Мандах бүртгэл дээд сургууль

Сэдэв: Хас банкинд хийсэн CAMELS шинжилгээ

Шалгасан: …………………….. /Докторант, ахлах багш О.Сийлэгмаа/

Гүйцэтгэсэн: БЭЗНББ-2 Б.Анхзаяа

Улаанбаатар хот

2012 он

Агуулга

Оршил

1. Активын чанар2. Өөрийн хөрөнгийн хүрэлцээ3. Ашигт ажиллагаа4. Төлбөрийн чадвар5. Удирдлагын чадавхи6. Зах зээлийн эрсдлийн мэдрэмж

Дүгнэлт ХавсралтАшигласан материал

1. Активын чанар

\мян.төг\

Үзүүлэлтүүд 2008 2009 2010 ДундажӨөрийн хөрөнгө 21.896.141.0 28.494.341.0 34.614.172.0 28.334.851.3

Активын эрсдлийн сан

2.716.382.0 3.158.909.0 4.210.284.0 3.361.858.0

Нийт чанаргүй актив 1.796.996.1 4.546.455.2 4.743.253.9 3.685.567.7ЗТУБАХС 1.688.418.733 3.158.908.607 4.210.284.410 2.456.960.478

Бусад эрсдлийн сангууд

1.118.291.435 1.681.387.204 1.544.497.547 1.448.058.728

Нийт актив 207.117.848.0 318.740.396.0 468.583.475.0 331.480.573Орлого оруулдаггүй

актив6.572.199.3 8.291.683.0 9.984.127.0 8.282.669.7

Зээлийн төвлөрлийн хэмжээ

821.396.527.0 197.122.236.0 325.901.055.0 201.806.606.0

Нийт олгосон зээл 148.061.263.637 193.963.327.0 321.690.771.0 221.229.453.0Зээлийн эргэн төлөлт 146.264.267.537 189.416.871.8 316.947.517.1 217.542.885.479

2. Харгалзах хүчин зүйл

А. Зээл болон бусад активт тавьсан хязгаарлалтыг хангаж байгаа эсэх- Хас банк нь Монгол банкнаас тогтоосон “Нэг зээлдэгчийн зээлийн хэмжээ өөрийн хөрөнгийн 20%-тай, нийт ажиллагчдын зээл өөрийн хөрөнгийн 5%-аас хэтрэхгүй байна” гэсэн хязгаарлалтыг мөрдөн ажилладаг. Үүнээс гадна банкны салбарт зээлийн чанараараа нэгдүгээрт бичигдсэн ба энэ нь зээлийн эрдлийн менежмент сайтай байгааг харуулж байна.

Б. Зээл болон бусад эрсдэлтэй активын ангиллыг зохих журмын дагуу хийсэн эсэх

Харилцагчдын зээлийн багцын эрсдлийн төвлөрөлт

2008 % 2009 % 2010 %Хувь хүмүүс 12.606.417.0 8.3 97.669.860.0 50 133.467.120.

041

Худалдаа 38.694.654.0 25.6 35.375.574.0 18 67.346.544.0 21Жижиглэн худалдаа 33.734.018.0 22.3 19.593.925.0 10 40.193.558.0 12

Үйлдвэрлэл 1.464.604.0 1 19.959.477.0 10 39.464.564.0 12Үйлчилгээ 14.672.106.0 9.7 16.921.376.0 9 31.238.565.0 10

ХАА 1.366.204.0 0.9 4.113.935.0 2 7.465.427.0 2Барилга 4.660.043.0 3.1 2.961.342.0 1 5.945.233.0 2

Зээлийн баталгаа 37.683.780.0 24.9Ажилчдын өр төлбөр 2.460.065.0 1.6

Бусад 3.597.234.0 2.6 526.785.0 0 780.044.0 0Нийт харилцагчдад

олгосон зээл ба урьдчилгаа

151.328.125.0

100 197.122.236.0

100 325.901.055.0

100

3. Чанарын хүчин зүйл

Чанарын хүчин зүйлийг үнэлэхдээ дараах асуулгын дагуу 1-5 оноогоор үнэлнэ.

