บั�ณฑิ�ตศึ�กษา มหาวิ�ทยาลั�ยราชภั�ฏพระนครหลั�กสู�ตรคร�ศึาสูตรมหาบั�ณฑิ�ต

ห�วิข้�อแลัะเค�าโครงวิ�ทยาน�พนธ์&เร'(อง

การวิ�จั�ยเช�งปฏ�บั�ต�การเพ'(อเสูร�มสูร�างศึ�กยภัาพผู้��บัร�หารแลัะคร�ด้�านการจั�ด้การเร-ยนร��

ตามแนวิทางข้องเศึรษฐก�จัพอเพ-ยง

โด้ยนายน�คม กกข้�นทด้

ผู้��ควิบัค�มวิ�ทยาน�พนธ์&ด้ร.ก/าพลั ด้/ารงค&วิงศึ&

หลั�กสู�ตรคร�ศึาสูตรมหาบั�ณฑิ�ต สูาข้าเทคโนโลัย-แลัะสู'(อสูารการศึ�กษา

พ.ศึ.2550

บัทท-( 1บัทน/า

ควิามเป0นมาแลัะควิามสู/าค�ญข้องป2ญหาการวิ�จั�ยปรั�ชญาของเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยง เป�นแนวทางกิารัดำ�าเน�นช�ว�ต

และว�ถี�ปฏิ�บั�ต�ท�"พรัะบัาทสมเดำ%จพรัะเจ&าอย'(หั�วทรังม�พรัะรัาชดำ�ารั�สช�*แนะแกิ(พสกิน�กิรัชาวไทยมานานกิว(า 30 ป, ดำ�งจะเหั%นไดำ&ว(า ปรัากิฏิความหัมายเป�นเช�งน�ยเป�นครั�*งแรักิในพรัะบัรัมรัาโชวาทและพรัะรัาชดำ�ารั�สของพรัะบัาทสมเดำ%จพรัะเจ&าอย'(หั�ว ในป, 2517 ท�"พรัะองค0ไดำ&ทรังเน&นย�*าแนวทางกิารัพ�ฒนา บันหัล�กิแนวค�ดำพ2"งตนเอง เพ3"อใหั&เกิ�ดำความพอม�พอกิ�น พอใช&ของคนส(วนใหัญ( โดำยใช&หัล�กิความพอปรัะมาณ กิารัค�าน2งถี2งกิารัม�เหัต5ผล กิารัสรั&างภู'ม�ค5&มกิ�นท�"ดำ�ในต�ว และทรังเต3อนสต�ปรัะชาชนคนไทยไม(ใหั&ปรัะมาท ตรัะหัน�กิถี2งกิารัพ�ฒนาอย(างเป�นข�*นเป�นตอนท�"ถี'กิต&องตามหัล�กิว�ชา และกิารัม�ค5ณธรัรัมเป�นกิรัอบัในกิารัปฏิ�บั�ต�และกิารัดำ�ารังช�ว�ต

ในช(วงท�"ปรัะเทศไทยปรัะสบักิ�บัภูาวะว�กิฤตเศรัษฐกิ�จในป, 2540

น�บัเป�นบัทเรั�ยนท�"ส�าค�ญท�"ท�าใหั&ปรัะชาชนเข&าใจถี2งผลจากิกิารัพ�ฒนาท�"ไม(ค�าน2งถี2งรัะดำ�บัความเหัมาะสมกิ�บัศ�กิยภูาพของปรัะเทศ พ2"งพ�งความรั' & เง�นลงท5น จากิภูายนอกิปรัะเทศเป�นหัล�กิ โดำยไม(ไดำ&สรั&างความม�"นคงและเข&มแข%งหัรั3อสรั&างภู'ม�ค5&มกิ�นท�"ดำ�ภูายในปรัะเทศ ใหั&สามารัถีพรั&อมรั�บัความเส�"ยงจากิความผ�นผวนของป:จจ�ยภูายในและนอกิจนเกิ�ดำว�กิฤตกิารัณ0ทางเศรัษฐกิ�จครั�*งใหัญ(ส(งผลกิรัะทบัอย(างรั5นแรังต(อส�งคมไทย

รั�ฐบัาลตรัะหัน�กิถี2งความส�าค�ญในกิารัแกิ&ไขป:ญหัาดำ�งกิล(าวใหั&เกิ�ดำกิารัพ�ฒนาท�"ย�งย3นในส�งคมไทยอย(างเป�นรัะบับั ดำ&วยกิารักิ�าหันดำนโยบัายดำ&านกิารัศ2กิษาโดำยน�าปรั�ชญาของเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยง มาเป�นแนวทางในกิารัพ�ฒนาค5ณภูาพและมาตรัฐานกิารัศ2กิษาท5กิรัะดำ�บั ใช&ค5ณธรัรัมเป�นพ3*นฐานของกิรัะบัวนกิารัเรั�ยนรั' &ท�"เช3"อมโยงความรั(วมม3อ

2

รัะหัว(างสถีาบั�นกิารัศ2กิษา สถีาบั�นครัอบัครั�ว ช5มชน สถีาบั�นทางศาสนา ใหั&ม�ส(วนรั(วมในกิารัจ�ดำกิารัศ2กิษา เพ3"อใหั&ผ'&เรั�ยนเกิ�ดำความรั' & ท�กิษะและเจตคต� สามารัถีน�าไปปรัะย5กิต0ใช&ในช�ว�ตปรัะจ�าว�นไดำ&อย(างสมดำ5ล และย�"งย3น (กิรัะทรัวงศ2กิษาธ�กิารั, 2550 : 1-2)

หัล�กิปรั�ชญาเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยง เป�นปรั�ชญาช�*ถี2งแนวทางกิารัดำ�ารังและปฏิ�บั�ต�ตนของปรัะชาชนในท5กิรัะดำ�บัต�*งแต(รัะดำ�บัครัอบัครั�ว รัะดำ�บัช5มชน ถี2งรัะดำ�บัรั�ฐ ท�*งในกิารัพ�ฒนาและบัรั�หัารัปรัะเทศใหั&ดำ�าเน�นไปในทางสายกิลาง โดำยเฉพาะกิารัพ�ฒนาเศรัษฐกิ�จ เพ3"อใหั&กิ&าวท�นต(อโลกิย5กิโลกิาภู�ว�ฒน0

ความพอเพ�ยง หัมายถี2ง ความพอปรัะมาณ ความม�เหัต5ผล รัวมถี2งความจ�าเป�นท�"จะต&องม�รัะบับัภู'ม�ค5&มกิ�นในต�วท�"ดำ�พอสมควรัต(อกิารัม�ผลกิรัะทบัใดำ ๆ อ�นเกิ�ดำจากิกิารัเปล�"ยนแปลงท�*งภูายนอกิและภูายใน ท�*งท�"จะต&องอาศ�ยความรัอบัรั' & ความรัอบัคอบั และความรัะม�ดำรัะว�งอย(างย�"งในกิารัน�าว�ชากิารัต(าง ๆ มาใช&ในกิารัวางแผน และกิารัดำ�าเน�นกิารัท5กิข�*นตอน และขณะเดำ�ยวกิ�นจะต&องเสรั�มสรั&างพ3*นฐานจ�ตใจของคนในชาต�โดำยเฉพาะเจ&าหัน&าท�"ของรั�ฐ น�กิทฤษฎี�และน�กิธ5รักิ�จในท5กิรัะดำ�บัใหั&ม�ส�าน2กิในค5ณธรัรัม ความซื่3"อส�ตย0ส5จรั�ต และใหั&ม�ความรัอบัคอบัท�"เหัมาะสม ดำ�าเน�นช�ว�ตดำ&วยความอดำทน ความเพ�ยรั ม�สต�ป:ญญา และความรัอบัคอบั เพ3"อใหั&สมดำ5ลและพรั&อมต(อกิารัรัองรั�บักิารัเปล�"ยนแปลงอย(างรัวดำเรั%วและกิว&างขวางท�*งดำ&านว�ตถี5 ส�งคม ส�"งแวดำล&อม และว�ฒนธรัรัมจากิโลกิภูายนอกิไดำ&เป�นอย(างดำ�

ค/าน�ยมควิามพอประมาณ หัมายถี2ง ความพอดำ� ท�"ไม(น&อยเกิ�นไปและไม(

มากิเกิ�นไปโดำยไม(เบั�ยดำเบั�ยนตนเองและผ'&อ3"น ควิามม-เหต�ผู้ลั หัมายถี2ง กิารัต�ดำส�นใจเกิ�"ยวกิ�บัรัะดำ�บัของความ

พอเพ�ยงน�*นจะต&องเป�นไปอย(างม�เหัต5ผลโดำยพ�จารัณาจากิเหัต5ป:จจ�ย

3

ท�"เกิ�"ยวข&องตลอดำจนค�าน2งถี2งผลท�"คาดำว(าจะเกิ�ดำข2*นจากิกิารักิรัะท�าน�*น ๆ อย(างรัอบัคอบั

ควิามม-ภั�ม�ค��มก�นท-(ด้-ในต�วิ หัมายถี2ง กิารัเตรั�ยมต�วใหั&พรั&อมรั�บัผลกิรัะทบัและกิารัเปล�"ยนแปลงดำ&านต(าง ๆ ท�"จะเกิ�ดำข2*น

เง'(อนไข้ หัมายถี2ง กิารัต�ดำส�นใจและกิารัดำ�าเน�นกิ�จกิรัรัมต(าง ๆ ใหั&อย'(ในรัะดำ�บัพอเพ�ยงน�*นต&องอาศ�ยท�*งความรั' &และค5ณธรัรัมเป�นพ3*นฐาน กิล(าวค3อ

- เง'(อนไข้ควิามร�� ปรัะกิอบัดำ&วยความรัอบัรั' &เกิ�"ยวกิ�บัว�ชากิารัต(าง ๆ ท�"เกิ�"ยวข&อง

อย(างรัอบัคอบั ความรัอบัคอบัท�"จะน�าความรั' &เหัล(าน�*นมาพ�จารัณาและความรัะม�ดำรัะว�งในข�*นปฏิ�บั�ต� - เง'(อนไข้ค�ณธ์รรม จะต&องเสรั�มสรั&างปรัะกิอบัดำ&วยม�ความตรัะหัน�กิในค5ณธรัรัม ม�ความซื่3"อส�ตย0ส5จรั�ตและม�ความอดำทน ม�ความเพ�ยรั ใช&สต�ป:ญญาในกิารัดำ�าเน�นช�ว�ต(ส�าน�กิงานคณะกิรัรัมกิารัพ�ฒนากิารัเศรัษฐกิ�จและส�งคมแหั(งชาต�, 2550 : 13-15)

กิรัะทรัวงศ2กิษาธ�กิารัม�ความตรัะหัน�กิในภูารักิ�จท�"ส�าค�ญดำ�งกิล(าวและใหั&ความส�าค�ญกิ�บักิารัพ�ฒนาคนซื่2"งเป�นศ'นย0กิลางของกิารัพ�ฒนาตามแผนพ�ฒนาเศรัษฐกิ�จและส�งคมแหั(งชาต� ฉบั�บัท�" 10 (พ.

ศ.2550 – 2554) ม5(งเน&นน�าหัล�กิปรั�ชญาของเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงมาพ�ฒนาปรัะเทศ จ2งจ�ดำท�าย5ทธศาสตรั0เพ3"อดำ�าเน�นโครังกิารัข�บัเคล3"อนปรั�ชญาของเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยง เพ3"อปล'กิฝั:งใหั&เดำ%กิและเยาวชนรั' &จ�กิกิารัใช&ช�ว�ตท�"พอเพ�ยง เหั%นค5ณค(าของทรั�พยากิรัต(าง ๆ ฝั@กิกิารัอย'(รั (วมกิ�บัผ'&อ3"นอย(างเอ3*อเฟื้B* อเผ3"อแผ(และแบั(งป:น ม�จ�ตส�าน2กิรั�กิษ0ส�"งแวดำล&อมและเหั%นค5ณค(าของว�ฒนธรัรัม ค(าน�ยม และเอกิล�กิษณ0ของความเป�นไทย โดำยม�หัน(วยงานในส�งกิ�ดำกิรัะทรัวงศ2กิษาธ�กิารัรั(วมกิ�นรั�บัผ�ดำชอบัเพ3"อใหั&ม�ความต(อเน3"องและย�"งย3น น�าส'(ว�ถี�ช�ว�ตของปรัะชาชน สามารัถีพ�ฒนาเศรัษฐกิ�จและส�งคม ไดำ&ตามแนวพรัะรัาชดำ�ารั�ส และนโยบัายรั�ฐบัาล รัวมท�*งเป�น

4

จ5ดำเรั�"มต&นของกิารัผล�กิดำ�นใหั&ปรัะเทศชาต�โดำยรัวมพ�ฒนาต(อไปอย(างเต%มศ�กิยภูาพ โดำยใช&รั'ปแบับักิารัจ�ดำกิารัศ2กิษาบันพ3*นฐานปรั�ชญาของเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยง (กิรัะทรัวงศ2กิษาธ�กิารั, 2550 : ค�าน�า)

กิารัจ�ดำกิารัศ2กิษาตามแนวเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยง เปCาหัมายส�าค�ญของกิารัจ�ดำกิารัศ2กิษาตามแนวทางเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยง ค3อ กิารัปล'กิฝั:งใหั&เดำ%กิและเยาวชนรั' &จ�กิกิารัใช&ช�ว�ตท�"พอเพ�ยง เหั%นค5ณค(าของทรั�พยากิรัต(าง ๆ ฝั@กิกิารัอย'(รั (วมกิ�บัผ'&อ3"นอย(างเอ3*อเฟื้B* อเผ3"อแผ(และแบั(งป:น ม�จ�ตส�าน2กิรั�กิษ0ส�"งแวดำล&อม และเหั%นค5ณค(าของว�ฒนธรัรัมค(าน�ยม เอกิล�กิษณ0/ความเป�นไทย กิารัจ�ดำกิารัศ2กิษาตามหัล�กิเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยง ดำ�าเน�นกิารัไดำ&ใน 2 ส(วน ค3อ

1. กิารับัรั�หัารัสถีานศ2กิษาในดำ&านต(าง ๆ 2. กิารัจ�ดำกิารัเรั�ยนรั' &ของผ'&เรั�ยน ซื่2"งปรัะกิอบัดำ&วย กิารัสอดำ

แทรักิสารัะเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงในหัล�กิส'ตรัและสารัะเรั�ยนรั' &ในหั&องเรั�ยน และกิารัปรัะย5กิต0หัล�กิเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงในกิารัจ�ดำกิ�จกิรัรัมพ�ฒนาผ'&เรั�ยนนอกิหั&องเรั�ยน

กิารับัรัรัล5เปCาหัมายดำ�งกิล(าวข&างต&น ครั'เป�นบั5คลากิรัท�"ส�าค�ญในกิารัถี(ายทอดำความรั' &และ

ปล'กิฝั:งหัล�กิค�ดำต(าง ๆ ใหั&แกิ(เดำ%กิ โดำยครั'ต&องเข&าใจอย(างถี'กิต&อง สามารัถีว�เครัาะหั0ความพอเพ�ยง/ไม(พอเพ�ยงของตนเองและครัอบัครั�วไดำ&และท�าต�วเป�นแบับัอย(างท�"ดำ�ในกิารัดำ�าเน�นช�ว�ตแบับัพอเพ�ยง(ส�าน�กิงานปล�ดำกิรัะทรัวงศ2กิษาธ�กิารั, 2550 : 3)

จากิท�"กิล(าวข&างต&น ในส(วนของส�าน�กิงานเขตพ3*นท�"กิารัศ2กิษา ซื่2"งเป�นหัน(วยงานในส�งกิ�ดำส�าน�กิงานคณะกิรัรัมกิารักิารัศ2กิษาข�*นพ3*นฐาน กิรัะทรัวงศ2กิษาธ�กิารั ท�"ต&องรั�บัผ�ดำชอบัและเป�นหัน(วยงานท�"จะต&องดำ�าเน�นกิารัในกิารัข�บัเคล3"อนปรั�ชญาของเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงไปส'(สถีานศ2กิษา จ2งจ�าเป�นอย(างย�"งท�"จะต&องม�กิรัะบัวนกิารัท�างานรั(วมกิ�นท�*งครั' ผ'&บัรั�หัารัสถีานศ2กิษา ศ2กิษาน�เทศกิ0 และบั5คลากิรัทางกิารัศ2กิษา

5

ในกิารัน�าหัล�กิปรั�ชญาของเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงมาเป�นแนวทางในกิารัพ�ฒนาค5ณภูาพและมาตรัฐานกิารัศ2กิษาท5กิรัะดำ�บั ใช&ค5ณธรัรัมเป�นพ3*นฐานของกิรัะบัวนกิารัเรั�ยนรั' &ท�"เช3"อมโยงความรั(วมม3อรัะหัว(างสถีาบั�นกิารัศ2กิษา สถีาบั�นครัอบัครั�ว ช5มชน สถีาบั�นทางศาสนา ใหั&ม�ส(วนรั(วมในกิารัจ�ดำกิารัศ2กิษา เพ3"อใหั&ผ'&เรั�ยนเกิ�ดำความรั' & ท�กิษะ และเจตคต� สามารัถีน�าไปปรัะย5กิต0ใช&ในช�ว�ตปรัะจ�าว�นไดำ&อย(างสมดำ5ลและย�"งย3น (กิรัะทรัวงศ2กิษาธ�กิารั, 2550 : 2)

กิารัดำ�าเน�นกิารัข�บัเคล3"อนปรั�ชญาของเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงส'(สถีานศ2กิษาเป�นหัน&าท�"ผ'&ม�ส(วนเกิ�"ยวข&องท5กิภูาคส(วนท�*งผ'&บัรั�หัารัสถีานศ2กิษา ครั' ศ2กิษาน�เทศกิ0 และบั5คลากิรัทางกิารัศ2กิษา ท�"จะต&องดำ�าเน�นกิารัข�บัเคล3"อนโดำยเฉพาะรัะดำ�บัโรังเรั�ยน ซื่2"งเป�นหัน(วยงานรัะดำ�บัปฏิ�บั�ต�กิารัท�"ส�าค�ญท�"ส5ดำ เพรัาะผลกิารัจ�ดำกิารัศ2กิษาข2*นอย'(กิ�บักิารัปฏิ�บั�ต�งานของโรังเรั�ยน ภูารักิ�จหัล�กิของโรังเรั�ยน ค3อ กิารัจ�ดำกิารัเรั�ยนกิารัสอนเพ3"อใหั&น�กิเรั�ยนบัรัรัล5จ5ดำม5(งหัมายท�"กิ�าหันดำไว&ในหัล�กิส'ตรั ค3อ ค5ณภูาพท�"พ2งปรัะสงค0ทางดำ&านผลส�มฤทธ�Dทางกิารัเรั�ยน กิารัท�"จะพ�ฒนาค5ณภูาพกิารัศ2กิษาเพ3"อม5(งส'(ค5ณภูาพ และมาตรัฐานกิารัศ2กิษาท�"พ2งปรัะสงค0ต&องอาศ�ยกิรัะบัวนส�าค�ญปรัะกิอบัดำ&วย กิรัะบัวนกิารับัรั�หัารั กิรัะบัวนกิารัเรั�ยนกิารัสอน และกิรัะบัวนกิารัน�เทศกิารัศ2กิษา ซื่2"งท�*งสามกิรัะบัวนกิารัม�ความส�าค�ญท�ดำเท�ยมกิ�น โดำยเฉพาะกิรัะบัวนกิารัน�เทศกิารัสอนเป�นส(วนหัน2"งท�"ส�าค�ญของกิรัะบัวนกิารับัรั�หัารักิารัศ2กิษา เพรัาะเป�นเครั3"องม3อในกิารัพ�ฒนาค5ณภูาพและปรัะส�ทธ�ภูาพดำ&านกิารัเรั�ยนกิารัสอน (ส�าน�กิงานเขตพ3*นท�"กิารัศ2กิษาปท5มธาน� เขต 1, 2549 : 1)

กิารัน�เทศกิารัศ2กิษา (Educational Supervision) เป�นกิรัะบัวนกิารัส�าค�ญท�"จะช(วยใหั&ครั'ผ'&สอนหัรั3อผ'&ม�ส(วนรั(วมในกิ�จกิรัรัมกิารัเรั�ยนรั' &ไดำ&ปรั�บัปรั5งกิารัจ�ดำกิารัเรั�ยนกิารัสอนใหั&ม�ค5ณภูาพ กิรัะบัวนกิารัน�เทศปรัะกิอบัดำ&วยข�*นตอนท�"ส�าค�ญ ค3อ กิารัเตรั�ยมกิารัน�เทศ กิารัวางแผนกิารัน�เทศ กิารัปฏิ�บั�ต�กิารัน�เทศ กิารัปรัะเม�นผลกิารัน�เทศ และกิารัปรั�บัปรั5งกิารัน�เทศ ผลท�"ไดำ&รั�บัจากิกิารัน�เทศจะปรัะสบัผล

6

ส�าเรั%จมากิหัรั3อน&อยเพ�ยงใดำ ข2*นอย'(กิ�บัองค0ปรัะกิอบัหัลายปรัะกิารัท�"เกิ�"ยวข&องกิ�นท�*งทางตรังและทางอ&อมกิ�บัผ'&น�เทศ ส�"งท�"ส�าค�ญท�"ส5ดำค3อ ต�วผ'&น�เทศจะต&องม�ความเช�"ยวชาญในเรั3"องท�"จะน�เทศอย(างดำ�เย�"ยม พรั&อมท�*งม�ความเช3"อม�"นว(าผ'&รั �บักิารัน�เทศท5กิคนเรั�ยนรั' &และพ�ฒนาไดำ& และในกิารัน�เทศจะต&องม�เทคน�คว�ธ� กิ�จกิรัรัมกิารัน�เทศหัลายรั'ปแบับัใหั&เหัมาะสมกิ�บัผ'&รั �บักิารัน�เทศหัรั3อครั'แต(ละคน เพรัาะผ'&รั �บักิารัน�เทศหัรั3อครั'ม�ความแตกิต(างรัะหัว(างบั5คคล (ส�าน�กิงานเขตพ3*นท�"กิารัศ2กิษาปท5มธาน� เขต 1, 2549 : 3)

แต(เดำ�มกิารัเรั�ยนรั' &ในวงกิารัศ2กิษาจะเป�นแบับัเช�งรั�บั (Passive

Learning Experience) ค3อ จะม�กิารัจ�ดำอบัรัมใหั&ความรั' &หัรั3อกิารัน�เทศโดำยตรัง แต(ปรัากิฏิว(า ไม(ว(าจะจ�ดำกิารัอบัรัมไดำ&ดำ�เพ�ยงใดำ ผ'&เข&ารั�บักิารัอบัรัมกิ%ไม(สามารัถีน�าความรั' &จากิกิารัอบัรัมไปใช&ไดำ&ท�*งหัมดำ เม3"อมาดำ'ส�งคมในโรังเรั�ยนจะเหั%นว(าเป�นส�งคมท�"ค(อนข&างโดำดำเดำ�"ยว ครั'แต(ละคนกิ%ม�หั&องเรั�ยนเป�นของตนเอง ไม(ค(อยม�ใครัเข&ามาย5(ง จ2งเป�นบัรัรัยากิาศเอ3*ออ�านวยใหั&ครั'รั�กิษาความเป�น Teacher –

Centered ไดำ&อย(างเหัน�ยวแน(น ฉะน�*นกิารัเรั�ยนรั' &ท�"ควรัจะเป�นจ2งน(าจะเป�นกิารัเรั�ยนรั' &เช�งรั5กิ (Active Learning Experience) ซื่2"งสอดำคล&องกิ�บัปรั�ชญา Constructionism ท�"ม5(งใหั&ผ'&เรั�ยนสรั&างความรั' &ดำ&วยตนเอง โดำยเช3"อว(า แต(ละคนม�ปรัะสบักิารัณ0เดำ�มท�"แตกิต(างกิ�น กิารัเรั�ยนรั' &จ2งเป�นกิารัเช3"อมโยงรัะหัว(างปรัะสบักิารัณ0เกิ(ากิ�บัข&อม'ลใหัม( โดำยม�กิารั Interact (ปะทะส�งสรัรัค0) ซื่2"งกิ�นและกิ�น และ Reflect (กิารัสะท&อนปรัะสบักิารัณ0) ซื่2"งกิ�นและกิ�นจนเกิ�ดำความรั' &ใหัม(ข2*น (ส�าน�กิงานคณะกิรัรัมกิารักิารัศ2กิษาข�*นพ3*นฐาน 2549, 447-448)

ตลอดำรัะยะเวลาท�"ผ(านมาในกิารัข�บัเคล3"อนปรั�ชญาของเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงส'(สถีานศ2กิษา ซื่2"งเรั�"มมาต�*งแต(ป, 2550 เป�นต&นมา โรังเรั�ยนซื่2"งเป�นหัน(วยงานรัะดำ�บัปฏิ�บั�ต�ย�งไม(ม�ความเข&าใจในกิารัดำ�าเน�นกิารัจ�ดำกิารัเรั�ยนกิารัสอนตามแนวทางเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงเท(าท�"ควรั ถี2งแม&จะม�กิารัปรัะช5มช�*แจงแนวปฏิ�บั�ต� กิารัใหั&ความรั' &ดำ&านปรั�ชญา

7

ของเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยง และกิารัน�เทศกิารัศ2กิษากิารัดำ�าเน�นงานของโรังเรั�ยนแล&วกิ%ตาม ผ'&ว�จ�ยในฐานะศ2กิษาน�เทศกิ0 ส�งกิ�ดำส�าน�กิงานเขตพ3*นท�"กิารัศ2กิษาปท5มธาน� เขต 1 ซื่2"งม�หัน&าท�"โดำยตรังในดำ&านกิารัน�เทศ ต�ดำตามและปรัะเม�นผลดำ&านกิารัจ�ดำกิารัเรั�ยนกิารัสอน จ2งม�ความสนใจท�"จะหัาแนวทางในกิารัน�เทศกิารัศ2กิษาเพ3"อเสรั�มสรั&างศ�กิยภูาพผ'&บัรั�หัารัและครั'ดำ&านกิารัจ�ดำกิารัเรั�ยนรั' &ตามแนวทางทางเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยง ท�*งน�*เน3"องจากิครั'เป�นบั5คลากิรัท�"ส�าค�ญในกิารัถี(ายทอดำความรั' &และปล'กิฝั:งหัล�กิค�ดำต(าง ๆ ใหั&แกิ(เดำ%กิ ฉะน�*นครั'ต&องม�ความเข&าใจอย(างถี'กิต&อง สามารัถีว�เครัาะหั0ความพอเพ�ยง/ไม(พอเพ�ยงของตนเองและครัอบัครั�วไดำ& และท�าต�วเป�นแบับัอย(างท�"ดำ�ในกิารัดำ�าเน�นช�ว�ตแบับัพอเพ�ยง (ส�าน�กิงานปล�ดำกิรัะทรัวงศ2กิษาธ�กิารั,

2550 : 3) และเหั%นว(ากิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารัเป�นแนวทางหัน2"งท�"จะพ�ฒนากิารัจ�ดำกิารัเรั�ยนรั' &ตามแนวทางเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงในโรังเรั�ยนใหั&ม�ปรัะส�ทธ�ภูาพ และบัรัรัล5ว�ตถี5ปรัะสงค0ของกิารัจ�ดำกิารัศ2กิษาไดำ& จ2งไดำ&เล3อกิรั'ปแบับักิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารั (Action Research : AR)

ซื่2"งเป�นกิารัว�จ�ยท�"เน&นกิารัพ�ฒนาหัรั3อแกิ&ป:ญหัาโดำยอาศ�ยกิารัท�างานรั(วมกิ�นของท�มผ'&รั (วมว�จ�ย ซื่2"งปรัะกิอบัดำ&วย ผ'&ว�จ�ย ผ'&บัรั�หัารัสถีานศ2กิษาและ คณะครั'ในโรังเรั�ยน โดำยผ'&ว�จ�ยเป�นฝัEายใหั&ค�าปรั2กิษา แนะน�า และดำ�าเน�นกิารัตามกิรัะบัวนกิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารั ส(วนผ'&บัรั�หัารัสถีานศ2กิษา และคณะครั'ในโรังเรั�ยนจะเป�นฝัEายปฏิ�บั�ต�งาน โดำยท5กิฝัEายจะม�กิารัวางแผนรั(วมกิ�น ลงม3อปฏิ�บั�ต�งานรั(วมกิ�น เกิ%บัข&อม'ลรั(วมกิ�น ส�งเกิตสถีานกิารัณ0รั(วมกิ�น และสะท&อนผลกิารัดำ�าเน�นงานรั(วมกิ�น โดำยผ'&ว�จ�ยไดำ&เล3อกิโรังเรั�ยนกิรัณ�ศ2กิษา จ�านวน 1 โรังเรั�ยน ซื่2"งเป�นโรังเรั�ยนในส�งกิ�ดำส�าน�กิงานเขตพ3*นท�"กิารัศ2กิษาปท5มธาน� เขต 1 ท�"สม�ครัใจเข&ารั(วมกิารัว�จ�ยในครั�*งน�* เพ3"อใหั&ผ'&บัรั�หัารัและครั'เกิ�ดำกิารัเรั�ยนรั' &และพ�ฒนาตนเองโดำยสามารัถีน�าหัล�กิปรั�ชญาของเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงไปปรัะย5กิต0ใช&ในกิารับัรั�หัารัและกิารัจ�ดำกิารัเรั�ยนรั' &ใหั&กิ�บัผ'&เรั�ยนไดำ&อย(างม�ปรัะส�ทธ�ภูาพ ส�าหัรั�บักิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารัครั�*งน�* ผ'&ว�จ�ยไดำ&ใช&

8

กิรัะบัวนกิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารัของ เคมม�สและแมคทาคกิาท (Kemmis and Mc.Taggart, 1982 อ&างใน ปรัะจ�ต เอรัาวรัรัณ0, 2545 : 15-16) ชาวออสเตรัเล�ย ซื่2"งข�*นตอนกิารัว�จ�ย ค3อ กิารัวางแผน (Plan) กิารัปฏิ�บั�ต� (Action) กิารัส�งเกิต (Observation) กิารัสะท&อนผล (Reflection)

2. วิ�ตถุ�ประสูงค&ข้องการวิ�จั�ย เพ3"อใหั&ผ'&บัรั�หัารัและครั'ม�ความรั' &ความเข&าใจและสามารัถีจ�ดำกิารัเรั�ยนรั' &ตามแนวทางของเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงไดำ&อย(างม�ปรัะส�ทธ�ภูาพ และสามารัถีปล'กิฝั:งใหั&น�กิเรั�ยนรั' &จ�กิกิารัใช&ช�ว�ตท�"พอเพ�ยง เหั%นค5ณค(าของทรั�พยากิรัต(าง ๆ ฝั@กิกิารัอย'(รั (วมกิ�บัผ'&อ3"นอย(างเอ3*อเฟื้B* อเผ3"อแพรั(และแบั(งป:น ม�จ�ตส�าน2กิรั�กิษ0ส�"งแวดำล&อมและเหั%นค5ณค(าของว�ฒนา ค(าน�ยม เอกิล�กิษณ0/ความเป�นไทย

3. ข้อบัเข้ตข้องการวิ�จั�ยในกิารัว�จ�ยครั�*งน�*ม�ขอบัเขตกิารัว�จ�ย ดำ�งน�* ค3อ3.1 ของเขตปรัะชากิรั ปรัะชากิรัท�"ใช&ในกิารัว�จ�ยครั�*งน�* ค3อ ผ'&บัรั�หัารัสถีานศ2กิษา

ครั' และน�กิเรั�ยนในโรังเรั�ยนกิรัณ�ศ2กิษา ซื่2"งเปFดำสอนในรัะดำ�บัช(วงช�*นท�" 1-2 (ช�*นปรัะถีมศ2กิษาป,ท�" 1-ช�*นปรัะถีมศ2กิษาป,ท�" 6) และเป�นโรังเรั�ยนท�"สม�ครัใจ (จ�ตอาสา) ในกิารัรั(วมกิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารัครั�*งน�* จ�านวน 1 โรังเรั�ยน

3.2 ขอบัเขตเน3*อหัา กิารัว�จ�ยครั�*งน�*ไดำ&ครัอบัคล5มเน3*อหัา ดำ�งน�* 3.2.1 เน3*อหัาเกิ�"ยวกิ�บักิารัจ�ดำกิารัเรั�ยนกิารัสอนตาม

แนวทางเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงใน 2 ส(วน ปรัะกิอบัดำ&วย (ส�าน�กิงานปล�ดำกิรัะทรัวงศ2กิษาธ�กิารั, 2550 : 3)

3.2.1.1 กิารับัรั�หัารัสถีานศ2กิษาในดำ&านต(าง ๆ 3.2.1.2 กิารัจ�ดำกิารัเรั�ยนรั' &ของผ'&เรั�ยน ซื่2"งปรัะกิอบัดำ&วย

9

- กิารัสอดำแทรักิสารัะเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงในหัล�กิส'ตรัและสารัะเรั�ยนรั' &ในหั&องเรั�ยน

- กิารัปรัะย5กิต0หัล�กิเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงในกิารัจ�ดำกิ�จกิรัรัมพ�ฒนาผ'&เรั�ยนนอกิหั&องเรั�ยน

โดำยขอบัเขตของเน3*อหัาดำ�งกิล(าวจะม�กิารัวางแผนรั(วมกิ�นรัะหัว(างผ'&ว�จ�ย ผ'&บัรั�หัารัสถีานศ2กิษา และคณะครั' ซื่2"งม�กิารัดำ�าเน�นงานตามข�*นตอนกิารัว�จ�ย ค3อ ข�*นกิารัวางแผนกิารัปฏิ�บั�ต�งาน ข�*นกิารัปฏิ�บั�ต�งานตามแผน ข�*นต�ดำตามปรัะเม�นผลรัะหัว(างกิารัปฏิ�บั�ต�งาน และข�*นปรัะเม�นผลกิารัปฏิ�บั�ต�งานเม3"อส�*นส5ดำกิรัะบัวนกิารั

3.2.2 กิารัพ�ฒนาศ�กิยภูาพผ'&บัรั�หัารัและครั'ดำ&านกิารัจ�ดำกิารัเรั�ยนรั' &ตามแนวทางเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยง ผ'&ว�จ�ยจะพ�ฒนาใน 2

ดำ&าน ไดำ&แกิ( ดำ&านความรั' &ความเข&าใจเกิ�"ยวกิ�บัหัล�กิปรั�ชญาของเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยง และดำ&านกิารัน�าหัล�กิปรั�ชญาของเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงไปปรัะย5กิต0ใช&ในกิารับัรั�หัารัจ�ดำกิารั และกิารัจ�ดำกิารัเรั�ยนกิารัสอน โดำยศ�กิยภูาพท�*ง 2 ดำ&านผ'&ว�จ�ยปรัะเม�นจากินว�ตกิรัรัมกิารัศ2กิษาซื่2"งเป�นผลงานท�"เกิ�ดำจากิกิารัเรั�ยนรั' &และกิารัลงม3อปฏิ�บั�ต�ของผ'&บัรั�หัารัสถีานศ2กิษา และคณะครั'ในโรังเรั�ยน

4. น�ยามศึ�พท&เฉพาะ กิารัว�จ�ยครั�*งน�*เพ3"อใหั&เข&าใจตรังกิ�นผ'&ว�จ�ยไดำ&ใหั&ค�าน�ยามศ�พท0เฉพาะ ดำ�งน�*

กระบัวินการวิ�จั�ย หัมายถี2ง กิรัะบัวนกิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารั ซื่2"งม�ข� *นตอนกิารัดำ�าเน�นงานปรัะกิอบัดำ&วย ข�*นกิารัวางแผนปฏิ�บั�ต�งาน ข�*นกิารัปฏิ�บั�ต�งานตามแผน ข�*นต�ดำตามปรัะเม�นผลรัะหัว(างกิารัปฏิ�บั�ต�งาน และข�*นปรัะเม�นผลกิารัปฏิ�บั�ต�งานเม3"อส�*นส5ดำกิรัะบัวนกิารั ซื่2"งท5กิข�*นตอนจะม�กิารัท�างานรั(วมกิ�นรัะหัว(างผ'&ว�จ�ย และผ'&รั (วมว�จ�ยซื่2"งปรัะกิอบัดำ&วย ผ'&บัรั�หัารัสถีานศ2กิษา คณะครั'และบั5คลากิรัทางกิารัศ2กิษาท5กิคน

เศึรษฐก�จัพอเพ-ยง หัมายถี2ง กิารัดำ�ารังช�ว�ตและกิารัปฏิ�บั�ต�งานโดำยย2ดำหัล�กิทางสายกิลาง ม�ความเป�นอย'(อย(างพอเพ�ยงตามฐานะและอ�ตภูาพของตนเอง โดำยไม(เบั�ยดำเบั�ยนผ'&อ3"น ม�กิารัแบั(งป:นช(วยเหัล3อ

10

ซื่2"งกิ�นและกิ�น ม�ความรั�กิความสาม�คค�กิ�นในส�งคม ใช&ความรั' &อย(างถี'กิหัล�กิว�ชากิารัดำ&วยความรัอบัคอบัและความรัะม�ดำรัะว�ง ม�กิารัวางแผนและกิารัดำ�าเน�นงานเป�นข�*นตอนอย(างรัอบัคอบัและรัะม�ดำรัะว�ง ควบัค'(ไปกิ�บักิารัม�ค5ณธรัรัม

การจั�ด้การเร-ยนร��ตามแนวิทางข้องเศึรษฐก�จัพอเพ-ยง หัมายถี2ง กิารัน�าหัล�กิปรั�ชญาของเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยง มาจ�ดำกิารัศ2กิษาใน 2 ส(วน ค3อ กิารับัรั�หัารัสถีานศ2กิษาในดำ&านต(าง ๆ และกิารัจ�ดำกิารัเรั�ยนรั' &ของผ'&เรั�ยน ซื่2"งปรัะกิอบัดำ&วย กิารัสอดำแทรักิสารัะเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงในหัล�กิส'ตรัและสารัะเรั�ยนรั' &ในหั&องเรั�ยน และกิารัปรัะย5กิต0หัล�กิเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงในกิารัจ�ดำกิ�จกิรัรัมพ�ฒนาผ'&เรั�ยนนอกิหั&องเรั�ยน โดำยม�เปCาหัมายกิารัปล'กิฝั:งและสรั&างค(าน�ยมกิารัใช&ช�ว�ตท�"พอเพ�ยง เหั%นค5ณค(าของทรั�พยากิรัต(าง ๆ ฝั@กิกิารัอย'(รั (วมกิ�บัผ'&อ3"นอย(างเอ3*อเฟื้B* อเผ3"อแผ( และแบั(งป:น ม�จ�ตส�าน2กิรั�กิษ0ส�"งแวดำล&อมและเหั%นค5ณค(าของว�ฒนธรัรัม ค(าน�ยม เอกิล�กิษณ0ความเป�นไทย

ค7าน�ยมตามหลั�กปร�ชญาข้องเศึรษฐก�จัพอเพ-ยง หัมายถี2ง ความเช3"อในกิารัดำ�ารังช�ว�ตท�"ย2ดำม�"นกิ�บักิารัพยายามพ2"งตนเองอย(างม�อ�สรัภูาพ ม�กิารัวางแผนอย(างเป�นรัะบับั เป�นข�*นตอนต�*งแต(กิารัพ�ฒนาในรัะดำ�บัเพ3"อกิารัอย'(รัอดำไปจนถี2งรัะดำ�บัพ�ฒนาค5ณภูาพช�ว�ต ม�กิารัใช&กิารัค�านวณตามหัล�กิว�ชาและม�กิารัเน&นถี2งความสาม�คค� กิารัรั(วมม3อรั(วมใจช(วยเหัล3อกิ�น รัวมท�*งกิารัม�ส(วนรั(วมของช5มชน และส�งคม

นวิ�ตกรรมการศึ�กษา หัมายถี2ง กิารัน�าแนวค�ดำ ว�ธ�กิารั เทคน�คใหัม( ๆ มาช(วยในกิารัจ�ดำกิารัศ2กิษาและกิารัเรั�ยนกิารัสอนใหั&ม�ปรัะส�ทธ�ภูาพดำ�ย�"งข2*น ผ'&เรั�ยนสามารัถีเกิ�ดำกิารัเรั�ยนรั' &ไดำ&อย(างรัวดำเรั%ว ม�ปรัะส�ทธ�ภูาพส'งข2*นจากิเดำ�ม เกิ�ดำแรังจ'งใจในกิารัเรั�ยนดำ&วยนว�ตกิรัรัมเหัล(าน�*น ท�*งย�งปรัะหัย�ดำเวลาในกิารัเรั�ยนไดำ&อ�กิดำ&วย ส�าหัรั�บักิารัว�จ�ยในครั�*งน�* ผ'&ว�จ�ยไดำ&ใหั&ความหัมายถี2ง นว�ตกิรัรัมกิารัศ2กิษาซื่2"งเป�นผลงานท�"เกิ�ดำจากิกิารัเรั�ยนรั' &และกิารัลงม3อปฏิ�บั�ต�ของผ'&บัรั�หัารัสถีานศ2กิษา ครั' และน�กิเรั�ยนในโรังเรั�ยน

11

โรงเร-ยน หัมายถี2ง โรังเรั�ยนกิรัณ�ศ2กิษาท�"ไดำ&สม�ครัใจ (จ�ตอาสา) เข&ารั(วมกิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารัเพ3"อเสรั�มสรั&างศ�กิยภูาพผ'&บัรั�หัารัและครั'ดำ&านกิารัจ�ดำกิารัเรั�ยนรั' &ตามแนวทางเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยง โดำยม�ผ'&ม�ส(วนเกิ�"ยวข&องไดำ&แกิ( ผ'&บัรั�หัารั คณะครั' และน�กิเรั�ยนในโรังเรั�ยน

ศึ�กยภัาพ หัมายถี2ง ความสามารัถีในกิารัเรั�ยนรั' &ท�"เกิ�ดำจากิกิารัลงม3อปฏิ�บั�ต�เรั3"อง กิารัจ�ดำกิารัเรั�ยนรั' &ตามแนวทางของเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยง โดำยพ�จารัณาจากิกิารัเปล�"ยนแปลงดำ&านความรั' &ความเข&าใจและดำ&านท�กิษะกิารัปฏิ�บั�ต�กิารัในกิารัน�าไปปรัะย5กิต0ใช&ในดำ&านกิารับัรั�หัารัและกิารัจ�ดำกิารัเรั�ยนรั' &ใหั&กิ�บัน�กิเรั�ยน

5. ประโยชน&ข้องการวิ�จั�ยกิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารัเพ3"อเสรั�มสรั&างศ�กิยภูาพผ'&บัรั�หัารัและครั'

ดำ&านกิารัจ�ดำกิารัเรั�ยนรั' &ตามแนวทางของเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยง เกิ�ดำปรัะโยชน0 ดำ�งน�*

5.1 ไดำ&แนวค�ดำในกิารัน�ากิรัะบัวนกิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารัไปใช&ในกิารัพ�ฒนากิารัจ�ดำกิารัเรั�ยนกิารัสอนตามแนวทางเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยง และสามารัถีปรัะย5กิต0ใช&แนวค�ดำดำ�งกิล(าวเพ3"อพ�ฒนาในดำ&านอ3"น ๆ

5.2 ผ'&บัรั�หัารัสถีานศ2กิษาและคณะครั' ม�ความรั' &ความเข&าใจเกิ�"ยวกิ�บัหัล�กิปรั�ชญาของเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยง และเป�นกิารัพ�ฒนาศ�กิยภูาพของตนเองเพ3"อน�าไปส'(กิารัพ�ฒนางานดำ&านกิารัเรั�ยนกิารัสอนตามแนวทางของเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยง และกิารัดำ�าเน�นช�ว�ตตามแนวค�ดำเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยง

5.3 หัน(วยงานทางกิารัศ2กิษาและสถีานศ2กิษาอ3"น ม�แนวทางในกิารัพ�ฒนากิารัจ�ดำกิารัเรั�ยนรั' &ตามแนวค�ดำเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยง

5.4 ผ'&ม�ส(วนเกิ�"ยวข&องท5กิฝัEายไดำ&ตรัะหัน�กิถี2งความส�าค�ญของกิารัม�ส(วนรั(วมในกิารัดำ�าเน�นงานในดำ&านต(าง ๆ

