ԷԼԵԿՏՐԱՄԱԳՆԻՍՆԵՐ ԵՒ ԵՐԿՐԻ ՄԱԳՆԻՍԱԿԱՆ

ԴԱՇՏԸ։ ԿՈՂՄՆԱՑՈՒՅՑ

ԷԼԵԿՏՐԱՄԱԳՆԻՍ• Երկաթե միջուկով կոճն կոչվում է Էլեկտրամագնիս։

Էլեկտրամագնիս ունենուն է ավելի մեծ գործադրություն։ էլեկտրամագնիսները հաստատուն մագնիսների համեմատությամբ ավելի հզոր են։ Այդ էլեկտրամագնիսը կարելի միացնելով, և անջատելով հոսանքը: էլեկտրամագնիսի մագնիսական դաշտը կարելի հեշտությամբ փոփոխել։

• Էլեկտրամագնիսական կարողանում են ձևերի, չաձերի, և պարունակել՝ մի քանի կոճ։ Էլեկտրամագնիսները օգտագործում են մետաղամշակման գործարաններում մետաղի ջարդոնը տեղափոխելու դիտավորություն։

ԿՈՂՄՆԱՑՈՒՅՑ • Կողմնացույց արդեն նրա աշխատում է սլաքը։ Կողմնացույց

միշտ ցույց է տալիս դեպի հյուսիս ուղղություն։ Այդ կողմնացույց ցուցնակի վրա հորիզոնի կողմերը նշել N հյուսիս, S հարավ, W արևմուտք, E արևելք տառերով։ Կողմնացույց կարող է պտտվելով, որ ցուցնակի հյուսիսային բևեռ կետը համընկի սլաքի հյուսիսային բևեռ, որոշում են հորիզոնի կողմերը վայրում են։ Կողմնացույց այդ բևեռները մեկը, որ ցույց է տալիս աշխարհագրական հյուսիսը կոչվում է հյուսիսային բևեռ N, հակադիրը հարավային բևեռ S։

• Կողմնացույցը Չինաստանում ստեղծել են Ք. Ա․ Iդ.: Կողմանացույցը հայտնագործվել է մոտ 2000 տարի առաջ Չինաստանում և կոչվել է հարավի ցուցիչ: Դա մագնետիտից սարքած գդալ էր, որի ծանրության կենտրոնը փոսորակի ամենախոր կետում էր, ինչի շնորհիվ այն ազատ շարժվում էր։ Գդալը տախտակի վրա էր դրվում, ուր նշված էին աշխարհի կողմերը։ Սարքն սկզբնապես նոր կառույցի համար բարենպաստ տեղ գտնելու համար էր։ Xiդ. Վերջում Չինաստանում ծովային կողմնացույց ստեղծեցին։ Այն մետաքսե թելի կախված մագնիսացրած ասեղ էր։

ԵՐԿԻՐ ՄԱԳՆԻՍԱԿԱՆ ԴԱՇՏ• Մագնիսական դաշտը մատերիայի առանձնահատուկ տեսակ

է, որը տարբերվում է նյութից և իր շուրջը գոյություն ունեցող մագնիսացած մարմիններից: Մագնիսական դաշտ կարելի է հայտնաբերել փորձով, մագնիսական սլաք տեղադրելով, որի վրա մագնիսական դաշտի կողմից ազդող ուժը կպտտեցնի և կկողմնորոշի նրան: Մագնիսների, ինչպես նաև մագնիսի և երկաթի փոխազդեցությունը իրականցվում է մագնիսական դաշտի միջոցով: Հայտնի է, որ երկաթի կտորը միշտ ձգվում է մագնիսի կողմից՝ նշանակում է, որ մագնիսին մոտեցնելիս այն մագնիսանում է այնպես, որ մագնիսին մոտ մասում առաջանում է հակառակ բևեռը: Երկրգունդը հսկայական մագնիս է, այն ունի իր մագնիսական բևեռները, իր շուրջը ստեղծում է մագնիսական դաշտ և փոխազդում է մագնիսական սլաքի հետ:

• Երկրագնդի մագնիսական դաշտի գծերի ողղությամբ էլ դասավորվում է մագնիսական սլաքը տարածության տվյալ կետում: Քանի որ տարանուն մագնիսական բևեռներն իրար ձգում են, ուրեմն մագնիսական սլաքի հյուսային՝ N, բևեռը ուղղված կլինի դեպի Երկրի հարավային՝ S, մագնիսական բևեռ: Այս բևեռը գտնվում է Երկրագնդի հյուսիսում` աշխարհագրական հյուսիային բևեռ: Երկրագնդի հյուսիսային մագնիսական բևեռը` N-ը, գտնվում է նրա հարավային աշխարհագրական բևեռի մոտակայքում:

• Հսկայական է Երկրի մագնիսական դաշտի պաշտպանական դերը Երկրագնդի մթնոլորտի, նրա վրա գտնվող բուսական, կենդանական աշխարհի և մարդու համար: Երկիր վրա կան վայրեր, որտեղ մագնիսական սլաքի ուղղությունը չի համընկնում սպասված ուղղություն, կոչվում է մագնիսական շեղում։ Իսկ դրան զուգընթաց ժամանակ առ ժամանակ դիտվում են նաև մագնիսական դաշտի արագ փոփոխություններ, որ կոչվում է մագնիսական փոթորիկ։

• 1. Արեգակնային քամու ուղղություն• 2. Մագնիտոսֆերան• 4.Հյուսիսային պոչ բլիթ• 5. հարավային պոչ բլիթ• 3. Մագնիսչորտ

• Արեգակից դեպի Երկիր շարժվող մասնիկների՝ էլեկտրոնների և պրոտոնների հոսքը, հանդիպելով Երկրի մագնիսական դաշտին, փոխազդում է նրա հետ և արդյունքում հավաքվում է մագնիսական բևեռներում, առաջացնելով հյուսիափայլի կամ բևեռափայլիերևույթը: Հյուսիսափայլի երևույթն ավելի ինտենսիվ է դիտվում Արեգակի ակտիվացման ժամանակ, երբ մեծանում է լիցքավորված մասնիկների հոսքը:

• Այն փաստը, որ Երկիր մագնիսական, և աշխարհագրական բևեռները ճշգրտորեն չեն համընկնում հայտնի էր դեռևս Կոլումբոսին։ Ահա թե ինչ է գրում նա Իսպանիայի թագավորին, և թագուհուն ուղղված իր նամակում. «Երբ իմ նավը լողալով հեռացավ Իսպանիայի ափերից, և ես Ազորյան կղզիներից հարյուր լիգ անցա դեպի արևելք երկար ժամանակ դեպի հյուսիս-հարավ ցույց տվող կողմնացույցի սլաքը հանկարծ մեկ քառորդի չափ շեղվեց հյուսիս-արևմուտք և այլևս չփոխեց իր ուղղությունը…»։

• Կողմնացույցի սլաքը այդպիսի տարօրինակ վարքը նավաստիներին խուճապահար է անում։ Նրանք կարծում էին, թե կողմնացույցի սլաքը միշտ պետք է ուղղված լինի դեպի Բևեռային աստղը, այսինքն՝ միշտ պետք է ցույց տա ճիշտ հյուսիսային ուղղությունը։ Այդպես էր կարծում նաև Քրիստափոր Կոլումբոսը։ Սակայն նա կանխում է նավաստիների խռովությունը, որոնք պահանջում էին վերադառնալ, և շարունակում ճանապարհորդությունը։ Հակառակ դեպքում Ամերիկայի հայտնագործումը կհետաձգվեր անորոշ ժամանակով։ 

Վերջ