Цалин хөлсний бүтцийн судалгаа

ЦАЛИН ХӨЛСНИЙ БҮТЦИЙН СУДАЛГАА

Монгол Улсын Хөдөлмөрийн яамны харъяа Хөдөлмөрийн судалгааны институт

Тайланг хянасан: М.Чимэддорж Хөдөлмөрийн судалгааны институтын захирал

Хэвлэлд бэлтгэсэн: Б.Түвшинбаатар Хөдөлмөрийн харилцааны судалгаа, шинжилгээний секторын эрхлэгч

Б.Төмөрчулуун Эрдэм шинжилгээний ажилтан

Мэдээллийг боловсруулсан: Эрдэм шинжилгээний ажилтан

Б.Эрдэнэтуяа, Д.Нэргүй, Д.Буянжаргал

Мэдээлэл цуглуулалт, боловсруулалтыг гүйцэтгэсэн: Судалгаа шинжилгээний “MMCG” ХХК

Хэвлэсэн тоо: 300 хувь

Цаасны хэмжээ: В5

“Мөнхийн Үсэг” ХХК-д хэвлэв.

Улаанбаатар 2013 он


3

ХӨДӨЛмӨрИЙН СУДАЛГААНы ИНСТИТУТИЙН зАХИрЛыН зУрвАС

Сүүлийн жилүүдэд нэрлэсэн цалин богино хугацаанд хурдтай өсч байна. Нэг талаас хөдөлмөрийн үнэлэмж нэмэгдэж байгаа нь сайн боловч нөгөө талаас бүтээмжийн өсөлтөөр баталгаажаагүй цалингийн өсөлт нь бодит орлогыг өсгөж чаддаггүй байх хандлагатай байдаг тул цалин хөлсний талаар илүү гүнзгийрүүлэн судлах нь бодлогын хувьд чухал ач холбогдолтой юм.

“Цалин хөлсний бүтцийн судалгаа” нь микро түвшинд ААНБ-ын удирдлагууд байгууллагынхаа цалингийн бүтцийг тухайн салбарт үйл ажиллагаа явуулж буй бусад байгууллагын цалингийн бүтэцтэй харьцуулах, шийдвэр гаргахад чухал хэрэгцээтэй мэдээллүүдийг агуулж байдаг юм.

Нийт цалинд эзлэх үндсэн цалингийн хэмжээ өндөр байх нь нийгмийн баталгааг илэрхийлэх үзүүлэлт болдог бол хувьсах цалингийн хэмжээ буюу нэмэгдэл, шагнал урамшууллын хэмжээ өндөр байх нь цалинг илүү уян хатан, бүтээмжийг үнэлэх хандлагатай байдгийг тэмдэглэх нь зүйтэй.

Бид тус судалгааг цаашид хоёр жил тутамд гүйцэтгэж цалингийн бүтцийн өөрчлөлтийн динамик мэдээллийг бий болгон ажиллахаар төлөвлөж байна. Ингэснээр урт хугацаанд цалингийн бүтэц хэрхэн өөрчлөгдөх хандлагыг тодорхойлохоос гадна цалингийн уян хатан байдал, хөдөлмөрийн орлогын тогтвортой байдал зэргийг эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбарууд, ажил мэргэжлийн ангилал, аймаг, нийслэл, бүс нутгаар тодорхойлон харах боломжтой болох юм.

Түүнчлэн тус судалгааны үр дүн нь хөдөлмөрийн харилцааны оролцогч талууд болох ажил олгогчид болон ажиллагчдын төлөөллийн байгууллагуудын хамтын гэрээ, тарифын хэлэлцээрт мэдээллийн эх үүсвэрийн чухал үүргийг гүйцэтгэх юм.

Цалин хөлсний бүтцийн судалгааны үр дүнгийн мэдээлэл нь бодлого боловсруулах, шийдвэр гаргах түвшинд өргөн хүрээнд ашиглагдана гэдэгт итгэлтэй байна.

Захирал

М.ЧИМЭДДОРЖ


4

Агуулга

ХҮСНЭГТИЙН ЖАГСААЛТ .....................................................................................................5ЗУРГИЙН ЖАГСААЛТ .............................................................................................................6ТОВЧИЛСОН ҮГИЙН ЖАГСААЛТ .......................................................................................... 7ОРшИЛ ..............................................................................................................................8СУДАЛГААНы ХУРААНГУЙ ...................................................................................................8

БҮЛЭГ 1. ТАНИЛЦУУЛГА .....................................................................................................131.1 Судалгааны зорилго, ач холбогдол ................................................................... 141.2 Тайлангийн агуулга, бүтэц ................................................................................. 15

БҮЛЭГ 2. СУДАЛГААНы АРГА ЗҮЙ, ЗОХИОН БАЙГУУЛАЛТ ............................................172.1 Судалгааны хамрах хүрээ .................................................................................. 182.2 Судалгааны түүвэрлэлт....................................................................................... 18

БҮЛЭГ 3. ҮНДСЭН ЦАЛИН ...................................................................................................213.1 Ажиллагчдын үндсэн цалин, ажиллагчдын хүйсээр, аймаг, нийслэл, бүс

нутгаар ............................................................................................................... 223.2 Ажиллагчдын үндсэн цалин, ажил мэргэжлийн ангилал, салбар,

байгууллагын төрөл, өмчийн хэлбэрээр ..........................................................243.3 Үйлдвэрчний эвлэлтэй болон эвлэлгүй байгууллагуудын үндсэн цалин ........293.4 Гадаад ажиллагчдын цалин ...............................................................................30

БҮЛЭГ 4. ЦАЛИН ХӨЛСНИЙ БҮТЭЦ, БҮРЭЛДЭХҮҮН .........................................................314.1 Нийт цалин .........................................................................................................324.2 Гадаад ажиллагчдын нийт цалин ......................................................................434.3 шагнал, урамшуулал .........................................................................................454.4 Цалин хөлсийг нэмэгдүүлсэн бууруулсан шийдвэр .........................................47

БҮЛЭГ 5. ХӨДӨЛМӨРИЙН ХӨЛСНИЙ ДООД ХЭМЖЭЭ БОЛОН ТҮҮНЭЭС ДООГУУР ХЭМЖЭЭГЭЭР ЦАЛИНЖИЖ БУЙ АЖИЛЛАГЧИД ..............................................................49

БҮЛЭГ 6. ТУРшИЛТ СУДАЛГААНы ҮР ДҮНТЭЙ ХАРЬЦУУЛСАН ҮР ДҮНГҮҮд ................55

БҮЛЭГ 7. АЖЛыН ЦАГИЙН ҮЗҮҮЛЭЛТ ............................................................................... 73

ДҮГНЭЛТ ............................................................................................................................ 77

ХАВСРАЛТ. ҮР ДҮНГИЙН ХҮСНЭГТҮҮД ............................................................................. 81


5

ХҮСНЭГТИЙН ЖАГСААЛТ

Хүснэгт 1. Ажиллагчдын тоо, үндсэн цалин, хүйсээр, аймаг, нийслэл, бүсээрХүснэгт 2. Ажиллагчдын үндсэн цалин, ажил мэргэжлийн ангиллаар, хүйсээр,

мянган төгрөгөөр .................................................................................... 26Хүснэгт 3. Ажиллагчдын үндсэн цалин, ажил мэргэжлийн ангилал, ААНБ-ын

төрлөөр ................................................................................................... 28Хүснэгт 4. Ажиллагчдын үндсэн цалин, ААНБ-ын өмчийн хэлбэрээр, хүйсээр ... 29Хүснэгт 5. ААНБ-ын ажиллагчдын нийт цалингийн дунджийн хэмжээ, бүтэц бүс,

аймаг, нийслэлээр .................................................................................. 33Хүснэгт 6. ААНБ-ын ажиллагчдын нийт цалингийн бүтэц, салбараар ..................37Хүснэгт 7. ААНБ-ын ажиллагчдын нийт цалингийн бүтэц, ААНБ-ын өмчийн

хэлбэрээр ................................................................................................ 40Хүснэгт 8. ААНБ-ын ажиллагчдын нийт цалингийн бүтэц, ААНБ-ын хариуцлагын

хэлбэрээр .................................................................................................41Хүснэгт 9. ААНБ-ын ажиллагчдын нийт цалингийн бүтэц, ажил мэргэжлийн

ангиллаар ................................................................................................ 42Хүснэгт 10. ААНБ-ын ажиллагчдын нийт цалингийн бүтэц, ажиллагчдын

боловсролын түвшингээр ....................................................................... 43Хүснэгт 11. Ажиллагчдын нийт цалингийн дундаж, бусад улс орнуудын салбарын

дундажтай харьцуулсан харьцаа ........................................................... 44Хүснэгт 12. Цалин хөлс нэмсэн ААНБ-ын тоо ...........................................................47Хүснэгт 13. Ажиллагчдын тоо, үндсэн цалингийн интервалаар, хүйсээр ............... 50Хүснэгт 14. Үндсэн цалингийн өөрчлөлт, аймаг, нийслэл, бүс нутгаар ................. 56Хүснэгт 15. Үндсэн цалингийн өөрчлөлт, салбараар ............................................... 60Хүснэгт 16. Үндсэн цалингийн харьцуулалт, ажил мэргэжлийн ангиллаар ........... 62Хүснэгт 17. Нийт цалингийн дунджийн харьцуулалт, бүс, аймаг, нийслэлээр ...... 64Хүснэгт 18. Нийт цалингийн дунджийн харьцуулалт, салбарын ангиллаар .......... 66Хүснэгт 19. Нийт цалингийн дунджийн харьцуулалт, нийт цалинд эзлэх үндсэн

цалингийн хувийн өөрчлөлт, байгууллагын өмчийн хэлбэрээр ...........67Хүснэгт 20. Нийт цалингийн дунджийн харьцуулалт, нийт цалинд эзлэх үндсэн

цалингийн хувийн өөрчлөлт, байгууллагын хариуцлагын хэлбэрээр . 68Хүснэгт 21. Нийт цалингийн дунджийн харьцуулалт болон нийт цалинд эзлэх

үндсэн цалингийн хувийн өөрчлөлт, ажил мэргэжлийн ангиллаар .... 68Хүснэгт 22. Ажиллагчдын тоо болон хувь, цалингийн интервалаар ...................... 69


6

зУрГИЙН ЖАГСААЛТ

Зураг 1. Ажиллагчдын үндсэн цалин, мянган төгрөгөөр ....................................22Зураг 2. Ажиллагчдын үндсэн цалин, бүсээр, хүйсээр, мянган төгрөгөөр........ 24Зураг 3. Ажиллагчдын үндсэн цалин, салбараар, мянган төгрөгөөр ................ 25Зураг 4. Ажиллагчдын үндсэн цалин, хүйсээр, ажил мэргэжлийн ангиллаар,

мянган төгрөгөөр .....................................................................................27Зураг 5. Үндсэн цалингийн хэмжээ, үйлдвэрчний эвлэлтэй болон эвлэлгүй эсэх,

ААНБ-ын төрлөөр ................................................................................... 29Зураг 6. Гадаад ажиллагчдын үндсэн цалин, салбараар ................................... 30Зураг 7. ААНБ-ын ажиллагчдын нийт цалингийн бүтцэд олговрыг багтаасан

байдлаар, хүйсээр .................................................................................. 34Зураг 8. ААНБ-ын ажиллагчдын нийт цалингийн бүтэц, хүйсээр .................... 34Зураг 9. ААНБ-ын ажиллагчдын дундаж цалингийн бүтэц, бүсээр ................... 35Зураг 10. ААНБ-ын ажиллагчдын нийт цалингийн бүтцэд олговрыг багтаасан

байдлаар, бүсээр .................................................................................... 35Зураг 11. ААНБ-ын ажиллагчдын нийт цалингийн дундаж, салбараар /мян.төг/ .............................................................................. 36Зураг 12. ААНБ-ын ажиллагчдын нийт цалингийн бүтэц, салбараар ................. 39Зураг 13. Гадаад ажиллагчдын нийт цалин, нийт цалингийн бүтцээр, хувиар

болон мөнгөн дүнгээр ............................................................................ 43Зураг 14. шагнал урамшуулал авсан хүн, ААНБ-ын хариуцлагын хэлбэрээр,

хувиар ..................................................................................................... 45Зураг 15. шагнал урамшуулал авсан ажиллагчдын тоо болон дундаж

урамшууллын хэмжээ, ААНБ-н хариуцлагын хэлбэрээр ...................... 46Зураг 16. Цалин хөлс нэмсэн ААНБ-ын тоо, ААНБ-ын хариуцлагын хэлбэрээр 46Зураг 17. ХХДХ болон түүнээс доогуур хэмжээний үндсэн цалин авсан

ажиллагчид, тухайн сард ажилласан өдөр ............................................ 51Зураг 18. ХХДХ хэмжээ болон түүнээс доогуур хэмжээгээр үндсэн цалин авсан

ажиллагчид, байгууллагын хариуцлагын хэлбэрээр ............................. 51Зураг 19. ХХДХ болон түүнээс доогуур хэмжээний үндсэн цалин авсан

ажиллагчид, байгууллагын өмчийн хэлбэрээр, хувиар ....................... 52Зураг 20. ХХДХ болон түүнээс доогуур хэмжээгээр үндсэн цалин авсан

ажиллагчид, хөдөлмөр эрхлэлтийн байдлаар ...................................... 52Зураг 21. ХХДХ болон түүнээс доогуур хэмжээний үндсэн цалин авсан

ажиллагчид, салбараар, хувиар ............................................................ 53Зураг 22. Үндсэн цалингийн өсөлтийн хувь, хүйсээр ..........................................57Зураг 23. Үндсэн цалингийн харьцуулалт, хүйсээр ............................................. 58Зураг 25. Үндсэн цалингийн харьцуулалт, бүсээр /мян.төг/ ............................... 59Зураг 24. Үндсэн цалингийн харьцуулалт, бүсээр /мян.төг/ ............................... 59Зураг 26. Үндсэн цалингийн харьцуулалт, эдийн засгийн салбараар, хувиар .... 61Зураг 27. Үндсэн цалингийн харьцуулалт, байгууллагын өмчийн хэлбэрээр ...... 61Зураг 28. Үндсэн цалингийн харьцуулалт, байгууллагын хариуцлагын хэлбэрээр .......................................................................... 62


7

Зураг 29. Үндсэн цалингийн өөрчлөлт, ажил мэргэжлийн ангиллаар, мянган төгрөгөөр ............................................................................................... 63

Зураг 30. Нийт цалингийн өөрчлөлт, аймаг, нийслэлээр, хувиар ....................... 65Зураг 31. ХХДХ болон түүнээс доогуур хэмжээний үндсэн цалин авсан

ажиллагчдын нийт ажиллагчдад эзлэх хувь, байгууллагын хариуцлагын хэлбэрээр .......................................................................... 69

Зураг 32. ХХДХ болон түүнээс доогуур хэмжээний үндсэн цалин авсан ажиллагчид, байгууллагын өмчийн хэлбэрээр, хувиар ........................70

Зураг 33. ХХДХ болон түүнээс доогуур хэмжээний үндсэн цалин авсан ажиллагчдын нийт ажиллагчдад эзлэх хувь, салбараар ...................... 71

Зураг 34. Ажлын бус өдрөөр ажилласан ажиллагчдын хувь, ААНБ-ын хариуцлагын хэлбэрээр ...........................................................................74

Зураг 35. Илүү цагаар ажилласан ажиллагчдын нийт ажиллагчдын дүнд эзлэх хувь, хүйс, байгууллагын хариуцлагын хэлбэрээр ................................75

Зураг 36. Илүү цагаар ажилласан ажиллагчид, байгууллагын хариуцлагын хэлбэрээр .................................................................................................75

Зураг 37. Илүү цагаар ажилласан боловч илүү цагийн нэмэгдэл хөлс аваагүй ажиллагчид, ААНБ-ын хариуцлагын хэлбэрээр ....................................76

ТОвЧИЛСОН ҮГИЙН ЖАГСААЛТ

ААНБ Аж ахуйн нэгж, байгууллагаББН Бүх гишүүд нь бүрэн хариуцлагатай нөхөрлөлЗБН Зарим гишүүд нь бүрэн хариуцлагатай нөхөрлөлМҮЭХ Монголын Үйлдвэрчний Эвлэлийн ХолбооМАОЭНХ Монголын Ажил Олгогч Эздийн Нэгдсэн ХолбооОНӨҮГ Орон нутгийн өмчит үйлдвэрийн газарТӨҮГ Төрийн өмчит үйлдвэрийн газарХХДХ Хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээХК Хувьцаат компаниХХК Хязгаарлагдмал хариуцлагатай компани


8

ОрШИЛ

Монгол Улсад “Цалин хөлсний бүтцийн судалгаа”-г олон улсын нийтлэг жишиг аргачлалын дагуу явуулсан нь хөдөлмөрийн зах зээл дэх ажиллагчдын цалин, хөлс, орлого, нэмэгдэл хөлс, урамшууллын хэмжээг тусган харуулсан цалин, хөлсний бүтцийн үндэсний хэмжээний суурь судалгаа болсон билээ.

Хөдөлмөрийн харилцааг зохицуулдаг үндсэн асуудлын нэг болох цалин хөлсний бүтцийн бодит статистик мэдээлэлтэй болох зайлшгүй шаардлага Монгол Улсын Хөдөлмөрийн яам болон бусад бодлого боловсруулагчдад бий болоод байна. Энэ асуудлын хүрээнд “Цалин хөлсний бүтцийн судалгаа 2013”-ыг Монгол орны хэмжээнд явуулж , эдийн засгийн салбаруудаар тодорхойлох хэрэгцээ шаардлага үүссэн юм.

“Цалин хөлсний бүтцийн туршилтын судалгаа”-г цалин хөлсний статистик мэдээллийг боловсронгуй болгох, гарсан мэдээлэлд үндэслэн бодлогын шинжилгээ хийж цалингийн талаар төрөөс баримтлах бодлогыг боловсруулах, хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээ тогтоохтой холбоотойгоор хөдөлмөр, нийгмийн зөвшлийн гурван талт хороог мэдээллээр хангах зорилгоор олон улсын аргачлалын дагуу 2009-2010 онд анх удаа зохион байгуулж байсан. Тус судалгааг Олон улсын хөдөлмөрийн байгууллага /ОУХБ/-ын техникийн туслалцаатайгаар Нийгмийн хамгаалал, хөдөлмөрийн яам /HХХЯ/, Үндэсний статистикийн хороо /ҮСХ/ хамтран зохион байгуулж байсан. Энэхүү судалгаа нь цалин хөлсний бүтцийн талаар судалж буй хоёрдахь судалгаа болсон ба уг судалгааны нэгдсэн үр дүнг энэхүү тайлангаар танилцуулж байна.

СУДАЛГААНЫ ХУРААНГУЙ

“Цалин хөлсний бүтцийн судалгаа “-г цалин хөлсний талаарх мэдээллийг шинэчлэн дэлгэрэнгүй гаргах, ажиллагчдын цалин хөлсний бүтцийг нарийвчлан судалж, хөдөлмөрийн салбарын бодлого боловсруулагчид болон ААНБ-ын мэдээллийн хэрэгцээнд нийлүүлэх зорилгоор гүйцэтгэлээ.

Цалин хөлсний бүтцийн судалгаанд орон нутгийн 711, Улаанбаатар хотын 1020, нийт 1731 ААНБ-ын 28763 ажиллагчид хамрагдлаа. Эдгээр ажиллагчдын 14873 буюу 51.7 хувь нь эрэгтэйчүүд, 13890 буюу 48.3 хувь нь эмэгтэйчүүд байна. Үндсэн цалин болон нийт цалингийн бүтцийг үйл ажиллагааны салбар, аймаг, нийслэл, бүс нутаг, байгууллагын өмчийн хэлбэр, ажиллагчдын хүйс, ажил мэргэжлийн төрлөөр тодорхойлон тус тайланд тусгалаа.

Ажиллагчдын үндсэн цалингийн улсын дундаж 528.7 мянган төгрөг байгаа ба эрэгтэй ажиллагчдын үндсэн цалин 555.4 мянган төгрөг, эмэгтэй ажиллагчдын үндсэн цалин 500.1 мянган төгрөг байна.


9

Ажиллагчдын үндсэн цалин, мянган төгрөгөөр

Улсын дундаж, 528.7

Баруун бүс

405.1 414.8436.9

394.2

591.8

Хангайн бүс Төвийн бүс Зүүн бүс Улаанбаатар

Ажиллагчдын үндсэн цалинг бүс нутгаар авч үзвэл Улаанбаатарын бүсэд ажиллагчдын цалин хамгийн өндөр буюу 591.8 мянган төгрөг байна. Энэ нь улсын дунджаас 63.1 мянган төгрөгөөр илүү дүн юм.

ААНБ-ын ажиллагчдын үндсэн цалинг эдийн засгийн бүх үйл ажиллагааны салбараар авч үзвэл уул уурхайн олборлолтын салбарт ажиллагчдын цалин хамгийн өндөр буюу 871.4 мянган төгрөг байна. Харин хамгийн бага нь ХАА загас барилт, ан агнуурын салбарт ажиллагчдын цалин бөгөөд улсын дунджаас 181.5 мянган төгрөгөөр бага цалинтай байна.

Ажиллагчдын үндсэн цалин, ААНБ-ын өмчийн хэлбэрээр, хүйсээр

Байгууллагын өмчийн хэлбэр Улсын дундажХүйсээр:

Эрэгтэй Эмэгтэй

Бүгд 528.7 555.4 500.1

Үүнээс

Төрийн

Өмчийн 498.8 511.8 488.4

Өмчийн оролцоотой 599.5 618.1 566.5

Хамтарсан 973.7 1003.1 860.9

Орон нутгийн

Өмчийн 425.9 423.3 431.5


Хамтарсан 511.9 498.6 518.4

Хувийн

Монгол улсын иргэн 519.9 546.9 487.8

Хамтарсан 686.9 736.2 619.2

Гадаад улсын 853.5 946.4 734.3


10

ААНБ-ын ажиллагчдын үндсэн цалинг байгууллагын өмчийн хэлбэрээр авч үзэхэд төрийн өмчийн гадаадтай хамтарсан ААНБ-ын үндсэн цалин хамгийн өндөр буюу 973.7 мянган төгрөг байна. Энэ нь улсын дунджаас 445.0 мянган төгрөгөөр өндөр дүн юм.

230.5

528.7

242.6

555.4

500.1

УЛСыН ДУНДАЖ ЭР ЭМ

Мян төг

2013 он

600.0

500.0

400.0

300.0

200.0

100.0

0.0

2010 он

219.3

Үндсэн цалингийн харьцуулалт, хүйсээр /мян.төг/

800

700

600

500

400

300

200

100

0


Улсын дундаж

642.2

493.2498.4 531.7

579.8

701.9

Баруун бүс Хангайн бүс Төвийн бүсЗүүн бүс Улаанбаатар

Ажиллагчдын нийт цалин, мянган төгрөгөөр

Судалгааны дүнгээр аж ахуй нэгж, байгууллагад ажиллагчдын нийт цалингийн дундаж 642.2 мянган төгрөг байна. Эрэгтэй ажиллагчдын нийт цалингийн дундаж 683.0 мянган төгрөг, эмэгтэй ажиллагчдын нийт цалингийн дундаж 598.5 мянган төгрөг байна.

Үндсэн цалинг 2010 онд хийгдсэн “Цалин хөлсний бүтцийн туршилтын судалгаа”-ны үр дүнтэй харьцуулахад ажиллагчдын үндсэн цалин 2.3 дахин буюу 298.2 мянган төгрөгөөр нэмэгдсэн байна.


11

Ажиллагчдын нийт цалингийн дунджийг 2010 оны нийт цалингийн дундажтай харьцуулахад 2.4 дахин буюу 378.5 мянган төгрөгөөр нэмэгдэж 642.2 мянган төгрөг болсон байна.

98.9

200

150

100

50

87.4

87.6

107.2

82.1 83.9

109.797.9

104.6

117.7125.9

143.1

92.8

112.5

86.0

130.71 126.2

107.5

160.0

143.5

105.2

88.0 79.2

Арха

нгай

Баян

-Өлгий

Баян

хонгор

Булган

Говь

-Алтай

Говь

сүмб

эр

Дарх

ан-У

ул

Дунд

говь

Дорн

од

Дорн

огов

ь

Завх

ан

Орхо

н

Өвөр

хангай

Өмнө

говь

Сүхб

аатар

Сэлэ

нгэ

Төв

Увс

Улаа

нбаа

тар

Улсы

н ду

ндаж

Ховд

Хөвсгөл

Хэнтий

Нийт цалингийн өөрчлөлт, аймаг, нийслэлээр, хувиар

Ажиллагчдын нийт цалингийн дунджийг салбараар авч үзвэл уул уурхай, олборлолтын салбарын нийт цалингийн дундаж хамгийн өндөр буюу 1097.5 мянган төгрөг байна. Харин ХАА, загас барилт, ан агнуурын салбарт ажиллагчдын цалин хамгийн бага буюу 356.1 мянган төгрөг байгаа нь улсын дунджаас 286.1 мянган төгрөгөөр бага дүн юм.

