ایالم خلبانی آموزشگاه

مسعود فرجی

 

Instrumentآالت دقیق

مسعود فرجی

Masoud Faraji

www.ilam-aviation.loxblog.com

Royalfalcan@yahoo.com

www.facebook.com/iranianfalcon

کابین خلبان در حقیقت قلب و مرکز کنترل هواپیما می باشد و خلبان می توانند در کابین تمامی تجهیزات و سیستم ها را کنترل نمایند تا هواپیما را با ایمنی و به خوبی به پرواز در بیاورند.

ایالم خلبانی آموزشگاه

مسعود فرجی

تا چند وقت پیش کابین خلبان پر از شاسی های مکانیکی، درجه و کلیدهای زیادی بود ولی امروزه این تجهیزات با تجهیزات الکترونیکی و صفحات نمایشگر کامپیوتری جایگزین شده اند.

سرعت تکامل ابزار دقیق هواپیماها شگفت انگیز بوده و از ساختار مکانیکی ساده شروع وامروزه به صورت الکترونیکی و کامپیوتری کامل در آمده اند

ساخته شد و فقط دارای دو ابزار دقیق قطب نما و مقدار سوخت بود1910هواپیمای بلک برن در سال   ساخته شد و پنج عدد ابزار دقیق مکانیکی داشت1910هواپیمای پایپر در سال

نشانگر و سوییچ و کلید دارای پنل کامپیوتری کامل شده است 2000 با دارا بودن بیش از 777و هواپیمای بویینگ

و اساسی یک خلبان جهت هدایت هواپیما می باشد.  شناخت آالت دقیق و کارایی آنها نیاز مبرم 

( وجود دارد که وظیفه ارایه اطالعات مورد نیاز خلبان برای هدایت هواپیما را بعهدهIndicator)  در هر هواپیما تعداد زیادی نشانگر  دارند.

 آالت دقیق هواپیما از دو نظر قابل تقسیم بندی می باشد:  

از نظر نوع وسیله یا ساختمان داخلیاز نظر نوع کاربرد

  گروه کلی تقسیم میشوند که عبارتند از:4آالت دقیق از نظر نوع وسیله یا ساختمان داخلی به  

آالت دقیق نوع فشاری Pressure Type Instrumentآالت دقیق مکانیکی Mecanical Type Instrumentآالت دقیق جایروئی Gyro Instrumentآالت دقیق الکتریکی و الکترونیک Electical  &  Electronical Instrument

 

 

 

   گروه کلی تقسیم میشوند که عبارت هستند از :3آالت دقیق ها بر حسب نوع کاربرد و منبع اصلی خود به  

آالت دقیق پرواز ( Flight and Navigation Instrument)آالت دقیق مربوط به موتور ( Engine Instrument) آالت دقیق سیستم هواپیما ( System Instrument)

 

ایالم خلبانی آموزشگاه

مسعود فرجی

 Flight and Navigation Instrument

  آالت دقیق پرواز 

 

این دسته از نشان دهنده های عموما اطالعات مربوط به پرواز هواپیما را در اختیار خلبان قرار میدهند.

اطالعاتی از قبیل:  

و .... که تاثیر بسزایی در تشخیص و تصمیم خلبان دارند.  ارتفاع, سرعت, جهت  

 

  مهمترین نشان دهنده های این دسته عبارت هستند از :

نشاندهنده سرعت هوایی هواپیما Air Speed Ind  (ASI) نشان دهنده وضعیت هواپیما نسبت به افق Attitude Ind نشان دهنده ارتفاع یا ارتفاع سنج Altimeter Ind نشان دهنده میزان دور زدن هواپیما Turn Ind ( نشان دهنده نرخ صعود و نزول هواپیماVSI ) Vertical Speed Ind نشان دهنده جهت پرواز هواپیما Heading Ind

 

 

  آالت دقیق مربوط به موتور

 Engine Instrument

ایالم خلبانی آموزشگاه

مسعود فرجی

این دسته از نشان دهنده ها اطالعاتی در خصوص چگونگی کارکرد موتور و سیستم های وابسته به آن را به خلبان نشان میدهند

چند نشان دهنده مهم این قسمت عبارتند از: 

TACHOMETTEROIL PRESSUREFUEL QUANTITYMANFOLD PRESSUREOIL QUANTITYCYLINDER HEAD TEMPFUEL PRESSURE CARBURETOR AIR TEMPCOWL FLAP INDICATOROIL INLET TEMPBMEPOIL FLOWMETTER

 

ایالم خلبانی آموزشگاه

مسعود فرجی

( در ارتباط مستقیم است. Engine Gearbox Transmissionکه مهمترین آنها با بخش انتقال نیرو )  

 

  

ایالم خلبانی آموزشگاه

مسعود فرجی

 System Instrument

  آالت دقیق سیستم هواپیما

این دسته از نشان دهنده ها اطالعاتی در خصوص چگونگی کارکرد و همچنین وضعیت سیستم های هیدرولیک،تهویه مطبوع،سیستمالکتریکی، سوخترسانی, فشار روغن, سیستم های خنک کننده, سیستم های روان کننده و .... را در اختیار خلبان قرار میدهند.

 

   مهمترین نشاندهنده های این دسته عبارت هستند از: 

سوخت نما Fuel Ind روغن نما Oil Ind سیستم خنک کننده Cooling Sys وضعیت نمای ملخ Propellers Position Ind سیستم جرقه زنی Ignition Sysسیستم ترکیب هو ا Air Mixture سیستم هیدرولیک Hydraulic Sys

  

        Bourdon Tube   لوله بوردون

این وسیله یک لوله خمیده و فلزی با سطح مقطع بیضی یا مستطیل میباشد که یک سر آن باز و سر دیگر آن بسته است. قسمت باز این لوله توسط یک زبانه که درون جداره لوله قرار دارد به قسمت مکانیکی نشان دهنده متصل است و قسمت دیگر آن به مجراه فشار

اتصال دارد.

چنانچه فشار وارد این قسمت شود, زبانه داخل لوله بر اثر فشار به حرکت در می آید و از سر دیگر لوله خارج میشود و باعث حرکت ( میشود و این چرخ دهنده با استفاده از اتصاالت مکانیکی چرخ دنده دیگری را به حرکت در میSector Gearچرخ دهنده ناقص )

نامیده میشود.Spur Gearآورد که

 

ایالم خلبانی آموزشگاه

مسعود فرجی

یاPenion میباشد که در نتیجه آن, پس از حرکت تمامی اتصاالت نهایتا Sector Gear به اندازه طول قوس Spur Gear  محیط همان عقربه بر روی صفحه مدرج شروع به حرکت مینماید.

 

ساختمان و مکانیزم این لوله بسیار مستحکم و مقاوم میباشد و در نتیجه نیاز به تعمیرات کمتری نسبت به سایر نمونه ها دارد.

