1

Φορέας Ανάπτυξης Ανθρώπινου & Κοινωνικού Κεφαλαίου

Μιλώντας για την Αυτοκτονία

Ο δ η γ ί ε ς γ ι α

δ η μ ο σ ι ο γ ρ ά φ ο υ ς

& ε ρ γ α ζ ό μ ε ν ο υ ς

σ τ α Μ Μ Ε

Ελένη Η. Μπεκιάρη Κυριάκος Β. Κατσαδώρος

2

3

Πρόλογος

Η «ΚΛΙΜΑΚΑ» είναι ένας Μ.Κ.Ο. που δραστηριοποιεί-ται στην παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας και στην υλοποί-ηση προγραμμάτων κοινωνικής ενσωμάτωσης αποκλεισμέ-νων πληθυσμών τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Οι δράσεις της «ΚΛΙΜΑΚΑ» απευθύνονται σε ανθρώπους και πληθυσμιακές ομάδες που στερούνται βασικών αγαθών και βιώνουν τα προβλήματα του κοινωνικού αποκλεισμού: άτομα με προβλήματα ψυχικής υγείας, άτομα με πολιτισμι-κές ιδιαιτερότητες, άστεγοι, ανήλικοι παραβάτες και αποφυ-λακισμένοι, διακινούμενες γυναίκες, πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο, θύματα κακοποίησης, θύματα πολέμων και φυσικών καταστροφών, άτομα με σοβαρά κοινωνικά προβλήματα κ.α.

Παράλληλα προσφέρει ευκαιρίες επιμόρφωσης και δυ-

νατότητα πρακτικής άσκησης σε επαγγελματίες και φοιτητές της ψυχικής υγείας και των κοινωνικών επιστημών στην Ελ-λάδα και στο εξωτερικό. Δημιουργεί ερευνητικά πρωτόκολλα και επιστημονικές εργασίες με θέματα που αφορούν τις ομά-δες στόχου. Αναπτύσσει δίκτυα και συνεργασίες με φορείς της πολιτείας και φορείς με συναφείς στόχους και δράσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.

Το ανθρώπινο δυναμικό του φορέα αριθμεί 160 άτομα εκ των οποίων το 95% είναι γυναίκες και σε ποσοστό περίπου 20% είναι άτομα από κοινωνικά αποκλεισμένες ομάδες. Στο πλαί-σιο υλοποίησης των στόχων της η «ΚΛΙΜΑΚΑ» πραγματο-ποιεί καινοτόμες δράσεις και εφαρμόζει πρωτοποριακά προ-γράμματα. Το 2001 εγκαινίασε το πρώτο πρόγραμμα τηλεψυ-χιατρικής στην Ελλάδα το οποίο εφάρμοσε και σε χώρες του εξωτερικού (Αφγανιστάν, Ιράκ).

4

Ο φορέας εφαρμόζει την τηλεδιάσκεψη για την παροχή εκπαιδευτικού έργου (τηλ-εκπαίδευση) και στην καθημερινή λειτουργία των δομών του (τηλεδιοίκηση, ομάδες προσωπι-κού, εποπτεία κλπ.).

Η «ΚΛΙΜΑΚΑ», παρέχοντας υπηρεσίες ψυχικής υγείας

στην κοινότητα, έχει αντιμετωπίσει επανειλημμένα περιπτώ-σεις αυτοκτονιών στην Αθήνα και την περιφέρεια. Λόγω της συχνότητας και της σοβαρότητας του προβλήματος, ο φορέας ξεκίνησε μια προσπάθεια ενημέρωσης, ευαισθητοποίησης και παρέμβασης. Στο πλαίσιο αυτής της προσπάθειας λειτουργεί Γραμμή Παρέμβασης για την Αυτοκτονία, με την υποστήριξη του Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης και με το νούμερο 801 801 99 99.

Επιπλέον, η ψυχιατρική υπηρεσία του φορέα προχώρησε στη συγγραφή οδηγών που απευθύνονται σε ειδικές επαγγελ-ματικές ομάδες που μπορούν να παίξουν ενεργό ρόλο στην πρόληψη της αυτοκτονίας.

