Қазақстан Республикасының...Астана - 28.03.2013ж. 5 ТҮРМЕ...

«ТҮРМЕ ОРНЫНА – ПРОБАЦИЯ ЖӘНЕ ЭЛЕКТРОНДЫ БІЛЕЗІКТЕР»ЖОБАСЫНЫҢ КОНЦЕПЦИЯСЫ

(Қазақстанды «түрме тұрғындары» бойынша 50 озық елдің қатарынан шығару шеңберінде»)

Астана – 2013

Қазақстан Республикасының Бас прокуратурасы

Қазақстан Республикасының

Ішкі істер министрлігі

2 Астана - 28.03.2013ж.

«ТҮРМЕ ОРНЫНА –

ПРОБАЦИЯ

ЖӘНЕ ЭЛЕКТРОНДЫ

БІЛЕЗІКТЕР»

ЖОБАСЫНЫҢ

КОНЦЕПЦИЯСЫ МАЗМҰНЫ

1-бөлім. ..........................................................................................3Пробация жүйесінің даму көрінісі

I. Жобаның негізі, мақсаттары мен міндеттері.....................................3

II. Өткен жылдардан қысқаша шолу...................................................4

III. Ағымдағы жағдайды талдау.........................................................5

IV. Өзекті мәселелер........................................................................8

V. Пробация жүйесінің даму параметрлері.........................................10

VI. Шетел тәжірибесінен шолу..........................................................14

VII. Орындау кезеңі.........................................................................15

VIII. Күтілетін нәтижелер..................................................................16

2-бөлім. .........................................................................................16Пробация жүйесі дамуының негізгі қағидаттары мен құралдары

I. Жүйені дамытудың негізгі қағидаттары...........................................16

II. Міндеттерді іске асыру құралдары..................................................17

3-бөлім...........................................................................................17Жобаны іске асыру мақсатында өзгеретін және толықтырылатын нормативтік құқықтық актілер тізімі

4-бөлім...........................................................................................18Қорытынды бөлім

3Астана - 28.03.2013ж.

«ТҮРМЕ О

РНЫНА

– ПРОБАЦИЯ

ЖӘНЕ Э

ЛЕКТРОНДЫ

БІЛЕЗІКТЕР

» ЖОБАСЫНЫҢ

КОНЦЕПЦИЯСЫ

1-бөлім.Пробация жүйесінің даму көрінісі

I. Жобаның негізі, мақсаттары мен міндеттері

1. «Бізде жазалау жүйесінде айыппұлдар 5% дан кемін, түзету жұмыстары – 0,4%, қоғамдық жұмыстар – 0%-ды құрайды. Жазалаудың негізгі түрі бас бостандығынан айыру болып қала береді. Қамау орындарынан босатылған-дарды оңалтумен ешкім айналыспайды. Нәтижесінде, олар қылмыскерлердің санын толтырады.».

(Елбасының 2010 жылғы 29 қаңтардағы Қазақстан халқына Жолдауынан)

2. «Азаматтарды қылмыстық әділет, қылмыстық репрессия шараларын үнемдеу саласына қатыстыруды минимизациялау мақсатында қоғамнан оқ-шаулаумен байланыспаған қылмыстық-құқықтық шаралардың аса кең қол-данылуына жағдай туғызу қажет.».

(Қазақстан Республикасы 2010-2020 жж. Құқықтық саясат Концепциясынан)

3. «Үкімет жылдың соңына дейін құқық қорғау органдарымен бірлесе отырып, пробация қызметінің функцияларын және оның қолданылуы мүм-кін болатын тұлғалар тізімінің функцияларын кеңейту жөніндегі мәселені қарасын».

(Құқық қорғау жүйесін одан әрі модернизациялау мәселесі бойынша 2013 жылғы 30 қаңтардағы кеңесіндегі Мемлекет Басшысының хаттамалық тапсырмасынан)

Жобаның мақсаты – 2017 жылға дейін Қазақстанды «түрме тұрғында-ры» бойынша 50 озық елдің қатарынан шығару».

Жобаның міндеттері: 1) ҚАЖ пробация қызметінде есепке алынған тұлғалардың мінез-құлықта-

рына электронды мониторинг жүйесін енгізу; 2) постпенитенциарлы пробацияны кең қолдану;3) бас бостандығынан айыру орындарынан босатылған тұлғаларды ресо-

циализациялау және әлеуметтік бейімдеу;4) олардың жаңа қылмыс (рецидив) жасауын алдын-алу; 5) 2012-2015 жылдарға арналған Қылмыстық атқару жүйесін дамыту

Бағдарламасына түзетулер енгізу.

Жобаның негізгі идеялары: • «Электронды білезіктер – сенің бостандыққа деген үмітің!»• «Бостандық – бұл сенің таңдауың!»• «Бостандық – бұл жауапкершілік!»• «Пробация – ең мықты бақылау!»

4 Астана - 28.03.2013ж.


ПРОБАЦИЯ



ЖОБАСЫНЫҢ

КОНЦЕПЦИЯСЫ II. Өткен жылдардан қысқаша шолу.

• Совет кезеңдерінде Қазақстан «түрме тұрғындарының» саны 100 мың адамнан асатын көптеген түзету-еңбек колонияларының шоғырлану орны болды. Тәуелсіздік алғаннан кейінгі алғашқы уақытта (1991 жыл) «түрме тұрғындары» индексі бойынша біздің ел Ресей мен АҚШ тан кейін үшінші орынға ие болды.

• 1993-1996 жылдарда сотталғандардың саны 64 мыңнан 94 мыңға дейін өсті. Бұған 1993 жылы шартты соттау институтын алып тастау себеп болды.

• 90-шы жылдар соңында үш рақымшылықтың өткізілуіне байланысты сот-талғандардың саны 84 мыңға төмендеді.

• 90-шы жылдар соңында үш рақымшылықтың өткізілуіне байланысты сот-талғандардың саны 84 мыңға төмендеді.

• 1975 жылдан 2000 жылдар аралығында түзету колонияларында 450 мыңға жуық адам жазасын өтеген болатын немесе қазақстандық отбасының әрбір 9-шы бас бостандығынан айыру жазасында болатын.

• 2002 жылға қарай «түрме тұрғындарының» саны 90 мыңға жақындады, осылайша халықаралық рейтингте Қазақстан 3-орынға ие болды.

• Қол жеткізген әсер бойынша соңғы он жылдықта «Гуманизация туралы» 2012 жылғы 21 желтоқсандағы заң теңдессіз болып табылады.

- ҚК бірқатар баптарының санкциялары жеңілдетілді, шартты-мерзімінен бұрын босату құқығының мерзімі азайтылды (бұдан әрі - ШМББ);

- 2003 жыл ішінде колониядан шартты-мерзімінен бұрын 30 мыңнан астам адам босатылды, ал сотталғандардың жалпы саны 76 мыңнан 57 мыңға дейін төмендеді.

• Дегенмен, бұл заң қолданыста аз уақыт болды, себебі, соңында «түрме тұрғындарының» төмендеу қарқыны баяулай бастады: 2004 жылы – 4 980, ал 2005 жылы – барлығы 540 адамды құрастырды.

• Мұндай динамикада 2006 жылы қамауға алынғандардың саны өсуі тиіс еді. Алайда, бұл жерде егер 1991 жылдан санайтын болсақ, кезекті алтын-шы реттегі рақымшылық актісі өз қызметін атқарды. 3 626 адам босатылды, сондай-ақ 1 406 адамның мерзімдері қысқартылды.

5Астана - 28.03.2013ж.

«ТҮРМЕ О

РНЫНА


ЖӘНЕ Э

ЛЕКТРОНДЫ




• Соңғы үш жылда «түрме тұрғындары» саны тұрақты түрде өсті: 2007 жылы – 4500, 2008 жылы – 2 700, 2009 жылы – 4 700 құрастырды, бұл ке-лесіге сүйенді:

- гуманизацияға бағытталған бұрын қабылданған барлық түзетулер по-тенциалдары сарқылып, толық іске асырылды;

- әрдайым өзіндік «булық» қызметін атқарған және пенитенциарлы меке-мелерді қысқа мерзімге босататын сотталғандар рақымшылығының осы кез-де болмауы;

- нормашығармашылық және құқық қолдану практикасында қылмыстық жауапкершілік пен жазаны қатайтуға екпіннің ауыстырылуы.

• 2007 жылғы 26 наурыздағы қылмыстық-атқару жүйесінің мәселелері жөніндегі заң түзету мекемелерінің тез орын толтыру катализаторы болды, ол ШМББ талаптарын қатайтты:

- бұрын босатылған тұлғаларға ШМББ тыйым салынды;

- жәбірленуші пікірін міндетті түрде есепке алу енгізілді;

Жәбірленуші пікірін есепке алу бұл қалыпқа келтірудің әділ соты кон-текстінде асыл мақсатқа ие болды. Дегенмен, практикада заңнамадағы бұл өзгерістер теріс әсерін тигізді – шартты-мерзімінен бұрын босатылатындар-дың саны кенет қысқара түсті.

III. Ағымдағы жағдайды талдау

• Елімізде 2010 жылдан бастап гуманизацияның кезекті үрдісі басталды, және ол қазіргі таңға дейін жалғасып келеді, заңдарды гуманизациялау және олардың сапасын жоғарылату қажеттігін ескере отырып, бұл туралы Елбасы 2010 жылғы 29 қаңтардағы өз Жолдауында бастау берген болатын.

• Қоғамнан оқшаулаумен байланыспаған жаза шараларын қолдануды кеңейту, сотталғандардың ШМББ мәселелері бойынша сотқа тікелей жүгіну мүмкіндігі, мекеме әкімшілігі жанындағы комиссияны елеместен, үш жыл бойы «түрме тұрғындары» санының 15 мыңнан астам адамға төмендеу тен-денциясына септігін тигізді.

• Түрме зерттеулерінің Халықаралық орталық ақпаратына сәйкес, Қа-зақстан «түрме тұрғындары» индексі бойынша 2009 жылдың қорытындысы бойынша 13-ші орыннан 2010 жылы 22-ші орынға ауысты, содан соң 2011 жыл қорытындысы бойынша 31-ші орынға ие болды, бұл өз кезегінде, мұн-дай аз уақыт ішінде елеулі жетістік болып табылады.

6 Астана - 28.03.2013ж.


ПРОБАЦИЯ



ЖОБАСЫНЫҢ

КОНЦЕПЦИЯСЫ • Соттармен нақты бас бостандығын айыруға сотталғандар санының 2009

жылдан бастап төмендеуі ( 18 790 ден 9 313 дейін) байқалды. Мысалы, 2012 жылы соттар 25 % бас бостандығынан айырудың орнына, бұрын тек бостан-дығын шектеудің 2% ғана қолданылған болатын.

Қорытындысында, қалған арнайы контингенттің 95%-ы - ол ауыр және аса ауыр қылмыс жасағаны үшін сотталғандар.

• Рецидивтік қылмыстылық дина-микасының талдауы соңғы үш жыл-да өсу тенденциясының байқала-тындығын көрсетті. Егер 2011 жылы бұл көрсеткіш 12% құраса, 2012 жылы ол 15% дейін өсті.

40

76%3243% 18

52071% 30

95% 40

31 % 13

– 42 .

7Астана - 28.03.2013ж.