 

جنس زبانه ای که در داخل لوله قرار دارد از آلیازهای آبکاری شده برنج, برنز, برلیوم و مس میباشد. این فلزات دارای خواصیت  ارتجاعی بسیار موثری میباشند و به محض کاهش فشار به حالت اولیه خود بازمیگردند.

ایالم خلبانی آموزشگاه

مسعود فرجی

 

 

Oil Pressure Gauge     نشان دهنده فشار روغن 

موتورهواپیما به یک یا چند پمپ روغن جهت روغنکاری قسمت های متحرک مجهز میباشد و فشار حاصله از پمپ, توسط یک سوپاپ  ( کنترل میشود.Relief Valveاطمینان )

فشار مازاد را از خط نهایی به خط برگشت انتقال میدهد. این فشار که در بین موتور و سوپاپ اطمینان وجود دارد به پشت صفحه ( در داخل کابین خلبان منتقل میشود.Instrument Panelآالت دقیق )

( وظیفه دارد در هر لحظه وضعیت فشار روغن در موتور, حالت طبیعی یا وقوع خرابی وEngine Oil Pressureفشارنمای موتور ) اشکال در موتور را به اطالع خلبان و یا مهندس پرواز برساند.

 

 

ایالم خلبانی آموزشگاه

مسعود فرجی

شده و مستقیما بهBourdon میباشد و فشار روغن از طریق یک لوله ارتباطی وارد لوله Bourdon Tubeحساسترین عضو فشارنما فشارنما منتقل میشود.

زمانیکه هوای اطراف هواپیما سرد میباشد روغن نیز غلیظتر میشود و به کندی جریان میابد, لذا برای برای جلوگیری از بروز نارسایی از یک مایع رقیق استفاده میشود.Bourdonدر لوله

توصیه سازندگان این است که روغن آالت دقیق را از نوع سبک انتخاب نماییم تا در سرما دچار مشکل و بروز خطا نشویم. 

 

وجود دارد که نوسانات فشار را خنثی مینماید و مانعResectorدر محل اتصال لوله انتقال فشار به نشاندهنده یک سوراخ ریز به نام    مدرج میگردد.PSIلرزش عقربه میشود.صفحه نشاندهنده فشارنمای روغن بر حست واحد پوند بر اینچ مربع یا همان

استفاده میشود.Pressure Transmitterروش دیگری نیز برای انتقال فشار به فشارنما وجود دارد که در آن از وسیله ای به نام  Transmitter( در منطقه دیوار آتش Fire Wall و در قسمت نزدیک به موتور قرار دارد و شامل )محفظه میشود که توسط یک2

دیافراگم از یکدیگر جدا میشوند.

منتقل نماید و لوله دیگر نیز فشار را از محفظه ای دیگری بهTransmitterیک لوله وظیفه دارد تا فشار روغن را از موتور به   فشارنما منتقل مینماید.

 

در داخل این لوله یک مایع رقیق جهتن تبادل فشار و نمایش آن وجود دارد که در صورت نشت, از لوله خارج میشود اما روغن در  یک عامل ایمنی و مدرنتر میباشد.Transmitterجای خود باقی میماندو پس میتوان گفت که

ایالم خلبانی آموزشگاه

مسعود فرجی

 

 

 

     Engine Gauge Unit        نشان دهنده وضعیت موتور

میباشد.Engine Gauge Unit کار میکند Bourdon Tubeیکی دیگر از سیستم هایی که با تکنولوژی  

این نشان دهنده در بعضی از هواپیماها استفاده میشود. 

یا بخش میباشد که همگی انها مربوط به موتور میباشند و عبارتUnit نشان دهنده در یک 3این نشان دهنده به تنهایی شامل    هستند از:

نشان دهنده فشار روغن در موتور Engine Oil Pressure Gaugeنشان دهنده درجه حرارت روغن موتور Engine Oil Temperatureنشان دهنده فشار سوخت Fuel Pressure Gauge

 

میباشند.Bourdon نشاندهنده دارای یک لوله 3هر کدام از این

نشاندهنده را باهم کنترل نماید.3یکی از مزیت های این نشاندهده این است که خلبان با یک نگاه خود میتواند هر  

ایالم خلبانی آموزشگاه

مسعود فرجی

گانه برای نشان دادن درجه حرارت روغن از سنسورهای الکتریکی استفاده میشود که عضو حساس آنها3 در بعضی از نشاندهنده های   Ratio Meterیک مفاومت الکتریکی میباشد که با تغییر درجه حرارت تغییر میکند. گاهی هم ممکن است از یک نسبت سنج یا

 استفاده شود.

  نکته:

سیستم سوخترسانی در هواپیماهای کوچک و عموما موتور پیستونی نیاز به نشاندهنده درجه حرارت ندارد زیرا سوخت طبق ماهیت  شیمیایی خود همواره خنک میباشد و در برخی سیستم ها الزم است تا سوخت را از مجاور لوله های روغن عبور دهند تا ضمن گرفتن

 گرمای روغن, سوخت نیز کمی گرم شود تا احتراق بهتر انجام پذیرد.

    Pressure Indication         نحوه درجه بندی نشان دهنده فشار

  نوع شیوه درجه بندی استفاده میشود که عبارت هستند از:2در اکثر فشارنماها از

فشارنمای سادهفشارنمای مطلق

فشارنمای ساده: 

 ( به نسبت فشار محیط نمایش داده میشود.PSI در این مدل, فشار بر حسب پوند بر اینچ مربع ) 

   Absolute Gaugeفشارنمای مطلق

و به نسبت فشار مطلق نمایش داده میشود.PSIدر این مدل فشار بر حسب  

 

 نکته:

  میباشد.PSI 7/14 میلی بار و یا 1013 اینچ جیوه - 92/29فشار مطلق در شرایط متعارف معادل

 

آالت دقیق دیافراگم ی و بیلوزی

  Diaphragm & Bellows Instruments   

ایالم خلبانی آموزشگاه

مسعود فرجی

یاDiaphragmاین قبیل نشاندهنده ها برای نمایش فشارهای کم مورد استفاده قرار میگیرند و معموال عضو حساس آنها یک  Bellows.میباشد

وسیله در کنار یکدیگر استفاده میشود.2در یعضی از سیستم ها از هر  

 

صفح2 صفحه دیسک فلزی کنگره دار و به یکدیگر متصل شده تشکیل میشود, بطوریکه فضای کوچکی در بین این 2یک دیافراگم از   مجراه میباشد که یک مجراه برای ورود سیاالت تحت فشار میباشد و مجراه دیگر آن مسدود2به وجود می آید. دیافراگم دارای

میباشد.

Fuel Pressure Gauge     نشاندهنده فشار سوخت  

از آنجا که اساس کار سیستم سوخت رسانی به موتورهای درون سوز و جت بسیار مهم و حیاتی میباشد, لذا اهمیت این نشاندهنده بسیار باال میباشد.

