Менежментийн Экономикс

ТӨЗЗ, Монополь зах

зээлийн бүтэц, урт болон

богино хугацааны ашиг

Сэдвийн агуулга

1. Зах зээлийн бүтэц танилцуулга

2. Төгс Өрсөлдөөнт Зах Зээл-ТӨЗЗ

3. Монополь зах зээл

4. Дүгнэлт

5. Ашигласан материал

Стратегийн шинжилгээ

1. Менежер

Ашгийг хамгийн их байлгахын тулд юу хийх

хэрэгтэй вэ?

Үнэ, бүтээгдэхүүн, бусад хувьсагчдад үндэслэн

стратегийг тодорхойлохдоо эрэлт ба зардлын

мэдээллийг хэрэглэх;

Өөрсдийн үйл ажиллагаа явуулж буй зах зээл, түүний

онцлогийг мэдэж, өөрчлөлтийг мэдэрч ажиллах;

Өөрсдийн хүчин чадал болон шинэ зах зээлд нэвтрэх

талаар богино ба урт хугацааны шийдвэр гаргах;

V – ААН-ийн үнэ цэнэ

𝝅 - ирээдүйд хүлээгдэж буй ашиг

𝒌𝒆 – татвар ороогүй үеийн хувьцаа

эзэмшигчдэд шаардлагатай үр

өгөөжийн дискаунт хувь

𝑽 =

𝒕=𝟏

𝝅𝒕

𝟏 + 𝒌𝒆𝒕

Зах зээлийн онцлог шинж

болон төрөл

Монополь ТӨЗЗ

Олиголь МӨЗЗ

- Цөөн Пүүс

- 1 төрлийн ялгаатай

бүтээгдэхүүн

- З/Зрүү ороход Саад их

- Үнэд нөлөөлөх чадвар

дунд

- 1 Пүүс

- 1 төрлийн бүтээгдэхүүн

- Саад маш их З/Зрүү орох

- Үнэд нөлөөлөх чадвар

их

- Олон Пүүс

- 1 төрлийн бүтээгдэхүүн

- З/Зрүү ороход Саадгүй

- Үнэд нөлөөлөх чадвар

байхгүй

- Олон Пүүс

- Ялгаатай бүтээгдэхүүн

- З/Зрүү ороход Саад бага

- Үнэд нөлөөлөх чадвар

бага

Худалдах, худалдан авах холбоогоор өөр

хоорондоо харилцаж байдаг эдийн засгийн төлөөлөл буюу

хувь хүн, аж ахуйн нэгж байгууллагуудын нэгдлийг зах зээл

гэж тодорхойлж болно.

Шинж

чанар

Зах зээлийн бүтэц, үйл ажиллагаа,

гүйцэтгэлийн хоорондын хамаарал

1

2

3

Янз бүрийн зах зээлийн бүтэц, зах зээлийн үйлажиллагаа, тэдгээрийн үйл хөдлөлийг шинжилнэ.

Үнэ, тоо хэмжээ, зар сурталчилгаа, бүтээгдэхүүнийялгаварлал, зах зээл рүү орох болон зах зээлээсгарах нөхцөлийг тайлбарлана.

Үнэ ба тоо хэмжээг ялгаатай бүтцийн хувьдшинжилнэ.

Гүйцэтгэл – ашиг ба үр ашиг

4-а

4-б

5

Зах зээлийн бүтцийг зах зээл дээрх үйл ажиллагаагаар

тайлбарласан тохиолдолд энэхүү үйл ажиллагаа нь

эргээд зах зээл дээрх үйл хөдлөлийг харуулна.

Зах зээлийн бүтцийг техник талаас, тухайлбал,

технологийн хүчин зүйлээр тайлбарлана.

Зах зээлийн бүтцэд засгийн газрын бодлого, дэд

бүтэц, газарзүйн хүчин зүйлс нөлөөлнө.

Зах зээлийн бүтэц, үйл ажиллагаа,

гүйцэтгэлийн хоорондын хамаарал

Тайлбарлах арга

Хэсэгчилсэн шинжилгээ-үргэлж тодорхой төгс мэдээлэлшаарддаг.

алгебрийн арга, зааглалт,

хязгаарлалт

Тодорхой бус нөхцөл дэх

динамик орчны стратегийн

үйл хөдлөл

Арга

Статик

арга

Оптими-

заци

Динамик

орчин

2. ТӨЗЗ байх нөхцөл

Олон худалдагч, худалдан авагч

Ижил төрлийн бүтээгдэхүүн

Орж гарахад чөлөөтэй байдал

Мэдээллийн тархалт төгс

Үнийн бус өрсөлдөөн ашиггүй

Богино хугацааны тэнцвэр

• Зах зээл дээр олон тооны худалдагч, худалдан авагчид байна

• Нийлүүлж байгаа бараа бүтээгдэхүүнүүд нэгэн төрлийн байна

Тиймээс худалдан авагчид болоод худалдагчдын үйл хөдлөл зах

зээлд ямар ч нөлөө үзүүлэхгүй бөгөөд тэд бараа, үйлчилгээний

үнийг байгаагаар нь хүлээж авна.

