Кино урлаг

Гүйсэтгэсэн: ХЗС- Цээнэ

Та алтан үеийнхээ киног хэр сайн мэдэх вэ?

Оршил

• XX зуунд монголчуудын уламжлалт уран сайхны соёлд бий болсон урлагийн нэг төрөл зүйл нь кино юм. Кино нь өнөө үед мэргэжлийн өндөр түвшинд хүрсэн хамгийн нөлөө бүхий урлаг болон хөгжив. Аливаа улс үндэсний бүтээсэн кино бол түүхийн хэдэн зууны үе болоод  тухайн цаг үеийн нийгмийн бодит амьдрал, хүмүүсийн соёл, ёс заншил, зан араншин зэргийг харуулах чухал баримт болон үлддэг.

• Харин дээр үед гарч байсан одоо ч бидний үзэх дуртай кинонууд орчин үеийн кинонуудаас юугаараа ялгарах, нийгэмд ямар өгөгдөл идеа өгсөн(өгч) байх, ямар нөхцөлд монголд кино урлаг хөгжсөн гэх мэт асуудлын дагуу энэхүү бие даалтыг хийсэн болно.

Зорилго

Алтан үеийн гэгдэх Монголын сайхан кинонуудыг техник технологийн эрин гэгдэх орчин үеийн кинонуудын нарийн утга зангилааг харьцуулан ялгах

Монголын алдартай кино бүтсэн түүхийг сөхөх

Кинонд тавигдах хүмүүсийн хандлагыг судлах

Кино хуучин монголд Монголын тухай ном хэвлэл,

худалдаачдын судалгаа шинжилгээ, ахмад хүмүүсийн мэдээ зангиас үзвэл, ХХ зууны арваад оны үеэс Монголд кино нэвтрэн ирсэн. 5,6 газар гарах болсон.

Үүний нэгэн жишээнээс дурдвал Нийслэл хүрээнээ VIII богд Жавзандамбын өргөөнд гардаг байсан байна. (Богдын шавь Цэвэгдорж)

Мөн өнөөгийн баянзүрх дүүргийн дэвсгэр нутаг болох нэгдсэн II эмнэлгийн орчимд Америк, Англи, Герман, мексик,Япон кино гардаг байсан гэлцэнэ.

Тухайн үед Оросын хорооны Биржа буудлын кино танхим их алдартай байсан. Одоогийн Сүхбаатар дүүргийн 23 дугаар тусгай дунд сургуулийн баруун урдханд байсан. (Современная Монголия 1915.23)

Монголчууд кино танхимд гарч байгаа кинонуудыг Илбэзон, Илбэ сүүдэр, Сүүдэр илбэ, сүүдэр зураг, сүүдэр зургийн наадам, цахилгаан сүүдрийн наадам, Цахилгаан гэрлийн наадам гэх мэт нэрлэдэг байжээ.

Нийслэл хүрээнд бас хятад иргэний суух төв ба мөн гудамж дахь Ший-Янзад кино гарч, 1919 онд Хятадын кино жүжигчин эмэгтэй ирж байсан тухай мэдээг кино найруулагч Ц.Зандраа өгүүлжээ.

Өөр нэг нь Сайн ноён ханы хөдөө өргөө юм. Одоогийн Өвөрхангай аймгийн Уянга сумын төвд байсан. Сайн ноён хан Намнансүрэн 1913 онд Орос оронд албан ёсны айлчлал хийх үедээ тэндээс кино аппарат ба зураг сэлтийг авч ирсэн тул түүний хөдөө өргөөнд баяр ёслолын зэрэг аль боломжтой үед кино гардаг байжээ.

Эл бүхнээс үзэхэд 1911-1921 онд Монгол оронд кино үзвэрийн зүйл аажмаар тархаж, аяндаа хэд хэдэн газар кино гарах болсон байна. Тэр үеийн Монголын эдийн засаг буурай, зам харилцаа хөгжөөгүй бөгөөд уудам өргөн нутагт хүн ам сийрэг мөн ч кино техникийн өөрийн чадал хүч мөхөсхөн, төр шашны хандлага зэрэг нь эрчимтэй дэлгэрэхэд саад болж байсан.