 

این نشاندهنده اطالعات بسیار مهمی همچون:

(,Fuel Systemوضعیت سیستم سوخت رسانی ) 

ایالم خلبانی آموزشگاه

مسعود فرجی

(Fuel Pumpوضعیت عملکرد پمپ های سوخت ) 

( را نمایان میسازد.Fuel Controlچگونگی ورود سوخت به کاربوراتور ) 

ها را نمایان میسازد.Fuel Jet Nozzleدر موتورهای جت, این نشاندهنده میزان فشار سوخت وارد شده بر   

 

را در هواپیماهای دارای موتور پیستونی به سمت جلو میPower Control Leverهنگامیکه خلبان اهرم کنترل قدرت یا همان فشارد, باید توجه ویژه ای به وضعیت عملکرد سیستم سوخت رسانی و به طبع آن نشاندهنده فشار سوخت, داشته باشد.

 

بیلوز میباشد که یکی از آنها به هوای آزاد و دیگری به سیستم سوخت رسانی متصل است.2مکانیزم داخلی این نشاندهنده متشکل از  

ایالم خلبانی آموزشگاه

مسعود فرجی

 

بدین ترتیب بیلوز متصل به سیستم سوخت رسانی در اثر فشار سوخت منبسط میگردد و در جهت مخالف بیلوز حاوی هوای آزاد  بیلوز قرار دارد به حرکت در آمده و عقربه نشاندهنده بر روی صفحه مدرج, میزان2حرکت میکند و بدین ترتیب اهرمی که در بین این

  نشان میدهد.PSIفشار سوخت را بر خسب واحد پوند بر اینچ مربع یا همان

در میان تمام این نشان دهنده ها این شش نشان دهنده در تمامی هواپیما ها ثابت بوده از اهمیت بیشتری برخوردار می باشند

 

 

شش نشان دهنده در تمامی هواپیما ها ثابت بوده از اهمیت بیشتری برخوردار می باشند:

) نشان دهنده سرعت هوایی هواپیما Air Speed Ind  (ASIنشان دهنده وضعیت هواپیما نسبت به افق Attitude Ind نشان دهنده ارتفاع یا ارتفاع سنج Altimeter Ind نشان دهنده میزان دور زدن هواپیما Turn Ind

ایالم خلبانی آموزشگاه

مسعود فرجی

نشان دهنده نرخ صعود و نزول هواپیما Vertical Speed Ind (VSI)

نشان دهنده جهت پرواز هواپیما Heading Ind

 

نشان دهنده سرعت هوایی هواپیما

Air Speed Indicator

ASI

  

بر ساعت .  Knotنشانگر سرعت هوا نشانگری است برای نشان دادن سرعت هوا به خلبان بر حسب

می باشد.(Km/h 1.852) هر نات معادل

نشانگر سرعت هوا توسط خلبان در طی تمام فازهای پرواز از جمله برخاست، صعود، کروز، نزول و فرود به منظور حفظ سرعت هواباتوجه به نوع هواپیما و شرایط عملیاتی که در کتابچه راهنمای عامل مشخص شده است، به کار می رود.

، نشانگر سرعت هوا، عالوه بر افق مجازی به عنوان یک ابزار مرجع برای کنترل گام در طول صعود، پایین آمدن در میان ابزارهای پروازو چرخش مورد استفاده قرار می گیرد.

همچنین از نشانگر سرعت هوا برای تعیین موقعیت با استفاده از محاسبات - هنگامی که سرعت، زمان و تحمل به عنوان پارامترهای  مورد استفاده قرار می گیرند، استفاده می شود.NDB و  VOR   و GPSهدایتگر در غیاب ابزار کمکی نظیر

این نشان دهنده سرعت هواپیما را نسبت به محیط اطراف آن محاسبه بر مبنای اطالعاتی که از وسیله تعبیه شده در بال هواپیما بنام Pitot.دریافت می دارد محاسبه می کند

ایالم خلبانی آموزشگاه

مسعود فرجی

دراین نشان دهنده چند محدوده رنگی مشاهده می شود که هر کدام از این رنگ ها دارای مفهمومی خاص و مربوط به سرعت هایخاصی می باشد

 

می باشد.Flapبیانگر محدوده سرعت مجاز برای پرواز با

(Green Arcسبز)

می باشد.Flapبیانگر محدوده سرعت مجاز برای پرواز بدون

(Yellow Arcزرد)

به محدوده سرعتی اشاره دارد که در صورت پرواز مداوم و ممتد در این سرعت احتمال آسیب دیدن بال و بدنه هواپیما بسیار زیاداست.

(Red Arcقرمز)

یا سرعت ممنوعه نشانگر سرعتی است که بیش از چند دقیقه پرواز با این سرعت مخاطرات جدی در پی خواهد داشت.

به متنوعی وجود دارد که  نشان داده می شود با این تفاوت که برای سرعت تعاریف Vدر هوانوردی نیز چون فیزیک سرعت با مولفه برخی از آنها می پردازیم

ایالم خلبانی آموزشگاه

مسعود فرجی

V s

 

( شده و بال ها توانStallسرعت استال هواپیما ست که طبعا در صورت کمتر بودن سرعت از مقدار این سرعت هواپیما دچار استال )( مناسب جهت تداوم پرواز هواپیما ندارندLiftایجاد نیروی باالبر )

) در مباحث مربوط به آئرودینامیک درمورد استال بیشتر صحبت خواهد شد(

 V mc

( سرعت کنترل هواپیما با یک موتور از کار افتاده است!Minاین سرعت در واقع حداقل ) 

)هواپیماهای چند موتوره این قابلیت را دارند که در صورت مواجه شدن با مشکل در یکی از موتورها با موتور دیگر به پرواز خود ادامهدهند(V 1

نقطه ی تصمیم گیری یک خلبان اینجاست! 

سرعتی که با گذشتن از آن باید عملیات تیک آف ادامه پیدا کند!

تا قبل از رسیدن هواپیما به این سرعت در صورت بروز هرگونه مشکلی می تاون از تیک آف انصراف داد، در واقع با رسیدن به این نقطهخلبان می بایست به این نتیجه برسد که تیک آف بدون مشکل هست یا ممکن است با مشکلی مواجه شود!

باشد.Vmcاین سرعت در عمل باید حداقل! مساوی و در بهترین حالت باید بزرگتر از

V r

ایالم خلبانی آموزشگاه

مسعود فرجی

( کرده و به آرامی هواپیما را از روی باندAngle of Attack در این سرعت خلبان با باال دادن دماغه اقدام به افزایش زاویه حمله )  گفته می شودRotateبلند می کند که به این عمل

باشد. Vmcدرصد بیشتر از 5این سرعت باید  

V mu

این سرعت حداقل سرعت برای یک پرواز امن می باشد! 

حداقل این سرعت همونطور که از اسمش پیداست سرعت استال است!

