ИХТИСОРАЊО...солњои 2015 – 2016 додааст. 3. Фењристи...

Саҳифаи 2

МУНДАРИЉА

ИХТИСОРАЊО 4 1. МАЪЛУМОТИ УМУМЇ ................................................................................................................. ...5

1.1. ТАШАББУСИ ШАФФОФИЯТ ДАР СОЊАЊОИ ИСТИХРОЉ (ТШСИ) ................................. 5

1.2. ТШСИ ДАР ЉУМЊУРИИ ТОЉИКИСТОН ........................................................................ 5 2. МАЪЛУМОТИ МУХТАСАР ДАР БОРАИ БАХШИ ИСТИХРОЉИ ТОЉИКИСТОН .............. 8

2.1. ЗАМИНАИ ЊУЌУЌЇ ВА НИЗОМИ МОЛИЯВИИ СОЊАИ ИСТИХРОЉ ................................. 8

2.2. ИЉОЗАТНОМАЊО ВА ШАРТНОМАЊО ........................................................................... 33

2.3. ФЕЊРИСТИ ИЉОЗАТНОМАЊО ...................................................................................... 40

2.4. МАЪЛУМОТ ДАР БОРАИ ШАРТНОМАЊО, СОЗИШНОМАЊО ВА КОНСЕССИЯЊО .......... 42

2.5. ЊУЌУЌИ МАНФИАТДОРЇ (БЕНЕФИТСИАРЇ) .............................................................. 45

2.6. ТАВСИФИ СОЊАИ ИСТИХРОЉ ...................................................................................... 51

2.7. САЊМИ БАХШИ ИСТИХРОЉ ДАР ИЌТИСОДИ МАМЛАКАТ .......................................... 71

2.8. ИСТЕЊСОЛ (ЊАЉМИ ИСТИХРОЉ) ................................................................................. 84

2.9. СОДИРОТИ МАЊСУЛОТИ БАХШИ ИСТИХРОЉ (ЊАЉМИ СОДИРОТ) .............................. 89

2.10. ИШТИРОКИ ДАВЛАТ ДАР СОЊАИ ИСТИХРОЉ.............................................................. 93

2.11. ХАРОЉОТИ КВАЗИМОЛИЯВИИ ШИРКАТЊОИ ДАВЛАТЇ ........................................... 106

2.12. ХАРОЉОТИ ИЉТИМОИИ ШИРКАТЊОИ ИСТИХРОЉ .................................................... 108

2.13. ТАЌСИМИ ДАРОМАДЊО АЗ СОЊАЊОИ ИСТИХРОЉ .................................................... 115

2.14. ИДОРАКУНИИ ДАРОМАДУ ХАРОЉОТ ........................................................................ 117 3. ЊИСОБОТ ДАР БОРАИ НАТИЉАЊОИ ВОЌЕИИ МУЌОИСАИ ПАРДОХТЊО ............... 125

3.1. ТАВСИФИ СУПОРИШ ................................................................................................. 125

3.1.1 МАЌСАДИ СУПОРИШ ................................................................................................ 125

3.1.2 ЊАЉМИ СУПОРИШ ..................................................................................................... 125

3.1.3 ТАВСИФИ МУФАССАЛИ УСУЛУ РАСМИЁТИ МУЌОИСАИ МАЪЛУМОТ ...................... 128

3.2. НАТИЉАЊОИ МУЌОИСАИ ПАРДОХТЊО ..................................................................... 139

3.2.1 ЉАРАЁНИ УМУМИИ МАБЛАЃЊОИ ПУЛЇ АЗ РЎИ НАМУДЊОИ ПАРДОХТ ................... 139

3.2.2 ФАРЌИЯТЊОИ ЊАЛНАШУДА ВА ШИРКАТЊОЕ, КИ ЊИСОБОТ НАДОДААНД .............. 144

3.2.3 ЉАРАЁНИ УМУМИИ МАБЛАЃЊОИ ПУЛЇ АЗ РЎИ ПАРДОХТИ АНДОЗ ......................... 153

3.2.4 ЉАРАЁНИ УМУМИИ МАБЛАЃЊОИ ПУЛЇ АЗ РЎИ ПАРДОХТИ ГУМРУК ....................... 158

3.2.5 ЉАРАЁНИ УМУМИИ МАБЛАЃЊОИ ПУЛЇ АЗ РЎИ ДИГАР ПАРДОХТЊОИ АСОСЇ ........ 160

3.2.6 ЉАРАЁНИ УМУМИИ МАБЛАЃЊОИ ПУЛЇ АЗ РЎИ ХАРОЉОТЊОИ ИЛОВАГЇ ................ 163

3.2.7 ЉАРАЁНИ УМУМИИ МАБЛАЃЊОИ ПУЛЇ АЗ РЎИ НАМУДЊОИ ФАЪОЛИЯТИ ШИРКАТЊО (НАФТУ ГАЗ ВА БАХШИ ИСТИХРОЉИ МАЪДАНЊОИ КЎЊЇ) ...................................... 166

3.2.8 ЉАРАЁНИ УМУМИИ МАБЛАЃЊОИ ПУЛЇ МУВОФИЌИ ШИРКАТЊОИ АЛОЊИДА ........ 170

3.3. ТАФСИРИ УМУМИИ ФАРЌИЯТЊОИ МАЪЛУМ КАРДАНАШУДА ................................. 179

3.3.1 ФАРЌИЯТЊОИ УМУМИИ МАЪЛУМ КАРДАНАШУДА АЗ РЎИ НАМУДЊОИ ПАРДОХТ . 179

3.4. МАЪЛУМОТ ДАР БОРАИ АУДИТИ ЊИСОБОТИ МОЛИЯВИИ ШИРКАТЊО .................... 183

3.5. ТАВСИЯЊОИ МАЪМУРИ МУСТАЌИЛ ......................................................................... 185

3.5.1 ИЉРОИ ТАВСИЯЊОЕ, КИ ДАР ЊИСОБОТИ ЯКУМИ МИЛЛИИ ТШСИ БАРОИ СОЛИ 2014

ДОДА ШУДААНД........................................................................................................ 185

3.5.2 ТАВСИЯЊО БАРОИ ЊИСОБОТИ ОЯНДА ...................................................................... 186

Саҳифаи 3

ЗАМИМАЊО

1. Таѓйиру иловањое, ки дар солњои 2015 – 2016 ба ќонунгузории Љумњурии

Тољикистон ворид карда шудаанд.

2. Фењристи иљозатномањо барои њуќуќи гузарондани иктишофи геологї, ки ЊЉТ дар

солњои 2015 – 2016 додааст.

3. Фењристи иљозатномањо барои истихрољи маъданњои фоиданок, ки ЊЉТ дар

солњои 2015 – 2016 додааст.

4. Фењристи иљозатномањое, ки Вазорати энергетика ва захирањои об додааст.

5. Фењристи ягонаи иљозатномањо барои иктишофи геологї.

6. Фењристи ягонаи иљозатномањо барои истихрољи маъданњои фоиданок

7. Рўихати ширкатњое, ки барои истихрољи маъданњои фоиданок иљозатнома доранд.

8. Фењристи ягонаи иљозатномањо барои омўзиш, иктишоф ва истихрољи нафту газ, ки Њукумати ЉТ додааст.

9. Фењристи умумї барои чоп.

10. а) Маълумот дар бораи муассисони ширкатњое, ки бо муќоиса фаро гирифта шудаанд, талабот оид ба њуќуќи бенефитсиарї.

б) Маълумот дар бораи моликони њуќуќии ширкатњои истихрољ.

11. Рўихати моддањои буљети давлатї барои солњои 2015 – 2016.

12. Тавсифи раванди тањияи буљети давлатї.

13. Муќоисаи пардохтњои њар як ширкат дар солњои 2015 - 2016.

Саҳифаи 4

ИХТИСОРАЊО

ТШСИ Ташаббуси шаффофият дар соњањои истихрољ

ЉДММ Љамъияти дорои масъулияти мањдуд

КВ Корхонаи воњид КВД Корхонаи воњиди давлатї

ЉСК Љамъияти сањомии кушода ЉСМП Љамъияти сањомии муштараки пўшида КМ Корхонаи муштарак

ММД Маљмуи мањсулоти дохилї

ЉТ Љумњурии Тољикистон МГИ Минтаќаи геологї-иќтисодї

т Тонна

млн Миллион

ЌЉТ Ќонуни Љумњурии Тољикистон

ЊЉТ Њукумати Љумњурии Тољикистон

КА Кодекси андоз

КМ Кодекси мењнат

МОИ Минтаќаи озоди иќтисодї

ААИ Андоз аз арзиши иловашуда

СТМ Созишнома оид ба таќсими мањсулот

ГБТМ Гурўњи бисѐрљонибаи тарафњои манфиатдор

КБ ТШСИ Котиботи байналмилалии Ташаббуси шаффофият дар соњањои истихрољ

СМХ Сармоягузорињои мустаќими хориљї

СИ Соњаи истихрољ

КФ Корхонаи фаръї

МН МО Маљлиси намояндагони Маљлиси Олї

Иттифоќи

ТЉШ

Иттифоќи ташкилотњои љомеаи шањрвандии ЉТ «Шаффофият барои рушд»

ВМ Вазорати молия

ФКМ Фаъолияти квазимолиявї

АКМ Арзѐбии квазимолиявї

Саҳифаи 5

1. МАЪЛУМОТИ УМУМЇ

1.1. Ташаббуси шаффофият дар соњањои истихрољ (ТШСИ)

ТШСИ стандарти байналмилалии таъмини шаффофияти даромад аз захирањои табиї ба

шумор меравад. Он имконият медињад истихрољ ва иктишоф зери назорат гирифта, тамоми

даромад аз ин соња бо ѐрии гурўњи бисѐрљонибаи шахсони манфиатдор стандартї кунонда

шавад.

ТШСИ методологияи асоснок, вале таѓйирпазир буда, риояи стандарти байналмилалиро дар

њамаи мамлакатњое, ки ТШСИ-ро амалї менамоянд, таъмин мекунад. Раѐсат ва Котиботи

байналмилалии ТШСИ ба риояи ин методология масъул мебошанд, аммо масъулият барои

иљрои он бар дўши њар як мамлакати алоњида аст. Хуллас, ТШСИ стандарти

умумиљањониест, ки ба таъмини шаффофияти даромадњо дар сатњи мањал мусоидат

менамояд. Ќоидањои ТШСИ методологияеро муќаррар мекунанд, ки мамлакатњо бояд онро

барои мутобиќшавї бо талаботи ТШСИ риоя намоянд.

ТШСИ иттињоди њукуматњо, ширкатњои истихрољкунанда, љомеаи шањрвандї,

сармоягузорон ва ташкилотњои байналмилалї мебошад. Ин дар равандњои ТШСИ чи дар

сатњи мањаллї ва чи дар сатњи байналмилалї инъикос мегардад: Раѐсати ТШСИ аз 20 аъзо –

намояндагони њукуматњо, ширкатњо ва ташкилотњои љомеаи шањрвандї иборат аст, ки онњо

дар се сол як маротиба дар Конференсияи Байналмилалии ТШСИ таъйин карда мешаванд.

1.2. ТШСИ дар Љумњурии Тољикистон

Љумњурии Тољикистон раванди њамроњшавї ба Ташаббусро моњи июни соли 2011 баъди

конференсияи байналмилалї бахшида ба ТШСИ оѓоз намуд. Моњи августи соли 2011-ум 21

ташкилоти љомеаи шањрвандї љонибдории худро ба ТШСИ изњор намуда, Иттифоќи

ташкилотњои љомеаи шањрвандии «Шаффофият барои рушд»-ро ташкил намуданд. Яке аз

маќсадњои асосии Иттифоќи ТЉШ мусоидат ба љорї намудани Стандартњои ТШСИ дар ЉТ

ва иштироки фаъолона дар иљрои Ташаббус мебошад.

Бо маќсади омода намудани мамлакат ба њамроњшавї ба ин ташаббус бо супориши њукумат

аз зумраи вазоратњои дахлдор, ширкатњо ва љомеаи шањрвандї гурўњи кории байниидоравї

(минбаъд – ГКБ) ташкил карда шуд. ГКБ маљмуи њуљљатњо, аз он љумла Аризаи Њукумати

ЉТ-ро дар бораи њамроњшавї ба ТШСИ тањия намуд.

Президенти Љумњурии Тољикистон, Раиси Њукумати ЉТ Эмомалї Рањмон бо маќсади такмил

додани усулњои идоракунї дар соњањои истихрољ, бењтар намудани муњити сармоягузорї дар

мамлакат, пурзўр намудани мубориза бо коррупсия, таъмини иштироки љомеаи шањрвандї

дар назорат ба рафти буљет, ба буљети давлатї пурра дохил гардидани маблаѓњое, ки аз

истихрољи маъданњо ба даст омадааанд, 31 августи соли 2012 ба Ќарори Њукумати ЉТ, №449

«Дар бораи њамроњшавии Љумњурии Тољикистон ба Ташаббуси шаффофият дар соњањои

истихрољ» имзо гузошт.

Тољикистон бо санади мазкур иттилоъ дод, ки ЉТ тайѐр аст узви ТШСИ гардад ва

Стандартњои онро риоя намояд.

Бо маќсади иљрои Ќарори ЊЉТ №449 аз њисоби намояндагони маќомоти давлатї,

корхонањои истихрољи маъданњои фоиданок ва ташкилотњои љомеаи шањрвандии Љумњурии

Саҳифаи 6

Тољикистон, ки ба иљрои ТШСИ манфиатдоранд, дар асоси баробарњуќуќї Шўрои ТШСИ-и

ЉТ ташкил карда шуд. Бо амри Вазири молияи ЉТ аз 14 ноябри соли 2013 №100 Котибот

ташкил карда шуд, ки он маќоми иљроияи Шўрои ТШСИ-и ЉТ ба шумор меравад. Бо њамин

амр инчунин њайати Котиботи мазкур тасдиќ карда шуд, ки ба он њамоњангсози миллї,

мутахассиси техникї ва мутахассиси робита бо љомеа дохил мешаванд.

26-27 феврали соли 2013 дар шањри Ослои Шоњигарии Норвегия љаласаи 22-юми Раѐсати

Ташаббуси шаффофият дар соњањои истихрољ баргузор гардид, ки дар он дархости

Љумњурии Тољикистон барои гирифтани маќоми мамлакати номзад ба Ташаббуси

шаффофият дар соњањои истихрољ (ТШСИ) маъќул дониста шуд.

Њисоботи Якуми Миллии Тољикистон оид ба ТШСИ (минбаъд – Њисоботи миллии ТШСИ)

моњи октябри соли 2015 пешнињод карда шуд, ки он 14 ширкати бахши истихрољ ва

пардохтњои онњоро дар соли 2014 фаро мегирифт.

Аз соли 2011 то соли 2014 дар ЉТ як ќатор чорабинињое амалї карда шуданд, ки ба баланд

бардоштани нерўи тарафњои манфиатдор равона гардидаанд, пеш аз њама бо роњи

мубодилаи таљриба бо тарафњое, ки ТШСИ-ро бомуваффаќият љорї менамоянд, инчунин

дар мамлакат семинарњои омўзишї ва чорабинињои иттилоотї гузаронда шуданд.

Се тараф – Њукумат, ТЉШ ва ширкатњо – бар он мекўшанд, ки иттилоот дар бораи ТШСИ

барои доираи васеи ањли љомеа дастрас бошад. Ин иттилоот дар сомонањои зерин љой дода

шудааст:

- Сомонаи Вазорати молияи ЉТ - www.minfin.tj

- Сомонаи Шўрои ТШСИ-и ЉТ - www.eiti.tj

- Сомони Иттифоќи ТЉШ-и ТЉ «Шаффофият барои рушд» - www.tfd.tj

- Сањифа дар Facebook - www.facebook.com/eiti.tajikistan

Моњи октябри соли 2014 Бонки Љањонї барои дастгирии татбиќи ТШСИ дар ЉТ грант људо

намуд, ки азхудсозии маблаѓњои он амалан моњи майи соли 2015 оѓоз ѐфт. Дар чањорчўбаи ин

грант Котиботи Шўрои ТШСИ-и ЉТ ба фаъолият шурўъ намуд.

Бо сабаби таъхир ѐфтани пешнињоди Њисоботи якуми миллии ТШСИ моњи апрели соли 2015

маќоми мамлакат боздошта шуд ва фаќат баъди пешнињод намудани ин њисобот моњи

октябри худи њамон сол маќоми он барќарор карда шуд. Муаррифии Њисоботи якуми

миллии ТШСИ моњи ноябри соли 2015 дар конференсияи минтаќавї бо иштироки

намояндагони Арманистон, Озарбойљон, Ќазоќистон, Ќирѓизистон ва Украина баргузор

гардид.

Валидатсияи (тафтиши ба Стандартњои ТШСИ мувофиќат кардани) Тољикистон барои соли

2016 1 июли соли 2016 оѓоз ѐфт. Котиботи байналмилалии ТШСИ марњалаи якуми

валидатсияро – љамъоварии пешакии маълумот, машварат бо тарафњои манфиатдор ва

тайѐрї ба арзѐбии ибтидоии корњои иљрошударо дар асоси талаботи ТШСИ гузаронд.

Барои арзѐбии он ки кори иљронамудаи Котибот то кадом андоза ба муќаррароти Стандарти

ТШСИ мувофиќат мекунад, Гурўњи «Стратегияи рушди устувор» (ГСРУ) ба сифати

валидатори мустаќил таъйин карда шуд. Валидатор Арзѐбии ибтидоиро тавзењ дода, ба

Раѐсати ТШСИ тавассути Кумитаи валидатсионї Њисоботи валидатсионї пешнињод намуд.

Саҳифаи 7

Шўрои ТШСИ-и ЉТ ва Иттифоќи ТЉШ, дар навбати худ, аз рўи натиљањои Арзѐбии

ибтидоии тањиянамудаи Котиботи байналмилалии ТШСИ (минбаъд – КБ ТШСИ) сари ваќт

тадбирњои љавобї андешиданд. Маводи дахлдори иттилоотї тањия намуда, аз номи Шўрои

ТШСИ-и ЉТ ва Иттифоќи ТЉШ ба КБ ТШСИ фиристода шуд, моњи декабри соли 2016 бо

маќсади андешидани тадбирњо бањри иљрои самараноки талаботи Стандартњои ТШСИ

семинари корї гузаронда шуд.

Моњи октябри соли 2016 Њисоботи валидатсионї пешнињод карда шуд, ки он барои

мамлакат чандон хурсандибахш набуд. Мувофиќи арзѐбии валидатор, раванди татбиќи

Стандартњои ТШСИ дар Тољикистон ба ќадри кофї фаъолона набуда, аз рўи 17 талаботи

Стандарти ТШСИ «пешрафти нокифоя» мушоњида карда шуд.

Дастоварди муњими соли 2016 аз он иборат аст, ки коршиносон аз љомеаи шањрвандї бо

тавсияи Шўрои ТШСИ-и ЉТ ба Гурўњи кории байниидоравї оид ба тањияи лоињаи Ќонуни

нави ЉТ «Дар бораи сарватњои зеризаминї ва истифодаи сарватњои зеризаминї» (минбаъд –

ЌЉТ) дохил карда шуданд. Њоло лоињаи ќонун дар Њукумати ЉТ баррасї карда мешавад.

Шўрои ТШСИ-и ЉТ «Сиѐсати шаффофияти маълумот» ва «Харитаи роњнамо оид ба њуќуќи

бенефитсиарї барои солњои 2017 – 2020»-ро ќабул намуд. Инчунин дар минтаќањои

мамлакат мубоњисањои оммавї ташкил намуда, барои шарњу тафсир додани масъалањои

ТШСИ ва љалб намудани њамаи тарафњои манфиатдор ба раванди иљрои Ташаббусњо бо

иштироки вакилони МН МО ЉТ муњокимањои парламентї гузаронда шуданд.

Њуљљати «Сиѐсати шаффофияти маълумот», ки 26 декабри соли 2016 Шўрои ТШСИ-и ЉТ

тасдиќ намудааст (бо маќсади иљрои банди 4.13 тавсияњои валидатор), ба истифодаи

маълумотњои шаффоф барои минбаъд ба даст овандани маќсадњои ТШСИ ва муваффаќ

гардидан ба шаффофияти бештар бањри рушди устувор мусоидат менамояд. Бо ин маќсад

тањия намудани наќшаи дахлдори амалиѐт ва методологияи ифшои маълумоти ширкатњои

истихрољкунанда бо назардошти риояи меъѐрњои ЌЉТ «Дар бораи сири давлатї» ба наќша

гирифта шудааст.

Инчунин дар ин љаласаи Шўрои ТШСИ-и ЉТ Харитаи роњнамо оид ба њуќуќи бенефитсиарї

барои солњои 20172020 тасдиќ карда шуд.

Дар Шўрои ТШСИ-и ЉТ (протоколи љаласаи Шўро аз 31 марти соли 2017) њуљљати

тањияшудаи «Наќшаи иљрои амалњои ислоњие, ки аз љониби Раѐсати Байналмилалии ТШСИ

(минбаъд – Раѐсати ТШСИ) муайян карда шудаанд» муњокима карда шуд. Њуљљат тавсияњои

валидатор, амалњои ислоњии муайянкардаи Раѐсати ТШСИ, инчунин амалњои Шўрои

ТШСИ-ии ЉТ-ро инъикос намуда, барои иљрои онњо масъулинро таъйин мекунад.

Њамин тариќ, Шўрои ТШСИ-и ЉТ бањри иљрои минбаъдаи ТШСИ дар Тољикистон ва ќонеъ

гардондани талаботи Стандартњои ТШСИ љидду љањд менамояд.

Саҳифаи 8

2. МАЪЛУМОТИ МУХТАСАР ДАР БОРАИ БАХШИ ИСТИХРОЉИ

ТОЉИКИСТОН

Тољикистон кишвари кўњии Осиѐи Марказї аст, ки баландињои мутлаќи он аз 300 м то 7495 м-ро ташкил медињанд. 93% њудуди љумњурї аз кўњњое иборат аст, ки ба баландтарин системањои кўњии Помиру Тиѐншон дохил мешаванд.

Љумњурии Тољикистон сарватњои фаровону гуногуни табиї, нерўи зиѐди истењсолї ва захирањои калони маъдан ва ашѐи хом дорад, ки барои рушди иќтисод шароитњои мусоид фароњам меоранд. Дар Тољикистон зиѐда аз 600 кон ва 800 зуњуроти маъданњои фоиданок ошкор, иктишоф ва ќисман ба азхудкунии саноатї тайѐр карда шудаанд. Тољикистон дорои конњои сурма, симоб, сурб, руњ, нуќра ва намаксанг мебошад, ки дар њудуди ИДМ конњои калонтарин ба шумор мераванд. Дар љумњурї зиѐда аз 70 намуд маъдани фоиданок истихрољ карда мешавад, аз љумла тилло, нуќра, волфрам, ангишт, сурб, ќалъагї ва маъданњои дигар. Аз ин маълум мешавад, ки бахши истихрољи Тољикистон нерўи азим дорад.

2.1. ЗАМИНАИ ЊУЌУЌЇ ВА НИЗОМИ МОЛИЯВИИ СОЊАИ ИСТИХРОЉ

Заминаи њуќуќї

Тибќи моддаи 13 Конститутсияи Љумњурии Тољикистон, сарватњои зеризаминї ва дигар

захирањои табиї моликияти истисноии давлат буда, давлат истифодаи самараноки онњоро ба

манфиати халќ кафолат медињад. Аз ин бармеояд, ки вазифаи давлат муњофизат намудани

манфиатњои умумимиллї њангоми азхуд кардани њама гуна захирањои минералї мебошад.

Њуљљати асосии стратегии мамлакат Стратегияи миллии рушди Љумњурии Тољикистон барои давраи то соли 2030 (минбаъд СМР-2030) мебошад, ки бо ќарори Маљлиси намояндагони

Маљлиси Олии ЉТ аз 1 декабри с. 2016, №636 тасдиќ шудааст.

Дар СМР-2030 баланд бардоштани сатњи зиндагии ањолї дар асоси таъмин намудани рушди устувори иќтисод маќсади олии рушди дарозмуњлати Тољикистон эълон карда шудааст. Дар он гуфта мешавад: «Умуман њуљљати мазкур наќшаи директивии амалиѐт барои тамоми маќомоти идоракунии давлатї ва наќшаи инфиродии амалиѐт барои бахши хусусї ва љомеаи шањрвандї буда, барномањои ѐрии техникию молиявї ба мамлакат ба он асос меѐбанд»1.

Дар СМР-2030 дар ќатори самтњои афзалиятноки рушди иќтисоди миллї дар солњои оянда инчунин оид ба истифодаи самараноки сарватњои табиї вазифа ба миѐн гузошта шудааст. Масалан, барои саноати истихрољ афзоиши баландтарини њаљми истењсол – 5,7 маротиба аз рўи стсенарияи индустриалї ва 6,4 маротиба аз рўи стсенарияи индустриалї-инноватсионї пешбинї гардидааст. Мувофиќи СМР-30, иктишоф ва истихрољи маъданњои фоиданок (тилло, нуќра, сангњои ќиматбањо ва ѓ.) яке аз самтњои афзалиятноки рушди иќтисод ба шумор меравад.

Дар паѐми Президенти ЉТ ба Маљлиси Олии ЉТ (соли 2016) таъкид гардидааст, ки «дар

якчанд ноњияи мамлакат имсол ва солњои оянда сохтмон ва ба истифода додани минтаќањои

саноатї, аз љумла ду корхонаи коркарди нафт бо иќтидори 2 млн тонна, се корхонаи семент

бо иќтидори зиѐда аз 3 млн тонна, корхонањои бофандагї бо иќтидори коркарди 52 њазор

тонна пахта ва истењсоли 150 млн метри мураббаъ матои пахтагї, сохтмони се корхонаи

1http://medt.tj/documents/main/strategic_national_programm/strategic_national_prog_ru.pdf

Саҳифаи 9

саноати химия, коркарди металлњои ранга бо иќтидори истењсолии 1400 кг тилло, корхонаи

калони металлургї бо иќтидори 59 њазор тонна руњ ва 50 њазор тонна сурб ва боз як

корхонаи металлургї бо иќтидори 400 њазор тонна пешбинї гардидааст»2.

Вазифаю уњдадорињои маќомоти давлатии Љумњурии Тољикистон

Танзим ва идоракунии бахши истихрољи маъданњо аз љониби маќомоти гуногуни давлатї мувофиќи ваколатњои онњо, ки Њукумати Љумњурии Тољикистон тасдиќ намудааст, амалї карда мешавад.

Соли 2014 дар асоси Фармони Президенти ЉТ аз 19 ноябри соли 2013, №12 низоми идоракунии давлатии мамлакат, аз љумла дар соњањои истихрољ, мавриди ислоњот ќарор дода шуд. Аз сабаби барњам дода шудани Вазорати энергетика ва саноати Љумњурии Тољикистон ваколат ва вазифањои он дар байни Вазорати энергетика ва захирањои оби ЉТ ва Вазорати саноат ва технологияњои нави ЉТ таќсим карда шуданд. Бо назардошти таќсимоти мазкур идоракунии давлатии соњаи нафту газ аз љониби Вазорати энергетика ва захирањои оби ЉТ, идоракунии давлатии соњаи истихрољи маъданњо бошад, аз љониби Вазорати саноат ва технологияњои нави ЉТ сурат мегирад.

Вазорати саноат ва технологияњои нави Љумњурии Тољикистон (минбаъд - ВСТН) тибќи

Ќарори ЊЉТ аз 3 марти соли 2014, №147 вазифањои зеринро иљро мекунад: љорї намудани

сиѐсати ягонаи давлатї ва танзими меъѐрию њуќуќї дар соњањои саноат, комплекси

сўзишворї ва рушди технологияњои нав, аз он љумла дар соњаи саноати мудофиа,

мошинсозї, коркарди металлњо ва химия, маъданњои кўњї, масолењи сохтмон, саноати

ангишт, хўрокворї ва коркарди мањсулот. ВСТН дар ташаккул ва иљрои стратегияњои рушди

онњо, банаќшагирї ва амалисозии технологияњои нав дар асоси барномањои давлатї ва

соњавї бевосита иштирок мекунад; сиѐсати илмию техникї, иќтисодї, сармоягузорї,

таълимї, кадрї ва иљтимоиро дар комплекси саноатї ташкил ва амалї менамояд;

њамоњангсозии фаъолияти корхонањои саноатї, ташкилотњо ва комплекси сўзишвориро,

сарфи назар аз шаклњои моликияташон, инчунин танзими муносибатњои байнисоњвии

маќомоти давлатиро дар соњањое, ки ба салоњияти Вазорат дохил мешаванд, таъмин мекунад;

дар њамкорї бо маќомоти иљроияи мањаллии њокимияти давлатї дурнамои рушди соњањои

саноат ва сўзишвориро дар асоси имкониятњои ташкили корхонањои нави саноатї, аз љумла

корхонањои коркарди мањсулот дар минтаќањои дорои ашѐи хом тањия менамояд. Вазорати энергетика ва захирањои оби Љумњурии Тољикистон (минбаъд – ВЭЗО), тибќи Ќарори ЊЉТ аз 3 марти соли 2014, №149 маќоми марказии њокимияти иљроия мебошад, ки сиѐсати давлатї ва танзими меъѐрию њуќуќиро дар соњањои комплекси сўзишворию энергетикї ва захирањои об амалї менамояд. ВЭЗО дар соњаи нафту газ ваколатњои зерин дорад:

тайѐр кардани пешнињодњо дар бораи ба консессия (истифодаи муваќќатї) додани объектњои давлатии энергетика ва об бо маќсади лоињакашї ва сохтмон;

ташкили самараноки корњои иктишофи конњои нафту газ бо маќсади пур кардани захирањои ашѐи хоми энергетикї;

танзими фаъолияти ширкатњо ва корхонањои ѓайридавлатие, ки фаъолияти худро дар соњањои нафту газ, коркарди нафт ва содироту воридоти мањсулоти нафт амалї менамоянд;

2http://www.president.tj/ru/node/10587

Саҳифаи 10

назорат ба лоињањои сармоягузорї дар соњањои нафту газ ва коркарди нафт;

мусоидат ба љалби сармоягузорї барои пеш бурдани корњои иктишоф ва кушодани конњои нафту газ, коркарди нафт, љорї намудани технологияњои муосири истифодабарии конњо, истихрољ ва коркарди нафту газ;

тањия, мувофиќа ва бо тартиби муќарраршуда тасдиќ намудани лоињањои сармоягузорї оид ба парма кардани чоњњо, коркарди нафт, истифодаи мањсулоти истењсолшуда ва ѓ.

Сарраѐсати геологияи назди Њукумати Љумњурии Тољикистон (минбаъд – СРГ) тибќи Ќарори ЊЉТ аз 28 декабри соли 2006, №617 маќоми марказии њокимияти иљроия мебошад, ки сиѐсати давлатї, идоракунї ва њамоњангсозии корњоро дар соњаи омўзиши геологии сарватњои зеризаминї, истифодаи оќилона ва барќарорсозии захирањои минералї ва ашѐи хом, инчунин иттилооти давлатии геологиро оид ба сарватњои табиии Љумњурии Тољикистон амалї менамояд. СРГ корњои љустуљўи геологии маъданњои фоиданок, аз љумла обњои зеризаминї (обњои ошомиданї, минералї, саноатї, гарм) ва захирањои сўзишворию энергетикиро амалї намуда, омўзиши мунтазам ва маљмуии сарватњои зеризаминиро бо маќсади барќарорсозии захирањои минералию ашѐи хом ба роњ мемонад; афзоиши сариваќтии захирањои маъданњои фоиданокро таъмин мекунад; назорати идоравиро ба истифодаи оќилона ва маљмуии сарватњои зеризаминї ва муњофизати онњо, инчунин ба иљрои талаботи ќонунгузорї дар соњаи истифодаи сарватњои зеризаминї ба роњ мемонад;

низоми ягонаи хазинаи иттилооти геологиро ташкил мекунад. СРГ иљозатномањо ва ќарордодњоеро, ки аз тарафи маќомоти салоњиятдор бо тартиби муќарраршуда барои њамаи намудњои истифодаи сарватњои зеризаминї дода шудаанд, дар Хазинаи давлатии иттилооти геологї оид ба сарватњои зеризаминии Љумњурии Тољикистон ба ќайди давлатї мегирад;

бањисобгирии давлатии ќитъањои сарватњои зеризаминиро, ки барои истихрољи маъданњои фоиданок истифода мешаванд, инчунин иншоотњои зеризаминиеро, ки бо истихрољи маъданњои фоиданок алоќаманд нестанд, анљом медињад; баќайдгирї ва бањисобгирии давлатии корњои омўзиши геологии сарватњои зеризаминии љумњурї ва корњоеро, ки тибќи созишномањои байналмилалї анљом дода мешаванд, инчунин њамаи корњои истифодабарии сарватњои зеризаминиро, сарфи назар аз манбаъњои маблаѓгузориашон, амалї менамояд.

СРГ инчунин лоињањои корњои љустуљўи геологиеро, ки сарфи назар аз манбаъњои маблаѓузориашон њамаи ташкилотњо дар њудуди Љумњурии Тољикистон ба љо меоранд, ва иљрои марњала ба марњалаи ин корњоро мувофиќа намуда, дар Хазинаи давлатии иттилооти геологї оид ба сарватњои зеризаминии Љумњурии Тољикистон ба ќайд мегирад; тартиби пешнињод намудани маълумоти геологиро ба Хазинаи давлатии иттилооти геологї оид ба сарватњои зеризаминии Љумњурии Тољикистон муќаррар мекунад, ба риояи он назорат менамояд, инчунин нигоњдорї, истифода ва бањисобгирии мутамаркази онњоро таъмин менамояд; вазифаи маќоми иљроияи иљозатдињиро (литсензиядињиро) барои сарватњои зеризаминии Љумњурии Тољикистон, инчунин вазифаи маќоми салоњиятдорро оид ба бастани шартномањои истифодаи сарватњои зеризаминї иљро мекунад; риояи ќонунгузориро дар бораи сири давлатї ва рўихати маълумотеро, ки бо сири давлатї марбут мебошанд, таъмин менамояд; захирањои конњои пурра иктишофшударо барои тасдиќ ба Комиссияи давлатии захирањои маъданњои фоиданоки Љумњурии Тољикистон пешнињод мекунад.

Кумитаи давлатии сармоягузорї ва идораи амволи давлатии Љумњурии Тољикистон (минбаъд -

КДС) тибќи Ќарори ЊЉТ аз 28 декабри соли 2006, №590 маќоми марказии њокимияти иљроия мебошад, ки дар доираи ваколатњои худ сиѐсати давлатї ва танзими меъѐрию њуќуќиро дар соњаи сармоягузорї, љалби маќсаднок, њамоњангсозї ва мониторинги ѐрии беруна, идоракунии амволи давлатиро амалї менамояд, манфиатњои давлатро чун молик њимоя мекунад, бањри иљрои барномањои дастгирии соњибкорї фаъолият мекунад (дар тањрири Ќарори њуцкумати ЉТ аз 03.03.2011, №135). КДС инчунин дар тањия ва иљрои барномањои

vfp://rgn=16356

Саҳифаи 11

сармоягузорї, ташаккул додани шартњои шартномањои консессионї иштирок намуда, њангоми ин дар доираи санадњои меъѐрию њуќуќии дахлдори Љумњурии Тољикистон манфиатњои давлатро чун молик њимоя мекунад; бо тартиби муќарраршуда созишномањои сармоягузорї ва шартномањои дахлдорро тањия менамояд; ба сармоягузорон оид ба масъалањои хизматрасонии давлатї машваратњо медињад; дар тањия ва ба расмият даровардани њуљљатњои зарурї барои гирифтани хизматњои давлатї, пешнињоди натиљањои хизматрасонињои давлатї ва ѓ. ѐрї мерасонад.

Вазорати рушди иќтисод ва савдои Љумњурии Тољикистон (минбаъд - ВРИС) тибќи Ќарори ЊЉТ аз 28 декабри с. 2006, №589 «Дар бораи Вазорати рушди иќтисод ва савдои Љумњурии Тољикистон» вазифаи тањия ва иљрои сиѐсати давлатї ва танзими меъѐрию њуќуќиро дар соњаи тањлил ва тањияи консепсияњо, стратегияњои кўтоњмуњлат, дарозмуњлат ва миѐнамуњлат, барномаю пешгўињои рушди иљтимоию иќтисодии мамлакат, фаъолияти иќтисодии берунї, савдо, рушди иќтисодии минтаќањо, ташаккул додани захирањои иттилоотї амалї менамояд; масъалањои гузарондани мониторинг ва арзѐбии иљрои стратегияњои миллї, паст кардани сатњи камбизоатї ва барномањои сармоягузории давлатиро аз љумла дар бахши истихрољи мамлакат њамоњанг месозад. ВРИС асоснокии техникию иќтисодии лоињањои иктишоф ва истихрољро аз нуќтаи назари самаранокии иљтисодї баррасї мекунад. ВРИС барномањои рушди соњањо ва минтаќањоро њамоњанг менамояд; дар тањияи сиѐсати буљет, ташаккули меъѐрњои буљетї барои таъмини иљрои барномањои минтаќавї, соњавї ва љумњуриявї иштирок мекунад; оид ба муќаррар намудани тарофањои гумрукї, аниќ кардани фењристи номи молњо ва кору хизматњое, ки содироту воридоти онњо манъ ѐ мањдуд карда шудааст, пешнињодњо тањия менамояд; корњои ташкил, идоракунї, фаъолият ва такмили минбаъдаи минтаќањои озоди иќтисодиро њамоњанг месозад (дар тањрири Ќарори Њукумати ЉТ аз 31.08.2009 №475); оид ба тартиби ворид ва содир намудани металлњои ќиматбањо, сангњои ќиматбањо, маснуоти аз онњо сохташуда, шикастапорањои металлу сангњои ќиматбањо, партови коркарди онњо ва пайвастњои химиявии дорои металлњои ќиматбањо пешнињодњо тайѐр мекунад.

Вазорати молияи Љумњурии Тољикистон (минбаъд - ВМ) тибќи Ќарори ЊЉТ аз 2 апрели с. 2015 №187 амалисозии сиѐсати ягонаи давлатї ва танзими меъѐрию њуќуќии фаъолияти молиявї, буљетї, андоз, бањисобгирии муњосибї ва њисоботи молиявї (ѓайр аз низоми бонкї), бозори молиявии суѓурта ва асъор, коѓазњои ќиматнок ва хазинаи давлатии сарватњоро таъмин менамояд ва дар ин соња фаъолияти маќомоти иљроияи њокимияти давлатиро оид ба иљро ва риояи ќонунгузории андоз, назорат ба дурустии њиссаљудокунињо, пурра ва сари ваќт ворид гардидани андозњо, бољњо ва дигар пардохтњои њатмии андозсупорандагон ба буљети давлатї ва фондњои давлатї њамоњанг менамояд, молияи давлатиро идора мекунад. Вазорати молия идоракунии ќарзи давлатии берунї ва хизматрасонии он, аз љумла иљрои уњдадорињои ќарзиро аз рўи кафолатњои пешнињоднамудаи Њукумати Љумњурии Тољикистон, фаъолияти ќарзгирї, баќайдгирї, бањисобгирї, мониторинг ва назоратро ба истифодаи маблаѓњое, ки мувофиќи шартнома (созишнома) ќарз гирифта шудаанд ва бо тартиби муќаррарнамудаи Њукумати Љумњурии Тољикистон дорои кафолати давлатї мебошанд, таъмин менамояд; дар муайян ва амалї намудани сиѐсати давлат дар соњаи ташаккул ва истифодаи захирањои давлатии металлњои ќиматбањо ва сангњои ќиматбањо, истихрољ, коркард, истењсол ва рушди бозори металлњои ќиматбањо, сангњои ќиматбањо ва сарватњои дигар иштирок мекунад.

Кумитаи андози назди Њукумати Љумњурии Тољикистон (минбаъд - КА) тибќи Ќарори ЊЉТ аз 31 августи с.2012, №456 маќоми иљроияи марказии њокимияти давлатї мебошад, ки назорати давлатиро ба пурра ва сари ваќт супурдани андозњо таъмин менамояд, ба истиснои мавридњое, ки Кодекси андози Љумњурии Тољикистон рўѐндани андозњоро ба маќомоти дигар вогузор намудааст. КА иљро ва риояи ќонунгузории андоз, тањияи механизмњои

Саҳифаи 12

идоракунии андозро бо маќсади сари ваќт ва пурра ворид гардидани андозњо ба буљетњои дахлдор таъмин менамояд, дар тањияи лоињањои ќонунњо ва дигар санадњои меъѐрию њуќуќї оид ба масъалањои андозбандї, аз љумла шартномањо бо давлатњои дигар иштирок мекунад.

КА баќайдгирии давлатии шахсони њуќуќї, соњибкорони инфиродї, филиалњо ва намояндагињои шахсони њуќуќии хориљиро амалї менамояд, ба њар як андозсупоранда раќами мушаххасгардонї медињад ва Фењристи ягонаи давлатии андозсупорандагон, аз љумла Фењристи супорандагони андоз аз арзиши иловашударо тартиб дода, дастрасиро ба иттилооти он таъмин менамояд; ба дурустии њиссаљудокунињо, аз љониби шахсони њуќуќї ва воќеї пурра ва сариваќт гузарондани андозњо ва пардохтњои дигар ба буљетњои дахлдор назорат мекунад.

Агентии омори назди Президенти Љумњурии Тољикистон (минбаъд – Агентии омор) тибќи Фармони Президенти ЉТ аз 22 апрели соли 2010, №862 дар соњаи сиѐсати бањисобгирию оморї ва тањлили иќтисодї маќоми давлатї ба шумор рафта, дар фаъолияти худ ба Президенти Љумњурии Тољикистон тобеъ мебошад. Вазифањои асосии Агентии омор:

ташкили бањисобгирии оморї ва системаи нишондињандањои оморие, ки дар марњалаи њозира ба талаботи љомеа, инчунин ба стандартњои байналмилалї љавобгў мебошанд;

њамоњангсозии фаъолияти омории маќомоти иљроияи њокимияти давлатї;

бо тартиби муќарраршуда муайян ва тасдиќ намудани фењристи умумии намудњои фаъолияти иќтисодии Љумњурии Тољикистон;

таъмини амали регистри давлатии корхонањо ва ташкилотњои дигар дар асоси ба њисоб гирифтани њамаи субъектњои хољагидорї дар њудуди Љумњурии Тољикистон, ба онњо додани рамзњои мушаххасгардонї дар асоси фењристњои (классификаторњои) иттилооти техникию иќтисодї ва иљтимої.

Ќонунгузорї оид ба истифодаи сарватњои зеризаминї

Рўйихати санадњои меъѐрию њуќуќие, ки соњаи истифодаи сарватњои зеризаминиро дар Љумњурии Тољикистон танзим менамоянд:

- Конститутсияи ЉТ (1994, дар солњои 1999, 2003, 2016 таѓйиру иловањо ворид карда шуданд)

- Кодекси граждании ЉТ (1999)

- Кодекси андози ЉТ (2012)

- Кодекси гумруки ЉТ (2004)

- Кодекси мењнати ЉТ (дар тањрири соли 2016)

- Ќонуни ЉТ «Дар бораи сарватњои зеризаминї» (1994)

- Ќонуни ЉТ «Дар бораи сармоягузорї» (дар тањрири соли 2016)

- Ќонуни ЉТ «Дар бораи иљозатномадињї ба баъзе намудњои фахолият» (2004)

- Ќонуни ЉТ «Дар бораи созишномањо оид ба таќсими мањсулот» (2007)

- Ќонуни ЉТ «Дар бораи консессияњо» (2011)

- Ќонуни ЉТ «Дар бораи сирри давлатї» (2014)

- Ќонуни ЉТ «Дар бораи металлњои ќиматбањо ва сангњои ќиматбањо» (2001)

- Ќонуни ЉТ «Дар бораи созишномањои сармоягузорї» (2013)

- Ќонуни ЉТ «Дар бораи нафт ва газ» (2015)

- Ќонуни ЉТ «Дар бораи танзими давлатии истењсол ва муомилоти баъзе намудњои мањсулоти нафт» (2007)

Саҳифаи 13

- Ќонуни ЉТ «Дар бораи ангишт» (2012)

- Ќонуни ЉТ «Дар бораи муомилоти маводи таркандаи таъйиноти гражданї» (2004)

- Ќонуни ЉТ «Дар бораи бехатарии саноатии иншооти истењсолии хатарнок» (2004)

- Ќонуни ЉТ «Дар бораи танзими асъорї ва назорати асъорї» (1995)

- Ќонуни ЉТ «Дар бораи бехатарии радиатсионї» (2003)

- Ќонуни ЉТ «Дар бораи баќайдгирии шахсони њуќуќї ва соњибкорони инфиродї»

(2009)

- Ќонуни ЉТ «Дар бораи баќайдгирии давлатии молу мулки ѓайриманќул ва њуќуќњо ба он» (2008)

- Ќонуни ЉТ «Дар бораи санљиши фаъолияти субъектњои хољагидор» (2015)

- Ќонуни ЉТ «Дар бораи минтаќањои озоди иќтисодї дар ЉТ» (2004)

- Низомнома «Оид ба хусусиятњои иљозатномадињї ба намудњои алоњидаи фаъолият»

(2007)

- Низомнома «Оид ба Фонди давлатии иттилооти геологї дар бораи сарватњои зеризаминии ЉТ» (1997)

- Низомнома «Оид ба Вазорати рушди иќтисод ва савдои ЉТ» (2006)

- Низомнома «Оид ба Вазорати молияи ЉТ» (2015) - Низомнома «Оид ба Кумитаи давлатии сармоягузорї ва идораи амволи давлатии

ЉТ» (2006)

- Низомнома «Оид ба Сарраѐсати геологияи назди ЊЉТ» (2006) - Низомнома «Оид ба Вазорати саноат ва технологияњои нави ЉТ» (2014) - Низомнома «Оид ба Вазорати энергетика ва захирањои оби ЉТ» (2014)

- Низомнома «Оид ба Хадамоти назорати давлатии бехатарии корњо дар саноат ва соњаи кўњкории назди ЊЉТ» (2014)

- Низомнома «Оид ба Агентии омори назди Президенти ЉТ» (2010) - Низомнома «Оид ба Кумитаи андози назди Њукумати ЉТ» (2012).

Фаъолияти шахсони воќеї ва њуќуќї, ки бо лоињакашї, љустуљў, иктишоф, истихрољ, коркард, њамлу наќл ва нигоњдории сарватњои зеризаминї алоќаманд мебошад, бо ќонунњои зерин танзим карда мешавад: «Дар бораи сарватњои зеризаминї», «Дар бораи нафт ва газ», «Дар бораи ангишт», «Дар бораи металлњои ќиматбањо ва сангњои ќиматбањо», «Дар бораи иљозатномадињї ба баъзе намудњои фаъолият», «Дар бораи созишномањо оид ба таќсими мањсулот», «Дар бораи сармоягузорї», «Дар бораи консессияњо», Кодексњои андоз ва гумруки ЉТ ва ѓ.

ЌЉТ «Дар бораи сарватњои зеризаминї»

ЌЉТ «Дар бораи сарватњои зеризаминї» 20 июли соли 1994 тањти раќами 984 ќабул шудааст.

Ќонуни мазкур истилоњоти асосии соњаро тафсир медињад, категорияњои асосии њуќуќиеро, ки дар соњаи истихрољи маъданњои кўњї истифода мешаванд, мушаххас мегардонад, ваколатњои Њукумати Љумњурии Тољикистон ва як ќатор маќомоти давлатии ваколатдорро дар соњаи саноати кўњї, инчунин марњалањои иљрои корњои кўњиро муайян мекунад. Тибќи моддаи Ќонун, дар Љумњурии Тољикистон ба моликияти хусусї табдил додани сарватњои зеризаминї иљозат дода намешавад. Хариду фурўш, њадя намудан, ба гарав гузоштани ќитъаи сарватњои зеризаминї, мустаќилона иваз кардани он манъ аст.

Њукумати Љумњурии Тољикистон дар соњаи танзими муносибатњои истифодаи сарватњои зеризаминї тартиби истифодаи сарватњои зеризаминї ва муњофизати онњо, инчунин стандартњои (меъѐрњо, ќоидањои) дахлдорро муќаррар менамояд; фонди давлатии сарватњои зеризаминиро, аз љумла якљоя бо маќомоти њокимияти давлатии вилояти мухтори Кўњистони Бадахшон, вилоятњо, шањрњо ва ноњияњо, бо фонди маъданњои фоиданоки маъмулї

Саҳифаи 14

ихтиѐрдорї ва идора мекунад (дар тањрири ЌЉТ аз 05.01.2008, №351). Њукумат барои истифодаи сарватњои зеризаминї ва коркарди ашѐи хоми минералї иљозатнома медињад (дар тањрири ЌЉТ аз 04.11.1995, №120), тартиби љалб намудани сармоягузории хориљї, додани иљозатномањо ва консессияњоро ба шахсони њуќуќї ва шањрвандони хориљї барои љустуљў, иктишоф, истихрољ ва коркарди ашѐи хоми минералї, инчунин барои истифодаи сарватњои зеризаминї бо маќсадњои дигар муќаррар менамояд ва риояи онро тањти назорат мегирад.

Масъалаи ташкили низоми ягонаи Фонди давлатии маълумоти геологї дар бораи сарватњои зеризаминї, ихтиѐрдории иттилооти аз њисоби маблаѓњои давлатї ба даст овардашуда ба ќатори ваколатњои Њукумати ЉТ дохил мешавад (ЌЉТ «Дар бораи сарватњои зеризаминї», моддаи 5).

Сарватњои зеризаминї аз љумла барои омўзиши геологї, истихрољи маъданњои фоиданок, истифодаи партови корхонањои истихрољи маъдан ва коркарди он мавриди истифода ќарор мегиранд (ЌЉТ «Дар бораи сарватњои зеризаминї», моддаи 7).

Истифодабарандаи сарватњои зеризаминї, ки барои њуќуќи истифодаи сарватњои зеризаминї иљозатнома гирифтааст, вазифадор аст, ки талаботро нисбати истифодаи оќилонаи сарватњои зеризаминї ва муњофизати онњо риоя намояд.

Дар мавриди ба љо наовардани ин талабот њуќуќи истифодаи сарватњои зеризаминї мувофиќи ќонунгузорї аз љониби маќомоти давлатии ваколатдор мањдуд карда, муваќќатан боздошта ва ѐ ќатъ карда мешавад.

Ба Ќонуни мазкур дар солњои 1995, 2008 ва 2010 таѓйиру иловањо дохил карда шуданд.

Тибќи ислоњот ба Ќонун аз 31.12.2008, №471, «сармоягузоре, ки аз њисоби маблаѓњои худ корњои љустуљўи геологї гузарондааст, акнун њуќуќи истисної дорад, ки барои истихрољи маъдан иљозатнома гирад» (ЌЉТ «Дар бораи сарватњои зеризаминї», моддаи 8).

Ба моддаи 10-и Ќонун низ таѓйирот дароварда шуд (ЌЉТ аз 31.12.2008, №471). Пештар фаќат корхонањои давлатї имконият доштанд, ки бо омўзиш, истихрољ ва нигоњ доштани партови ашѐи хоми радиоактивї машѓул шаванд. Баъди ворид намудани таѓйирот, акнун бо ин фаъолият метавонанд шахсони њуќуќї, ташкилотњо, корхонањо ва шањрвандон, инчунин шањрвандони хориљие, ки дар Љумњурии Тољикистон ба ќайд гирифта шудаанд, сарфи назар аз шакли моликияташон машѓул шаванд.

Агар истифодабарандаи сарватњои зеризаминї корњои љустуљўї, арзѐбї ва иктишофї гузаронда бошад, тибќи ислоњи ба моддаи 46 Ќонун даровардашуда (ЌЉТ аз 31.12.2008,

№471) ба ў љуброни харољот кафолат дода мешавад.

ЌЉТ «Дар бораи нафт ва газ»

ЌЉТ «Дар бораи нафт ва газ» 18 марти соли 2015, №1190 ќабул карда шудааст. Он асосњои њуќуќї, иќтисодї, ташкилии соњаи нафту газ, инчунин сиѐсати давлатро дар ин соња муќаррар намуда, ба рушди соњаи нафту гази Љумњурии Тољикистон равона карда шудааст.

Конњои нафту газ моликияти истисноии давлат ба шумор мераванд. Нафт ва гази истихрољшуда вобаста ба шартњои иљозатнома метавонанд, моликияти шахсони њуќуќї, аз љумла моликияти муштараки шахсони воќеї ва њуќуќии хориљї бошанд.

Шартнома оид ба гузаронидани корњои иктишофї ба мўњлати то 5 сол ба имзо расонида шуда, дар њолатњои зарурї тамдид мегардад. Иљозатномадорон барои тамдид намудани мўњлати иљрои шартнома њуќуќи афзалиятнок доранд, ба шарте ки аз тарафи онњо ўњдадорињои дар шартнома муайянгардида иљро шуда бошанд. Дар њолати муайян шудани захираи нафт ва газ иљозатномадор њуќуќ дорад, ки барои тамдиди мўњлати иљрои шартнома то арзѐбии тиљоратии нафт ва гази кашфшуда ба маќомоти дахлдор мурољиат намояд. Њудуди шартномавї метавонад як ва ѐ якчанд майдонро дар бар гирад. Майдони ба

Саҳифаи 15

сифати њудуди шартномавї људокардашуда бо майдон ва чуќурии муайянкардашуда мањдуд карда мешавад. Агар дар рафти амалиѐти нафтугазї маълум гардад, ки сарњади љуѓрофии кон аз њудуди шартномавї берун мебарояд, масъалаи мазкур аз тарафи маќоми ваколатдори давлатї њал карда мешавад. Шартњои баргардонидани њудуди шартномавї ба њолати аввала бо Ќонунгузории ЉТ дар бораи консерватсия ва барњамдињї бо тартиби муќарраршуда муайян карда мешаванд.

Иљозатномадор оид ба омўзиши захирањо ва истихрољи нафт ва газ дар њудуди ќитъаи замини људошуда ўњдадор аст:

- пешбурди корњоро дар асоси лоињањои тасдиќшуда тибќи стандартњо, ќоидањо ва меъѐрњои тасдиќгардида амалї намояд;

- нишондињандањои кўњию техникї ва геологию физикии ќаъри замини нафт ва газдошта, таркиби нафт, газ, конденсати газ ва омехтањои ба он њамроњро муайян намояд;

- тарзу усулњои омўзиши геологии сарватњои зеризаминиро, ки талафшавї ва пастшавии сифати нафт ва газро дар ќаъри замин пешгирї мекунанд, љорї намояд;

- мувофиќи дастурамалњои соњавї корњоро дар чоњњо ва дигар иншоот, ки истифодаи минбаъдаашон самаранок намебошад, ќатъ намояд;

- корњои бехатариро пеш барад;

- заминњои дар натиљаи амалиѐти нафтугазї зарардидаро барќарор намояд;

- њангоми кашфи конњои нафт ва газ маќоми ваколатдори давлатиро бетаъхир огоњ намояд;

- сарватњои зеризаминї ва муњити зистро њифз кунад;

- лоињаи сохтмони анборњои нафт ва газро бо маќоми ваколатдори давлатї мувофиќа намояд;

- баъд аз муайян гардидани њаљми захирањои нафт ва газ лоињаи тарзи истифодабарии конњоро тањия карда, барои мувофиќа ба маќоми ваколатдор дар соњаи бехатарии саноат пешнињод намояд; - барои истифодабарии сарватњои зеризаминї бо маќсади љустуљў ва бањодињї пас аз анљоми корњои геологию иктишофи сейсмикї маълумотњоро оид ба таќсими мањсулот дар созишнома нишон дињад.

Лоињакашии иншооти ќубурњои магистралии интиќоли нафт ва газро ташкилотњое иљро менамоянд, ки иљозатнома доранд. Соњибмулкони иншооти ќубурњои магистралии интиќоли нафт ва газ њуќуќ доранд иншооти худро мустаќилона ва ѐ дар асоси шартномањои интиќоли нафт ва газ барои пешбурди хољагидорї истифода баранд.

Истифодабарии ќубурњои магистралии интиќоли нафт ва газ дар асоси иљозатнома амалї карда мешавад.

ЌЉТ «Дар бораи ангишт»

ЌЉТ «Дар бораи ангишт» 3 июли соли 2012, № 870 ќабул гардидааст. Он асосњои њуќуќї, молиявї ва ташкилии соњаи ангиштро муќаррар намуда, муносибати байни шахсони воќеї ва њуќуќиро дар ин соња танзим менамояд.

Ќонун фаъолияти ташкилотњоро дар љараѐни иктишоф, истихрољ, коркарди ангишт, сохтмони шахтањо, хизматрасонии садамавию наљотдињї ва инчунин бартарафсозии оќибатњои вобаста ба корњои кўњї, таъмини кафолати иљтимоии кормандони ин ташкилотњо, аз љумла назорати давлатї оид ба таъмини бехатариро фаро мегирад.

Ба маќсади таъмини раќобатпазирии соҳаи ангишт дар бозори дохилї ва хориљї ташкилотњои соњаи ангишт новобаста аз шакли моликияташон дар самтњои зерин аз дастгирии давлатии молиявї бархурдор мешаванд:

Саҳифаи 16

- дастгирии давлатии молиявии соњаи ангишт ва истењсоли намудњои сўзишвории

алтернативї аз ангишт;

- барќарорсозии иќтидорњои истењсолии ташкилотњо оид ба истихрољ ва коркарди

ангишт, таљњизонии техникї ва тавсеаи онњо;

- дастгирии молиявии ташкилотњои зараровари соњаи ангишт, ки мањсулоти онњо аз

рўи меъѐрњои технологї ивазнашаванда аст ѐ таъмин намудани минтаќањо бо сўзишвории

дигар бо сабабњои иќтисодї ѓайримаќсаднок аст;

- маблаѓгузории фаъолияти ташкилотњои соњаи ангишт дар давраи муваќќатан паст

шудани талабот ба ангишт;

- мутобиќсозии иќтидорњои истењсолии соњаи ангишт ба талаботи тавозуни

сўзишворї - энергетикии давлатї;

- њифзи иљтимоии кормандони соњаи ангишт;

- гузаронидани чорабинињо оид ба татбиќи сиѐсати давлатї дар соњаи таъмини бехатарии иљрои корњои соњаи ангишт.

