cg';Gwfg k|lqmof tTsfn cl3 a9fpg lgb]{zg===af“sL k[i7 !@ df

16
===af“sL k[i7 @ df s[i0fk|;fb clwsf/L xTofk|s/0f cg';Gwfg k|lqmof tTsfn cl3 a9fpg lgb]{zg k|wfgdGqL tyf dlGqkl/ifbsf] sfof{non] uf]/vfsf s[i0fk|;fb clwsf/Lsf] xTof;DaGwL cg';Gwfg k|lqmof tTsfn cl3 a9fpg u[x dGqfnonfO{ lgb]{zg lbPsf] 5 . /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]un] ;fpg @* ut] k|wfgdGqL tyf dlGqkl/ifbsf] sfof{nonfO{ kq n]vL s[i0fk|;fb clwsf/Lsf] xTof;DaGwL cg';Gwfg tTsfn cfu|x u/]kl5 ;f]xL lbg u[x dGqfnonfO{ o:tf] lgb]{zg lbOPsf] lyof] . cfof]un] k|]; lj1lKt hf/L u/L ;/sf/sf] sbdsf] :jfut u/]sf] 5 . cfof]uåf/f hf/L lj1lKtdf elgPsf] 5, …kLl8t kl/jf/hg / ;/f]sf/jfnfx?nfO{ cfZj:t t'NofO{ sf/afxL k|lqmof cl3 a9fpg / xfn cfd/0f cg;gdf /xg'ePsf d[tssf dftflktfsf] hLjg/Iffsf nflu kxn ug{;d]t cfof]u g]kfn ;/sf/;Fu cfx\jfg ub{5 .Ú o;cl3 ;fpg @# ut] cfof]un] u[xdGqL dfwjk|;fb l3ld/] cfof]us} sfo{sIfdf af]nfP/ s[i0fk|;fb clwsf/L xTofk|s/0f;DaGwL cg';Gwfg k|lqmof tTsfn cl3 a9fpg cfu|x u/]sf] lyof] . To; cj;/df cfof]usf cWoIf s]bf/gfy pkfWofon] ;z:q åGåsfnLg d'2fsf] cg';Gwfg cl3 ga9fpg] ;/sf/sf] lg0f{onfO{ cfwf/ agfP/ cf/f]lkt JolQmx¿pk/ cg';Gwfg;d]t /f]Sg] sfo{ sfg'g;Ddt gePsf] l6Kk0fL ub}{ ;f] 36gfsf] cg';Gwfg k|lqmof tTsfn cl3 a9fpg u[xdGqL;Fu cfu|x ug'{ePsf] lyof] . pxfFn] Gofosf] dfu ub}{ cfd/0f cg;gdf a;]sf d[tssf cfdf–afnfO{ Gofosf] k|Tofe"lt lbg'kg]{df klg hf]8 lbg'ePsf] lyof] . u[xdGqL dfwjk|;fb l3ld/]n] d[ts s[i0fk|;fb clwsf/Lsf kl/jf/hgn] Gofo k|flKtsf nflu u/]sf] r/0fa4 ;+3if{k|lt g]kfn ;/sf/ lgtfGt ;Dj]bgzLn ePsf] hfgsf/L lbFb} pxfFx¿nfO{ Gofo lbg x/;Dej pkfo vf]lhPsf] atfpg'ePsf] lyof] . pxfFn] ;/sf/n] @)^# ;fn h]7 @( ut] g} ;z:q åGåsfnLg d'2fx¿df sf/afxL cl3 ga9fpg] lg0f{o u/]sf]n] s[i0fk|;fb clwsf/L xTofk|s/0f;DaGwL d'2f cl3 a9fpg sfg'gL hl6ntf b]vfk/]sf] hfgsf/L lbg'ePsf] lyof] . e]6df cfof]usf ;b:o /fdglugf l;+xn] s[i0fk|;fb clwsf/L xTofk|s/0fdf cfof]usf] l;kmfl/;cg';f/ ;/sf/af6 kLl8t Ifltk"lt{ lbg] lg0f{o x'g' t/ kL8snfO{ sfg'gL sf/afxL gul/g' Goflos lx;fan] cldNbf] s'/f != cflbjf;L hghfltsf] clwsf/af/] cGt/lqmof @ @= eo/lxt jftfj/0fdf dtbfg ug{ kfpg'kg] {df hf]8 # #= dlxnfsf] cfly{s, ;fdflhs tyf ;f+:s[lts clwsf/ ;'lglZrt x'g'kg] { $ $= dfgj clwsf/ If]qsf pknAwLx¿nfO{ ;+:yfut ug{ cfjZosM ;b:o k|wfg % %= cgf}krfl/s lzIffdf dfgj clwsf/ lzIff ^ ^= dfgj clwsf/;DaGwL k|lzIf0f sfo{qmd & &= Ho]i7 gful/ssf] ;DklQdf Ho]i7 gful/ss} :jljj]sLo clwsf/ sfod x'g'kg] { * *= /f]Nkf sf/fuf/df ax'kIfLo ;'wf/ cfjZos ( (= ;dfhsf] rf}tkmL{ ljsf;sf nflu dfgj clwsf/d'vL ljsf; k4lt ckl/xfo{ !) !)= b08xLgtfsf] cj:yfk|lt /f]Nkfsf gful/s lrlGTft !! !!= cleo'Qmsf] lx/f;tdf d[To' ePsf]af/] cg'udg !@ !@= Ko"7fgsf] dfgj clwsf/ cj:yfaf/] cGt/lqmof !# !#= dfgjtflj?4sf ck/fwnfO{ sfg'gL sf/afxLsf] bfo/fdf Nofpm M cfof]u !$ !$= cfof]usf s]xL k|sfzgx¿ !% !%= cbfntsf] cfb]z sfof{Gjog gePsf]df cfof]usf] rf;f] !^ dfgjclwsf/kq jif{ ^, $ @)&) ;fpg /fli6«o dfgjclwsf/ cfof]usf] ;dfrf/ a'n]l6g Human Rights Post NHRC Monthly Newsletter Vol. 6 Issue 4, July - August 2013 ; a } s f n flu d o f { bf, ; dfg t f / Go fo

Transcript of cg';Gwfg k|lqmof tTsfn cl3 a9fpg lgb]{zg===af“sL k[i7 !@ df

Page 1: cg';Gwfg k|lqmof tTsfn cl3 a9fpg lgb]{zg===af“sL k[i7 !@ df

===af“sL k[i7 @ df

s[i0fk|;fb clwsf/L xTofk|s/0f

cg';Gwfg k|lqmof tTsfn cl3 a9fpg lgb]{zg

k|wfgdGqL tyf dlGqkl/ifbsf] sfof{non] uf]/vfsf s[i0fk|;fb clwsf/Lsf] xTof;DaGwL cg';Gwfg k|lqmof tTsfn cl3 a9fpg u[x dGqfnonfO{ lgb]{zg lbPsf] 5 .

/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]un] ;fpg @* ut] k|wfgdGqL tyf dlGqkl/ifbsf] sfof{nonfO{ kq n]vL s[i0fk|;fb clwsf/Lsf] xTof;DaGwL cg';Gwfg tTsfn cfu|x u/]kl5 ;f]xL lbg u[x dGqfnonfO{ o:tf] lgb]{zg lbOPsf] lyof] .

cfof]un] k|]; lj1lKt hf/L u/L ;/sf/sf] sbdsf] :jfut u/]sf] 5 . cfof]uåf/f hf/L lj1lKtdf elgPsf] 5, …kLl8t kl/jf/hg / ;/f]sf/jfnfx?nfO{ cfZj:t t'NofO{ sf/afxL k|lqmof cl3 a9fpg / xfn cfd/0f cg;gdf /xg'ePsf d[tssf dftflktfsf] hLjg/Iffsf nflu kxn ug{;d]t cfof]u g]kfn ;/sf/;Fu cfx\jfg ub{5 .Ú

o;cl3 ;fpg @# ut] cfof]un] u[xdGqL dfwjk|;fb l3ld/] cfof]us} sfo{sIfdf af]nfP/ s[i0fk|;fb clwsf/L xTofk|s/0f;DaGwL cg';Gwfg k|lqmof tTsfn cl3 a9fpg cfu|x u/]sf] lyof] .

To; cj;/df cfof]usf cWoIf s]bf/gfy pkfWofon] ;z:q åGåsfnLg d'2fsf] cg';Gwfg cl3 ga9fpg] ;/sf/sf] lg0f{onfO{ cfwf/ agfP/ cf/f]lkt JolQmx¿pk/ cg';Gwfg;d]t

/f]Sg] sfo{ sfg'g;Ddt gePsf] l6Kk0fL ub}{ ;f] 36gfsf] cg';Gwfg k|lqmof tTsfn cl3 a9fpg u[xdGqL;Fu cfu|x ug'{ePsf] lyof] .

pxfFn] Gofosf] dfu ub}{ cfd/0f cg;gdf a;]sf d[tssf cfdf–afnfO{ Gofosf] k|Tofe"lt lbg'kg]{df klg hf]8 lbg'ePsf] lyof] .

u[xdGqL dfwjk|;fb l3ld/]n] d[ts s[i0fk|;fb clwsf/Lsf kl/jf/hgn] Gofo k|flKtsf nflu u/]sf] r/0fa4 ;+3if{k|lt g]kfn ;/sf/ lgtfGt ;Dj]bgzLn ePsf] hfgsf/L lbFb} pxfFx¿nfO{ Gofo lbg x/;Dej pkfo vf]lhPsf] atfpg'ePsf] lyof] .

pxfFn] ;/sf/n] @)^# ;fn h]7 @( ut] g} ;z:q åGåsfnLg d'2fx¿df sf/afxL cl3 ga9fpg] lg0f{o u/]sf]n] s[i0fk|;fb clwsf/L xTofk|s/0f;DaGwL d'2f cl3 a9fpg sfg'gL hl6ntf

b]vfk/]sf] hfgsf/L lbg'ePsf] lyof] .

e]6df cfof]usf ;b:o /fdglugf l;+xn] s[i0fk|;fb clwsf/L xTofk|s/0fdf cfof]usf] l;kmfl/;cg';f/ ;/sf/af6 kLl8t Ifltk"lt{ lbg] lg0f{o x'g' t/ kL8snfO{ sfg'gL sf/afxL gul/g' Goflos lx;fan] cldNbf] s'/f