ААНБ-ын ажиллагчдын нийт цалингийн бүтэц, хүйсээр

1.85.2

10.7

82.3

УЛСыН ДУНДАЖ

шагнал урамшуулал

Нэмэгдэл

Нэмэгдэл хөлс

Үндсэн цалин

81.3

ЭР ЭМ

81.5

11.3

5.51.9 1.6

4.9

10.0

3.9

1.75.0

10.3

79.1


Олговор шагнал урамшуулал

НэмэгдэлНэмэгдэл хөлс


78.3

ЭР ЭМ

80.1

10.9

5.31.83.7 4.1

1.54.7

9.6


12

Нийт цалингийн дундажыг бүтцээр нь авч үзвэл 528.7 мянган төгрөг буюу 82.3 хувийг үндсэн цалин, 68.8 мянган төгрөг буюу 10.7 хувийг нэмэгдэл цалин, 33.4 мянган төгрөг буюу 5.2 нэмэгдэл хөлс, үлдсэн 11.3 мянган төгрөг буюу 1.8 хувийг шагнал урамшуулал эзэлж байна.

Ажиллагчдын нийт цалингийн дунджийг ААНБ-ын хариуцлагын хэлбэрээр нь авч үзвэл бүх гишүүд нь бүрэн хариуцлагатай нөхөрлөлд ажиллагчдын нийт цалингийн дундаж хамгийн бага буюу 241.7 мянган төгрөг байна. Харин зарим гишүүд нь бүрэн хариуцлагатай нөхөрлөлд ажиллагчдын цалин 265.4 мянган төгрөг бөгөөд 100.0 хувь үндсэн цалингаас бүрдэж байгаа нь бусад байгууллагын нийт цалинд үндсэн цалингийн эзлэх хувиас хамгийн өндөр байна. ХК-д ажиллагчдын нийт цалингийн дундаж хамгийн өндөр буюу 817.5 мянган төгрөг байна. Үүнийг бүтцээр нь авч үзвэл 68.0 хувийг үндсэн цалин эзэлж байгаа нь бусад байгууллагын үндсэн нийт цалинд үндсэн цалингийн эзлэх хувиас бага байгаа бөгөөд нэмэгдэл 20.3 хувь, нэмэгдэл хөлс 5.9 хувь, шагнал урамшуулал 5.8 хувийг эзэлж байгаа нь бусад байгууллагын нийт цалинд эзлэх нэмэгдэл хөлс болон шагнал урамшууллын эзлэх хувиас өндөр байна.

Ажиллагчдын тоо, үндсэн цалингийн интервалаар, хүйсээр

Цалингийн интервал /мян.төг/ Ажиллагчдын тоо Хувь

ХүйсээрЭр Эм

Бүгд 28763 100.0% 14873 13890Үүнээс:

140.4 хүртэл 254 0.9% 148 106

140.4 609 2.1% 319 290

140.4-200.0 1538 5.3% 816 722

200.1-300.0 2959 10.3% 1604 1355

300.1-400.0 5649 19.6% 2821 2828

400.1-500.0 6876 23.9% 3206 3670

500.1-600.0 4372 15.2% 2101 2271

600.1-700.0 2221 7.7% 1226 995

700.1-800.0 1361 4.7% 790 571

800.1 ба түүнээс дээш 2924 10.2% 1842 1082

Судалгаанд хамрагдсан 1731 ААНБ-ын 28763 ажиллагчдын 863 нь буюу 3.0 хувь нь 2013 оны 5 сард хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээ болон түүнээс доогуур хэмжээний үндсэн цалин авсан байна. 2.1 хувь нь хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээгээр үндсэн цалин авсан бол 0.9 хувь нь түүнээс доогуур цалин хөлс авсан байна. Судалгаанд хамрагдсан 28763 ажиллагчдын 21.4 хувь буюу 6140 нь урамшуулал авсан байна. Хариуцлагын хэлбэрээр нь авч үзвэл шагнал урамшуулал авсан ажиллагчдын дийлэнх нь буюу 42.2 хувь нь төсөвт байгууллагад ажиллагчид байгаа ба тэдгээрт олгосон шагнал урамшууллын дундаж хэмжээ нь 374.4 мянган төгрөг байна.

Судалгаанд хамрагдсан 1731 ААНБ-ын 28763 ажиллагчдын 863 нь буюу 3.0 хувь нь 2013 оны 5 сард хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээ болон түүнээс доогуур хэмжээний үндсэн цалин авсан байна. 2.1 хувь нь хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээгээр үндсэн цалин авсан бол 0.9 хувь нь түүнээс доогуур цалин хөлс авсан байна.

Ажлын бус өдрөөр ажилласан ажиллагчид нийт 1523 буюу нийт судалгаанд хамрагдсан ажиллагчдын 5.3 хувийг эзэлж байна.


13

БҮЛЭГ 1

СУДАЛГААНы ТАНИЛЦУУЛГА


14

БҮЛЭГ 1. СУДАЛГААНы ТАНИЛЦУУЛГА

1.1 Судалгааны зорилго, ач холбогдол

Цалин хөлсний бүтцийн судалгааны зорилго:Цалин хөлсний талаарх мэдээллийг шинэчлэн дэлгэрэнгүй гаргах, ажиллагчдын цалин

хөлсний бүтцийг нарийвчлан судалж, хөдөлмөрийн салбарын бодлого боловсруулагчид болон ААНБ-ын мэдээллийн хэрэгцээнд нийлүүлэх юм.

“Цалин хөлсний бүтцийн судалгаа”-ны хүрээнд дараах зорилтуудыг дэвшүүлсэн: Үүнд

• Цалин хөлсний статистикийн мэдээллийг шаардлагатай үзүүлэлтүүдээрбаяжуулан шинэчлэх;

• Цалинхөлснийбүтцийгтодорхойлох,хөдөлмөрийнөртгийнтооцоохийхэдшаардлагатай мэдээлэл, судалгааны суурь бий болгох;

• ААНБ-ын төрөл, өмчийн хэлбэр, ажиллагчдын тоо, хөдөлмөр эрхлэлтийнбайдал, ээлжийн систем, цалингийн өсөлт болон өсөлтийн хувь, шагнал урамшуулал зэрэг мэдээллээс гадна тухайн байгууллагын ажиллагчдын хүйс, боловсролын түвшин, ажиллах хэв маяг, ажилласан жил, албан тушаал, ажил мэргэжлийн ангилал, цалин олголтын давтамж, үндсэн цалин болон бусад нэмэгдэл цалин хөлс, олговрын талаарх мэдээллийг цуглуулах , боловсруулалт хийх.

Судалгааны ач холбогдол:

”Цалин хөлсний бүтцийн судалгаа” нь ажиллагчдын цалин хөлсний бүтэц, үндсэн цалин, нэмэгдэл хөлс, шагнал урамшууллын хэмжээ, тэдгээрийн цалин хөлсөнд эзэлж буй хувь хэмжээ, ажиллагчдын боловсрол, хүйс, хөдөлмөр эрхлэлтийн байдал, ҮЭ-д нэгдсэн эсэх, илүү цаг, амралт, баяр, ёслолын өдөр ажилласан байдал зэрэг хүчин зүйлсийн цалин хөлсний түвшинд үзүүлж буй нөлөөлөл, түүнчлэн хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээгээр болон түүнээс доогуур цалинжиж буй ажиллагчдын талаарх тоо мэдээллийг эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбар, хариуцлагын хэлбэр, өмчийн хэлбэр зэргээр ангилан бодлогын дүн шинжилгээ хийх боломжийг бий болгосноороо чухал ач холбогдолтой.


15

1.2 Тайлангийн агуулга, бүтэц

Цалин хөлсний бүтцийн судалгааны тайлан нь дараах 8 бүлгээс бүрдэнэ. Үүнд:

Бүлэг 1. Танилцуулга

Бүлэг 2. Судалгааны арга зүй, зохион байгуулалт

Бүлэг 3. Үндсэн цалин

Бүлэг 4. Цалин хөлсний бүтэц, бүрэлдэхүүн

Бүлэг 5. ХХДХ болон түүнээс доогуур хэмжээгээр цалинжиж буй ажиллагчид

Бүлэг 6. Туршилт судалгааны үр дүнтэй харьцуулсан үр дүнгүүд

Бүлэг 7. Ажлын цагийн үзүүлэлт

Бүлэг 8. Дүгнэлт, зөвлөмж

Тайлангийн 1-р бүлэгт судалгааны зорилго, ач холбогдлын талаар, Бүлэг 2-т судалгааны арга зүй, хамрах хүрээ, зохион байгуулалт, асуулга, заавар, мэдээлэл цуглуулалт, боловсруулалтын талаар, Бүлэг 3-т ажиллагчдын нийт цалингийн хэмжээ, аймаг, нийслэл, бүсээр, ажиллагчдын ажил мэргэжлийн ангилал болон эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбарын ангилал, хөдөлмөр эрхлэлтийн байдлаар болон үйлдвэрчний эвлэлтэй эсэх тухай, Бүлэг 4-т цалин, хөлсний бүтэц болох үндсэн цалин, нэмэгдэл олговор, нэмэгдэл хөлс, шагнал, урамшууллын талаар, Бүлэг 5-д хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээ /ХХДХ/ болон түүнээс доогуур хэмжээгээр цалинжиж буй ажиллагчдын талаар, Бүлэг 6-д судалгааны үр дүнг 2010 онд хийгдсэн Цалин хөлсний бүтцийн туршилт судалгааны үр дүнтэй харьцуулсан үр дүн, өөрчлөлтийг, Бүлэг 7-д ажлын өдөр болон ажлын цагийн үзүүлэлт, бусад хүчин зүйлтэй хэрхэн холбогдож буй талаар, Бүлэг 8-д судалгаанаас гарсан гол үр дүнгүүдэд үндэслэн дүгнэлт хийж, тайлбарласан болно.


17

БҮЛЭГ 2

СУДАЛГААНы АрГА зҮЙ, зОХИОН БАЙГУУЛАЛТ


18

БҮЛЭГ 2. СУДАЛГААНы АРГА ЗҮЙ,

ЗОХИОН БАЙГУУЛАЛТ

2.1 Судалгааны хамрах хүрээ

Монгол Улсын хэмжээнд 2012 оны жилийн эцсийн байдлаар албан ёсны бүртгэлтэй 92442 ААНБ байгаагаас 2012 оны жилийн эцсийн статистикийн мэдээгээр үйл ажиллагаа явуулаагүй, санхүүгийн Х тайлантай, хаяг байршил нь тодорхойгүй байсан болон 2013 оны 1-р улиралд санхүүгийн Х тайлан өгсөн ААНБ-уудыг түүврийн хүрээнээс хасч түүврийн хүрээг тодорхойлсон.

Цалин хөлсний бүтцийн судалгаанд байнгын үйл ажиллагаа явуулж байгаа 35,269 ААНБ-аас түүврийг оновчтой сонгохын тулд дараах хүчин зүйлсүүдийг харгалзан үзэж 2,428 ААНБ-ыг судалгаанд хамрууллаа. Үүнд:

• Монголулсынбүхэдийнзасгийнүйлажиллгаанысалбарууд

• ААНБ-ынажиллагчдынтооныбүлэг

• ААНБ-ынхариуцлагынхэлбэр

• ААНБ-ынөмчийнхэлбэр

• Газарзүйнбайршил

2.2 Судалгааны түүвэрлэлт

Цалин хөлсний бүтцийн судалгаанд магадлалт түүврийн аргыг ашигласан.Судалгаанд хамрагдах аж ахуй нэгж байгууллагын түүвэрлэх хүрээг тодорхойлохдоо

дараах байдлаар гүйцэтгэсэн. Үүнд:

1. Бизнес регистрийн 2012 оны жилийн эцсийн сангаас үйл ажиллагаа явуулсан хуулийн этгээд аж ахуй нэгж байгууллагын нийт жагсаалтыг сонгож авсан.

2. Уг сонгож авсан хүрээнээс статистикийн 2012 оны жилийн эцсийн мэдээнд үйл ажиллагаа явуулаагүй, Х тайлантай, хаягандаа байхгүй шалтгаанаар хамрагдаагүй аж ахуй нэгж байгууллагыг хассан.

3. Мөн 2013 оны 1-р улиралд Х тайлан өгсөн аж ахуй нэгжүүдийг дээрх хүрээнээс хасаж судалгааны түүврийн хүрээг бэлтгэсэн.

Эдгээр сайжруулалтыг хийсний дараа түүврийн эх олонлог 35269 аж ахуй нэгж байгууллага болсон.

Түүврийн хэмжээ:Энэ судалгаанд ажиллагчдын дундаж тоог гол үзүүлэлт болгон авсан.


19

Ажиллагдчын тооны бүлэг ААН-ийн эзлэх хувь Ажиллагчдын эзлэх хувь

1-5 71.1 10.7

6-19 16.9 14.2

20-49 7.2 17.1

50-149 3.8 24.0

150+ 1.1 34.1

Нийт 100.0 100.0

Түүврийн хэмжээг тодорхойлох зарчмын дагуу 5 дахь буюу 150-аас дээш ажилтантай аж ахуй нэгж байгууллагыг бүхэлд нь судалгаанд хамруулна. Энд 384 аж ахуй нэгж байгууллага багтсан.

Үлдсэн аж ахуй нэгжийг(35269-384=34885) дараах томъёог ашиглан тодорхойлсон.

2/ 2

SRSz Sn

eα ⋅ =

95 хувийн ач холбогдлын түвшинд t статистикийн утга 1,96 гэсэн утгатай байдаг. Үлдсэн эх олонлогын түвшин(34885)- д ажиллагчдын тооны дундаж болон стандарт хазайлтыг тооцоход , S=17.09 байна. Харьцангуй алдааг ойролцоогоор 8.6 хувь гэж үзсэн ба түүврийн харьцангуй алдааны хязгаар е=0.086* 8.33=0.72 болно.

Түүврийн томъёонд орлуулан тооцвол:

N буюу эх олонлогын хэмжээг харьцангуй бага гэж үзсэн тул дараах томъёогоор шинэчлэн тооцсон.

Nn

nnSRS

SRS

+=

1Үүний дараа

Нийт түүврийн хэмжээ:

n(f)=384+2052=2436

Түүврийн хуваарилалтАжиллагчдын дийлэнх хувь буюу 34.1 нь 384 аж ахуй нэгжид ажиллаж байгаа тул

энэ бүлэгт ямар нэгэн хуваарилалт хийхгүй. Үлдсэн аж ахуй нэгжийг хуваарилахдаа “Оновчтой буюу Ньюманы хуваарилалтын арга”-ыг ашигласан. Томъёог бичвэл:


20

h hh H

h hh 1

N Sn n*N S

=

= ⋅

∑Түүврийн хэмжээ ажиллагчдын тооны бүлгийг дор харуулав.

Ажиллагчдын тооны бүлэг Nh Sh NhSh NhSh/ Sum(NhSh) nh

1-5 25067 1.21 30404.12 0.28 576

6-19 5960 3.79 22589.43 0.21 428

20-49 2531 8.25 20885.43 0.19 396

50-149 1327 25.92 34392.33 0.32 652

Нийт 34885 17.09 108271.3 1.00 2052

Уг хүснэгтийг ашиглан хуваарилалт хийх явцад ашигласан коэффициентийн оронгийн нарийвчлалаас шалтгаалан түүврийн хэмжээ 2428 болон багассан.

Түүврийг сонгохдоо эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбар болон ажиллагчдын тооны бүлэг тус бүрээр кластер үүсгэн энгийн санамсаргүй түүврийн аргаар сонгож тогтоосон. Үр дүнг хүснэгтээр үзүүлэв.

Салбарын нэрАжиллагчдын тооны бүлэг

Дүн1-5 6-19 20-49 50-149 150+

Хөдөө аж ахуй, ойн аж ахуй, загас барилт, ан агнуур 47 30 32 10 1 120

Уул уурхай, олборлолт 17 19 20 41 33 130

Боловсруулах үйлдвэрлэл 17 18 10 44 41 130

Цахилгаан, хий, уур, агааржуулалтын хангамж 24 38 17 22 19 120

Усан хангамж; бохир ус, хог, хаягдлын менежмент болон цэвэрлэх үйл ажиллагаа

40 19 16 19 8 102

БАРИЛГА 14 16 15 51 34 130

Бөөний болон жижиглэн худалдаа; машин, мотоциклийн засвар үйлчилгээ

37 10 10 36 37 130

Тээвэр ба агуулахын үйл ажиллагаа 19 20 21 47 23 130

Байр, сууц болон хоол хүнсээр үйлчлэх үйл ажиллагаа 37 25 22 37 9 130

Мэдээлэл, холбоо 39 25 35 19 12 130

Санхүүгийн болон даатгалын үйл ажиллагаа 67 36 15 10 2 130

Үл хөдлөх хөрөнгийн үйл ажиллагаа 53 35 28 12 2 130

Мэргэжлийн, шинжлэх ухаан болон техникийн үйл ажиллагаа

23 23 22 58 4 130

Захиргааны болон дэмжлэг үзүүлэх үйл ажиллагаа 19 21 21 60 8 129

Төрийн удирдлага ба батлан хамгаалах үйл ажиллагаа, албан журмын нийгмийн хамгаалал

7 7 16 50 50 130

Боловсрол 5 5 11 61 48 130

Хүний эрүүл мэнд ба нийгмийн үйл ажиллагаа 13 19 23 30 44 129

Урлаг, үзвэр, тоглоом наадам 39 30 25 32 4 130

Үйлчилгээний бусад үйл ажиллагаа 51 30 34 10 5 130

Олон улсын байгууллага, суурин төлөөлөгчийн үйл ажиллагаа

2 2 1 3 8

НИЙТ 570 428 394 652 384 2428


21

БҮЛЭГ 3

ҮНДСЭН ЦАЛИН


22

БҮЛЭГ 3. ҮНДСЭН ЦАЛИН

3.1 Ажиллагчдын үндсэн цалин, ажиллагчдын хүйсээр, аймаг, нийслэл, бүс нутгаар

Цалин хөлсний бүтцийн судалгаанд орон нутгийн 711, Улаанбаатар хотын 1020, нийт 1731 ААНБ-ын 28763 ажиллагчид хамрагдлаа. Эдгээр ажиллагчдын 14873 буюу 51.7 хувь нь эрэгтэй, 13890 буюу 48.3 хувь нь эмэгтэй ажиллагчид байна. Үндсэн цалингийн улсын дундаж 528.7 мянган төгрөг байгаа ба эрэгтэй ажиллагчдын үндсэн цалингийн дундаж 555.4 мянган төгрөг, эмэгтэй ажиллагчдын үндсэн цалингийн дундаж 500.1 мянган төгрөг тус тус байна. Эрэгтэй ажиллагчдын цалин эмэгтэй ажиллагчдынхаас 55.3 мянган төгрөгөөр буюу 11.0 хувиар илүү байна.

Улаанбаатар хотын ААНБ-ын ажиллагчдын үндсэн цалин улсын дунджаас 63.1 мянган төгрөгөөр илүү байна. Харин Говьсүмбэр, Булган, Өмнөговь, Орхон, Ховд аймгуудын ажиллагчдын үндсэн цалин 29.2-87.7 мянган төгрөгөөр, Сэлэнгэ, Төв, Дархан-Уул, Дорнод, Дундговь аймгуудын ажиллагчдын үндсэн цалин 92.7-112.9 мянган төгрөгөөр, Архангай, Дорноговь, Завхан, Говь-Алтай, Увс аймгуудын ажиллагчдын үндсэн цалин 114.4-136.7 мянган төгрөгөөр, Өвөрхангай, Баянхонгор, Баян-Өлгий, Хэнтий, Хөвсгөл, Сүхбаатар аймгуудын ажиллагчдын үндсэн цалин 138.4-159.1 мянган төгрөгөөр тус тус улсын дунджаас бага байна.

Зураг 1. Ажиллагчдын үндсэн цалин, мянган төгрөгөөр

ААНБ-ын ажиллагчдын үндсэн цалинг бүс нутгаар авч үзвэл Улаанбаатар хотод ажиллагчдын үндсэн цалин улсын дунджаас 63.1 мянган төгрөгөөр илүү байхад төвийн бүсийнх 91.8, баруун бүсийнх 123.6, хангайн бүсийнх 113.9, зүүн бүсийнх 134.5 мянган төгрөгөөр тус тус бага байна. /Зураг 1/


Баруун бүс

405.1 414.8436.9

394.2

591.8

Хангайн бүс Төвийн бүс Зүүн бүс Улаанбаатар


23

Хүснэгт 1. Ажиллагчдын тоо, үндсэн цалин, хүйсээр, аймаг, нийслэл, бүсээр

Байршил, бүс аймаг, нийслэл

Ажиллагчдын тоо Үндсэн цалин, мян.төг

НийтХүйсээр: Улсын

дундаж

Хүйсээр:

Эрэгтэй Эмэгтэй Эрэгтэй Эмэгтэй

Улсын дундаж 28763 14873 13890 528.7 555.4 500.1 Баруун бүс 2119 1292 827 405.1 404.8 405.6

Баян-Өлгий 474 328 146 386.0 397.6 359.9

Говь-Алтай 252 149 103 396.0 391.8 402.1

Завхан 359 213 146 406.7 401.5 414.2

Увс 538 315 223 392.0 389.2 396.0

Ховд 496 287 209 441.0 439.2 443.6 Хангайн бүс 3331 1850 1481 414.8 419.6 408.9

Архангай 335 185 150 414.3 402.1 429.3

Баянхонгор 428 238 190 389.2 379.2 401.7

Булган 278 159 119 459.3 456.7 462.8

Орхон 1068 552 516 450.7 483.4 415.7

Өвөрхангай 594 338 256 390.3 377.8 406.8

Хөвсгөл 628 378 250 375.1 382.1 364.6 Төвийн бүс 3946 2102 1844 436.9 448.6 423.6

Говьсүмбэр 189 114 75 499.5 539.1 439.2

Дархан-Уул 1326 757 569 429.7 444.1 410.5

Дорноговь 463 256 207 409.9 423.3 393.3

Дундговь 170 69 101 415.8 385.3 436.6

Өмнөговь 644 320 324 461.1 489.4 433.2

Сэлэнгэ 728 405 323 436.0 433.7 438.9

Төв 426 181 245 434.5 431.7 436.5 Зүүн бүс 1110 648 462 394.2 406.4 377.1

Дорнод 516 287 229 416.3 456.3 366.1

Сүхбаатар 370 241 129 369.6 357.5 392.3

Хэнтий 224 120 104 384.0 385.4 382.4 Улаанбаатар 18257 8981 9276 591.8 640.8 544.4

Улаанбаатар хот 18257 8981 9276 591.8 640.8 544.4


24

Ажиллагчдын үндсэн цалинг бүс нутгаар болон хүйсээр харьцуулвал баруун бүсэд эмэгтэй ажиллагчдын цалин эрэгтэй ажиллагчдын үндсэн цалингийн дунджаас өндөр байгаа бол бусад бүсүүдэд эрэгтэй ажиллагчдын үндсэн цалин эмэгтэй ажиллагчдынхаас өндөр байна. Хангайн болон баруун бүсэд эрэгтэй, эмэгтэй ажиллагчдын цалингийн түвшний ялгаа харьцангуй бага байгаа бол Зүүн болон Улаанбаатарын бүсэд энэ үзүүлэлт харьцангуй ихтэй байна. Улаанбаатарын бүсэд эрэгтэй ажиллагчдын үндсэн цалин эмэгтэй ажиллагчдын цалингаас 96.4 мянган төгрөгөөр өндөр байгааг харж байна./Зураг 2/

Зураг 2. Ажиллагчдын үндсэн цалин, бүсээр, хүйсээр, мянган төгрөгөөр

3.2 Ажиллагчдын үндсэн цалин, ажил мэргэжлийн ангилал, салбар, байгууллагын төрөл, өмчийн хэлбэрээр

ААНБ-уудыг салбараар нь ангилан үндсэн цалингийн дунджийг авч үзвэл уул

уурхай, олборлолтын салбар хамгийн өндөр буюу 342.7, Олон улсын байгууллага, суурин төлөөлөгчийн үйл ажиллагааны салбар 273.0, санхүү болон даатгалын үйл ажиллагааны салбар 213.9, бөөний болон жижиглэн худалдаа, машин мотоциклийн засвар үйлчилгээний салбар 99.2, тээвэр, агуулахын үйл ажиллагааны салбар 96.5, мэдээлэл холбооны салбар 93.6, барилгын салбар 64.6, мэргэжлийн шинжлэх ухаан болон техникийн үйл ажиллагааны салбар 57.0 мянган төгрөгөөр тус тус улсын дунджаас өндөр байна. Харин боловсролын салбар 5.8, төрийн удирдлага ба батлан хамгаалах үйл ажиллагааны салбар, албан журмын нийгмийн хамгааллын салбар 18.6, боловсруулах үйлдвэрлэлийн салбар 23.2, хүний эрүүл мэнд ба нийгмийн үйл ажиллагааны салбар 67.3, байр, сууц болон хоол хүнсээр үйлчлэх үйл ажиллагааны салбар 70.5, урлаг, үзвэр, тоглоом наадмын үйл ажиллагааны салбар 80.5, захиргааны болон дэмжлэг үзүүлэх үйл ажиллагааны салбар 79.6, цахилгаан, хий, уур, агааржуулалтын хангамжийн салбар

Улаанбаатар

Эрэгтэй

0.0 100.0 200.0 300.0 400.0 500.0 600.0

640.8

544.4

448.6

423.6

419.6

408.9

404.8

405.6

406.4

377.1

700.0

ЭмэгтэйБаруун бүс

Хангайн бүс

Төвийн бүс

Зүүн бүс


25

107.4, усан хангамж, бохир ус, хог хаягдлын менежмент болон цэвэрлэх үйл ажиллагаа явуулдаг салбар 117.9, үйлчилгээний бусад үйл ажиллагаа явуулдаг салбар 114.2, үл хөдлөх хөрөнгийн салбар 151.2, хөдөө аж ахуй, загас барилт, ан агнуурын салбарын хувьд 181.5 мянган төгрөгөөр тус тус улсын дунджаас доогуур үндсэн цалинтай байна. Үл хөдлөх хөрөнгийн үйл ажиллагаа явуулдаг салбар болон хөдөө аж ахуй, загас барилт, ан агнуурын салбарын ажиллагчдын үндсэн цалингийн дундаж хамгийн бага байна.

