คำ�ทำ�น�ยของคณต�องคหลวงต� ถอกำ�เนดในครอบครวช�วน�แหงสกล

โลหตด“ ”เมอขน ๑๑ คำ� เดอน ๙ ปฉล ตรงกบวนองค�รท ๑๒ สงห�คม

พทธศกร�ช ๒๔๕๖ณ หมบ�นต�ด ตำ�บลบ�นต�ด อำ�เภอเมอง จงหวดอดรธ�น

โดยบด� น�ยทองด“ ” และม�รด� น�งแพง“ ” ไดใหมงคลน�มว� บว“ ”

ท�นเปนบตรคนท ๒ ในจำ�นวนพนองทงหมด ๑๖ คน มร�ยน�มดงตอไปน

1. คณต�คำ�ไพ โลหตด (ถงแกกรรมป ๒๕๐๕) สมรสกบคณย�ยตม (มทร�บน�มสกล) มบตรธด� ๒ คน

2. พระธรรมวสทธมงคล (องคหลวงต�พระมห�บว ญ�ณสมปนโน)

3. คณหม (ถงแกกรรมแตเย�ววย)4. คณย�ยอว โลหตด (ถงแกกรรมป ๒๕๒๓) สมรสกบคณ

ต�ผง ส�รจนทร (ถงแกกรรม) มบตรธด� ๘ คน5. คณสว (ถงแกกรรมแตเย�ววย)6. คณย�ยคำ�ตน โลหตด (อ�ย ๙๒ ป) สมรสกบคณต�เหมก

น�มวชย (ถงแกกรรม) มบตรธด� ๔ คน7. คณข�ม (ถงแกกรรมแตเย�ววย)8. คณลง (ถงแกกรรมแตเย�ววย)9. คณแขง (ถงแกกรรมแตเย�ววย)

1

10. คณต�จด โลหตด (ถงแกกรรมป ๒๕๒๕) สมรสกบคณย�ยหน รกษ�ศร (อ�ย ๘๕ ป) มบตรธด� ๑๓ คน

11. คณต�หนพล โลหตด (ถงแกกรรมป ๒๕๓๙) สมรสกบคณย�ยบวลอง พเคร�ะหแนะ (ถงแกกรรม) มบตรธด� ๕ คน

12. คณย�ยสวน โลหตด (อ�ย ๘๕ ป) สมรสกบคณต�สมบรณ สรนทรตน (ถงแกกรรม) มบตรธด� ๑๓ คน

13. คณย�ยศรเพญ โลหตด (อ�ย ๘๓ ป) สมรสกบคณต�วนด บวสอน (ถงแกกรรม) มบตรธด� ๙ คน

14. คณแมจนด โลหตด (อ�ย ๘๐ ป) สมรสกบคณต�ช�ล พมพศร (ถงแกกรรม) มบตรธด� ๔ คน คณแมจนดเข�ปฏบตธรรม ณ วดป�บ�นต�ด เมอป ๒๕๒๔

15. คณกลำ� (ถงแกกรรมแตเย�ววย)16. คณแมเถง โลหตด (ถงแกกรรมป ๒๕๔๓) สมรสกบคณ

ต�สงฆ ไชยกจ (ถงแกกรรม) มบตรธด� ๗ คน

ในจำ�นวนพนองของท�นมท�นผเดยวทดำ�รงอยในสมณเพศ และกอปรดวยศล�จ�รวตรอนงดง�ม ทรงไวซ งคณธรรมอนประเสรฐ เปนทเค�รพสกก�ระบช�ของช�วพทธอย�งกว�งขว�งทงในและต�งประเทศ

ประวตเมองอดรธ�นจ�กหลกฐ�นท�งประวตศ�สตรและโบร�ณคดทบ�นเชยง อำ�เภอหนองห�น

และภ�พเขยนสบนผนงถำ�ทอำ�เภอบ�นผอ พบว� บรเวณพนททเปนจงหวดอดรธ�นในปจจบนเคยเปนถนทอยของมนษยม�ตงแตสมยกอนประวตศ�สตรประม�ณ 5,000-7,000 ป มอ�รยธรรมคว�มเจรญในระดบสงและอ�จถ�ยทอดคว�มเจรญนไปสประเทศจนกอ�จเปนได โดยเฉพ�ะอย�งยงทบ�นเชยงสนนษฐ�นว�อ�จเปนเครองป นดนเผ�สล�ยเสนทเก�ทสดของโลก

ภ�ยหลงยคบ�นเชยงพนทนกยงคงเปนทอยอ�ศยของมนษยสบตอม�จนกระทงสมยประวตศ�สตรของประเทศไทย นบตงแตสมยทว�รวด (พ . ศ . 1200 -

2

1600) สมยลพบร (พ.ศ. 1200-1800) และสมยกรงสโขทย (พ.ศ. 1800-2000) จ�กหลกฐ�นทพบคอใบเสม�สมยทว�รวดลพบร และภ�พเขยนปนบนผนงโบสถทปรกหกพงบรเวณทวเข�ภพ�น ใกลวดพระพทธบ�ทบวบก อำ�เภอบ�นผอ

ตอม�ในสมยกรงศรอยธย�เปนร�ชธ�น พนทนปร�กฏในประวตศ�สตรเมอร�วปจอ พ . ศ . 2117 พระเจ�กรงหงส�วดไดทรงเกณฑทพไทยใหไปชวยตกรงศรสตน�คนหต (เวยงจนทน) โดยใหสมเดจพระมห�ธรรมร�ช�กบสมเดจพระนเรศวรมห�ร�ชยกทพไปชวยรบ แตเมอกองทพไทยม�ถงเมองหนองบวลำ�ภซงเปนเมองหน�ด�นของเมองเวยงจนทน สมเดจพระนเรศวรมห�ร�ชประชวรดวยไขทรพษ จงยกทพกลบไมตองรบพงกบเวยงจนทน และทเมองหนองบวลำ�ภนเองสนนษฐ�นว�เคยเปนเมองทมคว�มเจรญม� ตงแตสมยขอมเรองอำ�น�จ

ในสมยกรงรตนโกสนทรเปนร�ชธ�นนน พนทนไดเกยวของกบก�รศกสงคร�ม กล�วคอในระหว�งป พ . ศ . 2369 -2371 ไดเกดกบฏเจ�อนวงศยกทพเข�ม�ยดเมองนครร�ชสม� ซงมผนำ�คอ คณหญงโม (ท�วสรน�ร) กองทพเจ�อนวงศไดถอยทพม�ตงรบทเมองหนองบวลำ�ภ และไดตอสกบกองทพไทยและช�วเมองหนองบวลำ�ภจนทพเจ�อนวงศแตกพ�ยไป กระทงในปล�ยรชสมยสมเดจพระจอมเกล�เจ�อยหว ประม�ณป พ . ศ . 2411 ไดเกดคว�มวนว�ยขนในมณฑลล�วพวน เนองม�จ�กพวกฮอซงกองทพไทยไดยกขนไปปร�บปร�มจนสงบไดชวคร�ว

ในป พ . ศ . 2428 รชสมยพระบ�ทสมเดจพระจลจอมเกล�เจ�อยหว รชก�ลท ๕ พวกฮอไดรวมตวกอก�รกำ�เรบเสบส�นขนอกในมณฑลล�วพวนและฝงซ�ยแมนำ�โขง และมท�ทจะรนแรง พระบ�ทสมเดจพระจลจอมเกล�เจ�อยหวโปรดเกล�ฯ ใหพระเจ�บรมวงศเธอ กรมหมนประจกษศลป�คม เปนแมทพใหญฝ�ยใต และเจ�หมนไวยวรน�ถเปนแมทพใหญฝ�ยเหนอ ไปทำ�ก�รปร�บปร�มพวกฮอ ในเวล�นนเมองอดรธ�นกยงไมปร�กฏชอ เพยงแตปร�กฏชอ "บ�นหม�กแขง" หรอ "บ�นเดอหม�กแขง" สงกดเมองหนองค�ยขนก�รปกครองกบมณฑลล�วพวน และกรมหมนประจกษศลป�คมแมทพใหญฝ�ยใตไดเดนทพผ�นบ�นหม�กแขงไปทำ�ก�รปร�บปร�มพวกฮอจนสงบ

ภ�ยหลงก�รปร�บปร�มฮอสงบแลว ไทยมกรณพพ�ทกบฝรงเศส เรยกว� "กรณพพ�ท ร . ศ . 112 (พ.ศ. 2436)นบเปนเหตก�รณท�งประวตศ�สตรสำ�คญทสดครงหนงของสย�ม ไทยตองเผชญกบภยคกค�มก�รล�อ�ณ�นคม ของสองประเทศมห�อำ�น�จคอฝรงเศสและองกฤษ ซงมนโยบ�ยล�ดนแดนแถบเอเชย เปนอ�ณ�นคม ฝรงเศสนนผนวกเอ�ดนแดนประเทศเวยดน�มและเขมร

3

เปนของตน สวนองกฤษกยดเอ�ประเทศพม�และม�เลเซย ดวยพระปรช�ญ�ณของรชก�ลท ๕ ในก�รเสดจประพ�สยโรป ทำ�ใหฝรงเศสเกรงใจ จนตองยอมใหไถถอนบ�นเมอง อนเปนทม�ของก�รใชเงน คลงหลวง“ ” ทรจกกนดว� เงนถง“แดง” รวมทงไดทรงว�งระเบยบแบบแผน ในก�รปกครองหวเมองช�ยแดนเพอเผชญกบปญห�นจงทรงแตงตงบคคลทมคว�มรคว�มส�ม�รถททรงไวว�งพระร�ชหฤทยไปปฏบตร�ชก�รประจำ�ต�งหวเมอง และหวเมองหน�ด�นซงถกลวงลำ�อธปไตยไดโดยง�ย โดยเฉพ�ะอย�งยงในภ�คอส�น

ดงนน ในป พ.ศ. ๒๔๓๔ จงทรงพระกรณ�โปรดเกล�ฯ แตงตงใหพระเจ�นองย�เธอ พลตรพระเจ�บรมวงศเธอ กรมหมนประจกษศลป�คม เปนข�หลวงใหญ (ซงตอม�ภ�ยหลง ทรงสถ�ปน� พระยศเลอนเปน กรมหลวงประจกษศลป�คม) พรอมดวยข�ร�ชก�รทห�รตงอย ณ เมองหนองค�ย เรยกว� ข�หลวงหวเมองล�วพวน รบผดชอบเมองใหญ ๑๓ เมอง เมองขน ๓๖ เมอง ซงประกอบดวย บ�งเมองท�งฝงซ�ยของแมนำ�โขงดวย ในขณะนน ฝรงเศสตองก�รจะแบงดนแดนทเคยเปนของเวยดน�ม กตองตกเปนของฝรงเศสดวย ทงไดสงเรอรบเข�ปดลอมอ�วไทย บบบงคบใหสย�มลงน�มในสนธสญญ�ยอมรบสทธของฝรงเศสเหนอดนแดนฝงซ�ยแมนำ�โขงและใหถอยกองกำ�ลงทห�รห�งจ�กช�ยแดนในรศม ๒๕ กโลเมตร ภ�ยในระยะเวล� ๑ เดอน

ดวยเหตนเอง พระเจ�นองย�เธอ พลตรพระเจ�บรมวงศเธอ กรมหมนประจกษศลป�คม ข�หลวงใหญมณฑลล�วพวน จงตองย�ยทบญช�ก�รมณฑลล�วพวนทตงอย ณ เมองหนองค�ย พระองคไดทรงเคลอนกองกำ�ลงทห�รและข�ร�ชบรพ�รลงม�ท�งใตจนถง "บ�นเดอหม�กแขง" ในวนท ๑๘ มกร�คม พ.ศ.๒๔๓๖ ทนมชยภมเหม�ะสมอดมสมบรณดวยแหลงนำ� จงทรงตดสนพระทยสร�งแปงเมอง ณ ทน และไดทำ�หนงสอกร�บทลไปยงพระบ�ทสมเดจพระจลจอมเกล�เจ�อยหว ไดทรงทร�บ ซงพระองคทรงเหนชอบทตงกองบญช�ก�รมณฑลล�วพวนแหงใหมน

