ชุดการสอนที่ 4 ตับอ่อน (อาบ)

ชดการสอนวชาชววทยา ว32241 เรอง ระบบตอมไรทอกบฮอรโมน ชนมธยมศกษาปท 5

ชดการสอนท 4 เรอง เนอเยอในตบออนกบฮอรโมน

2

แบบทดสอบกอนเรยน เรอง เนอเยอในตบออนกบฮอรโมน

ค าชแจง ใหนกเรยนเลอกค าตอบทถกตองทสดเพยงขอเดยว (คะแนนเตม 5 คะแนน ตอบถกได 1 คะแนน ตอบผดได 0 คะแนน)

1. ขอใดตอไปนถกตอง ก. น าด สรางมาจากตอมไรทอในตบออน ข. น าด สรางมาจากตบ ท าหนาทชวยยอยอาหาร ค. ไกลโคลเจน เปนฮอรโมนทสรางมาจากตบออน ง. ไกลโคลเจน เปนฮอรโมนทท าหนาทสะสมอาหารไวทตบ

2. น าตาลทมมากในรางกาย จะถกเกบไวในรปของสารชนดใด ก. แปง ข. โปรตน ค. ไขมน ง. ไกลโคลเจน

3. ขอใดตอไปนถกตอง ก. อนซลน สรางมาจาก เบตาเซลล ข. อนซลน สรางมาจาก แอลฟาเซลล ค. กลคากอน สรางมาจาก เบตาเซลล ง. อนซลนและกลคากอน สรางมาจาก แอลฟาเซลล

4. ขอใดตอไปนถกตอง ก. ไอสตเลตออฟแลงเกอรฮาสน เปนกลมเซลลทพบในตบ ข. ไอสตเลตออฟแลงเกอรฮาสน เปนกลมเซลลทพบในตบออน ค. ไอสตเลตออฟแลงเกอรฮาสน เปนกลมเซลลทพบในตบ และตบออน ง. ไอสตเลตออฟแลงเกอรฮาสน เปนกลมเซลลทมขนาดใหญทสดพบในตบ

5. ขอใดตอไปนเปนฮอรโมนทสรางมาจาก เดลตาเซลล ก. อนซลน ข. กลคากอน ค. โซมาโทสแททน ง. แพนครเอตก พอลเปปไทด



3

6. ฮอรโมนทมความสมพนธกบอนซลน คอขอใด

ก. ไทรอกซน ข. กลคากอน ค. แคลซโทนน ง. พาราทอรโมน

7. ระดบน าตาลในเลอด ของคนปกตมคาเทาใด ก. 9-11 มลลกรม/เลอด 100 มลลลตร ข. 100 – 120 กรม/เลอด 100 มลลลตร ค. 90 - 100 กรม/เลอด 100 ลกบาศกเซนตเมตร ง. 90 - 100 มลลกรม/เลอด 100 ลกบาศกเซนตเมตร

8. สมดลของระดบน าตาลในเลอดเกดจากควบคมของฮอรโมน ในขอใด ก. อนซลนเทานน ข. อนซลนและแคลซโทนน ค. อนซลนและกลคากอน ง. ไทรอกซนและกลคากอน

9. ขอใดตอไปนไมใชหนาทของฮอรโมนอนซลน ก. เพมระดบ glucose ในเลอด ข. กระตนการสรางไขมนจากกรดไขมน ค. กระตนการสรางโปรตนจากกรดอะมโน ง. กระตนใหเซลลสราง glycogen จาก glucose

10. ขอใดตอไปนเปนหนาทของฮอรโมนกลคากอน ก. ลดระดบแคลเซยมในเลอด ข. ลดระดบ glucose ในเลอด ค. กระตนการสรางไขมนจากกรดไขมน ง. กระตนการสลายโปรตนใหเปนกรดอะมโน



4

เฉลยแบบทดสอบกอนเรยน เรอง เนอเยอในตบออนกบฮอรโมน

ขอท ค าตอบ 1 ข 2 ง 3 ก 4 ข 5 ค 6 ข 7 ง 8 ค 9 ก 10 ง

ไดคะแนนนอยอย ไมเปนไรนะครบ เขาไปศกษาเนอหาในชดการสอนดวยกนครบ



5

จดประสงคการเรยนร

เพอใหนกเรยนสามารถ 1. บอกลกษณะของตบ ตบออนและเนอเยอในตบออนได 2. บอกชนดและหนาทของฮอรโมนจากเนอเยอ ในตบออนได 3. บอกผลทเกดจากความผดปกตของฮอรโมน จากเนอเยอในตบออนได



6

บตรค าสงท 4.1

ลกษณะของตบและตบออน

โปรดอานบตรค าสงใหเขาใจ แลวปฏบตตามล าดบขนตอนดวยความตงใจ 1. หวหนากลมแจกบตรทงหมดใหสมาชก ยกเวนบตรเฉลย 2. หวหนากลมใหสมาชกอานบตรค าสง พรอมกบปฏบตตามค าสง 3. สมาชกศกษาบตรเนอหาท 4.1 ใชเวลา 20 นาท 4. สมาชกอานบตรค าถามท 4.1 แลวตอบค าถามลงในสมด ใชเวลา 8 นาท 5. หวหนาอานบตรเฉลยท 4.1 นกเรยนตรวจค าตอบพรอมกน ใชเวลา 2 นาท 6. เวลาท ากจกรรมทงหมด ประมาณ 30 นาท เมอปฏบตกจกรรมเรยบรอย

