ความรเ ร�องทาเ รอแ ละเ รอ

ความหมายของคาวา “ ทาเ รอ ”

จากการศกษาขอมลเ ก�ยวกบทาเ รอของ Alderton (1980) คาวา “ทาเ รอ” หรอ “เมองทา” ทางภาษาองกฤษใชวา “Port” หรอ “Seaport ” หมายถงอาณาบรเ วณพ�นท�สาหรบใหเ รอเ ขาจอดเทยบทา มการทอดสมอเรอ มอปกรณหรอส�งอานวยความสะดวกตาง ๆในการดาเนนกจกรรมระหวางเ รอกบชายฝ�ง เชน การขนถายสนคาจากเ รอข�นสฝ�ง หรอจากเ รอลงเ รอ หรออาจกลาวอยางส�น ๆวา ทาเ รอ คอ อาณาบรเ วณพ�นท�ท�มการตดตอกนระหวางเ รอกบชายฝ�ง (Ship/Shore interface)

กจกรรมระหวางเรอกบชายฝ�ง

ทาเ รอตาง ๆอาจมววฒนาการทาใหเ กดการพฒนาเ จรญข�นโดยธรรมชาตตลอดเวลาท�ผานไป ทาเ รอท�เกาแกสามารถถกพฒนาใหเปนทาเ รอท�◌◌มเ ทคโนโลยทนสมย มศ กยภาพท�งดานส�งแวดลอมและดานการขนสงสนคา ดงตวอยางทาเ รอตางประเทศท�มความสาคญดานการพฒนาในยโรป ไดแก รอตเตอรแดม (Rotterdam’s Europort) ทาเ รอแอนทเ วรพ (Port of Antwerp) ทาเ รอแฮมเบรก (Hamburg Port) สาหรบทาเ รอของไทยท�สาคญตอการพฒนาประเทศสวนใหญเปนทาเ รอของรฐ ภายใตการกากบดแลของกระทรวงคมนาคม ไดแก ทาเ รอกรงเทพ ทาเ รอแหลมฉบงทาเ รอมาบตาพด ทาเ รอน�าลกสงขลา ทาเ รอน�าลกภเ กต เปนตน

ทาเ รอจะประกอบดวยพ�นท�ท�มลกษณะเปนท�กาบงเ รอ (Harbour) ท�งลกษณะท�เปนธรรมชาตหรอท�มนษยสรางข�นและส�งอานวยความสะดวกตาง ๆสาหรบเ รอกบชายฝ�ง ส�งกอสรางท�มความสาคญหรอเก�ยวของกบทาเ รอไดแก อเ รอ (Dock) เ ข�อนกนคล�น (Breakwater) หมดหรอหลกผกเ รอ

(Dolphin) และบรเ วณท�ใหเ รอเ ขาจอดเทยบทา (Berth) ซ�งทาเ รอแตละแหงควรมจานวนทาสาหรบเทยบเ รอตามความเหมาะสม ข�นกบขดความสามารถในการรองรบการขนสงสนคาของแตละทาเ รอ (Port Capacity) และการควบคมคาใชจายตาง ๆ(Costs) เพ�อใหกจการทาเ รอไดรบผลประโยชนสงสด

หนาท�ของทาเ รอ

ทาเ รอเปนอตสาหกรรมบรการประเภทหน�ง มความสาคญอยางย�งตอการพฒนาทางเศรษฐกจของประเทศท�กาลงพฒนา เปรยบเสมอนเปนจดรวมเสนทางของการขนสงสนคา และเปนหนวยท�มความซบซอนมองคประกอบท�ทาหนาท�แตกตางกนหลายสวน ในแตละสวนจะมบทบาทเฉพาะของตวเ องเพ�อทาหนาท�อยางมประสทธภาพในการเกบรกษาและขนถายสนคา ตลอดจนทาหนาท�เก�ยวกบการเดนเ รออยางสมพนธกบเ รอเพ�อใหเกดความปลอดภย เ สนทางการขนสงสนคา (Transport Chain) เ ร�มจากการยกขนสนคาลงเ รอจากทาหน�งไปสอกทาหน�ง ดงแสดงในรปท�1

รปท� 1 เสนทางการขนสงสนคา (Transport Chain) เร�มจากการยกขนสนคาลงเรอจากทาหน�งไปสอกทาหน�ง

หนาท�ของทาเ รอตามท�กาหนดไวในเอกสาร Guidelines for Port- Related Legislation ของ ESCAP (1991) แบงออกเปน 3 ลกษณะคอ