พลตร พระเจ�บรมวงศเธอ กรมหมนประจกษศลป�คม ทรงว�งแผนสร�งบ�นแปงเมอง อย�งจรงจง ทรงว�งผงเมองและบญช�ก�รก�รกอสร�งเมองดวยพระองคเองไดทรงสร�งศ�ล�ว�ก�รเมอง ค�ยทห�รและสถ�นทร�ชก�รสวนวงทประทบไดทรงสร�งใกลกบตนโพธใหญและทรงสร�งวดขนตรงข�ม กบบรเวณวงทประทบ ซงมโบร�ณสถ�นเก�แกอยเดมแลว เพอเปนพระอ�ร�มหลวงคบ�นคเมอง ทรงประท�นน�มวดแหงนว� "วดมชฌม�ว�ส" เพอเปนศนยกล�งและศนยรวมจตใจของช�วเมอง นบแตนน บ�นหม�กแขง จงมฐ�นะเปนกองบญช�ก�รซงมก�รเปลยนแปลง และพฒน�ก�รต�มลำ�ดบ ดงน

4

เมอพลตร พระเจ�บรมวงศเธอ กรมหมนประจกษศลป�คม ไดทรงจดร�ชก�รบ�นเมอง มณฑลล�วพวน และว�งระเบยบก�รปกครองหวเมองช�ยแดนเปนทเรยบรอยแลว กเสดจกลบกรงเทพฯ ในป พ.ศ.๒๔๔๒ ไปดำ�รงตำ�แหนงเสน�บดกระทรวงกล�โหมและผบงคบบญช�ก�รทห�รเรอ พรอมกบทรงเลอนบรรด�ศกดเปน "กรมหลวงประจกษศลป�คม" โดยมพระวรวงศเธอ พระองคเจ�วฒน�นวงศ เปนข�หลวงใหญมณฑลล�วพวนองคตอม� (พ.ศ.๒๔๔๒ - พ.ศ.๒๔๔๙)

ป พ.ศ. ๒๔๔๒ เปลยนชอมณฑลล�วพวนเปนมณฑลฝ�ยเหนอ มเมองต�ง ๆ ในปกครอง รวม ๑๒ เมอง ป พ.ศ.๒๔๔๓ เปลยนชอมณฑลฝ�ยเหนอเปนมณฑลอดร แบงก�รปกครองเปน ๕ บรเวณ คอ บรเวณหม�กแขง บรเวณพ�ช บรเวณธ�ตพนม บรเวณสกลนคร และบรเวณนำ�เหอง ป พ.ศ. ๒๔๕๐ พระบ�ทสมเดจพระจลจอมเกล�เจ�อยหว ทรงพระกรณ�โปรดเกล�ฯ ใหรวมเมองกมทธ�ไสย (เมองหนองบวลำ�ภ) เมองกมภว�ป เมองหนองห�ร อำ�เภอบ�นหม�กแขง ตงเปนเมองจตว� เรยกว� "เมองอดรธ�น" และเปนทตงทว�ก�รมณฑลอดรอกดวย

วนท ๑ เมษ�ยน พ.ศ.๒๔๕๐ พระย�ศรสรยร�ชวร�นวตร (โพธ เนตโพธ) สมหเทศ�ภบ�ลมณฑลอดร พรอมกบกรมก�รเมอง ข�ร�ชก�ร พอค� ประช�ชนจดพธตงเมองขน ณ สน�มกล�งเมอง มก�รอ�นประก�ศตงเมองทปะรำ�พธและง�นเฉลมฉลอง รวม ๓ วน ป พ.ศ.๒๔๖๔ พระบ�ทสมเดจพระมงกฎเกล�เจ�อยหว โปรดใหรวมมณฑลอดร มณฑลอบลร�ชธ�น และมณฑลรอยเอด เปนภ�ค เรยกว� ภ�คอส�น ตงทบญช�ก�รทเมองอดรธ�น และโปรดใหยบเลก ในป พ.ศ.๒๔๖๘

ป พ.ศ. ๒๔๗๕ มก�รเปลยนแปลงก�รปกครองจ�กระบบสมบรณ�ญ�สทธร�ช เปนระบอบประช�ธปไตย ในครงน ไดยกเลกมณฑลต�ง ๆ มณฑลอดรจงถกยกเลกคงฐ�นะเปนจงหวดอดรธ�น จนกระทงปจจบนน

ตำ�น�นก�รสร�งวดมชฌม�ว�สกล�วถงเหตก�รณในชวงย�ยเมองว� “ใชเกวยนประม�ณ ๒๐๐ เลม เปนพ�หนะเดนท�งรอนแรมม�ท�งลำ�นำ�ซวย

(ลำ�นำ�สวยในปจจบน) เสดจในกรมหรอกรมหมนประจกษศลป�คม ทรงเหนว�ภมประเทศบรเวณนนเปนทสงๆ ตำ�ๆ ไมเหม�ะทจะสร�งเปนเมองใหญได จงทรงอพยพม�ท�งทศใตห�งจ�กลำ�นำ�ซวยประม�ณ ๓๐ กโลเมตร จนถงบ�นเดอหม�กแขง ไดพกกองเกวยนอยใกลตนโพธใหญ (ข�งวดมชฌม�ว�ส) ทรงตรวจดเหนว� พนทดงกล�วเปนชยภมอนอดมสมบรณดวยหวย หนอง คลอง บง มลำ�หวยหม�กแขงซงมตนนำ�จ�กภพ�น มลำ�นำ�ใสสะอ�ดไหลลงสหวยหลวง จงตกลงพระทยใหตงกอง

5

บญช�ก�ร สร�งบ�นแปงเมอง ณ บรเวณนน เมอวนท ๑๘ มกร�คม ร.ศ.๑๑๒ (พ.ศ.๒๕๓๖) ควบคกนไปกบก�รกอตงบ�นเมอง พระองคไดสร�งวงทประทบใกลตนโพธใหญ (บรเวณทเปนสำ�นกง�นส�ธ�รณสข จงหวดอดรธ�นในปจจบน) พรอมทงสร�งวดขนตรงข�มบรเวณวงทประทบ เพอเปนพระอ�ร�มหลวงคบ�นคเมอง และเปนศนยกล�งของช�วเมอง พระองคทรงประท�นน�มวดแหงนว� วดมชฌม�ว�ส”

จงหวดอดรธ�น ปจจบนอยในภ�คตะวนออกเฉยงเหนอตอนบนของประเทศไทย อยห�งจ�กกรงเทพมห�นคร ๕๖๔ กโลเมตร มเนอทประม�ณ ๑๑,๗๓๐ ต�ร�งกโลเมตร (ประม�ณ ๗,๓๓๑,๔๓๘.๗๕ ไร) และยงมแหลงอ�รยธรรมทเก�แกแหงหนงของประเทศ มสภ�พภมประเทศทอดมสมบรณ จงหวดอดรธ�นเปนศนยกล�งก�รคมน�คมท�งอ�ก�ศและก�รทองเทยวของภ�คตะวนออกเฉยงเหนอทงตอนบนและตอนล�ง

พระย�ศรสรยร�ชวร�นวตร

ถนฐ�นบ�นเดม

ตนตระกลเดมของท�นอยทจงหวดมห�ส�รค�ม ตอม�พ�กนอพยพไปท�งทศตะวนตกเฉยงเหนอ ในครงนนไดต�มกนม�หล�ย

6

บ�นหล�ยครอบครวดวยกน ต�งกเดนท�งดวยเท� ดวยลอ และเกวยน มงหน�ห�ดนแดนทมคว�มอดมสมบรณจนกระทงม�พบสถ�นทอนเหม�ะสมคอจงหวดอดรธ�น จงพ�กนพกอยทบ�นคำ�กลง๑ บ�งกตงบ�นเรอนอยทน นเลย บ�งกย�ยออกไปอยต�มหมบ�นต�งๆ เชน บ�นโนนทน บ�นต�ด๒ เปนตน และเจรญสบม� ท�นเล�ส�เหตทโยกย�ยจนม�ตงถนฐ�นบ�นเรอนทหมบ �นต�ด ดงน

“...พวกทม�จ�กมห�ส�รค�มนน เดมเปนคนละหมบ �นๆ ตกลงกนเรยบรอยแลวกยกพวกม� ม�ตงรวมอยดวยกน จนกล�ยเปนอนเดยวกนหมด เลยเหมอนกบว�ญ�ตกน มเหตม�จ�กแมนำ�ชทวม ถ�เวล�ทวมกทวมซะจนไมมอะไรจะกน มนจะต�ย ทนไมไหวกเลยม�ห�ทำ�เลดทตรงไหน เลยม�ไดตรงน เลยเอ�ตรงน ..

ถ�ว�แลงกแลงไปเสย ถ�ว�ทวมกทวมไปเสย มแตท�เสยท�เดยวม�หล�ยป มนเลยจะต�ย คนไมมข�วกนแลว กเลอกกระเสอกกระสนกน จงไดม�ตงอยน ทแรก ม�ตงทบ�นคำ�กลง๑ กอน ยกม�กนม�กอยนะ ไมใชคนหนงคนเดยวครอบครวเดยวนะ ..

มนม�หล�ยบ�นรวมกน ม�ตงเปนบ�นคำ�กลง จ�กนนกแยกออกม�เปนบ�นต�ด1 บ�นโนนทน .. พอสงคร�มโลกครงท ๒ พวกทห�รญปนพ�กนยกม�ตงฐ�นทพขนใสบ�นโนนทน เลยยกบ�นโนนทนนแตกออกม�ตงเปนบ�นหนองใหญ๓ บ�นหนองตม๔ ทกวนน...”

