แนวทางการดแลผปวยโรคไขเลอดออก

บรรณาธการ 1. นางวารณ วชรเสว สถาบนสขภาพเดกแหงชาตมหาราชน

2. นางรศนา วลรตนาภา สถาบนสขภาพเดกแหงชาตมหาราชน

3. นางสาวรงนภา ธนาบรณ สถาบนสขภาพเดกแหงชาตมหาราชน

4. นางสาวอศรา นยวฒ สถาบนสขภาพเดกแหงชาตมหาราชน

สนบสนนโดยส�านกโรคตดตอน�าโดยแมลง

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

พมพครงท 3 : สงหาคม 2558 จ�านวน 5,000 เลม

พมพท : โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย จ�ากด

ค�าน�า

หนงสอแนวทางการดแลผปวยโรคไขเลอดออกส�าหรบครอบครว ไดจดพมพ

มาเปนครงท 2 โดยไดมการปรบปรงเนอหาใหตรงตามกลมเปาหมายใหงายตอความเขาใจ

มากขน เพราะครอบครวหมายถงบคคลทกกลมวยคอตงแตทารกจนถงผสงอาย ทมรายงาน

การเปนโรคไขเลอดออกไดทกอาย ส�าหรบในประเทศไทยมการระบาดของโรคปเวนป หรอป

เวน 2 ป และเชอไวรสเดงกม 4 สายพนธ ดงนนโอกาสการตดเชอไขเลอดออกของประชากร

ในประเทศไทย จงมไดหลายครง ถงแมวาการรกษาในปจจบนยงไมมยาตานไวรสเดงก หรอวคซน

ทสามารถฉดปองกนโรคไขเลอดออกได

ดงนนการทประชากรหรอบคคลในครวเรอนมความรในการดแลเบองตน เมอมบคคล

ในครอบครวเปนไขเลอดออก มความเขาใจอาการเบองตน การสงเกต การดแลและการสงเกต

อาการอนตรายน�าไปสภาวะชอกในโรคไขเลอดออก เพอลดความรนแรงของโรคได โดยอาศย

ความรจากการอานและไดสาระของหนงสอเลมนซงในเนอหาของหนงสอจะมรปภาพการตน

เนอหาวชาการโรคไขเลอดออก เรองเลาประสบการณจากบคคลทเคยเปนโรคไขเลอดออก หรอ

มบตรหลานเปนไขเลอดออกเนอหาการวนจฉยรกษาของแพทย ค�าถามตางๆทอยากร สงส�าคญ

คอการควบคมการระบาดของโรค และการปองกนไมใหตวเองปวยเปนโรคไขเลอดออก

คณะผจดท�า หวงวาเนอหาในหนงสอทปรบปรงเลมน จะเปนประโยชนตอครอบครว

และขยายความรไปสบคคลอนๆตอไป ลดอตราการเสยชวตและการปวยดวยโรคไขเลอดออก

ในประเทศตอไป

สงหาคม 2558

สารบญค�าน�าตอนท1เมอลกรกเปนไขเลอดออก

ตอนท 2สาระส�าคญของไขเลอดออกการตดตอของโรคไขเลอดออกการก�าจดยงลายพาหะรายของโรคไขเลอดออก

ตอนท 3เรองเลาจากประสบการณของผปวย เรองเลาจากคณแมทลกอาย 7 เดอน เปนไขเลอดออก ชอก ไขเดงก การระบาดของโรคในครวเรอน ไขเดงกทมอาการปวดกระดก ผใหญความอดทนสง เรองเลาประสบการณจากแทกซ

ตอนท 4กรณศกษาผปวยโรคไขเลอดออก เดกเลก เลอดออกมากเพราะกนยาลดไขสง ชอกนาน มาชา ผใหญมโรคประจ�าตวคอความดนโลหตสง วยรนอยกบเพอน ไมนกถง ทารกแรกเกด บดามารดาไมทราบวาลกมอาการชอก อาการไมรนแรงแตเสยงสง

ค�าถามส�าหรบผทสงสยหรอตดเชอไขเลอดออกทพบบอย

1

81213

1414

1515

161717

20202121222223232424

25

1

อย ! ลกตวรอนจเลยน

ตอนท 1เมอลกรกเปนไขเลอดออก

แมจา ! ปวดหวปวดมาก... มาก

เพอนท โรงเรยนหนเปนไขเลอดออกดวยหนกลวจงเลยคะ

2

มไขสงเกน 2 วน ตองไปรดแขน และเจาะเลอดตรวจ

การดแลทบานใหรบประทานยาลดไขเวลามไขสงเทานน พรอมเชดตวรวมดวย นอนพก และดมน�าเกลอแร

รบประทานอาหารออน

หมอใหยาลดไข น�าเกลอแรไปรบประทานและใหแผนพบ

ส�าหรบการดแลผปวยไขเลอดออกในเบองตน

อยาลม อก 2 วนมาพบหมอดวยนะคะ

อม ! รดแขนแลวมจดเลอดออก 4-5 จด ตองเจาะเลอดดวยนะคะ

โอย ! เจบจง

ผลเลอดยงไมพบความผดปกต แตอาจจะ

เปนไขเลอดออกไดตองมาตรวจตดตามอก

นะคะ ถาอาการยงไมดขน

3

การมาตรวจตามนดเพอตดตามการด�าเนนของโรค

รบประทานอาหารไมคอยไดเลยคะคณหมอ

หนอาเจยนคลนไสกนไมไดดวยคะ

ผปวยไขเลอดออกทรบรกษาในโรงพยาบาลไมจ�าเปนตองใหน�าเกลอทางเสนเลอดทกราย

อย ! ตองนอนท โรงพยาบาลดวยเหรอคะ

ตองรดแขนและเจาะเลอดซ�าดวยนะคะ

ผลเลอดเหมอนนาจะเปนไขเลอดออกหมอจะใหนอนทโรงพยาบาล แตในเบองตนใหดมน�าเกลอแรกอนนะคะ ยงไมตองใหน�าเกลอทาง

เสนเลอด ตองสงเกตอาการใกลชด เพราะไขวนท 3

4

หากรบประทานอาหารหรอดมน�าไมได และมความเขมขนของเลอดเพมขน จ�าเปนทจะตองใหน�าเกลอทางเสนเลอด

เรยกวา ระยะวกฤต

ผปวยท ใหน�าเกลอทางเสนเลอด ตองมการปรบอตราหยดของสารน�าบอย ๆ

การรกษาในโรงพยาบาล จะมการเจาะเลอดบอย ๆ เพอดความเขมขนของเลอดและเกลดเลอด การปรบอตราการไหลเวยน

ของน�าเกลอเปนระยะ ๆ ตามอาการของผปวย สญญาณชพ ความเขมขนของเลอด และปรมาณปสสาวะ

หนอาเจยนมากรบประทานไมไดเลย

คณหมอตองใหน�าเกลอ

พพยาบาลจะมาเยยมหนบอย ๆ

เพอวดไข จบชพจร วดความดนโลหต และดปรมาณ

ปสสาวะ

หมอขอเจาะเลอดไปตรวจนะคะ หนตองดมน�าเกลอแรดวย

5

ระยะเวลาทเหมาะสมของการใหน�าเกลอทางเสนเลอด คอ ระยะวกฤต ในผปวยทมความเขมขนเลอดสงระยะเวลา 1-2 วน

อาการทแสดงเขาสระยะฟนตว

แมจา... หนจะตองใหเลอดเหมอนพขาง ๆ หรอเปลาคะหนกลวจงเลย

ผปวยไขเลอดออกบางรายทมอาการเลอดออกเทานนทจะตองใหเลอด

ทดแทน

โอย ! คน...คน...คน... คนจงเลยคนทงมอแลวกเทาดวยเนยะ...

6

อาการคนหรอมผนแดงเปนสญญาณวาผปวยนาจะพนระยะวกฤตของโรคแลว

ผปวยทกลบบานไดดวยความปลอดภย ตองไมมไขโดยไม ใชยาลดไขใน 1 วน ถามภาวะชอกตองหลงภาวะชอก

ไมนอยกวา 2 วน และตองรบประทานอาหารไดด อาการทวไปปกต

ลกพอดขนแลว

เย ๆ หายแลวหนหวขาวคะแม

เย!... เย ๆ ๆ ด ใจจงเอาสายน�าเกลอออกแลว

7

กลบบานไปใน 1-2 สปดาห อยาเพงเลนกฬาหรอท�ากจกรรมทมการกระทบกระแทก เพราะอาจม

อาการเลอดออก แลวมาตรวจตามทหมอนด สงส�าคญ คอ ตองชวยกนก�าจดแหลงเพาะพนธยงลายตามทอยอาศยดวย

ระหวางน หากพบคนในบานหรอขาง ๆ บานไมสบายมไขสงตองนกถงโรคไขเลอดออก

แลวพาไปตรวจแตเนน ๆ

8

ตอนท 2

สาระส�าคญของโรคไขเลอดออกลกษณะโรค โรคไขเลอดออกเดงก เปนโรคตดเชอไวรสเดงกทมยงลายเปนแมลงน�าโรค โรคนไดกลายเปน

ปญหาสาธารณสขในหลายประเทศทวโลก เนองจากไดแพรกระจายอยางกวางขวางและจ�านวนผปวย

เพมขนอยางมากใน 30 ปทผานมา มากกวา 100 ประเทศทโรคนกลายเปนโรคประจ�าถน และโรคน

ยงคกคามตอสขภาพของประชากรโลกมากกวารอยละ 40 (25,00 ลานคน) โดยเฉพาะอยางยงพบมาก

ในประเทศเขตรอนและเขตอบอน

สาเหต เกดจากเชอไวรสเดงก (Dengue virus) ซงเปน single-strand RNA จดอยใน genus Flavi-

virus และ family Flaviviridae ม 4 serotypes คอ DEN-1,DEN-2,DEN-3,DEN-4 ทง 4 serotypes

ม antigen รวมบางชนด จงท�าใหม cross reaction และ cross protection ไดในระยะสนๆ เมอม