Дастгирии давлатии молиявии ташкилотњои соњаи ангишт бо назардошти талаботи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон оид ба сиѐсати зиддиинњисорї амалї шуда, набояд ба раќобатпазирии ташкилотњои нафъовари истихрољкунанда ва коркарди ангишт таъсири манфї расонад. Маблаѓи дастгирии давлатии молиявии ташкилотњои соњаи ангишт, иљрои корњои иктишофи геологї њамасола дар буљети давлатї алоњида нишон дода мешавад.

Ташкилотњои соњаи ангишт новобаста ба иштироки давлат дар сармояи оинномавии онњо аз дастгирии давлатии молиявї истифода мебаранд.

Номгўи ташкилотњои соњаи ангиштро, ки аз дастгирии давлатии молиявї истифода мебаранд, бо пешнињоди маќоми ваколатдори давлатї дар соњаи ангишт Њукумати Љумњурии Тољикистон муайян мекунад.

Ташкилотњои соњаи ангишт, ки маблаѓи дастгирии давлатии молиявиро тибќи таъиноташон истифода намебаранд, аз номгўи ташкилотњои аз чунин дастгирї истифодабаранда хориљ карда шуда, ин маблаѓ байни дигар ташкилотњои соња бо тартиби муќаррарнамудаи маќоми ваколатдори давлатї дар соњаи ангишт аз нав таќсим карда мешавад.

Истихрољ ва коркарди ангишт тибќи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон дар асоси лоињањои тасдиќшуда амалї мегардад.

Лоињањои истихрољ ва коркарди конњои ангишт мавриди экспертизаи давлатии геологї, иќтисодї, экологї ва муњандисї-сохтмонї ќарор дода мешаванд.

Тартиб ва тарзи коркарди конњои ангишт мувофиќи шароити кўњию геологї ба роњ монда шуда, истихрољи самаранок ва пурраи захирањои ќаъри замин таъмин карда мешавад.

Захирањои ангишт аз тарафи ташкилотњое, ки ба истихрољ ва коркарди саноатии он машѓуланд, бо тартиби муќарраргардидаи назорати сифати ангишт ва сари ваќт иљро намудани корњои геологї ва маркшейдерї истифода карда мешаванд.

ЌЉТ «Дар бораи сармоягузорї» (дар тањрири соли 2016)

ЌЉТ «Дар бораи сармоягузорї» муносибатњои вобаста ба амалї намудани фаъолияти сармоягузориро ба танзим дароварда, асосњои њуќуќию иќтисодии њавасмандгардонї ва

Саҳифаи 17

дастгирии давлатии сармоягузориро бо роњи пешнињоди низоми њуќуќии баробар ва кафолати њимояи њуќуќи сармоягузорон муайян менамояд.

Мафњумњои асосие, ки дар Ќонун истифода шудаанд:

- сармоягузорї – аз љониби сармоягузор дар шакли дороињои моддї ва ѓайримоддї

гузоштани сармоя дар њудуди Љумњурии Тољикистон бо маќсади гирифтани фоида;

- сармоягузор – шахси воќеї ва њуќуќї, инчунин ташкилот бе таъсиси шахси њуќуќї, ки

дар њудуди Љумњурии Тољикистон фаъолияти сармоягузориро амалї менамояд;

- фаъолияти сармоягузорї – раванди сармоягузорї, ки марњилањои тањия, иљро ва

идоракунии лоињањои вобаста ба сармоягузориро дар бар мегирад;

- сармоягузории дарозмуњлат – гузоштани сармоя ба лоињаи сармоягузорї бо давомнокии зиѐда аз дањ сол;

- сармоягузори хориљї – давлати хориљї, шахси њуќуќии хориљї, ташкилоти хориљї бе таъсиси шахси њуќуќї, шањрванди хориљї, шањрванди Љумњурии Тољикистон, ки берун аз њудуди Љумњурии Тољикистон ба таври доимї зиндагї мекунад, инчунин ташкилоти байналмилалї, ки дар Љумњурии Тољикистон тибќи ќонунгузории кишвари будубоши худ сармоягузорї менамояд;

- сармоягузори аќаллият – сармоягузоре, ки сармоягузориро дар њаљми камтар аз дањ

фоизи сањмияњои овоздор амалї менамояд (камтар аз дањ фоизи овозњо аз шумораи умумии овоздињии иштирокчиѐн);

- сармоягузорињои мустаќим – аз тарафи сармоягузор соњибї, харидорї намудани на камтар аз дањ фоизи њисса, њиссањо (сањм) дар сармояи оинномавии ташкилоти тиљоратї, ки дар њудуди Љумњурии Тољикистон тибќи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон таъсис дода шудааст ѐ аз нав таъсис дода мешавад, инчунин сармоягузорї ба воситањои асосии филиали шахси њуќуќии хориљии дар њудуди Љумњурии Тољикистон таъсисѐбанда.

Сармоягузор метавонад ба фаъолияти сармоягузорї њама гуна молу мулк ва њуќуќ ба онњоро, ки ба ў њамчун моликият ва дигар асоси њуќуќї мансуб мебошад, гузорад, аз љумла:

- молу мулки ѓайриманќул;

- воситањои пулї;

- сањмияњо, њиссањо дар фонди оинномавї ва дигар шаклњои иштирок дар шахси њуќуќї;

- њуќуќњои молумулкї;

- моликияти зењнї ва дигар намудњои њуќуќњои ѓайримолумулкї;

- дигар объектњои њуќуќњои граждание, ки дар муомилот бо ќонунгузории Љумњурии Тољикистон мањдуд карда нашудаанд.

Сармоягузорони хориљї њуќуќ доранд сармоягузориро дар шаклњои зерин амалї намоянд:

- ташкили корхонањо, ки пурра ба сармоягузорони хориљї тааллуќ доранд, инчунин филиалњо ва намояндагињо, ки ба шахсони њуќуќии хориљї мансубият доранд ѐ ба воситаи ба даст овардани њуќуќи моликияти корхонањои мављуда;

- таъсиси шахсони њуќуќии Љумњурии Тољикистон бо иштироки шањрвандони Љумњурии Тољикистон ѐ ба даст овардани њисса дар корхонањои мављуда;

Саҳифаи 18

- ба даст овардани сањмияњо, вомбаргњо ва дигар коѓазњои ќиматноки муќаррарнамудаи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон;

- мустаќилона ѐ бо иштироки шахсони њуќуќии Љумњурии Тољикистон, инчунин шањрвандони Љумњурии Тољикистон ба даст овардани њуќуќи консессияњо барои истифодаи объектњои моликияти давлатї ва захирањои табиї дар њудуди Љумњурии Тољикистон;

- ба даст овардани дигар њуќуќњои молумулкї;

- дар дигар шаклњое, ки ќонунгузории Љумњурии Тољикистон манъ накардааст.

Дар њолати ворид намудани таѓйиру иловањо ба ќонунгузории Љумњурии Тољикистон ѐ ќабули санадњои меъѐрии њуќуќии нав, ки боиси бадшавии шартњои амалисозии фаъолияти сармоягузорї мегарданд, сармоягузороне, ки сармоягузории дарозмуњлат мекунанд, дар давоми дањ сол аз рўзи мавриди амал ќарор дода шудани ин ќонунњо барои интихоби шароити ба онњо мусоид њуќуќ доранд.

Бадшавии шароити сармоягузорї ин ворид кардани таѓйиру иловањо ба ќонунгузории

Љумњурии Тољикистон ва инчунин ќабули санадњои меъѐрии њуќуќии нави Љумњурии

Тољикистон ба њисоб мераванд, ки њолатњои зеринро пешбинї менамоянд:

- афзоиши гаронии андоз нисбат ба гаронии андоз аз рўзи оѓози маблаѓгузории лоињаи

сармоягузорї;

- љорї намудани мањдудияти миќдорї ба њаљми сармоягузорї ва дигар талаботи

иловагї вобаста ба андозаи сармоя, муќаррар намудани дигар њолатњои мањдудкунї ѐ

манъкунї;

- љорї намудани мањдудият нисбат ба њиссаи сањми сармоягузори хориљї дар фондњои

оинномавии (сармояи оинномавии) шахсони њуќуќї.

Низоми мазкур нисбат ба таѓйиру иловањо ба Конститутсияи (Сарќонуни) Љумњурии Тољикистон ва ќонунгузории Љумњурии Тољикистон, ки ба масъалањои амнияти миллї, тандурустї, њифзи муњити зист алоќаманд мебошанд, пањн намегардад.

Ба сармоягузорони хориљї њуќуќи ба берун аз њудуди Љумњурии Тољикистон интиќол додани маблаѓи даромади онњо бо асъори хориљї, ки бо роњи ќонунї дар натиљаи фаъолияти сармоягузорї ва истењсолї ба даст омадаанд, кафолат дода мешавад. Сармоягузор метавонад дар хусусигардонии иншооти моликияти давлатї тавассути ба даст овардани њуќуќи моликият ба молу мулки давлатї ѐ њисса, њиссањо (сањм) дар сармояи оинномавии ташкилоти хусусигардондашаванда иштирок намояд. Молу мулки сармоягузор миллї

гардонида намешавад.

Экспроприатсия, аз љумла экспроприатсияи бавоситаи (ѓайримустаќими) сармоя дар њудуди Љумњурии Тољикистон ѐ ќабули чорањои баробар ба экспроприатсияи сармоя манъ аст, ба истиснои экспроприатсия ба манфиати давлат ѐ љомеа, дар асоси поймол нагаштани њуќуќ, тибќи тартиби муќаррарнамудаи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон, бо пардохти сариваќтї, муносиб ва самарабахши љуброн.

Сармоягузорї ва дигар дороињои сармоягузорон, ба ѓайр аз њолатњои фавќулода, офатњои табиї, садама, касалињои сироятї (эпидемия), талафоти њайвонот (эпизоотия), тањти реквизитсия ќарор намегиранд.

Сармоягузор метавонад њуќуќ ва уњдадорињои (гузаронидани ќарз) худро тибќи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон ба шахси дигар дињад (гузашт кунад). Додани њуќуќу уњдадорињо аз рўи намудњои фаъолияти иљозатномадодашаванда баъди мувофиќа бо

Саҳифаи 19

маќоме, ки барои амалї кардани ин намуди фаъолият иљозатнома додааст, анљом дода мешавад.

Сармоягузор њангоми амалї намудани сармоягузорї љињати таъсиси љойњои нави корї ва тайѐр кардани кормандони баландихтисос аз њисоби шањрвандони Љумњурии Тољикистон тадбирњои зарурї меандешад.

Бо маќсади мусоидат ба сармоягузорон њангоми хизматрасонии давлатї маќоми ваколатдори давлатї дар соњаи сармоягузорї равзанаи ягонаро барои сармоягузорон таъсис медињад.

Низоми молиявї Ба низоми буљетии Тољикистон дараљаи баланди мутамарказгардонии даромадњо ба буљети љумњуриявї хос мебошад. Боби 7 ЌЉТ «Дар бораи молияи давлатии Љумњурии Тољикистон» аз 28.06.2011 №7233 муносибатњои байнибуљетиро тавсиф менамояд.

Мувофиќи моддаи 6 Кодекси андози Љумњурии Тољикистон4 андозњои Љумњурии Тољикистон (љадвали 1), мувофиќи моддаи 4 ЌЉТ «Дар бораи пардохтњои дигари њатмї ба буљет» аз 28

июли соли 2006, №1975 - намудњои пардохтњои дигари њатмї ба буљет (љадвали 2) муайян гардидаанд.

Љадвали 1

Намудњои андоз дар соњаи истихрољи Тољикистон6

Воридоти андоз

Маќомоти давлатие, ки барои андозѓундорї масъул мебошанд

Андозњои умумидавлатї

Хадамоти гумруки назди ЊЉТ

1

Пардохтњои гумрукї:

- бољњои гумрукї;

- аксизњо (аксизњое, ки тавассути маќомоти гумрук ворид мешаванд);

- андоз аз арзиши иловашуда барои молњое, ки ба ќаламрави ЉТ ворид карда мешаванд;

- хирољњои гумрукї.

2

Андоз аз даромад:

- аз шахсони воќеї (13%);

- аз даромадњои ѓайрирезидент аз манбаъњо дар ЉТ (25%);

- андоз аз дивидендњо (12%).

Кумитаи андози назди ЊЉТ

3 http://www.mmk.tj/ru/legislation/legislation-base/2011

4 http://andoz.tj/ru/nalogovyy-kodeks.html

5 minfin.tj/downloads/files/zakobpl.doc

6 Намудњои андоз тибќи Кодексњои андоз ва гумруки ТЉ нишон дода шудаанд.

http://andoz.tj/ru/nalogovyy-kodeks.html

Саҳифаи 20

3

Андоз аз фоида:

- 14 фоиз, вале на камтар аз 1 фоизи даромади умумї (пешпардохти андоз аз фоида);

- андоз аз фоидаи софи муассисаи доимии шахси њуќуќии хориљї (15%).

4

Андоз барои захирањои табиї:

- бонуси обунавї барои омўзиши геологии ќаъри замин;

- бонуси обунавї барои истихрољ; - бонуси кашфи тиљоратї7; - роялти барои истихрољ; - роялти барои об.

5

Андоз аз истифодабарандагони роњњои автомобилгард

(ба андозаи 0,25 фоиз барои фаъолияти савдо, мањсулотайѐркунї, таъминоту фурўш ва ба андозаи 1 фоиз барои фаъолияти дигар)

6

Андоз аз арзиши иловашуда:

- барои тањвили молњо ва иљрои кору хизматњо

(18%);

- аз ѓайрирезидентњо аз манбаи пардохт нигоњ дошташаванда (18%).

7 Аксизњо (аксизњое, ки аз аз муомилоти дохилї ворид мешаванд)8

8 Андозе, ки субъектњои бизнеси хурд месупоранд (андоз аз рўйи низоми содакардашуда 5-6%)

9

Андози иљтимої:

- аз шахсони воќеї нигоњ дошташаванда (1%);

- аз кордињанда (25%).


10 Андозњои дигар, аз љумла љаримањо ва пеняњо Кумитаи андози назди ЊЉТ

Андозњои мањаллї

1

2

- андоз аз воситањои наќлиѐт

- андоз аз молу мулки ѓайриманќул


7 Андозаи бонуси обунавї тибќи ќоидањои муайяннамудаи Њукумати Љумњурии Тољикистон муќаррар карда мешавад ва он дар шартномаи истифодаи сарватњои зеризаминї инъикос меѐбад

8 Меъѐрњои андози аксизии молњои зераксизї аз љониби Њукумати Љумњурии Тољикистон мувофиќи Номгўи молии фаъолияти берунии иќтисодї муќаррар карда мешаванд (моддаи 200 КА ЉТ).

Саҳифаи 21

Љадвали 2

Намудњои дигари пардохт дар бахши истихрољи Тољикистон

№ Намудњои дигари пардохт Маќомоти давлатие, ки барои ѓундоштан масъул мебошанд

1 Пардохти намудњои њатмии суѓурта

КВД «Тољиксуѓурта»

2 Пардохт барои консессия

Вобаста ба он ки дар созишномаи консессиявї кадом маќомоти давлатии ваколатдор таъйин шудааст

3

Дивидендњое, ки ба маљмуи (пакети) давлатї пардохт карда шудаанд

Кумитаи андоз

4 Пардохт барои њиссаи давлат, ки ширкат харидааст

Кумитаи давлатии сармоягузорї ва идораи амволи давлатии Љумњурии Тољикистон

5

Бољи давлатї ва хирољњои литсензионї барои њуќуќи истифодаи сарватњои зеризаминї

- Вазорати саноат ва технологияњои нав;

- Вазорати энергетика ва захирањои об;

- Сарраѐсати геология

6

Бољњо ва хирољњо барои ба расмият даровардани њуќуќи истифодаи замин

Кумитаи давлатии замин ва геодезии Љумњурии Тољикистон

7 Љуброни фоидаи аз даст додашуда њангоми додани ќитъањои замин


8

Љуброни талафоти истењсолоти кишоварзї ва љуброни поймолшавии киштзорњо


9 Љуброни талафоти хољагии љангал Кумитаи њифзи муњити зисти назди Њукумати Љумњурии Тољикистон

10

Пардохт барои гузарондани экспертиза, иљозатдињї ва мувофиќасозии лоињаи корњо (ЊЛС, АТМЗ ва ѓ.)

Сарраѐсати геологияи назди Њукумати Љумњурии Тољикистон

11

Пардохти маблаѓ барои ифлос кардани муњити атроф ва љуброни зарари ба муњити зист расондашуда

Кумитаи њифзи муњити зисти назди Њукумати Љумњурии Тољикистон

12

Пардохтњое, ки дар созишномањои бо Њукумати Љумњурии Тољикистон басташуда муќаррар гардидаанд

Вобаста ба он ки дар созишномаи сармоягузорї кадом маќомоти давлатии ваколатдор таъйин карда шудааст

13

Пардохтњои њатмї барои додани шањодатномањо ва дигар њуљљатњои иљозатдињанда

Маќомоти давлатии ваколатдор ѐ маќомоти худидоракунии мањаллї вобаста ба намуди пардохт

Саҳифаи 22

Низоми андоз

Дар бахши истихрољи Тољикистон ду низоми андоз амал мекунад:

низоми умумии андоз, ки њангоми он тартиби њисоб ва пардохт намудани андозњои умумидавлатї ва мањаллї тибќи Кодекси андози Љумњурии Тољикистон (минбаъд –

КА ЉТ) истифода мегардад, ба истиснои низомњои имтиѐзноки андози КА ЉТ ва баъзе санадњои меъѐрию њуќуќї;

низоми андози имтиѐзнок ѐ махсус, ки њангоми он дар муќоиса бо низоми умумии андоз тартиби дигари њисоб ва пардохти андозњо муайян шудааст.

Низоми умумии андоз

Ќоидањои низоми умумии андоз барои истифодабарандагони сарватњои зеризаминї дар фасли XII КАЉТ муайян гардидаанд. Тибќи ќисми 5 моддаи 219 боби 34 КА, дар мавриди истифода бурдани сарватњои зеризаминї андозњо барои захирањои табиї пардохт карда мешаванд ва истифодабарандагони сарватњои зеризаминї ѓайр аз пардохтњои андоз, ки барои њамаи ширкатњо умумї мебошанд, андоз аз истифодабарандагони сарватњои зеризаминї – бонуси обунавї, бонуси кашфи тиљоратї, роялти барои истихрољ ва роялти барои об месупоранд.

Бонуси обунавї ва бонуси кашфи тиљоратї андозњои устувори яккаратае мебошанд, ки истифодабарандагони сарватњои зеризаминї месупоранд, ба истиснои корхонањои давлатие, ки бо иљрои корњои аз њисоби буљети давлатї маблаѓгузоришавандаи омўзиши геологии сарватњои зеризаминї машѓуланд.

Роялти барои истихрољ андози доимие мебошад, ки андозсупоранда (истифодабарандаи ќаъри замин) њангоми истихрољи маъданњои фоиданок месупорад.

Андозаи бонуси обунавї алоњида барои њар як намуди фаъолияти вобаста бо истифодаи сарватњои зеризаминї тибќи Ќоидањои муайян кардани андозаи бонуси обунавї, андозаи бонуси кашфи тиљоратї ва бастани шартномањо барои истифодаи сарватњои зеризаминї, ки бо Ќарори Њукумати Љумњурии Тољикистон аз 30 августи с. 2011, №426 тасдиќ карда шудаанд, муќаррар карда мешавад9.

Истифодабарандаи сарватњои зеризаминї, ки барои њуќуќи истифодаи сарватњои зеризаминї иљозатнома гирифтааст, вазифадор аст, ки барои истифодаи сарватњои зеризаминї мувофиќи ќарори мазкур шартнома бандад. Ин шартнома дар байни маќоме, ки

барои бастани шартномањо ваколатдор шудааст, ва истифодабарандаи сарватњои зеризаминї баста мешавад. Маќоме, ки барои бастани шартномањо ваколатдор шудааст, Сарраѐсати геологияи назди Њукумати Љумњурии Тољикистон мебошад.

Сарраѐсати геология дар муњлати то як моњ дархости истифодабарандаи сарватњои зеризаминиро баррасї менамояд, лоињаи шартномаро тайѐр мекунад ва онро барои баррасї ба Комиссияи оид ба гузарондани экспертизаи њатмии андоз мефиристад.

Сарраѐсати геология баъди гирифтани хулосаи экспертии андоз дар давоми 15 рўз шартномаро бо истифодабарандаи сарватњои зеризаминї имзо мекунад. Муњлати амали шартнома мувофиќи муњлати амали иљозатнома муќаррар карда мешавад.

Андозаи њадди аќали бонуси обунавї алоњида барои њар як намуди фаъолият доир ба истифодаи сарватњои зеризаминї муќаррар карда мешавад.

Фаъолият доир ба истифодаи сарватњои зеризаминї инњоро дар бар мегирад:

9 http://andoz.tj/ru/postanovleniya-pravitelstva.html

http://andoz.tj/ru/postanovleniya-pravitelstva.html

Саҳифаи 23

омўзиши геологї, аз љумла љустуљў, арзѐбї ва иктишофи конњои маъданњои фоиданок ва тадќиќотњои дигари геологї;

истихрољи маъданњои фоиданок;

истифодаи партовњои истихрољи маъданњои фоиданок ва мањсулоти коркарди онњо;

истифодаи маъданњои фоиданоки маъмулї;

љамъоварии љинсњои минералогї, палеонтологї ва кўњї.

Андозаи њадди аќали бонуси обунавї барои омўзиши геологї алоњида барои њар як шартномаи истифодаи сарватњои зеризаминї ба андозањои зерин муќаррар карда мешавад:

Љадвали 3

Андозаи њадди аќали бонуси обунавї

Намудњои омўзиши геологї

Андозаи њадди аќали бонуси обунавї (карат нисбати нишондињанда барои њисоб10)

а) корњои иктишофї дар майдонњои нафту газдор 5000

б) корњои иктишофї дар майдонњои маъданњои фоиданоки маъданї

3000

в) корњои иктишофї дар майдонњои маъданњои фоиданоки ѓайримаъданї, ѓайр аз корњои иктишофи маъданњои фоиданоки маъмул, инчунин корњои љустуљўї ва љустуљўию арзѐбї

1000

г) корњои иктишофї дар объектњои партовњои истихрољи маъданњои фоиданок ва мањсулоти коркарди онњо

100

д) љамъоварии љинсњои минералогї, палеонтологї ва кўњї 50

Андозањои њадди аќали бонусњои обунавї барои истихрољи маъданњои фоиданок ба таври зайл муайян карда мешаванд:

а) барои истихрољи нафти хом, конденсати газ ва гази табиї аз рўи формулаи (С х 0,04) + (Сп х 0,01), вале на камтар аз андозаи 20000-каратаи нишондињанда барои њисоб барои конњои калон, 10000- каратаи нишондињанда барои њисоб барои конњои миѐна ва 5000- каратаи нишондињанда барои њисоб барои конњои хурд;

б) барои истихрољи маъданњои фоиданок, ба истиснои маъданњои фоиданоки бо зербандњои а) ва в) њамин банд муќарраршуда аз рўи формулаи (С х 0,01) + (Сп х 0,005), вале на камтар аз андозаи 10000-каратаи нишондињанда барои њисоб барои конњои калон, 5000- каратаи нишондињанда барои њисоб барои конњои миѐна ва 2500-

каратаи нишондињанда барои њисоб барои конњои хурд;

в) барои истихрољи партовњои истихрољи маъданњои фоиданок ва мањсулоти коркарди онњо аз рўйи формулаи (С х 0,01), вале на камтар аз андозаи 500-каратаи нишондињанда барои њисоб,

10 Як нишондињанда барои њисоб дар давраи њисоботї (солњои 2015 – 2016) 40 сомониро ташкил медињад.

Саҳифаи 24

дар ин љо, С – арзиши захирањои умумии маъданњои фоиданок, ки Комиссияи давлатии Љумњурии Тољикистон оид ба захирањои маъданњои фоиданок аз рўйи категорияњои саноатии А, В, C(1) тасдиќ намудааст;

Сп – арзиши умумии захирањои пешакї арзѐбишудаи маъданњои фоиданоки категорияи С(2), ки Комиссияи давлатии Љумњурии Тоољикистон оид ба захирањои маъданњои фоиданок тасдиќ намудааст ва (ѐ) дар хулосаи Комиссияи мазкур ба маълумот гирифта шудааст.

Конњои калон, миѐна ва хурди маъданњои фоиданок мувофиќи Таснифоти захираи конњо ва захирањои пешгўишудаи маъданњои фоиданок муайян карда мешаванд.

Бонуси кашфи тиљоратї барои њар як кашфи нави тиљоратии маъданњои фоиданок дар њудуди људошуда муќаррар карда мешавад. Бонуси кашфи тиљоратї барои њар як кашфи тиљоратии маъданњои фоиданок аз истифодабарандаи сарватњои зеризаминї аз рўйи меъѐри 0,01% аз арзиши захирањои табиии кашфшуда, ки Комиссияи давлатии Љумњурии Тољикистон оид ба захирањои маъданњои фоиданок тасдиќ намудааст, гирифта мешавад11.

Меъѐрњои роялти барои истихрољи маъданњои фоиданок ба андозаи зерин муќаррар карда шудаанд:

Љадвали 4

Меъѐрњои роялти барои истихрољи маъданњои фоиданок

№ Номи маъданњои фоиданок

Меъѐр (ба њисоби % аз манбаи андоз)

1. Нафт, конденсати газ ва гази табиї 6

2. Ангишт ва торф 4

3. Металлњои сиѐњ (оњан, марганетс, хром, ванадий) 4

4.

Металлњои ранга ва нодир (мис, сурб, руњ, ќалъагї, никел, кобалт, молибден, симоб, сурма, висмут, кадмий, алюминий, стронсий, титан, сирконий, литий, волфрам, тантал, ниобий ва ѓ.)

6

5. Маъданњои фоиданоки пошхўрда 9

6. Металлњои асил (тилло, нуќра, платиноидњо) 6

7. Сангњои ќиматбањо 8

8. Сангњои ранга (љавоњирот) ва (ѐ) ашѐи хоми пйезооптикї 8

9. Ашѐи хоми радиоактивї 5

10. Ашѐи хоми кўњї-химиявї ва обњои термалї 5

11. Ашѐи хоми маъданњои кўњї (консентрат) ва (ѐ) ашѐи хоми ѓайримаъданї барои металлургия

5

11 Ќарори ЊЉТ аз 30.08.2011, №426

Саҳифаи 25

12. Маъданњои фоиданоки дигаре, ки дар ин љадвал нишон дода нашудаанд

3

13.

Металлњои ранга ва нодир (мис, сурб, руњ, ќалъагї, никел, кобалт, молибден, симоб, сурма, висмут, кадмий, алюминий, стронсий, титан, сирконий, литий, волфрам, тантал, ниобий ва ѓ.), металлњои асил (тилло, нуќра, платиноидњо), ки аз пайдоишњои техногении минералї (партови корхонањои истихрољ) гирифта мешаванд

0,5

Чи тавре дар боло ќайд кардем, пардохти андозњо аз истифодаи сарватњои зеризаминї истифодабарандаи сарватњои зеризаминиро аз супурдани андозњои дигар, ки КА ЉТ муќаррар намудааст, инчунин аз иљрои уњдадорињои андоз њангоми амалисозии фаъолияти дигар (ба истифодаи сарватњои зеризаминї дахлнадошта) тибќи ќонунгузории андоз, ки дар санаи ба вуљуд омадани чунин њолатњо (ба истифодаи сарватњои зеризаминї дахлнадошта) амал мекунад, озод наменамояд. Чунин андозњо аз љумла инњо мебошанд: андоз аз фоида, андоз аз арзиши иловашуда, андоз аз истифодабарандагони роњњои автомобилгард, андози њадди аќал аз даромади корхонањо, андози замин, бољњои гумрукї ва давлатї, андоз аз соњибони воситањои наќлиѐт, андоз аз молу мулки ѓайриманќул.

Бояд таъкид намуд, ки барои истифодабарандагони сарватњои зеризаминї дар низоми умумии андоз 5 воситаи њавасмандгардонии сармоягузорї вуљуд дорад. Аз љумла, озод кардан аз ААИ њангоми содир намудан, ворид намудан ва тањвили молњо, озод кардан аз супурдани андоз аз фоида ва аксиз.

Андоз аз фоида

Мутобиќи моддаи 109 КА ЉТ барои фаъолият оид ба истењсоли молњо меъѐри андоз аз фоида миќдори зеринро ташкил медињад:

аз 1-уми январи соли 2015 - 14 фоиз, вале на кам аз 1 фоизи даромади умумї;

аз 1-уми январи соли 2017 - 13 фоиз, вале на кам аз 1 фоизи даромади умумї.

Барои дигар намудњои фаъолият:

аз 1-уми январи соли 2015 – 24 фоиз, вале на кам аз 1 фоизи даромади умумї;

аз 1-уми январи соли 2017 - 23 фоиз, вале на кам аз 1 фоизи даромади умумї.

Тибќи моддаи 110 КА ЉТ корхонањои нави молистењсолкунанда аз санаи баќайдгирии ибтидоии давлатї њангоми аз љониби муассисони онњо дар мўњлати 12 моњи таќвимии аз санаи баќайдгирии давлатї ба фонди оинномавии чунин корхонањо ворид намудани њаљмњои дар поѐн пешбинигардидаи сармоягузорињо ба мўњлати:

(i) 2 сол, агар њаљми сармоягузорињо бештар аз 200 њазор доллари ИМА то 500 њазор доллари ИМА бошанд;

(ii) 3 сол, агар њаљми сармоягузорињо бештар аз 500 њазор доллари ИМА то 2 миллион доллари ИМА бошанд;

(iii) 4 сол, агар њаљми сармоягузорињо бештар аз 2 миллион то 5 миллион доллари ИМА бошанд;

(iv) 5 сол, агар њаљми сармоягузорињо бештар аз 5 миллион доллари ИМА бошанд.

Саҳифаи 26

Андоз аз арзиши иловашуда

Меъѐри андоз аз арзиши иловашуда (ААИ) 18% муомилоти андозбандишавандаро ташкил медињад, ба истиснои содирот ва 18% воридоти андозбандишаванда (моддаи 181 КА ЉТ). Тибќи моддаи 169 КА, содироти молњо, аз љумла аз соњаи истихрољ, аз ААИ озод карда мешавад.

Воридоти таљњизоти истењсолию технологї ва маснуоти такмилии (комплектии) онњо, ки маљмўи ягонаи технологиро ташкил медињанд, аз ААИ ва бољњои гумрукї озод карда мешавад. Номгўи таљњизоти истењсолию технологї ва маснуоти такмилї ба он мутобиќи номгўи молњои фаъолияти иќтисодии хориљї аз љониби Њукумати Љумњурии Тољикистон тасдиќ карда мешавад. Номгўи мазкур бо ќарори Њукумати Љумњурии Тољикистон аз 2 марти соли 2013, №93 тасдиќ карда шудааст12.

Аксизњо

Тибќи моддаи 197 КА ЉТ намудњои алоњидаи мол молњои зераксизї ба шумор мераванд, аз љумла:

сўзишвории минералї, њамаи намудњои нафти хом ва мањсулоти коркарди он;

моддањои битуминозї;

мумњои минералї;

гази моеъ.

Меъѐрњои андози аксиз барои молњои зераксизї аз љониби Њукумати Љумњурии Тољикистон мутобиќи Номгўи молњои фаъолияти иќтисодии хориљї муќаррар карда мешаванд (ќ.1 моддаи 200 КА ЉТ). Тибќи Ќарори Њукумати Љумњурии Тољикистон «Дар бораи тасдиќ намудани меъѐрњои андози аксизї барои баъзе молњое, ки дар Љумњурии Тољикистон истењсол карда мешаванд ва ба њудуди Љумњурии Тољикистон ворид карда мешаванд» №102 аз 15 феврали соли 2014, меъѐрњои андози аксизї тасдиќ карда шудаанд.

Содироти молњои зераксизї аз пардохти аксиз озод карда мешаванд, агар чунин содирот ба талаботи моддаи 202 КА ЉТ љавоб дињад.

Андози иљтимої

Корхонањо аз рўи меъѐри 25 фоиз андози иљтимої месупоранд.

Супорандагони андози иљтимої инњо мебошанд: шахсони њуќуќї, воњидњои алоњидаи онњо, муассисањои доимии ѓайрирезидентњо ва соњибкорони инфиродї – корфармоѐн, ки ба шахсони воќеї-резидентњои бо онњо дар асоси шартномањои (ќарордодњои) мењнатї ѐ бе шартнома њамчун коргарони кироя коркунанда музди мењнат, подошпулї ва манфиатњои дигар медињанд, шахсони воќеї – резидентњое, ки ба сифати соњибкори инфиродї ба ќайд гирифта нашудаанд, дар асоси шартномањои дорои хусусияти граждании њуќуќї ѐ бе онњо.

Объекти андозбандии андози иљтимої инњо мебошанд: музди мењнат, подошпулї ва даромадњои дигаре, ки андозсупорандагон ба манфиати кормандони кироя месупоранд, пардохтњо, подошпулї ва даромадњои дигари ба манфиати шахси воќеї пардохтшванда.


Меъѐрњо, пардохткунандагон ва объектњои андозбандї дар боби 37 КА ЉТ муайян карда шудаанд.

12 http://www.adlia.tj/show_doc.fwx?rgn=118983

Саҳифаи 27

Супорандагони андоз аз истифодабарандагони роњњои автомобилгард шахсоне мебошанд, ки низоми умумии андозбандиро истифода мебаранд (корхонањое, ки муомилоташон дар 12 моњи гузашта аз 1 млн зиѐд буд) ва дорои объекти андозбандї мебошанд.

Манбаи андози аз объекти андозбандї бароянда бо роњи љамъ намудани њамаи маблаѓњое, ки андозсупоранда дар давраи њисоботї дар њаљми пурра харљ кардааст (бояд харљ кунад), њисоб карда мешавад, аз љумла:

- харољот дар шакли пулї ва шакли молї барои молњо, корњо ва хизматрасонињо, ба истиснои пардохтњо оид ба харољот барои сохтмон, хариди воситањои асосї ва насб кардани онњо, дигар харољоте, ки мутобиќи моддаи 153 Кодекси мазкур хусусияти капиталї дошта, бояд минбаъд дар шакли њиссаљудокунињои истењлокї аз рўи воситањои асосї тарњ карда шаванд;

- харољоти дигаре, ки дар сархати якуми њамин ќисм нишон дода нашудаанд, аз љумла харољоти коргарони кироя (харољоти фонди музди мењнат).

Меъѐри андоз аз истифодабарандагони роњњои автомобилгард аз 1 январи соли 2015 барои фаъолияти савдо, мањсулоттайѐркунї, таъминоту фурўш 0,25 фоиз ва барои фаъолияти дигар 1 фоизро ташкил медињад.

Андозњои мањаллї

Ба андозњои мањаллї андоз барои воситањои наќлиѐт ва андоз барои молу мулки ѓайриманќул дохил мешаванд (фасли XV КА ЉТ).

Аз љумла, тибќи моддаи 6 КА ЉТ ба андозњои мањаллї андоз барои воситањои наќлиѐт ва андоз барои молу мулки ѓайриманќул дохил мешаванд.

Объектњои андозбандї дар мавриди рўѐндани андоз аз воситањои наќлиѐт воситањои наќлиѐт, мошинањо ва механизмњои худгард, воситањои шинокунанда ва локомотивњои дар роњи оњан истифодашаванда мебошанд, ки бояд ба ќайди давлатї гирифта шаванд ва (ѐ) дар Љумњурии Тољикистон ба њисоб гирифта шуда, номгўи онњоро Њукумати Љумњурии Тољикистон муайян менамояд. Барои воситаи наќлиѐти худгард иќтидори муњаррик, ки бо воњидњои ќувваи асп ифода ѐфтааст, манбаи андоз ба њисоб меравад. Дар моддаи 266 КА ЉТ

меъѐрњои ин андоз муќаррар гардидаанд.

Андозњои зерин аз молу мулки ѓайриманќули барои истифодаи (ихтиѐрдории) ќитъањои замин ва (ѐ) объектњои ѓайриманќул пардохтшаванда муќаррар карда мешаванд:

- андози замин;

- андоз барои объектњои ѓайриманќул.

Объекти андозбандии андози замин заминњои мањалњои ањолинишин, заминњои берун аз мањалњои ањолинишин бо дарназардошти сифат, бањои кадастрии замин, таъиноти истифодабарї ва хусусиятњои экологии ќитъаи замин мебошанд, ки мансубияти онњоро ќонунгузории замини Љумњурии Тољикистон муайян мекунад.

Объектњои андозбандї дар мавриди рўѐндани андоз аз объектњои ѓайриманќул иморатњо, хонањои истиќоматї, биноњо, бўстонсаройњо, гаражњо ва дигар биною иморатњои дар њудуди Љумњурии Тољикистон воќеъбуда, инчунин объектњои сохтмонашон нотамом аз лањзаи зиндагонї кардан, истифода бурдан мебошанд.

Низоми имтиѐзнок ѐ махсуси андоз

Љумњурии Тољикистон бо маќсади љалб намудани сармоягузорї ба иќтисод омилњои зиѐди њавасмандгардонї муќаррар намудааст, аз љумла дар соњаи истихрољ.

Саҳифаи 28

1. Дар асоси Ќонуни ЉТ «Дар бораи созишномањо оид ба таќсими мањсулот»

Мутобиќи боби 48 КА ЉТ, сармоягузоре, ки бо Њукумати Љумњурии Тољикистон оид ба таќсими мањсулот созишнома бастааст, барои низоми имтиѐзноки андозбандї њуќуќ пайдо мекунад. Амали чунин низом њам барои сармоягузор ва њам барои давлат фоиданок аст: сармоягузор барои маблаѓгузорї ба љустуљў, иктишоф ва истихрољи маъданњои фоиданок шароитњои мусоид пайдо мекунад; давлат, дар навбати худ, барои гирифтани як ќисми фоида аз ин фаъолият кафолат ба даст меорад. Низоми имтиѐзнок дар тамоми муњлати амали созишнома оид ба таќсими мањсулот (СТМ) татбиќ мегардад. Дар чањорчўбаи СТМ имтиѐзњои зерини андоз пешнињод карда мешаванд:

озод намудан аз андоз аз арзиши иловашуда ва аксиз њангоми тањвили мањсулоти истењсолшуда;

озод намудан аз андоз аз фоида;

озод намудан аз андоз аз арзиши иловагї њангоми ворид намудани молњо барои иљрои корњо тибќи СТМ.

Дар чањорчўбаи СТМ андозњо ва дигар пардохтњои њатмиро сармоягузор пардохт менамояд.

2. Дар асоси Ќонуни ЉТ «Дар бораи созишномаи сармоягузорї»

Ќонуни Љумњурии Тољикистон «Дар бораи созишномаи сармоягузорї», ки моњи марти соли 2013 ќабул гардидааст, механизми махсуси танзими муносибатњоеро, ки дар байни давлат ва сармоягузор дар асоси созишномаи сармоягузорї ба миѐн меоянд, пешбинї менамояд. Чунин намуди созишнома хусусияти инфиродї дошта, барои сармоягузорони алоњида низоми махсуси њуќуќие муќаррар менамояд, ки аз низоми њуќуќии умумие, ки барои сармоягузорони дигар муќаррар гардидааст, фарќ дорад.

Амали Ќонун ба лоињањои сармоягузорие дахл мекунад, ки њаљми назарраси сармоягузориро пешбинї намуда, дараљаи баланди таваккалњои молиявї, технологї, экологї ва дигарро дар бар мегирад ва барои рушди иќтисодиѐти Љумњурии Тољикистон, сарфи назар аз мавзуи лоињањо, муњим мебошанд.

Мутобиќи ќонуни мазкур дар доираи созишномаи сармоягузорї ба сармоягузор њуќуќњо, кафолатњо ва имтиѐзњои махсус, аз љумла низоми имтиѐзноки махсуси андозї ва гумрукї пешнињод кардан мумкин аст.

Бо маќсади тањкими эътибори њуќуќии муќаррароти созишномаи сармоягузорї, инчунин тањкими њуќуќњо, кафолатњо ва имтиѐзњои ба сармоягузор додашуда Ќонун расмиѐти тасвиби созишномаи сармоягузории имзошударо аз љониби Маљлиси Намояндагони Маљлиси Олии Љумњурии Тољикистон пешбинї менамояд.

3. Дар асоси Ќонуни ЉТ «Дар бораи консессияњо»

Мутобиќи Ќонуни ЉТ «Дар бораи консессияњо» аз 28 декабри соли 2011, консессиядорон метавонанд шахсони воќеї ва њуќуќии мањаллї ва хориљї бошанд, ба истиснои ташкилоту муассисањои давлатї. Объектњо дар асоси озмун ѐ дар асоси гуфтушуниди мустаќими байни Њукумати Љумњурии Тољикистон ва сармоягузорони имконпазир ба консессия дода мешаванд.

Бар хилофи механизмњои созишномаи сармоягузорї ва СТМ шартномаи консессия чорањои махсуси њавасмандгардониро, ба монанди имтиѐзњои андозї ѐ гумрукї муќаррар намекунад.

Вале бо вуљуди ин, мутобиќи моддаи 11 Ќонуни ЉТ «Дар бораи консессияњо» ва моддаи 2 КА ЉТ шартномаи консессия дар бораи пардохти андозњои муќарраршуда ва дигар пардохт-

њо тибќи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон талабот пешнињод менамояд. Дар ин маврид

Саҳифаи 29

шартномаи консессияро Парламенти Љумњурии Тољикистон – Маљлиси Намояндагони Маљлиси Олии Љумњурии Тољикистон тасдиќ мекунад.

Ислоњот, такмили ќонунгузории ЉТ, иљрои стратегияю барномањое, ки масъалањои бахши истихрољро танзим менамоянд

Умуман дар солњои 2015 - 2016 ќонунњои зерин дар тањрири нав ќабул намуда, ба санадњои зерини ќонунгузории ЉТ, ки соњаи истихрољи Љумњурии Тољикистонро танзим менамоянд, таѓйиру иловањо дохил карда шуданд:

1. Кодексњо: Гражданї (ќисми 1), Андоз, Гумрук ва Мењнат.

2. Ќонунњо: ќонуни ЉТ «Дар бораи сармоягузорї» аз 15 марти соли 2016, № 1299 дар тањрири нав ќабул карда шуд; ба ќонунњо «Дар бораи иљозатномадињї ба баъзе намудњои фаъолият», «Дар бораи сири давлатї», «Дар бораи баќайдгирии шахсони њуќуќї ва соњибкорони инфиродї» таѓйирот ворид карда шуд.

3. Низомномањо: «Оид ба хусусиятњои иљозатномадињї ба намудњои алоњидаи фаъолият», «Оид ба Вазорати саноат ва технологияњои нави Љумњурии Тољикистон», «Оид ба Вазорати энергетика ва захирањои оби Љумњурии Тољикистон», «Оид ба Кумитаи давлатии сармоягузорї ва идораи амволи давлатии Љумњурии Тољикистон»,

«Оид ба Вазорати рушди иќтисод ва савдои Љумњурии Тољикистон».

Матни пурраи таѓйироту илдовањое, ки дар солњои 2015 – 2016 ба санадњои мазкури ќонунгузории Љумњурии Тољикистон доир ба соњаи истихрољ ворид карда шудаанд, дар Замимаи 1 оварда шудааст.

Солњои 2015 - 2016 бо маќсади деофшоризатсия, роњ надодан ба саркашї аз супурдани андозњо ва њавасмандгардонии иловагї ба КА ЉТ таѓйиротњои дахлдор ворид карда шуданд, аз љумла:

ба моддаи 17 мафњуми «минтаќањои офшорї» ворид карда шуд; ба ќисми 1

моддаи 126 мањдудиятњо ворид карда шудаанд, ки мувофиќи онњо озодкунї аз пардохти андозњо барои дивидендњои корхонањои резидентї, ки дигар корхонањои резидентї пардохт кардаанд, нисбати корхонањои резидентие, ки дорои сањми корхонањои иштирокчии минтаќањои офшорї мебошанд, татбиќ намегардад;

тибќи таѓйирот ба ќисми 1 моддаи 225 КА ЉТ, Њукумати Љумњурии Тољикистон метавонад муњлати муќарраршудаи пардохти бонуси обунавиро таѓйир дињад.

Таѓйироти мазкур имконият медињад, ки муњлати пардохти бонуси обунавї тамдид карда шавад;

мувофиќи зербанди в) банди 8) моддаи 104 барои афзоиши арзиш аз фурўхтан, додан, гузашт кардан ва дигар намуди бегонакунии сањмияњо ва њиссањои иштирок дар сармояи оинномавии корхонањо андоз аз даромади шахсони воќеї гирифта намешавад;

ба низоми имтиѐзноки КА ЉТ боби нави 472 «Хусусиятњои андозбандии субъектњои бозори коѓазњои ќиматнок» илова карда шуд, ки мувофиќи он иштирокчиѐни касбї, эмитентњо ва сармоягузорон ба муњлати 5 сол аз супурдани андоз аз фоида, ААИ ва андоз аз даромад озод карда мешаванд;

меъѐри андоз аз фоида барои истењсолкунандагон аз 15% то 14% ва барои фаъолияти дигар аз 25% то 24% кам карда шуд.

Њоло гурўњи кории давлатии байниидоравї оид ба бознигарии Ќоидањои муайян кардани андозаи бонуси обунавї, бонуси кашфи тиљоратї ва бастани шартномањо барои истифодаи

Саҳифаи 30

сарватњои зеризаминї, ки бо Ќарори њукумати Љумњурии Тољикистон аз 30 августи соли 2011, №426 тасдиќ гардидаанд, ташкил ѐфтааст. Маќсади бознигарї такмил додани ќоидањои муќаррар намудани андозаи бонуси обунавї ва ба муњлати иљозатнома вобаста кардани андозаи бонус мебошад.

Ќайд кардан лозим аст, ки соли 2014 бо дастгирии Бонки Љањонї дар Сарраѐсати геологияи ЉТ лоињаи «Таљдиди Кадастри кўњии Љумњурии Тољикистон» амалї карда мешавад. Дар чањорчўбаи ин лоиња дар нимсолаи дуюми соли 2018 анљом додани тањияи Кадастри њозиразамони кўњї ба наќша гирифта шудааст.

Дар мамлакат дар чањорчўбаи сиѐсати ќабулшудаи истифодаи сарватњои зеризаминї стратегияю барномањои гуногун амалї карда мешаванд, аз ќабили: СМР-2030, Барномаи рушди содироти Љумњурии Тољикистон то соли 2015, Консепсияи гузариши Љумњурии Тољикистон ба рушди устувор, Барномаи давлатии экологии Љумњурии Тољикистон барои солњои 20092019, Барномаи давлатии рушди соњаи геологияи Љумњурии Тољикистон барои

солњои 20122020, Барномаи рушди миѐнамуњлати ЉТ барои солњои 20162020.

Барномаи бењдошти љолибияти сармоягузории соњаи истифодаи сарватњои зеризаминї дар

Љумњурии Тољикистон барои солњои 20122015, ки бо Ќарори ЊЉТ аз 1 августи соли 2012,

№385 тасдиќ гардидааст, умуман ба амалисозии чорањои умумидавлатї барои бењтар намудани муњити сармоягузорї дар мамлакат, такмил додани низоми нињодї ва сохтори идоракунии соња, русумоти иљозатномадињї ва гирифтани иљозат дар соњаи истифодаи сарватњои зеризаминї, тањияи механизмњои экспертизаи лоињањо ва пешбурди лоињањои сармоягузорї, ташкили манбаи ягонаи ахбори геологї дар њомилони электронї, механизмњои дастрасии содакардашуда ба ахбори геологї ва истифодаи он, гузариш ба низоми байналмилалии таснифи захирањои маъданњои фоиданок, тањия ва тасдиќи стандартњои њисобот барои истифодабарандагони сарватњои зеризаминї мусоидат намуд.

Дар чањорчўбаи иљрои ин Барнома бо фармони раиси Кумитаи давлатии сармоягузорї гурўњи кории байниидоравї (минбаъд – ГКБ) ташкил намуда, ба зиммаи он тањияи лоињаи нави Ќонуни ЉТ «Дар бораи сарватњои зеризаминї ва истифодаи сарватњои зеризаминї» гузошта шуд.

Ќайд кардан лозим аст, ки дар тавсияњои Њисоботи якуми миллии ТШСИ, инчунин дар њисоботи Валидатор зарурати такмил додани ќонунгузории соњаи истихрољи маъдани мамлакат, аз љумла оид ба масъалаи ба он ворид намудани меъѐрњои талаботи Стандарти ТШСИ таъкид гардидааст. Дар робита бо ин Шўрои ТШСИ-и ЉТ соли 2016 ба лоињаи Ќонуни ЉТ «Дар бораи сарватњои зеризаминї ва истифодаи сарватњои зеризаминї» бо маќсади эътибори ќонунї бахшидан ба принсипњо ва талаботи ТШСИ таѓйиру иловањои дахлдор тањия намуд. Бо назардошти таљрибаи байналмилалї ва тибќи Стандарти ТШСИ Шўрои ТШСИ-и ЉТ дар соли 2016 иловањои зеринро барои ворид намудан ба ќонунгузории мазкур тањия намуда, ба ГКБ пешнињод кард: таърифи мафњумњои «бенефитсиар», «маќомоти давлатии барои иљрои ТШСИ ваколатдор», «Ташаббуси шаффофияти соњањои истихрољ (ТШСИ)»; моддаи алоњида дар бораи шаффофияти гузарондани амалиѐтњо оид ба истифодаи сарватњои зеризаминї; талабот нисбати пешнињод намудани иттилооти зарурї барои арзѐбии шаффофияти соњањои истихрољ, чи аз тарафи ширкатњои истихрољ ва чи аз тарафи маќомоти давлатии ваколатдор, таъмини дастрасии ањли љомеа ба фењристи иљозатномањо барои истифодаи сарватњои зеризаминї ва фењристи бенефитсиарњои ташкилотњои корпоративие, ки дар тендер иштирок менамоянд, дороињои соњањои истихрољкунандаро истифода мебаранд ѐ ба онњо сармоягузорї мекунанд, инчунин аз тарафи истифодабарандагони сарватњои зеризаминї гузарондани аудити њатмї ва чоп кардани њисоботи молиявии худ.

Саҳифаи 31

Бо маќсади ворид намудани пешнињодњои дар боло номбаршудаи Шўрои ТШСИ-и ЉТ ба ќонунгузории мазкур ва тасбиту пешбурди онњо бо фармони раиси Кумитаи сармоягузорї ва идораи амволи давлатии ЉТ аъзоѐни Шўрои ТШСИ-и ЉТ ба њайати ГКБ дохил карда шуданд. Дар чањорчўбаи фаъолияти ГКБ њамаи иловањои дар боло зикршуда оид ба ќонунигардонии принсипњои муњимтарини ТШСИ аз љониби вазорату идорањои дахлдори мамлакат дастгирї ѐфта, ба лоињаи Ќонуни ЉТ «Дар бораи сарватњои зеризаминї ва истифодаи сарватњои зеризаминї» ворид карда шуданд. Тањияи лоињаи ќонуни мазкур соли 2016 анљом ѐфт. Дар фаслњои дахлдори ин Њисобот моддаю меъѐрњои мушаххасе, ки Шўрои ТШСИ-и ЉТ ба таври илова ба ин лоињаи ќонун ворид намудааст, оварда мешаванд.

Њоло лоињаи ќонун барои баррасї ба Њукумати ЉТ пешнињод карда шудааст. Маќоми асосии давлатї оид ба пешбурди лоињаи ЌЉТ «Дар бораи сарватњои зеризаминї ва истифодаи сарватњои зеризаминї» Кумитаи давлатии сармоягузории ЉТ ба шумор меравад.

Бо Ќарори ЊЉТ аз 28 ноябри соли 2015, №728 Барномаи давлатии омўзиш ва арзѐбии

захирањои металлњои нодир барои солњои 20162026 тасдиќ карда шудааст. Барнома ба афзун гардондани захирањои минералї ва ашѐи хом барои фаъолияти мунтазами корхонањои амалкунанда, сохташаванда ва ба наќша гирифташуда, инчунин таъмин намудани талаботи саноати мамлакат ба захирањои минералию ашѐи хом ва кам кардани вобастагии љумњурї аз воридоти ашѐи хоми маъданї равона гардидааст.

Ќайд кардан зарур аст, ки соли 2015 марњалаи дуюми иљрои Барномаи дастгирии давлатии соњибкорї барои солњои 20122020 оѓоз ѐфт. Ин Барнома бо Ќарори ЊЉТ аз 1 декабри соли 2014, №740 тасдиќ шуда, дар он идома додани ислоњоте, ки барои бењтар намудани муњити сармоягузорї ва соњибкорї мусоидат менамояд, пешбинї гардидааст. Тибќи банди 12 Наќшаи чорабинињои ЊЉТ оид ба иљрои Барномаи мазкур бо маќсади ихтисор намудани номгўи фаъолиятњое, ки дар асоси иљозатнома амалї карда мешаванд, ва бартараф намудани монеањои маъмурї барои соњибкорї дар мамлакат дар солњои 2015 – 2017 бояд ислоњоти низоми иљозатномадињї гузаронда шавад. Дар робита бо ин Кумитаи давлатии сармоягузорї ва идораи амволи давлатии Љумњурии Тољикистон ќонунгузориро оид ба низоми иљозатдињї ва иљозатномадињиро ба баъзе намудњои фаъолият мавриди тањлил ќарор дода, дар ин соња гузарондани ислоњотро зарур донист. Дар асоси ин тањлил лоињаи Фармони Президенти Љумњурии Тољикистон “Дар бораи ислоњоти иљозатномадињї дар Љумњурии Тољикистон” тањия намуда, барои баррасї ба Дастгоњи иљроияи Президенти ЉТ пешнињод карда шуд.

Бо маќсади химоя ва дастгирии субъектњои хољагидори тафтишшаванда, таъмини амният ва саломатии шањрвандони мамлакат, инчунин амнияти давлат бо назардошти таљрибаи пешќадами байналмилалї 25 декабри соли 2015 ЌЉТ “Дар бораи тафтиши фаъолияти субъектњои хољагидор” ќабул карда шуд, ки он аз 1 июли соли 2016 эътибор пайдо намуд.

Бо ќабули ин ќонун аввалин маротиба дар Тољикистон тафтиши субъектњои хољагидор дар асоси низоми бањисобгирии хатарњо гузаронда, њангоми тафтишњо манбаъњои маълумот ва технологияњои иттилоотї истифода бурда мешаванд. Тибќи ќонуни мазкур яке аз маќсадњои асосии фаъолияти маќомоти тафтишкунанда гузарондани корњои фањмондадињї мебошад.

Соли 2015 Њукумати Љумњурии Тољикистон бо дастгирии Бонки рушди Осиѐ ба љорї намудани Тањлили таъсиррасонии танзимї (ТТТ) шурўъ кард. Њоло ТТТ њангоми тањияи санадњои ќонунгузорї ва дигар василањои сиѐсати давлатї васеъ ба кор бурда мешавад. Он пеш аз њама ба тањлили омилњои имконпазири таъсир (мусбат ва манфї), ки дар натиљаи истифода бурдани ин ѐ он чораи танзимкунанда ба вуљуд омада метавонанд, асос меѐбад. ТТТ имконият медињад, ки натиљањои имконпазири ќабули ќонунњои нав, харољоти имконпазири соњибкорон ва, нињоят, самаранокии тадбирњои пешнињодшуда аз нуќтаи

Саҳифаи 32

назари маќсадњои сиѐсати давлат ва проблемањое, ки ќонунгузорї барои њалли онњо равона гардидааст, пешакї арзѐбї карда шаванд.

Дар давоми солњои ислоњот љумњурї ба муваффаќиятњои калон ноил гардид, аз љумла дар соњаи њифзи њуќуќу манфиатњои сармоягузорон. Ба ин чунин далел гувоњї медињад, ки соли 2016 Љумњурии Тољикистон дар рейтинги “Пешбурди бизнес” аз рўи нишондињандаи њимояи сармоягузорони миноритарї дар байни 189 мамлакат, дар ќатори Испания, Фаронса ва ЉХХ

љои 25-умро соњиб гардида, њатто аз ИМА, Австрия, Италия ва як ќатор мамлакатњои дигар пеш гузашт. Дар ин рейтинг мамлакати мо инчунин аз рўи нишондињандаи таъмини иљрои созишномањо баъди Канада, Япония ва Белгия љои 55-умро ишѓол намуда, аз Полша, Таиланд, Эрон ва дигар мамлакатњо пеш гузашт.