ต�มไปดถนฐ�นบ�นเดมองคหลวงต�

ตนตระกลขององคหลวงต�ไดอพยพจ�กเมองมห�ส�รค�มม�ทบ�นคำ�กลงและแยกม�ตงบ�นต�ดกอนทจะมก�รกอตงเมองอดรธ�นคออยในชวงประม�ณ ป พ.ศ. ๒๔๓๕ โดยบ�นต�ดกอตงกอนเมองอดรธ�นประม�ณ ๑ ป มผใหญบ�นคนแรก คอ หลวงคำ�แหง วงคำ�แหง ตอม�ไดเปนกำ�นนตำ�บลบ�นต�ด

1๑, ๒, ๓, ๔ บ�นคำ�กลง บ�นต�ด บ�นหนองใหญ บ�นหนองตม เปนหมบ�นอยในละแวกเดยวกนระยะ ๑๐ กโลเมตร

7

สวนก�รสบคนถนฐ�นบ�นเดมขององคหลวงต�ทจงหวดมห�ส�รค�มนน เมอวนท ๑๒ มน�คม ๒๕๕๔ คณะของหลวงปณรงค อ�จ�โร แหงวดป�กกสะทอนไดเดนท�งไปทบ�นแคน (หรอบ�นแคนพระบหรอพระบ) ตำ�บลแคน อำ�เภอว�ปปทม จงหวดมห�ส�รค�ม ไดคว�มว� ทน�ซงองคหลวงต�กล�วว�นำ�ทวมตลอดเวล�นน ปจจบนมน�งพ�นทอง หปดง เปนเจ�ของ มเนอทประม�ณ ๒๔ ไร ทดนตดลำ�นำ�เสยว เดมในฤดฝนนำ�จะทวมตลอดฤด ไมส�ม�รถทำ�ก�รเพ�ะปลกได พชทขนไดดคอกอไผหน�มทชอบขนต�มลำ�หวย โดยน�งพ�นทองเล�ว� ย�ยคำ�พ� วงดง ผเปนย�ยของน�งพ�นทองไดซอทดนดงกล�วจ�กเจ�ของเดมในร�ค� ๒๐ บ�ท เมอย�ยคำ�พ�เสยชวต น�งมกม�รด�ของน�งพ�นทองไดรบมรดกสบม�จนกระทงน�งมกเสยชวต น�งพ�นทองจงรบมรดกตกทอดและเปนเจ�ของทดนในปจจบน สวนเจ�ของเดมซงข�ยทดนใหย�ยคำ�พ�นนจะชอใดไมปร�กฏ

ในชวงทองคหลวงต�ครองธ�ตขนธอยและอยในชวงระหว�งก�รไถชวตโคกระบอนน องคหลวงต�ไดเมตต�แจกโคกระบอม�ทหมบ�นแคนนหล�ยสบตว และองคหลวงต�กล�วกบช�วบ�นแคนผรบโคกระบอในทำ�นองว� บ�นแคนนเปนบ�นเดมของญ�ตๆ องคหลวงต�ตองใหโคกระบอจำ�นวนม�กเปนพเศษ

สภ�พคว�มเปนอยสมยนน

สมยกอน ณ บ�นต�ดนเปนป�ดงดบ มทงตนย�ง ตะเคยนทอง ประด และตนไมอนๆ หล�กหล�ยพนธ ม�กทงปรม�ณและขน�ด สตวป�จงมชกชม ไมว�จะเปนหมป� เสอ ช�ง กว�ง เปนตน ท�นเคยบรรย�ยสภ�พคว�มเปนอยในสมยนนว�

“…โอย เปนดงใหญทสดเลยนะ ตงแตกรมทห�ร… (ค�ยประจกษศลป�คม) ม�เลยละ ตงแตเร�เปนเดกยงเหนกรมทห�รนเปนดงทงนนนะ เข�ม�ตงใหมนะเนย หลวงต�เกดแลวเข�ถงม�ตงใหม แตกอนกรมทห�รอยท�งบ�นหนองสำ�โรง1 เข�เพงย�ยม�ทหลง แตกอนเปนดงทงหมด มแตดงช�ง ดงเสอ เตมหมด… …

แมหลวงต�ม�บวชแลวบ�นจน2 กยงเปนดงอยนะ ม�ใหมๆ บ�นคำ�กลงอยกล�งดงเลย ช�งลงกนนำ�ตอนกล�งคนเตมไปหมด 1 บ�นหนองสำ�โรงอยห�งจ�กบ�นต�ดประม�ณ ๒๐ กโลเมตรไปท�งทศเหนอ2 บ�นจนอยห�งจ�กบ�นต�ดประม�ณ ๑๐ กโลเมตรไปท�งทศเหนอ

8

เพร�ะฉะนนก�รทำ�ม�ห�กนจงสะดวก ห�รอบบ�นเอ�กพอแลว… สมยนนก�รซอก�รข�ยมนกไมม

ตอนหลวงต�เปนเดก เร�จำ�ได ใครไดหมไดกว�งม�ตวหนงเข�กกนกนทงหมบ�น แจกกนทงบ�นเลยนะ ไมมก�รซอก�รข�ย สงบ�นนนบ�นน เข�ห�กนกนต�มทองไรท องน� พวกอเหน… กระจอน กระแต มนเตมแถวนหมด พวกปปล�อะไรไมอดไมอย�ก

ตงแตเร�ยงไมบวชเนย เสอโครงนแอบเข�ไปกดวว โอย ข�งตนเส�เรอนเลยนะ ตดกบบ�นเลยนะ เพร�ะดงตดกบบ�น สตวเลยงต�มบ�นเข�กไมไดผกไว ดงนนเสอมนพอกนไดมนกกนทนท เพร�ะมนกนไดง�ยกว�สตวป� สตวต�มบ�นมนไมคอยระวงตว

ช�งมนกเข�ไปกนในสวนเข� สวนกตดกบบ�นนนนะ มนกนพวกกลวยพวกอะไรตอนกล�งคนดงโปกๆ เปกๆ เข�กไมว�อะไรนะ เฉยม�ก ขน�ดนนนะ ท�งลอท�งเกวยนอะไรกไมคอยไดใช… เพร�ะไมคอยไดไปม�ห�สกน ทำ�น�กทำ�พอกนเท�นน เพร�ะว�ไมไดซอไดข�ย พอเสรจสรรพก�รทำ�น�แลว เข�กสนกสน�นกน เพร�ะไมไดทำ�ง�นอะไร

ก�รซอก�รข�ยก�รรบจ�งอะไรไมม แตกอนไมม แลวใครจะมเงน ครวเรอนหนงม ๙ บ�ท ๑๐ บ�ท ถอว�เปนธรรมด�แลวนะ ถอว�มฐ�นะพอสมควร ถ�มเปนรอยเปนชงเข�ถอว�มม�กจรงๆ เปนคนมงมในบ�นนน…”

ครอบครวของท�นทำ�น�เปนอ�ชพหลก และเพร�ะเหตทอยท�มกล�งป�ดงเชนน จงยอมหนไมพนทจะเจอะเจอสตวเหล�นน ฉะนนย�มว�งจ�กน� พอของท�นซงเปนน�ยพร�นทมชอเสยงจงเข�ป�ล�สตวอยเปนประจำ� เปนธรรมด�น�ยพร�นยอมชำ�น�ญในก�รแกะรอยสตว พอของท�นนอกจ�กจะชำ�น�ญในท�งแกะรอยสตว ยงขนชอลอช�ในก�รแกะรอยคนดวย นสยช�งสงเกตช�งพนจพจ�รณ�จงน�จะถกถ�ยทอดม�ถง เดกช�ยบว“ ”

9

ห�กสงแวดลอมเปนสงหลอหลอมใหบคคลมอปนสยหนกไปท�งใดท�งหนงจรง ก�รอยท�มกล�งป�เสอดงช�งและสตวร�ยน�น�ชนดทเปนภยอนตร�ยรอบด�น ยอมสร�งใหคนอยดวยคว�มไมประม�ท มจตใจเดดเดยวอ�จห�ญและอดทนเปนเลศ เดกช�ย“บว กน�จะรบผลนอย�งเตมภ�คภม”

สกลช�วน� ผมอนจะกน

คณแมของท�นน�มว� แพง ถอกำ�เนดขนทบ�นต�ดเปน“ ”บตรของคณต�พรมม� (มทร�บน�มสกลท�น) กบคณย�ยบบภ� ไชยพรมม� ซงย�ยถนฐ�นม�จ�กจงหวดมห�ส�รค�ม แตพอคณแมแพงถอกำ�เนดไดเพยงหนงปเศษเท�นน คณย�ยบบภ�กเสยชวต และไดคณย�ยลซงเปนนองส�วของคณย�ยบบภ�เปนผเลยงด เมอครงเตบโตเปนส�วพอทจะมครอบครวแลวท�งบด�ม�รด�และญ�ตผใหญใหสมรสกบคณพอทองด โลหตด

สวนคณพอทองดนนถอกำ�เนดทบ�นคำ�กลงเปนบตรของคณปส�ม�รถ โลหตด กบคณย�ทมม� (มทร�บน�มสกลเดมท�น) ซงย�ยถนฐ�นม�จ�กจงหวดมห�ส�รค�มดวยเชนกน ครนเมอคณแมแพงสมรสกบคณพอทองดแลวคณพอทองดกม�อยทบ�นต�ด ปลกบ�นสร�งเรอนและมบตรธด�ดวยกนหล�ยคน องคหลวงต�กลกคนท ๒ ในจำ�นวนน

แมท�นจะถอกำ�เนดเปนลกช�วไรช�วน� แตห�กพดถงฐ�นะก�รเงนของสกลของท�นแลว กไมไดตำ�ตอยกว�ใครในละแวกบ�นใกลเรอนเคยง จดเปนอนดบหนงในหมบ �นนนกไมน �จะผดไป เพร�ะคณต�ของท�นประสบผลดในก�รค�ข�ยจ�กนสยทขยนขนแขงและฉล�ด ท�นเคยเล�คว�มเปนม�ไวบ�งดงน

“…พออ�ยเร�ได ๑๑ ป คณต�กต�ยจ�ก .. แมเล�ใหฟงว� คณต�เปนคนฉล�ด...ในเร องคว�มขยนกจนกระทงเข�ร ำ�ลอทง

10

บ�นเลยละ แลวม�ไดเมยสกลน(สกลของย�ย) คอสกลนเข�กเปนสกลมงคง ลกส�วเข�กสวยง�ม คณต�เลยม�ไดกบลกส�วคนน(คณย�ย) เข�ยอมยกใหเพร�ะเหนว�คณต�เปนคนขยน แตงง�นแตงก�รกนแลวกม�ไดลกส�วคนเดยวคอโยมแม

คณต�นรปร�งลกษณะเดยวกบเร� ไมใหญโตนก เปนคนค�ข�ย ทำ�คนเดยวแกนะ คนทงบ�นมเปนพอค�อยคนเดยว แปลกอย ซอนนซอนซออยคนเดยวไมหยดไมถอย ในป�นนสวนม�กมกจะซอของป�นะ พวกหนงสตว พวกอะไรๆ เกยวกบเร องของป�นละซอม�ๆ ไปข�ย เอ�กำ�ไรๆ อยคนเดยวเงยบๆ .. นแหละพวกหนงอเกงหนงอะไรตออะไรเอ�ไปข�ยๆ ทำ�อย�งนอยตลอดประจำ�ม�ตงแตไหนแตไร เวล�คณต�จะซอววซ อคว�ย กซ อม�ร�ค� ๒๐-๓๐ บ�ท เอ�ม�ข�ยตวละเท�นนเท�น ไดกำ�ไร ๒-๓ บ�ทกเอ�... แตกอนววคว�ยร�ค� ๓๐ บ�ทนถอว�แพงม�กนะ สวนม�กจะ ๑๕-๑๖ ไปถง ๒๐ บ�ท ทเรยกว�คว�ยตวนสวยง�มม�ก คณต�กซอม�ข�ย...

พอข�ยไดแลวกไมไดซออะไร... ไดม�เท�ไหรไมร ห�กข�ยอยอย�งนนตลอด... มแตเกบกบเกบ... เงนแตกอนเปนเงนเหรยญ เหรยญบ�ท มนจงมม�กขน ใสเปนถงย�วๆ ๘๐ บ�ทเปนมดหนง เข�เรยก ๑ ชง... แมเล�ใหฟงว� คนแตกอนถอเงนเปนส ำ�คญม�ก ประหยดม�ก ไมใชเปนนกจ�ยนะ ไมได สรยสร�ยอย�งทกวนน .. แมนเปนนกประหยด ยกใหเลย คณต�มอบเงนใหแมหมด เพร�ะมลกส�วคนเดยว สวนคณย�ยต�ยตงแตแมยงเปนเดกอย...