การตดเชอไวรสเดงกชนดหนงจะมภมคมกนตอไวรสเดงกชนดนนตลอดไป (long lasting homotypic

immunity) และจะมภมคมกน cross protection ตอชนดอน (heterotypic immunity) ในชวง

ระยะสนๆ ประมาณ 6-12 เดอน ดงนน ผทอยในพนททมไวรสเดงกชกชมอาจมการตดเชอ 3 หรอ

4 ครงกได

วธการตดตอ โรคไขเลอดออกเดงกตดตอกนไดโดยมยงลายบาน (Aedes aegypti) เปนแมลงน�าโรคทส�าคญ

และในชนบทบางพนท จะมยงลายสวน (Aedes albopictus) เปนแมลงน�าโรครวมกบยงลายบาน เมอ

ยงลายตวเมยกดและดดเลอดผปวยทอยในระยะไข ซงเปนระยะทมไวรสอยในกระแสเลอดมาก เชอไวรส

จะเขาสกระเพาะยง และเพมจ�านวนมากขน แลวเดนทางเขาสตอมน�าลาย พรอมทจะเขาสคนทถกกด

อกตอไป เมอยงทมเชอไวรสเดงกไปกดคนอนกจะปลอยเชอไปยงคนทถกกด ท�าใหคนนนปวยได

ระยะฟกตว ระยะเพมจ�านวนของไวรสเดงก ในยง ประมาณ 8-10 วน

ระยะฟกตวของเชอไวรสเดงก ในคน ประมาณ 3-14 วน โดยทวไปประมาณ 5-8 วน

ระยะตดตอ โรคไขเลอดออกเดงกไมตดตอจากคนสคน ตดตอกนไดโดยมยงลายเปนแมลงน�าโรค

การตดตอจงตองใชเวลาในผปวยและในยง ระยะทผปวยมไขสงประมาณวนท 2-4 จะมไวรสอยใน

9

กระแสเลอดมาก ระยะนจะเปนการตดตอจากคนสยง และระยะเพมจ�านวนของเชอไวรสในยง

จนมากพอ อกประมาณ 8-10 วนจงจะเปนระยะตดตอจากยงสคน

อาการและอาการแสดง หลงจากไดรบเชอจากยงประมาณ 5-8 วน (ระยะฟกตว) ผปวยจะเรมมอาการของโรค

ซงมความรนแรงแตกตางกนได ตงแตมอาการไขเดงก ( dengue fever : DF ) ไปจนถงมอาการ

รนแรง (dengue hemorrhagic fever:DHF) และรนแรงมากจนถงชอกและเสยชวต (dengue shock

syndrome:DSS)

ผปวยมอาการได 3 แบบ คอ

1. Undifferentiated fever (UF) หรอกลมอาการไวรส

2. ไขเดงก (Dengue fever – DF)

3. ไขเลอดออกเดงก (Dengue hemorrhagic fever:DHF)

โรคไขเลอดออกเดงก มอาการส�าคญทเปนรปแบบคอนขางเฉพาะ 4 ประการ เรยงตามล�าดบการเกด

กอนหลง ดงน

1. ไขสงลอย 2-7 วน

2. มอาการเลอดออก สวนใหญจะพบทผวหนง

3. มอาการตบโต กดเจบ

4. มอาการไหลเวยนโลหตลมเหลว/ภาวะชอก

การด�าเนนโรคไขเลอดออกเดงก แบงได 3 ระยะ คอ ระยะไข ระยะวกฤต/ชอก และระยะฟนตว

1. ระยะไข ผปวยจะมไขสงเกดขนอยางเฉยบพลน สวนใหญไขจะสงเกน 38.5 องศาเซลเซยส บางรายอาจ

มอาการชกเกดขนโดยเฉพาะในเดกทเคยมประวตชกมากอน ผปวยมกจะมหนาแดง ( flushed face)

สวนใหญผปวยจะไมมอาการน�ามกไหลหรออาการไอ เบออาหาร อาเจยน และไขสงลอยอย 2-7 วน

อาจพบมผนแบบ erythema หรอ maculopapular ซงมลกษณะคลายผน rubella ได อาการเลอดออก

ทพบบอยคอ ทผวหนง การท�า tourniquet test ใหผลบวกไดตงแต 2-3 วนแรกของโรค รวมกบ

มจดเลอดออกเลกๆ กระจายตามผวหนง สวนใหญตบโต ไดประมาณวนท 3-4 นบแตเรมปวย ในระยะ

ทยงมไขอย ตบจะนมและกดเจบ

2. ระยะวกฤต/ชอกประมาณ 1 ใน 3 ของผปวยไขเลอดออกเดงก จะมอาการรนแรงภาวะไหลเวยนโลหตลมเหลว

เกดขน ซงสวนใหญจะเกดขน พรอมๆกบทมไขลดลงอยางรวดเรว เวลาทเกดชอกจงขนอยกบระยะเวลา

10

ทมไข อาจเกดไดตงแตวนท 3 ของโรค (ถามไข 2 วน) หรอเกดวนท 8 ของโรค ( ถามไข 7 วน ) ภาวะชอก

ทเกดขนนจะมการเปลยนแปลงอยางรวดเรว ถาไมไดรบการรกษา ผปวยจะมอาการเลวลง และจะเสย

ชวตภายใน 12-24 ชวโมง หลงเรมมภาวะชอก

3. ระยะฟนตว ระยะฟนตวของผปวยคอนขางเรว ในผปวยทไมชอกเมอไขลดสวนใหญกจะดขน สวนผปวยชอก

ถาไดรบการรกษาอยางถกตองทนทวงทจะฟนตวอยางรวดเรว ระยะฟนตวมเวลาประมาณ 2-3 วน

ผปวยจะมอาการดขนอยางชดเจน

การวนจฉยโรค1. การทดสอบความเปราะบางของเสนเลอด (Tourniquet test) โดยการวดความดนโลหต

แลวคางไว 5 นาท

2. การเจาะเลอดตรวจ (Complete Blood Count) เพอดเมดเลอดขาว เกลดเลอดและ

ความเขมขนของเลอด

ทง 2 ขอควรท�าภายใน 3 วนแรกทมอาการไข ระยะแรกอาจยงไมตองรบไวในโรงพยาบาล

โดยแพทยจะนดตรวจตามอาการเปนระยะๆ โดยอาจนดตรวจและเจาะเลอดทกวนจนกวาจะปลอดภย

คอไขลงครบ 24 ชวโมง โดยไมใชยาลดไข

การรกษา ในปจจบนยงไมมยาฆาเชอไวรสเดงก จงใหการรกษาแบบประคบประคองตามอาการ แพทยผ

รกษาจะตองเขาใจธรรมชาตของโรค และในการดแลผปวยอยางใกลชด จะตองมการดแลรกษาพยาบาล

ทด ตลอดระยะวกฤต คอชวง 24-28 ชวโมง ทมการรวของพลาสมา หลกในการรกษามดงน

1. ในระยะไขสง บางรายอาจมอาการชกได ถาไขสงมาก ยาลดไข ควรใชยาพวก

พาราเชตามอล หามใชยาพวกแอสไพรน, ibuprofen, steroid เพราะจะท�าใหเกลดเลอดเสยการท�างาน

จะระคายกระเพาะท�าใหเลอดออกไดงายขน

2. ใหผปวยไดสารน�าชดเชย เพราะผปวยสวนใหญมไขสง เบออาหาร และอาเจยน ท�าใหขาด

น�าและเกลอโซเดยม ควรใหผปวยดมน�าผลไมหรอสารละลายผงน�าตาลเกลอแร

3. ตดตามดอาการผปวยอยางใกลชด เพอจะไดตรวจพบและปองกนภาวะชอกไดทนเวลา

4. ดการเปลยนแปลงของเกลดเลอดและ hematocrit เปนระยะๆ เพราะถาปรมาณ

เกลดเลอดเรมลดลง และ hematocrit เรมสงขน เปนเครองบงชวา น�าเหลองรวออกจากเสนเลอดและ

อาจจะชอกได จ�าเปนตองใหสารน�าชดเชย

ส�าหรบผปวยทมภาวะชอกหรอเลอดออก แพทยจะตองใหการรกษา เพอแกไขสภาวะดงกลาว

ดวย สารน�า พลาสมา หรอสาร colloid อยางระมดระวง เพอชวยชวตผปวยและปองกนโรคแทรกซอน

11

การดแลรกษาในโรงพยาบาลระยะไข

1. ลดไขดวยการเชดตวดวยน�าธรรมดาหรอน�าอ น ถาไขสงมากใหยาลดไขรวมดวย

รบประทานอาหารออนหรอดมน�าเกลอแรใหเพยงพอ อาหารหรอเครองดมใหงดเวนสแดงด�าหรอ

น�าตาลในรายทอาเจยนมาก รบประทานอาหารไมได แพทยอาจพจารณาใหน�าเกลอทางเสนเลอด

ระยะวกฤต1. ในรายทไมรนแรง ถาเลอดขนไมมาก รบประทานอาหารหรอดมน�าเกลอแรไดเพยงพอไม

จ�าเปนตองใหน�าเกลอทางเสนเลอด

2. กรณทเลอดมความเขมขนมาก แพทยอาจพจารณาใหน�าเกลอทางเสนเลอด ตามความ

รนแรงของโรค ระยะเวลาการใหประมาณ 1-2 วน บางรายอาจตองพจารณาใหเลอดดวยถามอาการ

เลอดออก

ระยะฟนตว1. เมอเรมมผนคน ปสสาวะบอย แพทยจะพจารณาหยดใหน�าเกลอทางเสนเลอด

2. ส�าหรบปญหาผนคน ตองฟอกผวหนงใหสะอาดและแหงเสมอจะทเลาอาการคนได แพทย

อาจใหยาทาในบางรายทคนมากๆ แพทยพจารณาใหยาแกคนชนดรบประทาน

การดแลเมอกลบจากโรงพยาบาล1. หลกเลยงการกระท�าทมการกระทบกระแทกซงจะท�าใหมเลอดออก ประมาณ 1-2 สปดาห

