µ¥Á¨ - BCST › ... › Waterbird-handbook-TH.pdf · ´ ¡·¤¡rÃ ¥ Wetlands International -...

นกชายเลนนกทะเล

คมอจ�าแนกชนด

และ

หนงสอเลกๆ เลมนมไดเปนคมอดนกโดยตรงแตจะชวยชแนะแนวทางการจ�าแนกชนดนกบางกลม

โดยเนนไปทนกชายเลนและนกนางนวลซงเปนนกทพบอาศยหากนอยตามชายฝงหรอกลางทะเล

ดเผนๆ คลายคลงกน และจ�าแนกชนดไดคอนขางยาก

นกชายเลนนกทะเล

คมอจ�าแนกชนด

และ

Publication No.30

การจ�าแนกชนดนกชายเลนและนกทะเล


คมอจ�าแนกชนดนกชายเลนและนกทะเลขอมลและภาพถาย: สมทธ สตบตร ภาพถายเพมเตม: พนจ แสงแกว, พอพล นนทภา, ปณต ไกรโรจนานนท, นท สมนเตมย, ชยวฒน ชนอปราวฒน, วชา นรงศร, วชระ สงวนสมบต และเขมทอง ตนสกลรงเรองสงวนลขสทธ พ.ศ. 2552

ประสานงาน: กฤษณา แกวปลง และ ดนภทร ตามรสวรรณจดรปเลม: นนทชยา นาคชงจดพมพโดย Wetlands International - Thailand Officeสนบสนนขอมลโดย สมาคมอนรกษนกและธรรมชาตแหงประเทศไทย

ภาพปก:

t นกหวโตมลาย (Malaysian Plover)

t นกนางนวลแกลบหงอนใหญ (Great Crested Tern)


ค�าน�า

หนงสอ “การจ�าแนกชนดนกชายเลนและนกทะเล” เลมน จดพมพขนเพอใชเปนเอกสารประกอบการอบรมการจ�าแนกชนดนกชายเลนและนกทะเล โดยมวตถประสงคเพอเปนการเสรมความรเกยวกบนกชายเลนและนกทะเล รวมทงหลกการจ�าแนกชนด อยางไรกตาม ทางองคกรพนทชมน�านานาชาตเลงเหนวาคมอนนาจะเปนประโยชนในวงกวางส�าหรบนกดนก องคกรหรอหนวยงานทเกยวของกบการอนรกษพนทชมน�า รวมทงประชาชนผสนใจดวย จงไดเพมเตมเนอหาเกยวกบพนทชมน�า รวมทงแหลงดนกชายเลนและนกชายเลนทนาสนใจตงแตพนทอาวไทยตอนในลงมาตามแนวชายฝงทะเลทงดานอาวไทยและทะเลอนดามน เพอกระตนย�าใหผคนไดเลงเหนความส�าคญของพนทชมน�าชายฝงทะเลตอการเปนแหลงอาศยทส�าคญของนกชายเลนและนกทะเล

ตองออกตวกอนเลยวา หนงสอเลกๆ เลมนมไดเปนคมอดนกโดยตรง แตจะชวยชแนะแนวทางการจ�าแนกชนดนกในกลมนกชายเลนและนกนางนวล ซงเปนนกทพบอาศยหากนอยตามชายฝงหรอกลางทะเล ดเผนๆ คลายคลงกน และถอวาจ�าแนกชนดไดคอนขางยาก

อยางไรกตาม หนงสอเลมนจะมประโยชนเตมทเมอใชประกอบกบคมอดนก (Field Guide) ฉบบสมบรณ ซงจะมภาพประกอบและขอมลนกแตละชนดครบถวน การชจดสงเกตส�าคญ การเปรยบเทยบความแตกตางระหวางนกทมลกษณะคลายกน รวมทงแนวทางการจ�าแนกจากสภาพแหลงอาศย พฤตกรรม และชวงเวลาทพบ นาจะมสวนชวยใหการระบชนดนกไดถกตองแมนย�าขน

ตองขอขอบคณสมาคมอนรกษนกและธรรมชาตแหงประเทศไทยทชวยสนบสนนขอมลและประสานงานการผลต และขอขอบคณ…IUCN ประเทศไทย Federal Ministry for Economic Cooperation and Development, One World และ โครงการปาชายเลนเพออนาคต (Mangrove for the Future)ทสนบสนนการจดพมพคมอเลมน

Wetlands International - Thailand Office

t นกหวโตมลาย (Malaysian Plover)

t นกนางนวลแกลบหงอนใหญ (Great Crested Tern)


สารบญ

นกชายเลนและนกทะเลในเมองไทยชายฝงทะเล-แหลงอาศยหากนของคนและนกการอพยพยายถนของนกชายเลน เสนทางเอเชยตะวนออก-ออสเตรเลยการอนรกษนกชายเลนและนกทะเล

การจ�าแนกชนดนกชายเลนและนกทะเลขอสงเกตในการจ�าแนกชนดนกชายเลนและนกทะเลนกชายเลน (Shorebirds)นกนางนวลและนกนางนวลแกลบ (Gulls & Terns)

แหลงดนกชายเลนและนกทะเลทนาสนใจ

061011131415174358


นก

ชาย

เลน

แล

ะน

กท

ะเล

ในเม

อง

ไท

ย

ระเทศไทยมชายฝงทะเลทงดานอาวไทยและอนดามนรวมกนยาว กวา 2,600 กม. ประกอบดวยระบบนเวศหลากหลาย ทงหาดทราย

หาดเลน หาดหน ปาชายเลน รวมถงเกาะกลางทะเลอกมากมาย เหมาะเปนแหลงอาศยของนกนานาชนด

โดยปกตแลวนกทพบตามรมทะเลบานเราไดตลอดทงปมจ�านวนไมมากนก ทคนหนาคาตากนดคอ นกตนเทยน ซงมขายาวเกงกางสแดงสะดดตา แตเมอถงฤดหนาวจะมนกกลมใหญนบหมนนบแสนตวทมาชวยท�าใหชายฝงทะเลบานเราคกครนขน นกเหลานคอ “นกชายเลนอพยพ”

นกชายเลนสวนใหญมแหลงขยายพนธอยทางตอนเหนอของทวปเอเชย แถบเขตทนดราในไซบเรยและตอนบนของรสเซย พอยางเขาฤดหนาว ตามปาเขาจะถกปกคลมดวยหมะ ล�าธารและแหลงน�ากลายเปนน�าแขง อาหารการกนฝดเคอง สญชาตญาณการเอาตวรอดท�าใหนกจ�าเปนตองยายถนหากนเดนทางลงมาทางใตสเขตอบอนซงมอาหารอดมสมบรณกวา เพอใชชวตใหอยรอดตลอดชวงฤดหนาว

การทประเทศไทยตงอยทางตอนลางสดของผนทวป นกทบนมาจากตอนเหนอของจนเปนระยะทางหลายพนกโลเมตร ถอโอกาสพกผอนคลาย

ป

06 การจ�าแนกชนดนกชายเลนและนกทะเล


ความออนลา ขณะเดยวกนนกอกกลมซงอพยพจากแถบไซบเรย บนเลาะชายฝงทะเลของจน ญปน เกาหล เวยดนาม แลวเขามาไทย ไดแวะพกเตมพลงงานกอนทจะอพยพลงใตสมาเลเซย อนโดนเซย หรอบางกลมอาจเลยไปถงออสเตรเลย

โดยเฉพาะในบรเวณปากแมน�าใหญๆ จะมดนตะกอนซงกระแสน�าพดพาลงมาสะสมอยางตอเนอง ยามเมอน�าลดจงปรากฏเปนหาดเลนกวาง ตะกอนเลนเหลานอดมไปดวยอนทรยสาร หนอนทะเล และสตวหนาดนจ�านวนมหาศาล เปนพนททมความส�าคญอยางยงส�าหรบนกชายเลนอพยพในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต

ชวงเวลาทเราจะพบนกชายเลนรวมตวกนจ�านวนมากคอ ชวงเดอนตลาคม-พฤศจกายน ซงเปนเวลาทนกกลมใหญมาถง สวนกลางฤดอพยพนกจะแยกยายกระจายกนหากน หรอบางพวกกเดนทางเลยประเทศไทยลงไปแลว และจะพบมากอกครงราวเดอนมนาคม-เมษายน ซงเปนชวงทนกรวมฝงกอนยายถนกลบ

นกชายเลนมกหากนอยรวมกนหลายชนด โดยการเดนทองน�าตน ๆหรอบรเวณทเปนโคลน ใชปากยาวโคงจมลงไปควานหาอาหารทซกซอนตวอยภายใตโคลนเหลว เมอประสาทสมผสทปลายปากรบรถงการเคลอนไหวของเหยอกจะงบกนเปนอาหารโดยไมตองเหลยวมองใหเสยเวลา มนจงใชสายตาระแวดระวงภยจากศตรรอบตวไดอยางเตมท

แมนกชายเลนสวนใหญอาศยหากนตามหาดเลนเหมอนกน แตวาขนาด รปราง และสดสวนปากของนกแตละตวจะผดแผกกนออกไป เพอความเหมาะสมกบวธการหาอาหารตามสภาพแวดลอมตางกน เปนการจดสรรพนทท�ากนอยางทวถงเพยงพอโดยไมตองแกงแยง

พวกตวใหญขายาวอยางนกอกอยใชปากยาวโคงลวงลงไปหาเหยอในเลนลก ๆไดสบาย สวนนกปากแอนจะเดนทองน�าพรอมทงใชปากจมเลนซายทขวาท นกนอตมขนาดยอมลงมาและปากไมยาวนก จงมกหากนในบรเวณน�าไมคอยลก ใชปากจมหาอาหารอยางรวดเรว ส�าหรบนกสตนทซงมขาและปากสน หากนอยบรเวณทน�าตน ๆหรอตามพนเลน บางครงพบปะปนกบนกหวโตซงเดนสลบกบการวงและหยดจกเหยอเปนระยะๆ ดแลวเพลนด สวนนกพลกหนมกชอบปลกตวออกมาอยตามชายน�า ใชปากพลกกอนหนกอนกรวดเพอหาเหยอทซอนตวดานใต

เมอน�าทะเลขนสงทวมชายหาด นกชายเลนจงจะเคลอนพลจากรมทะเลเขามาพกอยตามบอเลยงกงเลยงปลา นาเกลอ หรอพนทชมน�าอน ๆบางตวยงถอโอกาสนหาอาหารกนดวย