Зураг 3. Ажиллагчдын үндсэн цалин, салбараар, мянган төгрөгөөр

Уул уурхай, олборлолт 871.4

801.7

742.6

522.9

510.1

505.5

461.4

458.1

449.1

448.2

421.3

414.5

410.8

377.5

347.2

Тээвэр ба агуулахын үйл ажиллагаа

Мэдээлэл, холбоо

Барилга

Боловсрол

Боловсруулах үйлдвэрлэл

Хүний эрүүл мэнд ба нийгмийн үйл ажиллагаа

Байр, сууц болон хоол хүнсээр үйлчлэх үйл ажиллагаа

Захиргааны болон дэмжлэг үзүүлэх үйл ажиллагаа

Урлаг, үзвэр, тоглоом наадам

Цахилгаан, хий, уур, агааржуулалтын хангамж

Үйлчилгээний бусад үйл ажиллагаа

Үл хөдлөх хөрөнгийн үйл ажиллагаа

Хөдөө аж ахуй, ойн аж ахуй, загас барилт, ан агнуур

Усан хангамж; бохир ус, хог, хаягдлын менежмент болонцэвэрлэх үйл ажиллагаа

Төрийн удирдлага ба батлан хамгаалах үйл ажиллагаа,албан журмын нийгмийн хамгаалал

Мэргэжлийн, шинжлэх ухаан болон техникийн үйлажиллагаа

Санхүүгийн болон даатгалын үйл ажиллагаа


Олон улсын байгууллага, суурин төлөөлөгчийн үйлажиллагаа

ААНБ-уудын үндсэн цалинг ажил мэргэжлээр ангилан хүйсээр харьцуулвал хууль тогтоогч, удирдах албан тушаалтны ажилтан, менежерүүдийн нийт цалингийн дундаж улсын дунджаас 227.2 мянган төгрөгөөр их, мэргэжилтнүүдийн нийт цалингийн дундаж улсын дунджаас 72.8 мянган төгрөгөөр их байна. Харин инженер техникийн ажилтан, бичиг хэргийн туслах ажилтан, худалдаа үйлчилгээний ажилтан, ХАА, загас, ан агнуурын ажиллагчид, үйлдвэрийн ба худалдааны ажиллагчид, машин тоног төхөөрөмжийн

622.3

625.2

627.9

593.3

585.7

Улсын дундаж 528.7


26

операторч, угсрагч, энгийн ажил мэргэжилтнүүд, зэвсэгт хүчний ажиллагчдын нийт цалингийн дундаж улсын дунджаас доогуур байна. Эдгээр ажил мэргэжилүүдээс ХАА, загас, ан агнуурын ажиллагчид болон энгийн ажиллагчид хамгийн бага буюу улсын дунджаас 183.5-236.5 мянган төгрөгөөр доогуур цалинтай байна.

Хүснэгт 2. Ажиллагчдын үндсэн цалин, ажил мэргэжлийн ангиллаар, хүйсээр, мянган төгрөгөөр

Ажил мэргэжлийн ангилал Ажиллагчдын тоо


Хүйсээр:


Бүгд 28763 528.7 555.4 500.1

Үүнээс:

Хуульч тогтоогч, удирдах албан тушаалтаны ажилтан, менежер

3619 755.9 830.1 667.2

Мэргэжилтэн 9208 601.4 653.8 568.2

Инженер, техникийн ажилтан 2510 482.6 517.1 453.1

Бичиг хэргийн туслах ажилтан 1649 478.6 529.0 460.1

Худалдаа, үйлчилгээний ажилтан 2471 395.1 414.0 377.4

ХАА, загас, ан агнуурын ажилтан 131 292.2 304.3 272.6

Үйлдвэрийн ба худалдааны ажилтан 2686 463.9 478.3 407.4

Машин тоног төхөөрөмжийн операторч, угсрагч

2949 490.5 494.7 451.0

Энгийн ажил мэргэжил 3506 345.1 358.8 333.6

Зэвсэгт хүчний ажилтан 34 439.5 440.8 433.4

Ажиллагчдын цалинг ажил мэргэжлийн ангиллын дагуу хүйсээр харахад удирдах албан тушаалын эрэгтэй ажиллагчдын үндсэн цалин эмэгтэй ажиллагчдынхаас 162.9 мянган төгрөгөөр өндөр байна. Мэргэжилтэн, инженер техникийн ажилтан болон бичиг хэргийн туслах эрэгтэй ажиллагчдын цалин эмэгтэй ажиллагчдынхаас 63.9-85.6 мянган төгрөгөөр өндөр хэмжээгээр үндсэн цалин авчээ.

ААНБ-ын ажиллагчдын үндсэн цалинг байгууллагын хариуцлагын хэлбэрээр авч үзэхэд ХХК-ийн ажиллагчдын үндсэн цалин хамгийн өндөр буюу 580.0 мянган төгрөг байгаа нь улсын дунджаас 51.3 мянган төгрөгөөр өндөр дүн юм. Харин зарим гишүүд нь бүрэн хариуцлагатай нөхөрлөл болон бүх гишүүд нь бүрэн хариуцлагатай нөхөрлөлийн ажиллагчдын үндсэн цалин хамгийн бага буюу 231.7-265.4 мянган төгрөг байна. /Хүснэгт 3/


27

Хүснэгт 3. Ажиллагчдын үндсэн цалин, ажил мэргэжлийн ангилал, ААНБ-ын төрлөөр

Ажил мэргэжлийн

ангилал


ТӨҮГ ОНӨҮГ ХК ХХКТөсөвт байгуул-лага

Хоршоо ББН ЗБН ТББ

Бүгд 528.7 507.6 422.5 555.8 580.0 485.7 304.0 231.7 265.4 382.4

Үүнээс:

Удирдах албан тушаалын ажилтан, менежер

755.9 886.6 580.3 807.5 834.1 613.6 455.9 225.1 337.5 650.4

Мэргэжилтэн 601.4 615.7 509.5 687.0 741.9 512.1 468.4 270.0 274.5 442.2

Инженер, техникийн ажилтан

482.6 575.5 417.3 549.8 485.2 485.3 327.4 196.6 200.0 334.1

Бичиг хэргийн туслах ажилтан

478.6 458.9 431.0 507.2 500.1 452.3 307.4 230.0 383.0

Худалдаа, үйлчилгээний ажилтан

395.1 340.0 373.7 413.6 390.1 441.7 212.3 95.2 256.0 177.4

ХАА, загас, ан агнуурын ажилтан

292.2 228.4 275.4 297.7 321.1 379.0 158.1 120.0 200.0 363.3

Үйлдвэрийн ба худалдааны ажилтан

463.9 372.2 394.3 472.2 505.1 393.1 130.1 140.4 259.4


490.5 431.8 391.9 521.8 518.6 409.4 158.1 263.1 250.0 372.4

Энгийн ажил мэргэжил

345.1 314.8 359.0 372.2 356.9 348.6 256.1 228.0 205.2 209.3

Зэвсэгт хүчний ажилтан

439.5 - - - - 439.5 - - - -


28

Зураг 4. Ажиллагчдын үндсэн цалин, хүйсээр, ажил мэргэжлийн ангиллаар, мянган төгрөгөөр








Мэргэжилтэн


0.0 200.0 400.0 600.0 800.0

Эрэгтэй

Эмэгтэй

Хуульч тогтоогч, удирдах албан тушаалтаныажилтан, менежер

Төрийн өмчийн гадаадтай хамтарсан ААНБ-ын үндсэн цалин хамгийн өндөр буюу 973.7 мянган төгрөг байгаа нь улсын дунджаас 445.0 төгрөгөөр илүү байна. Тус өмчийн хэлбэрийн ААНБ-ын эрэгтэй ажиллагчдын цалин эмэгтэй ажиллагчдынхаа цалингаас 142.2 мянган төгрөгөөр өндөр байна. Харин орон нутгийн өмчийн ААНБ-д ажиллагчдын цалин хамгийн бага буюу 425.9 мянган төгрөг байна.

Эрэгтэй, эмэгтэй ажиллагчдын цалинг хүйсээр өмчийн хэлбэрээр авч үзвэл орон нутгийн өмчийн болон орон нутгийн өмчийн хамтарсан ААНБ-д ажилладаг эмэгтэй ажиллагчдын цалин эрэгтэй ажиллагчдынхаас 8.3-19.8 мянган төгрөгөөр өндөр байгаа ба бусад өмчийн хэлбэрийн ААНБ-ын эрэгтэй ажиллагчдын үндсэн цалин эмэгтэйчүүдийнхээс өндөр байна. Хувийн, гадаад улсын өмчийн ААНБ-ын эрэгтэй ажиллагчдын цалин эмэгтэй ажиллагчдын цалингаас 28.9 хувиар илүү буюу 212.1 мянган төгрөгөөр өндөр байна. /Хүснэгт 4/

440.8433.4

653.8

801.0

517.1

529.0

414.0

304.3

478.3

494.7

358.8

667.2

568.2

453.1

460.1

377.4

272.6

407.4

451.0

333.6


29

Хүснэгт 4. Ажиллагчдын үндсэн цалин, ААНБ-ын өмчийн хэлбэрээр, хүйсээр

Байгууллагын өмчийн хэлбэр Улсын дундажХүйсээр:


Бүгд 528.7 555.4 500.1

Үүнээс

Төрийн

Өмчийн 498.8 511.8 488.4


Хамтарсан 973.7 1003.1 860.9

Орон нутгийн

Өмчийн 425.9 423.3 431.5


Хамтарсан 511.9 498.6 518.4

Хувийн

Монгол улсын иргэн 519.9 546.9 487.8

Хамтарсан 686.9 736.2 619.2

Гадаад улсын 853.5 946.4 734.3

3.3 Үйлдвэрчний эвлэлтэй болон эвлэлгүй байгууллагуудын үндсэн цалин

Судалгаанд хамрагдсан 1731 ААНБ-ын 408 буюу 23.6 хувь нь үйлдвэрчний эвлэлтэй, 1323 буюу 76.4 хувь нь үйлдвэрчний эвлэлгүй байна.

Үйлдвэрчний эвлэлтэй ТӨҮГ болон ОНӨҮГ, ХК, ЗБН-д ажиллагчдын үндсэн цалин үйлдвэрчний эвлэлгүй ижил хариуцлагын хэлбэр бүхий ААНБ-д ажиллагчдын цалингаас өндөр байна. Тухайлбал, үйлдвэрчний эвлэлтэй ТӨҮГ-т ажиллагчдын үндсэн цалин үйлдвэрчний эвлэлгүй уг хэлбэрийн байгууллагын ажиллагчдын цалингаас 146.6 мянган төгрөгөөр өндөр байна.

Зураг 5. Үндсэн цалингийн хэмжээ, үйлдвэрчний эвлэлтэй болон эвлэлгүй эсэх, ААНБ-ын төрлөөр

ТӨҮГ

ОНӨҮГ

ХК

ХХК

Төсөвт байгууллага

Үгүй

Тийм

Хоршоо

ББН

ЗБН

ТББ

400.1546.7

392.4440.9

528.9564.1

586.0547.4

500.0476.2

304.0

233.2207.7

195.9320.0

389.2320.6


30

3.4. Гадаад ажиллагчдын цалин

Гадаад улсын иргэн харъяалалтай Монголд ажиллаж буй ажиллагчдын үндсэн цалинг авч үзвэл 1,771.7 мянган төгрөг байна. Гадаад ажиллагчдын цалин салбараар авч үзвэл бөөний болон жижиглэн худалдаа, машин мотоциклийн засвар үйлчилгээний салбарт ажиллаж буй гадаад ажиллагчдын цалин хамгийн өндөр буюу 7,299.7 мянган төгрөг байна. Үүний дараа мэргэжлийн, шинжлэх ухаан болон техникийн үйл ажиллагааны салбарт ажиллагчдын дундаж цалин 4,400.0 мянган төгрөг байна. Харин төрийн удирдлага ба батлан хамгаалах үйл ажиллагаа, албан журмын нийгмийн хамгааллын салбарт ажиллаж буй гадаад ажиллагчдын үндсэн цалин хамгийн бага бөгөөд улсын дунджаас мөн доогуур байна.

Зураг 6. Гадаад ажиллагчдын үндсэн цалин, салбараар

Бөөний болон жижиглэн худалдаа; машин,мотоциклийн засвар үйлчилгээ


Уул уурхай, олборлолт




Боловсрол


Байр, сууц болон хоол хүнсээр үйлчлэх үйлажиллагаа



Хөдөө аж ахуй, ойн аж ахуй, загас барилт, ан агнуур

Барилга



Төрийн удирдлага ба батлан хамгаалах үйлажиллагаа, албан журмын нийгмийн хамгаалал

7,299.7

4,400.0

2,453.8

2,104.0

1,945.0

1,851.8

1,335.3

1,197.1

1,103.6

935.2

889.8

800.0

668.4

600.0

553.6

426.3


31

БҮЛЭГ 4

ЦАЛИН ХӨЛСНИЙ БҮТЭЦ, БҮрЭЛДЭХҮҮН


32

БҮЛЭГ 4. ЦАЛИН ХӨЛСНИЙ БҮТЭЦ, БҮРЭЛДЭХҮҮН

Цалин хөлсний бүтцэд хамаарах үндсэн цалин, нэмэгдэл, нэмэгдэл хөлс болон шагнал урамшуулал зэрэг бүрэлдэхүүний мэдээллийг аймаг бүс, ААНБ-ын хариуцлагын болон өмчийн хэлбэр, салбар зэргээр харьцуулсан мэдээллийг энэхүү бүлэгт авч үзэж байна.

4.1 Нийт цалин

Аж ахуй нэгж, байгууллагад ажиллагчдын нийт цалингийн дундаж 642.2 мянган төгрөг байгаа ба бүтцээр нь авч үзвэл 528.7 мянган төгрөг буюу 82.3 хувийг үндсэн цалин, 68.8 мянган төгрөг буюу 10.7 хувийг нэмэгдэл цалин, 33.4 мянган төгрөг буюу 5.2 нэмэгдэл хөлс үлдсэн 11.3 мянган төгрөг буюу 1.8 хувийг шагнал урамшуулал эзэлж байна.

Нийт цалингийн дунджийг эдийн засгийн бүсээр авч үзвэл Улаанбаатарын бүсийн нийт цалингийн дундаж хамгийн өндөр буюу 701.9 мянган төгрөг байна. Улсын дундажтай харьцуулвал энэ нь 59.7 мянган төгрөгөөр өндөр үзүүлэлт болж байна. Улаанбаатарын бүсийн нийт цалинг бүтцээр авч үзвэл 84.3 хувийг үндсэн цалин, 9.1 хувийг нэмэгдэл, 5.0 хувийг нэмэгдэл хөлс, 1.6 хувийг шагнал урамшуулал эзэлж байна. Бусад бүс нутгуудтай харьцуулахад Улаанбаатарын бүсийн нийт цалинд эзлэх үндсэн цалингийн хувь хамгийн өндөр байна. Улаанбаатарын бүсээс бусад бүх бүсүүдийн нийт цалингийн дундаж улсын дунджаас бага байгаа ба бусад бүс нутгуудтай харьцуулахад баруун бүс нутгийн нийт цалингийн дундаж хамгийн бага буюу 493.2 мянган төгрөг байна. Энэ нь улсын дунджаас 149.0 мянган төгрөгөөр доогуур үзүүлэлт юм.

Эрэгтэй, эмэгтэй ажиллагчдын нийт цалингийн дундаж бүс, бүсийн хувьд харилцан адилгүй ялгавартай байна. Энэ ялгаа Улаанбаатарын бүсэд хамгийн өндөр буюу эрэгтэй ажиллагчдын нийт цалингийн дундаж эмэгтэй ажиллагчдынхаас 134.3 мянган төгрөгөөр өндөр байна. Үүний дараа зүүн бүсэд илүү өндөр байгаа бол баруун бүсэд харьцангуй бага буюу эрэгтэй ажиллагчдын цалин эмэгтэй ажиллагчдынхаас 3.9 мянган төгрөгөөр өндөр байна.


33

Хүс

нэг

т 5.

ААНБ-ы

н аж

илл

агчд

ын

нийт

цал

инг

ийн

дун

дж

ийн

хэм

жээ

, бүт

эц б

үс, ай

маг

, ни

йсл

элээ

р

Бай

рш

ил,

бүс

, ай

маг

, нийсл

эл

Нийт

цал

инги

йн д

ундаж

Үүн

ээс:

бүт

эц, ху

виар

мян

.төг

Үндсэ

н ц

алин

Нэм

эгдэл

Нэм

эгдэл

хөлс

Шаг

нал

урам

шуу

лал

нийт

эрэм

нийт

эрэм

нийт

эрэм

нийт

эрэм

нийт

эрэм

Бар

уун б

үс493

.2494

.7490

.882.

181.8

82.

614

.014

.613

.02.

92.

53.

51.0

1.1

0.9

Бая

н-Ө

лгий

473

.8496.9

422

.181.5

80.0

85.

316

.217

.812

.40.8

0.6

1.3

1.5

1.6

1.0

Говь

-Алт

ай467.

3458

.8479

.684.7

85.

483.

89.6

8.8

10.6

5.0

5.2

4.9

0.7

0.6

0.7

Завх

ан488.9

478

.650

3.9

83.

283.

982.

211

.911

.212

.94.6

4.5

4.8

0.3

0.4

0.1

Увс

498.5

498.7

498.3

78.6

78.0

79.5

16.6

17.8

14.8

3.9

3.0

5.2

0.9

1.2

0.5

Хов

д52

2.0

518.4

527.

084.5

84.7

84.2

12.8

12.8

12.8

1.6

1.6

1.7

1.1

0.9

1.3

Хан

гайн б

үс53

1.7

539.

152

2.5

78.0

77.8

78.3

13.2

14.2

11.9

7.2

6.4

8.2

1.6

1.6

1.6

Арх

анга

й51

2.4

491.4

538.4

80.8

81.8

79.7

8.1

7.9

8.3

8.1

7.1

9.3

3.0

3.2

2.7

Бая

нхон

гор

473

.1452

.2499.2

82.

383.

980.5

10.6

10.0

11.2

3.2

2.0

4.7

3.9

4.1

3.6

Бул

ган

589.8

609.1

563.

977

.975

.082.

117

.923

.59.8

3.8

1.3

7.6

0.4

0.2

0.5

Орх

он601.3

657

.654

1.2

74.9

73.5

76.8

17.4

19.0

15.3

6.3

6.4

6.1

1.4

1.1

1.8

Өвө

рхан

гай

504.9

481.4

535.

977

.378

.575

.98.5

8.7

8.2

12.8

10.7

15.3

1.4

2.1

0.6

Хөв

сгөл

463.

2466.1

458

.881.0

82.

079

.511

.210

.512

.47.

27.

07.

30.6

0.5

0.8

Төви

йн б

үс57

9.8

603.

355

2.9

75.4

74.4

76.6

15.6

16.6

14.2

5.7

5.2

6.5

3.3

3.8

2.7

Говь

сүм

бэр

674

.673

6.6

580.5

74.0

73.2

75.7

17.7

18.5

16.1

4.0

3.9

4.1

4.3

4.4

4.1

Дар

хан-

Уул

58

1.6

610

.854

2.8

73.9

72.7

75.6

15.5

17.0

13.2

5.6

4.9

6.7

5.0

5.4

4.5

Дор

ного

вь55

8.8

587.

052

4.0

73.3

72.1

75.1

23.2

26.0

19.5

2.9

1.3

4.7

0.6

0.6

0.7

Дун

дго

вь51

4.2

456

.155

3.9

80.9

84.5

78.8

9.9

9.7

10.0

8.4

4.6

10.6

0.8

1.2

0.6

Өм

нөго

вь

663.

673

4.1

594.0

69.5

66.7

72.9

16.4

17.4

15.3

9.7

10.9

8.3

4.4

5.0

3.5

Сэл

энгэ

536.8

524.1

552.

781.2

82.

779

.412

.511

.913

.44.0

2.8

5.1

2.3

2.6

2.1

Төв

527.

651

3.2

538.2

82.

484.1

81.1

11.6

9.1

13.3

5.8

6.5

5.4

0.2

0.3

0.2

Зүүн

бүс

498

.451

9.5

468

.779

.178

.280.

513

.113

.712

.36.

26.

16.

31.6

2.0

0.9

Дор

нод

549.2

615

.2466.6

75.8

74.2

78.5

16.4

17.2

15.2

6.1

6.5

5.2

1.7

2.1

1.1

Сүх

баа

тар

450

.6446.9

457

.582.

080.0

85.

810

.811

.98.9

5.2

5.7

4.0

2.0

2.4

1.3

Хэн

тий

460.1

436

.5487.

283.

588.3

78.5

7.9

5.8

10.1

8.2

5.4

11.1

0.4

0.5

0.3

Ула

анбаа

тар

701.9

770.

163

5.8

84.3

83.

285.

69.

19.

58.7

5.0

5.6

4.2

1.6

1.7

1.5

Ула

анбаа

тар

701.9

770.1

635

.884.3

83.

285.

69.1

9.5

8.7

5.0

5.6

4.2

1.6

1.7

1.5

Улс

ын д

ундаж

642.

268

3.0

598.5

82.

381.3

83.

510

.711

.310

.05.

25.

54.9

1.8

1.9

1.6


34

Нийт цалингийн дунджийг хүйсээр буюу эрэгтэй ажиллагчдын цалинг эмэгтэй ажиллагчдын цалинтай харьцуулж үзвэл эрэгтэй ажиллагчдын нийт цалингийн дундаж 683.0 мянган төгрөг байгаа нь эмэгтэй ажиллагчдынхаас 84.4 мянган төгрөг буюу 14.1 хувиар илүү байна. Мөн энэ харьцааг нийт цалингийн бүтцээр авч үзвэл эрэгтэй ажиллагчдын үндсэн цалин (555.4 мянган төгрөг) эмэгтэй ажиллагчдынхаас 55.3 мянган төгрөгөөр , нэмэгдэл нь 17.2 мянган төгрөгөөр, нэмэгдэл хөлс нь 8.4 мянган төгрөгөөр, шагнал урамшуулал 3.5 мянган төгрөгөөр тус тус илүү байна.

Нийт цалинд эзлэх нэмэгдэл, нэмэгдэл хөлс, шагнал урамшууллын хувь эрэгтэй ажиллагчдынх 18.7 хувь байхад эмэгтэй ажиллагчдынх 16.5 хувь байна. Энэ харьцааг нийт цалинд олговор оруулан тооцсон байдлаарх нийт цалингийн бүтцийг харвал мөн л эрэгтэй ажиллагчдын өндөр байгаа боловч эмэгтэй ажиллагчдын нийт цалинд эзлэх олговрын хувь эрэгтэй ажиллагчдынхаас өндөр байна.

Зураг 8. ААНБ-ын ажиллагчдын нийт цалингийн бүтэц, хүйсээр

Зураг 7. ААНБ-ын ажиллагчдын нийт цалингийн бүтцэд олговрыг багтаасан байдлаар, хүйсээр

1.85.2

10.7

82.3



Нэмэгдэл



81.3

ЭР ЭМ

81.5

11.3

5.51.9 1.6

4.9

10.0

3.9

1.75.0

10.3

79.1





78.3

ЭР ЭМ

80.1

10.9

5.31.83.7 4.1

1.54.7

9.6

ААНБ-н ажиллагчдын нийт цалингийн бүтцийг бүсээр харьцуулан зурагт 9-т үзүүлэв. Нийт цалинд олговрыг оруулан тооцсон байдлаар бүс, бүсийн нийт цалингийн бүтцийг зураг 10-д харуулав.