!= cflbjf;L hghfltsf] clwsf/af/] cGt/lqmof @@= eo/lxt jftfj/0fdf dtbfg ug{ kfpg'kg]{df hf]8 ##= dlxnfsf] cfly{s, ;fdflhs tyf ;f+:s[lts clwsf/ ;'lglZrt x'g'kg]{ $$= dfgj clwsf/ If]qsf pknAwLx¿nfO{ ;+:yfut ug{ cfjZosM ;b:o k|wfg %%= cgf}krfl/s lzIffdf dfgj clwsf/ lzIff ^^= dfgj clwsf/;DaGwL k|lzIf0f sfo{qmd &&= Ho]i7 gful/ssf] ;DklQdf Ho]i7

gful/ss} :jljj]sLo clwsf/ sfod x'g'kg]{ **= /f]Nkf sf/fuf/df ax'kIfLo ;'wf/ cfjZos ((= ;dfhsf] rf}tkmL{ ljsf;sf nflu

dfgj clwsf/d'vL ljsf; k4lt ckl/xfo{ !)!)= b08xLgtfsf] cj:yfk|lt /f]Nkfsf gful/s lrlGTft !!!!= cleo'Qmsf] lx/f;tdf d[To' ePsf]af/] cg'udg !@!@= Ko"7fgsf] dfgj clwsf/ cj:yfaf/] cGt/lqmof !#!#= dfgjtflj?4sf ck/fwnfO{ sfg'gL sf/afxLsf] bfo/fdf Nofpm M

cfof]u !$!$= cfof]usf s]xL k|sfzgx¿ !%!%= cbfntsf] cfb]z sfof{Gjog gePsf]df cfof]usf] rf;f] !^

dfgjclwsf/kqjif{ ^, cÍ $ @)&) ;fpg/fli6«o dfgjclwsf/ cfof]usf] ;dfrf/ a'n]l6g

Human Rights Post NHRC Monthly Newsletter Vol. 6 Issue 4, July - August 2013;a}sf nflu dof{bf, ;dfgtf / G

ofo

Page 2: cg';Gwfg k|lqmof tTsfn cl3 a9fpg lgb]{zg===af“sL k[i7 !@ df

dfgjclwsf/kq ;fpg k[i7 2

cfof]usf kbflwsf/Lx¿cWoIf M s]bf/gfy pkfWofo;b:o M /fdglugf l;+x;b:o M uf}/L k|wfg;b:o M 8f= nLnf kf7s;b:o M 8f= s]=aL= /f]sfof

/fli6«o dfgjclwsf/ cfof]us]Gb|Lo sfof{no, nlntk'/

cg';Gwfg k|lqmof tTsfn=== k[i7 ! sf] af“sLePsf] l6Kk0fL ug'{ePsf] lyof] .

cfof]usf csf{ ;b:o uf}/L k|wfgn] cfof]un] l;kmfl/; u/]sf] dfgj clwsf/ pNnª\3gsf] 36gfsf] ;DaGwdf cfof]u;Fu s'g} k/fdz{ g} gu/L d'2fsf] cg';Gwfg sfo{ /f]Sg] sfd ePsf] l6Kk0fL ub}{ ;/sf/L lgsfox¿aLr ;dGjo / ;xsfo{ gx'Fbf kLl8tn] Gofo k|fKt ug]{ k|lqmof emg\ hl6n ag]sf] atfpg'ePsf] lyof] .

;/sf/n] s[i0fk|;fb clwsf/L xTofk|s/0f;DaGwL cg';Gwfg k|lqmof cl3 a9fpg lgb]{zg lbP klg sfg'gL c;i6tfsf sf/0f lhNnf k|x/L sfof{no -lrtjg_ n] cg';Gwfg;DaGwL kmfOn gvf]n]sf] ;~rf/ dfWodx¿n] hgfPsf 5g\ .

o;}aLr, g]skf Pdfcf]jfbLsf cWoIf k'iksdn bfxfn -k|r08_ n] kqsf/ ;Dd]ngdfk{mt\ xTofk|s/0f;DaGwL cg';Gwfg k|lqmof cl3 a9]df zflGt k|lqmofdf cf3ft kg]{ r]tfjgL lbg'ePsf] 5 .

pxfFsf] ;f] egfOnfO{ clwsf/sdL{x¿n] nf]stGq / ljlwsf] zf;gk|lt pkxf;sf] ¿kdf lrq0f ug'{ePsf] 5 .

uf]/vf lhNnf k'mh]n uflj; j8f g+ & lgjf;L jif{ !( jifL{o s[i0fk|;fb clwsf/LnfO{ @)^! ;fn h]7 @# ut] lhNNff lrtjg /Tggu/ gu/kflnsf j8f g+ ! as'nx/ rf]saf6 tTsfnLg ljb|f]xL g]skf dfcf]jfbLsf sfo{stf{åf/f ckx/0f u/L h]7 @$ ut] xTof ul/Psf] lyof] . 36gfkl5 d[tssf kl/jf/hgåf/f s]xL JolQmlj?4 ls6fgL hfx]/L lbOPsf] lyof] .

hfx]/L bvf{:t lbPkl5 d[tssf bfh' g'/k|;fb clwsf/Lnufot kl/jf/hgnfO{ Hofg dfg]{ wDsL cfPsf] eGb} kl/jf/sf ;Dk"0f{ ;b:o @)^$ ;fn k'; !) ut]b]lv 3/ 5f]8L lj:yflkt ePsf] lyof] .

/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]un] pQm 36gfsf] cg';Gwfg u/L @)^% ;fn r}t @# ut] bf]ifLpk/ kmf}hbf/L cleof]udf sf/afxL rnfpg, kLl8t kl/jf/hgnfO{ Ifltk"lt{ lbg / 3/df k'gM kms{gsf

nflu ;'/Iff k|bfg ug{ g]kfn ;/sf/nfO{ l;kmfl/; u/]sf] lyof] .

d[tssf lktf gGbk|;fb clwsf/L /

cfdf u+ufdfof clwsf/L kL8snfO{ sf/afxL x'g'kg]{ dfu ub}{ lbgb]lv jL/ c:ktfndf cfd/0f cg;gdf a:b} cfpg'ePsf] 5 .

o;eGbf cl3 cleo'Qmlj?4sf] d'2f lkmtf{ eO;s]sf] cj:yfdf klg clwsf/L kl/jf/n] cfˆgf dfu cl8u ¿kdf /fVg g5f8]kl5 pgLx¿nfO{ sf7df8f}+af6 uf]/vf / uf]/vfaf6 sf7df8f}+ c•f;f/ ug]{ qmd hf/L g} /x\of] . bf]ifLdfly sf/afxL gePsf egL Gofo vf]Hb} hfg] qmddf uf]/vf lhNnfsf k|d'v lhNnf clwsf/Ldfly b'Jo{jxf/ u/]sf] cleof]udf @)^( ;fndf g'/k|;fb clwsf/LnfO{ uf]/vf sf/fuf/df /flvPsf] hfgsf/L k|fKt ePsf] lyof] .

cflbjf;L hghfltsf] clwsf/af/] cGt/lqmof!( cf}+ ljZj cflbjf;L lbj;sf] cj;/ kf/]/ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]un] g]kfnsf cflbjf;L hghfltsf] clwsf/af/] cGt/lqmof sfo{qmd cfof]hgf u/]sf] 5 .

sfo{qmddf cjwf/0fkq k|:t't ub}{ cfof]usf …n}ªstf / ;fdflhs ;dfj]zLs/0f dxfzfvfÚ sf k|d'v ;l/tf 1jfnLn] cflbjf;L hghfltsf xs–clwsf/ :yflkt ug{ cfof]un] u/]sf sfdx¿af/] k|sfz kfg'{eof] .

;f] cj;/df g]kfn cflbjf;L hghflt

dxf;+3 kbflwsf/L / hghflt cleoGtfx¿n] g]kfnsf cflbjf;L hghfltsf] g};lu{s clwsf/ xgg ePsf] rrf{ ub}{ pgLx¿sf] clwsf/sf] /Iff / ;Ddfgsf nflu ;/sf/ pbf/ x'g'kg]{ wf/0ff cl3 ;fg'{eof] .

;g\ !(($ sf] l8;]Da/ @# df ;+o'Qm /fi6«;+3 dxf;efn] ljZj cflbjf;L lbj; dgfpg] lg0f{o u/]sf] lyof] . o; cg'¿k ;g\ !((% b]lv @))$ ;Dd ljZj cflbjf;L lbj; dgfOPsf] lyof] . x/]s jif{ cui6 ( tfl/vdf ljZj cflbjf;L lbj; dgfOG5 .

Page 3: cg';Gwfg k|lqmof tTsfn cl3 a9fpg lgb]{zg===af“sL k[i7 !@ df

dfgjclwsf/kq ;fpg k[i7 3

bf];|f] ;+ljwfg;efsf] r'gfj

eo/lxt jftfj/0fdf dtbfg ug{ kfpg'kg]{df hf]8

sf:sLsf a'l4hLjL, dfgj clwsf/sdL{ Pjd\ dtbftfx¿n] @)&) dª\l;/ $ ut] x'g] bf];|f] ;+ljwfg;efsf] lgjf{rg eo/lxt jftfj/0fdf dtbfgdf ;xefuL x'g kfpg'kg]{df hf]8 lbg'ePsf] 5 .

/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u If]qLo sfof{no -kf]v/f_ åf/f kf]v/fdf cfof]lht …lgjf{rg / dfgj clwsf/Ú ljifos cGt/lqmof sfo{qmddf pxfFx¿n] ;f] s'/fdf hf]8 lbg'ePsf] xf] .

;f] cj;/df k'g/fj]bg cbfnt -kf]v/f_ sf GofofwLz l8NnL/fh cfrfo{n] ;+ljwfg;efsf] /fhgLlts bnx¿aLr ;xdlt x'g g;Sbf r'gfjL jftfj/0f ck]lIft ¿kdf tof/ x'g g;s]sf] l6Kk0fL ug'{eof] .

sfo{qmddf cfof]usf lgldQ lgb]{zs o1k|;fb clwsf/Ln] plrt cg'udg / ko{j]If0fsf] Joj:yf;lxt :jtGq, lgikIf / eo/lxt jftfj/0fdf lgjf{rg ug'{kg]{df hf]8 lbg'eof] .

sfo{qmddf af]Nb} lhNnf lgjf{rg sfof{no -sf:sL_ sf k|d'v 3gZofd e08f/Ln] lgjf{rg;DaGwL k|lqmof cufl8 a9]sf]n] lgjf{rgdf ;xefuL x'g

;a}nfO{ cfu|x ug'{eof] .

pxfFn] g]kfne/ Ps s/f]8 @@ nfv dtbftfn] xfn;Dd kmf]6f];lxtsf] dtbftf gfdfjnLdf gfd btf{ u/fPsf] / sf:sLdf dfq} Ps nfv (* xhf/ %@ hgfn] gfd btf{ u/fPsf] hfgsf/L lbg'eof] .

sfo{qmddf sf:sLsf ;xfos k|d'v lhNnf clwsf/L ch'{gs'df/ zdf{, k'g/fj]bg af/ PsfO{ -sf:sL_ sf cWoIf d's'Gb/fh cof{n, lhNnf af/ PsfO -sf:sL_ sf cWoIf sdnk|;fb cof{n, zflGtsf nflu gful/s ;dfh ;~hfn -sf:sL_ sf ;+of]hs lji0f'k|;fb a/fn, cu|h

dfgj clwsf/sdL{ 6]sgfy a/fn / g]kfn kqsf/ dxf;+3sf -sf:sL_ sf cWoIf ab|Lljgf]b k|tLsn] lgjf{rgnfO{ lgikIf / wfFwnL/lxt agfpg ;a}n] cf–cfˆgf] :yfgaf6 e"ldsf lgjf{x ug'{kg]{ cfjZostf cf}+Nofpg'eof] .

o;}u/L, dlxnf dfgj clwsf/ /Ifs ;~hfn -sf:sL_ sf cWoIf gGbsnf g]kfnL, lvdnfn ;'j]bL], /fli6«o ;Dkbf tyf hgflwsf/ ;+/If0f ;ldltsf dxf;lrj /fdaxfb'/ kf}8]n, g]kfnL sfª\u|]; lhNnf sfo{;ldlt -sf:sL_ sf ;b:o s[i0fk|;fb ltldlN;gf, g]skf Pdfn] -sf:sL_ sf pkfWoIf nLnfw/ kf}8]n, g]skf dfcf]jfbL /fHo ;ldltsf ;b:o pdfgfy zdf{, /fk|kf g]kfn -sf:sL_ sf cWoIf honfn k'gnufotsf jQmfn] r'gfjdfk{mt\ hgk|ltlglw 5fGg kfpg] gful/s g};lu{s clwsf/ ;'lglZrt x'g'kg]{df hf]8 lbg'eof] .

sfo{qmddf ;/sf/L Pjd\ u}/;/sf/L ;+3;+:yfsf k|ltlglw, ;~rf/sdL{, dfgj clwsf/sdL{, /fhgLlts bnsf k|ltlglw, a'l4hLjL / nufot gful/s ;dfhsf k|ltlglwx¿ u/L *) hgfsf] ;xeflutf lyof] .