การจ�าแนกชนดนกชายเลนและนกทะเล 07


จะวาไปแลวนกชายเลนนน “พบเหนไดไมยาก แตวาดยาก” ชวงทนกอพยพเขามาน หากเราไปดแถวหาดเลนรมทะเลจะพบนกไดเปนจ�านวนมาก แตเพราะนกสวนใหญมขนาดเลก ทงรปรางและสสนคลายคลงกนคอสน�าตาลหรอเทา เวลารวมกนเยอะ ๆจงดลายตาไปหมด เมออยกบหาดเลนสคล�าดวยแลวกยงกลมกลนกบสภาพแวดลอม…นนคอวถทางของการอยรอด เพอพรางตวจากศตร

ถงแมนกชายเลนจะโยกยายเขามาใชชวตในเมองไทยอยหลายเดอน มอาหารการกนบรบรณด แตมนกไมลมก�าพดบานเกด ถงเวลากตองกลบไปมาตภม เพอภารกจส�าคญในการด�ารงสายพนธใหยงยน

ฝงนกชายเลนจ�านวนมหาศาลบนเขามาพกในบรเวณนาเกลอขณะทน�าขนเตมฝง



หางออกไปจากชายฝง ทามกลางความเวงวางของผนน�า ดเหมอนไมนาจะมนกอาศยหากน กยงมนกทะเลหลายชนดโผบนอยเหนอเกลยวคลน เชน นกบบ นกสกว นกโจรสลด ชนดหลงนมนสยอนธพาล ไมหาอาหารเอง ชอบปลนกลางอากาศ โดยการบนไลนกอนทหาปลามาไดเพอใหนกนนคายเหยอทง แลวมนกจะคาบไปกนเสยเอง

พวกนกทะเลมปกกวางและเรยวยาว เพอการรอนอยเหนอทองทะเลไดนาน มนจะบนรอนหากนตลอดทงวน ตกเยนจงกลบไปพกนอนอยตามหนาผาสงของเกาะแกงอนเงยบสงบ

ดงนนเมอเขาสฤดรอน นกชายเลนจะรวมกลมหากนสะสมพลงงานขนานใหญ กอนอ�าลาเมองไทยบนกลบไปจบคท�ารงยงถนฐานบานเกด ชวงนนกวยเจรญพนธจะท�าการผลดขนชดใหมใหดสดใสขน เพอดงดดเพศตรงขาม เปนโอกาสทเราจะไดพบกบความงามของนกชายเลนอยางแทจรง ซงเวลานนอากาศทางทางซกโลกเหนอคงอนขน แหลงน�าและอาหารอดมสมบรณ เหมาะส�าหรบการวางไขและเลยงดลกนก

นกชายเลนอพยพลวนมวฏจกรชวตวนเวยนอยเชนน

ยงมระบบนเวศชายฝงทะเลทรจกกนดคอ “หาดทราย” แมปจจบนหาดทรายชายทะเลสวนใหญจะกลายเปนแหลงทองเทยวยอดนยม เตมไปดวยสงกอสรางและกจกรรมตาง ๆของมนษย แตกยงมหลายแหงทเงยบสงบ ไรผคนรบกวน จงสามารถพบนกชายเลน นกนางนวล และนกนางนวลแกลบหลายชนด บางแหงเปนแหลงท�ารงวางไขของนกหวโตมลายและนางนวลแกลบเลก ซงเปนนกประจ�าถนในบานเราดวย


ชายฝงทะเล-แหลงอาศยหากนของคนและนกนกชายเลนมกชอบหากนอยตามหาดเลนรมทะเล นาเกลอ และแหลงน�าตางๆ

โดยเฉพาะบรเวณปากแมน�าซงมโคลนตะกอนและอนทรยสารจ�านวนมหาศาลทสายน�าพดพามา ท�าใหเกดเปนหาดเลนกวางใหญ อดมไปดวยธาตอาหาร ทงยงเปนแหลงอาศยของสตวน�า หนอนทะเล และสตวหนาดนหลายชนด สงมชวตเลก ๆเหลานเปนอาหารส�าคญของบรรดานกชายเลน ชายฝงทะเลของไทยโดยเฉพาะบรเวณอาวไทยตอนในซงมแมน�าใหญหลายสายไหลลงสทะเล จงเปนพนททมความส�าคญอยางยงส�าหรบนกชายเลนอพยพในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต

นกชายเลนอพยพทพบในบานเราอาจแบงเปน 2 กลม พวกทยายถนผานจะพบไดในชวงตนและปลายฤดกาลอพยพ โดยใชประเทศไทยเปนทแวะพกเตมพลงงาน กอนจะอพยพลงไปใชชวตชวงฤดหนาวทางอนโดนเซยและออสเตรเลย แลวบนกลบขนเหนอในชวงฤดรอน อกพวกจะยายถนเขามาแลวอาศยหากนในประเทศไทยตลอดชวงฤดหนาว

หาดเลนเปนแหลงอาหารทงของคนและนก


การอพยพยายถนของนกชายเลน เสนทางเอเชยตะวนออก-ออสเตรเลย (East Asian-Australasian Flyway)

เมอความชมฉ�าของฤดฝนจางหายไป สายลมแหงความหนาวเยนกเรมแผเขามาสประเทศไทย ตามวฏจกรทธรรมชาตไดควบคมกลไกของมนเองมาเนนนาน ความอยากรอยากเหนของมนษยตางหาก ทท�าใหเราพยายามศกษาและเรยนร เพอคนหาค�าตอบจากธรรมชาต

นกปกษวทยาไดเฝาสงเกตพฤตกรรมของนกในภมภาคตาง ๆทวโลก พบวาในชวงฤดหนาวของประเทศซกโลกเหนอ อากาศจะหนาวจด ปาเขาถกปกคลมเตมไปดวยหมะ ล�าธารและแหลงน�ากลายเปนน�าแขง อาหารการกนของนกหาไดยากเตมท เพอความอยรอด นกทอาศยอยในเขตนจงจ�าเปนตองอพยพยายถนไปหากนในทอบอนและมแหลงอาหารอดมสมบรณกวา นนหมายถงการเดนทางอพยพลงมาทางใตสบรเวณแถบเสนศนยสตร ใชชวตอยตลอดชวงฤดหนาว จนกระทงเขาสฤดรอนจงบนกลบถนฐานเดมเพอสรางรงวางไข ถายทอดมรดกทางพนธกรรมใหยงยนสบตอไป

นกชายเลนอพยพสวนใหญมแหลงขยายพนธอยทางตอนเหนอของทวปเอเชย แถบเขตอารตกและเขตทนดราในไซบเรย พอยางเขาฤดหนาว สญชาตญาณจะกระตนใหนกเรมตนการยายถน กอนเดนทางไกล นกจะตองสะสมพลงงานใหรางกายสมบรณทสด บนอพยพไปพรอมกนเปนฝง นอกจากเรองความปลอดภยแลว การบนรวมเปนกลมยงชวยใหนกหาทศทางไดดกวาการบนตามล�าพง โดยเฉพาะนกวยรนทเพงเดนทางไกลเปนครงแรกในชวต จ�าเปนตองเกาะกลมไปกบนกตวอนๆ

นกทบนอพยพโดยใชเสนทางเดมเปนประจ�าทกปกคอ “นกชายเลนอพยพ” ส�าหรบประเทศไทยเราตงอยในเสนทางบนอพยพ (Flyway) เอเชยตะวนออก-ออสเตรเลย นกจากอะแลสกาและตะวนออกเฉยงเหนอของรสเซย บนอพยพลงมาทางเอเชยตะวนออก ไปถงออสเตรเลยและนวซแลนด

แตประเทศไทยมไดพบนกน�าอพยพจากเสนทางหลกนเทานน หากดแผนททวปเอเชยจะเหนวาประเทศไทยมลกษณะเปนคาบสมทร อยทางตอนลางสดของผนทวป นกบางสวนทบนมาจากตอนเหนอของจน ธเบต มองโกเลย เปนระยะทางหลายพนกโลเมตร ถอโอกาสพกผอนคลายความออนลา สวนนกกลมใหญซงอพยพจากแถบไซบเรย ญปน เกาหล บนเลาะชายฝงทะเลของจนมายงไทย กอนทจะอพยพลงใตสมาเลเซย อนโดนเซย หรออาจเลยไปถงออสเตรเลยและนวซแลนด ในขณะทอกกลมหนงใชเสนทางอพยพจาก


ญปนบนเลาะไปตามเกาะเลกเกาะนอยของฟลปปนส อนโดนเซย โดยมจดหมายปลายทางทออสเตรเลยเชนกน นกจะเลอกอพยพผานไปตามพนทชมน�าอดมสมบรณ เพอทมนจะสามารถหยดแวะพกหาอาหารไดตลอดเสนทาง แตบางครงสภาพอากาศแปรปรวน เกดพายพดหลงออกนอกเสนทางไป เราจงมโอกาสพบนกชนดใหมๆ หลงเขามายงประเทศไทยไดเสมอ

ประเทศตาง ๆทอยตามแนวเสนทางบนอพยพของนก ไดมการรวมมอกนเปนเครอขายเรยกวา “เครอขายการอนรกษนกชายเลนเอเชยตะวนออก-ออสเตรเลย” มการศกษาเสนทางอพยพดวยการตดหวงขา ธงส และสญญาณวทย เพอน�าขอมลทไดมาใชประโยชนทางดานปกษวทยารวมกน

นกสตนทนวยาว (Long-toed Stint) ทไดรบการตดหวงขาและธงสจากพนทอาวไทยตอนใน



การอนรกษนกชายเลนและนกทะเลพนทชมน�าตลอดแนวชายฝงทะเลของประเทศไทยมความหลากหลายทาง

ชวภาพสงมาก เปนแหลงผลตอาหารหลอเลยงประชากรสวนใหญของประเทศ แตจากแผนการพฒนาประเทศทผานมา ภาครฐมนโยบายเปลยนการเกษตรแบบยงชพมาเปนอตสาหกรรมเกษตร เนนการเพาะเลยงสตวน�าเศรษฐกจ โดยเฉพาะอยางยงการเลยงกงกลาด�า ท�าใหพนทชมน�าและปาชายเลนหลายแหงถกแปรสภาพการใชประโยชน

