. Rozptaa si burza medialna na jeden z ulubionych przezFrancuzw tematw, czyli wolno sowa i prawo do swobodnej wypowiedzi.Z jednej strony s ludzie, ktrzy jak Manuel Valls twierdz, e naleaobyukrci maszyn nienawici, ktr rozkrca Dieudonn i skoczy z bez-karnoci i nadmiern tolerancj. Ci popieraj profesora uniwersytetu De-nysa de Bchillon, ktry uwaa, e wyrok nakazujcy odwoanie spektakluze wzgldu na treci naruszajce godno osoby ludzkiej by suszny. Na amach Le Monde Denys de Bchillon dodaje: Jako spoeczestwomamy wiele do stracenia za kadym razem, gdy ludzie myl i maj kutemu dobre powody, e wystarczy by wystarczajco sprytnym i przebiegym,eby przelizgn si przez oczka sieci.Ma to niezwykle powane konsekwencje, jeli chodzi o kwestie rwnociwobec prawa i katastroficzne skutki dla demokracji. (...) Od zakoczenia IIwojny wiatowej budowalimy nasz tosamo spoeczn na niechci wobecokruciestwa nazizmu. Walka z przejawami antysemityzmu staa si pod-

Ja w kwestii prezydentw zatrzymaem si na Ptainie, lubi go:wsik, czapeczka, by zabawny. Troch rasista, ale duo mniej niFranois Hollande, najgorszy ze wszystkich.

Hitler nie by specjalnym rasist.

Antysemita? Nie twierdz, e nim nigdy nie bd. Daj sobietroch czasu do zastanowienia. Nie musz wybiera midzyydami a nazistami, jestem w tej kwestii neutralny. Co siwydarzyo, zanim si urodziem? Kto kogo okrad? Mam swojma teori.

Holocaust bdzie nas drogo kosztowa, cigle go spacamy. ElieWiesel, nastpny Nobel, zmajstrowa nam niezy rachunek i niema tremy. Mog zobaczy, panie Wiesel, gdzie jest tenantysemityzm, eby sprawdzi pana obliczenia? Co to jest zaszampan? Nie zapac.

Modzi Niemcy nie mog ju paci za pepe i meme. 25% ichzarobkw idzie na shoah.

Guillaume, jeste neonazist. Dobry wieczr, Guillaume, co toza projekt nazi dla modego, ktry chce si w to wcign?Zbiorowe samobjstwo w bunkrze? Produkcja mydeek zemietanki francuskiego show-biznesu?.

Jedyn nienawici, jak dostrzegam dzisiaj, jest nienawiydw wobec reszty wiata.

Rodzina Rothschildw nie bdzie chyba dawaa lekcjimoralnoci Trzeciej Rzeszy, kiedy sama si wzbogacia nawyzyskiwaniu czarnych?.

Kippa city, kraj, ktry ukradli Palestyczykom.

Fragmenty zakazanego spektaklu


walin naszej wsplnoty spoecznej. Z drugiej strony pojawiaj si ci,ktrych niepokoi kwestia naruszenia wolnoci sowa i wypowiedzi. Naleydo nich socjalista Jack Lang, byy minister kultury i edukacji: Rada Pastwa(Le Conseil dEtat) pooya na szali wolno sowa i poszanowanie godnociosoby ludzkiej, co moe prowadzi do tego, e odtd prawo moralne bdzieprzewaao nad prawem publicznym/pastwowym. () Od 1930 roku niezakazano wystpw z innych powodw ni zakcenie porzdku publicz-nego. Mamy wic do czynienia z olbrzymim krokiem wstecz, ktry groziwprowadzeniem prewencji, cenzury moralnej wobec prawa do swobodnejwypowiedzi. Puszka Pandory dla naduy zostaa otwarta.

WybiegDieudonn tymczasem wietnie radzi sobie w internecie. Milczca wikszoobserwatorw tej afery obawia si, e duo atwiej jest zakaza wystpu, ninp. odwrci krzyw bezrobocia.