35

Зураг 10. ААНБ-ын ажиллагчдын нийт цалингийн бүтцэд олговрыг багтаасан байдлаар, бүсээр

Зураг 9. ААНБ-ын ажиллагчдын дундаж цалингийн бүтэц, бүсээр


Нэмэгдэл



82.1 78.678.0 76.375.4 71.979.1 77.084.3 80.9

9.18.8

4.85.0 1.5

1.6 4.01.6 2.71.61.62.21.0 4.3

2.9 0.9

14.013.4

2.87.2 7.0

13.2 12.915.614.8

5.7 3.15.5

3.3 4.7

6.2 1.56.0

13.1 12.8

Бару

ун бүс

Бару

ун бүс

Хангай

н бү

с

Хангай

н бү

с

Төви

йн бүс

Төви

йн бүс

Зүүн

бүс

Зүүн

бүс

Улаа

нбаа

тар

Улаа

нбаа

тар




Нийт цалинд олговрыг оруулан тооцвол 668.4 мянган төгрөг байна. Уг олговор оруулан тооцсон цалингийн бүтцийг авч төвийн бүсийн хувьд нийт цалинд эзлэх нэмэгдэл, нэмэгдэл хөлс, шагнал урамшуулал, олговрын хэмжээ бусад бүсүүдтэй харьцуулахад хамгийн өндөр буюу нийт цалингийн 28.1 хувийг эзэлж байна. Харин Улаанбаатарын бүсэд нийт цалингийн 80.9 хувийг үндсэн цалин эзэлж байгаа нь бусад бүсүүдтэй харьцуулахад үндсэн цалингийн эзлэх хэмжээ хамгийн өндөр байна.


36

Зураг 11. ААНБ-ын ажиллагчдын нийт цалингийн дундаж, салбараар /мян.төг/





Бөөний болон жижиглэн худалдаа; машин, мотоциклийн засварүйлчилгээ

Төрийн удирдлага ба батлан хамгаалах үйл ажиллагаа, албанжурмын Н/Х




Боловсрол








ХАА загас барилт, ан агнуур

0.0 200.0 400.0 600.0 800.0 1000.0


Барилга

1097.5

695.7

692.9

688.5

684.0

647.5

627.3

604.6

599.0

520.7

504.7

485.1

482.1

448.4

394.5

Улсын дундаж 642.2

356.1

Нийт цалингийн дунджийг эдийн засгийн бүх төрлийн үйл ажиллагааны салбараар харьцуулахад уул уурхайн салбарт ажиллагчид, санхүү даатгалын салбар, тээвэр ба агуулахын үйл ажиллагаа болон олон улсын байгууллага, суурин төлөөлөгчийн газарт ажиллагчдын нийт цалингийн дундаж 800.0 мянган төгрөгөөс өндөр байна. Эдгээр байгууллагуудын ажиллагчдын цалинг улсын дундажтай харьцуулахад уул уурхайн салбарт ажиллагчдын цалин хамгийн өндөр буюу 455.3 мянган төгрөгөөр, санхүү болон даатгалын үйл ажиллагааны салбарт ажиллагчдын цалин 176.0 мянган төгрөг, тээвэр агуулахын үйл ажиллагааны салбарт ажиллагчдын цалин 168.1 мянган төгрөгөөр, олон улсын байгууллага, суурин төлөөлөгчийн газарт ажиллагчдын цалин 162.6 мянган төгрөгөөр тус тус өндөр байна. ХАА загас барилт, ан агнуурын салбарт ажиллагчдын нийт цалингийн дундаж бусад салбартай харьцуулахад хамгийн бага буюу улсын дундажтай харьцуулахад 286.1 мянган төгрөгөөр бага байна.

804.8

810.3

818.2

723.3


37

Хүс

нэг

т 6.

ААНБ-ы

н аж

илл

агчд

ын

нийт

цал

инг

ийн

бүт

эц, са

лбар

аар

Эдийн з

асги

йн б

үх т

өрли

йн ү

йл

ажилл

агаа

ны

сал

бар

ын а

нги

лал

Нийт

цал

инги

йн д

ундаж

, Үүн

ээс:

бүт

эц, ху

виар

мян

төг

Үнд

сэн

цал

ин

Нэм

эгдэл

Нэм

эгдэл

хөл

сш

агна

л,

урам

шуу

лал

Нийт

эрэм

Нийт

эрэм

Нийт

эрэм

Нийт

эрэм

Нийт

эрэм

ХАА з

агас

бар

илт

, ан

агн

уур

356.1

372.

832

7.0

97.

597.

398.0

1.0

1.0

1.0

0.1

0.0

0.2

1.4

1.7

0.8

Уул

уур

хай, ол

бор

лолт

1097.

511

38.6

978

.479

.478

.482.

77.

27.

36.8

10.1

10.8

7.6

3.3

3.5

2.9

Бол

овср

уула

х үй

лдвэ

рлэл

599.0

621

.557

3.2

84.4

82.

586.8

10.4

11.6

9.0

3.6

3.9

3.2

1.6

2.0

1.0

Цах

илг

аан,

хий, уу

р, а

гаар

жуу

лалт

ын

ханг

амж

647.

5634

.6686.6

65.

165.

563.

922

.321

.624

.06.3

6.8

5.0

6.4

6.1

7.1

Уса

н ха

нгам

ж; бох

ир

ус, хо

г, х

аягд

лын

мен

ежм

ент

бол

он ц

эвэр

лэх

үйл

ажилл

агаа

482.

1494.8

460.5

85.

284.9

85.

810

.410

.89.3

2.4

2.6

2.2

2.0

1.7

2.7

Бар

илг

а692.

970

9.9

645.

185.

685.

785.

46.3

6.0

7.2

7.4

7.6

6.6

0.7

0.7

0.8

Бөө

ний б

олон

жиж

игл

эн х

удал

даа

; м

ашин,

м

отоц

икл

ийн

засв

ар ү

йлч

илг

ээ72

3.3

819

.9623

.086.8

85.

688.5

5.3

5.6

4.8

7.3

8.2

6.1

0.6

0.6

0.6

Тээв

эр б

а аг

уула

хын

үйл

ажилл

агаа

810

.3884.4

681.8

77.2

74.8

82.

516

.518

.213

.05.

66.4

3.5

0.7

0.6

1.0

Бай

р, с

ууц б

олон

хоо

л хү

нсээ

р үй

лчлэ

х үй

л аж

илл

агаа

520.7

571.6

497.

388.0

89.4

87.

27.

06.9

7.1

3.7

2.4

4.4

1.3

1.3

1.3

Мэд

ээлэ

л, х

олбоо

684.0

725.

5639

.891.0

91.5

90.3

5.5

4.8

6.3

2.3

2.2

2.5

1.2

1.5

0.9

Сан

хүүг

ийн

бол

он д

аатг

алын

үйл

ажилл

агаа

818

.2914

.175

4.5

90.8

90.0

91.4

4.6

4.2

5.0

1.7

2.6

1.0

2.9

3.2

2.6

Үл

хөдлө

х хө

рөнг

ийн

үйл

ажилл

агаа

394.5

452

.735

5.4

95.

796.3

95.

22.

02.

02.

01.2

0.8

1.5

1.1

0.9

1.3

Мэр

гэж

лийн,

шинж

лэх

ухаа

н бол

он

техн

ики

йн

үйл

ажилл

агаа

688.5

703.

9675

.485.

186.0

84.3

9.1

8.4

9.7

3.9

3.5

4.3

1.9

2.1

1.7

Захи

ргаа

ны б

олон

дэм

жлэ

г үз

үүлэ

х үй

л аж

илл

агаа

485.

1461.7

536.4

92.

693.

391.2

4.2

3.4

5.6

2.0

2.3

1.6

1.2

1.0

1.6

Төри

йн

удирд

лага

ба

бат

лан

хам

гаал

ах ү

йл

ажилл

агаа

, ал

бан

жур

мын

Н/Х

695.

771

9.3

660.4

73.3

72.0

75.4

24.2

25.8

21.8

1.5

1.3

1.7

1.0

0.9

1.1

Бол

овср

ол627

.3643.

4620

.783.

384.3

82.

910

.69.6

10.9

5.0

5.0

5.1

1.1

1.1

1.1

Хүн

ий э

рүүл

мэн

д б

а ни

йгм

ийн

үйл

ажилл

агаа

604.6

658

.559

1.1

76.3

72.8

77.3

10.1

10.2

10.0

11.6

14.3

10.9

2.0

2.7

1.8

Урл

аг, үз

вэр,

тог

лоом

наа

дам

504.7

510.8

498.7

88.8

88.3

89.3

8.0

8.4

7.6

1.6

1.6

1.7

1.6

1.7

1.4

Үйлч

илг

ээни

й б

усад

үйл

ажилл

агаа

448.4

391.3

521.3

92.

492.

192.

72.

21.6

2.6

3.6

4.8

2.6

1.8

1.5

2.1

Оло

н ул

сын

бай

гуул

лага

, су

урин

төлө

өлөг

чийн

үйл

ажилл

агаа

804.8

803.

4806.2

99.6

99.7

99.5

0.0

0.0

0.0

0.2

0.2

0.3

0.2

0.1

0.2

Улс

ын д

ундаж

642.

268

3.0

598.5

82.

381.3

83.

510

.711

.310

.05.

25.

54.9

1.8

1.9

1.6


38

ААНБ-ын ажиллагчдын нийт цалингийн бүтцийг салбараар авч үзвэл цахилгаан хий, уур агааржуулалтын хангамж, тээвэр ба агуулахын үйлчилгээ, төрийн удирдлага ба батлан хамгаалах үйл ажиллагаа, албан журмын нийгмийн хамгаалал, хүний эрүүл мэнд ба нийгмийн үйл ажиллагааны салбарт ажиллагчдын цалингийн бүтцэд эзлэх үндсэн цалингийн хувь бусад салбартай харьцуулахад бага байна. Өөрөөр хэлбэл эдгээр салбарт ажиллагчдад нэмэгдэл, нэмэгдэл хөлс, шагнал урамшууллын хэмжээ өндөр байна.

Нийт цалингийн бүтцийг эдийн засгийн бүх төрлийн үйл ажиллагааны салбараар авч үзэхэд олон улсын байгууллага, суурин төлөөлөгчийн газар ажиллагчдын хувьд нийт цалинд эзлэх нэмэгдэл, нэмэгдэл хөлс, шагнал урамшуулал маш бага бөгөөд 99.6 хувийг нь үндсэн цалин эзэлж байна. Мөн ХАА, загас барилт, ан агнуурын салбарын ажиллагчдын нийт цалинд эзлэх үндсэн цалингийн хувь өндөр байна. Уг салбарын ажиллагчдын нийт цалингийн 97.5 хувийг үндсэн цалин, үлдсэн 2.5 хувийг нэмэгдэл, нэмэгдэл хөлс, шагнал урамшуулал эзэлж байна.

Харин нийт цалинд нэмэгдэл, нэмэгдэл хөлс болон шагнал урамшууллын эзлэх хувь нь цахилгаан хий, уур агааржуулалтын хангамжийн салбарын хувьд 34.9 хувь, төрийн удирдлага ба батлан хамгаалах үйл ажиллагаа, албан журмын нийгмийн хамгааллын салбарын хувьд 26.7 хувь байгаа нь бусад салбарын нийт цалинд эзлэх хувиас хамгийн өндөр байна.

Нийт цалинд эзлэх нэмэгдлийг авч үзвэл, цахилгаан хий, уур, агааржуулалтын хангамжийн салбарын ажиллагчдын нийт цалингийн 22.3 хувийг, төрийн удирдлага ба батлан хамгаалах үйл ажиллагаа, албан журмын нийгмийн хамгааллын салбарын нийт цалингийн 24.2 хувийг нэмэгдэл эзэлж байгаа нь бусад салбаруудтайгаа харьцуулахад нэмэгдэл хэмжээ өндөр байгааг харуулж байна.

Нийт цалингийн улсын дунджийн 5.2 хувийг нэмэгдэл хөлс эзэлж байна. Салбараар авч үзвэл хүний эрүүл мэнд ба нийгмийн үйл ажиллагааны салбар /11.6 хувь/ болон уул уурхайн салбар /10.1 хувь/-т ажиллагчдын нийт цалинд эзлэх нэмэгдэл хөлсний хувь бусад салбартай харьцуулахад өндөр байна.

Цалингийн бүтцийн нэг болох шагнал урамшууллыг салбараар харьцуулан үзвэл цахилгаан, хий, уур агааржуулалтын хангамж, уул уурхайн салбарт ажиллагчдын нийт цалинд эзлэх шагнал урамшуулал өндөр байна. Тухайлбал, цахилгаан хий, уур агааржуулалтын хангамжийн салбарт ажиллагчид сард дунджаар 41.3 мянган төгрөгийн шагнал урамшууллыг авдаг байна.


39

Зураг 12. ААНБ-ын ажиллагчдын нийт цалингийн бүтэц, салбараар





Бөөний болон жижиглэн худалдаа; машин, мотоциклийнзасвар үйлчилгээ

Төрийн удирдлага ба батлан хамгаалах үйл ажиллагаа,албан журмын Н/Х





Боловсрол


Барилга






ХАА загас барилт, ан агнуур


шагнал урамшуулалНэмэгдэл Нэмэгдэл хөлсҮндсэн цалин

79.4 7.2 10.1

1.74.690.8

77.2 16.5 5.6

99.6

86.8

73.3

85.6 6.3 7.4

85.1 9.1 3.9

91.0

65.1

83.3

76.3

84.4

88.0 7.0 3.7

88.8

92.6 4.2 2.0

85.2 10.4 2.4

92.4 2.2 3.6

95.7

97.5

2.0 1.2

8.0 1.6

10.4 3.6

10.1 11.6

10.6 5.0

22.3 6.3 6.4

5.5 2.3

24.2 1.5

5.3 7.3

0.0


40

ААНБ-ын ажиллагчдын нийт цалингийн дунджийг байгууллагын өмчийн хэлбэрээр авч үзэхэд төрийн өмчийн болон төрийн өмчийн оролцоотой байгууллагуудын ажиллагчдын үндсэн цалингийн нийт цалинд эзлэх хувь 65.8-77.0 байна. Хувийн өмчийн ААНБ-уудын хувьд үндсэн цалингийн нийт цалинд эзлэх хувь төрийн өмчийн байгууллагуудтай харьцуулахад харьцангуй өндөр буюу 84.6-88.0 хувьтай байна. Орон нутгийн өмчийн ААНБ-уудын хувьд нийт цалингийн 79.1-88.5 хувийг үндсэн цалин, 7.5-13.6 хувийг нэмэгдэл, 2.4-4.5 хувийг нэмэгдэл хөлс, 1.5-2.9 хувийг шагнал урамшуулал эзэлж байна.

Хүснэгт 7. ААНБ-ын ажиллагчдын нийт цалингийн бүтэц, ААНБ-ын өмчийн хэлбэрээр

Байгууллагын өмчийн хэлбэр

Нийт цалингийн дундаж, мян.төг

Үүнээс: бүтэц, хувиар

Үндсэн цалин НэмэгдэлНэмэгдэл

хөлсшагнал,

урамшуулал

Нийт эр эм Нийт эр эм Нийт эр эм Нийт эр эм Нийт эр эм

Төрийн өмчийн

657.7 699.1 624.7 75.8 73.2 78.2 16.5 19.2 14.0 5.4 4.9 5.9 2.3 2.7 1.9

Төрийн өмчийн оролцоотой

911.4 936.3 867.4 65.8 66.0 65.3 24.3 26.7 19.9 6.6 4.2 11.2 3.3 3.1 3.6

Төрийн хамтарсан

1264.4 1304.9 1109.2 77.0 76.9 77.6 14.8 14.4 16.4 6.2 6.9 3.2 2.0 1.8 2.8

Орон нутгийн өмчийн

526.8 525.2 530.2 80.9 80.6 81.4 13.1 12.8 14.0 4.5 5.2 3.1 1.5 1.4 1.5

Орон нутгийн өмчийн оролцоотой

568.7 582.3 551.8 79.1 78.4 80.0 13.6 13.3 14.1 4.4 5.3 3.2 2.9 3.0 2.7

Орон нутгийн хамтарсан

578.1 545.8 593.9 88.5 91.4 87.3 7.6 3.1 9.5 2.4 4.6 1.4 1.5 0.9 1.8

Хувийн, МУ-ын иргэн

590.6 626.7 547.6 88.0 87.3 89.1 6.4 6.7 6.0 4.6 5.0 3.9 1.0 1.0 1.0

Хувийн хамтарсан

790.8 850.3 709.0 86.9 86.6 87.3 8.0 9.2 6.0 2.7 2.3 3.6 2.4 1.9 3.1

Хувийн гадаад улсын

1009.4 1149.8 829.4 84.6 82.3 88.5 4.2 4.0 4.6 8.9 10.9 5.4 2.3 2.8 1.5

Улсын дундаж 642.2 683.0 598.5 82.3 81.3 83.5 10.7 11.3 10.0 5.2 5.5 4.9 1.8 1.9 1.6


41

Ажиллагчдын нийт цалингийн дунджийг ААНБ-ын хариуцлагын хэлбэрээр авч үзвэл ХК-д ажиллагчдын нийт цалингийн дундаж хамгийн өндөр буюу 817.5 мянган төгрөг байна. Үүнийг цалингийн бүтцээр нь авч үзвэл 68.0 хувийг нь үндсэн цалин, 20.3 хувь нь нэмэгдэл цалин, 5.9 хувийг нь нэмэгдэл хөлс, 5.8 хувийг шагнал урамшуулал эзэлж байна. Харин бүх гишүүд нь бүрэн хариуцлагатай нөхөрлөлийн хувьд бусад хариуцлагын хэлбэр бүхий байгууллагуудаас хамгийн бага нийт цалинтай нь байгаа бөгөөд улсын дунджаас 400.5 мянган төгрөгөөр бага байна /Хүснэгт 8/.

Хүснэгт 8. ААНБ-ын ажиллагчдын нийт цалингийн бүтэц, ААНБ-ын хариуцлагын хэлбэрээр

ААНБ-ын хариуцлагын

хэлбэр

Нийт цалингийн дундаж, мян.төг


Үндсэн цалин Нэмэгдэл Нэмэгдэл хөлсшагнал,


Нийт Эр Эм Нийт Эр Эм Нийт Эр Эм Нийт Эр Эм Нийт Эр Эм

ББН 241.7 243.8 238.7 95.8 93.0 100.0 2.6 4.3 0.0 0.0 0.0 0.0 1.6 2.7 0.0

ЗБН 265.4 261.2 270.0 100.0 100.0 100.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0

Хоршоо 305.4 245.2 379.7 99.5 99.8 99.3 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.5 0.2 0.7

ХК 817.5 861.6 740.9 68.0 66.2 71.6 20.3 21.3 18.4 5.9 6.5 4.6 5.8 6.0 5.4

ХХК 666.1 719.0 600.5 87.1 86.1 88.5 6.1 6.4 5.8 5.5 6.1 4.5 1.3 1.4 1.2

ТӨҮГ 648.8 683.9 600.1 78.2 76.4 81.2 16.9 17.8 15.1 2.3 3.3 0.9 2.6 2.5 2.8

ОНӨҮГ 514.4 517.6 507.9 82.1 81.8 82.8 11.5 10.9 12.9 5.3 6.2 3.3 1.1 1.1 1.0


619.8 637.3 607.2 78.4 77.0 79.4 15.2 17.7 13.4 5.1 4.0 5.8 1.3 1.3 1.4

ТББ 405.3 407.0 403.9 94.3 93.8 94.8 2.6 2.6 2.6 1.5 2.1 0.9 1.6 1.5 1.7


642.2 683.0 598.5 82.3 81.3 83.5 10.7 11.3 10.0 5.2 5.5 4.9 1.8 1.9 1.6


42

ААНБ-уудын ажиллагчдын нийт цалинг ажил мэргэжлийн ангиллаар харьцуулан авч үзвэл удирдах албан тушаалын ажилтан, менежерүүдийн цалин хамгийн өндөр буюу 886.1 мянган төгрөг байна. Үүнийг цалингийн бүтцээр задалвал 85.3 хувийг үндсэн цалин, 9.8 хувийг нэмэгдэл, 3.1 хувийг нэмэгдэл хөлс, 1.8 хувийг шагнал урамшуулал эзэлж байна. Үүний дараа мэргэжилтний нийт цалингийн дундаж 727.2 мянган төгрөг байна. Харин энгийн ажил мэргэжлийн ажиллагчдын нийт цалингийн дундаж 396.0 мянган төгрөг байна. Энэ нь улсын нийт цалингийн дунджаас 246.2 мянган төгрөгөөр бага байгааг хүснэгтээс харж болохоор байна. Зэвсэгт хүчний ажилтан болон инженер техникийн ажиллагчдын нийт цалинд эзлэх нэмэгдэл, нэмэгдэл хөлс болон шагнал урамшууллын хувь бусад ажил мэргэжлийн ажиллагчдаас өндөр байна. Зэвсэгт хүчний ажиллагчдын нийт цалингийн 33.7 хувийг нэмэгдэл эзэлж байна.

Хүснэгт 9. ААНБ-ын ажиллагчдын нийт цалингийн бүтэц, ажил мэргэжлийн ангиллаар


ангилал

Нийт цалингийн дундаж, мян төг






886.1 973.2 781.8 85.3 85.3 85.3 9.8 10.0 9.4 3.1 2.8 3.7 1.8 1.9 1.6

Мэргэжилтэн 727.2 794.3 684.6 82.7 82.3 83.0 10.2 10.3 10.2 5.3 5.4 5.2 1.8 2.0 1.6


616.6 680.2 562.1 78.3 76.0 80.6 15.4 17.9 12.9 4.6 4.5 4.8 1.7 1.6 1.7


561.5 643.6 531.2 85.2 82.2 86.6 9.5 11.0 8.7 3.7 5.3 3.1 1.6 1.5 1.6


487.3 522.6 454.2 81.1 79.2 83.1 13.1 17.2 8.7 5.0 3.0 7.2 0.8 0.6 1.0


313.4 326.3 292.4 93.3 93.3 93.2 3.4 4.1 2.4 1.5 0.3 3.6 1.8 2.3 0.8


581.7 601.4 503.7 79.8 79.5 80.9 10.5 10.3 11.5 7.7 8.0 6.1 2.0 2.2 1.5


636.4 640.5 597.9 77.1 77.2 75.4 12.1 11.7 16.3 8.3 8.6 5.7 2.5 2.5 2.6


396.0 409.9 384.1 87.2 87.5 86.8 6.6 6.2 7.3 4.8 5.1 4.4 1.4 1.2 1.5


662.6 673.1 613.4 66.3 65.5 70.7 33.2 34.1 28.3 0.0 0.0 0.0 0.5 0.4 1.0

Улсын дундаж 642.2 683 598.5 82.3 81.3 83.5 10.7 11.3 10 5.2 5.5 4.9 1.8 1.9 1.6


43

Эзэмшсэн боловсролын түвшингээр нь ажиллагчдын нийт цалингийн дунджийг авч үзвэл магистр болон докторын зэрэгтэй ажиллагчдын цалин хамгийн өндөр буюу 998.3 мянган төгрөг ба энэ нь улсын дунджаас 356.1 мянган төгрөгөөр өндөр дүн юм. Эдгээр ажиллагчдыг хүйсээр нь авч үзвэл эрэгтэй ажиллагчдын нийт цалингийн дундаж нь 1,142.4 мянган төгрөг, эмэгтэй ажиллагчдын цалин 884.3 мянган төгрөг байна.

Дээд ба бакалаврын түвшний боловсролтой ажиллагчдын цалин улсын дунджаас 96.1 мянган төгрөг ба түүнээс өндөр байгаа бол дээд боловсрол эзэмшээгүй, түүнээс бага боловсролтой ажиллагчдын цалин улсын дунджаас бага байна. Техник мэргэжлийн боловсролтой ажиллагчдын цалин дээд боловсролтой бакалаврын зэрэгтэй ажиллагчдын цалингаас 187.3 мянган төгрөгөөр бага байна.

Хүснэгт 10. ААНБ-ын ажиллагчдын нийт цалингийн бүтэц, ажиллагчдын боловсролын түвшингээр


ангилал

Нийт цалингийн дундаж, мян төг





Боловсролгүй 356.0 355.8 356.3 87.7 90.1 84.5 5.1 4.5 5.9 6.2 5.0 7.9 1.0 0.4 1.7

Бага 375.3 400.7 326.1 88.4 86.3 93.5 6.3 7.6 3.0 4.4 5.2 2.5 0.9 0.9 1.0

Суурь 438.4 470.9 371.6 82.4 81.8 84.2 8.9 9.0 8.6 6.1 6.6 4.7 2.6 2.6 2.5

Бүрэн дунд 477.0 515.2 420.1 82.3 81.4 84.0 10.5 11.5 8.8 5.8 5.7 5.9 1.4 1.4 1.3

Техникийн болон мэргэжлийн

551.0 585.3 477.5 82.1 81.9 82.4 9.0 8.9 9.3 7.1 7.4 6.5 1.8 1.8 1.8

Тусгай мэргэжлийн дунд

583.4 653.0 531.2 81.1 81.0 81.1 11.7 11.9 11.5 5.7 5.5 6.0 1.5 1.6 1.4

Дээд 738.3 819.2 673.3 82.2 80.6 83.9 10.9 11.8 10.0 5.1 5.5 4.6 1.8 2.1 1.5

Магистр, доктор

998.3 1142.4 884.3 83.1 83.4 83.2 11.7 11.9 11.2 3.1 2.7 3.5 2.1 2.0 2.1


642.2 683.0 598.5 82.3 81.3 83.5 10.7 11.3 10.0 5.2 5.5 4.9 1.8 1.9 1.6

4.2 Гадаад ажиллагчдын нийт цалин

Гадаад ажиллагчдын нийт цалингийн дунджийг авч үзвэл 1853.5 мянган төгрөг байна. Нийт цалингийн бүтцээр авч үзвэл 95.6 хувийг үндсэн цалин, үлдсэн 4.4 хувийг нэмэгдэл, нэмэгдэл хөлс болон шагнал урамшуулал эзэлж байна.