ปญหาทนาเปนหวงส�าหรบนกน�ากคอ การถกคกคามจากการพฒนาทดนเพอการอตสาหกรรม การขยายตวของชมชน การเสอมโทรมของแหลงน�า การกดเซาะชายฝงอยางรนแรง การบกรกและการลดลงของปาชายเลน มลภาวะน�าเสยทเกดจากภาคอตสาหกรรม ดนตะกอนทลดลงเพราะมการสรางเขอนปดกนแมน�า ลวนสงผลตอการเปนแหลงอาศยหากนของนกชายเลนและนกทะเลทงสน รวมถงการพฒนาอตสาหกรรมและโครงสรางพนฐานตางๆ ยงสงผลเสยตอธรรมชาต กลายเปนความขดแยงระหวางการพฒนาทางดานเศรษฐกจและการคมครองทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม นอกจากนเรายงพบวาหลายแหงมการลานกในพนทดวย

อนทจรงแลวการอนรกษนกและแหลงอาศยหากนของนก ไมใชเพอนกเทานน แตเปนการด�ารงชวตรวมกนระหวางมนษยกบธรรมชาตอยางกลมกลน เพราะนกกเปนดชนชความอดมสมบรณของพนทดวย บรเวณใดมนกน�าหากนอยมาก หมายถงมแหลงอาหารสมบรณ ซงธรรมชาตทอดมสมบรณยอมหมายถงความอยรอดของมนษยนนเอง



การจ

�าแน

กชน

ดนกช

ายเล

นแล

ะนกท

ะเล กชายเลนเปนนกทหากนตามชายน�าหรอหาดเลน ปากมรปรางและ

ความสนยาวแตกตางกนหลายแบบ ทงยาวตรง เรยวโคงลง และแอนขน เพอใชส�าหรบลวงจบหนอน แมลง และสตวน�าขนาดเลกใตพนเลนกนเปนอาหาร พวกทมขายาวมกจะเดนหากนในบรเวณทน�าคอนขางลก สวนพวกทขาสนชอบอยตามหาดเลน หรอบรเวณทมน�าแฉะ ๆสวนใหญมขนปกคลมตวสน�าตาลหรอเทา ชวงฤดผสมพนธจงเปลยนเปนสสดใส บางชนดหากนตวเดยวแตบางชนดอยรวมกนเปนฝงใหญ ท�ารงตามพนดนและกอพช

ส�าหรบนกนางนวลเปนนกทอาศยอยแถบชายทะเลหรอกลางทะเล สวนใหญมขนสขาวและเทา มลกษณะชดขนจากระยะวยออนถงตวเตมวยแตกตางกน นกนางนวล (Gull) มล�าตวอวบ ปากคอนขางหนา ปกกวาง สวนนกนางนวลแกลบ (Tern) มขนาดเลกกวา ล�าตวเพรยว ปากแหลม ปกเรยวแหลม ทงสองกลมพบไดทงในทะเลและแหลงน�าจด ชอบบนโฉบจบปลาหรอสตวน�าเลกๆ รวมทงเศษอาหารทลอยมาตามน�า

“นกชายเลนและนกทะเล” เปนนกกลมใหญทมความหลากหลายและจ�าแนกชนดไดคอนขางยาก เนองจากบางกลมมขนาดเลกและลกษณะคลายคลงกนมาก สสนกไมสวยดงดดใจอยางพวกนกปา นกเหลานสวนใหญยงพบเหนจากระยะไกล ตามแหลงอาศยซงเปนพนทเปดโลง การเขาใกลนกท�าไดยาก เพราะนกเหลานมสญชาตญาณการระวงภยสงมาก หากเหนคนเขามาเกนระยะไวใจกจะพากนบนหน ถอหลกปลอดภยไวกอน

นกชายเลนและนกนางนวลมกพบอยรวมกนเปนฝงใหญปะปนกนหลายชนด นกเหลานเมออยรวมกนจ�านวนมากจะดลายตาไปหมด การระบชนดจ�าเปนตองอาศยกลองสองทางไกลแบบตาเดยว (Telescope) ซงมก�าลงขยายมากกวากลองแบบสองตา (Binoculars) เพอชวยในการพจารณารายละเอยดตาง ๆบนตวนกไดดขน และทขาดไมไดกคอ คมอดนก (Field Guide) ใชส�าหรบเปรยบเทยบนกทเหนวาเปนชนดใด

น



ส�าหรบการดนกชายเลน ถาจะใหดควรเชคเวลาน�าขน-น�าลงดวย หากเปนชวงน�าลงหาดเลนจะกวางมาก นกกระจายกนหากนไปทว ระยะไกลเกนกวาจะระบชนดได แตถาเปนชวงทน�าเรมขน นกจะหากนตามชายน�าใกลเขามาหาเราเรอย ๆสวนชวงทน�าขนเตมฝง นกมกจะเขามารวมฝงเกาะพกอยตามแหลงน�าใกลทะเลหรอตามนาเกลอ การดนกในระยะใกลจะชวยใหเหนรายละเอยดไดดขน

จะวาไปแลวนกน�าเหลาน “พบเหนไดไมยาก แตวาดยาก” แตถาเราใชการสงเกตและความอดทนมากขนอกสกนด กไมใชเรองทยากจนเกนไป

ขอสงเกตในการจ�าแนกชนดนกชายเลนและนกทะเลนกน�าบางชนดมรปรางลกษณะโดดเดน จ�าแนกชนดไดงาย แตนกบางกลมกม

ความคลายคลงกนมาก การระบชนดจงตองใชการสงเกตหลายๆ อยาง1. ขนาดและรปราง ลองเปรยบเทยบขนาดกบนกทรจกคนเคยกนด เชน นก

เอยง นกเขา สงเกตลกษณะรปรางวาอวนปอมหรอเพรยว สดสวนระหวางหว ปาก ล�าตว ขา ปก และหาง

2. สสนและลวดลาย สงเกตสของปาก หว ล�าตว และขา รวมถงลวดลายดานบนและดานลางของปกในขณะบน

เทเลสโคปเปนอปกรณทจ�าเปนส�าหรบการจ�าแนกชนดนกน�า



นกหลายชนดมการผลดขนในแตละชวงวย เชน จากนกวยเดกเปนตวเตมวย ชดขนนอกฤดผสมพนธเปนชดขนฤดผสมพนธ ชดขนฤดผสมพนธกลบมาเปนนอกฤดผสมพนธ ซงนกจะใชวธทยอยผลดขนเกาทง และขนใหมกจะคอย ๆงอกขนมา ชวงเวลาทนกผลดขนอาจดกระด�ากระดาง แตกยงคงเคารปแบบของชดขนหลกอย

3. ลกษณะของปาก ความสน-ยาวของปากเมอเทยบกบขนาดของหว ปากตรงหรอแอนขน-โคงลง

4. ลกษณะของขาและตน นกทชอบเดนทองน�ามกมขายาว พวกหากนตามพนเลนมกมขาคอนขางสน สวนพวกทวายน�าหรอด�าน�าหากน เชน นกเปดน�า นกกาน�า ขาจะอยคอนมาทางดานทายล�าตวและมพงผดทนวตน

5. ลวดลายทปก ตะโพก และหาง นกน�าหลายชนด ขณะยนดคลายคลงกนมาก แตเมอนกบนจงจะสงเกตเหนจดจ�าแนกทส�าคญ

6. พฤตกรรม นกแตละชนดมบคลกและพฤตกรรมการด�ารงชวตแตกตางกน ไดแก ทาทางการเดน วธการหากน เชน เดนทองน�าระดบลกหรอลยโคลน นสยชอบอยตวเดยวหรออยรวมกนเปนฝง

7. ลกษณะและรปแบบของการบน สงเกตวานกตวนนมทศทางบนตรง บนฉวดเฉวยน หรอบนซกแซก

8. เสยงรอง นกมกสงเสยงรองเมอตกใจหรอขณะบน นกทมลกษณะรปรางคลายคลงกนมาก เสยงรองจะเปนสวนส�าคญในการจ�าแนกชนด

9. แหลงอาศยและสภาพแวดลอม นกน�าแตละกลมแตละชนด มการด�ารงชพในสภาพแวดลอมทแตกตางกน นกนางนวลพบไดกลางทะเลและชายฝง นกชายเลนสวนใหญชอบหาดเลน บางชนดชอบอยตามหาดทรายหรอหาดหน บางกชอบแหลงน�าจด ขณะเดยวกนนกน�าหลายชนดอาจพบตามแหลงน�าในปา และบางชนดกลบพบในพนทคอนขางแหงแลง

10. ฤดกาล นกน�าอพยพสวนใหญยายถนเขามาในชวงฤดหนาว บางชนดทเปนนกประจ�าถน พบเหนไดตลอดทงป แตกมบางทยายถนเขามาเพอผสมพนธและท�ารงวางไขในชวงฤดฝน เชน นกแอนทงใหญ นกยางด�า



หลกการจ�าแนกชนดนกชายเลนและนกทะเลนกชายเลน (Shorebirds) มความหลากหลายชนดและถอวาจ�าแนกชนดไดคอน

ขางยาก ส�าหรบนกทะเลจะเนนเฉพาะกลมนกนางนวล-นกนางนวลแกลบ (Gulls & Terns)

นกชายเลน (Shorebirds)นกชายเลนถอเปนกลมนกน�าทจ�าแนกชนดไดยาก เพราะสวนใหญมขนาดคอน

ขางเลก ลกษณะรปรางคลายคลงกน สสนโดยเฉพาะชวงทยายถนเขามาในเมองไทยซงเปนชดขนพนฐานหรอชดขนนอกฤดผสมพนธกออกไปทางน�าตาล-เทาเหมอน ๆกน และอปนสยของนกชายเลนมกชอบอยรวมกนเปนฝงหรอปนกนหลายชนด กลมกลนไปกบพนดนพนเลน ดลายตาไปหมด การจ�าแนกชนดจงเปนเรองยากส�าหรบคนทไมคนเคย

อยางไรกด ชวงตนฤดกาลอพยพและชวงเตรยมตวอพยพกลบ เปนชวงทเราอาจมโอกาสพบนกชายเลนในชดขนฤดผสมพนธซงมสสนสดใสสวยงาม จ�าแนกชนดไดงาย ชอของนกชายเลนสวนใหญกตงขนจากลกษณะของสสนในชวงฤดผสมพนธนนเอง ส�าหรบชวงขามา นกเพงเสรจสนภารกจท�ารงวางไข ยงไมทนผลดขนเปนชดขนนอกฤดผสมพนธ ขนจงอาจไมคอยสวยสดใสมากนก เนองจากเปนขนเกา ผานการใชงานมาหลาย