Љумњурии Тољикистон солњои 2010, 2011 ва 2015 дар њисоботи Бонки Љањонї «Пешбурди бизнес» ба рўихати мамлакатњои ислоњотгари бењтарин (топ-реформатор) шомил гардид, ки ин нишонаи эътирофи пешравињои он дар ислоњот мебошад. Соли 2016 бошад, Тољикистон аз рўи чунин нишондињандањо, ба монанди баќайдгирии соњибкорї, андозбандї, ќарзгирї ва савдои байналмилалї аз љои 166-ум ба љои 130-юм баромада, мавќеи худро хеле бењтар намуд. Њамин тариќ, тибќи арзѐбии коршиносони Бонки Љањонї, дар Тољикистон нишондињандаи њадди пеш 1,36 % (пункт) бењтар гардид: аз 53% (пункт)-и соли 2016 то 55,4% (пункт) дар соли 2017. Нишондињандаи мазкур имконият медињад, ки дурии њар як мамлакат аз “њадди пеш”, яъне аз натиљаи бењтарин аз рўи њар як нишондињандаи “Пешбурди бизнес” дар њамаи мамлакатњое, ки ба тадќиќот дохил мешаванд, мушоњида карда шавад. Дурии њар як мамлакат аз “њадди пеш” аз рўи љадвали аз 0 то 100 њисоб карда мешавад, ки дар он 0 натиљаи бадтарин ва 100 “њадди пеш” ба њисоб меравад.

Илова бар ин, Тољикистон мавќеи худро аз 10 нишондињанда дар 4 нишондињандаи њисобот

баланд бардошт, аз љумла дар:

I. андозбандї;

II. пайвастшавї ба системаи таъмини барќ;

III. баќайдгирии молу мулк;

IV. таъмини иљрои шартномањо

Тибќи Ќонуни ЉТ «Дар бораи сири давлатї», дар Тољикистон маълумот оид ба миќдори умумии захираи металлњо ва сангњои ќиматбањо сири махфї ба шумор меравад. Масалан. дар моддаи 16 ин ќонун «Маълумот дар соњаи иќтисод, молия, саноат, илм ва техника, ки ба сирри давлатї мансубанд», маълумоти зеринро ба сирри давлатї мансуб медонад: «…(6) ошкоркунандаи иќтидори захиравї ва захирањои тавозунии сарватњои зеризаминї, афзоиши захирањои кашфшуда ва истихрољи ин сарватњои зеризаминї дар маљмўъ дар Љумњурии Тољикистон ва дигар тавсифоти конњо доир ба њар як иншооти мушаххас, ки аз љониби Сарраѐсати геологияи назди Њукумати Љумњурии Тољикистон дар мувофиќа бо маќоми ваколатдори давлатї муайян карда мешаванд; (22) ошкоркунандаи раќамњои дурнамо оид ба истењсоли тилло, дар давраи аз як сол ва бештар аз он бо ифодаи аслї дар маљмўъ дар Љумњурии Тољикистон; (33) оид ба њаљми наќшавии воридот ѐ содироти тилло, нуќра ва сангњои ќиматбањо бо ифодаи аслї ѐ арзиши пулї дар маљмўъ дар Љумњурии Тољикистон». Бинобар ин дар Њисоботи якуми миллии ТШСИ њамаи маълумоте, ки ба истењсол, содирот ва воридоти металлњо ва сангњои ќиматбањо дахл доранд, пешнињод карда нашуданд.

Бо маќсади пурра тавсиф намудани Стандарти ТШСИ дар Њисоботи дуюми миллии ТШСИ Вазорати молияи ЉТ ба Њукумати ЉТ дар бораи ѓайримахфигардонии маълумот дар бораи истењсол, содирот ва воридоти металлњо ва сангњои ќиматбањо дар солњои 2015 – 2016 бо ифодаи молї ва пулї таклиф пешнињод намуд. Пешнињоди Вазорати молияро њамаи сохторњои соњавии давлатї дастгирї намуданд.

Саҳифаи 33

Дар робита бо ин, Вазорати молия лоињаи Фармони Президенти Љумњурии Тољикистонро «Дар бораи ѓайримахфигардонии маълумот дар бораи истењсол, содирот ва воридоти металлњо ва сангњои ќиматбањо дар солњои 2015 – 2016» тањия намуд, ки онро Президенти мамлакат аз 17 марти соли 2018, №1040 имзо намуд. Тибќи Фармони мазкур иљозат дода шуд, ки маълумоти ѓайримахфишуда ба Њисоботи дуюми миллии ТШСИ дохил карда шавад. Поѐнтар дар фаслњои дахлдор оид ба истењсол, содирот ва воридоти металлњо ва сангњои ќиматбањо бо ифодаи молї ва пулї маълумоти зарурї дода мешавад.

2.2. ИЉОЗАТНОМАЊО ВА ШАРТНОМАЊО

Тартиби додани иљозатномањо Иљозатномањо барои истифодаи сарватњои зеризаминї тибќи ќонунњо «Дар бораи сарватњои зеризаминї», «Дар бораи иљозатномадињї ба баъзе намудњои фаъолият» ва дар асоси «Низомнома оид ба хусусиятњои иљозатномадињї ба намудњои алоњидаи фаъолият», ки бо Ќарори ЊЉТ аз 03 апрели соли 2007, №172 тасдиќ гардидааст, дода мешаванд.

Сарватњои зеризаминї барои инњо ба истифода дода мешаванд:

- омўзиши геологї,

- истихрољи маъданњои фоиданок, аз љумла истифодаи партови корхонањои истихрољи маъдан ва коркарди он,

- сохтан ва истифода бурдани иншоотњои зеризаминї,

- ташкили объектњои бахусус њифзшавандаи геологї,

- љамъ кардани маводи минералогї, палеонтологї ва маводи дигари коллексионии геологї (ЌЉТ «Дар бораи сарватњои зеризаминї», моддаи 7)

Њоло дар Тољикистон ду низоми додани њуќуќи истифодаи сарватњои табиї вуљуд дорад – бо роњи иљозатномадињї ва бо роњи гуфтушуниди мустаќим.

Тибќи моддаи 1 Ќонуни ЉТ «Дар бораи иљозатномадињї ба баъзе намудњои фаъолият»:

иљозатнома (литсензия) – иљозати махсусест, ки барои амалї намудани фаъолияти мушаххас бо риояи њатмии шарту талаботи иљозатномадињї онро маќомоти иљозатномадињанда ба шахси њуќуќї ѐ соњибкори инфиродї додааст;

намуди фаъолияти иљозатномадодашаванда (литсензияшаванда) – фаъолиятест, ки барои амалї намудани он дар њудуди Љумњурии Тољикистон мувофиќи Ќонуни мазкур бояд иљозатнома гирифта шавад;

иљозатномадињї (литсензиякунонї) – чорабинињоест, ки ба иљозатномадињї, аз нав ба расмиятдарории њуљљатњое, ки мављудияти иљозатномаро тасдиќ мекунанд, боздоштан ва барќарор намудани амали иљозатнома, бекор кардани он ва ба назорати маќомоти иљозатномадињанда оиди аз тарафи иљозатномадор риояи шарту талаботи иљозатномадињї њангоми ба амал баровардани намудњои фаъолияти иљозатномадодашаванда вобаста мебошад;

шарту талаботи иљозатномадињї – маљмўи шарту талаботе, ки бо низомнома дар бораи хусусиятњои иљозатномадињї ба баъзе намудњои фаъолият муќаррар шудаанд, ки иљрояшон барои иљозатномадор њатмист;

маќомоти иљозатномадињанда – маќомоти њокимияти иљроия, ки мутобиќи Ќонуни мазкур иљозатнома медињад.

Маќоми иљозатномадињанда Њукумати Љумњурии Тољикистон мебошад, маќомоти иљроияи иљозатномагиранда инњо ба шумор мераванд:

Саҳифаи 34

- барои љустуљў, арзѐбї ва иктишофи маъданњои геологї ва љамъ кардани љинсњои минералогї, палеонтологї ва кўњї – Сарраѐсати геологияи назди Њукумати Љумњурии Тољикистон;

- барои истихрољи нафт ва газ – Вазорати энергетика ва захирањои оби ЉТ;

- барои истихрољи ангишт, истифодаи дигар маъданњои фоиданоки дорои хусусияти маъдани кўњї ва ѓайри маъдани кўњї, аз љумла истифодаи партовњои истењсолии саноати кўњї ва коркарди онњо – Вазорати саноат ва технологияњои нави ЉТ (Ќарори ЊЉТ аз 31.12.2014, №830).

Маќомоти иљозатномадињанда салоњият доранд, ки (ЌЉТ «Дар бораи иљозатномадињї ба баъзе намудњои фаъолият», моддаи 6):

- иљозатнома дињанд;

- њуљљатњоеро аз нав ба расмият дароранд, ки вуљуд доштани иљозатномаро тасдиќ менамоянд;

- мўњлати амали иљозатномањоро дароз намоянд (дар тањрири ЌЉТ аз 28.07.2006,

№195);

- амали иљозатномаро боздоранд;

- амали иљозатномаро барќарор созанд;

- иљозатномаро бекор кунанд;

- фењристи иљозатномањоро тартиб дињанд;

- назорати аз тарафи иљозатномадорон риоя шудани шарту талаботи иљозатномаро ба амал бароранд.

Тибќи талаботи ЌЉТ «Дар бораи иљозатномадињї ба баъзе намудњои фаъолият» ва Низомнома «Оид ба хусусиятњои иљозатномадињї ба намудњои алоњидаи фаъолият»,

иљозатнома ба номи шахси њуќуќии мушаххас дода мешавад. Дар иљозатнома номи ин ширкат нишон дода мешавад, бинобар ин иљозатномаро ба шахси дигар фурўхтан ѐ додан мумкин нест. Инчунин тибќи боби 12 Низомнома «Оид ба хусусиятњои иљозатномадињї ба намудњои алоњидаи фаъолият», ба шахси дигари воќеї ѐ њуќуќї додани иљозатнома боиси муваќќатан боздоштани амали иљозатнома мегардад.

Дар давоми солњои 20152016 иљозатномањо ба шахсони дигар дода ѐ фурўхта нашудаанд.

Њуљљатњое, ки барои гирифтани иљозатнома заруранд (тибќи ЌЉТ «Дар бораи иљозатномадињї ба баъзе намудњои фаъолият»)

1. Тибќи моддаи 9 ЌЉТ «Дар бораи иљозатномадињї ба баъзе намудњои фаъолият»,

довталаби иљозатнома барои гирифтани иљозатнома ба маќомоти иљозатномадињанда њуљљатњои зеринро пешнињод менамояд:

- ариза дар бораи додани иљозатнома барои намуди фаъолияти иљозатномадодашаванда, ки дар он маълумотњои зерин нишон дода мешаванд:

i. барои шахси њуќуќї – ном ва шакли ташкилию њуќуќии корхона, суроѓаи њуќуќї, раќами суратњисоб ва шўъбаи бонк;

ii. барои соњибкори инфиродї – ному насаб, љойи истиќомат шиноснома, раќам ва таърихи гирифтани он (дар тањрири ЌЉТ аз 28.07.2006, №195);

Саҳифаи 35

инчунин намуди фаъолияти иљозатномадодашаванда, ки соњибкори инфиродї ва шахси њуќуќї маќсади анљом додани онро дорад ва мўњлате, ки дар давоми он чунин намуди фаъолият анљом дода мешавад (дар тањрири ЌЉТ аз 28.07.2006, №195);

- нусхаи њуљљат дар бораи баќайдгирии давлатии шањрванд ба сифати соњибкори инфиродї – барои соњибкори инфиродї;

- нусхаи шањодатнома дар бораи дар маќомоти андоз ба ќайд гузоштани довталаби иљозатнома;

- њуљљате, ки пардохти бољи иљозатномагириро (литсензиониро) барои аз љониби маќоми иљозатномадињанда баррасї кардани ариза дар бораи додани иљозатнома тасдиќ менамояд;

- маълумот дар бораи дараљаи ихтисоси кормандони довталаби иљозатнома.

Ѓайр аз њуљљатњои дар банди 1 Низомнома «Оид ба хусусиятњои иљозатномадињї ба намудњои алоњидаи фаъолият» зикршуда инчунин пешнињоди њуљљатњои дигаре пешбинї гардидааст, ки бо талаботу шартњои муќарраршуда мувофиќат намудани довталаби иљозатномаро тасдиќ менамоянд.

Аз довталаби иљозатнома пешнињоди њуљљатњоеро, ки дар Ќонуни мазкур ва Низомнома дар бораи хусусиятњои иљозатномадињї ба баъзе намудњои фаъолият пешбинї нашудаанд, талаб кардан мумкин нест. Њамаи њуљљатњое, ки ба маќомоти дахлдори иљозатномадињанда барои гирифтани иљозатнома пешнињод мегарданд, тибќи рўйхат ќабул карда мешаванд ва нусхаи онњо бо ќайди рўзи ќабули њуљљатњо аз љониби маќомоти мазкур ба довталаби иљозатнома фиристода (дода) мешавад.

2. Иљозатнома барои истифодаи сарватњои зеризаминї ба муњлати на камтар аз 3 сол дода мешавад (дар тањрири ЌЉТ аз 13.06.2007, №277). Агар истифодабарандаи сарватњои зеризаминї шарту талаботи иљозатномавиро (литсензиониро) вайрон кунад ѐ чандин маротиба вайрон карда бошад, он гоњ маќоми иљозатномадињанда њуќуќ дорад, ки амали иљозатномаро ба муњлати на бештар аз се моњ боздорад. Агар дар ин муњлат камбудињо бартараф карда нашаванд, маќоми иљозатномадињанда дар бораи бекор кардани иљозатнома ба суд мурољиат менамояд.

3. Маќоми иљозатномадињанда ќарор дар бораи додан ѐ надодани иљозатномаро дар мўњлати на зиѐда аз сї рўзи расидани аризаи довталаби иљозатнома бо тамоми њуљљатњои лозима ќабул мекунанд. Ќарори мазкур бо санади дахлдори маќоми иљозатномадињанда ба расмият дароварда мешавад.

Асосњои надодани иљозатнома инњо мебошанд:

- агар њуљљатњои пешнињодкардаи довталаби иљозатнома дорои маълумоти нодуруст ѐ ѓалат бошад;

- агар довталаби иљозатнома, объектњои ба ў тааллуќдошта ѐ аз тарафи ў истифодашаванда ба шарту талаботи иљозатномадињї номувофиќ бошанд (дар тањрири ЌЉТ аз 28.07.2006, №195);

- агар вобаста ба намуди пешбинишудаи фаъолият аз тарафи маќомоти дахлдор љињати мутобиќати шароити фаъолият ва талаботи ба онњо пешбинишаванда хулосаи манфї дода шуда бошад (дар тањрири ЌЉТ аз 28.07.2006, №195).

Њаљми мањсулоте (кору хизматрасоние), ки довталаби иљозатнома истењсол мекунад (баљо меоварад) ѐ истењсолашро (баљо оварданашро) ба наќша гирифтааст, барои надодани иљозатнома асос шуда наметавонад. Довталаби иљозатнома њуќуќ дорад нисбати надодани

Саҳифаи 36

иљозатнома аз тарафи маќоми иљозатномадињанда ѐ барои бефаъолиятии вай ба суд мурољиат намояд.

4. Дар ќарор оиди додани иљозатнома ва њуљљате, ки мављуд будани онро тасдиќ мекунанд, инњо нишон дода мешаванд:

- номи маќоми иљозатномадињанда;

- барои шахси њуќуќї - ном ва шакли ташкилию њуќуќї, суроѓаи њуќуќї ва мањалли љойгиршавии он;

- барои соњибкори инфиродї - ному насаб, љои истиќомат, маълумоти њуљљате, ки шахсиятро тасдиќ мекунанд;

- намуди фаъолияти иљозатномадодашаванда;

- раќами баќайдгирї, рўз ва мўњлати амали иљозатнома;

- раќами мушаххаси андозсупоранда;

- раќами иљозатнома;

- рўзи ќабул кардани ќарор оиди додани иљозатнома (ЌЉТ аз 28.07.2006, №195, моддаи 11)

Андозаи бољи иљозатномадињиро барои намудњои фаъолияте, ки бо моддаи 18 Ќонун пешбинї гардидаанд, Њукумати Љумњурии Тољикистон аз рўи њар як фаъолият дар Низомнома «Оид ба хусусиятњои иљозатномадињї ба намудњои алоњидаи фаъолият» муайян мекунад (дар тањрири ЌЉТ аз 28.07.2006, №195).

Тартиби гузарондани озмун барои њуќуќи истифодаи сарватњои зеризаминї, мањакњои техникї ва молиявї барои таќсим кардан/гирифтан

Бо маќсади таъмини шаффофият, истифодаи маќсаднок ва самарабахши захирањои табиї, њимояи манфиатњои иќтисодии љумњурї ва фароњам овардани муњити мусоид барои фаъолияти сармоягузор Ќарори Њукумати Љумњурии Тољикистон «Дар бораи тартиби гузарондани озмунњо барои њуќуќи истифодаи сарватњои зеризаминї» аз 2 марти соли 2013, №89 ќабул карда шуд, ки он тартибу шартњои гузарондани озмунро барои муайян кардани ѓолиби озмун, ки ба шартњои озмун љавобгў буда, воситањои зарурии техникї ва молиявї дорад, муайян мекунад. Тибќи Тартиби мазкур, агар ба озмун њамагї як дархост пешнињод шуда бошад, иљозатнома ба дархостдињанда бо роњи гуфтушуниди мустаќим дода мешавад.

Озмунњоро Комиссияи њукуматї оид ба гузарондани озмунњо барои њуќуќи истифодаи сарватњои зеризаминї ташкил мекунад. Рўихати ќитъањои сарватњои зеризаминии ба озмун гузошташуда ва шартњои озмунро бо пешнињоди Комиссияи њукуматї Њукумати Љумњурии Тољикистон тасдиќ менамояд. Бо маќсади иштирок дар озмун барои њуќуќи истифодаи сарватњои зеризаминї ба ширкатњои манфиатдор зарур аст, ки якљоя бо њуљљатњои зарурї на дертар аз 3 моњи баъди эълон карда шудани озмун дархост пешнињод намоянд (дар шакли тасдиќшуда). Агар њамаи њуљљатњо пешнињод шуда бошанд, ариза ба ќайд гирифта, ба њамаи иштирокчиѐни озмун маљмуи якхелаи њуљљатњои озмунї, аз љумла маводи манбаи маълумоти коне, ки барои он озмун эълон карда шудааст, дар њаљми барои тањия намудани пешнињодњои озмунї кофї, инчунин шартњо ва мањакњои пешнињодњои озмунї дода мешаванд.

Саҳифаи 37

Барои иштирок дар озмун бизоатмандии молиявї ва техникии иштирокчии озмун, комилњуќуќї ва имкониятњои техникї, идоракунї ва ташкилии ў шартњои зарурї ба шумор мераванд.

Тибќи банди 18 ќоидањои тасдиќшуда маљмуи пешнињодњои озмунии иштирокчиѐни озмун бояд аз њуљљатњои зерин иборат бошад:

- шакли пешнињоди молиявии иштирокчии озмун, ки андозаи пешбинишавандаи бонуси обунавї ва уњдадорињои ўро оид ба харљ кардани маблаѓњо барои рушди иљтимоию иќтисодии минтаќа, рушди инфрасохторњои он ва тайѐр кардани кадрњои миллї инъикос менамояд;

- нусхаи тасдиќшудаи шањодатнома дар бораи баќайдгирї ва њуљљатњои муассисии иштирокчии озмун, ки онњоро маќоми ваколатдор тасдиќ намудааст;

- шањодатнома дар бораи надоштани ягон хел ќарз аз рўи уњдадорињои андоз. Ин шањодатномаро маќоми ваколатдори андозе медињад, ки иштирокчии озмун дар он љо ба ќайд гирифта шудааст;

- рўихати аз љониби шахси ваколатдори иштирокчии озмун тасдиќшудаи њар як сањмиядор ѐ иштирокчие, ки соњиби зиѐда аз 5% сањмияњо ѐ њиссаи иштирокчии озмун мебошад. Чунин рўихат оид ба њар як молик бояд номи пурраи чунин сањмиядор ѐ иштирокчї ва миќдори сањмияњо ѐ андозаи њиссаро бо ифодаи фоизї дар бар гирад;

- нусхањои њисоботи муњосибї дар 3 соли молиявии охир – тавозуни муњосибї, њисобот дар бораи фоида ва зарар (нусхањои њисоботи муњосибї барои шахсони њуќуќии Љумњурии Тољикистон бояд дорои ќайди маќомоти андоз ва барои шахсони њуќуќии хориљї бо тартиби муќарраршуда тасдиќ шуда бошанд);

- њуљљати тасдиќкунанда дар бораи бизоатнокии молиявии иштирокчии озмун, ки бонки хизматрасон ѐ дигар ташкилоти ќарздињию молиявї додааст (иќтибос бояд дар давоми 6 моњ то додани пешнињодњои озмунї гирифта шуда бошад);

- маълумот дар бораи таљрибаи идоракунї ѐ иљрои асосноккунињои техникию иќтисодї, дизайнњои муњандисї, сохтмон, коркарди конњо, ба истифода додан ва истифода бурдани конњо камаш дар давоми 5 (панљ) соли охир;

- маълумот, њуљљатњо ва талаботи дигаре, ки дар њуљљатњои озмунї нишон дода шудаанд.

Ѓолиби озмунро Комиссияи њукуматї дар асоси маљмуи мањакњои зерин муайян мекунад:

- мувофиќати иштирокчии озмун ба њамаи талаботи њуќуќї, молиявї ва техникї барои иштирок дар озмун;

- андозаи пешнињодшавандаи бонуси обунавї, ки иштирокчии озмун ба фоидаи давлат пардохт мекунад;

- андозаи харољот барои рушди иљтимоию иќтисодии минтаќа, рушди инфрасохторњои он ва тайѐр кардани кадрњои миллї.

Комиссияи њукуматї ба ѓолиби озмун дар бораи ѓалабаи он дар озмун ба таври расмї хабар медињад.

Ќарори Комиссияи њукуматї барои маќоми иљроия оид ба иљозатномадињї љињати пешнињод намудани лоињаи амри Њукумати Љумњурии Тољикистон дар бораи додани иљозатнома ба ѓолиби озмун барои њуќуќи истифодаи сарватњои зеризаминї асос мебошад ва њангоми аз љониби Њукумати Љумњурии Тољикистон ќабул карда шудани ќарор дар бораи иљозатномадињї ѐ рад намудани иљозатномадињї барои њуќуќи истифодаи сарватњои зеризаминї ба ѓолиби озмун хусусияти тавсиявї дорад.

Саҳифаи 38

Бо маќсади таъмини шаффофият дар соњаи истифодаи сарватњои зеризаминї, бењтар намудани дастрасї ба иттилоот дар бораи истифодаи сарватњои зеризаминї ва шартњои иљозатнома ба лоињаи Ќонун «Дар бораи сарватњои зеризаминї ва истифодаи сарватњои зеризаминї» меъѐри «Шаффофият њангоми истифодаи сарватњои зеризаминї» ворид карда шудааст. Тибќи иловаи мазкур, «њамаи шахсони манфиатдор њуќуќ доранд, ки дар маќоми ваколатдори давлатї бо инњо шинос шаванд:

- бо шартњои гузарондани озмун барои њуќуќи истифодаи сарватњои зеризаминї ва мазмуни ќарор дар бораи натиљањои он;

- бо иљрои шартњои озмун оид ба шартномањои басташуда».

Иљозатномањои дар солњои 2015 - 2016 додашуда

Солњои охир иљозатномањо барои њуќуќи истифодаи сарватњри зеризаминї асосан бо роњи гуфтушунидњои мустаќим дода мешаванд. Сабаб дар он аст, ки Њукумати мамлакат ният дорад ќонунгузориро оид ба сарватњои зеризаминии љумњурї такмил дињад, то ки имконияти ќаллобиро дар оянда истисно намояд. Бинобар ин он дар назди ширкатњои довталаб, аз љумла ширкатњои хориљї барои гирифтани иљозатнома як ќатор шартњо мегузорад.

Чи тавре, ки роњбарияти СРГ ќайд намуд, «пештар баъзе ширкатњои хориљї аз номукаммалии ќонунгузории Тољикистон истифода бурда, дар биржањои байналмилалї бо иљозатномањои Тољикистон њаннотї мекарданд, гарчанде ки ќонун ба ширкатњои сеюм фурўхтани онњоро иљозат намедињад. Дар натиља байни љумњурї ва мањз ширкатњои сеюм мушкилот пайдо шуд. Пештар чунин мушкилот бо ширкатњои машњури хориљї њангоми коркарди конњои ангишти Назар -Айлоќ ва Зиддї ба вуљуд омада буд13».

Њукумати Тољикистон рўихати талаботу шартњоеро тањия карда истодааст, ки бояд аз тарафи ширкатњое, ки барои иктишоф ва истихрољи ин ѐ он кон ва ѐ зуњуроти маъданњои фоиданок иљозатнома мегиранд, иљро карда шаванд. Ин шартњо аз љумла гирифтани бонус (мукофот) барои иљозатнома, муњлати пешнињоди асосноккунињои лоиња ва коркарди кон ва ѓайраро пешбинї менамоянд.

Соли 2015 Њукумати ЉТ бо роњи гузарондани гуфтушунидњои мустаќим ба ширкатњои зерин барои иљрои корњои љустуљўи геологї 4 иљозатнома дод:

ЉСК «Сементи Тољик» - барои коркарди кони оњан дар ноњияи Варзоб, муњлати амали иљозатнома аз 28.08.2015 то 29.08.2020.

ЉДММ «Хуаксин Ѓаюр Суѓд Семент» - барои коркарди кони гаљ дар њудуди шањри Конибодоми вилояти Суѓд, муњлати амали иљозатнома аз 29.08.2015 то 29.08.2020.

ЉДММ «Ѓаюр» - барои коркарди кони гаљ дар њудуди ноњияи Ёвони вилояти Хатлон,

муњлати амали иљозатнома аз 29.08.2015 то 29.08.2020.

ЉДММ «Хуанджиан Ѓаюр Индастриал» – барои коркарди кони гаљ дар њудуди

ноњияи Ёвони вилояти Хатлон, муњлати амали иљозатнома аз 29.08.2015 то 29.08.2020.

Соли 2015 Њукумати ЉТ бо роњи гузарондани гуфтушунидњои мустаќим ба ширкатњои зерин барои истихрољи маъдан 8 иљозатнома дод:

КМ «Зарафшон» - барои истихрољи тилло дар њудуди шањри Панљакенти вилояти Суѓд, кони тилло ва нуќраи Олимпї, муњлати амали иљозатнома аз 27.01.2015 то 27.01.2021.

13 www.avesta.tj 10.01.2017. Конференсияи матбуотии сардори Сарраѐсати геология

Саҳифаи 39

ЉДММ МТК «Апрелевка» - барои истихрољи тилло дар њудуди ноњияи Ѓафуров, вилояти Суѓд, кони тилло ва нуќраи Кизил-Чеку, муњлати амали иљозатнома аз 20.08.2015 то 20.08.2024.

ЉДММ МТК «Апрелевка» - барои истихрољи тилло дар њудуди ноњияи Ашт, вилояти Суѓд, кони тилло ва нуќраи Апрелевка, муњлати амали иљозатнома аз 20.08.2015 то 20.08.2024.

ЉДММ МТК «Апрелевка» - барои истихрољи тилло дар њудуди ноњияи Мастчоњ, вилояти Суѓд, кони тилло ва нуќраи Бургунда, муњлати амали иљозатнома аз 20.08.2015 то 20.08.2024.

ЉДММ ТА КМ «Анзоб» - барои истихрољи сурма дар њудуди вилояти Суѓд, кони симобу сурмаи Љиљикруд, муњлати амали иљозатнома аз 26.03.2015 то 26.03.2027.

«Шўрообад», корхонаи фаръии КВД «Ангишти Тољик», - барои истихрољи ангишт дар њудуди ноњияи Ш. Шоњин, вилояти Хатлон, кони ангишти Шўрообод, муњлати амали иљозатнома аз 27.01.2015 то 27.01.2020.

ЉДММ «Корхонаи металлургии Тољикистон» - барои истихрољи ангишт дар њудуди ноњияи Айнї, вилояти Суѓд, ќитъаи Равот, майдони марказии кони ангишти Фон-Яѓноб, муњлати амали иљозатнома аз 29.08.2015 то 29.08.2020.

ЉСК КМБ «Исфара» - барои истихрољи гаљ дар њудуди шањри Исфара, вилояти Суѓд, кони Кизил-Пилял, муњлати амали иљозатнома аз 27.01.2015 то 27.01.2025.

Соли 2015 Вазорати энергетика ва захирањои оби ЉТ дар мувофиќа бо Њукумати ЉТ барои истихрољи нафту газ аз чоњњои аз њисоб баровардашуда ба инњо иљозатнома дод:

ЉДММ «Ширкати Тољикистону Хитой – «Рушди энергетика» - барои истихрољи нафту газ аз чоњњои аз њисоб баровардашудаи № 6, 25, 35, 36, 43, 44, 51, 53, 57, 67, 72, 81, 82 кони Палтинак, ноњияи Балљувон, вилояти Хатлон, муњлати амали иљозатнома аз 10.03.2015 то 10.03.2020.

ЉДММ «Сетос» - барои истихрољи нафту газ аз чоњњои аз њисоб баровардашудаи № 1, 3, 4, 10, 14, 16 ва 18 кони Ќурѓончаи Шимолї, муњлати амали иљозатнома аз 27.07.2015 то 10.03.2020.

ЉСК «Нафту газ» - барои истихрољи нафту газ аз чоњњои аз њисоб баровардашудаи № 5, 16, 22, 23, 70 ва № 12, 17 кони Шоњамбари ва Ќурѓончаи Шимолї, мувофиќан,


Соли 2016 Њукумати ЉТ бо роњи гуфтушуниди мустаќим ба ширкатњои зерин барои истихрољи маъдан 4 иљозатнома дод:

ЉДММ ККМ «Такоб» - барои истихрољи флюорит, сурб дар њудуди ноњияи Варзоб,

кони флюорит Теппањои сурх, муњлати амали иљозатнома аз 27.07.2016 то 27.07.2022

ЉДММ ККМ «Такоб» - барои истихрољи флюорит, сурб дар њудуди ноњияи Варзоб, кони флюорити Сурбу, муњлати амали иљозатнома аз 27.07.2016 то 27.07.2022.

Шахтаи «Ангишти Зиддї», корхонаи фаръии КВД «Ангишти Тољик» - барои истихрољи ангишт дар њудуди ноњияи Айнї, вилояти Суѓд, ќисми ѓарбии кони Зиддї,


Шахтаи «Фон-Яѓноб», корхонаи фаръии КВД «Ангишти Тољик» - барои истихрољи ангишт дар њудуди ноњияи Айнї, вилояти Суѓд, ќитъаи майдони ѓарбии карйерии кони Фон-Яѓноб, муњлати амали иљозатнома аз 01.07.2016 то 01.07.2021.

Оид ба иљозатномањои мазкур дар Фењристњои дахлдори иљозатномањо (замимањои 2,3,4) маълумоти муфассал дода шудааст.

Саҳифаи 40

2.3. ФЕЊРИСТИ ИЉОЗАТНОМАЊО

Тибќи моддаи 15 ЌЉТ «Дар бораи иљозатномадињї ба баъзе намудњои фаъолият» (дар тањрири ЌЉТ аз 28.07.2006, №195) маќоми иљозатдињанда Фењристи (реестри) иљозатномањоро тартиб медињад, ки дар он ѓайр аз маълумоти дар моддаи 9 њамин Ќонун зикршуда бояд инњо нишон дода шаванд:

- маълумот оиди баќайдгирии иљозатнома дар фењристи иљозатномањо;

- асосњо ва санаи боздоштан ва барќарор кардани амали иљозатнома;

- асос ва санаи бекор кардани амали иљозатнома;

- маълумотњои дигаре, ки дар низомнома дар бораи хусусиятњои иљозатномадињї ба баъзе намудњои фаъолият муайян карда шудаанд.

Тибќи моддаи мазкури Ќонун, маълумоти дар фењристи иљозатномањо мављудбуда барои шиносонидани шахсони воќеї ва њуќуќї кушода аст. Маълумоти дар фењристи иљозатномањо мављудбуда дар бораи иљозатномадори мушаххас дар шакли иќтибос ба шахсони воќеї ва њуќуќї бо пардохти маблаѓ дода мешавад. Андозаи пардохти маблаѓ барои додани чунин маълумот як нишондињанда барои њисобњоро ташкил медињад ва ба буљети давлатї гузаронида мешавад (дар тањрири ЌЉТ аз 28.07.2006, №195, аз 6.10.2008, №435). Маълумот аз фењристи иљозатномањо ба маќомоти њокимияти давлатї бемузд дода мешавад. Мўњлати додани маълумот аз фењристи иљозатномањо баъди ќабули аризаи дахлдор набояд аз се рўз зиѐд бошад (дар тањрири ЌЉТ аз 28.07.2006, №195). Фењристи иљозатномањо ба таври хронологї мувофиќи санаи баќайдгирии иљозатномањо ва ба онњо гузоштани раќами баќайдгирї тартиб дода мешавад.

Роњбари маќоми иљозатномадињанда масъул аст:

- барои сари ваќт ва дуруст тартиб додани фењристи иљозатномањо;

- барои сари ваќт додани маълумот аз ин фењрист ба шахсони манфиатдор бо дархости онњо.

Дар Тољикистон дар чањорчўбаи тањияи Њисоботи якуми миллї барои соли 2014 Фењристи

ягонаи иљозатномањо тартиб дода шуд, ки ба туфайли Њисоботи мазкур ва љой додани он дар

сомонањои зерин дастраси ањли љомеа гардид:

http://minfin.tj/index.php?do=static&page=IPDO

http://www.ijozat.tj/images/spisok.pdf

http://eiti.tj/ru/dokumenty

Фењристи иљозатномањо барои иљрои корњои иктишофи геологї дар сомонаи Сарраѐсати геологияи назди Њукумати ЉТ http://gst.tj/geologiya/litsenzirovanie.html (ба забони тољикї) љой дода шуд, ки дар он иттилооти зерин вуљуд дорад:

a. Номи корхона

b. Маъданњои фоиданок

c. Соњиби иљозатнома (корхона, маќоми њуќуќї, ноњия)

d. Иљозатнома (силсила ва раќам, намуди фаъолият, муњлати амали иљозатнома)

Дар сомонаи Кумитаи андози ЉТ http://andoz.tj/ru/register.html Фењристи ягонаи андозсупорандагон љой дода шуд, ки дар он иттилооти зерин вуљуд дорад:

a. Маълумот дар бораи андозсупорандагони њуќуќї

b. Маълумот дар бораи шахсони њуќуќї – намояндагони филиалњо ва ташкилотњои хориљї

c. Маълумот дар бораи соњибкорони инфиродї.



http://gst.tj/geologiya/litsenzirovanie.html

http://andoz.tj/ru/register.html

Саҳифаи 41

Дар ин сомона дар бораи РМА, ном, санаи баќайдгирї ва маќом маълумот дода шудааст.

Фењрист фаќат ба раванди баќайдгирии шахси њуќуќї дахл дорад. Дар бораи он ки шахси њуќуќї барои истифодаи сарватњои зеризаминї иљозатнома гирифтааст ѐ не, дар ин фењрист маълумот дода нашудааст. Дар он њамаи шахсони њуќуќї нишон дода шудаанд ва истифодабарандагони сарватњои зеризаминї ба ягон категорияи алоњида људо карда нашудаанд.

Ба лоињаи ЌЉТ «Дар бораи сарватњои зеризаминї ва истифодаи сарватњои зеризаминї» меъѐрњо оид ба фењристи иљозатномањо дохил карда шудаанд, аз љумла ба ќисми 2 моддаи 17

лоиња. Фасд дар бораи салоњияти маќоми ваколатдори давлатї оид ба истифодаи сарватњои зеризаминї бо сархати нави зерин пурра карда шудааст: «- дар соњаи омўзиши геологии маъданњо Фењристи кушодаи иљозатномањо тартиб медињад, ки дар он оид ба њар як иљозатнома маълумотњои зерин вуљуд доранд: санаи ариза, санаи додан ва муњлати амали иљозатнома, маълумот дар бораи истифодабарандаи сарватњои зеризаминї – дорандаи иљозатнома, намуди истифодаи сарватњои зеризаминї ва љои воќеъшавии њудуди иљозатномавї».

Дар айни замон талаботи ТШСИ-ро оид ба ифшои маълумот дар бораи координатањои ќитъаи замине, ки дар он фаъолият иљозат дода шудааст, њоло мувофиќи банди 15 моддаи 16 Ќонуни Љумњурии Тољикистон «Дар бораи сирри давлатї» иљро намудан мумкин нест. Дар ин банд гуфта шудааст: «маълумот дар соњаи саноат, ки натиљањои фаъолияти топографї, геодезї ѐ харитасозї, ки ањамияти муњими мудофиавї ѐ иќтисодї доранд, ба сирри давлатї мансубанд».

Чи тавре ки дар боло ќайд кардем, дар чањорчўбаи лоињаи «баланд бардоштани ќобилияти раќобатпазирии бахши хусусї», ки аз љониби Бонки љањонї маблаѓгузорї мешавад, дар нимаи дуюми соли 2018 ба истифода додани Кадастри замонавии кўњї ба наќша гирифта шудааст. Рўихати пурраи иљозатномањои барои њуќуќи истифодаи сарватњои зеризаминї ва маълумоти муфассал дар бораи дорандаи иљозатнома, маълумот дар бораи санаи ариза, санаи гирифтани иљозатнома, муњлати амали он, координатањои ќитъаи замин, намуди фаъолият, номи маъдани фоиданок ва иттилооти дигар дар бораи иљозатнома дар сомона љой дода мешавад. Сохторњои дахлдори давлатї дар ин самт кор карда истодаанд.

Бо назардошти ин, барои Њисоботи дуюми миллии ТШСИ барои солњои 2015-2016 Шўрои ТШСИ дар љаласаи худ (суратмаљлиси №4 аз 10 августи соли 2017) ќарор дод, ки дар асоси ќонунгузории амалкунандаи ЉТ, аз љумла ЌЉТ «Дар бораи сирри давлатї» Фењрист маълумоту иттилооти дахлдори зеринро дар бар хоњад гирифт:

-номи ширкат

- номи кон

- маъданњои фоиданок

- мањалли воќеъшавї

- намуди фаъолият

- силсила ва раќами иљозатнома,

- санаи дода шудани иљозатнома (оѓози амал) ва анљоми муњлати амали иљозатнома.

Вазорату идорањои ваколатдор фењристњои дахлдори иљозатномањоро мувофиќи шакли тадиќнамудаи Шўрои ТШСИ пешнињод намуданд, ки онњо ба њамин Њисоботи ТШСИ дохил карда шуданд.

Фењристњои иљозатномањо барои њуќуќи иљрои корњои иктишофи геологї, барои њуќуќи истихрољи маъданњои фоиданок ва барои њуќуќи истихрољи нафту газ, ки дар давоми солњои

Саҳифаи 42

2015 – 2016 дода шудаанд, ба њамин Њисоботи миллии ТШСИ дохил карда шудаанд (замимањои 2, 3 ва 4).

Дар замимаи 5 Фењристи ягонаи иљозатномањое, ки Њукумати ЉТ барои њуќуќи иљрои корњои иктишофи геологї дар Љумњурии Тољикистон додааст, љой дода шудааст.

Дар замимаи 6 Фењристи ягонаи иљозатномањое, ки Њукумати ЉТ барои њуќуќи истихрољи маъданњои фоиданок додааст, љой дода шудааст.

Дар замимаи 7 Фењристи ягонаи иљозатномањо барои њуќуќи истихрољи маъданњои фоиданок, маъданњои фоиданоки маъмулї љой дода шудааст.

Дар замимаи 8 Фењристи ягонаи иљозатномањое, ки Њукумати ЉТ барои њуќуќи истихрољи нафту газ додааст, љой дода шудааст.

Да замимаи 9 фењристи љамъбастии иљозатномањои то соли 2016 додашуда љой дода шудааст.

Фењристњои мазкур дар сомонањои зерини вазорату идорањои дахлдори мамлакат љой дода шудаанд ва барои омма дастрас мебошанд:


http://gst.tj/images/docs/Ruykhati-omuzishi-geologi.pdf



2.4. МАЪЛУМОТ ДАР БОРАИ ШАРТНОМАЊО, СОЗИШНОМАЊО ВА

КОНСЕССИЯЊО

Шартномањо

Истифодабарандаи сарватњои зеризаминие, ки барои њуќуќи истифодаи сарватњои зеризаминї иљозатнома гирифтааст, уњдадор аст, ки тибќи «Ќоидањои муайян намудани андозаи бонуси обунавї, бонуси кашфи тиљоратї ва бастани шартномањо барои истифодаи сарватњои зеризаминї», ки бо Ќарори Њукумати ЉТ аз 30 августи соли 2011, №426 тасдиќ гардидаанд, шартнома бандад. Ин Шартнома дар байни истифодабарандаи сарватњои зеризаминї ва маќоми ваколатдори Њукумати Љумњурии Тољикистон оид ба бастани шартномањо баста мешавад. Маќоми ваколатдор барои бастани шартномањо Сарраѐсати геологияи назди Њукумати Љумњурии Тољикистон мебошад.

Истифодабарандаи сарватњои зеризаминї барои бастани шартнома ба Сарраѐсати геология ариза дар бораи бастани шартнома, нусхаи иљозатнома, њуљљатњое, ки тасдиќи захирањоро собит менамоянд ва раќами инфиродии андозсупорандаро пешнињод менамояд.

Сарраѐсати геология дар муњлати то як моњ ариза барои истифодаи сарватњои зеризаминиро баррасї мекунад, лоињаи шартномаро тањия намуда, барои баррасї ба Комиссияи экспертизаи њатмии андоз мефиристад.

Сарраѐсати геология баъди гирифтани хулосаи экспертии андоз дар давоми 15 рўз шартномаро бо истифодабарандаи сарватњои зеризаминї имзо мекунад. Муњлати амали шартнома мувофиќи муњлати амали иљозатнома муќаррар карда мешавад.

Солњои 20152016 ба Комиссияи экспертизаи њатмии андози назди Вазорати молияи ЉТ лоињањои шартномањо барои муќаррар намудани бонуси обунавї, бонуси кашфи тиљоратї ва роялти пешнињод карда шуданд.

Соли 2015 Сарраѐсати геология барои муќаррар намудани бонуси обунавї, бонуси кашфи тиљоратї ва роялти ба маблаѓи зиѐда аз 42 175 млн сомонї шартномањо имзо намуд. Бонусњои мазкури обунавї ва кашфи тиљоратї бо 80 ширкат имзо карда шуданд.




Саҳифаи 43

Соли 2016 Сарраѐсати геология барои муќаррар намудани бонуси обунавї, бонуси кашфи тиљоратї ва роялти ба маблаѓи зиѐда аз 97 196 млн сомонї шартномањо имзо намуд.

Шартномањо бо 64 ширкат баста шуданд.

Њоло оид ба шартномањои басташуда иттилоот/фењристњои дастрасиашон озод вуљуд надоранд. Дар мактуби Сарраѐсати геология №8-1456 аз 8 ноябри соли 2017 гуфта шудааст:

«Бо супориши Њукумати Љумњурии Тољикистон дар назди Кумитаи сармоягузорї ва идораи амволи давлатии ЉТ аз њисоби намояндагони вазорату идорањо гурўњи корї ташкил карда шудааст. Вазифањои асосии гурўњи корї аз инњо иборатанд: тањлили ќонунгузории мављуда оид ба иљозатномадињї ва низоми иљозатдињї, тањияи тавсияњо дар бораи мавриди ислоњот ќарор додани ќонунгузории ЉТ дар соњаи истифодаи сарватњои зеризаминї, аз љумла оид ба масъалањои таъмини шаффофияти иљозатномадињї, иљозатдињї ва бастани шартномањо бо маќсади таъмини воридшавии сармоягузорињо ба иќтисоди љумњурї».

Шартномањои консессионї

Шартномањои консессионї бо ЌЉТ «Дар бораи консессияњо» танзим мегарданд. Ќонуни мазкур принсипњои асосии фаъолияти хољагии консессиониро дар Њудуди Љумњурии Тољикистон муќаррар намуда, муносибатњои њуќуќї, иќтисодї ва дигар муносибатњои молумулкии бо ин фаъолият алоќамандро муайян мекунад.

Шартномаи консессионї ба сармоягузори хориљї барои истифодаи муваќќатї супурдани замин, дигар захирањои табиї, корхонањо (иттињодияњо), дигар моликияти давлатиро, ки ќонунгузорї манъ накардааст, пешбинї менамояд.

Ба консессия супоридани объектњо маънои ба консессиядор додани њуќуќи ихтиѐрдории объект ва ѐ њуќуќи бемўњлати иљро намудани вазифањои муайяни давлатиро надорад.

Мањсулот ва даромаде, ки консессиядор дар натиљаи фаъолияти консессионї мегирад, дар њаљми муайянкардаи шартномаи консессия моликияти ў мебошад.

Љумњурии Тољикистон барои харидорї намудани мањсулоти истењсолнамудаи консессиядор њуќуќи бартариятнок дорад.

Консессияњо дар асоси озмунњо ва музоядањо дода мешаванд. Дар мавридњои истисної бо ќарори Њукумати Љумњурии Тољикистон объектњо дар асоси гуфтушуниди мустаќими байни Њукумати Љумњурии Тољикистон ва сармоягузорони эътимоднок ба консессия дода мешаванд.

Дар Тољикистон то имрўз шартномањои зерини консессионї баста шудаанд:

дар байни Њукумати Љумњурии Тољикистон ва ширкати «Помир Энерджи» 24 майи соли 2002 шартномаи консессионї баста шуд, ки онро Парламенти ЉТ 26 июни соли 2002 ба тасвиб расонд;

дар байни Њукумати Љумњурии Тољикистон ва ширкати HOS Powertech International

SDN BHD дар бораи ба консессия додани стансияи гармидињандаи барќии «Шўроб» 17 феврали соли 2016 шартномаи консессионї имзо карда шуд, онро Парламенти мамлакат 15 апрели соли 2016, №416 ба тасвиб расонд.

Созишномањо дар бораи таќсими мањсулот

Ќонуни ЉТ «Дар бораи созишномањо оид ба таќсими мањсулот» асосњои њуќуќии муносибатњои байни давлат ва сармоягузорро, ки зимни сармоягузории дохилї ва хориљї ба маќсади љустуљўй, тадќиќ ва истихрољи маъданњои фоиданок дар ќаламрави Љумњурии Тољикистон тибќи шартњои созишномањо оид ба таќсими мањсулоти истењсолшуда ба миѐн меоянд, муќаррар менамояд.

Саҳифаи 44

Созишнома њамаи шартњои истифодаи сарватњои зеризаминї, аз љумла шартњо ва тартиби таќсими мањсулоти истењсолшударо дар байни тарафњои созишнома муайян менамояд.

Асоси ба номгўй дохил кардани конњои маъданњои фоиданок, ки њуќуќи истифодаи онњо бо шарти таќсими мањсулот дода мешавад, номатлубии шартњои маблаѓгузорї кардани корњои барои ќитъаи мазкур мутобиќи Ќонуни Љумњурии Тољикистон «Дар бораи сарватњои зеризаминї», набудани имконияти маблаѓгузории буљавї барои истифодаи самараноки конњои мазкур, аз љумла њолатњои зерин буда метавонанд:

- кони маъданњои фоиданок дар мањалњои баландкўњ ва ѐ дур аз мањалњои ањолинишин љойгир шудааст ва барои истифодаи он шароит ва инфрасохторњои лозимї вуљуд надоранд;

- љустуљў, иктишоф, тадќиќ ва коркарди кони маъданњои фоиданок технологияи серхарљ ва маблаѓи калонро талаб менамоянд.

Њуќуќи истифодаи сарватњои зеризаминї бо шарти таќсими мањсулот ба сармоягузор дар асоси созишнома дода мешавад.

Иљозатномадињии фаъолият оид ба истифодаи сарватњои зеризаминї тибќи Ќонуни Љумњурии Тољикистон «Дар бораи иљозатномадињї ба баъзе намудњои фаъолият» амалї карда мешавад.

Дар созишнома бояд ўњдадорињои сармоягузор оид ба масъалањои зерин пешбинї шуда бошанд:

- ба шахсони њуќуќии муќими Љумњурии Тољикистон додани њуќуќи иштирок дар иљрои корњои тибќи созишнома ба сифати пудратчиѐн, молфиристонандагон, боркашонњо ѐ намудњои дигари фаъолият дар асоси шартномањои байни онњо ва сармоягузор;

- љалб кардани кормандон–шањрвандони Љумњурии Тољикистон, ки миќдори онњо бояд на камтар аз 70 фоизи шумораи умумии њамаи кормандони мувофиќи созишнома ба кор љалбшударо ташкил дињад;

- љалб кардани шањрвандони хориљї танњо дар марњалаи аввали корњо мувофиќи

созишнома ѐ њангоми аз љониби Љумњурии Тољикистон мављуд набудани чунин кормандон дар марњалањои минбаъдаи кор.

Дар давраи њисоботї созишномањо дар бораи таќсими мањсулот имзо карда нашуданд.

Вале то давраи њисоботї дар Тољикистон се созишнома дар бораи таќсими мањсулот имзо шуда буд:

- бо Љамъияти сањомии пўшидаи «Сомон Ойл» (ќарори Њукумати ЉТ аз 03 апрели соли

2012, №138),

- бо Љамъияти дорои масъулияти мањдуди «Эдго Энерджи СА» (ќарори Њукумати ЉТ аз 04 октябри соли 2013, №437);

- бо «Кулоб Петролеум Лимитед» (ќарори Њукумати ЉТ аз 24 майи соли 2013, №237.)

Созишномањои сармоягузорї

Дар Тољикистон то соли 2016 дар бахшњои гуногуни иќтисод њамагї 7 созишномаи сармоягузорї, аз инњо дар бахши истихрољи маъдан – 3 созишнома имзо шудааст.

Соли 2014 ЉДММ «Ширкати саноати кўњии Тољикистону Хитой» фаъолияти худро дар асоси созишномаи сармоягузорї дар байни Њукумати ЉТ ва «Ширкати саноати кўњии Тољикистону Хитой» дар бораи иктишофу истихрољи кони «Зарнисори Шимолї» оѓоз

Саҳифаи 45

намуд. Созишномаи мазкурро 24 июли соли 2014 аз номи Њукумати ЉТ раиси Кумитаи сармоягузорї ва идораи амволи давлатии ЉТ имзо намуд ва парламенти мамлакат 25

феврали соли 2015, №1796 ба тасвиб расонд. Дар фасли 2.7 њамин Њисобот дар бораи ин корхона маълумоти муфассал дода шудааст.

Дар байни Њукумати ЉТ ва ЉДММ «Ширкати истењсолии байналмилалии "Чжунтсай Моњир Семент"» дар бораи сохтмон ва ба истифода додани корхонањои семент, гипсокартон ва халта дар ноњияи Ёвони вилояти Хатлон созишномаи сармоягузорї баста шуд, ки он бо ќарори Њукумати ЉТ аз 29 августи соли 2015, №547 тасдиќ намуда, аз тарафи МН МО ЉТ 16

декабри соли 2015, №259 ба тасвиб расонда шуд.

Дар байни Њукумати ЉТ ва ширкати «Huaxin Cement Co., Ltd.»-и Љумњурии Халќии Хитой дар бораи сохтмон ва ба истифода додани хатњои дуюм ва сеюми корхонањои семент дар ноњияи Бобољон Ѓафуров, вилояти Суѓд ва дар њудуди МОИ «Данѓара» созишномаи сармоягузорї баста шуд, ки он бо ќарори Њукумати ЉТ аз 11 сентябри соли 2014 №603 тасдиќ намуда, аз тарафи МН МО ЉТ 11 феврали соли 2015, №1765 ба тасвиб расонда шуд.

2.5. ЊУЌУЌИ МАНФИАТДОРЇ (БЕНЕФИТСИАРЇ)

Тибќи Талаботи 2.5. (f. i.) Стандарти ТШСИ, «молик- бенефитсиар” нисбати ширкат маънои шахси (шахсони) воќеиеро дорад, ки ба моликияти ширкат ба таври мустаќим ѐ ѓайримустаќим соњибї ѐ назорат мекунад». То 1 январи соли 2017 ГБТМ бояд «Харитаи роњнамо»-ро (барномаро) барои ифшои маълумот дар бораи њуќуќи бенефитсиарї чоп кунад.

Таърифи њуќуќи бенефитсиарї (ЊБ) дар ќонунгузории ЉТ

Мафњуми «бенефитсиар» дар як ќатор санадњои ќонунгузории Љумњурии Тољикистон истифода мешавад, аз љумла дар:

1. Кодекси граждании ЉТ,

2. ЌЉТ «Дар бораи фаъолияти бонкї»,

3. ЌЉТ «Дар бораи фаъолияти бонкии исломї»,

4. ЌЉТ «Дар бораи суѓурта кардани пасандозњои шахсони воќеї»,

5. ЌЉТ «Дар бораи ташкилотњои маблаѓгузории хурд»,

6. ЌЉТ «Дар бораи баќайдгирии давлатии шахсони њуќуќї ва соњибкорони инфиродї»,

7. ЌЉТ «Дар бораи муќовимат ба ќонунигардонии (расмикунонии) даромадњои бо роњи љиноят бадастоварда, маблаѓгузории терроризм ва маблаѓгузории пањнкунии

силоњи ќатли ом».

Тибќи моддаи 50 Кодекси граждании ЉТ шахсони њуќуќї ба ташкилотњои тиљоратї, ки ба даст овардани фоидаро маrсади асосии фаъолияти худ rарор додаанд, ва ташкилотњои ѓайритиљоратї, ки чунин маrсади ба даст овардани фоидаро надошта, фоидаро байни иштирокчиён таrсим намекунанд, људо мешаванд. Фањмост, ки барои Њисоботи ТШСИ танњо ташкилотњои тиљоратї мавриди таваљљуњ ќарор мегирад, зеро ташкилотњои ѓайритиљоратї бенефитсиар дошта наметавонанд. Ташкилотњои тиљоратї, дар навбати худ, тибќи моддаи 69 Кодекси граждании ЉТ ба сифати инњо таъсис ѐфта метавонанд:

Саҳифаи 46

- ширкатњои хољагидорї – дар шакли ширкати комил ва ширкати ба боварї асосѐфта (ширкати коммандитї),

- љамъиятњои хољагидорї – љамъиятњои сањомї, љамъиятњои дорои масъулияти мањдуд ѐ иловагї.

Дар Кодекси граждании ЉТ ва Дастурамали Бонки миллии ЉТ №112 «Дар бораи њисоббаробаркунии нася дар Љумњурии Тољикистон» зери истилоњи «бенефитсиар» «ќарздињанда» фањмида мешавад.

Дар ЌЉТ «Дар бораи суѓуртаи пасандозњои шахсони воќеї» ва як ќатор санадњои меъѐрию њуќуќии дигар истилоњи «бенефитсиар» ба маънои «манфиатдор» истифода бурда мешавад. Масалан, дар фармони вазири молияи ЉТ аз 28.12. с.2004, №159 «Дар бораи тасдиќ намудани Таснифи буљетии даромаду харољот ва дар амал љорї намудани он аз 1 январи соли 2005» «бенефитсиар» ба маънои «манфиатдор» кор фармуда шудааст. Ќайд карда мешавад, ки ба субсидияњо ва дигар трансфертњои љорї воридоти андозеро мансуб донистан мумкин аст, ки як сатњи идоракунии давлатї ситонда, ба сатњњои дигар гузарондааст. Ба ин категория трансфертњои маќсаднок ва сермаќсад, инчунин ќарзњои изофакунанда ѐ маошњои бенефитсиар, ки на барои ташаккул додани сармояи асосї гирифта шудаанд, дохил карда мешаванд.

Дар дигар санадњои меъѐрии њуќуќї (асосан дар ќонунгузории бонкї) истилоњњои «бенефитсиар» ва «молики нињоии бенефитсиарї» дучор мешаванд. Дар айни њол ба сифати онњо на фаќат шахси воќеї, балки шахси њуќуќї низ амал мекунад. Аз љумла, дар моддањо оид ба гирифтани иљозатнома (моддаи 9) ва ташкили филиалњои бонкњои хориљї (моддаи 12) ЌЉТ «Дар бораи фаъолияти бонкї» аз 19.05.2009 бенефитсиар ба маънои «бенефитсиари нињоии њиссаи иштироки афзалиятнок» зикр карда мешавад. Масалан, дар моддаи 9 «Њуљљатњое, ки барои гирифтани иљозатнома заруранд» зикр карда мешавад, ки ташкилотњои ќарзї пеш аз баќайдгирии давлатї ва гирифтани иљозатнома бояд ба Бонки миллии Тољикистон дархост, њуљљатњо, аз љумла маълумотномаро бо зикри ному насаб, шањрвандї, љойи доимии истиќомат, фаъолият ѐ касби молики њиссаи иштироки афзалиятнок, аз љумла манфиатдори нињоии њиссаи иштироки афзалиятнок, ки вазъи молиявии онњоро тасдиќ мекунад, пешнињод кунанд.

Ќайд кардан зарур аст, ки тибќи моддаи 26 Ќонуни мазкур манфиатдори нињої њар гуна шахсе буда метавонад, ки бевосита ѐ бавосита, тавассути дигар шахсон ѐ якљоя бо онњо амал карда, мехоњад њиссаи иштироки афзалиятнокро дар ташкилоти ќарзї харидорї намояд.

Мафњуми “молики бенефитсиарї” танњо ба маънои шахси воќеї (як ѐ якчанд шахси воќеї) дар ЌЉТ «Дар бораи муќовимат ба ќонунигардонии (расмикунонии) даромадњои бо роњи љиноят бадастоварда, маблаѓгузории терроризм ва маблаѓгузории пањнкунии силоњи ќатли

ом» дучор мешавад ва дар ин њуљљат “молики бенефитсиарї” ва “манфиатдор” мафњумњои якхелаанд. Иттилоот дар бораи бенефитсиари нињої - шахси воќеї, тибќи ин ќонун барои ањли љомеа дастрас буда наметавонад14.