Αυτός ο Οδηγός απευθύνεται στους δημοσιογράφους και

τους εργαζόμενους στα ΜΜΕ. Άλλοι οδηγοί που έχουν εκδοθεί έως τώρα είναι:

1. Οδηγός για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας του Παιδιού και του Εφήβου (απευθύνεται σε γονείς και εκπαιδευτι-κούς Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης)

2. Οδηγός για την Αναγνώριση του Αυτοκαταστροφικού

Ασθενή (απευθύνεται στους εργαζόμενους στην Πρωτο-βάθμια Φροντίδα Υγείας)

5

3. Οδηγός για την Αναγνώριση του Αυτοκαταστροφικού Κρατούμενου (απευθύνεται στους εργαζόμενους στα καταστήματα κράτησης) 4. Οδηγός για την Αναγνώριση της Κακοποίησης της Γυ- ναίκας (απευθύνεται σε γιατρούς και άλλους επαγγελ- ματίες υγείας)

6

Περιεχόμενα

1. Εισαγωγή σελ. 7-11 2. Ο στόχος του οδηγού σελ. 13 3. Οδηγίες για δημοσιογράφους : τι να μην κάνουμε σελ. 15-18 τι να κάνουμε σελ. 19-20 4. Μύθοι και Αλήθειες για την Ψυχική Ασθένεια και την Αυτοκτονία σελ. 21-23 5. Προειδοποιητικά Σημάδια σελ. 25 Παράρτημα: Γραμμή Παρέμβασης για την Αυτοκτονία σελ. 27 Βιβλιογραφία σελ. 28-29

7

Εισαγωγή

Η αυτοκτονία είναι ένα σοβαρό και αρκετά συχνό πρό-βλημα που μας αφορά όλους. Γνωρίζετε ότι…. • Περίπου ένα εκατομμύριο άνθρωποι αυτοκτονούν κάθε χρόνο σε όλο τον κόσμο ενώ οι απόπειρες είναι δέκα με είκοσι φορές περισσότερες.. Σύμφωνα με στοιχεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας για το 2007, 328 άτομα πέθαναν λόγω αυτοκτονίας στη χώρα μας, από τα οποία τα 268 ήταν άντρες.

Αυτοκτονίες26860

268

60

Αυτοκτονίες το 2007

Άντρες

Γυναίκες

8

• Την ίδια χρονιά, ο αριθμός των αυτοκτονιών ήταν 2 με 3 φορές μεγαλύτερος από τον αριθμό των ανθρω-ποκτονιών που πραγματοποιήθηκαν στη χώρα μας.

• Οι περισσότερες αυτοκτονίες πραγματοποιήθηκαν

στην Αττική (89 αυτοκτονίες) με δεύτερη κατά σειρά την Κεντρική Μακεδονία (53 αυτοκτονίες), ενώ και στις δύο περιπτώσεις τα πρωτεία κρατούσαν οι άντρες (69 και 43 από τους αυτόχειρες της Αττικής και της Κεντρικής Μακεδονίας αντίστοιχα).

Η αναλυτική κατανομή των αυτοκτονιών στην Ελλά- δα για το 2007, ανά τόπο κατοικίας και ηλικία, απει - κονίζεται στα παρακάτω διαγράμματα.

101

29

268

60

0

50

100

150

200

250

300

Ανθρωποκτονία Αυτοκτονία

Άντρας

Γυναίκα

9

21

53

12

23

13 12

0

10

20

30

40

50

60

Αυτοκτονίες στην Ελλάδα το 2007

21 1722

89

9 5

28

30102030405060708090

100

Αυτοκτονίες στην Ελλάδα το 2007

10

382334 323

375353

400 402

328

0

50

100

150

200

250

300

350

400

450

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007

Αυτοκτονίες στην Ελλάδα τα έτη 2000‐2007

1

9

15

36

23 22

39

31

29 23

19 18

27

14

1111

Κατανομή αυτοκτονιών ανά ηλικία το 2007

11

• Εκτιμάται ότι στην πραγματικότητα οι αυτοκτονίες είναι περισσότερες. Ο θάνατος λόγω αυτοκτονίας συχνά αποδίδεται σε άλλη αιτία, ιδίως όταν είναι δύσκολο να εξακριβωθεί αν υπήρχε ή όχι πρόθεση αυτοκαταστροφής (π.χ. σε περίπτωση πνιγμού, πτώσης κλπ). Σε αυτές τις περιπτώσεις οι αυτοκτονίες μπορεί να καταγραφούν ως ατυχήματα ή δηλητηριάσεις, αφενός λόγω της αμφιβολίας σχετικά με τις συνθήκες του θανάτου, αφετέρου λόγω του στίγματος που συνοδεύει τόσο τον αυτόχειρα όσο και την οικογένειά του.