เชน การเตะฟตบอล ขจกรยาน ถอนฟน เปนตน

2. กลบไปพบแพทยตามนด โดยเฉพาะในรายทมอาการรนแรง

3. ก�าจดแหลงเพาะพนธยงภายในบานและรอบๆบาน

4. แจงขาวการปวยใหเพอนบานไดรบทราบและชวยกนเฝาระวง ถามใครมไขสงตองนกถง

โรคไขเลอดออกเสมอ ควรพาไปรบการวนจฉยตงแตระยะแรกๆและตรวจตดตามจนกวาไขจะลงครบ

24 ชวโมง จงจะปลอดภย

12

การตดตอของ

โรคไขเลอดออก

ระยะฟกตวของไวรสในยง 8 - 10 วน

ไวรสเดงก

ยงลายมากดดดเลอดผปวยท�าใหไวรสเขาไปในตวยง

ไวรสอย ในตวยงลายตลอดอายขยของยง

( 1-2 เดอน )

ระยะฟกตวของไวรสในคน 5-8 วน

ยงลายทมไวรสกดดดเลอด

ทงเดกและผ ใหญ

ผปวยระยะทมไขสงมไวรสอย ในกระแสเลอด

13

การก�าจดยงลายพาหะรายของโรคไขเลอดออก

มาตรการ 5ป. 1ข. ปองกนโรคไขเลอดออกไวรสอย ในตวยงลายตลอดอายขยของยง

( 1-2 เดอน )

ยงลายทมไวรสกดดดเลอด

ทงเดกและผ ใหญ

ปดฝาภาชนะใหสนท

ปลอยปลากนลกน�า

เปลยนน�าในภาชนะทปดไมได

ปรบปรงสงแวดลอมไม ใหเปนแหลงเพาะพนธยง ขดลางภาชนะ

กอนเปลยนน�าใหมทกสปดาห

ปฏบตเปนประจ�าอยางตอเนองทกๆ 7 วน

14

ตอนท 3

เรองเลาจากประสบการณของผปวยเรองเลาจากคณแมทลกอาย 7 เดอนเปนไขเลอดออกชอก ประสบการณไขเลอดออกของนองเกดขนเมอนองอาย

ได 7 เดอน 7 วน อาการคอมไขสงเมอทานยาลดไข ไขกลดนะคะ

แตพอครบ 4 ชวโมง ไขกกลบมาอก ดฉนจงพานองไปหาหมอท

โรงพยาบาลเอกชนแหงหนงในกรงเทพ และตรวจพบวา นองเปน

ไขเลอดออก ในชวงนนนองมไขสงตลอด สงถง 38-40 oC และ

เนองจากนองยงเลกมาก คณหมอจงไดท�าเรองสงตวนองมารกษา

ตอทสถาบนสขภาพเดกแหงชาตมหาราชนซงเปนศนยไขเลอดออก

มคณหมอ และพยาบาลทมความช�านาญอยดแลตลอด 24 ชวโมง

นองมาอยทตก ม9ข ซงเปนทรวมของเดกทเปนไขเลอดออก สงทคณหมอและพยาบาลแนะน�าใหปฏบต

คอ การดมน�าเกลอทเตรยมไวให และ เชดตวเพอลดไข ถาไขมากกวา 39.0 oC กจะไดยาลดไขมาทาน

และไดรบค�าแนะน�าวา การใหยาลดไขมากอาจเปนอนตรายตอตบ คณหมอจะท�าการเจาะเลอดเพอด

เกลดเลอดทกวนและใหขอมลวาอาการไขจะมระยะเวลาประมาณ 5-7 วน หลงจากนนไขจะลด ซงชวง

ทไขลดเปนชวงอนตรายเพราะเกลดเลอดจะต�าและเลอดมความเขมขนมาก ท�าใหระบบไหลเวยนไม

ด และอาจมอาการซอกได โดยจะตองเฝาระวง 24 ชวโมง นองมไขสง 38 -40 oC รวมทงหมด 5 วน

มอาการทองเสยรวมดวยในวนท 4 และไมคอยยอมดมน�าเกลอแร สงทดฉนท�าไดในตอนนนคอเชดตว

พยายามใหดมน�าเกลอแร และเฝาสงเกตอาการของนองตลอดในคนวนท 5 ไขนองเรมลดลง แตนองม

อาการงอแง กระสบกระสาย ตนบอย จนกระทง พหมเขามาดตอนเชา และบอกวานองมอาการชอก

ตอนนนนองถกเจาะเลอดใหน�าเกลอทางเสนเลอดทนทเพอลดความเขมขนของเลอด พรอมกบจะตอง

มการวดความดน และเจาะเลอดอก ทกๆ 2-4 ชวโมง หลงจากทความเขมขนเลอดของนองลดลง สงท

คณหมอท�าตอมาคอการขบน�าออกจากรางกาย ซงถาไมขบออกอาจท�าใหน�าทวมปอดได โดยการขบน�า

จะตองใหอยางเหมาะสมเพราะอาจท�าใหความดนของนองต�าจนเปนอนตรายนอกจากนนองยงตองได

รบออกซเจนชดเชย เนองจากมอาการเหนอย หายใจเรว ตอนนนตองเฝาระวงทงหมด 48 ชวโมง ถงจะ

พนชวงอนตราย แตนองกผานพน และ ปลอดภยมาได ในยามทนองปวยเปนไขเลอดออก และ ตอง

ถกเจาะเลอดบอย ความรสกของคนเปนแมตอนนนอยากจะเปนแทนลก ทกครงทนองรองไห ดฉนจะ

บอกตวเองใหเขมแขง แตดฉนกผานพนชวงเวลานนมาได ดงนนการดแลบตรทอายนอย ทเปนไขเลอด

ออกสงส�าคญคอ การมสต มความอดทนและ คอยสงเกตอาการของลก ซงคนทเปนแมจะรและสงเกต

ไดดทสด ตองคอยบอกคณหมอหรอพยาบาลถงสงทเราเหนวาผดปกตไป

15

สรปและขอเสนอแนะ การทเดกทารกเปนไขเลอดออก การรวมสงเกตอาการของคณแม

หรอคนดแลใกลชด จะเปนผลดทเหนอาการหรอพฤตกรรมทเปลยนแปลงของทารกไดด เพราะในเดก

ทารกการวดความดนโลหตจะยาก จะรองตลอด แตทมรกษาตองดแลใกลชด ตลอดในชวงวกฤตของ

โรค ในทารกจะมการรวของน�าเหลองออกนอกเสนเลอดในระยะสน การใหสารน�าทางหลอดเลอดตอง

ระวง ทารกอาจมภาวะน�าเกนได ตองใหยาขบปสสาวะ ในผปวยทารกไมสามารถพดจาได สงส�าคญคอ

การสงเกต เพราะภาวะชอกในโรคไขเลอดออก ผปวยมกมสตด

ไขเดงก คณแพร อาย 22 ป เปนนกศกษาแพทยอยหอพกในมหาวทยาลย วนเสารเรมรสกเจบคอ

และโคนลนดานซาย ตอนเยนวนอาทตยเรมมไข เพลยมากนอนแตหวค�า วนจนทรอาการไมดขน

เจบคอมากจงไปหาหมอไดยาแกอกเสบมาและแกไอหลายขนาน วนองคารเรมมผนขนตามแขนขาลกษณะ

เปนจดเลกๆ รสกตกใจ ยงมไขและเพลยมาก วนพธผนขนทงตวมากจนนาตกใจ จงไปพบหมออกครง

หมอสงสยวาเปนไขเดงก ใหยาแกแพและผงเกลอแรมารบประทานและแนะน�าวาพรงนถาเพลยมากให

มาเจาะเลอด ตอนเยนแมมาหาพาไปพบหมออกครง หมอจงวนจฉยวาตดเชอเดงก ไดผงเกลอแรมารบ

ประทาน กลบมาเหมอนจะไมสบายยงเพลยๆ เอาแตนอนไมไดอานหนงสอ วนพฤหสตอนเชาไปสอบ

ดวยอาการเบลอ มอาการปวดขอศอก ขอมอและขอนวคล�าพบตอมน�าเหลองทหลงหดานขวา เรมสงสย

ตนเองเปนหดเยอรมน วนศกรสอบเสรจไปหาแม แมพาไปพบหมอ หมอสงสยวาเปนหดเยอรมน แตให

เจาะเลอดดไขเลอดออกดวย และนดเจาะเลอดอกครงสปดาหหนา

จากนนอาการทวไปดขนสามารถรบประทานอาหารได ไปเรยนไดตามปกต กลบไปเจาะเลอด

ตามนดผลการตรวจทางไวรสวทยาพบมการตดเชอเดงก (Acute Secondary Dengue Infection)

สรปและขอเสนอแนะ ผปวยรายนไมไดนอนรกษาในโรงพยาบาล อาการไมรนแรง ถาไม

ไดเจาะเลอดตรวจอาจไมทราบวามการตดเชอเดงก ผปวยสวนใหญมกจะมอาการไมรนแรง และคดวา

เปนการตดเชอไวรสทวไป ขอส�าคญคอในชวงทไขลง ตองดแลใหรบประทานอาหารใหไดไมนอยกวา

ครงหนงของปกตจงจะสบายใจได ถาไขลงแลวยงรบประทานอาหารไมไดหรอเพลยมากตองรบไป

พบแพทย ส�าหรบหดเยอรมนเปนอกโรคทนกถงถามผนขนทงตว แตสวนมากผปวยมกมไขต�าๆ ไมใชไขสง

การระบาดของโรคในครวเรอน คณนะ อาย 48 ป อาชพรบราชการ มพเลยงหลานปวย มไขสง 3 – 4 วน ไมไอ ไมมน�ามก