นละ มรดกจงม�ตกท�งนม�ก แมจงไดมฐ�นะม�ตงแตโนน ...แตไมใหใครทร�บง�ยๆ นะ...ท�งนไมมทจะพดอะไรๆ คนโบร�ณเปนอย�งนน มแตเกบแตห�อยอย�งนน พดออกม�เข�จะห�ว�โออวดเสย โบร�ณเร�ถออย�งนน ถอแบบปกเอ�ไว ปดเอ�ไว

11

แมเอ�เงนม�เทใสขนใหญๆ ใหเหน จงไดทร�บชดเจนว� ฐ�นะของเร�ไมใชเลนเหมอนกนนะ เปนขนลงหน เงนนเตมเลย ๒ ขน ๓ ขน เอ�ม�สรงนำ�

เสรจแลวกเอ�ใสถง ถงละชง เปนถงผ�นะ... เร�จงรว�พอแมมเงนม�ก เรยกว�ฐ�นะเปนท ๑ ของหมบ�นนเลย คณต�เปนผมอบมรดกให ถงไดมงมอย�งนน ถ�ธรรมด�แลว โอย ไมมละ…”

คำ�ทำ�น�ยของคณต�

ในขณะทแมตงครรภท�นอยนน ไดปร�รภขนในครอบครวและวงศ�คณ�ญ�ตว�

“...ธรรมด�ท�รกในครรภ เมอเตบใหญขนม�ตองดนบ�งไมม�กกนอยพอใหแมรสก แตกบลกคนนแปลกกว�คนอน ตรงทนอนนงเงยบเหมอนไมมลมห�ยใจ จนบอยครงทำ�ใหแมคดตกอกตกใจว� ไมใชต�ยไปแลวเหรอ‘ ? ทำ�ไมจงเงยบผดปกตนก’

คร นเวล�จะดนกดนผดท�รกทวๆ ไป คอดนเสยจนแมเจบในทอง แตพอเลกดนแลวกกลบเงยบผดปกตอกเหมอนกบว� คงจะ‘ต�ยไปแลวละมง?’

ครนพอถงระยะเจบทองจะคลอด กเจบทองอยถง ๓ วนกไมเหนว�จะคลอดแตอย�งใด ตอนเจบทองอยนนกชนดจะเอ�ใหลมใหต�ยเลย เสรจแลวกห�ยเงยบไปเลยจนกระทงคดว�ไมใชต�ยไปอกแลวหรอ? แลวกดนขนม�อก…”

องคหลวงต�กล�วถงเหตก�รณในระยะนว�“...โยมแมเล�ใหฟง ลกทกคนทอมทองผ�นม�น ไมมใคร

ลำ�บ�กเหมอนเร� มเร�คนเดยวททกอย�งผดปกตไปหมดไมไดเหมอนใคร กว�จะไดเกดมเหตก�รณใหกระเทอนไปหมดทงครอบครว .. (อย�งเชน)ลกช�ยคนหวปชอคำ�ไพ อนนมนสยอย�งหนง มนดกดกอยในทองแมนะ บ�งทจนไดเอ�ผ�ปดเอ�ไวกลวคน

12

อนมองเหนลกดนอยในทอง โยมแมว�อย�งนนนะ มนไมอยเปนสขว�งน ดกดก ๆ อยอย�งงน ตกตก ๆ อยในนน จนพดกบพอ

‘เอ! พอมนเปนยงไงลกขอยถงม�เปนจงซ ดนกระดอกระเดยแท ’ (แปลคว�มว� เอ พอมนเปนยงไงลกในทองถงเปนแบบน ดนม�กจรงๆ)

‘ช�งหวมนเถ�ะ มนเปนต�มนสยของมนดอก ’‘มนกโพดแทด เฮ�จนไดเอ�ผ�ปดไวย�นคนเหน มนดนจน

ทองกระเทอน ยบยบ ๆ จงซ ’ (มนกเหลอเกนจรงๆ จนตองไดเอ�ผ�ปดไวกลวคนจะเหน ลกดนจนทองกระเทอนยบๆ ยบๆ เลยน)

‘คนมนเปนจงซน นสยมนเปนอย�งนน ช�งหวมนเถอะ ’ ..เวล�เร�จะม�เกด แมบอกว�มเรองแปลกๆ เชน ตอนอยใน

ทอง บ�งครงไมดดไมดน นงเงยบเชยบสนทเหมอนคนต�ยแลว แตบ�งครงกลบดดดนเสยจนนกว�จะต�ยแลวเหมอนกน ยงจวนใกลวนจะคลอดเข�ม�เท�ไรยงแสดงอ�ก�รหนกทกอย�งเลย จนสดท�ยเวล�จะคลอดมนกไมยอมคลอด...”

บ�งครงแมตองรองเรยกห�คณต�ของท�นว�‘อพอ! ม�คลำ�เบงทองขอยแน ลกขอยบแมนมนต�ยในทอง

ละบอ? มดออนซอนอยหล�ยมอ มดองตงอยหล�ยวน บมดนมดอยเลย บอแมนลกขอยต�ยละบอ?’ (แปลคว�มว� พอ‘ ..ม�คลำ�ดทองฉนหนอย ลกฉนไมใชมนต�ยในทองแลวหรอ? เงยบสนทอยหล�ยวน ไมมไหวตงเลย ไมใชลกฉนต�ยแลวหรอ?’)

คณต�กว� เฮย‘ ! มนบเปนหยงดอก เข�มลกกนทงบ�นทงเมองเข�บเหนเปนหยง?’ (ไมเปนอะไรหรอก คนเข�กมลกกนทงบ�นทงเมอง เข�ไมเหนเปนอะไร?)

แมกตอบคณต�ว� มมนกบคอขอยตวละ‘ ’ (เข�มลกกนมนกไมเหมอนลกฉนนะ)

13

หลงจ�กลกในทองนงเงยบเชยบสนทอยหล�ยวน ในทสดกดนสดแรงเกด แมกเรยกห�คณต�อกว�...

‘โอย! ขอยจะต�ยละอพอ ม�คลำ�เบงทองขอยแน ย�มลกในทองมนดน มนดนหล�ยเดยวหน มนบดนธรรมด� มนดนคอทองจะระเบด ลกขอยมนต�ยแลวบอ’ (พอ...ฉนจะต�ยแลว ม�คลำ�ดลกในทองใหฉนดวย พอลกในทองดน มนกดนจนเกนไป มใชดนธรรมด� ดนเหมอนว�ทองจะระเบด ลกฉนไมใชต�ยไปแลวหรอ)

ในชวงเวล�นพอและแมของท�นเวล�ฝนมกจะฝนขดแยงกนตลอด พอมกฝนแตเรองของผช�ย เชน ฝนว�ไดปน หรอเหนผช�ยถอปน สวนแมมกฝนแตเรองของผหญง เชน ฝนเหนตลบขผง หรอเครองแตงเนอแตงตวของผหญง และในทสดถงคร�วทจะม�เกด ท�นเล�ว�

“...โยมพอฝนว� ได‘ มดโคก คอ มดทมด�มเปนง� ฝกมนเปนเงน มปล�ยแหลมคม ’

โยมแมไดฟงดงนนจงพดแยงขนว� อย‘ ! ฉนไมไดฝนอย�งนน ฉนกลบฝนว� ไดต�งหทองคำ� เวล�ใสต�งหอนน อย! มนช�งงดง�มหยดยอยอะไรป�นนน ง�มม�กถงขน�ดอดใจทจะไปสองกระจกดตวเองไมได เมอสองดกยงสวยง�มแววว�วประทบจบใจ’...”

และดวยเหตน คณต�จงไดทำ�น�ยฝนของพอและแมไวว�“เออ! ลกมงคนน กว�มนตองเปนผช�ย มนเกดม�มท�งเดน

ใหเลอกอย ๒ ท�ง๑) ถ�มนไปท�งชวแลวพงหมดเลยวะ คว�มโหดเหยม มห�โจร

สมนไมได มนยงเปนน�ย เปนหวหน�มห�โจรอก จะใหจบมนไปเข�คกตะร�งไมมท�ง ตองฆ�มนเท�นนถงจะจบได แลวมนจะไมยอมต�ยอยในเรอนจำ�นะส มนจะต�ยแบบไมมป�ช�สกบเจ�หน�ทอยในป�ในเข� ตองต�ยอยในป� ฟดกนกบเจ�หน�ทเข�เพยงเท�นน

14

๒) ถ�มนไปท�งดแลวถงไหนถงกน จะดแบบสดโตง ตรงกนข�มกบฝ�ยชว...

ชอบไปท�งไหนเรยกว�ข�ดเลยทเดยว เปนคนจตใจหนกแนน ลงไดทำ�อะไรแลว ตองจรงทกอย�ง ไมมเหล�ะๆ แหละๆ…”

เมอท�รกคลอดออกม�ปร�กฏว�มส�ยรกพนคอออกม�และยงมลกษณะทต�งไปจ�กเดกทวไป องคหลวงต�กล�วถงเหตก�รณในตอนนนดงน

“...โยมแมเล�ว� ‘พอเร�ตกคลอดออกม�แลว .. มส�ยรกพนคอ เงยบเฉยไมมเสยงรองแมแตนอย ผดกบเดกทวๆ ไป เข�จงเอ�นำ�ส�ดใสนดหนง แทนทมนจะรอง กลบไมมเสยงออกม�เลยแมแตนอย’

โยมต�ไดทำ�น�ยคว�มเปนไปไว ๓ อย�ง คอ ‘๑. ส�ยโซ หม�ยถง ไปท�งโจรขโมย ... ถ�เปนโจร กเปน

ประเภทคกตะร�งแตก๒. ส�ยกำ�ยำ�1 หรอส�ยสะพ�นปน หม�ยถง เปนน�ยพร�น

เดนต�มรอยพอ ... ถ�เปนพร�นจะมคว�มชำ�นชำ�น�ญลอลนป�๓. ส�ยบ�ตร หม�ยถง จะไดออกบวชเปนพระ ... ถ�เปนนก

ปร�ชญกจะเหยยบแผนดนสะเทอน…’ พอเร�ตกคลอดออกม�มส�ยรกพนคอ โยมต�เหนดงนนจง

รบแกเคลด สะเด�ะเคร�ะหใหเปนมงคลอย�งยง โดยแกรองพดใหพรในท�งดแกเร�ขนทนทว�

‘โอ! รกพนคอ นเปนส�ยบ�ตร ส�ยบ�ตร ส�ยท�งธรรม นส�ยบ�ตรๆ สดน! ส�ยบ�ตร ส�ยบ�ตรๆ เดกนอยคนนมนจะไดบวชเปนพระ แลวกจะไดเปนนกปร�ชญ นคอ ท�งส�ยบ�ตร’…”

เหมอนไมมวน กล�“ ”1 ปกต น�ยพร�นเวล�ไปยงเนอ จะสะพ�ยถงกำ�ยำ�เพอเอ�ไวใสดนปน

15

คณต�รกหล�นคนนม�ก จะเปนผดแลดวยตนเองทเดยว คอยจดไตสองดหล�นทงคน ไมอย�กใหลกส�วตองม�เปนกงวล เพร�ะทงหวงหล�นกหวง หวงลกส�วคนเดยวกหวง ไมอย�กใหตองลำ�บ�กคอยลกขนด คณต�เลยคอยดอยทงคน ดแลวดเล�คอยสองอยอย�งนนบอยครง พอม�ดอกทหนง ปร�กฏว�ไฟจ�กไตเลยตกใสตะกร�ลกไหมผ�ออมหล�นเลย

เมอหล�นเตบโตขน คณต�กจะมอบ�ยสอนหล�นอยเนองๆ มอยครงหนงเมอเหนหล�นนอยกนมะยมหรอกระทอนเข�ไปแลวกลนเมดเข�ไปดวย คณต�กลวว�เมดอ�จจะตดคอได เพร�ะหล�นยงเลกเกนไป จงบอกหล�นว�

“ระวง! กลนลงไปทงเมด เดยวมนจะไปเกดเปนตนอยในทอง ใบกจะงอกออกท�งจมกท�งป�ก ร�กจะงอกออกท�งกน ระวงใหด! เดยวจะต�ยไดนะ”

หล�นไดยนเชนนนเกดคว�มกลวจนถงกบรองไหเสยใหญโต จ�กนนม�ไมกล�กลนเมดมะยมนนอกเลยจวบจนโตขนจงไดรเรอง

