Эх бол сэтгэл дэх ертөнцЭх бол сэтгэл дэх ертөнц

Чанар тооЧанар тоо

Юм-үйлЮм-үйл

Орон цагОрон цаг

1.Эхийн утга1.Эхийн утга

• 1. Төрсөн буюу үүдэл санаа

• 2. Өгүүлэгдэхүүн /сюжет/

• 3. Эхлэл ба төгсгөл

зангилаа ба тайлал

өрнөл ба туйл

2. Эхийн бүтэц2. Эхийн бүтэц

• 1. Гол санаа буюу зохиолын санаа

• 2. Үйлдэгчдийн харьцаа буюу бүтэц /структура/

• 3. Илгээн үйлдэгч ба хүлээн үйлдэгч

Эрхин үйлдэгч ба өртөн үйлдэгч

Нөхөр ба дайсан

3. Эхийн хувиргал3. Эхийн хувиргал

• 1. Шинэ буюу уран санаа

• 2. Зохиомж /композиция/

• 3. Адилтгал ба зүйрлэл

Орлол ба төлөөлөл

Ёгтлол ба бэлгэдэл

Егөөдөл ба цээрлэл

4. Эхийн найруулга, соёл4. Эхийн найруулга, соёл

• 1. Зорьсон буюу зохиогчийн санаа

• 2. Явдал /фабула/

• 3. Хэрэг явдал ба баймж, үнэлэмж

• 4. Тоочимж

Эргэцүүлэмж

Тайлбарламж

Хүүрнэмж

Эхийг 4 айн талаас авч үзэх нь:Эхийг 4 айн талаас авч үзэх нь:

эхлэл ба төгсгөл илгээн үйлдэгч ба хүлээн үйлдэгч

зангилаа ба тайлал эрхин үйлдэгч ба өртөн үйлдэгч

өрнөл ба туйл нөхөр ба дайсан

өгүүлэгдэхүүн бүтэц

төрсөн санаа гол санаа

утга бүтэц

Эх найруулга хувиргал

зорьсон санаа шинэ санаа

явдал зохиомж

баймж, үнэлэмж дүрслэх ур маяг

тоочимж адилтгал ба зүйрлэл

эргэцүүлэмж орлол ба төлөөлөл

тайлбарламж ёгтлол ба бэлгэдэл

хүүрнэмж егөөдөл ба цээрлэл

Эх нь юм, түүний хөдөлгөөнийг чанар, тоо, цаг, Эх нь юм, түүний хөдөлгөөнийг чанар, тоо, цаг, орны харьцаанд нь баймж, үнэлэмжээр орны харьцаанд нь баймж, үнэлэмжээр

илэрхийлэх хэлний дээд төвшний их нэгж мөн.илэрхийлэх хэлний дээд төвшний их нэгж мөн.

• Эхийн шинжүүд:1. Ýõèéí á¿õýëëýã øèíæ

ªã¿¿ëáýð áà öîãöîëáîðò òóëãóóð ¿ãñ óòãààðàà àëãàñàí õîëáîãäîæ, òóõàéí ýõèéã íýãýí á¿õýë áîëãîäîã. ¯¿íèéã ýõèéíá¿õýëëýã øèíæ /öåëüíîñòü/ ãýíý.

2. Ýõèéí òºãñ øèíæÝõ / öîãöîëáîð / íü íèéëìýë

ºã¿¿ëáýðýýð õýëõýãäýí õýðýã ÿâäëûã èëýðõèéëíý. Èéíõ¿¿ õýä õýäýí íèéëìýë ºã¿¿ëáýð õýëõýãäýõäýý ÿíç á¿ðèéí õîëáîöîîð õîëáîãäîíî. Õîëáîö ãýäýãò

öîãöîëáîðóóäûã õîëáîæ áóé ãàäààä õîëáîîñ, òºëººíèé ¿ãñ, äàâòàëò çýðãèéã

õàìðóóëíà.