Фењристи моликони бенефитсиарї

Њоло дар Тољикистон Фењристи моликони бенефитсиарї бо зикри њиссаи моликият, иштирок ва назорат, ки ба ањли љомеа дастрас бошад, вуљуд надорад.

Бо Ќарори ЊЉТ аз 02.03.2013, №89 «Тартиби гузарондани озмунњо барои њуќуќи истифодаи сарватњои зеризаминї» тасдиќ карда шудааст, ки мувофиќи он иштирокчиѐни озмун маљмуи њуљљатњоро пешнињод менамоянд, аз љумла рўихати аз тарафи шахси ваколатдори иштирокчии озмун тасдиќшудаи њамаи сањмиядорон ѐ иштирокчиѐне, ки дорои зиѐда аз 5% сањмияњо ѐ андозаи њисса дар ифодаи фоизї мебошанд.

14 Ниг. Замима «Таърифи ЊБ дар ќонунгузории ЉТ»

Саҳифаи 47

Ба лоињаи Ќонун «Дар бораи сарватњои зеризаминї ва истифодаи сарватњои зеризаминї» бо пешнињоди Шўрои ТШСИ-и ЉТ ба вазифањои маќоми ваколатдор оид ба масъалаи Фењристи бенефитсиарњо иловаи зерин ворид карда шуд: «- фењристи кушодаи бенефитсиарњо ва ташкилотњо – истифодабарандагони сарватњои зеризаминро тартиб медињад ва дар он номи бенефитсиарњо ва дараљаи иштироки сањмии онњоро зикр мекунад. Тартиби бурдани ин Фењристро маќоми ваколатдори давлатї тасдиќ менамояд». Ба моддаи «Њуќуќу уњдадорињои асосии истифодабарандаи сарватњои зеризаминї»-и лоињаи ќонуни мазкур чунин уњдадории истифодабарандаи сарватњои зеризаминї ворид карда шуд –

«ба маќоми ваколатдори давлатї оид ба омўзиш ва истифодаи сарватњои зеризаминї пешнињод намудани маълумот дар бораи њуљљатњои муассисї ва бенефитсиарњои худ».

Дар замимаи 10 ба њамин Њисоботи ТШСИ дар бораи муассисон ва моликияти онњо дар ширкатњои истихрољ, ки барои муќоисаи минбаъда ба Фењрист дохил карда шудаанд, маълумот дода шудааст.

Харитаи роњнамо барои ифшои њуќуќи бенефитсиарї дар Љумњурии Тољикистон

Шўрои ТШСИ-и Љумњурии Тољикистон барои гузарондани чорабинињои тайѐрї ва ислоњот 26 декабри соли 2016 «Харитаи роњнамо оид ба њуќуќи бенефитсиарї барои солњои 2017 –

2020»-ро тасдиќ ва нашр намуд. Дар ин харита маќсадњои асосии кор (њамагї 12 маќсад), муњлатњои иљро, шахсони масъул, харољот ва маблаѓгузорї, инчунин арзѐбии иљрои он дар дар њисоботи солона дар бораи кори Шўрои ТШСИ муайян карда шудаанд15.

Дар чањорчўбаи маќсади 3-юми Харитаи роњнамо корњо оид ба гузарондани тањлили

ќонунгузории ЉТ дар масъалаи њуќуќи бенефитсиарї ва ифшои он муайян карда шудаанд.

Ќайд кардан зарур аст, ки бо маќсади арзѐбии воќеии имконияти гирифтани иттилооти муњим оид ба иштироки бенефитсиарї дар Тољикистон соли 2014 «Тадќиќот оид ба фарогирии лоињаи таљрибавии њуќуќи бенефитсиарї»16, соли 2015 бошад, тадќиќоти «Арзѐбии лоињаи пилотї оид ба њуќуќи бенефитсиарї дар Тољикистон» гузаронда шуд. Дар рафти ин тадќиќотњо тањлили мухтасари ќонунгузорї дар соњаи њуќуќи бенефитсиарї ва омодагии ширкатњо ба пешнињоди маълумоти зарурї гузаронда шуд17. Соли 2015 инчунин Њисоботи якуми миллии ТШСИ дар Тољикистон барои соли 2014 тањия карда шуд.

Ба лоињаи ќонуни дар боло зикршуда инчунин меъѐрњое илова карда шуданд, ки мафњуми «бенефитсиар»-ро чунин таъриф мекунанд «бенефитсиар – шахси воќеї ѐ якчанд шахси воќеї, ки соњиби њуќуќи моликият мебошанд, инчунин муштарї ва (ѐ) шахсеро, ки ањд ба манфиати онњо анљом дода шудааст, ба таври воќеї назорат мекунанд (ба ин мафњум инчунин шахсоне дохил карда шудаанд, ки шахси њуќуќї ѐ ташкилотро ба таври воќеї идора мекунанд)».

Дар чањорчўбаи Харитаи роњнамо оид ба њуќуќи бенефитсиарї моњњои апрел-июни соли 2017 Гурўњи корї бо дастгирии молиявии ИЉК БМ дар Тољикистон бо маќсади тавзењу тањлили ќонунгузории Љумњурии Тољикистон оид ба њуќуќи бенефитсиарї тадќиќот гузаронд. Ѓайр аз ин, таърифњои мављудаи мафњуми «бенефитсиар»-ро, ки дар нињодњои байналмилалї ва мамлакатњои хориљї ќабул шудаанд, тавзењ дод. Дар чањорчўбаи ин кор «Дастуруламал оид ба таърифи моликии бенефитсиарї (дараља ва назорат)» тањия намуда, тавсияњои дахлдор дода шуданд. Њисобот дар сомонањои www.tfd.tj, www.minfin.tj, www.eiti.tj дастрас мебошад.

15http://www.eiti.tj/ru/otchet/otchet-po-benefetsiarnomu-pravu

16http://minfin.tj/index.php?do=static&page=IPDO

17http://www.eiti.tj/ru/otchet/otchet-po-benefetsiarnomu-pravu

http://www.tfd.tj/

http://www.minfin.tj/

http://www.eiti.tj/

http://www.eiti.tj/ru/otchet/otchet-po-benefetsiarnomu-pravu


http://www.eiti.tj/ru/otchet/otchet-po-benefetsiarnomu-pravu

Саҳифаи 48

Бо назардошти он ки тибќи талаботи 2.5 Шўрои ТШСИ-и ЉТ бояд таърифњои дахлдори истилоњи «бенефитсиар»-ро барои Њисоботи дуюми миллии ТШСИ мувофиќа кунад, тавсияњои мазкур 10 августи соли 2017 дар љаласаи Шўро баррасї намуда (протоколи №4), чунин ќарор ќабул карда шуд:

- Њангоми тањия намудани Њисоботи дуюми миллии ТШСИ барои солњои 2015−2016 тартиб ва таърифи зерини истилоњи “бенефитсиар” ба назар гирифта шавад:

“Субъектњои њисобот дар бораи бенефитсиарњо дар чањорчўбаи Њисоботи дуюми ТШСИ барои солњои 2015−2016 ЉДММ ва ЉС хоњанд буд, аз љумла бо њиссаи давлат дар сармояи оинномавї ѐ шумораи сањмияњои овоздињанда 50 фоиз ва аз ин камтар, ки дар савдоњо иштирок менамоянд, дороињои соњањои истихрољро истифода мебаранд ва сармоягузорї мекунанд».

Нисбати субъектњои мазкур ин бенефитсиар мебошад: - «Бенефитсиар – шахси (шахсони) воќеї, ки ба таври мустаќим ѐ ѓайримустаќим ба

шахси њуќуќии корпоративї соњибї мекунад (анд) ѐ ба баври воќеї ба он назорат менамояд(янд)».

- «Соњибї ба шахси њуќуќиии корпоративї ѐ назорати воќеї» чунин маъно дорад: мустаќилона ѐ тавассути ягон кас ва ѐ якљоя бо дигарон дар маљмуъ соњибї намудан ба 25 ва бештар фоизи сармояи оинномавї ѐ 25 ва бештар фоизи сањмияњои овоздињандаи шахси њуќуќии корпоративї;

- «Назорати воќеї» инчунин маънои назоратеро дорад, ки бо воситањои дигар амалї карда мешавад, аз љумла:

50 ва бештар фоизи сармояи оинномавї ѐ сањмияњои овоздињандаро соњибї ва ихтиѐрдорї мекунад;

муайян кардани шартњои пеш бурдани фаъолияти шахси њуќуќї ѐ иљрои вазифањои маќоми иљроияи он;

таъйин ѐ озод кардани зиѐда аз нисфи аъзои маќоми роњбарикунандаи ширкат;

розигї додан ба таъйини шахс ба сифати узви маќоми роњбарикунандаи ширкати истихрољ.

- Агар бенефитсиар шахси дорои маќоми сиѐсї бошад, њиссаи ў бо тартиби пешбининамудаи талаботи тасдиќшуда оид ба њисоботдињї дар бораи иштироки бенефитсиарї ифшо карда мешавад.

- Ширкатњои дар биржа расман ба ќайд гирифташуда, аз љумла ширкатњои фаръии 100-фоизаи онњо, уњдадор нестанд, ки маълумотро дар бораи бенефитсиари (бенефитсиарњои) худ ифшо кунанд. Онњо уњдадоранд, ки номи биржаро нишон дињанд, ба њуљљатњои биржавие, ки дар онњо ба ќайд гирифта шудаанд, истинод намоянд, инчунин дастур дињанд, ки дар биржа ба чунин маълумотњо чи тавр дастрасї пайдо кардан мумкин аст.

- Дар мавриди корхонањои муштарак њар як иштирокчии корхонаи муштарак бояд

бенефитсиари (бенефитсиарњои) худро ифшо намояд, агар он дар биржа ба ќайд гирифта нашуда бошад ѐ ширкати фаръии садфоизаи ширкати дар биржа расман ба ќайдгирифташуда набошад.

Натиљањои тадќиќот оид ба тавзењу тањлили ќонунгузории ЉТ дар бораи њуќуќи бенефитсиарї ва ифшои он 3 декабри соли 2017 дар љаласаи гурўњи корї бо иштироки тарафњои манфиатдор муњокима карда, тавсияњои дар љаласа ќабулшуда дар њуљљати хотимавии тадќиќот ба назар гирифта шуданд. Бо назардошти ин, Њисоботи такмилдодашудаи тањлилї оид ба натиљањои тадќиќот 15 декабри соли 2017 (протоколи №5) дар Шўрои ТШСИ-и ЉТ баррасї карда шуд.

Саҳифаи 49

Инчунин моњњои май – июли соли 2017 «Тавзењ ва арзѐбии муќоисавии стратегияњои миллї, барномањо, наќшањо, санадњои ба тасвиб расидаи байналмилалї, ќонунгузории Тољикистон, инчунин тадќиќотњо, хабарњои воситањои ахбори омма дар мавзуи робитаи байни њуќуќи бенефитсиарї ва афзалиятњои миллии мамлакат» гузаронда шуд. Онро гурўњи корї дар чањорчўбаи супориши техникии лоиња, ки Намояндагии Љамъияти олмонї оид ба њамкории байналмилалї (GIZ) дар Тољикистон маблаѓгузорї намудааст, тањия намуд.

Дар асоси тавзењи гузарондашуда оид ба иљрои амалњо ва чорањои зарурии иловагї барои ифшои иштироки бенефитсиарї дар чањорчўбаи стратегияњои миллї, барномањо, наќшањо ва ќонунгузории ЉТ, ки дар «Харитаи роњнамо оид ба ифшои њуќуќи бенефитсиарї» (ХРЊБ) зикр гардидаанд, тавсияњо тайѐр карда шуданд. Њамин тариќ, ЊБ дар ќаринаи Стратегияи миллии рушди ЉТ дар давраи то соли 2030, паст кардани сатњи камбизоатї дар мамлакат ва ташкили љойњои иловагии кор, мубориза бо коррупсия, барњам додани иќтисоди соягї, такмил додани сиѐсати молиявї, таъмини афзоиши ќисми даромади буљети мамлакат, муќовимат бо саркашї аз супурдани андозњо, муќовимат бо ќонунигардонии (расмикунонии) даромади бо роњи љиноят ба даст овардашуда, маблаѓгузории терроризм, маблаѓгузории пањнкунии силоњи ќатли ом, инчунин дар ќаринаи таъмини шаффофият дар соњаи истихрољ ва љанбањои дигар баррасї карда шуд.

Гурўњи корї дар асоси тадќиќоти гузарондашуда бо маќсади зичтар алоќаманд намудани ЊБ бо афзалиятњои миллї, инчунин амалисозии ЊБ дар чањорчўбаи барномањои татбиќи ТШСИ дар ЉТ тавсияњои зерин пешнињод намуд:

Тањияи тавсияњо оид ба ворид намудани таѓйироти бо меъѐру русумоти ЊБ алоќаманд ба ќонунњо дар бораи соњањои истихрољ ва стратегияњои соњавї, бо ин маќсад ташкил намудани зергурўњњои алоњидаи корї. Аз љумла ба ќонунњо инњоро дохил намудан зарур аст: таърифи «бенефитсиар», уњдадории ширкатњо барои додани маълумот дар бораи бенефитсиарњо, аз љониби маќомоти ваколатдори давлатї бурдани фењристњои моликони бенефитсиарї, дастрасии иттилоот ба ањли љомеа; дар санадњои њуќуќї русумот ва шаклњои пешнињоди њисобот баѐн карда шаванд.

Меъѐрњои пешнињодшудаи ЊБ дар лоињаи ќонун «Дар бораи сарватњои зеризаминї ва истифодаи сарватњои зеризаминї» њангоми баррасии он инъикос намуда, барои пурра шарњ додани мафњуми «бенефитсиар» иловањои зарурї ворид карда шаванд,

инчунин лоињаи ќонуни мазкур то ќабул гардидани он љонибдорї ва дастгирї карда шавад.

Ба санадњои њуќуќии зерин таѓйиру иловањое дохил карда шаванд, ки бо татбиќи ЊБ дар ќонунгузории ЉТ алоќаманд мебошанд:

Низомнома «Оид ба хусусиятњои иљозатномадињї ба намудњои алоњидаи фаъолият», ки бо Ќарори ЊЉТ аз 3 апрели соли 2007, №172 (дар тањрири Ќарори ЊЉТ аз 12.02.2010, №62) тасдиќ шудааст;

Тартиби гузарондани озмунњо барои њуќуќи истифодаи сарватњои зеризаминї, ки бо Ќарори ЊЉТ аз 2 марти соли 2013, № 89 тасдиќ шудааст;

Низомнома «Оид ба Сарраѐсати геологияи назди ЊЉТ», ки бо Ќарори ЊЉТ аз 28

декабри соли 2006, №617 (дар тањрири ќарорњои ЊЉТ аз 30.12.2007, №656, аз

01.08.2008, №389) тасдиќ шудааст.

Минбаъд баъди иљро намудани талабот дар бораи ифшои маълуот оид ба молики бенефитсиарї дар ќонунгузорї доир ба истифодаи сарватњои зеризаминї таљрибаи татбиќи њуќуќро дар ин масъала, чи дар доираи ЉТ ва чи дар доираи таљрибаи байналмилалї тањлил кардан зарур аст. Дар асоси ин тањлил њангоми зарурат дар

Саҳифаи 50

бораи аз нав дида баромадани таърифи ќабулшудаи молики бенефитсиарї ва ворид намудани ислоњњои дахлдор ба санадњои дахлдори меъѐрии њуќуќии ЉТ пешнињодњо тайѐр кардан лозим аст.

Имконияти мутобиќгардонии ќонунњоро дар ќаринаи ЊБ тањлил бояд намуд, то ки дарњам-барњамии таърифњо пешгирї намуда, талаботњо ба ифшои маълумот дар бораи моликияти бенефитсиарї дар соњањои гуногун ба якдигар наздик карда шаванд.

Тарзу усулњои пешнињод ва тафтиши маълумоте, ки ширкатњои истифодабарандаи сарватњои зеризаминї дар бораи бенефитсиарњо медињанд, пайдо карда шаванд.

Тафтиши маълумот дар марњалаи аввал то андозае раванди ошорсозии бенефитсиари нињоиро осон менамояд, зеро худи бенефитсиар ба пешнињод кардани маълумот њавасманд мебошад, бинобар ин русумоти муфассали пешнињоди маълумотро дар бораи бенефитсиари нињоии ширкатњои истихрољ њангоми баќайдгирї ва/ѐ иљозатномагирї тартиб додан зарур аст.

Инчунин русумоти муайян кардани бенефитсиари ѓайримустаќимро тавассути нишон додани силсилаи бенефитсиарњо муфассал баѐн кардан муњим аст.

Муайян кардани маќоми давлатие, ки барои татбиќи ЊБ дар чањорчўбаи ТШСИ масъул мебошад.

Дар чањорчўбаи тањияи Њисоботи дуюми миллии ТШСИ иљрои тавсияњои њисоботи пештара ва тадќиќотњо оид ба ЊБ, хусусан иљрои тавсияњо оид ба такмил додани дастуруламал оид ба љамъоварии маълумот барои муќоисаи пардохтњо ва ба шакли (формаи) умумии њисоботи ТШСИ барои солњои 2015 – 2016 ворид намудани шаклњои декларатсия дар бораи иштироки бенефитсиарї, гузарондани тренингњои эзоњотї барои шахсони масъули ширкатњо тафтиш карда шавад. Ин имкон медињад, ки Њисобот тибќи талаботи Стандарти ТШСИ-2016 тањия карда шавад. Аз тарафи дигар Котиботи байналмилалии ТШСИ ба ин бањои мусбат хоњад дод.

Њисоботњо аз рўи ду тадќиќот дар сомонањои www.tfd.tj, www.minfin.tj, www.eiti.tj дастрас мебошанд.

Соли 2017 дар њамаи минтаќањои мамлакат 7 чорабинї (тренингњо, семинарњо бо тарафњои манфиатдор) гузаронда шуданд, ки дар онњо инчунин масъалањои ифшои ЊБ дар мисоли Тољикистон ва мамлакатњои хориљї муаррифї карда шуданд.

Соли 2017 ВАО дар бораи ЊБ дар чањорчўбаи ТШСИ 15 мавод чоп карданд.

Дар Њисоботи солонаи Шўрои ТШСИ-и ЉТ барои соли 2016 дар бораи оѓози иљрои харитаи роњнамо оид ба ЊБ маълумот дода шудааст.

http://www.eiti.tj/

Саҳифаи 51

2.6. ТАВСИФИ СОЊАИ ИСТИХРОЉ

Њоло дар Тољикистон зиѐда аз 600 кон ва 800 зуњуроти маъданњои фоиданок кашф ва тадќиќ карда шудаанд, ки ќисман ба истифодаи саноатї омода мебошанд18. Тољикистон аз захирањои минералии зеризаминии гуногун: тилло, оњан, нуќра, мис, сурб, руњ, висмут, стронсий, сурма, волфрам, намаки ошї ва ѓ. бой аст. Саноати истихрољи кўњии Тољикистон захираи хуби маъдан ва ашѐи хом дорад ва њаљми он кифист, ки рушди соња дар оянда таъмин карда шавад.

18 Аз маърўзаи раиси Кумитаи энергетика, саноат, сохтмон ва алоќаи МН МО ЉТ С. Шарифов дар муњокимаи парламентии 27.12.2016.

Саҳифаи 52

Љадвали 5

Тавсифи захирањои маъдан ва ашѐи хом дар минтаќањо19

№ Минтаќа Майдон Тавсиф

1 2 3 4

1 Суѓд 26,1 њаз.

км2

Конњои сурб, руњ, висмут, молибден, волфрам, сурма,

стронсий, тилло, нуќра, оњан, ќалъагї, симоб, ангиштсанг,

нефту газ, намаксанг, флюорит, санги сохтмонї ва дигар ашѐи хоми минералї барои сохтмон ва саноат, обњои зеризаминии минералї, термалї ва саноатї, озокерит ва сангњои заргарї кашф карда шудаанд

2 Хатлон 24,6 њаз.

км2

Конњои ашѐи хоми минералии гуногун – нафт ва газ, намаки ошї, масолењи сохтмон, ашѐи хом барои истењсоли семент,

обњои минералї ва гарм, маъданњои сурб, руњ, стронсий,

тиллои пошхўранда ва як ќатор маъданњои дигаре кашф карда шудаанд , ки дар саноат ва хољагии халќи ЉТ истифода мешаванд

3 ВМКБ 63,7 њаз.

км2

Зуњуроти пешомадноки 23 намуд маъдани фоиданок, аз љумла оњан, марганетс, мис, тилло, ќалъагї, волфрам, ашѐи хоми гилхок, инчунин гил барои истењсоли хишт, ашѐи хоми семент, зуњуроти пешомадноки нуќра, конњои калони ашѐи хоми боросиликатї, намак, молибден, висмут, асбест, ашѐи хом барои истењсоли оњак ва аглопорит, моддањои часпаки бесемент, керамзит, омехтањои ќуму шаѓал ва рег. Ѓайр аз ин дар њудуди вилоят обњои зиѐди минералї ва термалї вуљуд доранд

4 НТЉ 28,7 њаз.

км2

Конњои маъданњои фоиданок кашф карда шудаанд, аз ќабили ашѐи хом барои истењсоли семент, масолењи сохтмон, обњои минералї ва гарм, пегматитњои булўрдор ва ќалъагидор, оњан (магнетит), волфрам, ќалъагї, тилло, сурб, руњ, флюорит, маъданњои радиоактивї, алюминий, фосфоритњо, гилњои оташбардор, регсанги квартсдор, ангишт (ангиштсанг ва антрасит) ва ѓ. Бисѐре аз ин маъданњои фоиданок барои корхонаи амалкунандаи маъдантозакунї ва дигар корхонањои саноатї манбаи муњими ашѐи хом ба шумор мераванд.

19 ЊЉТ «Дар бораи Барномаи давлатии омўзиш ва арзѐбии захирањои металлњои нодир барои солњои 2016 -

2026» (№728 аз 28.11.2015)

Саҳифаи 53

АНГИШТ

Љумњурии Тољикистон аз ангишт бой мебошад. Конњои ангишт дар минтаќањои гуногуни он воќеъ гардидаанд. Дар ин љо 22% захираи ангиштсанги Осиѐи Марказї (4,5 млрд тонна) љойгир шудааст.

Захирањои ангишт ва мавќеи географии онњо

Захирањои аниќшудаи ангишти љумњурї 366,5 млн т, аз љумла саноатї - 320,4 млн т (73% захирањои умумї), пешакї арзѐбишуда - 408,1 млн т (9,3%), пешгўишуда - 3638 млн т (83,4%)-ро ташкил медињанд.

Конњои ангишти Тољикистон дар ду њавза љойгир шудаанд: Тољикистон ва Фарѓона. Њавзаи якум аксарияти мутлаќи объектњои ангиштро, ки дар Тољикистони Марказї ва Љанубї љойгир шудаанд, дар бар мегирад. Объектњои Тољикистони Шимолї ба њавзаи ангишти Фарѓона дохил мешаванд. Ќабатњои ангиштдори њавзаи Тољикистон бештар дар шохањои кўњњои Тиѐншон ва Помиру Олой, ки пастхамињои Афѓонистону Тољикистонро печонда

гирифтаанд, љойгир шудаанд.

Нерўи саноатии њавза бузург аст. Дар њудуди он кони нодири антрасити камхокистар ва камсулфури Назар Айлоќ, кони калонтарини Осиѐи Марказї – кони Яѓноб ва якчанд объекти хурди ангиштсанг – ашѐи хоми энергетикї ва химиявї воќеъ гардидаанд. Аз зиѐда аз

36 кону зуњуроти ангишт, ки дар њудуди Тољикистон маълуманд, танњо ду кон – Шўроб ва

Фон-Яѓноб муфассал омўхта шудаанд. Дар як ќатор конњо иктишофи пешакї ва корњои

тафтишї гузаронда шуданд.

Дар баъзе аз онњо солњои гуногун маъдан истихрољ карда мешуданд ва њоло низ истихрољ

карда мешаванд (Зиддї, Назар-Айлоќ, Миѐнаду, Моѓиѐн, Кштут-Зауран, Ташкутан, Суффа,

Шўрообод, Равнов). Њамаи конњои љумњурї аз рўи захирањои ангишт ба гурўњи конњои на

Саҳифаи 54

чандон калон (то 50 млн т) дохил мешаванд, кони Фон-Яѓноб аз рўи захира ба ќатори конњои

миѐна дохил мегардад20.

Ангишт на танњо барои таъмини комплекси сўзишворию энергетикии мамлакат, балки барои ташкили саноати технологию химиявї низ барои дањсолањо мерасад.

Истихрољи ангишт дар солњои 2015 - 2016

Њоло ќариб 88% талаботи Тољикистон ба ангишт аз њисоби истихрољи дохилї ќонеъ гардонда мешавад. Истифодаи самараноки маблаѓњои мутамаркази давлатї ва сармоягузорињои хориљї ба корхонањо имкон доданд, ки истењсоли ангиштро афзун намоянд. Дар соли 2015 он ба 1 млн 041 њаз. тонна расид, соли 2016 бошад, ангиштканони љумњурї 1 млн 361 њаз. тонна ангишт истихрољ намуданд.

Саноати ангишт бо дигар соњањои иќтисод робитаи зич дошта, дар рушди хољагии халќи Тољикистон наќши муњим мебозад. Имрўз 208 корхонаи саноатї ва энергетикї ангиштро ба сифати сўзишвории технологии алтернативї ба љои гази табиї истифода мебаранд. Ин тадбирњо вобастагии иќтисоди љумњуриро аз воридоти газу нафт кам карданд. Тибќи маълумоти Вазорати саноат ва технологияњои нави ЉТ, харидори асосии ангишти дар мамлакат истењсолшаванда маркази электрикии гармидињии (ТЭЦ-2) Душанбе мебошад, ки таќрибан 50% њаљми умумии ангишти истењсолшударо истифода мебарад21.

Бо зиѐд гардидани њаљми истењсоли энергияи электр аз ангишт њиссаи он дар тавозуни сўзишвории љумњурї то соли 2021 метавонад то 3,3 млн тонна афзоиш ѐбад.

Афзоиши истихрољи ангишт дар шахтаи «Фон-Яѓноб»-и корхонаи фаръии КВД «Ангишти Тољик», шахтаи «Ангишти Зиддї»-и корхонаи фаръии КВД «Ангишти Тољик», дар ЉДММ «Талко-Ресурс», ЉСК «Ангишт», ки дар заминаи онњо нерўгоњњои нави барќї ба лоиња гирифта шудаанд, дар назар дошта шудааст22.

Љадвали 6

Истихрољи ангишт (њаз. тонна)

2015 2016

Њамагї ангиштсанг ангишти бўр

Њамагї ангиштсанг ангишти бўр

Њамагї 1041,9 984,5 57,4 1361,4 1311 50,4

ВМКБ 1,0 1,0 - - - -

Хатлон 2,7 2,7 - 2,0 2,0 -

Суѓд 804,1 746,7 57,4 1170,0 1119,6 50,4

НТЉ 234,1 234,1 - 189,4 189,4 -

20 Маљаллаи кўњї, ISSN 0017-2278 (нашри махсус, соли 2016) 21http://news.tj/news/tajikistan/economic/20161020/tadzhikistan-pobil-svoi-sobstvennii-rekord-po-dobiche-uglya

22 Маљаллаи кўњї, ISSN 0017-2278 (нашри махсус, с.2016)

http://news.tj/news/tajikistan/economic/20161020/tadzhikistan-pobil-svoi-sobstvennii-rekord-po-dobiche-uglya

Саҳифаи 55

Истењсолкунандагони калонтарини ангишт дар ЉТ

Тибќи маълумоти Вазорати саноат ва технологияњои нави ЉТ, дар Тољикистон 14 корхона бо истихрољи ангишт машѓул мебошад. Њиссаи асосии истихрољи ангишт ба корхонањои зерин рост меояд:

- Шахтаи «Фон-Яѓноб», корхонаи фаръии КВД «Ангишти Тољик» (57,7%),

- ЉДММ «Талко-Ресурс» (13,1%),

- Шахтаи «Ангишти Зиддї», корхонаи фаръии КВД «Ангишти Тољик» (11,2%),

- ЉСК «Ангишт» (5,6%),

- Шахтаи ангишти «Назар-Айлоќ», корхонаи фаръии КВД «Ангишти Тољик» (5%),

- ЉДММ «Сайѐд» (3,2%),

- 4,2% -и ангиштро корхонањои боќимонда истихрољ мекунанд.

НАФТ ВА ГАЗИ ТАБИЇ

Маълумоти умумї дар бораи соњаи нафту гази ЉТ

Ќитъањои пешомадноки нафту газдори Тољикистон дар ду минтаќаи нафту газдор: Тољикистони Љанубї-Ѓарбї ва Тољикистони Шимолї љойгир шудаанд. Аз лињози тектонї онњо дар њудуди пастињои Афѓонистону Тољикистон (29,4 њазор км2) ва Фарѓонаи Ѓарбї (5,2

Саҳифаи 56

њазор км2) воќеъ гардидаанд. Дар њудуди Тољикистони Љанубї-Ѓарбї панљ минтаќаи калони геосохториро људо мекунанд: Душанбе, Кофарнињон, Вахш, Оби гарм ва Кўлоб23.

Љадвали 7

Панљ минтаќаи калони геосохторї

Минтаќа Тавсиф

Минтаќаи Душанбе

Масоњати заминњои пешомадноки ин минтаќа 1,4 њазор км2-ро ташкил медињад. Захирањои пешгўишудаи истихрољи нафт ба миќдори 7,0 млн. тонна, газ – 37,0 млрд. м3 арзѐбї гардидаанд .

Дар ин минтаќа се кон кушода шудааст: кони нафти Шоњамбарї ва конњои гази Андиген ва Комсомол.

Минтаќаи Кофарнињон

Масоњати заминњои пешомадноки ин минтаќа 8,9 њазор км2-ро ташкил медињад. Захирањои пешгўишудаи истихрољи нафт ба миќдори 17,057 млн. тонна, гази озод бошад, 227,4 млрд. м3 арзѐбї шудаанд

Минтаќаи мазкур њам бо усулњои геофизикї ва њам бо пармакунии чуќур кам омўхта шудааст.

Минтаќаи Вахш

Масоњати заминњои пешомадноки ин минтаќа 3,7 њазор км2-ро ташкил медињад. Захирањои пешгўишудаи истихрољи нафт ба миќдори 22,9 млн. тонна, газ – 151,9 млрд. м3 арзѐбї гардидааст.

Минтаќаи Вахш тавассути корњои геофизикї ва пармакунї пурра омўхта шудааст. Дар пастхамии Вахш се кон кушода шудааст: конњои нафти Камарборик, Сафедтеппа ва кони гази Сурхсимо.

Минтаќаи Кўлоб

Масоњати заминњои пешомадноки минтаќаи Кўлоб 8,6 њазор км2-ро ташкил медињад. Захирањои пешгўишудаи истихрољи нафт ба миќдори 20,275 млн. тонна арзѐбї гардидааст. Ќариб њамаи ин захирањо – 19,275

млн. тонна дар маљмааи палеогении нафту газ љойгир шудаанд. Захираи пешгўишудаи истихрољи гази озод 187,0 млрд. м3-ро ташкил медињад.

Минтаќаи Оби гарм

Масоњати заминњои пешомадноки минтаќаи Оби гарм 6,8 њазор км2-ро ташкил медињад. Захираи пешомадноки нафт 15,0 млн. тоннаро ташкил медињад, ки ќисми зиѐди он дар њаљми 9,0 млн. тонна дар маљмааи ќабатњои палеогенї љойгир шудааст. Захирањои пешгўишудаи газ ба миќдори 198,0 млрд. м3 арзѐбї шудааст. Дар минтаќа объектњои омодашуда ва амалкунандаи пармакунї вуљуд надоранд. Дар минтаќаи Оби гарм ягон кони карбогидридњо кашф карда нашудааст, вале сарфи назар аз ин, минтаќа барои кушодани конњои калони газ дар ќабатњои карбонатии юраи болої пешомадњои калон дорад.

23 Юшин В.И. Тањлили маводи геологї-геофизикии Тољикистони Љанубї-Ѓарбї. Њисоботи илмию тадќиќотї,

Асарњои ШТ ВНИГНИ, 1978, Душанбе.

Саҳифаи 57

Тољикистони Шимолї24

Захирањои умумии ибтидоии имконпазири ашѐи хоми карбогидридї дар Тољикистони Шимолї ба миќдори 108 млн. тонна сўзишвории шартї арзѐбї мешавад, аз љумла нафт – 47,5

млн. тонна, газ – 53 млрд. м3, конденсат – 7,5 млн. тонна. Дар минтаќаи Фарѓонаи Ѓарбї 10 кон кушода шудааст, ки дорои 37 ќабат мебошанд, аз онњо 25 ќабати нафтдор ва 12 ќабати дорои газ ва конденсати газ. Њоло истихрољи нафт таќрибан 15 њазор тонна ва газ 3-5 млн. м3-ро ташкил медињад. Кони аз њама калонтарин Ниѐзбек – Ќараќчиќуми Шимолї мебошад. Захираи ибтидоии тавозунии нафти ин кон 5 057 њазор тоннаро ташкил медињад. Захираи ибтидоии истихрољ - 1 564 њазор тонна.

Захирањои гази табиї ва нафт дар Љумњурии Тољикистон

Њоло захирањои карбогидридии љумњурї хеле кам иктишоф гардидаанд. Захирањои иктишофшудаи гази табиї 857 млрд м3, захирањои нафт зиѐда аз 117 млн тоннаро ташкил медињанд. Захирањои ибтидоии исботшудаи нафт ва конденсат таќрибан 40 млн тоннаро ташкил медињад, ки танњо 11 млн тоннаи онро ба гурўњи гази истихрољшаванда мансуб донистан мумкин аст. Дар айни њол захирањои боќимондаи карбогидридњои моеъ таќрибан 31 млн тоннаро ташкил медињанд, аз љумла 3 млн тонна карбогидридњои истихрољшаванда. Чунин манзараро дар масъалаи гази табиї низ мушоњида кардан мумкин аст: захирањои тавозунї таќрибан 3,5 млрд. м3-ро ташкил медињанд, захирањои боќимонда бошанд – 2 млрд. м3-ро.25

Захирањои ашѐи хоми карбогидридиро дар њаљми 1033,76 млн. тонна сўзишвории шартї

(ќисми зиѐди ин захирањо (916 млн тонна сўзишвории шартї) дар Тољикистони Љанубї-

Ѓарбї љойгир шудаанд, дар Тољикистони Шимолї бошад – 118 млн тонна сўзишвории шартї), аз љумла 857 млрд. м3 газ, 117,6 млн. тонна нафт ва 36 млн. тонна конденсати газ арзѐбї мекунанд26. Вале њоло њамагї як ќисми ками онњо истихрољ карда мешавад. Тибќи маълумоти Намояндагии тиљоратии Тољикистон дар Олмон, дар ќаъри замини Тољикистон 113,1 млн тонна нафт, 863 млрд метри мукааб газ ва 36 млн тонна конденсати газ хобидааст. Майдонњои зерин барои истихрољи онњо нисбатан пешомаднок ба њисоб мераванд27: Љадвали 8

Майдонњо барои истихрољи захирањои нафту газ

№ Ном Минтаќа Захирањои пешгўишудаи нафт

Захирањои пешгўишудаи газ

24 Мавлони Субњонќул. Нафт ва газ: Нерўи асосии сўзишворию энергетикии Тољикистон // Минбари халќ, июни с. 2013. 25 Таснифи захираи конњо ва захирањои пешгўишудаи маъданњои фоиданок (Ќарори Њукумати ЉТ. 2009, № 429). 26 Манбаъ: КВД «Нафту газ» 27 http://www.news.tj/ru/news/posol-rt-v-rf-resursy-nefti-i-gaza-v-tadzhikistane-vesma-znachitelnye

http://www.news.tj/ru/news/posol-rt-v-rf-resursy-nefti-i-gaza-v-tadzhikistane-vesma-znachitelnye

Саҳифаи 58

1 Супетауи Шарќї Тољикистони Шимолї

5 млн тонна 15 млрд м мукааб

2 Ренган Тољикистони Љанубї-

Ѓарбї

- 35 млрд м мукааб

3 Ќашќаќум Тољикистони Љанубї-

Ѓарбї

4,9 млн тонн -

4 Олимтойи Шарќї Тољикистони Љанубї-

Ѓарбї

3,9 млн тонн -

5 Ялгизкак Тољикистони Љанубї-

Ѓарбї

- то 20 млрд м мукааб

6 Саргазон Тољикистони Љанубї-

Ѓарбї

- 30 млрд м мукааб

Инчунин арзѐбии пешакии ширкати Gazprom International-ро дар ин љо овардан мумкин аст, ки мувофиќи он захирањои пешгўишудаи газ дар майдони Сариќамиш ба миќдори 18

миллиард метри мукааб, захирањои имконпазири нафт — 17 миллион тонна, конденсати газ - 2 миллиард метри мукааб арзѐбї карда мешавад.28

Дар майдони Сариќамиш, баъди пармакунии чоњи љустуљўию бањодињии № 1 дар чуќурии 6450м захирањои пешомадноки карбогидридњо дар ќабатњои палеогенї ва бўрї ба миќдори зерин арзѐбї карда шуд:

- захирањои умумии газ аз рўи категорияи С3 20,9 млрд. м3-ро ташкил дод;

- захирањои умумии нафт - 8065/1613 њазор тонна (геологї/истихрољшаванда).

Истихрољи нафт ва гази табиї дар ЉТ дар солњои 2015 - 2016

Истењсоли њарсолаи гази табиї – таќрибан 4-6 млн м3, нафт - 28 њазор тонна. Мувофиќан, њаљми истењсоли мањсулоти нафт низ дар љумњурї зиѐд нест – дар шимол ва љануб њамагї се корхонаи на чандон калон бо истењсоли онњо машѓуланд, ки њосилнокиашон соле аз 25-30

њазор тонна зиѐд нест. То 01.01.2015 дар мамлакат 7,29 млн тонна нафт, 8,16 млрд м3 газ ва 0,49 млн тонна конденсати газ истењсол карда шудааст29.

Љадвали 9

Истихрољи нафт (њаз. тонна) ва газ (млн. м3) дар солњои 2015-2016

соли 2015 соли 2016

нафт гази муќаррарї гази табиї нафт гази муќаррарї гази табиї

Њамагї 24,6 4,1 3,8 25,0 3,2 2,9

ВМКБ - - - - - -

28http://ru.sputnik-tj.com/economy/20160712/1020134332.html

29Манбаъ: Вазорати энергетика ва захирањои оби ЉТ

http://ru.sputnik-tj.com/economy/20160712/1020134332.html

Саҳифаи 59

Хатлон 10,7 2,6 2,7 10,6 1,7 1,7

Суѓд 11,5 1,5 2,1 11,7 1,5 1,2

НТЉ 2,4 - - 2,7 - -

Љадвали 10

Истихрољи нафт аз љониби њамаи ширкатњои истихрољ30

Ном / сол 2015 2016 % -и наќша

Нафт 24631 тонна 25123 тонна 80,5%

Газ 4111 њаз. м³ 2979 њаз. м³ 60,3%

Дар бахши нафту гази ЉТ 8 ширкат бо истихрољи нафту газ машѓул аст, ки аз онњо дутоашон давлатї (ЉСК «Нафту газ» ва ЉСК «Суѓднафтугаз»), яктояшон муштарак (ЉДМММ

«Петролеум Суѓд») ва панљтоашон хусусї (ЉДММ «Салоса», ЉДММ «Азизї», ЉДММ

«Сетос», ЉСП «Њасан С» ва ЉДММ «Амон») мебошанд.

Нишондињандањои истихрољи нафту газ дар солњои 2015 - 2016 (аз љониби ширкатњо)

Љадвали 11

Истихрољи нафту газ дар соли 2015 аз љониби ширкатњо

Номи ташкилот Номи

нишондињанда

Наќшаи с.2015

Амалан дар

с.2015 %-и иљро

ЉСК «Нафту газ»

Истихрољи нафт

(тонна) 4 600 2 208 48,0

Истихрољи газ

(њаз. м³) 1 675 2 636 157,4

ЉДММ «Салоса» Истихрољи нафт

(тонна) 9 000 9 034 100,4

ЉДММ «Сетос» Истихрољи нафт

(тонна) - 225 -

ЉСП «Њасан ва К» Истихрољи нафт

(тонна) 300 - -

30«Тавзењ ва арзѐбии муќоисавии стратегияњои миллї, барномањо, наќшањо, санадњои ба тасвиб расидаи байналмилалї, ќонунгузории Тољикистон, инчунин тадќиќотњо, хабарњои воситањои ахбори омма дар мавзуи робитаи байни њуќуќи бенефитсиарї ва афзалиятњои миллии мамлакат». Душанбе, 2017 (бо дастгирии GIZ, Тољикистон).

Саҳифаи 60


(њаз. м³) 500 - -

ЉДММ «Азизї» Истихрољи нафт

(тонна) 1 500 1 650 110,0

ЉСК«Суѓднафтугаз» Истихрољи нафт

(тонна) 700 56 8,0

ЉДМММ «Петролеум-

Суѓд»


(тонна) 14 550 11 346 78,0


(њаз. м³) 1 600 1 475 92,2

ЉДММ «Амон» Истихрољи нафт

(тонна) 350 112 32,0

Њамагї

Истихрољи нафт (тонна) 31 000 24 631 79,5

Истихрољи газ (њаз. м³) 4 275 4 111 96,2

Љадвали 12

Истихрољи нафту газ дар соли 2016 аз љониби ширкатњо

Номи ташкилот Номи

нишондињанда

Наќшаи с.2016

Амалан дар

с. 2016

%-и иљро

ЉСК «Нафту газ»


(тонна) 3 200 2 295 71,7


(њаз. м³) 2 400 1 442 60,1

ЉДММ «Салоса» Истихрољи нафт

(тонна) 9 100 9 114 100,2

ЉДММ «Сетос» Истихрољи нафт

(тонна) 1 000 274 27,4

ЉСП «Њасан ва К»


(тонна) 500 - -


(њаз. м³) 500 - -

ЉДММ «Азизї» Истихрољи нафт

(тонна) 1 600 1670 104,4

Саҳифаи 61

ЉСК «Суѓднафтугаз» Истихрољи нафт

(тонна) 1 500 33 2,2

ЉДМММ «Петролеум-

Суѓд»


(тонна) 14 000 11732 83,8


(њаз. м³) 1 538 1537 99,9

ЉДММ «Амон» Истихрољи нафт

(тонна) 300 6 2,0

Њамагї

Истихрољи нафт (тонна) 31 200 25 124 80,5

Истихрољи газ (њаз. м³) 4 938 2 979 60,3

БАХШИ ИСТИХРОЉИ ТИЛЛОИ ЉТ ДАР СОЛЊОИ 2015 - 2016

Маълумоти умумї дар бораи бахши истихрољи тилло

Ќайд кардан лозим аст, ки љумњурї дорои захирањои бойи маъданњои тиллодор мебошад. Конњои асосии тиллои љумњурї дар майдонњои пешмадноки Шимолї, Тољикистони Марказї ва Помири Љанубї љойгир шудаанд. Захирањои иктишофшуда дар конњои тиллою квартси минтаќањои маъдандори Љилав-Тарор ва Туркистон-Чорини Тољикистони Марказї ва объектњои тиллою квартс ва тиллою сулфиди Ќарамазор мављуд мебошанд. Дар љумњурї њамагї 150 объекти маъдани тилло ошкор карда шудааст, ки ќисми зиѐди онњо кам тадќиќ шудаанд31.

Тољикистон дар рейтинги 100 мамлакати калонтарини љањон – дорандагони захираи тилло љои 67-умро ишѓол менамояд. Захираи тиллою асъори Тољикистон 90% аз тиллои холис ва 10% аз асъор иборат мебошад. Захираи тиллою асъори Тољикистон њар сол ба њисоби миѐна 40% меафзояд.

Истихрољи тилло дар солњои 2015 -2016

Тибќи маълумоти Вазорати саноат ва технологияњои нави ЉТ, истихрољи тилло дар мамлакат соли 2015 назар ба соли 2014-ум 31,6% зиѐд гардид. Аз рўи натиљањои соли 2015 њаљми захираи тилло ва асъор дар мамлакат назар ба соли пештара 28% афзуд. Дар соли 2015 њаљми умумии истењсоли тилло 4591,2 кг-ро ташкил дод.

Соли 2016 дар њудуди Тољикистон назар ба соли 2015-ум 8% зиѐдтар, яъне 4962,0 кг тилло истењсол карда шуд.

Ба туфайли баланд бардоштани суръати кор дар њамаи корхонањи истихрољи тиллои мамлакат хаљми истихрољи ин металли ќиматбањо зиѐд гардид.

Ширкатњои истихрољ ва истењсоли тилло дар Тољикистон

31 Маљаллаи кўњї, ISSN 0017-2278 (нашри махсус, с. 2016)

Саҳифаи 62

Дар Тољикистон бо истихрољ ва истењсоли тилло ЉДММ КМ «Зарафшон», ЉДММ МТХ

«Апрелевка», КДЉ «Тиллои Тољик», Артели заршўии «Одина», ЉДММ «Покруд», ЉДММ «Назирї», ЉДММ «Ганљ», ЉДММ «Баракати истиќлол», ЉДММ «Таком Голд» ва ЉДММ «Шимшо» машѓул мебошанд.

Расми 1. Истењсолкунандагони асосии тилло (истихрољ – ба њисоби фоиз):

Дар Тољикистон калонтарин корхонаи истихрољи тилло корхонаи муштараки Тољикистону Хитой «Зарафшон» мебошад, ки ќариб 70 фоизи тамоми тиллои љумњуриро истењсол мекунад. Дар давоми 9 соли охир ширкати саноати кўњии Хитой, ки 75 % сањмияњои ЉДММ КМ «Зарафшон» ба он тааллуќ дорад, барои навсозии корхона 306 миллион доллар људо намуда, ду фабрикаи маъдантозакунї ва тсехи аффинаж сохт. Инчунин тсехи нави коркарди маъдан сохта шуд.

Дар Тољикистон корхонањои њаљми истихрољашон миѐна фаъолият мекунанд – инњо ЉДММ МТК «Апрелевка», корхонаи давлатии љумњуриявии «Тиллои тољик», инчунин корхонањои хурд ва артелњо мебошанд.

Корхонаи маъдантозакунии ЉДММ «Покруд» моњи июни соли 2016 дар шањри Вањдат кушода шуд. Ин корхона бо љалби сармоягузории хориљї ва дар њамкорї бо мутахассисони ЉХХ сохта шудааст. Тибќи хулосаи мутахассисон, захираи тилло дар ин минтаќа барои 35 сол кифоя аст. Дар марњалаи аввал корхона дар як шабонарўз 1800 тонна, дар як сол 660 њазор тонна маъдан тоза мекунад.

Дар маросими кушодашавї ќайд карда шуд, ки корхона дар марњалаи аввал соле 1,3 њазор кг тиллои холис истењсол менамояд, баъди ба кор андохтани навбати дуюм истењсоли тиллои холис ба 2 њазор кг мерасад32.

Комиссияи давлатии Тољикистон оид ба захирањои маъданњои фоиданок дар охири соли 2015 кони Кончочро ба Тавозуни давлатии љумњурї гузаронд. Захираи тилло дар кони Кончоч зиѐда аз 32 тонна, захираи нуќра бошад, таќрибан 14 тонна аст. Кони Кончоч бо захирањои тилло, сурма, нуќра, симоб ва дигар маъданњои фоиданокаш дар аввал ба сифати фаќат кони симоб баррасї карда мешуд, зеро он дар минтаќаи фавќуларзии резашавии сланетси палеозой љойгир шудааст. Ин минтаќа дар нишебии рости водии дарѐ болотар аз Искондаркўл воќеъ мебошад.

32 http://avesta.tj/2016/06/04/v-vahdate-s-uchastiem-prezidenta-zarabotalo-predpriyatie-tsvetnyh-metallov-pokrud-2

60

14 15,2

0 3,2

67,6

12,5 11,6

0 2,5

66,5

11,7 11,5

3,5 3,1

0

10

20

30

40

50

60

70

80

Зарафшон Апрелевка Тиллои точик Пакрут Другие

2014

2015

2016

http://avesta.tj/2016/06/04/v-vahdate-s-uchastiem-prezidenta-zarabotalo-predpriyatie-tsvetnyh-metallov-pokrud-2

http://avesta.tj/2016/06/04/v-vahdate-s-uchastiem-prezidenta-zarabotalo-predpriyatie-tsvetnyh-metallov-pokrud-2

Саҳифаи 63

Дар охири моњи ноябри соли 2015 Њукумати ЉТ пешнињоди «ТАЛКО»-ро дар бораи коркарди гурўњи конњои Кончоч дар њудуди ноњияи Айнии вилояти Суѓд маъќул донист. Ширкати алюминии Тољикистон («ТАЛКО») њоло барои коркарди гурўњи конњои Кончоч шарикони нисбатан мувофиќеро љустуљў менамояд, то ки лоињаи калонмиќѐси ѓайрисоњавиро якљоя маблаѓгузорї кунанд. Моњи декабри соли 2016 ширкат барои 25 сол иљозатнома гирифт. Ин ба вай њуќуќ медињад, ки коркарди гурўњи конњои тиллодори Скалное ва Кончочро, ки дар њудуди ноњияи Айнии вилояти Суѓд љойгир шудаанд, амалї намояд.

Расми 2. Захирањои умумии гурўњи конњои Кончоч

«ТАЛКО» дар гурўњи конњои Кончоч њар сол коркарди 900 њазор тонна маъданро ба наќша гирифтааст33. Гурўњи конњои Кончоч аз се объект иборат аст: Чулбои (тилло, нуќра), Кончоч (тилло, нуќра, симоб, флюорит), Шањкон (тилло, сурма, арсен, флюорит).

Тибќи бизнес-наќшаи коркарди маљмуии ин гурўњи конњо, ки ширкат тањия намудааст, баъди анљом додани корњои тайѐрї кори мунтазами корхонае, ки дар заминаи захирањои иктишофшудаи маъданњо сохта мешавад, оѓоз меѐбад. Ин имкон медињад, ки мањсулнокии корхона соле ба 900 њазор тонна маъдан расонда шавад. Ба туфайли ин корхонаи маъдантозакунї консентрати маљмуии металлї (тилло, наќра, симоб, сурма ва ѓ.) њосил намуда, минбаъд дар корхонаи металлургии худ коркард менамояд. Чунин њаљми истењсол дар пешравии иќтисоди Тољикистон сањми бузург мегузорад. Ширкат дар њудуди конњо сохтани фабрикаи маъдантозакунї ва корхонаи металлургиро низ ба наќша гирифтааст.

Моњи октяби соли 2016 ширкати хитоии саноати кўњии ЉДММ «ТВЕА Душанбе» дар кони маъдани тиллои Кумарги боло корњои љустуљўи геологиро ба анљом расонд. Дар марњалаи оянда лоињакашї ва гирифтани иљозатнома барои коркарди кон пешбинї гардидааст. Баъди иљрои корњои мазкур ба ширкати довталаб ба сохтмони фабрикаи маъдантозакунї ва истихрољи маъдан шурўъ кунад34.

33 ПайравЧоршанбиев. «ТАЛКО» усули чи тавр пеш бурдани иќтисоди Тољикистонро пайдо намуд» //Тољикистон > Металлургия, истихрољи маъдан > news.tj, 4 январи с. 2016 > № 1605518

34 Ба гуфти М. Љумъазода, сардори Сарраѐсати геологияи ЉТ. Конференсияи матбуотї 10.01.2017

http://polpred.com/?ns=1&ns_id=1605518

Саҳифаи 64

Љадвали 13

Истихрољи тилло аз љониби ширкатњо дар солњои 2015-2016

№ Номи ширкат соли 2015 соли 2016

1. ЉДММ КМ “Зарафшон” 3105,7 кг 3301,2 кг

2. ЉДММ МТК “Апрелевка” 575,5 кг 581,5 кг

3. КДЉ “Тиллои Тољик” 452,1 кг 492,4 кг

4. ЉДММ “Артели заршўии “Одина” 267,8 кг 186,7 кг

5. ЉДММ “Покруд” - 177,0 кг

6. Ширкатњои дигар 190,2 кг 223,2 кг

НУЌРА ВА ДИГАР МАЪДАНЊОИ ФОИДАНОК ДАР ЉТ ДАР СОЛЊОИ 2015 - 2016

Нуќра: маълумоти умумї

Љумњурии Тољикистон дорои захирањои бойи нуќра мебошад. Захирањои асосии иктишофшудаи маъданњои нуќрадор дар Тољикистони Шимолї – дар минтаќањои маъдандори аз љињати саноати кўњї инкишофѐфтаи Зарнисор ва Ќарамазори Марказї љойгир шудаанд.

Захира ва њаљми истихрољи нуќра

Захирањои иктишофшуда ва пешбинишавандаи нуќра зиѐда аз 100 њазор тоннаро ташкил медињанд. Онњо асосан дар шимоли мамлакат дар минтаќаи маъданњои кўњии Ќарамазор љойгир шудаанд. Дар ин минтаќа конњои маъдани полиметаллї – Конимансури Калон, Конимансур, Канљол ва дигар конњои мису висмут ва нуќра – Алмадон, Конимансур (уфуќњои поѐнї) ва дигар конњо воќеъ гардидаанд35. Њоло яке аз калонтарин конњои нуќра –

Конимансури Калон иктишоф шудааст, ки захираи тиллои он тибќи арзѐбињои гуногун 50-70

њазор тоннаро ташкил медињад36. Он њанўз солњои 1970-80 иктишоф шуда буд.

Тибќи маълумоти охирини Сарраѐсати геология, захираи кони Конимансури Калон, ки такроран аз љониби ширкати байналмилалии Micon.Int. њисоб карда шудааст, 70 њаор тонна нуќраро ташкил медињад. Кон ѓайр аз нуќра инчунин аз сурб ва руњ бой мебошад. Захираи маъдани кон зиѐда аз 1 млрд тонна мебошад, ки њар як тоннаи он таќрибан 49 грамм тилло, 0,49% сурб ва 0,38% руњ дорад. Дар лоиња Иттињодияи байналмилалии молиявї (IFC), узви Гурўњи Бонки Љањонї ба њайси мушовир фаъолият мекунад. Экспертизаи техникиро ширкати байналмилалии Micon. Int37 гузаронд.

Комиссияи давлатї оид ба захирањо захирањои нуќраро дар кони Якљилваи ноњияи Мурѓоб

дар њаљми 204 тоннаю 920 кг тасдиќ намудааст (мувофиќи маълумоти Комиссияи давлатї



37https://news.tj/ru/news/bolshoi-konimansur-zatyazhnoi-kasting-ili-neudachnye-smotriny

https://news.tj/ru/news/bolshoi-konimansur-zatyazhnoi-kasting-ili-neudachnye-smotriny

Саҳифаи 65

оид ба захирањо дар 12 июли соли 2016). Онњо аз рўи категорияи С1 - 113,14 тонна (миќдори нуќра дар 1 тонна маъдан - 791 грамм), аз рўи категорияи С2 бошад – 93,34 тоннаро ташкил доданд (миќдори нуќра дар 1 тонна маъдан – 488 грамм)38. Якљилва аз љињати миќдори нуќра дар 1 тонна маъдан аз њамин гуна нишондињандаи Конимансури калон чандин маротиба зиѐд аст.

Тавозуни давлатии Тољикистон дар соли 2016 бо захираи як ќатор маъданњои фоиданок, аз он љумла нуќра (таќрибан 205 њаз. кг) пур карда шуд.

Соли 2015 корхонањои истихрољ 3014,2 кг нуќра истењсол намуданд, ки ин назар ба соли 2014-ум 61,2% зиѐд мебошад.

Соли 2016 истихрољи нуќра назар ба соли 2015-ум 11,5% кам гардид ва њаљми умумии он

2665,5 кг-ро ташкил дод.

Истењсолкунандагони асосии нуќра

Љадвали 14

Истењсолкунандагони асосии нуќра дар солњои 2015 – 2016

№ Ширкат

Истихрољ ба њисоби кг

2015 2016

1 ЉДММ МТК «Апрелевка» 1596,6 1612,8

2 ЉДММ КМ «Зарафшон» 1370,7 1009,4

3 КДЉ «Тиллои Тољик» 29,9 23,5

4 ЉДММ А/З“Одина” 17,0 10,8

5 Ширкатњои дигар - 9,3

Маъданњои фоиданоки дигар дар ЉТ39

Сурб ва руњ

Тољикистон аз љињати захираи сурб ва руњ дар минтаќаи Осиѐи Марказї яке аз љойњои намоѐнро ишѓол менамояд. Захирањои саноатии сурб ва руњ дар минтаќаи Ќарамазори Марказї воќеъ шудаанд. Захирањои зиѐди полиметаллњо дар ќисми љанубии депрессияи Фарѓона вуљуд доранд. Дар ќабатњои терригенї-карбонатии ин минтаќа конњои калони стратиформї мављуданд. Зиѐда аз 90% захирањои иктишофшудаи ин металлњо дар минтаќаи маъдандори Ќарамазор љойгир шудаанд. Бояд ќайд кард, ки танњо дар кони Конимансури Калон ва объектњои майдони маъдандори Олтин-Топкан зиѐда аз 1 миллиард тонна маъдани сурбу руњ иктишоф карда шудааст, ки ќисми зиѐди онро бо усули кушода истихрољ кардан


39Маљаллаи кўњї, ISSN 0017-2278 (нашри махсус, с.2016)

Саҳифаи 66

мумкин аст. Дар ин конњо ѓайр аз сурб, руњ, нуќра, висмут, кадмий инчунин як ќатор маъданњои туфайлї вуљуд доранд40.