Sophie BlochZ francuskiego przeoya Magorzata Welman

W 2005 roku w swoim skeczuDieudonn po raz pierwszywykonuje charakterystycznygest: jedno rami kieruje w d, drug rk opiera naramieniu rki skierowanej w d. Ten gest,przypominajcypozdrowienie nazistw, odtej pory nosi nazw quenelle.W 2009 roku uywa quenellena plakatach wyborczychswojej listyantysyjonistycznej, potemprzyznaje coroczne nagrody- Zot Quenelle dlanajbardziej zagorzaychzwolennikw, zwaszczatych, ktrzy pozuj do zdjw miejscach pamici ydw.Komentarz autora: Bardzomnie cieszy to, e swoj maquenelle woyem kij w mrowisko syjonizmu. Gest zosta jednak szybkoskomercjalizowany i sta siswego rodzaju znakiemrozpoznawczym. Quenellemoe przynie wiele zyskwi nie kosztowa wicej nizakaz pobytu w WielkiejBrytanii i zawieszenieudziau w piciu meczach dla pikarza, reprezentantaFrancji nicolasa anelki, ktrypokaza ten gest w czasiemeczu. Jak orzeka komisjaodpowiedzialna za sankcjedla pikarza: francuskinapastnik nie powtrzywicej obraliwego gestuquenelle. Quenelle mia bywyrazem wsparcia isolidarnoci anelki dlaDieudonn - przyjaciela,ktry si znalaz w opaach.

i m i o n a n i e n a w i c i n a s z a s o n d a

Zjakimi innymi sowami kojarzy ci si sowo nienawi?

G przemoc, zo, agresja, nietolerancja,ekstremizm, wulgarno, pacz, psychoza,samotno, bezradnoAngelika, 25 lat, studentka orientalistyki, Polska

G La falta de empata, la mentira, el derroche, la injusticia, juzgar, la pobreza, la enfermedad, el miedo, la ignorancia, la quejaMaria, 25 lat, studentka architektury,Hiszpania, pochodzi z Iranu

G (anakh), (awe), (uttedna), (ubal), (prakop),(ruth), (garmi),(krodh), (tej),(tap), (rosz), (szadwikar sui),(gazab), (roudr),(aprasannta),(ag),(krodhonmad),(khid), (gussa),(bedari),(wjakro), (sthai bhaw sui),(amarsz), (asuya), (akro)Saket, 26 lat, absolwent turystyki, Indie

G Krieg, Unverstndnis,Streit, Egoismus,Unvershnlichkeit,Terror, Intoleranz, Stolz,Verachtung, VorurteilDominik, 24 lata, student informatyki,Niemcy

Protest widzw po odwoaniu spektaklu DieudonneM'bala M'bala w teatrze Zenith w Saint-Herblain w zachodniej Francji.Fot. Jean-Sebastien evrard/aFP/east news


Wrocaw, wieowce przy ul. Powstacw lskich.nieznani sprawcy namalowali swastyki i czaszkiwidoczne z ulicy i okolicznych budynkw. cay ten chuligaski trud wkadamy w naszukochany klub - lsk - to napis na szczycie jednegoz wieowcw naprzeciw Sky Tower.Po

wie

dz, ja

k m

nie

nien

awid

zisz


Wokreleniach pasoytnicze cierwa, wyznawcy pe-dofila czy leniuchy kaukaskie nie ma nic zniewaa-jcego orzek kilka miesicy temu sd. Nie podzieliwic zdania prokuratury i organizacji pozarzdowych,dla ktrych wpisy na forach internetowych dotyczceCzeczenw, umieszczane regularnie przez pewnego funkcjonariusza StrayGranicznej, to sianie nienawici w czystej formie. Sdzia w uzasadnieniuwyroku tumaczya, e nie ma powodu do karania sprawcy, bo przecieokrelenie cierwo pojawiao si ju wczeniej w literaturze i w debaciepublicznej w swej analizie powoany do sprawy biegy zacytowa midzyinnymi przemwienie Wadysawa Gomuki i fragment prozy z gatunkufantasy. Oskarony mg nie wiedzie, e wypowiadane przez niego opiniemaj charakter zniewag, skoro nawet sd, by to rozstrzygn, musia siposikowa opini biegego uzasadniaa sdzia biaostockiego sdu.