อกครงหนง ในตอนทท�นยงเดกๆ อยนน จดว�เปนคนขกลวม�กคนหนง คงจะเปนเพร�ะผเฒ�ผแกเคยพดถงเรองผเร องปอบหรอเรองสตวเรองเสอใหฟงม�กอน เพร�ะแมเวล�จะไปขบถ�ย ยงตองใหนองๆ เปนเพอนคอยเฝ�อยใกลๆ กนนนอยตลอด

“อย�ไปไกลกหล�ย…”จ�กนนกบอกใหนองคนหนงอยหน� อกคนหนงอยหลง เมอ

ไดอยตรงกล�งเปนทสบ�ยใจแลวจงยอมถ�ย สงนทำ�ใหเหนชดว� แตเดมคนเร�อ�จเปนคนขกลวม�กอน

ป�นว�จะไมมคว�มกล�ไดเลย แตเมอไดรบก�รฝกฝนในระยะตอๆ ม�แลว ยอมส�ม�รถพลกนสยไดอย�งสนเชงกล�ยเปนนกตอสทองอ�จไมหวนเกรงตอสงใดทงนน

16

ไมกนของดบ

ท�งอส�นในตอนนนคว�มรท�งโภชน�ก�รยงไมคอยเจรญนก ช�วบ�นสวนใหญจงชอบกนอ�ห�รสกๆ ดบๆ แมคณพอของท�นกเชนกน ดวยคว�มรกของพอเมอไดอะไรแปลกๆ ใหมๆ กอย�กจะใหลกไดลองกนดบ�ง

แตสำ�หรบเดกช�ยบวนน เปนม�แตเลกแตนอยแลว คอจะไมยอมกนอ�ห�รสกๆ ดบๆ เลย แมพวกปล�ร�อย�งน ห�กยงดบอย กจะไมยอมเอ�เข�ป�กโดยเดดข�ดดวยเหตผลว� มนค�ว “ ” แตแลววนหนง พอไปล�ไกป�ม�ไดแลวนำ�ม�ทำ�เปนเหมอนปนปนนำ�เหลวๆ จ�กนนใหท�นลองชมด ในวนนนใจพอคดอย�กทดสอบดว� ลกช�ยคนนจะไมยอมกนของดบๆ จรงๆ หรอ เพร�ะกเหนเดกคนอนรวมทงพๆ นองๆ กกนกนไดเปนปกต ไมเหนมใครบนว�เหมนค�วแตอย�งใดเลย

ก�รทดสอบห�คว�มจรงของพอจงเรมขน หลงจ�กปรงอ�ห�รดบสตรพเศษเสรจแลวจงยกออกม�ว�ง และลกกคงจะมองสสนและลกษณะดแปลกต�ไป จงยกขนม�ดมแลวถ�มอย�งไมคอยว�งใจเท�ไหรนกว�

“ม น ส ก แ ล ว จ ร ง เ ห ร อ ? ไ ม ไ ด ห ล อ ก ข อ ย เ ห ร อ ?” (“ขอย หม�ยถง ผม” “ ”)

“ไมไดหลอกหรอก กนเถอะลก ทำ�ใหสกแลว”คว�มทหวงด ทงกอย�กทดสอบดว�ลกคนนจะไมยอมกน

จรงๆ หรอ ทำ�ไมมนจะแปลกกว�พนองคนอนๆ นกเล� ?ลกไมแนใจจงถ�มยำ�เข�ไปอกว�“ไมหลอกจรงๆ เหรอ?”“ไม ไมหลอกหรอก ” แตแททจรงแลวผใหญรวมกนหลอกเดก

เสยเตมประต

17

เมอผใหญต�งกยนยนเชนนน กเลยเอ�ข�วเหนยวป นเปนคำ�นอยๆ แลวจมอ�ห�รดบสตรพเศษเข�ป�ก จ�กนนกเคยวไวสกพกหนงแลวกอมไว ไมยอมกลนแตอย�งใด แคอมๆ ไวเท�นน แลวกจมคำ�ทสอง กทำ�ในลกษณะเดมอกคอพอเอ�ใสป�กแลวเคยวอยพกหนงแตกไมยอมกลน ยงคงอมไวเหมอนเดม เหตก�รณในตอนนคณต�แอบสงเกตเหนโดยตลอด

พอคำ�ทส�มเท�นน คร�วนหล�นอ�เจยนแทบเปนแทบต�ยชนดในทองมอะไรเท�ไหรกเอ�ออกม�หมดเกลยงเลย ถงตอนนคณต�เหนท�ไมดเสยแลวจงรบเข�ไปลบหลงพรอมพดปลอบขวญหล�นดวยคว�มสงส�รเปนทสดว�

“โอ ลกเอย ต�หลอกลก จรงๆ นะ แหละ ต�ขอโทษนะ ต�อย�กทดสอบดลกว� ลกเปนยงไง บ�งทพอต�หลอกใหกนกอนแลวเดยวตอไปลกกคงจะกนเปนเหมอนคนอนๆ เข�”

หล�นตอบว� กขอยบอกแลวว�มนค�ว มนกนไมไดจรงๆ“ ”ถงตอนนองคหลวงต�ไดเล�ยอนหลงถงคว�มรสกในทนททชม

อ�ห�รปรงรสพเศษของพอไวดวยว� โหย มนยงไงไมรนะ มนพงเข�ไป‘ข�งใน อ�เจยนแตกออกม� วนนนยงใหญเลยไมไดหลบไดนอนเลย’

นองๆ ของท�นกล�วถงเหตก�รณในวนนนจ�กคำ�บอกเล�ของแมอกทหนง ผลปร�กฏว�ในคนนนคณต�เลยไมเปนอนหลบอนนอน สงส�รหล�น เหนหล�นกนข�วไมได ตองคอยเทยวลกไปดหล�นอยตลอด เทยวห�ฝ�ยม�ผกแขนผกมอใหหล�นถง ๓ ครง ๓ หน ทงปลอบขวญทงเป�หวใหหล�นอยอย�งนน เรยกว�มวช�อะไรกจะขดจะล�กออกม�ใชใหหมดสน เพร�ะอย�กใหหล�นห�ยโดยเรว

ในเร องน แมเมอท�นโตขนแลวกต�ม ห�กเหนนองๆ พ�กนกนของดบ ท�นกมกจะดเอ�บ�งเหมอนกน เชน คร�วหนงนองกำ�ลงกนสมตำ�ผสมกงสดๆ กน อย ท�นเหนเข�กเลยดเอ�ว�

“เอ�ไปทำ�ใหสกเสยกอน”

18

นองตอบว� โอย แคกงดบมนไมมเลอดมย�ง มนไมค�ว“หรอก จะเปนอะไรไป ”

ท�นกยงคงยนยนต�มเดมเหมอนเมอตอนยงเลกว� มน“ค�ว”

เร องนองคหลวงต�เมตต�อธบ�ยในภ�ยหลงว� นสยน“ มนเปนเองไมมใครสอน ของดบกนไมได พวกล�บพวกกอย แมทสดปล�ซวตวเลกๆ กกนไมได กนของดบไดแตกง แตตองกงตวเลก ตวใหญกกนไมไดมนค�ว เข�ปนกงนกนได นอกนนพวกปล�ซวนกนไมไดเลย นสยทกอย�งนเปนเอง ไมมใครบอก มนเปนในนสยเองไมมใครสอน จนถงขน�ดว�พอตองทดลองดทกอย�ง กยงอ�เจยนออกม�ตอหน�ตอต�”

อบ�ยฝกหล�น คำ�สอนของต�

เมอท�นเตบโตขนพอปนป�ยไดแลว คณต�มกมอบ�ยฝกใหหล�นช�ยทง ๒ คน (คอพช�ยและตวท�น)ปนขนตนไมแขงกน ห�กว�ใครปนขนไปถงกงนนกงนไดกอน คณต�กจะใหร�งวล ปร�กฏว� ท�นเปนผชนะพช�ยทกครงไป สำ�หรบของร�งวลกคอผลไมป�บ�ง หรอข�วจ1 บ�ง คณต�จะใหเพยงป นเดยวเท�นน ไมไดใหอะไรม�ก

เมอคนนองไดร�งวลม�แลว คณต�จะคอยแอบสงเกตดอยห�งๆ ตลอดม� พบว�นองจะแบงของร�งวลนนใหพช�ยทกครงไป และใหม�กกว�ตวเองเสยอก คณต�ไมเคยเหนนองหวงเลย จนตองไดม�พดกบแมของท�นว�

“บวน มนำ�ใจมคว�มเมตต�แทๆ นะ มนรจกสงส�ร พช�ยมนปนสไมได มนเลยเอ�ใหพช�ยมนกนม�กกว� แทนท

ว�มนผไปปนได จะกนม�กกว�พช�ย มนกลบกนนอยกว�พช�ย 1 ข�วเหนยวสกปนเปนกอนโรยดวยเกลอเลกนอยแลวเอ�ม�ป งไฟใหหอมหวนน�รบประท�น

19

ดซมนมนำ�ใจนะไอน มนแปลกนะ แปลกทกอย�ง”ทงๆ ทคณต�กใหคว�มรกแกหล�นทกคนพอๆ กน แตคงเปน

ดวยอปนสยทมนำ�จตนำ�ใจเชนนนเอง ทำ�ใหคณต�มกมขอชมเชยหล�นคนนอยเสมอๆ

นสยอกอย�งหนงของหล�นคนนกคอ ตงแตเดกแตเลกม�แลว ชอบทจะเลนกบสตว เฉพ�ะอย�งยงคอสนข ยงตวไหนอวนๆ ดำ�ๆ ดวยแลวยงชอบหยอกเลนดวย จนถงกบมบ�งครงททำ�ใหแมตองไดดไดว�เอ�บ�ง อย�งไรกต�ม แมจะชอบหยอกสนขอยบอยๆ แตท�นจะไมยอมตหรอแกลงมนใหเจบ ตรงกนข�ม ห�กเหนนองๆ แกลงมนคร�วใด ท�นจะดจะว�ทนท

องคหลวงต�เคยกล�วถงเหตก�รณในตอนนดวยว�“...เร�ชอบเลนกบหม�เปนประจำ� นสยกบหม�ถกกนแตไหน

แตไรม� จนกระทงโตเปนหนมกยงเลนอยอย�งนนแหละ หม�จะเรยบรอยขน�ดไหนครนม�ไดรบก�รอบรมจ�กเร�แลวดอหมด เลนกบหม�จนกระทงมนเหนอย มนเพลย พอหลดมอเร�ป บวงหนเข�ป�เลย คอ ลกหม�เข�ไมอย�กเลนกบเร� เข�เหนอย

แมม�เหนกว�ขนเลยว� เลยงหม�ตวไหนไว มเท�ไร เท�ไร ดอ‘เหมอนกนหมด หยอกแตกบหม� เลนแตกบหม�’ เร�ฟงแมพดแลวกเฉย เพร�ะมนกเปนอย�งทแมว�จรงๆ กเร�เลนกบมน จะไมใหมนดอไดอย�งไร...”