ในชวงฤดหนาวเราจะพบนกชายเลนอยรวมฝงปะปนกนหลายชนด



เดอน สวนขากลบนกหลายตวจะเรมผลดขนชดฤดผสมพนธกอนบนกลบไปยงภมล�าเนา ชดขนในชวงนจะมความใหม สสดใส เรยกไดวานกชายเลนจะดสวยงามทสดกชวงทบนกลบไปท�ารงวางไขนแหละ แนนอน...ท�าใหการจ�าแนกชนดงายขน

ส�าหรบการจ�าแนกชนด ถาจะแบงกลมนกชายเลนกนแบบงาย ๆตามขนาด กจะแบงไดเปน

นกชายเลนขนาดเลก นกสตนท (Stint) แมจะมขนาดและรปรางจะใกลเคยงกน แตกสามารถแบงออก

ไดเปน 2 กลมกลมทมขาด�า ไดแก นกสตนทคอแดง (Red-necked Stint) นกสตนทเลก (Little

Stint) และนกคอสนตนไว (Sanderling) กลมน นกคอสนตนไวมขนาดใหญกวาใคร ปากคอนขางยาว ขนล�าตวดานบนดเปนเทาออน บรเวณหวไหลมสด�า สวนสตนทคอแดงและสตนทเลกมความคลายคลงกนมาก แตนกสตนทเลกปากจะเรยวบางกวา ถาเปนชดขนฤดผสมพนธกดงายหนอย เพราะนกสตนทคอแดงจะมสน�าตาลแดงทคอและอก สวนนกสตนทเลกกคอแดงเหมอนกนแตคอหอยจะเปนสขาว ล�าตวดานบนกดแดงกวา ขอบขนโคนปกเปนสน�าตาลแดง ในขณะทของนกสตนทคอแดงเปนสเทา

นกลอยทะเลคอแดง (Red-necked Phalarope) เพศเมย ชดขนฤดผสมพนธ



นกสตนทคอแดง (Red-necked Stint)

นกสตนทเลก (Little Stint) ชวงผลดขนออกจากชดขนฤดผสมพนธ

นกคอสนตนไว (Sanderling)



กลมทมขาเหลอง ไดแก นกสตนทอกเทา (Temminck’s Stint) และนกสตนทนวยาว (Long-toed Stint) นกสตนทอกเทามขนาดและรปรางคลายนกสตนทคอแดง แตล�าตวดานบนออกเปนสน�าตาลมากกวาและมแถบคาดอกชดเจน สวนนกสตนทนวยาว หวคอนขางเลก คอเรยวยาว เวลาสงสยชอบยดคอ ล�าตวดานบนเปนลายชดเจนกวาชนดอน และถามโอกาสพบในระยะใกล จะเหนวานวกลางยาวกวานวอน

นกสตนทอกเทา (Temminck’s Stint)

นกสตนทนวยาว (Long-toed Stint)



นกหวโต (Plovers) มหวคอนขางโตเมอเทยบสดสวนกบล�าตว คอสน สามารถแบงออกไดเปน 3 กลม

กลมทมรอบคอขาว ไดแก นกหวโตเลกขาเหลอง (Little Ringed Plover) นกหวโตปากยาว (Long-billed Plover) นกหวโตขาสสม (Common Ringed Plover นกหวโตขาด�า (Kentish Plover) และนกหวโตมลาย (Malaysian Plover)

ในกลมนยงแบงออกไดเปน 2 พวกคอ พวกแรกขาสเหลอง มแถบคาดอก ชนดทพบบอยกคอ นกหวโตเลกขาเหลอง ลกษณะเดนคอมหนงรอบตาเหลอง ฤดผสมพนธมหนาผากและคาดตาด�า วงตาเหลองสดขนเหนเดนชด สวนนกหวโตปากยาวคลายนกหวโตเลกขาเหลอง แตขนาดใหญกวาเลกนอยและปากยาวกวา ส�าหรบนกหวโตขาสสมล�าตวดอวบหนากวาหวโตเลกขาเหลอง ปากหนาสน ขาสเขมกวา ถาชวงฤดผสมพนธโคนปากจะเปนสสม แถบทอกหนา ขาสสม

ภาพนเปรยบเทยบความแตกตางของนกสตนททง 3 ชนด จากซายมาขวาคอ นกสตนทนวยาว นกสตนทคอแดง และนกสตนทอกเทา



พวกทสองขาสเทาอมด�าหรอสเนอ มแถบขางคอ ไดแก นกหวโตขาด�าและนกหวโตมลาย นกหวโตขาด�าล�าตวดานบนสน�าตาลอมเทาเรยบ ๆแถบขางคอคอนขางกวางแตสน ขาด�าหรอบางตวอมชมพ สวนนกหวโตมลายหลงเปนลายชดเจน ล�าตวดกลมปอมกวา แถบขางคอแคบและยาวกวา บางตวอาจเชอมตอกน ขาสเนอ นกหวโตมลายยงพบเฉพาะตามหาดทรายชายฝงทะเล ในขณะทนกหวโตอน ๆจะพบตามหาดเลนและแหลงน�าทอยลกเขาไปในแผนดน ขณะวงไปตามหาดทราย นกหวโตมลายจะกมหวลงต�าวงซอยเทาถๆ เปนระยะทางไกล ขณะทนกหวโตชนดอนจะเดนเรว ๆระยะสน ๆสลบกบหยดนงมองหาอาหาร

นกหวโตเลกขาเหลอง (Little Ringed Plover) ชดขนฤดผสมพนธ

นกหวโตปากยาว (Long-billed Plover) ชดขนฤดผสมพนธ



นกหวโตมลาย (Malaysian Plover) เพศเมย

นกหวโตขาด�า (Kentish Plover)


กลมทไมมวงรอบคอ ไดแก นกหวโตทรายเลก (Lesser Sand Plover) นกหวโตทรายใหญ (Greater Sand Plover) และนกหวโตขายาว (Oriental Plover)

สองชนดแรกนนมลกษณะสสนคลายคลงกนมาก ขนาดกเลก-ใหญกวากนไมมากนก แตนกหวโตทรายใหญจะมปากยาวและหนากวา ขาเปนสเหลองอมเขยวและยาวกวาเลกนอย ในขณะทนกหวโตทรายเลกมขาด�า อยางไรกตาม กรณทขานกเปอนโคลนกอาจดล�าบาก ส�าหรบนกหวโตขายาว ถาหากดเผน ๆกคลายนกหวโตทรายแตล�าตวดเพรยวกวา มแถบคาดอกหนามาก (ในขณะทนกหวโตทรายทงสองชนดมแคแถบขางคอ) ขาเหลองอมสม ยาวกวานกหวโตทกชนด


นกหวโตขายาว (Oriental Plover) ชดขนฤดผสมพนธ ภาพ: เขมทอง ตนสกลรงเรอง

นกหวโตทรายเลก (Lesser Sand Plover)

นกหวโตทรายใหญ (Greater Sand Plover)


กลมทมล�าตวเปนลาย ไดแก นกหวโตหลงจดสทอง (Pacific Golden Plover) และนกหวโตสเทา (Grey Plover) นกหวโตหลงจดสทองล�าตวดานบนมลายออกเปนโทนสน�าตาลเหลอง สวนนกหวโตสเทาขนาดล�าตวใหญกวา ลายออกเปนสเทาอมน�าตาล และขณะบนจะเหนใตวงปกเปนแตมด�าขนาดใหญ

นกหวโตหลงจดสทอง (Pacific Golden Plover)


นกหวโตสเทา (Grey Plover)

นกชายเลนขนาดเลก (Sandpiper) ถาจะแบงตามลกษณะของปากกจะสามารถแบงออกไดเปน

กลมทมปากโคงลง คอ นกชายเลนปากกวาง (Broad-billed Sandpiper) นกชายเลนปากโคง (Curlew Sandpiper) นกชายเลนทองด�า (Dunlin) และนกชายเลนกระหมอมแดง (Sharp-tailed Sandpiper)

ในกลมนนกชายเลนปากกวางมขนาดเลกกวาพวก (ล�าตวพอ ๆกบนกสตนท) หวมลายคลายคว 2 ชน ปลายปากหกลงเลกนอย นกชายเลนปากโคงกบนกชายเลนทองด�ามลกษณะรปรางและปากโคงลงคลายกนมาก แตนกชายเลนทองด�าดหวกลมโตกวา กระหมอมและล�าตวไมคอยมลาย ปากสนกวาและโคงนอยกวา ควไมยาวชดอยางนกชายเลนปากโคง ถาดขณะบนจะเหนแถบด�ากลางตะโพก ส�าหรบนกชายเลนกระหมอมแดงมขนาดใหญกวาเพอน ปากไมยาวนกและโคงลงเพยงเลกนอย กระหมอมสน�าตาลแดง ขาเหลอง ลกษณะรปรางอาจคลายกบนกสตนทนวยาว จนท�าใหหลายคนสบสนได แตนกชายเลนกระหมอมแดงมขนาดใหญกวา ตวอวบหนากวา


เปรยบเทยบขนาดและรปราง ของนกชายเลนปากโคง (ซาย) นกชายเลนปากกวาง (กลาง) และนกชายเลนทองด�า (ขวา)


นกชายเลนปากโคง (Curlew Sandpiper)

นกชายเลนปากกวาง (Broad-billed Sandpiper)

นกชายเลนทองด�า (Dunlin)



กลมทมปากตรงหรอคอนขางตรง คอ นกชายเลนบง (Marsh Sandpiper) นกชายเลนน�าจด (Wood Sandpiper) นกชายเลนเขยว (Green Sandpiper) นกเดาดน (Common Sandpiper) นกตนเหลอง (Grey-tailed Tattler) นกพลกหน (Ruddy Turnstone) นกลอยทะเลคอแดง (Red-necked Pharalope) นกลอยทะเลสเทา (Grey or Red Pharalope) นกนอตเลก (Red Knot) นกนอตใหญ (Great Knot) และนกรฟ (Ruff)