แลวใหทกคนเกบบตรทกใบใสในซองใหเรยบรอยและถกตอง



7

บตรเนอหาท 4.1


ลกษณะของตบออน

ทมา:http:// bknowledge.org 554 × 530 (30 มนาคม 2555)

พ ๆ รหรอไมวาตบ และตบออน มลกษณะแตกตางกนอยางไร อยากรเชญทางนนะครบ



8



ลกษณะของตบ (hepatic)

ตบ เปนอวยวะทพบในสตวชนดตางๆ และมบทบาทส าคญในกระบวนการ

เมแทบอลซม (Metabolism) รวมทงมหนาทหลายประการในรางกาย เชน การสะสม ไกลโคเจน การสงเคราะหโปรตนในพลาสมา การก าจดพษของยา และปฏกรยาทางชวเคมตางๆมากมาย ตบจดเปนตอมทมขนาดใหญทสดในรางกาย โดยตบจะผลตน าด ซงมความส าคญในกระบวนการยอยอาหาร

ตบมลกษณะนม มสชมพอมน าตาล ตบเปนอวยวะทมขนาดใหญมากทสด เปนอนดบสอง รองจากผวหนง และเปนตอมทมขนาดใหญทสดในรางกาย ตบจะวางตวอยทางดานขวาบนของชองทอง และอยใตกะบงลม นอกจากนบางสวนของตบยงวางอยบนกระเพาะอาหาร ปลายทางดานซายสดของตบจะชไปทางมาม และบนพนผวดานหนาของตบจะมถงน าดอย

ภาพแสดงต าแหนงของตบ ทมา : http://www.watchawan.blogspot.com 216 × 168 (30 มนาคม 2555)



9

ภาพแสดงลกษณะของตบ ทมา : http://www.watchawan.blogspot.com 216 × 168 (30 มนาคม 2555) ลกษณะของตบออน (Pancreas)

ตบออน (Pancreas) ตงอยทดานบนซายของชองทอง โดยวางตวจากสวนโคง

ของล าไสเลกสวนดโอดนม (duodenum ) ถงมาม (spleen) และดานหลงของกระเพาะ (stomach) มลกษณะคอนขางแบน มความยาวประมาณ 12 – 15 เซนตเมตร

ตบออนท าหนาททงเปนตอมมทอ คอ การสรางน ายอยไปทล าไสเลก และเปนตอม ไรทอสรางฮอรโมน เซลลทท าหนาทในการผลตฮอรโมนจะรวมกนเปนกลมมชอวา ไอสเลตออฟแลงเกอรฮานส ( Islets of Langerhans ) มปรมาณ 1 – 3 เปอรเซนต ของเนอเยอตบออนทงหมด

ภาพแสดงต าแหนงและลกษณะของตบออน

ทมา : http://www.watchawan.blogspot.com 216 × 168 (30 มนาคม 2555)



10

บตรค าถามท 4.1


ค าชแจง ใหนกเรยนท าเครองหมาย ใน หนาขอความทถกตอง และท าเครองหมาย ใน หนาขอความทผด (คะแนนเตม 5 คะแนน ตอบถกได 1 คะแนน ตอบผดได 0 คะแนน)

1. ตบ เปนแหลงสะสมไกลโคลเจน 2. ตบออน (Pancreas) เปนทงตอมมทอ และตอมไรทอ 3. น าด ถกสรางมาจากตบออน ท าหนาทชวยยอยโปรตน 4. ตบออน อยบรเวณดานหลงของตบ มลกษณะคอนขางแบน 5. ไอสเลตออฟแลงเกอรฮานส (Islets of Langerhans) พบทตบออน



11

บตรเฉลยค าถามท 4.1


9vตอ

1. 2. 3. 4. 5.

ตอบถกหมดเลยใชไหมครบ เกงทสดเลย



12


ลกษณะของตอมในตบออน





13



ลกษณะของตบออน

ทมา:http:// bknowledge.org 554 × 530 (30 มนาคม 2555)

พ ๆ รหรอไมวาตอมทอยในตบออน มลกษณะอยางไร อยากรตามมาทางนนะครบ



14



ตอมไอสเลตออฟแลงเกอรฮานส (Islets of Langerhans)

ไอสเลตออฟแลงเกอรฮานส (Islets of Langerhans) เปนกลมเซลลเลกๆ จ านวนมากกระจายอยเปนหยอมๆ ในตบออน เปนตอมไรทอทมขนาดเลกทสด และจ านวน มากทสด (ประมาณ 2 ลานตอม) เสนผานศนยกลางประมาณ 200 - 300 ไมครอน ประกอบดวยเซลลตางกน 4 แบบ คอ เบตาเซลล แอลฟาเซลล เอฟเซลล และเดลตาเซลล เบตาเซลล เปนเซลลขนาดเลก มจ านวนมาก และอยดานใน สรางฮอรโมน ชอ อนซลน (insulin) อวยวะเปาหมายคอ เซลลกลามเนอและตบ มหนาทปรบระดบ น าตาล glucose ในเลอดใหเปนปกต ท าใหมการใช glucose ในเนอเยอมากขน และ ชวยใหน าตาลในเลอดกลบเขาไปในเซลลและรวมกนเปน glycogen สะสมไวทตบและ กลามเนอ แอลฟาเซลล เปนเซลลขนาดใหญ มปรมาณนอย สรางฮอรโมนชอ กลคากอน (glucagon) อวยวะเปาหมายคอ ตบ มหนาทกระตนให glycogen เปลยนไป glucose ในกระแสเลอด