W mowie i w jzykuTak zwana mowa nienawici to w ogle jeli wierzy rzdowym statysty-kom do rzadkie zjawisko. Jak gosi najnowsze sprawozdanie ProkuraturyGeneralnej, na 343 postpowania prowadzone w I proczu 2013 r. a 73znich dotyczyy przestpstw popenianych z wykorzystaniem Internetu. In-nymi sowy, kilkanacie milionw uytkownikw polskiego Internetu a73 razy propagowao faszystowski lub inny totalitarny ustrj pastwa lub

nawoywao do nienawici na tle rnic narodowociowych, etnicznych,rasowych, wyznaniowych albo ze wzgldu na bezwyznaniowo. Dla po-rwnania: autorzy Raportu mniejszoci przygotowanego przez CollegiumCivitas i fundacj Wiedza Lokalna naliczyli takich postw w cigu jednegoroku ponad 100 tysicy, tylko na trzech gwnych portalach. Obliczyli te,e posty zawierajce bezporednie nawoywania do dziaania przeciwkorozmaitym mniejszociom stanowi ok. 2 procent wszystkich wpisw. Badacze sugeruj jednak, by w dyskusji o brutalizacji jzyka Internetu byostronym z prost kalk angielskiego hate speech. Okrelenie mowa nie-nawici bowiem ma siln konotacj prawn, a ju sama nienawi mieciw sobie spory adunek emocjonalny. Z kolei sowa takie jak hejtowa,hejter, hejtowanie stay si za bardzo potoczne i uywane s w zbyt wielurnych kontekstach, by mogy by uznane za precyzyjne okrelenie zjawiska.Na gruncie polskim najlepiej chyba sprawdzi si wic bardziej pojemny -ni mowa nienawici - jzyk wrogoci. Zaliczane s do niego wszelkieopinie o charakterze uprzedze, czyli zdradzajce negatywne nastawienieemocjonalne wzgldem danej grupy bd osoby postrzeganej przez pryzmatprzynalenoci do danej grupy mniejszociowej, a wic na przykad takiestwierdzenia jak A ydki s wyrachowane od zawsze! (wikszo cytatwz forw najpopularniejszych portali: Onet.pl, WP.pl i Gazeta.pl, z przeomulutego i marca 2014 r.). W takim rozrnieniu mowa nienawici oprczskrajnie negatywnych emocji zawiera take wezwanie do dziaania, np. po-bicia, odebrania praw, wyrzucenia z kraju/wsplnoty (Ja tam bym ich za-gazowa wszystkich i po problemie).

Bardzo, bardziej, najbardziejJak due jest to zjawisko? Z analizy przeprowadzonej na potrzeby Raportumniejszoci wynika midzy innymi, e blisko co trzeci post na forum za-wiera fragmenty zidentyfikowane jako jzyk wrogoci - najwicej dotyczyomniejszoci narodowych i seksualnych. Mowa nienawici, czyli jawne wez-wanie do dziaania przeciwko danej grupie, to ok. 2 procent wypowiedzi, adotyczy ona najczciej muzumanw (64 proc.) i ydw (32 proc.). Cociekawe, gdy badano natenie negatywnych emocji, ydzi zostali przezinternautw potraktowani stosunkowo najagodniej (1,6 w 4-stopniowejskali natenia negatywnych emocji), niewiele gorzej byo z muzumanami.Z badania wynika natomiast, e Polacy wyraajcy swe emocje w komen-tarzach na internetowych forach zdecydowanie najgorszego zdania s oRomach (2,7 w 4-stopniowej skali), urgaj take lesbijkom (2,3) i gejom(2,1).