1. หนาท�พ�นฐานท�สอดคลองกบขอกาหนดทางกฎหมาย (◌Basic Function)

อานวยความสะดวกในการขนถายสนคาผานทาเพ�อการคาทางทะเ ล ท�งในประเทศท�ทาเ รอน�นต�งอยและในประเทศเพ�อนบาน (ในกรณท�เพ�อนบานไมมทาเ รอและส�งอานวยความสะดวกของตวเ อง) และทาเ รอควรตองอานวยความสะดวกแกผโดยสารท�ผานทาดวย อานวยความพรอมกบเ รอตาง ๆท�เขาผานทาเพ�อทาใหมประสทธภาพสงสด อานวยความสะดวกในการขนสงทางบกโดยรถยนต รถไฟ การขนสงทางน�า การขนสงทางทอ และการขนสงในรปแบบอ�น ๆทาหนาท�เปนเ สมอนท�พกสาหรบเ รอตาง ๆเพ�อจดประสงคอ�นท�นอกเหนอไปจากการขนถายสนคาหรอผโดยสาร ไดแก การซอมแซมเรอ ใชทาเ ปนอตอเ รอหรอท�กาบงเ รอ และจดประสงคกรณฉกเฉนอ�น ๆ2. หนาท�โดยธรรมชาต (Natural Function)

ตองใหความปลอดภยกบเ รอตาง ๆเ ม�อเขามาใกล เ ขาเทยบทา หรอออกจากทา ทาใหเ กดความปลอดภยในการเคล�อนยายเ รอและยานพาหนะทางน�าอ�น ๆขณะท�อยภายในทา โดยรวมถงความปลอดภยของชวตและทรพยสนภายในอาณาบรเ วณทาเ รอ มการปองกนรกษาส�งแวดลอมอยางเหมาะสมและมประสทธภาพ 3. หนาท�ตามสภาพแวดลอมของทองถ�นและการเมอง (Local/Political Circumstances Function)

ทาหนาท�เสมอนเปนตวแทนของรฐบาล ในการบงคบใชเ ร�องมาตรฐานความปลอดภยของเ รอ ลกเ รอ และการควบคมดานมลพษ

ทาหนาท�เสมอนเปนผมหนาท�รบผดชอบในการจดทะเบยนเ รอตาง ๆเ ชน การยอมรบสทธท�เ รอจะยกธงของรฐ ทาหนาท�ใหบรการดานอทกศาสตรและแผนท�

รบผดชอบกจกรรมทางการคาและทางเศรษฐศาสตรท�ไมเก�ยวของโดยตรงกบหนาท�หลกของทาเ รอ เ ชน การขนสนคาข�นลงเ รอโดยกรรมกรและการเกบสนคาในโรงเกบ โครงการอตสาหกรรม การพฒนาดานทรพยสน หรอ การบรการท�ปรกษาตาง ๆ4. หนาท�ตามสภาพแวดลอมของทองถ�นและการเมอง (Local/Political Circumstances Function)

ทาหนาท�เสมอนเปนตวแทนของรฐบาล ในการบงคบใชเ ร�องมาตรฐานความปลอดภยของเ รอ ลกเ รอ และการควบคมดานมลพษ

ทาหนาท�เสมอนเปนผมหนาท�รบผดชอบในการจดทะเบยนเ รอตาง ๆเ ชน การยอมรบสทธท�เ รอจะยกธงของรฐ ทาหนาท�ใหบรการดานอทกศาสตรและแผนท�

รบผดชอบกจกรรมทางการคาและทางเศรษฐศาสตรท�ไมเก�ยวของโดยตรงกบหนาท�หลกของทาเ รอ เ ชน การขนสนคาข�นลงเ รอโดยกรรมกรและการเกบสนคาในโรงเกบ โครงการอตสาหกรรม การพฒนาดานทรพยสน หรอ การบรการท�ปรกษาตาง ๆ

ทาใหเ กดการพฒนาส�งอานวยความสะดวกตาง ๆไดแก โรงเ รยน โรงพยาบาล ส�งอานวยความสะดวกทางการแพทย ส�งอานวยความสะดวกดานความบนเทง และความพงพอใจอ�น ๆสาหรบบคลากรในทาเ รอหรอรวมไปถงประชาชนในทองถ�นน�นดวย

ลกษณะของทาเ รอ

รปแบบทาเ รอโดยท�วไปจะม 2 ลกษณะคอ เปนทาเ รอท�พฒนาจากรปแบบทาท�เปนธรรมชาต (Natural Harbour Configuration) หรอทาเ รอท�ออกแบบกอสรางใหมรปแบบแตกตางไปจากสภาพทาท�มอยในธรรมชาต (Artificial Harbour Configuration) ดงตวอยางแสดงในรปท� 2 (1,2)และ รปท� 3 (1,2,3)