ภาพแสดงลกษณะของตบออน ทมา : http://www.watchawan.blogspot.com 216 × 168 (30 มนาคม 2555)



15

ภาพแสดงลกษณะของเซลลเนอเยอในตบออน ทมา : http://www3.ipst.ac.th 372 × 227 (30 มนาคม 2555)

เอฟ เซลล เปนเซลลขนาดเลก มจ านวนนอย สรางแพนครเอตก พอลเปปไทด หรอ พพ (pancreatic polypeptide: PP) เปนโปรตนทจ าเพาะทประกอบดวยกรดอะมโน ทงหมด 36 หนวย และทปลายซ( C -terminal) เปนไทโรซนทมหมพเศษอยตรงปลาย พพ อยในกลมของโมเลกลทมโครงสรางคลายกบนวโรเปปไทด วาย ( neuropeptide Y) ในไฮโพทาลามส เดลตา เซลล เปนเซลลขนาดใหญ มปรมาณนอย สรางฮอรโมน โซมาโทสแททน เปนเปปไทดฮอรโมน 2 สาย สายท1 ประกอบดวยกรดอะมโน 14 หนวย สายท2 ประกอบดวยกรดอะมโน 28 หนวย

ภาพแสดงกลมเซลลในไอสเลตออฟแลงเกอรฮานส ทมา : http://www3.ipst.ac.th 372 × 227 (30 มนาคม 2555)



16



ค าชแจง ใหนกเรยนตวอกษรหนาขอความดานลางมาวางหนาขอทมความสมพนธกน ใหถกตอง (คะแนนเตม 5 คะแนน ตอบถกได 1 คะแนน ตอบผดได 0 คะแนน)

1. ท าหนาทสรางฮอรโมนกลคากอน 2. สารประเภทโปรตนทสรางจาก เอฟ เซลล 3. ท าหนาทสรางฮอรโมนโซมาโทสแททน 4. เปนเซลลขนาดเลก มจ านวนมาก สรางฮอรโมนอนซลน 5. เปนตอมไรทอทมขนาดเลกทสด

ก. เบตาเซลล ข. แอลฟาเซลล ค. เดลตา เซลล ง. ไอสเลตออฟแลงเกอรฮานส จ. แพนครเอตก พอลเปปไทด



17



9vตอ

1. ข 2. จ 3. ค 4. ก 5. ง

ตอบถกหมดเลยใชไหมครบ เกงทสดเลย



18


ฮอรโมนจากเนอเยอในตบออน





19



ฮอรโมนจากไอสเลตออฟแลงเกอรฮานส

1. อนซลน (Insulin) เปนฮอรโมนทสรางจาก เบตาเซลล ซงอยภายในกลมเซลล ไอสเลตออฟแลงเกอรฮานส อวยวะเปาหมาย คอ เซลลกลามเนอและตบ มหนาทปรบระดบ น าตาล glucose ในเลอดใหเปนปกต ท าใหมการใช glucose ในเนอเยอมากขน และชวยให น าตาลในเลอดกลบเขาไปในเซลล และรวมกนเปน glycogen สะสมไวทตบและกลามเนอ หนาทของฮอรโมนอนซลน 1. ลดระดบน าตาล glucose ในเลอด 2. เพมการซมผาน glucose เขาไปในเซลลไดมากขน 3. กระตนใหเซลลใช glucose สลายพลงงาน 4. กระตนใหเซลลสราง glycogen จาก glucose เกบสะสมไวทตบ และกลามเนอ 5. กระตนการสรางโปรตนจากกรดอะมโน 6. กระตนการสรางไขมนจากกรดไขมน

รหรอไม เนอเยอในตบออนสรางฮอรโมนชนดใดบาง และฮอรโมนแตละชนดท าหนาทอะไร



20

ภาพแสดงการสรางอนซลนของเบตาเซลล ทมา : http://www.vcharkarn.com 600 × 293 (30 มนาคม 2555)

2. กลคากอน (Glucagon) เปนฮอรโมนทสรางมาจาก แอลฟาเซลล ซงเปน

กลมเซลลทอยดานนอกของกลมเซลลไอสเลตออฟแลงเกอรฮานส กลคากอน (glucagon) ประกอบดวย พอลเปปไทด( polypeptide) สายเดยวมกรดอะมโน (amino acid) 29 หนวย อวยวะเปาหมาย คอ ตบ มหนาทกระตนให glycogen เปลยนไป glucose ในกระแสเลอด ซงระดบน าตาลในเลอดของคนปกตจะไมเกน 100 มลลกรม/เลอด 100 ลกบาศกเซนตเมตร หนาทของกลคากอน