Дар кони Конимансури Шарќї корхонаи маъданњои кўњии «Адрасмон» оид ба истихрољи сурб ва руњ амал мекунад, ки бо ќарори Суди иќтисодии шањри Душанбе аз 9.11.2016 100% ба давлат тааллуќ дорад. Ин корхона ба истењсол ва коркарди маъданњои сурбдор, ки дар таркибашон нуќра доранд ва барои истењсоли консентрати сурб таъйин шудаанд, махсус гардонда мешавад. Консентрати сурб барои коркард ба корхонаи металлургии Шимкент (Ќазоќистон) фиристода мешавад. Манбаи захираи корхона кони Конимансури Шарќї мебошад. Технологияи тоза кардани маъдан аз инњо иборат аст: реза кардан, ду маротиба майда кардан, флотатсияи байнисиклии асосї ва санљишї, амалњои тозакунї, ѓализгардонї ва полоиш. Миќдори сурб дар консентрати њосилшаванда 31-34%, нуќра - 2200-3300 г/т-ро ташкил медињад, ки аз онњо мувофиќан 78% ва 73% сурб ва нуќра гирифтан мумкин аст.

Объектњое, ки дар кон сохта шудаанд, аз таљњизоти маъданкании зеризаминї, таљњизоти маъдантозакунї, тсехи наќлиѐти автомобилї, тсехи барќї ва ѓ. иборатанд.

Корхонаи асосии истихрољкунандаи маъдани сурбу руњ ЉДММ «Ширкати саноати кўњии

Тољикистону Хитой» мебошад, ки дар асоси созишномаи сармоягузорї аз 24.11.2014

(муњлати амалаш то 08.09.2021) фаъолият мекунад. Сурб ва руњи дар солњои 2015-2016

истихрољнамудаи ширкат 100%-и њаљми умумии истењсолро ташкил дод.

ЉДММ ККМ «Такоб» барои истихрољи флюорит ва сурб дар кони Теппањои сурхи ноњияи

Варзоб иљозатнома дорад (муњлати амали иљозатнома аз 27.07.2016 то 27.07.2022).

Сурма

Конњои симобу сурма дар майдонњои маъдандори Шинг-Моѓиѐн, Кончоч, Љиљиќурут ва Яѓнобу Зањоб љойгир шудаанд. Объектњои симобу сурма тиллодор мебошанд, ки ин арзиши истењсолии онњоро баланд мебардорад.

Захирањои калони маъдан дар майдонњои Љиљиќурут ва Кончоч воќеъ шудаанд. Сурма дар 72 объект вуљуд дорад, ки 42-тои онњо дар минтаќаи геологию иќтисодии (МГИ) Панљакент ва 4-тоашон дар МГИ Куњистони Мастчоњ љойгир шудаанд, объектњои боќимонда дар МГИ Айнии вилояти Суѓд воќеъ шудаанд.

Бо истихрољ ва коркарди сурма мувофиќан ду корхона: ЉДММ ТА КМ “Анзоб” (консентрати сурма) ва ЉДММ “Ширкати металлургии Анзоб” (сурмаи металлї) машѓуланд.

ЉДММ КМ Тољикистону амрикоии «Анзоб» барои истихрољи сурма дар кони симобу сурмаи Љиљиќурут, дар њудуди вилояти Суѓд иљозатнома дорад (муњлати амали иљозатнома аз 26.03.2015 то 26.03.2027). Соли 2015 ширкати мазкур 467 њаз. тонна, соли 2016 бошад, 457

њаз. тонна маъдан истихрољ намуд.

Мис

Дар ВМКБ кони мисдори Ширгтуган ва зуњуроти зиѐди мис иктишоф карда шуд. Мис љузъи иловагии маъданњои полиметаллї (гурўњи конњои Олтинтопкан), маъданњои мису висмут ва нуќрадор (Алмадон ва Конимансур), волфрамдор (Майхура), мису тиллодор (Тарор, Бургунда) нуќраю полиметаллдор (Конимансур) ба шумор меравад. Дар Тољикистони љанубї-Ѓарбї регзорњои мисдор бисѐр мебошанд. Љисмњои маъданї ќабатњоеро ташкил

40 http://www.tajik-gateway.org/wp/?page_id=25430

http://www.tajik-gateway.org/wp/?page_id=25430

Саҳифаи 67

медињанд, ки ѓафсиашон то 20 м мебошад. Дар њамин љо, дар майдони Гишун маъданњои омехтаи мис-кобалт-никел дучор карда шуданд.

Соли 2015 миси истихрољнамудаи ЉДММ «Ширкати саноати кўњии Тољикистону Хитой» 100%-и њаљми умумии истењсол, соли 2016 бошад, 81,6%-и њаљми умумии истењсолро ташкил дод, њаљми боќимондаро (18,4%) дар соли 2016 КМ «Зарафшон» истихрољ кардааст.

Волфрам

Кони калонтарини волфрам – Майхура дар ќисми љанубии ќаторкўњи Њисор, 80 км дуртар аз шањри Душанбе воќеъ шудааст. Кон чун объекти маъдани волфрам иктишоф шуда буд. Дар натиљаи иктишофи такрорї дар ин љо 19 љисми маъдании саноатии дарозиаш 50425 м ва

иќтидораш 222 м ошкор карда шуд. Миќдори миѐнаи сеокиси волфрам - 0,91%. Кон ѓайр аз волфрам инчунин ба миќдори истихрољшаванда руњ, мис, висмут ва кадмий дорад.

Минералњои асосии маъдании кон шеелит, сфалерит, пирротин, халкопирит мебошанд; дар объект минтаќави туршшавї вуљуд надорад.

Соли 2017 ЉДММ «Талко Флюорит» барои истихрољи волфрам дар кони Майхураи ноњияи Варзоб иљозатнома гирифт (муњлати амали иљозатнома аз 27.05.2017 то 27.05.2042).

Оњан

Кони оњану висмути Шоњќадамбулоќ дар минтаќаи аз љињати саноатї тараќќикардаи љумњурї, на чандон дур аз шањри Хуљанд воќеъ шудааст. Дар тавозуни давлатї ба миќдори зиѐда аз 100 млн тонна захирањои маъдани магнетити ин объект ба ќайд гирифта шудааст. Пешомади афзоиши маъданњои оњандор дар њаљми чандин миллион тонна вуљуд дорад. Миќдори миѐнаи оњан дар маъданњо то 40%-ро ташкил медињад. Бинобар вуљуд доштани висмут, тилло, нуќра ва баъзе элементњои дигар дар маъданњо, арзиши объект хеле меафзояд. Масъалаи коркарди маљмуии кони Шоњќадамбулоќ ва ба роњ мондани истењсоли металлњои сиѐњ дар зинаи баррасї ќарор дорад.

Конњои маъдани мегнетит: Барч – дар назди шањри Хоруѓи ВМКБ, захираи пешгўишавандааш - 270 млн т маъдан, ки дар таркибаш то 52% оњан дорад; кони Харангон дар ноњияи Варзоб41.

Дар солњои 2015 – 2016 бо роњи гуфтушуниди мустаќим ба ЉСК «Сементи Тољик» барои омўзиши геологии оњан дар кони Буваки ноњияи Варзоб иљозатнома дода шуд (муњлати иљозатнома аз 28.08.2015 то 29.08.2020).

Ќалъагї

Кони калонтарини ќалъагї – Мушкистон дар водии Зарафшон љойгир шудааст. Дар заминаи захирањои ин объект корхонаи маъдантозакунї (Broadtec) сохта шудааст. Ба зумраи металли профилкунандаи Тољикистони Марказї ва Помир дохил мешавад. ЉДММ «Broadtec investment co, LTD» соли 2010 дар майдони Пасируд (ВМКБ, Мурѓоб) ба корњои иктишофи геологї оѓоз намуд ва соли 2015 натиљањоро пешнињод кард. Аз љониби КДЗ захирањо аз рўи категорияи С1 – 537 тонна ва аз рўи категорияи С2 – 4 њаз. 900 тонна тасдиќ карда шуданд.

Металлњои нодир

Тибќи моддаи 8 ЌЉТ «Дар бораи дурнамо, консепсияњо, стратегияњо ва барномањои давлатии рушди иљтимоию иќтисодии ЉТ» Њукумати мамлакат Барномаи давлатии омўзиш


Саҳифаи 68

ва арзѐбии захирањои металлњои нодирро барои солњои 2016−2026 (№728 аз 28.11.2015)

тасдиќ намуд. Маќсади асосии Барнома вусъат додани базаи минералию ашѐи хоми металлњои ранга, дар асоси он барќарор намудани корхонањои маъдани металлњои ранга ва сохтмони корхонањои нави маъдантозакунї мебошад. Дар Барнома масъалањои љустуљў, иктишоф ва арзѐбии захирањои металлњои нодир дар шакли пегматитњо баррасї намуда, наќшаи давра ба давра пеш бурдани корњои иктишофи геологї, ки бо имкониятњои хадамоти геологии Тољикистон мувофиќ мебошанд, тартиб дода шудааст.

То њол дар тавозуни захирањои маъданњои фоиданоки Тољикистон металлњои нодир ба ќайд гирифта нашудаанд. Бо вуљуди ин тахминан ба њар се нуќтаи маъдандори металлњои ранга як зуњуроти маъдание рост меояд, ки аз онњо 10-тояшон пешомаднок мебошанд. Инњо зуњуроти Гапиров, Александров, Зорбурулюк, Хаданго, Ванљруд, Ясногор, Родниковое, Тутек, Самжон, Љиндон мебошанд.

Конњои танталу ниобий танњо дар ду минтаќаи геологию иќтисодї мушоњида карда мешаванд: дар Помири Марказї ва Помири Љанубї-Шарќї. Дар натиљаи тадќиќотњои геологии аз соли 1958 то соли 1994 гузарондашуда ѓайр аз майдони Намангут боз 13 майдони пегматитдор ошкор карда шуд, ки дорои захирањои пешомадноки саноатии тантал, ниобий,

бериллий, тсезий, литий, ќалъагї, металлњои нодири зергурўњи тсерий буда, ањамияти калони стратегї доранд. Ба онњо мансубанд: Колхозобод - Таглихас, Пиш - Хидорљев, Вездара, Курустик - Марказї, Курустык - Асосї, Порљуз, Шевчор, Ясногор, Агаљан, Шазуд - Дузахдара ва Багчигир.

Корњои љустуљўї ва љустуљўию арзѐбии металлњои нодир ва элементњои туфайлї (элементњои нодири зергурўњи тсерий) давра ба давра иљро намуда, аз њисоби буљет маблаѓгузорї карда мешаванд42.

СРГ майдонњои пешомаднокро омўхта, дар онњо иктишофи геологї мегузаронад. Аз рўи њисобу китоби пешакї, дар њудуди љумњурї 12-то чунин объекти пешомаднок вуљуд дорад, ки дар њудуди ВМКБ ва водии Зарафшон љойгир шудаанд. Њоло дар се объект корњои геологї ба љо оварда мешаванд. Талабот ба ин намуди металлњо ва нархи онњо сол то сол меафзояд. Пештар содиркунандаи асосии ин металлњои ќиматбањо Хитой буд. Вале чандин

сол аст, ки Хитой содиротро ќатъ намудааст. Акнун воридкунандагони калон барои харидории ин металлњо бозорњои дигар мељўянд.

КОРЊОИ ИКТИШОФИ ГЕОЛОГИЕ, КИ ДАР СОЛЊОИ 2015 - 2016 ИЉРО КАРДА ШУДААНД

Солњои 2015 - 2016 фаъолияти иктишофи геологї мувофиќи Барномаи давлатии рушди соњаи геологияи Љумњурии Тољикистон барои солњои 2012−2020 амалї карда шуд.

Сарраѐсати геологияи Љумњурии Тољикистон корњои иктишофи геологиро дар њаљми зерин ба анљом расонд43:

- соли 2015 ба маблаѓи зиѐда аз 22,340 млн сомонї,

- соли 2016 ба маблаѓи зиѐда аз 24,441 млн сомонї.

Корњои иктишофи геологї, шартномавї ва пудратї аз њисоби буљети давлатї, инчунин бо усули хољагї ва мувофиќи лоињањои шартномавї анљом дода шуданд.

42 ЊЉТ «Дар бораи Барномаи давлатии омўзиш ва арзѐбии захирањои металлњои нодир барои солњои 2016−2026» №728 аз 28.11.2015.

43 Тибќи маълумоти Сарраѐсати геолгияи ЉТ

Саҳифаи 69

Аз њисоби буљети давлатї тибќи 33 лоиња ба маблаѓи зерин корњо иљро карда шуданд:

- соли 2015 - 11 млн сомонї,

- соли 2016 - 13 млн сомонї.

Маблаѓи корњои шартномавї аз рўи 32 лоиња

- дар соли 2015 – 11,340 млн сомонї,

- дар соли 2016 – 11,441 млн сомониро ташкил дод.

Соли 2015 ба Комиссияи эксперизаи њатмии андози назди Вазорати молияи ЉТ лоињањои шартномањо барои муќаррар намудани бонуси обунавї, бонуси кашфи тиљоратї ва роялти пешнињод карда шуданд.

Соли 2015 Сарраѐсати геология барои муќаррар намудани бонуси обунавї, бонуси кашфи тиљоратї ва роялти ба маблаѓи зиѐда аз 42,175 млн сомонї шартномањо имзо намуд. Бонусњои обунавї ва бонусњои кашфи тиљоратии мазкур бо 80 ширкат имзо карда шуданд.

Соли 2016 Сарраѐсати геология барои муќаррар намудани бонуси обунавї, бонуси кашфи тиљоратї ва роялти ба маблаѓи зиѐда аз 97,196 млн сомонї шартномањо имзо намуд. Шартномањо бо 64 ширкат имзо карда шуданд. Ќайд кардан зарур аст, ки бонуси обунавї пардохти якдафъаина ва њаљмаш аниќ муќарраршудаи истифодабарандаи сарватњои зеризаминї барои соњиб шудан ба њуќуќи истифодаи сарватњои зеризаминї дар њудуди шартномавї мебошад.

Рўихати объектњое, ки дар онњо аз њисоби буљет корњои иктишофи геологї гузаронда шудаанд, дар љадвали поѐн дода мешавад:

Љадвали 15

Иљрои Барномаи рушди соњаи геологияи ЉТ барои солњои 2015−2016

№ Номи объектњо Маблаѓ (сомонї)

соли 2015

Маблаѓ (сомонї)

соли 2016

Вилояти Суѓд

1 Пурра омўхтани пешомадњои тиллонокии кон ва зуњуроти симобу сурмаи майдони маъдани Шингу Моѓиѐн

720 000 720 000

2 Љустуљўи муфассали тилло дар майдони маъдани Ошобаи ноњияи Ашт

340 000 330 000

3 Корњои љустуљўию арзѐбї дар зуњуроти флюорити майдони маъдани Ќазноќи ноњияи Айнї

280 000 520 000

Њамагї 1 340 000 1 570 000

Вилояти Хатлон

1 Љустуљўи тиллои пошхўранда дар байни дарѐњои Чашмаи Латиф ва Шоњкамон (ноњияњои Муъминобод, Шўрообод ва Балљувон)

950 000 1 000 000

Саҳифаи 70

2 Корњои љустуљўию арзѐбї дар зуњуроти сурб ва руњи Екунљи ноњияи Ховалинг

650 000 430 000

3 Корњои љустуљўию арзѐбї дар зуњуроти сурб ва руњи Сурбиѐни ноњияи Балљувон

200 000 600 000

Њамагї 1 800 000 2 030 000

ВМКБ

1 Љустуљўи муфассали ашѐи хоми сангњои ќиматбањо дар Помири Љанубї-Ѓарбї, дар ноњияи Роштќалъа

280 000 350 000

2 Иктишофи пешакии уфуќњои поѐнии кони Барфи ноњияи Мурѓоб

520 000 800 000

Њамагї 800 000 1 150 000

НТЉ

1 Кори љустўљўию арзѐбї дар зуњуроти оњани Куњандараи ноњияи Вањдат

1 010 000 1 061 000

2 Кори љустўљўию арзѐбї дар зуњуроти ашѐи хоми сангњои ќиматбањо дар ноњияи Њисор

300 000 150 000

3 Корњои љустуљўию геохимиявї барои пайдо кардани тилло дар байни дарѐњои Ќаротоѓ –

Лўчоб, миќѐс 1:25000 (тарафи љанубии Ќаторкўњи Њисор)

100 000 683 000

Њамагї 1 410 000 1 894 000

1 Гидрогеология, геологияи муњандисї, геоэкология, геофизика, ашѐи хоми радиоактивї ва корњои мавзуї

5 650 000 6 356 000

Љамъ: 11 000 000 13 000 000

Соли 2016 Дар Шўрои илмию техникии Сарраѐсати геология 29 лоиња оид ба иљрои корњои иктишофи геологї, 28 њисобот дар бораи иљрои корњои иктишофи геологї ва 6 њисоботи иттилоотї баррасї карда шуд. Дар Комиссияи давлатии захирањои ЉТ 43 њисобот экспертиза намуда, захирањо тасдиќ карда шуданд.

Дар натиљаи корњои иљрошуда захирањо мувофиќи категорияњои дахлдор тасдиќ намуда, тавозуни давлатї бо намудњои зерини маъданњои фоиданок пурра гардонда шуд44:

44 Њисоботи солонаи Сарраѐсати геологияи ЉТ -2016

Саҳифаи 71

Љадвали 16

Иљрои Барномаи рушди соњаи геологияи ЉТ барои солњои 2015−2016

Маъдани фоиданок

Воњиди ченак Категория

С1 С2

Нуќра кг 111 610,00 93 310,0

Оњак м3 10 361 652,00 2 217 825,0

Гил м3 1 728 725,61 872 253,0

Омехтаи регу шаѓал м3 1 757 867,50 523 054,3

Гач м3 429 931,40

Соли 2015-ум 25 њисоботи геологї оид ба маъданњои фоиданок баррасї намуда, захирањои зерин (аз рўи категорияњои гуногун) тасдиќ карда шуданд:

сурма – 333 517 т,

симоб– 8 237 т,

гил – 1 368 779,50 м3,

оњак – 4 024 734,70 м3

омехтаи регу шаѓал – 1 753 568,35 м3 45.

2.7. САЊМИ БАХШИ ИСТИХРОЉ ДАР ИЌТИСОДИ МАМЛАКАТ

Саноат, ки чун соњаи муњими истењсолот ба сатњи рушди мамлакат таъсири њалкунанда расонда, асосии моддии индустриаликунонии иќтисод ба шумор меравад, ба рушди бахши воќеии иќтисоди миллї сањми сазовор мегузорад.

Ањамияти соњаи саноат барои иќтисоди миллї дар СМР-2030 таъкид шудааст. Дар ин њуљљат дарстур дода шудааст, ки иќтисоди мамлакат аз иќтисоди аграрї-саноатї ба саноатї-аграрї табдил дода шавад.

Њиссаи саноат дар сохтори ММД дар соли 2014-ум 12,1%, дар соли 2015-ум – 13,3% ва аз рўи маълумоти пешакии Агентии омори назди Президенти ЉТ, дар соли 2016-ум аллакай 15,1%-

ро ташкил дод46.

Дар соњаи саноат бахши истихрољи маъданњои кўњї наќши муњим мебозад. Њиссаи он дар њаљми умумии истењсолоти саноатї аз 13,3%-и соли 2014 дар соли 2016-ум то 19,9% зиѐд

45 Њисоботи солонаи Сарраѐсати геологияи ЉТ -2015

46 Маълумоти оморї барои соли 2016 мувофиќи арзѐбии пешакии Агентии омори назди Президенти ЉТ пешнињод шудааст.

Саҳифаи 72

гардид47. Њиссаи бахши истихрољ дар сохтори ММД дар соли 2015-ум 3,4%, дар соли 2016

бошад, он 2,1 пункт афзуда, 5,5%-ро ташкил дод.

Рушди бахши истихрољи маъданњои кўњї яке аз шартњои муњимтарини баланд бардоштани суръати устувори рушди иќтисоди ЉТ ба шумор меравад. Он барои ноњияњои баландкўњи дурдаст моњиятан ягона роњи баланд бардоштани некўањволии иљтимоию иќтисодии ањолї мањсуб мешавад.

Асосгузори сулњу вањдати миллї, Пешвои миллат, Президенти Љумњурии Тољикистон Эмомалї Рањмон борњо дар паѐмњои худ ба парламент зарурати барќарор намудани соњаи истихрољи маъданро таъкид кардааст. Масалан, дар паѐми Президенти ЉТ ба Маљлиси Олии Љумњурии Тољикистон дар соли 2015 гуфта шудааст: «Дар шароити имрўза самаранок ва оќилона азхуд намудани сарватњои зеризаминии Тољикистон, маблаѓгузории истихрољ ва коркарди маъданњои фоиданок, корњои иктишофи геологї, кушодани конњои нав тавассути љалб намудани сармоягузорињои ватанї ва хориљї яке аз самтњои муњимтарини рушди саноат ва њалли мушкилоти иљтимої, хусусан ташкили љойњои нави корї ба шумор меравад»48.

Солњои 2015−2016 дар Тољикистон њаљми пардохтњои андоз ва дигар пардохтњои њатмї ба буљет аз соњањои истихрољ рў ба афзоиш нињод. Масалан, соли 2015 даромади буљети давлатї аз бахши истихрољ 815,1 млн сомониро ташкил дод, ки ин дар њаљми умумии даромадњои буљети давлатии Љумњурии Тољикистон аз њисоби воридоти андоз, ѓайриандоз ва грантњо 6,4%-ро ташкил менамояд. Соли 2016 бошад, даромади буљети давлатї аз бахши истихрољи мамлакат 1054 млн сомонї ѐ 7,5% даромади буљети давлатии Љумњурии Тољикистонро аз њисоби воридоти андоз, ѓайриандоз ва грантњо ташкил медињад.

Суръати афзоиши њаљми истењсолоти саноатї дар солњои 2014−2016-ум 143,2%, суръати афзоиши њаљми истењсолот дар саноати истихрољ бошад, дар худи њамин давра 214,3%-ро ташкил дод (љадвали №17).

Љадвали 17

Суръати афзоиши њаљми истењсолот, ба њисоби %

2015/2014 2016/2015 2016/2014

Тамоми саноат 113,4 116 143,2

Истихрољи маъданњои кўњї 117,9 153,3 214,27

Истихрољи маводи энергетикї 90,9 119 97,80

Истихрољи маводи ѓайриэнергетикї 123 156,7 236,77

47 Тибќи маълумоти Агентии омори назди Президенти ЉТ

48http://www.president.tj/ru/node/8137

Саҳифаи 73

Љадвали 18

Нишондињандањои асосии саноати истихрољи маъданњои кўњии ЉТ дар солњои 2015 - 201649

Шумораи корхонањо

Њаљми мањсулот

(млн сомонї)

Шумораи шахсони дар соња

машѓулбуда (њаз. наф.)

2015 2016 2015 2016 2015 2016

Саноат – њамагї 2310 2043 12196 15090 81,2 80,9

Саноати истихрољи маъданњои кўњї 214 232 1640 3004 8,7 9,7

Истихрољи маводи энергетикї, аз љумла:

34 31 203 222 1,5 1,4

Истихрољи ангишт 19 19 155 179 0,9 0,8

Истихрољи нафт ва гази табиї; хизматњое, ки бо истихрољи нафту газ алоќаманданд, ѓайр аз корњои тадќиќотї

14 12 48 43 0,6 0,6

Истихрољи ашѐм хоми ѓайриэнергетикї, аз љумла:

180 201 1437 2782 7,2 8,3

Истихрољи маъданњои металлї 18 20 1335 2658 5,3 6,3

Соњањои дигари саноати истихрољи маъдан ва коркарди конњо

162 181 102 124 1,9 1,9

Истихрољи маводи энергетикї дар соли 2016 назар ба соли 2014-ум ба маблаѓи 5 млн сомонї кам шуд, маводи ѓайриэнергетикї бошад, 2,37 маротиба зиѐд гардид (расми3).

Расми 3. Њаљми мањсулоти саноатї, млн. сом.

49 Тибќи маълумоти Агентии омори назди Президенти ЉТ.

Саҳифаи 74

Аз 13,3% њиссаи саноати истихрољ дар њаљми умумии истењсолоти саноатї дар соли 2014

њиссаи истихрољи маводи энергетикї 2,1%, маводи ѓайриэнергетикї бошад, 11,2%-ро ташкил дод. Њиссаи истихрољи маводи энергетикї паст рафт, маводи ѓайриэнергетикї бошад, тадриљан рў ба афзоиш нињод (расми 4).

Расми 4. Таѓйирот дар сохтори бахши истихрољи маъдан, ба њисоби %

Дар саноати истихрољи маъдан шумораи корхонањо меафзояд. Масалан, агар дар соли 2014

шумораи онњо ба 154 воњид расида бошад (33 корхонаи истихрољи маводи энергетикї ва 121

корхонаи истихрољи маводи ѓайриэнергетикї), пас дар соли 2015 ба 214 (мувофиќан 34 ва

180), дар соли 2016 бошад, ба 232 расид (мувофиќан 31 ва 201).

Тибќи маълумоти Агентии омори назди Президенти Љумњурии Тољикистон, содироти мањсулоти минералї дар соли 2016-ум ба маблаѓи 307,2 млн доллари ИМА арзѐбї карда шуд, ки ин назар ба соли 2015-ум 1,5 маротиба зиѐд аст. Агар дар соли 2015 њиссаи содироти мањсулоти минералї 22,9%-и њаљми умумии содиротро ташкил карда бошад, пас дар соли 2016 њиссаи содироти мањсулоти минералї дар њаљми умумии содирот 11,3 пункт афзуда, 34,2%-и њаљми умумии содиротро ташкил дод. Аз љумла, консетратњои сурб, руњ, сурма, мис ва нуќра ба маблаѓи 239,1 млн доллар содирот карда шуд, ки ин назар ба соли 2015-ум 1,6 маротиба зиѐд аст. Агар дар соли 2015 њаљми умумии содироти њамаи намудњои маъдан ва консентратњои онњо 202,7 њаз. тоннаро ташкил дода бошад, пас дар соли 2016-ум 297,1 њаз. тоннаро ташкил дод.

Арзиши маъданњои фоиданоки истихрољшуда ба њар сари ањолї дар соли 2015-ум 192,9

сомонї, дар соли 2016-ум бошад, 345,3 сомониро ташкил дод.

Њукумати мамлакат њиссаи муайяни бахши ѓайрирасмиро дар соњаи истихрољ ба назар гирифта, барои танзими њуќуќии фаъолияти бахши хусусї корњои муайянро ба анљом мерасонад.

Дар ЌЉТ «Дар бораи металлњои ќиматбањо ва сангњои ќиматбањо» (дар тањрири ќонун аз

29.04.2006, №186; аз 30.07.2007, №311; аз 31.12.2008, №465; аз 5.10.2009, №552; аз 28.06.20,

№743; аз 28.12.2013, №1049; аз 27.11.2014, №1156) асосњои њуќуќии танзими муносибатњо дар соњаи омўзиши геологї ва иктишофи конњои металлњои ќиматбањо ва сангњои ќиматбањо, истихрољ, истењсол, коркард, истифода ва гардиши онњо (гардиши гражданї) муайян карда шудаанд.

Ѓайр аз ин, дар ќонун барои бахши ѓайрирасмї меъѐрњои њуќуќии истихрољи металлњо ва сангњои ќиматбањо муќаррар карда шудаанд. Тибќи ин ќонун усули худфаъолї ва худбиѐрї

13,3

13,3

19,9

2,1

1,7

1,5

11,2

11,8

18,4

0% 20% 40% 60% 80% 100%

2014

2015

2016

Рис.2 Изменение структуры горнодобывающего сектора, в %

Добывающая промышленность Добыча энергетических материалов

Добыча неэнергетических материалов

vfp://rgn=7209

vfp://rgn=11472

vfp://rgn=14215

vfp://rgn=14899

vfp://rgn=115502

vfp://rgn=121042

vfp://rgn=122900

Саҳифаи 75

тарзи ташкили истихрољи маъданњои фоиданоки пошхўрда мебошад, ки тибќи иљозати маќоми ваколатдори давлатї аз љониби соњибкорони инфиродї ва шахсони њуќуќї дар минтаќањои ќаъри замини захирањояш њисобнашуда ва дар тавозуни давлатии захирањои маъданњои фоиданоки Љумњурии Тољикистон гузоштанашуда амалї карда мешавад.

Ба истихрољи худфаъолї усули ташкили кори истихрољи металлњои ќиматбањо ва сангњои ќиматбањо мансуб дониста мешавад, ки берун аз кор ва љои истиќомати доимї ба муњлати зиѐда аз чор моњ амалї карда мешавад. Дар айни њол барои ташкил ва нигоњдории объектњои инфрасохтори иљтимоии љои иљрои чунин корњо аз њисоби буљет маблаѓ сарф карда намешавад.

Фаъолияти худбиѐрї – ваќте ки металлњои ќиматбањо ва сангњои ќиматбањои ѐфтшуда ва истихрољшуда ихтиѐран ба давлат супурда мешаванд.

Итихрољи металлњои ќиматбањо - ин људо карда гирифтани металлњои ќиматбањо аз конњои асосї (маъданї), конхои пошхўрдаю техногенї ва њосил кардани консентрат ва дигар ниммањсулоти дорои металлњои ќиматбањо мебошад. Истихрољи сангњои ќиматбањо – ин људо карда гирифтани сангњои ќиматбањо аз конњои асосї, пошхўрдаю техногенї ва њамчунин саракорї, навъљудокунї, нархгузории ибтидоии сангњои ќиматбањо мебошад.50

Истихрољи маъданњои фоиданоки пошхўрда бо усули худфаъолї ва худбиѐриро соњибкорони инфиродї ва шахсони њуќуќие амалї карда метавонанд, ки бо тартиби муќаррарнамудаи Ќонуни Љумњурии Тољикистон «Дар бораи низоми иљозатдињї» иљозат гирифтаанд.

Шартњои иљозат барои истихрољи маъданњои фоиданоки пошхўрда тибќи ќоидањои тасдиќнамудаи

Њукумати Љумњурии Тољикистон муайян карда мешаванд (дар тањрири ЌЉТ аз 28.12.2013,

№1049).

Шахсони воќеї ва њуќуќї ба истихрољи металлњои ќиматбањо ва сангњои ќиматбањо, истењсоли металлњои ќиматбањо аз рўзи гирифтани иљозатномаи дахлдор то беэътибор гардиданаш њуќуќдор мешаванд (дар тањрири ЌЉТ аз 28.12.2013, №1049).

Бахши ѓайрирасмї бештар дар њудуди минтаќаи Кўлоб рушд кардааст. Дар ин љо бисѐр сокинони он дар соњили дарѐњо, дар шимоли Ховалинг, дар дарањои кўњї ва дар дењањои Шугнов тилло истењсол мекунанд. Дар мањалњои душворгузари соњили дарѐи Яхсу њанўз дар асри 19 одамон ба истењсоли тилло сар карда буданд.

Солњои охир сокинони минтаќа фаъолона бо заршўї машѓул мешаванд. Дар ин љо истењсоли ин металли ќиматбањо дастї анљом дода мешавад. Мавсими кори заршўѐн дар соњилњои ларѐи тиллодори Яхсу аз моњи июн сар шуда, то фарорасии сардї, одатан то моњи октябр давом мекунад. Дар ин љо асосан љавонмардони 20-35-сола кор мекунанд. Заршўѐн металли љамъовардаашонро ба нуќтаи хариди металлњо, ки дар Сиѐњфарк воќеъ шудааст, мефурўшанд.

50 Моддаи 2 ЌЉТ «Дар бораи металлњои ќиматбањо ва сангњои ќиматбањо»// http://mmk.tj/ru/legislation/legislation-base/

vfp://rgn=121042

vfp://rgn=121042

Саҳифаи 76

Дар мањалли Лангари ноњияи Мўъминободи вилояти Хатлон низ ќитъањое њастанд, ки дар он љо сокинони ноњия бо заршўї машѓул мешаванд.

Вазорати молияи ЉТ бо маќсади танзими ин фаъолият соли 2016 лоињаи «Тартиби додани иљозатнома барои истихрољи маъданњои фоиданоки пошхўрда бо усули худфаъолї ва худбиѐрї»-ро барои баррасї ба идорањои соњавии мамлакат ирсол намуд. Дар лоиња пешнињод гардидааст, ки бо маќсади ќонунигардонии љараѐни истихрољи тиллои пошхўрда ва сангњои ќиматбањо аз тарафи заршўѐн ва сокинони мањаллї Вазорати молия барои додани њуљљатњои иљозатдињанда ба шахсони њуќуќї ва соњибкорони инфиродї барои истихрољи маъданњои фоиданоки пошхўрда бо усули худфаъолї ва худбиѐрї маќоми ваколатдор таъйин карда шавад. Баъди ќабул гардидани ќарори дахлдор шањрвандони мамлакат метавонанд, дар асоси хуљљатњои иљозатдињанде, ки Вазорати молияи ЉТ медињад, дар минтаќањои ќаъри замини захирањояш њисобнашуда ва дар тавозуни давлатии захирањои маъданњои фоиданоки Љумњурии Тољикистон гузоштанашуда озодона бо истихрољ машѓул шаванд.

Ба рўихати маъданњои фоиданоки пошхўрдае, ки иљозат додани истихрољи онњо бо усули худфаъолї ва худбиѐрї ба наќша гирифта шудааст, тилло, ќалъагисанг, сангњои ќиматбањо ва нимќиматбањо, сурмањои пошхўрдаи элювиалї, делювиалї ва коллювиалї, флюорит ва дигар маъданњои фоиданок дохил мешаванд. Ин иќдом имкон медињад, барои шахсони инфиродї ќитъањое људо карда шаванд, ки дорои маъданњои пошхўрдаи заррашакл буда, барои кори корхонањои калон фоиданок нестанд (захирањои саноатии тилло надоранд).

Пешбинї гардидааст, ки дар соњилњои дарѐњои тиллодор нуќтањои ќабули маъданњои ќиматбањои љамъовардашуда кушода мешаванд.

Истихрољ дар њудудњое амалї карда мешавад, ки тибќи иљозатнома дар ихтиѐри ягон ширкат нестанд ва барои тиллољўѐн минтаќаи озод эълон карда мешаванд. Дар ин љойњо њар як хоњишманд метавонад металли ќиматбањо истихрољ намояд.

Агентии омори назди Президенти ЉТ фаъолияти бахши ѓайрирасмиро дар соњаи истихрољи маъданњои кўњї њисобу китоб намекунад. Баъди ќабули «Тартиби додани иљозатнома барои истихрољи маъданњои фоиданоки пошўранда бо усули худфаъолї ва худбиѐрї» истихрољи металлњои ќиматбањо ва ѓайриќиматбањоро бо усулњои худфаъолї ва худбиѐрї Вазорати молияи ЉТ танзим хоњад кард.

Соли 2016 бахши ѓайрирасмї мањсулоти зеринро истењсол намуд/ба давлат фурўхт:

тилло - 1,663 кг, ба маблаѓи 328 549 сомонї;

нуќра - 0,992 кг, ба маблаѓи 3 304 сомонї;

ѐќут - 7,793 г, ба маблаѓи 5 447 сомонї;

металлњои ќиматбањои дигар - 3923,92 г, ба маблаѓи 530 471 сомонї.

Шуѓл

Умуман дар саноат таќрибан 8% (80,9 њаз.наф.)-и ањолии коркунандаи мамлакат бо кор машѓул мебошанд; миќдори зиѐди ањолии аз љињати иќтисодї фаъол дар бахшњои асосие, ки рушди худи комплекси саноатии мамлакатро таъмин мекунанд, машѓул мебошанд. Соли 2015 дар бахши истихрољ 10,7%-и шумораи умумии ањолии дар саноат коркунанда ѐ 8,7 њазор нафар, дар соли 2016 бошад, 12%-и шумораи умумии ањолии дар саноат коркунанда ѐ 9,7

њаз. нафар машѓули кор буданд.

Саҳифаи 77

Расми 4. Шумораи шахсоне, ки дар саноати истихрољ машѓули кор мебошанд (њаз. наф.).

Бахши хусусї дар њамаи мамлакатњои љањон манбаи калонтарини љойњои хушсифати корї ба шумор меравад. Дар Тољикистон аз њаљми умумии машѓулбудагон њамагї 13% дар бахши хусусї расман бо кор таъмин карда шудаанд.

Дар Паѐми Президенти ЉТ Эмомалї Рањмон ба парламенти мамлакат аз 20.01.2016 ќайд карда шудааст, ки соли 2015 дар чањорчўбаи барномањои давлатї ва соњавї 205 њазор љои нави корї ташкил карда шудааст51. Соли 2015 аз он љумла дар бахши истихрољ 2222 љои корї ташкил карда шуд.

Шуѓл дар бахши ѓайрирасмии иќтисоди ЉТ низ мушоњида карда мешавад. Тибќи пешгўињо, њиссаи ањолии дар бахши ѓайрирасмї машѓулбуда умуман дар иќтисоди ЉТ соли 2020 – 37%,

соли 2025 – 35% ва соли 2030 30%-ро ташкил хоњад дод.52

Соли 2004 ва соли 2009 аз љониби Агентии омори назди Президенти ЉТ тадќиќи ќувваи корї гузаронда шуд. Тибќи тадќиќоти моњњои июн-июли соли 2009 гузарондашуда, дар иќтисоди мамлакат шумораи ањолии ѓайрирасмї бо кор машѓулбуда дар соли 2009-ум 470,5 њазор нафарро ташкил дод53. Аз онњо дар соњањои истењсолї – 198,7 њазор нафар ва дар саноати истихрољ – 2,7 њазор нафар.

Тибќи методологияе, ки њангоми гузарондани ин тадќиќот чун асос интихоб шуда буд, барои муайян кардани воњидњои бахши ѓайрирасмї мањакњои зерин ќабул карда шуданд: вуљуд надоштани баќайдгирии давлатї ба сифати шахси њуќуќї (аз љињати њуќуќї ба ќайд гирифта нашудаанд); њисоботи пурра вуљуд надорад; камтар аз 5 нафар бо кор машѓуланд; фаъолияти ѓайри кишоварзї; ба фонди суѓуртаи иљтимої пул намегузаронанд, шартномаи мењнатии хаттї вуљуд надорад, муваќќатї ва номунтазам будани кор.

Моњњои июлавгусти соли 2016 Агентии омор тадќиќи нави ќувваи кориро гузаронд, ки маълумотњои он њанўз расман чоп нашудаанд, аммо натиљањои пешакї шањодат медињанд, ки дар бахши ѓайрирасмии Тољикистон вазъият таѓйир меѐбад. Масалан, агар дар соли 2009

њиссаи шахсони дар саноати истихрољ гайрирасмї машѓулбуда умуман дар саноати

51 http://www.president.tj/ru/node/10587

52 http://medt.tj/documents/main/strategic_national_programm/strategic_national_prog_ru.pdf 53 Вазъият дар бозори мењнати ЉТ аз рўи натиљањои тадќиќи ќувваи корї, июн-июли с.2009. Душанбе. Агентии омор с.2010 – сањ.159.

0

50

100

2015 2016

81,2 80,9

8,7 9,7 1,5

1,4 7,2 8,3

Вся промышленность Добывающая промышленность

Добыча энергетических материалов Добыча неэнергетических материалов

http://medt.tj/documents/main/strategic_national_programm/strategic_national_prog_ru.pdf

Саҳифаи 78

мамлакат 4,59%-ро ташкил дода бошад, пас дар соли 2016 (июл−август) он кам шуда, 2,4%-ро ташкил дод54.

Минтаќањои асосии истихрољ

Аз њаљми умумии истихрољи ангишт дар соли 2016-ум 85,9%-и он дар шимоли мамлакат, дар вилояти Суѓд истихрољ карда мешавад. Минтаќаи дуюме, ки дар он аз њама бештар ангишт истихрољ карда мешавад, ноњияњои тобеи љумњурї мебошанд. Дар онњо 13,9%-и ангишти љумњурї истихрољ карда мешавад. Бо назардошти торафт афзоиш ѐфтани талаботи мамлакат ба ангишт истењсоли он дар соли 2016-ум назар ба соли 2000-ум 62 маротиба зиѐд гардид.

Маъданњои сурб, руњ, сурма, мис ва нуќрадор дар корхонањои воќеъ дар вилояти Суѓд истихрољ карда мешаванд.

Њамин тариќ, минтаќаи асосии истихрољи маводи энергетикї ва њар гуна маъданњо вилояти Суѓд ба шумор меравад. Соли 2016 дар ин љо 85,9%-и њаљми умумии ангишт ва ќариб 100%-и њаљми умумии њамаи намудњои маъдан (маъданњои наќра, руњ, сурб, мис ва сурмадор) истихрољ карда шуд.

Минтаќаи асосие, ки дар он ќисми зиѐди маводи ѓайримаъдании ѓайриэнергетикї истењсол карда мешавад, ноњияњои тобеи љумњурї мебошанд. Дар ин минтаќа 45,3%-и њаљми умумии масолењи сохтмони ѓайримаъданї, 26,6%-и омехтањои регу шаѓал; 46,6%-и шаѓал; 70,8%-и сангреза истихрољ карда шуд.

Минтаќаи дуюм аз љињати истихрољи маводи ѓайримаъдании ѓайриэнергетикї вилояти Хатлон мебошад.

ВМКБ аз намудњои гуногуни маъданњои фоиданок бой мебошад, вале барои азхуд намудани онњо сармоягузории зиѐд зарур аст.

Масалан, Комиссияи давлатии захирањо захираи нуќраро дар кони Якчилваи ноњияи Мурѓоб дар њаљми 204 тоннаю 920 кг тасдиќ намудааст. Нишондињандањои кони Якчилва аз љињати миќдори нуќра дар як тонна маъдан аз нишондињандањои калонтарин кони нуќра дар Осиѐи Марказї – Конимансури Калон чанд маротиба зиѐдтаранд, аммо дар ин кони калонтарини нуќра истирољ кай оѓоз меѐбад, алњол маълум нест.

Давраи азхудкунии кони Якчилва 12,5 солро ташкил медињад. Маълумоти аввалин дар бораи дар Мурѓоб вуљуд доштани чунин кон соли 1962 пайдо шуда буд, иктишофи геологї солњои

19841991 оѓоз ѐфт ва дар солњои 20072013 аз љониби ширкати ќазоќистонии С.А. MINERALS давом дода шуд.

Ширкати С.А. MINERALS њоло корњои иктишофи геологиро идома медињад ва метавонад њамзамон барои истихрољ иљозатнома гирад. Вале ин минтаќаи ноњияи Мурѓоб душворгузар

мањсуб мешавад, дар он љо 6 моњ њаво сард шуда, то 30 дараља паст мефурояд. Њоло проблемаи асосї таъмини барќ мебошад. Дар оянда лоиња ва асосноккунии техникию иќтисодии (АТИ) лоиња тартиб дода, масъалаи мувофиќи маќсад будани азхудкунии кон баррасї карда мешавад.

Ширкати дигаре њам, ки ният дорад дар ин љо, дар Мурѓоб ба истихрољи ќалъагї сар кунад, бо мушкилоти душворгузар будани мањалли кон ва вуљуд надоштани хати барќ дучор шудааст.

ООО «Broadtec investment co, LTD» соли 2010 дар майдони Пасируд ба иктишофи геологї сар кард ва соли 2015 натиљањои кори худро пешнињод намуд. Дар натиља аз љониби КДЗ аз

54 Тибќи маълумоти Шуъбаи мењнат ва шуѓли Агентии омори назди Президенти ЉТ.

Саҳифаи 79

рўи категорияи С1 – 537 тонна ва аз рўи категорияи С2 – 4 њаз. 900 тонна захира тасдиќ карда шуд.

Ин кон таќрибан 50 км дуртар аз Якчилва воќеъ шудааст ва ширкати сармоягузор бо худи њамон мушкилот – мављуд набудани инфрасохтор ва хати барќ дучор омадааст, ки ин самаранокии иљрои корњои истихрољро ба сифр баробар мекунад.

Сохтмони нерўгоњи хурди обї дар дарѐи Мурѓоб аз сабаби он ки дар ин љо дар њарорати -30 оби дарѐ 5-6 моњ ях мебандад, имконнопазир аст. Истифодаи агрегатњои барќии бо сўзишворї коркунанда бошад, арзиши аслии металлњои дар ин конњо истихрољшавандаро зиѐд мекунад. Сарфи назар аз ин сармоягузорон корњои АТИ-ро идома медињанд.

Сармоягузорињо ба бахши истихрољ

Истифодаи сарватњои зеризаминї ояндаи наздик яке аз самтњои афзалиятноки иќтисод ба шумор меравад. Рушди бахши истихрољ бошад, бевосита аз љалби сармоягузорињо ба ин бахш вобаста аст. Дар навбати худ, љалби сармоягузорї бо маќсади истифодаи оќилонаи захирањои маъдани ЉТ имрўз аз такмил додани заминаи меъѐрию њуќуќии соњаи истифодаи сарватњои зеризаминї вобаста мебошад.

Љалби сармоягузорињои хориљї ва ватанї яке аз самтњои афзалиятноки сиѐсати иќтисодии давлат мањсуб мешавад. Аксарияти вазифањо љињати баланд бардоштани љолибияти Тољикистон ба сармоягузорї дар СМР-2030 инъикос ѐфтаанд.

Дар мамлакат инчунин Барномаи рушди миѐнамуњлати ЉТ барои солњои 2016−2020

(минбаъд - БРМ 2016−2020) тартиб дода шудааст.

Тољикистон солњои наздик гузариш ба амсилаи нави рушди иќтисодро, ки ба сармоягузорї, содирот ва ба љои мањсулоти воридотї истењсол намудани њамин гуна мањсулот равона гардидааст, амалї менамояд. Ин вазифа шарти асосии иљрои СМР -2030 ба шумор меравад.

Аммо вазнинии асосии саъю кўшиш барои иваз намудани амсилаи рушд ба давраи амали БРМ 2016−2020 рост меояд.

Бо маќсади бењтар намудани муњити сармоягузорї Кодекси андоз дар тањрири нав, инчунин Ќонунњои ЉТ «Дар бораи сармоягузорї» дар тањрири нав, «Дар бораи минтаќањои озоди иќтисодї», Консепсияи сиѐсати давлатии љалб ва њимояи сармоягузорї дар Љумњурии Тољикистон ќабул карда шуданд. Инчунин Шўрои машваратии назди Президенти Љумњурии Тољикистон оид ба бењтар намудани муњити сармоягузорї ташкил карда шудааст ва њоло амал мекунад.

Имрўз дар Љумњурии Тољикистон 68 лоињаи сармоягузории давлатї ба маблаѓи умумии 2,4

млрд доллари ИМА амалї карда мешавад55.

Дар баробари фаъол гардондани сармоягузорињои дохилї барои љорї намудани амсилаи нави рушд, тибќи СМР, љалби сармоягузорињои мустаќими хориљиро (СМХ) љоннок намудан лозим аст. Воридшавии њарсолаи онњо бояд то 10%-и ММД, яъне назар ба дараљаи миѐнаи давраи солњои 20042013-юм 2 маротиба зиѐд карда шавад. Чунин дараљаи СМХ дар солњои алоњида ба даст оварда шуда буд, ки ин бо иљрои лоињањои калони инфрасохторї вобастагї дошт. Акнун диверсификатсияи сармоягузорињо талаб карда мешавад, яъне сармоягузорињо бояд на танњо инфрасохтор ва истихрољи маъданњои фоиданок, балки инчунин лоињањои рушди кишоварзї, саноати коркарди мањсулот, бахшњои хизматрасонї ва дигар соњањои иќтисодро дар бар гиранд.

55 БРМ барои солњои 2016-2020.

Саҳифаи 80

Дар БРМ ќайд карда мешавад, ки барои бењтар намудани муњити сармоягузорї ва соњибкорї дар соњањои саноат такмил додани муњити сармоягузорї ва соњибкорї дар саноати истихрољи маъданњои кўњї, инчунин тањияи тавзењњои соњавї (White paper) барои љалби сармоягузорї ба бахшњои афзалиятнок зарур аст.

Яке аз манбаъњои сармоягузории давлатї кўмакњои беруние мебошанд, ки ба Тољикистон расонда мешаванд. Сармоягузорињои давлатї дар рушди иќтисоди Тољикистон наќши бузург мебозанд. Бо вуљуди ин ќайд кардан лозим аст, ки манбаи мазкур кам шуда истодааст ва он асосан ба бахши кишоварзї равона карда мешавад.

Манфиатњои иќтисодии Љумњурии Тољикистон дар ояндаи дарозмуњлат аз вазъи захирањои минералию ашѐи хом вобаста хоњад шуд. Соњаи истифодаи сарватњои зеризаминї бояд самти асосии афзалиятнок ва раќобатпазири хољагии халќ ва соњањои саноатии Љумњурии Тољикистон, яке аз омилњои таъминкунандаи рушди босуръат, диверсификатсияи иќтисоди мамлакат ва бењтаршавии некўањволии ањолї гардад.

Дар ояндаи дарозмуњлат барои рушди мунтазами минтаќањои љумњурї азхуд намудани ноњияњои баландкўњ, ки 93 фоизи њудуди љумњуриро ташкил медињанд, баѓоят зарур аст. Ин минтаќањо барои љалб гардидан ба муомилоти хољагї имкониятњои мањдуд доранд ва соњаи истифодаи сарватњои зеризаминї дар рушди онњо наќши њалкунанда бозида метавонад.

Тибќи маълумоти Агентии омори назди Президенти Љумњурии Тољикистон, аз соли 2007 то соли 2015 воридшавии сармоягузории хориљї ба иќтисоди ЉТ 6 млрд 663,0 млн доллари ИМА-ро ташкил дод, ки аз онњо 2 млрд 876,5 млн доллари ИМА сармоягузорињои мустаќим, 3 млрд 784,7 млн доллари ИМА – дигар сармоягузорињо* ва 1,8 млн доллари ИМА –

сармоягузорињои љузвдонї (портфелї)-ро ташкил медињанд56.

Љадвали 19

Воридшавии сармоягузорињои хориљї дар ЉТ дар солњои 2007 - 2016 (млн долл. ИМА)

Љалби сармоягузорињо

мувофиќи солњо

Љалби сармоягузорињо Њамагї

мустаќим дигар љузвдонї

2007 388,4 472,2 - 860,6

2008 425,7 563,6 - 989,3

2009 89,4 293,8 - 383,2

2010 238,9 228,2 - 467,1

2011 161,4 164,0 - 325,5

2012 391,4 355,0 0,1 746,4

2013 341,1 670,6 0,1 1011,9

56 http://gki.tj/ru/nvestitsii_v_rt/nformatsiya_i_statistika/analiz_/

http://gki.tj/ru/nvestitsii_v_rt/nformatsiya_i_statistika/analiz_/






Саҳифаи 81

2014 377,4 530,4 0,2 909,2

2015 470,9 506,9 1,4 977,8

2016 434,2 408,4 0,0 842,7

Њамагї 3 318,7 4 193,1 1,8 7 513,6

Аз њаљми умумии сармоягузорињои мустаќими дар солњои 2007 – 2015 воридшуда ба соњаи энергетика 596,8 млн долл. ИМА, ба соњаи истихрољ – 700,3 млн долл. ИМА, ба саноат –

200,3 млн долл. ИМА равона карда шуд.

Аз њаљми умумии сармоягузорињои дигари дар солњои 2007 – 2015 воридшуда ба соњаи истихрољ 64,9 млн долл. ИМА, ба соњаи энергетика 66,5 млн долл. ИМА ва ба тамоми саноат 244,4 млн долл. ИМА равона карда шуд.

Дар рафти иљлосияи њафтуми Платформаи минтаќавии муколамаи хусусии давлатї дар

мавзуи «Базаи ќонунгузорї дар соњаи истифодаи сарватњои зеризаминї» (майи соли 2016)

Кумитаи давлатии сармоягузорї ќайд намуд, ки Тољикистон дар нўњ соли охир ба соњаи

истифодаи сарватњои зеризаминї ба маблаѓи зиѐда аз $765 млн СМХ љалб намудааст. Њукумати Тољикистон бо сармоягузорони калони соњаи истифодаи сарватњои зеризаминї бо

маќсади азхудкунии конњо, истењсоли семент, рушди металлургия ва ѓ. шаш созишнома

бастааст.57

Дар давраи солњои 20072015 ба иќтисоди Љумњурии Тољикистон аз 51 давлати хориљї сармоягузорињои хориљї љалб карда шуданд; бисѐртар аз њама аз Хитой – 1 млрд 449,4 долл. ИМА (алоќа, сохтмон, хизматрасонињои молиявї, иктишоф ва тадќиќоти геологї, насби таљњизоти техникї, саноат ва ѓ.), аз Россия - 1 млрд 400,7 долл. ИМА (сохтмон, алоќа, иктишофи геологї, хизматрасонињои моливї, тандурустї, саноат, савдо, энергетика, сайѐњї ва ѓ.), аз Британияи Кабир - 453,4 млн долл. ИМА (иктишоф ва тадќиќоти геологї, сохтмон, хизматрасонињои моливї, саноат, савдо), аз Ќазоќистон - 522,7 млн долл. ИМА

(хизматрасонињои молиявї, иктишоф ва тадќиќоти геологї, саноат, савдо), аз ИМА – 438,0

млн долл. ИМА (алоќа, хизматњои молиявї, тањсилот, кишоварзї, тандурустї, барќарорсозии инфрасохторњо ва корњои соњилмустањкамкунї, сохтмон, иктишоф ва тадќиќоти геологї, саноат), аз Аморати Муттањидааи Араб 159,3 млн долл. ИМА

(хизматрасонињои молиявї, иктишоф ва тадќиќоти геологї, саноат, савдо) ва аз давлатњои дигар - 813,3 млн долл. ИМА.

Соли 2015 њаљми аз њама зиѐди кўмаки мамлакатњои донор ба бахши энергетика равона шуда буд ва он 151,291 њазор долл. ИМА ѐ 48,7%-и њаљми умумии кўмаки дар соли 2015 расондаи мамлакатњои донорро ташкил дод. Донорњои асосии бахши энергетика инњо мебошанд:

ЉХХ, ки ба андозаи 146,015 њазор долл. ИМА, ѐ 96,5% кўмак расондааст; Иттињоди Аврупо ба андозаи 2,801 њазор долл. ИМА ѐ 1,9%-и њаљми умумии маблаѓњои дар соли 2015 ба ин бахш пардохтшуда; Швейсария – 1,239 њазор долл. ИМА, ѐ 0,8%. Аз њисоби ЉХХ лоињаи «Сохтмони навбати дуюми маркази гармидињии (ТЭС-2) ш. Душанбе» ба маблаѓи 141,175

њазор долл. ИМА ва «Азнавсозии зеристгоњи Регар - 500 кВ» ба маблаѓи 4,840 њазор долл. ИМА амалї карда шуд58.

57 Тољикистон дар се сол ба соњаи истифодаи сарватњои зеризаминї ба андозаи $1 СМХ-ро љалб мекунад//Азия плюс 25/05/2016

58 Њисобот дар бораи ѐрии берунї. Душанбе, 2016.- С.21 // http://amcu.gki.tj/images/FAR_2015/far_2015_ru.pdf

http://amcu.gki.tj/images/FAR_2015/far_2015_ru.pdf

Саҳифаи 82

Аз њаљми умумии сармоягузорињои мустаќими хориљии дар соли 2015 воридшуда 20,72 фоизашон ба бахши истихрољи маъдан ва гузарондани иктишофи геологї равона карда шуд. Масалан, филиали «СА Минералис» барои гузарондани иктишофу тадќиќотњои геологї аз Голландия 37,8 њазор долл. ИМА, аз Ќазоќистон - 56,0 њазор долл. ИМА ва аз Хитой 38,5

њазор долл. ИМА гирифт. ЉСКМ «Сомон ойл» барои иктишофи геологї аз Швейтсария ба маблаѓи 323 њазор долл. ИМА сармоягузории мустаќим гирифт. ЉДММ «Покруд» барои корњои љустуљўию тадќиќотї аз Шоњигарии Муттањида 57428,4 њазор долл. ИМА гирифт.

Шоњигарии Муттањида барои истихрољ ба Намояндагии ширкати сањомии ЉДММ «Кўлоб Петролеум Лимитед» 353,8 њазор долл. ИМА сармоягузории мустаќим људо намуд; Сингапур ба ЉСП «Тољик Эмерат Бритиш Майнинг» 1 230 њазор долл. ИМА; Хитой ба КМ «Зарафшон» – 14 500 њазор долл. ИМА; Россия ба ЉДММ «Коминтек» - 13,9 њазор долл. ИМА; Ќирѓизистон ба ЉДММ «Намояндагии Викторияпетрол дар ЉТ» 187,67 њазор долл. ИМА; Хитой ба ЉДММ «Дин Щин ХЭ ШСК» 146,12 њазор долл. ИМА људо намуданд.

Хитой барои иктишофи геологї дар вилояти Хатлон ба Филиали «БЧП ИНК Чайна нешнл Перлолеум Корпорэйшн дар ЉТ» 10 900 њазор долл. ИМА људо кард. Дар НТЉ барои истихрољи нафти хом ва газ Россия ба ЉСП «Газпром» ба андозаи 7 326,8 њазор долл. ИМА сармоягузории мустаќим равона намуд.

Соли 2015 дар байни сармоягузорињои боќимонда барои иктишофи геологї ва истихрољ сармоягузорињои мустаќим равона нашуда буданд.