5.5 ผ'&ม�ส(วนเกิ�"ยวข&องท5กิฝัEายในโรังเรั�ยนไดำ&ตรัะหัน�กิและเรั�ยนรั' &ในกิารัท�างานรั(วมกิ�นเพ3"อใหั&งานบัรัรัล5ตามเปCาหัมายท�"กิ�าหันดำไว&

12

บัทท-( 2เอกสูารแลัะงานวิ�จั�ยท-(เก-(ยวิข้�อง

กิารัศ2กิษาเรั3"อง กิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารัเพ3"อเสรั�มสรั&างศ�กิยภูาพผ'&บัรั�หัารัและครั'ดำ&านกิารัจ�ดำกิารัเรั�ยนรั' &ตามแนวทางของเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยง ผ'&ว�จ�ยไดำ&ศ2กิษาเอกิสารัและงานว�จ�ยท�"เกิ�"ยวข&อง ดำ�งน�*

13

1.แนวิค�ด้เศึรษฐก�จัพอเพ-ยง1.1 ควิามเป0นมาข้องเศึรษฐก�จัพอเพ-ยงเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยง เป�นปรั�ชญาชาท�"พรัะบัาทสมเดำ%จพรัะเจ&าอย'(หั�วทรังม�พรัะรัาชดำ�ารั�ส

ช�*แนะแนวทางกิารัดำ�าเน�นช�ว�ตแกิ(พสกิน�กิรัชาวไทยมาโดำยตลอดำนานกิว(า 30 ป, ต�*งแต(กิ(อนเกิ�ดำว�กิฤต�กิารัณ0ทางเศรัษฐกิ�จ และเม3"อภูายหัล�งไดำ&ทรังเน&นย�*าแนวทางกิารัแกิ&ไขเพ3"อใหั&รัอดำพ&น และสามารัถีดำ�ารังอย'(ไดำ&อย(างม�"นคงและย�"งย3นภูายใต&กิรัะแสโลกิาภู�ว�ฒน0และความเปล�"ยนแปลงต(าง ๆ (ส�าน�กิงานคณะกิรัรัมกิารัพ�ฒนากิารัเศรัษฐกิ�จและส�งคมแหั(งชาต�, 2550 : 3)

กิารัพ�ฒนาตามหัล�กิเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยง ค3อ กิารัพ�ฒนาท�"ต� *งอย'(บันพ3*นฐานของทางสายกิลางและความไม(ปรัะมาท โดำยค�าน2งถี2งความพอปรัะมาณ ความม�เหัต5ผล กิารัสรั&างภู'ม�ค5&มกิ�นท�"ดำ�ในต�ว ตลอดำจนใช&ความรั' &ความรัอบัคอบั ค5ณธรัรัม ปรัะกิอบักิารัวางแผน กิารัต�ดำส�นใจและกิารักิรัะท�าปรั�ชญาเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยง ม�หัล�กิพ�จารัณาอย'( 5 ส(วน ดำ�งน�*

1. กรอบัลั�กษณะ เป�นปรั�ชญาท�"ช�*แนะแนวกิารัดำ�ารังอย'(และปฏิ�บั�ต�ตนในทางท�"ควรัจะเป�น โดำยม�พ3*นฐานมาจากิว�ถี�ช�ว�ตดำ�*งเดำ�มของส�งคมไทย สามารัถีน�ามาปรัะย5กิต0ใช&ไดำ&ตลอดำเวลา และกิารัมองโลกิเช�งรัะบับักิารัท�"ม�กิารัเปล�"ยนแปลงอย'(ตลอดำเวลา ม5(งเน&นกิารัรัอดำพ&นจากิภู�ย และว�กิฤต เพ3"อความม�"นคงและความย�"งย3นของกิารัพ�ฒนา

2. ค�ณลั�กษณะ เศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงสามารัถีน�ามาปรัะย5กิต0ใช&กิ�บักิารัปฏิ�บั�ต�ตนไดำ&ในท5กิรัะดำ�บั โดำยเน&นกิารัปฏิ�บั�ต�ตนทางสายกิลาง และกิารัพ�ฒนาอย(างเป�นข�*นตอน

3. ค/าน�ยาม ความพอเพ�ยงจะต&องปรัะกิอบัดำ&วย 3

ค5ณล�กิษณะพรั&อม ๆ กิ�น ดำ�งน�*

14

3.1 ควิามพอประมาณ หัมายถี2ง ความพอดำ�ท�"ไม(น&อยเกิ�นไปและไม(มากิเกิ�นไปโดำยไม(เบั�ยดำเบั�ยนตนเองและผ'&อ3"น เช(น กิารัผล�ตและกิารับัรั�โภูคท�"อย'(ในรัะดำ�บัพอปรัะมาณ

3.2 ควิามม-เหต�ผู้ลั หัมายถี2ง กิารัต�ดำส�นใจเกิ�"ยวกิ�บัรัะดำ�บัของความเพ�ยงพอน�*น จะต&องเป�นไปอย(างม�เหัต5ผล โดำยพ�จารัณาจากิเหัต5ป:จจ�ยท�"เกิ�"ยวข&อง ตลอดำจนค�าน2งถี2งผลท�"คาดำว(าจะเกิ�ดำข2*นจากิกิารักิรัะท�าน�*น ๆ อย(างรัอบัคอบั

3.3 การม-ภั�ม�ค��มก�นท-(ด้-ในต�วิ หัมายถี2ง กิารัเตรั�ยมต�วใหั&พรั&อมรั�บัผลบักิรัะทบัและกิารัเปล�"ยนแปลงดำ&านต(าง ๆ ท�"จะเกิ�ดำข2*น โดำยค�าน2งถี2งความเป�นไปไดำ&ของสถีานกิารัณ0ต(าง ๆ ท�"คาดำว(าจะเกิ�ดำข2*นในอนาคตท�*งใกิล&และไกิล

4. เง'(อนไข้ กิารัต�ดำส�นใจและกิารัดำ�าเน�นกิ�จกิรัรัมต(าง ๆ ใหั&อย'(ในรัะดำ�บัพอเพ�ยงน�*น ต&องอาศ�ยท�*งความรั' & และค5ณธรัรัมเป�นพ3*นฐาน ดำ�งน�*

4.1 เง3"อนไขความรั' & ปรัะกิอบัดำ&วย ความรัอบัรั' &เกิ�"ยวกิ�บัว�ชากิารัต(าง ๆ ท�"เกิ�"ยวข&องอย(างรัอบัดำ&าน ความรัอบัคอบัท�"จะน�าความรั' &เหัล(าน�*นมาพ�จารัณาใหั&เช3"อมโยงกิ�น เพ3"อปรัะกิอบักิารัวางแผนและความรัะม�ดำรัะว�งในข�*นปฏิ�บั�ต�

4.2 เง3"อนไขค5ณธรัรัม ท�"จะต&องเสรั�มสรั&าง ปรัะกิอบัดำ&วย ม�ความตรัะหัน�กิในค5ณธรัรัมม�ความซื่3"อส�ตย0ส5จรั�ต และม�ความอดำทน ม�ความเพ�ยรั ใช&สต�ป:ญญาในกิารัดำ�าเน�นช�ว�ต ไม(โลภู และไม(ตรัะหัน�"

5. แนวทางกิารัปฏิ�บั�ต�/ผลท�"คาดำว(าจะไดำ&รั�บั จากิกิารัน�าปรั�ชญาเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงมาปรัะย5กิต0ใช& ค3อ กิารัพ�ฒนาท�"สมดำ5ลและย�"งย3น พรั&อมรั�บัต(อกิารัเปล�"ยนแปลงในท5กิดำ&าน ท�*งดำ&านเศรัษฐกิ�จ ส�งคม ส�"งแวดำล&อม ความรั' &และเทคโนโลย� (ส�าน�กิงานคณะกิรัรัมกิารัพ�ฒนากิารัเศรัษฐกิ�จและส�งคมแหั(งชาต�, 2550 : 11-15)

1.2 ควิามหมายข้องเศึรษฐก�จัพอเพ-ยง

15

ส�าน�กิงานคณะกิรัรัมกิารัพ�ฒนากิารัเศรัษฐกิ�จและส�งคมแหั(งชาต� (สศช.). (2550 : 146-147) ไดำ&ใหั&ค�าจ�ากิ�ดำความ เศรัษฐกิ�จพอเพ�ยง ซื่2"งผ'&ทรังค5ณว5ฒ�คณะหัน2"งท�"ต�ดำตามพรัะรัาช“ ”

ดำ�ารั�สและพรัะรัาชกิรัะแสอย(างใกิล&ช�ดำ และน�ามาเรั�ยบัเรั�ยงกิ(อนน�าข2*นกิรัาบับั�งคมท'ลเกิล&าฯ ถีวายขอพรัะรัาชทานพรัะบัรัมรัาชาน5ญาตน�าออกิเผยแพรั(ม�ใจความว(า ปรั�ชญาเศรัษฐกิ�จแบับัพอเพ�ยง ช�*ถี2งแนวกิารัดำ�ารังอย'(และปฏิ�บั�ต�ตนของปรัะชาชนในท5กิรัะดำ�บัต�*งแต(รัะดำ�บัครัอบัครั�ว รัะดำ�บัช5มชนจนถี2งรัะดำ�บัรั�ฐ ท�*งในกิารับัรั�หัารัและพ�ฒนาปรัะเทศใหั&ดำ�าเน�นไปในทางสายกิลาง โดำยเฉพาะกิารัพ�ฒนาเศรัษฐกิ�จกิ&าวท�นต(อโลกิย5คโลกิาภู�ว�ฒน0 ความพอเพ�ยง หัมายถี2ง ความพอปรัะมาณ ความม�เหัต5ผล รัวมถี2งความจ�าเป�นท�"จะต&องม�รัะบับัภู'ม�ค5&มกิ�นในต�วท�"ดำ�พอสมควรัต(อกิารัม�ผลกิรัะทบัใดำ ๆ อ�นเกิ�ดำจากิกิารัเปล�"ยนแปลงท�*งภูายนอกิและภูายใน ท�*งน�*ต&องอาศ�ยความรั' & ความรัอบัคอบั และความรัะม�ดำรัะว�งอย(างย�"งในกิารัน�าว�ชากิารัต(าง ๆ มาใช&ในกิารัวางแผนและกิารัดำ�าเน�นกิารัท5กิข�*นตอน และขณะเดำ�ยวกิ�นจะต&องเสรั�มสรั&างพ3*นฐานจ�ตใจของคนในชาต�โดำยเฉพาะเจ&าหัน&าท�"ของรั�ฐ น�กิทฤษฎี� และน�กิธ5รักิ�จในท5กิรัะดำ�บัใหั&ม�ส�าน2กิในค5ณธรัรัม ความซื่3"อส�ตย0ส5จรั�ต และใหั&ม�ความรัอบัรั' &ท�"เหัมาะสม ดำ�าเน�นช�ว�ตดำ&วยความอดำทน ความเพ�ยรั ม�สต�ป:ญญา และความรัอบัคอบั เพ3"อใหั&สมดำ5ลและพรั&อมต(อกิารัรัองรั�บักิารัเปล�"ยนแปลงอย(างรัวดำเรั%วและกิว&างขวาง ท�*งดำ&านว�ตถี5 ส�งคม ส�"งแวดำล&อม และว�ฒนธรัรัมจากิโลกิภูายนอกิไดำ&เป�นอย(างดำ�

คณะอน5กิรัรัมกิารัข�บัเคล3"อนเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยง (2549

: 8) ไดำ&กิล(าวถี2งเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงว(า เป�นปรั�ชญาท�"เป�นท�*งแนวค�ดำ หัล�กิกิารัและแนวทางปฏิ�บั�ต�ตนของแต(ละบั5คคล และองค0กิรั โดำยค�าน2งถี2งความพอปรัะมาณ กิ�บัศ�กิยภูาพของตนเองและสภูาวะแวดำล&อม ความม�เหัต5ผลและกิารัม�ภู'ม�ค5&มกิ�นท�"ดำ�ในต�วเอง โดำยใช&ความรั' &อย(างถี'กิหัล�กิว�ชากิารัดำ&วยความรัอบัคอบัและรัะม�ดำรัะว�ง ควบัค'(ไปกิ�บั

16

กิารัม�ค5ณธรัรัม ไม(เบั�ยดำเบั�ยนกิ�น แบั(งป:น ช(วยเหัล3อซื่2"งกิ�นและกิ�น และรั(วมม3อปรัองดำองกิ�นในส�งคม ซื่2"งจะช(วยเสรั�มสรั&างสายใยเช3"อมโยงคนในภูาคส(วนต(าง ๆ ของส�งคมเข&าดำ&วยกิ�น สรั&างสรัรัค0พล�งในทางบัวกิ น�าไปส'(ความสาม�คค� กิารัพ�ฒนาท�"สมดำ5ลและย�"งย3นพรั&อมรั�บัต(อกิารัเปล�"ยนแปลงภูายใต&กิรัะแสโลกิาภู�ว�ตน0ไดำ&

ส5เมธ ต�นต�เวชกิ5ล (2542 : 53) เลขาธ�กิารัม'ลน�ธ�ช�ยพ�ฒนา ไดำ&สรั5ปความหัมายของเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยง หัรั3อรัะบับัเศรัษฐกิ�จท�"พ2"งตนเองไดำ&ว(า หัมายถี2ง ความสามารัถีของช5มชนเม3อง รั�ฐ ปรัะเทศ หัรั3อภู'ม�ภูาคหัน2"ง ๆ ในกิารัผล�ตส�นค&าและบัรั�กิารัท5กิชน�ดำเพ3"อเล�*ยงส�งคมน�*น ๆ ไดำ&โดำยพยายามหัล�กิเล�"ยงท�"จะต&องพ2"งพาป:จจ�ยต(าง ๆ ท�"เรัาม�ไดำ&เป�นเจ&าของ และเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงในรัะดำ�บับั5คคลน�*น ค3อ ความสามารัถีในกิารัดำ�ารังช�ว�ตไดำ&โดำยไม(เดำ3อดำรั&อน กิ�าหันดำความเป�นอย'(อย(างปรัะมาณตนตามฐานะ ตามอ�ตภูาพ และท�"ส�าค�ญไม(หัลงใหัลไปตามกิรัะแสของว�ตถี5น�ยม ม�อ�สรัภูาพ เสรั�ภูาพ ไม(พ�นธนากิารัอย'(กิ�บัส�"งใดำ

ส5รัย5ทธ0 จ5ลานนท0 (2549 : ปาฐกิถีาพ�เศษ) ไดำ&กิล(าวถี2งเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงไว&ว(า เป�นแนวทางท�"พรัะบัาทสมเดำ%จพรัะเจ&าอย'(หั�วไดำ&ทรังช�*ใหั&ปรัะชาชนไดำ&เหั%นถี2งแนวทางกิารัปฏิ�บั�ต�ตนท�"ควรัจะเป�น เพ3"อใหั&สามารัถีดำ�ารังช�พไดำ&โดำยท�"ไม(เดำ3อดำรั&อน ซื่2"งท�"จรั�งแล&วกิ%เป�นแนวทางท�"ม�พ3*นฐานมาจากิว�ถี�ช�ว�ตดำ�*งเดำ�มของคนไทย และสามารัถีน�าไปใช&ไดำ&ในท5กิรัะดำ�บั ในรัะดำ�บับั5คคล ครัอบัครั�ว ช5มชน จนถี2งรัะดำ�บัปรัะเทศ

เกิษม ว�ฒนช�ย (2550 : 18) ไดำ&กิล(าวถี2งเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงไว&ว(า หัล�กิของปรั�ชญาเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงเป�นหัล�กิกิารัพ�ฒนาอย(างย�"งย3นส�าหัรั�บัท5กิปรัะเทศในโลกิ โดำยเฉพาะกิารัสรั&างความเข&มแข%งเพ3"อรัองรั�บัผลกิรัะทบัจากิกิารัเปล�"ยนแปลงอ�นเน3"องมาจากิกิรัะแสโลกิาภู�ว�ฒน0 ว�ทยา อธ�ปอน�นต0 (2542 : ไม(รัะบั5หัน&า) ไดำ&สรั5ปความหัมายไว&ว(า ตามกิรัะแสพรัะรัาชดำ�ารั�ของพรัะบัาทสมเดำ%จพรัะเจ&าอย'(หั�ว เศรัษฐกิ�จพอเพ�ยง หัมายถี2ง เปCาหัมาย

17

หัรั3อปรั�ชญากิารัดำ�าเน�นช�ว�ตหัรั3อว�ถี�ช�ว�ตของคนไทยใหั&อย'(อย(างพอปรัะมาณตน ทางสายกิลาง ม�ความพอเพ�ยงและพอดำ�โดำยไม(ท�าใหั&ผ'&อ3"นเดำ3อดำรั&อน ส�"งส�าค�ญต&องรั' &จ�กิพ2"งพาตนเองและทรั�พยากิรัท�"เรัาม�อย'(มาใช&ใหั&เกิ�ดำปรัะโยชน0 กิ(อนจะไปพ2"งพาคนอ3"นหัรั3อป:จจ�ยภูายนอกิ หัรั3อหัมายถี2ง กิารัท�"อ5 &มช'ตนเองไดำ&ใหั&ม�ความพอเพ�ยงกิ�บัต�วเอง ครัอบัครั�ว และช5มชน

กิรัมว�ชากิารั (2542 : ค�าน�า) สรั5ปว(า เศรัษฐกิ�จพอ“

เพ�ยง และ ทฤษฎี�ใหัม( ตามแนวพรัะรัาชดำ�ารั�เป�นหัล�กิกิารัและ” “ ”

แนวทางส�าค�ญในกิารับัรั�หัารัจ�ดำกิารัท�"ดำ�นและน�*าเพ3"อกิารัเกิษตรัในท�"ดำ�นขนาดำเล%กิใหั&เกิ�ดำปรัะโยชน0ส'งส5ดำ รัวมท�*งแนวค�ดำกิารัพ�ฒนาเพ3"อพ2"งตนเองของเกิษตรักิรัอ�นเน3"องมาจากิพรัะรัาชดำ�ารั� โดำยเน&นกิารัช(วยเหัล3อและพ�ฒนาใหั&เกิ�ดำกิารัพ2"งตนเอง อาจกิล(าวโดำยสรั5ปไดำ&ว(า องค0พรัะปรัะม5ขของไทย ไดำ&พรัะรัาชทานหัล�กิกิารัดำ�ารังช�ว�ตของปรัะชาชนคนไทยท5กิรัะดำ�บั ท5กิสาขาอาช�พ ตลอดำจนถี2งแนวทางกิารัพ�ฒนาและบัรั�หัารัปรัะเทศ ใหั&เป�นไปในทางสายกิลาง ม�ความพอปรัะมาณ ม�เหัต5ผล รั' &จ�กิพ2"งตนเอง และทรั�พยากิรัท�"เรัาม�อย'( น�ามาใช&ปรัะโยชน0ดำ&วยความรัอบัรั' & รัอบัคอบั เพ3"อสรั&างภู'ม�ค5&มกิ�นในต�วใหั&เกิ�ดำสมดำ5ลและพรั&อมต(อกิารัรัองรั�บักิารัเปล�"ยนแปลงของโลกิ ซื่2"งหัล�กิกิารัน�*ม�ความส�าค�ญในกิารัน�าไปบัรั�หัารัจ�ดำกิารัท�"ดำ�นและน�*าเพ3"อกิารัเกิษตรัในท�"ดำ�นท�"ม�จ�ากิ�ดำเพ3"อใหั&เกิ�ดำปรัะโยชน0ส'งส5ดำ สรั&างความม�"นคงดำ&านกิารัดำ�ารังช�ว�ตใหั&แกิ(เกิษตรักิรัและส�งคมโดำยรัวมของไทย

อ�าพล เสนาณรังค0 (2541 : 2) ไดำ&กิล(าวว(า เศรัษฐกิ�จพอเพ�ยง หัมายถี2ง ความสามารัถีของช5มชนเม3อง รั�ฐ ปรัะเทศ หัรั3อภู'ม�ภูาคหัน2"ง ๆ ในกิารัผล�ตส�นค&าและบัรั�กิารัท5กิชน�ดำเพ3"อเล�*ยงส�งคมน�*น ๆ ไดำ&โดำยไม(ต&องพ2"งพาป:จจ�ยต(าง ๆ ท�"เรัาไม(ไดำ&เป�นเจ&าของ

กิรัมส(งเสรั�มกิารัเกิษตรั (2543 : 4) ไดำ&ขยายความเกิ�"ยวกิ�บัเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงไว&ว(า เป�นกิารัดำ�ารังช�ว�ตหัรั3อว�ถี�ช�ว�ตของคนไทยใหั&อย'(อย(างพอปรัะมาณตน เดำ�นทางสายกิลาง ม�ความพอดำ�

18

และพอเพ�ยงกิ�บัตนเอง ครัอบัครั�ว และช5มชน โดำยไม(ต&องพ2"งพาป:จจ�ยภูายนอกิต(าง ๆ ท�"เรัาไม(ไดำ&เป�นเจ&าของ ส�"งส�าค�ญต&องรั' &จ�กิกิารัพ2"งพาตนเอง โดำยไม(ท�าใหั&ผ'&อ3"นเดำ3อดำรั&อน และรั' &จ�กิกิารัน�าทรั�พยากิรัท�"เรัาม�อย'(มาใช&ใหั&เกิ�ดำปรัะโยชน0ในกิารัดำ�าเน�นช�ว�ตปรัะจ�าว�น เช(น รั' &จ�กิกิารัน�าป:จจ�ยพ3*นฐานมาใช&ในกิารัดำ�าเน�นช�ว�ตอย(างม�ความส5ขความสบัาย และพอเพ�ยงกิ�บัตนเอง

ไดำ&ม�น�กิว�ชากิารัไดำ&แสดำงท�ศนและความค�ดำเหั%นในเรั3"องเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงในแง(ม5(มต(าง ๆ โดำยม�รัายละเอ�ยดำดำ�งน�* (ส�าน�กิผ'&ตรัวจรัาชกิารั กิรัะทรัวงศ2กิษาธ�กิารั ปรัะจ�าเขตตรัวจรัาชกิารัท�" 4,

2550 : 3-6 ซื่2"งอ&างใน อภู�ช�ย พ�นธเสน และคณะ. 2549 : 60-68)

ปรั�ชญาแนวค�ดำเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยง ตามความหัมายของ ศ.นพ.ปรัะเวศ วะส� เป�นส(วนหัน2"งของธรัรัมรั�ฐแหั(งชาต� หัรั3อเป�นส(วนหัน2"งในรัะเบั�ยบัวารัะรั�บัดำ(วนของชาต� อ�นปรัะกิอบัดำ&วย 1) สรั&างค5ณค(าและจ�ตส�าน2กิใหัม( 2) สรั&างเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยง 3) ปฏิ�รั'ปรัะบับัเศรัษฐกิ�จมหัภูาคและกิารัเง�น 4) ปฏิ�รั'ปรัะบับัรั�ฐท�*งกิารัเม3องและรัะบับัรัาชกิารั 5) ปฏิ�รั'ปกิารัศ2กิษา 6) ปฏิ�รั'ปส3"อ 7) ปฏิ�รั'ปกิฎีหัมาย ท�"เม3"อเช3"อมโยงกิ�นแล&วจะท�าใหั&ปรัะเทศไทยม�ฐานท�"เข&มแข%งและเต�บัโตต(อไดำ&อย(างสมดำ5ล

เศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงม�ล�กิษณะเป�นเศรัษฐกิ�จสายกิลางหัรั3อเศรัษฐกิ�จแบับัม�ชฌิ�มาปฏิ�ปทาท�"เช3"อมโยง/ส�มพ�นธ0กิ�บัความเป�นครัอบัครั�ว ช5มชน ว�ฒนธรัรัมและส�"งแวดำล&อม เป�นเศรัษฐกิ�จท �(บั'รัณากิารัเช3"อมโยงช�ว�ต จ�ตใจ ส�งคม ส�"งแวดำล&อม และความเป�นปรัะชาส�งคม ดำ�งน�*น อาจเรั�ยกิช3"อปรั�ชญาแนวค�ดำเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงไดำ&ในช3"ออ3"น ๆ เช(น เศรัษฐกิ�จพ3*นฐาน เศรัษฐกิ�จดำ5ลภูาพ เศรัษฐกิ�จบั'รัณากิารั

หัรั3อเศรัษฐกิ�จศ�ลธรัรัม เศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงจ2งม�ความหัมายถี2งความพอเพ�ยงอย(างน&อย 7 ปรัะกิารั ค3อ

1. พอเพ�ยงส�าหัรั�บัท5กิคน ท5กิครัอบัครั�ว ไม(ใช(เศรัษฐกิ�จแบับัทอดำท�*งกิ�น

19

2. จ�ตใจพอเพ�ยง รั�กิเอ3*ออาทรัผ'&อ3"น3. ส�"งแวดำล&อมพอเพ�ยง อน5รั�กิษ0และเพ�"มพ'นส�"งแวดำล&อม

ท�"จะเป�นพ3*นฐานในกิารัปรัะกิอบัอาช�พ4. ช5มชนเข&มแข%งพอเพ�ยง รัวมต�วกิ�นแกิ&ไขป:ญหัาต(าง ๆ

เช(น ป:ญหัาส�งคม ป:ญหัาความยากิจนหัรั3อป:ญหัาส�"งแวดำล&อม5. ป:ญญาพอเพ�ยง เรั�ยนรั' &รั (วมกิ�น เท(าท�นกิ�บักิารั

เปล�"ยนแปลงของโลกิ6. ต�*งอย'(บันพ3*นฐานว�ฒนธรัรัมพอเพ�ยง เพรัาะเศรัษฐกิ�จ

ท�"ส�มพ�นธ0และเต�บัโตจากิฐานทางว�ฒนธรัรัม อ�นหัมายถี2ง ว�ถี�ช�ว�ตของกิล5(มชนท�"ส�มพ�นธ0อย'(กิ�บัส�"งแวดำล&อมจ2งจะเป�นเศรัษฐกิ�จม�"นคง

7. ม�ความม�"นคงพอเพ�ยง ไม(ผ�นผวนอย(างรัวดำเรั%วจนกิรัะท�*งมน5ษย0ไม(สามารัถีรั�บัไดำ&

ศ.ดำรั.อภู�ช�ย พ�นธเสน ไดำ&ส�งเครัาะหั0ความค�ดำเหั%นของน�กิเศรัษฐศาสตรั0ท�"ม�ต(อแนวค�ดำเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยง โดำยค�าน2งถี2งบัรั�บัททางเศรัษฐกิ�จ กิารัเม3องและส�งคม ณ หั&วงเวลาต(าง ๆ โดำยอธ�บัายว(า น�กิเศรัษฐศาสตรั0ใหั&ความหัมายแนวค�ดำเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงแตกิต(างกิ�นออกิเป�น 4 ความหัมาย ปรัะกิอบัดำ&วย

กิล5(มท�"หัน2"ง อธ�บัายว(า ปรั�ชญาแนวค�ดำเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยง เป�นแนวค�ดำท�"อย'(เหัน3อแนวค�ดำเศรัษฐศาสตรั0 เป�นภู'ม�ป:ญญาไทย เป�นท5นทางส�งคมของปรัะเทศ เน3"องจากิปรั�ชญาเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงม�พ3*นฐานมาจากิว�ฒนธรัรัมช5มชน และเป�นพ3*นฐานรัะบับัเศรัษฐกิ�จของส�งคมไทย ซื่2"งเป�นว�ฒนธรัรัมของคนส(วนใหัญ(ของปรัะเทศ เป�นปรั�ชญาแนวค�ดำท�"ปรัะย5กิต0น�าศาสนามาเป�นแนวทางในกิารัดำ�าเน�นช�ว�ตท�"จะลดำ ความอยากิ ลงมาส'(รัะดำ�บัท�"สามารัถีพ2"งตนเองไดำ&“ ”

กิล5(มท�"สอง เป�นกิล5(มท�"ม�ความเหั%นตรังกิ�นว(าปรั�ชญาแนวค�ดำเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยง ม�ส(วนปรัะกิอบัท�"ส�าค�ญ 3 ส(วน ท�"เกิ�"ยวข&องกิ�นและจะขาดำซื่2"งส(วนใดำส(วนหัน2"งม�ไดำ& ค3อ ความพอดำ� ความเส�"ยง และกิารัพ2"งตนเอง โดำยความพอดำ�จะม�ล�กิษณะใกิล&เค�ยงกิ�บั

20

ดำ5ลยภูาพในว�ชาเศรัษฐศาสตรั0 แต(จะเป�นดำ5ลภูาพท�"เป�นพลว�ต ปรั�บัต�วอย'(ตลอดำเวลา ข2*นอย'(กิ�บัสถีานะและความเหัมาะสมของแต(ละบั5คคล ส(วนเรั3"องความเส�"ยงน�*น เกิ�"ยวข&องกิ�บัความพยายามในกิารัลดำ/กิรัะจายความเส�"ยง เพ3"อใหั&เกิ�ดำความพอดำ�อย(างย�"งย3น ดำ�งน�*น กิารัสรั&างความสามารัถีในกิารัพ2"งตนเองใหั&ไดำ&มากิท�"ส5ดำ ค3อ ความพยายามในกิารัเพ�"มข�ดำความสามารัถีในกิารัควบัค5มป:จจ�ยเส�"ยงท�"กิ(อใหั&เกิ�ดำความไม(แน(นอน และลดำต&นท5นในกิารัแลกิเปล�"ยน (Transaction

Cost) ไม(ใหั&ส'งเกิ�นไปกิล5(มท�"สาม ม�ความเหั%นว(าแนวค�ดำเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยง เป�น

แนวค�ดำท�"สอดำคล&องกิ�บัแนวค�ดำเศรัษฐศาสตรั0กิรัะแสหัล�กิ เพรัาะเป�นกิารัดำ�าเน�นกิ�จกิรัรัมทางเศรัษฐกิ�จภูายใต&ข&อจ�ากิ�ดำของรัายไดำ& (Budget Constraints) ภูายใต&กิารับัรั�หัารั กิารักิรัะจายความเส�"ยงอย(างสมดำ5ลและม�กิารัแลกิเปล�"ยนอย(างม�ปรัะส�ทธ�ภูาพ (Efficiency)

กิล5(มท�"ส�" เป�นกิล5(มท�"ใหั&ความค�ดำเหั%นอ3"น ๆ ท�"เป�นปรัะโยชน0ในกิารัดำ�าเน�นช�ว�ตและกิารัพ�ฒนาปรัะเทศบันพ3*นฐานความเป�นอย'(อ�นควรั ต�*งแต(รัะดำ�บัครัอบัครั�ว รัะดำ�บัช5มชน จนถี2งรัะดำ�บัปรัะเทศตามศ�กิยภูาพของปรัะเทศ

ในท�ศนะของ ศ.ดำรั.อภู�ช�ย พ�นธเสน แนวค�ดำปรั�ชญาเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงม�สารัะส�าค�ญท�"เกิ�"ยวข&องกิ�บัพ5ทธเศรัษฐศาสตรั0 ซื่2"งไม(แตกิต(างจากิแนวค�ดำทางเศรัษฐศาสตรั0อ3"น ๆ แต(รัากิฐานว�ธ�ค�ดำรัะหัว(างพ5ทธเศรัษฐศาสตรั0แตกิต(างจากิเศรัษฐศาสตรั0กิรัะแสหัล�กิอ3"น ๆ ซื่2"งม�พ3*นฐานว�ธ�ค�ดำท�"มาจากิความเช3"อว(ามน5ษย0ม�เหัต5ผลและพยายามแสวงหัาความพ2งพอใจส'งส5ดำ แต(พ5ทธเศรัษฐศาสตรั0เช3"อว(ามน5ษย0เกิ�ดำมาพรั&อมกิ�บัอว�ชชาหัรั3อความไม(รั' & อ�นเป�นต&นเหัต5ของความไรั&เหัต5ผล ป:ญญา ท�"เกิ�ดำจากิกิารัรั�กิษาศ�ลและม�สมาธ�จะท�าใหั&ความไรั&เหัต5ผล“ ”

ของมน5ษย0ลดำลง และอธ�บัายว(ากิารัท�"แนวค�ดำเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงเน&นย�*าถี2งความพอปรัะมาณและม�เหัต5ผลหัรั3อกิารัท�าใหั&ดำ�ท�"ส5ดำโดำยม�กิารัจ�ดำกิารัความเส�"ยงท�"เหัมาะสม (optimization through proper

21

risk management) ท�าใหั&สามารัถีปรัะย5กิต0ใช&ไดำ&กิ�บัภูาคเศรัษฐกิ�จท5กิสาขาของปรัะเทศ

เศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงในท�ศนะของ ดำรั.ส5เมธ ต�นต�เวชกิ5ล เป�นปรั�ชญาท�"ว(าดำ&วยกิารัวางรัากิฐานอ�นม�"นคง ย�"งย3นของบั5คคลและส�งคมท�"พรัะบัาทสมเดำ%จพรัะเจ&าอย'(หั�วทรังม�พรัะกิรั5ณาธ�ค5ณพรัะรัาชทานแกิ(พสกิน�กิรัชาวไทยท�*งหัลายโดำยไม(จ�ากิ�ดำเฉพาะเกิษตรักิรัเท(าน�*น หัากิแต(ผ'&ปรัะกิอบัส�มมาช�พอ3"น ๆ สามารัถีน�าไปปรั�บัปรัะย5กิต0ใช& เพ3"อสรั&างความเข&มแข%ง ย�"งย3นใหั&แกิ(รัากิฐานของตนเองไดำ& และย�งกิล(าวถี2งปรั�ชญาเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงในฐานะรัะบับัเศรัษฐกิ�จท�"สามารัถีอ5&มช'ตนเอง (relative self-sufficiency) อย'(ไดำ&รัะดำ�บัพ3*นฐานโดำยไม(เดำ3อดำรั&อนไดำ& จ2งจะสามารัถีสรั&างความเจรั�ญกิ&าวหัน&าและฐานะทางเศรัษฐกิ�จข�*นส'งต(อไปไดำ& โดำยอธ�บัายว(าความสามารัถีในกิารัอย'(ไดำ&ในรัะดำ�บัพ3*นฐานต&องย2ดำแนวทางสายกิลาง (ม�ชฌิ�มาปฏิ�ปทา) เป�นหัล�กิในกิารัดำ�ารังช�ว�ต เพ3"อสรั&างความสามารัถีในกิารัพ2"งตนเอง ปรัะกิอบัดำ&วย 1) พ2"งตนเองทางจ�ตใจ ม�จ�ตใจเข&มแข%งไม(ท&อแท&จะปรัะสบัความล&มเหัลว หัรั3อความยากิล�าบัากิ 2) พ2"งตนเองทางส�งคม ช(วยเหัล3อเกิ3*อกิ'ลกิ�นภูายในส�งคม 3) พ2"งตนเองไดำ&ทางทรั�พยากิรัธรัรัมชาต� ท�*งทรั�พยากิรัส�งคมและทรั�พยากิรัทางเศรัษฐกิ�จ 4) พ2"งตนเองไดำ&ทางเทคโนโลย�ว�จ�ยและพ�ฒนาเทคโนโลย�ท�"เหัมาะสมกิ�บัภู'ม�ปรัะเทศและส�งคมไทย 5) พ2"งตนเองไดำ&ทางเศรัษฐกิ�จสามารัถีอย'(ไดำ&ดำ&วยตนเองในรัะดำ�บัเบั3*องต&น ซื่2"งจะสามารัถีน�าไปส'(กิารัพ�ฒนาปรัะเทศในรัะดำ�บัมหั�พภูาคต(อไปไดำ&ดำ&วย ในกิารัท�"จะท�าใหั&ไดำ&ผลดำ�งกิล(าวบั5คคลต&องละ ลดำความฟื้5 Eมเฟื้Bอย ปรัะกิอบัอาช�พดำ&วยความส5จรั�ต กิารัแสวงหัาผลปรัะโยชน0ต�*งอย'(บันพ3*นฐานของจรั�ยธรัรัม ปฏิ�บั�ต�ตนในทางดำ�และไม(หัย5ดำน�"งท�"จะใฝัEหัาความรั' &เพ3"อหัาหันทางใหั&ตนเองหัล5ดำพ&นจากิความท5กิข0ยากิท�"เป�นอย'(ไดำ&

เศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงในท�ศนะ ศ.เสน(หั0 จามรั�กิ เป�นรัะเบั�ยบัวารัะแหั(งโลกิท�"จะเป�นกิ�าแพงต&าน ว�ฒนธรัรัมล(าเหัย3"อ ของ“ ”

22

พล�งท5นน�ยม และเทคโนโลย�ภูายใต& รัะเบั�ยบัโลกิใหัม( “ ” (New

Word Order) เศรัษฐกิ�จพอเพ�ยง ค3อ กิารักิล�บัฟื้B* นจ�ตว�ญญาณ“

มน5ษย0ส'(ช�ว�ตเศรัษฐกิ�จท�"แท&จรั�ง อ�นปรัะกิอบัดำ&วยมน5ษย0กิ�บัธรัรัมชาต�เป�นแกิ(นสารั เศรัษฐกิ�จพอเพ�ยง ในความหัมายกิรัะบัวนกิารัพ�ฒนา”

ของ ศ.เสน(หั0 จามรั�กิ ม�ฐานอย'(ท�"เกิษตรักิรัรัมพออย'(พอกิ�น พรั&อมดำ&วยกิรัะบัวนกิารัเรั�ยนรั' &ยกิรัะดำ�บัส'(เกิษตรัย�"งย3น โดำยม�ไรั(นารัะดำ�บัครั�วเรั3อน เป�นหัน(วยพ3*นฐานท�"กิรัะจายออกิไปเป�นเครั3อข(ายกิว&างขวางย�"งข2*นตามล�าดำ�บั และพ�ฒนาใหั&ม�บัทบัาทรัอบัดำ&านมากิข2*น เป�นช(องทางส(งเสรั�มใหั&พ�ฒนาตนเองเป�นอ�สรัะจากิกิลไกิลตลาดำภูายใต&อ�านาจกิ�ากิ�บัและควบัค5มจากิภูายนอกิ

ปรั�ยาน5ช พ�บั'ลสรัาว5ธ (2549 : 15) ไดำ&สรั5ปปรั�ชญาของเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงไว&ดำ�งน�*

1. แนวิค�ด้หลั�ก เป�นปรั�ชญาท�"ช�*ถี2งแนวกิารัดำ�ารังอย'(และปฏิ�บั�ต�ตนของปรัะชาชนใน

ท5กิรัะดำ�บั ต�*งแต(รัะดำ�บัครัอบัครั�ว รัะดำ�บัช5มชน จนถี2งรัะดำ�บัรั�ฐ ท�*งในกิารัพ�ฒนาและบัรั�หัารัปรัะเทศใหั&ดำ�าเน�นไปในทางสายกิลาง โดำยเฉพาะกิารัพ�ฒนาเศรัษฐกิ�จเพ3"อใหั&กิ&าวท�นต(อโลกิย5คโลกิาภู�ว�ฒน0

2. เป8าหมาย ม5(งใหั&เกิ�ดำความสมดำ5ลและพรั&อมต(อกิารัรัองรั�บักิารัเปล�"ยนแปลงอย(างรัวดำเรั%วและกิว&างขวาง ท�*งทางว�ตถี5 ส�งคม ส�"งแวดำล&อม และว�ฒนธรัรัม จากิโลกิภูายนอกิไดำ&เป�นอย(างดำ�

3. หลั�กการ ความพอเพ�ยง หัมายถี2ง ความพอปรัะมาณ ความม�เหัต5ผล กิารัสรั&างภู'ม�ค5&มกิ�นท�"ดำ�ในต�วพอสมควรั ต(อกิารัม�ผลกิรัะทบัใดำ ๆ อ�นเกิ�ดำจากิกิารัเปล�"ยนแปลงท�*งภูายนอกิและภูายใน

4. เง'(อนไข้พ'9นฐาน (ควิามร��ค�7ค�ณธ์รรม)

4.1 จะต&องอาศ�ยความรัอบัรั' & ความรัอบัคอบั และความรัะม�ดำรัะว�งอย(างย�"งในกิารัน�าว�ชากิารัต(าง ๆ มาใช&ในกิารัวางแผน และกิารัดำ�าเน�นกิารัท5กิข�*นตอน

23

4.2 กิารัเสรั�มสรั&างจ�ตใจของคนในชาต� โดำยเฉพาะเจ&าหัน&าท�"ของรั�ฐ น�กิทฤษฎี�และน�กิธ5รักิ�จในท5กิรัะดำ�บั ใหั&ม�ส�าน2กิในค5ณธรัรัม ความซื่3"อส�ตย0ส5จรั�ต และใหั&ม�ความรัอบัรั' &ท�"เหัมาะสม ดำ�าเน�นช�ว�ตดำ&วยความอดำทน ความเพ�ยรั ม�สต� ป:ญญา และความคอบัรั' &

1.3 เศึรษฐก�จัพอเพ-ยงก�บัทฤษฎี-ใหม7ตามแนวิพระราชด้/าร�

เศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงและแนวทางปฏิ�บั�ต�ของทฤษฎี�ใหัม( เป�นแนวทางในกิารัพ�ฒนาท�"น�าไปส'(ความสามารัถีในกิารัพ2"งตนเอง ในรัะดำ�บัต(าง ๆ อย(างเป�นข�*นตอน โดำยลดำความเส�"ยงเกิ�"ยวกิ�บัความผ�นแปรัของธรัรัมชาต� หัรั3อกิารัเปล�"ยนแปลงจากิป:จจ�ยต(าง ๆ โดำยอาศ�ยความพอปรัะมาณและความม�เหัต5ผล กิารัสรั&างภู'ม�ค5&มกิ�นท�"ดำ� ม�ความรั' & ความเพ�ยรัและความอดำทน สต�และป:ญญา กิารัช(วยเหัล3อซื่2"งกิ�นและกิ�น และความสาม�คค�

เศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงม�ความหัมายกิว&างกิว(าทฤษฎี�ใหัม(โดำยท�" เศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงเป�นกิรัอบัแนวค�ดำท�"ช�*บัอกิหัล�กิกิารัและแนวทางปฏิ�บั�ต�ของทฤษฎี�ใหัม( ในขณะท�"แนวพรัะรัาชดำ�ารั�เกิ�"ยวกิ�บัทฤษฎี�ใหัม( หัรั3อเกิษตรัทฤษฎี�ใหัม( ซื่2"งเป�นแนวทางกิารัพ�ฒนาภูาคเกิษตรัอย(างเป�นข�*นตอนน�*น เป�นต�วอย(างกิารัใช&หัล�กิเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงในทางปฏิ�บั�ต�ท�"เป�นรั'ปธรัรัมเฉพาะในพ3*นท�"ท�"เหัมาะสม

ทฤษฎี�ใหัม(ตามแนวพรัะรัาชดำ�ารั� อาจเปรั�ยบัเท�ยบักิ�บัหัล�กิเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยง ซื่2"งม�อย'( 2 แบับั ค3อ แบับัพ3*นฐานกิ�บัแบับักิ&าวหัน&า ไดำ&ดำ�งน�*

1. ควิามพอเพ-ยงในระด้�บับั�คคลัแลัะครอบัคร�วิโด้ยเฉพาะเกษตรกร เป0นเศึรษฐก�จัพอเพ-ยงแบับัพ'9นฐาน เท-ยบัได้�ก�บัทฤษฎี-ใหม7ข้�9นท-( 1 ท�"ม5(งแกิ&ป:ญหัาของเกิษตรักิรัท�"อย'(หั(างไกิลแหัล(งน�*า ต&องพ2"งน�*าฝันและปรัะสบัความเส�"ยงจากิกิารัท�"น�*าไม(พอเพ�ยง แม&กิรัะท�*งส�าหัรั�บักิารัปล'กิข&าวเพ3"อบัรั�โภูค และม�ข&อสมมต�ว(า ม�ท�"ดำ�นพอเพ�ยงในกิารัข5ดำบั(อเพ3"อแกิ&ป:ญหัาในเรั3"องดำ�งกิล(าว จากิกิารัแกิ&ป:ญหัา

24

ความเส�"ยงเรั3"องน�*า จะท�าใหั&เกิษตรักิรัสามารัถีม�ข&าวเพ3"อกิารับัรั�โภูคย�งช�พในรัะดำ�บัหัน2"งไดำ& และใช&ท�"ดำ�นส(วนอ3"น ๆ สนองความต&องกิารัพ3*นฐานของครัอบัครั�ว รัวมท�*งขายในส(วนท�"เหัล3อเพ3"อม�รัายไดำ&ท�"จะใช&เป�นค(าใช&จ(ายอ3"น ๆ ท�"ไม(สามารัถีผล�ตเองไดำ& ท�*งหัมดำน�*เป�นกิารัสรั&างภู'ม�ค5&มกิ�นในต�วใหั&เกิ�ดำข2*นในรัะดำ�บัครัอบัครั�ว