«ТҮРМЕ О

РНЫНА


ЖӘНЕ Э

ЛЕКТРОНДЫ




• Қайталанған қылмыстардың жарты үлесі (93,7%) ішкі істер органдарында профилактикалық есепке алынған тұлғалармен жасалады.

• Рецидивтік қылмыстылықтың өсуінің негізгі 4 себебі:

1) жеке істерді жүргізуді және тіркеу белгілерін қоюды есепке алу және бақылау өзін-өзі тоздырған, үстіртін профилактикалық Совет Одағы кезіндегі әдіс;

2) бас бостандығынан айырылған тұлғаларды оңалту және әлеуметтік бейімдеу жөніндегі кешенді жұмысқа жауапты мамандандырылған органның болмауы;

3) бақылау функцияларының қосарлануын тудыратын және олардың жауапкершілік аймақтарын болдырмайтын қылмыстық-атқару инспекцияларында және әкімшілік полиция қызметтерінде уәкілеттіктерге ұтымсыз шек қою;

4) электронды мониторинг жүйесін енгізудің ұзақтығы мен оны сарсаңға салушылық.

• Қазақстанда 2012 жылдан бастап бір модель қолданылады – шартты сот-талғандарға қатысты үкімдік пробация. Бір жыл ішінде 5 858 шартты сот-талғандар қатарынан соттар 2 180 (37%) адамға ғана пробация орнатқан. Пилоттық сипатқа, тәжірибенің, арнайы білім мен уәкілеттіктің болмауына қарамастан, пробация қызметі рецидивтік қылмыс санының азайюына қол жеткізді. Егер барлық шартты сотталғандар 202 қылмыс жасаса, онда про-бациялық бақылаудағылар саны тек 15 (7,4%) құрайды.

8 Астана - 28.03.2013ж.


ПРОБАЦИЯ



ЖОБАСЫНЫҢ

КОНЦЕПЦИЯСЫ • Елбасы 2013 жылдың 30 қаңтарында Үкіметке жылдың соңына дейін

құқық қорғау органдарымен бірлесе отырып, пробация қызметінің функци-яларын және оның қолданылуы мүмкін болатын тұлғалар тізімінің функци-яларын кеңейту жөніндегі мәселені қарау туралы тапсырма берді.

• Осыған байланысты, пробацияның постпенитенциарлы моделін енгі-зу қажеттігі келіп жетті. Әсіресе аталған пробацияны шартты-мерзімінен бұрын босатылғандар мен әкімшілік қадағалауға алынған тұлғаларға қол-дану қажет.

IV. Өзекті мәселелер

Рецидивтік қылмыстылық пен «түрме тұрғындары» санының қысқартылу деңгейінің төмендеуіне кедергі келтіретін бірқатар себептер бар»:

1. Бас бостандығынан айыру - жазаның жетекші түрі болып қала береді.

Жазаның жалпы құрылымында бас бостандығынан айыру - 41%, ал еуро-па елдерінде бұл көрсеткіш орта есеппен 10% асады.

2. Қылмыстық заңнаманың репрессивтілігі

Бас бостандығынан айырудың орта статистикалық мерзімі Қазақстанда - 8,5 жыл. ҚК 48-бабына сәйкес, бас бостандығынан айыру:

- ауыр қылмыс үшін - 12 жылға дейін;- аса ауыр – 20 жылға дейін немесе өмір бойы;- өлім жазасын орындамаумен байланысқан қылмыс жиынтығы және басқа

да бірқатар негіздер бойынша – 25 жылға дейін;- үкімнің жиынтығы бойынша – 30 жылға дейінгі мерзімге анықталады. Сондай-ақ, көптеген шетелдерде түрмеге қамаудың максималды мерзімі

15 жылдан аспайды.

3. Түрме субмәдниетінің әсері

- жасақты-барақ мазмұны (үй-жайда 50 ден 100 ге дейінгі адам); - жеке-тәрбие жұмысының тиімсіздігі;- сотталғандардың жұмыспен қамтылуының төмендігі (48%);- жеке қауіпсіздіктің қамтамасыз етілмегендігі.

9Астана - 28.03.2013ж.

«ТҮРМЕ О

РНЫНА


ЖӘНЕ Э

ЛЕКТРОНДЫ




4. Жабық пенитенциарлық мекемелерде ұстаудың мемлекетке келтіретін шығыны

2012 жылы бір сотталған тұлғаны асырау шығыны 580 мың теңгені құра-стырды. 2012 жылы пенитенциарлы жүйені ұстау шығынының көлемі 45 млрд құрастырды, ал 2013 жылы оның көлемі тағы 48 млрд ұлғайды.

5. Бас бостандығынан айыру орындарынан босатылған тұлғалар-ды әлеуметтік бейімдеу және оңалту орталықтарының болмауы

Жазаны өтеп жатқан тұлғаларды әлеуметтік бейімдеу жөніндегі функция 2011 жылдың қаңтарынан бастап пенитенциарлық жүйеден жергілікті атқа-рушы органдарға берілді.

Дегенмен, Қазақстанда бас бостандығынан айыру орындарынан боса-тылған тұлғаларды оңалтудың тек екі мамандандырылған орталығы бар ол – Шымкентте және Павлодарда.

6. Босатылғаннан кейін жұмысқа орналасу қиындықтары

Пенитенциарлық мекемелерден босатылғандар:

- 2010 жылы – 19 мың;

- 2011 жылы – 15 мың;

- 2012 жылы – 13 мыңға жуық.

2012 жылы босатылған 13 мың адамның тек 3 866 (30%) ғана жұмысқа орналасты, сонымен қатар жергілікті атқарушы органдардың ықпалымен – 1 078 (27,8%) адам жұмысқа орналасты және 251 оқуға жолданды. Жергілік-ті атқарушы органдары бас бостандығын айыру орындарынан босатылған-дарға барлығы 5 448 квота белгіледі.

7. Қылмыстық-атқару инспекциясы (бұдан әрі – ҚАИ) қызметкер-

леріне жүктелетін жоғары жүктеме

ҚАИ-ның бір қызметкеріне жүктелетін жүктеме есепке алудан өткендер саны бойынша – 25 құрайды, сонымен қатар рақымшылық актісі есебінен төмендеді.

8. ҚАИ-ның нашар материалдық-техникалық қамтамасыз етілуі

Республика бойынша 240 ҚАИ-сында автокөліктің тек қана 3 бірлігі бар. 240 инспекцияның 208 –інде жеке үй-жайлары жоқ.

10 Астана - 28.03.2013ж.


ПРОБАЦИЯ



ЖОБАСЫНЫҢ

КОНЦЕПЦИЯСЫ 9. ҚАИ қызметкерлерінің еңбекақы мөлшерінің төмендігі

Орта есеппен, инспектор айына 60 мың теңгеге дейін жалақы алады.

V. Жүйені дамыту параметрлері

Жоғарыда аталып өткен жағдайлар мен өзекті мәселелер қоғамнан оқ-шаулаумен байланыспаған жазаға сотталған тұлғаларға және бас бостан-дығынан айыру орындарынан босатылған тұлғаларға әлеуметтік-құқықтық көмек көрсету қажеттігін, сондай-ақ олардың мінез-құлқын бақылаудың ны-сандары мен әдістерін жетілдіруді ескереді. ҚАИ базасында пробацияның постпенитенциарлық моделін құру және мо-

ниторингтің электрондық құралдарын енгізу ұсынылуда. Күтілетін нәтижелер – рецидивтің және тиісінше «түрме тұрғындары» са-

нының төмендеуі. Бұл үшін бірқатар заңнамалық, ұйымдастырушылық және құқық

қолдану шараларын қабылдау қажет.

1. ЗАҢНАМАЛЫҚ ШАРАЛАР

Қылмыстық, Қылмыстық іс жүргізу және Қылмыстық атқару кодекстерінің жаңа редакцияларымен жұмыс жасау шеңберінде мыналар ұсынылады:

1.1. Қылмыстық кодекс:

- әрекеттердің қоғамдық қауіптілігін анықтайтын қалыптасқан әдістемені қайта қарау;

- қылмыстардан ғана емес, сондай-ақ қылмыстық әрекеттерден тұратын қылмыстық-жазалау іс-қимылдарының екі буындық жүйесін енгізу;

- айыппұл, қамауға алу, қоғамдық жұмыстар және бостандығын шектеу баламалы шаралардың аса кең қолданылуына екпін бере отырып, қылмы-стық жазалау жүйесін қайта қарау;

- залалды өз еркімен өндіру және ұйымдасқан қылмысқа қарсы күреске жәрдемдесу үшін «ынталандыру» енгізу:

- жазасын өтеуден шартты-мерзімінен бұрын босатылу мүмкіндігі;

- жәбірленушіге келтірілген залалдың толық өтелуі жағдайында, сотпен тағайындалған жазаның ауыстырылуы немесе қысқартылуы;

11Астана - 28.03.2013ж.

«ТҮРМЕ О

РНЫНА


ЖӘНЕ Э

ЛЕКТРОНДЫ




- конструкцияны өзгерту және есірткі құралдарының заңсыз айналымы және соларға ұқсас қылмыс үшін қылымыстық жауапкершілік туралы нор-маларды реформалау;

- шартты босатылған тұлғаларға қолданылатын пробациялық бақылауды бас бостандығын шектейтін институттарға, ШМББ тарату, сондай-ақ оны жобаға тәрбие сипатындағы мәжбүрлеу шарасы ретінде енгізу;

- тек ауыр және аса ауыр қылмыстың жасалуын ескеретін қылмыс реци-диві институтын өзгерту;

- бірқатар елдің мысалдары бойынша (Литва, Украина және т.б.) кепіл-герлікті (кепіл) белгілей отырып, қылмыстық жауапкершіліктен шартты бо-сату институтын енгізу;

- жазаның негізгі түрлерін, атап айтқанда, әскери қызметтен шектеуді қысқарту туралы мәселені қарастыру;

- заңды тұлғаларға қолданылатын жазаны енгізу;

Қылмыстық іс жүргізу кодексі:

- тергеуге дейінгі тексеруді алып тастау және қылмыстық істі қозғау жо-лымен қылмыстық процесстің бастапқы кезеңін өзгерту;

- сотқа дейінгі өндірісті жеңілдету: «сотқа дейінгі тергеу» түсінігін енгізу»;

- соттың істерді қосымша тергеуге қайтару фактілерін жою;

- «іс жүргізу келісімі» түсінігін немесе басқаша айтқанда, «мәміле» енгізу»;

- медиацияның енгізілетін институты көрінісінде тергеу органдарының жұмысын жеңілдетіп, сотқа дейінгі өндірісте сарсаңға салушылықты макси-малды түрде қысқарту, осылайша оның тиімділігін жоғарылату;

- бас бостандығын айырумен байланыспаған баламалы шаралардың қол-данылу саласын заң бойынша кеңейту;

1.2. Қылмыстық-атқару кодексі:

- жекеленген қылмыстық жаза түрлерінің және қылмыстық-құқықтық ықпал етудің өзге шараларының орындау тәртібін және шарттарын ауыстыру;

- қылмыстық жазаларды атқару мекемелерінің және органдарының қыз-метіне қоғамдық бақылау жасау механизмдерін қайта қарау;

12 Астана - 28.03.2013ж.