1. เพมระดบ glucose ในเลอด โดยกระตนการสลาย glycogen จากตบใหเปนน าตาล glucose

2. กระตนการสลายโปรตนใหเปนกรดอะมโน 3. กระตนการสลายไขมนใหเปนกรดไขมน ดงนน จะเหนวา กลคากอน จะท าหนาทตรงขามกบอนซลน จงเรยก กลคากอน เปน Catabolic hormone ถาขาด กลคากอน ไมมผลมากนก เพราะม hormone อนๆ ท าหนาทแทนได เชน คอรตซอล จากอะดรนลคอรเทกซ เปนตน



21

แผนภาพแสดงระดบของฮอรโมนอนซลน กลคากอน ภายหลงทรบประทานอาหาร ทมา : http://www3.ipst.ac.th 550 × 346 (30 มนาคม 2555)

จากภาพ แสดงใหเหนวา

1. กอนรบประทานอาหารระดบน าตาลในเลอดจะปกต ( ระดบน าตาลในเลอดปกต 90 - 100 มลลกรม / 100 ลบ.ซม.)

2. หลงรบประทานอาหารไดระยะหนงระดบน าตาลในเลอดจะสงมากกวาปกต เนองจากมการยอยอาหารโดยเฉพาะพวกแปงใหเปนน าตาล ( สวนใหญเปนกลโคส ) จงถกดดซมเขาสกระแสเลอดแตในระยะไมนานระดบน าตาลในเลอดจะลดลงสระดบปกต โดยพบวา รางกายจะน ากลโคสจากเลอดเปลยนใหเปนไกลโคเจน ( เปนคารโบไฮเดรต ชนดหนง )เกบสะสมไวในเซลลตบและเซลลกลามเนอ

3. ขณะออกก าลงกายอยางหนกระดบน าตาลในเลอดจะสงขนกวาปกตบาง เลกนอยเนองจากรางกายตองการใชน าตาลเพอสลายใหเกดพลงงานรางกายจงน าเอา ไกลโคเจน ทเกบสะสมไวในเซลลตบและเซลลกลามเนอเปลยนใหเปนกลโคสเพมเขาส กระแสเลอด



22

การควบคมการหลงกลคากอน การหลงกลคากอนถกควบคมโดยตรงดวยระดบน าตาลในกระแสเลอด เมอระดบน าตาล ต ากวาปกต จะกระตนแอลฟา เซลลใหหลงกลคากอนจนระดบน าตาลสงเทาปกต การกระตน แอลฟาเซลลจงหยดลง กลคากอนจะหลงเพมขนเมอมการกระตนประสาทซมพาเทตกทมายงไอสเลตออฟ แลงเกอรฮานส ความเครยดจะกระตนการหลงกลคากอนเพมขน นอกจากนการหลง กลคากอนถกยบยงโดยโซมาโทสแททน อนซลนกดการหลงกลคากอน จงมกพบกลคากอนเพมสงในผปวยทขาดอนซลน ท าใหอาการของเบาหวานรนแรงมากขน

การรกษาสมดลของระดบน าตาลในเลอด การเปลยนแปลงระดบน าตาลในเลอด จะเปนสญญาณยบยงหรอกระตน

การหลงอนซลนและกลคากอนจากไอสเลตออฟแลงเกอรฮานส และผลจากการท างาน ของฮอรโมนทงสองจะท าใหระดบน าตาลในเลอดอยในสภาวะปกตเสมอ

ภาพแสดงการควบคมหลงอนซลนและกลคากอน ทมา : http://www.pibul.ac.th 603 × 537 (30 มนาคม 2555)



23

3. โซมาโทสแทตน (somatostatin ) เปนฮอรโมนทสรางจากเดลตาเซลล ของตบออน นอกจากนยงพบในไฮโพทาลามส ทสมอง และทางเดนอาหาร เปนเปปไทด ฮอรโมน 2 สาย สายท1 ประกอบดวยกรดอะมโน 14 หนวย สายท2 ประกอบดวย กรดอะมโน 28 หนวย หนาท ยบยงการหลงอนซลน กลคากอนและโกรทฮอรโมน ลดการดดซมสารอาหาร ทกระเพาะและล าไส ยบยงการบบตวของกระเพาะอาหาร ลดการหลงกรดและฮอรโมน แกสตรนจากกระเพาะอาหาร ลดการหลงน ายอยจากตบออน 4. เพนครเอตก พอลเปปไทด หรอ พพ (pancreatic polypeptide: PP) เปนโปรตนทจ าเพาะทสรางจากเอฟ เซลล ของตบออน ประกอบดวยกรดอะมโนทงหมด 36 หนวย และทปลายซ ( C -terminal) เปนไทโรซนทมหมพเศษอยตรงปลายพพ อยในกลมของโมเลกลทมโครงสรางคลายกบนวโรเปปไทด วาย( neuropeptide Y) ในไฮโพทาลามส

แผนภาพแสดงการสรางฮอรโมนของตบออน ทมา : http://www.pibul.ac.th 603 × 537 (30 มนาคม 2555)



24


ฮอรโมนจากเนอเยอในตบออน ค าชแจง ใหนกเรยนเลอกค าตอบทถกตองทสดเพยงขอเดยวแลวเขยนค าตอบ ก ข ค ง ลงในสมด (คะแนนเตม 5 คะแนน ตอบถกได 1 คะแนน ตอบผดได 0 คะแนน)