از این مقدار بیشتر باشد( )همونطور که گفته شد؛ حداقل!!! پس بهتر است که سرعت

V lof

نماید.Liftoffباید هواپیما را از روی زمین بلند کند یا به اصطالح   این سرعت در واقع زمانیست که خلبان  

باشدVmuدرصد بیشتر از 10این سرعت در حالت معمول باید  

باشد.)بعلت از دست دادن قدرت یک موتور ( Vmuدرصد بیشتر از 5در صورت از دست دادن یک موتور می تواند  

 

V 2

می باشد!  پایی از سطح فرودگاه 35سرعت صعود تیک آف در ارتفاع

( باشد.V s) درصد بیشتر از سرعت استال 20 این سرعت می بایست

از این جا به بعد به سرعت های مابین کمان سفید رنگ و سبز رنگ می این سرعت ها تا ابتدای کمان سفید رنگ نشانگر قرار دارند و پردازیم

V so   

یعنی چرخ و فلپ باز ، به پرواز  Landing Configurationاین سرعت در واقع کمترین سرعتی است که هواپیما می تواند درحالت ادامه دهد

کاهش سرعت به کمتر از این میزان باعث واماندگی هواپیما می شود

این سرعت در واقع،درابتدای کمان سفید قرار دارد 

)مقدار این سرعت در هواپیماهای مختلف متفاوت می باشد (.

ایالم خلبانی آموزشگاه

مسعود فرجی

V FE  

این سرعت حداکثر سرعتی است که خلبان Fullمی تواند فلپ ها را به صورت کامل )

Flapباز کند بدون اینکه نگران کنده شدن ) فلپ ها باشد)!(

اگر نشان دهنده سرعت )عقربه( در محدوده این سرعت باشد بدین معناست که خلبان می

باز و (را Flapsتواند در هنگام فرود فلپ ها)بسته نماید...

اگر هنگام عمل باز و بسته کردن بالچه ها )Flaoها( سرعت هواپیما بیش از این سرعت باشد به علت نیروی پسای بیش از حد ایجاد شده فلپ ها آسیب جدی می بینند و در

ها از جا کنده خواهند شد و طبیعتا برای هیچ خلبانی کنده شدن فلپ مسئلهFlapصورت عدم توانایی کنترل خلبان حتما خوشایندی نخواهد بود

حال به سرعت های محدوده کمان سبز رنگ می پردازیم:

V s1

یا همان بسته بودن چرخ و فلپ Specfied Configuration توان پرواز در حالت   کمترین سرعتی است که هواپیما  این سرعت را دارد ها

در صورت کاهش سرعت به کمتر از این میزان واماندگی هواپیما با شرایط چرخ و فلپ بسته قطعی خواهد بود

حال به بررسی سرعت های محدوده کمان زرد رنگ می پردازیم:

V no

این سرعت حداکثر سرعتی است که خلبان می تواند بدون هیچ مشکلی در شرایط عادی پروازی پرواز نماید....

ایالم خلبانی آموزشگاه

مسعود فرجی

 

سرعت های محدوده کمان زرد رنگ:

ادامه داشته و در حقیقت یکپارچه می باشد   V NE شروع تا V NOاین کمان از سرعت

وارد این محدوده نماید خلبان تنها در شرایط جوی آرام و ساکن می تواند با خیال راحت عقربه سرعت را  

 

  رنگ: سرعت های محدوده کمان قرمز

Vne

شد و از آن عبور نمود سرعتی که هیچ وقت و تحت هیچ شرایطی نباید وارد آن

اصطالح رایج بین خلبانان راجع به این سرعت این عبارتست:

never be exceeded the red line

 

( نشان دادهASIبر روی صفحه نشانگر سرعت هوایی )    VA  و  VLO     و  VLEباید توجه داشت برخی از سرعت ها از جمله نمیشود

ایالم خلبانی آموزشگاه

مسعود فرجی

  ) در یافت کردن از طریق یک پورت ایستا یا بیشتر( و فشار ایستا به خاطر سنجش اختالف بین فشار ایستا  بر مبنای ASIاصول کار

راندن با فشار ضربه هوا که از طریق لوله پیتوت دریافت می شود، کار می کند.

بعبارت دیگر سرعت توسط لوله ای به نام پیتوت تیوپ که در خارج هواپیما ودر محلی که کمترین آشفتگی وجود دارد نصب میگردد وطی فرایندی با معدل گیری سرعت نشان داده میشود.

 

Pitot tube پیتوت

لوله ای است در مسیر جریان سیال که فشار داخل آن با فشار کل محیط برابر است.

لوله های پیتوت کاربرد محدودی در صنایع دارند. زیرا به راحتی توسط یک ماده خارجی مسدود می شوند و دقت آنها به پروفایل سرعتکه اندازه گیری آن مشکل است بستگی دارد.

ایالم خلبانی آموزشگاه

مسعود فرجی

کاربرد عمده آن ها اندازه گیری سرعت جریان هوای کم سرعت در سیستم های تهویه است و بیشتر برای اندازه گیری دبی گازها به کار می روند.

لوله های پیتوت وسیله ای جهت اندازه گیری سرعت محلی جریان است.

لوله پیتوت شامل دو لوله است که یکی به نام لوله ایستا در راستای جهت جریان است. 

دو پایه لوله ها توسط پایه های یک نمایشگر )یا یک وسیله معادل جهت اندازه گیری اختالف فشار( به هم وصل شده اند.

لوله های ایستا به دلیل این که هیچ گونه مولفه سرعتی عمود بر سطح مقطع آن وجود ندارد فشار استاتیکی را اندازه گیری می کند.

هد فشار استاتیکی به اضافه هد سرعت را اندازه گیری می کندImpact Tubeبر حسب هد می توان گفت

ایالم خلبانی آموزشگاه

مسعود فرجی

اختالف فشار اندازه گیری شده در لوله پیتو متناسب با مجذور سرعت است.

محل قرار گیری پیتوت در هواپیماهی مسافربری معموال در زیر کابین خلبان میباشد.

 

320پیتوت ایرباس  

F18پیتوت جنگنده

ایالم خلبانی آموزشگاه

مسعود فرجی

 

 

 

پیتوت در هلی کوپتر کاموف روسی

انواع سرعت سنج:

سرعت سنج های مکانیکیسرعت سنج های دیجیتال

 

سرعت سنج های مكانیكی

نیاز دارد تا به سرعت مشخصی رسیده و مقاومت جریان های هوا را پشتLiftهواپیما برای قرارگرفتن در بهتر وضعیت ایستایی یا سربگذارد .همچنین برای بدست آوردن حداقل و حداکثر سرعت نشست و برخاست و پیمایش از نشان دهنده سرعت استفاده می شود

در اکثر هواپیماها جهت محاسبه سرعت از سیستم ورود هوای آزاد استفاده می شود البته در هواپیماهای مدرن از فن آوری دیجیتالبرای این منظور استفاده شده است

 

 

ایالم خلبانی آموزشگاه

مسعود فرجی

دستگاه سرعت سنج مکانیکی از قسمت های زیر تشکیل شده است:

) محفظه فانوسی و متعلقات ) صفحه مدرج و عقربهلوله پیتولوله هوای آزاد

 

) در یافت کردن از طریق یک پورت ایستا یا بیشتر( و فشار ایستا بهفشار ایستانمایش گر سرعت هوایی به وسیله سنجش اختالف بین دریافت می شود، کار می کند.لوله پیتوخاطر راندن با فشار ضربه هوا که از طریق

نامیده می شود.اثر فشاراین تفاوت در فشار به خاطر ضربه فشار

پورت های ایستا در خارج از هواپیما در جاهایی انتخاب می شوند که برای شناسایی فشار اتمسفری به طور دقیق با کمترین اغتشاش درحضور هواپیما به کار روند.