• Δεν υπάρχουν επίσημα αρχεία για τις μη θανατηφόρες αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές. Σύμφωνα με τον Π.Ο.Υ., μόνο το 25% των ανθρώπων που αποπειρώνται να αυτοκτονήσουν αναζητούν ιατρική βοήθεια μετά την απόπειρα, με αποτέλεσμα αφενός οι περισσότερες απόπει-ρες να μην καταγράφονται, αφετέρου εκείνοι που τις πραγματοποίησαν να μη λαμβάνουν τη βοήθεια που έχουν ανάγκη.

• Η αυτοκτονία είναι ένα σύνθετο φαινόμενο που απο-δίδεται σε περισσότερους από έναν παράγοντες (έχουν ενοχοποιηθεί βιολογικοί, γενετικοί, ψυχολογικοί και περι-βαλλοντικοί παράγοντες). Ωστόσο στις περισσότερες πε-ριπτώσεις η αυτοκαταστροφική συμπεριφορά υποκρύπτει κάποια ψυχική διαταραχή. Πάνω από 90% των ανθρώπων που αυτοκτονούν έχουν κάποια ψυχική πάθηση που στις περισσότερες περιπτώσεις δεν έχει διαγνωστεί, συνήθως κατάθλιψη ή κάποια άλλη διαταραχή του συναισθήματος. Άλλες ψυχικές παθήσεις που αυξάνουν τον κίνδυνο αυτο-κτονίας είναι η σχιζοφρένεια, η εξάρτηση από το αλκοόλ και άλλες ουσίες, οι διαταραχές προσωπικότητας κλπ.

12

13

Ο στόχος του οδηγού Στόχος του Οδηγού είναι να ευαισθητοποιήσει τους εργαζόμενους στα ΜΜΕ σχετικά με το πρόβλημα της αυτο-κτονίας και να τους ενημερώσει για τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να δημοσιοποιούν σχετικά θέματα. Η επιρροή των ΜΜΕ μπορεί να είναι τόσο θετική όσο και αρνητική, ανάλογα με τον τρόπο που επιλέγουν να πα-ρουσιάσουν ένα θάνατο λόγω αυτοκτονίας. H δημοσιοποίηση μιας αυτοκτονίας δημιουργεί τον κίνδυνο να επηρεαστούν αρνητικά ευάλωτα άτομα και να οδηγηθούν σε μιμητικές συμπεριφορές. Μετά τη δημοσιο-ποίηση μιας αυτοκτονίας από τα ΜΜΕ, έχει αναφερθεί διε-θνώς αύξηση τόσο του αριθμού των αυτοκτονιών όσο και της χρήσης της ίδιας μεθόδου με τον αυτόχειρα. Φαίνεται ότι παίζει ρόλο τόσο ο τρόπος όσο και η διάρκεια προβολής του θέματος. Στον αντίποδα, τα ΜΜΕ μπορούν να συμβάλλουν στην πρόληψη του φαινομένου, ενημερώνοντας το κοινό για τις ψυχικές παθήσεις που οδηγούν στην αυτοκτονία, για τις διαθέσιμες θεραπείες, για τις υπηρεσίες που μπορούν να απευθυνθούν κλπ. Παρακάτω αναφέρουμε κάποιους ασφαλείς τρόπους για να δημοσιοποιηθεί μια αυτοκτονία.

14

15

Οδηγίες για τους δημοσιογράφους Τι να μην κάνουμε • Να μην κάνουμε αναλυτικές περιγραφές της αυτοκτονί-ας, δίνοντας λεπτομέρειες του τρόπου που έγινε η απόπει-ρα. Οι λεπτομερείς περιγραφές αυξάνουν τον κίνδυνο να ταυτιστεί με τον αυτόχειρα ένα ευάλωτο άτομο και να προ-σπαθήσει να αυτοκτονήσει. Παράλληλα παρέχουν στοιχεία που μπορεί να χρησιμεύσουν σαν οδηγίες για τη χρήση της συγκεκριμένης μεθόδου (π.χ. θανατηφόρα δόση μιας φαρ-μακευτικής ουσίας, σημείο από το οποίο η πτώση μπορεί να αποβεί θανατηφόρα. Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να δί-νουμε τέτοιες πληροφορίες)

• Να μη δημοσιεύουμε φωτογραφίες ή video του θύμα-τος, αν δεν έχουμε εξασφαλίσει τη συγκατάθεση των οικεί-ων του και της αστυνομίας. Να μη δημοσιεύουμε φωτογρα-φίες ή video της τοποθεσίας που πραγματοποιήθηκε η αυ-τοκτονία, ειδικά αν δίνουν ξεκάθαρα στοιχεία για τον τρόπο που έγινε η απόπειρα.