Page 4: cg';Gwfg k|lqmof tTsfn cl3 a9fpg lgb]{zg===af“sL k[i7 !@ df

dfgjclwsf/kq ;fpg k[i7 4

n'lDagLsf dlxnf dfgj clwsf/ /Ifsx¿sf] lgisif{dlxnfsf] cfly{s, ;fdflhs tyf

;f+:s[lts clwsf/ ;'lglZrt x'g'kg]{n'lDagL c~rnsf dlxnf dfgj clwsf/ /Ifsx¿n] dlxnfsf] cfly{s, ;fdflhs tyf ;f+:s[lts clwsf/ ;'lglZrttf x'g'kg]{df hf]8 lb+Fb} o;df /fHon] yk kxn ug'{kg]{ lgisif{ lgsfNg'ePsf] 5 .

/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u pkIf]qLo sfof{no -a'6jn_ n] cfof]hgf u/]sf] …dlxnfsf] cfly{s, ;fdflhs tyf ;f+:s[lts clwsf/sf] cg'dugÚ ljifos sfo{zfnfdf ;xefuL dlxnf dfgj clwsf/ /Ifsx¿n] pQm lgisif{ lgsfNg'ePsf] xf] .

pxfFx¿n] dfgj clwsf/ ;"rfª\ssf] cfwf/df dlxnfsf] cfly{s, ;fdflhs tyf ;f+:s[lts clwsf/sf] cj:yfÙ dlxnf clwsf/af/] /fHosf] 3f]lift gLlt / sfo{qmd Pjd\ ljlgof]hg ah]6Ù dfgj clwsf/d'vL ljsf;cGtu{t ah]6 lgdf{0f tyf n}ª\lus cjwf/0ffsf] cfwf/df ah]6 ljlgof]hgaf/] cg'udg ug]{ ;+oGq aGg'kg] { cfjZostfdf hf]8 lbg'eof] .

;xefuLx¿n] dlxnfsf] cfly{s, ;fdflhs tyf ;f+:s[lts clwsf/sf ljifodf n'lDagL c~rndf g} klxnf] o;k|sf/sf] sfo{qmd ePsf] eGb} sfo{zfnf lgs} kmnbfoL ePsf] atfpg'eof] .

pxfFx¿n] dlxnf lx+;fsf] sf/s ag]sf] cfly{s, ;fdflhs tyf ;f+:s[lts clwsf/af/] ;do–;dodf sfo{qmd cfof]hgf ug'{kg]{ ;'emfj lbg'eof] .

sfo{zfnfdf dfgj clwsf/;DaGwL ljZjJofkL cjwf/0ffÙ cfly{s,

;fdflhs tyf ;f+:s[lts clwsf/;DaGwL dxf;lGw !(^^ÚÙ …;a} lsl;dsf hftLo e]befj pGd"ng;DaGwL cGt/f{li6«o dxf;lGw, !(^%ÚÙ n}ª\lutstf;DaGwL cjwf/0ff, dfgj clwsf/;DaGwL cGt/f{li6«o tyf /fli6«o cg'udg k|0ffnLÙ k|hgg\ :jf:Yodf dlxnfsf] clwsf/Ù dlxnfsf] cfly{s, ;fdflhs tyf ;f+:s[lts clwsf/ ;+/If0f / ;Dj4{gdf /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]usf] e"ldsfÙ dlxnf clwsf/;DaGwL /fHosf] 3f]lift gLlt, sfo{qmd tyf ah]6sf]

cg'udgÙ dfgj clwsf/d'vL ljsf;sf] cjwf/0ffnufotsf ljifodf 5nkmn eof] .

sfo{zfnfdf ;+ljwfgljb clwjQmf lbg]z lqkf7L, jsfnt d~r -slknj:t'_ sf ;+of]hs clejQmf cf]dk|sfz cof{n, hg:jf:Yoljb u0f]z e§/fO{, cfof]usf pklgb{]zs bLksh+uWjh sfsL{, dfgj clwsf/ clws[t rGb|sfGt rfkfufOF{ / l;h{gzLn g]kfn -¿kGb]xL_ sf cWoIf l/df aL;Ln] ;xhLs/0f

ug'{eof] .

b'O{ lbg;Dd rn]sf] ;f] sfo{zfnfdf u'NdL, ¿kGb]xL, kfNkf lhNnfsf dfgj clwsf/sf] If]qdf sfo{/t ljleGg ;+3–;+:yf Pjd\ gful/s ;dfhsf k|ltlglw, sfg'gJoj;foL, kqsf/nufot @% hgf dlxnf dfgj clwsf/ /Ifsx¿sf] ;xeflutf lyof] .

Page 5: cg';Gwfg k|lqmof tTsfn cl3 a9fpg lgb]{zg===af“sL k[i7 !@ df

dfgjclwsf/kq ;fpg k[i7 5

dfgj clwsf/ If]qsf pknAwLx¿nfO{ ;+:yfut ug{ cfjZosM ;b:o k|wfg

/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]usf ;b:o uf}/L k|wfgn] dfgj clwsf/ If]qsf pknAwLx¿nfO{ ;+:yfut ug{ cfjZos /x]sf] atfpg'ePsf] 5 .

…ljZjJofkL cfjlws ;dLIffÚ ;DaGwL dWofjlws k|ltj]bg tof/Lsf ;DaGwdf ;/sf/L lgsfox¿;Fu /fhwfgLdf cfof]lht k/fdz{ a}7sdf ;b:o k|wfgn] ;f] s'/f atfpg'ePsf] xf] .

pxfFn] g]kfn ;/sf/n] dfgj clwsf/sf] If]qdf u/]sf /fd|f sfdx¿ …ljZjJofkL cfjlws ;dLIffÚ ;DaGwL k|ltj]bgdf k|ltljlDat x'g'k5{ eGb} cfk"mx¿n] ;/sf/sf] sld–sdhf]/Ldfq s]nfpglt/ dfq gnfUg] ljrf/ cl3 ;fg'{eof] .

pxfFn] cfk"mx¿n] b]zdf b08xLgtf cGTo ePsf] x]g{ rfx]sf] t/ ljutsf kfFrj6f ;/sf/n] Ps xhf/eGbf a9L d'2f lkmtf{ lnP/ b08xLgtf k|>o lbPsf] l6Kk0fL ug'{eof] .

;f] cj;/df af]Nb} cfof]usf sfd' ;lrj j]bk|;fb e§/fO{ …ljZjJofkL cfjlws ;dLIffÚ Pp6f lgoldt k|lqmof ePsf]n] b]zsf] dfgj clwsf/sf] cj:yf k|ltljlDat x'g] u/L k|ltj]bg tof/ kfg]{ sfo{df cfof]u h'l6/x]sf] hfgsf/L lbg'eof] .

o; qmddf cfof]un] ;/sf/L lgsfo, gful/s ;dfh, dfgj clwsf/ ;d'bfonufotsf ;/f]sf/jfnfx¿;Fu k/fdz{ ul//x]sf] pxfFn] atfpg'eof] .

k/fdz{ a}7sdf u[x dGqfno, k|wfgdGqL tyf dlGqkl/ifbsf] sfof{no, k//fi6« dGqfno, /fli6«o dlxnf cfof]u, /fli6«o blnt cfof]u, ul/aL lgjf/0f sf]if, cflbjf;L hghflt pTyfg /fli6«o k|lti7fg, s]Gb|Lo afnsNof0f sf]if, /fli6«o of]hgf cfof]unnufotsf ;/sf/L lgsfo k|ltlglwx¿sf] ;xeflutf lyof] .

pxfFx¿n] …ljZjJofkL cfjlws ;dLIffÚ sf] dWofjlws k|ltj]bgdf ;dfj]z ul/g'kg]{ ljifoj:t' / k|ltj]bgdf ul/g'kg]{ ;'wf/x¿af/] ;'emfj lbg'ePsf] lyof] .

/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]un] …ljZjJofkL cfjlws ;dLIffÚ df g]kfn ;/sf/nfO{ ;+qmd0fsfnLg Gofo, afnclwsf/, u}/Goflos xTof, n}ª\lus ;dfgtf, oftgf, ank"j{s a]kQfnufosf ljifodf cfjZos sf/afxLsf nflu Ps ;o #% j6f l;kmfl/; u/]sf] lyof] .

;g\ @)!! df /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u, /fli6«o blnt cfof]u / /fli6«o dlxnf cfof]un] ;+o'Qm ¿kdf …ljZjJofkL cfjlws ;dLIffÚ ;DaGwL k|ltj]bg tof/ kf/]sf] lyof] . h]g]ef cfof]lht dfgj clwsf/ kl/ifbdf g]kfnsf] tk{maf6 k|ltj]bg k]z ul/Psf] lyof] .

;+o'Qm /fi6«;+3n] …ljZjJofkL cfjlws ;dLIffÚ dfk{mt\ ;b:o /fi6«x¿nfO{ cfˆgf] dfgj clwsf/sf] cj:yf cg'udg u/L cfjZos ;'wf/sf nflu ;dLIff ug]{ cj;/ k|bfg ub{5 .

Page 6: cg';Gwfg k|lqmof tTsfn cl3 a9fpg lgb]{zg===af“sL k[i7 !@ df

dfgjclwsf/kq ;fpg k[i7 6

cgf}krfl/s lzIffdf dfgj clwsf/ lzIff

/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]un] l;Gw'kfNrf]s lhNnfsf] afx|aL;] uflj;df …cgf}krfl/s lzIffdf dfgj clwsf/ lzIffÚ ljifos cGt/lqmof sfo{qmd cfof]hgf u/]sf] 5 .

sfo{qmddf l;Gw'kfNrf]ssf lhNnf lzIff clwsf/L u]xgfy uf}tdn] cgf}krfl/s lzIffsf] If]q ePsf] k|ultsf] rrf{ ub}{ o;dfk{mt dfgj clwsf/ lzIffsf] k|rf/k|;f/ ug{ ;lsPdf dfgj clwsf/ ;+:s[lt lgdf{0f ug{ ;lsg] wf/0ff cl3 ;fg'{eof] .

;f] cj;/df lhNnf lzIff sfof{no -l;Gw'kfNrf]s_ df …cgf}krfl/s lzIff sfo{qmdÚ ;Fu ;Dj4 pk;lrj r}tGo lg/f}nfn] cgf}krfl/s lzIffdf g]kfn ;/sf/sf] k|of;, pknAwL tyf r'gf}tLx¿ af/]df sfo{kq k|:t't ug'{eof] .

pxfFn] cfly{s jif{ @)^%÷)^^ b]lv cleofgs} ¿kdf ;fIf/tf clej[l4;DaGwL sfo{qmd ;~rfng x'b} cfPsf] hfgsf/L lb+Fb} cfufdL tLg jif{leq ;a}} lg/If/x?nfO{ ;fIf/ agfpg] /fli6«o nIo ePsf] atfpg'eof] .