อย(างไรักิ%ตาม แม&กิรัะท�"ง ในทฤษฎี�ใหัม(ข� *นท�" 1 กิ%จ�าเป�นท�"เกิษตรักิรัจะต&องไดำ&รั�บัความช(วยเหัล3อจากิช5มชน รัาชกิารั ม'ลน�ธ� และภูาคเอกิชน ตามความเหัมาะสม

2. ควิามพอเพ-ยงในระด้�บัช�มชนแลัะระด้�บัองค&กร เป0นเศึรษฐก�จัพอเพ-ยงแบับัก�าวิหน�า ซึ่�(งครอบัคลั�มทฤษฎี-ใหม7ข้�9นท-( 2

เป�นเรั3"องของกิารัสน�บัสน5นใหั&เกิษตรักิรัรัวมพล�งกิ�นในรั'ปกิล5(มหัรั3อสหักิรัณ0 หัรั3อกิารัท�"ธ5รักิ�จต(าง ๆ รัวมต�วกิ�นในล�กิษณะเครั3อข(ายว�สาหักิ�จ

กิล(าวค3อ เม3"อสมาช�กิในแต(ละครัอบัครั�วหัรั3อองค0กิรัต(าง ๆ ม�ความพอเพ�ยงข�*นพ3*นฐานเป�นเบั3*องต&นแล&วกิ%จะรัวมกิล5(มกิ�นเพ3"อรั(วมม3อกิ�นสรั&างปรัะโยชน0ใหั&แกิ(กิล5(มและส(วนรัวมบันพ3*นฐานของกิารัไม(เบั�ยดำเบั�ยนกิ�น กิารัแบั(งป:น ช(วยเหัล3อซื่2"งกิ�นและกิ�นตามกิ�าล�งและความสามารัถีของตน ซื่2"งจะสามารัถีท�าใหั&ช5มชนโดำยรัวมหัรั3อเครั3อข(ายว�สาหักิ�จน�*น ๆ เกิ�ดำความพอเพ�ยงในว�ถี�ปฏิ�บั�ต�อย(างแท&จรั�ง

3. ควิามพอเพ-ยงในระด้�บัประเทศึ เป0นเศึรษฐก�จัพอเพ-ยงแบับัก�าวิหน�า ซึ่�(งครอบัคลั�มทฤษฎี-ใหม7ข้�9นท-( 3 ซื่2"งส(งเสรั�มใหั&ช5มชนหัรั3อเครั3อข(ายว�สาหักิ�จสรั&างความรั(วมม3อกิ�บัองค0กิรัอ3"น ๆ ในปรัะเทศ เช(น บัรั�ษ�ทขนาดำใหัญ( ธนาคารั สถีาบั�นว�จ�ย เป�นต&น

กิารัสรั&างเครั3อข(ายความรั(วมม3อในล�กิษณะเช(นน�*จะเป�นปรัะโยชน0ในกิารัส3บัทอดำภู'ม�ป:ญญา แลกิเปล�"ยนความรั' & เทคโนโลย� และบัทเรั�ยนจากิกิารัพ�ฒนา หัรั3อรั(วมม3อกิ�นพ�ฒนา ตามแนวทางเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยง ท�าใหั&ปรัะเทศอ�นเป�นส�งคมใหัญ(ซื่2"งปรัะกิอบัดำ&วยช5มชน องค0กิรัและธ5รักิ�จต(าง ๆ ท�"ดำ�าเน�นช�ว�ตอย(างพอเพ�ยง กิลาย

25

เป�นเครั3อข(ายช5มชนพอเพ�ยง ท�"เช3"อมโยงกิ�นดำ&วยหัล�กิไม(เบั�ยดำเบั�ยน แบั(งป:น และช(วยเหัล3อ ซื่2"งกิ�นและกิ�นไดำ&ในท�"ส5ดำ(ส�าน�กิงานคณะกิรัรัมกิารัพ�ฒนากิารัเศรัษฐกิ�จและส�งคมแหั(งชาต�, 2550 : 17-21)

1.4 วิ�ถุ-ช-วิ�ตแลัะเศึรษฐก�จัทางสูายกลัางในท�กระด้�บั ส�าน�กิงานคณะกิรัรัมกิารัพ�ฒนากิารัเศรัษฐกิ�จ

และส�งคมแหั(งชาต� (2545) ขยายค�าส�าค�ญต(าง ๆ ในปรั�ชญาของเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยง ในกิารัส�มมนาทางว�ชากิารัปรัะจ�าป, 2542 ของสถีาบั�นว�จ�ยเพ3"อกิารัพ�ฒนาปรัะเทศไทย เม3"อว�นท�" 18-19 ธ�นวาคม 2542 ดำ�งน�*

พอเพ-ยง ค3อ กิารับัรั�โภูคและกิารัผล�ตอย'(บันพ3*นฐานของความพอปรัะมาณและความไม(ข�ดำสนแต(ไม(ฟื้5 Eมเฟื้Bอย

สูมด้�ลั ค3อ กิารัพ�ฒนาอย(างเป�นองค0รัวม ม�ความสมดำ5ลรัะหัว(างโลกิาภู�ว�ฒน0 (Globalization) กิ�บัอภู�ว�ฒน0ท&องถี�"น (Localization) ม�ความสมดำ5ลรัะหัว(างภูาคเศรัษฐกิ�จกิ�บักิารัเง�น และภูาคคนกิ�บัส�งคม ม�เสถี�ยรัภูาพทางเศรัษฐกิ�จโครังสรั&างกิารัผล�ตท�"สมดำ5ล ม�กิารัผล�ตหัลากิหัลาย ใช&ทรั�พยากิรัท�"ม�อย'(อย(างม�ปรัะส�ทธ�ภูาพส'งส5ดำ

ย�(งย'น ค3อ พอเพ�ยงอย(างต(อเน3"องในท5กิดำ&าน โดำยเฉพาะดำ&านทรั�พยากิรัธรัรัมชาต�และส�งคมแวดำล&อม ม�ภู'ม�ค5&มกิ�นท�"ดำ� รัะบับัเศรัษฐกิ�จกิ�บัส�งคมม�ความย3ดำหัย5(นท�"สามารัถีกิ&าวท�นและพรั&อมรั�บัต(อกิรัะแสโลกิาภู�ว�ฒน0 ตลอดำจนปรั�บัต�วใหั&สามารัถีแข(งข�นไดำ&ในตลาดำโลกิ กิารับัรั�หัารัจ�ดำกิารัท�"ดำ�ซื่2"งสามารัถีปCองกิ�นและพรั&อมรั�บักิารัเปล�"ยนแปลงอย(างรัวดำเรั%ว (ว�กิฤต�) ไดำ&

26

ค�ณภัาพคน โดำยกิารัท�"จะพ�ฒนาเศรัษฐกิ�จทางสายกิลางไดำ& คนต&องม�ค5ณภูาพในดำ&านต(าง ๆ ดำ�งน�* ค3อ พ3*นฐานจ�ตใจ ม�ความส�าน2กิในค5ณธรัรัม ซื่3"อส�ตย0ส5จรั�ต ม�ไมตรั� ม�ความเมตตาหัว�งดำ�ใหั&กิ�นและกิ�น หัล�กิกิารัดำ�าเน�นช�ว�ตม�ความอดำทน ม�ความเพ�ยรั ใช&สต�ป:ญญาค�ดำอย(างรัอบัคอบักิ(อน ท�าใหั&ม�ว�น�ย ม�ภู'ม�ค5&มกิ�นในกิารัดำ�ารังช�ว�ต ม�ส5ขภูาพดำ� และม�ศ�กิยภูาพ ท�กิษะและความรัอบัรั' &อย(างเหัมาะสมในกิารัปรัะกิอบัอาช�พ และหัารัายไดำ&อย(างม�"นคง และพ�ฒนาตนเองใหั&กิ&าวหัน&าไดำ&อย(างต(อเน3"อง

1.5 การประย�กต&ใช�เศึรษฐก�จัพอเพ-ยงในด้�านต7าง ๆ กิารัปรัะย5กิต0ใช&ปรั�ชญาเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยง โดำยพ3*นฐานกิ%

ค3อ กิารัพ2"งตนเองเป�นหัล�กิ หัมายถี2ง กิารัท�าอะไรัอย(างเป�นข�*นเป�นตอน รัอบัคอบั รัะม�ดำรัะว�ง พ�จารัณาถี2งความพอดำ� พอเหัมาะ พอควรั ความสมเหัต5สมผล และกิารัพรั&อมรั�บักิารัเปล�"ยนแปลง กิารัสรั&างสาม�คค�ใหั&เกิ�ดำข2*นบันพ3*นฐานของความสมดำ5ลในแต(ละส�ดำส(วนแต(ละรัะดำ�บั ครัอบัคล5มท�*งทางดำ&านจ�ตใจ ส�งคม เทคโนโลย� ทรั�พยากิรัธรัรัมชาต�และส�"งแวดำล&อม รัวมถี2งเศรัษฐกิ�จ เรัาสามารัถีปรัะย5กิต0ใช&เศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงในดำ&านต(าง ๆ ดำ�งน�* (ปรั�ยาน5ช พ�บั'ลสรัาว5ธ, 2549 : 21)

1. ด้�านเศึรษฐก�จั ลดำรัายจ(าย เพ�"มรัายไดำ& ใช&ช�ว�ตอย(างพอควรั ค�ดำและวางแผนอย(างรัอบัคอบั ม�ภู'ม�ค5&มกิ�นไม(เส�"ยงเกิ�นไป กิารัเผ3"อทางเล3อกิส�ารัอง

2. ด้�านจั�ตใจั ม�จ�ตใจเข&มแข%ง พ2"งตนเองไดำ& ม�จ�ตส�าน2กิท�"ดำ� เอ3*ออาทรั ปรัะน�ปรัะนอม น2กิถี2งผลปรัะโยชน0ส(วนรัวมเป�นหัล�กิ

3. ด้�านสู�งคม ช(วยเหัล3อเกิ3*อกิ'ล รั' &รั �กิสาม�คค� สรั&างความเข&มแข%งใหั&ครัอบัครั�วและช5มชน

4. ด้�านทร�พยากรธ์รรมชาต�แลัะสู�(งแวิด้ลั�อม รั' &จ�กิใช&และจ�ดำกิารัอย(างฉลาดำรัอบัคอบั เล3อกิใช&ทรั�พยากิรัท�"ม�อย'(อย(างค5&มค(าและเกิ�ดำปรัะโยชน0ส'งส5ดำ ฟื้B* นฟื้'ทรั�พยากิรัเพ3"อใหั&เกิ�ดำความย�"งย3นส'งส5ดำ

27

5. ด้�านเทคโนโลัย- รั' &จ�กิใช&เทคโนโลย�ท�"เหัมาะสมสอดำคล&องกิ�บัความต&องกิารัและสภูาพแวดำล&อม (ภู'ม�ส�งคม) พ�ฒนาเทคโนโลย�จากิภู'ม�ป:ญญาชาวบั&านเองกิ(อน กิ(อใหั&เกิ�ดำปรัะโยชน0กิ�บัคนหัม'(มากิ

1.6 เศึรษฐก�จัพอเพ-ยงก�บัการพ�ฒนาคนกิารัพ�ฒนาคนตามหัล�กิเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยง ค3อ กิารั

พ�ฒนาใหั&แต(ละคนม�หัล�กิค�ดำและหัล�กิปฏิ�บั�ต�ในกิารัดำ�าเน�นช�ว�ตอย(างพอเพ�ยง โดำยใช&ค5ณธรัรัมน�าความรั' & เพ3"อพ�ฒนาตนเอง/ครัอบัครั�ว/ช5มชน/ชาต� ใหั&สามารัถีพ2"งตนเองไดำ&และกิ&าวหัน&าไปพรั&อมกิ�บัความสมดำ5ล ตลอดำจนพรั&อมรั�บัต(อกิารัเปล�"ยนแปลงในดำ&านต(าง ๆ

แนวทางกิารัพ�ฒนาคนตามหัล�กิเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยง เป�นกิารัฝั@กิใหั&ค�ดำ พ'ดำ-ท�า อย(างพอดำ� พอเหัมาะ พอควรั บันหัล�กิเหัต5ผล ไม(ปรัะมาท โดำยใช&สต�และป:ญญาในทางท�"ถี'กิต&อง เพ3"อเพ�"มทางเล3อกิและพ�ฒนาศ�กิยภูาพของแต(ละคน ใหั&สามารัถีอ5&มช'ต�วเองและครัอบัครั�วไดำ& โดำยไม(เบั�ยดำเบั�ยนต�วเองและผ'&อ3"น และอย'(รั (วมกิ�บัผ'&อ3"นในส�งคมไดำ&อย(างสงบัส5ข-รั' &รั �กิสาม�คค� อย'(รั (วมกิ�บัธรัรัมชาต�ไดำ&อย(างสมดำ5ลและย�"งย3น และม�ค(าน�ยมท�"ดำ�งาม รั(วมรั�กิษาค5ณค(าของความเป�นไทย

กิารัข�บัเคล3"อนหัล�กิเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงใหั&เป�นว�ฒนธรัรัมหัล�กิในกิารัใช&ช�ว�ตของคนในส�งคม ต&องม�กิรัะบัวนกิารัหัล(อหัลอมใหั&ท5กิคนม�ความเช3"อม�"น และสามารัถีน�าหัล�กิกิารัน�*ไปปรัะย5กิต0ใช&ไดำ&จรั�งในช�ว�ตปรัะจ�าว�น และกิารัศ2กิษาเป�นเครั3"องม3อส�าค�ญท�"จะท�าใหั&เกิ�ดำกิรัะบัวนกิารัดำ�งกิล(าว (ส�าน�กิงานปล�ดำกิรัะทรัวงศ2กิษาธ�กิารั, 2550 : 2)

โครังกิารัพ�ฒนาแหั(งสหัปรัะชาชาต� (UNDP) ปรัะจ�าปรัะเทศไทย (2550 : 38) ไดำ&กิล(าวถี2งเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงกิ�บักิารัพ�ฒนาคน ว(า เป�นพ�นธม�ตรัตามธรัรัมชาต�กิ�บักิารัพ�ฒนาคน เพรัาะเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงกิ�าหันดำใหั&คนเป�นศ'นย0กิลาง โดำยม�จ5ดำเน&นอย'(ท�"กิารั

28

ม�ช�ว�ตท�"ดำ� ม�ใช(ความม�"งค�"ง ม�เรั3"องของความย�"งย3นเป�นความค�ดำแกินกิลาง เข&าใจถี2งความจ�าเป�นในความม�"นคงของคนและกิารัเพ�"มข�ดำความสามารัถีใหั&คนสามารัถีพ�ฒนาศ�กิยภูาพของตนเองไดำ& อย(างไรักิ%ตาม เศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงน�*นเป�นเพ�ยงพ�นธม�ตรัม�ใช(ค'(แฝัดำของกิารัพ�ฒนาคน ท�*งน�*เพรัาะเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงย�งม�ปรัะเดำ%นเพ�"มเต�มอ�กิสองเรั3"อง ปรัะกิารัแรักิเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงใหั&ความส�าค�ญต(อกิารัพ�ฒนาพ3*นฐานจ�ตใจและจ�ตว�ญญาณมากิกิว(าโดำยเฉพาะอย(างย�"งเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงถี3อว(ากิารัพ�ฒนาพ3*นฐานจ�ตใจน�*นต&องเป�นส(วนหัน2"งของกิารัพ�ฒนาท5กิชน�ดำโดำยไม(อาจแยกิออกิจากิกิ�นไดำ& ปรัะกิารัท�"สอง เศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงไดำ&เสนอแนวทางในกิารัต�ดำส�นใจเกิ�"ยวข&องกิ�บักิารัใช&ทรั�พยากิรัเพ3"อกิารัพ�ฒนา ท�"สามารัถีน�ามาใช&ไดำ&ท�*งในรัะดำ�บัองค0กิรัหัรั3อหัน(วยงาน หัรั3อรั�ฐบัาล ตลอดำไปจนถี2งป:กิเจกิบั5คคล โดำยท�"เศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงไดำ&เสนอว(า จะต�ดำส�นใจอย(างไรั

1.7 การจั�ด้การศึ�กษาตามแนวิทางเศึรษฐก�จัพอเพ-ยง

ปรั�ชญาเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงเป�นแนวทางในกิารัดำ�าเน�นช�ว�ต แนวทางส�าหัรั�บักิารัต�ดำส�นต�*งแต(เรั3"องเล%กิ ๆ ในช�ว�ตปรัะจ�าว�นของแต(ละคน ไปจนถี2งเรั3"องใหัญ(รัะดำ�บัชาต� กิารัท�"จะท�าใหั&แนวทางของเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงกิลายเป�นว�ฒนธรัรัมหัล�กิในกิารัใช&ช�ว�ตของคนในส�งคม จ�าเป�นต&องม�กิรัะบัวนกิารัหัล(อหัลอมใหั&ท5กิคนม�ความเช3"อม�"นและสามารัถีน�าหัล�กิกิารัน�*ไปปรัะย5กิต0ใช&ไดำ&อย(างอ�ตโนม�ต�เหัม3อน ๆ กิ�บักิารัค�ดำเลขหัรั3อข�"จ�กิรัยานในช�ว�ตปรัะจ�าว�น และกิารัศ2กิษาเป�นเครั3"องม3อส�าค�ญท�"จะท�าใหั&เกิ�ดำกิรัะบัวนกิารัดำ�งกิล(าว (โครังกิารัพ�ฒนาแหั(งสหัปรัะชาชาต� (UNDP) ปรัะจ�าปรัะเทศไทย, 2550 : 72)

เปCาหัมายส�าค�ญของกิารัจ�ดำกิารัศ2กิษาตามแนวทางเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยง ค3อ กิารัปล'กิฝั:งใหั&เดำ%กิและเยาวชนรั' &จ�กิกิารัใช&ช�ว�ตท�"พอเพ�ยง เหั%นค5ณค(าของทรั�พยากิรัต(าง ๆ ฝั@กิกิารัอย'(รั (วมกิ�บัผ'&อ3"น

29

อย(างเอ3*อเฟื้B* อเผ3"อแพรั(และแบั(งป:น ม�จ�ตส�าน2กิรั�กิษ0ส�"งแวดำล&อม และเหั%นค5ณค(าของว�ฒนธรัรัมค(าน�ยม เอกิล�กิษณ0/ความเป�นไทย

กิารัจ�ดำกิารัศ2กิษาตามหัล�กิเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยง ดำ�าเน�นกิารัไดำ&ใน 2 ส(วน ไดำ&แกิ(1) กิารับัรั�หัารัสถีานศ2กิษาในดำ&านต(าง ๆ 2) กิารัจ�ดำกิารัเรั�ยนรั' &ของผ'&เรั�ยน ซื่2"งปรัะกิอบัดำ&วย กิารัสอดำแทรักิสารัะเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงในหัล�กิส'ตรัและสารัะเรั�ยนรั' &ในหั&องเรั�ยน และกิารัปรัะย5กิต0หัล�กิเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงในกิารัจ�ดำกิ�จกิรัรัมพ�ฒนาผ'&เรั�ยนนอกิหั&องเรั�ยน

กิารับัรัรัล5เปCาหัมายดำ�งกิล(าวข&างต&น ครั'เป�นบั5คลากิรัท�"ส�าค�ญในกิารัถี(ายทอดำความรั' & และปล'กิฝั:งหัล�กิค�ดำต(าง ๆ ใหั&แกิ(เดำ%กิ โดำยครั'ต&องเข&าใจอย(างถี'กิต&อง สามารัถีว�เครัาะหั0ความพอเพ�ยง/ไม(พอเพ�ยงของตนเองและครัอบัครั�วไดำ&และท�าต�วเป�นแบับัอย(างท�"ดำ�ในกิารัดำ�าเน�นช�ว�ตแบับัพอเพ�ยง (ส�าน�กิงานปล�ดำกิรัะทรัวงศ2กิษาธ�กิารั, 2550 : 3)

ส�าหัรั�บัแนวทางกิารัน�าปรั�ชญาของเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงไปจ�ดำกิารัศ2กิษาในสถีานศ2กิษา ส�าน�กินโยบัายและย5ทธศาสตรั0 ส�าน�กิงานปล�ดำกิรัะทรัวงศ2กิษาธ�กิารั (2550 : 1-8)

ไดำ&สรั5ปแนวทางไว&ดำ�งน�*1. ค�ณลั�กษณะอ�นพ�งประสูงค&ข้องผู้��เร-ยนตามแนวิ

ปร�ชญาข้องเศึรษฐก�จัพอเพ-ยง สถีานศ2กิษาควรัม5(งส(งเสรั�มกิารัเรั�ยนรั' &และปล'กิฝั:ง

เสรั�มสรั&างใหั&ผ'&เรั�ยนม�ค5ณล�กิษณะอ�นพ2งปรัะสงค0ในกิารัดำ�าเน�นช�ว�ตตามแนวปรั�ชญาของเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยง ดำ�งน�*

1.1 ม�ความรั' & ความเข&าใจ ปรั�ชญาของเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยง และตรัะหัน�กิในความส�าค�ญของกิารัดำ�าเน�นช�ว�ตตามแนวปรั�ชญาของเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยง ดำ�งน�*

1.1.1 ม�ความรั' & ความเข&าใจในกิารัดำ�าเน�นช�ว�ตตามแนวปรั�ชญาของเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยง

30

1.1.2 ม�ความรั' & ความเข&าใจปรั�ชญาของเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยง และความเช3"อมโยงกิ�บัรัะบับัเศรัษฐกิ�จท�"วไป

1.1.3 เหั%นปรัะโยชน0 และตรัะหัน�กิในความส�าค�ญของกิารัดำ�าเน�นช�ว�ต ตามแนวปรั�ชญาของเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยง และกิารัใช&หัล�กิปรั�ชญาของเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงเพ3"อกิารั พ�ฒนาตนเอง พ�ฒนากิล5(ม/โรังเรั�ยน/ช5มชน และพ�ฒนาส�งคมโดำยรัวม

1.2 ม�ความรั' &และท�กิษะพ3*นฐานในกิารัดำ�าเน�นช�ว�ตตามแนวปรั�ชญาของเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยง ดำ�งน�*

1.2.1 ม�ความรั' &และท�กิษะพ3*นฐานในกิารัดำ�ารังช�ว�ตและกิารัพ�ฒนาอาช�พท�"เหัมาะสมกิ�บัศ�กิยภูาพของแต(ละบั5คคล และสอดำคล&องกิ�บัภู'ม�ส�งคมต(าง ๆ เช(น กิารัผล�ต และจ�าหัน(ายส�นค&า กิารัใหั&บัรั�กิารั กิารัดำ�าเน�นธ5รักิ�จขนาดำต(าง ๆ กิารัใช&จ(ายและกิารัออมกิารัเกิษตรั ฯลฯ เพ3"อใหั&สามารัถีอ5&มช'ต�วเองและครัอบัครั�วไดำ&

1.2.2 ม�ท�กิษะ ค(าน�ยม และจรั�ยธรัรัมเบั3*องต&นท�"จ�าเป�นในกิารัอย'(รั (วมกิ�บัผ'&อ3"นในส�งคมอย(างเอ3*อเฟื้B* อเผ3"อแผ( เกิ3*อกิ'ล ไม(เบั�ยดำเบั�ยน น�าไปส'(ความส�นต�ส5ข และรั' &รั �กิสาม�คค�

1.2.3 ใช&และพ�ฒนาทรั�พยากิรัและส�"งแวดำล&อมใหั&เกิ�ดำปรัะโยชน0และความส5ข อย(างย�"งย3น

1.2.4 ส3บัสานและพ�ฒนาศ�ลปว�ฒนธรัรัม และภู'ม�ป:ญญาท&องถี�"น หัวงแหันทรั�พย0สมบั�ต�ของชาต� รั�กิและภูาคภู'ม�ใจในความเป�นไทย

1.3 ปฏิ�บั�ต�ตนและดำ�าเน�นช�ว�ตตามแนวปรั�ชญาของเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยง ดำ�งน�*

1.3.1 ปฏิ�บั�ต�ตนใหั&ม�ความพอปรัะมาณ รั' &จ�กิกิารัปรัะมาณตน รั' &จ�กิศ�กิยภูาพของตนท�"ม�อย'(และรั' &จ�กิสภูาพแวดำล&อมของช5มชน/ส�งคม ท�"อาศ�ยอย'(

31

1.3.2 ปฏิ�บั�ต�ตนอย(างม�เหัต5ผล บันพ3*นฐานของความถี'กิต&อง โดำยใช&สต� ป:ญญา ม�ความรัอบัรั' & และรัอบัคอบัในกิารัค�ดำ พ'ดำ ท�า โดำยย2ดำทางสายกิลางในกิารัปฏิ�บั�ต�

1.3.3 ม�ภู'ม�ค5&มกิ�นท�"ดำ�ในต�ว พรั&อมรั�บัผลกิรัะทบัและกิารัเปล�"ยนแปลงดำ&านต(าง ๆ ท�*งภูายในและภูายนอกิ ภูายใต&กิรัะแสโลกิาภู�ว�ฒน0

1.3.4 ม�ความรัอบัรั' &ในเรั3"องท�"เกิ�"ยวข&อง สามารัถีค�ดำว�เครัาะหั0และปฏิ�บั�ต�ดำ&วยความรัอบัคอบั รัะม�ดำรัะว�ง

1.3.5 ปฏิ�บั�ต�ตนและดำ�าเน�นช�ว�ตตามแนวปรั�ชญาเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยง ดำ&วยความซื่3*อส�ตย0 ส5จรั�ต ขย�น อดำทน ขย�นหัม�"นเพ�ยรั แบั(งป:น ม�สต� ป:ญญา ม�ว�น�ย พ2"งตนเอง เอ3*อเฟื้B* อเผ3"อแผ( เกิ3*อกิ'ล ม�ความรั�บัผ�ดำชอบัและอย'(รั (วมกิ�บัผ'&อ3*นไดำ&อย(างม�ความส5ข

2. แนวิทางในการพ�ฒนาผู้��เร-ยนตามค�ณลั�กษณะอ�นพ�งประสูงค&

2.1 การพ�ฒนาหลั�กสู�ตร ม�แนวทางดำ�าเน�นกิารั ดำ�งน�*

สถีานศ2กิษาควรัม�กิารัพ�ฒนาหัรั3อบั'รัณากิารัเน3*อหัาสารัะของเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงเข&าไปในหัล�กิส'ตรัสถีานศ2กิษา ตามข�*นตอน ดำ�งน�*

2.1.1 สถีานศ2กิษาน�าค5ณล�กิษณะอ�นพ2งปรัะสงค0ของผ'&เรั�ยน ตามแนวทางหัล�กิปรั�ชญาของเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงมาพ�จารัณาปรั�บัปรั5งหัรั3อเพ�"มเต�ม ว�ส�ยท�ศน0 เปCาหัมายและค5ณล�กิษณะอ�นพ2งปรัะสงค0ของผ'&เรั�ยนในหัล�กิส'ตรัสถีานศ2กิษา

2.1.2 กิล5(มสารัะกิารัเรั�ยนรั' &และกิ�จกิรัรัมพ�ฒนาผ'&เรั�ยน ปรั�บัปรั5งหัรั3อเพ�"มเต�มมาตรัฐานกิารัเรั�ยนรั' &ในแต(ละช(วงช�*น ใหั&สอดำคล&องกิ�บัว�ส�ยท�ศน0 เปCาหัมาย และค5ณล�กิษณะอ�นพ2งปรัะสงค0ของผ'&เรั�ยนตามแนวปรั�ชญาของเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยง ของหัล�กิส'ตรัสถีานศ2กิษาท�"ปรั�บัปรั5งหัรั3อเพ�"มเต�ม

32

2.1.3 กิล5(มสารัะกิารัเรั�ยนรั' &และกิ�จกิรัรัมพ�ฒนาผ'&เรั�ยน ปรั�บัปรั5ง เพ�"มเต�ม หัรั3อ จ�ดำท�าสารัะกิารัเรั�ยนรั' & หัน(วยกิารัจ�ดำกิารัเรั�ยนรั' &และแผนกิารัจ�ดำกิารัเรั�ยนรั' & ตามล�าดำ�บั เพ3"อพ�ฒนาผ'&เรั�ยนใหั&เป�นไปตามมาตรัฐานกิารัเรั�ยนรั' &แต(ละช(วงช�*นตามข&อ 1.2

2.2 การจั�ด้การเร-ยนการสูอน สถีานศ2กิษาควรัจ�ดำกิารัเรั�ยนกิารัสอนตามเน3*อหัา

สารัะท�"กิ�าหันดำไว&ในหัล�กิส'ตรัอย(างสอดำคล&องกิ�บัว�ถี�ช�ว�ตของผ'&เรั�ยน เน&นกิรัะบัวนกิารัค�ดำว�เครัาะหั0 เน&นกิารัปฏิ�บั�ต�จรั�ง เพ3"อน�าไปส'(กิารัปฏิ�บั�ต�ตนท�"เหัมาะสมในช�ว�ตปรัะจ�าว�น โดำยม�แนวทางดำ�าเน�นกิารั ดำ�งน�*

2.2.1 จ�ดำกิ�จกิรัรัมกิารัเรั�ยนรั' &ท�"เน&นกิารัฝั@กิท�กิษะ กิรัะบัวนกิารัค�ดำ ว�เครัาะหั0 กิารัจ�ดำกิารั กิารัเผช�ญสถีานกิารัณ0 กิารัแกิ&ป:ญหัา ฯลฯ ท�"เรั�"มจากิช�ว�ตปรัะจ�าว�น และเช3"อมโยงส'(ครัอบัครั�ว ช5มชน ส�งคม ปรัะเทศชาต� และส�งคมโลกิ

2.2.2 จ�ดำกิรัะบัวนกิารัเรั�ยนรั' &โดำยเน&นกิารัทดำลอง กิารัปฏิ�บั�ต�จรั�งท�*งในสถีานศ2กิษาและแหัล(งเรั�ยนรั' &ภูายนอกิสถีานศ2กิษา ท�*งในรั'ปของกิารัจ�ดำท�าโครังกิารั โครังงาน และอ3"น ๆ ท�*งกิารัศ2กิษารัายบั5คคล และเป�นกิล5(ม

2.2.3 ว�ดำและปรัะเม�นผลกิารัเรั�ยนรั' &ใหั&ครัอบัคล5มท�*ง 3 ดำ&าน ไดำ&แกิ(

1) ความรั' & (Knowledge)

2) ท�กิษะกิรัะบัวนกิารั (Process) และ 3) ค5ณล�กิษณะอ�นพ2งปรัะสงค0 (Attribute)

2.3 การจั�ด้บัรรยากาศึแลัะสูภัาพแวิด้ลั�อมภัายในสูถุานศึ�กษา

สถีานศ2กิษาควรัจ�ดำบัรัรัยากิาศและสภูาพแวดำล&อมภูายในสถีานศ2กิษาใหั&เป�นแหัล(งเรั�ยนรั' & กิรัะบัวนกิารัเรั�ยนรั' & ปล'กิฝั:ง หัล(อหัลอม ค5ณล�กิษณะอ�นพ2งปรัะสงค0 และเอ3*อต(อกิรัะบัวนกิารั

33

จ�ดำกิารัเรั�ยนกิารัสอนตามหัล�กิส'ตรัสถีานศ2กิษา โดำยม�แนวทางดำ�าเน�นกิารั ดำ�งน�*

2.3.1 จ�ดำอาคารัสถีานท�" และส�"งแวดำล&อมในโรังเรั�ยนท�"เน&นความรั(มรั3"น ปรัะโยชน0ใช&สอย เป�นแหัล(งเรั�ยนรั' & และอน5รั�กิษ0ส3บัสานทรั�พยากิรัธรัรัมชาต� ส�"งแวดำล&อม ศ�ลปว�ฒนธรัรัม สถีาป:ตยกิรัรัมของท&องถี�"น และภู'ม�ป:ญญาไทย

2.3.2 กิ�าหันดำรัะเบั�ยบั ธรัรัมเน�ยมปฏิ�บั�ต�ในสถีานศ2กิษา ท�"ส(งเสรั�มความม�รัะเบั�ยบัว�น�ย เคารัพธรัรัมเน�ยมปฏิ�บั�ต� กิฎีกิต�กิาของส�งคมส(วนรัวม เช(น กิารัม�ว�น�ย กิารัเข&าค�ว กิารัรั�บัปรัะทานอาหัารั กิารัแต(งกิาย กิารัใช&ทรั�พยากิรัรั(วมกิ�น ฯลฯ

2.3.3 ส(งเสรั�มและพ�ฒนาบัรัรัยากิาศดำ&านค5ณธรัรัม เช(น กิารัท�าบั5ญ กิารับัรั�จาค กิารัปฏิ�บั�ต� กิ�จกิารัศาสนา กิารัฝั@กิอบัรัมจ�ต กิารัเข&ารั(วมกิ�จกิรัรัมทางศาสนา กิารัยกิย(องส(งเสรั�มผ'&กิรัะท�าความดำ� กิารัส(งเสรั�มกิารัแบั(งป:น กิารัช(วยเหัล3อกิ�นและกิ�น ฯลฯ

2.3.4 ส(งเสรั�มกิารัแสวงหัาความรั' & และเผยแพรั(ความรั' &เกิ�"ยวกิ�บัปรั�ชญาของเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยง เช(น กิารัจ�ดำน�ทรัรัศกิารั กิารัจ�ดำกิารัปรัะกิวดำในรั'ปแบับัต(าง ๆ กิารัหัาความรั' &ผ(านส3"อเทคโนโลย�และอ3"น ๆ

2.3.5 ส(งเสรั�มกิารัปฏิ�บั�ต�ตนเป�นแบับัอย(างของผ'&บัรั�หัารั ครั' และบั5คลากิรัในสถีานศ2กิษา

2.3.6 จ�ดำโครังกิารัและกิ�จกิรัรัมส(งเสรั�มกิารัปฏิ�บั�ต�ตนและกิารัดำ�าเน�นช�ว�ตตามแนวปรั�ชญาของเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยง

2.4 การจั�ด้ระบับับัร�หารจั�ด้การข้องสูถุานศึ�กษา สถีานศ2กิษาควรัม�กิารัจ�ดำรัะบับักิารับัรั�หัารัจ�ดำกิารั

ภูายในสถีานศ2กิษาตามแนวปรั�ชญาของเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงท�"เอ3*อต(อกิารัส(งเสรั�มสน�บัสน5นกิารัจ�ดำกิารัศ2กิษา ตามแนวทางเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงตามแนวทางดำ�งน�*

34

2.4.1 ทบัทวน ปรั�บัปรั5ง พ�ฒนา โครังสรั&างและกิรัะบัวนกิารับัรั�หัารัจ�ดำกิารัใหั&สอดำคล&องหัรั3อรัองรั�บักิารัจ�ดำกิารัศ2กิษาตามแนวทางเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยง โดำยเน&นกิารับัรั�หัารังานตามหัล�กิธรัรัมาภู�บัาล ม�ความพอปรัะมาณ ม�เหัต5ผล และม�ภู'ม�ค5&นกิ�นท�"พรั&อมรั�บักิารัเปล�"ยนแปลง

2.4.2 กิ�าหันดำนโยบัาย แผนงาน โครังกิารั และกิ�จกิรัรัม และกิารัปรั�บัปรั5งเพ�"มเต�มหัรั3อจ�ดำท�าแผนกิลย5ทธ0 และแผนปฏิ�บั�ต�งานของสถีานศ2กิษา ใหั&ครัอบัคล5มกิารัพ�ฒนากิารัศ2กิษาตามแนวทางปรั�ชญาของเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงของสถีานศ2กิษา ม�กิารัดำ�าเน�นกิารัตามแผนอย(างเป�นรัะบับั และม�กิารัต�ดำตามปรัะเม�นผลอย(างต(อเน3"อง

2.4.3 พ�ฒนาบั5คลากิรั ท�*งผ'&บัรั�หัารั ครั' และกิรัรัมกิารัสถีานศ2กิษา ใหั&ม�ความรั' &ความเข&าใจปรั�ชญาของเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยง ม�ความพรั&อมในกิารัดำ�าเน�นกิารัตามรัะบับักิารับัรั�หัารัจ�ดำกิารัท�"เปล�"ยนแปลง แ ละกิารัจ�ดำกิารัศ2กิษาตามแนวทางปรั�ชญาของเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยง รัวมท�*งดำ�าเน�นช�ว�ตตามแนวปรั�ชญาของเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยง

2.4.4 จ�ดำรัะบับักิารัน�เทศกิารัศ2กิษาภูายในสถีานศ2กิษา เพ3"อพ�ฒนารัะบับักิารับัรั�หัารัจ�ดำกิารั และกิรัะบัวนกิารัเรั�ยนกิารัสอนใหั&เอ3*อต(อกิารัจ�ดำกิารัศ2กิษาตามแนวทางในกิารัน�าปรั�ชญาของเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงไปจ�ดำกิารัศ2กิษาในสถีานศ2กิษา

2.5 การให�ผู้��ปกครองแลัะช�มชนเข้�ามาม-สู7วินร7วิมในการจั�ด้การศึ�กษาข้องสูถุานศึ�กษา

สถีานศ2กิษาควรัใหั&ผ'&ปกิครัองและช5มชนเข&ามาม�ส(วนรั(วมในกิารัดำ�าเน�นกิารัจ�ดำกิารัศ2กิษาของสถีานศ2กิษาในข�*นตอนส�าค�ญท5กิข�*นตอน ตามแนวทาง ดำ�งน�*

2.5.1 รั(วมกิ�าหันดำแนวนโยบัาย และกิารัวางแผน2.5.2 รั(วมใหั&ข&อค�ดำเหั%น ข&อเสนอแนะในกิรัะบัวนกิารั

พ�ฒนาหัล�กิส'ตรั

35

2.5.3 รั(วมจ�ดำกิ�จกิรัรัมกิารัเรั�ยนกิารัสอนและกิารัจ�ดำสภูาพและบัรัรัยากิาศภูายในสถีานศ2กิษา

2.5.4 ส(งเสรั�มกิารัเรั�ยนรั' &และกิารัปฏิ�บั�ต�ตามแนวปรั�ชญาของเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงในสถีานศ2กิษา ท�"บั&าน และสถีานท�"อ3"น ๆ

2.5.5 รั(วมต�ดำตามและปรัะเม�นผลกิารัจ�ดำกิารัศ2กิษา

2.6 การต�ด้ตามแลัะประเม�นผู้ลัการจั�ด้การศึ�กษาสถีานศ2กิษาควรัจ�ดำใหั&ม�กิารัต�ดำตามและปรัะเม�นผลกิารั

ดำ�าเน�นกิารัจ�ดำกิารัศ2กิษาตามแนวปรั�ชญาของเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยง โดำยม�แนวทางดำ�าเน�นกิารั ดำ�งน�*

2.6.1 ต�ดำตามและปรัะเม�นค5ณล�กิษณะอ�นพ2งปรัะสงค0ของผ'&เรั�ยน โดำยพ�จารัณาจากิ

1) ผลกิารัทดำสอบัความรั' & ความเข&าใจพ3*นฐานดำ&านเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยง

2) ผลงานและกิารัปฏิ�บั�ต�กิ�จกิรัรัมของผ'&เรั�ยน 3) กิารัปฏิ�บั�ต�ตนในช�ว�ตปรัะจ�าว�นของผ'&เรั�ยน 4) ผลกิารัปรัะเม�นโดำยผ'&ปรัะเม�นภูายนอกิ หัรั3อผ'&ม�ส(วนไดำ&

ส(วนเส�ยจากิท5กิภูาคส(วน2.6.2 ต�ดำตามและปรัะเม�นความเหัมาะสมของกิารัดำ�าเน�น

กิารัในกิรัะบัวนกิารั ข�*นตอน และกิ�จกิรัรัมกิารัดำ�าเน�นกิารัในดำ&านกิารัพ�ฒนาหัล�กิส'ตรั กิารัจ�ดำกิารัเรั�ยนกิารัสอน กิารัจ�ดำบัรัรัยากิาศและสภูาพแวดำล&อม กิารัจ�ดำรัะบับับัรั�หัารัจ�ดำกิารั กิารัใหั&ผ'&ปกิครัองและช5มชนเข&ามาม�ส(วนรั(วมในกิารัจ�ดำกิารัศ2กิษาของสถีานศ2กิษา และกิารัปรัะเม�นค5ณล�กิษณะของผ'&เรั�ยนอ�นพ2งปรัะสงค0

2.6.3 จ�ดำใหั&รัะบับักิารัรัายงานผลกิารัดำ�าเน�นกิารัเป�นรัะยะ ๆ ท�*งกิารัรัายงานภูายในสถีานศ2กิษา กิารัรัายงานต(อสาธารัณชน และกิารัรัายงานหัน(วยงานต&นส�งกิ�ดำตามล�าดำ�บั

36

จากิแนวทางในกิารัจ�ดำกิารัศ2กิษาของสถีานศ2กิษาตามปรัะเดำ%นดำ�งกิล(าข&างต&นเข�ยนเป�นแผนภูาพเช�งรัะบับัท�"แสดำงความส�มพ�นธ0เช3"อมโยงกิ�นไดำ& ดำ�งน�*

แผู้นภัาพท-( 1 ควิามเช'(อมโยงข้องแนวิทางการน/าปร�ชญาข้องเศึรษฐก�จัพอเพ-ยงไปจั�ด้การศึ�กษาในสูถุานศึ�กษา

37

การม-สู7วินร7วิมข้องผู้��ปกครองแลัะช�มชนม�ส(วนรั(วมในกิารัดำ�าเน�นกิารัของสถีานศ2กิษาท5กิดำ&าน

การพ�ฒนา การจั�ด้การเร-ยนการสูอน ค�ณลั�กษณะข้องผู้��เร-ยนพ�ฒนาหัล�กิส'ตรัโดำย

บั'รัณากิารัเน3*อหัาสารัะของเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงไว&ในหัล�กิส'ตรัสถีานศ2กิษาท5กิกิล5(มสารัะ กิารัเรั�ยนรั' & และกิ�จกิรัรัมพ�ฒนาผ'&เรั�ยน

จ�ดำกิารัเรั�ยนกิารัสอนท�"สอดำคล&องกิ�บัว�ถี�ช�ว�ตของผ'&เรั�ยนโดำย- พ�ฒนาท�กิษะกิรัะบัวนกิารัค�ดำ ว�เครัาะหั0 กิารัจ�ดำกิารั กิารัเผช�ญสถีานกิารัณ0 กิารัแกิ&ป:ญหัาในช�ว�ตปรัะจ�าว�น - เน&นกิ�จกิรัรัมกิารัทดำลอง กิารัปฏิ�บั�ต�จรั�งในช�ว�ตปรัะจ�าว�น

พ�ฒนาผ'&เรั�ยนใหั&ม�ความรั' & ท�กิษะ และดำ�าเน�นช�ว�ตตามแนวปรั�ชญาของเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยง

- ม�ความรั' &ความเข&าใจ และตรัะหัน�กิในความส�าค�ญของกิารัดำ�าเน�นช�ว�ตตามแนวปรั�ชญาของเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยง

- ม�ความรั' & และท�กิษะพ3*นฐานในกิารัดำ�าเน�นช�ว�ตตามแนวปรั�ชญาของเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยง

- ปฏิ�บั�ต�ตนและดำ�าเน�นช�ว�ตตามแนวปรั�ชญาของเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยง

การจั�ด้บัรรยากาศึแลัะสูภัาพแวิด้ลั�อมภัายในสูถุานศึ�กษา

การจั�ด้ระบับับัร�หารจั�ด้การ

จ�ดำบัรัรัยากิาศและสภูาพแวดำล&อมใหั&เอ3*อต(อกิารัพ�ฒนาผ'&เรั�ยน- จ�ดำอาคารั สถีานท�" ส�"งแวดำล&อม ใหั&รั(มรั3"น เป�นแหัล(งเรั�ยนรั' & สะท&อนกิารัอน5รั�กิษ0ส3บัสานทรั�พยากิรั ศ�ลปว�ฒนธรัรัม และภู'ม�ป:ญญาไทย- ส(งเสรั�มและพ�ฒนาบัรัรัยากิาศดำ&านค5ณธรัรัม- ส(งเสรั�มกิารัแสวงหัา และเผยแพรั(ความรั' &ดำ&านเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยง- ส(งเสรั�มกิารัปฏิ�บั�ต�ตนเป�นแบับัอย(างของบั5คลากิรั- จ�ดำโครังกิารัส(งเสรั�มกิารัดำ�าเน�นว�ถี�

จ�ดำรัะบับับัรั�หัารัจ�ดำกิารัตามแนวปรั�ชญาของเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยง- ปรั�บัโครังสรั&างและกิรัะบัวนกิารับัรั�หัารัใหั&สอดำคล&องกิ�บัแนวปรั�ชญาของเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยง - กิ�าหันดำนโยบัาย แผนงานโครังกิารั ปรั�บัแผนกิลย5ทธ0และแผนปฏิ�บั�ต�กิารั - พ�ฒนาบั5คลากิรั การต�ด้ตามแลัะประเม�นผู้ลัการจั�ด้การศึ�กษา

ดำ�าเน�นกิารัต�ดำตาม ปรัะเม�นผลและรัายงานผล- ต�ดำตามและปรัะเม�นผลส�มฤทธ�Dตามค5ณล�กิษณะท�"พ2ง

ปรัะสงค0ของน�กิเรั�ยน- ต�ดำตามและปรัะเม�นผลความเหัมาะสมของกิารัดำ�าเน�นงาน

ข้�9นตอนการด้/าเน�นการตามแนวิทางการน/าหลั�กปร�ชญาข้องเศึรษฐก�จัพอเพ-ยง

ท�"มา : ส�าน�กิงานปล�ดำกิรัะทรัวงศ2กิษาธ�กิารั, 2550 : 6

ข�*นตอนกิารัดำ�าเน�นกิารัตามแนวทางกิารัน�าหัล�กิปรั�ชญาของเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงไปจ�ดำกิารัศ2กิษาในสถีานศ2กิษา

3. ข้�9นตอนในการด้/าเน�นงาน กิารัดำ�าเน�นกิารัตามแนวทางกิารัน�าหัล�กิปรั�ชญาของ

เศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงไปจ�ดำกิารัศ2กิษาในสถีานศ2กิษา ม�ข� *นตอนในกิารัดำ�าเน�นกิารั ดำ�งน�* 3.1 กิ�าหันดำนโยบัายกิารัจ�ดำกิารัศ2กิษาตามแนวปรั�ชญาของเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงเป�นนโยบัายส�าค�ญของสถีานศ2กิษา 3.2 พ�ฒนาความรั' &ความเข&าใจแกิ(บั5คลากิรัท�*งผ'&บัรั�หัารั ครั' และคณะกิรัรัมกิารัสถีานศ2กิษา และส(งเสรั�มใหั&ปฏิ�บั�ต�ตนตามแนวปรั�ชญาของเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยง 3.3 ปรัะชาส�มพ�นธ0เผยแพรั(ความรั' & ความเข&าใจแกิ(ผ'&เกิ�"ยวข&องอ3"น ๆ 3.4 ทบัทวนหัรั3อปรั�บัปรั5งโครังสรั&างและพ�ฒนากิารับัรั�หัารัจ�ดำกิารัตามแนวปรั�ชญาของเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยง 3.5 จ�ดำท�า ปรั�บัปรั5ง หัรั3อเพ�"มเต�มโครังกิารั กิ�จกิรัรัม และปรั�บัแผนกิลย5ทธ0และแผนปฏิ�บั�ต�กิารัของสถีานศ2กิษา 3.6 ปรั�บัปรั5งและพ�ฒนาหัล�กิส'ตรัของสถีานศ2กิษา 3.7 จ�ดำกิารัเรั�ยนกิารัสอนตามหัล�กิส'ตรัของสถีานศ2กิษา 3.8 เสรั�มสรั&างบัรัรัยากิาศ และสภูาพแวดำล&อมใหั&เอ3*อต(อกิารัจ�ดำกิารัเรั�ยนรั' &

38

3.9 จ�ดำรัะบับัน�เทศ ต�ดำตาม ปรัะเม�นผล และรัายงานผลกิารัดำ�าเน�นกิารั 3.10 ใหั&ผ'&ปกิครัองและช5มชนเข&ามาม�ส(วนรั(วมในกิารัจ�ดำกิารัศ2กิษาในข�*นตอนส�าค�ญท5กิข�*นตอน

ดำ�งแผนภูาพแสดำงข�*นตอนกิารัดำ�าเน�นกิารั (แผนภูาพท�" 2)

39

แผู้นภัาพท-( 2 ข้�9นตอนการด้/าเน�นการตามแนวิทางการน/าปร�ชญาข้องเศึรษฐก�จัพอเพ-ยงไปจั�ด้การศึ�กษาในสูถุานศึ�กษา

ท�"มา : ส�าน�กิงานปล�ดำกิรัะทรัวงศ2กิษาธ�กิารั, 2550 : 8

40

น�เทศ ต�ดำตาม

ปรัะเม�นและรัายงานผล

กิ�าหันดำแนวนโยบัายกิารัจ�ดำกิารัศ2กิษาเรั3"องเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงเป�นนโยบัาย

จ�ดำกิารัเรั�ยนกิารัสอนตามหัล�กิส'ตรัสถีาน

ปรั�บัปรั5ง และพ�ฒนาหัล�กิส'ตรัสถีานศ2กิษา

จ�ดำท�า หัรั3อเพ�"มเต�มโครังกิารั กิ�จกิรัรัมและปรั�บัแผนกิลย5ทธ0และ

พ�ฒนาความรั' &ความเข&าใจแกิ(บั5คลากิรัและส(งเสรั�มกิารัปฏิ�บั�ต�ตนตามแนว

ปรัะชาส�มพ�นธ0 เผยแพรั( ความรั' & ความเข&าใจ

ปรั�บัปรั5งกิารับัรั�หัารัจ�ดำกิารัใหั&เป�นไปตามแนวปรั�ชญาส(งเสรั�มกิารัม�

ส(วนรั(วมของผ'&ปกิครัองและช5มชน

เสรั�มสรั&างบัรัรัยากิาศและ สภูาพแวดำล&อมภูายใน

สถีานศ2กิษา

1.8 ควิามเป0นมาข้องการข้�บัเคลั'(อนเศึรษฐก�จัพอเพ-ยงด้�านการศึ�กษา

เน3"องจากิเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงเป�นเรั3"องนามธรัรัม กิารัข�บัเคล3"อนเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงดำ&านกิารัศ2กิษาในรัะยะแรักิจ2งเรั�"มจากิกิารัค&นหัาต�วอย(างกิ�จกิรัรัมพ�ฒนาผ'&เรั�ยนท�"เป�นรั'ปธรัรัม เพ3"อสรั&างความเข&าใจท�"ถี'กิต&องและช�ดำเจน กิ�จกิรัรัมพ�ฒนาผ'&เรั�ยนท�"ม�ค5ณล�กิษณะและกิารัจ�ดำกิารัท�"สอดำคล&องกิ�บัหัล�กิเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยง ม�ดำ�งน�*

1. พอปรัะมาณกิ�บัศ�กิยภูาพของน�กิเรั�ยน พอปรัะมาณกิ�บัภู'ม�ส�งคมของโรังเรั�ยนและช5มชนท�"ต&องฝั@กิใหั&เดำ%กิค�ดำเป�น ท�าเป�นอย(างม�เหัต5ผล และม�ภู'ม�ค5&มกิ�นในดำ&านต(าง ๆ โดำยกิารัดำ�าเน�นกิ�จกิรัรัมต&องน�าส'(ความย�"งย3นของผล

2. ส(งเสรั�มใหั&น�กิเรั�ยนใช&ความรั' &อย(างรัอบัคอบั รัะม�ดำรัะว�ง ฝั@กิกิารัท�างานรั(วมกิ�บัผ'&อ3"นดำ&วย ความรั�บัผ�ดำชอบั ซื่3"อส�ตย0ส5จรั�ต ไม(เอารั�ดำเอาเปรั�ยบัผ'&อ3"น อดำทน ม�ความเพ�ยรั ม�ว�น�ย ม�ส�มมาคารัวะ รั' &จ�กิท�าปรัะโยชน0ใหั&กิ�บัส�งคม รั(วมกิ�นดำ'แลรั�กิษาส�"งแวดำล&อม และส3บัสานว�ฒนธรัรัมไทย

นอกิจากิน�*ย�งส(งเสรั�มใหั&บั'รัณากิารักิารัเรั�ยนรั' &ผ(านกิ�จกิรัรัมเหัล(าน�*เข&าไปในกิารัเรั�ยนรั' &สารัะต(าง ๆ ท5กิสารัะกิารัเรั�ยนรั' & (ส�าน�กิงานปล�ดำกิรัะทรัวงศ2กิษาธ�กิารั, 2550 : 9)

กิรัะทรัวงศ2กิษาธ�กิารั ไดำ&จ�ดำท�าย5ทธศาสตรั0กิารัข�บัเคล3"อนปรั�ชญาของเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงส'(สถีานศ2กิษา (พ.ศ.2550-2554)

โดำยม�ว�ตถี5ปรัะสงค0 เพ3"อใหั&สถีานศ2กิษาน�าหัล�กิปรั�ชญาของเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงมาปรัะย5กิต0ใช&ในกิารัจ�ดำกิารัเรั�ยนกิารัสอน กิารัจ�ดำกิ�จกิรัรัมพ�ฒนาผ'&เรั�ยน และกิารับัรั�หัารัจ�ดำกิารัสถีานศ2กิษา เพ3"อใหั&เกิ�ดำผลในทางปฏิ�บั�ต�ในท5กิรัะดำ�บัไดำ&อย(างม�ปรัะส�ทธ�ภูาพ และม�ปรัะส�ทธ�ผล เกิ�ดำกิารัปรั�บัเปล�"ยนกิรัะบัวนท�ศน0ในกิารัดำ�าเน�นช�ว�ตบันพ3*นฐานของหัล�กิปรั�ชญาของเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงอย(างต(อเน3"อง ม�ว�ส�ยท�ศน0 ค3อ

41

กิรัะทรัวงศ2กิษาธ�กิารัม5(งพ�ฒนาสถีานศ2กิษาในกิารัน�าหัล�กิปรั�ชญาของเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงไปจ�ดำกิารัศ2กิษาอย(างม�ปรัะส�ทธ�ภูาพและปรัะส�ทธ�ผล ส(งผลส'(กิารัดำ�าเน�นช�ว�ตตามแนวทางเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงของผ'&เรั�ยน ผ'&บัรั�หัารั ครั'และบั5คลากิรัทางกิารัศ2กิษาอย(างต(อเน3"อง ส�าหัรั�บัเปCาหัมายน�*น ในรัะยะท�" 1 ป, 2550 กิ�าหันดำใหั&สถีานศ2กิษาท�"สามารัถีเป�นแบับัอย(างในกิารัจ�ดำกิรัะบัวนกิารัเรั�ยนกิารัสอนและกิารับัรั�หัารัจ�ดำกิารัตามหัล�กิปรั�ชญาของเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงไม(ต�"ากิว(า จ�านวน 80 แหั(ง รัะยะท�" 2 ป, 2551-2552 พ�ฒนาและขยายเครั3อข(ายสถีานศ2กิษาท�"เป�นแบับัอย(างในกิารัจ�ดำกิรัะบัวนกิารัเรั�ยนกิารัสอนและกิารับัรั�หัารัจ�ดำกิารัตามหัล�กิปรั�ชญาของเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงท5กิจ�งหัว�ดำเป�นจ�านวน 800 แหั(ง และรัะยะท�" 3 ป, 2553-2554 พ�ฒนาใหั&สถีานศ2กิษาสามารัถีน�าหัล�กิปรั�ชญาของเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงไปใช&ในกิารัจ�ดำกิรัะบัวนกิารัเรั�ยนกิารัสอนและกิารับัรั�หัารัจ�ดำกิารัท�"เหัมาะสมกิ�บับัรั�บัทของแต(ละสถีานศ2กิษาไดำ&ครับัท5กิแหั(งท�"วปรัะเทศ

ย5ทธศาสตรั0และแนวทางกิารัข�บัเคล3"อนปรั�ชญาของเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงส'(สถีานศ2กิษา ม�ดำ�งน�*

1. ย5ทธศาสตรั0ท�" 1 กิารัพ�ฒนาแนวทางกิารัจ�ดำกิารัศ2กิษาตามปรั�ชญาของเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยง

แนวทางกิารัข�บัเคล3"อน1.1 ศ2กิษา ว�เครัาะหั0 ว�จ�ยแนวทางกิารัน�าแนวปรั�ชญา

ของเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงไปจ�ดำกิารัศ2กิษา

1.2 จ�ดำท�าแนวทางกิารัจ�ดำกิารัเรั�ยนรั' &ปรั�ชญาของเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงส'(กิารัเรั�ยนกิารัสอน

ท5กิรัะดำ�บักิารัศ2กิษา โดำยสอดำแทรักิสารัะเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงไว&ในสารัะกิารัเรั�ยนรั' & และกิ�จกิรัรัมพ�ฒนาผ'&เรั�ยนเพ3"อใหั&เกิ�ดำกิารัพ�ฒนาตามล�าดำ�บัโดำยเรั�"มใหั&เกิ�ดำกิารัพ�ฒนากิารัเรั�ยนรั' &รัะดำ�บับั5คคลและครัอบัครั�ว

42

รั' &จ�กิน�าไปปรัะย5กิต0ใช& น�าไปขยายผลในครัอบัครั�วและช5มชนเพ3"อใหั&เกิ�ดำปรัะโยชน0ต(อส�งคมและปรัะเทศ

1.3 จ�ดำท�าแนวทางกิารัจ�ดำรัะบับับัรั�หัารัจ�ดำกิารัของสถีานศ2กิษาตามแนวทางปรั�ชญาของ

เศรัษฐกิ�จพอเพ�ยง 2. ย5ทธศาสตรั0ท�" 2 กิารัพ�ฒนาบั5คลากิรั แนวทางกิารัข�บัเคล3"อน 2.1 อบัรัมส�มมนาผ'&บัรั�หัารักิารัศ2กิษาใหั&เกิ�ดำความรั' & ความ

เข&าใจในหัล�กิปรั�ชญาของเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยง 2.2 ฝั@กิอบัรัมและพ�ฒนา ผ'&บัรั�หัารัสถีานศ2กิษาข&ารัาชกิารั

ครั'และบั5คลากิรัทางกิารัศ2กิษาในสถีานศ2กิษากิล5(มเปCาหัมาย ใหั&สามารัถีน�าหัล�กิปรั�ชญาของเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงไปบั'รัณากิารัส'(กิารัเรั�ยนกิารัสอนและกิารับัรั�หัารัจ�ดำกิารั

3. ย5ทธศาสตรั0ท�" 3 กิารัขยายผลและพ�ฒนาเครั3อข(าย แนวทางกิารัข�บัเคล3"อน 3.1 ใหั&สถีานศ2กิษาท�"เป�นแบับัอย(างเข&าไปช(วยเหัล3อพ�ฒนา

สถีานศ2กิษาท�"เข&ารั(วมโครังกิารั 1:10 แหั(งในกิารัน�าหัล�กิปรั�ชญาของเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงไปปรัะย5กิต0ใช&ในกิารัจ�ดำกิารัเรั�ยนกิารัสอนและกิารับัรั�หัารัจ�ดำกิารั

3.2 ใหั&ม�รัะบับักิารัแลกิเปล�"ยนเรั�ยนรั' &และส(งเสรั�ม สน�บัสน5น ปรัะสานกิารัดำ�าเน�นงานของเครั3อข(าย

3.3 จ�ดำท�ารัะบับัข&อม'ลสารัสนเทศและเช3"อมโยงเครั3อข(ายกิ�บัหัน(วยงานท�"เกิ�"ยวข&อง

4. ย5ทธศาสตรั0ท�" 4 กิารัเผยแพรั(ปรัะชาส�มพ�นธ0 แนวทางกิารัข�บัเคล3"อน 4.1 เผยแพรั(กิารัปรัะย5กิต0ใช&หัล�กิปรั�ชญาของเศรัษฐกิ�จ

พอเพ�ยงในกิารัจ�ดำกิารัศ2กิษาโดำยจ�ดำท�าส3"อรั'ปแบับัต(าง ๆ

43

4.2 เผยแพรั(ข&อม'ลข(าวสารั ความกิ&าวหัน&าของกิารัจ�ดำกิารัศ2กิษาตามหัล�กิปรั�ชญาของเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยง

5. ย5ทธศาสตรั0ท�" 5 กิารัพ�ฒนากิรัะบัวนกิารัต�ดำตามและปรัะเม�นผล

แนวทางกิารัข�บัเคล3"อน ในกิารัต�ดำตามและปรัะเม�นผลเพ3"อทรัาบักิารัดำ�าเน�นงานดำ&าน

กิารัจ�ดำกิารัเรั�ยนกิารัสอน กิารับัรั�หัารัจ�ดำกิารัและกิารัพ�ฒนาเครั3อข(ายโดำยม�แนวทางในกิารัดำ�าเน�นงาน ดำ�งน�*

5.1 จ�ดำใหั&ม�คณะกิรัรัมกิารัต�ดำตามปรัะเม�นผลรัะดำ�บักิรัะทรัวง รัะดำ�บัภู'ม�ภูาค และรัะดำ�บัสถีานศ2กิษา โดำยใหั&คณะกิรัรัมกิารัม�หัน&าท�"ต�ดำตาม ปรัะเม�นผลและรัายงานผล กิารัดำ�าเน�นงานในภูาพรัวมรัะดำ�บัภู'ม�ภูาคและสถีานศ2กิษา

5.2 กิ�าหันดำรั'ปแบับั แนวทาง เครั3"องม3อและค'(ม3อในกิารัต�ดำตามและปรัะเม�นผล 5.3 ดำ�าเน�นกิารัต�ดำตามปรัะเม�นผลและรัายงานผล

6. ต�วช�*ว�ดำความส�าเรั%จ กิารัต�ดำตามปรัะเม�นผลไดำ&กิ�าหันดำต�วช�*ว�ดำความส�าเรั%จไว& 5 ดำ&าน ค3อ

6.1 ดำ&านกิารับัรั�หัารัจ�ดำกิารัสถีานศ2กิษา6.2 ดำ&านหัล�กิส'ตรัและกิารัจ�ดำกิารัเรั�ยนกิารัสอน6.3 ดำ&านกิารัจ�ดำกิ�จกิรัรัมพ�ฒนาผ'&เรั�ยน6.4 ดำ&านกิารัพ�ฒนาบั5คลากิรั

(กิรัะทรัวงศ2กิษาธ�กิารั, 2550 : 1-8)

1.8.1 มาตรฐานการเร-ยนร��เศึรษฐก�จัพอเพ-ยง กิารัเรั�ยนกิารัสอนเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงบัรัรัจ5อย'(แล&วใน

สารัะกิารัเรั�ยนรั' &ส�งคมศ2กิษา ศาสนา และว�ฒนธรัรัม สารัะท�" 3

เศรัษฐศาสตรั0ในหัล�กิส'ตรักิารัศ2กิษาข�*นพ3*นฐาน โดำยม�มาตรัฐานเรั�ยนรั' & (ส.3.1) ท�"เน&นใหั&เข&าใจรัะบับัและว�ธ�กิารัของเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยง และสามารัถีน�าไปปรัะย5กิต0ใช&กิ�บัช�ว�ตปรัะจ�าว�นไดำ&

44

คณะท�างานบั'รัณากิารัเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงส'(กิารัเรั�ยนกิารัสอนของ

กิรัะทรัวงศ2กิษาธ�กิารั ไดำ&กิ�าหันดำขอบัเขตท�"ช�ดำเจนในกิารัเรั�ยนกิารัสอนหัรั3อมาตรัฐานกิารัเรั�ยนรั' &เศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงของแต(ละช�*นป, เพ3"อใหั&ผ'&เรั�ยนเข&าใจหัล�กิเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยง และสามารัถีน�าไปปรัะย5กิต0ใช&ไดำ&อย(างเหัมาะสมกิ�บัแต(ละว�ย ดำ�งน�*

ช7วิงช�9นท-( 1 เน&นใหั&เดำ%กิใช&ช�ว�ตพอเพ�ยงรัะดำ�บับั5คคลและครัอบัครั�ว รั' &จ�กิช(วยเหัล3อตนเอง และรั' &จ�กิช(วยเหัล3องานในครัอบัครั�ว แบั(งป:นส�"งของใหั&เพ3"อน ช(วยเหัล3อผ'&อ3"น รั�กิจ�กิว�เครัาะหั0รัายรั�บั-รัายจ(ายของตนเอง สอนใหั&เดำ%กิเหั%นค5ณค(าของส�"งของ ตรัะหัน�กิถี2งค5ณค(าของเง�นทอง จะไดำ&ฝั@กิน�ส�ยปรัะหัย�ดำ ฝั@กิจ�ตส�าน2กิและน�ส�ยพอเพ�ยง

ช7วิงช�9นท-( 2 ฝั@กิใหั&เดำ%กิรั' &จ�กิปรัะย5กิต0ใช&หัล�กิความพอเพ�ยงในโรังเรั�ยนและม�ส(วนรั(วมในกิารัสรั&างความพอเพ�ยงรัะดำ�บัโรังเรั�ยนและช5มชนใกิล&ต�วโดำยเรั�"มจากิกิารัส�ารัวจทรั�พยากิรัต(าง ๆ ในโรังเรั�ยนและช5มชนม�ส(วนรั(วมในกิารัดำ'แลบั�ารั5งรั�กิษาทรั�พยากิรัต(าง ๆ ท�*งดำ&านว�ตถี5 เศรัษฐกิ�จ ส�"งแวดำล&อม ภู'ม�ป:ญญา ว�ฒนธรัรัม และรัวบัรัวมองค0ความรั' &มาเป�นข&อม'ลในกิารัเรั�ยนรั' &ว�ถี�ช�ว�ต ของช5มชน และเหั%นค5ณค(าของกิารัใช&ช�ว�ตอย(างพอเพ�ยง

ช7วิงช�9นท-( 3 ปรัะย5กิต0ใช&หัล�กิเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงกิ�บัช5มชน ม�ส(วนรั(วมในกิ�จกิรัรัมต(าง ๆ ของช5มชน สามารัถีส�ารัวจและว�เครัาะหั0ความพอเพ�ยงในรัะดำ�บัต(าง ๆ และในม�ต�ต(าง ๆ ท�*งทางว�ตถี5 ส�งคม ส�"งแวดำล&อม และว�ฒนธรัรัมในช5มชนใกิล&ต�ว เหั%นค5ณค(าของกิารัใช&หัล�กิพอเพ�ยงในกิารัพ�ฒนาช5มชน และสามารัถีน�าหัล�กิกิารัพอเพ�ยงมาปรัะย5กิต0ใช&ในช�ว�ตปรัะจ�าว�นของแต(ละคน จนน�าไปส'(กิารัปรั�บัเปล�"ยนพฤต�กิรัรัมส'(ความพอเพ�ยงไดำ&ในท�"ส5ดำ

ช7วิงช�9นท-( 4 เตรั�ยมคนใหั&เป�นคนท�"ดำ� สามารัถีท�าปรัะโยชน0ใหั&กิ�บัส�งคมและปรัะเทศชาต�ไดำ& โดำยเน&นเข&าใจความพอเพ�ยงรัะดำ�บัปรัะเทศและกิารัพ�ฒนาปรัะเทศภูายใต&กิรัะแสโลกิาภู�ว�ฒน0 เช(น กิารั

45

ว�เครัาะหั0สถีานกิารัณ0กิารัค&ารัะหัว(างปรัะเทศ หัรั3อกิารัศ2กิษาสถีานกิารัณ0ส�"งแวดำล&อมสภูาพป:ญหัาดำ&าส�งคมเป�นอย(างไรั เป�นต&น(ส�าน�กิงานปล�ดำกิรัะทรัวงศ2กิษาธ�กิารั, 2550 : 5-8)

1.8.2 ก�จักรรมพ�ฒนาผู้��เร-ยนท-(สูอด้คลั�องก�บัหลั�กเศึรษฐก�จัพอเพ-ยง

กิ�จกิรัรัมสามารัถีม�ความหัลากิหัลายของเน3*อหัา แล&วแต(ตามสภูาวะภู'ม�ส�งคมของแต(ละสถีานศ2กิษา แต(ท�"ส5ดำแล&วต&องปล'กิฝั:งใหั&เดำ%กิและเยาวชนม�ว�ธ�ค�ดำ อ5ปน�ส�ยและพฤต�กิรัรัม ท�"สอดำคล&องกิ�บัหัล�กิเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยง เป�นกิ�จกิรัรัมท�"ดำ�าเน�นกิารัหัล�กิโดำยน�กิเรั�ยน น�กิศ2กิษา และครั'เป�นผ'&น�าหัรั3อผ'&สน�บัสน5น จ�านวนน�กิเรั�ยน/น�กิศ2กิษา/ครั' ท�"ม�ส(วนรั(วมในกิ�จกิรัรัมต(าง ๆ ไม(ควรัน&อยกิว(า 25% ของจ�านวนบั5คลากิรัท�*งหัมดำของโรังเรั�ยน น�กิเรั�ยน น�กิศ2กิษา ท�"เข&ารั(วมโครังกิารั ควรัม�ความปรัะพฤต�ดำ� สม�ครัใจท�"จะเข&ารั(วมกิ�จกิรัรัม กิารัเรั�ยนอย'(ในรัะดำ�บัปานกิลางถี2งดำ�และม�ส5ขภูาพดำ� ครั'ท�"เข&ารั(วมโครังกิารัควรัม�ความปรัะพฤต�ดำ� สม�ครัใจ และม�ความพรั&อมในกิารัเข&ารั(วมกิ�จกิรัรัม เป�นกิ�จกิรัรัมท�"ม5(งเน&นใหั&เกิ�ดำความกิ&าวหัน&าไปพรั&อมกิ�บัความสมดำ5ลทางเศรัษฐกิ�จ/ส�งคม/ส�"งแวดำล&อม ของสถีานศ2กิษา และสามารัถีขยายผลออกิส'(ช5มชนไดำ&

พอปรัะมาณกิ�บัภู'ม�ส�งคม : สอดำคล&องกิ�บัความต&องกิารั/ความจ�าเป�น ของสถีานศ2กิษา/คนในช5มชน และเหัมาะสมกิ�บัภู'ม�ปรัะเทศ สภูาพแวดำล&อม และความค�ดำ ความเช3"อ ว�ถี�ช�ว�ต

สมเหัต5สมผล : ม�หัล�กิค�ดำและหัล�กิปฏิ�บั�ต�ของกิ�จกิรัรัม ท�"สอดำคล&องกิ�บัหัล�กิว�ชากิารัท�"เกิ�"ยวข&อง รัายละเอ�ยดำของโครังกิารัแสดำงถี2งความรัอบัคอบัของกิารัวางแผนดำ�าเน�นโครังกิารั

ภู'ม�ค5&นกิ�นท�"ดำ� : กิารัวางแผนโครังกิารัค�าน2งถี2ง ความเส�"ยงในกิารัดำ�าเน�นโครังกิารั โดำยม�ข&อเสนอทางเล3อกิ หัากิม�กิารัเปล�"ยนแปลงต(าง ๆ เกิ�ดำข2*น

46

ส(งเสรั�ม ความรั' &และค5ณธรัรัมของผ'&เข&ารั(วมกิ�จกิรัรัม : กิ�จกิรัรัมต(าง ๆ ต&องส(งเสรั�มใหั&ผ'&เข&ารั(วม ม�ความรัอบัรั' &มากิย�"งข2*น เปFดำโอกิาสใหั&ไดำ&ม�กิารัพ�ฒนาท�กิษะในดำ&านต(าง ๆ ส(งเสรั�มกิารัม�ค5ณธรัรัม (เช(น ความม�รัะเบั�ยบั ม�ส�มมาคารัวะ ซื่3"อส�ตย0ส5จรั�ต ม�ความกิต�ญญู'กิตเวท� ม�สต�ป:ญญา แยกิแยะถี'กิผ�ดำ ควรัไม(ควรั ม�ความขย�นหัม�"นเพ�ยรั อดำทน สนใจใฝัEรั' & ม�จ�ตส�าน2กิเหั%นปรัะโยชน0ของกิารัช(วยเหัล3อผ'&อ3"น และท�าต�วใหั&เป�นปรัะโยชน0ต(อส�งคม)

ต�วอย(างกิ�จกิรัรัม เช(น1. กิารัจ�ดำกิารั กิารัผล�ต/กิารับัรั�โภูค ในสถีาน

ศ2กิษา/ช5มชน ใหั&เกิ�ดำความพอเพ�ยง และสมดำ5ล-กิ�นพอดำ� อย'(พอดำ� – เช(น โครังกิารัอาหัารักิลางว�น กิารัส(งเสรั�มกิารัผล�ตเกิษตรัอ�นทรั�ย0/เกิษตรัผสมผสาน บันพ3*นฐานของกิารัพ2"งตนเอง กิารัรั�กิษาสมดำ5ลของส�งคม และธรัรัมชาต�

2. กิารัพ�ฒนาอาช�พ/สรั&างรัายไดำ&เสรั�ม โดำยปรัะย5กิต0ใช&ทรั�พยากิรัท&องถี�"นใหั&เกิ�ดำปรัะโยชน0ส'งส5ดำ หัรั3อโดำยกิารัพ�ฒนาเทคโนโลย�ท�"เหัมาะสม หัรั3อต(อยอดำกิ�บัภู'ม�ป:ญญาท&องถี�"น

3. กิารัจ�ดำกิารั และกิารัจ�ดำรัะบับัองค0กิรัความรั(วมม3อ ทางกิารัเง�น กิารัผล�ต กิารัตลาดำ เช(น กิารัท�าบั�ญช�รัายรั�บั-รัายจ(าย กิารัจ�ดำต�*งสหักิรัณ0รั'ปแบับัต(าง ๆ กิารัจ�ดำต�*งธนาคารัโรังเรั�ยน เป�นต&น

4. กิารัจ�ดำกิารั (รั�กิษา/ฟื้B* นฟื้') ทรั�พยากิรัธรัรัมชาต�/ส�"งแวดำล&อม/ขยะ ท�*งในสถีานศ2กิษา และในช5มชน อย(างย�"งย3น โดำยใช&หัล�กิว�ชากิารั ความปรัะหัย�ดำ ความรัอบัคอบั

5. กิารัจ�ดำกิารัรัะบับัพล�งงานของสถีานศ2กิษา/ช5มชน ใหั&สามารัถีพ2"งตนเองไดำ&มากิข2*น (ปรัะหัย�ดำ ผล�ตเอง / ทดำแทน)

6. กิารัอน5เครัาะหั0เกิ3*อกิ'ล ช(วยเหัล3อ คนยากิจน ผ'&ดำ&อยโอกิาส (เช(น ผ'&ปEวยโรัคเอดำส0 เดำ%กิกิ�าพรั&า เดำ%กิยากิจน ฯลฯ) ในส�งคม ใหั&ม�ค5ณภูาพช�ว�ตท�"ดำ�ข2*น

47

7. กิารัสรั&างจ�ตส�าน2กิ รั�กิท&องถี�"น/รั�กิช5มชน เช(น กิารัรั�กิษา/ฟื้B* นฟื้'ปรัะเพณ�/ว�ฒนธรัรัมไทย ภู'ม�ป:ญญาท&องถี�"น สถีานท�"ทางปรัะว�ต�ศาสตรั0โบัรัาณสถีาน กิารัสรั&างความรั' &ส2กิเป�นเจ&าของ/ม�ส(วนรั(วมในกิารัพ�ฒนาช5มชน

8. กิารัสรั&างจ�ตส�าน2กิรั�กิชาต�-ศาสน0-กิษ�ตรั�ย0 เช(น รัณรังค0กิารัเหั%นค5ณค(าของส�นค&าไทย กิารัเรั�ยนรั' &ปรัะว�ต�ความเป�นมาของชาต� ความส�าค�ญของสถีาบั�นพรัะมหัากิษ�ตรั�ย0 กิารัเข&ารั(วมในกิ�จกิรัรัมทางศาสนาต(าง ๆ กิารัเรั�ยนรั' &ค�าสอนในศาสนา กิารัฝั@กิปฏิ�บั�ต�ธรัรัม เป�นต&น(ส�าน�กิงานปล�ดำกิรัะทรัวงศ2กิษาธ�กิารั, 2550 : 10-15)

จากิกิรัายละเอ�ยดำดำ�งท�"กิล(าวข&างต&น สามารัถีสรั5ปเป�นหัล�กิปฏิ�บั�ต�และต�วอย(างกิ�จกิรัรัมจ�าแนกิเป�นดำ&าน ๆ ไดำ&ดำ�งน�* (ปรั�ยาน5ช พ�บั'ลสรัาว5ธ, 2549 : 49-56)

ต�วิอย7างก�จักรรมเศึรษฐก�จัพอเพ-ยงในสูถุานศึ�กษาหลั�กปฏ�บั�ต� ต�วิอย7างก�จักรรม

ด้�านเศึรษฐก�จั1.ร��จั�กการใช�จั7ายข้อง

ตนเอง-ใช&จ(ายอย(างม�เหัต5ม�ผลอย(าง พอปรัะมาณ ปรัะหัย�ดำ เท(าท�"จ�าเป�น

2. ร��จั�กออมเง�น ม-กลัไกลั

-บั�นท2กิบั�ญช�รัายรั�บัและรัายจ(าย-ว�เครัาะหั0บั�ญช�รัายรั�บัและรัายจ(าย-แลกิเปล�"ยนปรัะสบักิารัณ0-ปรั�บัเปล�"ยนพฤต�กิรัรัมกิารับัรั�โภูคเพ3"อลดำ รัายจ(ายท�"ฟื้5 Eมเฟื้Bอย-ออมอย(างพอเพ�ยง-ส�ปดำาหั0กิารัออม

48

- รัะบับัสว�สดำ�กิารั - รัะบับัออมเง�น - รัะบับัสหักิรัณ0 - รัะบับัปรัะกิ�นต(าง ๆ 3. ร��จั�กประหย�ด้ -ใช&และกิ�นอย(างม�เหัต5ผลไม(ฟื้5 Eมเฟื้Bอย - ใช&พล�งงานเท(าท�"จ�าเป�น - ใช&ทรั�พยากิรัอย(างค5&มค(า

4. พ�(งตนเองได้�ทางเศึรษฐก�จัโด้ยผู้ลั�ต หร'อ สูร�างรายได้� ท-( -สอดำคล&องกิ�บัความต&องกิารั -สอดำคล&องกิ�บัภู'ม�ส�งคม -สอดำคล&องกิ�บัภู'ม�ป:ญญาท&องถี�"น -สอดำคล&องกิ�บัทรั�พยากิรัท&องถี�"นด้�านสู�งคม 5. ร��จั�กช7วิยเหลั'อสู�งคมหร'อช�มชน -ปล'กิจ�ตส�าน2กิสาธารัณะ -ปล'กิฝั:งความสาม�คค�

-จ�ดำต�*งกิล5(ม/สหักิรัณ0ออมทรั�พย0

-ปล'กิผ�กิสวนครั�วรั�*วกิ�นไดำ&-เล�*ยงปลา เล�*ยงไกิ( ไว&กิ�น ไว&ขาย-ใช&ส�นค&าท�"ปรัะหัย�ดำพล�งงาน-รั�ไซื่เค�ลขยะเพ3"อน�ามาใช&ใหัม(-น�าของเหัล3อใช& มาท�าใหั&เกิ�ดำปรัะโยชน0เน�นการผู้ลั�ตเพ'(อพ�(งตนเอง ให�พอเพ-ยงก�บัการบัร�โภัคแลัะการผู้ลั�ตท-(หลัากหลัาย เช7น-ปล'กิพ3ชผ�กิผสมผสาน-ปล'กิพ3ชสม5นไพรัไทย-ผล�ตส�นค&าจากิภู'ม�ป:ญญาท&องถี�"น-จ�ดำอบัรัมพ�ฒนาอาช�พในช5มชน

พ�ฒนาควิามร��ค�7ค�ณธ์รรม ผู้7านก�จักรรมรวิมกลั�7มต7าง ๆ -จ�ดำกิ�จกิรัรัมลดำ ละ เล�กิ อบัายม5ข-จ�ดำกิ�จกิรัรัมช(วยเหัล3อผ'&ดำ&อยโอกิาส-จ�ดำค(ายพ�ฒนาเยาวชน-จ�ดำต�*งศ'นย0เรั�ยนรั' &ภูายในช5มชน

พ�ฒนาควิามร��เก-(ยวิก�บัด้�น น/9า ป?า เพ'(อฟื้A9 นฟื้� ร�กษา

49

-ปล'กิฝั:งความเส�ยสละ -เผยแพรั(องค0ความรั' &เศรัษฐกิ�จพอเพ�ยง

ด้�านสู�(งแวิด้ลั�อม 6. สูร�างสูมด้�ลัข้องทร�พยากรธ์รรมชาต� - ปล'กิจ�ตส�าน2กิรั�กิษ0ส�"งแวดำล&อม -ฟื้B* นฟื้'แหัล(งเส3"อมโทรัมในท&องถี�"น -ฟื้B* นฟื้'และอน5รั�กิษ0ทรั�พยากิรัในท&องถี�"น -ฟื้B* นฟื้'ดำ'แลสถีานท�"ท(องเท�"ยวในท&องถี�"น ด้�านวิ�ฒนธ์รรม 7. สู'บัสูานวิ�ฒนธ์รรมไทย -สรั&างจ�ตส�าน2กิรั�กิษ0ไทย รั�กิบั&านเกิ�ดำ -ฟื้B* นฟื้'และอน5รั�กิษ0อาหัารัปรัะจ�าท&องถี�"น -ฟื้B* นฟื้'และอน5รั�กิษ0ดำนตรั�ไทยและ เพลงไทย -ฟื้B* นฟื้'และอน5รั�กิษ0ว�ตถี5โบัรัาณและโบัรัาณ สถีาน

-โครังกิารัช�วว�ถี�-จ�ดำอบัรัมกิารัอน5รั�กิษ0ทรั�พยากิรัธรัรัมชาต�-จ�ดำท�าฝัายแม&ว

-ปล'กิฝั:งมารัยาทไทย-ส(งเสรั�มอาหัารัปรัะจ�าท&องถี�"น-ส(งเสรั�มกิารัใช&ภูาษาปรัะจ�าท&องถี�"น-ท�าน5บั�ารั5งโบัรัาณว�ตถี5และโบัรัาณสถีาน

-ใหั&ความส�าค�ญกิ�บักิารัรั�กิษาศ�ล หัรั3อสวดำมนต0เป�นปรัะจ�า-ส(งเสรั�มกิารัฝั@กิอบัรัมสมาธ�ภูาวนา-รั(วมกิ�นทะน5บั�ารั5งศาสนา-พ�ฒนาภู'ม�ป:ญญาท&องถี�"น-รัณรังค0กิารัใช&ส�นค&าไทย

50

8. สู7งเสูร�มพระพ�ทธ์ศึาสูนา -ปล'กิจ�ตส�าน2กิความรั�กิชาต� -ตรัะหัน�กิถี2งค5ณค(าของพรัะพ5ทธศาสนา -จงรั�กิภู�กิดำ�ต(อพรัะมหัากิษ�ตรั�ย0

2. การวิ�จั�ยเช�งปฏ�บั�ต�การ (Action Research)

กิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารั (action research) เป�นกิรัะบัวนกิารัว�จ�ยอ�กิรั'ปแบับัหัน2"งท�"ม�ว�ธ�กิารัอาศ�ยกิรัะบัวนกิารัทางว�ทยาศาสตรั0ในกิารัค&นหัาความรั' &ความจรั�ง ในป:จจ5บั�นกิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารัไดำ&ถี'กิน�ามาใช&ในองค0กิรัหัรั3อในสถีาบั�นกิารัศ2กิษาต(าง ๆ อย(างมากิมาย โดำยจ5ดำปรัะสงค0หัล�กิเพ3"อน�าว�ธ�กิารัมาใช&ในกิารัแกิ&ป:ญหัาท�"กิ�าล�งเกิ�ดำข2*นในรัะหัว(างกิารัท�างาน หัรั3อน�ามาใช&เพ3"อต&องกิารัเปล�"ยนแปลงส�"งท�"ต&องกิารัปรั�บัใหั&ม�กิารัพ�ฒนาไปในทางท�"ดำ�ข2*น โดำยผ'&ปฏิ�บั�ต�เป�นผ'&ดำ�าเน�นกิารัเอง เน3"องจากิกิรัะบัวนกิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารัสามารัถีย3ดำหัย5(นใหั&สอดำคล&องกิ�บัสภูาพท�"เกิ�ดำข2*นจรั�ง โดำยไม(ม�กิารัควบัค5มต�วแปรัใดำ ๆ ท�*งส�*นในรัะหัว(างกิารัดำ�าเน�นกิารั ปล(อยใหั&เหัต5กิารัณ0ดำ�าเน�นไปอย(างเป�นธรัรัมชาต� ดำ�งน�*น ในกิารัว�จ�ยครั�*งน�* ผ'&ว�จ�ยจ2งไดำ&เล3อกิใช&กิรัะบัวนกิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารัในกิารัพ�ฒนากิารัจ�ดำกิารัเรั�ยนกิารั

51

สอนตามแนวทางเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยง โดำยผ'&ว�จ�ยขอเสนอรัายละเอ�ยดำเกิ�"ยวกิ�บักิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารัตามปรัะเดำ%น ดำ�งน�*

1. ควิามหมายข้องการวิ�จั�ยเช�งปฏ�บั�ต�การ กิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารั ไดำ&ม�น�กิว�ชากิารัไดำ&ใหั&ความหัมาย

ไว& ดำ�งต(อไปน�* Anderson (1956 อ&างใน ว�รั5ฬหั0 น�ลโมจน0, 2528 :

46) ไดำ&อธ�บัายว(า กิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารัเป�นว�ธ�กิารัในกิารัปรัะเม�นผลแบับัใหัม(ว�ธ�กิารัหัน2"ง กิารัว�จ�ยเกิ�ดำข2*นโดำยม�จ5ดำม5(งหัมายเพ3"อปFดำช(องว(างรัะหัว(างกิารัปฏิ�บั�ต�กิ�บัความรั' & เป�นกิารัน�าทฤษฎี�มาทดำสอบักิ�บัสภูาพแวดำล&อมท�"เป�นจรั�งในโรังเรั�ยน กิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารัเป�นเสม3อนส�"งเรั&าท�"กิรัะต5&นใหั&ครั' ศ2กิษาน�เทศกิ0 และผ'&บัรั�หัารัเปล�"ยนว�ธ�กิารัในกิารัปรัะเม�นผลท�"เป�นอ�ตน�ย (subjective) และไม(ม�กิฎีเกิณฑ์0แน(นอนใหั&เป�นกิารัปรัะเม�นผลท�"อาศ�ยข&อม'ลท�"เป�นปรัน�ย (objective) มากิย�"งข2*น

Borg (1965 อ&างใน ว�รั5ฬหั0 น�ลโมจน0, 2528 : 47)

กิล(าวว(า กิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารัเน&นความส�มพ�นธ0รัะหัว(างครั'กิ�บัป:ญหัาส�าค�ญ ๆ ท�"เกิ�ดำข2*นในหั&องเรั�ยน เปCาหัมายส�าค�ญของกิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารั ค3อ กิารัฝั@กิอบัรัมครั'รัะหัว(างปฏิ�บั�ต�งาน และกิารัพ�ฒนาครั'มากิกิว(าท�"จะม5(งค&นหัาความรั' &ทางศ2กิษาศาสตรั0 กิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารัม5(งท�"กิารัฝั@กิอบัรัมครั'รัะหัว(างปฏิ�บั�ต�งานและกิารัแกิ&ป:ญหัาในหั&องเรั�ยน โดำยกิารัช(วยใหั&ครั'เข&าใจว�ธ�กิารัทางว�ทยาศาสตรั0มองเหั%นค5ณค(าของข&อม'ลทางว�ทยาศาสตรั0

Good (อ&างใน ว�รั5ฬหั0 น�ลโมจน0, 2528 : 47) ใหั&รัายละเอ�ยดำเกิ�"ยวกิ�บักิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารัว(า กิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารั หัรั3อกิารัว�จ�ยแบับัรั(วมม3อกิ�น หัรั3อกิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารัแบับัรั(วมม3อกิ�น เป�นความพยายามอย(างหัน2"งท�"จะจ�ดำกิรัะบัวนกิารัว�จ�ยใหั&เหัมาะสมกิ�บักิารัศ2กิษา ป:ญหัา และกิารัแกิ&ป:ญหัาในโรังเรั�ยน และปรั�บัปรั5งกิารัเรั�ยนกิารัสอน กิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารัเป�นกิารัว�จ�ยท�"ดำ�าเน�นกิารัโดำยครั'