Шинэ Монгол Кино

• 1921 оноос эхлэн кино үүсэн хөгжих таатай нөхцөл бүрэлдсэн. Ардын төрөөс уг асуудлыг иж бүрнээр нь, тухайлбал кино үзвэр, кино уран бүтээл, үйлдвэрлэл 3ыг багц нэгдэлд нь авч үзэж , хөгжүүлэх арга замыг боловсруулан хэрэгжүүлжээ.

• 1923 онд “цахилгаан сүүдрийн сүүдрийн наадам” нь ард түмний сайжрах замд тустай тул энэхүү явдлыг эрхлэн явуулахыг оролдож хичээвэл зохино. (МАХН,их бага ТХ-ны бүгд хурлуудын тогтоол шийдвэр ) гэж киноны ач холдбогдлыг цохон үнэлжээ.

• Киног эрчимтэйдэлгэрүүлэхэд 30-40 онд орон даяар байгуулагдаж байсан улаан гэр, улаан булан, соёлын ордон,клуб гол үүрэг гүйцэтгэжээ.

• Дуртай сэдвээрээ хүссэн киногоо хийж ирлээ. Ардчилал гарснаар уран бүтээлчдэд олгосон зүйл нь эрх чөлөө. Энэ эрх чөлөөг зөв ашиглаж иргэдийг соён гэгээрүүлэх хэрэгтэй. Эрх чөлөөт нийгэмд хүн юу хүссэнээ хийж, бүтээж болж байна.

Дүгнэлт

Гадаадын олон ангит киног Монголчууд шимтэн үзсэнээр өсвөр үеийнхэн тухайн улсын соёлд нэрвэгдэж, үг яриа хувцаслалтаараа хүртэл хэт их даган дуурайх явдал ихсэж байгааг кино бүтээгчид шүүмжилдэг. Энэ ч утгаараа монгол залуусын сэтгэхүйд нөлөөлж байгаа гадны соёлыг таягдан хаяж, алтан үеийн Монгол кинонуудыг залуучуудад таниулан сурталчлах шаардлага урган гарч байгаа юм.

Ардчилсан нийгэмд амьдарч байгаа бидний хэн ч ямар ч төрлийн(нийгэмд буруу үлгэр дуурайлал бусад) киног хүссэн шийдлээрээ хийх нээлттэй боломжтой болсон. Тэр ч утгаараа маш олон кино өнөөдрийг хүртэл кино театрууд болон зурагт, олон нийтийн хэрэгсэлээр гарч байна.

Анхаарал хандуулсанд та бүхэнд баярлалаа

ОршилАюулгүй амар тайван амьдрахын нэгэн

нэрийдэл бол замын хөдөлгөөний аюулгүй байдал. Харин энэхүү томоохон чимээгүй тахал болсон замын хөдөлгөөний аюулт үзэгдэлд эх орны маань ирээдүй болсон хүүхдүүд маань их өртдөг. Тиймээс хүүхдийг багаас нь замын хөдөлгөөнд зөв оролцох дадлыг хэвшүүлэх, жолооч нар хүүхэд тээвэрлэсэн үедээ хурдаа хасах,хүүхэддээ хүүхдийн зориулалтын суудал, бүсийг тогтмол зүүлгэж байх нь зөв юм. Монгол Улсад Зам тээврийн ослын улмаас дунджаар өдөрт 1-2 хүн, сард 44 , жилд 530 хүн амь насаа алдаж байна.

Сэдвийн үндэслэл

• ЗТО -оос болж бэртэж гэмтсэн хүүхдүүдийн тоо гэхэд л жилд дунджаар 700 аас дээш хүүхэд. Жолоочийн буруутай үйлдлээс хүүхдийн амиа алдалтын тоо дийлэнх хувийг эзэлж байна.Энэ үзэгдэл нь нийгэмд маш тулгамдсан асуудал болоод байгаа. Тиймээс хүүхдүүдийн замын хөдөлгөөний мэдлэг, жолооч нарын жолоодох ур чадвар, жолоочын буруутай үйлдлээс болж хүүхдүүд маань хэр хохирсон бол ЗТО ийг багасгах, шийдвэрлэх арга юу бол гэх асуудлуудын талаар зайлшгүй судлах шаардлага байгааг сануулж байгаа юм.