ไปตรวจทโรงพยาบาล แพทยบอกเปนไขเลอดออกตองเขารบการรกษาในโรงพยาบาล 3 – 4 วน

ตอมาหลานชายอาย 2 ขวบ เรมมไขสง ซมลง ตวลาย ใหรบประทานยาลดไขเองทบาน ไขไมลง มไขได

3 วน มาตรวจทโรงพยาบาล แพทยเจาะเลอดวนจฉยวาเปนไขเลอดออกใหนอนโรงพยาบาลเปนคนท 2

16

คณนะอยเฝาหลาน 4 วน จนหลานหายด แพทยอนญาตให

กลบบานได เมอหลานกลบบานคณนะเรมมไข ปวดเมอย

ตามตวมาก พยายามดมน� า เกลอแร มากๆ 2 วนแรก

เจาะเลอด CBC (Complete blood count) และรดแขน

ยงไมพบสงผดปกต ไขวนท 3 – 4 เรมมผนแดงตามตวไมมาก

ไขไมลด เจาะ CBC ครงท 2 เรมมเกลดเลอดต�า กนยาลดไข

เปนระยะๆ ระหวางนนลกชายอาย 25 ป เรมมไขสงอกคน ใหเรม

กนน�าเกลอแรและพาราเซตามอล แลวไปตรวจทโรงพยาบาล

แพทยวนจฉยวาเปนไขเลอดออก ตองรบไวในโรงพยาบาล

เปนคนท 3 ตวคณนะ วนท 5 – 6 ไขเรมลดลงมผนแดง

ตามตว แขน ขา มากและหนาขน คดวาหายแลว จงปฎบตงานตามปกต แตยงร สกเพลยๆ

รบประทานอาหารไดนอย จงเจาะเลอดตรวจซ�า ระหวางทน�าผลเลอดเพอรอพบแพทย มอาการ

หนามด มอเยน ชพจรเบา แพทยจงใหน�าเกลอทางเสนเลอดและตองนอนรกษาตวในโรงพยาบาล

เปนเวลา 3 วน วนจฉยเปนไขเลอดออกชนดรนแรงมอาการชอก

สรปและขอเสนอแนะ ในบานมผ ปวยเปนไขเลอดออกทมอาการรนแรงจนตองเขารบ

การรกษาในโรงพยาบาลในระยะเวลาใกลเคยงกนถง 4 ราย แสดงวาตดเชอภายในบาน จงมความจ�าเปน

ทจะตองก�าจดยงและแหลงเพาะพนธยงลายภายในบานและรอบๆ บานอยางตอเนอง ไมเชนนนอาจม

ผปวยโรคไขเลอดออกมาจากพนทนไดอก เพราะระยะการแพรเชอคอระยะมไขสง

ไขเดงกทมอาการปวดกระดก คณเดยร ชายหนมรางสงใหญ อาย 36 ป อาชพเปนวศวกรของสถานโทรทศนแถวหนาของ

ประเทศไทย เรมมอาการรสกไมสบายตว ตวรอนจด ปวดหวอยางรนแรงรวมทงปวดเมอยตวจนนอน

ไมหลบ จงพยายามดมน�าเปลามาก ๆ และไมไดรบประทานยาลดไข อาการเปนอย 3 วน เบออาหารและ

เกดอาการขางตนอยางรนแรงจนทนไมไหว จงไปโรงพยาบาล แพทยไดเจาะเลอดตรวจพบเกลดเลอด

คอนขางต�า (158,000 เซล/ลบ.ซม.) ความเขมขนของเลอด 44.6% เมดเลอดขาว 4,800 เซล/ลบ.ซม.

แพทยจงมความเหนวาควรนอนโรงพยาบาลเพอดอาการและตรวจเลอดวนจฉยโรคตอไป ระหวาง

พกรกษาตวทโรงพยาบาลไดใหน�าเกลอทางเสนเลอดอย 2 วน ประมาณ 2,000 มล. เนองจาก

รบประทานอาหารไมได, ไดยาแกปวดแบบฉดทางสายน�าเกลอเพอบรรเทาอาการปวดหว ปวดกระดก

ตอมาไขเรม ลดลง รบประทานอาหารไดดขน อาการปวดหวและปวดกระดกลดนอยลงจนไมตองฉดยา

แพทยเจาะเลอดเพอตรวจเกลดเลอดอกครงไดผลอยในระดบปกต (303,000 เซล/ลบ.ซม.) ความเขมขน

ของเลอด 40% เมดเลอดขาว 5,100 เซล/ลบ.ซม. แพทยจงอนญาตใหกลบบานได

17

สรปและขอเสนอแนะ ในผใหญอาการตวรอนหรอมไขอาจไมชดเจน เพราะสวนใหญ

ไมคอยไดวดอณหภมรางกาย อาจรสกเพยงไมคอยสบายตว ถามอาการตดตอกน 2 วน ควรไปพบแพทย

เพอการวนจฉยโรค ถาไมมอาการเฉพาะทชดเจนอาจเปนโรคไขเลอดออกได ถารบประทานอาหารได

นอยกวาครงหนงของปกตควรดมน�าเกลอแรหรอน�าผลไม ไมควรดมน�าเปลาเพราะขาดแรธาตและ

น�าตาลซงจะชวยใหพลงงาน และถาเปนโรคไขเลอดออกชนดรนแรงอาจท�าใหมการเสยสมดลเกลอแร

ในรางกาย ท�าใหเกดการชกซงจะท�าใหพยากรณโรคไมดและยงยากแกการรกษา

ผใหญความอดทนสง คณนอย ชายวยกลางคนอาย 55 ป อาชพขบรถรบจาง สขภาพแขงแรงดมาตลอด ไมมโรค

ประจ�าตวรสกไมสบายตว มไข ไมไอ ไมมน�ามก ปวดเมอยตามตวมาก หนาวสน ซอยาทฟฟมารบ

ประทานเอง 3 วน ยาหมดไป 4 แผง อาการไมดขน วนท 3 มอาการทองเสยรวมดวย ภรรยาจงพาไป

โรงพยาบาล แพทยใหยาแกทองเสยและพาราเซตามอล รบประทานยาได 2 วน อาการทองเสยยงไมทเลา

และมผนขนทแขน คดวานาจะแพยาจงกลบไปโรงพยาบาล แพทยใหเจาะเลอดตรวจ พบวาเกลดเลอด

ต�ามากประมาณ 9,000-10,000 วนจฉยวานาจะเปนโรคไขเลอดออก ใหนอนโรงพยาบาลระหวางนน

ตองเจาะเลอดตรวจบอยมากและใหน�าเกลอทางเสนเลอดอย 2 วน อาการกเรมดขน แพทยจงอนญาต

ใหกลบบานได ชวงแรกทกลบจากโรงพยาบาลออนพลยมาก เบออาหาร ไปท�างานไมไดตองนอนพกอก

4-5 วน จงไปท�างานไดตามปกต

สรปและขอเสนอแนะ ผใหญสวนมากไมคอยไดนกถงโรคไขเลอดออกและการเจบปวย

เบองตนมกจะหายามารบประทานเอง การรบประทานยาลดไขในปรมาณมากอาจท�าใหมภาวะตบ

อกเสบและตบวายได ส�าหรบผปวยรายนมอาการเพลยมากหลงจากกลบจากโรงพยาบาล อาจมสาเหต

มาจากภาวะดงกลาว การรบประทานยาแกปวดลดไขพาราเซตามอล รบประทานไดครงละ 2 เมด

หางกนทก 6 ชวโมง รบประทานไดไมเกน 8 เมดตอวน ระหวางนนถามไขอาจใชวธเชดตวดวยน�าอน

หรออาบน�าอนจะชวยใหสขสบายขนไดบาง ถาปวดศรษะหรอกระบอกตา อาจใชผาชบน�าเยนประคบ

จะชวยใหอาการทเลาลงไดบาง ถามไขเกน 2 วน ควรจะตองไปพบแพทยเพอการรบตรวจวนจฉย

ตงแตเนนๆ

เรองเลาประสบการณจากเจาของรถ Taxi ทมหลานเปนโรคไขเลอดออก ระยะนผโดยสารของผมกวนเวยนอยกบโรงพยาบาลเดก หรอชอปจจบนทใชเปนทางการวา

“สถาบนสขภาพเดกแหงชาตมหาราชน” ซงขณะนดานหนาตกทมทางโคงขนลงเดมก�าลงปรบปรง

กอสรางอยตองเลยเขาไปสงผโดยสารทางดานขางปอมยามเขาไปหนาตกมหตลาธเบศร แตละครง

หรอเกอบทกเวลาทเขาไปพบวามผปวยรอคว ยนบตรลงทะเบยนผปวยเปนแถวยาวถงทจอดรถรบ

สง และอยในสภาพทผปกครอง พเลยง หรอพอแมอมเดกเลกอยพรอมสมภาระ นาแปลกใจตรงทวา

18

วนหนงตองไปสงผปวยทรจกกนขอใหเขาไปสงกอนหกโมงเชา กมควตงแถวรอแลว และแปลกใจ

ไปกวานนอกทมเจาหนาทหลายทานเตรยมตว ประจ�าโตะ ประจ�าเครองคอมพวเตอรแลว ผมคดวา

อยางนไมตองออกจากบานตส ตหาเลยหรอ ทงผปวยและเจาหนาทนหรอเปลาทวา “คลนกรงอรณ”

ผมวามนกอนรงนะ สอบถามผโดยสารทพาเดกมาหลายครงพบวาสวนใหญเปนไขหวด หรอตดเชอไวรส

แตกมทบอกวา ลกหลานเปนไขเลอดออกดวย

ความคดเบองตนเกดขนอยางนตองศกษาหาความรตามธรรมเนยม Taxi ผร เผอเอาไวคย

กบผโดยสาร หลอกตวเองวาจะไดเปน “คณหมอจ�าเปน” อกแลว หากรเรองไขเลอดออกกคดวานาจะ

เปนประโยชนอยางยงแตกตงใจวาตองเตรยมตวเองขนพนฐานกอน โดยใชหนากากสขภาพ (Face Mask)