Ýõèéí õîëáîöÝõèéí õîëáîö

Ýõèéí äîòîðõ öîãöîëáîð, ìº÷ëºã çýðýã íü äàâòñàí, ýñ äàâòñàí àëü íýã íýãæ¿¿äýý𠺺ð õîîðîíäîî õîëáîãääîã. ¯¿íèéã ýõèéí õîëáîö ãýíý. Ýõèéí õîëáîö íü õýëíèé íýãæ¿¿äèéã èæèëñ¿¿ëýí äàâòàæ õîëáîõîîñ ãàäíà îíäîîøóóëàí õîëáîäîã. Æèøýýëáýë: èæèëññýí íü: “Õ¿í ¸ñ äàãàíà, íîõîé ÿñ äàãàíà “, îíäîîøñîí íü: Ìîíãîë àðäûí äóó “Ñ¿íæèäìàà”

Эхийн нэр, гарчигЭхийн нэр, гарчиг Тулгуур нэгж өгүүлэгдэхүүн бүтэц

төрсөн санаа сэдэв гол санаа Жн Жн

нарийвчилбар Тэ.н Тэ.н сэдэл

Ү төгс санаа Ү зорьсон санаа шинэ санаа явдал зохиомж түлхүүр нэгж

зохиогчийн төгсгөлийн үг

Òàíèí ìýäýõ¿éí äºðâºí øàòëàëÒàíèí ìýäýõ¿éí äºðâºí øàòëàë

1 2

4 3

Энэ дөрвөн зангилааг гүн ухаанд

Аристотелийн дөрвөн шалтгаан гэдэг.

Танин мэдэхүйн шатлалТанин мэдэхүйн шатлал

• Танин мэдэхүйн анхдагч шат буюу мэдрэхүй /бодитой, материаллаг шалтгаан/

• Танин мэдэхүйн хоёрдахь шат буюу дотоод тогтолцоо /хийсвэр, хэлбэрийн шалтгаан/

• Танин мэдэхүйн гуравдахь шат буюу дотоод хэлбэрийн өөрчлөл / хөдөлгөөний шалтгаан/

• Танин мэдэхүйн дөрөвдэх шат буюу мэдрэхүйн хувьсал /зорилгын шалтгаан/

Хэлний айн гүн ухааны үндэслэлХэлний айн гүн ухааны үндэслэл

хэлний гүн ухаан хэлний логик

монизм дуализм

Чанар 1. 2. тоо

Орон 4. 3. цаг

хаоñизм плюреализм

нийгэм хэл шинжлэл сэтгэц хэл шинжлэл

Хэлийг 4 талаас үзэх ньХэлийг 4 талаас үзэх нь

мэдэгдэхүүн хэлэгдэхүүн

утгын ай 1. 2. бүтцийн ай

соёлын ай 4. 3. хувиргалын ай

мэдэхүүн хэлэхүүн

Гадаад ертөнц хүний тархинд тусах ньГадаад ертөнц хүний тархинд тусах нь

1. Юм, түүний хөдөлгөөнийг бүхэл, хэсгийн байдалтай тусгах /бодитой/

2. Тусгасан зүйлээ оюуны хүчээр шүүн цэгцлэх /бодитой хийсвэр/

3. Бүтээлч оюуны чадамж илрэх, бүтээлчээр сэтгэх, ургуулан бодох

/бодитой хийсвэр/

4. Юм, түүний хөдөлгөөнийг хэсэг хэсгээр нэгтгэн хэлээр илэрхийлэх

Мэдээллийг танин мэдэхМэдээллийг танин мэдэх

1. Ìýäýýëëèéã õ¿лээн авах /òóñãàõ/

2. Ìýäýýëëèéã áàãöëàõ /öýãöëýõ/

3. Ìýäýýëëèéã áîëîâñðóóëàõ

4. Ìýäýýëëèéã äàìæóóëàõ

Танин мэдэх үйл ажиллагааТанин мэдэх үйл ажиллагаа

мэдрэх ойлгох /сэрэл, хүртлэг, санагдал/ /ухагдахуун, бодомж, оюун дүгнэлт/

тусгал 1. 2. мэдлэг

дадал 4. 3. чадвар

ухамсарлах ухаарах /сэтгэх/

/ажиглах, турших, тооцох/ /төсөөлөл, уран сэтгэмж, зөн совин, таамаг/

Суралцахуйн үйл ажиллагааСуралцахуйн үйл ажиллагаа

цээжлэх найруулах

унших сонсох /нүдээр/ 1. 2. /чихээр/

бичих 4. 3. ярих /гараар/ /амаар/

зохиох дуурайх