52

โดำยถี3อว(าเป�นส(วนหัน2"งของกิ�จกิรัรัมกิารัสอนของครั' ท�*งน�* ไดำ&รั�บัค�าปรั2กิษาและความรั(วมม3อจากิผ'&เช�"ยวชาญ

เคมม�ส และแมกิเทกิกิารั0ดำ (Kemmis and McTaggart,

1988/2538 : 12) ไดำ&ใหั&ความหัมายกิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารัว(า เป�นรั'ปแบับัของว�ธ�กิารัศ2กิษาค&นคว&าแบับัส(องสะท&อนตนเองเป�นหัม'(คณะของกิล5(มผ'&ปฏิ�บั�ต�งานในสถีานกิารัณ0ทางส�งคม เพ3"อต&องกิารัท�"จะพ�ฒนาล�กิษณะท�"ชอบัธรัรัมและความชอบัดำ&วยเหัต5ผลของว�ธ�กิารัปฏิ�บั�ต�งาน เพ3"อใหั&ไดำ&รั'ปแบับัหัรั3อแนวทางไปใช&ในกิารัพ�ฒนาค5ณภูาพกิารัปฏิ�บั�ต�งานน�*น ในล�กิษณะเดำ�ยวกิ�นเป�นภูาวะของส�งคมและสถีานกิารัณ0ท�"เกิ�"ยวข&อง กิล5(มผ'&รั (วมงานกิารัว�จ�ยน�*อาจรัวมถี2งครั' น�กิเรั�ยน ผ'&บัรั�หัารัโรังเรั�ยน ผ'&ปกิครัองน�กิเรั�ยน และสมาช�กิในช5มชนอ3"น ๆ ท�"ม�ส(วนเกิ�"ยวข&องกิล5(มใดำกิ%ไดำ&ท�"สนใจรั(วมกิ�น

Dick (1995 อ&างใน กิ�ตต�พรั ป:ญญาภู�ญโญผล, 2540 :

8) ไดำ&ใหั&ความหัมายกิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารัว(า เป�นว�จ�ยแบับัหัน2"งท�"ช(วยผ'&ว�จ�ยพ�ฒนาความรั' & หัรั3อความเข&าใจในส(วนของกิารัปฏิ�บั�ต� ค3อ ผ'&ว�จ�ยลงม3อกิรัะท�า (action) ใหั&อย'(รั'ปท�"สามารัถีท�าใหั&เกิ�ดำกิารัเปล�"ยนแปลง (action : change) และขณะเดำ�ยวกิ�น กิารัว�จ�ย (research)

ช(วยพ�ฒนาใหั&เกิ�ดำความเข&าใจ (research : understanding)

เพ�"มข2*นจากิส�"งท�"ทรัาบัอย'(แล&วว�รั5ฬหั0 น�ลโมจน0 (2528 : 50) ใหั&ความหัมายกิารัว�จ�ยเช�ง

ปฏิ�บั�ต�กิารัว(า เป�นกิารัว�จ�ยท�"ม�จ5ดำม5(งหัมายเฉพาะหัน&าและน�าผลไปใช&ในกิารัปฏิ�บั�ต�งานในท�นท� (here – and – now) กิ�บัเฉพาะกิล5(มท�"ท�าว�จ�ย และกิ�บัสภูาพกิารัณ0เฉพาะเท(าน�*น

ว�ช�ย วงษ0ใหัญ( (2537 : 10) ใหั&ความหัมายกิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารัว(า กิารัแสวงหัาว�ธ�กิารัแกิ&ป:ญหัากิารัศ2กิษาท�"เกิ�ดำข2*นจากิกิารัปฏิ�บั�ต�จรั�ง ม�ล�กิษณะกิารัดำ�าเน�นกิารัเป�นบั�นไดำเว�ยน (spiral) และสามารัถีดำ�าเน�นกิารัว�จ�ยไดำ&หัลายรัะดำ�บั ท�*งในรัะดำ�บัหั&องเรั�ยนและรัะดำ�บั

53

โรังเรั�ยน กิล5(มผ'&รั (วมงานกิารัว�จ�ยอาจรัวมถี2งครั' น�กิเรั�ยน ผ'&บัรั�หัารัโรังเรั�ยน ผ'&ปกิครัองและสมาช�กิในช5มชน

กิ�ตต�พรั ป:ญญาภู�ญโญผล (2540 : 9) ใหั&ความหัมายกิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารัว(า กิารัศ2กิษาค&นคว&าเพ3"อหัาว�ธ�กิารัแกิ&ป:ญหัา ปรั�บัปรั5ง เปล�"ยนแปลง เพ3"อพ�ฒนาค5ณภูาพของงานท�"ตนกิ�าล�งปฏิ�บั�ต�อย'( และขณะเดำ�ยวกิ�นสรั&างความเข&าใจถี2งสภูาพและกิรัะบัวนกิารัเปล�"ยนท�"เกิ�ดำข2*น โดำยผ(านกิรัะบัวนกิารัของวงจรัแบับับั�นไดำเว�ยน ข&อม'ลท�"รัวบัรัวมไดำ&รัะหัว(างดำ�าเน�นงานเป�นฐานของกิารัปรั�บัแกิ&ไขในข�*นถี�ดำไป

ส5ภูางค0 จ�นทวาน�ช (2540 : 68) ใหั&ความหัมายกิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารัว(า กิรัะบัวนกิารัท�"ผ'&ว�จ�ยไดำ&เล3อกิกิ�จกิรัรัมอย(างใดำอย(างหัน2"งท�"เหั%นว(าดำ� เหัมาะสม ตามความรั' &ความเข&าใจของว�จ�ย มาดำ�าเน�นกิารัปฏิ�บั�ต�เพ3"อทดำลองว(าใช&ไดำ&หัรั3อไม( ปรัะเม�นดำ'ความเหัมาะสมในความเป�นจรั�ง ควบัค5มแนวทางปฏิ�บั�ต�กิารั แล&วน�าผลมาปรั�บัปรั5งปฏิ�บั�ต�กิารัเพ3"อน�าไปทดำลองใหัม(จนกิว(าจะไดำ&ผลเป�นท�"น(าพอใจน�าไปใช&และเผยแพรั(ไดำ&

ศ'นย0บัรั�กิารัศ2กิษานอกิโรังเรั�ยนอ�าเภูอหันองเรั3อ (2545 : 1 )

ไดำ&อธ�บัายว(า กิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารั หัรั3อเรั�ยกิกิ�นต�ดำปากิว(า Action

Research เป�นกิารัว�จ�ยของกิล5(มปฏิ�บั�ต�งานรั(วมกิ�นท�"ต&องกิารัจะพ�ฒนารั'ปแบับักิารัปฏิ�บั�ต�งานหัรั3อกิารัพ�ฒนางานท�"เหัมาะสมและค5ณภูาพใหั&สอดำคล&องกิ�บัความต&องกิารัของสถีานกิารัณ0ของส�งคมน�*น ๆ เช(น ในสถีานศ2กิษา กิล5(มผ'&ปฏิ�บั�ต�งานอาจปรัะกิอบัดำ&วย ผ'&บัรั�หัารั ครั'ผ'&ปกิครัอง น�กิเรั�ยน หัรั3อน�กิศ2กิษา และสมาช�กิในช5มชนอ3"น ๆ ท�"ม�ส(วนเกิ�"ยวข&อง ว�ธ�กิารัว�จ�ยจะเป�นไปไดำ&กิ%ต(อเม3"อไดำ&รั�บัความรั(วมม3อจากิกิล5(มบั5คคลเหัล(าน�* ในกิารัว�เครัาะหั0กิารัท�างานของตนเองและกิล5(มอย(างถี�"ถี&วน ดำ&วยว�ธ�กิารัสะท&อนความค�ดำเหั%นกิารัแลกิเปล�"ยนความเหั%นต(อกิารัท�างานของตนเองและกิล5(มผ'&รั (วมกิารัว�จ�ย

54

ปรัะจ�ต เอรัาวรัรัณ0 (2545 : 5) ไดำ&ใหั&ความหัมายของกิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารัว(า หัมายถี2ง กิรัะบัวนกิารัศ2กิษาค&นคว&ารั(วมกิ�นอย(างเป�นรัะบับัขงอกิล5(มปฏิ�บั�ต�งาน เพ3"อท�าความเข&าใจต(อป:ญหัาหัรั3อข&อสงส�ยท�"กิ�าล�งเผช�ญอย'( และใหั&ไดำ&แนวทางกิารัปฏิ�บั�ต�หัรั3อว�ธ�กิารัแกิ&ไขปรั�บัปรั5งท�"ท�าใหั&เกิ�ดำกิารัเปล�"ยนแปลงท�"ดำ�ข2*นในกิารัปฏิ�บั�ต�งาน ซื่2"งถี&ากิล(าวในบัรั�บัทของโรังเรั�ยน กิ%ค3อ กิารัว�จ�ยท�"เกิ�ดำข2*นในโรังเรั�ยนและช�*นเรั�ยน โดำยท�"ครั'พยายามปรั�บัปรั5งกิารัจ�ดำกิารัเรั�ยนกิารัสอนของตนเอง จากิกิารัส(องสะท&อนตนเอง กิารัหัาข&อสรั5ปเพ3"อแกิ&ป:ญหัาท�"กิ�าล�งเผช�ญอย'( รัวมท�*งกิารัใช&ความเข&าใจและมโนท�ศน0ของตนเองมากิกิว(าของผ'&เช�"ยวชาญ กิารัว�จ�ยปฏิ�บั�ต�กิารัจ2งเป�นกิารัเปFดำโอกิาสใหั&ผ'&ปฏิ�บั�ต�งานและผ'&เกิ�"ยวข&องไดำ&ใช&ความสามารัถีหัรั3อควบัค5มสภูาพกิารัณ0ท�"เป�นอย'(ดำ&วยตนเอง

น5ชวนา เหัล3ออ�งกิ'รั (2550 : 1 ) ไดำ&ใหั&ความหัมายของกิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารัว(า เป�นกิารัว�จ�ยท�"เน&นกิารัพ�ฒนาหัรั3อแกิ&ป:ญหัา โดำยอาศ�ยกิารัท�างานรั(วมกิ�นของท�มผ'&รั (วมว�จ�ย ม�วงจรักิารัพ�ฒนาต(อเน3"องจนกิว(าผลกิารัพ�ฒนาจะเป�นท�"พ2"งพอใจ

ยาใจ พงษ0บัรั�บั'รัณ0 (2550 : 2) ไดำ&เสนอกิรัอบัแสดำงล�กิษณะของกิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารัทางกิารัศ2กิษา (Action research in

education) ดำ�งต(อไปน�* ค3อ1. เป�นกิารัว�จ�ยแบับัม�ส(วนรั(วมและม�กิารัรั(วมม3อ

(participation and collaboration) ใช&กิารัท�างานเป�นกิล5(ม ผ'&รั (วมว�จ�ยท5กิคนม�ส(วนส�าค�ญและม�บัทบัาทเท(าเท�ยมกิ�นในท5กิกิรัะบัวนกิารัของกิารัว�จ�ยท�*งกิารัเสนอความค�ดำเช�งทฤษฎี� และกิารัปฏิ�บั�ต� ตลอดำจนกิารัวางนโยบัายกิารัว�จ�ย

2. เน&นกิารัปฏิ�บั�ต� (action orientation) กิารัว�จ�ยชน�ดำน�*ใช&กิารัปฏิ�บั�ต�เป�นส�"งท�าใหั&เกิ�ดำกิารัเปล�"ยนแปลง และศ2กิษาผลของกิารัปฏิ�บั�ต�เพ3"อม5(งใหั&เกิ�ดำกิารัพ�ฒนา

55

3. ใช&กิารัว�เครัาะหั0ว�จารัณ0 (critical function) กิารัว�เครัาะหั0กิารัปฏิ�บั�ต�กิารัอย(างล2กิซื่2*งจากิส�"งท�"ส�งเกิตไดำ& จะน�าไปส'(กิารัต�ดำส�นใจท�"สมเหัต5สมผลเพ3"อกิารัปรั�บัแผนกิารัปฏิ�บั�ต�กิารั

4. ใช&วงจรักิารัปฏิ�บั�ต�กิารั (the action research spiral)

ตามแนวค�ดำของเคมม�ส และเมคทาคกิาท ค3อ กิารัวางแผน (planning) กิารัปฏิ�บั�ต� (action)

กิารัส�งเกิต (observing) และกิารัสะท&อนกิารัปฏิ�บั�ต�กิารั (reflecting) ตลอดำจนกิารัปรั�บัปรั5งผล (re-planning) เพ3"อน�าไปปฏิ�บั�ต�ในวงจรัต(อไปจนกิว(าจะไดำ&รั'ปแบับัของกิารัปฏิ�บั�ต�งานท�"เป�นท�"พ2งพอใจ และไดำ&ข&อเสนอเช�งทฤษฎี�เพ3"อเผยแพรั(ต(อไป

ส5พ�ฒน0 ม�สกิ5ล (2546 : 8) ไดำ&ใหั&ความหัมายของกิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารัว(า ค3อ กิรัะบัวนกิารัค&นหัาว�ธ�กิารัท�"น�ามาใช&ในกิารัแกิ&ป:ญหัาท�"กิ�าล�งเกิ�ดำข2*นอย'(ในช(วงของกิารัปฏิ�บั�ต�งาน กิรัะบัวนกิารัน�*นจะต&องม�กิารัปฏิ�บั�ต�อย(างม�รัะบับัและความต(อเน3"องเป�นแบับัเกิล�ยวสว(าน เพ3"อใหั&ไดำ&ผลท�"เกิ�ดำจากิกิารัปฏิ�บั�ต�งานมค5ณภูาพมากิท�"ส5ดำ

ปรัะอรั ส5นทรัว�ภูาต (2551: 1) ไดำ&ใหั&ความหัมายว(า กิารัว�จ�ยเพ3"อแกิ&ป:ญหัาเฉพาะและม5(งน�าผลกิารัว�จ�ยมาแกิ&ป:ญหัาหัรั3อปรั�บัปรั5งและพ�ฒนากิารัดำ�าเน�นงานในเรั3"องใดำเรั3"องหัน2"งเป�นส�าค�ญ โดำยเฉพาะอย(างย�"งในเรั3"องของกิารัเรั�ยนกิารัสอน ซื่2"งครั' อาจารัย0 ท�"เป�นผ'&สอน ผ'&รั �บัผ�ดำชอบัใหั&กิรัะบัวนกิารัเรั�ยนกิารัสอนบัรัรัล5ผลตามว�ตถี5ปรัะสงค0ของแต(ละว�ชาน�*น จ�าเป�นท�"จะต&องม�องค0ความรั' &และสามารัถีท�ากิารัว�จ�ยเพ3"อแกิ&ป:ญหัาท�"เกิ�ดำข2*นในกิรัะบัวนกิารัเรั�ยนกิารัสอนท�"ตนรั�บัผ�ดำชอบั เพ3"อใหั&ไดำ&แนวทางในกิารัปรั�บัปรั5งและพ�ฒนากิารัเรั�ยนกิารัสอนใหั&บัรัรัล5ตามว�ตถี5ปรัะสงค0ไดำ&อย(างม�ปรัะส�ทธ�ภูาพ

คงศ�กิดำ�D ธาต5ทอง (2549 : 1-2) ไดำ&กิล(าวถี2งกิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารัไว&ดำ�งน�*

1. กิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารั เป�นกิารัว�จ�ยอย(างเป�นรัะบับัเกิ�"ยวข&องกิ�บัความรั(วมม3อในกิารัเกิ%บั

56

รัวบัรัวมข&อม'ลและกิารัสะท&อนข&อม'ลท�"ไดำ&อย(างพ�น�จพ�เครัาะหั0 เพ3"อน�าผลท�"ไดำ&ไปใช&ในกิารัปรั�บัปรั5งกิารัปฏิ�บั�ต�กิารัอย(างต(อเน3"องจนเป�นท�"พอใจของผ'&ว�จ�ย

2. กิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารั เป�นกิารัค&นหัาป:ญหัาเพ3"อกิารัปรั�บัปรั5งและท�าความเข&าใจป:ญหัา

ดำ&วยกิารักิรัะท�าและเรั�ยนรั' &จากิผลของกิารักิรัะท�าน�*น ๆ3. กิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารั เป�นกิารัท�าว�จ�ยในงานของผ'&ว�จ�ยและ

งานของกิล5(มผ'&รั (วมว�จ�ย เป�นกิารัท�างานรั(วมกิ�นของผ'&ท�"เกิ�"ยวข&อง เพ3"อช(วยพ�ฒนาท�*งงานของผ'&ว�จ�ยท�าและงานของผ'&รั (วมว�จ�ยไปพรั&อม ๆ กิ�นในกิารัท�างานรั(วมกิ�นผ'&ว�จ�ยต&องมองว(าผ'&รั (วมว�จ�ยเป�นคนท�"ม�ช�ว�ตจ�ตใจไม(ใช(ว�ตถี5 พรั&อมท�*งช(วยกิรัะต5&นใหั&เกิ�ดำกิารัท�างานรั(วมกิ�นอย(างม�จ5ดำหัมายและช(วยใหั&ผ'&รั (วมงานสรั&างปรัะว�ต�ศาสตรั0ผลงานดำ&วยต�วของเขาเอง

4. กิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารัไม(ใช(แค(กิารัน�าเอาว�ธ�กิารัทางว�ทยาศาสตรั0มาใช&ในกิารัเรั�ยนกิารั

สอน โดำยกิารัต�*งสมมต�ฐาน ทดำสอบัสมมต�ฐาน สรั5ปและต�ความจากิข&อม'ลเท(าน�*น กิารัท�าว�จ�ยดำ�งกิล(าวคนจะถี'กิมองคล&ายเป�นว�ตถี5ส�"งของเท(าน�*น แต(กิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารัใช&แนวค�ดำทางว�ทยาศาสตรั0 จะเกิ�"ยวข&องกิ�บับั5คคลและกิารัพ�ฒนาใหั&ดำ�ข2*น กิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารัจะเป�นรัะบับัท�"หัม5นไปเรั3"อยเพ3"อใหั&เกิ�ดำกิารัเปล�"ยนแปลงท�*งต�วผ'&ท�าว�จ�ยและสถีานกิารัณ0แวดำล&อม (Henry&kemmis 1985)

จากิความหัมายท�"น�กิว�ชากิารัไดำ&ใหั&ความหัมายไว& ผ'&ว�จ�ยขอสรั5ปกิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารัว(าเป�นกิรัะบัวนกิารัว�จ�ยปรัะเภูทหัน2"ง ซื่2"งใช&กิรัะบัวนกิารัปฏิ�บั�ต�อย(างม�รัะบับั ซื่2"งผ'&ว�จ�ยและผ'&เกิ�"ยวข&องม�ส(วนรั(วมในกิารัปฏิ�บั�ต�และว�เครัาะหั0ว�จารัณ0ผลกิารัปฏิ�บั�ต�กิารั โดำยม�ข� *นตอนกิารัดำ�าเน�นงานว�จ�ย 4 ข�*น ค3อ กิารัวางแผน กิารัลงม3อปฏิ�บั�ต� กิารัส�งเกิต และกิารัสะท&อนผลกิารัปฏิ�บั�ต� ซื่2"งท�*ง 4 ข�*นตอนจะเป�นกิารัท�างานรั(วมกิ�นรัะหัว(างผ'&ว�จ�ยและผ'&เกิ�"ยวข&อง และกิารัดำ�าเน�นกิารัจะเป�นล�กิษณะ

57

ต(อเน3"องไปจนกิว(าจะไดำ&ข&อสรั5ปท�"แกิ&ไขไดำ&จรั�ง หัรั3อพ�ฒนาสภูาพกิารัณ0ของส�"งท�"ไดำ&อย(างม�ปรัะส�ทธ�ภูาพ

2. วิ�ธ์-การข้องเลัวิ�นต7อการปฏ�บั�ต�การKurt Lewin ผ'&ว�จ�ยไดำ&อ&างใน ส5พ�ฒน0 ม�สกิ5ล, 2546 : 8-11

ซื่2"งไดำ&อ&างใน เคมม�สและแมคทาคกิาท (Kemmis and Mc.Taggart, 1988 : 16) ไดำ&อธ�บัายว(า กิารัว�จ�ยปฏิ�บั�ต�กิารัเหัม3อนกิ�บักิารัดำ�าเน�นงานในล�กิษณะของกิารัหัม5นรัอบัต�วเป�นข�*น ๆ แบับัเกิล�ยวสว(าน ปรัะกิอบัดำ&วย กิารัวางแผนกิารัปฏิ�บั�ต�กิารั และกิารัปรัะเม�นผลของกิารัปฏิ�บั�ต� ว�ธ�กิารัว�จ�ยเรั�"มดำ&วยแนวค�ดำท�"วไปเกิ�"ยวกิ�บักิารัปรั�บัปรั5ง หัรั3อเปล�"ยนแปลงส�"งท�"ต&องกิารัต�ดำสนใจว(าจะเรั�"มปรั�บัปรั5งท�"ไหัน โดำยคณะผ'&ดำ�าเน�นกิารักิ�าหันดำขอบัเขตของกิล5(มป:ญหัาส�าค�ญรั(วมกิ�นในกิารัท�างาน กิล5(มจ�ดำแนวกิารัแกิ&ป:ญหัาในรั'ปแนวค�ดำท�"สนใจรั(วมกิ�น (thematic

concern) กิล5(มจะต�ดำส�นใจว(าจะเรั�"มปฏิ�บั�ต�กิารัแกิ&ไขเปล�"ยนแปลง ณ จ5ดำใดำ โดำยศ2กิษาจากิเหัต5กิารัณ0ท�"ผ(านมาแล&วต�ดำส�นใจว(าท�"ใดำน(าจะไดำ&รั�บัผลจากิกิารัดำ�าเน�นงาน น�*นค3อ กิารัส�ารัวจสถีานกิารัณ0ท�"ว ๆ ไปในขณะน�*น ๆ ซื่2"งในกิารัส�ารัวจและกิ�าหันดำกิารัเบั3*องต&นน�* เป�นความต&องกิารัหัรั3อความปรัะสงค0ของคณะผ'&ปฏิ�บั�ต�กิารัท�"ม�จ5ดำม5(งหัมายจะปฏิ�บั�ต�กิารัแกิ&ไขสภูาพงานของตนเองในล�กิษณะของกิารัปรั�บัปรั5งงาน

นอกิจากิน�*น Kurt Lewin ( ส5พ�ฒน0 ม�สกิ5ล, 2546 : 8-11

ซื่2"งไดำ&อ&างใน เคมม�สและแมคทาคกิาท (Kemmis and

Mc.Taggart, 1988 : 19-21) ไดำ&เสนอแนวค�ดำท�"สนใจรั(วมกิ�นและจ5ดำ ส�าค�ญ ส�"จ5ดำของกิารัปฏิ�บั�ต�กิารั ซื่2"งกิารักิ�าหันดำแนวค�ดำท�"“ ”

สนใจรั(วมกิ�นของกิล5(ม จะต&องกิ�าหันดำตามหัล�กิเกิณฑ์0พ3*นฐาน 4

ปรัะกิารั หัล�กิเกิณฑ์0ท�*ง 4 น�*เกิ�"ยวข&องกิ�น และพ�ฒนาต(อเน3"องกิ�นเป�นวงจรั และหัม5นเป�นวงกิลมเจาะล2กิลงเข&าไปแบับัสว(าน ในกิารัท�าว�จ�ยปฏิ�บั�ต�กิารั กิล5(มและสมาช�กิจะต&องปฏิ�บั�ต� ดำ�งน�*

58

1) พ�ฒนาแผนกิารัปฏิ�บั�ต�เพ3"อปรั�บัปรั5งส�"งท�"เกิ�ดำข2*นแล&วใหั&ดำ�ข2*น2) ปฏิ�บั�ต�กิารัตามแผน (น�าแผนไปใช&ปฏิ�บั�ต�)3) ส�งเกิตผลกิารัปฏิ�บั�ต�4) สะท&อนผลของกิารัปฏิ�บั�ต�น�* ใหั&เป�นพ3*นฐานของกิารั

วางแผนงานต(อไปอย(างต(อเน3"องตลอดำวงจรั ซื่2"งในกิารัว�จ�ยปฏิ�บั�ต�กิารัจะต&องปรัะกิอบัดำ&วย กิารัวางแผน กิารั

ปฏิ�บั�ต� กิารัส�งเกิต และกิารัสะท&อนอย(างรัอบัคอบัเป�นรัะบับั และเข&มงวดำกิวดำข�นในกิารัดำ�าเน�นงาน โดำยน�าความส�มพ�นธ0รัะหัว(างกิ�จกิรัรัมท�"หัม5นไปในกิรัะบัวนกิารัเหัล(าน�*มาใช& ซื่2"งเป�นกิรัะบัวนท�"ท�าใหั&เกิ�ดำกิารัพ�ฒนาและกิ(อใหั&เกิ�ดำกิารัเรั�ยนรั' & โดำยผ'&ว�จ�ยไดำ&สรั5ปและแยกิหั�วข&อกิารัน�าเสนอ ( ส5พ�ฒน0 ม�สกิ5ล, 2546 : 8-11 ไดำ&อ&างใน เคมม�สและแมคทาคกิาท (Kemmis and Mc.Taggart, 1988 : 22-28)

ดำ�งน�*1. กิารัวางแผน (Plan) แผน ค3อ กิารัปฏิ�บั�ต�งานท�"ม�

โครังสรั&างและตามค�าจ�ากิ�ดำความหัรั3อแนวทางปฏิ�บั�ต�ซื่2"งต�*งความหัว�งไว&เป�นกิารัมองไปในอนาคตข&างหัน&า กิารักิ�าหันดำแผนต&องม�ความย3ดำหัย5(นเพ3"อท�"จะสามารัถีปรั�บัใหั&เข&ากิ�บัความเปล�"ยนแปลง และความข�ดำแย&งท�"อาจเกิ�ดำข2*นไดำ& กิ�จกิรัรัมหัรั3อกิารัปฏิ�บั�ต�ท�"กิ�าหันดำไว&ในแผนจะต&องม� 2 ล�กิษณะ ค3อ ล�กิษณะแรักิ ต&องพ�จารัณาเกิ�"ยวกิ�บัความเส�"ยงอ�นเน3"องมาจากิความเปล�"ยนแปลงทางส�งคมและความข�ดำแย&งท�"อาจเกิ�ดำข2*นในสภูาพกิารัณ0จรั�ง ล�กิษณะท�"สอง ค3อ กิ�จกิรัรัมท�"ถี'กิเล3อกิมากิ�าหันดำในแผน จะต&องไดำ&รั�บัเล3อกิมาเน3"องจากิกิ�จกิรัรัมน�*นสามารัถีปฏิ�บั�ต�ไดำ&ดำ�กิว(ากิ�จกิรัรัมอ3"น ๆ ลดำความข�ดำแย&ง และช(วยใหั&เกิ�ดำพล�งในกิารัปฏิ�บั�ต�ท�"เหัมาะสมกิว(า และม�ปรัะส�ทธ�ภูาพส'งกิว(า ผ'&รั (วมงานจะต&องใหั&ความรั(วมม3อรั(วมใจในกิารัอภู�ปรัาย (ท�*งในแง(ทฤษฎี�และปฏิ�บั�ต�) เพ3"อใหั&เกิ�ดำกิารัว�เครัาะหั0 และปรั�บัปรั5งกิารักิ�าหันดำแผนงานท�"สามารัถีปฏิ�บั�ต�ในสภูาพกิารัณ0ท�"เป�นอย'(

59

2. กิารัปฏิ�บั�ต� (action) เป�นกิารัปฏิ�บั�ต�งานจะต&องดำ�าเน�นตามแนวท�"ไดำ&วางไว&อย(างม�เหัต5ผล และม�กิารัควบัค5มอย(างสมบั'รัณ0 แต(กิารัปฏิ�บั�ต�จากิแนวท�"วางไว&ม�โอกิาสของกิารัเส�"ยงอย'(ดำ&วยเน3"องจากิต&องท�าใหั&เกิ�ดำข2*นจรั�งตามเหัต5กิารัณ0ทางกิารัเม3องและสภูาพกิารัณ0จรั�ง ดำ�งน�*น แผนท�"วางไว&ส�าหัรั�บักิารัปฏิ�บั�ต�จะต&องสามารัถีแกิ&ไขไดำ& โดำยกิารักิ�าหันดำใหั&ม�ความย3ดำหัย5(นและพรั&อมท�"จะเปล�"ยนแปลงตามผลกิารัต�ดำส�นใจเกิ�"ยวกิ�บักิารักิรัะท�าน�*น ๆ

3. กิารัส�งเกิต (observe) ท�าหัน&าท�"เกิ%บับั�นท2กิข&อม'ลเกิ�"ยวกิ�บัผลท�"ไดำ&จากิกิารัปฏิ�บั�ต�งานอย(างม�รัายงานหัล�กิฐานเช�งว�จารัณญาณ กิารัส�งเกิตต&องมองไปข&างหัน&า กิารัส�งเกิตอย(างรัอบัคอบัและรัะม�ดำรัะว�งเป�นส�"งจ�าเป�นเน3"องจากิกิารัปฏิ�บั�ต�น� *นจะม�ข&อจ�ากิ�ดำจากิกิารับั�บับั�งค�บัของสภูาพความเป�นจรั�ง กิารัส�งเกิตต&องม�กิารัวางแผนจนกิรัะท�*งไดำ&ข&อม'ลเป�นเรั3"องรัาวสะท&อนต(อเน3"อง และสอดำคล&องต(อกิ�น ข&อม'ลจากิกิารัส�งเกิตต&องตอบัสนองและเปFดำกิว&าง ต&องมองหัลายแง(หัลายม5มในท5กิ ๆ ดำ&าน ผ'&ส�งเกิตจะต&องม�ความไวในกิารัจ�บัภูาพหัรั3อเหัต5กิารัณ0ท�"ไม(คาดำค�ดำว(าจะเกิ�ดำข2*น น�กิว�จ�ยปฏิ�บั�ต�กิารัจะต&องรัายงานผลกิารัส�งเกิตอย(างครับัถี&วน ส�งเกิตกิรัะบัวนของกิารัปฏิ�บั�ต� และผลของกิารัปฏิ�บั�ต� (ท�*งท�"ต� *งใจและไม(ต�*งใจ) ส�งเกิตสถีานกิารัณ0และข&อข�ดำข&องของกิารัปฏิ�บั�ต� ส�งเกิตว�ธ�กิารักิรัะท�าอย(างใดำอย(างหัน2"งท�"ม�อ�ทธ�พลหัรั3อม�ผลเกิ�"ยวเน3"อง และป:ญหัาอ3"น ๆ ท�"เกิ�ดำข2*น ท�าใหั&เกิ�ดำกิารัเปล�"ยนแปลงแผนกิารัท�างาน

4. กิารัสะท&อน (reflect) กิารัสะท&อนท�าใหั&หัวนค�ดำถี2งกิารักิรัะท�าตามท�"ไดำ&บั�นท2กิไว&จากิกิารัส�งเกิตเกิ%บัข&อม'ล กิารัสะท&อนภูาพจะพ�จารัณาโดำยใช&กิารัอภู�ปรัายกิล5(มกิ�นรัะหัว(างผ'&รั (วมงาน ผ'&ว�จ�ยปฏิ�บั�ต�กิารัต&องต�ดำส�นใจจากิปรัะสบักิารัณ0ของตนว(าผลของกิารัปฏิ�บั�ต�น� *นเป�นส�"งต&องปรัะสงค0หัรั3อไม( และใหั&ข&อแนะน�าในกิารัปฏิ�บั�ต�ต(อไป นอกิจากิน�*นกิารัสะท&อนภูาพย�งหัมายถี2งกิารัส�ารัวจข&อม'ลเบั3*องต&น

60

กิ(อนท�"จะดำ�าเน�นกิารัจรั�ง และช(วยในกิารัวางแผนกิารัดำ�าเน�นกิารัข�*นต(อไป

สรั5ปไดำ&ว(า ล�กิษณะกิารัท�างานของกิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารัม�วงจรักิารัดำ�าเน�นงานท�"ปรัะกิอบัดำ&วย ข�*นกิารัวางแผนกิารัดำ�าเน�นงาน ข�*นกิารัลงม3อกิารัปฏิ�บั�ต�ตามแผน ข�*นกิารัส�งเกิต และข�*นกิารัสะท&อนผลกิล�บั ม�ข� *นตอนกิารัท�างานท�"ดำ�าเน�นกิารัไปเรั3"อย ๆ คล&ายเกิล�ยวสว(าน ซื่2"งม�ข� *นตอนกิารัท�างานไม(จบัส�*นจนกิว(าผ'&ปฏิ�บั�ต�ซื่2"งเป�นผ'&ใช&กิรัะบัวนกิารัดำ�งกิล(าว เพ3"อขจ�ดำแกิ&ป:ญหัาเฉพาะหัน&าท�"กิ�าล�งเกิ�ดำข2*นใหั&หัมดำไปจากิงานของตนเอง หัรั3ออาจจะใช&เพ3"อปรั�บัปรั5งงาน หัรั3อพ�ฒนางานของผ'&ใช&จนกิว(าผลท�"ไดำ&รั�บัจากิกิรัะบัวนกิารัอย'(ในรัะดำ�บัเป�นท�"น(าพอใจของผ'&ปฏิ�บั�ต�

3. ควิามเช'(อพ'9นฐานข้องการวิ�จั�ยเช�งปฏ�บั�ต�การ ทว�ป ศ�รั�รั�ศม� (2537 : 13-14 อ&างใน ส5พ�ฒน0 ม�สกิ5ล,

2546 : 12) ไดำ&กิล(าวถี2งความเช3"อพ3*นฐาน (basic

assumptions) ของกิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารั ม�อย'( 4 ปรัะกิารั ค3อ1. ว�ธ�กิารัแกิ&ป:ญหัาท�"ไดำ&มาจากิกิารัค&นคว&าจะม�ปรัะส�ทธ�ภูาพและ

น(าเช3"อถี3อไดำ&มากิกิว(าว�ธ�แกิ&ป:ญหัาท�"ไดำ&จากิกิารัส�"งกิารัของผ'&ม�อ�านาจหัรั3อผ'&บัรั�หัารั โดำยส�"งกิารัน�*นม�กิเกิ�ดำมาจากิกิารัส�"งสมปรัะสบักิารัณ0และใช&สาม�ญส�าน2กิเป�นหัล�กิ ม�กิขาดำหัล�กิฐานข&อม'ลท�"ใช&ปรัะกิอบักิารัต�ดำส�นใจ

2. กิารัว�จ�ยเพ3"อแกิ&ป:ญหัาของผ'&ปฏิ�บั�ต�งานท�"ดำ�าเน�นกิารัเอง โดำยผ'&ปฏิ�บั�ต�งานจะม�โอกิาส

แกิ&ป:ญหัาของเขาไดำ&ส�าเรั%จมากิกิว(ากิารัว�จ�ยเพ3"อกิารัแกิ&ป:ญหัาท�"ท�าโดำยบั5คคลอ3"น

3. กิารัว�จ�ยเป�นเรั3"องของกิารัว�เครัาะหั0ป:ญหัา กิารัค&นคว&าแนวทางกิารัแกิ&ป:ญหัา กิารั

61

ทดำสอบั และปรัะเม�นผลว�ธ�แกิ&ป:ญหัา กิารัว�จ�ยเป�นท�กิษะท�"สามารัถีเรั�ยนรั' &และพ�ฒนาไดำ&โดำยผ'&ปฏิ�บั�ต�งานท5กิคน กิารัว�จ�ยไม(ไดำ&เป�นส�ทธ�พ�เศษของผ'&เช�"ยวชาญคนใดำคนหัน2"งหัรั3อกิล5(มใดำกิล5(มหัน2"ง

4. กิารัพ�ฒนาความสามารัถีของบั5คคลโดำยกิารัฝั@กิหั�ดำ ถี3อว(าเป�นรัากิฐานของกิารั

พ�ฒนากิารัปฏิ�บั�ต�4. ลั�กษณะข้องการวิ�จั�ยเช�งปฏ�บั�ต�การ ล�กิษณะของกิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารัม�ปรัะเดำ%นท�"ผ'&ปฏิ�บั�ต�ควรัใหั&

ความสนใจ ซื่2"งรัายละเอ�ยดำ (ว�รั5ฬหั0 น�ลโมจน0, 2528 : 51-55 และ ทว�ป ศ�รั�รั�ศม�, 2537 : 12-16) ม�ดำ�งน�*

1. เป�นกิารัว�จ�ยท�"เรั�"มมาจากิความต&องกิารัท�"จะปรั�บัปรั5งกิารัปฏิ�บั�ต�งานท�"เป�นอย'(ใหั&ดำ�ข2*น

2. กิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารัเรั�"มต&นจากิป:ญหัาทางส�งคมหัรั3อป:ญหัาทางกิารัปฏิ�บั�ต�มากิกิว(าท�"

จะเรั�"มต&นดำ&วยป:ญหัาทางทฤษฎี� ผลกิารัว�จ�ยม5(งน�าไปใช&เพ3"อแกิ&ป:ญหัาในท�นท�

3. เป�นกิารัว�จ�ยท�"น�ยมศ2กิษากิ�บัปรัะชากิรัมากิกิว(าท�"จะศ2กิษากิ�บักิล5(มต�วอย(าง ซื่2"งเป�น

ต�วแทนทางทฤษฎี�ของกิล5(มปรัะชากิรั ท�*งน�*เน3"องจากิผลกิารัว�จ�ย หัรั3อความรั' &ท�"ไดำ&จากิกิารัว�จ�ยอย'(ในวงจ�ากิ�ดำ ภูายใต&สภูาพแวดำล&อมและป:ญหัาเฉพาะอย(าง เฉพาะกิรัณ� ผลกิารัว�จ�ยจ2งใช&กิ�บัเฉพาะกิล5(มท�"รั (วมท�าว�จ�ยเท(าน�*น ไม(ไดำ&ม5(งน�าผลกิารัว�จ�ยหัรั3อความรั' &ไปสรั5ปอ&างอ�งกิ�บักิล5(มปรัะชากิรัอ3"น หัรั3อสภูาพกิารัณ0อ3"นท�"แตกิต(างออกิไป กิารัปรัะเม�นผลกิารัว�จ�ยจ2งปรัะเม�นในแง(ของกิารัน�าไปใช&กิ�บัเฉพาะกิรัณ� ไม(ปรัะเม�นในแง(ของความเท�"ยงตรังท�"วไปหัรั3อความเท�"ยงตรังภูายนอกิ (universal validity or external validity)

4. โดำยท�"วไปแล&วกิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารั เป�นกิารัว�จ�ยท�"ดำ�าเน�นกิารัรั(วมกิ�นรัะหัว(างท�ม

น�กิว�จ�ย และผ'&ปฏิ�บั�ต�งานซื่2"งเป�นกิล5(มปรัะสบัป:ญหัาโดำยตรัง

62

5. แบับักิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารัเป�นแบับัเช�งพ�ฒนา (developmental design) ค3อ จ5ดำม5(งหัมาย

กิารัว�จ�ย สมมต�ฐาน และว�ธ�กิารัว�จ�ย สามารัถีเปล�"ยนแปลงและกิ�าหันดำข2*นมาใหัม(ไดำ& ท�*งน�*ข2*นอย'(กิ�บักิารัเปล�"ยนแปลงของโปรัแกิรัมกิารัปฏิ�บั�ต� ความกิ&าวหัน&าของกิารัว�จ�ยหัรั3อเม3"อสภูาพกิารัณ0และเง3"อนไขบัางอย(างเปล�"ยนแปลงไป

6. ผ'&เข&ารั(วมในโปรัแกิรัมกิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารั จะต&องไดำ&รั�บักิารัฝั@กิในเรั3"องของกิล5(ม

พลว�ฎี (group dynamics) เพ3"อเป�นพ3*นฐานส�าหัรั�บักิารัปฏิ�บั�ต�งานรั(วมกิ�น และอาศ�ยทฤษฎี�เกิ�"ยวกิ�บักิล5(มพลว�ฏิ เป�นทฤษฎี�น�าในกิารัปฏิ�ส�มพ�นธ0ของผ'&เข&ารั(วมในกิารัดำ�าเน�นกิารัว�จ�ย เพรัาะป:ญหัาย5(งยากิต(าง ๆ ม�กิจะเกิ�ดำข2*นไดำ&เสมอในกิารัท�างานเป�นกิล5(ม กิารัใช&ทฤษฎี�เกิ�"ยวกิ�บักิรัะบัวนกิารักิล5(มและกิารัฝั@กิในเรั3"องของกิล5(มพลว�ฏิ จ2งม�ความจ�าเป�นอย(างย�"งส�าหัรั�บักิารัท�าว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารั

7. เป�นกิารัว�จ�ยม5(งปรั�บัปรั5งกิารัปฏิ�บั�ต�งานของหัน(วยงาน และในขณะเดำ�ยวกิ�นม5(งใหั&

บั5คลากิรัในหัน(วยงานน�*น พยายามปรั�บัปรั5งท�ศนคต�เกิ�"ยวกิ�บักิารัท�างานเป�นกิล5(มดำ&วย

8. กิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารัเป�นกิารัปรัะเม�นผลตนเอง ของผ'&ปฏิ�บั�ต�งานอย(างต(อเน3"องเพ3"อกิารั

ปรั�บัปรั5งกิารัปฏิ�บั�ต�งานใหั&ดำ�ข2*น ท�*งน�*ในกิารัปรัะเม�นผลน�*นกิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารัม5(งใหั&ผ'&ปฏิ�บั�ต�งานปรัะเม�นผลในล�กิษณะท�"ม�ความเป�นปรัน�ย ม�ท�กิษะในกิรัะบัวนกิารัว�จ�ย และม�ความสามารัถีในกิารัท�"จะท�างานรั(วมกิ�บัผ'&อ3"น ไดำ&อย(างปรัะสมกิลมกิล3น (harmoniously) และม�ความรั�บัผ�ดำชอบัทางว�ชาช�พ หัรั3องานท�"ปฏิ�บั�ต�

9. น�กิปฏิ�บั�ต�ซื่2"งเป�นผ'&ท�"ท�ากิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารั ค3อ ผ'&ท�"ปรัะสบัป:ญหัา ท�*งน�*กิารัว�จ�ยเช�ง

63

ปฏิ�บั�ต�กิารัม�ความเช3"อพ3*นฐาน (assumptions) เกิ�"ยวกิ�บักิารัว�จ�ยเพ3"อแกิ&ป:ญหัา กิารัว�จ�ยเพ3"อกิารัแกิ&ป:ญหัาท�"ดำ�าเน�นกิารัโดำยผ'&ท�"ปรัะสบัป:ญหัาเองน�*น กิารัแกิ&ป:ญหัาย(อมม�โอกิาสไดำ&รั�บัความส�าเรั%จมากิกิว(ากิารัว�จ�ยเพ3"อแกิ&ป:ญหัาท�"ดำ�าเน�นกิารัโดำยบั5คคลภูายนอกิ

10. กิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารัเป�นเครั3"องกิรัะต5&น โดำยม�ว�ตถี5ปรัะสงค0เพ3"อใหั&เกิ�ดำกิารั

เปล�"ยนแปลงในกิารัปฏิ�บั�ต�อย(างฉ�บัไว11. กิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารัเป�นเรั3"องท�"เกิ�"ยวข&องกิ�บักิารัปฏิ�บั�ต�

งานในหัน&าท�"ของบั5คคล มน5ษยส�มพ�นธ0 และขว�ญกิ�าล�งใจในกิารัท�างาน ซื่2"งป:จจ�ยเหัล(าน�*ล&วนแล&วแต(เกิ�"ยวข&องกิ�บัปรัะส�ทธ�ภูาพในกิารัท�างานของบั5คคล แรังจ'งใจ และความส�มพ�นธ0รัะหัว(างบั5คคล และสภูาพความเป�นอย'(โดำยท�"วไป

12. กิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารัเป�นกิารัว�เครัาะหั0งาน (job

analysis) เพ3"อกิารัปรั�บัปรั5งกิารัปฏิ�บั�ต�งานในว�ชาช�พใหั&ม�ปรัะส�ทธ�ภูาพย�"งข2*น

13. กิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารัเกิ�"ยวกิ�บักิารัเปล�"ยนขององค0กิารั ค3อ ม5(งน�าผลกิารัว�จ�ยไปใช&ใน