ออเรยกผาปดจมกดกวาคยกนรเรอง ถาหากรบสงผโดยสารทมาโรงพยาบาลเดก หาทจอดรถไดขน

ไปขอแผนพบค�าแนะน�าเบองตน แตไดรบความกรณามากกวาทคดตอนนนไมทราบวาทานเปนคณ

พยาบาลใหญระดบไหน แตไดรบเอกสารมากกวาแผนพบเพราะเปนหนงสอ “แนวทางการดแลผปวยโรค

ไขเลอดออกส�าหรบครอบครว” แหมเขาทางผมเชยวละ น�ากลบมาอานทบทวนหลายรอบเตรยมพรอมเปน

Taxiหมอทองจ�า เพราะเอกสารนท�าใหเขาใจทมาของโรค แนวทางปองกนการตดตอและประสบการณ

กรณผปวย พรอมสาระทตองรมากมายทจะตองปฏบตตว สปดาหทไมไดไปสงผโดยสารโรงพยาบาล

เดก 3-4 วน ตดตอกนผมฝกใชผาปดจมกเพอความเคยชนจะไดไมอดอด แตสงเกตเหนวาผานผโดยสาร

ทมลกษณะรอเรยกรถ เอ!ท�าไมไมคอยมใครเรยก หรอใครเหนคงคดวาเราปวยจงไมอยากโดยสารดวย

ถาเปนเชนนนท�าไมไมมใครคดวาคนขบ Taxi คนนรจกปองกนตนเองและผอนเพอสขอนามยทถกตอง

บางละ คดแลวปวดใจ มผโดยสารเรยกเลยบรถเขาชดขอบทางเปดกระจกซาย กมหนารบผโดยสาร

ซงเสยงเปดประตแลวสะดง เพราะทง Taxi และผโดยสารใชผาปดจมกเหมอนกน ฟงดพอจะรวา

ใหไปสงโรงพยาบาลเดก ผมตอบรบกดมเตอร แตเปดไมตรสงค�าถามวาไปเยยมลกหรอหลานครบ

สาววยคณนากระชบผาปดจมก สวนค�าถามผมกลบวา “แลว Taxi เปนไขหรอตองปดปาก” เอาเขาแลว

เชยวเหมอนทคด “เปลาครบ ผมไปสงผโดยสารโรงพยาบาลเดกหลายครงผมกลวตดไขเลอดออกจากผปวย

จงปองกนไวกอน” หลอนหวเราะแปลกๆแลวยนยนวา “ผใหญไมเปนหรอก มแตเดกๆ เลกๆ ทจะเปน

ไขเลอดออก” ผมคดวาอยางนตองงดต�าราทคณหมอใหมาเปนทพงแลว จงยนยนวาผมเคยถามคณหมอ

แลว คณหมอบอกวาเปนไดทกเพศ ทกวย ไขเลอดออกไมมยารกษาโดยตรง และไมมวคซนปองกน

เขาไมเถยงผมกลบแตสงสยวาเหนผมใชผาปดจมก แลวจะปองกนโรคไขเลอดออกไดหรอ ผมอง

กบค�าถามแตเลยงไปคยวา บางครงผมตองรบผโดยสารทเปนโรคไอมาโรงพยาบาล จะไดปองกนไป

ในตว แลวคณเปนไขอะไรหรอเปลาครบ ผมยอนอยางตรวนแบบสภาพๆ “ฉนยงไมหายหวด

และยงจามอยจะไปเยยมหลานเปนไขเลอดออกทโรงพยาบาลเหมอนกน แตฉนสงสยวาท�าไมหมอ

ชอบบอกวา ถาเปนไขเกน 2-3 วน ตองเจาะเลอดตรวจ กเดกตวรอนเปนไขเทานนเองชนไมเหนม

เลอดออกมาจากทางไหนเลย” ผมปลดหนากากสขภาพออก ในใจคดวาเดยวจะสวมหนากาก

19

คณหมอTaxi บรรยายโชวกนตามททองไว “ผมเคยไดฟงทคณหมออธบายเรองโรคไขเลอดออกวา

มกจะเรมทเดกตวรอนตอเนอง บนปวดหวบางรายกมอาเจยนดวย ถาเดกกนอาหารหรอดมน�าไมได

จะท�าใหความเขมขนของเลอดเพมขน คณหมอจะสงใหน�าเกลอทางเสนเลอดและจะตรวจตวงปรมาณ

ปสสาวะของผปวยดวย หากสงสยไขเลอดออกหมอจะรดแขนดจดทรดจะมเลอดออก 4-5 จด แลว

เจาะเลอดดผลความเขมขนของเลอด และนบจ�านวนเกลดเลอด ถาหากต�ากวาแสน แมจะตวเลข

หลายหมน กอยในขอบขายทจะพจารณาวาเปนโรคไขเลอดออกได และตองเจาะเลอดเพอนบ

ปรมาณเกลดเลอดอกหลายครง ถาหากใหนอนทโรงพยาบาลกไมจ�าเปนตองใหน�าเกลอทางเสนเลอด

อาจใหดมน�าเกลอแร ดอาการเบองตนกอน และจะมพพยาบาลมาเยยมบอยๆ เพอวดไข จบชพจร

วดความดนโลหต และดปรมาณปสสาวะ” ผมรายยาวตามททองจ�าไวเบองตน “แตชนสงสยวา

หลานชนตวหายรอนไขลงแลว หมอยงบอกวาเดกอยในอนตรายชวงทไขลง แตเวลามอาการคน

แลวมผนแดงกลบบอกวาไมเปนไร พนระยะวกฤตแลว ชนจงมาเยยมนแหละ” รถถงทหมาย

แกรบจายเงนแลวเขาไปในตก แหม! เสยดายจงวญญาณครก�าลงเขาสง อยากจะบรรยายตอ

เพราะยงมรายละเอยดอกมากมาย

สรปและขอเสนอแนะ การมประสบการณ ในเรองมลกหลานเปนไขเลอดออก การไดรบ

ความรทถกตองและชวยประชาสมพนธ ท�าใหการกระจายความรไปสคนอน ใหประชาชนมความร

และสงเกตอาการเขาใจระยะอนตรายของโรค ท�าใหบตรหลานพนระยะอนตรายได เรองเลาจากทานน

เปนสงทสะทอนสงคมไทยปจจบน ปยา ตายาย จะเปนคนเลยงดบตรหลาน จงเปนประโยชนตอทานทอาน

20

ตอนท 4

กรณศกษากรณศกษารายท 1

เดกเลก เดกชายไทย อาย 10 เดอน มไขมา 4 วน ไมไอ ไมมน�ามก อจจาระปสสาวะปกต มารดาพา

ไปตรวจทคลนกไดยาฆาเชอและยาลดไขมารบประทาน ยงมไขสงตลอด สามวนกอนยงมไข ดดนม

ได มารดาพาไปตรวจทโรงพยาบาล ไดยามารบประทาน ไขลงเฉพาะหลงรบประทานยาลดไข 1 วน

กอนมาโรงพยาบาลมอาการถายเหลวไมมมกปน 3 ครง ยงดดนมได ไมไอไมมน�ามก วนนมารดา

ไมสบายใจเรองทองเสยจงพาไปโรงพยาบาลเวลาประมาณ 16.00 น. แพทยเจาะเลอดตรวจพบ

เกลดเลอดต�า จงใหรบไวในโรงพยาบาล เพอสงเกตอาการ มารดาไมอยากใหนอนโรงพยาบาล

เพราะเดกยงดดนมไดและไขเรมต�าลง อยากไดยาแกทองเสยไปรบประทานตอทบานและในวนนน

เปนวนท 12 เมษายน วนร งขนมารดาจะตองไปท�าบญในวนสงกรานต แตแพทยไดอธบายถง

ความจ�าเปนทจะตองรบผปวยไวในโรงพยาบาลเพราะจากผลการตรวจเลอดผปวยนาจะอยในระยะ

วกฤตของโรคไขเลอดออก ตองไดรบการสงเกตอาการอยางใกลชดและผปวยเดกเลกเปนกลมผปวย

ทมความเสยงสง มารดาจงยนยอมตามทไดรบค�าแนะน�าหลงรบไวในโรงพยาบาล ระยะแรกเดกยง

ดดนมได ไมไดใหน�าเกลอทางเสนเลอด รงเชาเวลาประมาณ 6.00 น. เดกมอาการตวเยน ตวลายๆ

ไมยอดดดนม รองไหงอแงตลอดเวลา แพทยจงใหน�าเกลอทางเสนเลอดทงชนดธรรมดาและน�าเกลอ

ชนดมความเขมขนสง ผปวยตอบสนองการรกษาดมากนอนโรงพยาบาล 4 วน กลบบานได

ขอควรระวง ในเดกเลกทอายนอยกวา 1 ป เปนกลมทมความเสยงสง อาจมาดวยอาการแปลกๆ เชน

ทองเสย ชก ตองไดรบการวนจฉยตงแตแรกๆ ควรรดแขนเพอหาจดเลอดออกอยางนอยวนท 3

ของอาการไขและการเจาะเลอดตรวจดระดบของเกลดเลอด ซงชวยในการวนจฉยไดเรวขน

ส�าหรบผปวยรายนไดรบการเจาะเลอดตรวจ จงทราบวาผปวยมเกลดเลอดต�า มความจ�าเปนทจะตอง

รบไวสงเกตอาการอยางใกลชด ถาไมไดรบไวในโรงพยาบาลกวามารดาจะพามาโรงพยาบาลอาจชามาก

ท�าใหผปวยมภาวะชอกนานซงจะท�าใหเกดภาวะแทรกซอนยงยากแกการรกษาพยาบาลเปนอยางมาก

21

กรณศกษารายท 2

เลอดออกมากเพราะกนยาลดไขสง เดกชายไทยอาย 13 ป รปรางคอนขางอวน น�าหลก 55 กโลกรม ตวรอนจด ไมไอ ไมมน�ามก

เบออาหาร มารดาใหรบประทานยาลดไขสง เนองจากรบประทานพาราเซตามอลแลวไขไมลง วนท 3

ยงมไขสงรวมกบมอาการปวดทองและอาเจยนสด�า 1 ครง รบประทานอาหารไมได จงพาไปตรวจท

โรงพยาบาลเอกชน แพทยสงตรวจเลอดพบเกลดเลอดเรมลดลง จงรบไวในโรงพยาบาลและใหน�าเกลอ

ทางเสนเลอด วนรงขนผปวยยงปวดทองและมอาเจยนเปนเลอดสดประมาณ 100 มม. จงสงตอไปรกษา

ทโรงพยาบาลขนาดใหญ ผปวยมอาเจยนและถายเปนเลอดตลอดเวลา แพทยตองใหเลอดไปจ�านวน

20 ถง จงสงไปสองกลองในกระเพาะอาหาร พบวามแผลในกระเพาะกวาง ประมาณ 7 ซม.