• Να μη δημοσιεύουμε σημείωμα αυτοκτονίας που μπο- ρεί να έχει αφήσει το θύμα • Να μην εξιδανικεύουμε το θύμα και να μην παρουσιά-σουμε την αυτοκτονία σαν μια ηρωική ή ρομαντική πράξη. Αυξάνει ο κίνδυνος να ταυτιστούν ευάλωτα άτομα με τον αυτόχειρα, ιδίως έφηβοι και νέοι ενήλικες

• Να μην παρουσιάσουμε την αυτοκτονία ενός γνωστού ή δημοφιλούς προσώπου με υπερβολικό ή ελκυστικό τρόπο. Αυτό είναι πολύ εύκολο να συμβεί όταν παρουσιάζουμε το θέμα με έναν «κινηματογραφικό» τρόπο που προσδίδει αί-γλη τόσο στον αυτόχειρα όσο και στην πράξη.

16

• Να μην προβάλλουμε εικόνες ή να δημοσιεύσουμε δη-λώσεις συγγενών και φίλων που εγκωμιάζουν τον αυτό-χειρα ή που εκδηλώνουν έντονες συναισθηματικές αντι-δράσεις (κλαίνε, φωνάζουν κλπ), γιατί με τον τρόπο αυτό εξιδανικεύουμε τον αυτόχειρα. Επιπλέον προβάλλουμε την αυτοκτονία ως ένα τρόπο να τραβήξει κάποιος την προσοχή των οικείων του ή να τους εκδικηθεί.

• Να μην υπεραπλουστεύσουμε τα αίτια της αυτοκτονί-ας. Η αυτοκτονία είναι ένα σύνθετο φαινόμενο και σχεδόν ποτέ δεν έχει μία μόνο αιτία. Επιπλέον, αν και συνήθως ο άνθρωπος που αυτοκτονεί έχει ζήσει κάποια τραυματικά γεγονότα, στις περισσότερες περιπτώσεις προϋπάρχει κά-ποια ψυχική πάθηση που μειώνει την ικανότητά του να αντιμετωπίσει τις δυσκολίες της ζωής. Ακόμα και η οικο-γένειά του ή οι φίλοι του μπορεί να μην έχουν καταλάβει ότι αντιμετώπιζε προβλήματα ψυχικής υγείας. Για το λό-γο αυτό είναι παρακινδυνευμένο να πούμε ότι ένας άνθρωπος αυτοκτόνησε επειδή είχε μια ερωτική απογοή-τευση ή μια επαγγελματική αποτυχία κ.ο.κ. Σε καμία πε-ρίπτωση δεν πρέπει να αποδίδουμε ευθύνες στον ερωτικό σύντροφο, την οικογένεια, τους εργοδότες ή άλλα πρόσω-πα του περιβάλλοντος του θύματος.

• Να μην παρουσιάσουμε την αυτοκτονία ως μια πράξη ανεξήγητη για τους «φυσιολογικούς» ανθρώπους που τα καταφέρνουν στη ζωή τους. Αυτό μπορεί να κάνει τους ανθρώπους που σκέφτονται να αυτοκτονήσουν να αι-σθανθούν αποκομμένοι από τους υπόλοιπους «υγιείς» αν-θρώπους και να εντείνει την επιθυμία τους να πεθάνουν.

• Να μην παρουσιάσουμε την αυτοκτονία ως λύση ή ως τρόπο αντιμετώπισης προβλημάτων.

17

• Να μην παρουσιάσουμε την αυτοκτονία ως μια ανα-πόφευκτη πράξη ή ως τη μοναδική επιλογή. Η αυτοκτονία είναι η ακραία πράξη ενός ανθρώπου που νιώθει ότι βρί-σκεται σε αδιέξοδο και είναι ανήμπορος να αντιμετωπίσει τις δυσκολίες της ζωής του. Αυτό ωστόσο δε σημαίνει ότι δεν μπορούσε να αποφευχθεί: είναι καλό να γίνεται σαφές ότι υπήρχαν άλλες επιλογές αλλά δεν τις επέλεξε. Επίσης να επισημαίνεται ότι η μελαγχολική διάθεση, η αίσθηση ότι βρισκόμαστε σε αδιέξοδο και η επιθυμία για θάνατο συνήθως είναι το αποτέλεσμα ψυχικής πάθησης, όπως η κατάθλιψη. Αυτά τα συμπτώματα υποχωρούν όταν η κα-τάθλιψη αντιμετωπιστεί.