;f] cj;/df g]kfn kqsf/ dxf;+3 lhNnf zfvf -l;Gw'kfNrf]s_ sf k"j{cWoIf Clif/fd kf}8]nn] /]l8of]dfk{mt dfgj clwsf/;DaGwL lzIff lbg ;s] u|fdL0f txsf gful/s nfeflGjt x'g] wf/0ff cl3 ;fg'{eof] .

sfo{kq k|:t't ub}{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]usf dfgj clwsf/ clws[t ;Demgf zdf{n] dfgj clwsf/ lzIff clej[l4sf nflu cfof]un] u/]sf kxnx¿dfly k|sfz kfg'{eof] .

pxfFn] dfgj clwsf/ lzIffnfO{ cfof]usf] /0fgLlts of]hgfdf ;dfj]z ul/Psf] hfgsf/L lbFb} cfof]usf] kxnfdf sIff Ps b]lv cf7;Dd dfgj clwsf/ lzIffnfO{ ;dfj]z ug]{ sfd eO;s]sf] atfpg'eof] .

sfo{qmdsf ;xefuLx¿n] cgf}krfl/s lzIffsf sltko kf7\o;fdu|Lx¿

cem} klg ;dfj]zL l;4fGtcg'?k tof/ gkf/Psf] / tL kf7\o;fdu|Ldf lje]bsf/L zAbx¿ k|of]u eO/xsf]tk{m Wofgfsif{0f ug'{eof] .

pxfFx¿n] /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]un] cgf}krfl/s lzIff;DaGwL kf7\oqmd tyf kf7\o;fdu|Lx¿ k'g/fjnf]sg u/L dfgj clwsf/d}qL agfpg ;/f]sf/jfnf lgsfox¿;Fu ;xsfo{ / ;dGjo ug{ ;'emfj lbg'eof] .

o;}u/L, pxfFx¿n] ul/aLsf] sf/0fn] ljBfno hfg gkfPsf sltko afnaflnsfnfO{ cgf}krfl/s lzIffdf ;d]t ;d]6g g;lsPsf]n] pgLx¿ lzIffbLIffaf6 al~rt x'g'k/]sf] b[i6fGt k]z ug'{eof] .

cgf}krfl/s lzIff;DaGwL kf7\oqmd tyf kf7\o;fdu|Lx¿df dfgj clwsf/ lzIffnfO{ ;dfof]hg ug{ gLltut kxnsf nflu ;xhLs/0f ug]{, cgf}krfl/s lzIffdf dfgj clwsf/ lzIffsf ;jfnx¿af/] cled'vLs/0f ug]{, ;dfhdf dfgj clwsf/ ;+:s[lt k|j4{gsf nflu kxn ug]{ Pjd\ dfgj clwsf/ lzIffsf] If]qdf cfufdL lbgdf ug'{kg]{ sfdaf/] hg:t/af6 ;'emfj ;+sng ug]{nufotsf p2]Zon] sfo{qmd cfof]hgf ul/Psf] lyof] .

Page 7: cg';Gwfg k|lqmof tTsfn cl3 a9fpg lgb]{zg===af“sL k[i7 !@ df

dfgjclwsf/kq ;fpg k[i7 7

Dffgj clwsf/;DaGwL k|lzIf0f sfo{qmd/fli6«o dfgjclwsf/ cfof]u If]qLo sfof{no -kf]v/f_ n] kf]v/fdf dfgj clwsf/;DaGwL k|lzIf0f sfo{qmd cfof]hgf u/]sf] 5 .

sfo{qmddf k'g/fj]bg cbfnt -kf]v/f_ sf GofofwLz l8NnL/fh cfrfo{n] …:jR5 ;'g'jfOsf] clwsf/ M k'k{Ifb]lv km};nf;DdÚ ljifos sfo{kq k|:t't ub}}{ :jR5 ;'g'jfOnfO{ eg;'g, gftfjfbh:tf k|j[lQn] k|efj kfg]{ ePsf]n] Gofo ;Dkfbgsf qmdfdf o:tf k|j[lQk|lt ;r]t x'g'kg]{ wf/0ff cl3 ;fg'{eof] .

;f] cj;/df cfof]usf k"j{;lrj ljzfn vgfnn] Goflos pkrf/sf nflu cGt/f{li6«o If]qdf cEof;sf] b[i6fGt k]z ub}}{ ;+qmd0fsfnLg Gofo ;Dkfbgdf g]kfnn] cGt/f{li6«o If]qdf ePsf /fd|f cEof;x¿nfO{ cª\uLsf/ ug'{kg]{ cfjZostf cf}+Nofpg'eof] .

Pp6f a]Un} k|;+udf pxfFn] dfgj clwsf/d'vL ljsf; k4ltsf] cjwf/0ff, l;4fGt, p2]Zo Pjd\ cfjZostfdfly k|sfz kfb}{ dfgj clwsf/d'vL ljsf; k4lt ;dosf] cfjZostf ePsf] wf/0ff cl3 ;fg'{eof] .

cfof]usf lgldQ lgb]{zs o1k|;fb clwsf/Ln] kLl8tx¿sf] clwsf/;DaGwL 3f]if0ffkq, !(*% af/] sfo{kq k|:t't ub}{ kLl8tsf clwsf/, kLl8tnfO{ klxrfg ug]{ tl/sf, pgLx¿sf] Goflos clwsf/, Ifltk"l{t{ tyf k'gM:yfkgfsf] Joj:yf cflbaf/] k|sfz kfg'{eof] .

k|lzIf0f sfo{qmddf dfgjLo sfg'gÙ :jR5 ;'g'jfO;DaGwL clwsf/Ù ljsf;;DaGwL ;+o'Qm /fi6«;+3Lo 3f]if0ffkq, !(*^Ù ljsf;sf nflu dfgj clwsf/d'vL k4lt, ljsf; / dfgj clwsf/sf] cGt/;DaGwÙ kLl8tx¿sf] clwsf/ / ;/f]sf/jfnfsf] bfloTjÙ Goflos pkrf/sf nflu cGt/f{li6«o If]qdf ePsf cEof;nufot ljifodf 5nkmn ePsf] lyof] .

:jR5 ;'g'jfOdf dfgj clwsf/sdL{x¿sf] e"ldsfÙ dfgj clwsf/ / :jR5 ;'g'jfOsf] clwsf/aLrsf] cGt/;DaGwÙ JolQmsf] clwsf/, hLjg, :jtGqtf / :jR5 ;'g'jfO;Fu ;DalGwt cGt/f{li6«o dfkb08Ù g]kfndf kmf}hbf/L Gofodf :jR5 ;'g'jfOsf] clwsf/;DaGwL l;4fGt / Jojxfl/s kIfÙ kLl8tsf] clwsf/ /Iffsf nflu ;/f]sf/jfnfx¿sf] bfloTjÙ ljsf; of]hgfdf dfgj clwsf/sf] cjwf/0ffsf] k|of]u cflb ljifodf ljrf/–ljdz{ ug]{ p2]Zon] sfo{qmd cfof]hgf ul/Psf] lyof] .

sfo{qmddf dfgj clwsf/;Fu ;DalGwt ;+3;+:yfs;Fu ;Dj4 JolQm, lzIfs, Joj;foL, kqsf/ / cfof]usf sd{rf/Lnufot @! hgfsf] ;xeflutf lyof] .

Page 8: cg';Gwfg k|lqmof tTsfn cl3 a9fpg lgb]{zg===af“sL k[i7 !@ df

dfgjclwsf/kq ;fpg k[i7 8

Ho]i7 gful/ssf] ;DklQdf Ho]i7 gful/ss} :jljj]sLo clwsf/ sfod x'g'kg]{sf:sLsf Ho]i7 gful/sx¿n] Ho]i7 gful/ssf] ;DklQdf Ho]i7 gful/ss} :jljj]sLo clwsf/ sfod x'g'kg]{df hf]8 lbg'ePsf] 5 .

/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u If]qLo sfof{no -kf]v/f_ n] kf]v/fdf cfof]hgf u/]sf] …Ho]i7 gful/ssf] clwsf/ ;+/If0fdf ;/f]sf/jfnfsf] e"ldsfÚ ljifos cGt/lqmof sfo{qmdsf ;xefuLx¿n] ;f] ljifodf hf]8 lbg'ePsf] xf] .

…Ho]i7 gful/s ;/f]sf/ ;dfh, g]kfnÚ sf cfhLjg ;b:o xl/k|;fb kFm'ofnn] Ho]i7 gful/ssf] :jcfh{gsf] ;DklQ afWofTds ¿kdf geO{ :jljj]sLo cfwf/df 5f]/f5f]/LnfO{ x:tfGt/0f ug{ ;lsg] sfg'gL Joj:yf x'g'kg]{ cfjZostf cf}+Nofpg'eof] .

Ho]i7 gful/s cg'udg kl/of]hgfsf -kf]v/f_ k|d'v ljgf]b lqkf7Ln] kl/jf/sf ;b:on] Ho]i7 gful/ssf] cfh{g pgLx¿sf] ;xdltlagf g} cGo ljifodf vr{ ul/lbg] k|j[lQ a9\b} uPsf]n] ;/f]sf/jfnf lgsfox¿sf] o;tk{m Wofg hfg'kg]{df hf]8 lbg'eof] .

;~rf/sdL{ sdn kf}8]nn] Ho]i7 gful/ssf] clwsf/ ;'lglZrt ug]{ lbzfdf /fHosf] ;a}eGbf 7"nf] bfloTj rrf{ ub}{ o;df o'jf ju{sf] klg plrt Wofg hfg'kg]{ vfFrf] cf}+Nofpg'eof] .

…Ho]i7 gful/s ;/f]sf/ ;dfh g]kfnÚ sf cWoIf xl/k|;fb ls/0f cf]emfn] Ho]i7 gful/sx¿n] klg k/Dk/fjfbL ;f]FrnfO{ TofUg'kg]{ cfjZostf cf}FNofpFb} ;dosf] ablnFbf] k|jfx;Fu cfˆgf] ;f]FrfOnfO{ kl/dfh{g ug'{kg]{ cfjZostfdf hf]8 lbg'eof] .

cfof]usf lgldQ If]qLo lgb]{zs o1k|;fb clwsf/Ln] sfo{kq k|:t't ub}{ h]i7 gful/ssf] clwsf/;DaGwL /fli6«o tyf cGt/f{li6«o sfg'gx¿df ePsf k|fjwfgaf/] k|sfz kfg'{eof] .

sfo{qmddf …h]i7 gful/s ;/f]sf/ ;dfh g]kfnÚ sf ;b:oåo /fdgfy cf]emf / lji0f'k|;fb e08f/L, Ho]i7 gful/s lhNnf ;+3 -sf:sL_ sf cWoIf j;Gts]zj k/fh'nL, Psaxfb'/ s];Lnufotsf jQmfn] h]i7 gful/ssf] xslxtsf] kIfdf ljrf/x¿ cl3 ;fg'{eof] .

pxfFx¿n] Ho]i7 gful/sdfly ePsf /fd|f / g/fd|f Jojxf/af/] 36gfjnL cWoog u/L / To;nfO{ ;fj{hlgs ul/g'kg]{, Ho]i7 gful/ssf nflu lgMz'Ns

:jf:Yo k/LIf0f tyf pkrf/sf] Joj:yf /fHoaf6 x'g'kg]{ / ;/sf/L ;]jfaf6 lgj[Q h]i7 gful/ssf] z]ifkl5 pgsf] ljb'/ jf ljwjf cfl>tn] xfn kfpFb} cfPsf] lgj[lQe/0fsf] cfwf /sdsf] ;§fdf k"/} kfpg'kg]{df hf]8 lbg'eof] .

o;}u/L, pxfFx¿n] ;fj{hlgs ;jf/L ;fwgdf ofqf ubf{ Ho]i7 gful/ssf] ef8f ldgfx x'g'kg]{, j[4eQfsf] ljt/0f ;/n ;xh agfpg'kg]{, ljkGg cj:yfdf /x]sf Ho]i7 gful/snfO{ ljz]if eQf pknAw ug'{kg]{ / a[4f>dx¿sf] lgoldt cg'udg u/L k|ltj]bg ;fj{hlgs ul/g'kg]{df klg hf]8 lbg'eof] .

sfo{qmddf ;/sf/L tyf u}/;/sf/L lgsfosf k|ltlglw, ;dfh;]jL, tyf a'l4hLjL, h]i7 gful/s, ;~rf/sdL{x¿nufot ^! hgfsf] ;xeflutf lyof] .