44

Зураг 13. Гадаад ажиллагчдын нийт цалин, нийт цалингийн бүтцээр, хувиар болон мөнгөн дүнгээр

Монгол улсын ААНБ-ын үйл ажиллагааны салбарын нийт цалингийн дунджийг гадаадын зарим нэг улс орнуудын нийт цалингийн дундажтай харьцуулж үзвэл Монгол улсын хувьд уул уурхай олборлолтын салбарт ажиллагчдын нийт цалингийн дундаж хамгийн өндөр буюу 1097.5 мянган төгрөг байхад Герман улсынх 8,940.0 мянган төгрөг буюу 8.2 дахин өндөр, Англи улсынх 2,223.5 мянган төгрөг буюу 2.0 дахин өндөр цалинтай байна.

Монгол улсын санхүү болон даатгалын салбарт ажиллагчдын нийт цалингийн дундаж 818.2 мянган төгрөг байхад Герман улсад ажиллагчдын нийт цалин 5.8 дахин өндөр буюу 4,997.2 мянган төгрөг, Япон улсынх 5.5 дахин их буюу 4,492.1 мянган төгрөг байна. Хөдөө аж ахуй, загас ан агнуурын салбарт ажиллагчдын нийт цалингийн дундаж Монгол улсад хамгийн бага буюу 356.1 мянган төгрөг байхад Герман болон Англи улсад 925.8-1,596.1 мянган төгрөг буюу 2.6-4.5 дахин өндөр байна.

Харин Япон улсын хувьд боловсруулах үйлдвэрт ажиллагчдын нийт цалингийн дундаж хамгийн өндөр буюу 33,890.1 мянган төгрөг байхад Монгол улсынх 599.0 мянган төгрөг буюу 56.5 дахин бага байна. Харин Герман улсын боловсруулах үйлдвэрт ажиллагчдын нийт цалингийн дундаж 14,798.0 мянган төгрөг буюу 24.7 дахин их байна. Монгол улсад Тээвэр болон агуулахын үйл ажиллагааны салбарт ажиллагчдын нийт цалингийн дундаж 810.3 мянган төгрөг харин Япон улсад хамгийн өндөр буюу 17,913.6 мянган төгрөг, Герман улсад 13,729.6 мянган төгрөг, Англи улсад 3,192.1 мянган төгрөг байна.

Нэмэгдэл хөлс,27.1 мян.төг, 1.5%

Нэмэгдэл,38.7 мян.төг, 2.1%

Үндсэн цалин,1771.7 мян.төг,

95.6%

шагнал, урамшуулал,16.0 мян.төг, 0,9%


45

Хүснэгт 11. Ажиллагчдын нийт цалингийн дундаж, бусад улс орнуудын салбарын дундажтай харьцуулсан харьцаа

Салбар Монгол (Судалгааны үр дүн)

Герман * Англи* Япон* Хонг* Конг

Хөдөө аж ахуй, загас ан агнуур 356.1 1,596.1 925.8

Боловсрол 627.3 3,683.4 675.5 3.603.4


604.6 4,661.6 960.5 5,732.5

Төрийн удирдлага ба батлан хамгаалах үйл ажиллагаа, албан журмын Н/Х

695.7 3,227.8 489.6


723.3 5,959.5 1,513.6 3,561.9 772.6

Мэдээлэл, холбоо 684.0 2,357.8 372

Тээвэр ба агуулахын үйл ажиллагаа 810.3 13,729.6 3,192.1 17,913.6

Уул уурхай, олборлолт 1097.5 8,940.0 2,233.5

Барилга 692.9 3,170.6 1,098.1 4,428.7 2,136,3


520.7 1,560.5 286.1 3,266.8 827.5

Боловсруулах үйлдвэрлэл 599.0 14,798.0 6,550.0 33,890.1 1,197.5


647.5 2,749.9 462.6


818.2 4,772.9 856.5 4,492.1 1,074.2

*-Эх үүсвэр: Олон Улсын хөдөлмөрийн байгууллагын хөдөлмөрийн статистикийн мэдээллийн сан, 2008 он

Олон улсын хөдөлмөрийн байгууллагын хөдөлмөрийн статистикийн мэдээллийн сангийн 2008 оны тоон мэдээллийг боловсруулсан ба тооцоолол хийхдээ 2008 оны 12-р сарын 31-ний өдрийн Монгол банкны валютын ханшаар тооцсон болно.

4.3 Шагнал, урамшуулал

ААНБ-уудын сүүлийн жилд (2012.5-2013.5) ажиллагчдадаа олгосон шагнал урамшууллын хэмжээ болон шагнал урамшуулал авсан ажиллагчдын тоог авч үзвэл нийт ажиллагчдын 21.3 хувь нь шагнал урамшуулал авсан байна.

Судалгаанд хамрагдсан 516 ААНБ–ын 6140 ажиллагчид сүүлийн 12 сарын хугацаанд шагнал урамшуулал авчээ. шагнал урамшуулал авсан ажиллагчдыг хүйсээр авч үзвэл 3199 нь буюу 52.1 хувь нь эрэгтэй, үлдсэн 47.9 хувь нь эмэгтэй ажиллагчид байна.

ААНБ-ын хариуцлагын хэлбэрээр авч үзвэл шагнал урамшуулал авсан ажиллагчдын 42.2 хувь нь төсөвт байгууллагын ажиллагчид байгаа бол үүний дараа ХХК-д ажиллагчид байна. Харин нэг хүнд ноогдох шагнал урамшууллын хэмжээг авч үзвэл ХК-д ажиллагчдын урамшууллын дундаж нь хамгийн өндөр буюу 1,375.7 мянган төгрөг байна.


46

Зураг 14. шагнал урамшуулал авсан хүн, ААНБ-ын хариуцлагын хэлбэрээр, хувиар

Зураг 15. шагнал урамшуулал авсан ажиллагчдын тоо болон дундаж урамшууллын хэмжээ, ААНБ-н хариуцлагын хэлбэрээр

408.8

374.4

377.6

542.5

703.7

1375.7

378.2

460.0

190 ТББ


ОНӨҮГ

ТӨҮГ

ХХК

ХК

Хоршоо

ББН

259

4

229

181

204

5

887

9

5

ТББ3.1%

ББН0.1% ХК

14.4%

ХХК33.3%

ТӨҮГ2.9%

ОНӨҮГ3.7%

Төсөвтбайгууллага

42.2%


47

ТББ 3.8%

ББН 0.5% ЗБН 0.3%

Хоршоо 1.4%

ХК 4.9%

ХХК 52.2%

ТӨҮГ 1.2%

ОНӨҮГ 4.3%

ОНӨҮГ 4.3%

4.4 Цалин хөлсийг нэмэгдүүлсэн бууруулсан шийдвэр

Судалгаанд хамрагдсан аймаг, нийслэлийн нийт 1731 ААНБ-ын цалин хөлсийг нэмэгдүүлэх бодлого шийдвэрийн талаар 2012 оны 5-р сараас 2013 оны 5 сарын байдлаар авч үзэхэд 740 нь буюу 42.7 хувь нь цалин хөлсөө тодорхой хувиар нэмэгдүүлсэн байна.

Эдгээр ААНБ-уудын 34.8 хувь нь Засгийн Газрын тогтоол шийдвэрээр, 60.5 хувь нь ажил олгогчийн, үлдсэн 4.7 хувь нь хамтын гэрээ хэлэлцээрийн шийдвэрээр нэмэгдсэн байна. Цалин хөлсний нэмэгдэл тооцсон суурийг авч үзвэл 86.9 хувь нь үндсэн цалинд, 6.0 хувь нь үндсэн цалин болон нэмэгдлийн нийлбэрт, үлдсэн 7.1 хувь нь нийт цалин хөлсөнд үндэслэн цалинг нэмэгдүүлсэн байна. Цалин хөлс нэмэгдүүлсэн байгууллагуудын хувьд дунджаар 23.4 хувиар цалингаа нэмэгдүүлсэн байна. 2012 оны 3-р сарын 16-ны өдрийн Монгол Улсын Засгийн Газрын 78-р тогтоолын дагуу төрийн албан хаагчдын цалинг 2012 оны 5-р сарын 1-ээс нэмэгдүүлэх шийдвэр хэрэгжиж эхэлсэн нь цалин хөлс нэмэгдүүлсэн ААНБ-ын тоо өндөр байхад ихээхэн нөлөөлж байна.

Зураг 16. Цалин хөлс нэмсэн ААНБ-ын тоо, ААНБ-ын хариуцлагын хэлбэрээр


48

Цалин хөлсийг нэмэгдүүлсэн ААНБ-ын 40.8 хувь буюу 300 байгууллага ажиллагчдынхаа цалин хөлсийг 20.1-30.0 хувиар нэмэгдүүлсэн байна. Эдгээр байгууллагын дийлэнх нь буюу 55.3 хувь төсвийн байгууллага байна. Харин цалин хөлсөө 60.1-аас дээш хувиар нэмэгдүүлсэн ААНБ-ыг авч үзвэл 68.7 хувь нь ХХК байна.

Хүснэгт 12. Цалин хөлс нэмсэн ААНБ-ын тоо

Нэмсэн хувь, интервалаар

ААНБ-ын тоо

Үүнээс: Байгууллагын хариуцлагын хэлбэрээр

ББН ЗБН Хоршоо ХК ХХК ТӨҮГ ОНӨҮГТөсөвт

байгууллага

ТөрийнБус


10.0 хүртэл 119 1 - - 10 78 2 3 19 6

10.1-20.0 233 3 - 4 15 150 5 10 40 6

20.1-30.0 300 - - 2 10 97 2 15 166 8

30.1-40.0 41 - - 2 1 29 - 3 2 4

40.1-50.0 23 - - 2 - 13 - 1 4 3

50.1-60.0 8 - - - - 8 - - - -

60.1-100.0 16 - 2 - - 11 - - 2 1

Бүгд 740 4 2 10 36 386 9 32 233 28

Ажил олгогчийн шийдвэрээр цалин хөлсөө нэмсэн ААНБ-уудын хувьд дийлэнх нь буюу 60.8 хувь нь инфляци, бараа бүтээгдэхүүний үнийн өсөлттэй холбон нэмэгдүүлсэн гэсэн бол 15.8 хувь нь байгууллагын ашиг орлого нэмэгдсэн гэсэн үндсэн шалтгаанд үндэслэн цалин хөлсөө нэмэгдүүлсэн байна. Мөн үйл ажиллагаа өргөжсөн, үйл ажиллагаа тогтворжсон, ажиллагчдын санал хүсэлтийн дагуу, ажиллагчдын идэвх санаачлагыг нэмэгдүүлэх, амжиргааг дээшлүүлэх, ажиллагчдын ажлын бүтээмж, ур чадвартай холбоотойгоор цалин хөлсийг нэмэгдүүлсэн гэсэн гол шалтгаануудыг дурдсан байна.


49

БҮЛЭГ 5

ХӨДӨЛмӨрИЙН ХӨЛСНИЙ ДООД ХЭмЖЭЭ БОЛОН ТҮҮНЭЭС ДООГУУр ХЭмЖЭЭГЭЭр ЦАЛИНЖИЖ БУЙ АЖИЛЛАГЧИД


50

БҮЛЭГ 5. ХӨДӨЛМӨРИЙН ХӨЛСНИЙ ДООД ХЭМЖЭЭ БОЛОН ТҮҮНЭЭС ДООГУУР ХЭМЖЭЭГЭЭР ЦАЛИНЖИЖ БУЙ АЖИЛЛАГЧИД

Монгол Улсын Хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээний тухай хуулиар хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг 140.4 мянган төгрөгөөр тогтоосон байдаг. Судалгаанд хамрагдсан 1731 ААНБ-ын 28763 ажиллагчдын 863 нь буюу 3.0 хувь нь 2013 оны 5 сард хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээ болон түүнээс доогуур хэмжээний үндсэн цалин авсан байна.

Нийт ажиллагчдын 2.1 хувь нь хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээгээр үндсэн цалин авсан бол 0.9 хувь нь түүнээс доогуур цалин хөлс авсан байна. Нийт ажиллагчдын 40 орчим хувь нь 400.1-600.0 мянган төгрөгийн үндсэн цалин авсан байна. /Хүснэгт 13/

Хүснэгт 13. Ажиллагчдын тоо, үндсэн цалингийн интервалаар, хүйсээр

Цалингийн интервал /мян.төг/ Ажиллагчдын тоо Хувь

Хүйсээр

Эр Эм

Бүгд 28763 100.0% 14873 13890

Үүнээс:

140.4 хүртэл 254 0.9% 148 106

140.4 609 2.1% 319 290

140.4-200.0 1538 5.3% 816 722

200.1-300.0 2959 10.3% 1604 1355

300.1-400.0 5649 19.6% 2821 2828

400.1-500.0 6876 23.9% 3206 3670

500.1-600.0 4372 15.2% 2101 2271

600.1-700.0 2221 7.7% 1226 995

700.1-800.0 1361 4.7% 790 571

800.1 ба түүнээс дээш 2924 10.2% 1842 1082

600.1 мянга төгрөг болон түүнээс дээгүүр үндсэн цалин хөлс авсан ажиллагчид 6506 буюу нийт судалгаанд хамрагдсан ажиллагчдын 22.6 хувийг эзэлж байна. Эдгээр ажиллагчдын 59.3 хувь нь эрэгтэй ажиллагчид байна.

ХХДХ болон түүнээс доогуур хэмжээний цалин авсан ажиллагчдын 666 нь буюу 77.2 хувь нь тухайн сард 21 ба түүнээс дээш өдрөөр ажилласан байна. ХХДХ-ээс доогуур хэмжээний цалин авч байгаа ажиллагчдын 54.3 хувь нь 21 ба түүнээс дээш өдрөөр ажилласан байна.


51

Зураг 17. ХХДХ болон түүнээс доогуур хэмжээний үндсэн цалин авсан ажиллагчид, тухайн сард ажилласан өдөр

ХХДХ болон түүнээс доогуур хэмжээний үндсэн цалин авсан ажиллагчдыг 21 ба түүнээс дээш ажилласан өдрөөр болон байгууллагын хариуцлагын хэлбэрээр харвал бүх төрөлд ХХДХ болон түүнээс доогуур цалинжсан ажиллагчид байна. ХХДХ болон түүнээс доогуур хэмжээний үндсэн цалин авсан ажиллагчдын 58.8 хувь нь ХХК-д, 27.6 хувь нь төрийн бус байгууллагад ажиллаж байна.

Зураг 18. ХХДХ хэмжээ болон түүнээс доогуур хэмжээгээр үндсэн цалин авсан ажиллагчид, байгууллагын хариуцлагын хэлбэрээр

1375.7

270

5015 25 11 14

55

125

415

13

104.4-с бага

5 хүртэл 6-10 11-15 16-20 21-25 26-гаас их өдөр

Ажилласан өдөр 104.4

113

ББН 1.3%ЗБН 0.2% Хоршоо 4.8%

ХК 2.6%

ХХК 58.8%

ТӨҮГ 1.1%

ОНӨҮГ 3.7%

ТББ 27.6%


52

ХХДХ болон түүнээс доогуур хэмжээний үндсэн цалин авсан ажиллагчдыг 21 ба түүнээс дээш ажилласан өдрөөр болон байгууллагын өмчийн хэлбэрээр харьцуулвал дийлэнх нь буюу 93.2 хувийг Монгол улсын иргэний хувийн өмчийн ААНБ-ын ажиллагчид эзэлж байна.

Зураг 19. ХХДХ болон түүнээс доогуур хэмжээний үндсэн цалин авсан ажиллагчид, байгууллагын өмчийн хэлбэрээр, хувиар

ХХДХ болон түүнээс доогуур хэмжээний цалин авсан ажиллагчдыг хөдөлмөр эрхлэлтийн байдлаар авч үзвэл 6.8 хувь нь түр ажилтан байна. Үлдсэн 93.2 хувь нь байнгын ажилтан байна.

Зураг 20. ХХДХ болон түүнээс доогуур хэмжээгээр үндсэн цалин авсан ажиллагчид, хөдөлмөр эрхлэлтийн байдлаар

Хувийнхамтарсан

0.3%

Орон нутгийн өмчийн 1.4%

Орон нутгийнөмчийн оролцоотой 4.0%

Хувийн гадаад улсын 0.8%

Орон нутгийн хамтарсан0.2%

Хувийн МУ-ыниргэний 93.2%

Түр ажиллагч 6.8%

Байнгын ажиллагч 93.2%


53







Барилга





Боловсрол


140.4 мян.төгрөгөөс дээш 140.4 мян.төг, түүнээс доош

Төрийн удирдлага ба батлан хамгаалах үйлажиллагаа, албан журмын нийгмийн хамгаалал


Байр, сууц болон хоол хүнсээр үйлчлэх үйлажиллагаа

Усан хангамж; бохир ус, хог, хаягдлын менежментболон цэвэрлэх үйл ажиллагаа


Хөдөө аж ахуй, ойн аж ахуй, загас барилт, анагнуур

Зураг 21. ХХДХ болон түүнээс доогуур хэмжээний үндсэн цалин авсан ажиллагчид,салбараар, хувиар

82.9

84.8

88.2

96.0

96.0

96.2

96.5

96.6

96.7

97.0

97.1

97.3

98.1

98.3

98.6

99.1

99.2

99.5

99.8

17.1

15.2

11.8

4.0

4.0

3.8

3.5

3.4

3.3

3.0

2.9

2.7

1.9

1.7

1.4

0.9

0.8

0.5

0.2


54

ХХДХ болон түүнээс доогуур хэмжээний үндсэн цалин авсан ажиллагчдыг салбараар ангилан үзэхэд үйлчилгээний бусад үйл ажиллагаа, ХАА загас барилт, ан агнуур болон үл хөдлөх хөрөнгийн үйл ажиллагааны салбарт ажиллаж буй ажиллагчид бусад салбартай харьцуулахад ХХДХ болон түүнээс доогуур хэмжээгээр цалинжиж байгаа ажиллагчид их байна. Үйлчилгээний бусад салбарт ажиллаж буй ажиллагчдын 17.1 нь буюу 101 ажилтан ХХДХ болон түүнээс доогуур хэмжээгээр үндсэн цалин авчээ. Үүний дараа үл хөдлөх хөрөнгийн үйл ажиллагааны салбарт ажиллаж буй ажиллагчдын 15.2 хувь нь буюу 135 хүн ХХДХ болон түүнээс доогуур хэмжээгээр цалин авсан байна. Үүнд сард 22 болон түүнээс бага хоногоор буюу ажиллах ёстой ажлын өдрөөсөө бага ажилласан ажиллагчид орсон байгаа.


55

БҮЛЭГ 6

2010 БОЛОН 2013 ОНы СУДАЛГААНы Үр ДҮНГИЙН ХАрЬЦУУЛАЛТ


56

БҮЛЭГ 6. ТУРШИЛТ СУДАЛГААНы ҮР ДҮНТЭЙ ХАРЬЦУУЛСАН ҮР ДҮНГҮҮД

2010 онд хийгдсэн “Цалин хөлсний бүтцийн туршилт судалгаа”-ны үр дүнг 2 дах шатны судалгаа болох энэхүү судалгааны үр дүнтэй харьцуулсан цалин хөлсний өөрчлөлтийг энэхүү бүлэгт танилцуулж байна.

Ажиллагчдын үндсэн цалинг 2010 онтой харьцуулахад 2.3 дахин буюу 298.2 мянган төгрөгөөр нэмэгдсэн байна. Бүс нутгаар үндсэн цалингийн өсөлтийг харвал Улаанбаатарын бүсийн цалин 2.4 дахин буюу 345.6 мянган төгрөгөөр нэмэгдсэн бол бусад бүсүүдийн үндсэн цалин 1.8-1.9 дахин өссөн байна. Үндсэн цалингийн өсөлтийг аймгаар авч үзвэл Орхон болон Төв аймгуудын цалин 2010 онтой харьцуулахад 2.2-2.3 дахин нэмэгдсэн нь бусад аймгуудтай харьцуулахад өндөр үзүүлэлт байна. Харин Говь-Алтай, Өмнөговь, Хөвсгөл, Сүхбаатар, Хэнтий аймгуудын үндсэн цалин 1.7 дахин нэмэгдсэн дүнтэй байна.

Хүснэгт 14. Үндсэн цалингийн өөрчлөлт, аймаг, нийслэл, бүс нутгаар

Байршил, бүс аймаг, нийслэл

2010 он 2013 он Өөрчлөлт

Үндсэн цалин, мян.төг Үндсэн цалин, мян.төг Мян.төг


Эр ЭмУлсын дундаж

Хүйсээр: Улсын дундаж

Хүйсээр:

Эр Эм Эр Эм

Улсын дундаж 230.5 242.6 219.3 528.7 555.4 500.1 298.2 312.8 280.8

Баруун бүс 215.9 220.9 211.3 405.1 404.8 405.6 189.2 183.9 194.3

Баян-Өлгий 217.3 226.7 206 386.0 397.6 359.9 168.7 170.9 153.9

Говь-Алтай 231.9 244.5 221.1 396.0 391.8 402.1 164.1 147.3 181.0

Завхан 216.4 221.3 212.7 406.7 401.5 414.2 190.3 180.2 201.5

Увс 192.4 194.2 191.1 392.0 389.2 396.0 199.6 195.0 204.9

Ховд 216.3 207.5 225.1 441.0 439.2 443.6 224.7 231.7 218.5

Хангайн бүс 213.6 220.1 208.4 414.8 419.6 408.9 201.2 199.5 200.5

Архангай 214.8 215.4 214.3 414.3 402.1 429.3 199.5 186.7 215.0

Баянхонгор 214.1 220.1 210.7 389.2 379.2 401.7 175.1 159.1 191.0

Булган 243.8 244.5 243.3 459.3 456.7 462.8 215.5 212.2 219.5

Орхон 200.1 217 185.3 450.7 483.4 415.7 250.6 266.4 230.4

Өвөрхангай 213.9 204.5 220.1 390.3 377.8 406.8 176.4 173.3 186.7

Хөвсгөл 215.3 220 210.1 375.1 382.1 364.6 159.8 162.1 154.5


57

Төвийн бүс 234.5 251 217.3 436.9 448.6 423.6 202.4 197.6 206.3

Говьсүмбэр 285.3 318.7 240.8 499.5 539.1 439.2 214.2 220.4 198.4

Дархан-Уул 235.3 252.3 210.5 429.7 444.1 410.5 194.4 191.8 200.0

Дорноговь 225.5 226.8 224.5 409.9 423.3 393.3 184.4 196.5 168.8

Дундговь 206.1 208.3 204.8 415.8 385.3 436.6 209.7 177.0 231.8

Өмнөговь 273.4 312.5 229.1 461.1 489.4 433.2 187.7 176.9 204.1

Сэлэнгэ 219.4 226.6 213.8 436.0 433.7 438.9 216.6 207.1 225.1

Төв 201.5 183.8 217.5 434.5 431.7 436.5 233.0 247.9 219.0

Зүүн бүс 211.7 212 211.3 394.2 406.4 377.1 182.5 194.4 165.8

Дорнод 222.9 225.3 220.8 416.3 456.3 366.1 193.4 231.0 145.3

Сүхбаатар 212.6 206.6 219.3 369.6 357.5 392.3 157.0 150.9 173.0

Хэнтий 220.1 230 211.5 384.0 385.4 382.4 163.9 155.4 170.9

Улаанбаатар 246.2 263.6 230.9 591.8 640.8 544.4 345.6 377.2 313.5

Улаанбаатар 246.2 263.6 230.9 591.8 640.8 544.4 345.6 377.2 313.5

Зураг 22. Үндсэн цалингийн өсөлтийн хувь, хүйсээр

56.6

Хув

ь

65.8


Өм

нөго

вь

Говь

-Алт

ай

Сүх

баа

тар

Хөв

сгөл

Хэн

тий

Говь

сүм

бэр

Бая

н-Ө

лгий

Дор

ного

вь

Бая

нхон

гор

Өвө

рхан

гай

Дар

хан-

Уул

Дор

нод

Завх

ан

Бул

ган

Арх

анга

й

Сэл

энгэ

Дун

дго

вь Увс

Хов

д

Төв

Орх

он

Улс

ын

дун

даж

Ула

ан б

аата

р

Эр

Эм

102.5

134.9143.1

160

140

120

100

80

60

40

20

0

Үндсэн цалинг 2010 оны туршилтын судалгаатай харьцуулхад улсын дундаж 129.4 хувиар өссөн ба эрэгтэй ажиллагчдын үндсэн цалин 128.9 , эмэгтэй ажиллагчдын үндсэн цалин 128.0 хувиар тус тус өссөн байна.