ПРОБАЦИЯ



ЖОБАСЫНЫҢ

КОНЦЕПЦИЯСЫ - жазаның орындалу тәртібін және шарттарын түзеу жұмыстары түрінде

жетілдіру;

- заңды тұлғаларға қатысты қылмыстық жазаның орындалу тәртібін және шарттарын қарау;

- айыппұл, қоғамдық жұмысқа тарту, сонымен қатар тек қосымша жаза ретіндегі жазалар сияқты бас бостандығынан айыруға баламалы жазалар-ды кеңінен қолданылу мүмкіндіктерін тиiмдi пайдалану мақсатында, олар-дың орындалу (өтеу) механизмдерін жетілдіру;

- қоғамдық жұмыстарға тарту тәртібін жеңілдету және оның қолданылу саласын кеңейту үшін оның орындалу шарттарын анықтау және нақтылау;

- сотталғандардың мекеме шегінде күндізгі уақытта қозғалуы және адамдармен қатынасуы, ал түнгі уақытта жеке бөлмеде оқшаулануы мүм-кіндіктерін жасау үшін камераларда ұстауға көшуді жүзеге асыру;

- сотталғандарды камераларда ұстаған жағдайда бас бостандығынан ай-ыру түріндегі жазаны қолдану тәртібі мен шарттарын регламенттейтін жеке тарау енгізу;

1.4. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне пробация қызметін кеңейту мәселелері бойынша өзгерістер мен то-лықтырулар енгізу туралы» Заңның жобасы:

- бас бостандығынан айыру орындарынан босату кезінде сотталғандар-дың құжаттарын беру тәртібін өзгертеді;

- әкімшілік қадағалауға алынған және бас бостандығынан айыру орында-рынан шартты-мерзiмiнен бұрын босаған адамдарға пробациялық бақылау орнатуды қамтиды;

- әкімшілік қадағалауға алынған адамдардың таңдаған мекен жайға келу мерзімін нақты анықтайды. Келу мерзімі бұзылған жағдайда қылмыстық жауаптылық орын алады;

- әкімшілік қадағалау орнатылған адамдарға қатысты заңға мойынұсы-нушы қолдану тәртібін бекітеді.

2. ҰЙЫМДАСТЫРУ ШАРАЛАРЫ

2.1. Құқық бұзушылық профилактикасы саласындағы әкімшілік полиция Комитетінің және қылмыстық-атқару жүйесінің бақылау функцияларының және өкілеттіктерінің ара-жігін айқындау.

13Астана - 28.03.2013ж.

«ТҮРМЕ О

РНЫНА


ЖӘНЕ Э

ЛЕКТРОНДЫ




2.2. Электронды мониторинг құралын қолданылуы мүмкін адамдардың шеңберін кеңейту.

2.3. Әкімшілік қадағалауға алынған және бас бостандығынан айыру орын-дарынан шартты-мерзiмiнен бұрын босаған адамдарды бақылауға және есеп-ке алынуын автоматтандыруды қамтамасыз ету.

2.4. Аса ауыр қылмыс жасағыны үшін сотталғанды жазалау мерзімін өте-уге жібергенге дейінгі 6 айда колония-қонысқа жіберу жолымен, әуелде болған «өтпелі үйлер» типінде, бір колония-қоныстың базасында еуропалық ресоциализация тәжірибесін байқау.

2.5. мемлекеттік органдар қызметінің тиімділігін бағалау жүйесіне жаңа критери енгізу жолымен қылмыстық-атқару жүйесінің пробация қызметі есебінде тұрған сотталғандарға жергілікті атқарушы органдардың көрсететін әлеуметтік-құқықтық көмегі сапасын жақсарту.

2.7. Барлық өңірлерде Әкімшілік қадағалауға алынған және бас бостан-

дығынан айыру орындарынан шартты-мерзiмiнен бұрын босаған адамдарды оңалту және бейімдеу орталықтарын құру.

2.8. Бас бостандығынан айыру орындарынан босаған және шартты сот-талған адамдар үшін жұмыс орындары квотасын ұлғайту.

2.9. Әрбір ауылдық округте қоғамдық жұмысқа тарту түріндегі жазаны қолдану үшін объектілер анықталсын.

3. ҚҰҚЫҚТЫҚ НОРМАЛАРДЫ ҚОЛДАНУ ШАРАЛАРЫ

3.1. Сот тәжірибесінде бас бостандығынан айыру түріндегі жаза тағай-ындау барысында туындайтын мәселелердің дұрыстығын және біркелкілігін қамтамасыз ету мақсатында мемлекеттік айыптаушы сотты бағыттауы тиіс:

- кінәлінің түзелуі және жаңа қылмыстарды ескерту үшін қажетті әрі жет-кілікті жаза тағайындауға;

- жазалаудың даралау қағидасының сақталуы;

- егер қатаң жазаның жеңілірек түрін тағайындау жазалаудың мақсаты-на жеткізбейтін болса, бас бостандығынан айыру түріндегі жазаны жәбірле-нушінің, қоғамның қауіпсіздігі мүдделеріне сай тағайындауға;

- басқа жеңілірек жазасы болған жағдайда бас бостандығынан айыру түріндегі жаза тағайындау туралы шешімді уәждемелеу.

3.2. Қылмыстың қоғамдық қауiптiлiгінің дәрежесiннің мәні мен дәрежесін анықтаумен қатар қылмыстық-құқықтық шаралар қолдану барысында жа-

14 Астана - 28.03.2013ж.


ПРОБАЦИЯ



ЖОБАСЫНЫҢ

КОНЦЕПЦИЯСЫ заны жеңiлдететiн немесе ауырлататын мән-жайларға, кінәлінің жеке басы-

на мән беріп, сотталғанның ресоциализациясына тағайындалған жазаның ықпал ету мүмкіндіктерін ескеру.

3.3. Жолын кесу шарасы ретінде қамау қолданылған жағдайын соттар

жаза тағайындау барысында ескеруге тиіс емес және бұл бас бостандығынан ауыру түріндегі жазаның қолданылуын міндеттемейді.

3.4. Үкімнің орындалуымен байланысты мәселелерді шешу барысында шығарылған сот қаулысының заңдылығын әрі дәлелдігін қамтамасыз ету.

VI. Шет елдердің тәжірибесі

Пробация қызметі

Дания, Швеция, Финляндия және Норвегия сияқты салыстырмалы түрде қылмыс деңгейі төмен елдерде, мемлекеттік пробация қызметі мемлекеттік мекеме ретінде бас бостандығын айыру орындарында емес, қоғам ішінде қылмыстық жасазын өтеп жүрген адамдармен (шартты жазалар, мәжбүрлеу жұмыстары) жұмыс жасай отырып, қоғамдық қауіпсіздіктің қамын жасайды және сотты болғандардың қоғамға қайта оралуына көмек көрсетеді.Пробация қызметі жұмысының негізгі бағыттары – қылмыстық жазаның

қоғам ішінде орындау саясатын дамыту және ұйымдастыру және бас бостан-дығынан айыру орындарынан босаған адамдарға көмек көрсету.

Электронды мониторинг жүйесі

Бүгінгі таңда әлемнің 60 аса мемлекеттерінде бұлтартпау шарасына ба-лама ретінде электронды білезіктер кеңінен қолданылуда. Қылмыскерлерді бақылаудың осы шаралары әсіресе АҚШ, Ұлыбритания және Еуродақ мемле-кеттерінде белсенді қолданылып отыр.

• АҚШ-та 1990 жылдан бастап барлық штаттарда және федералды заңна-маларда электронды мониторингті қолдана бастады. Күн сайын мониторинге 100 мыңға жуық американдықтар тартылған. Электронды маниторинг әдетте золық қылмыстарын немесе қылмыс жасау барысына зорлық «жазатайым» қолданылған қылмыскерлерге қатысты тағайындалады. Электронды мони-торингке жұмсалатын шығындар түрмеге жабуға жұмсалатын шығындардан 4 есе төмен.

• Швецияда сотталғандарды электронды бақылау қадағалаудың бір түрі ретінде қолданылады және ол «электронды мониторинг қолданумен жасалатын қарқынды қадағалау» деп аталады. Оның мәні – сотталғанның тұрғылықты мекенжай бойынша да, жұмыс орыны бойынша да (жұмыс бе-

15Астана - 28.03.2013ж.

«ТҮРМЕ О

РНЫНА


ЖӘНЕ Э

ЛЕКТРОНДЫ




рушінің келісімі бойынша) телефонға компьютер қосылады, ал сотталған-ның аяғына (тобығына) арнайы былезік тағылады. Қадағалаудың осы түрін жүзеге асыру барысында пробация қызметінің жұмысшылары сотталғандар-мен бірлесіп, сотталғанның пробация қызметіне келу уақыты, жұмысқа бару және үйіне оралу уақыттары анықталып, кестесі жасалады. Мұндай қадаға-лау түрі 2 жылдан артық мерзімге бас бостандығын айыру түрінде жазасын өтеуге кесілген және босауына 4 ай мерзім қалған сотталғандарға қатысты да қолданылады.

• Францияда бас бостандығынан айыруға баламалы электронды бақы-лау түріндегі жаза қолданылған адамдардың саны, бас бостандығынан айы-рылғандарға қарағанда үш есе артық болып отыр. Бұдан бөлек, Францияда жыныстық қылмыстары үшін бес жылға немесе одан да көп мерзімге сотталған адамдар бостандыққа шыққан кейін электронды блезік тағуға міндеттеледі

• Ұлыбританияда 2004 жылдан бастап түрмеден босаған немесе шарты сотталған рецедивист-қылмыскерлерге және педофилдарға қатысты элек-тронды бақылау қолданылу міндеттелген.

• Алманияда онша көп емес мерзімге бас бостандығынан айыруға сот-талғандар ғана емес, сондай-ақ шартты-мерзiмiнен бұрын босауға үміткер-лер де электронды білезікке ауыстыруды сұрай алады.

Шетелдік тәжірибені зерттей келе Қазақстанда электронды білезікті мына адамдарға қатысты қолдану мүмкін екеніне көз жеткіздік:

• шартты сотталғандардарға;

• бас бостандығынан айыруға сотталғандарға;

• шартты-мерзiмiнен бұрын босағандарға;

• әкімшілік қадағалау орнатылған адамдарға.

VII. Орындалу кезеңі

Жоба екі кезеңде жүзеге асырылатын болады:

I кезең – заңнамалық, ұйымдастырушылық және өзге құжаттарды әзірлеу және қабылдау (2013 жыл).

II кезең – Жобаны жүзеге асыру (2014-2016 жылдар).

16 Астана - 28.03.2013ж.


ПРОБАЦИЯ



ЖОБАСЫНЫҢ

КОНЦЕПЦИЯСЫ VIII. Күтілетін нәтижелер

• адамның және азаматтың құқытарын, бостандықтарын және заңды мүдделерін құқыққа қайшы қол сұғушылықтан қорғалуын қамтамасыз ету тиімділігін арттыру.

• рецедивті қылмыстылықты төмендету, соның ішінде, аса ауыр қылмы-стар үшін, діни экстремизім және терроризм ұстанушы сотталғандардың арасында.