;g\ !(() b]lv ;+o'Qm /fi6«;+3sf] dxf;efn] cS6f]a/ ! nfO{ …cGt/f{li6«o h]i7 gful/s lbj;Ú sf] ¿kdf 3f]if0ff u/]sf] xf] . ;+o'Qm /fi6« ;+3 dxf;efsf] k|:tfj g+= $^÷(! -l8;]Da/ !^, !((!_ Dff h]i7 gful/ssf nflu k|:tfj kfl/t ePsf] lyof] .

;f] k|:tfjdf h]i7 gful/ssf] :jtGqtf, ;xeflutf Pjd\ /]vb]vnfO{ k|fyldstf lbFb} pgLx¿n] dof{lbt hLjg latfpg kfpg'kg]{ ;jfnnfO{ dxTj lbPsf] 5 .

Page 9: cg';Gwfg k|lqmof tTsfn cl3 a9fpg lgb]{zg===af“sL k[i7 !@ df

dfgjclwsf/kq ;fpg k[i7 9

sf/fuf/ cg'udg

/f]Nkf sf/fuf/df ax'kIfLo ;'wf/ cfjZos

lhNnf sf/fuf/ zfvf -/f]Nkf_ sf] ef}lts ;+/rgf k'gMlgdf{0f ug'{kg]{ / cGo ;'ljwfx¿ yk ul/g'kg]{ b]lvPsf] 5 .

/fli6«o dfgjclwsf/ cfof]u If]qLo sfof{no -g]kfnu~h_ n] lhNnf sf/fuf/ -/f]Nkf_ cj:yfaf/] cg'udgaf6 ;f] tYo aflx/ cfPsf] xf] .

cg''udg 6f]nLåf/f hf/L k|ltj]bgdf sf/fuf/sf] ef}lts ;+/rgf hL0f{ cj:yfdf /x]sf] rrf{ ub}{ sf/fuf/sf] 5fgf r'lxg] u/]sf] Pjd\ #% hgfdfq c6\g] Ifdtf /x]]sf] sf/fuf/df *@ hgfnfO{ /flvPsf] tYo plNnlvt 5 .

k|ltj]bgdf elgPsf] 5, …sf/fuf/ ejg cToGt} hL0f{ ePsf]n] ejg elTsPdf dfgjLo Iflt x'g;Sg] ;Defjgf 5 . ejgdf kof{Kt dfqfdf k|sfz / …e]lG6]n];gÚ klg cefj b]lvG5 .Ú

lhNnf sf/fuf/ -/f]Nkf_ af6 @)&) ;fn j}zfv @* ut] cf7hgf y'g'jf ;'?ª vg]/ efu]sf] k|;+udf sf/fuf/sf] ef}lts ;+/rgf sdhf]/ ePsf]n] pgLx¿ efUg ;kmn ePsf] x'g;Sg] k|ltj]bgdf hgfOPsf] 5 .

sf/fuf/df /x]sf dlxnf aGbL / afnaflnsfsf ;DaGwdf k|ltj]bgdf elgPsf] 5, …dlxnf y'g'jf aGbLsf] nflu 5'§} sf]7f /x]sf] kfOof] . ue{jtL aGbLx¿sf] lgoldt :jf:Yo k/LIf0f ePsf] kfOPg . sf/fuf/df ;fF9] b'O{ aif{sf Pshgf afns sf/fuf/leq} cfdf;Fu a:g] u/]sf] klg kfOof] .Ú

sf/fuf/df aGbL Pjd\ s}bLx¿sf] lgoldt ¿kdf :jf:Yo k/LIf0f ug]{ Joj:yf gePsf], cf}ifwf]krf/sf nflu k|of{Kt dfqfdf ah]6 ljlgof]hg gul/Psf], la/fdL kbf{ rGbf p7fP/ cf}ifwf]krf/sf] Joj:yf ldnfpg'kg]{ cj:yf /x]sf] tYo klg k|ltj]bgdf plNnlvt 5 .

aGbL tyf s}bLx¿sf d'2faf/] cbfntaf6 ePsf cfb]z / km};nfaf/] ;dodf hfgsf/L gu/fOPsf], sfg'g Joj;foL lgo'lQm ug{ c;dy{ aGbL tyf s}bLx¿ sfg'gL ;]jfaf6 jl~rt x'g'k/]sf], sfg'gJoj;foLx¿n] aGbLx¿nfO{ e]6\g] 5'§} :yfgsf] Joj:yf gePsf] tyf clwsf+z aGbL tyf s}bLx¿ cfˆgf d'2faf/] cgle1 /x]sf] k|ltj]bgdf hgfOPsf] 5 .

sf/fuf/df :jR5 kfgLsf] cefj /x]sf], plrt lsl;dn] zf}rfnosf] ;/;kmfO gePsf], /flt zf}rfno hfg] Joj:yf gePsf]n] aflN6gdf lk;fa ug'{kg]{ cj:yf /x]sf] Pjd\ cfkt\sfnLg cj:yfdf lb;f–lk;fa ug{ sl7g ePsf] s'/f k|ltj]bgdf plNnlvt 5 .

a]n'sfsf] vfgf vfPkl5 sf]7fdf tfnf nufO{ s}bL Pjd\ aGbLnfO{ aGb ug]{ ul/Psf], cfkmGthgn] NofPsf] vfgf ;xh} vfg glbPsf] / gful/stf ePsf cfkmGthgn] dfq s}bL Pjd\ aGbLnfO{ e]6g kfpg] Joj:yf /x]sf] klg k|ltj]bgdf hgfOPsf] 5 .

aGbL Pjd\ s}bLx¿dfly oftgf eP–gePsf]af/] k|ltj]bgdf elgPsf] 5, …sf/fuf/ k|zf;gaf6 sf/fuf/leq y'g'jf tyf aGbLx¿nfO{ zf/Ll/s tyf dfgl;s oftgf lbg] u/]sf] e]l6Pg t/ lx/f;tdf /x]sf] ;dodf ;'/IffsdL{x¿n] zf/Ll/s oftgf lbg] u/]sf] hfgsf/L aGbLx¿af6 kfOof] .Ú

sf/fuf/df v]ns'bsf ;fdu|L Pjd\ 1fgu'g tyf dgf]/~hgsf ;fwgx¿sf] cefj /x]sf] rrf{ ub}{ aGbL Pjd\ s}bLx¿n] cfk}+mn] /sd /sd p7fP/ lsg]sf] Sof/d af]8{afx]s v]ns'b;DaGwL cGo ;fdfu|L, 6]lnlehg ;]6 tyf k':tsfnosf] cefj /x]sf] k|ltj]bgdf plNnlvt 5 .

cg'udgsf] l;nl;nfdf k|d'v lhNnf clwsf/L, sf/fuf/ k|d'v,

;'/IffsdL{, :yfgL dfgj clwsf/sdL{, aGbL tyf y'g'jf;Fu 5nkmn u/L cfjZos hfgsf/L ;+sng ul/Psf] lyof] .

cfof]usf lgldQ lgb]{zs d'/f/Lk|;fb v/]n / dfgj clwsf/ clws[t /d]zs'df/ yfkf cg'udg 6f]nLdf ;+nUg x'g'x'GYof] .

Page 10: cg';Gwfg k|lqmof tTsfn cl3 a9fpg lgb]{zg===af“sL k[i7 !@ df

dfgjclwsf/kq ;fpg k[i7 10

;dfhsf] rf}tkmL{ ljsf;sf nflu dfgj clwsf/d'vL ljsf; k4lt ckl/xfo{

uf]/vfsf a'l4hLjL, ;/sf/L clwsf/L / Pjd\ ;/f]sf/jfnfx¿n] b]zsf] rf}tkmL{ ljsf;sf nflu dfgj clwsf/d'vL ljsf; k4lt ckl/xfo{ ePsf] atfpg'ePsf] 5 .

/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u If]qLo sfof{no -kf]v/f_ åf/f uf]/vfsf] ;b/d'sfd uf]/vf ahf/df cfof]lht …dfgj clwsf/d'vL ljsf; k4ltÚ ljifos uf]i7Lsf ;xefuLx¿n] ;f] cfjZostf cf}+Nofpg'ePsf] xf] .

sfo{qmddf k|d'v cltlysf] cf;gaf6 af]Nb} lhNnf cbfnt -uf]/vf_ GofofwLz lnKtaxfb'/ yfkfn] ljsf;n] gful/ssf] dfgj clwsf/sf] ;Ddfg / b]zsf] rf}tkmL{ ljsf;sf nflu dfgj clwsf/d'vL ljsf; k4lt cTofjZos ePsf] atfpg'eof] .

;f] cj;/df af]Nb} cfof]usf ;b:o uf}/L k|wfg dfgj dof{bf, klxrfg, /fHosf] ;]jf ;'ljwfdf ;dfg kx'Fr, ;fdflhs pQ/bfloTj, ;fdflhs P]Soa¢tfh:tf ;dfh ljsf;sf ckl/xfo{ kIfx¿nfO{ ;an t'Nofpg dfgj clwsf/d'vL ljsf; k4lt cfjZos ePsf] atfpg'eof] .

pxfFn] of]hgf th'{df ug]{ tyf ah]6 afF8kmfF8 ug]{ a]nfdf gful/s;Fu} k/fdz{ u/]/ pgLx¿s} :yfgLo cfjZostfcg'¿kdf ljsf;sf ultljlwx¿nfO{ k|fyldstf lbg'kg]{ cfjZostfdf hf]8 lbg'eof] .

sfo{qmddf uf]/vfsf k|d'v lhNnf s[i0faxfb'/ clwsf/Ln] lhNnfdf ;'zf;gnufot ljsf;;DaGwL ePu/]sf ultljlwx¿af/] k|sfz kfg'{eof] .

;f] cj;/df af]Nb} cfof]usf lgldQ If]qLo lgb]{zs o1k|;fb clwsf/Ln] /fHosf gLlt lgdf{0fb]lv sfof{Gjog tx;Dd dfgj clwsf/d'vL ljsf; k4lt ckgfpg cfjZos /x]sf] wf/0ff cl3 ;fg'{eof] .

uf]/vfsf k|d'v lhNnf clwsf/L s[i0faxfb'/ sfsL{n]] clxn]sf] o'unfO{ dfgj clwsf/d}qL ljsf; k4ltsf] o'usf] ¿kdf lrq0f ub}{ casf ljsf; of]hgfx¿ dfgj clwsf/d}qL x'g'kg]{df hf]8 lbg'eof] .

dfgj clwsf/ tyf zflGt ;dfhsf cWoIf ob' clwsf/Ln] dfgj clwsf/ cfof]un] ljsf; / dfgj clwsf/;DaGwL o; lsl;dsf] sfo{qmd ufpF:t/df cem} ;zQm ?kdf ;~rfng ug{'kg{] cfjZostf cf}+Nofpg'eof] .