1. ฮอรโมนทมความสมพนธกบอนซลน คอขอใด ก. ไทรอกซน ข. กลคากอน ค. แคลซโทนน ง. พาราทอรโมน

2. ระดบน าตาลในเลอด ของคนปกตมคาเทาใด ก. 9-11 มลลกรม/เลอด 100 มลลลตร ข. 100 – 120 กรม/เลอด 100 มลลลตร ค. 90 - 100 กรม/เลอด 100 ลกบาศกเซนตเมตร ง. 90 - 100 มลลกรม/เลอด 100 ลกบาศกเซนตเมตร






25



1. ข 2. ง 3. ค 4. ก 5. ง

ตอบถกหมดเลยใชไหมเกงมากครบ



26


ความผดปกตจากฮอรโมนในเนอเยอตบออน

โปรดอานบตรค าสงใหเขาใจ แลวปฏบตตามล าดบขนตอนดวยความตงใจ 1. หวหนากลมแจกบตรทงหมดใหสมาชก ยกเวนบตรเฉลย 2. หวหนากลมใหสมาชกอานบตรค าสง พรอมกบปฏบตตามค าสง 3. สมาชกศกษาบตรเนอหาท 4.4 ใชเวลา 20 นาท 4. สมาชกอานบตรค าถามท 4.4 แลวตอบค าถามลงในสมด ใชเวลา 8 นาท 5. หวหนาอานบตรเฉลยท 4.4 นกเรยนตรวจค าตอบพรอมกน ใชเวลา 2 นาท 6. เวลาท ากจกรรมทงหมด ประมาณ 30 นาท เมอปฏบตกจกรรมเรยบรอย แลวใหทกคนเกบบตรทกใบใสในซองใหเรยบรอยและถกตอง



27



ความผดปกตทเกดจากฮอรโมนอนซลน อนซลน เปนฮอรโมนทสรางขนโดยกลมเซลลภายในตบออน มหนาทในการน าน าตาลในเลอดไปสเนอเยอตางๆทวรางกายเพอใชในการสราง พลงงานและสรางเซลลตางๆ โดยปกตแลวเมอมน าตาลเขาสกระแสเลอด ตบออนกจะถกกระตนใหหลง อนซลน แลวอนซลนกจะเขาจบน าตาลเพอน าไปเลยง สวนตางๆของรางกาย แตในผปวยทเปนโรคเบาหวาน ซงรางกายม อนซลน ไมเพยงพอ กจะท าใหมน าตาลในเลอดสงขน นนคอ ถาขาดอนซลนจะเปนโรคเบาหวาน

โรคเบาหวานเปนโรคทเปนกนมากขนทกป โดยผปวยเบาหวานทวโลก 4 ใน 5 เปนชาวเอเชย จนมการก าหนดใหวนท 14 พฤศจกายน ของทกป เปนวนเบาหวานโลก เพอใหมการรณรงคปองกนใหเปนทแพรหลายมากขน

พ ๆ รหรอไมวาถารางกายขาดฮอรโมน อนซลน และกลคากอน จะเกดอะไรขน อยากรตามมาทางนครบ



28

ภาพแสดงลกษณะของคนเปนโรคเบาหวาน ทมา : http://www.4life-today.com 300 × 304 (30 มนาคม 2555)

ประเภทของโรคเบาหวาน เบาหวาน สามารถแบงออกไดเปน2ชนด ไดแก โรคเบาหวานชนดท 1 เกดจากภมตานทานของรางกายท าลายเซลล ซงสรางอนซลนในสวนของตบออนท าใหรางกายหยดสรางอนซลน หรอสรางไดนอยมาก ดงทเรยกวา โรคภมตานทานตวเอง หรอ ออโตอมมน (autoimmune) ดงนนผปวยเบาหวานชนดท 1 จงจ าเปนตองฉดอนซลน เพอควบคมน าตาล ในเลอดระยะยาว และถาเปนรนแรง จะมการคงของสารคโตน(ketones) สารนจะเปนพษ ตอระบบประสาทท าใหหมดสตถงตายได โรคเบาหวานชนดท 2 เปน เบาหวาน ทพบเหนกนเปนสวนใหญ สาเหตทแทจรงนนยงไมทราบชดเจน แตมสวนเกยวกบ พนธกรรม นอกจากน ยงมความสมพนธกบภาวะ น าหนกตวมาก และขาดการออกก าลงกาย มลกดก อกทงวยทเพมขน เซลลของผปวยยงคงมการสรางอนซลนแตท างานไมเปนปกต เนองจาก มภาวะดอตออนซลน ท าใหเซลลทสรางอนซลนคอยๆ ถกท าลายไป บางคนมภาวะแทรกซอนโดยไมรตว โดยอาจจะตองใชยาในการรกษา และบางรายตองใช อนซลนชนดฉด เพอควบคมน าตาลในเลอด



29

อาการของโรคเบาหวาน 1. ปวดปสสาวะบอย ครงขน เนองจากในกระแสเลอดและอวยวะตางๆ มน าตาล

คางอยมาก ไตจงท าการกรองออกมาในปสสาวะ ท าใหปสสาวะหวาน สงเกตจากการทมมด มาตอมปสสาวะ จงเปนทมาของการเรยก เบาหวาน