58

2010 онтой харьцуулахад үндсэн цалин 2.3 дахин нэмэгдсэн байна. Хүйсээр авч үзвэл эрэгтэй ажиллагчдын цалин 312.8 мянган төгрөгөөр, эмэгтэй ажиллагчдын 280.8 мянган төгрөгөөр тус тус нэмэгдсэн байна. 2010 онд эрэгтэй ажиллагчдын цалин эмэгтэй ажиллагчдын цалингаас 10.5 хувиар өндөр байсан харьцаа 2013 оны байдлаар 11.1 хувь болон өөрчлөгдсөн байна.

128.9

Эм Эр Улсын дундаж


Орхон

Төв

Ховд

Увс

Дундговь

Сэлэнгэ

Архангай

Булган

Завхан

Дорнод

Дархан-Уул

Өвөрхангай

Баянхонгор

Дорноговь

Баян-Өлгий

Говьсүмбэр

Хэнтий

Хөвсгөл

Сүхбаатар

Говь-Алтай

Өмнөговь

128.0129.4

124.3125.2

100.7115.6

97.0103.9107.2

103.7113.2

101.7105.3

98.7100.3

92.990.2

88.494.7

87.965.8

86.895.0

82.6

84.882.4

90.681.8

75.281.8

74.777.6

82.475.1

80.874.5

73.574.2

78.973.9

81.8

89.170.8

68.7

122.7

134.9

111.6

100.4

85.0

91.4

86.7

86.8

81.5

102.5

76.0

84.7

72.3

86.6

75.4

69.2

67.6

73.7

73.0

60.2

56.6

Зураг 23. Үндсэн цалингийн харьцуулалт, хүйсээр


59

Үндсэн цалингийн өөрчлөлтийг бүсээр харьцуулан зураг 24-т үзүүлэв. Зүүн, Төв, Хангай болон Баруун бүсүүдийн хувьд үндсэн цалин 182.5-202.4 мянган төгрөгөөр нэмэгдсэн байна. Энэ нь 2010 онтой харьцуулахад үндсэн цалин эдгээр бүсүүдэд 86.2-94.2 хувиар нэмэгдсэнг илтгэнэ. Харин Улаанбаатарын бүсийн хувьд хамгийн өндөр өсөлттэй буюу 2.4 дахин нэмэгдсэн байна. Өөрөөр хэлбэл, үндсэн цалин 2010 оныхоос 345.6 мянган төгрөгөөр нэмэгдсэн дүнтэй байна.

Зураг 25. Үндсэн цалингийн харьцуулалт, бүсээр /мян.төг/

230.5

528.7

242.6

555.4

500.1

УЛСыН ДУНДАЖ ЭР ЭМ

Мян төг

2013 он

600.0

500.0

400.0

300.0

200.0

100.0

0.0

2010 он

219.3

Зураг 24. Үндсэн цалингийн харьцуулалт, хүйсээр /мян.төг/

591.8

394.2

436.9

414.8

405.1

528.7230.5

215.9

213.6

234.5

211.7

246.2

2013 он

2010 он

Улаанбаатар

Зүүн бүс

Төвийн бүс

Хангайн бүс

Баруун бүс



60

Үндсэн цалингийн өөрчлөлтийг эдийн засгийн бүх төрлийн үйл ажиллагааны салбараар харьцуулвал, уул уурхайн олборлолтын салбарын цалин 620.7 мянган төгрөгөөр буюу 3.5 дахин, барилгын салбарын цалин 379.4 мянган төгрөгөөр буюу 2.8 дахин, худалдаа, машин, мотоциклийн засвар үйлчилгээний салбарын үндсэн цалин 402.6 мянган төгрөгөөр буюу 2.8 дахин өссөн нь үндсэн цалин хамгийн ихээр нэмэгдсэн салбарууд болохыг харуулж байна. /Хүснэгт 15/

Хүснэгт 15. Үндсэн цалингийн өөрчлөлт, салбараар

Салбар

Үндсэн цалинӨөрчлөлт

мян.төг

2010 он 2013 он мян.төг

ХАА загас барилт, ан агнуур 144.1 347.2 203.1

Уул уурхай, олборлолт 250.7 871.4 620.7

Боловсруулах үйлдвэрлэл 214.5 505.5 291.0

Цахилгаан, хий, уур, агааржуулалтын хангамж 213.6 421.3 207.7


185.1 410.8 225.7

Барилга 213.9 593.3 379.4

Худалдаа; машин, мотоциклийн засвар үйлчилгээ 225.3 627.9 402.6

Тээвэр ба агуулахын үйл ажиллагаа 280.6 625.2 344.6

Байр, сууц болон хоол хүнсээр үйлчлэх үйл ажиллагаа 174.4 458.1 283.7

Мэдээлэл, холбоо 257.0 622.3 365.3

Санхүүгийн болон даатгалын үйл ажиллагаа 513.6 742.6 229.0

Үл хөдлөх хөрөнгийн үйл ажиллагаа 169.5 377.5 208.0

Мэргэжлийн, шинжлэх ухаан болон техникийн үйл ажиллагаа 229.2 585.7 356.5

Захиргааны болон дэмжлэг үзүүлэх үйл ажиллагаа 194.6 449.1 254.5


254.4 510.1 255.7

Боловсрол 228.0 522.9 294.9

Хүний эрүүл мэнд ба нийгмийн үйл ажиллагаа 217.0 461.4 244.4

Урлаг, үзвэр, тоглоом наадам 217.1 448.2 231.1

Үйлчилгээний бусад үйл ажиллагаа 169.3 414.5 245.2

2010 онтой харьцуулахад улсын дундаж үндсэн цалин 129.4 хувиар өссөн ба 44.6 хувийн өсөлтөөр санхүү даатгалын үйл ажиллагааны салбар хамгийн бага өссөн салбар болж байна. Мөн цахилгаан хий, уур, агааржуулалт хангамж, урлаг үзвэр, тоглоом наадам болон төрийн удирдлага ба батлан хамгаалах үйл ажиллагаа, албан журмын нийгмийн хамгааллын салбаруудын цалин бага хувиар өссөн байна. Харин уул уурхай, олборлолтын салбарын ажиллагчдын үндсэн цалин 247.6 хувиар буюу хамгийн их өссөн байна.


61

ААНБ-ын өмчийн хэлбэрээр үндсэн цалингийн өөрчлөлтийг авч үзвэл төрийн өмчийн хамтарсан ААНБ-ын үндсэн цалин 714.3 мянган төгрөгөөр буюу 3.8 дахин нэмэгдсэн нь бусад өмчийн хэлбэр бүхий байгууллагуудтай харьцуулахад өндөр үзүүлэлт байна.

2010 онтой харьцуулахад орон нутгийн өмчийн болон өмчийн оролцоотой ААНБ-д ажиллагчдын үндсэн цалин 2.1-2.7 дахин өссөн бол хувийн Монгол улсын иргэний өмчийн ААНБ-д ажиллагчдын цалин 2.5 дахин буюу 308.4 мянган төгрөгөөр нэмэгдсэн дүнтэй байна.

Зураг 27. Үндсэн цалингийн харьцуулалт, байгууллагын өмчийн хэлбэрээр

141.0%

247.6%250%

200%

150%

100%

50%

0%

ХАА

загас ба

рилт, а

н агну

ур

Уул уурх

ай, о

лбор

лолт

Боло

всру

улах

үйл

двэр

лэл

Цахи

лгаа

н, хий

, уур

, агаар

жуул

алты

н ха

нгам

ж

Усан

хан

гамж

; бох

ир ус,

хог,

хаягдл

ын м

енеж

мент

боло

н цэ

вэрл

эх үйл

ажи

ллагаа

Бари

лга

Бөөн

ий бол

он ж

ижиглэ

н худа

лдаа

; маш

ин,

мотоци

клий

н засвар

үйл

чилгээ

Тээвэр

ба агуула

хын үй

л аж

илла

гаа

Байр

, сууц бо

лон хо

ол хүн

сээр

үйл

члэх үйл

ажил

лагаа

Мэр

гэжл

ийн, ш

инжл

эх уха

ан бол

он те

хник

ийн үй

л

ажил

лагаа

Захи

ргаа

ны бол

он дэм

жлэг үзүүл

эх үйл

ажи

ллагаа

Төри

йн уди

рдла

га ба ба

тлан

хам

гаал

ах үйл

ажил

лагаа, алб

ан ж

урмы

н Н/

Х

Боло

всро

л

Хүни

й эр

үүл мэ

нд ба ни

йгми

йн үйл

ажи

ллагаа

Урла

г, үзвэр, то

глоо

м на

адам

Үйлч

илгээн

ий бусад

үйл

ажи

ллагаа

Улс

ын дун

даж

Мэд

ээлэ

л, хол

боо

Санх

үүгийн

бол

он даа

тгалы

н үй

л аж

илла

гаа

Үл хөд

лөх хө

рөнгий

н үй

л аж

илла

гаа

135.7%

97.2%

121.9%

177.4% 178.7%

122.8%

162.7%

142.1%

44.6%

122.7%

155.5%

130.8%

100.5%

129.3%112.6%

106.5%

144.8%

129.4%

Зураг 26. Үндсэн цалингийн харьцуулалт, эдийн засгийн салбараар, хувиар

Төрийн өмчийн


Төрийн хамтарсан

Орон нутгийн Өмчийн

Орон нутгийн Өмчийн оролцоотой

Орон нутгийн Хамтарсан

Хувийн Монгол улсын иргэн

Хувийн Хамтарсан

Хувийн Гадаад улсын

2010 он

2013 он

257.2

412.5

211.5

0

167.4

201.8

259.4

245.1

230.5

853.5

686.9

519.9

511.9

449.7

425.9

973.7

599.5

498.8


62

Үндсэн цалингийн өөрчлөлтийг ААНБ-ын хариуцлагын хэлбэрээр авч үзвэл, ХК-д ажиллагчдын цалин 2010 онтой харьцуулахад хамгийн их буюу 2.7 дахин нэмэгдсэн байна. Энэ нь 349.2 мянган төгрөгөөр нэмэгдэж 555.8 мянган төгрөг болсон байна. Харин ЗБН болон ББН-д ажиллагчдын цалин хамгийн бага өссөн байна. 2010 онтой харьцуулахад ердөө 15.9-43.1 хувиар буюу 31.9-79.9 мянган төгрөгөөр нэмэгдсэн байна.

Зураг 28. Үндсэн цалингийн харьцуулалт, байгууллагын хариуцлагын хэлбэрээр

Ажил мэргэжлийн ангиллаар 2010 болон 2013 оны үндсэн цалинг харьцуулан хүснэгт 16-д харуулав. Хууль тогтоогч, удирдах албан тушаалтны ажилтан, менежрүүдийн цалин хамгийн их буюу 452.7 мянган төгрөгөөр нэмэгдсэн байна. Үүний дараа үйлдвэрийн ба худалдааны ажилтан болон мэргэжилтнүүдийн цалин 2.3 дахин нэмэгдсэн нь бусад ажил мэргэжлийн ажиллагчдын үндсэн цалингийн өсөлттэй харьцуулахад өндөр байна.

Хүснэгт 16. Үндсэн цалингийн харьцуулалт, ажил мэргэжлийн ангиллаар

Ажил мэргэжлийн ангилал

Үндсэн цалинӨөрчлөлт

/Мян.төг/

2010 он 2013 он мян.төг

Хууль тогтоогч, удирдах албан тушаалтны ажилтан, менежер

303.2 755.9 452.7

Мэргэжилтэн 262.8 601.4 338.6

Инженер, техникийн ажилтан 243.9 482.6 238.7

Бичиг хэргийн туслах ажилтан 232.2 478.6 246.4

Худалдаа, үйлчилгээний ажилтан 176.6 395.1 218.5

ХАА, загас, ан агнуурын ажилтан 205.0 292.2 87.2

Үйлдвэрийн ба худалдааны ажилтан 198.2 463.9 265.7

Машин тоног төхөөрөмжийн операторч, угсрагч 224.6 490.5 265.9

Энгийн ажил мэргэжил 167.2 345.1 177.9

163.9

234.7

207.6

221.7

253.8

206.6

155.9

185.5

199.8

382.4

485.7

422.5

507.6

580.0

555.8

304.0

265.4

231.7

2010 он

2013 он

ББН

ЗБН

Хоршоо

ХК

ХХК

ТӨҮГ

ОНӨҮГ


ТББ


63

Ажил мэргэжлийн ангиллаар 2010 оны үндсэн цалинтай харьцуулсан үндсэн цалингийн мэдээллийг Зураг 29-аас харна уу.

Зураг 29. Үндсэн цалингийн өөрчлөлт, ажил мэргэжлийн ангиллаар, мянган төгрөгөөр

Нийт цалингийн харьцуулалт

Ажиллагчдын нийт цалингийн дунджийг 2010 оны нийт цалингийн дундажтай харьцуулахад 2.4 дахин буюу 378.5 мянган төгрөгөөр нэмэгдэж 642.2 мянган төгрөг болсон байна. Нийт цалингийн дунджийн өөрчлөлтийг аймаг, нийслэлээр авч үзвэл Улаанбаатар хотын ажиллагчдын нийт цалингийн дундаж 2010 онтой харьцуулахад 2.6 дахин өссөн нь бусад аймгуудаас хамгийн их нэмэгдсэн нь байна. Орхон, Завхан, Сэлэнгэ болон Төв аймгуудын нийт цалингийн дундаж бусад аймгуудтай харьцуулахад өндөр буюу 2.3-2.4 дахин нэмэгдсэн байна. Харин Говь-Алтай, Говьсүмбэр, Хэнтий зэрэг аймгуудын хувьд нийт цалингийн дунджийн хэмжээ хамгийн багаар буюу 79.2-84.0 хувиар тус тус нэмэгдсэн байна.

167.2

224.6

198.2

205.0

176.6

232.2

243.9

262.8

303.2

345.1

490.5

463.9

292.2

395.1

478.6

482.6

601.4

755.9


2010 он 2013 он

Хууль тогтоогч, удирдах албан тушаалтны ажилтан, менежер

Мэргэжилтэн








64

Хүснэгт 17. Нийт цалингийн дунджийн харьцуулалт, бүс, аймаг, нийслэлээр

Бүс, аймгаар

Нийт цалингийн дундаж

Хүйсээр


2010 он

2013 онӨөрч-лөлт

2010 он

2013 онӨөрч-лөлт

2010 он

2013 он

Өөрч-лөлт

Баруун бүс 245.9 493.2 247.3 257.1 494.7 237.6 235.7 490.8 255.1

Баян-Өлгий 252.8 473.8 221.0 270.4 496.9 226.5 231.5 422.1 190.6

Говь-Алтай 256.6 467.3 210.7 270.2 458.8 188.6 244.9 479.6 234.7

Завхан 216.4 488.9 272.5 221.3 478.6 257.3 212.7 503.9 291.2

Увс 240.3 498.5 258.2 253.2 498.7 245.5 231.5 498.3 266.8

Ховд 254.4 522.0 267.6 253.6 518.4 264.8 255.2 527.0 271.8

Хангайн бүс 255.9 531.7 275.8 266.5 539.1 272.6 247.4 522.5 275.1

Архангай 257.7 512.4 254.7 259.9 491.4 231.5 255.9 538.4 282.5

Баянхонгор 252.1 473.1 221.0 269.7 452.2 182.5 242 499.2 257.2

Булган 284.7 589.8 305.1 296.1 609.1 313.0 275.8 563.9 288.1

Орхон 247.4 601.3 353.9 269.2 657.6 388.4 228.4 541.2 312.8

Өвөрхангай 261.8 504.9 243.1 241.9 481.4 239.5 274.7 535.9 261.2

Хөвсгөл 246.4 463.2 216.8 255.2 466.1 210.9 236.8 458.8 222.0

Төвийн бүс 272.9 579.8 306.9 292.6 603.3 310.7 252.2 552.9 300.7

Говьсүмбэр 366.8 674.6 307.8 411.2 736.6 325.4 307.8 580.5 272.7

Дархан-Уул 277.4 581.6 304.2 298.2 610.8 312.6 247.3 542.8 295.5

Дорноговь 282.4 558.8 276.4 279.2 587.0 307.8 284.8 524.0 239.2

Дундговь 236.2 514.2 278.0 237.5 456.1 218.6 235.4 553.9 318.5

Өмнөговь 312.2 663.6 351.4 354.6 734.1 379.5 264.1 594.0 329.9

Сэлэнгэ 232.7 536.8 304.1 240.4 524.1 283.7 226.8 552.7 325.9

Төв 233.2 527.6 294.4 212.4 513.2 300.8 252.1 538.2 286.1

Зүүн бүс 257.4 498.4 241.0 264.1 519.5 255.4 250.8 468.7 217.9

Дорнод 268.5 549.2 280.7 282.4 615.2 332.8 255.7 466.6 210.9

Сүхбаатар 242.3 450.6 208.3 239.9 446.9 207.0 245 457.5 212.5

Хэнтий 256.7 460.1 203.4 266.8 436.5 169.7 248 487.2 239.2

Улаанбаатар 270 701.9 431.9 291 770.1 479.1 251.6 635.8 384.2

Улаанбаатар 270 701.9 431.9 291 770.1 479.1 251.6 635.8 384.2

Улсын дундаж 263.7 642.2 378.5 280.2 683.0 402.8 248.7 598.5 349.8


65

Зураг 30. Нийт цалингийн өөрчлөлт, аймаг, нийслэлээр, хувиар

Улсын дунджаар нийт цалин хөлс 2010 онтой харьцуулахад 143.5 хувиар өссөн ба Улаанбаатар хотын нийт цалин хөлс 160.0 хувиар өссөн нь хамгийн өндөр үзүүлэлт болж байна. Харин Хэнтий аймгийн нийт цалин хөлс 2010 оноос 79.2 хувиар өссөн нь хамгийн бага өсөлтийн харуулж байна.

Салбаруудын нийт цалинд эзлэх үндсэн цалингийн хэмжээний өөрчлөлтийг авч үзвэл нийт цалинд эзлэх үндсэн цалингийн хувь 5.1 хувиар багассан буюу цалингийн бүрэлдэхүүн хэсгүүд болох нэмэгдэл, нэмэгдэл хөлс болон шагнал урамшууллын эзлэх хувь нэмэгдсэн байна. Салбараар задлан үзвэл цахилгаан, хий, уур агааржуулалтын хангамжийн салбар болон хүний эрүүл мэнд ба нийгмийн үйл ажиллагааны салбарын нийт цалинд эзлэх хувь 12.9-14.3 хувиар багассан байна. Өөрөөр хэлбэл, нийт цалинд эзлэх нэмэгдэл, нэмэгдэл хөлс болон шагнал урамшууллын хэмжээ нэмэгдсэн гэж дүгнэж болно.

ХАА загас барилт, ан агнуурын салбар, байр, сууц болон хоол хүнсээр үйлчлэх үйл ажиллагааны салбар болон үл хөдлөх хөрөнгийн үйл ажиллагааны салбаруудын хувьд нийт цалинд эзлэх үндсэн цалингийн хувь 1.6-9.2 хувиар нэмэгдсэн байна.

Нийт цалингийн дунджийн өөрчлөлтийг салбараар харьцуулвал уул уурхай, олборлолт, барилга, худалдаа, машин, мотоциклийн засвар үйлчилгээний салбарын нийт цалингийн дундаж бусад салбаруудтай харьцуулахад хамгийн их нэмэгдсэн буюу 3.0-3.8 дахин өссөн байна. Харин санхүү даатгалын салбарын нийт цалингийн дундаж хамгийн бага хувиар нэмэгдсэн байна. Мөн төрийн удирдлага ба батлан хамгаалах үйл ажиллагаа, албан журмын нийгмийн хамгаалал, урлаг, үзвэр, тоглоом наадмын салбарын нийт цалингийн дунджийн өсөлт бусад салбаруудтай харьцуулахад бага буюу 2.1 дахин нэмэгдсэн байна.

98.9

200

150

100

50

87.4

87.6

107.2

82.1 83.9

109.797.9

104.6

117.7125.9

143.1

92.8

112.5

86.0

130.71 126.2

107.5

160.0

143.5

105.2

88.0 79.2

Арха

нгай

Баян

-Өлгий

Баян

хонгор

Булган

Говь

-Алтай

Говь

сүмб

эр

Дарх

ан-У

ул

Дунд

говь

Дорн

од

Дорн

огов

ь

Завх

ан

Орхо

н

Өвөр

хангай

Өмнө

говь

Сүхб

аатар

Сэлэ

нгэ

Төв

Увс

Улаа

нбаа

тар

Улсы

н ду

ндаж

Ховд

Хөвсгөл

Хэнтий


66

Хүснэгт 18. Нийт цалингийн дунджийн харьцуулалт, салбарын ангиллаар

Салбарын ангилал


/мян.төг/

-

Нийт цалинд эзлэх үндсэн цалингийн

хувь /хувиар/2010 он

2013 он

Өсөлт2010 он

2013 он

Өсөлтийн хувь

ХАА загас барилт, ан агнуур 150.6 356.1 205.5 95.7 97.5 1.8

Уул уурхай, олборлолт 285.8 1097.5 811.7 87.7 79.4 -8.3

Боловсруулах үйлдвэрлэл 233 599.0 366.0 92.1 84.4 -7.7


269.2 647.5 378.3 79.4 65.1 -14.3


191.9 482.1 290.2 96.5 85.2 -11.3

Барилга 230.6 692.9 462.3 92.8 85.6 -7.2

Худалдаа; машин, мотоциклийн засвар үйлчилгээ

240.9 723.3 482.4 93.5 86.8 -6.7

Тээвэр ба агуулахын үйл ажиллагаа 346 810.3 464.3 81.1 77.2 -3.9


221.4 520.7 299.3 78.8 88.0 9.2

Мэдээлэл, холбоо 282.4 684.0 401.6 91 91.0 0


520.4 818.2 297.8 98.7 90.8 -7.9

Үл хөдлөх хөрөнгийн үйл ажиллагаа 180.2 394.5 214.3 94.1 95.7 1.6


268.3 688.5 420.2 85.4 85.1 -0.3


208.8 485.1 276.3 93.2 92.6 -0.6


331.3 695.7 364.4 76.8 73.3 -3.5

Боловсрол 259.3 627.3 368.0 87.9 83.3 -4.6


243.4 604.6 361.2 89.2 76.3 -12.9

Урлаг, үзвэр, тоглоом наадам 239.4 504.7 265.3 90.7 88.8 -1.9

Үйлчилгээний бусад үйл ажиллагаа 177.7 448.4 270.7 95.3 92.4 -2.9


- 804.8 - - 99.6 -

Улсын дундаж 263.7 642.2 378.5 87.4 82.3 -5.1

Нийт цалингийн дунджийн өөрчлөлтийг байгууллагын өмчийн хэлбэрээр харьцуулан авч үзвэл төрийн өмчийн хамтарсан ААНБ-ын нийт цалингийн дундаж хамгийн их хувиар нэмэгдсэн байна. Төрийн өмчийн нийт цалинд эзлэх үндсэн цалингийн хувь 9.2 хувиар буурсан байна. Харин хувийн гадаад улстай хамтарсан ААНБ-ын хувьд нийт цалингийн дундаж хамгийн бага хувиар буюу 84.6 хувиар өссөн байна. Нийт цалинд эзлэх үндсэн цалингийн хувийг авч үзвэл орон нутгийн өмчийн оролцоотой болон төрийн өмчийн оролцоотой байгууллагуудын үндсэн цалингийн эзлэх хувь 17.6 -20.9 хувиар багассан буюу нэмэгдэл, нэмэгдэл хөлс, шагнал урамшууллын нийт цалинд эзлэх хувь энэ хэмжээгээр өссөнг харуулж байна.


67

Хүснэгт 19. Нийт цалингийн дунджийн харьцуулалт, нийт цалинд эзлэх үндсэн цалингийн хувийн өөрчлөлт, байгууллагын өмчийн хэлбэрээр

Байгууллагын өмчийн хэлбэрээр

Нийт цалингийн дундаж/мян.төг/

Нийт цалинд эзлэх үндсэн цалингийн хувь/хувиар/

2010 он 2013 он Өсөлт 2010 он 2013 он Өсөлтийн хувь

Төрийн өмчийн 271.2 657.7 386.5 85.0 75.8 -9.2


294.1 911.4 617.3 83.4 65.8 -17.6

Төрийн хамтарсан 329.7 1264.4 934.7 78.7 77.0 -1.7

Орон нутгийн өмчийн 235.9 526.8 290.9 85.5 80.9 -4.6

Орон нутгийн өмчийн оролцоотой

167.4 568.7 401.3 100.0 79.1 -20.9

Орон нутгийн хамтарсан

- 578.1 - - 88.5 -

Хувийн монгол улсын иргэний

232.0 590.6 358.6 91.1 88.0 -3.1

Хувийн хамтарсан 428.5 790.8 362.3 96.3 86.9 -9.4

Хувийн гадаад улсын 267.7 1009.4 741.7 96.1 84.6 -11.5

Улсын дундаж 263.7 642.2 378.5 87.4 82.3 -5.1

Нийт цалингийн дунджийн өсөлтийг байгууллагын хариуцлагын хэлбэрээр харьцуулвал, ХК-ийн нийт цалингийн дундаж бусад байгууллагуудтай харьцуулахад хамгийн их хувиар буюу 569.5 мянган төгрөгөөр нэмэгдсэн байна. ХК-ийн нийт цалинд эзлэх үндсэн цалингийн хувь 15.3 хувиар буурсан буюу нэмэгдэл, нэмэгдэл хөлс, шагнал урамшуулал зэрэг цалингийн бусад бүрэлдэхүүн хэсгүүдийн эзлэх хувь нэмэгдсэн байна.