;f] cj;/df g]kfn af/ P;f]l;P;g -uf]/vf_ cWoIf :yfg]Zj/ b'jf8Ln] /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]un] dfgj clwsf/ /Ifsx¿sf nflu kfl/t u/]sf]sf] dfgj clwsf/ sfo{lgb{]lzsfaf/] sfo{kq ug{'eof] .

sfo{qmddf lhNnf k|zf;g sfof{no, lhNnf lzIff sfof{no, sf/fuf/ zfvf, lhNnf ljsf; ;ldltsf] sfof{no,

gu/kflnsfsf] sfof{no, hg:jf:Yo sfof{no, ;z:q k|x/L an, g]kfn k|x/L, dfnkf]t sfof{no, ;/sf/L jlsnsf] sfof{no, gfkL sfof{nonufotsf ;/sf/L sfof{no Pjd\ u}//sf/L lgsfosf k|ltlglwx¿sf] ;xeflutf lyof] .

o;}aLr, ndh'ªsf] ;b/d'sfd a]+;Lzx/df klg …dfgj clwsf/d'vL ljsf; k4ltÚ ljifos sfo{zfnf ;DkGg ePsf] 5 .

sfo{zfnfdf af]Nb} ndh'ªsf k|d'v lhNnf clwsf/L afa'/fd e08f/Ln] ;dfhsf] ;dtfd'vL / dfgj clwsf/d'vL ljsf;sf nflu dfgj clwsf/d'vL ljsf; k4lt cfjZos ePsf] atfpg'eof] .

sfo{zfnfdf dfgj clwsf/sf] ljZjJofkL cjwf/0ff, g]kfn ;/sf/sf] dfgj clwsf/ sfo{of]hgf / o;sf] sfof{Gjogsf] cj:yf, dfgj clwsf/d'vL ljsf; k4ltsf] d"ne"t dfGotf, dfgj clwsf/d'vL ljsf; k4ltdf of]hgf lgdf{0f tyf o;sf] sfof{Gjog cflb ljifodf 5nkmn ePsf] lyof] .

cfof]u If]qLo lgb]{zs o1k|;fb clwsf/L, k|x/L sfof{nosf lg/LIfs /fh' kf08], cfof]usf dfgj clwsf/ clws[t Hof]lt l3ld/] / u}/;/sf/L ;+:yf dxf;+3 -ndh'ª_ sf cWoIf tyf cgf}krfl/s -OG;]s_ k|ltlglw s[i0f clwsf/Ln] sfof{zfnfdf ;xhLs/0f ug'{ePsf] lyof] .

Page 11: cg';Gwfg k|lqmof tTsfn cl3 a9fpg lgb]{zg===af“sL k[i7 !@ df

dfgjclwsf/kq ;fpg k[i7 11

b08xLgtfsf] cj:yfk|lt /f]Nkfsf gful/s lrlGTft /f]Nkfsf /fhgLlts bnsf sfo{stf{, dfgj clwsf/sdL{, åGåkLl8t kl/jf/ Pjd\ a'l4hLjLx¿n] b]zdf ljBdfg b08xLgtfk|lt ulx/f] lrGtf JoQm ug'{ePsf] 5 .

/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u If]qLo sfof{no -g]kfnu~h_ n] /f]Nkfsf] ;b/d'sfd lnjfªdf cfof]hgf u/]sf] …/f]Nkf lhNnfsf] dfgj clwsf/ / cfof]usf] l;kmfl/; sfof{Gjogsf] cj:yfÚ ljifos cGt/lqmof sfo{qmdsf ;xefuLx¿n] o;k|sf/sf] lrGtf JoQm ug'{ePsf] xf] .

;f] cj;/df af]Nb} g]kfnL sf+u|]; -/f]Nkf_ sf bLks If]qLn] ;jf]{Rr cbfntn] bf]ifL 7x¥ofPsf] JolQmnfO{ ;d]t pGd'lQm lbOPsf] k|;+u sf]6\ofpFb} /fhgLlts ;+/If0fn] b08xLgtfnfO{ k|>o ldn]sfn] d'n'sdf ljlwsf] zf;g / nf]stGqsf] pkxf; ePsf] ljrf/ /fVg'eof] .

g]skf Pdfn] -/f]Nkf_ sf cWoIf xl/k|;fb 3tL{n] /f]Nkf lhNnfdf dfgj clwsf/sf] cj:yf ;Gtf]ifhgs gePsf] lrq0f ub}{ bf]ifLnfO{ sfg'gL sf/afxL ug]{ / kLl8tnfO{ Gofo lbg] sfd hl6n hl6n aGb} uPsf] atfpg'eof] .

/f]Nkfsf k|d'v lhNnf clwsf/L ofbj ;'j]bLn] /f]Nkf lhNnfsf] zfflGt ;'/Iffsf] cj:yf ;'b[9 /x]sf] hfgsf/L lbFb} gful/ssf] dfgj clwsf/ ;+/If0f / ;Dj4{gsf nflu cfk"mx¿ k|oTg/t /x]sf] atfpg'eof] .

g]skf–dfcf]jfbL -/f]Nkf_ sf OGrfh{ s]zaxfb'/ af7f …;'jf;Ú n] /f]Nkf åGåkLl8t lhNnf ePsf]n] åGåkLl8tx¿nfO{

Gofosf] k|Tofe"lt lbnfpg cfof]un] k|yfldstfk"j{s sfd ug'{kg]{ ljrf/ cl3 ;fg'{eof] .

g]skf Pdfcf]jfbLsf s]Gb|Lo ;Nnfxsf/ /fhs'df/ sIfkltn] ;dfhdf ju{ /x];Dd åGå lgjf/0f xF'b}g eGg] ts{ cl3 ;fb}{ ;z:q åGå 3fpx¿nfO{ sf]6\ofpg'eGbf d]nldnfklt/ nfUg' >]ois/ x'g] ljrf/ cl3 ;fg'{eof] .

/f]Nkfsf lhNnf lzIff clwsf/L 8f= bLk]Gb| u'?ªn] g]kfnL ;dfhdf ck/fwsf] /fhgLlts/0f / /fhgLltdf ck/fwLs/0f ePsf] rrf{ ub}{ sd{rf/LtGqn] lgikIf, OdfGbf/ / :jtGq ¿kn] sfo{ ;Dkfbg u/]df w]/} ;d:of xn x'g] wf/0ff /fVg'eof] .

k|x/L gfoj pk/LIfs cf]daxfb'/ /fgfn] ;'/IffsdL{nfO{ dfgj clwsf/;DaGwL tflnd lbPsfn] pgLx¿ dfgj

clwsf/k|lt qmlds ¿kdf ;Dj]bgzLn x'Fb} uPsf] wf/0ff cl3 ;fg'{eof] .

/f]Nkfsf :yfgLo ljsf; clwsf/L xL/fnfn /]UdLn] :yfgLo lgsfo hgk|ltlgwLljxLg ePsfn] hgck]Iffcg'?k ljsf; lgdf{0fsf ultljlw cl3 a9\g g;s]sf] ljrf/ cl3 ;fg'{eof] .

pxfFn] :yfgLo lgsfodf hgk|ltlglw gx'g' eg]sf] s'g} g s'g} ¿kdf dfgj clwsf/ pNnª3g x'g' xf] eGg'eof] .

lhNnf af/ P;f]l;P;g -/f]Nkf_ sf cWoIf dfwjk|;fb cfrfo{n] lhNnfsf] zflGt–;'/Iff / dfgj clwsf/sf] cj:yf ;Gtf]ifhgs gePsf] wf/0ff cl3 ;fg'{eof] .

dfgj clwsf/ ;r]tg s]Gb| -x'/]s_ sf cWoIf 3gZofd cfrfo{n] cfof]un] u/]sf

===af“sL k[i7 !@ df

Page 12: cg';Gwfg k|lqmof tTsfn cl3 a9fpg lgb]{zg===af“sL k[i7 !@ df

dfgjclwsf/kq ;fpg k[i7 12

l;kmfl/; k"/fk'/ sfof{Gjog gx'g', ;To lg¿k0f tyf d]nldnfk cfof]u gaGg', ;/sf/n] a]kQf gful/ssf] cj:yf ;fj{hlgs gug{' / åGåkLl8tn] Gofo gkfpg' b'Mvb kIf x'g\ eGg'eof] .

…u|fdL0f ljsf; g]kfnÚ sf O{Zj/L s];Ln] ;]gfåf/f ePsf dfgj clwsf/ pNnª\3gsf 36gfx¿ cfof]un] x]g'{kg]{df hf]8 lbFb} dlxnf lx+;fdf k/]sf JolQmx¿sf] k'gM:yfkgfsf nflu cfjf;u[xsf] Joj:yf x'g'kg]{ atfpg'eof] .

blnt dlxnf ;r]tgf s]Gb| -/f]Nkf_ rGb|snf ;'gf/n] dfgj clwsf/ xggsf sltko ph'/L cfof]udf btf{ x'g g;s]sf] / btf{ ePsf ph'/Lx¿sf] cg';Gwfgkl5 ;/sf/nfO{ l;kmfl/; ubf{ ;d]t To;sf] sfof{Gjog gx'Fbf cfof]usf] ljZj;gLotfdfly k|Zg p7]sf] atfpg'eof] .

Psn dlxnf ;~hfn -/f]Nkf_ t'n;f

cfrfo{n] …:yfgLo zflGt ;ldltÚ n] Gofof]lrt lsl;dn] /fxt ljt/0f gu/]sf] cf/f]k nufpFb} efjfª uflj;df bf];|f] ljjfx u/]sf kltn] klxn]sL kTgLsf] gfdsf] /fxt lnFb} cfPsf] hfgsf/L lbg'eof] .

dlxnf dfgj clwsf/ /Ifs ;~hfn -/f]Nkf_ sf cWoIf >Ls'df/L /f]sfon] /f]Nkf lhNnfdf ;z:q åGåsf] qmddf a]kQf kfl/Psf, dfl/Psf Pjd\ oftgf kLl8tx¿sf] cfFs8f k|:t't ub}{ åGåkLl8tsf] klxrfg u/L pgLx¿nfO{ k};f geO{ Gofo lbg'kg]{ cfjZostf cf}+Nofpg'eof] .

dfgj clwsf/sdL{ wg/fh ljZjsdf{n] /f]Nkfsf] efjfª uflj;df dlxnfnfO{ af]S;Lsf] cf/f]kdf b'Jo{jxf/ ul/Psf] hfgsf/L lbFb} oftgf;DawL 36gfsf] ph'/L lng k|x/Ln] OGsf/ ug]{ / s]xL u/L ph'/L lnPdf ha/h:tL ldnfkq u/fpg] k|j[lQ /x]sf] atfpg'eof] .

…x/Kn];Ú -/f]Nkf_ sf ;+of]hs v]d a'9fn] /f]Nkfdf dfgj clwsf/ pNnª\3gsf

36gfdf j[l4 ePsf] rrf{ ub}{ tLdWo] w]/}h;f] 36gfaf/] cfof]udf ph'/L btf{ x'g g;s]sf] hfgsf/L lbb}+ /f]Nkfdf cfof]usf] lhNnf sfof{no tTsfn vf]lng'kg]{df hf]8 lbg'eof] .

;~rf/sdL{ sfzL/fd 8fFuLn] cfof]usfdf ;a} l;kmfl/; sfof{Gjog gx'g' b'Mvb xf] eGb} tL l;kmfl/; ;/sf/n] tTsfn sfof{Gjog ug'{kg]{df hf]8 lbg'eof] .