Анхаарал хандуулсан та бүхэнд баярлалаа

ЗорилгоЗам тээврийн ослоос болж

хохирсон хүүхдүүдийн тоог гаргах, ямар шалтгааны улмаас хүүхдүүд ЗТО-д өртдөг вэ, ямар орчинд өссөн хүүхдүүд илүү өртөж байна, хүүхдүүдийн замын хөдөлгөөний тухай мэдлэг хангалттай юу, жолооч нарын хүүхдүүддээ анхаарах анхаарал хэр зэрэг вэ гэх зэргийг сайтар судалж тоон мэдээллийг шинжилж бодлогын зөвлөмж өгөх.

ЗорилтСүүлийн таван жилийн

статистик мэдээг нягтлан судлах

Эцэг эхчүүдээс хүүхдийн ЗТО-н талаарх мэдлэг,хандлагыг судлах(150-200)

Дүн шинжилгээндээ үндэслэн бодлогын шинжтэй зөвлөмж гаргах

Цуглуулсан судалгаа баримт мэдээллээ нэгтгэн дүгнэх

Хүрэх үр дүнЗТО-н шалтгааныг олж тогтоох ,

эцэг эхчүүдээс хүүхдийн ЗТО-н тал дээр ямар хандлагатай байдаг вэ гэх талаар сайтар судалж тогтоох мөн ЗТО-с урьдчилан сэргийлэх боломжит аргыг судлаж мэдэх, цуглуулсан мэдээлэлүүдээ нэгтгэн дүгнэх зэрэг үр дүнгүүдэд хүрэх юм.

Судлагдсан байдалМянганы Сорилын Сан- Эрүүл

Мэндийн Хөтөлбөр - Нийгмийн Эрүүл Мэндийн Хүрээлэнгээс гаргасан Монгол Улс Явган зорчигч, жолооч, замын цагдаа нарын Замын аюулгүй байдлын мэдлэг,хандлага, дадлын судалгааг 2010 онд явуулжээ.

Судалгааны аргаАсуулга,Анкетийн арга мөн бичиг

баримт судлах аргаар хийв.

Ерөнхий агуулга

• Замын хөдөлгөөнөөс үүссэн осол гэмтлийн талаарх баримт болон статистик

• Өөрийн хийсэн судалгаанаас• Хүүхдүүд зам тээврийн осолд өртөх үедээ

замын хөдөлгөөнд оролцож байсан хэлбэр• Осол гардаг шалтгааныг судлахад• Дүгнэлт

Замын хөдөлгөөнөөс үүссэн осол гэмтлийн талаарх баримт болон статистикДэлхийн хэмжээнд нас баралтын шалтгаанаар

11-р байрт зам тээврийн осол (ЗТО) орж байгаа бөгөөд нийт осол, гэмтлийн нас баралтын 23% эзэлж байна. Нийт ЗТО-ын 90% бага ба дунд орлоготой улс орнуудад гарч байна. Эдгээр орнуудад дэлхийн хүн амын 81% амьдардаг ч нийт авто машины 20% л байдаг. 10000 хүн амд ногдох осол, гэмтлийн шалтгаант нас баралт 1995 онд 6% , 2000 онд 7.6% , 2007 онд 11.7% болж тус тус нэмэгдсэн байна.2004 онд 10000 хүн амд ЗТО–ын 4802 тохиолдол бүртгэгдэж байсан бол 2008 онд 9129 болж бараг 2 дахин нэмэгдсэн байна.