• «түрме тұрғындарын» қысқарту және осының есебінен бюджет шығын-дарын үнемдеу;

• сотталғандардың білім, мамандық алуы, олардың жұмысқа орналасуы, емделуі және т.б.;

• құқық бұзушылықтың алдын алу жүйесін жетілдіру, сондай-ақ оған ықпал етуші себептер мен жағдайларды анықтау, зерттеу және жою;

• электронды мониторинг жүйесін қолдану жолымен бақылауды күшейте отырып, пробация институтының жаңа модельдерін енгізу;

• құқық бұзушылықтың алдын алуға азаматтардың және ұйымдардың қа-тысуын қамтамасыз ету;

• заңға мойынұсынушы азаматардың оралуы.

2. БӨЛІМ пробация институтын дамыту қағидаттары және құралдары

I. Негізгі қағидаттары

• заңдылық;

• барлығының заң алдындағы теңдігі;

• гуманизм, демократия және жариялық;

• жазаны қолдану және орындау дифференциациясы және даралауы;

• қоғамның және мемлекеттің құқықтарын және заңды мүдделерін қорғау;

• азаматтардың кепілді құқықтары мен бостандықтарын, жеке өмiрiне қол сұғылмауын, тұрмыстық зорлық-зомбылық профилактикасының алдын алу шараларының жазалау шараларынан басымдығының сақталуы;

17Астана - 28.03.2013ж.

«ТҮРМЕ О

РНЫНА


ЖӘНЕ Э

ЛЕКТРОНДЫ




• қылмыстық жауапқа тартылудың міндетті түрде болатыны;

• сотталғандарды бостандықтағы өмірге ресоциализациялаудың уақтылығы, ашықтығы және үздіксіздігі;

• қылмыстық-атқару жүйесін модернизациялау шараларының кезеңдігі және орнатылуы;

• қабылданған шаралардың кешендігі және жүйелігі;• модерницациялауды қоғамда заңға мойынұсынушылық және мемлекет-

тің құқық қорғау органдарының құрметтелуін қалыптастыруға бағыттау.

II. Міндеттерді жүзеге асыру құралдары

• электронды мониторинг жүйесін енгізу;• әкімшілік қадағалауға алынған және бас бостандығынан айыру орында-

рынан шартты-мерзiмiнен бұрын босаған адамдарды есепке алу үшін авто-маттандырылған бақылауды енгізу;

• ІІМ және Бас прокуратураның бұйрықтары;• Пробация қызметінің іс-қимылын кеңейту бойынша заң жобасы.

3. БӨЛІМЖобаны жүзеге асыру мақсатында өзгерістер мен толықтырулар

енгізуге жататын нормативтік құқықтық актілер тізімі.

1. Қазақстан Республикасының қылмыстық кодексі.

2. Қазақстан Республикасының қылмыстық іс жүргізу кодексі.

3. Қазақстан Республикасының қылмыстық-атқару кодексі.

4. «Бас бостандығынан айыру орындарынан босатылған адамдарды әкiмшiлiк қадағалау туралы» Қазақстан Республикасының 1996 жылғы 15 шiлдедегi N 28 Заңы

5. «Орталық мемлекеттік органдар мен облыстардың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың жергілікті атқарушы органдары қызметінің тиімділігін жыл сайынғы бағалау жүйесі туралы» Қазақстан Республикасы Президентінің 2010 жылғы 19 наурыздағы № 954 Жарлығы

6. «Облыстық бюджеттен, республикалық маңызы бар қаланың, астана-ның, аудандардың (облыстық маңызы бар қалалардың) жергілікті атқарушы органдарының бюджеттерінен қаржыландырылатын атқарушы органдар қы-зметінің тиімділігіне бағалау жүргізу ережесін бекіту туралы» Қазақстан Ре-спубликасы Үкіметінің 2010 жылғы 14 маусымдағы № 573 Қаулысы

18 Астана - 28.03.2013ж.


ПРОБАЦИЯ



ЖОБАСЫНЫҢ

КОНЦЕПЦИЯСЫ 7. «Шартты түрде сотталған адамдарға әлеуметтік-құқықтық көмек көр-

сету қағидаларын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 28 сәуірдегі № 542 Қаулысы

4. БӨЛІМ

Қорытынды бөлім

Бірінші форумда «түрме реформасы» бойынша талқылау ұсынылады:• «Түрме орнына – пробация және электронды білезік» Концепциясы

Жобасы;• Аталған Жобаны жүзеге асыруға бағытталған заң жобалары.

Қазақстан Республикасының Бас прокуратурасы

Қазақстан Республикасының Ішкі істер министрлігі

КОНЦЕПЦИЯ ПРОЕКТА

«ВМЕСТО ТЮРЕМ – ПРОБАЦИЯИ ЭЛЕКТРОННЫЕ БРАСЛЕТЫ»

(в рамках вывода Казахстана из числа 50 стран, лидирующих по «тюремному населению»)

Астана – 2013

Генеральная прокуратура

Республики Казахстан

Министерство внутренних дел


20 Астана - 28.03.2013г.

КОНЦЕПЦИЯ

ПРОЕКТА

«ВМЕСТО

ТЮРЕМ


И ЭЛЕКТРОННЫЕ БРАСЛЕТЫ

»

СОДЕРЖАНИЕ

Раздел 1.........................................................................................21Видение развития системы пробации

I. Основание, цель и задачи Проекта.................................................21

II. Краткий обзор прошлых лет..........................................................22

III. Анализ текущей ситуации............................................................23

IV. Ключевые проблемы....................................................................26

V. Параметры развития системы пробации..........................................28

VI. Обзор зарубежного опыта.............................................................32

VII. Период исполнения ....................................................................33

VIII. Ожидаемые результаты...............................................................33

Раздел 2..........................................................................................34Основные принципы и инструменты развития системы пробации

I. Основные принципы развития системы............................................34

II. Инструменты реализации задач......................................................35

Раздел 3..........................................................................................35Перечень нормативных правовых актов, подлежащих изменению и дополнению в целях реализации Проекта

Раздел 4.........................................................................................35Заключительная часть

21Астана - 28.03.2013г.

КОНЦЕПЦИЯ

ПРОЕКТА

«ВМЕСТО

ТЮРЕМ


И ЭЛЕКТРО

ННЫЕ Б

РАСЛЕТЫ

»

Раздел 1.Видение развития системы пробации

I. Основание, цели и задачи Проекта

1. «У нас в системе наказания штрафы составляют менее 5%, исправи-тельные работы – 0,4%, общественные работы – 0%. Основным же видом наказания остается лишение свободы. Никто не занимается реабилитацией освободившихся из мест заключения. В результате они пополняют число преступников.».

(из Послания Главы государства народу Казахстана от 29 января 2010 года)

2. «В целях минимизации вовлечения граждан в сферу уголовной юсти-ции, экономии мер уголовной репрессии необходимо создать условия для более широкого применения уголовно-правовых мер, не связанных с изоля-цией от общества.».

(из Концепции правовой политики РК на период с 2010 по 2020 годы)

3. «Правительству до конца года совместно с правоохранительными ор-ганами, рассмотреть вопрос о расширении функции службы пробации и пе-речня лиц, в отношении которых возможно ее применение.».

(из протокольного поручения Главы государства на совещании по вопросу дальнейшей модернизации правоохранительной системы 30 января 2013 года)

Цель Проекта – до 2017 года вывести Казахстан из числа 50 стран, ли-дирующих по «тюремному населению».

Задачи Проекта: 1) внедрение системы электронного мониторинга за поведением лиц, со-

стоящих на учете службы пробации УИС;2) широкое применение постпенитенциарной пробации;3) ресоциализация и социальная адаптация лиц, освобожденных из мест

лишения свободы;4) предупреждение совершения ими новых преступлений (рецидива);5) внесение поправок в Программу развития уголовно-исполнительной

системы на 2012-2015 годы.

Основные идеи Проекта: «Электронные браслеты – твой шанс на свободу!»

22 Астана - 28.03.2013г.

КОНЦЕПЦИЯ

ПРОЕКТА

«ВМЕСТО

ТЮРЕМ



» «Свобода – это твой выбор!»«Свобода – это ответственность!»«Пробация – лучший контроль!»

II. Краткий обзор прошлых лет

В советское время Казахстан стал местом сосредоточения многих ис-правительно-трудовых колоний с численностью «тюремного населения» бо-лее 100 тыс. человек. В начале независимости (1991 год) по индексу «тю-ремного населения» наша страна была третьей после России и США.

С 1993 по 1996 годы число осужденных возросло с 64 до 94 тысяч. Этому способствовало исключение в 1993 году института условного осужде-ния.

В конце 90-х годов в связи с проведенными тремя амнистиями числен-ность осужденных снизилась до 84 тысяч.

С 1975 по 2000 годы в исправительных колониях отбывали наказания около 450 тыс. человек или каждая 9-ая казахстанская семья имела осу-жденного к лишению свободы.

К 2002 году «тюремное население» приблизилось к 90 тысячам, сохра-нив Казахстану 3-е место в международном рейтинге.

Беспрецедентным за последнее десятилетие по достигнутому эффекту является закон о гуманизации от 21.12.02 г.

- были смягчены санкции ряда статей УК, уменьшены сроки наступления права на условно-досрочное освобождение (далее - УДО);

- в течение 2003 года из колоний освободились условно-досрочно более 30 тыс. человек, а общее количество осужденных уменьшилось с 76 до 57 тысяч.

Но этот закон имел кратковременный эффект, т.к. в последующем тем-пы снижения «тюремного населения» резко замедлились: в 2004 году – на 4 980, а в 2005 – всего на 540 человек.

При такой динамике в 2006 году должен был начаться рост числа за-ключенных. Но здесь свою роль сыграл очередной, шестой по счету с 1991 года, акт амнистии. Освобождено – 3 626 человек и в отношении 1 406 осу-жденных – сокращены сроки.

Последующие три года характеризуются стабильным ростом «тюрем-ного населения»: в 2007 г. – на 4 500, в 2008 г. – на 2 700, в 2009 г. – на 4 700 человек, что обусловлено следующим:

23Астана - 28.03.2013г.

КОНЦЕПЦИЯ

ПРОЕКТА

«ВМЕСТО

ТЮРЕМ


И ЭЛЕКТРО

ННЫЕ Б

РАСЛЕТЫ

»

- был исчерпан и полностью реализован потенциал всех принятых ранее поправок, направленных на гуманизацию;

- отсутствие в этот период амнистии заключенных, которые всегда выпол-

няли роль своеобразных «отдушин» и разгружали пенитенциарные учреж-дения на непродолжительное время;

- смещение акцента в нормотворчестве и правоприменительной практике в сторону ужесточения уголовной ответственности и наказания.

Катализатором резкой наполняемости исправительных учреждений стал закон по вопросам уголовно-исполнительной системы от 26.03.07 г., ужесточивший требования к УДО:

- наложен запрет на УДО лиц, которые ранее уже освобождались;

- введен обязательный учет мнения потерпевшего;

Введение учета мнения потерпевшего в контексте восстановительного правосудия преследовала благородную цель. Однако на практике эти из-менения в законодательстве привели к отрицательному эффекту – резко сократилось число освобождаемых условно-досрочно.

III. Анализ текущей ситуации

С 2010 года в стране начался и продолжается очередной процесс гу-манизации, старт которому дал Глава государства в своем Послании народу Казахстана от 29 января 2010 года, указав на необходимость гуманизации законов и повышения их качества.

Расширение применения мер наказания, не связанных с изоляцией от общества, возможность осужденных напрямую обращаться в суды по вопро-сам УДО, минуя комиссии при администрациях учреждений, на протяжении последних трех лет способствовали тенденции к снижению «тюремного на-селения» более чем на 15 тыс. человек.