Otwarcie i skrycieSposobw pewnie jest mnstwo, ale w przypadku mniejszoci najczstszejest granie na stereotypach, zarwno w sposb bezporedni (istnieje zasada,e nawet Cygan nie kradnie w swoim rodowisku. Debilizm mafioswprzekracza logik, a stare powiedzenie przy chytroci Polaka traci sens,Geje nie maj pojcia o rodzinie, o dzieciach, o odpowiedzialnoci i o cz-stych wyrzeczeniach dla rodziny, wic niech siedz cicho i niech nie twierdz,e jest im ciko, bo ich ycie polega na orgiach i koczy si na rozporku),jak i bardziej zawoalowany (w portalu NaTemat.pl: Niech Pani sama przedsob odpowie na pytanie, czy zaprosiaby Pani cygask rodzin do siebie

G Wedug Prokuratury Generalnej w polskimInternecie nawoywanie do nienawici wystpuje roczniea 73 razy G Badacze i organizacje pozarzdowenaliczyli takich postw w cigu jednego roku ponad 100 tysicy G Tylko w trzech gwnych portalach

Milena Rachid Chehab

Powiedz, jak mnienienawidzisz



ksualizmu znalaz wpis fana. Pisa on: Ty cioto... Lecha Was chceszkrytykowa padalcu jeden za jego waciwe pogldy? Kim ty cierwo jeste,co? Wszystkie peday powinny zna swoje miejsce... Gdybym mia takmoliwo, wymordowabym wszystkich pedaw, jak uczynili to w obozachw Owicimiu i Brzezince, a take Dachau. Nie odzywaj si mska dziwko,a najlepiej spadaj mska k***o z wizji... Dla mnie jeste kompletnym zerem!!(na uwag zwraca wykropkowanie sowa na k). Prawdopodobnie jednaknie wczya mu si w tej chwili szczeglna wraliwo na sowo, ale prze-straszy si automatycznej ochrony blokujcych publikacj przeklestw.Kady, kto klikn w profil tej osoby, mg zobaczy, jak si nazywa, skdpochodzi, jakich ma znajomych czy gdzie spdzia wakacje. Wojewdzkijednak, cho upubliczni wpis, ukry dane autora, bojc si prawdopodobnieoskare o zniesawienie. Takich wtpliwoci nie ma ju natomiast dzien-nikarz TVN24 Jarosaw Kuniar, wyjtkowo niepopularny w internetowymwiatku. On z kolei postanowi walczy z pokanym wianuszkiem osobistychhejterw, stawiajc na odzieranie ich z anonimowoci. Skoro sdy majtakie sprawy gdzie, uroczycie zaczynam na FB cykl ZimieniaiZnazwiska ogosi, po czym przytoczy tre otrzymanego mejla, wyjtkowo obrali-wego, wraz z nazwiskiem nadawcy i namiarami na niego. W rozmowie zjednym z portali tumaczy, e w ten sposb liczy, e cho cz atakujcychgo internautw da mu spokj. Trzeba wreszcie narzdzi, eby kastrowaich worki z jadem uzasadnia Kuniar.