โครงสรางทาเ รอท�จะกอสรางข�นอยกบการออกแบบเพ�อความเหมาะสมในการใชงาน และชนดหรอขนาดเรอท�จะเขาเทยบทา โดยท�วไปจะม 2ลกษณะ คอ

Wharf หรอ Quay เปนโครงสรางทาเ รอท�สรางขนานกบแนวฝ�งสาหรบใหเ รอจอดเทยบกบฝ�งได มโครงสรางแขงแรงสามารถรองรบยานพาหนะหรออปกรณขนาดใหญท�มน�าหนกมาก อาท รถบรรทกสนคา เ ครนยกสนคา เปนตน Pier หรอ Jetty เปนโครงสรางทาเ รอท�สรางออกไปจากฝ�งทะเ ลหรอตล�งของแมน�าสาหรบใหเ รอเ ขาเทยบทา ทาดวยไมหรอเหลกกลา และท�สาคญคอโครงสรางตองมลกษณะโปรง ไมกดขวางทางเดนของกระแสน�า มระดบความลกของน�าหนาทาเพยงพอใหเ รอเ ขาจอดไดอยางเหมาะสม ทาเ รอลกษณะน�มกจะเปนรปตวท (T) หรอรปตวแอล (L) โดยจะทาหนาท�ผสมผสานระหวางเข�อนกนคล�นและเปนทาเทยบเ รอในตวเ อง ทาเ รอลกษณะน�สามารถออกแบบใหเ รอท�มขนาดแตกตางกนใชเทยบทาพรอมกนหลายลาได เ ชน ทาเทยบเ รอวจย (Research ship) ของมหาวทยาลยคลประเทศเยอรมน

ทาสาหรบเทยบเรอวจยของมหาวทยาลยคล ประเทศเยอรมน

(1)

(2)

รปท� 2 (1,2) ทาเรอท�พฒนาจากรปแบบทาท�เปนธรรมชาต(Natural

Harbour Configuration)

(1)

(2)

(3)

รปท� 3 (1,2,3) ทาเรอท�ออกแบบการกอสรางใหมรปแบบท�แตกตางไปจาก

สภาพทาในธรรมชาต (Artificial Harbour Configuration)

ประเภทของทาเ รอ

ทาเ รอมวตถประสงคในการใชงานและตาแหนงท�ต�งแตกตางกนไป ดงน�นการจาแนกประเภทของทาเ รอมหลายวธการ ดงน�

แบงแยกตามหนาท�หรอลกษณะการใชงาน ตวอยางเชน ทาเ รอเ กบสนคาหรอทาเ รอขนสงสนคา ทาเ รอปลอดภาษ ทาเ รอภายในประเทศ ทาเ รอเพ�อการทหาร ทาขนสงทางทะเ ลในเขตอตสาหกรรมขนาดใหญ ทาเ รอน�ามน ทาเ รอขนสงผโดยสาร เปนตน

แบงแยกตามลกษณะพ�นท�หรอสภาพภมศาสตรท�ทาเ รอน�นต�งอย ตวอยางเชน ทาเ รอชายฝ�งทะเ ล ทาเ รอน�าลก ทาเ รอปากแมน�า ทาเ รอแมน�าเปนตน

แบงแยกตามขนาดของทาเ รอ เ ปนการแยกขนาดทาเ รอ (Port size) เพ�อเปรยบเทยบวตถประสงคหรอกาลงการผลตของทาเ รอแตละแหง เทาท�มอยในปจจบนนยมเปรยบเทยบขนาดทาเ รอจากตวเ ลขท�สาคญ คอ

น�าหนกสนคาท�งหมดท�ทาเ รอควบคมในแตละป กลาวคอ ทาเ รอท�มน�าหนกสนคาท�งหมดท�ควบคมในแตละปมากท�สด จะพจารณาวาทาเ รอน�นมขนาดใหญท�สด

มลคาสนคาท�ทาเ รอควบคมท�งหมด กลาวคอ ถามมลคาสนคาท�ควบคมในปรมาณสง ถอวาเปนทาเ รอขนาดใหญ

จานวนเรอท�งหมดท�เขาออกผานทาในแตละป กลาวคอ ถามเ รอเ ขาออกผานทาแตละปเปนจานวนมากอยางสม�าเสมอ ถอวาเปนทาเ รอขนาดใหญ