بعضی هواپیماها به منظور سنجش دقیق تر فشار ایستا در طی لغزش به سمت چپ و راست و پایین و سر خوردن، پورت های ایستا همدر کنار بدنه هواپیما و هم در کنار دم هواپیما دارد

 

هوا به وسیله لوله پیتوت که در نواحی مختلفی از بدنه دوکوار پرنده قرار گرفته است وارد مجرای موازی می شود و مستقیما از طریقسرلوله به محفظه روزنه ایست که به آن لوله هوای آزاد یا استاتیک گفته می شود برخورد می کند

الیاف هوا در برخورد با سرلوله پیتوت و محفظه هوای آزاد حجم محفظه فانوسی را باال می برند . 

در این قسمت اهرم نیم دایره دندانه دار حرکت کرده و با تغییر عقربه میزان شدت برخورد الیاف هوا با پیتو را اندازه گیری می کند و درنتیجه سرعت هواپیما به دست می آید .

البته به دلیل تغییر الیاف های هوا و نیز نوسان در فشار هوایی که به لوله پیتو برخورد می کند میزان اعداد نشان دهنده شده در کابین خلبان با اندک خطایی مواجه است .

 

Impact Air و Ram Air و Dynamic Pressure نامهای دیگر Pitot Pressure. است

ایالم خلبانی آموزشگاه

مسعود فرجی

با انسداد در سیستم ایستا بی اثر خواهد شد . فراموش نکنیم که نمایشگر سرعت هواپیما و فراز سنج

 

Temperature و Elevation روی Air Speedهیچ تاثیری ندارند

در سرعتهای پایین بیشتر است از میزان این خطا در سرعتهای باالCalibrated Errorمیزان

مایل نشانه گذاری شده و در سرعت سنج های1/1 یعنی حداقل سرعت بر K.notدر سرعت سنج های آمریکایی صفحه مدرج بر مبنای  اروپایی ) نمونه فرانسوی ( این سنجش بر مبنای کیلومتر در ساعت انجام می شود

Calibrated Air Speed و True Air Speedدر سطح دریا با هم برابرند

پایی این رقم نصف میشود18000 است که حدودا در ارتفاع p.s.i 14.7به طور میانگین در سطح دریا فشار

 Compression Error پایی است20000 مایل و ارتفاع زیر 200 معموال در سرعتهای کمتر از

 

سرعت سنج های دیجیتالی : 

این سرعت سنجش ها با استفاده از سامانه های ماهواره ای و راداری ) تقرب و هواشناسی ( ملیات سنجش راانجام می دهند .

ایالم خلبانی آموزشگاه

مسعود فرجی

در نمونه های پیشرفته از سنسور های فشارسنج نیز در هواپیما استفاده شده که همگی به یک رایانه مرکزی متصل هستند و رایانه آخرین وضعیت پرواز را ) سمت ، سرعت ، فشار ، ارتفاع از سطح دریا ، سوخت ، الکتریک ، روغن ها ، حرارت مرکزی ، نقطه شبنم و... (

را به طور دقیق محاسبه کرده و به واحد های مجزا در کابین خلبان می فرستد .

در این واحد ها اطالعات بر روی صفحات نمایشگر دیجیتالی یا نشان دهنده های الکترومکانیکی فرستاده می شود

یخ زدگی مشکل اصلی لوله های پیتوت است

زمانیکه دمای هوا کمتر از دمای انجماد باشد و وقتی که رطوبت قابل مشاهده در جو وجود دارد مانند پرواز در هوای ابری و بارانی لوله پیتوت وجود دارد. امکان یخ زدن

برای جلوگیری از تشکیل یخ بر روی لوله از لوله های پیتوت داغ شده به وسیله جریان الکتریکی، استفاده می شود.

 ASIدر هواپیماهای سبک

نشانگر سرعت هوابه عنوان عالمت از یک سری رنگهای استاندارد برای باندها و خطوط در صفحه ابزار استفاده می کند. محدوده سفید محدوده نرمال سرعت عمل برای هواپیما باتغییرارتفاع برای برخاست و نشست است. محدوده سبز محدوده نرمال سرعت عمل برای

هواپیمابدون تغییرات ارتفاعی است. محدوده زرد محدوده ای است که بخاطر سرعت باالی هواپیما,کنترل آن باید با احتیاط بیشتریهمراه باشد.

یا سرعت غیر مجازرا نشان میدهد.VNEخط قرمز

این بیشترین سرعتی است که تحت هیچ شرایطی هواپیما نباید از آن تجاوز کند. خط قرمز پس از باند زرد قرار می گیرد که ناحیه می باشد.VNE تا )حداکثر سرعت کروز(   VNO خطراست و از

می باشد  VNO تاVS1 باند سبز از  

VS1سرعت توقف با لغزنده و اهرم فرود منقبض شده است

قرار داردVFE تا VSOباند سفید از  

ایالم خلبانی آموزشگاه

مسعود فرجی

 VSOسرعت توقف با لغزنده افزوده شده است

حداکثر سرعتی است که در آن صعود یا نزول توصیه شده استVFEو

 

 

ASIدر هواپیماهای بزرگ

نشانگر )نمایگر( سرعت هواپیما به طور خاص برای مونیتورینگ سرعت هنگام راه اندازی هواپیمامهم است. به هر حال در هواپیماهای بزرگ سرعت آن می تواند با توجه به ارتفاع از سطح افق فرودگاه، وزن و دمای هواپیما متفاوت باشد به همین دلیل دامنه رنگ شده

در هواپیماهای سبک استفاده نمی شود.ASIمبتنی بر

دارد که این ممکن است به وسیله پیلوت )راهنما( از پیش تنظیم شده باشد تا سرعتbugsدر عوض دستگاه اشاره گر متحرکی با نام مناسب مناسب را برای شرایط فعلی نشان دهد.

ندارد ولی در عوض حداکثر سرعت عاملVNEو VNO مانند هواپیمای با موتور پیستونی سرعت بهینه حداکثر یعنیهواپیمای جتVMO و حداکثر میزان سرعت ماخMMOرا دارد. به منظور مشاهده کردن هر دو محدوده خلبان هواپیمای جت الزاما� هم نشانگر سرعت

هوایی و هم ماخ سنج را با هر یک از خطوط قرمز مناسب احتیاج دارد.