Зам тээврийн ослын улмаас хохирсон хүмүүсийн замын хөдөлгөөнд оролцож байсан хэлбэр:

ЗТО-с болж нас барсан хүүхдүүдийн тоо

Зам тээврийн осолд өртөж гэмтсэн хүүхэд

Зам тээврийн осолд өртсөн хүүхдийн насны байдал

Хүүхдүүд хичээл тарах, цуглах үеийн цагуудад зам тээврийн осолд өртөх нь илүүтэй байна. Зам тээврийн осолд өртсөн хүүхдийн хүйсийн байдлаас үзэхэд 62.5 хувийг нь эрэгтэй, 37.5 хувийг нь эмэгтэй хүүхэд эзэлж байгаа нь эрэгтэй хүүхдүүд зам тээврийн осолд илүү өртөж байна. ХАЗ

Эцэг эхчүүд хүүхэдтэйгээ цуг явах хурд хэтрүүлэлтийн хандлагын судалгаа

Эцэг эхчүүдийн хүүхдээ зам тээврийн осол гэмтлээс сэргийлэх мэдлэг хандлагын судалгаа

• Эцэг эхчүүд хүүдэддээ зориулсан аюулгүйн суудлын бүсний хэрэглээний талаарх судалгаа

Хүүхдийн суудал,суудлын даруулга нь ослын үед хүүхэд болон зорчигчдын гэмтэл авах аюулыг багасгадаг гэдэгтэй санал нийлж буй байдал, хувиар

Та хүүхэддээ ЗХ-нд хэрхэн аюулгүй зөв оролцох талаар мэдээллийг өгдөг үү? гэх судалгаанд:

өгдөг 35%, заримдаа 40%, огт үгүй 25% байна.

Осол гардаг шалтгааныг судлахад

Мянганы сорилын сан- Нийгмийн Эрүүл Мэндийн Хөтөлбөр(2010) гаргасан судалгаагаар Жолооч нарын замын хөдөлгөөний дүрмийн мэдлэг маш хангалтгүй (72 хувь нь дунд, 15 хувь нь муу) байв.Жолооч нарын согтуурлын түвшин ямар байхад жолоо барихыг зөвшөөрдөг талаарх мэдлэг муу байна.

Нийслэлд гарц ховор зам:11-р сургуулиас баруун 4 замын хоорондГэр хорооллын бүх замуудХүүхдийн сургуулийн ойролцоох (28-р сургууль г.м)

Шигтгээ-1

• Жолооч нар хүүхдүүдийн замын хөдөлгөөнд оролцож буй байдлыг хэлэхдээ: Ихэнхидээ гэр хорооллын хүүхдүүд замын урдуур гэнэт гүйх, харгалзах хүнгүйгээр явах, гарцгүй газраар зам хөндлөн гарах гэх мэт хариултуудыг хэлсэн байна. Харин гэр хороололын хүүхдүүд яагаад замын хөдөлгөөнд тэгж хариуцлагагүйгээр оролцоод байгаа шалтгааныг замын цагдаагийн газрынханаас тодруулбал “гарц гэрлэн дохио хангалттай сайн биш мөн гэр хорооллын замын чанар муу, жолооч нар хурдтай явах, машин тэрэгнээс айдаггүй, хүүхдүүдийн замын хөдөлгөөний талаарх мэдлэг хангалтгүйгээс болж гэр хороололд хүүхдүүд замын хөдөлгөөний осолд өртөх нь цөөнгүй тохиолддог”.

Дүгнэлт• Хүүхдүүдийн өртдөг ЗТО маань 90 гаруй хувь нь цэвэр

тээврийн хэрэгсэл жолоодож буй жолооч, жолооч аав ээжүүдийн буруутай үйлдлээс болж тэд их өртдөг байна.ЗХ-ний дүрэм зөрчигчдийн олонх нь эрэгтэй, залуу, дундаас доош боловсролтой иргэд байдаг байна. Улсын нийт дүнгээр 2013 онд 37 хүүхэд нас барсаны 30 нь хөдөө орон нутагт явж байгаад амь алдсан. Тиймээс жолооч нарын буруутай үйлдлээс болж хөдөө орон нутагт хүүхдүүд их амиа алддаг байна.Харин гэмтлийн хувьд Нийслэл нь хөдөө орон нутгаас илүү байдаг юм байна. Учир нь хүүхдүүд ганцаараа хотын их хөдөлгөөнд оролцож машинд дайруулах явдал хөдөө орон нутгийг бодвол харьцангуй их.

• Эцэг эхчүүд хүүхдүүддээ ЗХ-ний мэдлэгийн талаар сайн зааж өгдөггүй, хүүхдүүд мэдээллийг ихэвчилэн цэцэрлэг сургуулиудаас их авдаг байна.Хувийн цэцэрлэгт явдаг хүүхдүүд улсын цэцэрлэгт явдаг хүүхдүүдээс аюулгүйн суудлын хэрэглээ өндөр байна.