1. Зээл, хөрөнгө оруулалтын бодлогын зохистой байдал

2. Зээл, хөрөнгө оруулалтын үйл ажиллагааны заавар журмын зохистой байдал

3. Заавар журмын мөрдөлт, хэрэгжилт

4. Активын чанарын хяналт

5. Активын ангилал

6. Эрсдлийн төвлөрөл

7. Холбогдох этгээдэд үзүүлэх хөнгөлөлттэй нөхцөл

8. Чанаргүй зээлийн удирдлага

9. Зээл төлүүлэх бодлого

10. Эрсдлийн сангийн хэмжээ, хандлага

11. Чанаргүй активын хэмжээ, хандлага

12. Хугацаа хэтэрсэн активын хэмжээ, хандлага

13. Зээлийн зориулалтын тодорхой байдал

14. Зээлийн эргэн төлөлтийн эх үүсвэрийн тодорхой байдал

15. Зээлдэгчийн санхүүгийн тайлан мэдээ, түүний үнэн зөв байдал

16.Барьцаа хөрөнгө

17. Ашигт ажиллагаа

18. Эдийн засгийн нөхцөл байдлын үзүүлэлт

2. Өөрийн хөрөнгийн хүрэлцээ

2008 2009 2010 ДундажӨөрийн хөрөнгийн эрсдлээр жигнэсэн активын харьцаа \

12%≤\ 15.42 16.83 13.66 15.31-р зэрэглэлээр өөрийн

хөрөнгөЭрсдлээр жигнэсэн активын

харьцаа /6%≤/13.2 12.8 9.7 11.9

Өөрийн хөрөнгө нийт активын зохистой

харьцаа/5%≤/10.5 8.9 7.3 8.5

Дүрмийн сан 10.947.830.0 13.290.651.0 13.290.651.0 12.509.710.0

3. Чанарын хүчин зүйл

1. Өөрийн хөрөнгийн зохистой харьцааны үзүүлэлтүүд 2. Актив хөрөнгийн эргэн төлөгдөх чадвар

3. Эрсдлийн сангуудын хэмжээ 4. Ашигт ажиллагааны хандлага 5. Банкны өсөлтийн түвшин 6. Удирдлагын чадвар 7. Эрсдэл бүхий активын хэмжээ 8. Өөрийн хөрөнгийн өгөөж 9. Хөрөнгийн зах зээлд оролцох бололцоо 10.Бүлгийн дундажтай харьцуулсан үзүүлэлт

3.Ашигт ажиллагаа

/%/

2008 2009 2010 ДундажАктивын өгөөж 17 11 22 16.6

Активын өгөөжийн өсөлт бууралт

Өөрийн хөрөнгийн өгөөж22 19.2 48.9 30.0

Цэвэр хүүгийн зөрүүний харьцаа 4.5 5.8 8.0 6.1

Пассив хөрөнгөд эзлэх хүүд мэдрэмж багатай эх

үүсвэр 11.1 22.8 9.6 14.5

3. Чанарын хүчин зүйл

1. Ашигт ажиллагааны чанар

2. Ашигт ажиллагааны хандлага

3. Хүүгийн цэвэр зөрүү

4. Муу зээл

5. Үйл ажиллагааны зардал

6. Эрсдлийн сангуудын хэмжээ, түвшин

7. Өөрийн хөрөнгийн өгөөж, ноогдол ашиг

8. Хуримтлагдсан ашгийн өсөлт

9. Шимтгэлийн орлого

10. Цэвэр орлого

4.Төлбөрийн чадвар

2008 2009 2010 ДундажТТГЧ үзүүлэлтийг ханган

биелүүлж байгаа эсэх \18%≤\

22.1 35.2 27.9 28.4

2. Харгалзах хүчин зүйл

А. Төлбөр тооцоо саатуулсан, эс саатуулсан байдал- Харилцагчдын хүссэн цаг хугацаанд төлбөр тооцоог ямар нэг асуудалгүйгээр бүрэн олгох төлбөрийн чадвартай гэж үзэж болно.

Б. Заавал байлгах нөөцийн хангалт –Монгол банкнаас зааж өгсөн заавал байх

нөөцийн хэмжээ болох \нийт активын 2%\тогтмол хугацаанд нь байршуулдаг.

В. Монгол банк болон бусад банкнаас авсан зээл хугацаандаа төлөгддөг эсэх-

Хас банк нь засгийн газар болон төрийн 8 байгууллагаас, гадаадын банк болон

бусад байгууллагаас бүрдсэн 24 газраас тус тус зээл авсан ба уг зээлүүдийг

тодорхой заасан хугацаанд нь төлж барагдуулж байгаа.