Согласно информации Международного центра тюремных исследова-ний Казахстан по индексу «тюремного населения» переместился с 13-го ме-ста по итогам 2009 года на 22-ое в 2010, затем на 31-ое место по итогам 2011, что, бесспорно, является существенным достижением за такой проме-жуток времени.

Снижение с 2009 года количества осужденных судами к реальному ли-

24 Астана - 28.03.2013г.

КОНЦЕПЦИЯ

ПРОЕКТА

«ВМЕСТО

ТЮРЕМ



»

шению свободы (с 18 790 до 9 313). К примеру, в 2012 году вместо лишения свободы судами на 25% больше применялось ограничение свободы, ранее составлявшее всего 2%.

В итоге, на сегодня 95% оставшегося спецконтингента – это осужденные

за тяжкие и особо тяжкие преступления.

Анализ динамики рецидивной преступности показал, что за последние три года наблюдается тенденция к росту. Если в 2011 году этот показатель составил 12%, то 2012 году – рост до 15%.

25Астана - 28.03.2013г.

КОНЦЕПЦИЯ

ПРОЕКТА

«ВМЕСТО

ТЮРЕМ


И ЭЛЕКТРО

ННЫЕ Б

РАСЛЕТЫ

»

Львиная доля повторных преступлений (93,7%) совершаются лицами, состоящими на профилактическом учете в органах внутренних дел.

Основные 4 причины роста рецидивной преступности:

1) изживший себя советский метод формального профилактического уче-та и контроля, заключающийся в заведении личных дел и регистрационных отметок;

85%

3%

4%

1%

2% 5%

- 11328

- 202

- 240

- 14

- 33

- 275

93,7%

26 Астана - 28.03.2013г.

КОНЦЕПЦИЯ

ПРОЕКТА

«ВМЕСТО

ТЮРЕМ



»

2) отсутствие специализированного органа, ответственного за комплекс-ную работу по реабилитации и социальной адаптации лиц, освободившихся из мест лишения свободы;

3) нерациональное разграничение полномочий в деятельности уголов-но-исполнительных инспекций и административной полиции, порождающее дублирование контрольных функций и отсутствие зон их ответственности;

4) длительность и волокита прохождения процедур внедрения системы электронного мониторинга.

В Казахстане с 2012 года применяется одна модель - приговорная про-бация в отношении условно осужденных. За год из 5 858 условно осужден-ных суды установили пробацию в отношении 2 180 чел. (37%). Несмотря на пилотный характер, отсутствие опыта, специальных знаний и полномочий, службе пробации удалось добиться снижения рецидивной преступности. Если всеми условно осужденными совершено 202 преступлений, то находя-щимися под пробационным контролем только 15 (7,4%).

Главой государства 30 января 2013 года дано поручение Правитель-ству совместно с правоохранительными органами рассмотреть вопрос по расширению функций службы пробации и перечня лиц, в отношении кото-рых возможно применение пробации.

В этой связи назрела необходимость внедрения постпенитенциарной модели пробации, особенно в отношении условно досрочно освобожденных и лиц, находящихся под административным надзором.

IV. Ключевые проблемы

Существует ряд причин, препятствующих снижению уровня рецидивной преступности и сокращению «тюремного населения»:

1. Лишение свободы остается доминирующим видом наказанияЛишение свободы в общей структуре наказаний - 41%, а в европейских

странах этот показатель в среднем не превышает 10%.

2. Репрессивность уголовного законодательстваСреднестатистический срок лишения свободы в Казахстане - 8,5 лет. Со-

гласно ст. 48 УК лишение свободы назначается на срок:- за тяжкие преступления - до 12 лет;- за особо тяжкие – до 20 лет либо пожизненно;- по совокупности преступлений и ряду других оснований, связанных с

27Астана - 28.03.2013г.

КОНЦЕПЦИЯ

ПРОЕКТА

«ВМЕСТО

ТЮРЕМ


И ЭЛЕКТРО

ННЫЕ Б

РАСЛЕТЫ

»

неисполнением смертной казни – до 25 лет;- по совокупности приговоров – до 30 лет. В то же время во многих зарубежных странах максимальный срок тюрем-

ного заключения не превышает 15 лет.3. Влияние тюремной субкультуры- отрядно-барачное содержание (от 50 до 100 человек в помещении); - неэффективность индивидуально-воспитательной работы;- низкая трудозанятость осужденных (48%);- не обеспечена личная безопасность.

4. Затратность для государства содержания в закрытых пенитен-циарных учрежденияхВ 2012 году расходы на содержание одного осужденного к лишению сво-

боды составили 580 тыс. тенге.В 2012 году объем расходов на содержание пенитенциарной системы со-

ставил 45 млрд., а в 2013 году – увеличены до 48 млрд.

5. Отсутствие центров по социальной адаптации и реабилитации лиц, освобожденных из мест лишения свободыС января 2011 года функция по социальной адаптации лиц, отбывших на-

казания, полностью передана из пенитенциарной системы в ведение мест-ных исполнительных органов.Однако в Казахстане имеются лишь два специализированных реабили-

тационных центра для лиц, освобожденных из мест лишения свободы - в Шымкенте и Павлодаре.

6. Трудности при устройстве на работу после освобожденияИз пенитенциарных учреждений освободилось:- в 2010 году – 19 тыс.;- в 2011 году – 15 тыс.;- в 2012 году – около 13 тыс. Из 13 тыс. освобожденных в 2012 году трудоустроено 3 866 (30%) чело-

век, в т.ч. при содействии местных исполнительных органов – 1 078 (27,8%) и 251 направлено на обучение. Всего местными исполнительными органами установлено 5 448 квот для трудоустройства освобожденных из мест лише-ния свободы.

7. Высокая нагрузка на сотрудников уголовно-исполнительных инспекций (далее – УИИ)Нагрузка на одного сотрудника УИИ составляет по числу прошедших по

учетам – 25, при этом уменьшение произошло за счет акта амнистии.

28 Астана - 28.03.2013г.

КОНЦЕПЦИЯ

ПРОЕКТА

«ВМЕСТО

ТЮРЕМ



»

8. Слабое материально-техническое обеспечение УИИПо республике в 240 УИИ имеются всего 3 единицы автотранспорта. Из

240 инспекций 208 не имеют своих помещений.9. Низкий размер зарплаты сотрудников УИИВ среднем, инспектор получает до 60 тыс. тг. в месяц.

V. Параметры развития системы

Вышеизложенные обстоятельства и ключевые проблемы указывают на не-обходимость оказания социально-правовой помощи осужденным к наказа-ниям, не связанным с изоляцией от общества, и лицам, освобожденным из мест лишения свободы, а также совершенствования форм и методов кон-троля за их поведением.Предлагается создать постпенитенциарную модель пробации на базе УИИ

и внедрить электронные средства мониторинга.Ожидаемые результаты – снижение рецидива и соответственно «тюрем-

ного населения». Для этого необходимо принятие ряда законодательных, организаци-

онных и правоприменительных мер.

1. ЗАКОНОДАТЕЛЬНЫЕ МЕРЫ

В рамках работы над новыми редакциями Уголовного, Уголовно-процессу-ального и Уголовно-исполнительного кодексов предлагается:

1.1. Уголовный кодекс:

• пересмотреть устоявшийся подход к определению общественной опас-ности деяний;

• ввести двухзвенную систему уголовно наказуемых деяний, состоящую не только из преступлений, но и уголовных проступков;

• пересмотреть систему уголовных наказаний, сделав акцент на более широкое применение мер, альтернативных лишению свободы в виде штра-фа, ареста, общественных работ и ограничения свободы;

• ввести «стимулы» для добровольного возмещения ущерба и содей-ствия борьбе с организованной преступностью:

- возможность условно-досрочного освобождения от отбывания наказа-ния;

29Астана - 28.03.2013г.

КОНЦЕПЦИЯ

ПРОЕКТА

«ВМЕСТО

ТЮРЕМ


И ЭЛЕКТРО

ННЫЕ Б

РАСЛЕТЫ

»

- замена или сокращение срока назначенного судом наказания при пол-ном возмещении причиненного вреда потерпевшей стороне;

• изменить конструкцию и реформировать нормы об уголовной ответ-ственности за незаконный оборот наркотиков и их аналогов;

• распространить пробационный контроль, действующий в отношении лиц, условно-досрочно освобожденных, на институты ограничения свободы, а также включить в проект как принудительная мера воспитательного воз-действия;

• изменить институт рецидива преступления, который теперь учитывает совершение только тяжких и особо тяжких преступлений;

• по примеру ряда стран (Литвы, Украины и др.) ввести институт услов-ного освобождения от уголовной ответственности с установлением поручи-тельства (залога);

• рассмотреть вопрос о сокращении основных видов наказаний, в част-ности, ограничения по воинской службе;

• ввести наказания, применяемые к юридическим лицам;

1.2. Уголовно-процессуальный кодекс:

• изменить первоначальную стадию уголовного процесса путем исклю-чения стадии доследственной проверки и возбуждения уголовного дела;

• упростить досудебное производство: ввести понятие «досудебное расследование»;

• исключить возвращение судом дел на дополнительное расследование;

• ввести понятие «процессуальное соглашение» или так называемую «сделку»;

• на фоне внедряемого института медиации упростить работу следствен-ных органов и максимально сократить волокиту в досудебном производстве и, тем самым, повысить её эффективность;

• законодательно расширить сферы применения альтернативных мер пресечения, не связанных с лишением свободы;

1.3. Уголовно-исполнительный кодекс:

• изменить порядок и условия исполнения отдельных видов уголовных наказаний и иных мер уголовно-правового воздействия;

• пересмотреть механизмы общественного контроля за деятельностью

30 Астана - 28.03.2013г.

КОНЦЕПЦИЯ

ПРОЕКТА

«ВМЕСТО

ТЮРЕМ



» учреждений и органов, исполняющих уголовные наказания;

• усовершенствовать условия и порядок исполнения наказаний в виде исправительных работ;

• предусмотреть порядок и условия исполнения уголовных наказаний в отношении юридических лиц;

• в целях расширения возможности использования альтернативных ли-шению свободы наказаний совершенствовать механизмы исполнения (отбы-вания) таких наказаний, как штраф, привлечение к общественным работам, а также наказаний, которые могут применяться только в качестве дополни-тельных;

• определить и конкретизировать условия выполнения общественных работ, чтобы упростить порядок привлечения к ним и расширить сферу его применения;

• осуществить переход к покамерному содержанию осужденных, при ко-тором они, имея в дневное время возможность передвижения и межличност-ного общения в пределах учреждения, в ночное время были бы изолирова-ны в отдельном помещении;

• ввести отдельную главу, регламентирующую порядок и условия ис-полнения наказания в виде лишения свободы при покамерном содержании осужденных;

1.4. Законопроект «О внесении изменений и дополнений в некото-рые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам рас-ширения деятельности службы пробации»:

• изменяет порядок выдачи документов осужденным при их освобожде-нии из мест лишения свободы;

• предусматривает установление пробационного контроля в отношении лиц, состоящих под административным надзором и условно-досрочно осво-божденных из мест лишения свободы;

• определяет конкретные сроки прибытия к избранному месту житель-ства лиц, находящихся под адмнадзором, за нарушение которых наступает уголовная ответственность;

• закрепляет в законодательстве порядок применения систем электрон-ного мониторинга за лицами, в отношении которых установлен адмнадзор.