;f] cj;/df cfof]usf lgldQ lgb]{zs d'/f/Lk|;fb v/]n / dfgj clwsf/ clws[t /d]zs'df/ yfkfn] qmdzM cfof]usf] l;kmfl/; sfof{Gjogsf] cj:yf / dfgj clwsf/ ;+/If0f / ;Dj4{g cfof]uaf6 ePsf k|of;af/] k|sfz kfg'{eof] .

sfo{qmddf /fhgLlts bn, ;/sf/L lgsfo, ;'/Iff lgsfo Pjd\ gful/s ;dfh / cNk;Vos ;d'bfosf k|ltlglwÙ ;~rf/sdL{Ù sfg'g Joj;foLÙ dfgj clwsf/sdL{ tyf åGåkLl8t kl/jf/sf ;b:o u/L ̂ % hgfsf] ;xeflutf lyof] .

cleo'Qmsf] lx/f;tdf d[To' ePsf]af/] cg'udgvf]6fª lhNnfsf] kfy]sf uflj; j8f g+= @ lgjf;L e"b]pm /fO{ pk{m ls/0f /fO{sf] k|x/L lx/f;tdf d[To' ePsf] ljifodf /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]un] cg'udg u/]sf] 5 .

cg'udg sfo{ ;DkGg ePkl5 cfof]uåf/f hf/L k|ltj]bgsf cg';f/ ls/0f /fO{;d]t tLghgfnfO{ k|x/Ln] kqmfp u/L lx/f;tdf cg';Gwfg ul//x]sf] cj:yfdf @)&) c;f/ @! ut] ls/0f /fO{n] k|x/Lsf] 3]/f tf]8L efu]sf] / pgnfO{ vf]6fª lhNnfsf] a'Okf uflj; j8f g+= ! sf] hª\unsf] af6f]af6 k'gM kqmfp ul/Psf] lyof] . pxfFx¿nfO{ xTofsf] cleof]udf kqmfp ul/Psf] lyof] .

kqmfp k/]kl5 ls/0f /fO{ la/fdL ePsf] / pkrf/sf] qmddf @)&) c;f/ @^ ut] pgsf] d[To' ePsf]df lyof] . lgdf]lgofsf sf/0f /fO{sf] d[To' ePsf] hgfOPsf] lyof] .

d[tssf cfkmGthgn] k|x/Lsf] s'6lk6sf

sf/0f pgsf] d[To'ePsf] eGb} cfof]usf] pkl:yltdf :jtGq lrlsT;sn] zj k/LIf0f ug'{kg]{ egL cfof]u;dIf dfu /fvL lgj]bg lbPsf] lyof] .

d[tssf cfkmGthgsf] cfu|xcg';f/ lhNnf c:ktfn -vf]6fª_ sf lrlsT;s ;d]tsf] pkl:yltdf :jf:Yo ;]jf ljefuaf6 vl6Psf lrlsT;såf/f c;f/ @* ut] …kf]i6 df]6{dÚ ul/Psf] lyof] .

cg'udgsf qmddf lhNnfl:yt ;'/Iff lgsfosf clwsf/L, /fhgLlts bnsf k|ltlglw, d[tssf cfkmGthg, dfgj clwsf/sdL{ tyf kqsf/x¿;Fu 5nkmn 36gfaf/] hfgsf/L ;+sng ul/Psf] lyof] .

cfof]usf dfgj clwsf/ clws[t hLjg Gof}kfg]n] 36gfsf] cg'udg ug'{ePsf] lyof] .

b08xLgtfsf] cj:yf=== k[i7 !! sf] af“sL

Page 13: cg';Gwfg k|lqmof tTsfn cl3 a9fpg lgb]{zg===af“sL k[i7 !@ df

dfgjclwsf/kq ;fpg k[i7 13

Ko"7fgsf] dfgj clwsf/ cj:yfaf/] cGt/lqmof/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u If]qLo sfof{no -g]kfnu~h_ n] …Ko"7fg lhNnfsf] dfgj clwsf/ / åGåkLl8tx¿sf] Gofo k|flKtsf] cj:yfÚ ljifos cGt/lqmof sfo{qmd cfof]hgf u/]sf] 5 .

Ko"7fgsf] ;b/d'sfd vnª\ufdf cfof]lht ;f] sfo{qmddf af]Nb} Ko"7fgsf k|d'v lhNnf clwsf/L sdndl0f sfˆn]n] Ifdtfn] EofP;Dd lhNnfsf] dfgj clwsf/ / zlGt–;'/Iffsf] cj:yf dha't agfpg k|oTg/t /x]sf] hfgsf/L lbg'eof] .

pxfFn] lhNnf k|zf;g sfof{non] ahf/ cg'udg ul//x]sf] hfgsf/L lbFb} k|zf;gsf hgzlQmsf] cefj ePsf]n] cg'udg sfo{ k|efljt ePsf] hfgsf/L lbg'eof] .

k"j{;ef;b ;Ltf ljZjsdf{ åGåkLl8tx?n] cem} klg /fxt kfpg g;s]sf] rrf{ ub}{ o; lbzfdf kxn ul/lbg /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]unfO{ cfu|x ug'{eof] .

pkef]Qmf clwsf/ d~r -Ko"7fg_ sf /d]zs'df/ >]i7n] ahf/df Pp6} ;fdfgsf] ahf/ efp km/s–km/s /x]sf] tyf cf}iflw k;ndf Dofb ;lsPsf] cf}iflw a]rlavg x'Fbf;d]t ;/f]sf/jfnf lgsfoaf6 cg'udg gePsf] u'gf;f] ug'{eof] .

dfgj clwsf/sdL{ kfj{tL ljZjsdf{n] lhNnfdf afnljjfx / ax'ljjfx Jofks

¿kdf sfod /x]sf] hfgsf/L lbFb} o;k|sf/sf] kl/kf6Ldf dlxnfdfly lx+;f al9/x]sf] hfgsf/L lbg'eof] .

PDg]i6L OG6/g];gn -Ko"7fg_ sf dw' kGyLn] Ko"7fgdf ;z:q åGåsf] ;dodf eGbf a9L dlxnf lx+;f a9]sf], Ho]i7 gful/sx¿dfly x]Fnfxf]Frf] a9]sf], ;dfhdf hftLo e]befj sfod /x]sf] / ck/flws k|s[ltsf sltko 36gfx¿ xTof 36gf /fhgLlts zlQmsf] cf8df n's]sf] l6Kk0fL ug'{eof] .

lx+;fkLl8t dlxnfsf] >Ldfg 6Lsf/fd kf]v/]nn] a;sf] l;6af/] ljjfb x'Fbf cfˆgL >LdtLnfO{ Pshgf JolQmn] n5f/k5f/ u/L s'6lk6 u/]sf] / To;

;DaGwdf k|x/L sfof{nodf ph'/L lbFbf ph'/L g} btf{ gul/Psf]n] kL8snfO{ pGd'lQm ldn]sf] atfpg'eof] .

g]kfn af/ P;f]l;o;g lhNnf zfvf -Ko"7fg_ sf ;b:o cf]dxl/ kf]v/]n] dfgj clwsf/ pNnª3gsf 36gfdf k|x/Ln] kL8snfO{ kqmfp ug'{sf] ;§f kLl8tnfO{ g} xtf]T;flxt kfg]{ sfd ul//x]sf] b[i6fGt k]z ub}{ o:tf] kl/kf6L ;lRrg'kg]{ wf/0ff cl3 ;fg'{eof] .

g]skf Pdfn] lhNnf sldl6 -Ko"7fg_ sf ;b:o uugl;+x sF'j/n] k|x/Lsf] cg';Gwfgdf cfˆgf] bnn] s'g} cj/f]w gu/]sf] hfgsf/L lbFb} 36gfsf] lgikIf

===af“sL k[i7 !$ df

Page 14: cg';Gwfg k|lqmof tTsfn cl3 a9fpg lgb]{zg===af“sL k[i7 !@ df

dfgjclwsf/kq ;fpg k[i7 14

5fglagsf nflu cfˆgf] bnn] ;wF} ;xof]u ug]{ arg lbg'eof] .

/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -g]kfnu~h_ sf lgldQ If]qLo lgb]{zs d'/f/Lk|;fb v/]nn] dfgj clwsf/ ;+/If0f / ;Dj4{gdf /fhgLlts bnx¿sf] dxTjk"0f{ e"ldsf x'g] rrf{ ub}{ dfgj clwsf/sf] >Lj[l4sf nflu bnxn] ufpF–ufpFdf /x]sf /fhgLlts ;+oGqnfO{ kl/rfng ug'{kg]{ cfjZostf cf}+Nofpg'eof] .

;f] cj;/df af]Nb} :yfgLo zflGt ;ldlt -Ko"7fg_ sf ;+of]hs s[i0f l3ld/], k|x/L gfoj pk/LIfs O{Zj/ sfsL{, dfgj clwsf/sdL{ s]zj e";fn, Ko"7fgsf lhNnf lzIff clwsf/L Clif/fd l/hfn, ;~rf/sdL{

lu¿ e08f/L, åGåkLl8t dLgf lu/L, cfof]usf dfgj clwsf/ clws[t /d]zs'df/ yfkfnufotsf jQmfn] b]zsf] dfgj clwsf/sf] cj:yf ;'wf/ ug{ ;a} lhDd]jf/ aGg'kg]{ cfjZostf cf}+Nofpg'eof] .

sfo{qmddf /fhgLlts bnsf k|ltlglw,

;'/Iff lgsfosf k|d'v, ;/sf/L lgsfosf k|d'v, ;~rf/sdL{, sfg'gJoj;foL, dfgj clwsf/sdL{, åGåkLl8t kl/jf/sf ;b:o, gful/s ;dfhsf k|ltlglw Pjd\ pBf]u Joj;foLx¿ u/L *$ hgfsf] ;xeflutf lyof] .