Г. Төлбөрийн чадварын хүндрэлд орж болзошгүй эсэх-

3. Чанарын хүчин зүйл

1. Төлбөрийн чадварын талаарх бодлого

2. Төлбөрийн чадварын бодлогын хэрэгжил

3. Активын хөрвөх чадвар

4. Бусад хүлээж болзошгүй үүрэг

5. Мөнгөний зах зээлд оролцох оролцоо

6. Төлбөрийн чадварын хандлага

7. Бусдаас авсан зээл, түүний хандлага

8. Худалдаж авсан эх үүсвэрээс хамааралтай байх байдал

9. Актив пассивын зөрүүгийн удирдлага

10. Тогтмол хүүтэй активын хэмжээ

11. Бусдаас татан төвлөрүүлсэн хөрөнгийн хэлбэлзэл

12. Эх үүсвэрийн эргэн төлөгдөх хугацаа

13. Актив хөрөнгийн эргэн төлөгдөх хугацаа

5.Зах зээлийн эрсдлийн мэдрэмж /%/

2. Харгалзах хүчин зүйл

А. Банкны удирдлага нь эрсдлийг тооцох, бууруулах, эрсдлээс хамгаалах талаар

авч байгаа арга хэмжээ-Байнгын хяналттай ажилладаг.

Б. Удирдлагын мэдээллийн систем нь эрсдлийг тодорхойлох чадвартай эсэх-

6.Удирдлагын чадавхи

2. Чанарын хүчин зүйл

А. Монгол банкнаас хийсэн шалгалтын дүнгээр авсан арга хэмжээний чанар, үр

дүнгийн байдал-

Б. ЭЗ болон банкны секторт гарч байгаа өөрчлөлтөд зохицуулан банкаа зохион

байгуулан удирдах чадвартай эсэх, банкныхаа санхүүгийн байдлаш судалж,

үнэлэлт дүгнэлт өгөн зөв зохистой шийдвэр гаргадаг эсэх-

В. Дотоод хяналт шалгалтаар илэрсэн зөрчил дутагдлыг цаг алдалгүй

арилгуулах талаар арга хэмжээ авдаг эсэх, дотоод хяналтын үйл ажиллагаа нь

өөрийн дотоод эрсдлийг илрүүлэх, бууруулах, хянахад чиглэгдэж байгаа эсэх-

Г. Удирдлагын мэдээллийн систем бүрэлдэн бий болсон эсэх, банкны үйл

ажиллагаа, санхүүгийн үзүүлэлтийн талаар мэдээллийг хэрхэн цуглуулдаг,

шаардлагатай бүх мэдээллийг хамардаг, мэдээллийн үнэн зөв эсэхэд хэрхэн

хяналт тавьдаг эсэх-

Д. Банкны хууль тогтоомжтой нийцүүлэн өөрийн банкны дотоод дүрэм, заавар

журмыг боловсруулж, тэдгээрийг мөрдөж байгаа эсэх-

2008 2009 2010 Дундаж

Гадаад валютын

позицийн үзүүлэлтийг

ханган биелүүлэх -1.35 3.83 3.72 2.06

Ханшийн эрсдлийг

тооцох\10%≥\ 6 5 6 5.6

Хүүгийн эрсдлийг

тооцох VAR үнэлгээ 14.527.0 17.731.0 28.346.0 20.201.3

Е. Удирдлага болон гүйцэтгэх албан тушаалтан, ажилтнууд албан тушаалаа урвуулан ашиглаж байгаа эсэх-

Дүгнэлт

Арилжааны банкны хэвийн үйл ажиллагааг хянах зорилгоор төв банкнаас хийдэг

CAMELS шинжилгээ нь банкны өөрийн хөрөнгийн хүрэлцээ, активын чанар, ашигт

ажиллагаа, төлбөрийн чадвар, удирдлагын чадвар, зах зээлийн мэдрэмжийг

үндсэн хүчин зүйл, харгалзах хүчин зүйл, чанарын хүчин зүйлүүдээр тус тус дүгнэн

шинжилдэг.

Хас банкны 2008-2010 оны тайлан дээр уг шинжилгээг хийсэн ба шинжилгээг хийх

явцад бүлэг банкнуудын үзүүлэлтийг тооцон гаргаж үнэлгээг харуулсан. Хас банк

нь дунд банк учир уг бүлэгт багтах Хадгаламж болон Улаанбаатар банктай

харьцуулан дүгнэсэн.