• Να μην υπερβάλλουμε όσον αφορά τη συχνότητα των αυτοκτονιών, π.χ. μιλώντας για «επιδημία» αυτοκτονιών ή για «μάστιγα». Είναι προτιμότερο να αναφερθούμε σε αύξηση του αριθμού των αυτοκτονιών, σε περίπτωση που όντως υπάρχει. Αξιόπιστα στοιχεία για το φαινόμενο της αυτοκτονίας και για τη συχνότητά του μπορούμε να βρού-με στα site:

⇒ Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας www.who.int ⇒ International Association for Suicide Prevention www.iasp.info/ ⇒ Εθνική Στατιστική Υπηρεσία www.statistics.gr ⇒ Κλίμακα www.klimaka.org.gr

18

• Να μη χρησιμοποιούμε τις εκφράσεις:

⇒ «διέπραξε αυτοκτονία», που παραπέμπει σε μια εγκληματική πράξη

⇒ «επιτυχημένη» απόπειρα, που προσδίδει θετική

χροιά στη θανατηφόρα έκβαση της απόπειρας. Για αντίστοιχους λόγους, πρέπει να αποφεύγεται και η έκφραση «αποτυχημένη» απόπειρα. Αντί να αναφερθούμε σε επιτυχημένη ή αποτυχημένη απόπειρα είναι προτιμότερο να μιλήσουμε για θάνατο λόγω αυτοκτονίας και για μη θανατη-φόρα απόπειρα αντίστοιχα.

⇒ «επαγγελματική αυτοκτονία», «πολιτική αυτο-

κτονία» και άλλες εκφράσεις που εξοικειώνουν το κοινό με την έννοια της αυτοκτονίας.

19

Τι να κάνουμε • Να δημοσιεύσουμε ή να προβάλλουμε το συγκεκριμέ-νο θέμα για το μικρότερο δυνατό χρονικό διάστημα. Οι μιμητικές συμπεριφορές σχετίζονται με τη συχνότητα και τη διάρκεια προβολής του θέματος από τα ΜΜΕ.

• Να εκμεταλλευτούμε την περίσταση για να ενημερώ-σουμε το κοινό σχετικά με το πρόβλημα της αυτοκτονίας. Κάθε αναφορά σε θάνατο λόγω αυτοκτονίας πρέπει να συνοδεύεται από παροχή πληροφοριών σχετικά με:

⇒ τις ψυχικές διαταραχές που οδηγούν στην

αυτοκτονία ⇒ τις διαθέσιμες θεραπείες που υπάρχουν ⇒ τις υπηρεσίες ψυχικής υγείας που μπορεί να

απευθυνθεί κάποιος που σκέφτεται να κάνει κακό στον εαυτό του (π.χ. Γραμμή Παρέμ-βασης για την Αυτοκτονία, 801 801 99 99)

⇒ τα «προειδοποιητικά σημάδια» στη συμπερι-φορά ενός ατόμου που σκέφτεται να κάνει κακό στον εαυτό του (αναφέρονται παρακά-τω, σελ. 25). Αν αντιληφθούμε ότι κάποιος δικός μας άνθρωπος εμφανίζει αυτά τα σημά-δια πρέπει να απευθυνθούμε άμεσα σε ειδικό ψυχικής υγείας

• Να αναφερθούμε στις σοβαρές επιπτώσεις που μπορεί να έχει για την υγεία μια μη θανατηφόρα απόπειρα (σοβαρές αναπηρίες που σε πολλές περιπτώσεις δεν απο-καθίστανται)

20

• Να δημοσιεύσουμε την είδηση στις εσωτερικές σελί-δες μιας εφημερίδας και όχι στην πρώτη σελίδα. Η είδηση μιας αυτοκτονίας πρέπει να τοποθετείται στο κάτω μέρος της σελίδας χωρίς να αναγράφεται η λέξη «αυτοκτονία» στην επικεφαλίδα του άρθρου. Αντίστοιχα, δεν πρέπει να παρουσιάσουμε την είδηση ως πρώτο θέμα ενός ραδιο-φωνικού ή τηλεοπτικού δελτίου ειδήσεων.