Ironicznie i politycznieDue portale internetowe zatrudniaj do odsiewania moderatorw, ale popierwsze - wcale im tak bardzo nie zaley na jakoci dyskusji, bo najwa-niejszy jest ruch na stronie, czyli kliknicia niewane w co i po co (podobnocz dyskusji na forach generowana jest przez sam portal, na przykad zapomoc botw umieszczajcych komentarze automatycznie, byle si dziaoalbo dziki niesabncej kreatywnoci pracownikw agencji reklamowych).A po drugie - nie do koca sobie radz z problemem. Bo o ile wulgaryzmy mona zablokowa odgrnie (cho pomysowo nie-ktrych przy zapisywaniu brzydkich sw, na przykad w transkrypcji an-gielski, jest niesabnca), a posty, ktre najbardziej ra innych internautw(na tyle, e masowo zgaszaj to moderatorowi), mona do szybko przej-rze, kopot jest z jzykiem wrogoci, ktry jest przekazywany nie wprost,czsto w postaci presupozycji czy ironii. Przykad? Dyskusja pod tekstem72. Rocznica pierwszej deportacji ydw na zagad do Auschwitz. O ileatwo wskaza bezporednie przejawy mowy nienawici w takich wypo-wiedziach jak A nie mona by tak deportowa teraz wszystkich pozosta-ych? Byoby mniej nierobw i zodziei oraz yjcych na koszt podatnikapolskiego albo Czyli powinnimy uczci t rocznic? Jakie s propozycjena ten wieczr? Jaki festyn? Jakie fajerwerki?, o tyle mona zrozumie,e moderatorowi moga zadre rka przy komentarzu Ja przepraszam ispytam niemiao. Czy my Polacy, Sowianie, mamy witowa czy te ob-chodzi t rocznic?. Cho prawdopodobnie rka moderatora w ogle nie draa, skoro wszystkiewyej wymienione wypowiedzi zostawi bez mrugnicia okiem. Podobniezreszt jak toczc si niemal rwnoczenie dyskusj pod tekstem KarolSzymaski nie wystartuje w eurowyborach, gdzie dyskutanci lustrowali

do domu i nie baa si, e po ich wyjciu stan majtkowy nie bdzie si zga-dza :). Czsto nawet jeli wypowiedzi internautw zawieraj przejawy zdecydo-wanej niechci wzgldem mniejszoci, ich autorzy na wstpie zaznaczaj,e nie s anty, co w ich przekonaniu uprawnia ich do wygaszania sdw,ktrych sami nie zakwalifikowaliby pewnie do przejaww jzyka wrogoci: - ydki. Jak kto mwi o ydkach, to od razu antysemita, porbao si wgowach ydom i tyle (...). Kto le spojrzy, kto powie okreleniem ty y-dzie, to od razu jest antysemit. Jaka paranoja!!!; - Nie jestem rasist, ale Romosceptykiem, taki sobie termin wymyliem.Jestem Romosceptykiem zawsze, jak patrz na twarze Romw, ktrzy za-biliby mnie wzrokiem, gdyby mogli. Bywa te, e takie osoby przyznaj si do rasizmu, ale usprawiedliwiaj go:Jeli kto mwi prawd otwarcie, od razu jest atakowany przez witojebliwemedia, nazywany rasist. Okay, jestem rasistk. Nie podam za mod. Alerasizm ten jest, podkrelam, w peni zasuony. Powiem tak: wolaabymmie w swoim ssiedztwie tysic ydw ni dziesiciu Cyganw.

Z pogardWarto tu zaznaczy, e spora cz badaczy nie zalicza do jzyka wrogocinegatywnych sdw pod czyim adresem - nawet tych mocno nacechowa-nych negatywnie - jeli mowa jest o konkretnym przypadku i/lub gdy danejosoby nie postrzega si przez pryzmat jej przynalenoci do grupy, do ktrejsi zalicza nie z wasnego wyboru. Innymi sowy, wolno sowa pozwalanam mwi, e X to zodziej (bez dowodw moe si jednak nie oby),natomiast sylogizm X jest Cyganem, a kady Cygan to zodziej jest zde-cydowanie nieuprawniony. Ale zdarza si, i to czsto, e pogardliwe okrelenia takie jak ydek (albopo prostu yd, jak w zwrocie ty ydzie), peda, ciota czy arabus sprzez internautw uywane jako epitety, zarwno pod adresem wspdys-kutantw, jak i bohaterw komentowanego artykuu, a czsto take bezbezporedniego zwizku z tematem dyskusji (ydek Radek to jedno z po-pularniejszych wrd hejtujcych forumowiczw okrelenie szefa MSZ Ra-dosawa Sikorskiego). W celu zdyskredytowania danej osoby czsto uywasi mniej lub bardziej wybrednych aluzji dotyczcych pochodzenia - nie-wane, czy rzeczywistego (Stuhrowi to ju mycka chyba na maksa uciskaczerep) - lub sugestii dotyczcych prawdziwego nazwiska danej osoby(Mosiek Feingold/Maciej Stuhr/to syn Icka Feingolda pseudo Stuhr).Czste jest rwnie niewybredne sugerowanie ukrywania przed opini pub-liczn orientacji homoseksualnej danej osoby, zwykle celebryty lub polityka(Gesty pojednawcze prezia-geja s mocno dwuznaczne. Wiadomo te, enie wolno si odwraca od prezia plecami).