در هواپیما های عمومی جت:

در هواپیماهای جت از ماخ سنج استفاده می شود

ماخ سنج با یک ابزار که شامل جفت نشانگر هم مرکز می باشد، تر کیب می شود.

ایالم خلبانی آموزشگاه

مسعود فرجی

ماخ سنج

یکی برای نشان دادن سرعت هوایی و دیگری برای نشان دادن عدد ماخ.

یک دستگاه جایگزین، نشانگر سرعت هوایی مجاز حداکثر است. این دستگاه عقربه متحرکی دارد که سرعت استاندارد ) سرعتی که از با سرعت صوت را از بال هواپیما حد انتظار تجاوز نمی کند ( را که با تغییرات ارتفاعات تغییر می کند را نشان می دهد تا موج ضربه ای

دور کند.

( شناخته شده است .bar ber poleمعموال� عقربه راه راه سفید و قرمز است لذا به عنوان )

حرکتISA به سمت مقادیر کمتر bar ber pole سرعت محدود کننده می شود،VMO به جای MMOمتناسب با افزایش ارتفاع که می کند.

سیستم های استفاده شده در هواپیما ای مدرن دو عدد نمایشگر سرعت هوایی را به کار می گیرد نمایشگر الکترو نیک بر روی پنلاطالعات پرواز اولیه و دستگاه مکان یاب مکانیکی سنتی که وقتی پنل الکترونیک از کار افتاد استفاده شود.

ایالم خلبانی آموزشگاه

مسعود فرجی

نوعا�سرعت هوایی به شکل نوار باریکی نشان داده می شود .

استفادهVکه با سرعت هوایی فعلی متوسط به باال و پایین حرکت می کند. از رنگ مشابهی برای نشانگر مکانیکی برای نمایش سرعت می شود.

  موارد کاربرد سرعت نمای هوایی:

تعیین سرعت اقتصادیمحاسبه سرعت هواپیما نسبت به زمینمحاسبه سرعت هوایی هواپیماسرعت باز شدن چرخها ،فلپها،بلند شدن و به زمین نشستن...سرعت دور زدن و

نشان دهنده وضعیت هواپیما نسبت به افق

 Attitude Indicator

 ADI

ایالم خلبانی آموزشگاه

مسعود فرجی

 

این نشان دهنده داری دو قسمت است :  

قسمت آبی رنگ که نشان دهنده قرار داشتن دروضعیت باالتر از افق می باشد 

و قسمت قهوه ای که نشانه پایین تر بودن از سطح افق است.  

خط نارنجی رنگ وسط معرف هواپیماست که وضعیت ان نسبت به افق تغییر می نماید.  

 

درجه یک خط کوچک درجه بندی شده است که از روی آن می توان زاویه صعود و یا نزول را بدست5این نشان دهنده بصورت هر آورد.

ایالم خلبانی آموزشگاه

مسعود فرجی

(را نیز محاسبه نمود.Bank Angleهمچنین با این نشان دهنده می توان زاویه دور زدن )

ADIدرجه 100 های قدیمی به ما تا Roll درجه 60 و Pitchنشان میدادند

ایالم خلبانی آموزشگاه

مسعود فرجی

نشان میدهند .Pitch درجه 85 و Roll درجه 360 های جدید به ما تا ADI در حالی که  

 

 

نشان میدهد .Slightly Climb و Opposite Turn به ما ADI درجه گردش میکنیم 180وقتی  

  

درجه است5 همان Attitude Indicatorخطای قابل قبول برای

پا است75 برابر Attitude Indicatorخطای قابل قبول برای  

 

 

 

ایالم خلبانی آموزشگاه

مسعود فرجی

 

 Altimeter

ارتفاع سنج 

ایالم خلبانی آموزشگاه

مسعود فرجی

 

نشان میFeet(ft)یکی از اساسی ترین شان دهنده های وضعیت پرواز است و ارتفاع هواپیما را از سطح دریا اندازه گیری و بر حسب دهد.

می باشد.(  Cm 30.48معادل   ft)هر  

آلتیمتر وسیله ای است که برای اندازه گیری ارتفاع یک شی نسبت به یک سطح معین به کار می رود. 

، که به معنای اندازه گیری عمق زیر آب است، مطرح  نامیده می شود که در تضاد با واژه باتیمتری اندازه گیری ارتفاع آلتیمتری می شود

اساس کار آلتیمتر فشار بر این اصل استوار است که فشار یک ستون هوا با تغییرات ارتفاع به طور مشخصی عوض می شود. رابطه ریاضی که آنها را به هم مرتبط می کند عبارت است از:

 

 

که در آن:

 Z،اختالف ارتفاع بین ارتفاع اولیه و ارتفاع اندازه گیری شده

 R،ثابت گازها

 T،دمای هوا بر حسب درجه کلوین

 g،شتاب گرانش

ایالم خلبانی آموزشگاه

مسعود فرجی

 M،جرم مولکولی

Po،فشار اتمسفریک در ارتفاع اولیه

 P.فشار اتمسفریک در ارتفاع اندازه گیری شده هستند

در آلتیمترهای الکترونیکی این رابطه بر روی یک چیپ پیاده سازی شده است. 

متغیرها در این رابطه ثابت فرضٔاین دستگاه تنها به تغییرات فشار پاسخ می دهد و برای تبدیل فشار به ارتفاع الزم است که بقیه شوند. اما در واقعیت چنین نیست و این مسئله ممکن است باعث ایجاد خطا شود.

 

 

 

در هواپیماهای قدیمی تر از یک بارومتر آنروئید ساده استفاده می شد که در آن عقربه در کمتر از یک دور چرخش، مقدار صفر تا تمام مقیاس را در بر می گرفت اما امروزه در هواپیماهای مدرن نوعی از ارتفاع سنج به نام »آلتیمتر حساس« به کار گرفته می شود که عقربه

اصلی آن می تواند چرخش های متعددی انجام دهد.

یک یا چند عقربه فرعی موجود نیز، مشابه یک صفحه ساعت عقربه ای، تعداد چرخش ها را مشخص می کنند.  

به عبارت دیگر هر عقربه ای یکی از ارقام ارتفاع اندازه گیری شده را نشان می دهد.  

در آلتیمترهای حساس، فشار سطح دریای مرجع توسط یک دکمه قابل تنظیم است  

اهمیت وجود دکمه تنظیم فشار مرجع به این خاطر است که این فشار، با تغییر دما و حرکت سیستم فشار زمین، تغییر می کند.  

ایالم خلبانی آموزشگاه

مسعود فرجی

 

و فشاری که آلتیمتر را کالیبره می کند تا ارتفاع باالی زمین راQNHدر اصطالحات فنی پرواز، فشار محلی یا منطقه ای در سطح دریا منطقه نامیده می شود.QFEدر یک منطقه هوایی نشان داده شده مشخص کند ،

با این وجود، یک آلتیمتر نمی تواند به ازای تغییرات دمایی تنظیم شود.  