ในกลมน นกพลกหนมลกษณะรปรางและพฤตกรรมแตกตางจากพวก ปากสนแตแหลม ล�าตวอวบหนา ขาสน เทยวเดนหากนโดยการใชปากพลกกอนหนหรอเศษปะการงเพอจกกนเหยอดานใต อกคทมพฤตกรรมหาอาหารแตกตางจากนกชายเลนอน ๆอยางเดนชดกคอ นกลอยทะเลคอแดงและนกลอยทะเลสเทา ซงชอบลอยตวบนผวน�า ใชปากจกกนแมลงรอบตวอยางรวดเรว นกลอยทะเลคอแดงมปากแหลมเลกคลายเขม หลงเปนลายชดเจน สวนนกลอยทะเลสเทาปากหนากวา ล�าตวอวบใหญกวา และหลงเปนสเทาเรยบๆ

นกชายเลนกระหมอมแดง (Sharp-tailed Sandpiper)



นกลอยทะเลคอแดง (Red-necked Phalarope)

นกพลกหน (Ruddy Turnstone)



นกชายเลนบงมปากคอนขางยาวและแหลมคลายเขม ขาเรยวยาว ลกษณะรปรางอาจท�าใหหลายคนสบสนกบนกทะเลขาเขยว ตองสงเกตจากขนาดทแตกตางกน และลกษณะของปาก นกชายเลนน�าจดปากหนาและยาวปานกลาง ล�าตวดานบนสน�าตาลและมลายจดกระจายทวไป นกชายเลนเขยวและนกเดาดนรปรางคลายกน แตนกชายเลนเขยวล�าตวดานบนสเขมกวาและมลายจดเลก ๆควสนหรอเหนแควงรอบตา สวนนกเดาดนมพฤตกรรมทเปนเอกลกษณคอ ชอบกระดกกนขน-ลง ควยาว และจดเดนคอรอยเวาสขาวบรเวณหวไหล

q นกชายเลนบง (Marsh Sandpiper)

q นกชายเลนน�าจด (Wood Sandpiper)


นกเดาดน (Common Sandpiper)

นกชายเลนเขยว (Green Sandpiper)



นกนอตใหญ (Great Knot) และนกนอตเลก (Red Knot)

นกรฟ (Ruff) เพศผ (ซาย) และเพศเมย (ขวา)

นกนอตเลกกบนกนอตใหญกดคลายกน อนทจรงขนาดไมไดใหญกวากนมากนก ดงนนถาเหนอยเดยว ๆอาจระบชนดไดยาก ใหพจารณาจากความยาวปาก นกนอตเลกมปากสนพอ ๆกบความยาวหว และเหนควชดเจน นกนอตใหญสดสวนปากจะยาวกวาความยาวของหว อาจดโคงลงเลกนอย เหนควไมคอยชด สวนลายจดทอกกหนากวา ส�าหรบนกรฟ รปรางไมคอยเหมอนใคร เพราะหวเลก คอเรยวยาวเมอเทยบกบล�าตว ล�าตวดานบนมลายชด ขาอาจเปนสเหลอง เขยว หรอสมแดง อยางไรกตามขนาดของนกรฟมความแตกตางกน เพราะตวผจะใหญกวาตวเมยมากจนอาจคดวาเปนคนละชนดกน



นกชายเลนปากชอน (Spoon-billed Sandpiper)

นกชายเลนปากแอน (Terek Sandpiper)


กลมทมปากลกษณะพเศษ คอ นกชายเลนปากชอน (Spoon-billed Sandpiper) และนกชายเลนปากแอน (Terek Sandpiper) อนทจรงนกชายเลนปากชอนมขนาดและรปรางคลายกบนกสตนทคอแดงมาก และกมกจะพบอยใกลกน แตลกษณะเดนคอ ทปลายปากจะแบนและแผออกเปนรปชอน สสนล�าตวโดยรวมดขาวกวานกสตนทคอแดง ส�าหรบนกชายเลนปากแอน มปากยาวและแอนขนไมเหมอนใคร ขาเหลองสม


นกชายเลนขนาดกลางนกทะเลขาเขยว (Greenshank) พบ 2 ชนดคอ นกทะเลขาเขยว (Common

Greenshank) และนกทะเลขาเขยวลายจด (Nordmann’s Greenshank) ตวทพบบอยคอ นกทะเลขาเขยว มปากหนาแอนขนเลกนอย โคนปากสเทาปลายด�า ขาสเขยวอมเทา สวนนกทะเลขาเขยวลายจด โคนปากประมาณครงหนงสเหลองหรอเหลองอมเขยว สวนปลายปากด�า หวและล�าตวดานบนเปนสเทาออนกวา ขาดสนกวาและเปนสเหลอง

นกทะเลขาเขยว (Common Greenshank)

นกทะเลขาเขยวลายจด (Nordmann’s Greenshank)



นกทะเลขาแดง (Redshank) พบ 2 ชนดคอ นกทะเลขาแดงธรรมดา (Common Redshank) และนกทะเลขาแดงลายจด (Spotted Redshank) ความแตกตางของนกสองชนดนใหสงเกตทปาก นกทะเลขาแดงธรรมดาปากคอนขางหนาตรง โคนปากแดงปลายปากด�า ล�าตวดานบนออกเปนสน�าตาล ในขณะทนกทะเลขาแดงลายจดปากเรยวบางและยาวกวา เฉพาะโคนปากลางเปนสแดง สวนทเหลอเปนสด�า และสวนปลายปากงมลงนดหนอย ล�าตวดานบนออกเปนสเทา มลายจดเลกนอย

นกทะเลขาแดงธรรมดา (Common Redshank)

นกทะเลขาแดงลายจด (Spotted Redshank)



นกปากซอม (Snipe) พบทงหมด 6 ชนด แตทพบกนบอยๆ กคอ นกปากซอมหางเขม (Pintail Snipe) และนกปากซอมหางพด (Common Snipe) นกคนมขนาด สสน และลวดลายบนตวคลายกนมาก แตจดทชวยจ�าแนกนกทงสองชนดออกจากกนแบบงาย ๆคอความยาวของปาก นกปากซอมหางเขมปากจะสนกวา (ประมาณ 1 เทาครงของความยาวหว) และมกพบตามแหลงน�าจด สวนนกปากซอมหางพด ปากยาวกวา (ประมาณ 2 เทาของความยาวหว) และชนดหลงมโอกาสพบในบรเวณน�ากรอยไดบอยกวา

นกปากซอมหางเขม (Pintail Snipe)

นกปากซอมหางพด (Common Snipe)



นกชายเลนขนาดใหญ นกปากแอน (Godwit) พบ 2 ชนดคอ นกปากแอนหางด�า (Black-tailed Godwit)

และนกปากแอนหางลาย (Bar-tailed Godwit) นกปากแอนหางด�ามปากคอนขางตรง โคนปากหนาสชมพปลายเลกกวาเปนสเขม หลงสน�าตาลเรยบ ๆสวนนกปากแอนหางลาย ปากแอนขนเลกนอย หลงเปนลายชดเจนกวา ขาสนกวาเลกนอย

นกปากแอนหางลาย (Bar-tailed Godwit)

นกปากแอนหางด�า (Black-tailed Godwit)



นกซอมทะเล (Dowitcher) พบ 2 ชนดคอ นกซอมทะเลอกแดง (Asian Dowitcher) และนกซอมทะเลปากยาว (Long-billed Dowitcher) ทงสองชนดรปรางคลายกน ปากยาวตรง ความหนาสวนโคนปากและปลายปากไมแตกตางกนมากนก นกซอมทะเลอกแดงพบไดบอยกวาและมกพบปะปนอยกบฝงนกปากแอนหางด�า ส�าหรบนกซอมทะเลปากยาวเปนชนดทพบยากในบานเรา ตวเลกกวาซอมทะเลอกแดง ปากและขาเขยวอมเหลอง

q นกซอมทะเลอกแดง (Asian Dowitcher)

q นกซอมทะเลปากยาว (Long-billed Dowitcher) ภาพ: ปณต ไกรโรจนานนท


นกอกอย (Curlew) พบ 4 ชนดคอ นกอกอยจว (Little Curlew) นกอกอยเลก (Whimbrel) นกอกอยใหญ (Eurasian Curlew) และนกอกอยตะโพกสน�าตาล (Eastern Curlew) นกอกอยทงหมดรปรางคลายกน มปากยาวโคงลง แตถาจะไลเรยงขนาดกนแลว นกอกอยจวตวเลกและปากสนกวาพวก คอปากยาวกวาความยาวหวเลกนอย นกอกอยเลกขนาดโตขนมาหนอย ปากยาวราว 2 เทาของความยาวหว มแถบสเขมกลางกระหมอม นกอกอยใหญกขนาดใหญกวาอกอยเลก และจะเหนชดหากนกทงสองอยใกลกน ปากยาวมากกวา 3 เทาของความยาวหว ดยาวเกะกะ ไมมแถบกลางหว ส�าหรบนกอกอยตะโพกสน�าตาลกเหมอนกบคแฝดของอกอยใหญเลยทเดยว ขนาดและรปรางใกลเคยงกนมาก และกมกจะพบเพยงตวสองตวปนอยในฝงนกอกอยใหญ แมวานกอกอยตะโพกสน�าตาลจะมปากโคงและยาวกวาเลกนอย ล�าตวดานลางออกเปนสน�าตาลมากกวา แตโดยมากเรามกพบนกจากระยะไกล จงสงเกตความแตกตางระหวางนกสองชนดนไดยาก อยางไรกตาม ขณะบนจะเหนใตปกเปนลายสน�าตาลและตะโพกมลายสน�าตาลสมกบชอ ขณะทนกอกอยใหญตะโพกและใตปกขาว

นกอกอยจว (Little Curlew)



นกอกอยเลก (Whimbrel)

นกอกอยใหญ (Eurasian Curlew)



นกอกอยตะโพกสน�าตาล (Eastern Curlew) ดานใตปกเหนเปนลายสน�าตาล

นกอกอยใหญ (ซาย) และนกอกอยเลก (ขวา)



นกตนเทยน-นกปากงอน (Stilt & Avocet) ทงนกตนเทยน (Black-winged Stilt) และนกปากงอน (Pied Avocet) มล�าตวสขาว-ด�า แตปากของนกตนเทยนแหลมตรงและเลกเหมอนเขม ขายาวเกงกางสแดงอมชมพ ในขณะทนกปากงอนกปากแหลมเลกเชนกน แตสวนปลายงอนขน ขาสเทาอมฟา สนกวานกตนเทยน

นกตนเทยน (Black-winged Stilt)

นกปากงอน (Pied Avocet)