• Την περίοδο μετά το συμβάν, να αποφύγουμε να πά-ρουμε συνέντευξη από κάποιο συγγενή ή φίλο του θύμα-τος. Οι άνθρωποι που έχασαν κάποιο οικείο πρόσωπο λό-γω αυτοκτονίας (συγγενή, φίλο κλπ), διατρέχουν και οι ίδιοι αυξημένο κίνδυνο αυτοκτονίας. Την περίοδο αμέσως μετά το θάνατο μπορεί να δυσκολεύονται να καταλάβουν τι συνέβη, ποια ήταν τα κίνητρα του αυτόχειρα, μπορεί να αισθάνονται απόγνωση, θυμό ή ενοχές. Μπορεί να κατα-λογίζουν ευθύνες σε κάποιον γι αυτό που συνέβη (κάποιο μέλος της οικογένειας, το σύντροφο, τον εργοδότη κλπ). Μπορεί επίσης να αρνούνται ότι ο αυτόχειρας αντιμετώ-πιζε προβλήματα ψυχικής υγείας ή ότι είχε δώσει προει-δοποιητικά σημάδια.

• Να αναφερθούμε στο στίγμα της ψυχικής νόσου, το φόβο και την προκατάληψη με τον οποίο η κοινωνία μας αντιμετωπίζει τους ψυχικά πάσχοντες. Πολλοί άνθρωποι που αντιμετωπίζουν προβλήματα ψυχικής υγείας διστά-ζουν να απευθυνθούν σε ψυχίατρο ή ψυχολόγο επειδή φοβούνται τον κοινωνικό στιγματισμό. Η σωστή ενημέ-ρωση σχετικά με τις ψυχικές παθήσεις μπορεί να δράσει αποστιγματιστικά. Παρακάτω αναφέρονται μερικοί από τους πιο διαδεδομένους «μύθους» σχετικά με τις ψυχικές ασθένειες και την αυτοκτονία

21

«Μύθοι» και «Αλήθειες» για την ψυχική ασθένεια και την αυτοκτονία

Μύθος: «Η ψυχική ασθένεια είναι μια τιμωρία για τις α-μαρτίες του ατόμου ή των γονιών του» Αλήθεια: Η ψυχική ασθένεια είναι μια ασθένεια όπως όλες οι άλλες. Η αιτιολογία είναι πολυπαραγοντική (ενοχοποιούνται γενετικοί, βιολογικοί, ψυχολογικοί και πε-ριβαλλοντικοί παράγοντες) και δεν έχει να κάνει με μεταφυ-σικά, θρησκευτικά ή άλλα θέματα.

Μύθος: «O ψυχικά άρρωστος φταίει για την αρρώστια του επειδή δεν έχει αρκετή θέληση ή επειδή είναι πεισμα-τάρης ή τεμπέλης» Αλήθεια: Πολλοί άνθρωποι που αντιμετωπίζουν προβλήμα-τα ψυχικής υγείας δεν μπορούν να λειτουργήσουν αποτελε-σματικά εξαιτίας της ασθένειάς τους, με αποτέλεσμα να α-φήνουν την εργασία τους. Ωστόσο δεν ευθύνονται για την αρρώστια τους ούτε μπορούν από μόνοι τους να γίνουν κα-λά, χωρίς την κατάλληλη θεραπεία.

Μύθος: «Οι σχιζοφρενείς είναι βίαιοι ή εγκληματίες» Αλήθεια: Οι περισσότεροι σχιζοφρενείς είναι αποσυρμένοι και αποφεύγουν τις επαφές με τους άλλους ανθρώπους. Σε λίγες περιπτώσεις μπορεί να γίνουν επιθετικοί, ειδικά όταν δεν παίρνουν τα φάρμακά τους και όταν κάνουν χρήση αλ-κοόλ ή άλλων ουσιών.