2. ОРГАНИЗАЦИОННЫЕ МЕРЫ

31Астана - 28.03.2013г.

КОНЦЕПЦИЯ

ПРОЕКТА

«ВМЕСТО

ТЮРЕМ


И ЭЛЕКТРО

ННЫЕ Б

РАСЛЕТЫ

»

2.1. Разграничить контрольные функции и полномочия между Комитета-ми административной полиции и уголовно-исполнительной системы в сфере профилактики правонарушений.

2.2. Расширить круг лиц, в отношении которых возможно применение электронных средств мониторинга.

2.3. Обеспечить автоматизированный контроль за постановкой на учет лиц, состоящих под адмнадзором и условно-досрочно освобожденных из мест лишения свободы.

2.4. На базе одной из колоний-поселений апробировать европейский опыт ресоциализации лиц, осужденных за совершение особо тяжких пре-ступлений путем их перевода за 6 месяцев до отбытия срока наказания по типу ранее существовавших «переходных домов».

2.5. Улучшить качество оказания местными исполнительными органами социально-правовой помощи осужденным, состоящим на учете службы про-бации уголовно-исполнительной системы путем введения нового критерия в систему оценки эффективности деятельности госорганов.

2.7. Создать во всех регионах центры реабилитации и социальной адап-тации лиц, освобожденных из мест лишения свободы, в т.ч. с возможностью проживания и получения временной регистрации по месту жительства.

2.8. Увеличить квоты рабочих мест для лиц, освобожденных из мест ли-шения свободы и условно осужденных;

2.9. Определить в каждом сельском округе объекты, где обеспечивается исполнение наказания в виде общественных работ.

3. ПРАВОПРИМЕНИТЕЛЬНЫЕ МЕРЫ

3.1. В целях обеспечения правильного и единообразного разрешения вопросов, возникающих в судебной практике при назначении наказания в виде лишения свободы, государственные обвинители должны ориентиро-вать суды:

-на назначение справедливого, необходимого и достаточного для исправ-ления виновного наказания и предупреждения новых преступлений;

-на соблюдение принципа индивидуализации наказания;

-на применение лишения свободы в случаях, когда это отвечает интере-сам безопасности потерпевшего, общества, если менее строгий его вид не сможет обеспечить достижение целей наказания;

32 Астана - 28.03.2013г.

КОНЦЕПЦИЯ

ПРОЕКТА

«ВМЕСТО

ТЮРЕМ



» -мотивировать решение о назначении наказания в виде лишения свободы при наличии другого менее строгого наказания.

3.2. При применении уголовно-правовых мер наряду с характером и сте-пенью общественной опасности преступления, обстоятельствами, смягчаю-щими и отягчающими наказание, придавать значение личности виновного, учитывать возможности влияния назначенного наказания на процесс ресо-циализации осужденного.

3.3. Применение меры пресечения в виде ареста не должно учитываться судами при назначении наказания и служить поводом к обязательному при-менению лишения свободы.

3.4. Обеспечить законность и обоснованность судебных постановлений, вынесенных при разрешении вопросов, связанных с исполнением пригово-ра.

VI. Опыт зарубежных стран

Службы пробации В Дании, Швеции, Финляндии и Норвегии, где фиксируется сравнительно

невысокий уровень преступности, государственная служба пробации пред-ставляет собой госучреждение, которое заботится об общественной безо-пасности, работая с людьми, которые отбывают уголовное наказание не в местах лишения свободы, а в обществе (условные наказания, принудитель-ные работы), и помогает бывшим заключенным вернуться в общество. Основные направления работы служб пробации – развитие и организация

политики исполняемых в обществе уголовных наказаний и оказание помощи лицам после освобождения из учреждений лишения свободы.

Система электронного мониторингаНа сегодняшний день более 60 стран мира активно используют электрон-

ные браслеты как альтернативную меру наказания. Особенно активно такие меры контроля над преступниками используются в США, Великобритании и странах Евросоюза.

В США начиная с 1990 г. все штаты и федеральное законодательство стали использовать электронный мониторинг. Ежедневно мониторингу под-вергаются около 100 тыс. американцев. Электронный мониторинг назнача-ется, как правило, тем преступникам, которые совершили ненасильственные преступления либо использование насилия при совершении преступления было «случайным». Расходы на электронный мониторинг в 4 раза ниже, чем расходы на тюремное заключение.

В Швеции электронный контроль за осужденными представляет собой разновидность надзора и называется «интенсивный надзор с применением

33Астана - 28.03.2013г.

КОНЦЕПЦИЯ

ПРОЕКТА

«ВМЕСТО

ТЮРЕМ


И ЭЛЕКТРО

ННЫЕ Б

РАСЛЕТЫ

»

электронного мониторинга». Его суть – и по месту жительства, и по месту ра-боты осужденного (с согласия работодателя) к телефону подключается ком-пьютер, а на ногу осужденному (лодыжку) крепится специальный браслет. При осуществлении данного вида надзора работником службы пробации со-вместно с осужденным составляется расписание – когда надо приходить в службу пробации, когда – на работу и во сколько должен находиться дома. Надзор также применяется и в отношении осужденных, отбывающим нака-зание в виде лишения свободы сроком более 2 лет, которым до окончания срока осталось 4 месяца.

Во Франции число лиц, приговоренных к альтернативным лишению свободы видам наказания, и в отношении которых применен электронный контроль, в 3 раза превышает число приговоренных к лишению свободы. Кроме того, во Франции лица, осужденные за сексуальные преступления на срок пять и более лет лишения свободы, после выхода на свободу обязаны носить электронные браслеты.

В Великобритании с 2004 г. электронное слежение в обязательном порядке применяется к преступникам-рецидивистам и педофилам, осво-божденным из тюрем, условно осужденным.

В Германии на электронный браслет могут рассчитывать не только

осужденные на небольшие сроки, но и все, кто может претендовать на ус-ловно-досрочное освобождение.

Изучение зарубежного опыта показывает, что применение электронного браслета в Казахстане возможно в отношении:

условно осужденных;

осужденных к ограничению свободы;

условно-досрочно освобожденных;

лиц, в отношении которых установлен адмнадзор.

VII. Период исполнения

Реализация Проекта будет осуществлена в два этапа:I этап – разработка и принятие законодательных, организационных и

иных документов (2013 год). II этап – реализация Проекта (2014-2016 годы).

VIII. Ожидаемые результаты

более эффективное обеспечение защиты прав, свобод и законных ин-тересов человека и гражданина от противоправных посягательств;

34 Астана - 28.03.2013г.

КОНЦЕПЦИЯ

ПРОЕКТА

«ВМЕСТО

ТЮРЕМ



»

снижение рецидивной преступности, в т.ч. среди осужденных за особо тяжкие преступления, приверженцев религиозного экстремизма и террориз-ма;

сокращение «тюремного населения» и экономия бюджетных расходов за счет этого;

получение осужденными образования, профессии, их трудоустройство, лечение и др.;совершенствование системы профилактики правонарушений, а также

выявление, изучение, устранение способствующих им причин и условий;

внедрение новых моделей института пробации с усилением контроля путем применения систем электронного мониторинга;

обеспечение участия граждан и организаций в профилактике право-нарушений;

возвращение в общество законопослушных граждан;

Раздел 2.Основные принципы и инструменты

развития института пробации

I. Основные принципы

законность;равенство всех перед законом;гуманизм, демократия и гласность;дифференциация и индивидуализация применения и исполнения на-

казаний;защита прав и законных интересов общества и государства;соблюдение гарантии прав и свобод граждан, неприкосновенности

частной жизни, приоритета превентивных мер профилактики правонаруше-ний над репрессивными; неотвратимость уголовных наказаний;своевременность, прозрачность и непрерывность процесса ресоциали-

зации осужденных к жизни на свободе;поэтапность и наступательность мер по модернизации уголовно-ис-

полнительной системы;комплексность и системность принимаемых мер;

35Астана - 28.03.2013г.

КОНЦЕПЦИЯ

ПРОЕКТА

«ВМЕСТО

ТЮРЕМ


И ЭЛЕКТРО

ННЫЕ Б

РАСЛЕТЫ

»

ориентированность процесса модернизации на формирование в обще-стве правопослушного поведения и уважения к правоохранительной систе-ме государства.

II. Инструменты реализации задач

внедрение системы электронного мониторинга;введение автоматизированного контроля за постановкой на учет лиц,

состоящих под административным надзором и условно-досрочно осво-божденных из мест лишения свободы;приказы МВД и Генеральной прокуратуры;законопроект по вопросам расширения деятельности службы проба-

ции.

Раздел 3.Перечень нормативных правовых актов, подлежащих изменению

и дополнению в целях реализации Проекта

1. Уголовный кодекс Республики Казахстан. 2. Уголовно-процессуальный кодекс Республики Казахстан.3. Уголовно-исполнительный кодекс Республики Казахстан.4. Закон «Об административном надзоре за лицами, освобожденными из

мест лишения свободы» от 15 июля 1996 года. 5. Указ Президента РК от 19 марта 2010 года № 954 «Об утверждении

Системы ежегодной оценки эффективности деятельности центральных го-сударственных и местных исполнительных органов областей, города респу-бликанского значения, столицы».

6. Постановление Правительства РК от 14 июня 2010 года № 573 «Об утверждении Правил проведения оценки эффективности деятельности ис-полнительных органов, финансируемых из областного бюджета».

7. Постановление Правительства РК от 28 апреля 2012 года № 542 «Об утверждении Правил оказания социально-правовой помощи условно осу-жденным».

Раздел 4.Заключительная часть

Предлагается обсудить на Первом форуме по «тюремной реформе»:Проект Концепции «Вместо тюрем – пробация и электронные брасле-

ты»;Законопроекты, направленные на реализацию данного Проекта.

Генеральная прокуратура


Министерство внутренних дел Республики Казахстан

THE CONCEPT OF THE PROJECT «PROBATION AND ELECTRONIC BRACELETS

INSTEAD OF PRISONS»

(in a framework of bringing Kazakhstan out of the 50 countries leading in «prison population»)

Astana 2013

General Prosecutor’s Offi ce

of the Republic of Kazakhstan

Ministry of Internal Affairs of the Republic

of Kazakhstan

38 Астана - 28.03.2013

THE

CO

NCEP

T O

F TH

E PR

OJE

CT

«PRO

BAT

ION

AN

D E

LECTR

ON

IC B

RACEL

ETS I

NSTE

AD

OF

PRIS

ON

S» CONTENTS

Section 1.........................................................................................39Vision of the development of the probation system

I. Basis, purpose and objectives of the Project........................................39

II. Brief overview of the past................................................................40

III. Analysis of current situation...........................................................41

IV. Key problems...............................................................................44

V. Parameters of the development of the probation system......................45

VI. Review of foreign experience..........................................................49

VII. Period of implementation..............................................................50

VIII. Expected results..........................................................................51

Section 2.........................................................................................51Basic principles and instruments of development of the probation

system

I. Basic principles of development of the system.....................................51

II. Instruments of implementing the tasks.............................................52

Section 3.........................................................................................52List of normative legal acts subject to change and completion in order to implement the project

Section 4.........................................................................................52Concluding part

39Астана - 28.03.2013

THE C

ON

CEPT O

F THE PR

OJEC

T «PRO

BATIO

N A

ND

ELECTR

ON

IC B

RACELETS

INSTEA

D O

F PRIS

ON

S»

Section 1.Vision of the development of the probation system

I. Basis, purpose and objectives of the Project

1. «In our punishment system fi nes are less than 5%, corrective labor - 0.4%, public works - 0%. The basic kind of punishment is imprisonment. No one is en-gaged in rehabilitation of people released from prison. As a result, they replenish the number of criminals.».