นกหวโตกนป (Crab Plover) มรปรางคลายนกหวโต แตขนาดใหญกวากนมาก ปากหนา ตวสขาว-ด�า ขายาวสเทา เหนแลวจ�าแนกชนดไดไมยาก แตโอกาสพบในเมองไทยถอวายากมาก มรายงานเพยงไมกครงทางชายฝงดานทะเลอนดามน


นกนางนวลและนกนางนวลแกลบ (Gulls & Terns) นกนางนวล (Gulls) และนกนางนวลแกลบ (Terns) มกพบหากนอยรวมกนเปน

จ�านวนมากตามชายฝงทะเลหรอกลางทะเล บางครงพบตามแหลงน�าจดลกเขามาในแผนดนดวย แตไมบอยและจ�านวนไมมากนก สงทสรางความปวดหวใหกบนกดนกกคงเปนกรณเดยวกบนกชายเลน คอ รปรางและสสนของแตละชนดคลายคลงกน โดยเฉพาะชวงทยายถนเขามาในประเทศไทย ซงเปนชดขนนอกฤดผสมพนธ แถมมกอยปนกนจ�านวนมาก แยกแยะหรอระบชนดไดยาก

นกนางนวล (Gulls)เปนนกทมขนปกคลมล�าตวโดยสวนใหญเปนสขาว เทา และด�า นกนางนวลทพบ

ในเมองไทยพอจะแบงออกไดเปน 3 กลมคอกลมนกนางนวลขนาดเลก นกกลมนตองใชระยะเวลาเจรญเตบโตนบจากวยเดก

ถงตวเตมวยรวม 2 ป ไดแก นกนางนวลธรรมดา (Brown-headed Gull) นกนางนวลขอบปกขาว (Black-headed Gull) นกนางนวลปากเรยว (Slender-billed Gull) นกนางนวลเลก (Little Gull) และนกคตตเวคขาด�า (Black-legged Kittiwake)

ทพบบอยและมจ�านวนมากคอ นกนางนวลธรรมดา มคแฝดทคลายกนและมกพบปนกนกคอ นกนางนวลขอบปกขาว แตโดยทวไปแลวขณะยนหรอวายน�าอยใกลกน ขนาดของนางนวลขอบปกขาวจะเลกกวาแบบสงเกตได ปากเรยวเลกกวา ถาเปนตวเตมวย นกนางนวลธรรมดาจะมมานตาสจางหรอขาว สวนนกนางนวลขอบปกขาวมมานตาสเขมหรอด�า แตจะมปญหากบนกทยงไมเตมวย ซงทงคจะมมานตาสเขมเหมอนกน ดงนนถาดตอนบนจะเหนความแตกตางระหวางสองชนดนไดดกวา เพราะไมวาจะเปนวยใดกตาม นกนางนวลขอบปกขาวจะเหนขอบปกบนดานหนาดขาวกวานกนางนวลธรรมดา

ลกษณะทบงบอกวานกนางนวลตวใดยงโตไมเตมวย กคอแถบด�าทสวนของปลายหาง ซงจะเหนไดขณะบน ถาอายนอยเปนเดกปแรกแถบนจะด�าและกวาง แตพออายมากขนจะเรมออกเปนสน�าตาล และแคบหรอจางลงตามชวโมงบนทเพมขน จนกระทงเปนสขาวทงหมดเมอโตเตมวย หลกเกณฑขอนใชไดกบนกนางนวลทกชนด ยกเวนนกนางนวลหางด�า ซงแมจะเปนตวเตมวยกยงมแถบหางด�า

อยางไรกตาม นกนางนวลปากเรยวขณะบนกมขนาดและลกษณะคลายนกนางนวลขอบปกขาวเหมอนกน ตองดลกษณะของปากและหวเปนตวชวย เมอนกยนหรอวายน�า



จะสงเกตเหนไดชดวาหวเลก ปากเรยวยาวสสม ปลายปากไมด�าอยางนกนางนวลขอบปกขาวหรอนกนางนวลธรรมดา และถาพบในระยะใกลจะเหนมานตาสจางทกชวงวย

นกนางนวลธรรมดา (Brown-headed Gull) ตวเตมวยมมานตาสจาง

นกนางนวลขอบปกขาว (Black-headed Gull) ตวเตมวยมมานตาสเขม



ส�าหรบนกนางนวลเลก และนกคตตเวคขาด�า ส�าหรบเมองไทยถอเปนนกพลดหลง หายากมากพอกน มลกษณะหวคอนขางกลมคลายกน แตขนาดตวแตกตางกนมาก นกนางนวลเลกขนาดเลกสด (เลกทสดในโลก) นกคตตเวคขาด�าใหญขนมาหนอย ถาดในรายละเอยด นกนางนวลเลกมปากด�า จดเดนคอตรงหมจดกลมด�า ขาแดง นกคตตเวค

นกนางนวลขอบปกขาว (Black-headed Gull) ชดขนฤดหนาวปแรก (ซาย) และนกนางนวลธรรมดา (Brown-headed Gull) ชดขนฤดหนาวปแรก (ขวา)

นกนางนวลปากเรยว (Slender-billed Gull)



ขาด�ามปากเหลอง ตรงหเปนแถบโคงสด�า ขาด�า แตถาเปนนกปแรก (รายงานพบในเมองไทยทง 2 ครง กเปนนกปแรกทงสน) ปากด�า และมแถบขวางสด�าบรเวณตนคอดานหลง ขณะบนเหนแถบด�าทปกบนเปนรปตว M ส�าหรบชดขนฤดผสมพนธ นกนางนวลเลกหวเปลยนเปนสด�า สวนนกคตตเวคขาด�าหวขาวสะอาด

กลมนกนางนวลขนาดกลาง นกกลมนตองใชระยะเวลาเจรญเตบโตนบจากวยเดกถงตวเตมวยรวม 3 ป ไดแก นกนางนวลปากเหลอง (Mew Gull) และนกนางนวลหางด�า (Black-tailed Gull)

นกนางนวลปากเหลองมขนาดใหญกวานกนางนวลธรรมดาเลกนอย มมปากสเหลองอมเขยวสมกบชอ ปลายปากมคาดด�า ปากคอนขางเลกกวานกนางนวลชนดอน ขาเหลอง

สวนนกนางนวลหางด�ามขนาดใหญกวานกนางนวลปากเหลองเลกนอย หลงและปกสเทาเขม ตวเตมวยขณะบนจะเหนแถบทปลายหางด�า ในขณะทตวเตมวยของนางนวลอนจะเหนหางขาวทงหมด นกปแรก ล�าตวเปนสน�าตาลเกอบทงตว ไมคอยมลาย

นกคตตเวคขาด�า (Black-legged Kittiwake) ชดขนฤดหนาวปแรก ภาพ: พนจ แสงแกว



กลมนกนางนวลขนาดใหญ นกกลมนตองใชระยะเวลาเจรญเตบโตนบจากวยเดกถงตวเตมวยรวม 4 ป ไดแก นกนางนวลหลงด�าเลก (Lesser Black-backed Gull) นกนางนวลหลงด�าพนธรสเซย (Heuglin’s Gull) นกนางนวลพนธมองโกเลย (Mongolian Gull) นกนางนวลหลงเทา (Slaty-backed Gull) และนกนางนวลหวด�าใหญ (Pallas’s Gull)

นกนางนวลหางด�า (Black-tailed Gull) ภาพ: พอพล นนทภา

นกนางนวลปากเหลอง (Mew Gull) ภาพ: วชระ สงวนสมบต



นกนางนวลกลมนถอเปนโจทยยากของนกดนกเลยกวาได นอกจากเรองขนาด ลกษณะรปราง สสน ทคลายคลงกนมาก ๆแลว แตละชนดมชดขนทหลากหลายในแตละชวงวยมากกวากลมนกนางนวลขนาดเลก นอกจากนนกแตละปกยงมการผลดขนในแตละฤดกาลดวย ชดขนฤดหนาวและฤดรอนกแตกตางกนพอสมควร

นกนางนวลหวด�าใหญ โดยเฉลยแลวตวใหญกวาใครเพอนและหนาตาแตกตางจากนกนางนวลขนาดใหญชนดอนพอสมควร หนาผากคอนขางลาด จงท�าใหดเหมอนปากยาว ขอบตาบนและลางขาวแตไมเชอมตอกน รอบตาและบรเวณหลงหจะมแตมด�าในทกชวงวย ฤดผสมพนธหวเปนสด�า

ส�าหรบกลมทจ�าแนกยากจรง ๆกคอนกนางนวลทมหวสขาว (Large White-headed Gull) ไดแก นกนางนวลหลงด�าเลก นกนางนวลหลงด�าพนธรสเซย และนกนางนวลพนธมองโกเลย ตวเตมวยทงสามชนดปากเหลองมแตมแดง ขาเหลอง ดไมตางกนมากนก แตนกนางนวลพนธมองโกเลยบางตวกขาเปนสชมพหรอชมพอมเหลอง ล�าตวยงคลายกนมาก ตองดจากโทนสเทาทปกและหลงเปนตวชวย ถาจะไลเรยงกนแลว นกนางนวลหลงด�าเลกมสเทาเขมเกอบด�า นกนางนวลหลงด�าพนธรสเซยเปนสเทาเขม (สเทาของนกชนดนยงมโทนเขม-จางแตกตางกนไป) สวนนกนางนวลพนธมองโกเลยสเทาออน แตวานกนางนวลหลงด�าพนธรสเซยจะมจดสงเกตเพมเตมคอ ลายขดทหวและคอ

นกนางนวลหวด�าใหญ (Pallas’s Gull) ชดขนฤดรอนปแรก



หนาแนนกวาใคร ส�าหรบนกปแรกทงสามชนดมปากด�าหรอโคนปากชมพปลายด�า ขาสชมพจางๆ ขนปกคลมล�าตวดไมตางกนเทาใด แตนกนางนวลพนธมองโกเลยโดยรวมแลวดขาวกวา สวนนกทอยระหวางป 2-3 ปากเหลองหรอชมพอมเหลองปลายด�า ขาเรมมสเหลอง แตสปากและขากอาจผนแปรแตกตางกนไปบางตามอาย อยางไรกตามทงสามชนดนมความคลายคลงกนมาก ขนาดตดสนดวยภาพถายยงยากเลย

นกนางนวลหลงด�าพนธรสเซย (Heuglin’s Gull)

นกนางนวลหลงด�าเลก (Lesser Black-backed Gull)