22

Μύθος: «Με το πέρασμα του χρόνου η ψυχική ασθένεια μπορεί να γίνει καλά χωρίς θεραπεία» Αλήθεια: Αντίθετα, όσο η ψυχική ασθένεια δεν αντιμετωπίζε-ται με την κατάλληλη θεραπεία, τόσο επιδεινώνεται η κατά-σταση του ασθενή. Για το λόγο αυτό θα πρέπει να αναζητού-με άμεσα βοήθεια όταν αντιληφθούμε ότι κάποιο αγαπημένο μας πρόσωπο εμφανίζει κάποιο πρόβλημα ψυχικής υγείας. Μύθος: «Οι ψυχικές παθήσεις είναι ανίατες. Όταν κάποιος αρρωστήσει δεν υπάρχει τίποτα που να μπορεί να κάνει γι’ αυτό» Αλήθεια: Σήμερα υπάρχουν αποτελεσματικές θεραπείες για τις ψυχικές παθήσεις (φαρμακευτικές θεραπείες, ψυχοθερα-πείες κλπ). Ακόμα και στις περιπτώσεις που η πάθηση δεν μπορεί να θεραπευτεί ριζικά (π.χ. στην περίπτωση της σχιζο-φρένειας), η κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή μπορεί να οδη-γήσει σε μεγάλη ύφεση των συμπτωμάτων, επιτρέποντας στο άτομο να ζει φυσιολογικά. Μύθος: «Τα ψυχιατρικά φάρμακα αλλάζουν την προσωπι-κότητα και κάνουν το άτομο άβουλο» Αλήθεια: Τα ψυχιατρικά φάρμακα δεν επηρεάζουν την προ-σωπικότητα. Δρουν βελτιώνοντας τα συμπτώματα της ψυχι-κής πάθησης για την οποία χορηγούνται (π.χ. τα φάρμακα για τη θεραπεία της σχιζοφρένειας βοηθούν τον άνθρωπο να σκέ-φτεται καθαρά και να συμπεριφέρεται φυσιολογικά). Μύθος: «Τα ψυχιατρικά φάρμακα είναι εθιστικά. Όποιος ξεκινήσει να τα παίρνει δεν μπορεί να τα σταματήσει»

23

Αλήθεια: Τα περισσότερα ψυχιατρικά φάρμακα δεν είναι εθι-στικά. Μόνο κάποια αγχολυτικά και υπνωτικά φάρμακα μπο-ρούν να προκαλέσουν εθισμό. Όλα τα ψυχιατρικά φάρμακα πρέπει να λαμβάνονται για το χρονικό διάστημα και σύμφωνα με τις οδηγίες που δίνει ο γιατρός που τα χορηγεί. Μύθος: «Οι άνθρωποι που λένε ότι θα αυτοκτονήσουν δεν πρόκειται ποτέ να το κάνουν» Αλήθεια: Πολλοί άνθρωποι πιστεύουν ότι οι άνθρωποι που λένε ότι θα αυτοκτονήσουν δεν θέλουν πραγματικά να το κά-νουν, απλώς προσπαθούν να τραβήξουν την προσοχή των άλλων. Ακόμα κι αν κάποιος αυτοτραυματίζεται για να τρα-βήξει την προσοχή, δεν αποκλείεται να κάνει απόπειρα αυτο-κτονίας που μπορεί να είναι θανατηφόρα. Όταν κάποιος μιλά για το θάνατο και την αυτοκτονία πρέπει να αναζητούμε άμεσα ψυχιατρική βοήθεια. Μύθος: «Μιλώντας σε κάποιον για την αυτοκτονία μπορεί να τον ωθήσουμε να το κάνει» Αλήθεια: Δεν μπορούμε να δώσουμε σε κάποιον την ιδέα να αυτοκτονήσει απλώς και μόνο ρωτώντας τον αν σκέφτεται να το κάνει. Στην πραγματικότητα αν δεν ρωτήσουμε, δεν θα μπορέσουμε να καταλάβουμε αν όντως το σκέφτεται και να απευθυνθούμε εγκαίρως σε γιατρό. Μύθος: «Η αυτοκτονία είναι μια παρορμητική πράξη» Αλήθεια: Σε κάποιες περιπτώσεις, ειδικά στην εφηβεία, η αυ-τοκτονία είναι μια παρορμητική πράξη. Ωστόσο, πολλοί άνθρωποι που αυτοκτονούν έχουν προσχεδιάσει την πράξη τους. Το σχέδιο μπορεί να αφορά τον τόπο και τη χρονική στιγμή που θα γίνει η απόπειρα και τη μέθοδο που θα χρησι-μοποιηθεί. Η ύπαρξη σχεδίου αυξάνει τον κίνδυνο αυτοκτονί-ας.

24

25

«Προειδοποιητικά Σημάδια»

στη συμπεριφορά ενός ανθρώπου που σκέφτεται να αυτοκτονήσει

• Απόσυρση, απομόνωση • Δυσκολία στις σχέσεις με την οικογένεια και τους

φίλους • Απώλεια ενδιαφέροντος για δραστηριότητες που

πριν τον ευχαριστούσαν • Αλλαγή στη συμπεριφορά (απαισιοδοξία, ευερεθι-

στότητα, απάθεια ή οποιαδήποτε ξαφνική αλλαγή στη συμπεριφορά)

• Έντονη θλίψη, έντονη ανησυχία ή πανικός • Επαναλαμβανόμενη αναφορά στο θάνατο ή την

αυτοκτονία • Αλλαγή στις συνήθειες διατροφής ( αυξημένη

όρεξη ή αντίθετα μειωμένη όρεξη και απώλεια βάρους)