จานวนทาเทยบเ รอ (Berth) ท�ใชประโยชน กลาวคอ ถามทาเ ทยบเ รอสาหรบใหเ รอเ ขาจอดขนสงสนคาหลายจด อนจะชวยเพ�มขดความสามารถในการรองรบการขนสงสนคาหรอทาใหการขนสงสนคามความสะดวกและรวดเรวข�น จะพจารณาวาทาเ รอน�นมขนาดใหญ

ขนาดของเ รอท�ใหญท�สดซ�งสามารถใชส�งอานวยความสะดวกบนทาเ รอน�นได หมายถงการพจารณาวาเปนทาเ รอขนาดใหญ จะพจารณาจากการท�มเรอขนาดใหญสามารถเขาเทยบทาดาเนนกจการบนทาไดอยางเหมาะสม

ตวอยางเชนในป 1990 UK London, Milford Haven และ Liverpool ควบคมน�าหนกสนคา (น�ามน) ท�งหมด 96 ลานตน, 81 ลานตน และ 59ลานตนตามลาดบ จะพจารณาวา UK London เปนทาท�ใหญท�สด

อยางไรกตามการเปรยบเทยบขนาดของทาเ รอเหลาน�มไดมความสาคญเทยบเทากบการวางแผนทาเ รอและออกแบบเรอใหมความสมพนธกน ซ�งตวเ ลขท�สาคญและมขอจากดของทาเ รอคอ ระดบความลกของรองน�าท�เหมาะสมกบทาเ รอท�จะอานวยความสะดวกใหเ รอขนาดตาง ๆเ ขาเ ทยบทาไดอยางปลอดภย (Draft หรอ Depth of Water Available)

การวดขนาดเรอ (Tonnage Measurement)

Nettle (1988) ไดใหความหมายของหนวยสาหรบการวดขนาดเรอในแตละแบบดวยความหมายท�แตกตางกน ไดแก Tonnage,Displacement tonnages (Light and Loaded), Gross registered tonnage, Net registered tonnage, Canal tonnage และDeadweight tonnage และจากขอมลของ ดร. กมลชนก สทธวาทนฤพฒ (2540) สรปวาการวดขนาดเรอ หรอ Tonnage Measurement ไดมการกาหนดใหเปนรปแบบเดยวกนในป ค.ศ. 1969 โดยมตท�ประชมสากลท�เรยกวา The International Conventions to Unify TonnageComputation ซ�งมผลบงคบใชเม�อ 18 กรกฎาคม ค.ศ. 1982 โดยการวดขนาดเรออาจวดไดหลายแบบ ดงน�

Light Displacement คอน�าหนก (หนวยเปนตน) ของเ รอเปลาคอไมมระวางบรรทก (Empty) เปนหนวยท�นยมใชโดยเฉพาะอยางย�งเม�อตองการคานวณน�าหนกของเ รอสาหรบการกาหนดราคาซาก (Scrapping Price)

Load Displacement คอน�าหนก (หนวยเปนตน) ของเ รอเม�อมน�ามน เ สบยง และสนคาบรรทกในระดบสงสด ณ เ สน Summer Loadlineหรออกช�อหน�งคอ ระวางขบน�า มกนยมใชในกรณของเ รอรบเปนหลก

Deadweight คอน�าหนก (หนวยเปนตน) ของ Load Displacement ลบดวย Light Displacement หรอ เทากบน�าหนกของสนคา น�ามน น�าและเสบยงเม�อเรอลอยอยในระดบของเสน Summer Loadline เปนหนวยท�นยมใชมากท�สดในกรณของเ รอสนคา

Grain Space เปนปรมาตร (หนวยเปนลกบาศกฟตหรอลกบาศกเมตร) ของระวาง (Holds) และพ�นท�บรรทกสนคา (Cargo Spaces) ของเ รอวดถงผวเ รอ

Bale Space เปนปรมาตร (หนวยเปนลกบาศกฟตหรอลกบาศกเมตร) ของระวาง (Holds) และพ�นท�บรรทกสนคา (Cargo Spaces) ของเ รอวดเปนปรมาตรภายในคอวดถงกรอบ (Frames) เพดาน (Ceiling) ดงแสดงในรปท� 4

Gross Tonnage เปนปรมาตร (หนวยเปนลกบาศกฟตหรอลกบาศกเมตร) ภายในของเ รอคณดวยคาคงท�เฉล�ยของเ รอ เปนหนวยท�นยมใชในการพจารณาระดบกาลงคนประจาเ รอ ดงแสดงในรปท� 5