2. ปสสาวะกลางคนบอยขน 3. กระหายน า และดมน าในปรมาณมากๆตอครง 4. ออนเพลย เหนอยงายไมมเรยวแรง 5. เบออาหาร 6. น าหนกตวลดโดยไมทราบสาเหต โดยเฉพาะถาหากน าหนกเคยมากมากอน

อนเนองมาจากรางกายไมสามารถน าน าตาลไปสรางพลงงานไดเตมทจงตองน าไขมนและ โปรตนจากกลามเนอมาใชทดแทน

7. ตดเชอบอยกวาปรกต เชนตดเชอทางผวหนงและกระเพาะอาหาร สงเกตไดจาก เมอเปนแผลแลวแผลจะหายยาก

8. สายตาพรามองไมชดเจน 9. อาการชาไมคอยมความรสก เนองมาจากเบาหวานจะท าลายเสนประสาท

ใหเสอมสมรรถภาพลงความสามารถในการรบรความรสกจงถดถอยลง 10. อาจจะมอาการของโรคหวใจ และโรคไต โดย เบาหวานชนดท 2 อาจจะมอาการเหลานบางอยาง หรออาจไมมอาการเหลานเลย

ภาพแสดงลกษณะของคนเปนโรคเบาหวาน ทมา : http://www. colgateprofessional.co.th 590 × 295 (30 มนาคม 2555)



30

อาการแทรกซอนของโรคเบาหวาน

1. ภาวะแทรกซอนทางสายตา (Diabetic retinopathy) เกดจากการทน าตาล

เขาไปใน endothelium ของ หลอดเลอดเลกๆ ในลกตา ท าใหหลอดเลอดเหลาน มการสรางไกลโคโปรตนซงจะถกขนยายออกมาเปน Basement membrane มากขน ท าให Basement membrane หนา แตเปราะ หลอดเลอดเหลานจะฉกขาดไดงาย เลอดและสารบางอยางทอยในเลอดจะรวออกมา และมสวนท าให Macula บวม ซงจะท าใหเกด Blurred vision หลอดเลอดทฉกขาดจะสรางแขนงของหลอดเลอดใหม ออกมามากมายจนบดบงแสงทมาตกกระทบยง Retina ท าใหการมองเหนของผปวยแยลง ตาอาจเปนตอกระจกกอนวย ประสาทตาหรอจอตา (retina) เสอม หรอเลอดออกในน าวน ลกตา (vitreous hemorrhage) ท าใหมอาการตามวลงเรอยๆ หรอมองเหนจดด าลอยไป ลอยมา และอาจท าใหตาบอดในทสด

2. ภาวะแทรกซอนทางไต (Diabetic nephropathy) มกจะเสอม จนเกดภาวะ ไตวาย มอาการ บวม ซด ความดนโลหตสง ซงเปนสาเหตการตายของผปวยเบาหวานทพบ ไดคอนขางบอย

3. ภาวะแทรกซอนทางระบบประสาท (Diabetic neuropathy) หากหลอดเลอด เลกๆ ทมาเลยงเสนประสาทบรเวณปลายมอปลายเทาเกดพยาธสภาพ กจะท าให เสนประสาทนนไมสามารถน าความรสกตอไปได เมอผปวยมแผล ผปวยอาจเปน ปลายประสาทอกเสบ มอาการชาหรอปวดรอนตามปลายมอปลายเทา ซงอาจท าใหมแผล เกดขนทเทาไดงาย (อาจลกลามจนเทาเนา) บางคนอาจมอาการวงเวยนเนองจากมภาวะ ความดนตกในทายน บางคนอาจไมมความรสกทางเพศ ทองเดนตอนกลางคนบอย หรอกระเพาะปสสาวะไมท างาน (กลนปสสาวะไมอย หรอไมมแรงเบงปสสาวะ)

4. โรคหลอดเลอดหวใจ (Coronary vascular disease) 5. โรคหลอดเลอดสมอง (Cerebrovascular disease) 6. โรคของหลอดเลอดสวนปลาย (Peripheral vascular disease) 7. แผลเรอรงจากเบาหวาน (Diabetic ulcer)



31

การรกษาโรคเบาหวาน

การรกษาโรคเบาหวานในผสงอาย มเปาหมาย คอ 1. ควบคมระดบน าตาลในเลอดใหอยในระดบทเหมาะสมตลอดชวต