• Αλλαγή στις συνήθειες ύπνου (αϋπνία ή υπνηλία) • Αισθήματα ενοχής, ντροπής, αναξιότητας • Ξαφνική επιθυμία να τακτοποιηθούν προσωπικές

υποθέσεις (π.χ. γράψιμο διαθήκης)

26

27

Παράρτημα :

Γραμμή παρέμβασης για την αυτοκτονία 801 801 99 99

Η Γραμμή Παρέμβασης για την Αυτοκτονία είναι η μονα-

δική στην Ελλάδα Γραμμή Παρέμβασης και Υποστήριξης ανθρώπων που εκδηλώνουν αυτοκαταστροφικές συμπεριφο-ρές. Η Γραμμή λειτουργεί με την υποστήριξη του Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης.

Απευθύνεται σε όσους:

• σκέφτονται να αυτοκτονήσουν

• έχουν κάνει απόπειρα στο παρελθόν

• εκδηλώνουν οποιαδήποτε αυτοκαταστροφική συ-

μπεριφορά

• έχουν χάσει κάποιο δικό τους άνθρωπο λόγω αυτο-

κτονίας

• ανησυχούν για κάποιο δικό τους άνθρωπο

28

Βιβλιογραφία 1. Centers for Disease Control and Prevention, National

Institute of Mental Health, Office of the Surgeon Gen-eral, Substance Abuse and Mental Health Services Administration, American Foundation for Suicide Pre-vention, American Association of Suicidology, An-nenberg Public Policy Center, “Reporting on Suicide: Recommendations for the Media” , Update 2008

2. Department of Mental Health and Substance Abuse, World Health Organization, “Preventing Suicide: A Resource for Media Professionals”

3. Gould, M.S. , “Suicide and the Media”, Annals of the New York Academy of Sciences (2001); 232:200-224

4. Gould, M.S. et al., “Media Contagion and Suicide among the Young”, American Behavioral Scientist (2003); 46(9):1269-1284

5. Martin G., “Media Influence to Suicide: The Search for Solutions”, Articles of Suicide Research (1998); 4:51-66

6. Romer D. et al., “Are News Reports of Suicide Conta-gious? A Stringent Test in Six U.S. Cities” Journal of Communication 56 (2006) 253–270

7. Sudak H.S. et al., “The Media and Suicide” Academic Psychiatry (2005); 29:495–499

29

Χρήσιμες πληροφορίες αντλήθηκαν από: • Τη Γενική Γραμματεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρε-

σίας Ελλάδος και την Ιστοσελίδα της ΕΣΥΕ: www.statistics.gr

• Την Ιστοσελίδα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας: www.who.int

• Την ιστοσελίδα της «Κλίμακα»:

www.klimaka.org.gr

30

Φορέας Ανάπτυξης Ανθρώπινου και Κοινωνικού Κεφαλαίου

ΕΥΜΟΛΠΙ∆ΩΝ 30-32 , 11854 ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ: 210 3417160-3, FAX: 2103417164

e-mail:central@klimaka.org.gr www.klimaka.org.gr

31

Γραμμή Παρέμβασης για την Αυτοκτονία

801 801 99 99

Με την υποστήριξη του Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης

Η «ΚΛΙΜΑΚΑ» , στο πλαίσιο του Κέντρου Ημέρας που λειτουργεί, έχει ξεκινή-σει εδώ και δύο περίπου χρόνια μια προσπάθεια πρόληψης και αντιμετώπι-σης του προβλήματος της αυτοκτονίας. Η παρέμβαση της «ΚΛΙΜΑΚΑ» περι-λαμβάνει: • Λειτουργία Γραμμής Παρέμβασης για την Αυτοκτονία • Ψυχιατρική και ψυχολογική φροντίδα των αυτοκαταστροφικών ατόμων • Συγγραφή και διανομή Οδηγών σε επαγγελματικές ομάδες που μπο-

ρούν να παίξουν ειδικό ρόλο στην πρόληψη και αντιμετώπιση της αυ-τοκαταστροφικής συμπεριφοράς

• Σεμινάρια , ομιλίες, ημερίδες και άλλες δράσεις ενημέρωσης και ευαι-σθητοποίησης τόσο των επαγγελματιών της υγείας όσο και του ευρύτε-ρου κοινού

• Ερευνητικό έργο και επιστημονικές ανακοινώσεις σχετικά με την αυτο-κτονία και την αυτοκαταστροφική συμπεριφορά