ББН болон ЗБН-д ажиллагчдын нийт цалингийн дундаж хамгийн бага хувиар буюу 5.8-32.6 хувиар нэмэгдсэн дүнтэй байна.

Үндсэн цалингийн нийт цалинд эзлэх хувь байгууллагын хариуцлагын хэлбэр тус бүрийн хувьд хэрхэн өөрчлөгдсөнийг авч үзвэл ББН, ЗБН болон Хоршоонд ажиллагчдын үндсэн цалингийн эзлэх хувь өссөн бол бусад байгууллагуудын хувьд нэмэгдэл, нэмэгдэл хөлс, шагнал урамшууллын эзлэх хувь өссөн үр дүн гарчээ. Тухайлбал, Төрийн өмчит үйлдвэрийн газрын нийт цалинд эзлэх үндсэн цалингийн хувь 86.4 хувиас 78.2 хувь болж буурсан байна.


68

Хүснэгт 20. Нийт цалингийн дунджийн харьцуулалт, нийт цалинд эзлэх үндсэн цалингийн хувийн өөрчлөлт, байгууллагын хариуцлагын хэлбэрээр

Байгууллагын хариуцлагын

хэлбэр


Үндсэн цалингийн нийт цалинд эзлэх хувь /хувиар//мян.төг/

2010 он 2013 он Өсөлт 2010 он 2013 он Өсөлтийн хувьББН 228.4 241.7 13.3 87.5 95.8 8.3ЗБН 200.2 265.4 65.2 92.7 100.0 7.3Хоршоо 157.8 305.4 147.6 98.8 99.5 0.7ХК 248 817.5 569.5 83.3 68.0 -15.3ХХК 266.8 666.1 399.3 95.1 87.1 -8ТӨҮГ 256.6 648.8 392.2 86.4 78.2 -8.2ОНӨҮГ 247.5 514.4 266.9 83.9 82.1 -1.8Төсөвт байгууллага 279 619.8 340.8 84.1 78.4 -5.7ТББ 169.8 405.3 235.5 96.5 94.3 -2.2Улсын дундаж 263.7 642.2 378.5 87.4 82.3 -5.1

Ажил мэргэжлийн ангиллаар 2010 оны нийт цалингийн дунджийн хэмжээг 2013 оныхтой харьцуулахад үйлдвэрийн болон худалдааны ажилтан, удирдах албан тушаалын ажилтан, машин тоног төхөөрөмжийн операторч, угсрагч зэрэг ажил мэргэжлийн ажиллагчдын цалин бусад ажил мэргэжлийн ажиллагчдын цалингийн өсөлттэй харьцуулахад илүү хэмжээгээр буюу 2.5-2.6 дахин нэмэгдсэн байна. Харин ХАА, загас ан агнуурын ажилтны нийт цалингийн дундаж хамгийн бага буюу 47.9 хувиар өссөн дүнтэй байна.

Хүснэгт 21. Нийт цалингийн дунджийн харьцуулалт болон нийт цалинд эзлэх үндсэн цалингийн хувийн өөрчлөлт, ажил мэргэжлийн ангиллаар

Ажил мэргэжлийн ангилал

Нийт цалингийн дундаж/мян.төг/

Үндсэн цалингийн нийт цалинд эзлэх хувь /

хувиар/

2010 он 2013 он Өсөлт2010 он

2013 он

Өсөлтийн хувь


353.2 886.1 532.9 85.8 85.3 -0.5

Мэргэжилтэн 301.0 727.2 426.2 87.3 82.7 -4.6Инженер, техникийн ажилтан 285.9 616.6 330.7 85.3 78.3 -7.0Бичиг хэргийн туслах ажилтан 257.8 561.5 303.7 90.1 85.2 -4.9Худалдаа, үйлчилгээний ажилтан 212.5 487.3 274.8 83.1 81.1 -2.0ХАА, загас, ан агнуурын ажилтан 211.9 313.4 101.5 96.8 93.3 -3.5Үйлдвэрийн ба худалдааны ажилтан 222.3 581.7 359.4 89.2 79.8 -9.4Машин тоног төхөөрөмжийн операторч, угсрагч

258.5 636.4 377.9 86.9 77.1 -9.8

Энгийн ажил мэргэжил 181.1 396.0 214.9 92.3 87.2 -5.1Улсын дундаж 263.7 642.2 378.5 87.4 82.3 -5.1

Хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээ болон түүнээс доогуур цалинжиж буй ажиллагчид

2010 онд хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээ 108.0 мянган төгрөг байсан бол 2013 оны 5-р сарын байдлаар 140.4 мянган төгрөг байх тогтоол шийдвэр мөрдөгдөж байсан.

2010 оны судалгааны үр дүнгээр судалгаанд хамрагдсан нийт ажиллагчдын 8.1 хувь


69

нь хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээ болон түүнээс доогуур хэмжээгээр цалинжиж байсан бол 2013 оны судалгааны үр дүнгээр энэ хэмжээ 3.0 хувь болж буурсан байна.

2010 онтой харьцуулахад цалингийн хэмжээ 2.3 дахин нэмэгдсэн. 2010 судалгааны дүнгээс судалгаанд хамрагдсан нийт ажиллагчдын 43.8 хувь нь 200.0 мянга болон түүнээс доогуур хэмжээгээр үндсэн цалин авч байсан бол 2013 оны судалгааны үр дүнгээр 8.3 хувь нь энэ хэмжээний мөнгөөр үндсэн цалин авсан байна.

Хүснэгт 22. Ажиллагчдын тоо болон хувь, цалингийн интервалаар

Цалингийн интервал Ажиллагчдын тоо Ажиллагчдын хувь2010 он 2013 он 2010 он 2013 он

200.0 ба түүнээс доош 20797 2401 43.8 8.3

200.1-300.0 18723 2959 39.4 10.3

300.1-400.0 5348 5649 11.3 19.6

400.1-500.0 1423 6876 3.0 23.9

500.1 ба түүнээс дээш 1187 10878 2.5 37.9

Бүгд 47478 28763 100.0 100.0

ХХДХ болон түүнээс доогуур хэмжээгээр цалин авсан ажиллагчдыг 2010 судалгааны үр дүнтэй харьцуулан харвал, ББН-д ажиллагчдаас бусад бүх хариуцлагын хэлбэр бүхий байгууллагуудын ажиллагчдын хувь буурсан дүнтэй байна. 2010 оны судалгааны үр дүнгээр ББН-д ажиллагчдын 19.9 хувь нь ХХДХ болон түүнээс доогуур хэмжээгээр цалин авсан бол 2013 оны байдлаар энэ дүн 22.4 хувь болж өссөн сөрөг үр дүн харагдаж байна.

Зураг 31. ХХДХ болон түүнээс доогуур хэмжээний үндсэн цалин авсан ажиллагчдын нийт ажиллагчдад эзлэх хувь, байгууллагын хариуцлагын хэлбэрээр

34.321.1

0.0 5.0 10.0 15.0 20.0 25.0 30.0 35.0 40.0 45.0 50.0

2010 он 2013 он

0.6

2.1

1.5

3.4

1.3

23.6

4.0

22.4

1.4

5.5

7.4

11.9

13.9

49.3

ББН

ЗБН

Хоршоо

ХК

ХХК

ТӨҮГ

ОНӨҮГ


Төсөвт

ТББ

33.0

19.9


70

ХХДХ болон түүнээс доогуур хэмжээгээр цалин авсан нийт ажиллагчдыг ААНБ-ын өмчийн хэлбэрээр авч үзвэл, 2010 онд хувийн өмчийн ААНБ-д ажиллагчид 70.2 хувийг бүрдүүлж байсан энэ тоо 2013 онд 87.3 хувьтай болсон байна. /Зураг 28./

Зураг 32. ХХДХ болон түүнээс доогуур хэмжээний үндсэн цалин авсан ажиллагчид, байгууллагын өмчийн хэлбэрээр, хувиар

ХХДХ болон түүнээс доогуур хэмжээгээр цалин авсан ажиллагчдыг эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбараар авч үзвэл үйлчилгээний бусад үйл ажиллагаа, үл хөдлөх хөрөнгийн үйл ажиллагаа, байр сууц болон хоол хүнсээр үйлчлэх үйл ажиллагаа болон ХАА, загас барилт, ан агнуурын салбарт ажиллагчдын 28.4-34.7 хүртэл хувь нь ХХДХ болон түүнээс доогуур хэмжээгээр цалин авсан бол 2013 оны байдлаар эдгээр хувь 2.9-17.1 хувь болон буурсан байна. 2013 оны судалгааны үр дүнгээр үйлчилгээний бусад үйл ажиллагааны салбарын ажиллагчид хамгийн өндөр буюу 17.1 хувь нь ХХДХ болон түүнээс доогуур хэмжээгээр цалин авсан нь бусад салбаруудтай харьцуулахад хамгийн өндөр хувьтай нь болж байна.

70.2%

87.3%

5.0%

4.8%2010 он

2013 он

Төрийн өмчийн Орон нутгийн өмчийн Хувийн өмчийн

8.0%

24.8%


71

Зураг 33. ХХДХ болон түүнээс доогуур хэмжээний үндсэн цалин авсан ажиллагчдын нийт ажиллагчдад эзлэх хувь, салбараар

34.7

0.0 5.0 10.0 15.0 20.0 25.0 30.0 35.0

2010 он 2013 он

Үйлчилгээний бусад үйл ажиллагаа 17.1

1.4

0.5

0.9

0.2

3.8

0.8

15.2

3.3

2.7

2.9

1.9

4.0

3.0

3.4

1.7

3.5

4.0

11.8

2.7

3.3

1.5

1.4

8.7

5.7

30.6

1.4

8.6

29.3

13.2

17.3

15.8

4.9

7.1

13.1

10.8

28.4ХАА загас барилт, ан агнуур




Усан хангамж; бохир ус, хог, хаягдлын менежмент

Барилга



Байр, сууц болон хоол хүнсээр үйлчлэх Ү/А




Мэргэжлийн, шинжлэх ухаан болон техникийн Ү/А

Захиргааны болон дэмжлэг үзүүлэх Ү/А

Төрийн удирдлага ба батлан хамгаалах Ү/А албан журмын Н/Х

Боловсрол




73

БҮЛЭГ 7

АЖЛыН ЦАГИЙН ҮзҮҮЛЭЛТ


74

БҮЛЭГ 7. АЖЛыН ЦАГИЙН ҮЗҮҮЛЭЛТ

Судалгаанд хамрагдсан 1731 ААНБ-ын ажиллагчдын ажилласан өдрийг авч үзэхэд 2013 оны 5 дугаар сарын байдлаар ажиллах ажлын өдрөөс гадна амралтын буюу ажлын бус өдрөөр ажилласан ажиллагчид нийт 1523 буюу нийт судалгаанд хамрагдсан ажиллагчдын 5.3 хувийг эзэлж байна. Эдгээр ажиллагчдыг ажиллаж буй байгууллагын хариуцлагын хэлбэрээр авч үзвэл дийлэнх нь буюу 60.7 хувь нь ХХК-д ажиллаж байна. Үүний дараа төсөвт байгууллага /26.5 хувь/, ХК /5.1 хувь/ -ийн ажиллагчид илүү өдөр ажилласан байна. Төрийн бус байгууллага, хоршоо, нөхөрлөл, ТӨҮГ болон ОНӨҮГ-ын ажлын бус өдрөөр ажилласан ажиллагчид нийлээд 7.7 хувийг эзэлж байна.

Зураг 34. Ажлын бус өдрөөр ажилласан ажиллагчдын хувь, ААНБ-ын хариуцлагын хэлбэрээр

Ажиллагчдын ажилласан ажлын цагийг авч үзвэл үндсэн ажлын цагаас гадна илүү цагаар ажилласан ажиллагчид 3242 буюу нийт ажиллагчдын 11.3 хувийг эзэлж байна. Нэг ажиллагч дунджаар 37.7 цаг илүү ажилласан байна.

ХХК-д ажиллаж буй ажиллагчдын 11.9 хувь, төсөвт байгууллагын ажиллагчдын 12.2 хувь нь илүү цагаар ажилласан байна.

ТӨҮГ 1.0%

ОНӨҮГ 5.1%

ТББ 1.2% ББН 0.2%

ЗБН 0.1%Хоршоо 0.1%

ХК 5.1%

ХХК60.7%

ББН

ЗБН

Хоршоо

ХК

ХХК

ТӨҮГ

ОНӨҮГ


ТББ


26.5%


75

Зураг 35. Илүү цагаар ажилласан ажиллагчдын нийт ажиллагчдын дүнд эзлэх хувь, хүйс, байгууллагын хариуцлагын хэлбэрээр

Харин илүү цагаар ажилласан ажиллагчдыг ААНБ-ын хариуцлагын хэлбэрээр нь авч үзвэл 51.4 хувь нь ХХК-ийн ажиллагчид байгаа бол 36.4 хувь нь төсөвт байгууллагын ажиллагчид эзэлж байна.

Зураг 36. Илүү цагаар ажилласан ажиллагчид, байгууллагын хариуцлагын хэлбэрээр

91.8

92.0

99.5

91.2

88.1

93.9

89.0

87.8

96.4

8.2

8.0

0.5

8.8

11.9

6.1

11.0

12.2

3.6ТББ


ОНӨҮГ

ТӨҮГ

ХХК

ХК

Хоршоо

ЗБН

ББН

Ажлын бус өдөр ажлаагүй Ажлын бус өдөр ажилласан

ББН

ЗБН

ХК

ХХК

ТӨҮГ

ОНӨҮГ


ТББ

ТӨҮГ 0.9%ОНӨҮГ 4.3%

ТББ 1.1%

ББН 0.1%ЗБН 0.1%

Хоршоо 0.1%

ХК 5.8%

ХХК51.4%


36.4%


76

Ажлын болон ажлын бус өдөр илүү цагаар ажилласан ажиллагчдыг илүү цагийн хөлс авсан эсэхийг авч үзвэл илүү цагаар ажилласан ажиллагчдын 78.3 хувь нь илүү цагийн хөлс авсан байна. Харин үлдсэн 21.7 хувь нь нэмэгдэл хөлс аваагүй байна. Илүү цагийн хөлс аваагүй ажиллагчдын байгууллагын хариуцлагын хэлбэрээр авч үзвэл 48.2 хувь нь ХХК-д, 39.2 хувь нь төсөвт байгууллагад ажиллаж байна.

Зураг 37. Илүү цагаар ажилласан боловч илүү цагийн нэмэгдэл хөлс аваагүй ажиллагчид, ААНБ-ын хариуцлагын хэлбэрээр

ТӨҮГ 1.7%ОНӨҮГ 4.5%

ТББ 1.8%

ББН 0.6%

ЗБН 0.3% Хоршоо 0.1%

ХК 5.1%

ББН

ЗБН

Хоршоо

ХК

ХХК

ТӨҮГ

ОНӨҮГ


ТББ


26.5%

ХХК48.2%


77

ДҮГНЭЛТ


78

ДҮГНЭЛТ

Үр дүнгийн нэгдсэн дүгнэлт

Үндсэн цалин: • Цалинхөлснийбүтцийнсудалгаандороннутгийн711,Улаанбаатархотын1020,

нийт 1731 ААНБ-ын 28763 ажиллагчид хамрагдлаа. Эдгээр ажиллагчдын 14873 буюу 51.7 хувь нь эрэгтэйчүүд, 13890 буюу 48.3 хувь нь эмэгтэйчүүд байна.

• Судалгаанд хамрагдсан ААНБ-ын 56.3 хувь нь ХХК, 23.8 хувь нь төсөвтбайгууллага, 7.7 хувь нь төрийн бус байгууллага, 4.0 хувь нь ХК, 4.7 хувь нь төрийн болон орон нутгийн өмчит үйлдвэрийн газар, 3.5 хувь нь нөхөрлөл, хоршоо байв.

• Ажиллагчдын үндсэн цалин улсын дунджаар 528.7 мянган төгрөг, эрэгтэйажиллагчдын үндсэн цалин 555.4 мянган төгрөг, эмэгтэй ажиллагчдын үндсэн цалин 500.1 мянган төгрөг байна.

• Ажиллагчдын үндсэн цалинг бүс нутгаар авч үзвэл Улаанбаатарын бүсэдажиллагчдын цалин хамгийн өндөр буюу 591.8 мянган төгрөг байна. Энэ нь улсын дунджаас 63.1 мянган төгрөгөөр илүү дүн юм.

• ААНБ-ын ажиллагчдын үндсэн цалинг эдийн засгийн бүх үйл ажиллагаанысалбараар авч үзвэл уул уурхайн олборлолтын салбарт ажиллагчдын цалин хамгийн өндөр буюу 871.4 мянган төгрөг байна. Харин хамгийн бага нь ХАА загас барилт, ан агнуурын салбарт ажиллагчдын цалин бөгөөд улсын дунджаас 181.5 мянган төгрөгөөр бага цалинтай байна.

• ААНБ-ын ажиллагчдын үндсэн цалинг байгууллагын өмчийн хэлбэрээр авчүзэхэд төрийн өмчийн гадаадтай хамтарсан ААНБ-ын үндсэн цалин хамгийн өндөр буюу 973.7 мянган төгрөг байна. Энэ нь улсын дунджаас 445.0 мянган төгрөгөөр өндөр дүн юм.

• 2010 онтой харьцуулахад ажиллагчдын үндсэн цалин 2.3 дахин буюу 298.2мянган төгрөгөөр нэмэгдсэн байна.

• 2010онтойхарьцуулахадэрэгтэйажиллагчдынцалин312.8мянгантөгрөгөөр,эмэгтэй ажиллагчдын 280.8 мянган төгрөгөөр тус тус нэмэгдсэн байна.

Нийт цалин: • Судалгааныдүнгээражахуйнэгж,байгууллагадажиллагчдынНийтцалингийн

дундаж 642.2 мянган төгрөг байгаа ба бүтцээр нь авч үзвэл 528.7 мянган төгрөг буюу 82.3 хувийг үндсэн цалин, 68.8 мянган төгрөг буюу 10.7 хувийг нэмэгдэл цалин, 33.4 мянган төгрөг буюу 5.2 нэмэгдэл хөлс, үлдсэн 11.3 мянган төгрөг буюу 1.8 хувийг шагнал урамшуулал эзэлж байна.

• Эрэгтэй ажиллагчдын нийт цалингийн дундаж 683.0 мянган төгрөг, эмэгтэйажиллагчдын нийт цалингийн дундаж 598.5 мянган төгрөг байна.

• Ажиллагчдыннийтцалингийндунджийг2010онынийтцалингийндундажтайхарьцуулахад 2.4 дахин буюу 378.5 мянган төгрөгөөр нэмэгдэж 642.2 мянган төгрөг болсон байна.

• Ажиллагчдын нийт цалингийн дунджийг салбараар авч үзвэл уул уурхай,


79

олборлолтын салбарын нийт цалингийн дундаж хамгийн өндөр буюу 1097.5 мянган төгрөг байна. Харин ХАА, загас барилт, ан агнуурын салбарт ажиллагчдын цалин хамгийн бага буюу 356.1 мянган төгрөг байгаа нь улсын дунджаас 286.1 мянган төгрөгөөр бага дүн юм.

• Нийтцалингийнбүтцийгэдийнзасгийнбүхтөрлийнүйлажиллагаанысалбарынангиллаар авч үзвэл олон улсын байгууллага, суурийн төлөөлөгчийн газарт ажиллагчдын нийт цалингийн дунджийн 801.7 мянган төгрөг буюу 99.6 хувийг үндсэн цалин эзэлж байгаа нь бусад салбарын нийт цалинд үндсэн цалингийн эзлэх хувиас хамгийн өндөр байна. Харин нийт цалинд нэмэгдлийн эзлэх хувь төрийн удирдлага ба батлан хамгаалах үйл ажиллагаа, албан журмын нийгмийн хамгааллын салбарт 24.2 хувь, нэмэгдэл хөлсний эзлэх хувь хүний эрүүл мэнд ба нийгмийн үйл ажиллагааны салбарт 11.6 хувь, цахилгаан, хий, уур, агааржуулалтын хангамжийн салбарт 6.4 хувийг шагнал урамшуулал эзэлж байгаа нь бусад салбарын нийт цалинд эзлэх хувиас хамгийн өндөр байна.

• ААНБ-ын ажиллагчдын нийт цалингийн дунджийг байгууллагын өмчийнхэлбэрээр авч үзэхэд төрийн өмчийн болон төрийн өмчийн оролцоотой байгууллагуудын ажиллагчдын үндсэн цалингийн нийт цалинд эзлэх хувь 65.8-77.0 байна. Хувийн өмчийн ААНБ-уудын хувьд үндсэн цалингийн нийт цалинд эзлэх хувь төрийн өмчийн байгууллагуудтай харьцуулахад харьцангуй өндөр буюу 84.6-88.0 хувьтай байна. Орон нутгийн өмчийн ААНБ-уудын хувьд нийт цалингийн 79.1-88.5 хувийг үндсэн цалин, 7.5-13.6 хувийг нэмэгдэл, 2.4-4.5 хувийг нэмэгдэл хөлс, 1.5-2.9 хувийг шагнал урамшуулал эзэлж байна.

• АжиллагчдыннийтцалингийндунджийгААНБ-ын хариуцлагын хэлбэрээрньавч үзвэл бүх гишүүд нь бүрэн хариуцлагатай нөхөрлөлд ажиллагчдын нийт цалингийн дундаж хамгийн бага буюу 241.7 мянган төгрөг байна. Харин зарим гишүүд нь бүрэн хариуцлагатай нөхөрлөлд ажиллагчдын цалин 265.4 мянган төгрөг бөгөөд 100.0 хувь үндсэн цалингаас бүрдэж байгаа нь бусад байгууллагын нийт цалинд үндсэн цалингийн эзлэх хувиас хамгийн өндөр байна. ХК-д ажиллагчдын нийт цалингийн дундаж хамгийн өндөр буюу 817.5 мянган төгрөг байна. Үүнийг бүтцээр нь авч үзвэл 68.0 хувийг үндсэн цалин эзэлж байгаа нь бусад байгууллагын үндсэн нийт цалинд үндсэн цалингийн эзлэх хувиас бага байгаа бөгөөд нэмэгдэл 20.3 хувь, нэмэгдэл хөлс 5.9 хувь, шагнал урамшуулал 5.8 хувийг эзэлж байгаа нь бусад байгууллагын нийт цалинд эзлэх нэмэгдэл хөлс болон шагнал урамшууллын эзлэх хувиас өндөр байна.

шагнал урамшуулал: • Судалгаандхамрагдсан28763ажиллагчдын21.4хувьбуюу6140ньурамшуулал

авсан байна. • Хариуцлагынхэлбэрээрньавч үзвэлшагналурамшуулалавсанажиллагчдын

дийлэнх нь буюу 42.2 хувь нь төсөвт байгууллагад ажиллагчид байгаа ба тэдгээрт олгосон шагнал урамшууллын дундаж хэмжээ нь 374.4 мянган төгрөг байна.

• ХК болон ХХК-ийн шагнал урамшууллын хэмжээ болон урамшуулал авсанажиллагчдын хувь бусад ААНБ-уудтай харьцуулахад мөн өндөр байна. Нэг хүнд ноогдох шагнал урамшууллын хэмжээг авч үзвэл ХК-д ажиллагчдын урамшууллын дундаж нь хамгийн өндөр буюу 1,375.7 мянган төгрөг байна.


80

Харин ХХК-ийн хувьд урамшууллын дундаж нь 703.7 мянган төгрөг байна.

ХХДХ:• Судалгаандхамрагдсан1731ААНБ-ын28763ажиллагчдын863ньбуюу3.0хувь

нь 2013 оны 5 дугаар сард хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээ болон түүнээс доогуур хэмжээний үндсэн цалин авсан байна. 2.1 хувь нь хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээгээр үндсэн цалин авсан бол 0.9 хувь нь түүнээс доогуур цалин хөлс авсан байна.

• Ажиллагчдын10хүнтутмыннэгнь800.1мянгантөгрөгөөсдээшүндсэнцалинавсан байна.

• Ажиллагчдынүндсэнцалингажиллажбуйбайгууллагынхариуцлагынхэлбэрээрхарвал бүх төрөлд ХХДХ болон түүнээс доогуур цалинжсан ажиллагчид байна. ХХДХ болон түүнээс доогуур хэмжээний үндсэн цалин авсан ажиллагчдын 54.8 хувь нь ХХК-д, 24.4 хувь нь ТББ-д ажиллаж байна.