(from the President’s Address to the people of Kazakhstan, January 29, 2010)

2. «In order to minimize the involvement of citizens in the area of criminal justice, economy measures of criminal repression it is necessary to create con-ditions for a more widespread use of the criminal law, not connected with the isolation from society.».

(from the Concept of Legal Policy of the Republic of Kazakhstan from 2010 to 2020)

3. «By the end of the year, in cooperation with law enforcement agencies, Government must consider the question of expanding the functions of the pro-bation service and the list of persons to whom it may use».

(from the protocol instruction of the President at a meeting on the further modernization of the law enforcement system, January 30, 2013)

The Purpose of the Project is to bring Kazakhstan out of the 50 countries, leading in «prison population».

The Objectives of the Project:

1) introduction of electronic monitoring the behavior of persons who are reg-istered with the probation service of the penal enforcement system (PES);

2) a wide use of postpenitentiary probation;3) resocialization and social adaptation of persons released from prison;4) prevention of their committing new crimes (recidivism);5) amending the Development Programme of the penal enforcement system

for 2012-2015.

The Main ideas of the project:

• «Electronic bracelets - your chance to be free!!»• «Freedom - it’s your choice!»• «Freedom is responsibility!»• «Probation - the best control!»

40 Астана - 28.03.2013

THE

CO

NCEP

T O

F TH

E PR

OJE

CT

«PRO

BAT

ION

AN

D E

LECTR

ON

IC B

RACEL

ETS I

NSTE

AD

OF

PRIS

ON

S»

II. Brief overview of the past.

• In Soviet times, Kazakhstan has become a location of the concentration of many correctional labor colony with the number of «prison population» of more than 100 thousand people. At the beginning of independence (1991), our coun-try was third after Russia and the US by the index of «prison population».

• From 1993 to 1996 the number of prisoners increased from 64 to 94 thou-sand. This was facilitated by the exclusion of the Institute of probation in 1993.

• In the late 90’s the number of convicts decreased to 84 thousand in con-nection with the three amnesties.

• From 1975 to 2000, about 450 thousand people were serving sentences in correctional facilities or every ninth Kazakhstan family had a person sentenced to imprisonment.

• By 2002, the «prison population» approached 90 thousand, retaining third place of Kazakhstan in the international rating.

• In the last decade, the law on humanization of 12.21.02 is unprecedented according to the achieved effect.

- sanctions of several articles of the Criminal Code, dates of the right to con-ditional early discharge (hereinafter - CED) were reduced;

- during 2003, more than 30 thousand people were released from the colonies on parole, and the total number of convicts was reduced from 76 to 57 000.

•n But this law had a short-term effect, as later the rate of decline of the «prison population» slowed sharply: in 2004 - by 4980, and in 2005 - only by 540 people.

• With such dynamics, the growth in the number of prisoners was due to begin in 2006. But here another act of amnesty, the sixth in succession since 1991 has played its part. Freed - 3626 people and for 1406 prisoners - reduced the time.

• The next three years are characterized by stable «prison population» growth: in 2007 - by 4500, in 2008 - by 2700, in 2009 - by 4700 people, which is due to:

- the potential of all previously adopted amendments aimed at humanization was exhausted and completely implemented;

- absence of amnesty of prisoners during this period, who have always played

the role of special «vents» and unloaded penitentiary institutions for a short time;

41Астана - 28.03.2013

THE C

ON

CEPT O

F THE PR

OJEC

T «PRO

BATIO

N A

ND

ELECTR

ON

IC B

RACELETS

INSTEA

D O

F PRIS

ON

S»

- shift of emphasis in the rule-making and enforcement practices towards toughening criminal responsibility and punishment.

• The law on the penal enforcement system of 26.03.07, that tightened the requirements for CED became the catalyst for the a sharp population density in correctional institutions:

- a ban is imposed on CED persons who have previously released;

- compulsory account of the victim’s view is introduced;

Introduction of account of the victim’s view in the context of restorative justice pursued a noble goal. However, these changes in the law have led to a negative effect - the number released on parole reduced dramatically.

III. Current situation analysis

• Since 2010, the regular process of humanization began, and continues in the country, which the President gave a start in his address to the people of Kazakhstan, January 29, 2010, highlighting the need to humanize the laws and enhance their quality.

• Increasing application of punitive measures, not related to isolation from society, convicted person’s opportunity to apply to the courts directly on CED, bypassing the commission under the facility administration, promoted the ten-dency to decrease «prison population» of more than 15 thousand people in the last three years.

• According to the International Centre for Prison Studies, the index «prison population» Kazakhstan has moved from 13th place in 2009, the 22nd in 2010, then to 31st place in 2011, which, undoubtedly, is a signifi cant achievement in such a period of time.

• Since 2009, the decrease in the number of persons convicted by the courts to real deprivation of liberty (from 18 790 to 9313). For example, in 2012, in-stead of imprisonment by the courts the restriction of liberty was used to 25% more, which previously was only 2%.

42 Астана - 28.03.2013

THE

CO

NCEP

T O

F TH

E PR

OJE

CT

«PRO

BAT

ION

AN

D E

LECTR

ON

IC B

RACEL

ETS I

NSTE

AD

OF

PRIS

ON

S»

As a result, today 95% of the remaining special contingent is the ones, who have been convicted for grave and especially grave crimes.

• Analysis of the dynamics of recidivism showed that over the past three years, there is a tendency to growth. If in 2011 the fi gure was 12%, in 2012 - growth to 15%.

43Астана - 28.03.2013

THE C

ON

CEPT O

F THE PR

OJEC

T «PRO

BATIO

N A

ND

ELECTR

ON

IC B

RACELETS

INSTEA

D O

F PRIS

ON

S»

• The lion’s share of of repeated crimes (93.7%) are committed by persons in the preventive supervision in the police.

• Four main reasons for the growth of recidivism:

1) outdated Soviet method of formal preventive supervision and control, con-sisting in keeping personal fi les and registration notes;

2) lack of a specialized body responsible for the comprehensive work on the rehabilitation and social adaptation of persons who are released from prison;

3) irrational delineation of powers in the activities of the criminal-executive inspections and administrative police that create duplication of control functions and the absence of their areas of responsibility;

4) duration and red tape in the procedure of introduction of electronic moni-toring.

44 Астана - 28.03.2013

THE

CO

NCEP

T O

F TH

E PR

OJE

CT

«PRO

BAT

ION

AN

D E

LECTR

ON

IC B

RACEL

ETS I

NSTE

AD

OF

PRIS

ON

S» • In Kazakhstan in 2012 used one model - sentence of probation in respect of

probationers. In one year courts found probation regarding 2180 people. (37%) from 5858 probationers. Despite the pilot character, lack of experience, special knowledge and authority, probation service managed to reduce recidivism. If the 202 crimes were committed by all probationers, only 15 (7,4%) has been com-mitted by those who are under probation supervision.

• January 30, 2013 Head of State instructed the government and law en-forcement authorities to consider the issue of expanding the functions of the probation service and the list of persons in respect of whom it is possible to use probation.

• In this regard, there is a need introducing post-penitentiary probation model, especially for parole and persons under administrative supervision.

IV. Key problems

There are several reasons preventing reduction of recidivism and «prison pop-ulation»:

1. Deprivation of liberty remains the dominant form of punishment

Deprivation of liberty in the overall structure of sentences - 41%, and in Eu-ropean countries, this average fi gure does not exceed 10%.

2. Repressiveness of criminal legislation

The average term of imprisonment in Kazakhstan - 8.5 years. According to Art.48 of Criminal Code, deprivation of liberty is appointed for a term:

- for grave crimes - up to 12 years;- for especially grave - up to 20 years or for life;- for multiple offenses and a number of other reasons related to the failure of

the death penalty - up to 25 years;- for cumulative sentences - up to 30 years. At the same time, in many foreign countries, the maximum term of imprison-

ment does not exceed 15 years.

3. Infl uence of the prison subculture

- barrack maintenance (from 50 to 100 people in the barrack); - ineffi ciency of individual educational work;- low level of labor employment of convicts (48%);- personal security is not guaranteed.

45Астана - 28.03.2013

THE C

ON

CEPT O

F THE PR

OJEC

T «PRO

BATIO

N A

ND

ELECTR

ON

IC B

RACELETS

INSTEA

D O

F PRIS

ON

S»

4. Costs on maintaining closed penitentiary institutions for the state.In 2012, the cost of maintaining a convict to deprivation of liberty was 580

thousand KZT.In 2012, the cost of maintaining penitentiary system was 45 billion, and in

2013 - increased to 48 billion.

5. Lack of centers for social adaptation and rehabilitation of persons released from places of imprisonment

Since January 2011, the function of social adaptation of persons who have served their punishment, fully transferred from the penitentiary system to the local authorities..

However, in Kazakhstan there are only two specialized rehabilitation centers for persons released from places of imprisonment - in Shymkent and Pavlodar.

6. Diffi culties in employment after releaseFreed from penitentiary institutions:- в 2010 году – 19 тыс. in 2010 - 19 thousand;- в 2011 году – 15 тыс. in 2011 - 15 thousand;- в 2012 году – около 13 тыс in 2012 - about 13 thousand.In 2012, 3,866 (30%) from 13 thousand released persons were employed,

including 1078 (27.8%) with the assistance of local agencies and 251 - aimed at training. Total 5448 quotas - established by the local executive bodies for em-ployment released from prison.

7. High load on the offi cers of the criminal-executive inspections

(hereinafter - CEI) Load per staff member CEI is by the number of the registered - 25, and the

decrease was due to the act of amnesty.

8. Weak logistics in CEI There are only 3 units of motor transport in 240 CEI In the republic. 208 of

240 inspections do not have their premises.

9. The low wages of CEI employees On average, the inspector receives 60 thousand KZT a month.

V. Parameters of the development of the probation system

The above facts and key problems point to the need for social and legal assistance to convicts to punishment, not related to isolation from society, and persons, released from prison, as well as improvement of the forms and methods to control their behavior.

46 Астана - 28.03.2013

THE

CO

NCEP

T O

F TH

E PR

OJE

CT

«PRO

BAT

ION

AN

D E

LECTR

ON

IC B

RACEL

ETS I

NSTE

AD

OF

PRIS

ON

S» It is proposed to establish post-penitentiary model of probation on the basis

of CEI and to implement electronic monitoring.Expected results - reducing recidivism and therefore «prison population». This requires the adoption of a number of legislative, organizational and

enforcement measures.