Богино хугацааны ашиг

P>ATC, Ашигтай P=AVC, AVC=TR

P=ATC, Хэвийн ашиг =0 P<AVC, Зах зээлээс гарах

AVC<P<ATC, алдагдал богино хугацаанд

Салбар Пүүс

TR=P*Q TC=ATC*Q Ашиг =TR-TC

Урт хугацааны тэнцвэр

P = SMC = LMC = SAC = LAC = MR = AR

P>ATC бол пүүсүүд зах зээлд нэвтэрнэ

P<ATC бол зах зээлээс гарна

Салбар ААН

Үр ашиг

Тухайн бүтээгдэхүүн, үйлчилгээг хамгийн

бага зардлаар үйлдвэрлэж буй эсэхээр

тодорхойлогдно.

Эдийн засгийн хязгаарлагдмал нөөцүүдийг

тухайн нийгэмд зайлшгүй хэрэгцээтэй

бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний үйлдвэрлэлд

хуваарилаж чадаж байгаа эсэхээр

тодорхойлогдно.

Үйлдвэрлэлийн үр ашиг

Хуваарилалтын үр ашиг

Давуу ба сул тал

Давуу

Давуу

Давуу

Сул

Сул

1. Нийгмийн

хариуцлага сөрөг

зүйлс

2. Пүүсийн хэмжээ жижиг

Томоохон судалгаа шинэ

технологи нэвтрүүлэхэд

хэтэрхий бага

1. Үр ашигтай, нөөц

хуваарилалт байн

2. Хамгийн бага

үнэ тогтоно

3. Стандарт байна

сурталчилах

шаардлагагүй

3. Монополь зах зээл

Урт хугацаанд их ашиг олох

боломжтой бөгөөд бүтээгдэхүүн

орлуулалтгүй. Уг зах зээлд орох ба

гарахад саад бэрхшээл их байдаг.

Үүнд:

Бүтцийн саад

Стратегийн саад

Мэдээллийн

зардал

Засгийн

газрын

зохицуулалт

Өргөжилтийн үр

өгөөж ба цар

хүрээ

Маркетингийн

давуу тал

Санхүүгийн

Хэрэгцээт нөөцийн

хяналтText

Бүтцийн

саад

Стратегийн саад

ҮнэЗар

сурталчилгааДавамгай

байдал

Илүүдэл

хүчин

чадал

Монополь зах зээлийн төлөв

Монополист нь ашгийг хамгийн их байлгахын

эрмэлздэг.

𝜋 𝑦 = 𝑝 𝑦 𝑦 − 𝑐(𝑦

𝜋 = 𝑇𝑅 − 𝑇𝐶

Ахиу орлого болон ахиу зардлын муруйн

налалт тэнцүү үед ашиг хамгийн их байх ба

энэ үед оновчтой үйлдвэрлэлийн хэмжээг

тодорхойлдог.

MR=MC

Харин төгс өрсөлдөөнийн үед MR=P байна.

Монополь: Мэдрэмж

∆𝑦 нь ашигт 2 нөлөө үзүүлдэг.

Монополийн их үйлдвэрлэл-борлуулалтын үед орлого

нэмэгддэг 𝑝∆𝑦

Үйлдвэрлэл нэмэгдэхэд монополист нь бага үнийг

зөвшөөрдөг

Үйлдвэрлэлийн өөрчлөлт→Орлогын өөрчлөлт

𝑀𝑅 =∆𝑇𝑅

𝑦= 𝑝(1 +

𝑦∆𝑝

𝑝∆𝑦 ; ℰ − эрэлтийн мэдрэмж

MR=MC нөхцлөөр 𝑀𝑅 =∆𝑅

∆𝑦= 𝑝 1 +

1

𝜀= 𝑀𝐶 > 0

Энд монополист эрэлтийн муруйн мэдрэмжтэй хэсэгт

үйлдвэрлэл явуулна.

𝜀 < −1 нь 𝜀 ≥ 1

Монополь тэнцвэр

Алдагдалтай монополь

Монополь хэзээд их ашиг хүртдэг

Монополийн эрэлт мэдрэмжгүй

ТӨЗЗ ба Монополийн харьцуулалт

4. Дүгнэлт

ТӨЗЗ маш олон үйлдвэрлэгчтэй тиймээс тэдний зах

зээлд эзлэх хувийн жин харьцангуй бага байдаг.

Үйлдвэрлэгч нь эрэлт нийлүүлэлтийн үндсэн дээр бий

болсон зах зээлийн үнээр бүтээгдэхүүнээ борлуулдаг.

ТӨЗЗ-ийн онол нь эдийн засгийг нягт нямбай

тайлбарлах, таамаглахад чухал байдаг.

Урт хугацаанд хэвийн ашигтай, богино хугацаанд

эдийн засгийн ашиг алдагдалтай байна. Харин

монололь пүүс урт хугацаанд их ашиг олох

боломжтой.

Зах зээлийн саад бэрхшээл нь бүтцийн ба стратегийн

шинжтэй.

Managerial economics- Nick Wilkinson

Fundamential of Managerial Economics

Удирдахуйн эдийн засаг- Guigan

Lecture 9- Цэвэлмаа

www.slideshare.net

5. Ашигласан материал

Менежментийн экономикс

2- багийн хамт олноос