Дар нимсолаи якуми соли 2016 ба мамлакат барои соњаи истихрољи маъдан 45 млн доллари ИМА ворид карда шуд, асосан барои тараќќї додани ЉДММ «Покруд» ва барои корњои сохтмон дар корхонаи металлургии ширкати саноати кўњии Тољикистону Хитой, ки кони сурбу руњи Зарнисори Шимолиро азхуд менамояд. Хати якуми ин корхона соли 2017 ба истифода дода мешавад59. Дар давоми 10 соли кор дар ин кон зиѐда аз $100 миллион сарф карда шудааст.

Соли 2016 вуруди сармоягузорињои мустаќими хориљї ба љамњурї кам шуда, тибќи маълумоти пешакии Агентии омор 434 152.09 њазор доллари ИМА, сармоягузорињои дигар бошад 408 442.7 њазор доллаи ИМА-ро ташкил дод.

Соли 2016, тибќи маълумоти пешакии Агентии омор, аз њаљми умумии сармоягузорињои мустаќими хориљї барои гузарондани иктишоф ва тадќиќоти геологї 49% (211,9 млн долл. ИМА) људо карда шуд.

Мамлакатњои асосие, ки ба бахши истихрољ маблаѓ гузоштаанд, инњо мебошанд: Шоњигарии Муттањида, Хитой, Эрон, Россия, Швейтсария, Фаронса, ва дигарон. Аз њаљми умумии сармоягузорињои дигар ба иќтисоди мамлакат 0,76%-ро барои бахши истихрољ Хитой ва Британия равона кардаанд.

Масалан, дар ш. Душанбе маблаѓгузорињои мустаќимро инњо људо намуданд: Шоњигарии Муттањида ба ширкати «Петролеум Лимитед» ба андозаи 52,6 њазор долл. ИМА, Хитой ба филиали «СА Минералис» - 14,9 њазор долл. ИМА, Россия ба ЉДММ «Спецстройбурение Тољикистон» - 121,9 њазор долл. ИМА, Швейсария ба ЉДММ «Сомон Ойл» – 35 њазор долл.

ИМА.

Моњи июни соли 2007 дар заминаи Раѐсати минералњои Олтин-Топкан ЉДММ «Ширкати саноати истихрољи маъдани Тољикистону Хитой» ташкил карда шуд ва он ба фаъолият сар

59 Тољикистон. Хитой > Металлургия, истихрољи маъдана > news.tj, 28 июля 2016 > № 1847736//

http://hl.mailru.su/mcached?q=Добыча%20минералов%20в%20Таджикистане&qurl=http%3A%2F%2Feasttime.ru%2

Fnews%2Ftadzhikistan%2Fo-perspektivakh-dobychi-zolota-v-tadzhikistane%2F5616&c=14-1%3A398-


Саҳифаи 83

кард. Ширкат моњи августи соли 2007 ба барќарорсозии конњои минералї оѓоз намуд. Аз соли 2007 то 1 апрели соли 2015 њаљми сармоягузорї аз љониби ин ширкат зиѐда аз 121,4 млн доллари ИМА-ро ташкил дод.

Моњи сентябри соли 2014 Меморандум дар бораи њамкорї доир ба лоињаи «Минтаќаи саноатии Тољикистон ва Хитой» имзо карда шуд. Маќсади ин њуљљат инкишоф додани саноати истихрољи маъданњои кўњї, љалби сармоягузорињои хориљї, технологияњои нави истењсолї, ба кор андохтани иќтидорњои нави саноатї, ташкили љойњои нави корї, бо кор таъмин кардани ањолии мањаллї, истењсоли мањсулоти нињої, рушди инфрасохторњои минтаќањои саноатї, зиѐд намудани истењсоли мањсулоти воридотии саноатї мебошад.

Хитой дар шимоли Тољикистон сохтани корхонаи калони металлургиро ба маблаѓи $200 млн ба наќша60 гирифтааст. Корхона дар шањри Истиќлол сохта, барои истењсоли сурб ва руњ махсус гардонда мешавад. Дар натиљаи ба кор андохтани ин корхонаи калони саноатї солњои наздик 1,3 њазор одам бо љои кор ва маоши хуб таъмин карда мешавад, ки 90 фоизашон сокинони мањаллї мебошанд. Пешбинї гардидааст, ки баъдтар дар корхона дар баробари сурб ва руњ инчунин оњаксанг истењсол карда мешавад. Дар марњалаи аввал 80 сокини мањаллї ва 20 мутахассиси хитої ба корњои сохтмонї љалб карда шудаанд.

Дар солњои 2016−2018 сохтани ду корхонаи коркарди нафт (бо иќтидори ќариб 2 млн тонна), се корхонаи семент (бо иќтидори зиѐда аз 3 млн тонна) ва се корхонаи саноати химия ба наќша гирифта шудааст. Инчунин сохтани корхонаи коркарди металлњои ранга (бо иќтидори 1,4 њазор кг тилло), корхонаи калони металлургї (бо иќтидори 50 њазор тонна руњ ва 50 њазор тонна сурб), инчунин як корхонаи металлургї (бо иќтидори 400 њазор тонна) дар назар дошта мешавад. Баъди бомуваффаќият иљро намудани лоињањои мазкур зиѐда аз 4 њазор љои нави корї ба вуљуд оварда, ба иќтисоди мамлакат зиѐда аз $1 млрд сармоягузории мустаќими хориљї ворид мегардад61.

Дар сомонаи Кумитаи давлатии сармоягузорї ва идораи амволи давлатии ЉТ рўихати лоињањои сармоягузорї барои саноати истихрољи маъданњои кўњї, ки ба маблаѓгузорї эњтиѐљ доранд, оварда шудааст62.

60 Хитоиѐн дар Тољикистон заводи сурбу руњ месозанд //Хитой. Тољикистон > Металлургия, истихрољи маъдан > metalbulletin.ru, 15 июня 2016 > № 1791427 61 Тољикистон дар се сол ба соњаи истифодаи сарватњои зеризаминї ба андозаи $1 СМХ-ро љалб мекунад//Азия плюс 25/05/2016

62 http://www.gki.tj/ru/investkarta/


Саҳифаи 84

Љадвали 20

Лоињањое, ки ба маблаѓгузорї эњтиѐљ доранд

Номи лоиња Вилоят

Кони ангишти бўри Шўроб Вилояти Суѓд

Сохтмони корхонаи семент дар базаи ЉСК «Корхонаи масолењ ва конструксияњои бинокорї»-и ноњияи Спитамен


Лоињаи истењсоли кокс ва мањсулоти дигаре, ки ањамияти саноатию хољагї доранд, аз ангишти кони Фон-Яѓноб


Сохтмони корхонаи шиша Вилояти Суѓд

Сохтмони корхонаи хурди хишти сафолї бо иќтидори соле 5 млн дона дар ноњияи Балљувон

Вилояти Хатлон

Кони антраситњои Назар-Айлоќ дар ноњияи Рашт Ноњияњои тобеи љумњурї

Лоињаи тадќиќот оид ба омўзиши гилхок аз минералњои кони Курговад (Помири ѓарбї) барои истењсоли алюминий

ВМКБ

2.8. ИСТЕЊСОЛ (ЊАЉМИ ИСТИХРОЉ)

Саноати истихрољи маъдани Тољикистон заминаи хуби минералї ва ашѐи хом дорад, ки барои таъмини рушди ояндаи соња комилан кофист. Дар Стрегияи миллии рушди ЉТ то соли 2030 барои саноати истихрољ афзоиши њаљми истењсолот 5,7 маротиба аз рўи сенарияи индустриалї ва 6,4 маротиба аз рўи сенарияи индустриалию инноватсионї пешбинї шудааст. Истихрољи нафт, газ ва ангишт ба индикаторњои асосии маќсадноки СМР-203063

дохил карда шудаанд (љадвади 21).

Љадвали 21

Пешгўии истихрољи нафт, ангишт ва газ

Номи индикатор Воњиди ченак

2015 Сенарияи индустриалї

Сенарияи индустриалию инноватсионї

2020 2025 2030 2020 2025 2030

Истихрољ нафт њазор тонна 24,6 25,0 30,0 36,0 30,6 37,5 45,0

Истихрољи газ њазор м3 4102 4600 5000 6000 5750 6250 7500

Истихрољи ангишт

млн тонна 1,04 4,05 6,9 10,4 5,3 10,3 15,1

63 Стратегияи миллии рушди Љумњурии Тољикистон дар давраи то соли 2030.

http://www.gki.tj/ru/investkarta/otrasl/2/#googleMap







http://www.gki.tj/ru/investkarta/oblast/khatlon/


Саҳифаи 85

Чун анъана дар корхонањои кўњии љумњурї баъди истихрољи маъдан ва коркарди аввалияи

он консентрат истењсол менамоянд, коркарди металлургии он бошад, берун аз њудуди

љумњурї анљом дода мешавад. Мављуд набудани иќтидорњо барои истењсоли мањсулоти

нињої рушди соњаро хеле бозмедорад. Солњои охир вазъият дар ин самт бењтар мешавад.

Дар мамдакат аз маводи энергетикї ангиштсанг ва ангишти бўр, нафт ва газ истихрољ карда

мешавад, аз маводи ѓайриэнергетикї бошад, - дар ќатори маводи маъданї инчунин маводи

ѓайримаъданї – масолењи сохтмон, омехтаи регу шаѓал, ќум, шаѓал, сангреза, намак ва

маъданњои металлї64.

Расми 5. Њаљми истихрољи ангишт ба њисоби њазор тонна

Расми 6. Њаљми истихрољи нафт ва газ ба њисоби млн м3

Дар соли 2015 истихрољи умумии нафт ва газ 24 631 тонна нафт ва 4 111 њазор м³ газ, дар соли 2016 – 25 123 тонна нафт ва 2 979 њазор м³ газро ташкил дод.

64 Тибќи маълумоти Агентии омори назди Президенти ЉТ.

Всего; 1041,9

каменный ; 984,5

бурый; 57,4

Всего; 1361,4

каменный ; 1311

бурый; 50,4

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

2015 2016

Объем добычи угля, тыс. тонн

Всего каменный бурый

Нефть; 24,6

Газ естественный; 4,1

Газ природный; 3,8

Нефть; 25

Газ естественный; 3,2

Газ природный; 2,9

0

5

10

15

20

25

2015 2016

Объем нефти и газа (млн.м.куб)

Нефть Газ естественный Газ природный

Саҳифаи 86

Љадвали 22

Истихрољи маводи энергетикї дар минтаќањои мамлакат (њазор сомонї)

Арзиши мањсулоти истењсолшуда


НТЉ ВМКБ Вилояти Хатлон

ЉАМЪ

Ангиши бўр 2015 14 408,3 - - - 14 408,3

2016 13 204,3 - - - 13 204,3

Ангиштсанг 2015 104 371,2 35971,1 234,5

656,2 141 233,0

2016 120 825,3 19744,9 0 425,4 140 955,6

Нафт 2015 25 010,1 895,8 - 9 132,1 35 038

2016 20 852,1 1178,1 - 9 072,0 31 102,2

Гази табиї 2015 440 - - 1 069,5 1 509,5

2016 540 - - 522 1 062

Гази муќаррарї

2015 639,6 - - 1 069,5 1 709,1

2016 640,6 - - 652,2 1 292,8

Дар паѐми Президенти ЉТ ба парламенти мамлакат 22.12.2016 ќайд гардидааст, ки то соли 2018 истењсоли ангишт аз њисоби сохтмони корхонањои нави истихрољи ангишт ба 2 млн тонна расонда мешавад.

Аз сабаби нарасидани захирањои газ зиѐда аз 200 корхонаи калони Тољикистон ба сифати сўзишворї ангиштро истифода мебаранд. Зиѐд намудани истењсоли ангишт дар мамлакат бо он алоќаманд аст, ки корхонањои калони саноатии љумњурї аз гази табиї ба ангишт мегузаранд. Ѓайр аз ин, корхонањое ба истифода дода шудаанд, ки бо ангишт кор мекунанд. Ањолии мамлакат низ истеъмолкунандаи калони ангишт ба њисоб меравад. Бо сабаби нарасидани энергияи электр дар давраи тирамоњу зимистон ва љорї намудани лимит барои истифодаи барќ сокинони дењот барои гарм кардани манзил ва тайѐр кардани хўрок аз ангишт истифода мебаранд. Тибќи њисобу китоби пешакї, талаботи воќеии мамлакат ба ангишт, аз љумла талаботи саноат, ањолї ва марказњои гармидињї дар соли 2017 зиѐда аз 1,8 млн тоннаро ташкил медињад.

Бо назардошти афзоиши тадриљии талаботи мамлакат ба ангишт, истењсоли он дар соли 2015-ум 1041,9 њазор тонна, дар соли 2016-ум бошад, аллакай 1361,4 њазор тоннаро ташкил дод.

Саҳифаи 87

Истихрољи шабонарўзии ин намуди сўзишворї дар мамлакат ќариб се њазор тоннаро ташкил дод. Калонтарин конњои ангишт, ки њоло азхуд карда мешаванд, Фон-Яѓноб, Зиддї, Назар-

Айлоќ, Шўроб, Сайѐд мебошанд.

Истихрољи масолењи сохтмони ѓайриэнергетикии ѓайримаъдании бинокорї умуман дар ЉТ

дар солњои 20152016 хеле таѓйир ѐфт (расмњои 7-8).

Расми 7. Истихрољи маводи ѓайриэнергетикї дар минтаќањои ЉТ дар соли 2015 (њазор м3)

Расми 8. Истихрољи маводи ѓайриэнергетикї дар минтаќањои ЉТ дар соли 2016 (њазор м3)

Саҳифаи 88

Истењсоли тилло

Тибќи маълумоти Вазорати саноат ва технологияњои нав, истихрољи тилло дар мамлакат дар соли 2015 назар ба соли 2014-ум 31,6% зиѐд гардид. Њаљми умумии истењсоли тилло дар соли 2015ум 4591,2 кг-ро ташкил дод. Соли 2016 дар Тољикистон 4962,0 кг тилло истихрољ карда шуд. Тилло асосан дар шимоли Тољикистон истихрољ гардид.

Арзиши тиллои истихрољшуда ба њисоби сомонї:

Соли 2014 74176,2 њаз. сомонї



Истењсоли нуќра

Соли 2015 корхонањои истихрољ 3014,2 кг нуќра истихрољ намуданд, ки ин назар ба соли 2014-ум 61,2% зиѐд аст.

Соли 2016 истихрољи нуќра дар муќоиса бо соли 2015-ум 11,5% кам шуд ва њаљми умумии он 2665,5 кг-ро ташкил дод.

Арзиши нуқраи истихрољшуда ба њисоби сомонї:

Соли 2015 10 549 700 сомонї

Соли 2016 9 329 250 сомонї

Истењсоли дигар маъданњои фоиданок

Натиљањои фаъолияти корхонањои истихрољкунандае, ки барои истихрољи сурб, руњ, мис ва сурма иљозатнома доранд, дар соли 2015 раќамњои зеринро ташкил доданд: консентрати сурб

– 59 294,4 т, консентрати руњ – 99 621,3 т, консентрати мис – 6 969,6 т, консентрати сурма – 29

036,2 т ва сурмаи металлї – 725,5 т.

Нишондињандањои соли 2016 дар ин соња мусбат арзѐбї карда шуданд ва онњо чунинанд:

консентрати сурб – 84 623,0 т, консентрати руњ – 145 964,5 т, консентрати мис – 12 580,0 т, консентрати сурма – 60 026,7 т ва сурмаи металлї – 2 143,3 т.

Истењсоли намудњои гуногуни консентратњо дар соли 2016 назар ба соли 2015-ум хеле зиѐд гардид (љадвали 23). Истењсоли консентратњои сурб дар давраи баррасишуда 1,43 маротиба, консентрањои сурма 2 маротиба, умуман аз рўи њамаи намудњо 1,54 маротиба афзуд.

Љадвали 23

Истењсоли консентратњо дар солњои 2015 - 2016 (њазор тонна)

Намудњои консентрат с.2015 с.2016

њазор тонна млн сом. њазор тонна млн сом.

сурбдор 59,294 425,48 84,623 824,59

руњдор 99,621 356,18 145,964 809,13

сурмадор 29,036 109,23 60,026 262,89

мисдор 6,969 70,89 12,58 126,67

нуќрадор 0,6 1,41 0,05 8,35

Љамъи маъданњо 195,52 963,18 303,243 2 031,62

Саҳифаи 89

2.9. СОДИРОТИ МАЊСУЛОТИ БАХШИ ИСТИХРОЉИ МАЪДАНЊО (ЊАЉМИ

СОДИРОТ)

Бо Ќарори Њукумати Љумњурии Тољикистон аз 28 январи соли 2015, №21 Барномаи

давлатии мусоидат ба содирот ва воридотивазкунї барои солњои 20162020 (БМСВ) ќабул карда шуд.

БМСВ тибќи муќаррароти асосии СМР-2030 ва Барномаи рушди миѐнамуњлати ЉТ барои солњои 2016-2020 бо маќсади мушаххасгардонии иљрои маќсадњо, вазифањо ва механизмњои ба даст овардани онњо дар соњаи фаъолияти берунии иќтисодї тартиб дода шудааст.

Ба зумраи вазифањои маќсадноки БМСВ инњо дохил мешаванд: таъмини афзоиши истењсолоти воридотивазкунанда ва содиротї аз њисоби чорањои мусоидат ба содиркунандагони имконпазир ва сармоягузорон; рушди кооператсия, силсилањои арзиши иловашуда ва кластеризатсия; ташкили марказњои муосири таъминоти моддї ва васеъ намудани долонњои байналмилалии коммуникатсионї, наќлиѐтї ва иќтисодї.

Манбаъњои маблаѓгузории иљрои Барнома инњо мебошанд: маблаѓњои Фонди дастгирии соњибкории Љумњурии Тољикистон, љузвдони муттањиди ќарздињии бахши бонкї, аз љумла ќарзњои маќсаднок ва дарозмуњлат, маблаѓњои буљетї барои хариди давлатии молу хизматњо, ѐрии техникї ва дастгирии шарикон оид ба рушд, маблаѓњои алоњидаи буљетии вазорату идорањои соњавї, инчунин маќомоти мањаллии њокимияти иљроия, маблаѓњои сармоягузорињои мустаќими давлатї ва сармоягузорињои мустаќими хориљї, маблаѓњои худии бахши хусусї.

Дар барномаи мазкур ташкили нињодњои мусоидат ба содирот, аз љумла таъсис додани Бонки содиротие, ки барои додани ќарзњои имтиѐзнок ва дарозмуњлат ба содиркунандагон ваколат дорад; ташкили Агентии мусоидат ба содирот, тањияи Фењристи умумии содиркунандагон ва воридкунандагони Тољикистон бо људо кардани гурўњи «иштирокчиѐни боэътимоди бозор», ташкили нињоди омбудсмен оид ба њуќуќи сармоягузорон ва содиркунандагон (соњибкорон)-и назди Президенти ЉТ ба наќша гирифта шудааст.

Дар натиљаи амалисозии БМСВ муомилоти савдои берунии ЉТ аз 5050,0 млн долл. ИМА-и соли 2015 дар соли 2020-ум то 6520,0 млн долл. ИМА ѐ 29,1% афзоиш хоњад ѐфт. Илова бар ин, њаљми содироти молу хизматњо аз ЉТ дар соли 2020 дар сатњи 1860,0 млн долл. ИМА, ѐ назар ба соли 2015-ум 79,4 % зиѐд пешгўи шудааст. Мувофиќан, њаљми воридоти молу хизматњо ба ЉТ дар соли 2020 дар сатњи 4660,0 млн долл. ИМА, ѐ назар ба соли 2015-ум 16,1% зиѐдтар пешгўї шудааст.

Сиѐсати пешгирифтаи њукумат дар соњаи саноати истихрољ ва коркард ба кам кардани вобастагии иќтисоди мамлакат аз воридоти ангишт, семент ва дигар намудњои масолењи бинокорї, инчунин ба муњайѐ намудани замина барои содироти онњо равона гардидааст.

Амалисозии чорабинињои БМСВ имкон медињад, ки сохтори содироти мањсулот таѓйир дода шавад. Дурнамои љараѐни афзоиши содироту воридоти Тољикистон пешбинї менамояд, ки миќдори намудњои мањсулот барои содирот босуръат меафзояд ва метавонад то соли 2020 ба 150 – 170 намуд расад. Воридот низ вусъат меѐбад, вале бо суръати сусттар ва то соли 2020 ба 240 – 250 намуд мерасад.

Соњаи истихрољи маъданњои кўњї ањамияти калони содиротї дошта, ба љараѐни рушди сохтори содироти мамлакат таъсир мерасонад. Тибќи маълумоти Агентии омори назди Президенти ЉТ, арзиши содироти мањсулоти минералї дар соли 2016 ба маблаѓи 307,2 млн доллари ИМА арзѐбї шуда буд, ки ин назар ба соли 2015-ум 1,5 маротиба зиѐд аст. Агар дар соли 2015 њиссаи содироти мањсулоти минералї дар њаљми умумии содирот 22,9%-ро ташкил

Саҳифаи 90

дода бошад, пас дар соли 2016-ум њиссаи содироти мањсулоти минералї дар њаљми умумии содирот 11,3 пункт зиѐд гардид.

Расми 9. Њаљми содирот (млн доллари ИМА)

Расми 10. Љараѐни таѓйирѐбии њиссаи мањсулоти минералї дар њаљми умумии содироти мамлакат (ба њисоби %)

*(маълумотњои соли 2016 маълумотњои пешакї мебошанд)

Агентии омори назди Президенти ЉТ дар маљмуаи «Фаъолияти берунии иќтисодї» содироти маъданњо ва консентратњоро якљоя нишон медињад. Љараѐни таѓйирѐбии содироти гурўњи молии бахши истихрољи маъданњо дар љалвали 24 нишон дода шудааст.

Объем экспорта (млн.долл.)

1359,7

943,4

977,3

890,6

898,7

305

136,2

227,2

204,1

307,2

0 200 400 600 800 1000 1200 1400 1600

2012

2013

2014

2015

2016

Всего Минеральные продукты

Динамика изменения доли минеральных продуктов в общем объеме экспорта страны, %

14,4

22,9

23,222,4

34,2

0

10

20

30

40

2012 2013 2014 2015 2016

Саҳифаи 91

Љадвали 24

Нишондињандаи содироти консентратњо дар солњои 2015-2016.

2015 2016

њазор $ тонна њазор $ тонна

консентратњои сурбдор 68 519 64 590 101 712 93 715

консентратњои руњдор 57 991 114 143 94 334 164 588

консентратњои сурмадор 14 764 16 362 26 224 27 454

консентратњои мисдор 11 130 7 636 16 253 11 352

Тибќи маълумоти Агентии омор, дар солњои 2015-2016 дар њаљми зерин сангњои ќиматбањо, тилло ва нуќра содир карда шуд:

Љадвали 25

Тибќи моддаи 353 Кодекси гумруки Љумњурии Тољикистон, арзиши гумрукии моле, ки аз њудуди гумрукии Љумњурии Тољикистон содир мешавад, дар асоси нархи муомилотие, ки воќеан пардохта шудааст ва ѐ њангоми фурўши он барои содирот бояд пардохта шавад, муайян карда мешавад. Яъне, содиркунандаи мањсулоти бахши истихрољ худаш дар асоси нархи муомилоти молњо арзиши молро муайян мекунад.

Аммо дар сурати вуљуд надоштани нархи муомилотї арзиши гумрукии моли содиротї дар асоси нусхаи њуљљати муњосибавии фурўшандаи содиркунанда дар бораи харољоти вобаста ба истењсол ѐ харид, нигоњдорї ва интиќоли моли содиротї, ки аз тарафи декларант пешнињод мешавад, муайян карда мешавад.

№ Номи мањсулот

соли 2015 соли 2016

Ќимат ба

њисоби кг

Ќимат ба

њисоби

доллари

ИМА

Ќимат ба

њисоби кг

Ќимат ба

њисоби

доллари

ИМА

1

Тилло (коркарднашуда, нопурра коркардшуда ѐ дар шакли консентрат)

1834 69 351 350 2456 98 035 300

2

Нуќра (коркарднашуда, нопурра коркардшуда ѐ дар шакли консентрат)

3013 1 564 000 2155 1 182 400

3 Сангњои ќиматбањо 3834 59500 48 35800

Саҳифаи 92

Дар сурати мављуд набудани маълумоти тасдиќкунандаи арзиши гумрукии арзшудаи моли содиротї арзиши гумрукии чунин мол тибќи маълумот дар бораи моли шабењ ва ѐ њамљинс, ки маќоми гумрук дар ихтиѐр дорад, аз љумла тибќи маълумоте, ки бо истифода аз натиљаи экспертизаи мустаќил пешнињод шудаааст, муайян мегардад.

Тибќи моддаи 235 Кодекси андози ЉТ, манбаи андози роялти барои истихрољ дар давраи андоз ин арзише мебошад, ки дар асоси нархи тањвил ѐ дар њолати мављуд набудани тањвил

дар асоси арзиши аслии мањсулоти молии якуми аз маъданњои фоиданок истихрољшуда дар натиљаи коркарди аввалия (полоиш, тозакунї) њосилшуда бе андоз аз арзиши иловашуда муайян карда мешавад. Арзиши металлњои ќиматбањо (тилло, нуќра ва платина) ва дигар металлњои дар давраи андоз истихрољкардаи истифодабарандаи сарватњои зеризаминї дар асоси нархи миѐнаи тањвили чунин металлњо, ки дар давраи андоз дар биржаи металлњои Лондон ва биржаи металлњои ќиматбањои Лондон ташаккул ѐфтааст, њисоб карда мешавад.

Содироти консентратњои сурбдор 29 125 тонна зиѐд гардид. Агар дар соли 2015 нархи миѐнаи 1 тонна 1061 долларро ташкил карда бошад, пас дар соли 2016 як тонна чунин намуди консетрат бо нархи миѐнаи 1085 доллар барои як тонна фурўхта шуд. Дар соли 2016 содиркунандаи асосии консентратњои сурбдор ЉДММ «Ширкати саноати маъданњои кўњии Тољикистону Хитой» буд.

Содироти консентратњои руњдор 50 445 тонна зиѐд шуд. Нархи миѐнаи 1 тонна консентрат дар соли 2015-ум 508 доллар, дар соли 2016 бошад, 573 долларро ташкил дод.

Истењсолкунанда ва содиркунанда ва тањвилкунандаи асосии консентратњои руњдор ЉДММ «Ширкати саноати маъданњои кўњии Тољикистону Хитой» буд.

Содироти консентратњои сурмадор 1,68 маротиба афзуд. Нархи як тоннаи он аз 902 доллар

то 955 доллар боло рафт. Содиркунандаи ин намуди консентрат ЉДММ КМ ТА «Анзоб»

буд.

Содироти консентратњои мисдор 1,49 афзуд. Нархи 1 тоннаи онњо аз 1458 то 1432 доллар

паст фуромад.

Солњои 20152016 дар содироти молњои бахши истихрољ таѓйиротњои сохторї ба вуљуд омаданд. Масалан, њиссаи зиѐдтаринро дар содироти консентратњо содироти консентратњои сурбдор ташкил медињад, вале ба ин нигоњ накарда, вазни ќиѐсии онњо аз 44,96%-и соли 2015 дар соли 2016-ум то 42,54%, яъне 2,42 пункт кам шуд. Њиссаи содироти консентратњои руњдор аз 38,05%-и соли 2015 дар соли 2016-ум то 39,45%; консентратњои сурмадор аз 9,68%

то 10,97% зиѐд гардид. Њиссаи консентратњои мисдор бошад, аз 7,30% то 6,80% кам шуд.

Дар сохтори географии содирот низ таѓйиротњо ба вуљуд омаданд. Агар соли 2015 дар байни мамлакатњои ИДМ мањсулот ба Ќазоќистон ва Россия содир шавад, пас дар соли 2016 ба Ўзбекистон ва Ќазоќистон содир карда шуд.

Дар байни мамлакатњои хориљии дур мањсулоти бахши истихрољ дар соли 2015 ба Хитой ва Голландия, дар соли 2016 бошад, ба Британияи Кабир содир карда шуд.

Њиссаи асосии содирот аз њаљми умумї ба Ќазоќистон (79,17% дар с. 2015 ва 76,54% дар с. 2016) ва Хитой рост меояд.

Соли 2015-ум 21 тонна ангиштсанг ба маблаѓи 5 њазор долл. ИМА, соли 2016 бошад, 9 маротиба зиѐдтар, яъне 190 тонна ба маблаѓи 7 њазор долл. ИМА фурўхта шуд. Тамоми содироти ангиштсанг ба Хитой рост меояд.

Тољикистон мањсулоти минералиро асосан бо наќлиѐти роњи оњан ва наќлиѐти боркаш тавассути вилояти Суѓд содир менамояд.

Саҳифаи 93

Тољикистон аз бозорњои љањонї ва шоњроњњои асосии наќлиѐтї дар масофаи дур љойгир шудааст, бинобар ин харољоти наќлиѐт ва харољот барои рушди инфрасохторњо омилњое мегарданд, ки ба истихрољ ва содироти захирањои минералї монеъ мешаванд. Аз ин рў дар мамлакат барои бењтар намудани инфрасохторњои наќлиѐтї кўшиши зиѐд ба харљ дода мешавад.

2.10. ИШТИРОКИ ДАВЛАТ ДАР СОЊАИ ИСТИХРОЉ

Тибќи Ќонуни ЉТ «Дар бораи корхонањои давлатї» (дар тањрири ќонунњои ЉТ аз 6.10.2008

№42665 ва аз 29.12.2010 №659) ба корхонањои давлатї инњо дохил мешаванд:

I. корхонањои воњиди давлатии дорои моликияти давлатї бо њуќуќи пешбурди хољагидорї ;

II. корхонаи давлатї бо њуќуќи идораи оперативї.

Корхонаи воњиди давлатї (минбаъд – КВД) ташкилоти тиљоратиест, ки њуќуќи ба амволи вобастакардаи молик соњиб шуданро надорад.

Корхонаи воњиди давлатї метавонад баробари дигар корхонањои таъсисѐфта дар соњањои зерин амал намояд: истихрољ, истењсол, њамлу наќл, коркард, гўркунї, фурўши уран ва дигар маводи радиоактивї, ба андозаи зиѐда аз меъѐри истифодаи онњо, бе зарурати истифодаи воситањои махсуси муњофизат. Корхонаи воњиди давлатї аз њисоби даромадњои худии фаъолияташ нигоњ дошта мешавад.

Корхонаи давлатї (минбаъд – КД) метавонад баробари корхонањои дигари таъсис ѐфта дар соњањои зерин фаъолият намояд:

- иљрои корњои наљотбахшї дар кўњсор ва дигар корњои махсус дар вазъияти фавќуллода ва садамавї, њифз аз сўхтор, обхезињо ва дигар фалокатњои табиї;

- иљрои корњои топографию геодезї ва картографї;

- анљом додани фаъолияти истењсолию хољагидорї дар соњаи тандурустї, њифзи табиат, маориф, њифзи иљтимої, илм, фарњанг ва варзиш;

- анљом додани дигар фаъолияти истењсолию хољагидорї, ки дар наќшањои Њукумати Љумњурии Тољикистон оид ба рушди иљтимоию иќтисодї пешбинї шудаанд.

Танњо корхонањои воњиди давлатї њуќуќи таъсиси корхонаи давлатии фаръиро доранд.

Корхонаи давлатии фаръї, ки моликияти љумњуриявї мебошад, бо мувофиќаи молики корхонаи асосї таъсис дода мешавад.

Корхонаи давлатии фаръї дар шакли корхонаи воњиди давлатї таъсис дода мешавад ва дорои њуќуќњои муќаррарнамудаи Ќонуни мазкур барои чунин навъи корхонањои давлатї мебошад.

Шартњои соњибї ба њиссаи давлатї дар оинномањои корхонањо, шартномањои сармоягузорї, шартномањо дар бораи консессияњо ва созишномањо дар бораи таќсими мањсулот нишон дода шудаанд.

Ба зумраи корхонањои дорои њиссаи муайяни моликияти давлатї, ки дар бахши истихрољ кор мекунанд, 26 корхона мансуб мебошад (љадвали 26).

65 Ќонун дар бораи корхонањои давлатї//http://mmk.tj/ru/legislation/legislation-base/

vfp://rgn=14018/

vfp://rgn=14018/

Саҳифаи 94

Љадвали 26

Рўихати корхонањои дорои њиссаи муайяни моликияти давлатї

Номи ширкат

Њиссаи моликияти давлатї

2015 2016

1 ЉСК «Сементи Тољик» 100% 100%

2 ЉДММ МТК «Апрелевка» 51% 51%

3 ЉСК «Чамаст» 100% 100%

4 ЉСК «МК Адрасмон» 0% 100%

5 Корхонаи давлатии љумњуриявии «Тиллои Тољик» 100% 100%

6 Шахтаи «Фон-Яѓноб», корхонаи фаръии КВД «Ангишти Тољик»

100% 100%

7 Шахтаи «Ангишти Зиддї», корхонаи фаръии КВД «Ангишти Тољик»

100% 100%

8 Шахтаи «Ангишти Шўрообод», корхонаи фаръии КВД «Ангишти Тољик»

100% 100%

9 Шахтаи «Ангишти Истиќлол», корхонаи фаръии КВД «Ангишти Тољик»

100% 100%

10 ЉСК «Ангишт» 100% 100%

11 КВД «Востокредмет» 100% 100%

12 Шахтаи ангишти «Назар-Айлоќ», корхонаи фаръии КВД «Ангишти Тољик»

100% 100%

13 ЉДММ «КМТ Такоб» 100% 100%

14 ЉСК «Нафту Газ» 100% 100%

15 ЉДММ КМ «Зарафшон» 25% 25%

16 ЉДМММ «Петролеум Суѓд» 42,5% 42,5%

17 ЉДММ «Талко Ресурс» 30% 30%

18

Комиссияи давлатии захирањои маъданњои фоиданоки Сарраѐсати геологияи назди Њукумати Љумњурии Тољикистон

100% 100%

Саҳифаи 95

19

Корхонаи воњиди давлатии «Экспедитсияи иктишофи геологии Помир», Сарраѐсати геологияи назди Њукумати Љумњурии Тољикистон

100% 100%

20

Корхонаи воњиди давлатии «Экспедитсияи иктишофи геологии Моѓиѐн», Сарраѐсати геологияи назди Њукумати Љумњурии Тољикистон

100% 100%

21

Корхонаи воњиди давлатии «Экспедитсияи иктишофи геологии Тољикистони Љанубї», Сарраѐсати геологияи назди Њукумати Љумњурии Тољикистон

100% 100%

22

Корхонаи воњиди давлатии «Экспедитсияи геофизикии љанубї», Сарраѐсати геологияи назди Њукумати Љумњурии Тољикистон

100% 100%

23

Корхонаи воњиди давлатии «Экспедитсияи гидрогеологии љанубї», Сарраѐсати геологияи назди Њукумати Љумњурии Тољикистон

100% 100%

24

Корхонаи воњиди давлатии «Экспедитсияи маљмуии геологии Ќайроќќум», Сарраѐсати геологияи назди Њукумати Љумњурии Тољикистон

100% 100%

25

Корхонаи воњиди давлатии «Экспедитсияи

љустуљўию аксбардории геологї», Сарраѐсати геологияи назди Њукумати Љумњурии Тољикистон

100% 100%

26

Корхонаи воњиди давлатии «Озмоишгоњи марказї», Сарраѐсати геологияи назди Њукумати Љумњурии Тољикистон

100% 100%

Чи тавре ки аз маълумоти љадвали 26 маълум мешавад, дар корхонаи маъданњои кўњии

«Адрасмон» оид ба истихрољи сурб ва руњ дар сатњи иштироки давлат дар соли 2016

таѓйирот ба вуљуд омадааст. Бо ќарори Суди иќтисодии ш. Душанбе аз 04 ноябри соли 2016,

№8/97 ва вараќаи иљрои №2-217/16, К-88/17 100% сањмияњои Љамъияти сањомии кушодаи

«Адрасмон» ба давлат дар шахси Вазорати саноат ва технологияњои нави Љумњурии

Тољикистон баргардонда шуд.

Таѓйирѐбии њисса аз рўи шаклњои моликият дар Фењристи ягонаи давлатии шахсони њуќуќї, ки Кумитаи андози назди Њукумати ЉТ тартиб медињад, ба ќайд гирифта мешавад66.

Дар Фењристи ягонаи давлатї оид ба њар як корхона, сарфи назар аз бахши иќтисоди миллї, маълумоти зерин пешнињод карда мешавад:

1) шакли ташкилию њуќуќии шахси њуќуќї;

66 http://www.andoz.tj/ru/registry-legal.html

Саҳифаи 96

2) номи пурраи фирмавии (дар њолати мављуд будан, инчунин номи кўтоњи) шахси

њуќуќї бо забони давлатии Љумњурии Тољикистон;

3) маълумот дар бораи таѓйирѐбии номи фирмавии шахси њуќуќї;

4) мањалли љойгиршавии (суроѓаи) шахси њуќуќї (роњбари шахси њуќуќї), маълумот

дар бораи таѓйир ѐфтани он, маълумот барои тамос бо онњо;

5) тарзи ташкилѐбии шахси њуќуќї (таъсисѐбї ѐ азнавташкилдињї);

6) санаи баќайдгирии давлатии таъсисѐбии шахси њуќуќї;

7) маълумот дар бораи муассисон (нисбати љамъиятњои сањомї маълумот оид ба

дорандаи фењристи сањмдорон) ва роњбари шахси њуќуќї (номгўи шахси њуќуќї ѐ маълумот

аз њуљљате, ки шахсияти шахси воќеиро тасдиќ мекунад);

8) маълумот дар бораи баќайдгирии давлатии шахси њуќуќї, ки бо роњи

азнавташкилдињї таъсис ѐфтааст (шакли азнавташкилдињї, санаи баќайдгирии давлатии

таъсисѐбии шахси њуќуќие, ки бо роњи азнавташкилдињї таъсис ѐфтааст (дар мавриди мављуд

будани чунин њолат);

9) маълумот дар бораи филиалњо ва намояндагињои шахси њуќуќї (ќарор дар бораи

таъсис ѐ барњам додани филиал ва намояндагї, маълумот аз њуљљате ки шахсияти роњбари

филиал ва намояндагиро тасдиќ мекунад, маълумот барои тамос бо он), мањалли

љойгиршавии (суроѓаи) онњо, санаи ворид намудани маълумот дар бораи онњо ба Фењристи

ягонаи давлатї;

10) маълумот дар бораи сармояи оинномавї;

11) маълумот оид ба ќарор доштани шахси њуќуќї дар љараѐни барњамдињї;

12) маълумот дар бораи барњамдињии шахси њуќуќї;

13) намуди (намудњои) асосии фаъолияте, ки шахси њуќуќї нияти амалї кардани онро

(онњоро) дорад;

14) маълумот дар бораи маќоми ваколатдори идоракунии давлатї нисбат ба корхонаи

давлатї ва маълумот нисбат ба шахси барои иљрои вазифањои давлатї ваколатдор, ки њиссаи

(сањмияњои) дар сармояи оинномавии ташкилотњои тиљоратї ќарордоштаи моликияти худро

дар давраи дар хизмати давлатї буданаш ба шахси дигар бо њуќуќи идораи ба боварї

асосѐфта додааст, инчунин маълумот дар бораи васї ва парастори муассиси (муассисони)

шахси њуќуќї, ки худ шахси ноболиѓ мебошад (ЌЉТ аз 14.05.2016, № 1319)67.

Тибќи ЌЉТ «Дар бораи корхонањои давлатї», инчунин мутобиќи талаботи байналмилалї (барои корхонањои давлатї њиссаи давлат 50+1% аст), муќаррар карда шудааст, ки дар бахши истихрољи мамлакат њоло 23 корхона кор мекунад (љадвали 27), аз љумла 22-тои онњо бо њиссаи 100% давлат ва як корхонае, ки дар он њиссаи давлат 51%-ро ташкил медињад.

67 Ќонуни ЉТ «Дар бораи баќайдгирии давлатии шахсони њуќуќї ва соњибкорони инфиродї». http://mmk.tj/ru/legislation/legislation-base/2009/

Саҳифаи 97

Љадвали 27

Рўихати корхонањои давлатї дар солњои 2015 – 2016

Номи корхона

Њиссаи моликияти давлатї

2015 2016

1 2 3 4

1 ЉСК «Сементи Тољик» 100% 100%

2 ЉДММ МТК «Апрелевка» 51% 51%

3 ЉСК «Чамаст» 100% 100%

4 Корхонаи давлатии љумњуриявии «Тиллои Тољик» 100% 100%


100% 100%

6 Шахтаи «Ангишти Зиддї», корхонаи фаръии КВД «Ангишти Тољик»

100% 100%

7 Шахтаи «Ангишти Шўрообод», корхонаи фаръии КВД «Ангишти Тољик»

100% 100%

8 Шахтаи «Ангишти Истиќлол», корхонаи фаръии КВД «Ангишти Тољик»

100% 100%

9 ЉСК «Ангишт» 100% 100%

10 КВД «Востокредмет» 100% 100%


100% 100%

12 ЉДММ «КМТ Такоб» 100% 100%

13 ЉСК «Нафту Газ» 100% 100%

14 ЉСК «МК Адрасмон» 0% 100%

15

Комиссияи давлатии захирањои маъданњои фоиданоки Сарраѐсати геологияи назди Њукумати Љумњурии Тољикистон

100% 100%

16


100% 100%

Саҳифаи 98

17


100% 100%

18


100% 100%

19

Корхонаи воњиди давлатии «Экспедитсияи геофизикии љанубї», Сарраѐсати геологияи назди Њукумати Љумњурии Тољикистон

100% 100%

20


100% 100%

21


100% 100%

22

Корхонаи воњиди давлатии «Экспедитсияи

љустуљўию аксбардории геологї», Сарраѐсати геологияи назди Њукумати Љумњурии Тољикистон

100% 100%

23


100% 100%

КВД «Ангишти Тољик» дар корхонањои зерин њиссаи 100-фоиза дорад:

1. Корхонаи фаръии «Шахтаи Фон-Яѓноб».

2. Корхонаи фаръии «Шахтаи «Ангишти Зиддї».

3. Корхонаи фаръии «Шахтаи «Ангишти Шўрообод».

4. Корхонаи фаръии «Шахтаи «Ангишти Истиќлол».

5. Корхонаи фаръии «Шахтаи ангишти «Назар-Айлоќ».

Дар сомонањои зерин оид ба фаъолияти ширкатњо маълумот пайдо кардан мумкин аст:

1) Сарраѐсати геологияи назди Њукумати Љумњурии Тољикистон - https://www.gst.tj/

2) Иттифоќи ташкилотњои љомеаи шањрвандии Љумњурии Тољикистон «Шаффофият барои рушд» - www.tfd.tj

Корхонаи давлатии љумњуриявии истихрољи тиллои «Тиллои Тољик», ки дар ноњияи Ховалинги вилояти Хатлон воќеъ шудааст, корхонаи истихрољи тилло мебошад, ки дар асоси оиннома амал мекунад. Он соли 2008 дар асоси барњам додани Корхонаи муштараки Тољикистону Британия «Дарвоз» бо Ќарори ЊЉТ аз 01.10.2008, №508, дар тањрир аз 07.02.2008, №58 таъсис ѐфтааст. Тибќи ин ќарор, њамаи моликияти Корхонаи муштараки барњамхўрдаи Тољикистону Британия «Дарвоз» ба тавозуни КДЉ «Тиллои Тољик» дода шуд. Дар Оинномаи КДЉ “Тиллои Тољик” ќайд карда шудааст, ки муассиси Корхонаи давлатї Њукумати Љумњурии Тољикистон, маќоми ваколатдор оид ба идоракунии Корхонаи давлатї

Саҳифаи 99

бошад, Вазорати молияи Љумњурии Тољикистон мебошад. Нигоњдорї ва маблаѓгузории Корхонаи давлатї аз њисоби буљети љумњурї амалї карда мешавад.

Корхонаи давлатї бо маќсади истењсол ва истихрољи тиллои пошхўрда, тиллопорањои худрўй ва дигар металлњои ќиматбањои туфайлии кони тиллои пошхўрдаи Яхсу ва иљрои кору хизматњо ташкил карда шудааст. Самтњои фаъолияти Корхонаи давлатї инњо мебошанд:

- иктишоф ва коркарди тиллои пошхўрда:

- иљрои корњои маркшейдерї;

- истихрољи тиллои пошхўрда дар конњои тиллои пошхўрда;

- коркарди маъданњои тиллодор;

- нигоњдорї ва интиќоли мањсулоти коркарди конњои тиллои пошхўрда;

- бо тартиби муќарраранамудаи ќонунгузорї ќабул ва харидорї кардани металлњои ќиматбањо аз заршўѐн, худбиѐрон ва дигар шахсони воќеї ва њуќуќї;

- ба Љумњурии Тољикистон ворид намудани маводу таљњизоти барои фаъолияти истењсолии зарурї.

Корхонаи давлатї шахси њуќуќї аст. Мањсулоти асосии истењсол мекардаи он тилло мебошад, ки дар заводи аффинажи мамлакат аффинаж намуда, тиллои аз љињати химиявї холис гирифта мешавад. Тиллои истихрољшуда асосан барои пур кардани захираи тиллои мамлакат истифода бурда мешавад.

Корхонаи давлатї тамоми металли ќиматбањои истихрољшударо дар њамон муњлат ва дар њамон њаљме, ки маќоми ваколатдор муќаррар намудааст, ба Хазинаи сарватњои ќиматбањои назди Вазорати молияи Љумњуриии Тољикистон месупорад.

Фонди оинномавии Корхонаи давлатї аз моликияти Корхонаи муштараки бо ќарори ЊЉТ барњамдодашудаи Тољикистону Британия «Дарвоз», ки бо тартиби муќарраршуда ба тавозуни Корхонаи давлатї дода шудааст, иборат мебошад.

Солњои 2015-2016 корхонаи «Тиллои Тољик» тиллоро дар шакли молї (натуралї) истењсол намуда, ба давлат супурд. Корхонаи «Тиллои Тољик» ташкилоти буљетї мебошад ва тамоми харољотњои истењсолии он аз њисоби буљети љумњурї маблаѓгузорї карда мешавад, бинобар ин корхона тамоми тиллои пошхўрандаи истихрољшударо барои пур кардани Фонди давлатї ройгон ба Хазинаи давлатии сарватњои ќиматбањои назди Вазорати молия месупорад.

Њамин тариќ, соли 2015 Корхонаи «Тиллои Тољик» аз њисоби буљет ба миќдори 75,2 млн. сомонї маблаѓгузорї карда шуд. Корхона дар њаљми 452,1 кг (бо ифодаи пулї ба маблаѓи 105,4 млн. сомонї) тиллои пошхўрда истењсол намуда, ба хазинаи давлат супурд.

Соли 2016 барои Корхонаи «Тиллои Тољик» аз буљети давлатї 75,0 млн. сомонї људо карда шуд ва он дар њаљми 492,4 кг (бо ифодаи пулї ба маблаѓи 159,2 млн. сомонї) тиллои пошхўранда истењсол намуда, ба хазинаи давлат супурд .

ЉСП «Чамаст» ягона корхонаест, ки дар Тољикистон бо љустуљў, иктишоф ва истихрољи сангњои ќиматбањо машѓул мебошад. Он дар њудуди ноњияи Роштќалъаи ВМКБ-и Љумњурии Тољикистон воќеъ шудааст. Кон бо наздиктарин мањалли ањолинишин – дењаи Шувоз (Лесхоз) бо роњи автомобилу тракторгард (30 км) ва сипас бо роњи калони асфалтпўш бо маркази вилоят – ш. Хоруѓ (90 км) ва бо пойтахти љумњурї – ш. Душанбе (627 км) пайваст мебошад.

Самтњои асосии рушд:

- коркарди конњои нави маъданњои фоиданок;

- зиѐд намудани истихрољи маъдан, њаљми коркарди маъданњо дар конњои азхудшуда;

- сохтмони корхонањо барои гирифтани мањсулоти нињої.

Саҳифаи 100

Талаботи рўзафзуни саноат (талаботи њарсола ба лазурит аз 5 то 40 тоннаро ташкил медињад) зарурати иљрои корњои истифодабариро барои истихрољи лазурити заргарию ороишї ба миѐн меорад.

Дар тавозуни КВД "Чамаст" зиѐда аз 10 кон ќарор дорад, вале коркард њамагї дар ду кон ба роњ монда шудааст. Ин фаъолият ба хазинаи давлат њанўз даромади зиѐд намеорад. Масалан, КВД «Чамаст» дар кони Барфї, ки дар ноњияи Мурѓоб, дар баландии 4,4 њазор метр аз сатњи бањр воќеъ шудааст, кор мекунад. Дар ин гуна шароити вазнини иќлимї танњо шахсони љисман баќувват ва фаќат дар фасли тобистон кор карда метавонанд. Корхона инкишоф намеѐбад, зеро ба он маблаѓњои кофї људо карда намешаванд. Њар сол барои рушди он таќрибан 400 њазор сомонї ($0,09 млн) људо карда мешавад68.

Корхонаи воњиди давлатии «Эспедитсияи маљмуии геологии Ќайроќќум» дар шањраки Сирдарѐи шањри Ќайроќќуми вилояти Суѓд, дар шимоли љумњурї воќеъ шудааст. Он соли 2001 бо роњи муттањид намудани се экспедитсияи пештара: экспедитсияи иктишофи геологии Ќайроќќум, экспедитсияи гидрогеологии шимолии иттињодияи истењсолии «Тољикгеология» ва экспедитсияи гидрогеологии иттињодияи истењсолии «Гидроспетсгеология» таъсис ѐфтааст. Маќсади асосии фаъолияти Экспедитсия ќонеъ гардондани талаботи хољагии халќи Љумњурии Тољикистон ба захирањои минералї ва ашѐи хом мебошад.

Корхона аз якчанд бахш иборат аст: гурўњњои иктишофи геологии маъданњо ва ѓайримаъданњо, озмоишгоњи маљмуии химиявї ва дигар бахшњои ѐрирасон.

Экспедитсия дар самтњои зерин фаъолият мекунад: иљрои корњои љустуљўи геологии тилло дар майдони маъдандори Ошоба (ноњияи Ашт), омўзиши сатњ ва њолати обњои зеризаминї дар объекти «Љорї намудани Кадастри давлатии об дар њавзањои дарѐњои Сир ва Зарафшон», омўзиши геоэкологии ифлосшавии муњити табиї дар шањрњои Хуљанд, Чкаловск, Ќайроќќум ва ноњияи Б. Ѓафуров, хадамоти давлатии назорат ба равандњои геологии хавфноки экзогенї дар њудуди вилояти Суѓд, љустуљўи обњои зеризаминї барои бо об таъмин кардани объектњои таъйиноти иљтимої, тандурустї ва таълимї дар вилояти Суѓд.

Объектњои номбаршуда аз њисоби буљети давлатї маблаѓгузорї мешаванд. Экспедитсия бо бисѐр ширкатњои хориљї (корхонањои муштарак), шахсони воќеї ва хољагињои дењќонї низ

корњои шартномавиро ба љо меорад. Объектњои асосии корњои шартномавї инњо мебошанд: иктишофи муфассали кони сурбу руњи Зарнисори Шимолї, кор бо ЉДММ МТК

«Апрелевка», кор бо корхонањои истењсоли масолењи бинокорї (оњак, доломит, мармар, гил, омехтањои регу санг ва ѓ.). Имрўз дар экспедитсия 155 нафар кор мекунад.

Њаљми маблаѓгузории корњои иктишофи геологї дар фасли «2.6. Тавзењи соњаи истихрољ»

дар ќисми корњои иктишофи геологї дар солњои 20152016» нишон дода шудааст.

Корхонаи воњиди давлатии «Эспедитсияи иктишофи геологии Моѓиѐн» соли 1948 бо Ќарори Шўрои Вазирони РСС Тољикистон таъсис ѐфтааст. Аввал дар њавзаи дарѐи Моѓиѐн дар шањраки Моѓиѐн воќеъ шуда буд, аз соли 1963 дар шањраки Геологњои ш. Панљакент (њоло шањраки ба номи Б.Холмуродов) дар ќисми љанубї-ѓарбии ш. Панљакент љойгир шудааст. Минтаќаи корњои Корхонаи воњиди давлатии «Эспедитсияи иктишофи геологии Моѓиѐн»

њудуди зеринро ташкил медињад: њавзаи дарѐи Зарафшон: аз шарќ болооби дарѐи Зарафшон – ноњияи Мастчоњї кўњї, дар мобайн – ноњияи Айнї, дар ѓарб – ноњияи Панљакент то сарњади Љумњурии Ўзбекистон, аз шимол – нишебии љанубии ќаторкўњи Туркистон, аз љануб

68 В. Касимбекова. Хазинаи истифоданашуда. Барои чї сарватњои зеризаминии Тољикистон дар хизмати халќ нестанд?//Азия-Плюс. 11:52 20.09.2009// Манбаъ - Asia-Plus; Суроѓаи доимии маќола - http://www.centrasia.ru/newsA.php?st=1253433120

http://www.asiaplus.tj/

http://www.centrasia.ru/newsA.php?st=1253433120

Саҳифаи 101

– нишебии шимолии Ќаторкўњи Њисор. Ба туфайли хизматњои мутахассисони Корхонаи воњиди давлатии «Эспедитсияи иктишофи геологии Моѓиѐн» имрўз дар Тољикистони Марказї чунин корхонањои калони истихрољи маъдан, ба монанди КМ ТА «Анзоб» оид ба истихрољи сурма, Шахтаи «Фон-Яѓноб», корхонаи фаръии КВД «Ангишти Тољик» оид ба истихрољи ангишт, ЉДММ КМ «Зарафзон» оид ба истихрољи тилло фаъолият мекунанд.

Экспедитсия дар ду самт фаъолият мекунад: корњои иктишофи геологї аз њисоби маблаѓњои давлатї ва корњои иктишофи геологии шартномавие, ки аз њисоби ширкатњои хориљї ва мањаллї маблаѓгузорї мешаванд. Дар экспедитсия озмоишгоњи маљмуии тањлилї, базаи

автомобилї, тсехи механикї, хољагии ѐрирасон, боѓчаи кўдакон ва хобгоњи умумї амал

мекунанд.

Экспедитсияи иктишофи геологии Помир дар Помир вуљуд доштани намудњои алоњидаи

маъданњои фоиданокро меомўзад, аз ќабили тилло, нуќра, сурб, мис, лазурит, шпинел, ѐќут

ва ѓ. Дар рафти аксбардорињои геологии давлатї зуњуроти маъдани ќалъагии Эллису ва кони

маъданњои боросиликатии Акархар ошкор карда шуданд.

Дар натиљаи корњои иљрошуда ќисми зиѐди њудуди Помир дар миќѐси 1: 50 000

харитабардорї намуда, зуњуроти калони шпати плавик (Љамбай), зуњуроти маъдани ќалъагї

ва волфрами майдони маъдани Пшарт, майдони маъдани Акархар (сурб, руњ), зуњуроти

маъдани волфрами Киршеит, кони ќалъагии Заречное ошкор карда шуданд. Њамзамон бо

аксбардории геологї корњои махсуси љустуљї барои ошкор намудани ќалъагї, волфрам,

тилло, нуќра мис, металлњои нодир (бериллий, литий, тантал, ниобий ва ѓ.), молибден,

симоб, алюминий, сурб, руњ, оњан, бор, флюорит, асбест, флогопит, мусковит, талк, гаљ,

ангиштсанг, намаксанг, масолењи бинокорї анљом дода шуданд. Кони ќалъагї ва волфрами

Трезубетс-Юбилейное мавриди омўзиш ва арзѐбї ќарор дода шуд.

Конњои тиллою волфрами Икар ва Хуф, кони тиллои Рангкўл, як ќатор зуњуроти

пешомадноки нуќра дар майдонњои маъдани Якчилвва ва Марљанай омўхта, зуњуроти

пешомадноки миси Дараи Танг, мис ва никели Хукас, Гишун, зуњуроти металлњои нодири

(бериллий, литий, тантал ва ѓ.) омўхта, пешакї арзѐбї карда шуданд, инчунин

пешомаднокии майдонњои пегматитии металлњои нодири Шуѓнон, Аличури љанубї ва

Намадгут муќаррар карда шуд. Зуњуроти маъдани молибденити Сунгат ошкор намуда, мусбат арзѐбї карда шуд. Корњои љустуљўи симоб ба љо оварда, як ќатор минтаќањои пешомадноки симоб ва сурма ошкор карда шуданд.

Дар њудуди Помир як ќатор зуњуроти маъдани оњандор ошкор карда шуд, ки калонтарини онњо Барч аст. Кашфиѐти калонтарини ин давра кони нодири бори Акархар мебошад. Барои пайдо намудани флюорит низ корњои махсуси љустуљўї анљом дода шуданд, ки дар натиљаи ин миќдори зиѐди зуњуроти флюорит ошкор карда шуд, баъзеи онњо ба гурўњи конњо дохил карда шуданд.

Њоло дар майдони зуњуроти маъданњои мису никели Гишун ва Хукас корњои љустуљўию арзѐбї, дар майдонњои маъдани марганетси Помири шимолї – корњои иктишофї, дар майдони маъдандори Якчилав корњои иктишофи пешакї ба љо оварда мешаванд. Барои љалб намудани сармоягузорони хориљї ва мањаллї оид ба маъданњои фоиданоки маъданї ва ѓайримаъдании Помир мавод тайѐр карда мешавад.