อกเรองหนงสมยทท�นยงเปนเดกอย มคนม�ขอใบพลกบแม ในคร�วทเข�ม�ขอแม แมมกจะใหทกอย�งไมเคยเหนปฏเสธเลย แตพอมคว�มจำ�เปนไปขอเข�บ�ง ทกครงเข�กลบไมเคยใหเลย เรองนหล�นๆ มกไดยนคณต�สอนเปนขอเตอนใจว�

“เข�ไมใหครงท ๑ กอย�โกรธใหเข� บ�งทของมนอ�จไมพอให แลวกคนเก�นนแหละ ใหไปขอเข�อกครงท ๒ เผอว�เข�ไดอะไรม� เชน พวกของป� ของอะไรๆ กต�ม

20

ถ�ห�กครงท ๒ นกไมได กอย�เพงไปโกรธใหเข� บ�งทเร�อ�จไปขอเข�ทหลงไมทนคนอน ของมนเลยไมพอกน

ใหลองกบคนๆ นอกเปนครงท ๓ ถ�ไมไดกเลกซะ แตว�อย�โกรธใหเข�นะ อย�ไปโกรธใหเข�”

คณต�ดดนสยดวย ออย เปนเหต“ ”

ป�ฝ�ยเปนญ�ตกบครอบครวของท�นบ�นอยใกลๆ กนนน ป�ฝ�ยมสวนออยทเปนเหตใหท�นในวยเดกตองไดกนออยคลกเคล�นำ�ต�ดงน

“...ป�ฝ�ยกบเร�เปนญ�ตกน แกเปนส�วสวยง�มม�ก ผวข�วเหมอนฝ�ย คนเข�จงเรยก ป�ฝ�ย แกมกรย�นมนวล แกม�เจอ“ ”กบเดกอย�งเร� ... ตอนนนเร�เปนเดกอ�ย ๖ ป พช�ยอ�ย ๗ - ๘ ปอยบ�นต�ด เร�จำ�ไดทกสง… ...

วนหนงเดนผ�นออกไปท�งบอนำ� แลวกไปทงน� ผ�นสวนออยแมป�ฝ�ย มนอยข�งๆ ท�ง ออยกลำ�ใหญน�กนเสยเหลอเกน เร�จงออกป�กชวนพช�ยว�

‘พ...ขโมยออยเข�ไปกนกนเถอะ’จงพ�กนลอดรวเข�ไปขโมยตดออยแมป�ฝ�ย ดงกระช�กล�ก

ออกม�คนละลำ� ... พอดในวนนนป�ฝ�ยไมอย แกไปทงน� ... ขณะทเร�กบพกำ�ลงกลกจอลอดรวกลบออกม� แกกม�พบเข�พอด จงถ�มขนว�

‘เดกเหล�นสทำ�ไมม�ขโมยออยกหละ’ ป�ฝ�ยพดพรอมกบอมยม เพร�ะเหนว�ทงสองยงเดกเกนไปทจะถอสถอส�

เร�กตอบไปแบบโวห�รเดกโวห�รโจรว� ผมไมไดขโมยออยป�‘นะ ผมเดนผ�นไปผ�นม� ผมเหนออยผมอย�กกนออยม�ก จงใหพช�ยเข�ไปตดออย ตดแลวจะแบกไปบอกป�แลวจงจะกลบไปบ�นกน เผอญป�ผ�นม�พบพอด ถ�อย�งนน ป�กเอ�คนไปเสยเถอะ’

21

‘โอย กไมเอ�ละ สตดม�แลว สกเอ�ไปกนเสย’ ป�พดใจดอย�งนน เร�กบพกยมแตเลย

พอกลบไปบ�น กไปอวดโยมต�ละซว� ไดไปขโมยออยป�ฝ�ย‘กบพช�ย’

พอโยมต�ไดทร�บดงนน... วนตอม�กเดนดอมไปห�ป�ฝ�ย ไปบ�นเข�กเพร�ะกลวหล�นของตวจะเสยคน ถ�สงเสรมเดยวหล�นมนจะกล�ยเปนขโมย เพร�ะฉะนน โยมต�จงไปบอกเข�ว�

‘เดกเหล�นนมนไปขโมยออยสเมอว�นสรไหม?’ป�ฝ�ยตอบว� ร ‘ .. แตพวกเดกเข�ไมไดขโมยนะน� เข�บอกว�

เข�หวออยม�ก เข�ตดออยแลวเข�จะแบกม�ขอทบ�นนกอน แลวพวกเดกถงจะไปบ�นเข�’

โยมต�กว� พวกเดกมนขโมยออยส สรไมทนมน มนพดกบก‘ชดเจนแลวว�มนขโมย มนโกหกส’

ท�งฝ�ยป�ฝ�ยแกกไมถอส�นะ แกบอกว� โอย‘ ! ช�งหวมนเถอะ ประส�เดก’

ท�งฝ�ยโยมต� ไดเอ�เรองขโมยออยนม�ขดดนสยเร� ดวยเสยงแขงๆ โดยแกลงบอกพวกญ�ตๆ ว� พวกสไปห�พวกเครอง‘อ�ห�รก�รบรโภคใสพกใสหอไวใหเดกสองตวนซ เดยวตำ�รวจเข�จะม�จบมนมดไปตดคก เพร�ะมนไปขโมยออยเข�ม�’…”

พอหล�นบวไดฟงดงนนกเกดคว�มกลวขนม�จบใจ จงวงรองหมรองไหกระโดดขนไปหลบบนบ�นเข�หองปดประต ครนพอเข�ไปซกซอนตวอยในหองกคดกลวอกว�

‘อยในหองแคบๆ แบบน..ตำ�รวจเข�ยงจะม�จบเอ�ตวไปไดง�ย’

พอคดไดอย�งนกตกใจรบกระโดดลงบ�นฟ�ดวงเตลดเปดเปงลงทงกล�งน�ห�ทหลบซอนตวแบบกะว�จะไมใหใครต�มห�ตวเจอเลยกว�ได

22

ท�นว�คร�วนนคณต�ดดนสยสนด�นหล�นช�ยอย�งเตมท เพร�ะกลวหล�นรกจะเสยผเสยคน ถ�ไปแกต�งใหหล�นจะกล�ยเปนก�รสงเสรมแลวเดกจะเสยคนได ทงทโดยปกตธรรมด�นสยของท�นเองไมเปนเชนน จะมกเพยงตอนหวออยตอนนตอนเดยวเท�นนกเลยพ�ใหโกหกผใหญไดเกงทเดยวว� ไมไดขโมย‘ ’

ตอนไมร กผดบ�งพอรแลว ไมยอมใหผด

ปกตอปนสยเดกช�ยบวเปนทรกของคนทวไปทงผใหญและเพอนฝงวยเดยวกน เพร�ะทเปนเดกมนำ�ใจ ชอบชวยเหลอก�รง�นผอนอยเสมอ ห�กไปไรไปสวนกบใครกต�มมกจะชวยเหลอทกอย�งทจะชวยได เชน ชวยทำ�ก�รทำ�ง�น ชวยห�บชวยถอสงของ ใครๆ กเลยรกทงนน ไมมใครคดหวงข�วหวงของอะไร

ชวตของเดกช�ยบวมไดมสงใดผดแผกแตกต�งจ�กเพอนฝงวยเดยวกน แตเลกแตนอยกใหคว�มเค�รพในพระศ�สน� มคว�มเลอมใสในพระในเณรม�โดยตลอด ในตอนเดกกชอบใสบ�ตรกบผใหญ เมอเข�เรยนหนงสอชนประถมศกษ�แลว เดกช�ยบวกรบผดชอบในก�รเล�เรยนด จะมบ�งครงทซกซนบ�งต�มประส�วยทกำ�ลงรกสนกเพลดเพลน แตกไมไดเปนเรองร�ยแรงอะไรนก เชนครงหนงท�นยกเอ�เรองสมยเดกม�สอนนกเรยนว� “…นหลวงต�บวเคยเปนนกเรยนม�แลวน เปนนกเรยนเปนยงไงละ วนไหน ขเกยจเรยนหนงสอกห�อบ�ยล�ไปเลยงนอง

‘วนนล�เอ�นองครบ พอแมหนหมด’ ว�ยงงนนะ พอแมบอก‘ดนองใหดวย’ นน ว�ไปยงงนนะ ครเข�กตองอนญ�ตนะส ใชไหมละ

พอครอนญ�ต ทแทกเผนแนบเข�ป�ห�ยจอยไปเลย..เคยเปนแลวจงเอ�ม�พด อย�ใหเปนนะเดกเหล�น หลวงต�มนเคยเปนม�…แลว...มนไมด จงไดเอ�ม�สอนลกสอนหล�น...

23

วนหนงๆ น ข�ดโรงเรยนไป ข�ด วช�ไป บ�งทเข�โนต จดวช�อะไรตออะไรน เร�ไมไดจดกบเข� แลวถ�เร�จะไปโนตหรอจดวนหลงเชนนกจะเสยเวล�ไปอกม�กม�ย แลวถ�ครสอนอะไรมนกไมไดเร องไดร�ว เพร�ะวนนนเปนวนทเร�ข�ดโรงเรยน นนแหละ

เพร�ะฉะนนพอโตขนม� พอรเร องรร�วแลว... รจกผลรจกประโยชนในก�รศกษ�เล�เรยนแลว ทน...โอย ไมยอมใหข�ดเรยนเลยนะ หม�ยถงว�ตอนเลกกว�นนมนเคยเถลไถล พอโตขนม�พอร ภ�ษภ�ษ�บ�ง...เปนไมยอม

แมแตพอแมใหล�เวล�จำ�เปนนยงไมยอมล� มนจะข�ด... ถ�ไปแลวมนตองเสยวช�น... วนนครจะสอนอนนนๆ บอกไวเลย ถ�ไปแลว จะไมไดเรยนไมไดฟงวช�น...”

โดยปกตท�นเปนคนรกกฎระเบยบ รกษ�คำ�พดและเค�รพเชอฟงผหลกผใหญ ครบ�อ�จ�รยม�แตเดม จะไมยอมทำ�สงใด ใหเปนทหนกอกรอนใจแกท�น จงไมเคยถกดด�ว�กล�วรนแรงอะไร ห�กจะมอยบ�งกคอ

ครงหนง ระหว�งทผใหญกำ�ลงนงพดคยกนอยนน ท�นกเดนเข�ไปในบรเวณกองไมซงอยสงกว�ผใหญ ทำ�ใหดเหมอนว�ท�นไมใหคว�มเค�รพ ครใหญเหนดงนน คดจะสอนท�นจงพย�ย�มมองสบต� และสงส�ยต�เตอนใหรตว ท�นกเลยรบลงม�

เมอผใหญไปแลว ครกพดดวยคว�มเมตต� บอกใหทร�บเหตผลว�

‘บวเอย อย�ขนนงสงกว�ผใหญนะ อย�งนนมนดไมง�ม’ในตอนนนท�นไมทนคดว�มนไมเหม�ะไมควร ตอเมอครทำ�

สญญ�ณบอกดงกล�ว ท�นจงทร�บและรบปฏบตต�มทนทดวยคว�มเชอและเค�รพในเหตผล

เดกช�ยบวผเกรงกลวบ�ป

24

มอยครงหนงในวยเดกขององคหลวงต�ซงท�นยงจำ�ไดไมเคยลมเลอน ท�นเลนซกซนชนดทเพอนรนพดวยกนยงรบไมได ครงนนเดกช�ยบวเหนพวกผใหญเข�ตดตนมะอกเปนตนไมพมมหน�มกอใหญๆ ทงไวข�งท�ง เกดนกสนกอย�กแกลงคนจงไปล�กกงไมมะอกทมหน�มม�ขว�งท�งเดนไว เพอนรนพทไปดวยกนเหนเข�จงถ�มขนว�

‘มงจะทำ�อะไรน’‘เอ�ม�ขว�งท�งคนเดนนะส’ เดกช�ยบวตอบ ‘มงเอ�ม�ห�พอมงอะไร มงไมรจกหรอว�ไมมนมหน�ม มน

กดขว�งท�งคนเดน?’‘ร..แตกจะทำ� คนเข�เดนม� เข�จะด�กช�งหวเข� กสนกของ

ก’ เดกช�ยบวตอบไปต�มประส�เดกๆ ไมรเรองกำ�ลงซกซน‘มงเอ�ออกไป..เดยวน’ หนมรนพขเดกช�ยบวใหเอ�ออกโดย

