გრიგოლ ხანძთელი

ბაკურ გელაშვილიყვიბისის საჯარო სკოლა

რა შეიძლება გაგვახსენდეს გრიგოლ ?!ხანძთელის სახელის გაგებისას

-ტაოკლარჯეთი

სამონასტრ ო ცხოვრება

ხანძთისმონასტერ

ი

მონასტრები ს

მშენებლობაუდაბნო

გიორგიმერჩულე

პოლიტიკურიმდგომარეობა

მოწაფეები

ოპიზა

VIII-IX სააუკუნეები

საეკლესი ო კრება

არაბები

თხზულების აღმოჩენისისტორიისათვის

გრიგოლ ხანძთელის ცხოვრების შესახებ დიდი ხნის მანძილზე , არავინ არაფერი იცოდა ეს უნიკალური ძეგლი აღმოჩნდა

. იერუსალიმის საპატრიარქო ბიბლიოთეკაში პირველად მას , 1845 ყურადღება მიაქცია ნიკო ჩუბინიშვილმა რომელმაც წელს

. იმოგზაურა პალესტიანაში და აღწერა ქართული ხენაწერები მეცნიერის ეს მოგზაურობა დიდი ხნით გამოუცემელი დარჩა და 1889 , პირველად დაიბეჭდა გაზეთ ივერიაში წელს სადაც

შესული იყო მათ შორის გრიგოლ ხანძთელის ცხოვრების .მოკლე მიმოხილვა

1902 , წელს კი აღნიშნული ძეგლი მოინახულა ნიკო მარმა რომელმაც მთლიანად გადმოწერა გრიგოლ ხანძთელის

ცხოვრება და მან გამოსცა გამოკვლევებითა და რუსული 1911 . თარგმანით წელს

ბიოგრაფიული ცნობები

• გრიგოლ ხანძთელი დაიბადა ქართლში წარჩინებულ, 759 . ოჯახში წელს აღიზარდა ქართლის ერისთავის ( ნერსეს კარზე ნერსეს მეუღლის ძმისწული და

). შვილობილი იყო თავისი დროისათვის ბრწყინვალე . განათლება მიიღო აღმზრდელთა და ქართლის

, , დიდებულთა ნებით მღვდლად აკურთხეს ხოლო შემდეგ , როდესაც მისი ეპისკოპოსად კურთხევა განიზრახეს

ფარულად მიატოვა ქართლი და VIII 80- საუკუნის იანი – . წლებიდან ტაო კლარჯეთში დაიწყო მოღვაწეობა ჯერ

, ოპიზაში ცხოვრობდა შემდეგ ხანძთაში დასახლდა და საერო ხელისუფალთა დახმარებით გააჩაღა ფართო

, სამონასტრო მშენებლობა რომელშიც ჩააბა თანამოღვაწეთა დიდი დასი.

:თხზულების ისტორიული ფონი• 951 , თხულება დაწერილია წელს გიორგი

, მერჩულეს მიერ გრიგოლ ხანძთელის 90 . გარდაცვალებიდან წლის შემდეგ

• ნაწარმოები მრავალ მხრივ უნიკალურია და იგი ფართოდ მიმოიხილავს VII საუკუნის ბოლოდან X

, საუკუნის შუახანებამდე სამხრეთ საქართველოში , -არსებულ პოლიტიკურ კულტურულ და სოციალურ

, ეკეონომიკურ ურთიერთობებს სამონასტრო , , მშენებლობის ამბებს ეკლესიის მდგომარეობას