คอประมาณ 140 มลลกรม/เดซลตร ซงเปนระดบทผปวยมความเสยงนอยตอการเกดภาวะน าตาลต าในเลอด ใชคาน าตาลแบบฮโมโกลบนเอวนซในการประเมนผปวยเบาหวาน คาฮโมโกลบนเอวนซ ทเหมาะสมคอต ากวารอยละ 7 2. ปองกนหรอชะลอโรคแทรกซอนทเกดขน (สมอง ใจ ไต ตา ชา แผล) 3. เพมคณภาพชวตของผปวย คอใหมชวตอยไดอยางปกตสขและมคณภาพ 4. ควบคมระดบความดนโลหต โดยระดบความดนโลหตทเหมาะสม คอ นอยกวา 130/90 มลลเมตร ปรอท และระดบไขมนในเลอดใหอยในระดบปกตอกดวย โดยดจากระดบไขมนความหนาแนนต า ตองนอยกวา 100 มลลกรม/เดซลตร ดงนนการรกษาโรคเบาหวานจะตองอาศยการควบคมอาหาร การออกก าลงกาย และการใชยา ซงทงนตองการก าลงใจของผสงอายและความรวมมอ จากญาตพนองหรอผดแล การใชยารกษาจะเรมเมอผปวยสงอายไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดใหบรรลเปาหมายดวยการควบคมอาหารและการออกก าลงกาย โดยทวไปแพทยจะใหยาทเหมาะสมคอออกฤทธไมแรงและหมดฤทธเรว เรมจากขนาดยาต าๆ กอน มวธการใชยาทงายและเกดผลขางเคยงนอยทสด ผปวยทใชยาจะตองควบคมอาหารและ ออกก าลงกายรวมดวยเสมอ ผปวยจะตองใชยาตลอดชวตเพอควบคมระดบน าตาลและอาการ ของโรคเบาหวานตามเปาหมายทก าหนด การรกษาดวยสมนไพร มสมนไพรไทยอยางนอย 5 ชนด ทชวยลดน าตาล ในเลอด ไดแก 1.ต าลง 2.มะระขนก 3.วานหางจระเข 4.กะเพรา 5.ใบหมอน

ภาพแสดงวงจรการรกษาโรคเบาหวาน

ทมา : http://www. healthcorners.com 370 × 291 (30 มนาคม 2555)



32

ความผดปกตทเกดจากฮอรโมนกลคากอน ถาระบบควบคมการหลงกลคากอนผดปกตไป เซลลแอลฟาจะหลงกลคากอน ตลอดเวลา การมฮอรโมนมากกวาปกต จะเรงการสลายกลโคสภายในตบ เรงใหตบปลอย กลโคส ออกสเลอดมากขน ท าใหระดบน าตาลในเลอดเพมขน การขาดกลคากอนมกจะไมมผลตอรางกายมากนก เนองจากรางกาย มฮอรโมนอกหลายตวทท าหนาทแทนอยแลว แตการหลงกลคากอนลดลง จะท าให ระดบน าตาลในเลอด ต าได ซงอาจสงผลใหผปวยชอคได

ภาพแสดงการควบคมหลงอนซลนและกลคากอน ทมา : http://www. pibul.ac.th 603 × 537 (30 มนาคม 2555)



33


ความผดปกตจากฮอรโมนในเนอเยอตบออน ค าชแจง ใหนกเรยนตอบค าถามหรอเตมขอความทเปนค าตอบทถกตองทสด (คะแนนเตม 5 คะแนน ตอบถกได 1 คะแนน ตอบผดได 0 คะแนน)

1. โรคเบาหวาน เกดขนจากสาเหตใด …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 2. รางกายของคนเราจะหลงฮอรโมนกลคากอนและอนซลน เมอใด …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 3. อาการแทรกซอนของคนเปนโรคเบาหวาน มอะไรบาง ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………4. การดแลรกษาผปวยโรคเบาหวานท าไดอยางไรบาง …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 5. อาการเรมตนของโรคเบาหวานสงเกตไดจากสงใด ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..



34



แนวค าตอบ 1. โรคเบาหวาน เกดขนเนองจาก รางกายขาดฮอรโมนอนซลน

หรออาจเกดขนเนองจากพนธกรรม 2. เมอรางกายมระดบน าตาลในเลอดต าจะหลงฮอรโมนกลคากอน

และเมอรางกายมระดบน าตาลในเลอดสงจะหลงฮอรโมนอนซลน 3. อาการแทรกซอนของคนเปนโรคเบาหวาน คอ ภาวะแทรกซอนทางสายตา

ภาวะแทรกซอนทางไต ภาวะแทรกซอนทางระบบประสาท โรคหลอดเลอดหวใจ โรคหลอดเลอดสมอง แผลเรอรงจากเบาหวาน เปนตน

4. การดแลรกษาผปวยเบาหวาน ท าไดโดย ควบคมอาหาร การออกก าลงกาย และการใชยา

5. อาการเรมตนของโรคเบาหวานสงเกตไดจาก ปวดปสสาวะบอยครง ปสสาวะกลางคนบอยขน กระหายน า ออนเพลย เบออาหาร น าหนกตวลดโดยไมทราบสาเหต ตดเชอบอยกวาปกต เปนตน

เกงมาก ๆ ครบ ชวยกนปรบมอใหคนเกงนะครบ



35

แบบทดสอบหลงเรยน เรอง เนอเยอในตบออนกบฮอรโมน

ค าชแจง ใหนกเรยนเลอกค าตอบทถกตองทสดเพยงขอเดยว (คะแนนเตม 5 คะแนน ตอบถกได 1 คะแนน ตอบผดได 0 คะแนน)

1. ขอใดตอไปนถกตอง ก. น าด สรางมาจากตอมไรทอในตบออน ข. น าด สรางมาจากตบ ท าหนาทชวยยอยอาหาร ค. ไกลโคลเจน เปนฮอรโมนทสรางมาจากตบออน ง. ไกลโคลเจน เปนฮอรโมนทท าหนาทสะสมอาหารไวทตบ

2. น าตาลทมมากในรางกาย จะถกเกบไวในรปของสารชนดใด ก. แปง ข. โปรตน ค. ไขมน ง. ไกลโคลเจน