Тибќи маълумоти Агентии омори назди Президенти ЉТ, корхонањои бахши саноати кўњие, ки бевосита бо истихрољ машѓул мебошанд, аз рўи шакли моликият ба гурўњњои зерин таќсим мешаванд (расми 11):

Саҳифаи 102

Расми 11. Таносуби корхонањои бахши истихрољи маъдан аз рўи шакли моликият, ба њисоби %

Расми 12. Сохтори њаљми мањсулоти истењсолнамудаи корхонањои бахши истихрољи маъдан аз рўи шакли моликият, ба њисоби %

Тибќи моддаи 2 Ќонун «Дар бораи буљети давлатї барои соли 2016», њаљми умумии харољоти Буљети давлатии ЉТ ба маблаѓи 18594,4 млн сомонї муайян шудааст, аз љумла барои маблаѓгузории истихрољ ва коркарди маъданњои фоиданок, саноати истихрољи маъданњои кўњї ва сохтмон 121,2 млн сомонї људо гардидааст.69

Ќоидањо ва амалияи муносибатњои молиявї бо ќонунњои ЉТ дар бораи Буљети давлатии ЉТ, дар бораи молияи давлатї, дар бораи корхонањои давлатї, дар бораи љамъияти сањомї, КА, КГ ЉТ танзим карда мешаванд, ки дар онњо барои корхонањои соњаи истихрољ ягон хел истиною махсусиятњо пешбинї нагардидаанд.

69 Ќонун дар бораи буљети давлатии ЉТ.

0

10

20

30

40

50

60

70

2015 2016

47,65

63,22

0,88 0,44

15,1 15,15

36,37

21,19

частная собственность акционерное общество СП государственная собсивенность

0

20

40

60

80

100

2015 2016

92,52 93,1

1,4 1,29 0,93 0,86 5,14 4,74

Рис. Соотношение предприятий горнодобывающего сектора по формам собственности, в %

частная собственность акционерное общество СП государственная собсивенность

Саҳифаи 103

Муносибатњои молиявии корхонаи давлатї ба муносибањои байни инњо асос меѐбанд: корхонаи давлатї ва буљет – дар масъалаи пардохт ба буљет ва гирифтани маблаѓ аз буљет; корхонаи давлатї ва фондњои давлатии ѓайрибуљетї; корхонаи давлатї ва давлат дар шахси Кумитаи давлатии сармоягузорї ва идораи амволи давлатии ЉТ.

Роњбари корхонаи давлатии бахши истихрољро Њукумати ЉТ ѐ дар шахси Вазорати энергетика ва захирањои оби ЉТ, ѐ дар шахси Вазорати саноат ва технологияњои нави ЉТ ва ѐ дар шахси Сарраѐсати геологияи назди њукумати ЉТ таъйин мекунад.

Тамоми моликияти корхонаи давлатї, инчунин фоида ва дигар захирањои молиявии аз истифодаи онњо ба даст овардашуда моликияти давлат ба њисоб мераванд. Дар мавридњои пешбининамудаи ќонунгузорї бо ќарори Њукумати ЉТ дар заминаи молу мулки дар моликияти давлатї ќарордошта корхонаи воњиди давлатї бо њуќуќи идораи оперативї - корхонаи давлатї ташкил кардан мумкин аст. Њукумати мамлакат барои уњдадорињои корхонаи давлатї њангоми нокифоя будани моликияти он љавобгарии субсидиарї дорад.

Њуљљати таъсисдињии корхонаи давлатї оинномаи он мебошад, ки онро Њукумати ЉТ тасдиќ менамояд. Дар он муайян карда мешаванд: њисоботдињии њатмї дар шаклњои муќаррарнамудаи Њукумати ЉТ; масъулияти шахсии роњбар барои натиљањои фаъолияти хољагї; уњдадорї дар бораи мувофиќи маќсад истифода бурдани маблаѓњои давлатї; намудњои фаъолият ва тартиби таќсим намудани фоида.

Фаъолияти истењсолию хољагии корхонаи воњиди давлатї (КВД) мувофиќи наќшаи фармоиш ва наќшаи рушди корхона амалї карда мешавад.

Маќоми аз тарафи Њукумати ЉТ ваколатдоршуда њар сол бо назардошти рушди корхона ва дар асоси талабот ба мањсулоти (корњо, хизматњои) истењсолнамудаи корхона бо маќсади таъмин намудани тањвили мањсулот барои эњтиѐљоти давлатї, иљрои фармоиши давлатї ва шартномањои басташуда наќшаи фармоишро, ки барои иљро њатмї буда, бо Вазорати молияи ЉТ ва Вазорати рушди иќтисод ва савдои ЉТ мувофиќа карда шудааст, тасдиќ намуда, ба маълумоти корхона мерасонад.

Наќшаи рушд мустаќилона бо ризоияти маќоми ваколатдор тартиб дода мешавад. Дар айни њол маќоми ваколатдор ба иљрои наќша-фармоиш ва наќшаи рушд бо роњи њисоботи муњосибї ва оморї пешнињод намудани корхона назорат мекунад.

Мањсулоти мувофиќи наќшаи фармоиш истењсолшуда бо нархњои муќаррарнамудаи маќоми ваколатдор фурўхта мешавад. Фонди музди мењнати кормандони корхона барои њаљми наќшаи фармоиш дар асоси меъѐрњои тарофавии музди мењнати кормандони корхона муайян карда мешавад.

Маблаѓгузорї барои иљрои наќшаи фармоиш ва наќшаи рушди корхона ва рушди истењсолию иљтимоии он аз њисоби даромад аз фурўши мањсулот амалї карда мешавад.

Ѓайр аз ин, дар давраи њисоботї аз њисоби буљети љумњуриявї барои рушди бахши истихрољ дар соли 2015-ум 91,5 млн сомонї ва дар соли 2016-ум 91,3 млн сомонї људо карда шуд, аз љумла:

- Ба Корхонаи давлатии љумњуриявии «Тиллои Тољик» - дар соли 2015-ум 75,2 млн сомонї ва дар соли 2016-ум 75 млн сомонї барои истихрољи тилло. Мувофиќан тамоми металли ќиматбањои истењсолшуда тибќи муњлат ва њаљми муќаррарнамудаи маќоми ваколатдор ба Хазинаи сарватњои ќиматбањои назди Вазорати молияи ЉТ ройгон супурда мешавад;

- барои ЉСК «Нафту Газ» - дар солњои 2015 ва 2016 мувофиќан 5,4 млн сомонї ва 4,6 млн сомонї – барои иљрои корњои пармакунї;

- Ба Сарраѐсати геологияи назди Њукумати ЉТ чун ихтиѐрдори асосии захирањои молиявї барои иљрои корњои иктишофи геологї, аз љумла тавассути экспедитсия дар соли 2015-ум 10,9 млн сомонї ва дар соли 2016-ум 11,7 млн сомонї.

Саҳифаи 104

Љадвали 28

Субсидияњо барои нигоњдории экспедитсияњои Сарраѐсати геология (млн) дар солњои 2015-

2016

2015 2016

Комиссияи давлатии захирањои маъданњои фоиданоки Сарраѐсати геологияи назди Њукумати Љумњурии Тољикистон 0,15 0,16


1,0 1,35


1,83 1,6


1,8 1,73

Корхонаи воњиди давлатии «Экспедитсияи геофизикии љанубї», Сарраѐсати геологияи назди Њукумати Љумњурии Тољикистон 0,33 0,37


0,72 1,0


0,63 0,6

Корхонаи воњиди давлатии «Экспедитсияи љустуљўию аксбардории геологї», Сарраѐсати геологияи назди Њукумати Љумњурии Тољикистон

1,94 2,2


0,05 0,06

Дар давраи баррасишаванда нигоњ доштани маблаѓњои кор карда ба даст овардаи корхонањои давлатї аз тарафи Њукумати мамлакат мушоњида нашудааст, корхонањои давлатиро тарафњои сеюм маблаѓгузорї накардаанд.

Њуќуќи истифодаи ќитъањои замин ва дигар захирањои табииро харидорї намудани сармоягузорон мутобиќи ќонунгузории ЉТ амалї карда мешавад. Тибќи моддаи 17 ЌЉТ «Дар бораи сармоягузорї», њангоми ба даст овардани њуќуќи моликият ба бино ва иншоот, якљоя бо ин объектњо њуќуќи истифодаи ќитъаи замин низ мувофиќи тартиб ва шартњои пешбининамудаи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон ба сармоягузор мегузарад.

Њукумати ЉТ дар давраи њисоботї (солњои 20152016) ба корхонањои бахши истихрољ ќарз ва кафолатњо барои ќарз надодааст.

Мувофиќи ЌЉТ «Дар бораи сармоягузорї», сармоягузории такрорї – сармоягузорињо ба объектњои фаъолияти соњибкорї дар њудуди Љумњурии Тољикистон аз њисоби даромад ѐ фоидаи сармоягузороне, ки аз сармоягузорї дар Љумњурии Тољикистон ба даст омадааст.

Онњо бо КА низ танзим карда мешаванд. Сармоягузор метавонад бо салоњдиди худ фоидаи

Саҳифаи 105

пас аз пардохти андозњо бадастомадаро дар њудуди Љумњурии Тољикистон такроран

сармоягузорї намояд. Њангоми амалї кардани сармоягузории такрорї сармоягузор ба

пуррагї аз њимояи њуќуќї, кафолатњо ва имтиѐзњое, ки ЌЉТ «Дар бораи сармоягузорї» ва

Кодекси андози ЉТ муќаррар намудааст, истифода менамояд. Сармоягузории такрорї дар асоси шартнома ва созишнома бо тарафњои сеюм тасбит карда мешавад.

Мувофиќи маълумоти пешнињоднамудаи Вазорати молияи ЉТ, дар рафти тањияи ин њисоботи миллии ТШСИ дар солњои 2015 – 2016 чунин њолат вуљуд надошт.

Ба сармоягузорон имтиѐзњои андоз, гумрукї ва имтиѐзњои дигар бо тартибу шартњои муќарранамудаи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон, созишномањои сармоягузорї, шартномањо ва санадњои њуќуќии байналмилалие, ки Тољикистон эътироф намудааст, дода мешаванд.

Њаљми андозњо ва имтиѐзњои андозро КА ва КГ ЉТ танзим менамоянд (дар фасли дахлдори Њисобот маълумот дода шудааст).

Бо Ќарори ЊЉТ аз 25 феврали соли 2017, №99, номгўй ва миќдори молњое, ки ЉДММ «Ширкати саноати кўњии Тољикистону Хитой» барои сохтмони корхонаи металлургии иќтидори истењсолиаш соле 50 њазор тонна сурб дар шањри Истиќлоли вилояти Суѓд ба Љумњурии Тољикистон ворид мекунад ва онњо аз ААИ ва бољи гумрукї озод карда мешаванд, муайян карда шудаанд.

Бо маќсади таъмини иљрои банди 9.3 моддаи 9 Созишномаи сармоягузории байни Њукумати ЉТ ва ЉДММ «Ширкати истењсолии байналмилалии "Чжунгтсай Моњир Семент"» дар бораи сохтан ва ба истифода додани корхонаи семент, гипсокартон ва халта дар ноњияи Ёвони вилояти Хатлон аз 4 сентябри соли 2015, бо Ќарори ЊЉТ аз 1 июли соли 2016 номгўи молњое, ки ЉДММ-и мазкур ворид мекунад ва онњо аз пардохти андоз аз арзиши иловашуда ва бољњои гумрукї озод карда шудаанд, тасдиќ карда шуд.

Бо Ќарори ЊЉТ аз 25 сентябри соли 2015, № 591 «Дар бораи ворид намудани иловањо ба Ќарори ЊЉТ «Номгўй ва миќдори масолењ, таљњизот ва воситањои наќлиѐте, ки ба Тољикистон дар чањорчўбаи иљрои лоињаи сохтмони газопроводи «Тољикистон – Хитой» ворид карда мешаванд ва аз пардохти бољњои гумрукї ва андоз аз арзиши иловашуда озод карда мешаванд» ба ќарори номбурда бандњои 12 – 52 илова карда шуданд.

Грантњои натурии давлатї ба сармоягузорон аз тарафи Њукумати ЉТ тавассути маќоми ваколатдори давлатї дар соњаи сармоягузорї дар чањорчўбаи шартномањои сармоягузорї ва дигар шартномањо дода мешаванд. Андозаи гранти натурии давлатї, шартњои истифода ва ба моликияти шахсї додани онњо, инчунин баргардондани гранти натурї дар мавриди бекор карда шудани шартнома бо созиши байни сармоягузор ва маќоми ваколатдори давлатї дар соњаи сармоягузорї муайян карда мешаванд.

Масъалањои идоракунии ќарзи давлатї ва ифшои транзаксияњо, агар онњо љой дошта бошанд, аз тарафи Вазорати молияи ЉТ танзим карда мешаванд.

Бо ќонунгузории Љумњурии Тољикистон барои фаъолияти хољагии корхонањои давлатї ягон низоми алоњидаи андоз ѐ додани ќарзњои имтиѐзноки махсус пешбинї нашудааст, ѓайр аз ѐрии молиявї аз буљети љумњуриявї.

Дар баробари ин, бо ЌЉТ «Дар бораи дигар пардохтњои њатмї ба буљет» аз 28.08.2006, №197 (дар тањрири ЌЉТ аз 14.11.2016 №1368) ситонидани пардохт аз фоидаи соф муќаррар гардидааст.

Тибќи ин ќонун, пардохт аз фоидаи соф аз фоидаи софи корхонањои давлатї ва љамъиятњои хољагидорие, ки 100 фоизи сармояи оинномавиашон (шарикиашон) ба давлат тааллуќ дорад, ситонида мешавад. Пардохт аз фоидаи софи дар соли њисоботї гирифтаи корхонањои

vfp://rgn=128106/

Саҳифаи 106

(љамъиятњои) мазкур тибќи бањисобгирии андозї муайян карда шуда, пас аз пардохти андоз аз фоида дар як сол як маротиба пардохт карда мешавад.

Љамъиятњои сањомие, ки дар онњо њиссаи давлат 100 фоиз ва аз ин камтарро ташкил медињад, тибќи ЌЉТ «Дар бораи љамъиятњои сањомї» уњдадоранд, ки соле камаш як маротиба дар бораи пардохти дивидендњо ќарор ќабул кунанд. Дар сурати ќабул гардидани ќарор дар бораи пардохти дивидендњо маблаѓи дивидендњо тибќи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон пардохт карда мешавад.

Меъѐри пардохт аз фоидаи софи корхонањои давлатї ва љамъиятњои хољагидорие, ки 100 фоизи сармояи оинномавиашон (шарикиашон) ба давлат тааллуќ дорад, аз љониби Њукумати Љумњурии Тољикистон муќаррар карда мешавад. Тибќи Ќарори ЊЉТ №499 аз 02.11.2013 (дар тањрири Ќарори ЊЉТ аз 30.04.2016г.№206), меъѐри пардохт аз фоидаи соф ба даромади буљетњои љумњуриявї ва мањаллї 10 фоизро ташкил медињад.

Тибќи Њисоботи мушовир оид ба муайян намудани њадди нињої ва коркарди маълумот дар асоси иттилооти Кумитаи андози назди Њукумати ЉТ, аз рўи натиљањои солњои 2015 – 2016 бисѐр ширкатњо фоида надоштанд ѐ фоидаи кам доштанд, бинобар ин маблаѓи пардохт аз фоидаи соф бисѐр нест.

2.11. ХАРОЉОТЊОИ КВАЗИМОЛИЯВИИ ШИРКАТЊОИ ДАВЛАТЇ

Соли 2016 тадќиќот анљом дода, њисоботи «Харољотњои квазимолиявии корхонањои давлатии соњаи истихрољи Тољикистон» тайѐр карда шуд, ки он дар сомонаи Вазорати молияи ЉТ (http://minfin.tj) ва Шўрои ТШСИ ЉТ (http://eiti.tj) љой дода шудааст. Дар ин њисобот вазъи харољотњои квазимолиявии соњањои истихрољи Тољикистон мавриди тадќиќ ќарор гирифтааст.

Аз љумла ќайд карда мешавад, ки бо Ќарори ЊЉТ аз 19 сентябри соли 2008, № 454 дар назди Вазорати молия Раѐсати мониторинги фаъолияти молиявию хољагии корхонањои калони давлатї (РМКД) таъсис дода шудааст. Ин Раѐсат ба муайян намудани хатарњои имконпазири молиявї ва тањияи Њисобот дар бораи хатарњои молиявии бо корхонањои давлатї алоќаманд шурўъ кард.

РМКД сараввал мониторинги нишондињандањои молиявии 10 корхонаи калони давлатиро гузаронд, вале баъди аз нав ташкилѐбии якчанд корхона доираи мониторинг то 16 корхонаи давлатї ва 130 филиали ин корхонањо васеъ карда шуд. Соли 2013 боз 8 корхонаи давлатї ба рўихати корхонањои ба раванди мониторинг љалбшуда илова карда шуд.

То имрўз РМКД оид ба хатарњои молиявии алоќаманд бо корхонањои давлатї дар солњои молиявии 2011 -2015-ум 5 њисобот чоп кардааст.

Муњтавои ин њисоботњо танњо бо хатарњои молиявие мањдуд мешаванд, ки бо уњдадорињои шартї, фаъолияти квазимолиявї ва ќарзи корхонањои калони давлатї, ки тибќи ЌЉТ «Дар бораи бањисобгирии муњосибї ва њисоботи молиявї» аз 26 марти соли 2011, №702 дар категорияи «субъектњои манфиати умум» ќарор доранд, алоќаманд мебошанд.

Дар асоси Ќарори ЊЉТ «Дар бораи чорањои иловагии танзими бањисобгирии муњосибї ва њисоботи молиявї» аз 3 апрели соли 2012, №154 ба категорияи «субъектњои манфиати умум» ташкилотњое (ба истиснои ташкилотњои буљетї ва хољагињои дењќонї) меафтанд, ки нишондињандањои молиявї ва миќдориашон дар соли гузаштаи њисоботї њељ набошад ба яке аз нишондињандањои зерин мувофиќат мекунанд:

o Њаљми даромади умумї, бо назардошти њамаи андозњо, на камтар аз 30 (сї) миллион сомонї.

o Шумораи коргарон на камтар аз 1000 (њазор) нафар.

vfp://rgn=126892/

http://minfin.tj/

http://eiti.tj/

Саҳифаи 107

Чи тавре ки дар Њисоботи «Харољотњои квазимолиявии корхонањои давлатии соњаи истихрољи Тољикистон» ќайд карда шудааст, дар Тољикистон барои њалли проблемањои инъикоси њисоботњои квазимолиявии (ЊКМ) корхонањои давлатии соњаи истихрољ дар њисоботи ТШСИ шартњои мусоиди зерин вуљуд доранд:

- дар назди Вазорати молияи ЉТ вуљуд доштани РМКД, ки мањз бо омўзиш ва мониторинги хатарњои молиявии корхонањои давлатї, љвмъоварии маълумот дар бораи онњо, бо арзѐбии миќдории чунин хатарњо машѓул мешавад;

- аз тарафи РМКД тартиб додани њисоботњо дар бораи хатарњои молиявии корхонањои давдатї. Азбаски КФД яке аз намудњои хатари молиявї мебошад, дар њисоботи соли 2015 баъзе маълумоти умумї дар бораи КФД КД Тољикистон вуљуд дорад;

- дар РМКД аллакай механизми тањияшудаю озмудашудаи љамъоварии маълумот, мониторинг ва арзѐбии миќдории хатарњои молиявии КД, инчунин таљрибаи кофии кор дар ин соња вуљуд доранд. Номгўи корхонањои давлатиеро, ки ба мониторинг љалб карда шудаанд, аз њисоби корхонањои давлатии соњаи истихрољ васеъ кардан мумкин аст;

- дар њисоботњо оид ба хатарњои молиявии бо корхонањои давлатї алоќаманд, ки РМКД тањия намудааст, аллакай таърифи КВД мављуд аст ва ин маънои онро дорад, ки ин таърифро чи дар Вазорати молия ва чи дар њукумати мамлакат ќабул кардаанд.

МСГ низ метавонад таърифи КФД-ро барои Њисоботи ИПДО истифода барад;

- «чемпион», яъне маќоми ваколатдор оид ба пешбурди ТШСИ дар Љумњурии Тољикистон Вазорати молия мебошад, ки барои тањия ва иљрои буљети давлатї масъул аст, РМКД бошад, мањз ба њамин вазорат тобеъ мебошад.

Яке аз тавсияњои Њисоботи мазкур масъалаи васеъ намудани рўихати корхонањои давлатие мебошад, ки ба мониторинги хатарњои молиявии дар соњаи истихрољ љойдошта, инчунин ба раванди ТШСИ љалб карда шудаанд. Тибќи маълумоти Вазорати молия (№7.18-26/457 аз

24.07.2017) њоло барои амалї намудани мониторинг аз соњањои истихрољ 2 корхона – ЉСК «Нафту Газ» ва ЉСК «Сементи Тољик» љалб карда шудаанд. Ќайд кардан зарур аст, ки лоињаи бо пешнињоди ББА тайѐр кардашуда тибќи ќарори дахлдори ЊЉТ дар бораи ба ин рўихат ворид намудани КВД «Ангишт» дар зинаи баррасї ќарор дорад. Кори васеъ намудани номгўи ширкатњои истихрољ дар мониторинг давом дода мешавад.

Аз 27 корхонаи давлатии дар љадвали боло номбаршуда барои тафтиши пардохтњо ширкатњои зерин интихоб карда шуданд:

1. Корхонаи давлати љумњуриявии «Тиллои Тољик».

2. Шахтаи «Фон-Яѓноб», корхонаи фаръии КВД «Ангишти Тољик».

3. Шахтаи ангишти «Назар-Айлоќ», корхонаи фаръии КВД «Ангишти Тољик».

4. ЉСК «Нафту Газ».

5. ОАО «Сементи Точик»

6. ЉДММ МТК «Апрелевка»

Тибќи маълумоти ширкатњо, дар солњои 2015 ва 2016 корхонањои давлатии мазкур мувофиќан ба маблаѓњои 982 159 сомонї ва 1 624 007 сомонї харољоти квазимолиявї карданд.

Саҳифаи 108

Љадвали 29

Ширкатњое, ки дар солњои 2015-2016 харољотњои квазимолиявї кардаанд

Корхона

с. 2015 с. 2016

Маблаѓ сомонї

Маќсад ва љои харољот

Маблаѓ сомонї

Маќсад ва љои харољот

Корхонаи давлати љумњуриявии «Тиллои Тољик» -

Шахтаи «Фон-Яѓноб», корхонаи фаръии КВД «Ангишти Тољик» 12 350

Ёрии моддї ба муассисањои иљтимої

380 041


Шахтаи ангишти «Назар-

Айлоќ», корхонаи фаръии КВД «Ангишти Тољик»

-

-

ЉСК «Нафту Газ» 5 880


-

ЉСК «Сементи Тољик» - -

ЉДММ МТК «Апрелевка» 963 929

Ёрии моддї ба ташкилотњои буљетї, ќисмњои њарбї, мактабњо, оилањои камбизоат

1 243 966

Ёрии моддї ба ташкилотњои буљетї, ќисмњои њарбї, мактабњо, оилањои камбизоат

Тибќи маълумоти Сарраѐсати геологияи назди Њукумати ЉТ, дар солњои 20152016

корхонањои давлатие, ки ба ин маќомот дохил мешаванд, асосан барои маќсадњои иљтимої, аз ќабили: ѐрї ба мактаб-интернатњо, маъюбон, ѐрї ба ањолї, ба зарардидагон аз офати табиї ба маблаѓи умумии 130 њазор сомонї харољоти квазимолиявї карданд.

2.12. ХАРОЉОТИ ИЉТИМОИИ ШИРКАТЊОИ ИСТИХРОЉ

Стандарти ТШСИ талаб мекунад, ки маълумот оид ба идоракунии даромаду харољот ифшо намуда, ба тарафњои манфиатдор имконият дода шавад, то арзѐбї намоянд, ки бахши истихрољ то кадом андоза ба натиљањои дилхоњи иљтимоию иќтисодї ноил мегардад.

Дар рафти тањия намудани Њисоботњои якум ва дуюми миллии ТШСИ муќаррар карда шуд, ки ширкатњои истифодабарандаи сарватњои зеризаминї ѓайр аз андоз ва дигар пардохтњои њатмї аксар ваќт ба њукумат ѐ маќомоти мањаллии њокимият ва маќомоти худидоракунии мањаллї, ба љамъиятњо, ТЃЊ ва дигар шахсони сеюм пардохтњои, ба истилоњ, иљтимої мекунанд. Аксарияти ширкатњои соњаи истихрољ маблаѓгузорї ва иљрои барномањои махсусро оид ба рушди минтаќае, ки дар он фаъолият мекунанд, ба зиммаи худ мегиранд.

Саҳифаи 109

Чунин пардохтњо њар хел номида мешаванд - «харољоти иљтимої», «пардохтњои иљтимої» ѐ

«сармоягузорињои иљтимої», ва шаклњои гуногун гирифта метавонанд: хайрия, грантњо, аз љумла пардохтњо бо пули наќд ва додани дороињо барои сохтмони роњ, мактабњо, объектњои варзишї ва фарњангї, дастгирии соњаи тањсилот ва инфрасохторњои иљтимої, хизматрасонињо дар шакли таълим, хизматрасонии тиббї, маќсадњои эњсонкорї ва ѓ. Муайян ва тасдиќ намудани андозаи мушаххаси онњо баъзан аз имкон берун аст.

Харољотњои мазкур метавонанд ба уњдадорињои њуќуќї ѐ шартномаї асос ѐбанд, вале аксари ваќтњо пардохтњои ихтѐрии ширкатњо мебошанд, ки чи бо ташаббуси худ ва чи љавобан ба мурољиати маќомоти њокимият ѐ шахсони сеюми номбурда амалї менамоянд.

Чи тавре ки тањлили дар рафти тањияи Њисобот гузарондашуда нишон дод, мафњумњои «уњдадорињои иљтимої» ва «харољотњои иљтимої» дар шакли тасвиятѐфта дар ќонунњои ЉТ вуљуд надоранд. Инчунин ягон хел меъѐрњое, ки ширкатњои истихрољро ба амалї намудани харољотњои иљтимої ва пешнињод намудани њисобот доир ба ин харољотњо уњдадор мекарда бошанд, пешбинї нашудаанд.

Бо вуљуди ин Ќарори ЊЉТ аз 02.03.2013 №89 «Тартиби гузарондани озмунњо барои њуќуќи истифодаи сарватњои зеризаминї»-ро ќайд кардан мумкин аст, ки мувофиќи он иштирокчиѐни озмун маљмуи њуљљатњо, аз љумла шакли (формаи) пешнињоди молиявии иштирокчии озмунро пешнињод мекунанд, ки дар он андозаи пешнињодгардидаи бонуси обунавї ва уњдадорињои он оид ба харљ намудани маблаѓњо барои рушди иљтимоию иќтисодии минтаќа, рушди инфрасохторњои он ва тайѐр кардани кадрњои миллї инъикос ѐфтаанд. Ѓолиби озмунро комиссияи њукуматї дар асоси мањакњои зерин муайян мекунад:

- мувофиќати иштирокчии озмун ба њамаи талаботњои њуќуќї, молиявї ва техникї барои иштирок дар озмун;

- андозаи пешнињодшудаи бонуси обунавї, ки иштирокчии озмун ба даромади давлат пардохт мекунад;

- андозаи харољот барои рушди иљтимоию иќтисодии минтаќа, рушди инфрасохторњои он ва тайѐр кардани кадрњои миллї.

Аммо дар ин њуљљат муайян карда нашудааст, ки чи тавр ва дар кадом андоза ин уњдадорињо ифода меѐбанд, дар бораи иљрои онњо оѐ њисобот пешнињод карда шудааст, ба онњо чи тавр назорат карда мешавад. Њоло дар мамлакат механизми бањисобгирии харољоти иловагии ширкатњо барои рушди иљтимию иќтисодии минтаќањо вуљуд надорад, дар ќонунгузории Тољикистон бошад, меъѐрњое, ки ширкатњои истихрољро барои њисобот додан аз рўи Стандарти ТШСИ дар бораи харољоти иљтимоии худ уњдадор намоянд, мављуд нестанд. Илова бар ин, барои иштироки ширкатњо дар љараѐни ТШСИ монеањои меъѐрию њуќуќї вуљуд надоранд. Аз рўи љамъбасти Њисоботи якуми миллии ТШСИ барои соли 2014 Маъмури мустаќил дар яке аз тавсияњои худ ќайд намуд: «Маќомоти давлатиеро, ки барои пешнињод намудани маълумот оид ба њар як сатри пардохт дар фаслњои «Харољоти иловагии ширкатњо» ва «Дигар пардохтњои муњим» масъуланд, муайян карда, ба онњо дар сатњи ќонунгузорї барои љамъоварї ва коркарди ин маълумот, ки аз ширкатњо ворид мешаванд, ваколат додан зарур аст».

Бо назардошти тавсияи дар боло овардашудаи Њисоботи якуми миллии ТШСИ ба лоињаи ќонун «Дар бораи сарватњои зеризаминї ва истифодаи сарватњои зеризаминї» моддаи нави зерин дохил карда шуд: «Аз љониби маќомоти ваколатдори давлатї пешнињод намудани маълумот дар чањорчўбаи ТШСИ», ки мувофиќи он «маќомоти ваколатдори давлатї њар сол дар чањорчўбаи ТШСИ аз рўи тартиб ва шаклњои њисобот, ки Њукумати ЉТ тасдиќ намудааст, пешнињод мекунанд: …. –маќомоти ваколатдори давлатї дар соњаи тањсилот, мењнат ва шуѓли ањолї, тандурустї ва њифзи иљтимої, фарњанг, маќомоти иљроияи мањаллии њокимияти

Саҳифаи 110

давлатї – дар бораи харољот барои дастгирии тањсилот ва инфрасохторњои иљтимої, ки мувофиќи ќонун ѐ шартнома бо Њукумат талаб карда мешаванд».

Инчунин дар моддаи њамин лоињаи ќонун, ки ба њуќуќу уњдадорињои асосии истифодабарандаи сарватњои зеризаминї дахл дорад, уњдадории зерини ширкатњо ба таври илова зикр гардидааст: «- пешнињод намудани маълумот дар бораи иљрои уњдадорињои шартномавї оид ба рушди мањал, инчунин харољот барои омўзондани мутахассисони мањаллї ва харољот барои рушди иљтимоию иќтисодии минтаќа ва рушди инфрасохторњои он, ки маълумоти махфї ба њисоб намераванд».

Ќабули чунин ќонунгузории ваколатдоркунанда бешубња ба бењтар иљро намудани талабот нисбати ифшои маълумот мусоидат мекард. Дар ќонун нишон додани иљрокунандагони мушаххас – маќомоти давлатие, ки дар бораи бахши истихрољ маълумот љамъ ва пешнињод менамояд, инчунин тавсифи вазифаю ваколатњои онњо тавсияи хуб аст, зеро ин раванди мураккаби њисоботдињиро содатар мекунад.

Дар банди b талаботи 6.1 зикр гардидааст: «ГБТМ ба тањияи раванди њисоботдињї бо маќсади ба даст овардани шаффофияте, ки бо шаффофияти дигар пардохту даромадњо муќоисашаванда мебошад, њавасманд менамояд. Агар тафтиши транзаксияњои асосї имконнопазир бошад (масалан, ваќте ки пардохтњои ширкатњо «шакли молї» дошта бошанд ѐ ѐ аз љониби тарафи сеюм амалї карда шаванд), ГБТМ метавонад ифшои яктарафаи маълумотњоро аз љониби ширкатњо ва/ѐ њукумат баррасї намояд». Дар асоси гуфтањои боло Шўрои ТШСИ ЉТ дар љаласаи худ (суратмаљлиси №4 аз 10 августи соли 2017) дар он хусус ќарор ќабул кард, ки маълумот дар бораи харољоти иљтимої барои Њисоботи дуюми ТШСИ бевосита аз ширкатњои истихроље, ки аз аудит гузаштаанд, бо ин њисобот фаро гирифта шудаанд ва дар муќоисаи пардохтњо иштирок мекунанд, љамъ оварда шавад. Шакли (формаи) махсуси њисоботдињї тањия намуда, ба ширкатњое, ки дар муќоиса иштирок мекунанд, барои пур кардан дода шуданд.

13 ширкате, ки аз њадди ањамиятнокї ва аудит гузаштаанд, дар бораи харољотњои иљтимої маълумот пешнињод карданд. Дар љадвали 30 харољотњои иљтимоиии ширкатњое, ки аз њадди ањамиятнокї ва аудит гузаштаанд, нишон дода шудаанд.

Саҳифаи 111

Љадвали 30. Харољотњои иљтимоии ширкатњо дар солњои 2015 – 2016 ки ба муќоиса дохил карда шудаанд

№ Ширкат Дар соли 2015 Дар соли 2016

Њамагї

(сомонї)

Дастгирии тањсилот

(сомонї)

Дастгирии инфрасохторњои иљтимої, сомонї

Њамагї

(сомонї)


(сомонї)

Дастгирии инфрасохторњои иљтимої, сомонї

1 ЉДММ «Ширкати саноати кўњии Тољикистону Хитой»

680 063 - 680 063 1 299 386 - 1 299 386

2 ЉДММ КМ «Зарафшон» 3 395 030 - 3 395 030 3 249 855 - 3 249 855

3 ЉДММ МТК «Апрелевка» 54 038 54 038 - 77 051 77 051 -

4 Шахтаи «Фон-Яѓноб», корхонаи фаръии КВД «Ангишти Тољик».

13 527 13 527 - 11 625 11 625 -

5 ЉДМММ «Петролуем Суѓд» 21 468 7 900 13 568 23 150 - 23 150

6 ЉДММ «Бохтар Оперейтинг Компани Б.В.»

2 112 2 112 - - - -

7 ЉСК «Комбинати Масолењи Бинокории Исфара»

38 000 12 369 25 631 39 450 10 812 28 638

8 ЉДММ «Корхонаи сементи ба номи Б. Самадов» ш. Исфара

31 588 - 31 588 51 147 - 51 147

9 ЉСК «Нафту Газ» 6 000 6 000 - 7 012 7 012 -

10 Ширкати «Артели заршўии Одина»

1 950 456 1 113 115 837 341 2 087 177 1 343 247 743 930

11 ЉДММ «Баракати Истиќлол» 15 000 - 15 000 20 000 - 20 000

12 ЉДММ «Покруд» 60 000 - 60 000 150 000 - 150 000

13 ЉДММ КМ ТА «Анзоб» 112 459 24 944 87 515 659 967 104 473 555 494

Љамъ 6 379 741 1 234 005 5 145 736 7 675 820 1 554 220 6 121 600

Саҳифаи 112

Чи тавре аз љадвал бармеояд, њамаи харољотњои иљтимої ба 2 гурўњ таќсим карда шудаанд:

дастгирии тањсилот ва дастгирии инфрасохтори иљтимої (рушди инфрасохтор). Харољотњои иљтимоии мазкур барои рушди мањалњо равона гардидаанд.

Сарфи назар аз он ки њиссаи харољоти иљтимої дар харољоти умумии ширкатњо чандон зиѐд нест, вале он дар масъалаи дастгирии рушди мањал наќши муњим мебозад. Масалан,

Аз соли 2014 то имрўз дар ноњияи Фархори вилояти Хатлон ширкати «ЭПА. Ат Бетайлигунгсгезельшафт М.б.х.» ба маблаѓи 6,5 млн доллари ИМА мактаб месозад. Њоло 70% сохтмон ба анљом расидааст70.

ЉДММ «ЭдгоЭнерджи. СА.» дар бораи тайѐр кардани кадрњои соњаи нафту газ уњдадорї ќабул кардааст ва дар робита бо ин њар сол барои ин маќсад 25 њазор доллари ИМА сарф карда мешавад (њоло як донишљў аз њисоби ЉДММ

«ЭдгоЭнерджи. СА.» дар хориља тањсил мекунад)71.

Тибќи ањду паймоне, ки дар байни Њукумати ЉТ ва ширкати хитоии Tabian Apparatus

Stoc Co (ТВЕА) ба даст омадааст, ширкат дар минтаќањои гуногуни љумњурї панљ мактаби тањсилоти миѐнаи умумї месозад72. Мувофиќи маълумоти Вазорати маориф ва илми ЉТ, тибќи њуљљатњо њамаи 5 мактаб бояд то охири соли 2017 сохта шаванд.

Объектњои мазкур дар шањрњои Душанбе ва Вањдат, инчунин дар ноњияњои Данѓара, Файзобод ва Рўдакї љойгир шудаанд. Онњо барои 4 њазору 320 хонанда пешбинї шудаанд ва комилан пурра сохта хоњанд шуд. Барои ширкати энергетикии TBEA-и Хитой, ки зиѐда аз 6 сол аст дар Тољикистон кор мекунад, ин лоињањои иљтимої яке аз љузъњои таркибии ањду паймонест, ки бо њукумати ЉТ ба даст омадааст.

Маблаѓгузории сохтмони объектњои мазкур ройгон аст. Маблаѓи умумии барои сохтмони мактабњо људошуда 80 млн сомониро ташкил дод. 30 августи соли 2016 аз панљ мактаби ба наќша гирифташуда аввалини мактаби миѐна бо иштироки Президенти мамлакат, Сафири ЉХХ дар ЉТ, намояндагони ширкати ТВЕА дар Душанбе ба истифода дода шуд.

Дар чањорчўбаи лоињаи азнавсозии зеристгоњи «Регар-500»-и ширкати Tabian

Apparatus Stoc Co (ТВЕА) системаи автоматиконидашудаи идоракунии объект ба кор андохта шуд. Пудратчии объект ТВЕА барои идора кардани зеристгоњи нав мутахассисњо тайѐр кард (солњои 2015 – 2016). Њоло зеристгоњро мутахассисони мањаллї идора мекунанд..

Дар натиљаи иљрои самарабахши ислоњоти иќтисодї ва фароњам овардани муњити мусоиди сармоягузорї корхонаи муштараки «Зарафшон» солњои охир фоидаи хуб ба даст меорад. Ин корхона аз соли 2015 то имрўз ба бахшњои иљтимоии шањри Панљакент ба маблаѓи зиѐда аз 3 млн сомонї кўмак расонд.73

Дар ЉТ дар давраи њисоботї харољот тавассути тарафњои сеюм вуљуд надошт, њамаи харољотњо бевосита ба бенефитсиарњо равона карда шуданд.

Моњи августи соли 2017 аъзоѐни Шўрои ТШСИ аз зумраи намояндагони Иттифоќи ЉШ барои лоиња ба ИЉК БМ ЉТ дархост пешнињод намуданд, ки дар чањорчўбаи он тавзењи амалияи мављудаи харољотњои иљтимоии ширкатњои истихрољ (харољотњои квазимолиявї

70 Тибќи маълумоти Вазорати энергетика ва захирањои оби ЉТ

71 Тибќи маълумоти Вазорати энергетика ва захирањои оби ЉТ

72 http://avesta.tj/2016/09/05/kitajskaya-tvea-dostraivaet-dve-shkoly-v-tadzhikistane 73 Суханронї дар расми ифтитоњи корхонаи маъдантозакунии Корхонаи муштараки «Зарафшон» 03.08.2011, 19:00, ш. Панљакент //http://president.tj/ru/node/1235

http://avesta.tj/2016/09/05/kitajskaya-tvea-dostraivaet-dve-shkoly-v-tadzhikistane

Саҳифаи 113

барои корхонањои давлатї) ва ба њисоб гирифтани онњо дар буљетњои мањаллии Љумњурии Тољикистон гузаронда шуд.

Дар чањорчўбаи тадќиќоти мазкур омўхта шуд, ки дар Тољикистон оид ба харољотњои иљтимої ва квазимолиявии ширкатњо, воридшавии ин пардохтњо ба буљетњои мањаллї чи гуна маълумот вуљуд дорад ва пешнињод карда мешавад. Инчунин камбудињо ошкор намуда, барои ба даст овардани шаффофияти бештар ва ифшои ин маълумот тавассути њисоботњои ТШСИ чорањои зарурї андешида шуданд.

Аз рўи натиљањои ин тадќиќот Хулосаи тањлилии «Тавзењи амалияи мављуда оид ба харољотњои иљтимоии (квазимолиявии) ширкатњо дар соњаи истихрољ ва ба њисоб гирифтани онњо дар буљетњои мањаллии минтаќањои Љумњурии Тољикистон, инчунин таљрибаи додани иљозатномањо» тањия карда шуд.

Дар Хулосаи тањлилї ќайд гардидааст, ки бо маќсади омўзиши таљрибаи воќеии бањисобгирї ва њисоботнокии харољотњои иљтимої ва квазимолиявии ширкатњои истихрољ пурсиш, инчунин бо намояндагони вазорату идорањои манфиатдор, маќомоти иљроияи мањаллии њокимияти давлатї (минбаъд – МИМЊД) ва ширкатњои соњаи истихрољ машварат гузаронда шуд. Чи тавре ки пурсиш нишон дод, дар шартномањои ширкатњо уњдадории ба амал овардани харољотњои иљтимої дар шакли умумї баѐн гардидааст, яъне бе нишон додани лоињањо, объектњо, маблаѓњо ва ѓ. Он минбаъд аз тарафи ягон кас махсус назорат карда намешавад. Дар шаклњои мављудаи њисоботи оморї ягон шакли (формаи) алоњида ѐ банди алоњида пешбинї нашудааст.

Баъзе ширкатњо бо МИМЊД ба муњлати як сол шартнома мебанданд. Дар он объектњои мушаххаси инфрасохтори иљтимої (асосан мактабњо, роњњо), ки дар сохтмон ѐ таъмири онњо ширкат иштирок менамояд, ѐ маблаѓи мушаххаси харољот зикр карда мешаванд. Масалан, чунин шартнома дар байни Ширкати саноати кўњии Тољикистону Хитой бо МИМЊД ш Гулистон (вилояти Суѓд) баста шудааст.

Њамин тариќ, гуфтан мумкин аст, ки харољотњои иљтимоию квазимолиявии ширкатњое, ки дар соњањои истихрољи Тољикистон кор мекунанд, асосан хусусияти ихтиѐрї доранд. Аксар ваќт ширкатњо харољотњои иљтимоиро баъди мурољиати раисони вилоятњо, ноњияњо, шањрњо мекунанд. Ин мурољиатњо ба дастуру паѐмњои Президенти ЉТ ѐ суханронињои Сардори давлат дар бораи љалб намудани сохторњои бизнес ба њалли масъалањои рушди иљтимоию иќтисодии мањалњо ва фаъолияти эњсонкорї асос меѐбанд.

Баъзан дар мурољиатњо ба муќаррароти Ќонунњои ЉТ дар бораи маќомоти мањаллии њокимияти давлатї ва маќомоти худидоракунии шањраку дењот оид ба ташкили фондњои рушди мањал, љалб намудани маблаѓњо барои иљрои барномањои рушди иљтимоию иќтисодї, барномањои мусоидат ба шуѓли ањолї, њалли масъалањои дорои ањамияти мањаллї ва ѓ. истинод карда мешвад. Чунин мурољиатњо мазмунан шакли хоњишро доранд. Дар онњо мумкин аст номи объектњои мушаххас ѐ андозаи маблаѓи дархостшаванда зикр карда шавад ѐ онњо метавонанд хусусияти умумї дошта бошанд. Азбаски ин харољотњо дар шартномањо навишта нашудаанд, ба ширкатњо лозим меояд, ки ин масъаларо бо саридорањои худ, ки берун аз њудуди љумњурї воќеъ гардидаанд, мувофиќа намоянд.

Бањисобгирии харољотњо гоњ-гоњ, бештар њангоми тайѐр кардани њисоботњои сардорони њукуматњои мањаллї бо дархости раѐсатњо ва шуъбањои омор ѐ саноати МИМЊД амалї карда мешавад. Дар њисоботњо маълумот оид ба харољотњои иљтимої дар шакли умумї, дар миќѐси ширкат, бе таќсим кардан ба соњањо ва корхонањои алоњида инъикос карда мешавад. Бо вуљуди ин, манбаи маълумоти бо ин роњ љамъоваришуда дар мавриди дархост намудани маќоми ваколатдор, яъне Вазорати молия, имкон медињад, ки барои њисоботи ТШСИ маълумоти муњим ва зарурї гирифта шавад. Ќариб њамаи пурсидашудагон, чи хизматчиѐни давлатї ва чи кормандони ширкатњо изњор намуданд, ки тайѐранд дар сурати ворид

Саҳифаи 114

гардидани чунин дархост маълумот пешнињод кунанд. Масалан, дар рафти суњбат дар шањрњои Панљакент, Гулистон, Истиќлол, Кўлоб, Бохтар маълум гардид, ки дар баъзе мавридњо таъмири муассисањои тиббї ѐ таълимиро ширкат ба љо овардааст ва баъди ин Санади ќабулу супурдани корњо имзо гардидааст, ки ин метавонад барои муќоисаи минбаъда асос шавад.

Умуман, пурсидашудагон фикрро дар бораи ифшои маълумот оид ба харољотњои иљтимої ва квазимолиявї, пешнињодњоро дар бораи дар ќонунгузорї нишон додани уњдадорињои ширкатњои истихрољ доир ба амалї намудани чунин харољотњо, њатто нишон додани андозаи онњо ба њисоби фоиз аз фоида, ташкили бањисобгирї ва пешнињоди њисобот дар бораи харољотњои иљтимої ва квазимолиявї дастгирї намуданд. Бо назардошти ќонунгузории амалкунанда њоло пешнињод гардидааст, ки љамъоварї ва пешнињоди маълумот дар асоси дархости маќоми ваколатдори давлатї, хубаш бо супориши Њукумат амалї карда шавад. Ба аќидаи њуќуќшиносон, танзими њисоботдињї бо ќарори Њукумат ва бо талаб кардани пешнињоди маълумот сарфи назар аз шакли моликият ва соњаи фаъолияти истифодабарандаи сарватњои зеризаминї имконпазир мебошад.

Дар рафти машваратњо оид ба харољотњои иљтимоие, ки ширкатњои истихрољ кардаанд, маълумоти иловагї гирифта шуд. Масалан,

КМ «Апрелевка» соли 2016 ба бахши иљтимоии шањраки Консой дар њаљми зиѐда аз 1

млн. 815 њазор сомонї кўмак расонд. Соли гузашта КМ «Апрелевка» барои дастгирии ањолии мањаллї ва рушди минтаќа бо маќсадњои зерин маблаѓ људо намуд: − таъмир ва истифодаи маљмааи истиќоматї – 111 000 сомонї; − кабудизоргардонї ва ободонии боѓњо ва ќитъањои замин – 500 000 сомонї; − кўмак ба собиќадорон ва маъюбони Љанги Бузурги Ватанї – 19000 сомонї; − расондани кўмак ба зарардидагони офатњои табиї ва бартараф намудани оќибатњои офатњои табиї – 387 000 сомонї; − тайѐр кардан ва такмил додани ихтисоси кормандон – 67 500 сомонї. Инчунин барои дастгирї ва рушди объектњои иљтимоии худи корхона: − боѓчаи кўдакон – 96 000 сомонї; − мактаб-

интернат, беморхона –120 000 сомонї; − ташкили истироњати тобистонаи кўдакон дар лагерњо – 75 000 сомонї; − маќсадњои табобатию профилактикї – 90 800 сомонї маблаѓ људо карда шуд.

Корхонаи «Суѓднафтугаз» соли 2016 бо ин маќсадњо маблаѓ људо намуд: а) барои дастгирии ањолии мањаллї ва рушди минтаќа: таъмири љории мактаб – 600 сомонї; -

кабудизоргардонї ва ободонии боѓњо ва ќитъањои замин – 6500 сомонї; -расондани кўмак ба собиќадорони Љанги Бузурги Ватанї ва маъюбони камбизоат – 1600 сомонї; -

расондани кўмак ба зарардидагони офатњои табиї ва бартараф намудани оќибатњои офатњои табиї – 4500 сомонї. б) барои дастгирї ва рушди объектњо ва инфрасохторњои зерини иљтимої маблаѓ људо карда шуд: - боѓчаи кўдакон - 600 сомонї; - мактаб-

интернат – 800 сомонї; - таъмир ва истифодаи маљмааи истиќоматї – 500 сомонї; -

таъмири беморхона – 1800 сомонї. – таъмири роњи автомобилгард – 2000 сомонї.

Корхонаи фаръии «Кони Ангишт», ки дар њудуди ноњияи Ш. Шоњини вилояти Хатлон бо истихрољи ангишт машѓул аст, њоло яке аз корхонањои пешрафтаи минтаќа мебошад, ки дар њалли мушкилоти мањал ѐрии муњим мерасонад. Корхонаи фаръии «Кони Ангишт» соли 2016 барои дастгирии ањолии мањаллї ва рушди минтаќа дар њаљми зиѐда аз 27000 сомонї маблаѓ људо намуд. Харољотњои мазкур ба таъмири роњњои автомобилгард, кабудизоргардонї ва ободонии боѓу ќитъањои замин, ѐрї расондан ба собиќадорон ва маъюбони Љанги Бузурги Ватанї, ба зарардидагони офатњои табиї ва бартарафсозии оќибатњои ин офатњо, ба тайѐр кардан ва такмил додани кормандони баландихтисос, инчунин ба нигоњдории объектњои соњаи иљтимої равона карда шуданд.

Бо маводи тадќиќоти мазкур дар сомонањои зерин шинос шудан мумкин аст: www.tfd.tj,

www.minfin.tj , www.eiti.tj

Саҳифаи 115

2.13. ТАЌСИМИ ДАРОМАД АЗ СОЊАИ ИСТИХРОЉ

Љумњурии Тољикистон дар раванди буљетї аз талаботњои «Омори давлатии молиявї барои соли 2001»-и Хазинаи байналмилалии асъор истифода мебарад. Ин талаботњо дар «Таснифи даромаду харољоти Буљети давлатии Љумњурии Тољикистон ва Дастуруламали татбиќи он»74,

ки бо Фармони вазири молияи ЉТ аз 13 июни соли 2012, №40 тасдиќ гардидааст, истифода мешаванд.

Тибќи талаботи ЌЉТ «Дар бораи молияи давлатии Љумњурии Тољикистон» аз 28.06.2011

№72375 муайян карда шудааст, ки андозњои мањаллї пурра ба буљетњои мањаллї гузаронида мешаванд. Таќсимоти андозњои умумидавлатї дар байни буљети љумњуриявї ва буљетњои мањаллї салоњияти Њукумати Љумњурии Тољикистон буда, њамасола бо Ќонуни Љумњурии Тољикистон дар бораи Буљети давлатии Љумњурии Тољикистон барои соли молиявии навбатї

тасдиќ карда мешавад.

Тибќи моддаи 4 ЌЉТ «Дар бораи дигар пардохтњои њатмї ба буљет» аз 28 июли соли 2006,

№197, намудњои пардохтњои њатмї ва људошавии онњо ба пардохтњои умумиљумњуриявї ва мањаллї муайян карда шудаанд.

Мутобиќи моддаи 237 Кодекси андози ЉТ, тартиби муќаррар намудан ва пардохти роялти барои истихрољ дар шакли молї (натуралї) муайян карда шудааст. Мувофиќи тартиби мазкур, истифодабарандаи сарватњои зеризаминї ба њисоби пардохти роялти барои истихрољ маблаѓи баробар бо роялти барои истихрољро ба ќабулкунанда медињад, ќабулкунанда бошад, маблаѓи баробар бо роялти барои истихрољро дар шакли пулї ба буљет мегузаронад. Дар њар сурат андозњо ба буљет дар ифодаи пулї супурда мешаванд ва њамаи андозњо, бољњои гумрукї ва дигар пардохтњо ва хирољњои њатмии давлатї танњо бо асъори миллї – сомонї амалї намуда, дар њаљми пурра ба буљети давлатї ворид мегарданд.

Њамин тариќ, њамаи намудњои пардохтњои мазкур ба давлат ба ќисми даромади буљети давлатї њамроњ карда мешаванд.

Солњои 20152016 дар Тољикистон њаљми пардохтњои андоз ва дигар пардохтњои њатмї ба буљет аз соњањои истихрољ афзоиш ѐфт. Масалан, дар соли 2015 воридот ба даромади буљети давлатї аз ин бахши иќтисод 815, 1 млн сомониро ташкил дод, ки ин 6,4%-и њаљми умумии даромади Буљети давлатии Љумњурии Тољикистонро аз њисоби воридоти андоз, ѓайриандоз ва грантњо ташкил медињад.

Дар соли 2016 бошад, даромади буљети давлатї аз бахши истихрољ 1054 млн сомониро ташкил дод, ки ин 7,5%-и даромади Буљети давлатии Љумњурии Тољикистонро аз њисоби воридоти андоз, ѓайриандоз ва грантњо ташкил медињад 76.

Андозѓундорї аз истифодабарандагони сарватњои зеризаминї (бонуси обунавї барои омўзиши геологии сарватњои зеризаминї, бонуси обунавї барои истихрољ, бонуси кашфи тиљоратї, роялти барои истихрољ) ба истиснои роялти барои об дар соли 2015-ум 185,9 млн сомониро ташкил дод, ки ин назар ба соли 2014-ум 21% зиѐд мебошад; дар соли 2016

андозѓундорї 365,9 млн сомониро ташкил дод, ки ин назар ба соли 2015-ум 97% зиѐд аст.

Сабаби афзоиши андозѓудорї барои захирањои табиї дар он аст, ки њаљми истихрољи захирањои табиї зиѐд шуда, чорањои назорат ба андозсупорї ва идораи андоз пурзўр гардиданд.

74 http://minfin.tj/downloads/files/Klass-ya%20rusi.pdf.

75 http://www.mmk.tj/ru/legislation/legislation-base/2011

76 http://minfin.tj/downloads/zakon01032016.pdf

http://minfin.tj/downloads/files/Klass-ya%20rusi.pdf

Саҳифаи 116

Расми 13. Љараѐни љамъовари андоз аз истифодабарандагони сарватњои зеризаминї (млн сомонї)

Намудњои асосии пардохтњое, ки ширкатњои истихрољ месупоранд, масалан пардохтњои андоз ва пардохтњои ѓайриандози њатмї, аз ќабили андоз аз фоида, андози иљтимої, андози замин, ААИ, аксизњо, пардохтњои њатмї ба буљет ва ѓ. (умуман, вобаста ба амалиѐти андозбандии объекти андозбандишаванда ширкатњои истихрољ метавонанд то 38 намуд пардохтро амалї намоянд) дар моддањои 5, 13 ва 19 Буљети давлатии ЉТ барои солњои 20152016 инъикос ѐфтаанд.77

Тибќи фасли XII Кодекси андози ЉТ, андозњо барои захирањои табиї ба буљетњои мањаллии љои воќеъшавии кон супурда мешаванд. Дар моддаи 13 ќонунњо дар бораи Буљети давлатии ЉТ барои солњои 2015 ва 2016 таносуби воридоти андозї ва ѓайриандозї ба буљетњои љумњурї ва мањаллї бе истифодаи формулаи махсус муќаррар карда шудаанд.

Тибќи моддаи 5 ЌЉТ «Дар бораи дигар пардохтњои њатмї ба буљет», пардохтњои умумиљумњуриявї ва дигар пардохтњои њатмї бевосита ба даромади буљети љумњуриявї, пардохтњои мањаллї ѐ дигар пардохтњои њатмї бошанд, бевосита ба ќисми даромади буљетњои дахлдор (ноњиявї ѐ шањрї) супурда мешаванд. Њиссаљудокунї аз дигар пардохтњои њатмї ба буљет мутобиќи ќонунњо дар бораи буљети давлатї муайян карда мешаванд.

Чунин андозњо, ба монанди андоз барои наќлиѐт, замин, объектњои ѓайриманќул, роялти барои истихрољ, бонуси обунавии истифодабарандаи сарватњои зеризаминї бевосита ба буљетњои мањаллї супурда мешаванд. Соли 2015 пулгузаронињои мазкур аз СИ 199 млн сомонї, соли 2016 бошад 375,9 млн сомониро ташкил дод.

Воридоти дигари андозї ва ѓайриандозї ба буљетњои љумњуриявї ва мањаллї дар солњои 2015−2016 тибќи моддаи 13 буљети давлатї таќсим карда шуданд.

Инчунин аз буљети љумњуриявї ба буљетњои мањаллї трансфертњо пешнињод карда мешаванд, бе људо кардани онњо вобаста ба намуди андоз ѐ пардохте, ки аз СИ ѐ дигар бахшњои иќтисод гирифта мешаванд. Њаљми трансфертњои умумї (субвенсияњо) њар сол бо ќонун дар бораи буљети давлатї тасдиќ карда мешавад. Дар моддаи 10 ќонунњои љумњурии Тољикистон дар бораи буљети давлатї барои солњои 2015 ва 2016 маблаѓњои маќсадноке (субвенсияњое), ки аз буљети љумњуриявї ба буљетњои мањаллї људо карда мешаванд, муайян карда шудаанд.

Соли 2015 аз буљети љумњуриявї барои рушди бахши истихрољ 91,5 млн сомонї, соли 2016 бошад, 91,3 млн сомонї људо карда шуд.