დამოკიდებულებას საერო და საეკლესიო , ფეოდალებს შორის ფეოდალთა ცხოვრების

.პირად ეპიზოდებს

• ნაწარმოები გარდა მაღალმხატრული , ლიტერატურული ქმნილებისა უნიკალური

-პირველადი წყაროა ამ პერიოდის ტაო , კლარჯეთის სამონასტრო ცხოვრების და მხარის

- ისტორიულ გეოგრაფიული მდგომარეობის.შესწავლისათვის

- ტაო კლარჯეთი აღთქმული ქვეყანა

• - — ტაო კლარჯეთი ისტორიული ზემო, ქართლის მესხეთის ერთი ნაწილის

ქართულ ისტორიოგრაფიაში დამკვიდრებული პირობითი

. სახელწოდება ტერმინს საფუძვლად უდევს ამ მხარის ორი უმნიშვნელოვანესი

— პროვინციის ტაოსა და კლარჯეთის. სახელწოდებები ფართო გაგებით

„ - “ ტერმინი ტაო კლარჯეთი ასევე : გულისხმობს მომიჯნავე მხარეებსაც

, , , შავშეთი და იმერხევი ნიგალი ერუშეთი, , . სპერი კოლა ბასიანი

•VII საუკუნის მეორე ნახევარში ქართლელი - , მოღვაწეები მიდიან ტაო კლარჯეთში

, ვითარცა აღთქმულ ქვეყანაში რათა იქიდან კვლავ მოიპოვონ თავიანთი

.სამშობლო ქართლი და საქართველო ბანას მიმდებარე ტერიტორია

,, ზეცისა კაცი და ქუეყანისა’’ანგელოზი

• -გრიგოლ ხანძთელის ღვაწლით ტაო კლარჯეთი იქცა სრულიად საქართველოს . რელიგიურ და კულტურულ ცენტრად აქ

დაიწყო ამ ხარის აღორძინება და შემდგომ .იქცა იგი პოლიტიკურ ცენტრად

• აქ დაიწყო ბაგრატიონთა დინასტია და აქვე შეიქმნა ქართველ მეფეთა ღვთაებრივი

, წარმოშობის იდეა რომელიც პირველად გრიგოლ ხანძთელმა გამოთქვა აშოტ

: (კურაპალატის წინაშე დავით წინასწარმეტყველისა და უფლისა მიერ

, ცხებულისა შვილად წოდებულო ხელმწიფევ მეფობაი და სათნოებანიცა მისნი

.... დაგიმკვიდრენ ქრისტემან ღმერთმან არა მოაკლდეს მთავრობაი შვილთა შენთა და ნათესავთა მათთა ქვეყანათა ამათ.)უკუნისამდე