1. LEGISLATIVE MEASURES

Within the work on the new versions of the Criminal, Criminal Procedure and Correctional Code proposed:

1.1. Criminal Code:

• to revise of a well-established approach to the defi nition of socially danger-ous acts;

• to introduce a two-tier system of penal offenses, consisting not only of the crimes, but also criminal offenses;

• to review the system criminal punishments, focusing on the wider appli-cation of measures, alternative to imprisonment to a fi ne, arrest, public works and restriction of liberty;

• to introduce «incentives» for damage voluntary compensation and contri-bution to the fi ght against organized crime:

- the possibility of parole from the sentence;

- the replacement or reduction of the sentence to a full compensation of the damage caused to the injured party;

• to redesign and reform the standards on criminal liability for traffi cking in drugs and their analogs;

• to spread a probationary monitoring, acting against parolees, the institu-tions of restraint of liberty; and to include it in the project as a coercive mea-sure of the educational infl uence;

• to change the Institute of a crime recidivism, which now takes into account only the commission of grave and gravest crimes;

• following the example of some countries (Lithuania, Ukraine, etc.) to intro-duce the institute of conditional release from criminal liability with the estab-lishment of the guarantee (collateral);

47Астана - 28.03.2013

THE C

ON

CEPT O

F THE PR

OJEC

T «PRO

BATIO

N A

ND

ELECTR

ON

IC B

RACELETS

INSTEA

D O

F PRIS

ON

S»

• to consider reducing the basic penalties, in particular, restrictions on mili-tary service;

• to introduce penalties applicable to legal persons;

1.2. Code of Criminal Procedure:

• to change the initial stage of the criminal process by eliminating the pre-in-vestigation stage and criminal proceedings;

• to simplify pre-trial proceedings: to introduce the concept “pre-trial investi-gation”;

• to avoid criminal cases be returned by the court for the further investiga-tion;

• to introduce the concept «procedural agreement» or so-called «deal»;

• against the background of the implemented mediation Institute to simplify the work of investigatory powers and to minimize the red tape in pre-trial pro-ceedings and, thus, to increase its effectiveness;

• to expand legislatively the scope of the alternative measures, not involving deprivation of liberty;

1.3.Penal Code: • to change the order and conditions of execution of certain types of criminal

penalties and other measures of criminal law;

• to review the mechanisms of public control over the activities of institutions and bodies, executing criminal penalties;

• to improve the conditions and the execution order of the sentences as a hard labor;

• to foresee the procedure and conditions of criminal penalties execution for legal persons;

• to increase the use of alternative punishments to imprisonment to improve the enforcement mechanisms (serving) such penalties as fi nes, community ser-vice, as well as penalties that can be applied only as additional;

• to identify and specify the terms of public works to simplify the procedure for bringing to them and broadening its scope;

48 Астана - 28.03.2013

THE

CO

NCEP

T O

F TH

E PR

OJE

CT

«PRO

BAT

ION

AN

D E

LECTR

ON

IC B

RACEL

ETS I

NSTE

AD

OF

PRIS

ON

S» • to realize the transition to a prison-cell basis in which convicts would have

the possibility of movement and interpersonal communication at day time with-in the institution, while during the night they would be isolated in a separate room;

• to introduce a separate chapter, which regulates the terms and conditions

of the imprisonment penalty on convicts cell basis;

1.4. The draft law «On amendments and additions to some legislative acts of the Republic of Kazakhstan on the expansion of the probation service»:

• administrative supervision, the violation of which leads to the criminal re-sponsibility;

• the administrative supervision has been set.

2. ORGANIZATION MEASURES

2.1. To differentiate control functions and powers between the administrative committees of police and prison system in the fi eld of crime prevention.

2.2. To expand the number of persons in respect of whom the use of electron-

ic monitoring is possible.

2.3. To provide the automated control over the registration of persons em-ployed under the administrative supervision and parole from prison.

2.4. On the basis of one of the settlement colonies to approve the European experience of re-socialization of persons convicted of the most serious crimes by transferring them for the 6 months prior to the departure of the sentence according to the type of pre-existing “transitional homes.”

2.5. To improve the quality of local agencies providing social and legal assis-tance to convicts, registered in the probation service of the correctional system through the introduction of a new criterion in evaluating the performance of government agencies.

2.6. In all regions to establish centers of the rehabilitation and social adap-tation of persons released from prison, including the ability to stay and to get a temporary residence registration.

2.7. To increase the quota of jobs for people released from prison and proba-tioners;

2.8. To determine in each rural district facilities where the execution of pun-ishment in the form of community service is provided.

49Астана - 28.03.2013

THE C

ON

CEPT O

F THE PR

OJEC

T «PRO

BATIO

N A

ND

ELECTR

ON

IC B

RACELETS

INSTEA

D O

F PRIS

ON

S»

3. ENFORCEMENT MEASURES

3.1. In order to ensure the correct and uniform resolution of issues arising in the case law imposing a sentence of imprisonment, the state prosecutors should guide courts:

- to appoint a just, necessary and suffi cient to correct the offender punish-ment and prevention of new crimes;

- to follow the principle of individualization of punishment;- to apply the imprisonment when it is in the interests of the safety of the

victim and society or if its less strict form is not able to achieve the objectives of punishment;

- to motivate the decision on the penalty of imprisonment in the presence of other less severe punishment.

3.2. In the application of the criminal law measures, along with the nature and degree of the social danger of the crime, the circumstances mitigating or aggravating, to attach importance to the individual perpetrator, to consider the potential impact of the penalty imposed on the process of re-socialization of the convict.

3.3. A preventive measure in the form of arrest should not be considered by the court in imposing sentence and serve as a pretext for mandatory use of im-prisonment.

3.4. To ensure the legality and validity of judgments made in the resolution of issues related to the execution of the sentence.

VI. Review of foreign experience

Probation Services

In Denmark, Sweden, Finland and Norway, where a relatively low crime rate is fi xed, the State Probation Service is the government department that cares about public safety, working with people who are serving a criminal sentence not in prison but in the community (suspended sentences, forced labor), and helps former prisoners come back to society.

The mainstreams of the probation service are the development and organi-zation of public policies executed in criminal penalties and helping people after their release from prison establishments.

The electronic monitoring system

To date, over 60 countries are actively using electronic bracelets as an alter-native punishment. Particularly active, such control measures over the crimi-nals are used in the US, UK and EU countries.

50 Астана - 28.03.2013

THE

CO

NCEP

T O

F TH

E PR

OJE

CT

«PRO

BAT

ION

AN

D E

LECTR

ON

IC B

RACEL

ETS I

NSTE

AD

OF

PRIS

ON

S» • In the US since 1990, all states and the federal legislation have begun

using of electronic monitoring. About 100 thousand Americans are exposed to the daily monitoring. Electronic monitoring is ordered, usually to the criminals who have committed non-violent crimes or the use of violence in the crime was “accidental.” Cost of electronic monitoring is 4 times lower than the cost of im-prisonment.

• In Sweden, the electronic control of convicts is a form of surveillance and it is called “intensive supervision with the use of electronic monitoring.” Its es-sence is that both in the community, and at work of the convict (with the consent of the employer), a computer is connected to the phone, and a special bracelet is attached to the offender’s foot (ankle). In the implementation of this type of supervision through a probation service’s employee with the convicted person the timetable - when to come to the probation service, when - to work and how much he/she should be at home-is made. Supervision is also applied in respect of prisoners serving a sentence of imprisonment for more than 2 years, who have 4 months left before the end of the term.

• In France, the numbers of persons sentenced to the imprisonment for alternative forms of punishment, and are subject to a electronic monitoring, exceed 3 times the number of those who were sentenced to prison terms. In addition, in France, persons convicted of sexual offenses for fi ve years or more in prison, after the release have to wear electronic bracelets.

• In Great Britain since 2004 electronic surveillance has necessarily been applied to recidivists and pedophiles released from prison, and probationers.

• In Germany, a bracelet can be expected not only by sentenced to short terms, but also by all those who can qualify for parole.

Foreign experience shows that the use of an electronic bracelet in Kazakh-stan is possible in respect of:

• probationers;• sentenced to imprisonment;• parolees;• persons under administrative supervision.

VII. Period of implementation

The project will be implemented in two phases:

I stage - development and adoption of legislative, organizational and other documents (2013).

II stage - implementation of the Project (2014-2016 years).

51Астана - 28.03.2013

THE C

ON

CEPT O

F THE PR

OJEC

T «PRO

BATIO

N A

ND

ELECTR

ON

IC B

RACELETS

INSTEA

D O

F PRIS

ON

S»

VIII. Expected Results

• more effective protection of the rights, freedoms and legitimate interests of a person and a citizen from unlawful acts;

• reduction of recidivism, including among those convicted of serious crimes, the adherents of religious extremism and terrorism;

• reduction of «prison population» and budgetary savings due to this;

• getting education, profession, their employment, treatment, etc. by convict-ed;

• improving the system of crime prevention, as well as the identifi cation, study, elimination of contributing them causes and conditions;

• introduction of new models of the Institute of probation, including more con-trol through the use of electronic monitoring;

• ensuring of participation of citizens and organizations to prevent crime;

• reintegration into society of law-abiding citizens;

Section 2.Basic principles and instruments

of development of the probation system

I. Basic principles

• legality;• the equality of all before the law;• humanism, democracy and transparency;• differentiation and individualization of penalties implementation and en-

forcement of;• protection of the rights and legitimate interests of the society and the

state;• the guarantee of civil rights and liberties, privacy, priority of the crime

prevention over repressive persons;• inevitability of criminal penalties;• timeliness, transparency and continuity of the process of re-socialization

of sentenced people to the life in freedom;• consistency and step-by-step measures to modernize the prison system;• complexity and systemacy of taken measures;

52 Астана - 28.03.2013

THE

CO

NCEP

T O

F TH

E PR

OJE

CT

«PRO

BAT

ION

AN

D E

LECTR

ON

IC B

RACEL

ETS I

NSTE

AD

OF

PRIS

ON

S» • focus of the modernization process on the formation of law-abiding behav-

ior in society and respect for the judicial system of the state.

II. Instruments of tasks implementation

• introduction of electronic monitoring;• Introduction of automated control for registration of persons who are un-

der the administrative supervision and parole from prison;• orders of the Interior Ministry and the Prosecutor General;• bill on the expansion of the probation service.

Section 3.List of normative legal acts subject to change and completion in or-

der to implement the project

1. The Criminal Code of the Republic of Kazakhstan.2. The Criminal Procedure Code of the Republic of Kazakhstan.3. Criminal Code of the Republic of Kazakhstan.4. Law «On the administrative supervision of persons released from prison»

dated July 15, 1996. 5. Presidential Decree of March 19, 2010 № 954 «On approval of the System

of annual performance evaluation of the central state and local executive bodies of oblasts, cities of republican status, and the capital».

6. Government Resolution of June 14, 2010 № 573 «On approval of Rules to assess the effectiveness of the executive agencies fi nanced from the regional budget».

7. Government Decision of the Republic of Kazakhstan dated April 28, 2012 № 542 «On approval of the Rules of social and legal aid provision to probationers».

Section 4.Concluding part

Request for discussion at the fi rst forum on «Prison Reform»:• Concept Project «Probation and electronic bracelets - Instead of prisons»; • Bills aimed at implementation of the Project.

Attorney General’s Offi ceof the Republic of Kazakhstan

Department of the Interiorof the Republic of Kazakhstan

Қазақстан Республикасының...Астана - 28.03.2013ж. 5 ТҮРМЕ...

Documents

Transcript of Қазақстан Республикасының...Астана - 28.03.2013ж. 5 ТҮРМЕ...