3. ฮอรโมนทมความสมพนธกบอนซลน คอขอใด ก. ไทรอกซน ข. กลคากอน ค. แคลซโทนน

ง. พาราทอรโมน 4. ระดบน าตาลในเลอด ของคนปกตมคาเทาใด

ก. 9-11 มลลกรม/เลอด 100 มลลลตร ข. 100 – 120 กรม/เลอด 100 มลลลตร ค. 90 - 100 กรม/เลอด 100 ลกบาศกเซนตเมตร ง. 90 - 100 มลลกรม/เลอด 100 ลกบาศกเซนตเมตร




36



8. ขอใดตอไปนถกตอง ก. อนซลน สรางมาจาก เบตาเซลล ข. อนซลน สรางมาจาก แอลฟาเซลล ค. กลคากอน สรางมาจาก เบตาเซลล ง. อนซลนและกลคากอน สรางมาจาก แอลฟาเซลล

9. ขอใดตอไปนถกตอง ก. ไอสตเลตออฟแลงเกอรฮาสน เปนกลมเซลลทพบในตบ ข. ไอสตเลตออฟแลงเกอรฮาสน เปนกลมเซลลทพบในตบออน ค. ไอสตเลตออฟแลงเกอรฮาสน เปนกลมเซลลทพบในตบ และตบออน ง. ไอสตเลตออฟแลงเกอรฮาสน เปนกลมเซลลทมขนาดใหญทสดพบในตบ

10. ขอใดตอไปนเปนฮอรโมนทสรางมาจาก เดลตาเซลล ก. อนซลน ข. กลคากอน ค. โซมาโทสแททน ง. แพนครเอตก พอลเปปไทด



37

เฉลยแบบทดสอบหลงเรยน เรอง เนอเยอในตบออนกบฮอรโมน

ขอท ค าตอบ 1 ข 2 ง 3 ข 4 ง 5 ค 6 ก 7 ง 8 ก 9 ข 10 ค

1. ข 2. ง 3. ค 4. ก 5. ง

เยยมมากครบ ถกตองหมดเลย เชญศกษาชดตอไปไดเลยครบ



38

บรรณานกรม

เกษม ศรพงษ และคณะ. ชววทยา. กรงเทพฯ : ชมรมบณฑตแนะแนว, 2540. ____________. คมอเตรยมสอบ ชววทยา เลม 1 ชวงชนท 4 (ม.4- ม.6). กรงเทพฯ : ภมบณฑตการพมพ, 2537. ธนะชย ทองศรนช และคณะ. คมอชววทยา 6 ว 044. กรงเทพ ฯ : ประสานมตร, 2533. นนทยา บญเคลอบ และคณะ. พจนานกรมวทยาศาสตร ฉบบภาพประกอบ. กรงเทพ ฯ : โปรดคทฟ บค , 2541. ประพนธ พนธารา. สรปเขมชววทยาพนฐานและเพมเตมใหม . กรงเทพ ฯ : ซแอนดเอนบค. แมค, 2552. ปรชา สวรรณพนจ และ นงลกษณ สวรรณพนจ. ชววทยา ม.6 เลม 5. กรงเทพฯ: เจรญดการพมพ, 2536. สมาน แกวไวยทธ. คมอเตรยมสอบชววทยา ม.4 – 5 – 6 . กรงเทพฯ : ไทเนรมต อนเตอรโปรเกรสซฟ. 2537. สารานกรมไทยส าหรบเยาวชน, โครงการ. สารานกรมไทยส าหรบเยาวชน เลม 10. กรงเทพ ฯ : ไทยวฒนาพานช, 2531. สมใจ รกษาศร. ชววทยา Essential Atlas of Biology. กรงเทพฯ : สวรยาสาสน, 2547. สงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย, สถาบน. กระทรวงศกษาธการ . หนงสอเรยนชววทยา เลม 3. กรงเทพฯ : โรงพมพครสภาลาดพราว, 2548 ____________. คมอครชววทยา เลม 3. กรงเทพฯ : โรงพมพครสภาลาดพราว, 2548. ____________. หนงสอเรยนวชาชววทยา ว044 ชนมธยมศกษาตอนปลาย พทธศกราช 2524 . กรงเทพ ฯ : โรงพมพครสภาลาดพราว, 2536. http://www.watchawan.blogspot.com 216 × 168 (30 มนาคม 2555) http://www.scimath.org 300 × 449 (30 มนาคม 2555) http://www3.ipst.ac.th 372 × 227 (30 มนาคม 2555) http://www3.ipst.ac.th 372 × 227 (30 มนาคม 2555) http://www3.ipst.ac.th 550 × 346 (30 มนาคม 2555) http://www.pibul.ac.th 603 × 537 (30 มนาคม 2555) http://www.pibul.ac.th 603 × 537 (30 มนาคม 2555) http://www.4life-today.com 300 × 304 (30 มนาคม 2555) http://www. colgateprofessional.co.th 590 × 295 (30 มนาคม 2555) http://www. healthcorners.com 370 × 291 (30 มนาคม 2555) http://www. pibul.ac.th 603 × 537 (30 มนาคม 2555)

ชุดการสอนที่ 4 ตับอ่อน (อาบ)

Technology

Transcript of ชุดการสอนที่ 4 ตับอ่อน (อาบ)