باعث ایجاد خطا در تعیین ارتفاع خواهد شد.ISAبنابراین تغییرات دمایی در مدل  

 

  

چگونگی خواندن ارتفاع سنج هواپیما

پا است1000 که نشانگر Middle-Size Pointer پا است و 100 که نشانگر Longest Pointer سه عقربه داریم altimeterدر   پا است10000 که نشانگر Shortest Pointerو

ضرب می نماییم. )دقیقا مانند100 و عدد مقابل عقربه بزرگ را در 1000 عدد مقابل عقربه کوچک را در Altimeterبرای خواندن  قرائت ساعت(.

در شکل زیر، ارتفاع سنجی را می بینید که تقریبا� در همه هواپیما ها مشترک است

ایالم خلبانی آموزشگاه

مسعود فرجی

 

دانستن اینکه چگونه ارتفاع سنج را بخوانید، بسیار مهم است، چرا که یکی از مهم ترین عامل های وضعیت پروازی، ارتفاع است و بدون آگاهی از آن، تقریبا� عملیات پرواز مختل می شود.

ارتفاع سنجی که در این شکل می بینید، دارای دو عقربه است، عقربه کوچک یک هزار فوت را نشان می دهد و در این جا، عقربه   یعنی همان هزار فوت، ارتفاع در مبنای هزارفوت بدست بزرگ روبروی هر عددی قرار بگیرد، در صورت ضرب آن عدد در عقربه کوچک

می آید.

اما عقربه بزرگ تر وباریک تر، نشان دهنده صد فوت است و اعداد روبروی این عقربه ضرب در صد فوت، نشان دهنده ارتفاع برحسبصد فوت است.

جمع مقداری که عقربه کوچک و بزرگ نشان می دهند، نمایش واقعی ارتفاع شماست. ساده ترین راه برای خواندن ارتفاع سنج، این است که شما همانطوری که ساعت های معمولی را می خوانید، ارتفاع سنج را هم بخوانید.

 

و عقربه بزرگ روی عدد صفر قرار گرفته است.6برای مثال، در شکل زیر در اولین نشان دهنده، عقربه کوچک روی عدد

نمی خواندید؟6:00اگر این ارتفاع سنج یک ساعت بود، آیا ساعت مورد نظر را، ساعت

ارتفاع سنج نیز به ترتیب مشابهی عمل می کند.

ایالم خلبانی آموزشگاه

مسعود فرجی

شما تنها باید به جای مقدار بزرگ که در زمان سنج ها، »ساعت« خوانده می شود، در اینجا هزار فوت  »ساعت« نشان می3 »هزار فوت« را به جای 3بخوانید. بدین معنی که ارتفاع سنج در این شکل، ارتفاع

دهد.

و جمع این عدد با عقربه کوچک، ارتفاع را بر حسب100عقربه بزرگ تر نیز با ضرب عدد روبروی آن در    فوت نشان می دهد.

می دهیم.شکل زیر را به دقت نگاه کنید: با مثالی روش قرائت ارتفاع سنج را توضیح

قرار دارد0 بر روی عدد   و عقربه بزرگ3در تصویر اول عربه کوچک بر روی عدد

پایی در حال پرواز است3000پس هواپیمای ما در ارتفاع

 

است. حال در اینجا به جای ساعت3:30در شکل دوم اگر ارتفاع سنج را ساعت فرض بگیریم، ساعت برابر با   هزار و پانصد متر می3 نیم، از آنجا که هر نیم هزار متر برابر پانصد متر است، می گوییم ارتفاع مساوی  سه وباشد.

 

را نشان می دهد.6در شکل سوم، نیز به همین ترتیب عمل می کنیم. عقربه کوچک عدد  

را نشان می دهد.8 را ضرب در هزار می کنیم. عقربه کوچک عدد 6

را ضرب در صد می کنیم. حال دو مقدار را با هم جمع می کنیم:8  

فوت یا پا.6.800ارتفاع برابر است با  

در ضمن اگر در درک مفهوم پا یا فوت مشکل دارید و هنوز این کمیت برای شما قابل درک نیست، می توانید ارتفاع بر حسب فوت را� ارتفاع بر حسب متر بدست آید.3تقسیم بر عدد نمایید تا حدودا

به طور قطع پس از مدتی دیگر، مفهوم فوت و پا نیز برای شما آشنا تر شده و خودتان ترجیح می دهید که به جای متر از فوت و پا برای بیان ارتفاع هواپیمایتان استفاده کنید.

حتما� طرز خواندن ارتفاع سنج را به خوبی تمرین کنید تا در آگاهی از ارتفاع، مشکلی برای شما پیش نیاید، چرا که آگاهی از ارتفاع یکی از پر اهمیت ترین دانسته های پرواز است که هر خلبان باید لحظه به لحظه از مقدار آن آگاهی کامل داشته باشد.

ایالم خلبانی آموزشگاه

مسعود فرجی

 

 

کنیمUpdate را Altimeter Setting این است دائما Altimeter کردن Minimizeبهترین راه برای

 

 

 ALTITUDE ALERTING SYSTEM

 

با داده های ارتفاع سنج کار می کند سیستم هشدار ارتفاع که

 

معموال ارتفاع مورد نظر در هنگام صعود و یا نزول توسط خلبان انتخاب و توسط این دستگاه تنظیم می شود

در صورت نزدیک شدن هواپیما به ارتفاع مورد نظر در مدت زمان کافی توسط سیگنال های شنیداری و بصری به خلبان هشدار داده می شود

ایالم خلبانی آموزشگاه

مسعود فرجی

Turn Indicator

نشان دهنده میزان دور زدن هواپیما 

 

 

 

میزان دور زدن را نشان میدهد با این تفاوتAttitude Indicatorاین وسیله نمایش دهنده میزان دور زدن هواپیماست و همانند که این نشان دهنده تنها میزان غلتش بالها به چپ یا راست را نشان می دهد و توانایی نمایش زاویه صعود یا نزول هواپیما را ندارد.

Inclinometer

تراز سنج 

ایالم خلبانی آموزشگاه

مسعود فرجی

 

Turn Indicator  عالوه بر نشان دادن میزان دور زدن هواپیما شامل وسیله ای دیگر بنام Inclinometer .میباشد

تراز سنج یک گوی کوچک است که درون یک لوله منحنی شیشه ای قرار دارد و با چرخش هواپیما به هر سمت به آن سمت حرکت ها را از روی آن محاسبه نماید.Rudderمیکند و خلبان به راحتی می تواند میزان اثر

   شبیه عینکی است که بر روی داشبورد یک اتومبیل قرار دارد و با دور زدن ماشین بسمت راست یا چپ  ترازسنج به عبارت ساده تر براثر نیروی گریز از مرکز به همان سمت می رود.