• Үйлчилгээнийбусадсалбартажиллажбуйажиллагчдын17.1ньбуюу101ажиллагчХХДХ болон түүнээс доогуур хэмжээгээр үндсэн цалин авчээ. Үүний дараа үл хөдлөх хөрөнгийн үйл ажиллагааны салбарт ажиллаж буй ажиллагчдын 15.2 хувь нь буюу 135 хүн ХХДХ болон түүнээс доогуур хэмжээгээр цалин авсан байна. Үүнд сард 22 болон түүнээс бага хоногоор буюу ажиллах ёстой ажлын өдрөөсөө бага ажилласан ажиллагчид байгаа нь нөлөөлсөн байж болно.

Ажлын цагийн үзүүлэлт:• Ажлын бус өдрөөр ажилласан ажиллагчид нийт 1523 буюу нийт судалгаанд

хамрагдсан ажиллагчдын 5.3 хувийг эзэлж байна.• ААНБ-ынхариуцлагынхэлбэрээравчүзвэлдийлэнхньбуюу60.7хувьньХХК-д

ажиллаж байна. Үүний дараа төсөвт байгууллагын ажиллагчдын 26.5 хувь, ХК –ийн ажиллагчдын 5.1 хувь илүү өдөр ажилласан байна. Төрийн бус байгууллага, хоршоо, нөхөрлөл, ТӨҮГ болон ОНӨҮГ-ын ажлын бус өдрөөр ажилласан ажиллагчид нийлээд 7.7 хувийг эзэлж байна.

• Илүүцагааражилласанажиллагчид3242буюунийтажиллагчдын11.3хувийгэзэлж байна.

ХХК-д ажиллаж буй ажиллагчдын 11.9 хувь, төсөвт байгууллагын ажиллагчдын 12.2 хувь нь илүү цагаар ажилласан байна. Харин илүү цагаар ажилласан ажиллагчдыг ААНБ-ын хариуцлагын хэлбэрээр нь авч үзвэл 51.4 хувь нь ХХК-ийн ажиллагчид байгаа бол 36.4 хувь нь төсөвт байгууллагын ажиллагчид эзэлж байна.


81

Үр ДҮНГИЙН ХҮСНЭГТҮҮД

ХАвСрАЛТ


82

Хүс

нэг

т 1. Н

ийт

цал

инг

ийн

бүт

эц, ай

маг

, бүс

ээр

Бай

рш

ил,

бүс

, ай

маг

, нийсл

эл

Нийт

цал

ин

Үүн

ээс:

бүт

эц, ху

виар

мян

.төг

Үндсэ

н ц

алин

Нэм

эгдэл

Нэм

эгдэл

хөлс

Шаг

нал

урам

шуу

лал

нийт

эрэм

нийт

эрэм

нийт

эрэм

нийт

эрэм

нийт

эрэм

Бар

уун б

үс493

.2494

.7490

.8405

.1404

.8405

.669

.072

.264

.014

.412

.517

.34.7

5.2

3.9

Бая

н-Ө

лгий

473

.8496.9

422

.138

6.0

397.

635

9.9

77.1

88.2

52.1

3.8

3.1

5.4

7.0

8.0

4.7

Говь

-Алт

ай467.

3458

.8479

.639

6.0

391.8

402.

144.8

40.5

51.0

23.5

23.8

23.1

3.1

2.8

3.5

Завх

ан488.9

478

.650

3.9

406.7

401.5

414

.258

.253

.565.

022

.721

.624

.31.4

2.0

0.5

Увс

498.5

498.7

498.3

392.

038

9.2

396.0

82.

588.6

73.9

19.3

14.8

25.7

4.7

6.2

2.7

Хов

д52

2.0

518.4

527.

0441.0

439

.2443.

666.8

66.3

67.

48.6

8.3

9.0

5.7

4.7

7.1

Хан

гайн б

үс53

1.7

539.

152

2.5

414

.8419

.6408

.970

.376

.862

.238

.034

.042.

98.6

8.7

8.5

Арх

анга

й51

2.4

491.4

538.4

414

.3402.

1429

.341.4

38.8

44.5

41.6

34.6

50.3

15.1

15.8

14.3

Бая

нхон

гор

473

.1452

.2499.2

389.2

379.2

401.7

49.9

45.

255

.815

.59.1

23.6

18.4

18.7

18.2

Бул

ган

589.8

609.1

563.

9459

.3456

.7462.

810

5.5

143.

055

.422

.98.0

42.

72.

11.5

3.0

Орх

он601.3

657

.654

1.2

450

.7483.

4415

.710

4.5

124.7

83.

037

.842.

333

.08.4

7.3

9.5

Өвө

рхан

гай

504.9

481.4

535.

939

0.3

377.

8406.8

42.

741.9

43.

964.8

51.7

82.

27.

110

.13.

1

Хөв

сгөл

463.

2466.1

458

.837

5.1

382.

136

4.6

52.1

48.9

57.0

33.0

32.7

33.6

3.0

2.5

3.6

Төви

йн б

үс57

9.8

603.

355

2.9

436

.9448.6

423

.690

.210

0.2

78.8

33.6

31.9

35.7

19.0

22.6

14.9

Говь

сүм

бэр

674

.673

6.6

580.5

499.5

539.1

439

.211

9.4

136.5

93.

426

.728

.723

.829

.132

.324

.1Дар

хан-

Уул

581.6

610

.854

2.8

429

.7444.1

410

.590.0

103.

771

.632

.629

.836

.329

.333

.124

.3Дор

ного

вь55

8.8

587.

052

4.0

409.9

423

.339

3.3

129.9

152.

410

2.0

15.6

8.0

24.9

3.5

3.3

3.8

Дун

дго

вь51

4.2

456

.155

3.9

415

.838

5.3

436

.651

.144.4

55.6

43.

321

.158

.54.1

5.3

3.2

Өм

нөго

вь663.

673

4.1

594.0

461.1

489.4

433

.210

8.9

127.

490.6

64.6

80.2

49.1

28.9

37.0

21.0

Сэл

энгэ

536.8

524.1

552.

7436

.0433

.7438

.967.

462.

173

.920

.914

.828

.512

.513

.511

.4

Төв

527.

651

3.2

538.2

434

.5431

.7436

.561.0

46.7

71.5

30.8

33.2

29.0

1.3

1.5

1.1

Зүүн

бүс

498

.451

9.5

468

.739

4.2

406

.437

7.1

65.5

71.2

57.6

30.9

31.9

29.6

7.7

10.1

4.4

Дор

нод

549.2

615

.2466.6

416

.3456

.336

6.1

90.2

105.

770

.833

.440.3

24.7

9.3

12.8

4.9

Сүх

баа

тар

450

.6446.9

457

.536

9.6

357.

539

2.3

48.7

53.0

40.8

23.2

25.8

18.5

9.0

10.7

5.9

Хэн

тий

460.1

436

.5487.

238

4.0

385.

438

2.4

36.3

25.1

49.1

38.0

23.9

54.1

1.8

2.1

1.5

Ула

анбаа

тар

701.9

770.

163

5.8

591.8

640.

854

4.4

64.0

72.8

55.5

34.9

43.

526

.611

.112

.99.

4Ула

анбаа

тар

701.9

770.1

635

.859

1.8

640.8

544.4

64.0

72.8

55.5

34.9

43.

526

.611

.112

.99.4

Улс

ын д

ундаж

642.

268

3.0

598.5

528.7

555.

450

0.1

68.8

77.1

59.9

33.4

37.5

29.1

11.3

13.0

9.5


83

Хүс

нэг

т 2.

Нийт

цал

инг

ийн

бүт

эц, ААНБ-ы

н өм

чийн

хэлб

эрээ

р

Бай

гуул

лагы

н х

ариуц

лагы

н

хэл

бэр

Нийт

цал

ин

Үүн

ээс:

бүт

эц, м

янга

н т

өгр

өгө

өр

Үнд

сэн

цал

ин

Нэм

эгдэл

Нэм

эгдэл

хөл

сш

агна

л,

урам

шуу

лал

Нийт

эрэм

Нийт

эрэм

Нийт

эрэм

Нийт

эрэм

Нийт

эрэм

Төри

йн

өмчи

йн

657

.7699.1

624

.7498.8

511.8

488.4

108.3

134.6

87.

435

.633

.937

.015

.018

.811

.9Тө

рийн

өмчи

йн

орол

цоо

той

911

.4936

.3867.

459

9.5

618

.156

6.5

221.8

249.9

172.

360.0

39.1

97.

130

.129

.231

.5

Төри

йн

хам

тарс

ан12

64.4

1304.9

1109.2

973

.710

03.

1860.9

187.

118

8.3

182.

378

.990.4

34.8

24.7

23.1

31.1

Оро

н ну

тгийн

өмчи

йн

526.8

525.

253

0.2

425

.9423

.3431

.569.5

67.

274

.423

.827

.216

.67.

67.

67.

8О

рон

нутг

ийн

өмчи

йн

орол

цоо

той

568.7

582.

355

1.8

449.7

456

.3441.6

77.8

77.7

77.9

24.9

30.9

17.4

16.3

17.4

14.9

Оро

н ну

тгийн

хам

тарс

ан57

8.1

545.

859

3.9

511.9

498.6

518.4

43.

417

.156

.314

.225

.28.7

8.7

4.8

10.5

Хув

ийн,

МУ-ы

н ирг

эн59

0.6

626

.754

7.6

519.9

546.9

487.

837

.641.7

32.8

27.0

31.6

21.4

6.1

6.6

5.6

Хув

ийн

хам

тарс

ан79

0.8

850

.370

9.0

686.9

736.2

619

.263.

478

.542.

521

.919

.125

.718

.616

.421

.6Хув

ийн

гадаа

д у

лсын

1009.4

1149.8

829

.4853

.5946.4

734.3

42.

645.

838

.589.6

125.

244.1

23.6

32.3

12.5

Улс

ын д

ундаж

642.

268

3.0

598.5

528.7

555.

450

0.1

68.8

77.1

59.9

33.4

37.5

29.1

11.3

13.0

9.5

Хүс

нэг

т 3.

Нийт

цал

инг

ийн

бүт

эц, ААНБ-ы

н ха

риуц

лагы

н хэ

лбэр

ээр

Бай

гуул

лагы

н

хариуц

лагы

н

хэлб

эр

Нийтц

али

нҮүн

ээс:

бүт

эц, м

янга

н т

өгр

өгө

өр

Үнд

сэн

цал

ин

Нэм

эгдэл

Нэм

эгдэл

хөл

сш

агна

л, у

рам

шуу

лал

Нийт

эрэм

Нийт

эрэм

Нийт

эрэм

Нийт

эрэм

Нийт

эрэм

ББН

241.7

243.

823

8.7

231.7

226.8

238.7

6.1

10.3

0.0

0.0

0.0

0.0

3.9

6.6

0.0

ЗБН

265.

426

1.2

270.0

265.

426

1.2

270.0

0.0

0.0

0.0

0.0

0.0

0.0

0.0

0.0

0.0

Хор

шоо

305.

424

5.2

379.7

304.0

244.8

377.

10.0

0.0

0.0

0.0

0.0

0.0

1.4

0.5

2.6

ХК

817

.5861.6

740.9

555.

857

0.6

530.2

165.

918

2.8

136.4

48.1

56.2

34.0

47.

751

.940.3

ХХК

666.1

719.0

600.5

580.0

619

.053

1.6

41.1

46.0

35.0

36.4

44.0

27.0

8.6

10.0

6.9

ТӨҮГ

648.8

683.

9600.1

507.

652

2.3

487.

310

8.8

121.8

90.7

15.2

22.5

5.2

17.2

17.4

16.9

ОНӨ

ҮГ

514.4

517.

650

7.9

422

.5423

.5420

.558

.955

.965.

327

.332

.316

.85.

75.

95.

3Тө

сөвт

бай

гуул

лага

619

.8637

.3607.

2485.

7490.9

481.8

94.4

112.

681.3

31.4

25.8

35.4

8.4

8.1

8.6

ТББ

405.

3407.

0403.

938

2.4

381.7

382.

910

.610

.910

.35.

98.4

3.8

6.5

6.1

6.8

Улс

ын д

ундаж

642.

268

3.0

598.5

528.7

555.

450

0.1

68.8

77.1

59.9

33.4

37.5

29.1

11.3

13.0

9.5


84

Хүс

нэг

т 4. Нийт

цал

инг

ийн

бүт

эц, аж

ил

мэр

гэж

лийн

анги

ллаа

р

Аж

ил

мэр

гэж

лийн а

нги

лал

Нийт

цал

ин, м

ян т

өг

Үүн

ээс:

бүт

эц, м

янга

н т

өгр

өгө

өр

Үнд

сэн

цал

ин

Нэм

эгдэл

Нэм

эгдэл

хөл

сш

агна

л,

урам

шуу

лал

Нийт

эрэм

Нийт

эрэм

Нийт

эрэм

Нийт

эрэм

Нийт

эрэм

Удирд

ах а

лбан

туш

аалы

н аж

илт

ан,

мен

ежер

886.1

973

.278

1.8

755.

9830

.1667.

286.4

97.

473

.227

.826

.928

.716

.118

.812

.8

Мэр

гэж

илт

эн72

7.2

794.3

684.6

601.4

653

.856

8.2

74.7

82.

170

.038

.242.

735

.412

.815

.611

.0

Инж

енер

, те

хники

йн

ажилт

ан616

.6680.2

562.

1482.

651

7.1

453

.195.

312

1.8

72.5

28.4

30.4

26.8

10.3

11.0

9.7

Бичи

г хэ

ргийн

тусл

ах а

жилт

ан56

1.5

643.

653

1.2

478

.652

9.0

460.1

53.1

71.1

46.4

21.0

33.9

16.3

8.7

9.5

8.4

Худ

алдаа

, үй

лчилг

ээни

й а

жилт

ан487.

352

2.6

454

.239

5.1

414

.037

7.4

63.

889.7

39.5

24.5

15.7

32.9

3.9

3.2

4.4

ХАА, за

гас,

ан

агну

урын

ажилт

ан31

3.4

326.3

292.

429

2.2

304.3

272.

610

.913

.46.9

4.7

1.1

10.5

5.5

7.5

2.3

Үйлд

вэри

йн

ба

худал

даа

ны а

жилт

ан58

1.7

601.4

503.

7463.

9478

.3407.

461.2

62.

058

.044.7

48.2

30.8

11.9

13.0

7.6

Маш

ин

тоно

г тө

хөөр

өмж

ийн

опер

атор

ч,

угср

агч

636

.4640.5

597.

9490.5

494.7

451

.077

.074

.897.

152

.854

.834

.316

.116

.115

.4

Энг

ийн

ажил

мэр

гэж

ил

396.0

409.9

384.1

345.

135

8.8

333.

626

.625

.427

.718

.820

.917

.05.

44.9

5.9

Зэвс

эгт

хүчн

ий а

жилт

ан662.

6673

.1613

.4439

.5440.8

433

.422

0.0

229.9

173.

90.0

0.0

0.0

3.0

2.4

6.1

Улс

ын д

ундаж

642.

268

3.0

598.5

528.7

555.

450

0.1

68.8

77.1

59.9

33.4

37.5

29.1

11.3

13.0

9.5


85

Хүс

нэг

т 5.

Нийт

цал

инг

ийн

бүт

эц, ал

бан

туш

аалы

н ан

гилл

аар

Алб

ан т

ушаа

л

Нийт

цал

инги

йн

дун

даж

, м

ян.т

өг

Үүн

ээс:

бүт

эц, ху

виар

Үнд

сэн

цал

ин

Нэм

эгдэл

Нэм

эгдэл

хөл

сш

агна

л, у

рам

шуу

лал

Нийт

эрэм

Нийт

эрэм

Нийт

эрэм

Нийт

эрэм

Нийт

эрэм

Удирд

ах а

жилт

ан897.

8977

.677

9.9

86.4

87.

085.

38.7

8.6

8.9

3.3

2.9

4.1

1.6

1.5

1.7

Ерөн

хий м

енеж

ер869.1

912

.4821

.889.0

87.

990.4

6.7

7.0

6.4

2.7

3.4

1.9

1.5

1.7

1.3

Мен

ежер

813

.8888.6

757.

887.

487.

887.

18.6

8.7

8.6

2.4

2.1

2.6

1.6

1.4

1.7

Газр

ын

дар

га12

22.4

1244.8

1162.

686.4

84.9

90.8

10.5

11.8

7.0

1.7

1.8

1.4

1.3

1.5

0.8

Хэл

тсийн

дар

га10

09.6

1053

.6959

.479

.278

.580.0

13.1

13.6

12.3

4.7

4.7

4.7

3.1

3.2

2.9

Ээл

жийн

ахла

гч76

2.0

814

.3681.5

76.2

73.7

80.6

14.2

15.8

11.3

6.9

7.0

6.6

2.7

3.4

1.5

Мас

тер

874

.5967.

174

5.7

72.9

69.5

78.9

11.7

11.5

12.0

11.0

12.8

7.7

4.5

6.2

1.5

Аж

илт

ан58

0.6

608.6

551.3

81.7

80.5

83.

011

.111

.810

.25.

66.0

5.2

1.6

1.7

1.5

Улс

ын д

ундаж

642.

268

3.0

598.5

82.

381.3

83.

510

.711

.310

.05.

25.

54.9

1.8

1.9

1.6


86

Хүс

нэг

т 6.

Нийт

цал

инг

ийн

бүт

эц, бол

овср

олын

түвш

инг

ээр

Боло

всролы

н т

үвш

ин

Нийт

цал

ин

Үүн

ээс:

бүт

эц, м

янга

н т

өгр

өгө

өр

Үнд

сэн

цал

ин

Нэм

эгдэл

Нэм

эгдэл

хөл

сш

агна

л, у

рам

шуу

лал

Нийт

эрэм

Нийт

эрэм

Нийт

эрэм

Нийт

эрэм

Нийт

эрэм

Бол

овср

олгү

й35

6.0

355.

835

6.3

312.

532

0.4

301.1

18.1

16.0

21.2

22.0

17.8

28.1

3.4

1.6

5.9

Баг

а37

5.3

400.7

326.1

332.

034

5.9

305.

023

.530

.69.7

16.4

20.8

8.1

3.3

3.4

3.2

Суу

рь438

.4470

.937

1.6

361.5

385.

231

3.0

38.9

42.

431

.926

.631

.017

.611

.312

.49.2

Бүр

эн д

унд

477

.051

5.2

420

.139

2.7

419

.235

3.1

50.2

59.4

36.5

27.5

29.3

24.9

6.6

7.3

5.6

Техн

ики

йн

бол

он

мэр

гэж

лийн

551.0

585.

3477

.5452

.1479

.339

3.6

49.5

52.1

44.1

39.4

43.

231

.110

.010

.78.6

Тусг

ай м

эргэ

жли

йн

дун

д58

3.4

653

.053

1.2

472

.952

9.1

430

.868.3

77.7

61.2

33.4

35.7

31.7

8.7

10.5

7.4

Дээ

д73

8.3

819

.2673

.3607.

5660.3

565.

280.5

97.

067.

436

.744.6

30.4

13.5

17.4

10.4

Маг

ист

р, д

окто

р998.3

1142.

4884.3

831

.4952

.773

5.5

115.

413

6.4

98.8

30.8

29.9

31.5

20.7

23.4

18.5

Улс

ын д

ундаж

642.

268

3.0

598.5

528.7

555.

450

0.1

68.8

77.1

59.9

33.4

37.5

29.1

11.3

13.0

9.5

Хүс

нэг

т 7.

Нийт

цал

инг

ийн

бүт

эц, ал

бан

туш

аала

ар

Алб

ан т

ушаа

лН

ийт

цал

ин

Үүн

ээс:

бүт

эц, м

янга

н т

өгр

өгө

өр

Үнд

сэн

цал

ин

Нэм

эгдэл

Нэм

эгдэл

хөл

сш

агна

л, у

рам

шуу

лал

Нийт

эрэм

Нийт

эрэм

Нийт

эрэм

Нийт

эрэм

Нийт

эрэм

Удирд

ах а

жилт

ан897.

8977

.677

9.9

775.

7850

.2665.

678

.484.3

69.7

29.7

28.4

31.6

14.0

14.8

12.9

Ерөн

хий м

енеж

ер869.1

912

.4821

.877

3.5

801.7

742.

658

.764.0

52.9

23.6

30.8

15.7

13.4

15.9

10.7

Мен

ежер

813

.8888.6

757.

871

1.6

780.5

660.0

70.3

77.1

65.

119

.218

.419

.912

.712

.712

.7

Газр

ын

дар

га12

22.4

1244.8

1162.

610

56.6

1057

.110

55.2

128.9

146.8

81.2

20.9

22.5

16.6

16.0

18.4

9.6

Хэл

тсийн

дар

га10

09.6

1053

.6959

.479

9.2

826

.676

7.8

131.8

143.

611

8.3

47.

449.3

45.

231

.334

.128

.1

Ээл

жийн

ахла

гч76

2.0

814

.3681.5

580.4

600.5

549.3

108.4

128.7

77.2

52.3

57.1

44.9

20.9

28.0

10.1

Мас

тер

874

.5967.

174

5.7

637

.3672

.658

8.0

102.

111

1.4

89.2

95.

812

3.6

57.2

39.4

59.5

11.3

Аж

илт

ан58

0.6

608.6

551.3

474

.3490.0

457

.964.3

71.8

56.4

32.7

36.5

28.7

9.4

10.3

8.4

Улс

ын д

ундаж

642.

268

3.0

598.5

528.7

555.

450

0.1

68.8

77.1

59.9

33.4

37.5

29.1

11.3

13.0

9.5


87

Хүс

нэг

т 8. ш

агна

л, у

рам

шуу

лал

авса

н аж

илл

агчд

ын

тоо,

шаг

нал

урам

шуу

ллын

инт

ерва

лаар

/1

жили

йн

хуга

цаа

нд а

всан

шаг

нал

урам

шуу

ллын

хэм

жээ

гээр

Сал

бар

ын а

нги

лал

Аж

ил-

лагч

ды

н

тоо

Үүн

ээс:

Шаг

нал

, ур

амш

уулл

ын и

нте

рва

лаар

, м

янга

н т

өгр

өгө

өр

100.0

-аас

доо

ш10

0.1-

500.0

500.1-

1,000.0

1,000.0

-1,50

0.0

1,50

0.1-

2,000.0

2,000.1-

3,000.0

3,000.1-

5,000.0

5,000.0

-10

,000.0

10,0

00.0

-аа

с дээ

шХАА з

агас

бар

илт

, ан

агн

уур

45

319

182

21

Уул

уур

хай, ол

бор

лолт

443

817

616

840

85

212

24Бол

овср

уула

х үй

лдвэ

рлэл

399

46

232

62

519

323

Цах

илг

аан,

хий, уу

р, а

гаар

жуу

лалт

ын

ханг

амж

655

106

135

182

112

40

1728

332

Уса

н ха

нгам

ж; бох

ир

ус, хо

г, х

аягд

лын

мен

ежм

ент

бол

он ц

эвэр

лэх

үйл

ажилл

агаа

301

117

113

46

93

51

7

Бар

илг

а22

840

126

41

142

32

Худ

алдаа

; м

ашин,

мот

оцикл

ийн

засв

ар

үйлч

илг

ээ17

978

62

215

64

21

Тээв

эр б

а аг

уула

хын

үйл

ажилл

агаа

230

41

126

532

61

1

Бай

р, с

ууц б

олон

хоо

л хү

нсээ

р үй

лчлэ

х үй

л аж

илл

агаа

209

5710

814

115

122

Мэд

ээлэ

л, х

олбоо

131

568

285

215

71

Сан

хүүг

ийн

бол

он д

аатг

алын

үйл

ажилл

агаа

97

22

3515

147

4

Үл

хөдлө

х хө

рөнг

ийн

үйл

ажилл

агаа

158

85

47

202

1

3

М

эргэ

жли

йн,

шинж

лэх

ухаа

н бол

он т

ехни

кийн

үйл

ажилл

агаа

331

2819

367

95

815

42

Захи

ргаа

ны б

олон

дэм

жлэ

г үз

үүлэ

х үй

л аж

илл

агаа

148

66

3218

147

46

1

Төри

йн

удирд

лага

ба

бат

лан

хам

гаал

ах ү

йл

ажилл

агаа

, ал

бан

жур

мын

Н/Х

658

128

412

97

125

4

Бол

овср

ол56

814

523

116

129

11

Хүн

ий э

рүүл

мэн

д б

а ни

йгм

ийн

үйл

ажилл

агаа

702

144

411

85

1511

1113

12

Урл

аг, үз

вэр,

тог

лоом

наа

дам

547

133

346

63

32

Үйлч

илг

ээни

й б

усад

үйл

ажилл

агаа

103

3631

1318

12

2

О

лон

улсы

н бай

гуул

лага

, су

урин

төлө

өлөг

чийн

үйл

ажилл

агаа

8

8

Бүг

д61

40

1266

2898

1192

322

139

131

9074

28


88

Цалин хөлсний бүтцийн судалгаа

Education

Transcript of Цалин хөлсний бүтцийн судалгаа