• გრიგოლ ხანძთელის სახე შეგვიძლია წარმოვიდგინეთ

სამი სიმბოლური ნიშნის: ,, ’’, ,, ’’ მიხედვით გზა უდაბნო

,, -და მოძღვართ’’ ( აღმშენებელი უდაბნოს

’’), ქალაქმყოფელი რომელიც შესაბამისი იქნება სამი

: ზემოაღნიშნული იდეისა , სამშობლოს დატოვება

სულიერი გამოცდის ასპარეზი( ) უდაბნო და მზადება

.აღთქმული ქვეყნისათვის• გრიგოლ ხანძთელი

, ქართველების მოსეა იგი .მიუძღვის ერს უდაბნოში

,, ’’მცნება საქართველო

• , საგანგებოდ უნდა აღინიშნოს ის ფაქტი რომX საუკუნეში გიორგი მერჩულეს პირით

პირველად შემოდის მცნება-,, ’’: ,, საქართველო ქართლი ქართლად

, ფრიადი ქვეყანაი აღირაცხების რომელსაცა შინა ქართულითა ენითა ჟამი შეიწირვის და

.’’ ლოცვაი ყოველი აღესრულების

• სწორედ ეს გახდა გრიგოლ ხანძთელის და მისი დასის პროგრამის ძირითადი

. ქვაკუთხედი იგი იყო არა მხოლოდ დიდი , კულტურული მოღვაწე არამედ ბრძენი

- , პოლიტიკურ სახელმწიფოებრივი მოაზროვნე , რომლის ამგვარი ნააზრევი ბალავრად

, ემსახურებოდა იმ მონუმენტურ შენობას რომელიც ერთიანი და დამოუკიდებელი

საქართველოს სახით წარიმართა X საუკუნის.დასასრულს

ხანძთის მონასტერი

,, ’’საქართველოს სინაი

• -გრიგოლ ხანძთელის მოღვაწეობას ტაო კლარჯეთის მხარეში არაერთი

მნიშვნელოვანი სამონასტრო ცენტრის , დარსება უკავშირდება საბოლოოდ ამ

მხარეში ჩამოყალიბდა მძლავრი , ლიტერატურული სკოლა რომელამც შემდგომ

გამოკვება ათონის დიდი საგანმანათლებლო. ცენტრი

• გრიგოლ ხანძთელის მოღვაწეობის შედეგად- ტაო კლარჯეთში არაერთი მონასტერი

: დაარსდა• ხანძთის მონასტერი• თუხარისის მონასტერი•შატბერდი•ოპიზა•ბერთა•მერე•ჯმერკი•პარეხთა•წყაროსთავი• .დოლისყანა და სხვ

,, ’’დიდნი საქმენი

• გრიგოლ ხანძთელისა მიერ დაარსებულმა სალიტერატურო

სკოლის ტრადიციები დიდი ხნის :მანძილზე გრძელდებოდა

• - ტაო კლარჯეთის სალიტერატურო : სკოლიდან გამოვიდნენ

• , არსენ საფარელი• , ეფრემ მაწყვერელი• , მაკარი ლეთელი• , გიორგი მერჩულე• .მოსე ხანძთელი და სხვანი

ენი რაბათი

,, ’’დიდნი საქმენი

ენი რაბათიიშხანი

,, ’’..ზოგად ქართლისა არეთა

კვირიკეწმიდის მონასტრის ნანგრევები

• გრიგოლ ხანძთელი და მისი მოწაფეები რომ დიდ კულტურულ და

აღმშენებლობით საქმიანობას ეწეოდნენ ეს თვით

, თხზულებიდან ჩანს ამ მხრივ გამორჩეულია თევდორესი და ქრისტეფორეს სააღმშენებლო

საქმიანობა თანამედროვე . ბორჯომის ხეობაში

• ქრისტეფორემ ხეობაში დაარსა , კვირიკეთის მონასტერი ხოლო

- თევდორემ ნეძვის მონასტერი

პირადი მოგონებიდან ხანძთის:შესახებ

• ..... , , , საკმაოდაც ვართ დაღლილები როგორც ემოციით ისე რამდენიმე დღიანი მოგზაურობით მაგრამ ეს , , ....არაფერი მთავარი ჯერ არ გვინახავს და ახლა მისი ნახვა განგვიზრახავს ეს ხანძთის მონასტერია

• , ... ყველა იმ დაძაბულობას გადააჭარბა რაც კი აქამდე გზა გაგვივლია ხანძთისკენ მიმავალი გზა აღმოჩნდა . , პიკი ჩვენი ალპინისტური გამოცდისა მძღოლმა მანამ ცენტრალური გზიდან გადაუხვევდით გააჩერა

, . ტრანსპორტი და თქვა მე აქ დავრჩები თორემ გული არ გამიძლებს ამხელა სიმაღლეზე ჩვენ წავედით , .... სათადარიგო მძღოლთან ერთად მაგრამ ვაი იმ წასვლას რათქმაუნდა ჩემს თავს ვგულისხმობ თორმეტი

, , კილომეტრი გვაქვს გასავლელი მაგრამ სად რო იცოდეთ ალბათ პირველრიგში მძღოლს და შემდეგ ...... , , დანარჩენებს ალპინისტთა წოდებით დააჯილდევებდით საოცარი სილამაზე საოცარ განცდებთან ერთად