เรวและแลวในทสดเดกช�ยบวกยอมเปนผเอ�ออกแตโดยด เรองนท�นอธบ�ยถงอปนสยในวยเดกของท�นเองว� นสยน“

เปนนสยของมนเองกคอนสยกเลสนนแหละ จตใจคนเร�มนมเปนขน...เปนขน...ในเวล�นนไมไดนกถง พทโธ ธมโม สงโฆ อะไร หนกเบ�อะไรๆ ไมนกถง มนดนไปต�มกเลส ทเปนนสยดงเดมของมนเอง”

เกยวกบก�รใชภ�ษ�ในก�รพดคยสนทน�กนของคนในสมยเมอท�นยงเดก องคหลวงต�เคยกล�วถงไวแบบขำ�ขนว� ก“ เร�เปนลกช�วน� พอแมทำ�ไรทำ�น� ไมไดพ�ซอพ�ข�ยอะไร จงไมไดชำ�นชำ�น�ญในเรองตล�ดภ�ษตภ�ษ�สงคมต�งๆ ไมคอยเข�ใจ พวกกนกตองพดภ�ษ�ช�วน�ไปเลย (หวเร�ะ)”

ดวยเหตนเองก�รพดจ�กนระหว�งพนองเพอนฝงซงมคว�มสนทสนมคนเคยกนในสมยนนจงมกใชภ�ษ�เปนแบบกนเองไมได

25

ถอเปนคำ�หย�บค�ยอะไรเปนภ�ษ�ช�วบ�นทวไป ไมใชภ�ษ�คนเมองทตองใชเพอก�รตดตอซอข�ยเปนก�รเปนง�นประจำ�ระหว�งกน

อกเรองหนงในวยเดกขององคหลวงต�ทท�นไมเคยลมเลอนเลยเปนก�รพดคยกนระหว�งผใหญ ๒ คน ครงนนท�นไดยนผใหญเข�พดคยกนเปนเชงทเลนทจรง คนหนงเปนคนใจบญสนท�น อกคนหนงใจบ�ปชอบเข�ป�เข�เข�ห�ยงเนอยงสตว ห�จบปจบปล�เปนประจำ�อยอย�งนนตลอด คนทใจบญกชอบทำ�บญทำ�ท�น วนพระวนเจ� ถ�วดใกลบ�นไมมพระกไปทำ�บญทำ�ท�นวดอน ในวนพระไมเคยละเวน ทนเวล�จะไปวดกเลยม�ชวนเพอนอกคนว�

‘เพอน... เพอน วนนเร�จะไปวด ไปวดดวยกนไหม’‘อยๆ วนนกไมไปแหละ มงไปวดแลวมงไดบญกศล มงไป

สวรรคแลว มงจะไดไมม�แยงห�สตว ห�ฆ�เนอฆ�ปล�กบก กจะสนกห�ตกปตกปล�ไมมใครม�แยงก’

ท�นเล�ถงคว�มรสกในครงนนว� ทงๆ ทเร�เปนเดก ทำ�ไมมนจงไมลม สงทมนไมลม ไมเคยลมเลยนะ คำ�พดอย�งนเร�ไดยนจรงๆ เตมหเร�เลย เร�อท�นในใจว�

‘โอย! ผเฒ�ทำ�ไมพดอย�งน คนทงโลกเข�รกบญรกกศล รกก�รใหท�น เอะ! ทำ�ไมแกจงพดอย�งนได จะเปนลกษณะคำ�พดมนมทเลนทจรงกต�ม แตมนกไมน�จะเอ�ม�พด’

เรองในวยเดกทงสองเรองนสะทอนถงคว�มส�ม�รถในก�รแยกแยะผดชอบชวดตงแตยงเลกของท�นแมจะเปนวยทยงมคว�มซกซนอยไมนอยกต�ม สงนบงบอกถงคณธรรมทฝงอยลกในใจท�นทำ�ใหท�นในวยเดกรสกไดว�ก�รพดจ�ของผใหญเชนนมนเปนคว�มเสยห�ย และจะนำ�ม�ซงคว�มเสยห�ยตอไปในอน�คตอย�งแนแท

คตธรรมมกจดจำ�ไมลมแกหน�ใหพช�ย

26

ในสมยนนโรงเรยนอยตรงวดร�งบรเวณป�สกท�งทศตะวนตกของหมบ�นต�ด ในชวงทเรยนหนงสออยนน โรคอหว�ตกำ�ลงระบ�ด ครจงเขยนกลอนไวสอนเดกนกเรยนใหทองจำ�ว�

“อหว�ตกำ�เรบ ล�งมอกอนเปบ ดวยนำ�ประป�ผกดบผกสด งดเสยดกว� ห�กใชนำ�ท� จงตมเสยกอน

อ�ห�รหว�นค�ว เมอกนทกคร�ว เลอกแตรอนๆอ�ห�รสำ�สอน จำ�ไวใครสอน กนไมดเอย”

บททองจำ�บทนแมจะทองจำ�ม�ตงแตสมยเดกน�นม�แลวกต�ม องคหลวงต�กยงส�ม�รถจดจำ�ไดอย�งแมนยำ�ตลอดม� ท�นเคยใหเหตผลไวเชนกนว�

“อนไหนทมนตดใจแลวมนจะจำ�ไดไมลม เปนคตธรรมด จงทำ�ใหจำ�ไดแมนยำ�

ชวตในวยเรยนของท�นนน ท�นเปนเดกนกเรยนทตงอกตงใจเรยน มคว�มรบผดชอบสง จะเหนไดจ�กผลก�รเรยนทดเยยมของท�น คอ

ประถม ๑ สอบไดท ๒ ประถม ๒ สอบไดท ๑ ประถม ๓ สอบไดท ๑

ท�นเล�ถงเหตก�รณในชวงนว� “พอแมมลกหล�ยคน แตไปเรยนหนงสอพรอมกน ๓ คน สมย

นนเดกอ�ย ๑๐ ป เข�ใหเข�โรงเรยน ถ�ตำ�กว�นนเข�ไมนบเข�ในบญช ..

เร�ยงไมลมนะ เข�ใหเปนลกเสอ ไปซอชดลกเสอ .. เร�เปนนองกจรง แตเรยนสงกว�พ พไดชดลกเสอ เร�เปนนองเรยนชนสงกว�พกควรจะไดเชนเดยวกน ตกลงเร�ทงสองกไดพรอมกน ร�ค�ฟ�ดเสยตง ๗ บ�ท เงน ๗ บ�ทในสมยนนไมใชเลนๆ ฝงใจลกม�ก

27

พอบอกว� อย‘ ! กกมเงนเท�นแหละ กห�ม�ไดสองส�มวน สกเอ�ไปหมด’

เร�ยงจำ�ฝงใจไมลม เวล�ไปสอบ .. ไอเร�ไดทหนงเสมอ สวนบกคำ�ไพผเปนพช�ย ข�ดเพยงคะแนนเดยวกจะสอบผ�น คอว�คะแนนถงสบจงจะสอบผ�น มนสอบไดเพยงเก�คะแนน จงสอบตก เร�จงแซงขนไปเรยนชนสงกว� พช�ยเร�เซอๆ นะ เวล�ไปเรยนหนงสอ…”

ก�รเรยนหนงสอในตอนนนกไมไดมฝ�กนแบงแยกเปนหองๆ ดบดอะไร ทำ�ใหมองเหนกนและไดยนเสยงครข �งๆ หองสอนหนงสอนกเรยนชดเจน เหตนเองทำ�ใหมเรองน�ขบขนเรองหนงเกดขนในระหว�งเวล�ทเรยนหนงสอ อย�งเชนวนหนง พช�ยของท�นไปเรยนหนงสอและครใหไปเข�แถว ห�กว�ใครเปนคนทยนอยอนดบแรกกนบ..หนง สอง ส�ม ไปต�มลำ�ดบ

ในวนนนพช�ยของท�น(ชอคำ�ไพ) อยในอนดบทสบเอด พอเพอนนบถงคนทสบ อนดบตอไปเปนพช�ยของท�นและจะตองนบเลข สบเอด“ ” พช�ยกลบมวแตอ�ป�กค�ง อ�...อ�... อ�ป�กค�ง...อยอย�งนนนบไมไดหน�ไมไดหลงอะไร เปนทร ำ�ค�ญใจและอบอ�ยแกนองยงนก นองซงอยในวยเดกกว�และไปอยแถวๆ นนพอด จงตะโกนบอกพช�ยในทนทว�

“สบเอด สบเอด สบเอด ตอบเรวๆๆๆ สพ”พช�ยไดยนเสยงนองกรบตอบในทนทว� สบเอด ด ด ด “ ”ท�นจะเล�ถงเหตก�รณนในวยเดกระหว�งพช�ยกบตวท�น

เองดวยคว�มขบขนทกครงไป และอกเรองหนงท�นเล�ถงพช�ยทำ�ข�ยหน�ตอนอยโรงเรยนขณะท�นกำ�ลงเรยนอยชน ป.๑ และพช�ยของท�นกเรยนหนงสออยหองตดกนดงน

28

“...พช�ยเร�ยงไมไดหน�ไดหลงอะไร ทนเวล�ครถ�มเรองง�ยๆ มนน�จะคดได แตมนกลบคดไมได ทำ�ใหเปนเรองย�ก เชนครถ�มขนว� ‘คำ�ไพ ค�งค�ว ภ�ษ�อส�นเรยกอะไร?’

พตอบว� “เจยครบ”ทนครถ�มยอนกลบอกว� “แลว เจย ภ�ษ�กล�งเรยกว�

อะไร?” แทนทพจะตอบว�เรยกว� “ค�งค�ว ” แกกยอนกลบไมเปนนะ

มนโงจะต�ย (หวเร�ะ) เพอนเข�หลอกใหตอบแบบไหนมนกว�ไปต�มเข�หมด พอครถ�มยำ�ๆ อก

‘เจยเรยกว�อะไร .. เจยเรยกว�อะไร .. คำ�ไพ เจยเรยกว�อะไร?’