Z imienia i z nazwiskaCho anonimowo sprzyja wulgarnoci i epatowaniu jzykiem wrogoci,podobne treci znale mona rwnie w portalach spoecznociowych,gdzie z zasady wymagane jest przedstawianie si z imienia i nazwiska (chow rzeczywistoci dziaa to rnie, wielu uytkownikw tworzy faszywekonta). Jaki czas temu jeden z takich wpisw nagoni Kuba Wojewdzki,ktry pod swoim postem o wypowiedzi Lecha Wasy dotyczcej homose-

Milena Rachid Chehab- skoczyaMidzywydziaoweindywidualne StudiaHumanistyczne na UniwersytecieWarszawskim i PolskSzko Reportau. obecnie pisze dla Magazynuwitecznego Gazety Wyborczej,Duego Formatu,coatchingu oraz Wprost.


Komoruskim, Komorusek (a bywa take na przykad matoem ortogra-ficznym), a Polska to Tuskmenistkan, Ubekistan, jedno wielkie moralneszambo, ktrym rzdz zeszmaceni POjebacy (notabene czsta zabawaw rozmaitych sowach skrtami nazw partii, zwaszcza PO), zaprzacy,nazikomuna i zdrajcy. Ale tak brutalne oskarenia mog si pojawipod adresem kadego w dyskusji o transmitowanej w telewizji impreziesportowej cierwem zostaa prezydent Warszawy (Co widz! Przedwszystkimi sportowcami na samym przodzie stoi bufetowa! To cierwowepchnie si wszdzie), zdrajczyni - synna tenisistka (Co tam robi tazdrajczyni Radwaska), politycy - grup przestpcz na Wiejskiej i wBelwederze, a Grzegorz Lato - czonkiem mafii (Grzesiu Lato jest zewschodniego podwrka mafijnego, wic w CIA by si chyba nie nada. Tamrzdz od czasw Zimnej Wojny postnazici). Uywajcy takich okrelenajczciej nie ponosz adnych tego konsekwencji.

Po tysickroBrutalizacja jzyka Internetu to po trosze i przyczyna, i skutek tabloidyzacjiycia publicznego w ogle. Jeszcze kilkanacie lat temu okrelenia najgrub-szego kalibru zarezerwowane byy co najwyej dla tabloidw, ktre lubowaysi w takich terminach jak zwyrodnialec czy zdrajca. Z czasem jednaktakiego jzyka coraz czciej zaczli uywa politycy goszczcy w wieczor-nych wiadomociach i programach publicystycznych. Dzi ju rzadko kt-rego widza dziwi, gdy parlamentarzyci uywaj nieparlamentarnego jzykaalbo gdy nazywaj swoich przeciwnikw mianem zdrajcw, zaprzacwczy faszystw. Ale nawet jeli takie okrelenia nie s traktowane przez interlokutorw dokoca serio, raczej jako element politycznej gry lub poetyki gorcej dyskusjina internetowym forum, niebezpiecznie aktualne staje si stwierdzenie, ekamstwo powtrzone tysic razy w kocu staje si prawd. Co jednak zro-bimy, gdy ju wszyscy powyzywamy si od najgorszych, przejdziemy nadtakimi okreleniami do porzdku dziennego, a potem nagle znowu pojawisi potrzeba, by nazwa kogo dosadniej? I jak bardzo bdzie to musiaoby jednoznaczne, by sfer jzyka wrogoci zaczo ogarnia polskie prawo?Tego jeszcze, niestety, chyba nikt nie wie.