Net Tonnage เปนปรมาตร (หนวยเปนลกบาศกฟตหรอลกบาศกเมตร) ท�กอใหเ กดรายไดของเ รอคณดวยคาคงท� เปนหนวยท�นยมใชในการคานวณคาภาระทาเ รอ คาภาระเ รอผานรองน�าและอ�น ๆดงแสดงในรปท� 6

ในกรณท�ตองการเปล�ยนฐานการคานวณจากหนวยปรมาตร (Cubic Capacity) มาเปนหนวยน�าหนก (Tonnage) มกนยมใชอตราสวนดงน�

น�าหนก 1 ตน (ตนกรอสส) = 2.83 ลกบาศกเมตร

หรอ 1 ตน (ตนกรอสส) = 100 ลกบาศกฟต

Grain Space Bale Space

รปท� 4

รปท� 5 Gross Tonnage

รปท� 6 Net Tonnage

ประเภทของเ รอ

ในเศรษฐกจของการขนสงทางทะเ ลส�งท�สาคญกคอความเขาใจเก�ยวกบประเภทและขนาดของเ รอ เ รอเหลาน�จะบรรทกสนคาซ�งอาจบรรจอยในคอนเทนเนอรจากทาเ รอแหงหน�งไปสอกแหงหน�งต�งแตปรมาณนอยถงปรมาณมาก ปจจบนมเ รอเ ดนสมทร (Ocean - going ships) จานวนมากท�สามารถบรรทกสนคาไดถง 100,000 - 500,000 deadweight (tons dwt) จงทาใหเ รอตองมขนาดใหญข�น และสรางปญหากบทาเ รอและอตอเ รอ เ ชน เ รอบรรทกสนคาน�ามนขนาดใหญอาจสงผลใหตองทาการขนถายสนคานอกฝ�ง หรออาจจาเปนตองมอปกรณส�งอานวยความสะดวกในการขนถายสนคาท�ทนสมยเหมาะสมกบเ รอบรรทกสนคาบรรจคอนเทนเนอร เปนตน

ลกษณะพ�นฐานของเ รอ

โดยท�วไปโครงสรางของเ รอประกอบดวย 2 สวนท�สาคญคอ สวนท�เปนตวเ รอหรอลาเ รอ (Hull) จะประกอบดวย Holds และ Tanks และสวนท�เปนเคร�องจกร (Machinery) ซ�งจะรวมถงเคร�องยนตและอปกรณตาง ๆลกษณะพ�นฐานของเ รอแบงออกเปน 3 จาพวกคอ

Single Deck Vessels เปนเ รอท�มดาดฟาช�นเดยว เหมาะสมกบการบรรทกสนคาเทกอง (bulk cargoes) เชน ถานหน เมลดธญญพชตาง ๆ(รปท� 1.7)

Tween Deck Vessels เปนเ รอท�มดาดฟาเพ�มข�นอกหลายช�นท�ดานลางของดาดฟาเ รออนบนสด (main deck) เหมาะสมกบการบรรทกสนคาท�วไป ซ�งดาดฟาเ รอแตละช�นจะชวยปองกนความเสยหายของสนคาได (รปท� 1.8) Shelter Deck Vessels เปนเ รอท�มดาดฟาเพ�มข�นอกหน�งช�นเหนอดาดฟาเ รออนบนสด จงเ รยกวา Shelter Deck (รปท� 1.9 ) ซ�งม 2 ประเภทคอเปนแบบปดหรอเปด เ รอประเภทน�เหมาะสมกบการบรรทกสนคาหลายประเภท ไดแก เ รอบรรทกแกส (Gas Carriers) เ รอบรรทกไม (WoodCarriers) เ รอหองเ ยน (Refrigerated Ships) เ รอบรรทกน�ามน (Oil tankers) เ รอคอนเทนเนอรหรอเ รอบรรทกสนคาบรรจต (ContainerShips) และเ รอโร-โร (Roll-on/Roll off Ships) ประเภทของเ รอสนคา

Nettle (1988) ไดกลาวถงประเภทของเ รอตาง ๆท�ใชในการขนสงทางทะเ ล ซ�งแตละรปแบบจะมลกษณะพเศษท�แตกตางกนออกไป สาหรบในท�น�ไดรวบรวมเฉพาะประเภทของเ รอสนคาท�สาคญในการเดนเ รอ ดงน�

Cargo Ships เปนเ รอสนคาซ�งศ พทภาษาองกฤษอาจใชคาวา Liner (เ รอประจา) หรอ Tramp (เ รอจร) สาหรบบรรทกสนคาท�วไปไมจาเปนตองมเฉพาะสนคาอยางใดอยางหน�ง อาจบรรทกสนคาเ กาท�เปนหบหอและไมเปนหบหอ ปกตเ รอสนคาท�วไปจะเ รยกวา Breakbulk ship ซ�งมลกษณะคลายเ รอบรรทกถานหนแตจะบรรทกสนคาผสมหลายอยาง เ รอบางลาจะม Gantry cranes อยประจาเ รอดวย

Bulk Carriers เปนเ รอท�มดาดฟาช�นเดยวขนาดใหญ สาหรบบรรทกสนคาเทกอง (แบบไมหบหอ) อาจเปนเ รอสนคาเทกองแหง (Dry bulkcarriers) ไดแก ธญญพช แร ถานหน ปย น�าตาล เ ย�อไม ฯลฯ โดยสนคาจะถกวางหรอเทกองในหองระวางสนคาจนเตม หรออาจเปนเ รอสนคาเทกองเหลว (Liquid bulk carriers) จาพวกน�ามน เ ชน เ รอบรรทกน�ามน (Oil tankers) ซ�งจะสบผานลงในระวางเ รอหรอถงเ กบและสบถายระหวางเ รอกบฝ�งโดยทางทอ เ รอประเภทน�จะมขนาดระวางบรรทกสนคาประมาณ 20,000 deadweight (tons dwt)

OBO Ships (Oil/Bulk/Ore ships) เปนเ รอบรรทกสนคาเทกองได 2 ประเภทข�นไป เ รอเหลาน�มกมขนาดใหญมากและสามารถบรรทกไดท�งสนคาเทกองแหงและสนคาเทกองเหลว อาจเปน B/O (Bulk/Ore) , O/O (Ore/Oil), O/B/O (Ore/Bulk/Oil) หรอ O/S/O (Ore/Slurry/Oil)

Gas Carriers เปนเ รอบรรทกแกสท�ตองการความปลอดภยสงมการออกแบบเปนลกษณะพเศษท�งดานการปฏบตงานและการขนถายแบงเปน 2ประเภท คอ

LNG (Liquified Natural Gas) ไดแกเ รอท�บรรทกแกสธรรมชาตจาพวก Methane ภายใตการลดอณหภมถง –160๐ C โดยจะผานขบวนการถกเปล�ยนเปน Methy Alcohol และถกเกบใน Conventional tankers

LPG (Liquified Petroleum Gas) ไดแกเ รอท�บรรทกแกสปโตรเ ลยมตาง ๆเ ชน Butane หรอแกสหงตม โดยจะถกทาใหเปนของเหลวภายใตอณหภมท�สงกวา LNG หรอโดยการควบคมท�งอณหภมและความดน และเกบแกสในรปของเหลวในถงเกบทรงกลม (Spherical shape) Tankers เปนเ รอบรรทกสนคาเทกองท�ออกแบบพเศษสาหรบสนคาจาพวกน�ามน สารเคม หรอใชบรรทกแกส จงเปนเ รอท�คอนขางอนตรายและตองการการควบคมดแลความปลอดภยในการขนสงและสบถายสงเ ชนเดยวกบ Gas carriers เ รอประเภทน�จะมถงเกบบนเรอเปนชด (Series) แยกออกจากสวนอ�น ถาเปนเ รอบรรทกน�ามนดบในปรมาณมากจะถกบรรจในถงเ กบขนาดใหญ (มากกวา200,000 tons dwt) ซ�งเ รยกวา Very Large Crude Carriers หรอ VLCCs และหากถกบรรจเ กบในถงขนาดมากกวา 350,000 tons dwtเ รยกวา Ultra Large Crude Carriers หรอ ULCCs โดยท�วไปถาเปนเ รอบรรทกน�ามนดบ มกจะมถงเ กบประมาณ 5-6 ถง สวนเ รอท�บรรทกน�ามนท�กล�นแลวจะมประมาณ 8 ถง เพ�อแยกเกรดหรอประเภทของน�ามนท�กล�นแลว ปกตเ รอประเภทน�จะขนถายหรอสบถายผานทางทอโดยShore pump หรอ Shipborne pumping gear