พวกเพอนๆ ทนงอยนนหลอกมน แอบกระซบบอกเรยกว� ‘ดงวก’

พจงเหลยวมองโนนมองน แลวกตอบครต�มเข�ทนทว� เรยกว�‘ ดงวกครบ (แปลว�จมกวน)’ …”

ทนททพช�ยหลงเชอตอบคณครต�มคำ�กระซบของเพอนๆ ผลปร�กฏว�ทงครและเพอนในหองนอกหองต�งพ�กนสงเสยงหวเร�ะสนนโรงเรยน เดกช�ยบวในครงนนจงทงจะหงดหงดทงจะขบขนปะปนกนไป ไดแตคดว�เร�เปนนองแทๆ เร�คดไดแลว นครเพยงใหแปลยอนหลงเท�นน พช�ยกลบทำ�ไมได

ภ�พสถ�นวทยอธบ�ยภ�พ(วทย) องคหลวงต�กล�วว� เรยนหนงสออยทโรงเรยนบ�น“ต�ดนแหละ เข�ม�ตงโรงเรยนทนนใหมๆ เอ�เดกบ�นต�ด-เดกบ�นกกสะทอนม�เรยนรวมกนทนน เข�ม�เรมสร�งตงโรงเรยน เร�เปนเดกเร�ยงจำ�ได เปนเดกนกเรยน แตกอนมนอยทสถ�นวทยทกวนนมง โรงเรยนอยกบวด โรงเรยนบ�นต�ดอยทนนละ”

เค�รพเชอฟงครบ�อ�จ�รย

29

ตอม�เมอจบชนประถม ๓ ซงเปนชนสงสดของก�รศกษ�ภ�คบงคบในเวล�นนแลว ท�นกไมไดศกษ�ในชนตอๆ ไปอก ในชวงทเปนนกเรยนอยนน ท�นเปนทรกทว�งใจของคณครอยไมนอย

สงเกตไดชดเจนกคอ เวล�ไปไหนม�ไหน คณครมกพ�ไปดวย คงจะเปนเพร�ะอปนสยช�งสงเกต ขยนขนแขง ถงคร�วจะใชจะว�นอะไร กคลองแคลววองไว และเข�ใจก�ลใดควรไมควร

สงนทำ�ใหคณครใหคว�มสนทสนมเปนกนเองกบท�นตลอดม� แมภ�ยหลงท�นจะเข�สเพศบรรพชตแลวกต�ม แตก�รตดตอสมพนธกมไดจดจ�งห�งเหนแตอย�งใดเลย

คณครช�ล สงหะสรยะ เปนครใหญโรงเรยนประช�บ�ลบ�นต�ดในระยะนน เปนผทท�นกล�วถงเสมอม�ดวยคว�มชนชมและซ�บซงในพระคณไมเสอมคล�ยว�

“…ท�นเป นคร ของอ�ตม� เป นคร ต งแตอ�ตม�ยงเป นนกเรยน ท�นเปนครทดจรงๆ ห�ย�กม�ก อ�ตม�รกและเค�รพครของอ�ตม�คนนม�ก ซงคว�มจรงแลวอ�ตม�มครทสอนไมรกคน ตงแตช นนนช นน ตงแต ก ไก ก ก� กมครท�นนแหละทอ�ตม�ตดใจม�กทสด รกม�กทสด เค�รพม�กดวย ไปไหนชอบเอ�ไปดวยนะน ท�นชอบเอ�ไปดวย

โอ ห�ย�กนะน คนไมลมเนอลมตว คอครคนนแหละ ไมลม…เนอลมตวเลย เข �นอกออกในไดหมด ไมถอสถอส� ถอยศถ�บรรด�ศกด คว�มประหยดนเกงม�กทเดยว ไมสรยสร�ย ไมลมเนอลมตว ก�รเลนเกะกะเกเรไมมเลย ไปไหนม�ไหนเรยบๆ

ชอบทำ�บญใหท�นเปนประจำ�นสย และเปนคนกว�งขว�งม�ก ไมเหนแกตว เพอนฝงรกม�ก ชวยเหลอคนไมกลวหมดกลวสน แตตวเองรบท�นและใชสอยนอย ประหยดดห�ย�ก อ�ตม�รกท�นม�ก

โอ...ห�ย�กม�ก อ�ตม�รกม�แตไหนแตไร จนกระทงทกวนนแหละ คว�มรกของอ�ตม� คว�มเหนบญเหนคณ ไมเคยจดจ�งไป

30

เลย ฝงลก อ�ตม�ไมคอยเหมอนใครง�ยๆ คร นว�ลงกลงจรงๆ ครนว�ไมลงกไมลงนะ ครนว�ลงกลงจนกระทงวนต�ย ไมมอะไรม�แกใหตกดอก

นกลงแทๆ ลงเชอว�เปนครของอ�ตม� ใหกำ�เนดวช�คว�มร อ�ตม�ม�โดยตลอด กรย�ม�รย�ท ก�รปฏบตตนอย�งไร อ�ตม�ไดยดเปนคตเปนตวอย�งม�ตลอด เหม�ะสมกบทเปนคร…”

ครช�ลเรมรบร�ชก�รป ๒๔๖๘ ในตำ�แหนงครใหญโรงเรยนประช�บ�ลบ�นต�ด อำ�เภอเมอง อดรธ�น ๒๑ มน�คม ๒๔๗๑ ครประช�บ�ลโรงเรยนเสน�บำ�รง (ปจจบนโรงเรยนค�ยประจกษศลป�คม) อำ�เภอเมอง อดรธ�น๒๔๗๓ ครใหญโรงเรยนเสน�บำ�รง และโรงเรยนย�ยไปอยวดโยธ�นมตรเปนเวล� ๖ ป๑ มถน�ยน ๒๔๗๗ ครใหญโรงเรยนบ�นบอนอย อดรธ�น เปนเวล� ๔ เดอน๑ กนย�ยน ๒๔๗๗ ครใหญโรงเรยนบ�นต�ด อดรธ�น เปนเวล� ๔ ป.. ๗ กรกฏ�คม ๒๕๑๐ ล�ออกกอนเกษยณอ�ยร�ชก�รด�นก�รศ�สน� ป ๒๔๖๖ คณพอของครช�ลไดถว�ยทดนเพอสร�งวดโยธ�นมตร นบจ�กนนครช�ลไดทะนบำ�รงวดโยธ�นมตรเรอยม� หลงจ�กท�นพระอ�จ�รยมห�

บว บวชเปนพระแลว ครช�ลไดไปกร�บนมมสก�รท�นพระอ�จ�รยมห�บวอยเปนเนองนจ

หยอกลอประส�พนอง

ยอนม�กล�วถงคว�มผกพนประส�พนองในครอบครว เร มตนดวยเรองทนองๆ เล�ถงอปนสยและคว�มจรงจงของท�นในวยหนมว�

“...ท�นเปนคนดเพร�ะนสยเปนคนจรงจง ทำ�ใหนองๆ เกรงกลวอยไมนอยทเดยว บ�งทถ�ห�กท�นไมอยหรอออกไปนอกบ�น จะรสกโลงอกโลงใจ แตถ�กลบม�เมอใด ตองไดแอบบอกกนว�

‘นนๆ บวม�แลวๆ ’…”

31

โดยม�กนองๆ จะเกรงท�นม�กเปนพเศษกคอชวงทก ำ�ลงทำ�ง�น เพร�ะท�นจะทำ�จรงทำ�จงม�ก นองๆ จะมวม�หยอกม�เลนกนไมได ท�นจะดทนท

แมท�นจะจรงจงขน�ดนน แตอย�งไรกต�มจะเปนเฉพ�ะเวล�ง�นเท�นน ถ�เปนชวงปกตกนเองพๆ นองๆ ท�น กลบชอบหยอกลอนองๆ เลน ดงเหตก�รณในวนหนง

ตอนนนท�นมอ�ยประม�ณ ๑๘-๑๙ ป ขณะทนองๆ กำ�ลงวงเลนกนอยนน ท�นกคดห�อบ�ยหยอกนอง โดยเกบมะละกอม� ขณะเดนผ�นนองๆ กพดขนว�

“จะย�กอะไร ตำ�บกหง”จ�กนนกขนไปบนบ�น แลวกทำ�ท�ตำ�สมตำ�เสยงโขลกครกดง

โปกๆ ๆ อยครหนง สกประเดยวกเรยกนองๆ ขนไปกนสมตำ�“กตำ�แลว จะกนกม�เดอ กตำ�แลว รบม�ๆ กตำ�บกหงเสรจ

แลว ม�เอ�ลงไปกน” ว�ดงนแลวกทำ�ท�ไปยนอยใกลๆ ครวไฟ และไมยอมหนหน�ม�

ท�งนองๆ อกดวย จ�กนนกเอ�ใบตองม�หอสมตำ�ทเพงโขลกเสรจแลวกว�งไว

นองสวนใหญเปนผหญง เพงเลนกนม�เหนอยๆ จงต�งมงม�ทหอสมตำ�ดวยคว�มดใจว�จะไดกนกน พอคว�ไดกหวเร�ะเรงร�วงลงม�ข�งล�งเพอจะไดเปดออกม�กนพรอมๆ กน

พอเปดหอใบตองออกเท�นน ก ไดยนเสยงแหลมๆ รองประส�นกนขนทนทว�

“ว�ย เขยดตะป�ด” นองๆ ผงะจ�ก เขยดตะป�ดต�โปนๆ ในหอดวยกลวว�มน“ ”

จะโดดออกม�เก�ะ และต�งพ�กนวงหนไปคนละทศละท�ง วงสมตำ�จงลมสล�ยไปโดยฉบพลน ท�มกล�งเสยงหวเร�ะงอห�ยต�มม�อกยกใหญๆ

32

คว�มรกของพอ

เวล�ทพอพ�ลกๆ เข�ไปในป� พอจะคอยแนะคอยเตอนถงวธก�รรกษ�และปองกนตวจ�กภยอนตร�ยรอบด�น โดยเฉพ�ะพวกสงส�ร�สตวประเภทต�งๆ เชนคร�วหนงพอพ�ลกๆ ไปเกบลกเรว1

ทขนอยต�มป� เพร�ะข�ยไดร�ค�ด ดงน“...เวล�เข�ดง ระหว�งเดนไป ใหใชส�ยต�คอยสงเกตดแถวๆ

ขอนไมนะ เสอมนมกจะหมอบอยข�งๆ ขอน ถ�เหนมนใหรบวงม�ห�พอนะ .. กอนจะเกบลกเรว ใหสงเกตด สงรอบข�งว� มงมสตวร�ยหรอไม ถ�ไมมกรบเกบลกเรวได

ตอนเข�ในดงในป�ลกๆ โนน ใหมองดตนไมทเดนๆ สงเกตว�กงไมมนยนไปท�งทศไหน ตะวนออกหรอตะวนตก ใหสงเกตทศของดวงอ�ทตยดวย ใหจำ�ไว เวล�กลบจะไดไมหลงท�ง…”

พอมกจะพ�ท�นไปตผงอยบอยๆ (โดยตอกทอยฝงเปนขนๆ ไวในเนอไม จ�กนนกปนขนไปเอ�รงผง) บ�งครงกเอ�นองของท�นไปดวย ในคร�วทพ�ลกไปพอจะบอกหนท�งไปกลบใหลกรจกหมดและจำ�ใหได

เรองนนองๆ ของท�นเคยเล�ไวว�“…พอพ�ท�นไปตผงบอยๆ บ�งท กเอ�นองไปดวย พอจะ

บอกท�งหมดว�ท�งนไปนน ท�งนนจะไปนน สวนลกมกกลวเสอจงตองไดเหลยวดอยตลอด

ถ�ไปเอ�ผงพม(ผงโพลง)... เมอไปถงท�งแยก พอจะบอกว�‘ท�งเสนนไปหนองป�กด�นนะ ออกบ�นคำ�กลงนะ ไปท�งนไป

เข�ดงใหญดงหลวงไปไดเตลดเลยนะ ถ�ไปท�งทเร�ม�นจะคนกลบบ�นเร�นะ’

ท�นบอกไวหมด พ�ไปไหนกจะบอกไวหมดเรองหนท�ง .. พอคงจะคดเผอไวว � ห�กปนพล�ดพลดตกตนไมต�ย ลกกจะไมร 1 เรว เปนไมลมลก มเหง� คล�ยตนข� ผลใชทำ�ย�

33

หนท�งคนกลบบ�นได จงตองบอกกนไวกอน .. พอเปนคนปนขนไปตผง ปนเกง เปนทงพร�น เปนทงหมอผงดวย …”

ในสมยกอนยงไมมธน�ค�ร เวล�มเงนมทอง เข�มกจะเอ�ไปฝงดนไว พอของท�นบ�งทเวล�ไปดงไปป�กจะเอ�เงนไปดวยทละชง แมเข�ป�ล�สตวกเอ�ตดตวไปดวย เวล�ลงอ�บนำ�ในหนอง กจะเอ�เงนไปซอนไวในพมไมกอน

ก�รทพอตองเกบตองห� ตองระแวดระวงทรพยสมบตดงกล�ว กดวยเหตผลทพอเคยบอกลกๆ ว�

“โอย ส�ธ พอทำ�อะไรกห�ไวเผอลกเผอเต�ทงนนแหละ ตว…เองไมรว�จะไดอยไดกนยงไงกช�งไมว� ขอแตใหลกไดอยไดกนมคว�มสขกพอ”

34