และมเลอดออกตลอดเวลา จงสงไปใหศลยแพทยผาตดและเยบแผลในกระเพาะอาหาร ใชเวลา

ในการผาตดประมาณ 6 ชวโมง ระหวางผาตดตองใหเลอดอก 10 ถง หลงผาตดไมมปญหาเรอง

เลอดออกแตมปญหาเรองแผลผาตดแยกจากการตดเชอช�าซอน ตองอย โรงพยาบาลทงหมด

ประมาณ 1 เดอน น�าหนกลด 10 กโลกรม

ขอควรระวงการรบประทานยาลดไขสงอาจท�าใหไขลดลงไดด แตอาจมผลขางเคยงท�าใหมการระคายเคอง

ในกระเพาะอาหารท�าใหเกดแผลในกระเพาะและมเลอดออกไดมาก ระยะไขการใหยาลดไขจะท�าให

ไขลดลงไดชวขณะเทานน ยาทปลอดภยคอ พาราเซตามอล โดยใหเมอมไขสงตามขนาดทเหมาะสม

หางกนไมนอยกวา 4-6 ชวโมงระหวางนนถาตวรอนควรเชดตวดวยน�าธรรมดาหรอน�าอนและดม

น�าเกลอแรมากๆ จะท�าใหผปวยไขลดและสขสบายขน

กรณศกษารายท 3

ชอกนานมาชาเดกหญงไทยอาย 8 ป มไขมา 1 วน หนาแดง ปวดศรษะ รบประทานอาหารไดนอย มารดา

พามาโรงพยาบาลวนศกร แพทยตรวจแลวใหยาลดไขและน�าเกลอแรไปรบประทานทบาน นดให

มาตรวจอกครงในวนจนทร ขณะอยบานยงมไขสง ปวดศรษะ รบประทานอาหารไดนอย ดมน�าเกลอแร

ไดนอย ตอมาในชวงเยนของวนอาทตยผปวยไมมไขแลว แตยงไมยอมรบประทานอาหารหรอดม

น�าเกลอแรเอาแตนอนซมไมยอมพดจา มารดาเหนวาไมมไขแลวนาจะไมมปญหาอะไร จงใหผปวย

นอนพก จนเชาจงพามาตรวจตามทแพทยนด เนองจากวนนนเปนวนจนทรทโรงพยาบาลมผปวย

จ�านวนมาก ขณะนงรอแพทยตรวจ ผปวยเปนลมจงไดพาตวไปยงหองฉกเฉน ปรากฏวาวดความดนโลหต

ไมได ชพจรเรวและเบามาก แพทยไดใหการชวยเหลออยางเรงดวน จากผลการตรวจเลอดพบวาผปวย

มภาวะตบวาย ไตวาย เนองจากชอกนาน ไดใหการรกษาชวงอยประมาณ 6 ชวโมง ผปวยกเสยชวต

22

ขอควรระวง ไขเลอดออกระยะไขลงถาอาการไมดขน ยงซม เพลย เอาแตนอน จะเปนระยะอนตรายทสด ทผปวยอาจมอาการชอก โดยในระยะแรกๆ ผปวยจะยงรสกตวด พดจารเรอง ตอบค�าถามได แตซมตอมาสผวจะคล�า มอเยน ผวหนงชนๆ อาจมอาการปวดทอง คลนไสอาเจยน หงดหงด บางรายอาจกระหายน�ามาก ไมถายปสสาวะเกนครงวน เดกเลกจะรองไหงอแงตลอดเวลา ถาพบผปวยมอาการดงกลาว ตองรบน�าสงสถานพยาบาลใกลทสดทนทเพราะผปวยนาจะมอาการชอก ระหวางการเดนทางควรใหผปวยดมน�าผลไม หรอน�าเกลอแรครงละนอยๆ แตบอยๆ จะชวยใหอาการชอกทเลาลงไดบางอยาใหดมครงละมากๆ เพราะอาจท�าใหผปวยอาเจยนได เมอไขลดจะสบายใจไดวาไมเปนอนตรายกตอเมอผปวยรบประทานอาหารไดด สดชนขน เลนไดพดคยไดตามปกต มการขบถายปสสาวะทก 4 – 6 ชวโมง

กรณศกษารายท 4ผใหญมโรคประจ�าตวคอความดนโลหตสง หญงไทยอาย 48 ป น�าหนก 120 กโลกรม มไขมา 4 วน ไมไอ ไมมน�ามก ปวดศรษะรบประทานอาหารไดนอย วนนตวเยนไมมไขแลว แตยงเพลยมาก จงมาโรงพยาบาล วดความดนโลหตได 110/70 มม.ปรอท แพทยวนจฉยโรควานาจะเปนโรคไขเลอดออกอยในระยะไขลง จงรบไวในโรงพยาบาล 2-3 ชม. ตอมาผปวยเปนลมในหองน�า แพทยและพยาบาลใหการชวยเหลอแตผปวยเสยชวตในเวลาตอมา เมอสบคนขอมลเพมเตมพบวาผปวยรายนมโรคประจ�าตวคอ ความดนโลหตสงและมารบการรกษาอยางตอเนองทโรงพยาบาล ความดนของผปวยจะอยในชวง 150-160 / 90-100 มม.ปรอทขอควรระวง ผปวยผใหญมกไมคอยนกถงโรคไขเลอดออก และมกจะมความอดทนสง ดงนนความดนโลหตทวดได 110/70 มม.ปรอท ซงเปนคาปกตในคนทวไปแตเปนคาทต�ามากในผปวยรายนทมความดนสงอยกอนท�าใหวนจฉยภาวะชอกไมได ในระยะแรกอาจสงเกตอาการผดปกตไดยากเนองจากผปวยยงมสตด การวดสญญาณชพในผปวยผใหญทกครงตองเทยบเคยงกบคาวดไดในครงกอนๆ เสมอ ผปวยเองตองทราบคาปกตของตนเอง เมอพบความผดปกตทเกดขนจะไดใหความชวยเหลอไดอยางรวดเรว

กรณศกษารายท 5 วยรนอยกบเพอน หญงไทย อาย 19 ป เปนนกศกษาอยหอพกกบเพอน มไขมา 3 วน ไมไดไปหาหมอเพราะอยในชวงใกลสอบ ซอยารบประทานเอง วนนไมมไขแตเพลยมาก คลนไส ปวดทอง ไปสอบไมไหวเพอนตองไปสอบไมมผดแล จงโทรศพทใหมารดาซงอยตางจงหวดมาเยยมอาการและดแล เมอมารดามาถงประมาณ 11.00 น. คดวาลกสาวไมไดเปนอะไรมากแคเพลยๆ จงพากลบไปโรงพยาบาลทตางจงหวด ไปถงโรงพยาบาล 14.00 น. แพทยบอกวาผปวยเปนโรคไขเลอดออกและมอาการชอกรนแรง มภาวะตบวาย ไตวาย แพทยใหการดแลรกษาอยางเตมทแตผปวยกเสยชวตใน 5-6 ชวโมงตอมา

23

ขอควรระวง ระยะอนตรายของโรคไขเลอดออกคอระยะไขลง ถาไขลงแลวอาการไมดขนตองพาผปวยไปรบการรกษาทโรงพยาบาลทนทเพราะผปวยอาจมอาการชอก โดยทมสตดและผใกลชดไมทราบวาผปวยมภาวะชอก ถาไปโรงพยาบาลชาผปวยจะมภาวะชอกจนมตบไตวาย เปนภาวะแทรกซอน ซงรกษายากและท�าใหพยากรณโรคไมด

กรณศกษารายท 6

ไมนกถง ชายอาย 54 ป มาโรงพยาบาลเวลาประมาณ 14.00 น. ดวยอาการปวดทอง รบประทานอาหารไมได ออนเพลย แพทยวนจฉยวาเปนโรคกระเพาะ เนองจากผปวยเคยมอาการเชนนมาหลายครงแพทยใหยาโรคกระเพาะและใหกลบบาน แตผปวยขออยโรงพยาบาลเพราะวาเพลยมาก แพทยจงรบไวในโรงพยาบาล เวลา 22.00 น. ผปวยเหนอยมาก หนาตาหมองคล�า ตวเยนชน ชพจรเบามากและวดความดนโลหตไมได ตรวจพบความเขมขนเลอดสงมาก แพทยไดใหน�าเกลอทางเสนเลอดและยาหลายชนด ผปวยเสยชวตในเวลาประมาณ 6.000 น. ของวนรงขน ขอมลเพมเตมจากญาตแจงวากอนหนานผปวยมไขมาแลว 4-5 วน ไขลง 1 วน ผปวยเรมมอาการปวดทองตงแตชวงไขลงและมอาการปวดทองมากขนจนตองพบแพทย

ขอควรระวง การใหขอมลทครบถวนจะสามารถชวยใหการวนจฉยโรคไดถกตองแมนย�ามากขน โดยเฉพาะผปวยผใหญ ในรายนแพทยไมทราบประวตมากอนวาผปวยมไขมากอน และอาการปวดทองครงนเรมมตงแตไขลงและปวดมากขนตามล�าดบ ซงเปนอาการน�าของชอกในโรคไขเลอดออก