Container Ships เปนเ รอคอนเทนเนอร สาหรบบรรทกสนคาท�ถกบรรจเปนต หรอท�เ รยกวาสนคาบรรจต ปจจบนเ รอประเภทน�อาจบรรทกตสนคาไดถง 3,000 - 3,500 TEUs ซ�งจะเปนเ รอขนาดใหญ มการพฒนาออกแบบใหเหมาะสมกบระบบการขนสงประเภทตาง ๆและตองมทาเ รอท�รองรบอยางเหมาะสมในดานเทคโนโลยของอปกรณขนถาย หรอการใชระบบคอมพวเตอรในการขนยกสนคา การขนสงสนคาดวยเ รอคอนเทนเนอรมขอดคอสะดวก รวดเรว สนคาไดรบความเสยหายนอย แตเ รอประเภทน�มการลงทนกอสรางคอนขางสงเพราะตองมอปกรณตาง ๆประจาเ รอ และตองมการดแลรกษาอปกรณอยางตอเน�องดวย สนคาท�บรรจในตอาจเปนสนคาแหง สนคาเหลว สนคาประเภทอาหาร เชน ผลไม ผกสด ปลา เน�อสตว สารเคม ปย สรา เ คร�องจกร เปนตน หมายเหต TEU (Twenty Foot Equivalent Unit) หมายถงหนวยนบจานวนตสนคา หรอContainer หรอ ตเหลกขนาด มาตรฐานกวาง 8 ฟต สง 8 ฟต และยาว 20 ฟต

LASH Ships หมายถง Lighter aboard ship เปนเ รอก�งคอนเทนเนอรประเภทหน�ง เ รอประเภทน�ไมจาเปนตองใชบรการทาเ รอใด ๆเ ลยกลาวคอเ รอแตละลาจะบรรทกตสนคาและเ รอลาเ ลยง (ซ�งบรรทกสนคาจนเตมประมาณ 400 ตน ) 70-80 ลา และเ รอเหลาน�จะถกยกข�นลงน�าดานทายเ รอโดยใช Gantry crane จากน�นเรอลากจงจะทาการลากเ รอลาเ ลยงเหลาน�ตอไปจนถงจดหมายปลายทาง เ รอประเภทน�เปนท�นยมของเ จาของเ รอเน�องจากประหย ดคาบรการทาเ รอ

Roll-on/Roll-off Ships เปนเ รอคแขงท�สาคญของเ รอคอนเทนเนอร ปจจบนนยมแพรหลายมากข�นเน�องจากมลกษณะเฉพาะเหมาะสาหรบการขนสงสนคาหลายประเภท และวธการขนถายสนคาสะดวก มความคลองตวสง ตองการอปกรณยกขนสนคาจากทาเ รอนอยมาก ลกษณะเรอจะมสะพานทอดดานทายเ รอและหวเ รอหรอมเพยงดานเดยวสาหรบใหสนคาผานเขาออกโดยสะดวก สนคาท�ขนถายโดยเ รอประเภทน�ไดแก สนคาบรรจต สนคาท�วไป สนคาประเภทรถยนต หรอสนคาท�สามารถวางบนลอเ ล�อนได เปนตน โดยท�วไปจะมท�งเ รอท�บรการในระยะใกลและเ รอเ ดนสมทรท�ขนสงระยะไกล

Passenger Ships หรอ Cruise Liners เปนเ รอโดยสารท�มคณลกษณะเฉพาะตว มส�งอานวยความสะดวกในตวเ รอมาก จงมคาใชจายในการดแลและรกษาสง โดยท�วไปจะมขนาดใหญกวาเ รอประเภทอ�นภายในเรอจะม หองอาหาร หองพกผโดยสาร หองดภาพยนต หองโถงสาหรบเตนรา สระวายน�า ท�ออกกาลงกาย และส�งบนเทงตาง ๆเ รอประเภทน�ถาแบงตามลกษณะการใชงานอาจแบงเปน เ รอโดยสารท�ว�งระยะใกล เ ชน เ รอเฟอร� และเ รอโดยสารท�ว�งระยะไกล เชน เ รอเ ดนสมทร เ รอสตารครสเปนตน

นอกจากท�กลาวมาแลวน� ย งมเ รอประเภทอ�นท�พบในธรกจของการขนสงทางทะเ ล ไดแก เ รอลากจง (Tug boats) เ รอตสนคา (Feeder vessels)เ รอสนคาท�วไปท�บรรจตสนคามาดวยหรอท�เ รยกวาเ รอก�งคอนเทนเนอร (Semi container vessels) เ รอบรรทกสนคาท�วไป ( Conventionalvessels) เ รอลาเ ลยง (Barges) เปนตน ลกษณะของเ รอเดนสมทรและเ รอบรการท�สาคญแสดงในรปท� 10

รปท� 7 Single Deck

รปท� 8 Tween Deck

รปท� 9 Shelter Deck

(1) เรอโดยสาร (Passenger ship)

(2) เรอคอนเทนเนอร (Container ship)