กิารัปรั�บัปรั5งกิารัปฏิ�บั�ต�งาน ในความรั�บัผ�ดำชอบัของบั5คลากิรัในองค0กิารัในวงกิารัศ2กิษา ธ5รักิ�จ หัรั3ออ5ตสาหักิรัรัม

14. กิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารัเกิ�"ยวข&องกิ�บักิารัวางแผน และกิารักิ�าหันดำนโยบัาย (planning and

policy making) โดำยเฉพาะในเรั3"องของกิารับัรั�กิารัส�งคม (social administration)

15. กิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารัเกิ�"ยวข&องกิ�บัเรั3"องของนว�ตกิรัรัม และกิารัเปล�"ยนแปลง

(innovation and change) และว�ธ�กิารัในกิารัน�านว�ตกิรัรัมและกิารัเปล�"ยนไปใช&ในกิารัปรั�บัปรั5งรัะบับักิารัท�างานท�"เป�นอย'(ใหั&ดำ�ข2*น

16. กิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารัม�ล�กิษณะกิารัดำ�าเน�นกิารั ท�"เป�นกิารัปรัะเม�นผลกิารัปฏิ�บั�ต�งานไป

64

ดำ&วยในต�ว กิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารัจะม�กิารัปรัะเม�นผลกิารัดำ�าเน�นกิารัว�จ�ยว(าไดำ&ดำ�าเน�นกิารักิ&าวหัน&าไปมากิน&อยเพ�ยงไรั กิ(อใหั&เกิ�ดำกิารัเปล�"ยนแปลงในกิารัปฏิ�บั�ต�งานเพ�ยงใดำ เพรัาะจ5ดำม5(งหัมายส�าค�ญเบั3*องต&นของกิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารั ค3อ ต&องกิารัใหั&ม�กิารัเปล�"ยนแปลงเกิ�ดำข2*น ในกิารัปฏิ�บั�ต�งาน กิารัปรัะเม�นผลจ2งเป�นกิ�จกิรัรัมท�"ต&องกิารัจะค&นหัาว(าเกิ�ดำกิารัเปล�"ยนแปลงในกิารัท�างานไปในท�ศทางท�"ต&องกิารัมากิน&อยเพ�ยงไรั

17. กิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารัเป�นกิารัว�จ�ยท�"ดำ�าเน�นกิารัในสภูาพแวดำล&อมทางส�งคมเฉพาะแหั(ง

เฉพาะกิรัณ� และไม(พยายามท�"จะควบัค5มต�วแปรัโดำยเครั(งครั�ดำหัรั3อพยายามชดำเชย (compensate) โดำยว�ธ�กิารัทางสถี�ต�ส�าหัรั�บัต�วแปรัท�"ควบัค5มไม(ไดำ&

18. ตลอดำรัะยะเวลาในกิารัดำ�าเน�นกิารัในโครังกิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารั จะม�กิารัเกิ%บัรัวบัรัวม

ข&อม'ล ข(าวสารัต(าง ๆ ม�กิารัอภู�ปรัายข&อม'ลข(าวสารัท�"เกิ%บัรัวบัรัวมมาไดำ& ม�กิารับั�นท2กิข&อม'ลข(าวสารั ม�กิารัปรัะเม�นผล และจ�ดำกิรัะท�าข&อม'ลข(าวสารัเป�นรัะยะ ๆ อย(างต(อเน3"อง (from time to time) ซื่2"งกิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารัใหั&ความเช3"อถี3อมากิในข&อม'ลเช�งปรัะจ�กิษ0และข&อม'ลทางพฤต�กิรัรัมความต(อเน3"องกิ�นของกิ�จกิรัรัมต(าง ๆ ในกิรัะบัวนกิารัว�จ�ยจะเป�นต�วกิ�าหันดำเกิณฑ์0กิารัพ�จารัณาความกิ&าวหัน&าของโครังกิารัว�จ�ย

19. เครั3"องม3อท�"ใช&ในกิารัเกิ%บัรัวบัรัวมข&อม'ลในรัะหัว(างกิารัดำ�าเน�นกิารัว�จ�ย ม�กิจะต&อง

พ�ฒนาข2*นมาอย'(เสมอ เพรัาะเม3"อสภูาพกิารัณ0หัรั3อเง3"อนไขบัางอย(างเปล�"ยนแปลงไป ในหัลาย ๆ กิรัณ� ผ'&ม�ส(วนรั(วมในกิารัว�จ�ยอาจจะต&องสรั&างเครั3"องม3อ หัรั3อค�ดำหัาว�ธ�กิารัในกิารัเกิ%บัรัวบัรัวมข&อม'ลข2*นมาใหัม( เพ3"อใหั&สอดำคล&องกิ�บัจ5ดำม5(งหัมายและสมมต�ฐานของกิารัว�จ�ยท�"อาจจะเปล�"ยนแปลงไปตามสภูาพกิารัณ0 และเง3"อนไขดำ�งกิล(าวท�"เปล�"ยนไป

65

20. กิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารัเป�นกิารัว�จ�ย ท�"อ�งว�ธ�กิารัทางว�ทยาศาสตรั0มาใช&แต(ไม(ย2ดำม�"นอย'(กิ�บั

มาตรัฐานของแบับักิารัว�จ�ยท�"เป�นแบับัแผน (formal research

design) มากิน�กิ เน3"องจากิจ5ดำม5(งหัมายส�าค�ญของกิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารัอย'(ท�"กิารัแกิ&ป:ญหัาในสภูาพแวดำล&อมเฉพาะหัน&า ไม(ไดำ&ม5(งเพ3"อแสวงหัาความรั' &ทางว�ทยาศาสตรั0 หัรั3อกิารัวางน�ยสรั5ปท�"วไปท�"สามารัถีน�าไปอ&างอ�งกิ�บัสภูาพแวดำล&อมอ3"นเป�นส�าค�ญ แต(กิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารัม5(งใหั&ไดำ&มาซื่2"งความรั' &ท�"เหัมาะสมส�าหัรั�บัสภูาพกิารัณ0และจ5ดำม5(งหัมายเฉพาะในกิารัท�าว�จ�ยในครั�*งน�*น ๆ เท(าน�*น

21. ในขณะท�"โครังกิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารักิ�าล�งดำ�าเน�นอย'(น� *น ผ'&ม�ส(วนรั(วมในกิารัว�จ�ยจะ

ปฏิ�บั�ต�ตามแนวทางหัรั3อแนวค�ดำ (สมมต�ฐาน) ท�"กิ�าหันดำไว&ซื่2"งล�กิษณะน�*เป�นกิารัทดำสอบัสมมต�ฐาน โดำยกิารัปฏิ�บั�ต�จรั�ง (testing the

hypotheses by action) ล�กิษณะปรัะกิารัน�*ของกิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารัเป�นล�กิษณะส�าค�ญท�"ส5ดำ เพรัาะถี&าไม(ม�กิ�จกิรัรัมน�*เกิ�ดำข2*น สมมต�ฐานกิ%ไม(ไดำ&รั�บักิารัทดำสอบั ซื่2"งถี3อว(าไม(เป�นกิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารั

22. กิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารัไม(ใช(เป�นกิารัว�จ�ยเพ3"อหัาข&อย5ต�เกิ�"ยวกิ�บัความเปล�"ยนแปลงต(าง ๆ

ท�"เกิ�ดำข2*นว(าส3บัเน3"องมาจากิอ�ทธ�พลของต�วแปรัอ�สรัะท�"น�ามาศ2กิษา หัรั3อเน3"องมาจากิอ�ทธ�พลภูายนอกิ

23. กิารัปรัะเม�นค5ณค(าของโครังกิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารั ม5(งพ�จารัณาในแง(ของขอบัเขตท�"

ว�ธ�กิารัแกิ&ป:ญหัาหัรั3อกิรัะบัวนกิารัว�จ�ย และผลกิารัว�จ�ยสามารัถีน�าไปใช&เพ3"อปรั�บัปรั5งกิารัปฏิ�บั�ต�งานในสภูาพกิารัณ0เฉพาะ และความสามารัถีในกิารัตอบัสนองจ5ดำม5(งหัมายของส�งคมและกิารัศ2กิษาไดำ&มากิน&อยเพ�ยงไรั ท�*งน�* องค0ปรัะกิอบัพ3*นฐานส�าค�ญท�"จะส(งผลใหั&กิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารัม�ค5ณภูาพน�*นม� 4 ปรัะกิารัใหัญ( ค3อ

66

1)สมมต�ฐานของกิารัว�จ�ยเป�นสมมต�ฐานท�"เป�นปรัน�ย2)กิารัออกิแบับักิารัว�จ�ยท�าข2*นดำ&วยความรัอบัคอบั3)ข&อม'ลท�"น�ามาใช&เพ3"อกิารัว�เครัาะหั0เป�นข&อม'ลท�"ม�ความเช3"อถี3อ

ไดำ&และเท�"ยงตรัง4)กิารัวางน�ยสรั5ปท�"วไปกิรัะท�าดำ&วยความรัอบัคอบัถี�"ถี&วนดำ�งน�*น กิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารัจ2งม�ล�กิษณะเฉพาะ ผ'&ท�"น�ากิรัะบัวนกิารัดำ�งกิล(าวไปใช&ควรั

ศ2กิษาล�กิษณะของกิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารัน�*ใหั&เข&าใจและม�ความช�ดำเจน จ2งจะดำ�าเน�นกิารัว�จ�ยไดำ&อย(างม�ปรัะส�ทธ�ภูาพไดำ&มากิย�"งข2*น และใหั&ผ'&ปฏิ�บั�ต�ไดำ&เข&าใจจ5ดำม5(งหัมายหัล�กิของกิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารัท�"แท&จรั�ง เพ3"อจะไดำ&ใช&กิรัะบัวนกิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารัไดำ&ถี'กิต&องตามล�กิษณะของกิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารั รัวมถี2งกิารัน�าเสนอผลกิารัว�จ�ยท�"ไดำ&จากิกิรัะบัวนกิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารัในขอบัเขตท�"เหัมาะสมและถี'กิต&องตามหัล�กิกิารัของกิารัว�จ�ยปรัะเภูทน�*

น5ชวนา เหัล3องอ�งกิ'รั (2551 : 2-5) ไดำ&น�าเสนอปรัะเดำ%นอภู�ปรัายเกิ�"ยวกิ�บั กิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารั“ (Action Research)”

และ กิารัว�จ�ยโดำยผ'&ปฏิ�บั�ต�กิารั“ (Practitioner Research) โดำยพ�จารัณารัายละเอ�ยดำใน 3 ปรัะเดำ%นต(อไปน�*

1. ปรัะเดำ%นท�"หัน2"ง ท�"มาของป:ญหัากิารัว�จ�ยและแนวทางกิารัแกิ&ป:ญหัา กิารัว�จ�ยท�*ง

2 ปรัะเภูทเป�นกิารัว�จ�ยในป:ญหัาท�"ผ'&ว�จ�ยปรัะสบั แต(กิารัว�จ�ยโดำยผ'&ปฏิ�บั�ต�งาน อาจไม(เน&นกิารัท�างานเป�นท�มมากิเท(ากิ�บักิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารั ข&อควรัค�าน2งค3อ กิารัเล3อกิป:ญหัาของกิารัว�จ�ยน�*นควรัเป�นป:ญหัาส�าค�ญของท�"ท�างานซื่2"งคาดำว(าจะสามารัถีปรั�บัปรั5งไดำ&โดำยกิารัว�จ�ย เช(น กิารัพ�ฒนาความรั(วมม3อเพ3"อแกิ&ป:ญหัาต(าง ๆ เป�นต&น ซื่2"งกิล(าวโดำยสรั5ปค3อ กิารัว�จ�ยท�*ง 2 ปรัะเภูทจะม�ท�"มาของป:ญหัากิารัว�จ�ยคล&าย ๆ กิ�น ค3อ ผ'&ปฏิ�บั�ต�งานพบัป:ญหัาในหัน&าท�"กิารังานของตนหัรั3อต&องกิารัพ�ฒนางาน จ2งดำ�าเน�นกิารัว�จ�ยโดำยพยายามเล3อกิหั�วข&อท�"น(า

67

จะสามารัถีแกิ&ป:ญหัาโดำยอาศ�ยความรั(วมม3อของผ'&ว�จ�ยและผ'&เกิ�"ยวข&อง ส(วนความแตกิต(างค3อ กิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารัเน&นกิารัท�างานเป�นท�ม (Team Work) และกิารัม�ส(วนรั(วม (Participatory) ของผ'&รั (วมว�จ�ย ขณะท�"กิารัว�จ�ยโดำยผ'&ปฏิ�บั�ต�งานเน&นกิารัพยายามแกิ&ป:ญหัาและต�ดำส�นใจโดำยผ'&ว�จ�ยเองหัรั3อเพ�ยงอาศ�ยความรั(วมม3อ (Collaboration) ของผ'&อ3"น

2. ปรัะเดำ%นท�"สอง รั'ปแบับัของความส�มพ�นธ0รัะหัว(างน�กิว�จ�ยกิ�บัผ'&ว�จ�ย งานว�จ�ยเช�ง

ปฏิ�บั�ต�กิารัเป�นกิารัท�าว�จ�ยโดำยผ'&ท�"ปรัะสบัป:ญหัาหัรั3อผ'&ท�"เกิ�"ยวข&องกิ�บัป:ญหัา ท�*งน�*เน&นกิารัท�างานเป�นท�มโดำยอาจจ�าแนกิเป�น 3 รั'ปแบับั ตามบัทบัาทความส�าค�ญของผ'&ว�จ�ย และผ'&รั (วมว�จ�ยกิล(าวค3อ

1)กิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารัแบับัม�ส(วนรั(วมเช�งเทคน�คว�ธ� (Technical Action

Research) เป�นกิารัท�าว�จ�ยในล�กิษณะท�"เกิ�ดำจากิบั5คคลหัรั3อกิล5(มคนท�"ม�ปรัะสบักิารัณ0หัรั3อม�อ�านาจส'งกิว(า ดำ�งน�*น ผ'&ท�"ท�าหัน&าท�"อ�านวยกิารัว�จ�ยจ2งค(อนข&างม�บัทบัาทในกิารัออกิแบับัหัรั3อควบัค5มท�ศทางในกิารัว�จ�ย ต�วอย(างเช(น ผ'&บัรั�หัารัโรังเรั�ยนแหั(งหัน2"งม�ความเหั%นว(าครั'ส(วนใหัญ(ในโรังเรั�ยนย�งคงจ�ดำกิ�จกิรัรัมกิารัเรั�ยนรั' &โดำยครั'เป�นผ'&สอนหัรั3อถี(ายทอดำความรั' &แกิ(น�กิเรั�ยน จ2งต&องกิารัจะพ�ฒนาครั'ใหั&ปรั�บัเปล�"ยนพฤต�กิรัรัมไปส'(กิารัจ�ดำกิ�จกิรัรัมกิารัเรั�ยนรั' &ท�"เน&นผ'&เรั�ยนเป�นส�าค�ญ ท�*งน�* ความล�าบัากิค3อกิารัโน&มน&าวใหั&ครั'ในโรังเรั�ยนตรัะหัน�กิในป:ญหัารั(วมกิ�นและรั(วมม3อในกิารัพ�ฒนากิารัจ�ดำกิ�จกิรัรัมกิารัเรั�ยนรั' &

2)กิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารัแบับัม�ส(วนรั(วมเช�งปฏิ�บั�ต� (Practical Action Research)

เป�นกิารัท�าว�จ�ยท�"เกิ�ดำจากิผ'&ปฏิ�บั�ต�งานต&องกิารัพ�ฒนางาน โดำยอาศ�ยกิารัสะสมความรั' & ปรัะสบักิารัณ0และความสามารัถีซื่2"งไดำ&จากิกิารัท�างานรั(วมกิ�บัผ'&รั (วมงาน ล�กิษณะกิารัท�าว�จ�ยค(อนข&างอาศ�ยกิารัปรัะสานงานและหัาแนวทางแกิ&ป:ญหัารั(วมกิ�นรัะหัว(างผ'&ว�จ�ยและผ'&รั (วมว�จ�ย แต(อย'(ในกิรัอบังานเดำ�ม

68

3)กิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารัแบับัปลดำปล(อยใหั&เป�นอ�สรัะ (Emancipatory Action

Research) เป�นกิารัว�จ�ยท�"จะกิ(อใหั&เกิ�ดำกิารัเปล�"ยนแปลงรั5นแรังกิว(าแบับัท�" 1 และ 2 ผ'&ว�จ�ยต&องใช&ความส5ข5ม รัอบัคอบั ความเป�นว�ชาช�พช�*นส'งเข&ารั(วม โดำยม�ความม5(งหัมายเพ3"อปลดำปล(อยผ'&ท�"ม�ส(วนรั(วมท�*งหัมดำใหั&หัล5ดำพ&นจากิกิารัควบัค5ม บั�งค�บั ความกิดำดำ�น จากิรัะบับัรัะบัอบัเดำ�ม

น�กิว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารับัางกิล5(มม�ความเช3"อว(า กิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารัแบับัปลดำปล(อย

ใหั&เป�นอ�สรัะ เพ�ยงแบับัเดำ�ยวท�"ถี3อว(ากิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารัแบับับัรั�ส5ทธ�Dเพรัาะเน&นกิารัม�ส(วนรั(วมของท5กิฝัาย หัรั3ออาจเรั�ยกิว(า กิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารัแบับัม�ส(วนรั(วม (Participatory Action Research : PAR)

ส(วนกิารัว�จ�ยโดำยผ'&ปฏิ�บั�ต�กิารั ไม(เครั(งครั�ดำในเรั3"องกิารัท�าว�จ�ยคนเดำ�ยวหัรั3อท�างานว�จ�ยเป�นท�ม แต(เน&นว(าเป�นกิารัพ�ฒนางานโดำยผ'&ปฏิ�บั�ต�งานเอง หัากิผ'&ว�จ�ยเล3อกิท�างานว�จ�ยคนเดำ�ยวกิารัต�ดำส�นใจต(าง ๆ กิ%จะข2*นกิ�บัคนเพ�ยงคนเดำ�ยว ในขณะเดำ�ยวกิ�นหัากิผ'&ว�จ�ยท�างานกิ�บัผ'&รั (วมว�จ�ยกิ%ม�กิจะม�ความส�มพ�นธ0ในล�กิษณะอาศ�ยความรั(วมม3อ (Collaboration) จากิผ'&อ3"น งานว�จ�ยล�กิษณะดำ�งกิล(าวเรั�ยกิว(า กิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารัแบับัอาศ�ยความรั(วมม3อ (Collaboration Action Research : CAR)

3. ปรัะเดำ%นท�"สาม เทคน�คกิารัรัวบัรัวมข&อม'ลและกิารัว�เครัาะหั0 งานว�จ�ยท�*ง 2 ล�กิษณะอาจใช&เทคน�คกิารัรัวบัรัวมข&อม'ลท�*งเช�งปรั�มาณและเช�งค5ณภูาพ กิารัว�เครัาะหั0ข&อม'ลเช�งปรั�มาณม�กิใช&สถี�ต�พรัรัณนาอย(างง(าย ๆ กิารัว�เครัาะหั0ข&อม'ลเช�งค5ณภูาพใช&กิารัพรัรัณนาว�เครัาะหั0 (Descriptive Analysis) ข�*นตอนกิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารั อาจย2ดำแนวค�ดำของคนใดำคนหัน2"ง เช(น กิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารัตามแนวค�ดำของเคมม�สและแมกิเทคกิาท (Kemmis &

McTaggart. 1988) ค(อนข&างม�ล�าดำ�บัข�*นช�ดำเจนค3อ วางแผน

69

(Plan) ลงม3อปฏิ�บั�ต� (Act) ส�งเกิต (Observe) และสะท&อนผลกิารัปฏิ�บั�ต� (Reflect) เป�นต&น โดำยท�ากิารัพ�ฒนาหัลายรัอบั (Spiral) จนกิว(าผลกิารัพ�ฒนาจะเป�นท�"น(าพอใจ ส(วนกิารัว�จ�ยโดำยผ'&ปฏิ�บั�ต� อาจใช&หัล�กิกิารัว�จ�ยแบับัใดำ ๆ ท�"สามารัถีพ�ฒนาหัรั3อแกิ&ป:ญหัาท�"ตนปรัะสบัโดำยอาจดำ�าเน�นกิารัเพ�ยงครั�*งเดำ�ยวหัรั3อหัลายครั�*งกิ%ไดำ&

ยาใจ พงษ0บัรั�บั'รัณ0 (2551 : 2 – 3) ไดำ&ใหั&ล�กิษณะของกิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารัทางกิารัศ2กิษา (Action research in

education) ดำ�งน�* 1. เป�นกิารัว�จ�ยแบับัม�ส(วนรั(วมและม�กิารัรั(วมม3อ

(participation and collaboration) ใช&กิารัท�างานเป�นกิล5(ม ผ'&รั (วมว�จ�ยท5กิคนม�ส(วนส�าค�ญและม�บัทบัาทเท(าเท�ยมกิ�นในท5กิกิรัะบัวนกิารัของกิารัว�จ�ยท�*งกิารัเสนอความค�ดำเช�งทฤษฎี� และกิารัปฏิ�บั�ต� ตลอดำจนกิารัวางนโยบัายกิารัว�จ�ย

2. เน&นกิารัปฏิ�บั�ต� (action orientation) กิารัว�จ�ยชน�ดำน�*ใช&กิารัปฏิ�บั�ต�เป�นส�"งท�าใหั&เกิ�ดำกิารัเปล�"ยนแปลง และศ2กิษาผลของกิารัปฏิ�บั�ต�เพ3"อม5(งใหั&เกิ�ดำกิารัพ�ฒนา

3. ใช&กิารัว�เครัาะหั0ว�จารัณ0 (critical function) กิารัว�เครัาะหั0กิารัปฏิ�บั�ต�กิารัอย(างล2กิซื่2*งจากิส�"งท�"ส�งเกิตไดำ& จะน�าไปส'(กิารัต�ดำส�นใจท�"สมเหัต5สมผลเพ3"อกิารัปรั�บัแผนกิารัปฏิ�บั�ต�กิารั

4. ใช&วงจรักิารัปฏิ�บั�ต� (the action research spiral)

ตามแนวค�ดำของเคมม�ส และเมคทาคกิาท ค3อ กิารัวางแผน (Planing) กิารัปฏิ�บั�ต� (acting) กิารัส�งเกิต (observing) และกิารัสะท&อนกิารัปฏิ�บั�ต� (reflecting) ตลอดำจนกิารัปรั�บัปรั5งผล (re-

planing) เพ3"อน�าไปปฏิ�บั�ต�ในวงจรัต(อไปจนกิว(าจะไดำ&รั'ปแบับัองกิารัปฏิ�บั�ต�งานท�"เป�นท�"พ2งพอใจ และไดำ&ข&อเสนอเช�งทฤษฎี�เพ3"อเผยแพรั(ต(อไป

70

McKernan (1996) (อ&างใน ปรัะจ�ต เอรัาวรัรัณ0, 2545 :

8-10) ไดำ&อธ�บัายล�กิษณะของกิารัว�จ�ยปฏิ�บั�ต�กิารัไว& 10 ปรัะกิารั โดำยอาศ�ยแนวค�ดำของ Elliott (1978) ดำ�งน�*

1. ป:ญหัาท�"น�ามาว�จ�ย ต&องเป�นป:ญหัาของผ'&ปฏิ�บั�ต�งาน2. ป:ญหัาน�*นเป�นป:ญหัาท�"สามารัถีแกิ&ไขไดำ&3. ป:ญหัาน�*นเป�นป:ญหัาในเช�งปฏิ�บั�ต� ไม(ใช(ป:ญหัาเช�งทฤษฎี�

หัรั3อเช�งหัล�กิกิารั4. ม�กิารัเสนอทางออกิของป:ญหัา และปรั�บัเปล�"ยนไปจนกิว(า

กิารัว�จ�ยจะเสรั%จส�*น5. เปCาหัมายค3อต&องกิารัใหั&ผ'&ว�จ�ยเข&าใจป:ญหัา6. ใช&ว�ธ�ว�จ�ยแบับักิรัณ�ศ2กิษา (case study) เพ3"อบัอกิเล(า

เรั3"องรัาวเกิ�"ยวกิ�บักิารัดำ�าเน�นกิารัว�จ�ยและสถีานกิารัณ0ป:ญหัาท�"เกิาะต�ดำเพ3"อศ2กิษา

7. กิรัณ�ศ2กิษาในท�"น�* เป�นกิารัรัายงานตามกิารัรั�บัรั' &และความเช3"อในส�"งต(าง ๆ ของครั'หัรั3อผ'&เรั�ยน ฯลฯ

8. ใช&กิารับัรัรัยายข&อม'ลจากิส�ญล�กิษณ0ทางภูาษาท�"แสดำงออกิมาในช�ว�ตปรัะจ�าว�น

9. กิล5(มผ'&ม�ส(วนเกิ�"ยวข&องสามารัถีตรัวจสอบัความเท�"ยงตรังของข&อม'ลไดำ&อย(างอ�สรัะ

10. เปFดำรั�บัหัรั3อรัวบัรัวมข&อม'ลไดำ&อย(างอ�สรัะภูายในกิล5(มหัรั3อในรัะหัว(างกิารัปฏิ�บั�ต�

นอกิจากิน�* Mckernan (1996) ย�งไดำ&กิล(าวถี2งกิารัว�จ�ยปฏิ�บั�ต�กิารัม�หัล�กิกิารัส�าค�ญอย'( 16 ปรัะกิารั ซื่2"งสรั5ปไดำ&ดำ�งน�*

1. เพ�"มพ'นความเข&าใจในป:ญหัาต(าง ๆ2. ม5(งปรั�บัปรั5งกิารัปฏิ�บั�ต�ตนและกิารัปฏิ�บั�ต�งานของบั5คคล3. เน&นท�"ป:ญหัาเรั(งดำ(วนของผ'&ปฏิ�บั�ต�งาน4. ใหั&ความส�าค�ญต(อความรั(วมม3อกิ�นของผ'&ม�ส(วนเกิ�"ยวข&อง5. ดำ�าเน�นกิารัว�จ�ยภูายใต&สถีานกิารัณ0ท�"กิ�าล�งเป�นป:ญหัา

71

6. ผ'&เกิ�"ยวข&องม�ส(วนรั(วมอย(างเป�นธรัรัมชาต�7. เน&นกิารัศ2กิษาเฉพาะกิรัณ�หัรั3อศ2กิษาเพ�ยงหัน(วยเดำ�ยว8. ไม(ม�กิารัควบัค5มหัรั3อจ�ดำกิรัะท�าต(อต�วแปรั9. ป:ญหัา ว�ตถี5ปรัะสงค0 และรัะเบั�ยบัว�ธ� ม�ล�กิษณะเป�นกิรัะบัวน

กิารัส3บัเสาะหัาความรั' &ความจรั�ง10. ม�กิารัปรัะเม�นหัรั3อส(องสะท&อนผลท�"เกิ�ดำข2*นเพ3"อทบัทวน11. รัะเบั�ยบัว�ธ�ว�จ�ยม�ล�กิษณะเป�นนว�ตกิรัรัม สามารัถีค�ดำข2*นมา

ใหัม(ใหั&เหัมาะสมกิ�บัป:ญหัาไดำ&12. กิรัะบัวนกิารัศ2กิษาม�ความเป�นรัะบับัหัรั3อเป�นว�ทยาศาสตรั013. ม�กิารัแลกิเปล�"ยนผลว�จ�ยและม�กิารัน�าไปใช&จรั�ง14. ใช&ว�ธ�กิารัแบับับัรัรัยายข&อม'ล หัรั3อกิารัอภู�ปรัายรั(วมกิ�น

อย(างเป�นธรัรัมชาต�15. ค�ดำว�เครัาะหั0อย(างม�เหัต5ผล ซื่2"งต&องมาจากิกิารัท�าความ

เข&าใจ กิารัต�ความหัมายและกิารัค�ดำอย(างอ�สรัะ16. เป�นกิารัว�จ�ยท�"ปลดำปล(อยความค�ดำอย(างอ�สรัะ และเป�นกิารั

เสรั�มสรั&างพล�งรั(วมในกิารัท�างาน (empowerment) ใหั&ผ'&เกิ�"ยวข&อง

5. ร�ปแบับัการวิ�จั�ยปฏ�บั�ต�การทางการศึ�กษาปรัะจ�ต เอรัาวรัรัณ0 (2545 : 23-25) ไดำ&น�าเสนอรั'ปแบับักิารั

ว�จ�ยปฏิ�บั�ต�กิารัทางกิารัศ2กิษา ไว& 2 รั'ปแบับั ดำ�งน�*1. ร�ปแบับัการวิ�จั�ยปฏ�บั�ต�การทางการศึ�กษาในระยะแรกLawrence Stenhouse และ John Elliott ไดำ&ใช&กิารัว�จ�ย

ปฏิ�บั�ต�กิารัเป�นเครั3"องม3อปรั�บัปรั5งค5ณภูาพกิารัจ�ดำกิารัศ2กิษาในปรัะเทศอ�งกิฤษ ซื่2"งเรั�"มจากิกิารัท�"ครั'ไม(พอใจในหัล�กิส'ตรัท�"ส(วนกิลางกิ�าหันดำใหั& จ2งเรั�"มท�ากิารัเปล�"ยนแปลงหัล�กิส'ตรั ท�*งดำ&านเน3*อหัาและกิรัะบัวนกิารัดำ&วยต�วครั'เอง ดำ�งน�*น กิารัว�จ�ยปฏิ�บั�ต�กิารัเพ3"อพ�ฒนาหัล�กิส'ตรัจ2งเป�นจ5ดำเรั�"มต&นของกิารัน�ากิารัว�จ�ยปฏิ�บั�ต�กิารัมาใช&กิ�บั

72

วงกิารัศ2กิษาของอ�งกิฤษ และแนวค�ดำน�*ไดำ&รั�บักิารัเผยแพรั(อย(างกิว&างขวางในเวลาต(อมา (Elliott, 1992)

กิารัว�จ�ยปฏิ�บั�ต�กิารัทางกิารัศ2กิษาในปรัะเทศอ�งกิฤษน�*น จ�าแนกิออกิไดำ&เป�น 2 แนวทาง ค3อ (Kelly, 1985)

1) กิารัใช&ว�ธ�กิารัเช�งทดำลองทางส�งคม (experimental

social administration) แนวทางน�*เป�นล�กิษณะกิารัว�จ�ยเช�งทดำลองหัรั3อกิ2"งทดำลอง เพ3"อตรัวจสอบัผลว(าเปCาหัมายและว�ธ�ดำ�าเน�นงานท�"กิ�าหันดำไว&ซื่2"งเป�นเหัม3อนส�"งทดำลอง ส(งผลอย(างไรับั&าง หัรั3อกิล(าวอ�กิน�ยหัน2"ง ค3อ ผลจากิกิารัปฏิ�บั�ต�ตามเปCาหัมายและว�ธ�ดำ�าเน�นกิารัท�"กิ�าหันดำไว&น� *นเป�นอย(างไรั โดำยในกิารัทดำลองต&องม�กิารัวางแผนและอธ�บัายข�*นตอนกิารัปฏิ�บั�ต�ไว&ในแผนอย(างช�ดำเจน ม�กิารัว�เครัาะหั0ความส�มพ�นธ0รัะหัว(างเปCาหัมายและว�ธ�ดำ�าเน�นงาน และท�ากิารัต�ดำตามผลกิารัปฏิ�บั�ต�ท�"เกิ�ดำข2*นตามแผน

กิารัว�จ�ยปฏิ�บั�ต�กิารัในล�กิษณะน�* จะแยกิกิารัว�จ�ยและกิารัปฏิ�บั�ต�ออกิจากิกิ�น โดำยต&องม�กิารัวางแผนต�*งแต(เรั�"มต&นโครังกิารั และผ'&ว�จ�ยย�งคงเป�นบัทบัาทของบั5คคลภูายนอกิท�"ท�ากิารัศ2กิษาสถีานกิารัณ0ท�"กิ�าล�งเป�นป:ญหัาท�"โรังเรั�ยนหัรั3อครั'กิ�าล�งปรัะสบัอย'(

ย5คแรักิ ๆ ของกิารัว�จ�ยปฏิ�บั�ต�กิารัย�งคงม�ล�กิษณะท�"น�กิว�จ�ยเป�นบั5คคลภูายนอกิเข&าไปท�ากิารัว�จ�ยรั(วมกิ�บัผ'&ปฏิ�บั�ต�งาน เม3"อม�กิารัน�าแนวค�ดำกิารัว�จ�ยปฏิ�บั�ต�กิารัมาใช&ในทางกิารัศ2กิษารัะยะแรักิ กิ%ย�งคงม�ล�กิษณะน�กิว�จ�ยภูายนอกิรั(วมม3อกิ�บัครั'ผ'&สอนในโรังเรั�ยน ม�เปCาหัมายเพ3"อปรั�บัปรั5งค5ณภูาพกิารัจ�ดำกิารัศ2กิษา กิารัว�จ�ยปฏิ�บั�ต�กิารัล�กิษณะน�*ม�จ5ดำอ(อนค3อ กิารักิ�าหันดำจ5ดำพ�ฒนาหัรั3อป:ญหัากิารัว�จ�ย น�กิว�จ�ยภูายนอกิม�กิจะเป�นผ'&ม�บัทบัาทส�าค�ญในกิารักิ�าหันดำ ซื่2"งในความเป�นจรั�ง น�กิว�จ�ยภูายนอกิอาจจะเข&าไม(ถี2งสภูาพป:ญหัาท�"แท&จรั�งของโรังเรั�ยนหัรั3อส�"งท�"จะท�าว�จ�ยดำ�เท(ากิ�บัครั' นอกิจากิน�*ย�งม�ผลกิรัะทบัต(อกิารัดำ�าเน�นกิารัว�จ�ย ค3อ กิารัสรั&างความเข&าใจและความรั(วมม3อรัะหัว(างผ'&ว�จ�ยและครั'ผ'&สอน จากิจ5ดำอ(อนของกิารัท�าว�จ�ยปฏิ�บั�ต�กิารัดำ�งกิล(าว

73

ท�าใหั&เกิ�ดำแนวค�ดำในกิารัพ�ฒนาใหั&ครั'เป�นผ'&ท�ากิารัว�จ�ยเองในฐานะครั'น�กิว�จ�ย แนวค�ดำน�*เกิ�ดำข2*นครั�*งแรักิในปรัะเทศอ�งกิฤษรัวมช(วงป, ค.ศ.1960 (Elliott, 1992)

2) กิารัว�จ�ยปฏิ�บั�ต�กิารัของครั'น�กิว�จ�ย (teacher-

researcher) กิารัว�จ�ยปฏิ�บั�ต�กิารัตามแนวทางน�*เป�นกิารัว�จ�ยท�"ใช&ครั'เป�นฐานของกิารัว�จ�ย โดำยครั'ม�กิารัปฏิ�บั�ต�แบับั สอนไป ว�จ�ยไป ซื่2"ง“ ”

เป�นกิารัลดำช(องว(างในกิารัดำ�าเน�นงานรัะหัว(างผ'&ปฏิ�บั�ต�และผ'&ว�จ�ย โดำยท�"ป:ญหัากิารัว�จ�ยไม(ใช(ป:ญหัาท�"ถี'กิกิ�าหันดำมาจากิบั5คคลภูายนอกิแต(เกิ�ดำจากิต�วครั'เอง และครั'ไม(จ�าเป�นต&องเรั�"มต&นจากิสมมต�ฐานท�"มาจากิรัายงานว�จ�ยอ3"น ๆ ท�"ม�น�กิว�จ�ยอ3"นท�าไว&แต(เรั�"มจากิความเป�นจรั�งท�"ปรัะสบัอย'(และไม(ใช(กิารัว�จ�ยท�"สะสมความรั' &หัรั3อทฤษฎี�ทางกิารัศ2กิษา แต(เป�นกิารัท�าว�จ�ยเพ3"อใช&ข&อค&นพบัน�*นปรั�บัปรั5งกิารัปฏิ�บั�ต�งานของครั'เอง

2. ร�ปแบับัการวิ�จั�ยปฏ�บั�ต�การทางการศึ�กษาในป2จัจั�บั�นกิารัว�จ�ยปฏิ�บั�ต�กิารัทางกิารัศ2กิษาไดำ&แพรั(หัลายอย(างรัวดำเรั%วและ

ม�กิารัพ�ฒนารั'ปแบับัอย(างมากิมายในรัะยะต(อมา Calhoun (1993)

ไดำ&ใช&ขอบัเขตของกิารัท�าว�จ�ยเป�นเกิณฑ์0เพ3"อจ�ดำรั'ปแบับัของกิารัว�จ�ยปฏิ�บั�ต�กิารัทางกิารัศ2กิษา ซื่2"งสามารัถีจ�าแนกิออกิไดำ& 3 รั'ปแบับั ค3อ กิารัว�จ�ยปฏิ�บั�ต�กิารัแบับัเอกิ�ตบั5คคล (individual action

research) กิารัว�จ�ยปฏิ�บั�ต�กิารัแบับัม�ส(วนรั(วม (collaborative

action research) และกิารัว�จ�ยปฏิ�บั�ต�กิารัแบับัท�*งโรังเรั�ยน (schoolwide action research) ซื่2"งม�รัายละเอ�ยดำดำ�งน�*

1) กิารัว�จ�ยปฏิ�บั�ต�กิารัแบับัเอกิ�ตบั5คคล (Individual action

research) เป�นกิารัว�จ�ยท�"ท�าโดำยครั'เพ�ยงคนเดำ�ยว โดำยม�จ5ดำปรัะสงค0และกิรัะบัวนกิารัท�"ต&องกิารัเปล�"ยนแปลงในหั&องเรั�ยนเพ�ยงหั&องเดำ�ยว ครั'จะรัะบั5และน�ยามขอบัเขตป:ญหัาท�"เกิ�"ยวกิ�บัช�*นเรั�ยน ว�ธ�กิารัสอน ความสามารัถีทางสต�ป:ญญาหัรั3อพฤต�กิรัรัมทางส�งคมของน�กิเรั�ยน จากิน�*นครั'จะท�ากิารัแสวงหัาข&อสรั5ปของป:ญหัา น�กิเรั�ยนอาจ

74

จะเข&ามาม�ส(วนเกิ�"ยวข&องโดำยตรังในกิารัช(วยเหัล3อเพ3"อหัาทางเล3อกิของกิารัแกิ&ป:ญหัาและพ�จารัณาผลท�"เกิ�ดำข2*น ส(วนผ'&ปกิครัองเข&ามาม�ส(วนเกิ�"ยวข&องในล�กิษณะของแหัล(งผ'&ใหั&ข&อม'ล โดำยครั'เป�นผ'&ใช&ผลว�จ�ยในกิารัเปล�"ยนแปลงช�*นเรั�ยนน�*น

อย(างไรักิ%ดำ� กิารัว�จ�ยปฏิ�บั�ต�กิารัแบับัเอกิ�ตบั5คคลน�* Kemmis

และ McTaggart ไม(ค(อยเหั%นดำ&วยมากิน�กิเน3"องจากิเหั%นว(า จะเป�นกิารัท�าลายพล�งกิารัเปล�"ยนแปลงท�"ควรัจะเกิ�ดำจากิกิารัม�ส(วนรั(วมและความรั(วมม3อของกิล5(ม (Kemmis and McTaggart, 1988)

2) กิารัว�จ�ยปฏิ�บั�ต�กิารัแบับัม�ส(วนรั(วม (Collaborative

action research) เป�นกิารัว�จ�ยซื่2"งครั'หัลาย ๆ คน ม�ความสนใจในเรั3"องท�"เป�นป:ญหัาแบับัเดำ�ยวกิ�นแล&วรั(วมกิ�นลงม3อท�าว�จ�ย จ5ดำปรัะสงค0และกิรัะบัวนกิารัเน&นท�"ป:ญหัาและกิารัเปล�"ยนแปลงท�"เกิ�ดำข2*นในหั&องเรั�ยนเพ�ยงหั&องเดำ�ยว หัรั3ออาจเป�นป:ญหัาท�"เหัม3อนกิ�นแต(เกิ�ดำข2*นในหัลายหั&องเรั�ยนกิ%ไดำ& โดำยเป�นป:ญหัาท�"ไม(กิว&าง (Small scale) แต(จะเน&นท�"ป:ญหัาในช�*นเรั�ยน ส�าหัรั�บัข�*นตอนกิารัดำ�าเน�นกิารัว�จ�ยม�ล�กิษณะเช(นเดำ�ยวกิ�บักิารัว�จ�ยปฏิ�บั�ต�กิารัแบับัเอกิ�ตบั5คคล ผ'&ใช&ผลกิารัว�จ�ยค3อ กิล5(มน�กิว�จ�ย

3) กิารัว�จ�ยปฏิ�บั�ต�กิารัแบับัท�*งโรังเรั�ยน (schoolwide

action research) เป�นกิารัว�จ�ยท�"โรังเรั�ยนใดำโรังเรั�ยนหัน2"งต&องกิารัท�"จะปรั�บัปรั5งหัรั3อพ�ฒนาค5ณภูาพของน�กิเรั�ยน หัล�กิส'ตรั กิารัเรั�ยนกิารัสอน รัะบับักิารัพ�ฒนาครั' หัรั3อรัะบับัต(าง ๆ ในโรังเรั�ยนกิ%ท�าว�จ�ยโดำยแสวงหัาว�ธ�กิารัเพ3"อน�ามาใช&ในกิารัพ�ฒนา โดำยดำ�าเน�นกิารัพ�ฒนาพรั&อมกิ�นท�*งโรังเรั�ยน จ5ดำปรัะสงค0และกิรัะบัวนกิารัเน&นกิารัปรั�บัปรั5งค5ณภูาพโรังเรั�ยนใน 3 ล�กิษณะ ค3อ แกิ&ป:ญหัาในองค0กิรั ปรั�บัปรั5งกิารัปฏิ�บั�ต�งาน และพ�ฒนาค5ณภูาพน�กิเรั�ยน กิารัว�จ�ยปฏิ�บั�ต�กิารัปรัะเภูทน�* ครั'ท5กิคนและท5กิช�*นเรั�ยน ต&องม�ส(วนรั(วมในกิรัะบัวนกิารั และกิารัปรัะเม�นผล นอกิจากิน�*น�กิเรั�ยนและผ'&ปกิครัองย�งม�ส(วนเกิ�"ยวข&องในกิารัรัวบัรัวมข&อม'ลและอธ�บัายข&อม'ลท�"ไดำ&จากิ

75

กิารัว�จ�ยอ�กิดำ&วย โรังเรั�ยนค3อผ'&ท�"ใช&ผลกิารัว�จ�ยรัะดำ�บัเบั3*องต&น รัวมถี2งน�กิเรั�ยน ผ'&ปกิครัอง ช5มชนและคณะกิรัรัมกิารัโรังเรั�ยน กิ%ม�ส(วนในกิารัใช&ข&อม'ลเช(นกิ�น

กิารัว�จ�ยปฏิ�บั�ต�กิารัแบับัท�*งโรังเรั�ยนน�* เป�นรั'ปแบับัรัวมของกิารัว�จ�ยปฏิ�บั�ต�กิารัท�*งหัมดำ กิารัอาศ�ยความรั(วมม3อจากิสมาช�กิในโรังเรั�ยน ซื่2"งผลของกิารัว�จ�ยล�กิษณะน�*ค3อ เกิ�ดำกิารัเรั�ยนรั' &ในกิารัท�างานเป�นกิล5(ม และกิารัจ�ดำกิารัรั(วมกิ�นในกิารัพ�ฒนาหัล�กิส'ตรัและกิารัสอนของโรังเรั�ยน

คงศ�กิดำ�D ธาต5ทอง (2549 : 3-5) ไดำ&น�าเสนอรั'ปแบับัของกิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารัสามารัถีแบั(งไดำ&เป�น 3 แบับั (อ&างใน Zuber-

Skerritt, 1992) ดำ�งน�* 1. เทคน�คอลแอกิช�"นรั�เส�รั0ท (Technical action

research) กิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารัแบับัน�*ครั'ค3อผ'&น�าข&อค&นพบัหัรั3อผลของกิารัว�จ�ยของบั5คคลคนภูายนอกิไปใช&ในช�*นเรั�ยนภูายใต&ความช(วยเหัล3อของน�กิว�จ�ยภูายนอกิเท(าน�*น