อนทจรงยงมนกนางนวลหลงเทาอกชนด ซงเพงมรายงานพบนกในชดขนฤดหนาวปแรกเมอไมนานมานเอง จะวาไปแลว ตวเตมวยชนดนกคลายกบนางนวลยกษแฝดสามทกลาวมาแลวเหมอนกน แตตวนขาเปนสชมพทกชวงวย ซงเรองทท�าใหตองปวดหวกคอ นกนางนวลพนธมองโกเลยบางตวกมขาสชมพเหมอนกน เพยงแตของนกนางนวลหลงเทาจะดเขมกวา สวนสเทาประจ�าชนดกเขมพอ ๆกบนกนางนวลหลงด�าพนธรสเซย

นกนางนวลหลงด�าพนธรสเซย (Heuglin’s Gull) ชดขนฤดหนาวปแรก ทามกลางฝงนกนางนวลธรรมดา

นกนางนวลพนธมองโกเลย (Mongolian Gull) ชดขนฤดหนาวปแรก (ซายสด) ยนเทยบกบนกนางนวลหลงด�าพนธรสเซย ภาพ: วชระ สงวนสมบต



นกนางนวลแกลบ (Terns)มความหลากหลายชนด สสนกเชนเดยวกบนกนางนวล แตขนาดทเลกกวาและรป

รางเพรยวกวากท�าใหแยกจากกลมนกนางนวลไดไมยาก ถงอยางนน บางชนด แมจะอยปนกบนกนางนวลหรอนกนางนวลแกลบชนดอนกมลกษณะทโดดเดนจากพวก

นกนางนวลแกลบแคสเปยน (Caspian Tern) เปนนกนางนวลแกลบขนาดใหญทสด (เกอบเทานกนางนวลขนาดใหญ) ปากหนาใหญสแดงสด ถาไดเหนตวจรงคงไมพลาดแน ส�าหรบนกนางนวลแกลบปากหนา (Gull-billed Tern) กขนาดยอมลงมาหนอย ตวนออกแนวขาวอวบ คอล�าตวคอนขางอวบอวน ขนปกคลมล�าตวเปนสเทาออนมากจนดเกอบขาว มแตมด�าเลกๆ ทหลงตา ปากด�าดหนากวานกนางนวลแกลบชนดอน

q นกนางนวลแกลบแคสเปยน (Caspian Tern)

q นกนางนวลแกลบปากหนา (Gull-billed Tern)


สวนทเหลอนแหละทนาจะเปนปญหา เพราะหนาตาคลาย ๆกน ซงพอจะแบงออกเปนกลมๆ ไดดงน

กลมปากเหลอง ไดแก นกนางนวลแกลบแมน�า (River Tern) นกนางนวลแกลบทองด�า (Black-bellied Tern) นกนางนวลแกลบหงอนใหญ (Great Crested Tern) นกนางนวลแกลบหงอนเลก (Lesser Crested Tern) และนกนางนวลแกลบจน (Chinese Crested Tern)

ชนดทพบตามแมน�าหรอหนองบงขนาดใหญคอ นกนางนวลแกลบแมน�าและนกนางนวลแกลบทองด�า สองตวนมปากเหลอง ขาแดง ขณะบนเหนหางคนอกยาวดเวาลกคลายกน แตนางนวลแกลบทองด�าขนาดเลกกวา ทองและกนเปนลายกระ ๆสด�า ถาเปนฤดผสมพนธกงายเลยเพราะทองด�าตลอดแตตรงอกจางลงเลกนอย หากนกเกาะจะเหนวาปากเรยวเลกกวาและบางตวออกเปนสสม

นกนางนวลแกลบแมน�า (River Tern)


อกสามชนดทเหลอมกพบตามรมทะเล มหงอนดวย นกนางนวลแกลบหงอนใหญปากสเหลองอมเขยวเลกนอย หลงและปกสเทาเขม สวนนกนางนวลแกลบหงอนเลกปากสเหลองอมสม หลงและปกสเทาออนกวา อกชนดคอนกนางนวลแกลบจนซงเปนชนดทหายากมากระดบโลก ตวนหลงและปกสเทาออนมากจนเกอบขาว ปากเหลองปลายปากด�า

นกนางนวลแกลบหงอนเลก (Lesser Crested Tern) และนางนวลแกลบหงอนใหญ (Great Crested Tern)

นกนางนวลแกลบหงอนใหญ (Great Crested Tern) และนางนวลแกลบแคสเปยน (Caspian Tern)


นกนางนวลแกลบแมน�า (River Tern)


กลมปากด�า (ชวงนอกฤดผสมพนธ) ไดแก นกนางนวลแกลบธรรมดา (Common Tern) นกนางนวลแกลบสกหลาบ (Roseate Tern) นกนางนวลแกลบทายทอยด�า (Black-naped Tern) นกนางนวลแกลบเลก (Little Tern) นกนางนวลแกลบเคราขาว (Whiskered Tern) และนกนางนวลแกลบด�าปกขาว (White-winged Tern)

คทอาจจ�าแนกสบสนคอ นกนางนวลแกลบธรรมดากบนกนางนวลแกลบสกหลาบ นางนวลแกลบธรรมดาเปนนกอพยพ แตพบไดบอยกวาและมกพบเปนฝง หนาผากและกระหมอมด�า ขาแดงเขม สวนนกนางนวลแกลบสกหลาบ แมจะเปนนกประจ�าถน แตกลบพบยากกวาและปรมาณนอย บางทกพบปนกบนางนวลแกลบธรรมดาดวย ถาเปนกรณนกงาย เพราะแมจะมรปแบบโดยรวมคลายกน แตนกนางนวลแกลบสกหลาบมสเทา


t นกนางนวลแกลบธรรมดา (Common Tern)

q นกนางนวลแกลบสกหลาบ (Roseate Tern) ชดขนฤดผสมพนธ


ทปกและหลงออนกวา และถาสงเกตความยาวของปลายปกและหางขณะยน จะเหนวาปลายหางยาวกวาปลายปก ในขณะทนกนางนวลแกลบธรรมดา ปลายหางยาวพอ ๆกบปลายปก ส�าหรบนกนางนวลแกลบสกหลาบ ถาเปนชดขนฤดผสมพนธกงายเลย เพราะจะเหนล�าตวดานลางเปนสชมพเรอๆ เดนขนมาจากนางนวลแกลบตวอน

อกสามตวคอ นกนางนวลแกลบเลก นกนางนวลแกลบเคราขาว และนกนางนวลแกลบด�าปกขาว แมจะเปนพวกทพบบอย ๆแตอาจจ�าสบสนกนได โดยเฉพาะชวงนอกฤดผสมพนธ ลกษณะลวดลายสด�าบนหวของนกนางนวลแกลบเลกกบนกนางนวลแกลบเคราขาวคลายกน แตนกนางนวลแกลบเลกมขนาดตวเลกกวา ปากแหลมเลกกวา สวนนกนางนวลแกลบด�าปกขาว มสด�าทกระหมอมและแตมด�ากลมทห ดงาย ๆวาเหมอนสวมหฟง ทงนกนางนวลแกลบเคราขาวและนกนางนวลแกลบด�าปกขาวยงสามารถพบตามหนองบงและทะเลสาบน�าจดไดดวย เรยกกนวา Marsh Tern แตนกนางนวลแกลบด�าปกขาวจะมขนาดเลกกวานกนางนวลแกลบเคราขาว ปากแหลมเลกกวา และลายบนหวแตกตางกน ส�าหรบชดขนฤดผสมพนธของทงสามชนดมรปแบบแตกตางกนชดเจน

สวนนกนางนวลแกลบทายทอยด�ามปกและหลงสเทาออนมาก ดไกล ๆเหมอนนกตวสขาวสะอาดตางนกนางนวลแกลบชนดอน ถาเปนชวงฤดผสมพนธจะอมชมพเรอๆ และตวนมกพบตามเกาะกลางทะเล ไมคอยพบตามชายฝง

นกนางนวลแกลบเลก (Little Tern) ชดขนฤดผสมพนธ ปากเปลยนเปนสเหลอง ขาแดง


การจ�าแนกชนดนกชายเลนและนกทะเล56 การจ�าแนกชนดนกชายเลนและนกทะเล

นกนางนวลแกลบเคราขาว (Whiskered Tern)

นกนางนวลแกลบด�าปกขาว (White-winged Tern)

นกนางนวลแกลบทายทอยด�า (Black-naped Tern)


กลมสเขม ไดแก นกนางนวลแกลบควขาว (Bridled Tern) และนกนางนวลแกลบด�า (Sooty Tern) สองชนดน ทงรปรางและล�าตวดานบนสเทาเขมคลายกน ตวหลงจะขนาดใหญกวาและสเขมกวาเลกนอย แตดในธรรมชาตแลวอาจไมเหนความแตกตางชดเจน มจดสงเกตทบรเวณหวตา นกนางนวลแกลบควขาวมควสขาวแคบ ๆยาวเลยตา สวนนกนางนวลแกลบด�าหนาผากขาวและสขาวนยาวไมเกนตา


นกนางนวลแกลบควขาว (Bridled Tern)

นกนางนวลแกลบด�า (Sooty Tern) ภาพ: นท สมนเตมย


ชายทะเลบางป จงหวดสมทรปราการ

ชวงฤดหนาวบรเวณสะพานสขตาภายในสถานตากอากาศบางปจะกลายเปนแหลงรวมของบรรดานกนางนวล ทมจ�านวนมากทสดคอ นกนางนวลธรรมดา สวนทอาจปนมาดวยไดแก นกนางนวลขอบปกขาว นกนางนวลปากเรยว นกนางนวลหางด�า นกนางนวลหลงด�าพนธรสเซย ทนยงพบนกนางนวลปากเหลอง นกคตตเวคขาด�า และนกนางนวลเลกเปนรายงานแรกของไทยดวย สวนนกนางนวลแกลบทพบสวนใหญคอนกนางนวลแกลบเคราขาว

นอกจากนยงพบนกชายเลนไดมากมาย ไมวานกอกอยใหญ นกอกอยเลก นกปากแอนหางด�า นกทะเลขาแดง นกชายเลนบง รวมทงนกปากงอนและนกตนเหลอง ส�าหรบนกน�าหายากกไดแก นกชอนหอยด�าเหลอบและนกปากชอนหนาด�า ปาชายเลนภายในสถานตากอากาศบางปยงเปนแหลงท�ารงวางไขของนกแขวก นกยางเปย นกยางกรอกพนธชวา นกกาน�าเลก นกกาน�าปากยาว และนกปากหาง