........წინ მიგვიძღვის ხანძთის მონასტრისკენ• , , ხანძთა სადაც მდებარეობს იმ სოფელს ფორთას ეძახიან ამ სოფელში აღარავინ ცხოვრობს დღეს და იქ

. მხოლოდ ზაფხულობით ამოდიან საქონლის ამოსარეკად ხანძთის მონასტრის მდგომარეობაც მძიმეა და . შეიძლება ამ ზამთარს ვეღარც კი გაუძლოს მისმა ნახევრდ ჩამოქცეულმა გუმბათმა თუ საყრდენმა კედლებმა , _ . სადიაკვნე ბოსლად გადაუქცევიათ ხოლო სამრეკლო შეშის შესანახად სამრეკლო შიგნიდან მთლიანად

, , განადგურებულია და გამურული გარედანაც არაა სახარბიელო მდგომარეობაში სამრეკლოზევეა , , შემორჩენილი ქართული წარწერა რომელიც დღეს იკითხება მაგრამ დაზიანებებიც აქვს და რამდენიმე ასო

. , , ამოტეხილია ხანძთაც მოვილოცეთ აქედანაც გულმოკლულები ვბრუნდებით და ერთ რამეზე ვფიქრობ ნუთუ , , , ამისთვის იბრძოდა გრიგოლ ხანძთელი რომ მის მიერ აგებული სავანე ასე უმოწყალოდ ასე უპატრონოდ

...... 2007 . მლოცველის გარეშე იღუპებოდეს წ სექტემებრი

• p.s. , , როგორც ზემოთ ნახეთ სამწუხაროდ გუმბათის მდგომარეობა არ იძლეოდა იმის თქმის საშუალებას რომ ი , ს კვლავ გაუძლებდა იქაურ ზამთარს და მძიმე კლიმატურ პირობებს სამწუხაროდ ჩვენი ჩამოსვლიდან

რამდენიმე თვეში ხანძთის გუმბათი ჩამოინგრა რაც დიდ გულისტკივილს იწვევს პირადად ჩემში და ყველა.ქართველში

2007 ხანძთის გუმბათი წლისსექტემბერი

..ეს საინტერესოა

• 1934 . ნიკო მარი წელს გარდაიცვალა საშინელი წვალებით . ებრძოდა საავადმყოფოში უკურნებელ სენს თურმე

.. ცნობიერება დაუკარგავს მიუხედავად ამისა სიკვდილის წინ ძალა მოუკრეფავს და თავზე მდგომი მეუღლისთვის

- ,, გაჭირვებით მიუხვედრებია ჩემი გამოცემული გრიგოლ ’’ . ხანძთელის ცხოვრება მომიტანეთო სასწრაფოთ

. შეუსრულებიათ მომაკვდავისთვის სურვილი ხელების ცახცახით .გადაუშლია ვებერთელა ტომი და სულიც ამოხდომია

• უამრავი წიგნის ავტორმა სასიკვდილო აგონიის ჟამს ინება უკანასკნელად შეევლო ხელი მხოლოდ და მხოლოდ ერთი

- . მათგანის თავისი უბადლო ფიფოლოგიური ქმნილებისათვის

:გამოყენებული ლიტერატურა

• 1. . , . 2006 . წმ გრიგოლ ხანძთელი თბ წ ავტორთაკრებული

• 2. . , . , გ ლორთქიფანიძე ნ ჩიქოვანი ქართული , . 1997 .კულტურის ისტროია თბ წ

• 3. , , . ზურაბ ჭუმბურიძე ხელნაწერების კვალდაკვალ თბ2000 .წ

• 4. , . 1954 .პავლე ინგოროყვას გიორგი მერჩულე თბ წ• 4. საქართველოს ისტორიის სასკოლო

სახელმძრვანელოები• 5. - პირადი მოგონებები ტაო კლარჯეთში

. 2007 .მოგზაურობიდან წ• 6. ფოტოები ბაკურ გელაშვილისა