Milena Rachid Chehab

wzajemnie nie tylko swe pogldy polityczne, ale i pochodzenie i rwnienie przebierali w sowach: Radoskur22PL: Wiesz, gdzie zostae poczty, pisi pajacu? Jak nie to ja cipowiem! W pocigu relacji Tarnw-Bukareszt w drugiej klasie z bandowosionych spoconych cyganw. :) [Prosz zwrci uwag na ca gampowodw do obraenia interlokutora: pogldy polityczne, pochodzenie et-niczne, pochodzenie z nieprawego oa, a take sugestia niezamonocipoprzez podkrelenie, e jego matka w chwili poczcia podrowaa drugklas]. Taaa: A ciebie zrobi chyba diabe na dzikiej wini na zakrcie pod wiatr zgrki?. [No c, autorowi nie sposb odmwi wyobrani]. Olek: Zobacz siebie w lustrze!! Zobaczysz imbecyla Hahaha.

Kumaty go: Ty w swoim widzisz tylko padlin z pryszczy.

Dalej jest jeszcze gorzej. Pewnie dlatego, e dyskusja toczy si pod tekstempolitycznym, a to tematyka, wok ktrej retoryka hejtu jest najbardziejrozwinita. Co ciekawe, pretekstu nie musz dostarcza newsy ze wiatapolityki hejterom potrafi si skojarzy z PO, PiS-em, Smoleskiem, czasamiPRL-u, trudn sytuacj ekonomiczn w kraju itd. absolutnie wszystko.Nawet temat tak odlegy jak news o odkryciu 15-latka ze Strasburga, ktrypodway teori Newtona dotyczc ruchu galaktyk karowatych: - Jakby Macierewicz mia wicej czasu, myl, eby obaliby wszystko, cosi da i wcisn swoj teori, ale na razie jest zajty; - W kraju coraz wiksza bieda, a oni nam bzdety o karowatych androme-dach wciskaj - czyby temat zastpczy?; - Czyli wiat nie jest dzieem przypadku, chaosu albo wielkiego wybuchu,jak chc ateici. Tyle pienidzy zmarnowano na udowadnianie gupawejteorii; - Pan przeszanowny tUSK powinien da mu polskie obywatelstwo, moepodwayby teori chaosu, jaka panuje w Sejmie; - Spraw, Stwrco, aby Platforma znalaza si w kosmosie i nie gnbia na-rodu polskiego; - To jeszcze niech maolat zreformuje polsk sub zdrowia, kolej i naprawiprogram budowy autostrad, jak taki mdry. Czsto hejterzy okazuj wrogo politykom oraz niektrym celebrytom,nieprawidowo zapisujc ich nazwiska do nagminne jest na przykadpisanie nazwisk ma liter (wojewucki nie zasuguje, by go pisa prawid-owo). Zdarzaj si te rnego rodzaju kalambury, takie jak: A gdzie jestzielona wyspa z cudami pana T eraz U syszysz S ame K amstwa?. Politycy,ktrych przywouje si n

dialogpheniben.pldialogpheniben.pl/wp-content/uploads/2015/03/01_FIO_DIALOG_WEB-1.pdf · G„ZbaW...

Documents

Transcript of dialogpheniben.pldialogpheniben.pl/wp-content/uploads/2015/03/01_FIO_DIALOG_WEB-1.pdf · G„ZbaW...