กรณศกษารายท 7

ทารกแรกเกด ทารกอาย 16 ชวโมง มไขสงโดยไมทราบสาเหต แพทยสงสยวานาจะมการตดเชอระหวางการคลอดขณะทแพทยตรวจอาการทารกอยนน มองเหนขาของมารดามผนแดงๆ และมดวงขาวๆ เตมไปหมดซงเปนลกษณะเฉพาะของโรคไขเลอดออกในระยะฟนตว ซกประวตมารดาเพมเตม พบวากอนคลอดมารดามตวรอน 4 วน ระหวางการคลอดมเลอดออกมากตองใหเลอด 2 ถง แพทยสงสยวานาจะเปนไขเลอดออก จงสงเลอดของมารดาและทารกตรวจพบวามารดาและทารกมการตดเชอเดงกทงสองคน

ขอควรระวงเมอตวรอนหรอมไขทกรายควรจะนกถงโรคไขเลอดออกเสมอ ผปวยรายนไดรบเชอโดยตรง

จากมารดาโดยผานทางสายเลอด ไมใชถกยงลายกดเพราะถาถกยงลายทมเชอกด จะตองมระยะฟกตว

อยางนอย 2-7 วน

24

กรณศกษารายท 8

บดามารดาไมทราบวาลกมอาการชอก เดกชายเอกอาย 7 ป มไขมา 4 วน หนาแดง ปวดศรษะ รบประทานอาหารไดนอยลง ไปโรงเรยนทกวนมารดาใหยาลดไขเอง ไมไดพาไปรกษาทใด ไขลดเฉพาะหลงรบประทานยา เยนวนนหลงจากกลบจากโรงเรยน เอกตวไมรอนแตยงดเพลยๆ ไมเลนตามปกต รบประทานอาหารเยนได 3-4 ค�าเวลาประมาณ 1.00 น. นองของเอกอาย 3 ป มไขสง รองไหงอแงมาก มารดาและบดาตองพานองไปโรงพยาบาล เนองจากไมมใครอยบาน จงตองพาเอกไปโรงพยาบาลดวย พอไปถงโรงพยาบาลระหวางทนองรอหมอตรวจ เอกเพลยมาก มอเทาเยน พยาบาลจงสอบถามมารดาถงอาการของเอกและตรวจพบวาเอกมภาวะชอกจงรายงานแพทย แพทยไดใหการชวยเหลอทนท โดยใหน�าเกลอทางเสนเลอดด�าเรวๆ ในชวงแรกและเอกนอนโรงพยาบาล 2 วน จงกลบบานได

ขอควรระวง เมอผปวยไขลงและมอาการเพลยใหคดถงโรคไขเลอดออกทมภาวะชอก ใหรบน�าสงโรงพยาบาลทนท โชคดของเอกทมาโรงพยาบาลกบครอบครวและพยาบาลสงเกตเหนและสามารถวนจฉยภาวะชอกไดทนท

กรณศกษารายท 9

อาการไมรนแรงแตเสยงสง เดกชายอาย 9 ป น�าหนก 63 กโลกรม มไขมา 3 วน หนาแดง ปวดศรษะ รบประทานอาหารไดนอยมารดาใหยาลดไข ไขลดเฉพาะหลงรบประทานยา วนนไขสง มารดาจงพามาโรงพยาบาล พยาบาลรดแขนไมพบจดเลอดออก แพทยใหเจาะเลอดตรวจพบความผดปกตจงใหนอนโรงพยาบาล วนรงขนไขเรมลงรบประทานอาหารไดไมมาก ดมน�าเกลอไดด พยาบาลวดสญญาณชพไมพบความผดปกต แพทยเจาะเลอดทปลายนวเปนระยะๆไมไดใหน�าเกลอทางเสนเลอด ขบถายปสสาวะไดด จากนนเรมคนทมอและเทานอนโรงพยาบาล 2 วน แพทยอนญาตใหกลบบาน โดยวนจฉยวาเปนไขเดงก ซงมอาการไมรนแรงเหมอนโรคไขเลอดออก

ขอควรระวง การรดแขนซงเปนตวชวยในการวนจฉยโรคไขเลอดออกในผปวยอวนอาจไมพบจดเลอดออก

ผปวยเหลานเปนกลมเสยงสง ตองไดรบการดแลอยางใกลชด จนกวาไขจะลงโดยไมใชยาลดไขไมนอย

กวา 24 ชวโมง และผปวยรบประทานอาหารไดไมนอยกวาครงหนงของปกต สดชนขน เลนได พดคย

ไดตามปกต มการขบถายปสสาวะทก 4-6 ชวโมงจงจะถอวาปลอดภย การตดเชอไวรสเดงกไมจ�าเปน

ตองเปนไขเลอดออกทกราย

25

ค�าถามส�าหรบผทสงสยหรอตดเชอไขเลอดออกทพบบอย

1. ค�าถาม : ท�าไมผปวยไขเลอดออกจงมไขสงมาก รบประทานยาลดไขแลวตวยงรอนอย

เมอใดไขจะลดลง ?

: ท�าไมเวลามไขรบประทานยาลดไข อาการไขไมหาย

ตอบ : การทผปวยมไขสงเนองจากมเชอไวรสเดงกอยในกระแสเลอด ยงไมมยาทจะตานเชอไวรส

เดงก การรบประทานยาลดไขจะท�าใหไขลดลงบาง แตจะไมหายไปเนองจากยงคงมไวรสเดงกอยใน

กระแสเลอดตลอดเวลา เมอหมดฤทธยาไขกขนสงอก การรบประทานยาลดไขมจดประสงคใหไขต�า

ลงบางเพอปองกนไมใหผปวยมอาการชก นอกจากอาการชกแลว อาการไขถาไมสงมากกจะไมมอนตราย

อนใดกบผปวย นอกจากจะท�าใหรสกไมสบายและอาจมอาการปวดศรษะบางเทานน ระยะเวลาไข

สวนมากจะประมาณ 2-7 วน

2. ถาม : มไขแลวท�าไมไมใหยาลดไขบอย ?

ตอบ : การใหยาลดไขพาราเซตามอลมากเกนไป จะมผลท�าใหภาวะตบอกเสบไดถาผปวยไดรบยา

เกนขนาดทแนะน�า บางรายภาวะตบอกเสบอาจรนแรงถงขนตบวายได ดงนนการใหยาลดไขจะใหเมอ

ไขสงเกน 39 องศาเซลเซยส และใหหางกนไมนอยกวา 4-6 ซม. เทานน ทงนเพอลดความสงของไขเพอ

ปองกนการชก โดยเฉพาะในเดกเลกหรอเดกทมประวตชกมากอน

3. ค�าถาม : โรคไขเลอดออกเกดจากเชออะไร มยารกษาหรอไม ?

ตอบ : เกดจากเชอไวรสเดงก มยงลายตวเมยเปนพาหะแพรเชอจากผปวยไปยงผอนทถกยงลายทม

เชอไวรสเดงกกด ไมมยารกษาเฉพาะ รกษาตามอาการเทานน เชน ไขสงมากใหยาลดไข สวนใหญเนน

การเชดตวลดไขดวยน�าธรรมดา หรอน�าอนนาน 15 นาท ดมน�าเกลอแรและเมอถงระยะอนตรายผปวย

ทมอาการรนแรงตองรบไวในโรงพยาบาลและใหน�าเกลอทางหลอดเลอดด�า โดยใหตามความเขมขน

ของเลอด ในกรณทมภาวะเลอดออกมาก มความจ�าเปนตองใหเลอดทดแทนดวย

4. ค�าถาม : เมอแพทยสงสยวาเปนไขเลอดออกท�าไมใหเพยงยาลดไขและดมน�าเกลอเทานน การ

รบประทานยาอยางอนมากๆ ไมชวยใหผปวยมอาการดขนหรอ

ตอบ : การรบประทานยามากๆ หรอยาหลายๆอยางในผปวยทสงสยวาเปนไขเลอดออกมผลเสย

เนองจากยาทกอยางทรบประทานตองมขบวนการเปลยนแปลงทตบ ถาตบตองท�างานมากขนโดยท

บางครงอาจไดรบเลอดไปเลยงนอยลง อาจท�าใหมภาวะตบอกเสบแทรก บางรายอาจมอาการรนแรง

ถงตบวาย ซงท�าใหการรกษายงยากมากขน บางรายอาจเปนสาเหตทท�าใหผปวยมอาการทางสมองและ

เสยชวตได ดงนนแพทยจะใหเฉพาะยาทจ�าเปนเทานน เชนยากนชก ถาผปวยมประวตเคยชกมากอน

ยาแกอาเจยนถาผปวยมอาเจยนมาก งดยาอยางอนทไมจ�าเปน เชน ยาปฏชวนะ ยาแกไอ ยาลดน�ามก

26

5. ถาม : ดมน�าเปลาไดหรอไม ท�าไมตองดมน�าเกลอแรในระยะทมไขสง ?

ตอบ : ในระยะไขสง รางกายสญเสยเกลอแรออกไปโดยเฉพาะสารโซเดยม โดยเสยไปทางลมหายใจ

เหงอ ประกอบกบผปวยเบออาหาร รบประทานไดนอย การดมน�าเปลาจะไมมสารโซเดยมและ

สารเกลอแรอน ซงรางกายจ�าเปนตองไดรบ ท�าใหผปวยขาดสารโซเดยมและเกลอแรอนๆ ซงอาจท�าให

เกดอาการชกไดในระยะวกฤต

6. ถาม : การฉดยาลดไข จะชวยใหผปวยไขลดลงไดหรอไม ?