Rudder قابل مشاهده است و خلبان می بایست با اعمال Inclinometer بخوبی درAdverse Yawدر هنگام دور زدن اثر  را به وسط نشان دهنده باز گرداند.Inclinometerمناسب سعی کند

 

ایالم خلبانی آموزشگاه

مسعود فرجی

مناسب آنرا به  Rudder بر اثر دور زدن در وسط نشانگر قرار نداشت باید با اعمال Inclinometerدر یک جمله هرگاه گوی کوچک حالت تراز درآورد.

را در همان جهت اعمالRudderپس هرگاه می خواهید دور بزنید همزمان با چرخاندن استیک به سمت مورد نظر مقدار مناسبی در وسط نشانگر قرار داشته باشد.  Inclinometerنمایید بطوریکه گوی کوچک

 

کمتر از یک درجه باشدPitch کمتر از پنج درجه و Bank باید Precessionبرای جلوگیری از بوجود آمدن  

 Rate Of Turn را Turn Coordinator. به ما نشان میدهد

Rate Of Turn را برای Angel Of Bank تصححیح Turn Coordinatorتوپ در  

گردش را به ما نشان میدهدQuality به ما کیفیت یا همان Turn Coordinatorتوپ در  

ایالم خلبانی آموزشگاه

مسعود فرجی

 

Turn coordinator  همیشه Back Upسیستم جایرو است به علت الکتریکی بودن آن

 

ایالم خلبانی آموزشگاه

مسعود فرجی

 

نشان دهنده نرخ صعود و نزول هواپیما

 Vertical Speed Indicator

 VSI

 

این نشان دهنده نقش بسیار مهمی در آگاهی خلبان نسبت به ارتفاعی را که دران قرار دارد ایفا می کند. 

صعود یا نزول می کند که دانستن این مساله برای کاهش ارتفاع جهتft این وسیله نشان می دهد که هواپیما در هر دقیقه چند  فرود و نشستن بموقع در ابتدای باند بسیار مهم است.

 

درجه بندی شده و به منظور آگاهی از نرخ صعود یا نزول میبایست عددی را که عقربه نشان می دهد در  ft این وسیله نیز بر حسب   ضرب نمود.100

ایالم خلبانی آموزشگاه

مسعود فرجی

 

البته باید جهت عقربه را نیز در نظر داشت.اگر عقربه بسمت باال باشد هواپیما به میزان محاسبه شده در حال صعود واگر بسمت پایین  باشد بهمان میزان در حال نزول و کاهش ارتفاع می باشد.

  Heading Indicatorنشان دهنده جهت پرواز هواپیما

( بسیارCompassاین نشانگر نیز از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است زیرا جهت پرواز را نشان می دهدو دروافع یک قطب نما) دقیق است.

 

 

برای پی بردن به اینکه هواپیما مستقیم و بدون تغییر جهت در حال حرکت است یک راه دیگر نیز وجود دارد با استفاده از دستگاه نشان دهنده ی سمت و جهت

ایالم خلبانی آموزشگاه

مسعود فرجی

 

این نشإن دهنده را به عنوان یک قطب نمای مکانیکی در نظر بگیرید که مسیر حرکت هواپیما را نشان میدهد

و به اعداد موجود بر روی صفحه ی نشإن دهنده در شکل زیر توجه کنید ، حروف نوشته شده در نشان دهنده نشانه ی سمت شمال غرب میباشد

ایالم خلبانی آموزشگاه

مسعود فرجی

درجه میباشند که ان را به صورت سه- صفر - صفر300 بر روی این نشان دهنده در واقع نشان دهنده سمت 3به عنوان مثال عدد درجه است که به صورت سه - صفر - صفر گفته میشود300 در واقع همان جهت 30میخوانیم عدد

 

 

 

0 جهت یا مسیر تقسیم می شوندکه عدد360شیوه جهت یابی با این وسیله بدینگونه است که جهت های مختلف در یک پرواز به ( را نشان می دهد.w غرب )270( و عددSجنوب)180( , عدد E شرق )90 عدد  ( ,Nشمال)

ایالم خلبانی آموزشگاه

مسعود فرجی

 

درجه های مابین این درجات می توانند برای جهت یابی دقیق تر بکار روند.

در وسط این نشان دهنده یا هواپیمای سفید رنگ وجو دارد که دماغه آن عددی را که نمایانگر جهت پرواز است نشان می دهد. 

 

  

Magnetic compass

قطب نما 

ایالم خلبانی آموزشگاه

مسعود فرجی

تا پیش از ابداع رادار در جنگ جهانی دوم، قطب نمای مغناطیسی  برای هر نوع ناوبری به کمک نقشه یکی از ضروری ترین آالت دقیق کشتی ها و هواپیماها محسوب میشد.

این درست است که تشخیص و تعیین مسیر پرواز در هوای صاف با استفاده از نقشه و عالئم و نقاط نشانه زمینی مطمئن تر از اعتمادصرف به قطب نماست.

در گذشته هم خلبان برای اثبات این که قطب نما وسیله ای غیر ضروری است و خلبان نباید در هر شرایطی به آن اعتماد کند،استدالل هایی داشتند.

ایالم خلبانی آموزشگاه

مسعود فرجی

اما در مقابل این داعیه ها نکته مهمی هم مطرح است: وقتی هواپیما با توده ابر و یا هوای مه آلود مواجه میشود، یعنی درست درلحظات حساسی که خلبان به قطب نما نیازمند است،هواپیما شروع می کند به دور خود چرخیدن.

در حال حاضر دلیل چنین رویدادی دقیقا مشخص شده است: هواپیما به دور خود میچرخد زیرا خلبان هواپیما را به دور خودمیچرخاند!

به عبارت دیگر ، هواپیما به دنبال دم خود میچرخد و با این حال خلبان چنین میپندارد که مستقیما به جلو پرواز میکند.

اگر فکر میکنید چنین چیزی امکان پذیر نیست، مسلما هرگز در میان دشتی پهناور و یا در سرزمینی باز و وسیع یا حتی روی جاده ایعریض و پهن گرفتار هوای مه آلود غلیظ نشده اید!

ایالم خلبانی آموزشگاه

مسعود فرجی

اما امروز خلبانان تحت آموزش های وسیعی قرار میگیرند. آنان به خوبی می دانند که دیر یا زود مجبور خواهند بود که در میان ابرها یا مه غلیظ یا حتی بر فراز دریا پرواز کنند و در چنین

شرایطی اگر هواپیما به وسایل و تجهیزات راداری مجهز نباشد، قطب نما تنها وسیله ای است که می تواند آنها را هدایت کند. اما دراینجا موضوع دیگری هم مطرح است: ناوبری هوایی به وسیله قطب نما هم همیشه کامال رضایت بخش نیست.

 

 

درجه جغرافیایی260 در Magnetic compassو   Headingنشان دهنده