2. แพคต�คอลแอกิช�"นรั�เส�รั0ท (Practical action

research) กิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�แบับัน�*น�กิว�จ�ยท�"เป�นคนภูายนอกิจะเสนอแนะใหั&ครั'ผ'&สอนน�าแนวค�ดำของเขาไปใช& น�กิว�จ�ยท�"เป�นคนภูายนอกิจะศ2กิษาเหัต5และผลของกิารัปฏิ�บั�ต�โดำยน�กิว�จ�ยจะเรั�ยนรั' &จากิกิารัสะท&อนผลดำ&วยตนเอง

3. อ�แมนส�เปทรั�" หัรั3อ ปาท�ส�เปทรั�แอกิช�"นรั�เส�รั0ท (Emancipatory or Participatory action research) กิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารัแบับัน�*เน&นความเท(าเท�ยมกิ�นของผ'&รั (วมงานในท5กิ ๆ ปรัะเดำ%นท�"เกิ�"ยวข&องกิ�บักิารัว�จ�ย ครั'จะต&องเป�นผ'&รั �บัผ�ดำชอบัโครังกิารัว�จ�ยของตนเอง น�กิว�จ�ยท�"เป�นคนภูายนอกิใหั&ความช(วยเหัล3อโดำยกิารักิรัะต5&นเพ3"อใหั&ครั'สามารัถีสรั&างกิล5(มสะท&อนความเหั%นของเขาเอง

6. ประเภัทข้องการวิ�จั�ยปฏ�บั�ต�การ

76

ส5ว�มล ว(องวาณ�ช (2544 : 17-20 อ&างใน ส5พ�ฒน0 ม�สกิ5ล,

2546 : 16) ไดำ&เสนอปรัะเภูทของกิารัปฏิ�บั�ต�กิารัไว& ดำ�งน�*1. ปรัะเภูทกิารัว�จ�ยปฏิ�บั�ต�กิารัแบับัเป�นทางกิารัและแบับัไม(เป�น

ทางกิารั (formal and informal research)

1.1 กิารัว�จ�ยแบับัเป�นทางกิารั (formal research)

เป�นงานว�จ�ยท�"ม�แบับัแผนกิารัว�จ�ยเครั(งครั�ดำ ม�ล�กิษณะกิารัดำ�าเน�นงานและกิารัน�าเสนอเหัม3อนงานว�จ�ยเช�งว�ชากิารั (academic research) ของน�กิว�จ�ยม3ออาช�พ น�กิว�ชากิารัในมหัาว�ทยาล�ย หัรั3อของน�กิศ2กิษาท�"ท�าเป�นว�ทยาน�พนธ0 ม�กิารัออกิแบับักิารัว�จ�ยท�"รั �ดำกิ5มเพ3"อใหั&ตอบัค�าถีามว�จ�ยไดำ&ช�ดำเจน และม�รั'ปแบับักิารัน�าเสนอรัายงานผลกิารัว�จ�ยท�"กิ�าหันดำช�ดำเจนส(วนใหัญ(จ�าแนกิเน3*อหัาสารัะออกิเป�น 5 บัท

1.2 กิารัว�จ�ยแบับัไม(เป�นทางกิารั (informal

research) เป�นงานว�จ�ยท�"ไม(ย2ดำแบับักิารัว�จ�ยอย(างเครั(งครั�ดำเหัม3อนกิารัว�จ�ยเช�งว�ชากิารั ม5(งเน&นตอบัค�าถีามว�จ�ยมากิกิว(ากิารัย2ดำรั'ปแบับักิารัว�จ�ยแบับัเป�นทางกิารั ข&อม'ลท�"ใช&ในกิารัว�จ�ยกิ%พยายามใช&ข&อม'ลท�"ม�อย'(แล&วจากิกิารัเรั�ยนกิารัสอนตามปกิต� กิารัน�าเสนอผลกิารัว�จ�ยครัอบัคล5มเพ�ยงปรัะเดำ%นส�าค�ญท�"ผ'&ว�จ�ยต&องกิารัน�าเสนองานว�จ�ยแบับัน�* บัางครั�บัพบัว(าม�กิารัรัายงานผลเพ�ยง 1-2 หัน&า

2. ปรัะเภูทกิารัว�จ�ยปฏิ�บั�ต�กิารัตามแนวค�ดำของ Kemmis และ Zuber – Skerritt2.1 กิารัว�จ�ยปฏิ�บั�ต�กิารัเช�งเทคน�ค (technical

action research) กิารัว�จ�ยตามปรัะเภูทน�*ม�เปCาหัมายของกิารัว�จ�ยเพ3"อปรั�บัปรั5งปรัะส�ทธ�ผลและปรัะส�ทธ�ภูาพของกิารัปฏิ�บั�ต�งานโดำยอาศ�ยบั5คคลภูายนอกิ (outsiders) มาช(วยในกิารัท�าว�จ�ยในหัน(วยงาน ผ'&ปฏิ�บั�ต� (ครั') จะอย'(ภูายใต&กิารัควบัค5มกิ�ากิ�บัของน�กิว�จ�ยภูายนอกิ บั5คคลภูายนอกิเล(นบัทของผ'&ว�จ�ยหัล�กิ โดำยท�"ครั'

77

ไม(ค(อยม�บัทบัาทในกิารัน�าเสนอความค�ดำ ว�ธ�กิารัต(าง ๆ ท�"ใช&ในกิารัว�จ�ยมาจากิความค�ดำของน�กิว�จ�ยภูายนอกิเป�นส(วนใหัญ( ซื่2"งเน&นเทคน�คกิารัท�าว�จ�ยท�"ตอบัค�าถีามว�จ�ยท�"รั �ดำกิ5ม ข&อค&นพบัท�"ไดำ&อาจใช&ไม(ไดำ&กิ�บักิารัปฏิ�บั�ต�จรั�ง

2.2 กิารัว�จ�ยปฏิ�บั�ต�กิารัเช�งปฏิ�บั�ต�จรั�ง (practical

action research) เป�นกิารัว�จ�ยท�"ม�น�กิว�จ�ยภูายนอกิแสดำงบัทบัาทของท�"ปรั2กิษาดำ&านกิรัะบัวนกิารัท�างาน (process consultancy role) ม�เปCาหัมายของกิารัว�จ�ยท�"มากิกิว(าแบับัแรักิ ค3อ นอกิจากิช(วยปรั�บัปรั5งปรัะส�ทธ�ผลกิารัท�างานแล&วย�งม5(งสรั&างความเข&าใจ และม5(งพ�ฒนาว�ชาช�พใหั&กิ�บัผ'&ปฏิ�บั�ต�ดำ&วยในกิรัะบัวนกิารัว�จ�ยจะส(งเสรั�มใหั&ผ'&ปฏิ�บั�ต�สะท&อนผลและค�ดำว�เครัาะหั0พ�ฒนาปรั�บัปรั5งกิารัท�างานของตนเอง ดำ�งน�*น ครั'ซื่2"งเป�นผ'&ปฏิ�บั�ต�ในโรังเรั�ยนม�โอกิาสท�"จะเรั�ยนรั' &กิรัะบัวนกิารัว�จ�ยและม�ส(วนในกิารัเสนอความค�ดำในปรัะเดำ%นป:ญหัาว�จ�ยท�"มาจากิกิารัปฎี�บั�ต�จรั�ง และสามารัถีน�าผลกิารัว�จ�ยไปใช&ไดำ&

2.3 กิารัว�จ�ยปฏิ�บั�ต�กิารัเช�งว�พากิษ0/อ�สรัะ (critical /

emancipatory action research) เป�นกิารัว�จ�ยท�"ม�กิารัท�างานรั(วมกิ�นรัะหัว(างน�กิว�จ�ยภูายนอกิและผ'&ปฏิ�บั�ต�งานในหัน(วยงาน เปCาหัมายของกิารัว�จ�ยเพ3"อเต�มจากิกิารัว�จ�ยปฏิ�บั�ต�กิารัแบับัท�" 1 และ 2 ค3อนอกิจากิพ�ฒนาปรัะส�ทธ�ผลกิารัท�างาน กิารัส(งเสรั�มใหั&เกิ�ดำความเข&าใจในกิารัพ�ฒนาปรั�บัปรั5งกิารัท�างานแกิ(ผ'&ปฏิ�บั�ต�แล&ว ย�งต&องกิารัใหั&เกิ�ดำกิารัเปล�"ยนแปลงในรัะบับักิารัท�างานท�"เป�นอย'(ในองค0กิรัใหั&ดำ�ข2*นกิว(าเดำ�ม แม&จะม�บั5คคลภูายนอกิรั(วมดำ&วย แต(ท5กิคนต(างม�ส�ทธ�ม�เส�ยงในกิารัแสดำงความค�ดำเหั%นเท(าเท�ยมกิ�น โดำยไม(ม�ผ'&แสดำงบัทบัาทเป�นท�"ปรั2กิษากิารัว�จ�ยเหัม3อนแบับัท�"สองกิารัว�จ�ยแบับัน�*เปFดำโอกิาสใหั&เกิ�ดำกิารัพ�ฒนาความสามารัถีดำ&านกิารัว�จ�ยแกิ(ผ'&ปฏิ�บั�ต� น�กิว�จ�ยจะเป�นอ�สรัะจากิความรั' & กิฎีเกิณฑ์0 และพ�นธนากิารัทางความค�ดำเดำ�ม

78

จะเหั%นไดำ&ว(าแนวทางกิารัท�าว�จ�ยปฏิ�บั�ต�กิารัท�*ง 3 แบับั ม�กิารัเปล�"ยนแปลงแนวค�ดำของ

กิารัท�างานจากิท�"ผ'&ปฏิ�บั�ต�ถี'กิครัอบัความค�ดำโดำยจากิน�กิว�จ�ยภูายนอกิ (cooption) ซื่2"งเป�นแบับัแรักิมาเป�นกิารัท�างานรั(วมกิ�น (cooperation) ในแบับัท�"สอง และปรัะเภูทกิารัท�างานแบับัท�"สามซื่2"งเป�นกิารัท�างานแบับัรั(วมม3อ (collaboration) เป�นแนวทางกิารัว�จ�ยปฏิ�บั�ต�กิารัท�"กิ�าล�งเป�นท�"น�ยมและยอมรั�บักิ�นว(าจะส(งผลใหั&เกิ�ดำกิารัพ�ฒนาว�ชาช�พของผ'&ปฏิ�บั�ต�มากิกิว(าแบับัอ3"น ๆ

3. ปรัะเภูทกิารัว�จ�ยปฏิ�บั�ต�กิารัตามแนวค�ดำของ Calhoun

3.1 กิารัว�จ�ยของครั'แบับัท�าคนเดำ�ยว (individual

teacher research) เป�นกิารัว�จ�ยท�"เน&นกิารัเปล�"ยนแปลงในหั&องเรั�ยนใดำหั&องเรั�ยนหัน2"ง โดำยครั'กิ�าหันดำป:ญหัาในหั&องเรั�ยนท�"ต&องกิารัแกิ&ไข และหัาแนวทางแกิ&ไข น�กิเรั�ยนอาจไม(ม�ส(วนในกิารัช(วยกิ�าหันดำทางเล3อกิต(าง ๆ หัากิจะม�ผ'&ปกิครัองเกิ�"ยวข&องดำ&วยในกิารัท�าว�จ�ยกิ%จะเป�นเพ�ยงผ'&ใหั&ข&อม'ลมากิกิว(า

3.2 กิารัว�จ�ยปฏิ�บั�ต�กิารัแบับัรั(วมม3อ (collaborative

action research) เป�นกิารัว�จ�ยท�"ท�าเป�นกิล5(ม ผ'&ว�จ�ยม�จ�านวน 1-2 คนข2*นไป ปรัะกิอบัดำ&วย ครั' ผ'&บัรั�หัารั และน�กิว�ชากิารัจากิมหัาว�ทยาล�ยหัรั3อบั5คลากิรัอ3"น ๆ ม�จ5ดำม5(งหัมายเน&นท�"ป:ญหัาและกิารัเปล�"ยนแปลงซื่2"งเกิ�ดำข2*นในหั&องเรั�ยนใดำหั&องเรั�ยนหัน2"ง คณะว�จ�ยอาจจะเหั%นป:ญหัาในรัะดำ�บัพ3*นท�"ของตนแต(ย�งเป�นกิรัะบัวนกิารัท�"เป�นกิารัส3บัค&นความรั' &ในหั&องเรั�ยน กิรัะบัวนกิารัท�าว�จ�ยจะเหัม3อนกิ�บักิารัท�าว�จ�ยของครั'ท�"ท�าคนเดำ�ยว

3.3 กิารัว�จ�ยปฏิ�บั�ต�กิารัแบับัท�าท�*งโรังเรั�ยน (schoolwide action research) เป�นกิารัว�จ�ยท�"

คณะท�างานเป�นผ'&ปฏิ�บั�ต�ในโรังเรั�ยน ม�กิารัท�างานโดำยเล3อกิป:ญหัาว�จ�ยท�"สนใจรั(วมกิ�น ม�กิารัรัวบัรัวมข&อม'ล กิารัจ�ดำรัะบับั และกิารัแปลความหัมายข&อม'ลท�"ไดำ&จากิโรังเรั�ยนหัรั3อเอกิสารัท�"เกิ�"ยวข&อง กิรัะบัวนกิารั

79

ว�จ�ยเป�นแบับัวงจรัต(อเน3"อง ท�"ม�หัน&าท�"เหัม3อนกิารัปรัะเม�นความกิ&าวหัน&า ม�จ5ดำม5(งหัมายเน&นท�"กิารัปรั�บัปรั5งโรังเรั�ยน ไดำ&แกิ( 1) กิารัค&นหัาว�ธ�ปรั�บัปรั5งโรังเรั�ยนเพ3"อแกิ&ป:ญหัา 2) พยายามปรั�บัปรั5งกิารัท�างานเพ3"อใหั&เกิ�ดำความเท(าเท�ยมกิ�นแกิ(น�กิเรั�ยน 3) เพ�"มขอบัข(ายของสารัะในกิารัส3บัค&นแนวทางกิารัแกิ&ป:ญหัา

Mckernan(1996) (อ&างใน ปรัะจ�ต เอรัาวรัรัณ0, 2545 :

7-8) ไดำ&แบั(งกิารัว�จ�ยปฏิ�บั�ต�กิารัออกิเป�น 3 ปรัะเภูท ค3อ1. กิารัว�จ�ยปฏิ�บั�ต�กิารัเช�งว�ธ�ว�ทยาศาสตรั0 (Scientific

Action Research) เป�นกิารัว�จ�ยปฏิ�บั�ต�กิารัท�"อาศ�ยกิรัะบัวนกิารัว�ทยาศาสตรั0 เป�นว�ธ�ว�จ�ยหัรั3อว�ธ�แกิ&ป:ญหัา ยกิต�วอย(างเช(น

- รั'ปแบับัว�จ�ยปฏิ�บั�ต�กิารัของ Kurt Lewin ท�"ม�ข� *นตอน ค3อ กิารัวางแผน (Planning) กิารัค&นหัาความจรั�ง (fact finding)

กิารัดำ�าเน�นกิารั (execution) และกิารัว�เครัาะหั0ผล (analysis)

- รั'ปแบับัว�จ�ยปฏิ�บั�ต�กิารัของ Taba-Noel Hilda Taba ซื่2"งเป�นน�กิทฤษฎี�หัล�กิส'ตรั ไดำ&ปรัะย5กิต0ว�ธ�กิารัของ Dewey ท�"ม� 5 ข�*นตอน มาใช&ในกิรัะบัวนกิารัพ�ฒนาหัล�กิส'ตรัโดำยแยกิไดำ&เป�น 6 ข�*นตอน ค3อ 1) รัะบั5ป:ญหัา 2) ว�เครัาะหั0ป:ญหัา 3) กิ�าหันดำแนวค�ดำหัรั3อสมม5ต�ฐาน 4) รัวบัรัวมและว�เครัาะหั0ข&อม'ล 5) ปฏิ�บั�ต�กิารัหัรั3อดำ�าเน�นกิารั 6) ปรัะเม�นผลกิารัปฏิ�บั�ต�

- รั'ปแบับัว�จ�ยปฏิ�บั�ต�กิารัของ Lippitt-Radke ซื่2"งม�กิรัะบัวนกิารั ดำ�งน�*

1) เรั�"มต&นจากิกิล5(มท�"ม�ความต&องกิารัท�"จะค&นหัาความรั' &ความจรั�ง

2) รั(วมกิ�นกิ�าหันดำว(า อะไรัค3อส�"งท�"กิล5(มอยากิรั' &“ ”

3) สรั&างเครั3"องม3อว�จ�ยท�"เป�นว�ทยาศาสตรั0ข2*นมา4) กิ�าหันดำกิล5(มเปCาหัมายและทดำลองใช&เครั3"องม3อ5) รัวบัรัวมข&อม'ลโดำยม�กิารัรั(วมกิ�นกิ�ากิ�บัต�ดำตามอย(างใกิล&ช�ดำ

80

6) รัวบัรัวมข&อม'ลดำ&านท�ศนคต�ท�"เปล�"ยนแปลงไปของผ'&เกิ�"ยวข&อง เช(น ต�*งค�าถีามว(า มองส�"งต(าง ๆ แตกิต(างไปจากิเดำ�มหัรั3อ“

ไม(เม3"อรั' &ความจรั�ง”

7) รั(วมม3อกิ�นค&นหัาความจรั�งและน�าเสนอความจรั�ง ซื่2"งอาจต&องใช&เทคน�คว�จ�ยเฉพาะ และควรัแบั(งงานกิ�นอย(างเสมอภูาค

8) ในบัางครั�*งข&อค&นพบัท�"เกิ�ดำข2*นอาจส(งผลต(อกิารัเปล�"ยนแปลงค(าน�ยมหัรั3อกิารัรั�บัรั' &ทางส�งคมของกิล5(มหัรั3อคนใดำคนหัน2"ง ซื่2"งต&องช(วยกิ�นส�ารัวจใหั&พบั

9) เสนอข&อค&นพบัใหั&กิล5(มอ3"นรั' &โดำยกิารัสนทนาหัรั3อเข�ยนเป�นรัายงาน

2. กิารัว�จ�ยปฏิ�บั�ต�กิารัเช�งปฏิ�บั�ต�กิารั (Practical-

deliberative Action Research) เป�นกิารัว�จ�ยปฏิ�บั�ต�กิารัท�"เกิ�"ยวข&องกิ�บัความเข&าใจและปรั�บัปรั5งพ�ฒนาว�ธ�กิารัปฏิ�บั�ต�งาน ซื่2"งรั'ปแบับัน�*จะเน&นท�"กิารัใหั&เกิ�ดำกิารัว�จ�ยข2*นจากิค(าน�ยมในกิารัปฏิ�บั�ต�งาน ผ'&ปฏิ�บั�ต�งานเป�นผ'&เรั�"มโครังกิารั และบัทบัาทของผ'&ว�จ�ย ค3อ กิารักิรัะต5&น และช(วยใหั&ผ'&ปฏิ�บั�ต�งานเกิ�ดำความเข&าใจและท�ากิารัปรั�บัปรั5งกิารัปฏิ�บั�ต�งาน เช(น

- รั'ปแบับัว�จ�ยปฏิ�บั�ต�กิารัของ John Elliott จะเน&นว�ธ�กิารัใหั&ผ'&ปฏิ�บั�ต�งานส(องสะท&อนกิารัพ�ฒนาตนเอง ในม5มมองของ John

Elliott เขาเช3"อว(ากิารัว�จ�ยปฏิ�บั�ต�กิารัจะน�าไปส'(กิารัปรั�บัปรั5งค5ณภูาพช�ว�ตท�"ดำ�ในสถีานกิารัณ0ทางส�งคม

- รั'ปแบับัว�จ�ยปฏิ�บั�ต�กิารัของ David Ebbutt ซื่2"งเสนอว(าแนวทางท�"ดำ�ท�"ส5ดำในกิารัค�ดำเช�งกิรัะบัวนกิารัค3อ ล�าดำ�บัข�*นตอนตามวงจรัแหั(งความส�าเรั%จ ไม(ใช(กิารัดำ�าเน�นกิารัแบับัเกิล�ยว

3. กิารัว�จ�ยปฏิ�บั�ต�กิารัเช�งอ�สรัะ (Emancipatory Action

Research) เป�นกิารัว�จ�ยปฏิ�บั�ต�กิารัท�"เกิ�"ยวข&องกิ�บักิารัตอบัสนองความต&องกิารัขององค0กิรั โดำยม�จ5ดำปรัะสงค0เพ3"อสรั&างความเข&าใจและปรั�บัปรั5งกิารัปฏิ�บั�ต�งาน โดำยกิล5(มผ'&ว�จ�ยม�อ�สรัะในกิารัเผช�ญหัน&ากิ�บั

81

ป:ญหัา และรั(วมม3อกิ�นแสวงหัาว�ธ�กิารัท�"ดำ�ท�"จะแกิ&ไข แล&วส(องสะท&อนตนเองจากิผลกิารัปฏิ�บั�ต� เช(น รั'ปแบับัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารัของมหัาว�ทยาล�ย Deakin หัรั3อกิารัว�จ�ยปฏิ�บั�ต�ตามรั'ปแบับัของ Kemmis และคณะ ซื่2"งม�ความค�ดำว(า กิรัะบัวนกิารัว�จ�ยปฏิ�บั�ต�กิารัม�ล�กิษณะเป�นเกิล�ยว (spiral) ปรัะกิอบัดำ&วย กิารัวางแผน กิารัปฏิ�บั�ต� กิารัส�งเกิตผล และกิารัสะท&อนผล ซื่2"งรั'ปแบับักิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารัรั'ปแบับัของ Kemmis และคณะผ'&ว�จ�ยไดำ&น�ามาเป�นแนวทางในกิารัว�จ�ยในครั�*งน�*

7. ข้�9นตอนข้องการวิ�จั�ยเช�งปฏ�บั�ต�การ ข�*นตอนของกิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารั (ทว�ป ศ�รั�รั�ศม�,

2537 : 15-18 อ&างใน ส5พ�ฒน0 ม�สกิ5ล, 2546 : 18) ม�ดำ�งน�*1. ส�ารัวจ กิารัปรัะเม�น และกิารักิ�าหันดำป:ญหัา

(indentification , evalution and formulation of the problem) กิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�งานจะเรั�"มข2*นจากิผ'&ปฏิ�บั�ต�งาน เกิ�ดำความรั' &ส2กิไม(พอใจกิ�บัสภูาพกิารัท�างานและผลงานท�"เป�นอย'( ม�ความรั' &ส2กิอ2ดำอ�ดำ ต&องกิารัแกิ&ไขเปล�"ยนแปลงกิารัปฏิ�บั�ต�งานเพ3"อใหั&เกิ�ดำผลส�มฤทธ�Dส'งข2*น สภูาพของป:ญหัาอาจจะแบั(งไดำ&เป�น 3 ปรัะเภูท ค3อ

1.1 ป:ญหัาข�ดำข&อง ค3อ เป�นป:ญหัาท�"เกิ�ดำข2*นในอดำ�ตและป:จจ5บั�นกิ%ย�งเป�นป:ญหัาอย'(

ถี&าไม(ไดำ&รั�บักิารัแกิ&ไข ป:ญหัาน�*กิ%ย�งคงอย'(และดำ�าเน�นต(อไปในอนาคต1.2 ป:ญหัาปCองกิ�น ค3อ คาดำว(าจะม�ป:ญหัาเกิ�ดำข2*นใน

อนาคต จ2งต&องเตรั�ยมกิารัแกิ&ไขไว&กิ(อน

1.3 ป:ญหัาเช�งพ�ฒนา ค3อ ป:ญหัาท�"เกิ�ดำข2*นมาแล&ว จนคนท�"ว ๆ ไปไม(ค(อยตรัะหัน�กิแต(

จะม�คนอ�กิกิล5(มหัน2"งพยายามจะแกิ&ไขและต&องเปล�"ยนแปลงใหั&ดำ�ข2*นในกิารักิ�าหันดำป:ญหัาเพ3"อท�ากิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารั สามารัถี

ท�าไดำ&หัลายว�ธ� โดำยอาจปรั2กิษาหัารั3อกิ�นรัะหัว(างผ'&เข&ารั(วมในโครังกิารั

82

ว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารั กิารัปรัะช5มกิล5(ม เทคน�คท�"น�ามาใช&มากิในกิารัส�ารัวจป:ญหัา กิารักิ�าหันดำป:ญหัา ค3อ เทคน�คกิารัรัะดำมพล�งสมอง กิารัหัาป:ญหัาอาจจะอาศ�ยข&อม'ล จากิกิารัส�ารัวจในแบับัสอบัถีามท�"เคยม�ผ'&ท�ากิารัส�ารัวจไว&กิ(อน หัรั3อข&อม'ลจากิผลกิารัว�จ�ยท�"แล&ว ๆ มา

2. เสนอทางแกิ&ป:ญหัา (discussion of proposals for

action) เม3"อกิ�าหันดำป:ญหัาไดำ&แล&ว ผ'&เข&ารั(วมกิารัว�จ�ยกิ%จะรั(วมกิ�นพ�จารัณาหัาทางแกิ&ไข ซื่2"งม�กิจะใช&ว�ธ�รัะดำมพล�งสมอง น�กิว�จ�ยจะต&องม�ท�กิษะในกิารัเป�นผ'&ดำ�าเน�นกิารัท�"จะดำ2งเอาความค�ดำของน�กิปฏิ�บั�ต�หัรั3อผ'&รั (วมปฏิ�บั�ต�งานออกิมาใหั&ไดำ& ขณะเดำ�ยวกิ�นน�กิว�จ�ยกิ%สามารัถีม�ส(วนรั(วมโดำยกิารัเสนอทางแกิ&ป:ญหัา ในฐานะสมาช�กิคนหัน2"งไดำ&

3. กิารัเล3อกิทางแกิ&ป:ญหัาและต�*งสมมต�ฐาน (selecting the course of action and

developing the hypotheses) เม3"อผ'&เข&ารั(วมกิารัว�จ�ยไดำ&รั(วมกิ�นเสนอทางแกิ&ป:ญหัาอย(างท�"วถี2งแล&ว ต(อจากิน�*นกิ%จะรั(วมกิ�นอภู�ปรัายเพ3"อเล3อกิทางเล3อกิท�"เสนอมาน�*น เกิณฑ์0ส�าหัรั�บัน�ามาปรัะกิอบักิารัพ�จารัณา เล3อกิทางแกิ&ป:ญหัาอย(างน&อยท�"ส5ดำ จะต&องปรัะกิอบัดำ&วยเกิณฑ์0ต(อไปน�*

3.1 ทางแกิ&ป:ญหัาน�*นสามารัถีน�าไปปฏิ�บั�ต�เพ3"อแกิ&ป:ญหัาไดำ&หัรั3อไม( และม�ความเป�นไป

ไดำ&เพ�ยงใดำในกิารัแกิ&ป:ญหัาน�*น3.2 ทางแกิ&ป:ญหัาน�*นสอดำคล&องกิ�บัว�ถี�ช�ว�ต ค(าน�ยมท�"

ส�งคมยอมรั�บัและต&องกิารัหัรั3อไม(3.3 ทางแกิ&ป:ญหัาน�*นม�ทฤษฎี�หัรั3อหัล�กิกิารัอะไรัรัองรั�บั

หัรั3อไม( เม3"อตกิลงใจเล3อกิทางแกิ&ป:ญหัาไดำ&แล&ว กิ%น�าทางแกิ&ป:ญหัาท�"รั (วมกิ�นเล3อกิมาน�*นพ�ฒนาเป�นสมมต�ฐานส�าหัรั�บักิารัปฏิ�บั�ต�เพ3"อแกิ&ป:ญหัาน�*นต(อไป

สมมต�ฐานในกิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารัจะต&องปรัะกิอบัดำ&วยส(วนท�"จะเน&นกิารัปฏิ�บั�ต�หัรั3อว�ธ�กิารั (action or procedure) และ

83

ส(วนท�"เป�นเปCาหัมายหัรั3อผลล�พธ0 (goal or output) ในกิารัต�*งสมมต�ฐานของกิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารัจะพ�จารัณาว(า

1) เป�นสมมต�ฐานท�"ทดำสอบัไดำ&หัรั3อไม(2)จะใช&ว�ธ�กิารัทางกิารัอน5มาน (deductive method)

ไดำ&หัรั3อไม(3)สมมต�ฐานน�*นสามารัถีน�าไปส'(กิารัแกิ&ป:ญหัาหัรั3อตอบั

ป:ญหัาไดำ&หัรั3อไม(4)สมมต�ฐานน�*นง(ายต(อกิารัน�าไปปฏิ�บั�ต�หัรั3อทดำสอบัหัรั3อ

ไม(5)กิารัปฏิ�บั�ต�ตามสมมต�ฐานม�ความเหัมาะสมกิ�บังบั

ปรัะมาณหัรั3อไม(6)สมมต�ฐานข�ดำแย&งกิ�บัแบับัแผนและค(าน�ยมของ

องค0กิรัหัรั3อไม(7)สมมต�ฐานม�ความช�ดำเจนเพ�ยงพอหัรั3อไม(

3.4 กิารัวางแผนปฏิ�บั�ต�และกิารัเกิ%บัรัวบัรัวมข&อม'ล (planning for action and collection

of data) สมมต�ฐานท�"ต� *งข2*น จะช(วยใหั&ผ'&ม�ส(วนรั(วมในกิารัว�จ�ยมองเหั%นความส�มพ�นธ0รัะหัว(างต�วแปรั แหัล(งข&อม'ลท�"ต&องเกิ%บัรัวบัรัวมและว�ธ�กิารัเกิ%บัรัวบัรัวมข&อม'ล ในกิารัวางแผนเพ3"อเกิ%บัรัวบัรัวมข&อม'ลจะต&องพ�จารัณาถี2งข&อม'ลท�"จะเกิ%บั แหัล(งข&อม'ล เครั3"องม3อในกิารัเกิ%บัรัวบัรัวมและจะเกิ%บัรัวบัรัวมข&อม'ลว�ธ�ใดำ เม3"อไรั ใช&เวลาเท(าใดำอ�กิดำ&วย

3.5 กิารัปฏิ�บั�ต�ตามแผนและกิารับั�นท2กิผลท�"เกิ�ดำข2*น (taking action and gathering

evidence) เป�นข�*นท�"น�าสมมต�ฐานมาทดำสอบัเป�นกิารัปฏิ�บั�ต�ตามแผนซื่2"งแผนเป�นข�*นตอนท�"ส�าค�ญท�"ส5ดำ ตลอดำรัะยะเวลาท�"ลงม3อปฏิ�บั�ต� ผ'&เข&ารั(วมโครังกิารัว�จ�ยจะท�ากิารับั�นท2กิผลท�"เกิ�ดำจากิกิารัปฏิ�บั�ต� ม�กิารัเกิ%บัข&อม'ลเป�นรัะยะอย(างต(อเน3"อง ม�กิารัพบัปะกิ�นเป�นรัะยะท5กิส�ปดำาหั0 ม�กิารัอภู�ปรัายผลกิารัปฏิ�บั�ต� ผลกิารัเกิ%บัข&อม'ลและปรัะเม�นผลกิารัปฏิ�บั�ต�งานของผ'&เข&ารั(วมในกิารัว�จ�ยในข�*นตอนน�*อาจจะเปล�"ยนจ5ดำม5(ง

84

หัมายของโครังกิารัว�จ�ยใหัม( ม�กิารัปรั�บัสมมต�ฐานใหัม( ปรั�บัแผนปฏิ�บั�ต�กิารัใหัม( ถี&าหัากิว(าผ'&รั (วมว�จ�ยเหั%นว(าสภูาพกิารัณ0เปล�"ยนไปหัรั3อมองเหั%นกิารัแกิ&ป:ญหัาท�"ดำ�กิว(า

3.6 กิารัแปลความหัมายข&อม'ลหัรั3อกิารัสรั5ปผล (interpreting of the data or drawing

conclusion) ในข�*นตอนน�*เป�นกิารัสรั5ปผลกิารัปฏิ�บั�ต�งานท�*งหัมดำตามโครังกิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารั จากิข&อม'ลหัรั3อผลท�"บั�นท2กิไว&ท�*งหัมดำ และม�กิารัปรัะเม�นผลโครังกิารัท�*งหัมดำ เป�นกิารัสรั5ปผลจากิกิารัทดำสอบัทางสถี�ต�และท�ากิารัปรัะเม�นผลโครังกิารัเปรั�ยบัเท�ยบัรัะหัว(างผลกิารัปฏิ�บั�ต�ท�"เกิ�ดำข2*นจรั�งกิ�บัผลท�"กิ�าหันดำไว&ในส(วนของสมมต�ฐาน

แนวทางความรั(วมม3อรัะหัว(างน�กิว�จ�ยและน�กิปฏิ�บั�ต�ในโครังกิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารั

กิล(าวโดำยสรั5ป กิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารัม�ล�กิษณะท�"ส�าค�ญ 3 ปรัะกิารั ค3อ

1) เป�นกิารัว�จ�ยรั(วมกิ�นอย(างใกิล&ช�ดำรัะหัว(างน�กิว�จ�ยและน�กิปฏิ�บั�ต�

2) เป�นกิารัเช3"อมโยงรัะหัว(างกิารัว�จ�ยกิ�บักิารัปฏิ�บั�ต�3)กิารัปฏิ�บั�ต�กิารัเป�นกิารัดำ�าเน�นกิารัตามรัะเบั�ยบัว�ธ�ว�จ�ยฉะน�*น หั�วใจของว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารัจ2งต&องเป�นความรั(วมม3อกิ�นรัะหัว(างน�กิว�จ�ยและ

น�กิปฏิ�บั�ต� ควรัม�กิารัเสนอแนะ แลกิเปล�"ยนความเหั%นซื่2"งกิ�นและกิ�นจากิส�"งท�"ตนเองไดำ&กิรัะท�า เน3"องจากิท�*งน�กิว�จ�ยและผ'&ปฏิ�บั�ต�ม�บัทบัาทต(างกิ�น เพ3"อใหั&เกิ�ดำกิารัท�างานรั(วมกิ�นอย(างม�ปรัะส�ทธ�ภูาพและม�ปรัะส�ทธ�ผล

ปรัะจ�ต เอรัาวรัรัณ0 (2545 : 26 – 27) ไดำ&น�าเสนอข�*นตอนกิารัว�จ�ยปฏิ�บั�ต�กิารัทางกิารัศ2กิษา ไว& 5 ข�*นตอน ดำ�งน�*

ข้�9นตอนท-( 1 การศึ�กษา สู/ารวิจั วิ�เคราะห&สูภัาพการปฏ�บั�ต�งาน เพ3"อกิ�าหันดำจ5ดำพ�ฒนา ข�*นตอนน�*น�กิว�จ�ยสามารัถีใช&ว�ธ�กิารัหัรั3อเครั3"องม3อต(าง ๆ มาท�ากิารัรัวบัรัวมข&อม'ล ไดำ&แกิ( กิารัส�งเกิต กิารั

85

ส�มภูาษณ0 กิารับั�นท2กิเหัต5กิารัณ0 กิารัตรัวจสอบัและว�เครัาะหั0เอกิสารั กิารัทดำสอบั ฯลฯ ในข�*นตอนน�*ถี&าหัากิเป�นกิารัว�จ�ยปฏิ�บั�ต�กิารัท�"ม�บั5คคลภูายนอกิรั(วมเป�นน�กิว�จ�ย ต&องใหั&ความส�าค�ญกิ�บักิารัม�ส(วนรั(วมของท5กิฝัEายในกิารักิ�าหันดำป:ญหัา หัรั3อกิ�าหันดำจ5ดำพ�ฒนาหัรั3อหัาจ5ดำสนใจรั(วมกิ�นท�"จะว�จ�ย ไม(ควรัท�"จะใหั&เป�นบัทบัาทของน�กิว�จ�ยภูายนอกิเท(าน�*น

ข้�9นตอนท-( 2 การวิางแผู้นเพ'(อแก�ป2ญหาแลัะ/หร'อเพ'(อพ�ฒนา ข� *นตอนน�*ต&องอาศ�ยกิล5(มผ'&เกิ�"ยวข&องหัรั3อกิล5(มน�กิว�จ�ยรั(วมกิ�นกิ�าหันดำแผนงานท�"จะน�าไปใช& ซื่2"งแผนควรัปรัะกิอบัดำ&วย จ5ดำปรัะสงค0ของแผน ข�*นตอนและว�ธ�กิารั เครั3"องม3อและว�ธ�กิารัปรัะเม�นผล ความกิ&าวหัน&าหัรั3อความส�าเรั%จ กิารัรัวบัรัวมข&อม'ลเพ3"อปรัะกิอบักิารัวางแผนอาจไดำ&มาจากิกิารัส�มภูาษณ0 กิารัตรัวจสอบัและว�เครัาะหั0เอกิสารั กิรัะบัวนกิารักิล5(ม ฯลฯ

ข้�9นตอนท-( 3 การปฏ�บั�ต�ตามแผู้นงาน น�กิว�จ�ยน�าแผนท�"จ�ดำท�าข2*นไปปฏิ�บั�ต�ในสภูาพกิารัณ0ท�างานท�"ปรัะสบัป:ญหัาอย'( และม�กิารัรัวบัรัวมข&อม'ลกิารัปฏิ�บั�ต�อย(างละเอ�ยดำรัอบัคอบั ซื่2"งกิารัรัวบัรัวมข&อม'ลน�*น อาจท�าเป�นบั�นท2กิปรัะจ�าว�นหัรั3ออน5ท�นกิารัท�าตารัางปฏิ�บั�ต�งาน กิารัท�าตารัางว�เครัาะหั0และเวลา เป�นต&น

ข้�9นตอนท-( 4 การสู�งเกตผู้ลั เป�นกิารัเกิ%บัรัวบัรัวมข&อม'ลรัะหัว(างและภูายหัล�งกิารัดำ�าเน�นงานตามแผน ว�ธ�กิารัท�"ใช&ในกิารัเกิ%บัรัวมรัวมข&อม'ลอาจใช&ว�ธ�กิารัเช�งปรั�มาณ เช(น กิารัใช&แบับัสอบัถีาม แบับัส�ารัวจ แบับัว�ดำ แบับับั�นท2กิกิารัส�งเกิต แบับัทดำสอบั หัรั3อว�ธ�กิารัเช�งค5ณภูาพ เช(น กิารัส�งเกิต กิารัส�มภูาษณ0 กิารัสนทนากิล5(ม ฯลฯ กิ%ไดำ&

ข้�9นตอนท-( 5 การสู7องสูะท�อนผู้ลั เม3"อไดำ&ข&อม'ลและผลกิารัปฏิ�บั�ต�ตามแผนท�"กิ�าหันดำไว&แล&ว น�กิว�จ�ยรัวมท�*งผ'&เกิ�"ยวข&องต&องม�กิารัรั(วมกิ�นพ�จารัณาจ5ดำเดำ(นจ5ดำดำ&อยท�"ต&องพ�ฒนา หัรั3อแกิ&ไขต(อไป กิารัรัวบัรัวมข&อม'ลในข�*นตอนน�*อาจใช&แบับัปรัะเม�นผล กิารัส�มภูาษณ0 กิารัสนทนากิล5(ม หัรั3อเทคน�คกิารัรัะดำมสมอง เป�นต&น

86

หัล�งจากิท�"น�กิว�จ�ยท�ากิารัปรัะเม�นผลกิารัปฏิ�บั�ต�งานตามแผนท�"กิ�าหันดำไว&แล&ว น�กิว�จ�ยสามารัถีดำ�าเน�นกิารัไดำ&ในล�กิษณะ 2 ล�กิษณะ ค3อ

1. ในกิรัณ�ท�"แผนงานน�*นสามารัถีแกิ&ป:ญหัา หัรั3อพ�ฒนาในส�"งท�"ต&องกิารัไดำ&ส�าเรั%จ หัรั3อ

2. ในกิรัณ�ท�"แผนงานน�*นย�งไม(สามารัถีแกิ&ป:ญหัา หัรั3อพ�ฒนาไดำ&ตามจ5ดำปรัะสงค0ท�"กิ�าหันดำไว&

ซื่2"งข� *นตอนกิารัว�จ�ยปฏิ�บั�ต�กิารัทางกิารัศ2กิษา ท�*ง 5 ข�*นตอนน�* ผ'&ว�จ�ยไดำ&ใช&เป�นแนวทางในกิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารัเพ3"อพ�ฒนากิารัจ�ดำกิารัเรั�ยนกิารัสอนตามแนวทางเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงในโรังเรั�ยนในครั�*งน�*

8. ข้�อจั/าก�ด้ข้องการวิ�จั�ยเช�งปฏ�บั�ต�การกิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารัจะม�ปรัะโยชน0มากิมาย แต(โดำยธรัรัมชาต�

และหัล�กิกิารัของกิารัว�จ�ยปฏิ�บั�ต�กิารักิ%ส(งผลใหั&เกิ�ดำข&อจ�ากิ�ดำของกิารัว�จ�ยน�*หัลายปรัะกิารัเช(นกิ�น (ส5ว�มล ว(องวาณ�ช, 2544 กิ. : 16) ดำ�งรัายละเอ�ยดำต(อไปน�*

1. กิารัม�ส(วนรั(วมของผ'&ปฏิ�บั�ต�ซื่2"งเป�นหัล�กิกิารัส�าค�ญของกิารัว�จ�ยส(งผลกิรัะทบัต(อขอบัเขต

และขนาดำของงานว�จ�ย กิารัว�จ�ยแบับัน�*ม�กิจะม�ขนาดำเล%กิซื่2"งท�าใหั&ม�ผลต(อความเป�นต�วแทนของข&อค&นพบั จ2งกิ(อใหั&เกิ�ดำข&อจ�ากิ�ดำในกิารัสรั5ปอ&างอ�งผลกิารัว�จ�ย

2. งานว�จ�ยท�"วไปไม(ยอมใหั&ม�ต�วแปรัภูายนอกิส(งผลรับักิวน โดำยออกิแบับักิารัว�จ�ยใหั&

สามารัถีควบัค5มต�วแปรัภูายนอกิไดำ& และกิ%สามารัถีดำ�าเน�นกิารัจ�ดำกิรัะท�าไดำ& เน3"องจากิงานว�จ�ยแบับัน�*นไม(ไดำ&ท�าเป�นส(วนหัน2"งของกิารัปฏิ�บั�ต�จรั�งในช�ว�ตปรัะจ�าว�น แต(ส�าหัรั�บังานว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารัในช�*นเรั�ยน ม�กิม�ป:ญหัาในปรัะเดำ%นน�* เน3"องจากิสภูาพกิารัณ0ท�"เกิ�ดำในช�*นเรั�ยนจะปล(อยใหั&เป�นไปตามธรัรัมชาต� ข&อค&นพบัท�"ไดำ&รั�บับัางครั�*งไม(สามารัถี

87

ย3นย�นไดำ&หัน�กิแน(นว(าเน3"องมาจากิป:จจ�ยใดำ แต(ตรัาบัใดำท�"ป:ญหัาในช�*นเรั�ยนหัมดำไป กิ%ถี3อว(ากิารัว�จ�ยครั�*งน�*นปรัะสบัความส�าเรั%จ

3. ธรัรัมชาต�ของงานว�จ�ยถี'กิกิ�าหันดำดำ&วยเง3"อนไขท�"ม�เรั3"องของค5ณธรัรัมเข&ามาเกิ�"ยวข&องดำ&วย

ในกิารัท�างาน ท�าใหั&กิารัทดำลองต(าง ๆ ท�"เกิ�ดำข�*นในกิารัปฏิ�บั�ต�งานอาจท�าไดำ&ไม(เต%มท�" เน3"องจากิส�"งท�"ทดำลองกิ%ย�งไม(ไดำ&ม�กิารัตรัวจสอบัย3นย�นในผลท�"จะเกิ�ดำข2*น ว(าจะเป�นไปในท�ศทางใดำ

4. ม�กิารัว�พากิษ0กิ�นมากิเกิ�"ยวกิ�บัเจ&าของผลงานว�จ�ย และม�กิารัหัว�"นเกิรังกิ�นว(าจะม�กิารัแย(ง

ผลงานว�จ�ย เน3"องจากิเป�นงานว�จ�ยท�"ม�กิรัะบัวนกิารัท�างานรั(วมกิ�นรัะหัว(างผ'&ปฏิ�บั�ต�งานและผ'&ว�จ�ยภูายนอกิ เพ3"อปCองกิ�นป:ญหัาดำ�งกิล(าว ผ'&ท�"ม�ส(วนรั(วมในกิารัว�จ�ย ไม(ว(าจะเป�นครั'น�กิว�จ�ย หัรั3อน�กิว�ชากิารัต&องท�าความเข&าใจในบัทบัาทหัน&าท�"ของแต(ละคนและตกิลงในเรั3"องน�*ใหั&เข&าใจตรังกิ�น