แหล

งดน

กช

ายเล

นแล

ะนก

ทะเ

ลท

นาส

นใจ



ชายทะเลจงหวดสมทรสาคร

เปนแหลงดนกชายเลนใกลกรงเทพฯ ทนาสนใจ แหงแรกคอโคกขาม สภาพสวนใหญเปนนาเกลอ บอเลยงกงเลยงปลา และหาดโคลน พระเอกของทนคอ นกชายเลนปากชอน ซงพบไดเปนประจ�าทกป นอกจากนยงพบนกซอมทะเลอกแดง นกทะเลขาเขยวลายจด นกลอยทะเลคอแดง นกชายเลนกระหมอมแดง นกชายเลนทองด�า นกซอมทะเลปากยาว รวมทงมรายงานของนกกรดน�าดวย

อกแหงทนาสนใจคอ ศนยศกษาธรรมชาตอาวมหาชย ซงเปนหาดเลนกวางใหญของปากแมน�าทาจน มนกชายเลนเขามาหากนในชวงน�าลงจ�านวนนบหมนตว ทพบประจ�าคอ นกทะเลขาแดง นกหวโตทรายเลก นกนอตใหญ นกอกอยเลก นกอกอยใหญ นกปากแอนหางด�า นกซอมทะเลอกแดง บางทกเจอนกปากงอน รวมทงนกปากชอนหนาด�าดวย

ส�าหรบกาหลงและรางจนทร มลกษณะพนทคลาย ๆโคกขาม นกทพบบอยคอ นกสตนทคอแดง นกสตนทนวยาว นกชายเลนปากโคง นกชายเลนบง นกทะเลขาแดงลายจด รวมทงนกนางนวลและนกนางนวลแกลบอกหลายชนด พวกทหายากกมกแวะมาเสมอ เชน นกลอยทะเลคอแดง นกปากงอน นกซอมทะเลอกแดง นกซอมทะเลปากยาว นกอกอยจวรายงานแรกกทรางจนทร สวนนกกระแตผใหญกเคยมาปรากฏตวแถวกาหลงใหเปนทฮอฮากนมาแลว



อาวบางตะบนและหมบานปากทะเล จงหวดเพชรบร

อาวบางตะบนมการเพาะเลยงหอยและโปะหาปลา มนกน�ามาหากนและเกาะพกหลายชนด โดยเฉพาะชวงฤดหนาวจะพบนกกาน�าใหญ นกนางนวลหลงด�าพนธรสเซย นกนางนวลแกลบเคราขาว นกนางนวลแกลบหงอนใหญ นกนางนวลแกลบธรรมดา และนกนางนวลแกลบควขาวดวย

สวนบรเวณนาเกลอหมบานปากทะเล ชวงฤดหนาวจะเปนแหลงชมนมของบรรดานกชายเลน มากทงชนดและปรมาณ ไมวานกหวโตทรายเลก-ใหญ นกนอตเลก-ใหญ นกปากงอน นกซอมทะเลอกแดง นกทะเลขาเขยวลายจด นกชายเลนปากชอน นกชายเลนทองด�า นกอกอยตะโพกสน�าตาล รวมทงนกน�าขนาดใหญหายากระดบโลกอยางนกปากชอนหนาด�า

แหลมผกเบย จงหวดเพชรบรมแหลงดนกทนาสนใจอยสองแหง แหงแรกคอโครงการวจยและพฒนาสงแวดลอม

แหลมผกเบยอนเนองมาจากพระราชด�าร ภายในเปนบอบ�าบดน�าเสยและปาชายเลน ตามเสาขอบบอมกมพวกนกกาน�า นกยางหลายชนดเกาะพกและหากน รวมทงนกยางกรอกพนธอนเดย บางปพบนกกาน�าใหญดวย สวนบรเวณแปลงปาชายเลนซงมน�าแฉะ ๆหรอนาเกลอรอบ ๆโครงการฯ กจะพบนกรฟ นกทะเลขาแดงลายจด นกสตนทนวยาว นกหวโตหลงจดสทอง นกปากซอมหางพด แตตวเดดทดงดดผคนจากทวสารทศใหมารวมตวกนจนกลายเปนบทหนงในหนาประวตศาสตรของวงการดนกเมองไทยกคอ นกกรดน�า


สวนบรเวณปลายแหลมผกเบยซงมลกษณะของสนทราย เปนแหลงรวมของนกนางนวลหลายชนด เชน นกนางนวลหวด�าใหญ นกนางนวลหลงด�าพนธรสเซย มรายงานพบนกคตตเวกขาด�าดวย รวมทงนกชนดใหมของไทยอยางนกนางนวลพนธมองโกเลยและนกนางนวลหลงเทา นกนางนวลแกลบกมไมนอย เชน นกนางนวลแกลบหงอนใหญ-หงอนเลก นกนางนวลแกลบธรรมดา และนกนางนวลแกลบแคสเปยน สวนนกชายเลนทพบประจ�าคอ นกคอสนตนไว นกหวโตทรายเลก-ทรายใหญ เปนอกแหงทพบนกหวโตขาด�าชนดยอยหนาขาว และมรายงานพบนกหวโตขายาว รวมทงเปนแหลงท�ารงวางไขของนกหวโตมลายดวย

อทยานแหงชาตเขาสามรอยยอด จงหวดประจวบครขนธ

เปนพนทชมน�าทส�าคญมาก มสภาพทลมน�าขง นากง บอเลยงปลา นาเกลอ หาดเลน หาดทราย จงสามารถพบนกชายเลน-นกทะเล และนกทง-นกน�าไดหลายชนด



ชายหาดใกลทท�าการอทยานฯ เปนแหลงท�ารงวางไขของนกนางนวลแกลบเลกและนก หวโตมลาย และยงพบนกชายเลนหลายชนด ทนาสนใจคอ นกชายเลนปากชอน นกทะเลขาเขยวลายจด นกซอมทะเลอกแดง

สวนบรเวณหนวยฯ บงบวเปนแหลงน�าจด นกทพบบอยคอ นกอโกง นกพรก นกกาน�าเลก นกยางไฟหวด�า นกยางโทนนอย นกกระสาแดง

อาวบานดอน จงหวดสราษฎรธานมลกษณะเปนเวงอาวขนาดใหญ มแมน�าล�าคลองหลายสายไหลลงสอาวไทยทปาก

อาวแหงน ท�าใหเกดดนตะกอนทบถมเปนหาดเลนกวาง มปาชายเลนหลงเหลออยไมมากนก ถดเขามาในแผนดนเปนนากงและพนทเกษตรกรรมอนๆ

นกทพบไดแก นกหวโตทรายเลก นกหวโตมลาย นกนางนวลแกลบหงอนใหญและเลก นกยางจน

อาวปตตาน จงหวดปตตานเปนอาวทคอนขางตน สวนใหญมลกษณะเปนหาดเลน มปาชายเลนเลกนอยทาง

ดานอ�าเภอยะหรง นบเปนพนทส�าคญส�าหรบนกชายเลนอพยพ นกทส�าคญไดแก นกทะเลขาเขยวลายจด นกชายเลนปากชอน นอกจากนทนเปนแหงแรกของไทยทมรายงานพบนกปากชอนหนาด�า

อทยานแหงชาตแหลมสน–ปากแมน�ากระบร–ปากคลองกะเปอร จงหวดระนอง และจงหวดพงงา

พนทชมน�าแหงนประกอบดวยระบบนเวศหลายแบบผสมผสานกน ไดแก หาดเลน หาดทราย แหลงปะการง แหลงหญาทะเล และปาชายเลน นอกจากนปาชายเลนบรเวณปากแมน�ากระบรยงไดรบการประกาศเปนพนทสงวนชวมณฑลล�าดบท 4 ของประเทศไทย

พบนกอยางนอย 175 ชนด เปนแหลงอาศยหากนและท�ารงวางไขทส�าคญอกแหงของนกหวโตมลาย นกประจ�าถนทพบอกชนดคอ นกยางทะเล ชวงฤดหนาวจะพบนกชายเลนอพยพและนกนางนวลแกลบไดมากมายหลายชนด เชน นกหวโตทรายเลก-ใหญ นกชายเลนปากแอน นกปากแอนหางลาย นกนางนวลแกลบหงอนเลก-ใหญ ส�าหรบชนดนกทอย


ในสถานภาพถกคกคามของโลกทพบในพนทไดแก นกทะเลขาเขยวลายจด นกซอนทะเลอกแดง นกฟนฟต รวมถงนกยางจน และยงมรายงานพบนกกระสาใหญทเกาะก�า ซงอยภายในเขตอทยานฯ ดวย



ปาชายเลนและปากแมน�ากระบ จงหวดกระบพระเอกของปาชายเลนหนาเมองกระบ ไดแก นกฟนฟต สวนบรเวณ

ปากแมน�ากระบเหมาะส�าหรบดนกชายเลนและนกนางนวล เชน นกนอตใหญ นกชายเลนปากแอน นกปากแอนหางลาย นกนางนวลแกลบหงอนเลก นกนางนวลแกลบหงอนใหญ ทนยงพบนกทะเลขาเขยวลายจดและนกยางจนไดเปนประจ�าทกป

เขตหามลาสตวปาหมเกาะลบง จงหวดตรงจดดนกชายเลนทดคอ บรเวณหาดตบ ซงเวลาน�าลงจะเปนหาดเลน

กวางใหญ มนกชายเลนกระจายกนหากนเปนจ�านวนมาก แตเมอน�าเรมขน พนทหากนของนกจะถกบบใหแคบลง จนกระทงน�าทวมหาดเลนหมด นกกจะบนมาเกาะพกรวมตวกนบรเวณสนทรายอกฟากหนง หรอบางชนดกจะเกาะพกบนตนไมในปาผนเลกๆ บรเวณนน นกทพบประจ�าคอ นกปากแอนหางลาย นกนอตใหญ นกหวโตสเทา นกอกอยใหญ นกอกอยเลก นกซอมทะเลอกแดง นกทะเลขาเขยวลายจด นอกจากนยงพบนกนางนวลแกลบไดหลายชนด ถาโชคดอาจไดพบนกหวโตกนป

µ¥Á¨ - BCST › ... › Waterbird-handbook-TH.pdf · ´ ¡·¤¡rÃ ¥ Wetlands International -...

Documents

Transcript of µ¥Á¨ - BCST › ... › Waterbird-handbook-TH.pdf · ´ ¡·¤¡rÃ ¥ Wetlands International -...