Хас банк нь дэлхийн эдийн засгийн хямралыг үеийг амжилттай давж, үйл

ажиллагаагаа хэвийн түвшинд явуулан монгол улсын банкны хөгжлийг түргэтгэх,

тодорхойлоход тодорхой хэмжээгээр нөлөөлсөөр байгаа. Энэ нь уг шинжилгээгээр

нотлогдон харагдаж байна.

Хас банкинд хийсэн шинжилгээгээр дундаж оноо нь маш сайн /1 оноо/ ба дээрх

шалгалтын нэгдсэн оноо 100 хувь буюу нэмэх рейтингтэй хэвийн үйл ажиллагаагаа

ханган биелүүлсэн гэж үзэж байна.

Хавсралт

Зохистой харьцааны шалгуур үзүүлэлтүүд

№ Зохистой харьцааны шалгуур үзүүлэлтүүд

1

"Банкны өөрийн хөрөнгийн хүрэлцээ" => 12%

"Нэгдүгээр зэрэглэлийн өөрийн хөрөнгө, эрсдэлээр жигнэсэн активын зохистой харьцаа" => 6%

2

Зээлийн төвлөрлийн эрсдэлийн үзүүлэлтүүд:

А. Нэг зээлдэгч, түүнд холбогдох этгээдэд олгосон зээлийн нийт өөрийн хөрөнгөнд     эзлэх хувь <= 20%

Б. Хувь нийлүүлэгч, банкны ажилтан, тэдгээрт холбогдох этгээдэд олгосон зээл:

     - Нийлбэр нь өөрийн хөрөнгөнд эзлэх хувь <= 20%     - Нэг этгээдийн хувьд өөрийн хөрөнгөнд эзлэх хувь <= 5%

3 Үндсэн хөрөнгийн харьцаа <= 8%

4

Гадаад валютын актив, пассивын зохистой харьцаа:

Нэгж валютын хувьд <+/- 15%Нийт валютын хувьд <+/- 40%

5 Төлбөр түргэн гүйцэтгэх чадварын зохистой хэмжээ >= 25%

Эх сурвалж: Монгол банк

Санхүүгийн тогтвортой байдлын үзүүлэлтүүд

№ Үзүүлэлтүүд %1 ӨХ-ийн зохистой харьцаа 16.22 Нэгдүгээр зэрэглэлийн ӨХ-

ийн зохистой харьцаа11.9

3 Эрсдлийн сангийн дараах чанаргүй зээл

13.5

4 Чанаргүй зээл нийт зээлийн харьцаа

13.5

5 Активын өгөөжийн үзүүэлт 1.86 ӨХ-ийн өгөөжийн үзүүлэлт 11.2

7 Гадаад валютын нээлттэй позици ӨХ-ийн харьцаа

2.5

Эх сурвалж: Монгол банк

Бүлгийн дундаж үзүүлэлт

/Тэрбум төг/

Үзүүлэлтүүд Хадгаламж банк Улаанбаатар банкНийт актив 442.704.2 143.511.244.3

Татварын дараах цэвэр ашиг

19.554.0 2.145.830.0

Хүүгийн цэвэр орлого 8.097.9 6.526.595.6Нийт активт чанаргүй активын эзлэх хувь

хэмжээ12.6% 12.5%

Нийт активт эзлэх чанаргүй активын

хэмжээний өөрчлөлтНийт активт орлого

авчирдаггүй активын хувь хэмжээ

15.3% 4.3%

Зээлийн төвлөрлийн хэмжээ

Активын өгөөжийн өсөлт бууралт

4.4% 1.49%

Өөрийн хөрөнгийн өгөөж 32.59% 26.8%Цэвэр хүүгийн зөрүүний

харьцаа3.4% 0.32%

Пассив хөрөнгөд эзлэх хүүд мэдрэмж багатай эх

үүсвэр

6.4% 13.3%

Жич: Хадгаламж банкны дундаж үзүүлэлтийг зөвхөн 2010 оноор, харин Улаанбаатар банкны дундаж үзүүлэлтийг 2008-2010 оны дундажаар авч харуулсан болно.

Ашигласан материал

1. www.mongolbank.mn

Банкны хяналт шалгалттай холбоотой эрхзүйн актууд

2. www.xacbank.mn

Хас банкны 2008-2010 оны улирлын болон жилийн тайлан

3. www.hadgalamjbank.mn

Хадгаламж банкны 2010 оны улирлын болон жилийн тайлан

4. www.ubcbank.mn

Улаанбаатар банкны 2008-2010 оны улирлын болон жилийн тайлан