ตอบ : การฉดยาลดไขจะชวยใหผ ปวยไขลดลงเพยงเลกนอยเทานน เนองจากรางกายยงม

เชอไวรสในกระแสเลอดอยและการฉดยาเขากลามเนอทกชนดเปนขอหามในผปวยทสงสยวาเปน

โรคไขเลอดออก เนองจากผปวยมเสนเลอดเปราะแตกงาย และในบางรายอาจมเกลดเลอดต�ารวมดวย

ท�าใหมเลอดออกมากในกลามเนอบรเวณทฉดซงนอกจากจะท�าใหมอาการเจบปวดแลวยงอาจจะท�าให

มการตดเชอแทรกซอนตามมาได

7. ถาม : เชอโรคไขเลอดออกมาจากไหน ตดตอไดอยางไร

ตอบ : เกดจากเชอไวรสเดงก มยงลายตวเมยเปนพาหะแพรเชอไปกดผปวยไขเลอดออกทมไขสง

เชอฟกตวในผปวยนาน 5 – 7 วนถามภมตานทานด อาจไมมอาการตดเชอ เมอมอาการจะแสดงโดยม

ไขสง ดงนนยงลายทกตวไมไดมเชอไขเลอดออก พนททอนตรายคอทมการระบาดของโรคไขเลอดออก

หรอมคนในบานหรอรอบบานเปนไขเลอดออก จะมยงลายทมเชอไขเลอดออกทเคยกดผปวยทเปนโรค

ไขเลอดออกตามพนทนน

8. ถาม : แพทยบอกระยะไขลง หมายถงอะไร

ตอบ : หมายถงภาวะทอณหภมลดลงกวาเดม ตวไมรอนจด หรอตวอนๆ จบผวกายไมรอน ซงเปนระยะ

อนตรายของโรค เนองจากผปวยอาจมอาการชอก หรอมเลอดออกได ถาผปวยไขลงแลวแตอาการทวไป

ยงไมกลบเปนปกตเหมอนเดม ตองรบพาผปวยไปโรงพยาบาล

9. ถาม : ไขลงหรอไมมไข อาการทไมดขนมอะไรบาง

ตอบ : ผปวยซม ไมมแรง ออนเพลย เอาแตนอน ไมเลน ยงคงมอาการคลนไส อาเจยน ปวดทอง

รบประทานอาหารไดนอยหรอไมรบประทานอาหารหรอน�าดม ปสสาวะนอยลง หรอไมปสสาวะนาน

4-6 ชม.

10. ถาม : อาการไมดหรออาการชอกในระยะไขลงเกดจากอะไร ?

ตอบ : เกดจากการทมการเปลยนแปลงทผนงหลอดเลอดท�าใหน�าเหลองทอยในเสนเลอดผปวยรวออก

ไปอยในชองปอดและชองทอง จงท�าใหความเขมขนเลอดสงเนองจากมเฉพาะเมดเลอดอยในเสนเลอด

มสวนทเปนน�าเหลองนอยลง ท�าใหเลอดมความหนด การไหลเวยนน�าเลอดไปเลยงตามระบบตางๆ ของ

รางกายไมด ถามการรวของพลาสมามากจะท�าใหเกดภาวะชอกได โดยในระยะชอกผปวยจะมปลายมอ

ปลายเทาและตวเยน ผปวยมกจะมอาการปวดทองโดยเฉพาะใตชายโครงขวาซงมตบโต

27

11. ถาม : ท�าไมตองเจาะเลอดบอยๆ ทแขน และปลายนวในผปวยทรบไวในโรงพยาบาล ?

ตอบ : การเจาะเลอดเพอตรวจดระดบของเกลดเลอด และความเขมขนของเลอด เพอตดตาม

การเปลยนแปลงและสามารถบอกไดวาผปวยเขาสระยะวกฤตทจะตองไดรบการดแลเปนพเศษหรอยง

โดยผปวยทอยในระยะวกฤตนจะตองมการเจาะเลอดบอยๆ เฉลยทก 4-6 ชม. ในผปวยทไมมโรคแทรก

และอาการไมรนแรง ทงนเพอประโยชนในการรกษา เพราะจะตองใชเปนตวพจารณาเพมหรอลดอตรา

ความเรวของน�าเกลอ ชนดของน�าเกลอ หรอเลอดทผปวยจ�าเปนตองไดรบ ในผปวยทมอาการหนก

12. ถาม : ผปวยไขเลอดออกจ�าเปนตองมเลอดออกทกคนหรอไม ?

ตอบ : เกอบทกราย สวนใหญผปวยจะมเลอดออกไมมาก เชนเลอดออกทผวหนงเปนจดแดงๆ เลก

อาจมเลอดก�าเดาไหล ผปวยทมเลอดออกมากๆ และตองใหเลอดทดแทนมกเปนผปวยทชอกนานๆ

คอ ผปวยทมอาการตวเยนชน เหงอออกมานานหลายชวโมง ระบบการไหลเวยนโลหตลมเหลว

เลอดไปเลยงสวนตางๆ ของรางกายไมพอ ซงจะสงผลใหระบบกลไกการแขงตวของเลอดเสยไป เกดภาวะ

เลอดออกงายและหยดยาก ผปวยอาจมอาการเลอดออกมากในปาก-จมก อาเจยน/ถาย เปนเลอด/สด�า

ในรายทมความรนแรงหรออาการไมคงทจะตองมการเจาะเลอดบอยขน และตองเจาะเลอดตรวจ

ดระดบเกลอแร ความเปนกรด-ดาง ระดบน�าตาล การท�างานของตบไต และระบบการแขงตวของเลอด

เพอการรกษาทถกตองและรวดเรว

ผปวยไขเลอดออกทมเลอดออกมากอกประเภทหนงคอ ผปวยทรบประทานยาแกไขอยางแรง

ทมฤทธกดกระเพราะ เชน แอสไพรน ไอบโพรเฟน หรอบางรายไดยาสเตยรอยดซงมกจะอยในยาชดท

ซอมารบประทาน

13. ถาม : ถาผปวยมเลอดก�าไหล จ�าเปนตองมาโรงพยาบาลหรอไม และควรปฏบตอยางไร

ตอบ : ถาออกมากควรไปโรงพยาบาลทนท ถามประวตเลอดก�าเดาไหลบอยๆ มากอน หรอมปรมาณ

ไมมาก อาจสงเกตอาการทบานได การชวยเหลอใหผปวยนอนหงายแลวเอามอบบบรเวณดงจมก

ประมาณ 3-5 นาท และใชถงน�าแขงวางดงจมกเพอใหเลอดหยดรวมดวย ควรใหผปวยอาปากและตรวจด

วามเลอดไหลลงคอไปในปรมาณมากดวยหรอไม ผ ปวยเดกโตหรอผใหญอาจถามวามเลอดไหล

ลงคอมากหรอไม ถามมากใหรบน�าสงโรงพยาบาล

14. ถาม : ถาผปวยมเลอดออกตามไรฟน จะท�าอยางไร แปรงฟนไดหรอไม

ตอบ : ถาเลอดออกมาตองน�าสงโรงพยาบาล ถาออกไมมากและเปนเดกเลก ใหใชไมพนส�าลเชด

เหงอกและฟนแทนการแปรงฟน ถาเปนเดกโต/ผใหญ ใหใชแปรงฟนทมขนออนนมและแปรงดวย

ความระมดระวง ถาไมแนใจวาจะท�าใหเลอดออกมากขนกวาเดม ใหงดการแปรงฟน และใหใชน�ายา

อมบวนปากแทน

15. ถาม : ท�าไมตองเชดตวบอยๆ ดวยน�าอน ท�าไมไมใชน�าเยนหรอน�าแขง ?

ตอบ : การเชดตวดวยน�าอนจะท�าใหเสนเลอดขยายตว ซงเปนการชวยใหผวหนงระบายความรอนไดดขน

28

ชวยใหไขลดลง โดยเฉพาะในรายทใหยาลดไขแลว ไขยงคงสงอยควรเชดตวนาน 10-15 นาท เชดทกสวน

ของรางกาย โดยเชดจากสวนปลายมอ แขนขา เขาหาหวใจ ซงเปนการเชดยอนรขมขน เพอเปดรขมขน

ใหระบายความรอน และวางผาชบน�าไวตามขอพบแขน ขา ซอกรกแร ซอกคอ หนาผาก เปลยนผา

ชบน�าบอยๆ ไมจ�าเปนตองถผาไปมานานเกนควร หรอแรงเกนไป ซงอาจท�าใหมจดเลอดออกใตผวหนง

ไดเนองจากผปวยมเสนเลอดเปราะแตกงายอยแลว การใชน�าเยนเชดตวจะท�าใหเลอดหดตว รางกาย

ไมสามารถระบายความรอนออกไปไดและน�าเยนจะท�าใหผปวยหนาวสนได

16.ถาม : ตองอยโรงพยาบาลนานกวน ?

ตอบ : ผปวยสวนใหญจะอยโรงพยาบาลเฉลย 3-4 วน ถาไมมภาวะแทรกซอน แตอาจนานกวานถา

รบผปวยอยในโรงพยาบาลตงแตระยะแรกทมไขสง (สวนใหญจะรบผปวยไวในโรงพยาบาลเมอผปวย

ก�าลงจะเขาสระยะวกฤตของโรค หรอผปวยทมภาวะแทรกซอน อาการรนแรงจะนอนโรงพยาบาลนาน

มากกวา 5-7 วน

17.ถาม : การนอนโรงพยาบาลจ�าเปนตองใหน�าเกลอทางเสนเลอดหรอไม ?

ตอบ : การใหน�าเกลอทางเสนเลอดจะใหเฉพาะทจ�าเปนเทานน สวนมากระยะทมไขสง ผปวยไมจ�าเปน

ตองไดน�าเกลอทางเสนเลอด ยกเวนผปวยทอาเจยนและมอาการขาดน�าอยางชดเจน ถาใหน�าเกลอโดย

ไมจ�าเปนในระยะน อาจมผลเสย ท�าใหผปวยมการตดเชอแทรกซอน หรอมภาวะน�าเกนไดงาย

ระยะทจ�าเปนตองใหน�าเกลอทางเสนเลอดคอระยะวกฤตทมกตรงกบเวลาทไขเรมลด ถาผปวย

ไมสามารถดมน�าเกลอแรหรอรบประทานอาหารไดตามความตองการและมการรวของน�าเหลองออกไป

นอกเสนเลอดมาก ผปวยทกรายสภาพการรวของน�าเหลองแตละคนจะไมเทากน ผปวยทมการรวมาก

จนมความเขมขนของเลอดสงตองใหน�าเกลอในอตราทเรวกวาผปวยทมความเขมขนของเลอดต�ากวา