• Дээд боловсролтой эцэг эхчүүд хүүхдийн ЗТО-с сэргийлэх тал дээр мэдлэг сайтай байна.

Нийслэлд замын хөдөлгөөний осол гэмтлийг ажиглаж байхад ихэвчилэн хүүхдүүд ЗХ-д зөв оролцох дадалд хэвшээгүйгээсээ болж өртөж байна. Тиймээс хүүхдийг замын хөдөлгөөнд зөв оролцох дадалд хэвшүүлэх хичээлийг бүх ЕБС-д заавал үзэх ёстой хичээл болгож дүн тавьдаг байх. Мөн замын төлөвлөлт, менежментийг болон замын стандарт, хурд хэтрүүлэлт, суудлын даруулгын хэрэглээ, согтуугаар тээврийн хэрэгсэл жолоодох асуудалд тавих хяналтыг сайжруулах явдал юм.

Надад нэг Санал байна харин танд?

Зөвлөмж=системийн хандлага

Ашигласан материал

• Мянганы Сорилын Сан-ЭрүүлМэндийн Хөтөлбөр, Нийгмийн Эрүүл Мэндийн Хүрээлэнгээс гаргасан судалгаа

• http://review.time.mn/content/21732.shtml• https://www.facebook.com/zamiintsagdaa• www.Trafficpolice.gov.mn• http://www.safekids.org/ • Эрүүл мэндийн хөгжлийн сан-статистик• https://www.facebook.com/zamiintsagdaa • http://news.gogo.mn/r/140422 • Хөдөлгөөний дүрэм судлагчдад тусламж

( Доржсүрэн Г. Лувсанжав О. Шархүү Ц. Цэнд Р.)

Хавсралт• -Таны нас: -Хүйс:Эр/Эм -Боловсрол:• -Та хүүхдээ яаж (цэцэрлэг, сургуульд) нь хүргэж өгдөг вэ?• а) Явганаар б) Өөрийн машинаар в) Таксигаар г) Автобус• -Таны хүүхдэд зориулалтын суудал, суудлын бүс байгаа юу?

а) Тийм б) Үгүй• -Та хүүхдээ машиндаа тээвэрлэж явахдаа яаж тээвэрлэдэг вэ?• а)Хажуудаа суулгаж(урд суудалд) б) Арын суудалд суулгаж • -Хүүхдийн суудал, суудлын даруулга нь ослын үед хүүхэд болон зорчигчдын гэмтэл авах

аюулыг багасгадаг гэдэгтэй санал нийлж байга уу?• А) маш их б) их в) бага зэрэг г) үгүй д) огт үгүй• -Та болон таны хүүхэд ямар нэг зам тээврийн осолд их, бага хэмжээгээр өртөж байсан уу?

а) Тийм б) Үгүй • -Та хүүхэдтэйгээ цуг холын замд машинтайгаа хэр их явдаг вэ?

а) Улиралд 1-2 удаа б) Жилд 1-2 удаа в) Сард 1-2 удаа

-Та хүүхэдтэйгээ цуг явахдаа хурд хэтрүүлдэг үү? а) Байнга б) Хааяа в) Огт үгүй -Та хүүхдийг зам тээвэр осолд өртөж байгаагийн шалтгааныг юу гэж боддог вэ? • а) Жолооч эцэг эхчүүд хүүхэддээ зориулалтын суудал хэрэглүүлдэггүйн улмаас• б) Хүүхдийн өөрийнх нь буруутай үйлдлээс • в) Бусад/.........................................................................../• Замын цагдаа болон жолооч нараас авсан судалгаа• -Та хүүхдүүдийн замын хөдөлгөөнд оролцож буй байдлыг юу гэж бодож байна вэ?• -Гэр хорооллын хүүхдүүд яагаад ЗТО-д илүү өртөж байна гэж бодож байна вэ?

ÀÍÕÀÀÐÀË ÒÀÂÜÑÀÍÄÁÀßÐËÀËÀÀ.