(3) เรอ All-round

(4) เรอ Roll-on/Roll-off

(5) เรอบรรทกน�ามน (Tanker)

(6) เรออเนกประสงค (Multi - purpose vessel)

รปท� 10 ลกษณะเรอเดนสมทร / เรอบรการท�สาคญ

Munro-Smith (1995) ไดรวบรวมการวเ คราะหกองเ รอโลก (World Fleets) โดยใชหลกการของประเภทเรอตาง ๆจาก Lloyd’ s Register ofShipping Statistical Tables (1973) สรปไดดงตารางท� 1.1

ตารางท� 1.1 ประเภทของเ รอโดยวเ คราะหจากกองเ รอโลก (1973)

ประเภทของเรอ (Ship Type) จานวน (Number) Million Tons Gross

Oil tankerLiquefied gas carriersChemical tankersMiscellaneous tankersBulk/Oil Ore/OilOre and bulkGeneral cargoMiscellaneous cargoVehicle carriersLivestock carriersFish factories and carriersFishingPassenger linersFerriesSupply shipsTugsContainer shipsLighter carriersDredgersCable shipsIcebreakersResearch shipsMiscellaneous non-tradingWorld total

6,60737425091

3492,954

21,38924010343

68016,374

1472,336898

4,17439420

5024768

3461,220

59,606

115.42.30.60.1

19.553.169.50.60.4

0.083.37.03.04.20.51.15.90.60.80.10.20.41.2

290.0

Alderton (1980) ไดแบงประเภทของเ รอออกเปน 5 ประเภทคอ เ รอประมง (Fishing vessels) เ รอวางสายเคเบล (Cable ships) เ รอบรรทกสนคา (Ship which carry things) เ รอวจย (Research ships) และเ รอดแลรกษารองน�า (Ships which keep the sea lanes open)

ความสมพนธระหวางทาเ รอและเ รอ

เพ�อความปลอดภยในการดาเนนกจการ ทาเ รอและเ รอตองมความสมพนธกน ข�นอยกบแบบของทาเ รอ ประเภทของเ รอ และปรมาณการบรรทกของเ รอ กลาวคอ

ลกษณะทาเทยบเ รอ ในการดาเนนกจการทาเ รอมความจาเปนอยางย�งท�จะตองออกแบบลกษณะทาเทยบเ รอใหสมพนธกบประเภทเรอท�เขามาเทยบทา ขนาดของเ รอตองสมพนธกบทาเ รอกลาวคอตองมระดบความลกของรองน�าหนาทาท�เหมาะสมเพ�อใหเ รอขนาดตาง ๆสามารถเขาจอดเทยบไดอยางปลอดภย และควรตองมอปกรณหรอส�งอานวยความสะดวกท�พอเพยงระหวางเ รอกบทาเ รอท�สมพนธกน เพ�อเพ�มศ กยภาพในการขนสงสนคาประเภทตาง ๆและท�สาคญคอโครงสรางของทาเ รอหรอทาเทยบเ รอจะตองม�นคง แขงแรง มความปลอดภยและไมสงผลกระทบตอส�งแวดลอมทางน�า

การกาหนดขนาดการบรรทกสนคาของเ รอท�จะเขาเทยบทาเ รอ ส�งท�มความสาคญในการพจารณาคอ

Ship’s Draft หรอ Draught หรอ ขนาดการกนน�าลก เปนตวเ ลขท�บงบอกหรอกาหนดขนาดการบรรทกเพ�อวดความลกของเ รอ เ ชน เม�อเ รอบรรทกสนคาเ ตม (Full Load) จะมขนาดกนน�าลกเทาใด หรอ ถาเ รอไมบรรทกอะไรเ ลย (Light Load) จะมขนาดกนน�าลกเทาใด เปนตน

Load Line หรอ Safety Load Line เปนแนวเสนกาหนดขนาดปลอดภยของการบรรทกสนคา หรอเปนระดบท�ปลอดภยในการกาหนดขนาดสงสดของการบรรทกสนคา

Alderton (1980) ไดกาหนดคาสหสมพนธ (Correlation) โดยประมาณระหวาง Ship’s Draft และน�าหนกเ รอ (Deadweight Tonnage) ดงตารางท� 1.2

ตารางท� 1.2 แสดงคาสหสมพนธโดยประมาณระหวาง Ship’s Draft และน�าหนกเ รอ (Deadweight Tonnage)

Deadweight Tonnage Draft in feet Draft in decimetres

10,00020,00050,000

100,000200,000300,000500,000

26303848607290

7991

116146183219274