5. กิรัะบัวนกิารัว�จ�ยปฏิ�บั�ต�กิารัไม(ไดำ&แยกิครั'ออกิมาจากิกิารัว�จ�ย เน3"องจากิผ'&ว�จ�ยต&อง

เกิ�"ยวข&องในกิารัท�างานของตนและผ'&อ3"นตลอดำเวลา กิารัว�จ�ยปฏิ�บั�ต�กิารัจ2งเป�นกิารัเพ�"มภูารัะงานของครั'มากิข2*นจากิกิารัท�างานปกิต� โดำยเฉพาะในช(วงแรักิของกิารัว�จ�ย ท�"ครั'น�กิว�จ�ยต&องว�เครัาะหั0สภูาพป:ญหัาและกิ�าหันดำแนวทางกิารัแกิ&ไข เพ3"อใหั&กิารัท�าว�จ�ยไม(เป�นภูารัะส�าหัรั�บัครั'มากิเกิ�นไป ต&องม�กิารัออกิแบับักิารัว�จ�ยใหั&เป�นส(วนหัน2"งของกิารัเรั�ยนกิารัสอนใหั&มากิท�"ส5ดำ

กิล(าวโดำยสรั5ป กิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารัเป�นกิารัว�จ�ยท�"ม�จ5ดำปรัะสงค0หัล�กิเพ3"อศ2กิษาและท�าความเข&าใจสถีานกิารัณ0ใดำสถีานกิารัณ0หัน2"งเป�นกิารัเฉพาะ โดำยใหั&ผ'&ปฏิ�บั�ต�ไดำ&ลงม3อท�าหัรั3อปฏิ�บั�ต�งานท�"จะช(วยพ�ฒนางานหัรั3อสภูาพกิารัณ0ท�"ตนเองท�างานหัรั3อรั�บัผ�ดำชอบั ท�าใหั&กิารัท�างานม�รัะบับั รัวมท�*งเป�นกิรัะบัวนกิารัท�"ม�กิารัทบัทวน ไตรั(ตรัองกิารัท�างานของตน และส(วนท�"ส�าค�ญกิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารัย�งแตกิต(าง

88

จากิกิารัว�จ�ยปรัะเภูทอ3"นกิล(าวค3อ ผลกิารัว�จ�ยท�"ไดำ&จะต&องม�กิารัน�าเสนอเพ3"อท�ากิารัแลกิเปล�"ยน ท�ากิารัว�พากิษ0จากิผ'&รั (วมงาน และผ'&เกิ�"ยวข&อง ซื่2"งเป�นกิรัะบัวนกิารัว�จ�ยท�"ม5(งใหั&เกิ�ดำความรั(วมม3อในกิล5(มท�"ใช&ดำ&วย น�"นค3อ กิารัว�จ�ยชน�ดำน�*ไม(ควรัจะท�าตามล�าพ�งและควรัใช&วงจรัของกิรัะบัวนกิารัว�จ�ยซื่2"งปรัะกิอบัดำ&วย กิารัวางแผน กิารัปฏิ�บั�ต� กิารัส�งเกิต และกิารัสะท&อนผลกิารัปฏิ�บั�ต� เพ3"อน�ามาปรั�บัปรั5งแผนงาน แล&วดำ�าเน�นกิ�จกิรัรัมท�"ปรั�บัปรั5งใหัม( ซื่2"งวงจรัของ 4 ข�*นตอนดำ�งกิล(าว จะม�ล�กิษณะกิารัดำ�าเน�นกิารัเป�นบั�นไดำเว�ยน กิรัะท�าซื่�*าตามวงจรัจนกิว(าจะไดำ&ผลปฏิ�บั�ต�กิารัใหั&เกิ�ดำกิารัเปล�"ยนแปลงในทางพ�ฒนาข2*นโดำยรั�บัฟื้:งความค�ดำเหั%น ข&อต�เต�ยนผ'&เกิ�"ยวข&องอ3"น ๆ ค3อ ครั' น�กิเรั�ยน ผ'&ปกิครัอง ผ'&บัรั�หัารั หัรั3อส�งคมภูายนอกิ บั�นท2กิผลกิารัปฏิ�บั�ต�กิารัท�"เกิ�ดำข2*นจากิกิารัเปล�"ยนแปลงท5กิ ๆ ข�*นตอน

2.3 งานวิ�จั�ยท-(เก-(ยวิข้�องก�บัเศึรษฐก�จัพอเพ-ยง ช�ยรั�นทรั0 ช�ยว�ส�ทธ�D (2545) ไดำ&ว�จ�ยเรั3"อง กิารัว�จ�ยเช�ง

ปฏิ�บั�ต�กิารัแบับัม�ส(วนรั(วมเพ3"อสรั&างเสรั�มค(าน�ยมตามแนวค�ดำเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงใหั&น�กิเรั�ยนและช5มชนดำ&วยโครังงานอาช�พ ผลกิารัว�จ�ยพบัว(า ในกิารัท�าโครังงานอาช�พของน�กิเรั�ยนน�*นย�งม�กิารัใช&จ(ายฟื้5 Eมเฟื้Bอย ใช&ว�สดำ5อ5ปกิรัณ0ไม(ค5&มค(า ไม(ปรัะหัย�ดำและใช&อย(างส�*นเปล3องรัวมท�*งย�งไม(ม�กิารัแลกิเปล�"ยนพ�นธ50พ3ช พ�นธ50ส�ตว0 เครั3"องม3อและความรั' &ต(าง ๆ แกิ(กิ�น หัล�งจากิท�"น�กิเรั�ยนไดำ&เรั�ยนรั' &เรั3"องแนวค�ดำเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงแล&วไดำ&น�าไปปรัะย5กิต0ใช&ในโครังงานปรัากิฏิว(า น�กิเรั�ยนม�กิารัใช&จ(ายในโครังงานอย(างปรัะหัย�ดำ ม�กิารัใช&ว�สดำ5อ5ปกิรัณ0อย(างค5&มค(า ม�กิารัแลกิเปล�"ยนพ�นธ50พ3ช พ�นธ50ส�ตว0 และความรั' &ต(าง ๆ น�าเศษส�"งเหัล3อใช&ในโครังงานมาใช&ปรัะโยชน0 ปรั2กิษากิ�บัคนในครัอบัครั�วและภู'ม�ป:ญญาท&องถี�"นมากิข2*น โดำยท5กิคนในครัอบัครั�วใหั&ความรั(วมม3อสน�บัสน5น ส(วนความค�ดำเหั%นของน�กิเรั�ยนท�"ม�ต(อเน3*อหัา กิ�จกิรัรัมกิารัเรั�ยนกิารัสอนและครั'ผ'&สอนเป�นไปในทางบัวกิและความค�ดำเหั%นของ

89

ช5มชนท�"ม�ต(อกิารัท�าโครังงานอาช�พของน�กิเรั�ยนกิ%เป�นทางบัวกิเช(นเดำ�ยวกิ�น

พ�ฒนาภูรัณ0 ฉ�ตรัว�โรัจน0 (2545 : บัทค�ดำย(อ) ไดำ&ศ2กิษาเรั3"อง บัทบัาทของครั'ในกิารัส(งเสรั�มความรั' &เศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงในโรังเรั�ยนม�ธยมศ2กิษา จ�งหัว�ดำขอนแกิ(น กิล5(มปรัะชากิรัท�"ศ2กิษาไดำ&แกิ( ครั'ในโรังเรั�ยนม�ธยมศ2กิษา จ�งหัว�ดำขอนแกิ(น ผลกิารัศ2กิษาสรั5ปไดำ&ว(า ครั'ส(วนใหัญ(ใหั&ความส�าค�ญกิ�บับัทบัาทกิารัส(งเสรั�มความรั' &ในรัะดำ�บัต�"า

บัทท-( 3วิ�ธ์-ด้/าเน�นการวิ�จั�ย

กิารัว�จ�ยครั�*งน�*ใช&ว�ธ�กิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารั (Action

Research) ตามแนวค�ดำของเคมม�สและแมคทาคกิาท (Kemmis

and McTaggart , 1982 อ&างใน ปรัะจ�ต เอรัาวรัรัณ0, 2545 :

15-16) เพ3"อเสรั�มสรั&างศ�กิยภูาพผ'&บัรั�หัารั และครั'ดำ&านกิารัจ�ดำกิารั

90

เรั�ยนรั' &ตามแนวทางของเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงในโรังเรั�ยนส�งกิ�ดำส�าน�กิงานเขตพ3*นท�"กิารัศ2กิษาปท5มธาน� เขต 1 ปรัะกิอบัดำ&วย 4 ข�*นตอน (PAOR) ไดำ&แกิ( กิารัวางแผน (Planning) กิารัปฏิ�บั�ต� (Action) กิารัส�งเกิต (Observation) และกิารัสะท&อนผล (Reflection) และผ'&ว�จ�ยใช&ว�ธ�กิารัว�จ�ยเช�งค5ณภูาพในกิารัเกิ%บัรัวบัรัวมข&อม'ลท�"อย'(บันแนวกิารัปฏิ�บั�ต�ของกิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารั โดำยม�ว�ธ�กิารัดำ�าเน�นกิารัว�จ�ย ดำ�งน�* 1. การก/าหนด้โรงเร-ยนกรณ-ศึ�กษา

โรังเรั�ยนกิรัณ�ศ2กิษาท�"ใช&ในกิารัว�จ�ยในครั�*งน�* ผ'&ว�จ�ยไดำ&กิ�าหันดำค5ณสมบั�ต� ดำ�งน�*

1. เป�นโรังเรั�ยนท�"ผ'&บัรั�หัารัใหั&กิารัสน�บัสน5นในกิารัเข&ารั(วมกิารัว�จ�ยครั�*งน�* เน3"องจากิ

กิรัะบัวนกิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารั เป�นกิรัะบัวนกิารัท�"ต&องกิารัเวลา และความต(อเน3"องในกิารัท�างานรั(วมกิ�นรัะหัว(างผ'&ว�จ�ย ผ'&บัรั�หัารั คณะครั'และบั5คลากิรัทางกิารัศ2กิษา ดำ�งน�*นต&องอาศ�ยความรั(วมม3อจากิผ'&บัรั�หัารัโรังเรั�ยนท�"จะช(วยอ�านวยความสะดำวกิเปFดำโอกิาสใหั&ผ'&ว�จ�ยไดำ&ม�โอกิาสเข&าไปท�างานรั(วมกิ�บั คณะครั'และบั5คลากิรัทางกิารัศ2กิษา และคณะครั'และบั5คลากิรัทางกิารัศ2กิษากิ%ต&องม�ความเต%มใจในกิารัใหั&ความรั(วมม3อในกิารัดำ�าเน�นงานตามข�*นตอนของกิรัะบัวนกิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารัท�"ผ'&ว�จ�ยไดำ&วางแผนไว&อ�กิดำ&วย

2. เป�นโรังเรั�ยนท�"จ�ดำกิารัเรั�ยนกิารัสอนตามหัล�กิส'ตรักิารัศ2กิษาข�*นพ3*นฐาน พ.ศ.2544

3. เป�นโรังเรั�ยนท�"ผ'&บัรั�หัารั คณะครั'และบั5คลากิรัทางกิารัศ2กิษา ม�ความสนใจเข&ารั(วมกิารั

ว�จ�ยครั�*งน�*ผ'&ว�จ�ยไดำ&ดำ�าเน�นกิารัต�ดำต(อกิ�บัโรังเรั�ยนกิรัณ�ศ2กิษา โดำยไดำ&ต�ดำต(อ

และขออน5ญาตผ'&บัรั�หัารัโรังเรั�ยนเข&าไป พ'ดำค5ย และส�งเกิตกิารัจ�ดำกิารั

91

เรั�ยนกิารัสอน เพ3"อศ2กิษาเกิ�"ยวกิ�บัข&อม'ลท�"วไปของโรังเรั�ยนกิ(อนท�"จะดำ�าเน�นกิารัว�จ�ยต(อไป

2. เคร'(องม'อท-(ใช�ในการเกBบัรวิบัรวิมข้�อม�ลัเครั3"องม3อท�"ผ'&ว�จ�ยใช&ในกิารัเกิ%บัรัวมรัวมข&อม'ลในกิารัว�จ�ยในครั�*ง

น�* ผ'&ว�จ�ยสรั&างข2*นโดำยกิารัศ2กิษาจากิเอกิสารั ต�ารัาและหัล�กิกิารัสรั&างหัรั3อทฤษฎี�ท�"เกิ�"ยวข&องกิ�บัเครั3"องม3อชน�ดำน�*น ๆ โดำยอาศ�ยหัล�กิกิารัของกิารัปรัะเม�นผลตามสภูาพจรั�งท�"เกิ�ดำจากิกิารัปฏิ�บั�ต�งานจรั�ง ๆ ม�กิารัปรั�บัและเปล�"ยนแปลง ตลอดำจนม�กิารัพ�ฒนาเครั3"องม3ออย'(ตลอดำช(วงกิารัดำ�าเน�นกิารัปฏิ�บั�ต�ตามแผนท�"ไดำ&กิ�าหันดำไว& เพ3"อใหั&ไดำ&เครั3"องม3อท�"ม�ค5ณภูาพ สามารัถีว�ดำในส�"งท�"ต&องกิารัจะว�ดำไดำ& และม�ความสอดำคล&องกิ�บัสภูาพท�"เกิ�ดำข2*นจรั�ง สามารัถีน�าไปใช&ในกิารัรัวบัรัวมข&อม'ลไดำ&ครัอบัคล5มท5กิแง(ท5กิม5ม ซื่2"งปรัะกิอบัดำ&วย

2.1 แบับับั�นท�กการสูนทนากลั�7ม (Focus Group

Piscussion) เป�นแบับับั�นท2กิท�"ผ'&ว�จ�ยใช&ในกิารับั�นท2กิข&อม'ลท�"ไดำ&จากิกิารัสนทนากิล5(มรัะหัว(างผ'&บัรั�หัารั ครั'และผ'&ว�จ�ย เพ3"อสรั5ปปรัะเดำ%นหัรั3อสารัะส�าค�ญท�"เกิ�ดำจากิกิารัอภู�ปรัาย กิารัเสนอแนะ กิารัแสดำงความค�ดำเหั%น หัรั3อข&อข�ดำแย&งในหั�วข&อต(าง ๆ ของผ'&บัรั�หัารั ครั'กิ�บัผ'&ว�จ�ย ท�"ไดำ&กิ�าหันดำไว&แล&วในปฏิ�ท�นกิารัปฏิ�บั�ต�งาน

2.2 แบับัสู�งเกตชน�ด้ม-สู7วินร7วิมแลัะไม7ม-สู7วินร7วิม เป�นแบับัส�งเกิตท�"ผ'&ว�จ�ยใช&ในกิารับั�นท2กิพฤต�กิรัรัมของผ'&บัรั�หัารั ครั' น�กิเรั�ยน ในขณะท�"ผ'&ว�จ�ยเข&าไปเย�"ยมโรังเรั�ยน เย�"ยมช�*นเรั�ยน เพ3"อต�ดำตามผลกิารัดำ�าเน�นงานในรัะหัว(างกิารัว�จ�ย

2.3 แบับัสู�มภัาษณ&ชน�ด้ม-โครงสูร�าง เป�นเครั3"องม3อท�"ผ'&ว�จ�ยใช&ในกิารัส�มภูาษณ0ผ'&บัรั�หัารั ครั' ตลอดำช(วงกิารัดำ�าเน�นกิารัว�จ�ย ซื่2"งแบับัส�มภูาษณ0ม�กิารักิ�าหันดำปรัะเดำ%นในกิารัส�มภูาษณ0ไว&ล(วงหัน&า และแบับัส�มภูาษณ0น�กิเรั�ยนท�"เป�นกิล5(มเปCาหัมายของผ'&บัรั�หัารั และครั' ในกิารัพ�ฒนากิารัจ�ดำกิารัเรั�ยนรั' &ตามแนวทางของเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยง เพ3"อทรัาบัผลกิารัพ�ฒนากิารัจ�ดำกิารัเรั�ยนรั' &ในกิารัว�จ�ยครั�*งน�*

92

2.4 แบับับั�นท�กพฤต�กรรมผู้��บัร�หาร คร� แลัะน�กเร-ยน เป�นแบับับั�นท2กิท�"ผ'&ว�จ�ยใช&ในกิารัรัวบัรัวมพฤต�กิรัรัมของผ'&บัรั�หัารั ครั' และน�กิเรั�ยน ท�"เข&ารั(วมกิารัว�จ�ยในครั�*งน�* โดำยใช&เกิณฑ์0กิารัปรัะเม�นตามสภูาพจรั�งในกิารัว�ดำและปรัะเม�นพฤต�กิรัรัมในกิารัดำ�าเน�นงานของผ'&บัรั�หัารั ครั' และน�กิเรั�ยนใน 4 ดำ&าน ไดำ&แกิ( ความรั�บัผ�ดำชอบั ความสนใจ ความรั(วมม3อ และกิารัปฏิ�บั�ต�งานท�"เกิ�ดำข2*นตลอดำรัะยะเวลากิารัท�างานต�*งแต(เรั�"มต&นจนส�*นส5ดำกิรัะบัวนกิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารั

2.5 แบับัประเม�นผู้ลั กิารัพ�ฒนาศ�กิยภูาพกิารัจ�ดำกิารัเรั�ยนรั' &ตามแนวทางของเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงของผ'&บัรั�หัารั ครั' และน�กิเรั�ยน ซื่2"งจะเป�นกิารัปรัะเม�นผลจากิผลงานและนว�ตกิรัรัมกิารัศ2กิษาท�"ผ'&บัรั�หัารั ครั'และน�กิเรั�ยนไดำ&พ�ฒนาข2*น

3. ข้�9นตอนการสูร�างเคร'(องม'อ3.1 กิ�าหันดำเน3*อหัาท�"ต&องกิารัศ2กิษา เพ3"อใหั&ไดำ&ข&อม'ลตาม

ล�กิษณะท�"ต&องกิารั โดำยค�าน2งถี2งความครัอบัคล5มปรัะเดำ%นท�"ต&องกิารัศ2กิษาและความเหัมาะสมของเครั3"องเม3อสามารัถีน�าไปรัวบัรัวมข&อม'ลท�"เกิ�ดำข2*นตามสภูาพท�"เกิ�ดำข2*นจ2งจากิกิารัปฏิ�บั�ต�งาน

3.2 ผ'&ว�จ�ยรั(างต&นฉบั�บัตามเน3*อหัาหัรั3อปรัะเดำ%นท�"กิ�าหันดำ3.3 เสนอผ'&เช�"ยวชาญและอาจารัย0ท�"ปรั2กิษาว�ทยาน�พนธ0ตรัวจ

สอบัหัาความเท�"ยงตรังเช�งเน3*อหัา (Content Validity) ความเหัมาะสมของเครั3"องม3อท�"สามารัถีน�าไปใช&เกิ%บัรัวบัรัวมข&อม'ลตามสภูาพความเป�นจรั�งไดำ& และผ'&ว�จ�ยใช&เกิณฑ์0กิารัต�ดำส�นความค�ดำเหั%นท�"ม�ต(อเครั3"องม3อของผ'&เช�"ยวชาญ 2 ใน 3 ของผ'&เช�"ยวชาญ หัล�งจากิน�*นใหั&อาจารัย0ท�"ปรั2กิษาว�ทยาน�พนธ0ไดำ&ตรัวจสอบัเครั3"องม3ออ�กิครั�*งซื่2"งเป�นกิารัต�ดำส�นครั�*งส5ดำท&าย

3.4 ผ'&ว�จ�ยน�าเครั3"องม3อท�"ผ(านกิารัตรัวจสอบัจากิผ'&เช�"ยวชาญและอาจารัย0ท�"ปรั2กิษาว�ทยาน�พนธ0มาปรั�บัปรั5งแกิ&ไข และจ�ดำพ�มพ0

4. ข้�9นตอนการด้/าเน�นการตามร�ปแบับักระบัวินการวิ�จั�ยเช�งปฏ�บั�ต�การ

93

กิารัศ2กิษาว�จ�ยครั�*งน�*ใช&ว�ธ�กิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารั (Action

Research) ตามแนวค�ดำของ เคมม�สและแมคทาคกิาท (Kemmis

and Mc.Taggart, 1982 อ&างในปรัะจ�ต เอรัาวรัรัณ0, 2545 :

15-16 ) ชาวออสเตรัเล�ย เพ3"อเสรั�มสรั&างศ�กิยภูาพผ'&บัรั�หัารัและครั'ดำ&านกิารัจ�ดำกิารัเรั�ยนรั' &ตามแนวทางของเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยง ซื่2"งปรัะกิอบัดำ&วยข�*นตอนกิารัว�จ�ย 4 ข�*นตอน (PAOR) ค3อ กิารัวางแผน (Plan) กิารัปฏิ�บั�ต� (Action) กิารัส�งเกิต (Observation) กิารัสะท&อนผล (Reflection) ดำ�งน�*

1. ข้�9นวิางแผู้นการปฏ�บั�ต�งาน (Planning) ในข�*นกิารัวางแผนน�*ผ'&ว�จ�ยไดำ&ดำ�าเน�นกิารั

วางแผนในเรั3"องของกิารักิ�าหันดำกิารัท�"ใช&ในกิารัปฏิ�บั�ต�งานเพ3"อเตรั�ยมความพรั&อมกิ(อนจะม�กิารัดำ�าเน�นกิารัตามข�*นตอนของกิรัะบัวนกิารัว�จ�ย แผนงานท�"ผ'&ว�จ�ยกิ�าหันดำม�ข� *นตอนกิารัดำ�าเน�นงาน ดำ�งน�*

1.1 ผ'&ว�จ�ยไดำ&รั(วมพ'ดำค5ย สนทนา ปรั2กิษาหัารั3ออย(างไม(เป�นทางกิารักิ�บัผ'&บัรั�หัารั

และคณะครั'ในโรังเรั�ยน ในเรั3"องจ5ดำปรัะสงค0ของกิารัดำ�าเน�นกิารัว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารัเพ3"อเสรั�มสรั&างศ�กิยภูาพผ'&บัรั�หัารัและครั'ดำ&านกิารัจ�ดำกิารัเรั�ยนรั' &ตามแนวทางเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยงในโรังเรั�ยน และใหั&ผ'&บัรั�หัารัและคณะครั'รัะบั5ป:ญหัาและความต&องกิารัในดำ&านกิารัพ�ฒนาศ�กิยภูาพดำ&านกิารัจ�ดำกิารัเรั�ยนรั' &ตามแนวทางของเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยง

1.2 น�าป:ญหัาและความต&องกิารั มาว�เครัาะหั0เพ3"อกิ�าหันดำเป�นแนวทางในกิารั

ดำ�าเน�นงานว�จ�ยเช�งปฏิ�บั�ต�กิารัในครั�*งน�*1.3 ผ'&ว�จ�ยจ�ดำท�าปฏิ�ท�นกิารัปฏิ�บั�ต�งานว�จ�ยรัะหัว(างผ'&ว�จ�ย

กิ�บัผ'&บัรั�หัารัและคณะครั'ของโรังเรั�ยน เพ3"อเป�นแนวทางในกิารัดำ�าเน�นกิารัท�าว�จ�ยในครั�*งน�*

2. ข้�9นการปฏ�บั�ต�ตามแผู้น (Action) ในข�*นน�*เป�นกิารัดำ�าเน�นกิารัตามแผนกิารัและปฏิ�ท�น

94

กิารัปฏิ�บั�ต�งานท�"ไดำ&วางไว& โดำยม�กิารัปรั�บัเปล�"ยนกิารัปฏิ�บั�ต�ไดำ&ตามเหัต5กิารัณ0ท�"เกิ�ดำข2*นจรั�ง ม�กิารัย2ดำหัย5(นกิรัะบัวนกิารัใหั&เป�นไปตามความเหัมาะสม และสามารัถีปฏิ�บั�ต�กิารัไดำ&จรั�ง ข� *นตอนในกิารัดำ�าเน�นงานเป�นไปตามปฏิ�ท�นกิารัปฏิ�บั�ต�งานท�"ไดำ&กิ�าหันดำไว&

3. ข้�9นต�ด้ตามแลัะประเม�นผู้ลัระหวิ7างการปฏ�บั�ต�งาน (Observation) ในข�*นน�*เป�นข�*นตอน

ท�"ผ'&ว�จ�ยไดำ&ดำ�าเน�นกิารัและลงม3อปฏิ�บั�ต�ควบัค'(กิ�บักิารัดำ�าเน�นงานต�*งแต(ข� *นแรักิ ผ'&ว�จ�ยตรัวจสอบักิารัท�ากิ�จกิรัรัมของผ'&บัรั�หัารัและครั'ในแต(ละกิ�จกิรัรัม โดำยจะใช&ว�ธ�กิารัส�งเกิตพฤต�กิรัรัมกิารัปฏิ�บั�ต�งาน ปรัะเม�นความกิ&าวหัน&าในกิารัท�างาน โดำยกิารัท�ากิารัว�เครัาะหั0ว(าพบัป:ญหัาและอ5ปสรัรัคในกิารัท�างานอย(างไรั โดำยใช&แบับัส�มภูาษณ0กิารัต�ดำตามกิารัปฏิ�บั�ต�งาน และกิารัสอบัถีาม

4. ข้�9นประเม�นผู้ลัการปฏ�บั�ต�งานเม'(อสู�9นสู�ด้กระบัวินการ (Reflection) ข�*นตอนน�*เป�นกิารั

น�าข&อม'ลท�"ไดำ&จากิกิารัดำ�าเน�นงานในข�*นท�" 3 มาว�เครัาะหั0 ส�งเครัาะหั0 และแปลความหัมาย เพ3"อเป�นแนวทางในกิารัปรั�บัปรั5งและพ�ฒนาในวงรัอบัต(อไป

5. การเกBบัรวิบัรวิมข้�อม�ลั กิารัเกิ%บัรัวบัรัวมข&อม'ลท�"ดำ�าเน�นกิารัในกิารัท�าว�จ�ยครั�*งน�* ผ'&ว�จ�ยเป�นผ'&ดำ�าเน�นกิารัเกิ%บัรัวบัรัวม

ข&อม'ลดำ&วยตนเอง ซื่2"งจะม�กิารัท�าหัน�งส3อถี2งโรังเรั�ยนทรัาบัล(วงหัน&ากิ(อนเข&าไปเกิ%บัข&อม'ลกิารัว�จ�ยในแต(ละครั�*ง และรัะหัว(างจ�ดำเกิ%บัข&อม'ลจะม�กิารับั�นท2กิเส�ยง กิารัถี(ายภูาพเหัต5กิารัณ0และสถีานท�"เกิ�"ยวข&อง และจดำบั�นท2กิเพ3"อเพ�"มความครับัถี&วนของข&อม'ล หัล�งจากิน�*นจะท�ากิารัรัวบัรัวมข&อม'ลท5กิดำ&านเพ3"อท�ากิารัว�เครัาะหั0และสรั5ปผลต(อไป

6. การวิ�เคราะห&ข้�อม�ลั กิารัว�เครัาะหั0ข&อม'ล ผ'&ว�จ�ยใช&ว�ธ�ว�เครัาะหั0โดำยกิารัว�เครัาะหั0เน3*อหัา

ซื่2"งเป�นเน3*อหัาท�"อ�งตามกิรัอบัแนวค�ดำกิารัว�จ�ย สามารัถีตอบั

95

ว�ตถี5ปรัะสงค0ของกิารัว�จ�ยไดำ&อย(างถี'กิต&องแล&วสรั5ปเป�นความเรั�ยง และน�าเสนอข&อม'ลในล�กิษณะของกิารับัรัรัยายในรั'ปความเรั�ยง

7. ระยะเวิลัาท-(ใช�ในการวิ�จั�ยรัะยะเวลาในกิารัว�จ�ยใช&เวลาใน 1 ภูาคกิารัศ2กิษา ค3อในภูาคกิารั

ศ2กิษาท�" 1/2551 เรั�"ม เดำ3อน พฤษภูาคม 2551 ถี2ง 31 ต5ลาคม 2551

บัรรณาน�กรม

ส�าน�กิงานคณะกิรัรัมกิารัว�ฒนธรัรัมแหั(งชาต�. (2550). “พระบัาทสูมเด้Bจัพระเจั�าอย�7ห�วิก�บัเศึรษฐก�จั

พอเพ-ยง”, กิรั5งเทพมหัานครั: บัรั�ษ�ท อมรั�นทรั0พรั�*นต�*งแอนดำ0พ�บัล�ชช�"ง จ�ากิ�ดำ (มหัาชน).

พ�ฒนาภูรัณ0 ฉ�ตรัว�โรัจน0. (2545). “บัทบัาทข้องคร�ในการสู7งเสูร�มควิามร��เศึรษฐก�จัพอเพ-ยง

96

ในโรงเร-ยนม�ธ์ยมศึ�กษา สู�งก�ด้กรมสูาม�ญศึ�กษา จั�งหวิ�ด้ข้อนแก7น”, ว�ทยาน�พนธ0,

ศ�ลปศาสตรัมหัาบั�ณฑ์�ต, มหัาว�ทยาล�ยขอนแกิ(น.

กิฤษณพงศ0 ว�มลศ�ลปL. (2547). “เศึรษฐก�จัพอเพ-ยงก�บัการก7อร�ปนโยบัายทางแนวิควิามค�ด้

ควิามม�(นคงข้องมน�ษย&ข้องกรมพ�ฒนาสู�งคมแลัะสูวิ�สูด้�การ กระทรวิงการพ�ฒนาสู�งคม

แลัะควิามม�(นคงข้องมน�ษย&”, ว�ทยาน�พนธ0, รั�ฐศาสนศาสตรัมหัาบั�ณฑ์�ต, สาขานโยบัาย

สาธารัณะ, ว�ทยาล�ยกิารับัรั�หัารัรั�ฐกิ�จ มหัาว�ทยาล�ยบั'รัพา.ช�ยรั�นทรั0 ช�ยว�ส�ทธ�D.(2545). การวิ�จั�ยเช�งปฏ�บั�ต�การแบับัม-สู7วินร7วิมเพ'(อสูร�างเสูร�มค7าน�ยมตามแนวิค�ด้

เศึรษฐก�จัพอเพ-ยงให�น�กเร-ยนแลัะช�มชนด้�วิยโครงงานอาช-พ. ว�ทยาน�พนธ0ปรั�ญญาโท.

มหัาว�ทยาล�ยเช�ยงใหัม(.โครังกิารัพ�ฒนาแหั(งสหัปรัะชาชาต�ปรัะจ�าปรัะเทศไทย. (2550).

รายงานการพ�ฒนาคน ข้องประเทศึไทย ปC 2550. กิรั5งเทพมหัานครั : บัรั�ษ�ท ค�น พ�บัพล�ชช�"ง (ปรัะเทศไทย) จ�ากิ�ดำ.

กิล5(มเครั3อข(ายปฏิ�บั�ต�กิารัทางกิารัศ2กิษา ส�าน�กิงานผ'&ตรัวจรัาชกิารั ปรัะจ�าเขตตรัวจรัาชกิารัท�" 4.

(2550). รายงานการต�ด้ตามสูถุานศึ�กษาต�นแบับั (Good

Practice) ในเข้ตตรวิจัราชการท-( 4

ด้�านน/าปร�ชญาเศึรษฐก�จัพอเพ-ยงมาใช�ในการจั�ด้การศึ�กษา. เอกิสารัหัมายเลข 10/2550.

กิรัะทรัวงศ2กิษาธ�กิารั.(2550). แนวิทางการน/าปร�ชญาข้องเศึรษฐก�จัพอเพ-ยงไปจั�ด้การศึ�กษาในสูถุาน

ศึ�กษา. พฤษภูาคม 2550.

97

ปรั�ยาน5ช พ�บั'ลสรัาว5ธ และ รัะว�วรัรัณ ภูาคพรัต. (2550). กรอบัแนวิค�ด้ในการจั�ด้ท/าร7างหลั�กสู�ตร

เศึรษฐก�จัพอเพ-ยง. 20 ม�ถี5นายน 2550.

_____. (2550). การข้�บัเคลั'(อนเศึรษฐก�จัพอเพ-ยงด้�านการศึ�กษา. กิรั5งเทพมหัานครั: ศ'นย0ปรัะสาน

งานกิลางกิารัดำ�าเน�นงานโครังกิารัอ�นเน3"องมาจากิพรัะรัาชดำ�ารั� ส�าน�กิงานปล�ดำกิรัะทรัวง

ศ2กิษาธ�กิารั.

_____.(2549). เศึรษฐก�จัพอเพ-ยงแลัะการประย�กต&ใช�ด้�านการศึ�กษา. โครังกิารัว�จ�ยเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยง

ส�าน�กิงานทรั�พย0ส�นส(วนพรัะมหัากิษ�ตรั�ย0._____. (2549). ปร�ชญาข้องเศึรษฐก�จัพอเพ-ยงแลัะการจั�ด้การศึ�กษา. เอกิสารัปรัะกิอบักิารับัรัรัยาย.

โครังกิารัว�จ�ยเศรัษฐกิ�จพอเพ�ยง ส�าน�กิงานทรั�พย0ส�นส(วนพรัะมหัากิษ�ตรั�ย0. ส5รัย5ทธ0 จ5ลานนท0. (2549). แนวิทางการบัร�หารประเทศึตามหลั�กปร�ชญาข้องเศึรษฐก�จัพอเพ-ยง.

เอกิสารักิารับัรัรัยาย ว�นศ5กิรั0ท�" 24 พฤศจ�กิายน 2549 ณ ต2กิส�นต�ไมตรั� ท�าเน�ยบัรั�ฐบัาล.

เกิษม ว�ฒนช�ย. (2548). การข้�บัเคลั'(อนปร�ชญาข้องเศึรษฐก�จัพอเพ-ยงในเคร'อข้7ายการศึ�กษา.

เอกิสารักิารับัรัรัยาย ว�นเสารั0ท�" 17 ม�ถี5นายน 2548 ณ ศ'นย0ศ2กิษากิารัพ�ฒนาอ(าวค5&งกิรัะเบัน

อ�นเน3"องมาจากิพรัะรัาชดำ�ารั�.___________. (2550). ถุอด้รห�สูเศึรษฐก�จัพอเพ-ยงเวิอร&ช�(นการศึ�กษา. มต�ชนส5ดำส�ปดำาหั0

ฉบั�บัปรัะจ�าว�นท�" 11-17 พฤษภูาคม พ.ศ.2550 ป,ท�" 27 ฉบั�บัท�" 1395.

98

รัะว�วรัรัณ ภูาคพรัต. (2550). ผู้ลัการเร-ยนร��ท-(คาด้หวิ�งในหลั�กสู�ตรเศึรษฐก�จัพอเพ-ยง. ส�าน�กิว�ชากิารั

และมาตรัฐานกิารัศ2กิษา สพฐ.

กิรัมส(งเสรั�มกิารัเกิษตรั.(2543). เศึรษฐก�จัพอเพ-ยงเพ'(อการเกษตรท-(พ�(งพาตนเอง. ส�าน�กิส(งเสรั�มและ

ฝั@กิอบัรัม. มหัาว�ทยาล�ยเกิษตรัศาสตรั0.กิรัะทรัวงศ2กิษาธ�กิารั. (2550). ย�ทธ์ศึาสูตร&ข้�บัเคลั'(อนปร�ชญาข้องเศึรษฐก�จัพอเพ-ยงสู�7สูถุานศึ�กษา

(พ.ศึ.2550 – 2554). กิรั5งเทพมหัานครั: ศ'นย0ปรัะสานงานกิลางกิารัดำ�าเน�นงานโครังกิารัอ�น

เน3"องมาจากิพรัะรัาชดำ�ารั�.ส�าน�กิพ�ฒนากิ�จกิารัน�กิเรั�ยน น�กิศ2กิษาและกิ�จกิารัพ�เศษ, ส�าน�กิงานปล�ดำกิรัะทรัวงศ2กิษาธ�กิารั.

_________________.(2550). การข้�บัเคลั'(อนเศึรษฐก�จัพอเพ-ยงด้�านการศึ�กษา. กิรั5งเทพมหัานครั:

ศ'นย0ปรัะสานงานกิลางกิารัดำ�าเน�นงานโครังกิารัอ�นเน3"องมาจากิพรัะรัาชดำ�ารั�.ส�าน�กิพ�ฒนากิ�จกิารัน�กิเรั�ยน น�กิศ2กิษาและกิ�จกิารัพ�เศษ, ส�าน�กิงานปล�ดำกิรัะทรัวงศ2กิษาธ�กิารั.

ส�าน�กิงานคณะกิรัรัมกิารัพ�ฒนากิารัเศรัษฐกิ�จและส�งคมแหั(งชาต�.(2550). เศึรษฐก�จัพอเพ-ยงค'อ

อะไร.กิรั5งเทพมหัานครั: ศ'นย0ปรัะสานงานกิลางกิารัดำ�าเน�นงานโครังกิารัอ�นเน3"องมาจากิ

พรัะรัาชดำ�ารั�.ส�าน�กิพ�ฒนากิ�จกิารัน�กิเรั�ยน น�กิศ2กิษาและกิ�จกิารัพ�เศษ, ส�าน�กิงานปล�ดำกิรัะทรัวงศ2กิษาธ�กิารั.

กิรัมว�ชากิารั. (2542). แนวิการจั�ด้การเร-ยนร��เกษตรแบับัเศึรษฐก�จัพอเพ-ยง. กิรั5งเทพมหัานครั :

โรังพ�มพ0กิรัมกิารัศาสนา กิรัะทรังศ2กิษาธ�กิารั.

99

เกิษม ว�ฒนช�ย. (2545). การปฏ�ร�ปการศึ�กษาไทย.

กิรั5งเทพมหัานครั : ส�าน�กิงานคณะกิรัรัมกิารักิารัศ2กิษาแหั(งชาต�.

ว�ทยา อธ�ปอน�นต0. (2542). เศึรษฐก�จัพอเพ-ยงเพ'(อการเกษตรท-(พ�(งพาตนเอง. กิรั5งเทพมหัานครั :

กิรัมส(งเสรั�มกิารัเกิษตรั.

ส5เมธ ต�นต�เวชกิ5ล. (2542). “การด้/าเน�นช-วิ�ตในระบับัเศึรษฐก�จัพอเพ-ยงตามแนวิพระราชด้/าร� ”

ในวิ�นพ�ฒนา 2542. กิรั5งเทพมหัานครั : กิรัมพ�ฒนาช5มชน.

ปรัะจ�ต เอรัาวรัรัณ0. (2545). “การวิ�จั�ยปฏ�บั�ต�การการเร-ยนร��ข้องคร�แลัะการสูร�างพลั�งร7วิมใน

โรงเร-ยน”.กิรั5งเทพมหัานครั : ส�าน�กิพ�มพ0ดำอกิหัญ&าว�ชากิารั จ�ากิ�ดำ.

ส5พ�ฒน0 ม�สกิ5ล. (2546) “กระบัวินการวิ�จั�ยพ�ฒนาศึ�กยภัาพคร�ในการท/าวิ�จั�ยในช�9นเร-ยน”

โรังเรั�ยนคลองลานว�ทยา จ�งหัว�ดำกิ�าแพงเพชรั, ว�ทยาน�พนธ0ปรั�ญญาโท, สาขาว�ชาว�จ�ยและ

สถี�ต�กิารัศ2กิษา, ศ2กิษาศาสตรั0มหัาบั�ณฑ์�ต, มหัาว�ทยาล�ยเช�ยงใหัม(.พ�นธ0ท�พย0 รัามส'ตรั.(2540).การวิ�จั�ยเช�งปฏ�บั�ต�การอย7างม-สู7วินร7วิม.กิรั5งเทพฯ:สถีาบั�นพ�ฒนากิารั

สาธารัณส5ขอาเซื่�ยน มหัาว�ทยาล�ยมหั�ดำลบั5ญชม  ศรั�สะอาดำ. (2543) การวิ�จั�ยเบั'9องต�น. กิรั5งเทพฯ : ส5ว�รั�ยาสาส0น, 2543

ส5ภูางค0 จ�นทวาณ�ช.(2531). การวิ�เคราะห&ข้�อม�ลัในการวิ�จั�ยเช�งค�ณภัาพ.กิรั5งเทพฯ:ส�าน�กิพ�มพ0 จ5ฬาลงกิรัณ0มหัาว�ทยาล�ย

100

น�ศา ช'โต. (2540). การวิ�จั�ยเช�งค�ณภัาพ. กิรั5งเทพฯ: พ�. เอ%น.

กิารัพ�มพ0ชาย โพส�ตา.(2549).ศึาสูตร&แลัะศึ�ลัปDแห7งการวิ�จั�ยเช�งค�ณภัาพ.กิรั5งเทพฯ:อมรั�นทรั0พรั�*นต�*งฯเสน(หั0 ม�"งม'ล.(2547). การพ�ฒนาวิ�น�ยน�กเร-ยนโด้ยการม-สู7วินร7วิมข้องคร�แลัะผู้��ปกครองโรงเร-ยน

บั�านแม7มะ อ/าเภัอเช-ยงแสูน จั�งหวิ�ด้เช-ยงราย. ปรั�ญญาน�พนธ0ปรั�ญญาครั5ศาสตรั

มหัาบั�ณฑ์�ต, สาขาบัรั�หัารักิารัศ2กิษา,บั�ณฑ์�ตว�ทยาล�ย,มหัาว�ทยาล�ยรัาชภู�ฏิกิ�าแพงเพชรั.

ปรัะสาท สหั�สท�ศน0.(2551). การพ�ฒนาคร�เก-(ยวิก�บัการจั�ด้การเร-ยนร��ก�จักรรมพ�ฒนาผู้��เร-ยนด้�าน

ด้นตร- แลัะนาฏศึ�ลัปDพ'9นเม'อง โรงเร-ยนกมลัาไสูย อ/าเภัอกมลัาไสูย สู/าน�กงานเข้ตพ'9นท-( การศึ�กษากาฬสู�นธ์�& เข้ต 1 โด้ยใช�กระบัวินการวิ�จั�ยเช�งปฏ�บั�ต�การ. โรังเรั�ยนกิมลาไสย จ�งหัว�ดำกิาฬส�นธ50.กิรัะทรัวงศ2กิษาธ�กิารั. (2550). ค�7ม'อด้/าเน�นการพ�ฒนาหลั�กสู�ตรพ�ฒนาผู้��น/าการเปลั-(ยนแปลัง

เพ'(อรองร�บัการกระจัายอ/านาจัสู/าหร�บัคร�แลัะศึ�กษาน�เทศึก&, กิรัะทรัวงศ2กิษาธ�กิารั.

ส�าน�กิงานเขตพ3*นท�"กิารัศ2กิษาปท5มธาน� เขต 1. (2548). ค�7ม'อการน�เทศึแบับัม-สู7วินร7วิม.

กิล5(มน�เทศต�ดำตามและปรัะเม�นผลกิารัจ�ดำกิารัศ2กิษา ส�าน�กิงานเขตพ3*นท�"กิารัศ2กิษา

ปท5มธาน� เขต 1.

พ�ฒนาภูรัณ0 ฉ�ตรัว�โรัจน0. (2545). บัทบัาทข้องคร�ในการสู7งเสูร�มควิามร��เศึรษฐก�จัพอเพ-ยงใน

101

โรงเร-ยนม�ธ์ยมศึ�กษา จั�งหวิ�ด้ข้อนแก7น.

ยาใจ พงษ0บัรั�บั'รัณ0. (2551). การวิ�จั�ยเช�งปฏ�บั�ต�การ (Action

Research). [ออนไลน0].

http://www.rmuti.ac.th/support/special/project/new/ar/Yachai_AR_2_pdfศ'นย0บัรั�กิารักิารัศ2กิษานอกิโรังเรั�ยนจ�งหัว�ดำขอนแกิ(น กิรัมกิารัศ2กิษานอกิโรังเรั�ยน. (2545).

การวิ�จั�ยเช�งปฏ�บั�ต�การ (Action Research).

[ออนไลน0].

http://www.geocities.com/zurin111/actionresearch1.htmlน5ชวนา เหัล3องอ�งกิ'รั. (2551). การวิ�จั�ยเช�งปฏ�บั�ต�การแลัะการวิ�จั�ยโด้ยผู้��ปฏ�บั�ต�การ (Action research

: AR and Practitioner Research : PR). [ออนไลน0]. http://eclqssnet.kku.ac.th.

คงศ�กิดำ�D ธาต5ทอง. (2551). การประย�กต&ใช�การวิ�จั�ยเช�งปฏ�บั�ต�การในช�9นเร-ยน. [ออนไลน0].

http://secondary.kku.ac.th/sec4/mailtokongsak@kkul.kku.ac.th

102