Ko"7fgsf] dfgj clwsf/=== k[i7 !# sf] af“sL

bf]/Daf xTofsf08sf] !! jif{df k|j]z

dfgjtflj?4sf ck/fwnfO{ sfg'gL sf/afxLsf] bfo/fdf Nofpm M cfof]u

/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]un] bf]/Daf xTofsf08sf bf]ifLx¿nfO{ sfg'gL sf/afxLsf] bfo/fdf Nofpg ;/sf/;Fu cfu|x u/]sf] 5 .

bf]/Daf xTofsf08 ePsf] bz jif{ k"/f eO{ !! jif{df k|j]z u/]sf] cj;/df cfof]uåf/f hf/L k|]; lj1lKtdf ;f] cfu|x ul/Psf] xf] .

xTofsf08 ePsf] !! nfUbf klg kL8snfO{ sfg'gL sf/afxL gx'g' / kLl8tnfO{ plrt Ifltk"lt{ / Gofo k|bfg gul/g' /fHosf] tkm{af6 gful/sk|lt 3f]/ cGofo ul/Psf] lj1lKtfdf plNnlvt 5 .

lj1lKtdf elgPsf] 5, …lj:t[t zflGt ;Demf}tf k5fl8 ag]sf ;a} ;/sf/x¿n] cfof]usf] l;kmfl/;nfO{ k|efjsf/L ¿kdf sfof{Gjog ug{] ;fj{hlgs k|lta4tf hfx]/ u/] klg Jojxf/df kL8sx¿nfO{ sfg'gL bfo/fleq NofO{

sf/afxLsf] k|lqmof cl3 a9]sf] b]lvGg . csf]{lt/, lj:t[t zflGt ;Demf}tfcg';f/ …;To lg¿k0f tyf d]nldnfk cfof]uÚ u7g gx'g' csf]{ b'Mvb kIf xf] .Ú

g]kfn ;/sf/af6 kl5Nnf] r/0fdf kLl8tnfO{ k|bfg ul/g] /fxt, kl/k"/0f / Ifltk"lt k|bfgdf k|ult eP klg uDeL/ k|s[ltsf dfgj clwsf/ xgg\sf] 36gfsf kL8sx¿nfO{ sfg'gL sf/afxL ug]{ lbzfdf cfgsfgL u/]sf] l6Kk0fL ub}{ lj1lKtdf elgPsf] 5, …ljlwsf] zf;g dfGg]x¿sf nflu of] lgtfGt b'Mvb kIf xf] .Ú

…;z:q åGåsfnLg uDeL/ k|s[ltsf dfgj clwsf/ xgg\ / dfgjtf lj?4sf ck/fwx¿df cfof]un] u/]sf] :jtGq / lgikIf 5fglag / l;kmfl/;x¿nfO{ Jojxf/df k|efjsf/L sfof{Gjog ug'{ g]kfn ;/sf/sf] lhDd]jf/L / st{Jo xf] . b]zdf dfgj clwsf/sf] ;Ddfg / ;+/If0f ug{ Pjd\ df}nfpFb} uPsf]

b08xLgtfsf] s';+:sf/ cGTo ug{sf nflu g]kfn ;/sf/nfO{ u/]sf] l;kmfl/;, cfb]z / ;'emfjx¿NffO{ k|efjsf/L ¿kdf sfof{Gjog ug{ cfof]u k'gM cfXjfg ub{5 .Ú cfof]uåf/f hf/L lj1lKtdf plNnlvt 5 .

lj;+ @)^) ;fn ;fpg #@ ut] /fd]5fksf] bf]/Dafdf lgxTyf / lgbf]{if !( g]kfnLx¿sf] dfcf]jfbL ePsf] cfz+sfdf lgd{dtfk"j{s xTof ul/Psf] lyof] .

pQm xTofsf08sf] ljifodf /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]un] ;jf{]Rr cbfntsf] k"j{GofofwLz s[i0fhË /fodfemLsf] ;+of]hsTjdf 5fglag 6f]nL u7g u/L To;;DaGwL ;TotYo hg;dIf ;fj{hlgs u/]sf] lyof] . pQm ;'lgof]lht xTofsf08sf] kL8s kIfnfO{ sfg'gL sf/jfxL ug{ / kLl8tx¿nfO{ /fxt, kl/k"/0f / Ifltk"lt{sf] lglDt cfof]un] g]kfn ;/sf/nfO{ l;kmfl/; ul/;s]sf] 5 .

Page 15: cg';Gwfg k|lqmof tTsfn cl3 a9fpg lgb]{zg===af“sL k[i7 !@ df

dfgjclwsf/kq ;fpg k[i7 15

===af“sL k[i7 @ df

oftgflj?4sf] cGt/f{li6«o lbj;

oftgf cGTosf nflu

;femf k|lta4tf cTofjZos

/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]usf cWoIf s]bf/gfy pkfWofon] g]kfndf oftgfsf] s';+:sf/ cGTo ug{] lbzfdf /fhgLlts bnnufot ;a}sf] ;femf k|lta4tf ckl/xfo{ ePsf] wf/0ff cl3 ;fg'{ePsf] 5 .

oftgflj?4sf] cGt/f{li6«o lbj;sf]

cj;/df cfof]uåf/f /fhwfgLdf cfof]lht cGt/lqmof sfo{qmdsf ;xefuLx¿nfO{ ;Daf]wg ub}{ cWoIf pkfWofon] ;f] wf/0ff cl3 ;fg'{ePsf] xf] .

pxfFn] …oftgf tyf cGo qm"/,

cdfgjLo jf ckdfghgs Jojxf/ jf ;Fhfolj?4sf] cGt/f{li6«o dxf;lGw, !(*$Ú sf] P]lR5s k|n]vnfO{ g]kfnn] cg'df]bg ug'{kg]{df klg hf]8 lb+b} ;f] ;DaGwdf g]kfn ;/sf/nfO{ l;kmfl/; ul/;lsPsf] hfgsf/L lbg'eof] .

;fdflhs kl/rfnsx¿nfO{ dfgj clwsf/;DaGwL tflnd/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u If]qLo sfof{no -wgu9L_ n] ;fdflhs kl/rfnsx?sf nflu dfgj clwsf/;DaGwL b'O{ lbj;Lo tflnd cfof]hgf u/]sf] 5 .

tflnddf /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]usf] sfd, st{Jo / clwsf/Ù dfgj clwsf/;DaGwL ljZjJofkL cjwf/0ffÙ dfgj clwsf/;DaGwL /fli6«o Pjd\ cGt/f{li6«o sfg'gÙ dlxnf tyf afnaflnsfsf] clwsf/Ù

cfly{s, ;fdflhs tyf ;f+:s[lts clwsf/Ù dfgj clwsf/sf] ;+/If0f / ;Dj4{gdf ;dflhs kl/rfnsx¿sf] e"ldsfÙ dfgj clwsf/ /Ifsx¿sf] e"ldsf / bfloTjÙ dfgj clwsf/d'vL ljsf; k4ltÙ dfgj clwsf/sf] ;+/If0f / ;Dj4{gdf /fHosf] bfloTjnufotsf ljifodf 5nkmn ePsf] lyof] .

tflnddf cfof]usf lgldQ If]qLo lgb]{zs 8f=6Lsf/fd kf]v/]n, dfgj

clwsf/ clws[t e+ms/axfb'/ /fjn / zflGtsf nflu ;femf cleofg g]kfn -sf]Sofk_ s~rgk'/sf e'jg s'Fj/n] ;xhLs/0f ug'{ePsf] lyof] .

;fdflhs sfo{stf{x¿nfO{ dfgj clwsf/ ;+/If0f / ;Dj4{g ug]{ sfo{df ;Djfxs aGg k|l/t ug]{ x]t'n] cfof]lht ;f] tflnddf s}nfnL / s~rgk'/df sfo{/t #) hgf ;fdflhs kl/rfnsx¿sf] ;xeflutf lyof] .

dfgjclwsf/kqjif{ ^, cÍ # @)&) c;f//fli6«o dfgjclwsf/ cfof]usf] ;dfrf/ a'n]l6g

Human Rights Post NHRC Monthly Newsletter Vol. 6 Issue 3, June - July 2013;a}sf nflu dof{bf, ;dfgtf / G

ofo

cfof]usf s]xL k|sfzgx¿

Page 16: cg';Gwfg k|lqmof tTsfn cl3 a9fpg lgb]{zg===af“sL k[i7 !@ df

dfgjclwsf/kq ;fpg k[i7 16

s]Gb|Lo sfof{noxl/x/ejg, nlntk'/, g]kfn

kf]:6 aS; g+= (!*@, sf7df8f}+

kmf]gM )!–%)!))!%, ofS;M (&&–!–%%$&(&#

Od]nM [email protected] / j]a;fO6M www.nhrcnepal.org

If]qLo sfof{nox¿

kqfrf/sf] nflu

;Dkfbs, dfgj clwsf/kq, /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u,

s]Gb|Lo sfof{no, nlntk'/

kf]:6 aS; g+= (!*@, sf7df8f}+, g]kfn

kmf]gM )!–%)!))!%, k\mofS;M ))(&&–!–%%$&(&#

Od]nM [email protected]

k|fksM

/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u, xl/x/ejg, nlntk'/af6 k|sflzt, kf]:6 aS; g+= (!*@, sf7df8f}+, g]kfn, kmf]g M )!–%)!))!%, k\mofS;M )!–%%$&(# ;Dkfbs M odaxfb'/ b'/f

/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]usf] xfnsf] x6nfOg gDa/ %)–!)–)))

k"jf{~rn If]qLo sfof{no, lj/f6gu/j/uf5L, lj/f6gu/

kmf]gM )@!–$^!(#!, $^!)(#

ofS;M (&&–@!–$^!!))

Od]nM [email protected]–klZrdf~rn If]qLo sfof{no, g]kfnu~hzflGtgu/, g]kfnu~h

kmf]gM )*!–%@^&)&, %@^&)*

ofS;M (&&–*!–%@^&)^

Od]nM [email protected]~rn If]qLo sfof{no, hgsk'/hgsk'/wfd, wg'iff

kmf]gM )$!–%@&*!!, %@&*!@

ofS;M (&&–)$!–%@&@%)

Od]nM [email protected]

klZrdf~rn If]qLo sfof{no, kf]v/fhglk|o dfu{, kf]v/f

kmf]gM )^!–$^@*!!, $^#*@@

ofS;M (&&–^!–$^%)$@

Od]nM [email protected];'b"/–klZrdf~rn If]qLo sfof{no, wgu9LpQ/ a]x8L -/ftf]k'n_, wgu9L

kmf]gM )(!–%@%^@!, %@%^@@

ofS;M (&&–(!–%@%^@#

Od]nM [email protected]

pk–If]qLo sfof{nox¿h'Dnfahf/, h'Dnf, kmf]gM )*&–%@)@@@

lbSt]n, vf]6fª, kmf]gM )#^–$@)@*$

a'6jn, ¿kGb]xL, kmf]gM )&!–%$^(!!

x'=b=g+= @^÷)^^÷)^&

cbfntsf] cfb]z sfof{Gjog gePsf]df cfof]usf] rf;f]lj/f6gu/ pkdxfgu/kflnsf j8f g+= $ lgjf;L *$ jifL{of ;'zLnf bfxfnsf] kIfdf lhNnf cbfnt -df]/ª_ n] u/]sf] km};nf sfof{Gjog gePsf]n] dfgj clwsf/ pNnª\3g egL cfof]udf k/]sf] ph'/L k/]sf] 5 .

;'lznf bfxfn jfbL / lj/f6gu/ pkdxfgu/kflnsf j8f g+= $ lgjf;L Ps JolQm k|ltjfbL ePsf] n]gb]g d'2fdf df]/ª lhNnf cbfntn] jfbLsf] kIfdf @)^! ;fn j}zfv !@ ut] km};nf u/]sf] eP klg ;f]adf]lhd k|ltjfbLn] lauf] bflvnf gu/]sf] ph'/Ldf plNnlvt 5 .

k|ltjfbLnfO{ sfg'gadf]lhd kqmfp ug{ lhNnf cbfnt -df]/ª_ n] k6s k6s kqfrf/ u/]sf] eP klg g]kfn k|x/Ln] cfb]z

kfngf gu/]sf] ph'/Ldf hgfOPsf] 5 .

k}m;nf sfof{Gjog gx'Fbf d'2fsf jfbL ;'lznf bfxfnsf] Gofo;DaGwL xs, ;DklQsf] xs, sfg'gL ;+/If0fsf] xsnufotsf xsx¿sf] xg\g ePsf] ph'/Ldf plNnlvt 5 .

o; ;DaGwdf /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u If]qLo sfof{no -lj/f6gu/_ n] 5fglag z'? u/]sf] 5 . 5fglagsf] qmddf df]/ª lhNnf cbfntsf] cfb]z sfof{Gjogsf nflu ePsf] k|ult ljj/0f;lxt 5nkmnsf] nflu Pshgf clws[t k|ltlglwnfO{ kfFr lbgleq cfof]udf pkl:yt u/fpg cfof]un] @)&) ;fn kmfu'g # ut] g} lhNnf k|x/L sfof{no -df]/ª_ nfO{ kqfrf/ ul/;s]sf] 5 .