77 www.mmk.tj/ru/legislation/legislation-base/budget

85,1

153,6 185,9

365,9

0

50

100

150

200

250

300

350

400

2013 2014 2015 2016

Динамика сбора налогов с недропользователей (млн сомони)

http://www.mmk.tj/ru/legislation/legislation-base/budget

Саҳифаи 117

2.14. ИДОРАКУНИИ ДАРОМАДУ ХАРОЉОТ

- Равандњои буљетї ва аудиторї

(а) Раванди буљетї дар ЉТ

Равандњои буљетї дар Тољикистон бо санадњои ќонунгузории зерин танзим карда мешаванд:

Љадвали 31

Санадњои меъѐрии њуќуќї, ки раванди буљетиро танзим менамоянд

Ќонунњо ва кодексњои ЉТ

Дар бораи молияи давлатии Љумњурии Тољикистон Дар бораи буљети давлатї Дар бораи назорати давлатии молиявї

Дар бораи хазинадорї Дар бораи палатаи њисоб Дар бораи ќарзњои давлатї ва кафолатноки давлатї Дар бораи дурнамо, консепсияњо, стратегияњо ва барномањои

давлатии рушди иљтимоию иќтисодии Љумњурии Тољикистон Дар бораи хариди давлатии молњо ва кору хизматњо Дар бораи њуќуќ ба дастрасии иттилоот Дар бораи маќомоти худидоракунии шањрак ва дењот Дар бораи омори давлатї Кодекси андоз Кодекси гумрук

Санадњои зерќонунї Фармонњои Президенти ЉТ Ќарорњои Њукумати ЉТ Амрњои Њукумати ЉТ Фармонњои вазири молияи ЉТ Стратегияи идоракунии молияи давлатии ЉТ барои солњои

2009-2018

Санадњои меъѐрии њуќуќие, ки тарзу усулњои њисоббаробаркунї, сатњњои харољот, русумоти пешнињоди њуљљатњо ва ѓайраро танзим менамоянд

Дастуруламали Вазорати молияи ЉТ дар бораи ташаккул додани самтњои асосии сиѐсати молиявї ва буљети давлатии ЉТ барои солњои муайян (Дастуруламали марњалаи якум)

Дастуруламали Вазорати молияи ЉТ дар бораи ташаккул додани буљети давлатии ЉТ барои соли 2015 ва дурнамои нишондињандањои буљети давлатї барои солњои муайян (Дастуруламали марњалаи дуюм)

Буљети давлатии ЉТ аз ду сатњ иборат аст:

Низоми буљети давлатии ЉТ Сатњи якум Буљети љумњуриявї Буљети фондњои маќсадноки давлатї

Сатњи дуюм Буљетњои мањаллї

Саҳифаи 118

Буљети давлатї барои соли молиявии навбатї ва ду соли минбаъдаи он тартиб дода мешавад. Соли молиявї ба соли таќвимї мувофиќ буда, аз 1 январ то 31 декабр давом мекунад (замимаи 11). Буљети давлатї дар шакли Ќонуни Љумњурии Тољикистон дар бораи Буљети давлатии Љумњурии Тољикистон барои соли молиявии навбатї бо пешнињоди Њукумати Љумњурии Тољикистон аз љониби Маљлиси намояндагони Маљлиси Олии Љумњурии Тољикистон ќабул карда мешавад.

Кумитаи МН МО ЉТ оид ба иќтисод ва молия мувофиќи ќарори Шўрои Маљлиси Намояндагон инњоро амалї менамояд:

- лоињањои ќарорњо, ќонунњо ва дигар санадњои меъѐрии њуќуќиро пешакї баррасї намуда, хулосањои худро пешнињод менамояд

- муњокимањои парламентиро ташкил мекунад;

- оид ба лоињаи ќонун дар бораи Буљети давлатии Љумњурии Тољикистон хулосаю таклифњои худро пешнињод мекунад;

- муњокимаи љамъиятии лоињањои алоњидаи ќонунњоро ташкил менамояд.

Кумитаи МН МО ЉТ оид ба иќтисод ва молия дигар ваколатњоеро амалї менамояд, ки бо Конститутсияи ЉТ, Ќонуни конститутсионии ЉТ «Дар бораи Маљлиси Олии Љумњурии Тољикистон», дигар ќонунњои конститутсионї пешбинї гардидаанд. Дар сомонаи ин кумита

http://pbo.tj/ru/analyses/ бо гузоришњои тањлилї оид ба иљрои буљетњои давлатї (аз љумла барои соли 2016) шинос шудан мумкин аст.

Тибќи моддаи 38 ЌЉТ «Дар бораи молияи давлатии Љумњурии Тољикистон» раванди тањияи буљети давлатї аз ду марњала иборат мебошад.

http://pbo.tj/ru/analyses/

Саҳифаи 119

Љадвали 32

Марњалањои тањияи буљети давлатї

Марњалањо Раванд Маќомоти масъул

ЯКУМ

Тањияи самтњои асосии сиѐсати давлатии молиявию буљетї ва андозї барои давраи банаќшагирии буљетї

Вазорати молияи ЉТ

Барои баррасї ба Комиссияи доимоамалкунандаи буљетии назди Њукумати Љумњурии Тољикистон пешнињод намудани самтњои асосии мазкур Ќабули ќарор дар бораи маъќул донистани самтњои асосї бо назардошти таѓйиру иловањои зарурї ва инчунин дар бораи нашри онњо

Њукумати ЉТ

Ба маълумоти таќсимкунандагони асосии маблаѓњои буљетї расондани њадди нињоии харољот аз рўи нишондињандањои васеи гурўњбандии буљетї


ДУЮМ

Тањияи стратегияи миѐнамўњлати харољоти буљети бахшњои дахлдор ва таќсими харољоти буљетї мувофиќи гурўњбандии буљетї, тартиб додани дархостњои буљетї. Ба Вазорати молияи ЉТ пешнињод намудани њуљљатњо

Таќсимкунандагони асосии маблаѓњои буљетї

Ба Вазорати молияи ЉТ пешнињод намудани лоињањои буљетњои мањаллї оид ба даромад ва харољот мувофиќи гурўњбандии буљетї

Маќомоти иљроияи мањаллии њокимияти давлатї

Ташаккул додани сохтори љамъбастии харољот оид ба нишондињандањои васеи гурўњбандии буљетї, тартиб додани лоињаи ЌЉТ дар бораи Буљети давлатии ЉТ барои соли молиявии навбатї ва мактуби тавзењотии он. Пешнињод намудан ба Њукумати ЉТ


Баррасии лоињаи ќонун дар бораи Буљети давлатии ЉТ барои соли молиявии навбатї бо њуљљату маводи зарурии пешнињодгардида. Пешнињод кардан ба МН МО ЉТ.

Њукумати ЉТ

Марњалаи стратегии тањияи буљетро Низоми иттилоотии идоракунии молия (НИИМ) дастгирї менамояд. НИИМ ба ташаккули буљети заминавї ва дархостњо барои афзалиятњои нави буљетї мусоидат менамояд, инчунин тањияи автоматикунонидашудаи њисоботњои Вазорати молияро таъмин мекунад78.

Бо маќсади тањкими раванди буљетї ва таъмини шаффофияти он њуљљатњои методї тањия намуда, дар сомонаи Вазорати молияи ЉТ http://minfin.tj. љой дода шудаанд. Њар сол Вазорати молияи ЉТ оид ба ташаккул додани самтњои асосии сиѐсати молиявї ва Буљети давлатии Љумњурии Тољикистон барои се сол, тартиб додани лоињаи Буљети давлатї барои соли дахлдор, инчунин дурнамои нишондињандањои буљетї барои ду сол Дастуруламал тањия мекунад, ки он дар сомонаи Вазорати молия (http://minfin.tj) љой дода мешавад.

Инчунин дар сомонаи Вазорати молияи ЉТ Протоколњои Комиссияи доимї оид ба буљет, ки дар онњо масъалањои ќисмњои даромад ва харољоти буљет барои соли дахлдор баррасї гардидаанд, чоп карда мешаванд. Дар сомонаи Вазорати молияи ЉТ Њисоботњо дар бораи иљрои буљети ЉТ ва раванди буљетии Љумњурии Тољикистон, њисоботњо дар бораи иљрои

буљети давлатї љой дода мешаванд http://minfin.tj/index.php?do=static&page=budget .

78 Ниг. Замима «Тањияи буљети давлатї»

http://minfin.tj/

http://minfin.tj/

http://minfin.tj/index.php?do=static&page=budget

Саҳифаи 120

(б) Аудити маблаѓњои молиявии давлатї дар ЉТ

Дар Тољикистон раванди аудити маблаѓњои молиявии давлатї бо санадњои ќонунгузории зерин танзим карда мешаванд:

1. Дар бораи молияи давлатии Љумњурии Тољикистон.

2. Дар бораи Палатаи њисоби Љумњурии Тољикистон.

3. Дар бораи идоракунии молиявї ва назорати дохилї дар бахши давлатї.

4. Дар бораи аудити дохилї дар ташкилотњои бахши давлатї.

Бо Ќарори Њукумати ЉТ аз 3 марти соли 2007, №87 Стратегияи рушди назорати давлатии дохилии молиявї тасдиќ карда шуд, ки дар он ќабули ду ќонуни нав – «Дар бораи идоракунї ва назорати молиявї дар бахши давлатї» (баъдтар 21 июли соли 2010, №626 ќабул гардид) ва «Дар бораи аудити дохилї дар бахши давлатї» (23.07.2016, №1354 ќабул гардид) тавсия шуда буд.

Маќоми олии назорати молиявї – Палатаи њисоб ба ќисмњои даромад ва харољоти буљети давлатї, маблаѓњои ѓайрибуљетї, инчунин сармоягузорињое, ки аз хориља ба иќтисоди миллї ворид мешаванд, назорат мекунад. Ваколати Палатаи њисоб вобаста ба гузаронидани аудити мустаќили беруна ба тамоми шохањои њокимияти давлатии Љумњурии Тољикистон пањн мегардад. Палати њисоб ба сардори давлат ва Парламенти мамлакат тобеъ мебошад. Он дар бораи њисоботи солона оид ба иљрои буљети давлатї барои соли гузашта хулосаи аудиторї медињад. Фаъолияти Палатаи њисоб њар сол аз љониби ширкати аудитории касбї бояд тањти аудити молиявї ќарор дода шавад, ки он аз љониби раиси Палатаи њисоб пас аз гузаронидани озмун (тендер) таъин мегардад (тибќи ЌЉТ «Дар бораи палатаи њисоби Љумњурии Тољикистон»).

Тибќи моддаи 61 ЌЉТ «Дар бораи молияи давлатии Љумњурии Тољикистон» назорати давлатии молиявї ва аудитро маќомоти њокимият ва идоракунии давлатї, маќомоти мањаллии њокимияти давлатї, маќомоти ваколатдори давлатї дар соњаи назорати давлатии молиявї, Вазорати молияи Љумњурии Тољикистон, маќомоти молияи мањаллї, таќсимкунандагони асосї ва таќсимкунандагони маблаѓњои буљетї амалї менамоянд. Вазорати молияи ЉТ дар доираи ваколатњои худ аудити дохилии ташкилотњои буљетиро, ки шўъбаи аудити дохилї надоранд, мегузаронад; тањлил ва мониторинги вазъи молиявии маблаѓгирандагони буљетї, аз љумла, онњоеро, ки ќарз, грантњо, мусоидати молиявї (субвенсия), кўмаки молиявї (субсидия) ва кафолатњои давлатї мегиранд, мегузаронад; фаъолияти низоми аудити дохилиро дар асоси стандартњои байналмилалї, маќсаду принсипњо ва вазифањои ягонаи аудити дохилї таъмин менамояд.

ЌЉТ «Дар бораи идоракунии молиявї ва назорати дохилї дар бахши давлатї асосњои ташкилї ва њуќуќии низоми идоракунии молиявї ва назорати дохилиро дар бахши давлатї ва ташкилотњое, ки аз Буљети давлатии Љумњурии Тољикистон маблаѓгузорї мешаванд, муќаррар менамояд. Маќоми ваколатдори давлатї дар соњаи идоракунии молиявї ва назорати дохилї дар ташкилотњои бахши давлатї Вазорати молияи Љумњурии Тољикистон мебошад (моддаи 4), ки њисоботи солонаро оид ба њолати назорати дохилї дар ташкилотњои бахши давлатї њар сол то 1 май ба Њукумати Љумњурии Тољикистон пешнињод мекунад.

ЌЉТ «Дар бораи аудити дохилї дар ташкилотњои бахши давлатї» амали аудити дохилиро дар ташкилотњои бахши давлатї (минбаъд - БД) муќаррар менамояд.

Маќоми ваколатдори давлатї оид ба аудити дохилї дар ташкилотњои бахши давлатї Вазорати молияи Љумњурии Тољикистон мебошад. Дар ташкилотњои бахши давлатие,

Саҳифаи 121

ки воњиди сохтории аудити дохилї надоранд, аудити дохилї тибќи тартиби муќаррарнамудаи онњо аз љониби маќоми ваколатдор гузаронида мешавад. Дар ташкилотњои бахши давлатие, ки дар тобеияти маќомоти мањаллии њокимияти давлатї мебошанд ва пурра аз њисоби буљети мањаллї маблаѓгузорї карда мешаванд, аудити дохилї аз љониби аудиторњои дохилии маќомоти мањаллии молия мувофиќи дастурњои методии маќоми ваколатдор амалї карда мешавад.

Тибќи ин ќонун, гузориши аудитї - њуљљати расмии аудити дохилї мебошад, ки аз иттилоот оид ба доираи фарогирї ва маќсадњои супориши аудиторї иборат буда, аз љумла хулосањои воќеї ва пешнињодњои аудиторро дар бар мегирад.

Баъди анљом додани санљиш аудиторњои дохилї ѐ роњбари гурўњи аудиторони дохилї ўњдадоранд дар давоми дањ рўз ду нусхаи њисоботи хаттиро тайѐр намоянд, ки як нусхаи он ба роњбари ташкилоти бахши давлатии санљидашуда супорида мешавад ва нусхаи дигараш дар воњиди сохтории аудити дохилї нигоњ дошта мешавад. Шакл, мазмун ва тартиби пешнињод намудани њисоботи аудитї дар дастурњои методии маќоми ваколатдор муайян карда мешавад. Онњо инчунин дар сомонаи Вазорати молияи ЉТ

http://minfin.tj/index.php?do=static&page=methodics љой дода шудаанд.

Љалб намудани ањли љомеа ба раванди муњокимаи буљети давлатї ва таќсими он

Низоми буљети давлатии ЉТ ба як ќатор принсипњо асос ѐфтааст, ки яке аз онњо шаффофияти буљет мебошад. Ошкоро будани буљетњо, ки маънои интишори њатмии буљетњои тасдиќшуда ва њисобот оид ба иљрои онњо дар воситањои ахбори омма, пурра пешнињод намудани ахборот дар бораи рафти иљрои буљетњо, дастрас будани маълумоти дигар дар бораи буљетњо, ба истиснои маълумоти дорои сирри давлатї ва сирри дигари бо ќонун њифзшаванда, инчунин њатман ошкоро будани раванди буљетї барои љамъият ва воситањои ахбори оммаро дорад (моддаи 8 ЌЉТ «Дар бораи молияи давлатии ЉТ»).

Ѓайр аз ин, тибќи моддаи 6 ЌЉТ «Дар бораи дастрасї ба иттилоот», принсипњои асосии таъмини њуќуќ ба дастрасии иттилоот инњо мебошанд: (а) дастрас ва ошкор будани иттилоот; (б) сањењ ва пурра будани иттилоот; (в) сари ваќт пешнињод карда шудани иттилоот.

Бо назардошти он ки буљети давлатї дар шакли ќонун тасдиќ карда мешавад, нисбати он бояд меъѐрњои ЌЉТ «Дар бораи санадњои меъѐрии њуќуќї» татбиќ карда шаванд. Дар ин ќонун чунин принсипњои њуќуќэљодкунї номбар гардидаанд: «ошкорбаѐнї, илмият, касбият». Тибќи банди 2 моддаи 5 «Ошкорбаѐнї ва шаффофият дар фаъолияти њуќуќэљодкунї»-и ин ќонун, лоињаи санади меъѐрии њуќуќї барои муњокимаи умум тавассути воситањои ахбори омма, аз љумла дар сомонањои расмии субъектони ваколатдори њуќуќэљодкунанда мумкин аст интишор карда шавад. Шахсони воќеї ва њуќуќии манфиатдор њуќуќ доранд бо мазмуни чунин лоиња шинос шаванд. Таклифу пешнињодњои

воридшуда њангоми такмили лоиња бояд аз љониби субъекти ваколатдори њуќуќэљодкунанда баррасї гарданд.

Ѓайр аз ин, ќонунгузорї дар ВАО инъикос намудани њисоботњоро дар бораи иљрои буљети давлатї танзим мекунад. Масалан, тибќи моддаи 62 ЌЉТ «Дар бораи молияи давлатии ЉТ»,

Вазорати молияи Љумњурии Тољикистон њисоботи семоњаро оид ба иљрои буљети давлатї тавассути воситањои ахбори омма на дертар аз ду моњи баъди ба анљом расидани семоњаи мазкур нашр менамояд. Њукумати Љумњурии Тољикистон њисоботи солонаро дар бораи иљрои буљети давлатї пас аз тасдиќ шудани он аз тарафи Маљлиси намояндагони Маљлиси Олии Љумњурии Тољикистон дар воситањои ахбори омма нашр менамояд (моддаи 67).

Солњои 20122015 Индекси шаффофияти буљет гузаронда шуд, ки аз он чунин хулоса баровардан мумкин аст: соли 2015 дар муќоиса бо соли 2012 дастрасии иттиллоти буљетї дар ЉТ 10 пункт афзуд. Тибќи маълумоти тадќиќот, дар байни манбаъњои иттилоот оид ба

http://minfin.tj/index.php?do=static&page=methodics

Саҳифаи 122

буљети љумњуриявї манбаъњои зерин бартарият доранд: дўстон, хешовандон, њамсояњо, ВАО-

и љумњуриявї - 78%, ВАО-и мањаллї - 50%. Дар байни манбаъњои боќимондаи иттилооти буљетї оид ба буљети љумњуриявї инњо низ мавќеи муњим доранд: интернет (18%), чорабинињои њукумат/љамоат ва муњокимањои љамъиятї - 16%79.

ВАО-и Тољикистон дар солњои 20152016 оид ба масъалањои буљети давлатї ва иљрои он таќрибан 195 маќола нашр карданд (ниг. замимаи 11 «Нашри маќолањо оид ба масъалањои буљети давлатї дар ВАО»).

Барномаи «Дастгирии назорати парламентї ба идоракунии молияи давлатї ва шаффофияти буљет дар Тољикистон»80, ки маќсади он пурзўр намудани назорати парламентї дар идоракунии молияи давлатї мебошад, соли 2016 бо иштироки вакилон ва мушовирони калони МН МО ЉТ, намояндагони маќомоти њокимияти давлатї, донорњо, ташкилотњои љамъиятї ва ВАО як ќатор чорабинињо гузаронд. 29 сентябри соли 2016 дар ноњияи Рўдакї бо дастгирии Парламенти ЉТ ва хусусан кумитаи иќтисод ва молияи он муњокимањои љамъиятии пилотї гузаронда, ба он коршиносони миллї аз ташкилотњои љамъиятї даъват карда шуданд. То соли 2019 идома додани чунин фаъолият ба наќша гирифта шудааст81.

Бо дастгирии Лоињаи Иттињоди Аврупо «Дастгирии самтњои алоњидаи идоракунии молияи давлатї», ки ширкати LouisBerger дар њамкорї бо ширкатњои SAFEGE, ADE ва GT амалї менамояд, барои ањли љомеа њуљљати «Буљети давлатї. Намунаи содакардашудаи буљети давлатии ЉТ барои соли 2016» тањия карда шуд.

«Буљети шањрвандї» тавзењи мухтасари буљети давлатии ЉТ мебошад, ки доираи маълумоти шањрвандонро дар бораи самтњои фаъолияти Њукумат дар соли молиявии ба наќша гирифташуда васеъ менамояд. «Буљети шањрвандї» манбаъњои даромади буљети давлатии ЉТ, инчунин самтњои харољоти онњоро мухтасар шарњ медињад. «Буљети шањрвандї» дар сомонаи Вазорати молияи ЉТ: http://minfin.tj/downloads/FINAL%20Citizen's%20Budget.pdf

љой дода шудааст.

Яке аз њуљљатњои муњимтарине, ки бевосита аз номи Њукумат дар бораи рушди соњаи истихрољ, дурнамои њаљми истихрољ, даромадњои ин соња, сањми он дар рушди иљтимоию иќтисодии мамлакат ба ањли љомеа маълумот медињад, Паѐми њарсолаи Президенти ЉТ ба Парламенти мамлакат мебошад.

Ќайд кардан зарур аст, ки њамаи шабакањои љумњуриявї ва мањаллии телевизион ва радио Паѐми мазкурро мустаќиман пахш менамоянд. Инчунин матни Паѐм бо ду забон (тољикї ва русї) дар њамаи ВАО чоп намуда, дар сомонаи Президенти ЉТ president.tj ва сомонањои вазорату идорањои мамлакат љой дода мешаванд. Њуљљати мазкур дар байни ањли љомеа мавриди муњокимаю муколамањои васеъ ќарор дода мешавад.

79 http://www.osiaf.tj/ru/category/analiticheskie-stati/«Арзѐбии талабот, манфиатњо ва мушкилоти љомеаи Тољикистон, ки бо идоракунии молияи давлатї ва равандњои буљетї алоќаманд мебошанд». Барномаи Институти «Љамъияти Кушода» Бунѐди Мадад дар Тољикистон бо дастгирии Вазорати рушди байналмилалии Британияи Кабир. Душанбе, 2016. - 74 с.; Бозрикова Т.Н., номзади илми фалсафа.

80 Барномаи «Дастгирии назорати парламентї ба ИМД ва шаффофияти буљет» аз љониби ширкати Development Alternatives Incorporated (DAI) амалї ва аз љониби Вазорати рушди байналмилалии Британияи Кабир (DFID) мабдаѓгузорї карда мешавад.

81 Ниг. Замимаи «Муњокимањои љамъиятии буљети давлатї», инчунин ба www.pbo.tj

http://minfin.tj/downloads/FINAL%20Citizen's%20Budget.pdf

http://www.osiaf.tj/ru/category/analiticheskie-stati/

http://www.pbo.tj/

Саҳифаи 123

ТАШАББУСИ ШАФФОФИЯТИ СОЊАЊОИ ИСТИХРОЉ ДАР ЉУМЊУРИИ ТОЉИКИСТОН

Њисобот дар бораи натиљањои воќеии муќоисаи пардохтњо

дар солњои 2015-2016

ОТЧЕТ О ФАКТИЧЕСКИХ РЕЗУЛЬТАТАХ СВЕРКИ ПЛАТЕЖЕЙ

Саҳифаи 124

Ба Шўрои Ташаббуси шаффофияти соњањои истирољ (ТШСИ) дар Љумњурии Тољикистон

Мутобиќи шартнома аз 01 майи соли 2017 (минбаъд - "Шартнома"), мо Њисоботи худро оид ба Натиљањои Расмиѐти Мувофиќашуда (минбаъд – "Њисобот") дар бораи муќоисаи воридоти пул, ки солњои 2015 – 2016 маќомоти давлатї аз ширкатњои соњаи истихрољи Љумњурии Тољикистон гирифтаанд, пешнињод менамоем.

Манбаъњои маълумот

Њисобот дорои маълумоте мебошад, ки ба мо роњбарони ширкатњои бахши истихрољ ва маќомоти давлатии Љумњурии Тољикистон дар љавоби дархостњои хаттии мо пешнињод кардаанд. Мо инчунин аз роњбарони ширкатњо дар шакли шифоњї маълумот гирифтем.

Њаљми кор

Дар њисобот оид ба љараѐни воридшавии пул аз 29 ширкати бахши истихрољи Љумњурии Тољикистон дар солњои 20152016 маълумот дарљ гардидааст.

Мо супориши худро тибќи Стандарти байналмилалии 4400 «Супориш оид ба амалисозии расмиѐти мувофиќашудаи пешнињоди маълумоти молиявї» ба иљро расондем . Азбаски расмиѐти дар боло зикршуда аудит ѐ тафсири тибќи Стандартњои байналмилалии аудит ѐ Стандартњои байналмилалии супориши муфассал гузарондашуда нестанд, мо бо боварии комил гуфта наметавонем, ки дар бораи њамаи масъалањои љиддие, ки дар рафти аудит ѐ тавзењ ошкор кардан мумкин аст, маълумот пайдо карда метавонем.

Агар мо расмиѐти иловагиро иљро менамудем ѐ агар мутобиќи Стандартњои байналмилалии Аудит ѐ Стандартњои байналмилалии супориши муфассал аудит ѐ тафсири њисоботи молиявї мегузарондем, эњтимол ба масъалањои дигар низ таваљљуњ зоњир мекардем ва онњоро дар њисоботамон инъикос менамудем.

Мувофиќи талаби шумо мо танњо он расмиѐтеро иљро намудем, ки дар Шартнома зикр гардидаанд, ва натиљањои ин расмиѐтро ба ин Њисобот дохил кардем. Њаљми супоришро танњо шумо муайян кардед, аз ин рў мо наметавонем дар бораи мувофиќат ва/ѐ номувофиќатии онњо дар вазъияти мушаххаси Шумо шарњу тафсир пешнињод кунем ва пешнињод њам намекунем.

Маќсади ин Њисобот

Њисоботи мо танњо барои маќсадњои дар Шартнома тасвиятѐфта ва барои маълумоти Шумо таъйин шудааст. Ин њисобот барои истифода бурдан бо ягон маќсади дигар таъйин нагардидааст.

Мо барои истифодаи ин Њисобот аз љониби шахсони дигаре, ки мумкин аст Њисобот ба онњо нишон дода шавад ѐ дода шавад, љавобгар нахоњем буд.

Бо камоли самимият,

Бахтиѐр Рустамов

Њамшарик

Саҳифаи 125

3.1. ТАВСИФИ СУПОРИШ

3.1.1 Маќсади супориш

Маќсади супориши мазкур гузарондани муќоисаи пардохтњои ширкатњои бахши истихрољи Љумњурии Тољикистон дар солњои 20152016 ва тайѐр кардани њисобот аз рўи натиљањои муќоиса мебошад.

3.1.2 Њаљми супориш

Њаљми супориш гузарондани муќоисаи пардохтњои 29 ширкати бахши истихрољи Љумњурии Тољикистонро дар солњои 2015 – 2016 дар бар мегирад. Миќдор ва рўйихати ширкатњоро Шўрои ТШСИ дар Љумњурии Тољикистон муайян кардааст. Дар муќоиса инчунин маълумот дар бораи пардохтњо, ки аз 4 маќомоти давлатии Љумњурии Тољикистон гирифта шудааст, тафтиш карда мешавад.

Рўйихати ширкатњо баъди тадќиќоти муфассале, ки коршиноси мустаќили таъйиннамудаи ГБТМ моњњои ноябр – декабри соли 2016 дар асоси маълумотњои соли 2015 гузаронда буд, муайян карда шуд.

Маќсади ин тадќиќот ба ГБТМ пешнињод намудани фикру андешаи њирфаї дар бораи он соњањое буд, ки дар њисоботи ТШСИ фаро гирифта мешаванд ва онњоро ба сифати бахшњои истихрољи маъданњои кўњї ва нафту газ тасниф кардан мумкин аст.

Барои муайян кардани љараѐнњои асосии пардохтњо тањлили њаматарафаи даромадњо аз соњањои истихрољи Тољикистон гузаронда шуд. Дар маљмуъ 220 ширкати истихрољкунанда бо тањлил фаро гирифта шуд.

Аз рўйи љамъбасти тадќиќот ба Шўрои ТШСИ барои дохил намудани ширкатњо ба рўйихат ва ифшои пардохтњо дар чањорчўбаи ТШСИ аз рўйи пардохтњои умумї ба буљети давлатї ба андозаи 1 млн сомонии тољикї дар як сол њадди асосият тавсия дода шуд. Њадди асосият тахминан 0,01% маблаѓи тамоми пардохтњои ширкатњоеро, ки соли 2015 дар расмиѐти муќоиса иштирок мекунанд, ташкил дод. Матни пурраи тадќиќоти муфассалро дар сомонаи Вазорати молия: http://minfin.tj/downloads/ochet%20oxvata%20IPDO.zip дастрас кардан мумкин аст.

Аз рўйи натиљањои тадќиќот њамагї 39 ширкат интихоб карда шуд, вале баъди тањлили иловагии маълумот аз љониби Шўрои ТШСИ дар соли 2017-ум мувофиќи Протоколи №4/2017 аз 10 августи соли 2017-ум 14 ширкат аз ин рўйихат хориљ намуда, боз 4 ширкати дигар илова карда шуд ва дар натиља шумораи ширкатњо ба 29 расид. Пардохтњои умумии андозї ва гумрукии ин ширкатњо дар солњои 2015 – 2016 таќрибан 87% пардохтњои умумии андозию гумрукии дар солњои 2015 – 2016 амалинамудаи њамаи ширкатњои бахши истихрољи Љумњурии Тољикистонро ташкил медињад.

Рўйихати нињоии ширкатњои бахши истихрољи маъданњои кўњии Љумњурии Тољикистон, ки ба раванди муќоисаи пардохтњо њамроњ карда шудаанд:

http://minfin.tj/downloads/ochet%20oxvata%20IPDO.zip

Саҳифаи 126


2 ЉДММ КМ «Зарафшон»

3 ЉДММ «Покруд»

4 ЉСК «Сементи Тољик»

5 ЉДММ муштараки Тољикистону Канада «Апрелевка»


7 Филиали ЉДММ «Тотал И энд Пи Тољикистон Б.В.»

8 ЉДМММ «Петролеум Суѓд»

9 Корхонаи давлатии љумњуриявии «Тиллои Тољик»

10 Филиали ЉДММ «Си Эн Пи Си Сентрал Эйжа Б.В.»

11 ЉДММ «Бохтар Оперейтинг Компани Б.В.»

12 ЉСК «Комбинати масолењи бинокории Исфара»


14 ЉДММ «Салоса»


16 ЉДММ «Нури Шамс»

17 ЉСК «Нафту газ»

18 Кооперативи тиљоратии «Артели заршўии Одина»

19 ЉДММ «Талко Ресурс»

20 ЉДММ «Гули Мурод»

Саҳифаи 127

21 ЉДММ «Баракати Истиќлол»

22 ЉДММ «Хуаксин Ѓаюр Семент»

23 ЉДММ КМ ТА «Анзоб»

24 ЉСК «Ависенна»

25 ЉДММ «Хуаксин Ѓаюр Суѓд Семент»

26 ЉДММ «Суѓд Семент»

27 ЉСК «Ангишт»

28 ЉДММ «Броадтек Тољикистон Майнинг Инвестмент Лимитед»

29 ЉДММ «Креатив»

Рўйихати маќомоти давлатие, ки ба раванди муќоисаи пардохтњо њамроњ карда шудаанд:

№ Номи маќомоти давлатї Бахши масъулият барои пардохтњо

1 Кумитаи андози назди Њукумати Љумњурии Тољикистон Пардохтњои андоз

2 Кумитаи гумруки назди Њукумати Љумњурии Тољикистон Пардохтњои гумрук

3 Кумитаи давлатии сармоягузорї ва идораи амволи давлатии ЉТ Дивидендњое, ки аз фурўши аксияњо ворид шудаанд

4 Агентии суѓуртаи иљтимої ва нафаќаи назди Њукумати ЉТ Андози иљтимої (1%) аз кормандон

Саҳифаи 128

3.1.3 Тавсифи муфассали усулу расмиѐти муќоисаи маълумот

Барои гузарондани муќоиса ва тайѐр кардани њисобот мо расмиѐти зеринро гузарондем:

Шиносшавї бо стандартњои ТШСИ ва њисобот дар бораи фаъолияти Шўрои ТШСИ дар Љумњурии Тољикистон бо роњи гузарондани вохўрињо бо аъзоѐни Шўрои ТШСИ, иштирок дар семинарњо, омўхтани њисоботу њуљљатњои дахлдор.

Шиносшавї бо рўйихати ширкатњои соњаи истихрољи кўњї, ки аз љониби Шўрои ТШСИ ба раванди муќоиса њамроњ карда шудаанд.

Шиносшавї бо рўйихати маќомоти давлатие, ки дар расмиѐти муќоиса иштирок менамоянд.

Шиносшавї ва такмил додани шакли њисобот ва дастурамалњо барои пешнињод намудани иттилоот аз љониби ширкатњо ва маќомоти давлатї. Барои гирифтани маълумот оид ба пардохтњо барои ширкатњо ва маќомоти давлатї шаклњои гуногуни њисобот истифода шуданд.

Ба ширкатњои соњаи истихрољ фиристодани дархостњо ва дастурамалњо барои пешнињод намудани маълумот дар бораи пардохтњо дар солњои 2015−2016.

Ба маќомоти давлатї фиристодани дархостњо ва дастурамалњо барои пешнињод намудани маълумот дар бораи пардохтњо дар солњои 2015−2016.

Аз ширкатњо гирифтани маълумот дар бораи пардохтњои андоз дар солњои 2015 -

2016, гузарондани тавзењ ва муќоисаи онњо бо маълумотњои пешнињоднамудаи маќомоти давлатї бо усули бањисобгирии хазинавї.

Аз ширкатњо гирифтани маълумот дар бораи бољњои гумрукї дар солњои 2015 - 2016,

гузарондани тавзењ ва муќоисаи онњо бо маълумотњои пешнињоднамудаи маќомоти давлатї бо усули бањисобгирии хазинавї.

Аз ширкатњо гирифтани маълумот дар бораи дигар пардохтњои асосї дар солњои 2015 - 2016, гузарондани тавзењ ва ба њисобот дохил намудани онњо. Бояд ќайд намуд, ки бо сабаби вуљуд надоштани маќоми давлатии барои пешнињод намудани маълумоти дахлдор масъулбуда аз рўйи ин пардохтњо муќоиса гузаронда нашуд.

Дар сурати ошкор гардидани номувофиќатї дар маълумотњо гирифтани шарњу тафсир аз ширкатњо ва маќомоти давлатї тавассути гузарондани вохўрињо, мактубњои электронї ѐ зангњои телефонї.

Њуљљатикунонии фарќиятњои љиддии маълум карданашуда ва инъикос намудани онњо дар њисобот.

Тайѐр кардани њисобот аз рўйи натиљањои муќоисаи пардохтњо.

Саҳифаи 129

Мувофиќи талаботи стандартњои ТШСИ (4.1), намудњои пардохте муайян шуда буданд, ки ширкатњо бояд дар бораи онњо маълумот пешнињод мекарданд. Барои ин пардохтњо ба 41 намуд таќсим карда шуданд, ки онњоро Шўрои ТШСИ маъќул донист. Пардохтњои мазкур ба чор гурўњи асосї људо карда шуданд:

пардохтњои андоз;

пардохтњои гумрук;

дигар пардохтњои асосї;

харољоти иловагии ширкатњо.

Њадди асосият барои њар як љараѐни пардохт муайян нашуда буд ва ширкатњое, ки ба рўйихат дохил карда шуда буданд, бояд оид ба њамаи намудњои пардохт, новобаста аз маблаѓи пардохт, маълумот пешнињод мекарданд.

Тафсири муфассали намудњои пардохт, ки ба раванди муќоисаи маълумотњо дохил карда шудаанд:

Пардохтњои андоз Рамзи сатр

Андоз аз даромад, ки аз шахсони воќеї нигоњ дошта мешавад 01

Андози иљтимої, ки аз шахсони воќеї нигоњ дошта мешавад (1%) 02

Андози иљтимої, ки аз кордињанда нигоњ дошта мешавад (25%) 03

Андоз аз фоида, аз љумла пешпардохтњо 04

Андоз аз фоидаи софи муассисаи доимии шахси њуќуќии хориљї 05

Андоз аз дивидендњо 06

Андоз аз даромадњои ѓайрирезидент аз манбаъњо дар ЉТ 07

Андоз аз арзиши иловашуда барои тањвили молњо, иљрои корњо ва хизматњо 08

Андоз аз арзиши иловашудае, ки аз ѓайрирезидентњо нигоњ дошта мешавад 09

Андози аксизї барои молњое, ки дар ЉТ истењсол карда шудаанд 10

Андози замин 11

Андоз аз молу мулки ѓайриманќул 12

Андоз аз истифодабарандагони роњњои автомобилгард 13

Андоз аз воситањои наќлиѐт 14

Бонуси обунавї барои омўзиши геологии ќаъри замин 15

Бонуси обунавї барои истихрољ 16

Бонуси кашфи тиљоратї 17

Роялти барои истихрољ 18

Роялти барои об 19

Андози пардохтнамудаи субъектњои бизнеси хурд (андоз аз рўйи низоми содакардашуда)

20

Андозњои дигар, аз љумла љаримањо ва пеняњо 21

Саҳифаи 130

Пардохтњои гумрукї

Рамзи сатр

Бољњои гумрукї 22

Хирољњои гумрукї 23

Андоз аз арзиши иловашуда барои молњое, ки ба Љумњурии Тољикистон ворид карда мешаванд

24

Андози аксизї барои молњое, ки ба Љумњурии Тољикистон ворид карда мешаванд

25

Дигар пардохтњои асосї

Пардохтњо барои намудњои њатмии суѓурта 26

Пардохти маблаѓ барои консессияњо 27

Дивидендњое, ки барои маљмуи давлатии сањмияњо пардохт карда шудаанд 28

Пардохти маблаѓ барои њиссаи давлатие, ки ширкат харидааст 29

Бољи давлатї ва хирољ барои додани иљозатнома барои њуќуќи истифодаи сарватњои зеризаминї

30

Пардохтњо ва хирољњо барои ба расмият даровардани њуќуќи истифодаи замин 31

Љуброни фоидаи аз даст додашуда њангоми додани ќитъањои замин 32


33

Љуброни талафоти хољагии љангал 34


35


36


37


38

Харољоти иловагии ширкатњо

Дастгирии тањсилот 39

Дастгирии инфрасохтори иљтимої 40

Харољоти њамлу наќли маъданњои фоиданок 41


Рамзи сатр

Бољњои гумрукї 24

Хирољњои гумрукї 25

Андоз аз арзиши иловашуда барои молњое, ки ба Љумњурии Тољикистон ворид карда мешаванд

09

Андози аксизї барои молњое, ки ба Љумњурии Тољикистон ворид карда мешаванд

12

Дигар пардохтњои асосї

Пардохтњо барои намудњои њатмии суѓурта 26

Пардохти маблаѓ барои консессияњо 27

Дивидендњое, ки барои маљмуи давлатии сањмияњо пардохт карда шудаанд 28

Пардохти маблаѓ барои њиссаи давлатие, ки ширкат харидааст 29

Бољи давлатї ва хирољ барои додани иљозатнома барои њуќуќи истифодаи сарватњои зеризаминї

30

Пардохтњо ва хирољњо барои ба расмият даровардани њуќуќи истифодаи замин 31

Саҳифаи 131

Љуброни фоидаи аз даст додашуда њангоми додани ќитъањои замин 32


33

Љуброни талафоти хољагии љангал 34


35


36


37


38

Харољоти иловагии ширкатњо

Дастгирии тањсилот 39

Дастгирии инфрасохтори иљтимої 40

Харољоти квазимолиявї 41

Пардохтњои андоз ва гумрук њамаи андозњо ва бољњои њатмиеро, ки тибќи Кодексњои андоз ва гумруки Љумњурии Тољикистон супурда мешаванд, дар бар мегиранд. Мувофиќи ќонунгузории андоз ва гумруки Тољикистон њамаи пардохтњои андоз ва гумрук фаќат дар шакли пул бо асъори миллї - сомонї супурда мешаванд ва дар њаљми пурра ба буљети давлатї ворид мегарданд.

Дигар пардохтњои асосї, ки пардохтњо ва бољњои дигари њатмии давлатиро дар бар гирифта, ба ќонунгузории андоз ва гумруки Љумњурии Тољикистон ворид карда нашудаанд, фаќат дар шакли пул бо асъори миллї - сомонї супурда мешаванд ва дар њаљми пурра ба буљети давлатї ворид мегарданд.

Тартиби таќсим намудани њиссаи давлат мувофиќи СТМ ва маќомоте, ки њиссаи давлатро ба њисоб мегирад, дар СТМ нишон дода мешавад.

Харољотњои иловагї харољоти ширкатњоро барои дастгирии тањсилот ва инфрасохтори иљтимої, ки мувофиќи ќонун ѐ мувофиќи шартнома бо њукумат талаб карда мешаванд, инчунин харољот барои њамлу наќли маъданњои фоиданок, ки ба давлат ѐ ширкатњои давлатї пардохт карда шудаанд, дар бар мегиранд. Харољотњои иловагиро њам дар шакли пул ва њам дар шакли натуралї асосан бевосита ба тањвилкунандагони молњо ва иљрокунандагони хизматњо пардохт кардан мумкин аст.

Ќурби расмии миѐнаи сомонї ба њисоби доллари ИМА дар солњои 2015-2016-ум ба як доллари ИМА 6.2319, 7.869 сомониро ташкил дод.

Саҳифаи 132

Таќсими воридоти андозї ва ѓайриандозї дар байни буљети љумњуриявї ва буљетњои мањаллї (пардохтњои фаръии миллї ва интиќолњои фаръии миллї)

Мувофиќи талаботи стандартњои ТШСИ, Њисобот бояд дар бораи пардохтњои фаръии миллї ва интиќолњои фаръии миллї маълумот дињад. Дар Тољикистон талаботњо оид ба пардохтњои мустаќим ба маќомоти давлатии мањаллї дар сатњи ќонунгузорї ѐ дар сатњи шартномањо дар шакли пардохтњои фаръии миллї вуљуд надоранд, ѓайр пардохтњои андоз, ки ба буљети мањаллї супурда мешаванд.

Дар Њисобот интиќолњои фаръии миллї чун таќсими пардохтњо дар байни буљетњои љумњуриявї ва мањаллї муайян гардидаанд.

Њамаи пардохтњои њатмии ширкатњо, ки дар њисобот нишон дода шудаанд, мањз пардохтњои андоз, гумрук ва дигар пардохтњои асосї (сатрњои 1-38), бевосита ба буљети давлатї ворид гардида, тибќи Ќонун дар бораи буљети давлатии њарсола дар байни буљетњои љумњуриявї ва мањаллї таќсим карда мешаванд.

Масалан, тибќи Ќонун дар бораи буљети давлатии солњои 20152016 воридоти андозї ва ѓайриандозї дар байни буљети љумњуриявї ва буљетњои мањаллї чунин таќсим карда шуд:

Номи даромад 2016 2015

Номи даромад Буљети

љумњуриявї Буљети

мањаллї Буљети

љумњуриявї Буљети

мањаллї

Андоз аз фурўши нахи пахта ва алюминийи аввалия

100 % 0 % 100 % 0 %

Бољи гумрукї 100 % 0 % 100 % 0 %

Андоз аз арзиши иловашуда ва аксиз, ки ба воситаи маќомоти гумрук ворид мешавад

100 % 0 % 100 % 0 %

Дигар пардохтњои њатмї ва даромадњои ѓайриандозии умумидавлатї (инчунин муљозоти љаримавии онњо), хирољи њаракати воситањои наќлиѐти автомобилии хориљї дар њудуди Љумњурии Тољикистон

100 % 0 % 100 % 0 %

Аз Ширкати сањомии холдингии кушодаи «Барќи Тољик» - андоз аз арзиши иловашуда, андоз аз истифодабарандагони роњњои автомобилгард, андоз аз фоида, инчунин андоз аз захирањои табиї (роялти барои об) аз неругоњњои барќи обии «Сангтўда-1» ва «Сангтўда-2» (фаќат барои соли 2015)

100 % 0 % 100 % 0 %

Аз корхонаи воњиди давлатии «Роњи оњани Тољикистон» ва Љамъияти сањомии кушодаи «Тољиктелеком» - андоз аз арзиши иловашуда ва андоз аз фоида

100 % 0 % 100 % 0 %

Аз корхонањои воњиди давлатии «Ширкати алюминийи Тољик» - андоз аз арзиши иловашуда

100 % 0 % 100 % 0 %

Аз Бонки давлатии амонатгузории Љумњурии Тољикистон «Амонатбонк» - андоз аз фоида

100 % 0 % 100 % 0 %

Саҳифаи 133

Аз марказњои идораи лоињањои сармоягузорї, намояндагињои дипломатї, консулгарињо ва шахсони ба онњо баробаркардашуда - андози даромад

100 % 0 % 100 % 0 %

Аз ширкатњои алоќаи мобилї - андоз аз арзиши иловашуда ва андози аксизї (ба истиснои Љамъияти сањомии кушодаи «Тољиктелеком»)

100 % 0 % 100 % 0 %

Аз Бонки миллии Тољикистон - андоз аз арзиши иловашуда, андоз аз даромад ва дигар пардохтњои њатмї

100 % 0 % 100 % 0 %

Пардохти бонуси обунавии якдафъаинаи истифодабарандагони сарватњои зеризаминї аз њисоби истихрољи маъданњои фоиданок (ѓайр аз маъданњои фоиданоки маъмул, обњои зеризаминї ва лойи шифобахш) – фаќат дар соли 2016

100 % 0 % - -

Андоз аз арзиши иловашуда (ѓайр аз шањрњои Душанбе ва Вањдат барои соли 2015 ва ѓайр аз шањрњои Душанбе, Вањдат ва Роѓун барои соли 2016)

0 % 100 % 0 % 100 %

Андоз аз арзиши иловашуда аз шањри Душанбе

55 % 45 % 60% 40 %

Андоз аз арзиши иловашуда аз шањри Вањдат

45 % 55 % 55 % 45 %

Андоз аз арзиши иловашуда аз шањри Роѓун

47 % 53 % - -

Андоз аз фоида (ѓайр аз ш. Душанбе барои соли 2016)

0 % 100 % 0 % 100 %

Андоз аз фоида аз шањри Душанбе 30 % 70 % - -

Андоз аз даромад (ѓайр аз вилояти Суѓд, шањрњои Душанбе, Вањдат ва Роѓун барои соли 2015 ва ѓайр аз вилояти Суѓд, шањрњои Душанбе, Вањдат, Роѓун ва ноњияи Рўдакї барои соли 2016)

0 % 100 % 0 % 100 %

Андоз аз даромад аз вилояти Суѓд 30 % 70 % 24 % 76 %

Андоз аз даромад аз шањри Душанбе 50 % 50 % 55 % 45 %

Андоз аз даромад аз шањри Вањдат 30 % 70 % 51 % 49 %

Андоз аз даромад аз шањри Роѓун 100 % 0 % 100 % 0 %

Андоз аз даромад аз ноњияи Рўдакї 13 % 87 % - -

Андоз аз истифодабарандагони роњњои автомобилгард (ѓайр аз вилояти Суѓд, шањрњои Душанбе, Вањдат ва ноњияи Рўдакї барои соли 2015 ва ѓайр аз вилояти Суѓд ва шањри Душанбе барои соли 2016)

0 % 100 % 0 % 100 %

Андоз аз истифодабарандагони роњњои 47 % 53 % 25 % 75 %

Саҳифаи 134

автомобилгард аз вилояти Суѓд

Андоз аз истифодабарандагони роњњои автомобилгард аз шањри Душанбе

61 % 39 % 59 % 41 %

Андоз аз истифодабарандагони роњњои автомобилгард аз шањри Вањдат

- - 30 % 70 %

Андоз аз истифодабарандагони роњњои автомобилгард аз ноњияи Рўдакї

- - 100 % 0 %

Аксизњо 0 % 100 % 0 % 100 %

Низоми махсуси андозбандї 0 % 100 % 0 % 100 %

Андозњои мањаллї, дигар пардохтњои њатмии мањаллї ва воридоти дигари ѓайриандозии мањаллї

0 % 100 % 0 % 100 %

Пардохтњои суѓуртаи иљтимої чунин таќсим карда шуданд: Дар соли 2015: - дар Вилояти Мухтори Кўњистони Бадахшон, вилоятњо ва шањру ноњияњои тобеи

љумњурї 100 фоиз ба суратњисоби раѐсат ва шўъбањои дахлдори Агентии суѓуртаи иљтимої ва нафаќаи назди Њукумати Љумњурии Тољикистон;

- дар шањри Душанбе 28,5 фоиз ба суратњисоби Раѐсати Агентии давлатии суѓуртаи иљтимої ва нафаќаи шањр ва 71,5 фоиз ба суратњисоби Агентии суѓуртаи иљтимої ва нафаќаи назди Њукумати Љумњурии Тољикистон;

- дар шањри Роѓун 22,8 фоиз ба суратњисоби шўъбаи Агентии давлатии суѓуртаи иљтимої ва нафаќаи шањр ва 77,2 фоиз ба суратњисоби Агентии суѓуртаи иљтимої ва нафаќаи назди Њукумати Љумњурии Тољикистон.

Дар соли 2016: - дар Вилояти Мухтори Кўњистони Бадахшон, вилоятњо ва шањру ноњияњои тобеи

љумњурї 100 фоиз ба суратњисоби раѐсат ва шўъбањои дахлдори Агентии суѓуртаи иљтимої ва нафаќаи назди Њукумати Љумњурии Тољикистон;

- дар шањри Душанбе 32 фоиз ба суратњисоби Раѐсати Агентии давлатии суѓуртаи иљтимої ва нафаќаи шањр ва 68 фоиз ба суратњисоби Агентии суѓуртаи иљтимої ва нафаќаи назди Њукумати Љумњурии Тољикистон;

- дар шањри Роѓун 22 фоиз ба суратњисоби шўъбаи Агентии давлатии суѓуртаи иљтимої ва нафаќаи шањр ва 78 фоиз ба суратњисоби Агентии суѓуртаи иљтимої ва нафаќаи назди Њукумати Љумњурии Тољикистон.

Саҳифаи 135

Инчунин барои гирифтани маълумоти ѓайримолиявї аз ширкатњо саволњои зерин пешнињод карда шуданд:

Номи нишондињандањо Рамзи сатр Оѐ дар ширкати шумо барои соли 2014 аудити мустаќили њисоботи молиявї гузаронда шуд?

42

Ширкат оѐ њисоботи молиявии аудитшудаи дастрасиаш озод дорад? Агар дошта бошад, фањмонед, ки чї тавр онро гирифтан мумкин аст ѐ ба ин њисобот истинод намоед.

43

Фурўши њиссаи истихрољи давлат ва даромадњои дигар

Мувофиќи стандартњои ТШСИ, ба рўйихати дар боло овардашудаи пардохтњо аз рўйи сатри №38 «Пардохтњое, ки дар созишномањои бо Њукумати Љумњурии Тољикистон басташуда муќаррар гардидаанд» пардохтњо аз фурўши њиссаи истихрољи давлат ва даромадњои дигаре, ки дар шакли молї гирифта шудаанд, дохил карда шуданд. Пардохтњо аз рўйи ин категория дар Њисобот то дараљањои њамандоза бо њисобот аз рўйи дигар пардохтњо ва љараѐнњои даромад хурд карда шуданд.

Солњои 2015-2016 дар шакли молї ба давлат аз њисоби истењсоли тилло танњо корхонаи «Тиллои Тољик» дод. Корхонаи «Тиллои Тољик» ташкилоти буљетї буда, њамаи њарољотњои он аз њисоби буљети љумњуриявї маблаѓгузорї карда мешаванд бинобар ин корхона тамоми тиллои пошхўрдаи истихрољшударо барои пур кардани Фонди давлатї ройгон ба Хазинаи давлатии сарватњои ќиматбањои назди Вазорати молия месупорад. Њамин тариќ, соли 2015 Корхонаи «Тиллои Тољик» аз њисоби буљет ба миќдори 75,2 млн. сомонї маблаѓгузорї карда шуд. Корхона дар њаљми 452,1 кг (бо ифодаи пулї ба маблаѓи 105,4 млн. сомонї) тиллои пошхўрда истењсол намуда, ба хазинаи давлат супурд.

Соли 2016 барои Корхонаи «Тиллои Тољик» аз буљети давлатї 75,0 млн. сомонї људо карда шуд ва он дар њаљми 492,4 кг (бо ифодаи пулї ба маблаѓи 159,2 млн. сомонї) тиллои пошхўрда истењсол намуда, ба хазинаи давлат супурд.

Харољоти иљтимої ва инфрасохторї

Инчунин мувофиќи стандартњои ТШСИ, ба рўйихати пардохтњо аз рўйи сатри №40 «Дастгирии инфрасохтори иљтимої» пардохтњо аз рўйи харољоти иљтимої, ки мувофиќи ќонун ѐ мувофиќи шартнома бо њукумат талаб карда мешаванд, инчунин пардохтњо дар асоси созишнома, ки таъмини молу хизматњоро (аз љумла иљора, грантњо ва корњои инфрасохториро) ба ивази иктишоф ѐ истихрољи нафт, газ ѐ иштироки саноати истихрољи кўњї дар бар мегиранд, дохил карда шуданд. Пардохтњо аз рўйи ин категория дар њисобот то дараљањои њамандоза бо њисобот аз рўйи дигар пардохтњо ва љараѐнњои даромад хурд карда шуданд.

Ширкатњо дар бораи харољотњо барои объектњои иљтимої ва/ѐ харољотњое, ки ањамияти иљтимої доранд, ба маблаѓи 5 145 736 сомонї ва 6 121 600 сомонї мувофиќан барои солњои 2015 ва 2016 њисобот доданд. Ин харољотњо асосан барои ободонї – таъмири биноњо, роњњо, мањаллаи истиќоматї, кўдакистон, ѐрии моддї ба мактабњои љамоат ва худи љамоат, ки ширкат дар њудуди он воќеъ шудааст, равона гардидаанд.

Дар љадвал харољотњои иљтимоии ширкатњое, ки аз њадди асосият ва аудит гузаштаанд, нишон дода шудаанд.

Саҳифаи 136

Љадвали 33

Харољотњои иљтимоии ширкатњо, ки ба муќоисаи маълумоти солњои 2015-2016 дохил карда шудаанд (ба њисоби сомонї)

Ширкатњо с.2015 с.2016


680 063 1 299 386

2 ЉДММ КМ «Зарафшон» 3 395 030 3 249 855

5 ЉДМММ «Петролеум Суѓд» 13 568 23 150


25 631 28 638


31 588 51 147

10 Кооперативи тиљоратии «Артели заршўии Одина»

837 341 743 930

11 ЉДММ «Баракати Истиќлол» 15 000 20 000

12 ЉДММ «Покруд» 60 000 150 000

13 ЉДММ КМ ТА «Анзоб» 87 515 555 494

Љамъ 5 145 736 6 121 600

Харољот барои њамлу наќл

Харољоти њамлу наќли маъданњои фоиданок ба сатри №41 дохил карда шуданд. Дар ин сатр бояд њамаи пардохтњо барои њамлу наќл, ки ба давлат ва ширкатњои давлатї амалї карда шудаанд, дохил карда мешуданд. Дар солњои 2015 – 2016 пардохтњо аз рўйи ин категория, ки тибќи талаботи стандарти 4.4 бо давлат ѐ ширкатњои давлатї алоќаманданд, вуљуд надоштанд, гарчанде ки ширкатњо дар бораи харољотњо барои њамлу наќл ба маблаѓи 20 988 178 сомонї ва 27 884 085 сомонї мувофиќан барои солњои 2015 ва 2016 њисобот додаанд.

Тартиби аудит ва тасдиќи маълумотњо дар ширкатњо ва маќомоти давлатї

Дар рафти гузарондани муќоисаи маълумот инчунин тартиби аудит ва тасдиќи дурустии маълумотњо дар ширкатњо ва маќомоти давлатие, ки дар љараѐни њисоботи ТШСИ иштирок мекунанд, аз љумла ќонуну меъѐрњои дахлдор ва њама гуна ислоњоти ба наќша гирифташаванда ѐ гузарондашаванда баррасї карда шуданд.

Њифзи маълумоти махфї

Пеш аз муќоисаи пардохтњо ГБТМ ва Маъмури Мустаќил барои њифзи маълумоти махфї шароитњои заруриро мувофиќа ва таъмин намуданд. Тарафњо ба мувофиќа расиданд, ки њамаи маълумоти аз ширкатњо ва маќомоти давлатї гирифташуда дар рафти муќоиса махфї мебошанд ва бояд дар идораи Маъмури Мустаќил дар шароити дахлдор нигоњдорї шаванд.

Тартиби аудит ва тасдиќи маълумот дар ширкатњо

Дар бораи гузарондани аудит дар ширкатњо њаминро гуфтан лозим аст, ки дар Тољикистон љињати гузарондани аудит барои ширкатњои соњањои истихрољ талаботи њатмї вуљуд надорад.

Саҳифаи 137

Ширкатњо њамон ваќт вазифадоранд аз аудити њатмї гузаранд, ки агар ба гурўњи «субъекти манфиати умум» дохил шаванд. Бо Ќарори Њукумати ЉТ №154 аз 03 апрели соли 2012, ташкилотњои зерин субъектњои манфиати умум эътироф карда мешаванд:

а) бонкњо, новобаста аз шакли ташкилию њуќуќї ва шакли моликияташон;

б) ташкилотњои суѓурта, новобаста аз шакли ташкилию њуќуќї ва шакли моликияташон;

в) биржањо, новобаста аз шакли ташкилию њуќуќї ва шакли моликияташон;

г) фонди кафолати пасандозњои шахсони воќеї;

д) фондњои нафаќавї (ба истиснои ташкилотњои буљетї); е) шахсони њуќуќие, ки коѓазњои ќиматнокашон дар биржањои хазинавии Љумњурии

Тољикистон гардиш мехўранд;

ж) субъектњои инњисори табиї;

з) субъектњое, ки (ба истиснои ташкилотњои буљетї ва хољагињои дењќонї) нишондињандањои молиявї ва миќдориашон дар давраи (соли) њисоботї аќаллан бо яке аз нишондињандањои зерин мувофиќат мекунанд:

њаљми дороињои умумї на камтар аз 100000000 (сад миллион) сомонї, миќдори кормандон на камтар аз 1000 (њазор) нафар;

и) ташкилотњо ва фондњои љамъиятии ѓайритиљоратие, ки њаљми умумии воридоташон бо назардошти њамаи андозњо дар давраи (соли) охирини њисоботї на камтар аз 10000000 (дањ миллион) сомониро ташкил медињад.

Субъектњои манфиати умум ва дигар ташкилотњое, ки мувофиќи стандартњои байналмилалї њисоботи молиявї тайѐр мекунанд, вазифадоранд, ки ба депозитарияи њисоботи молиявии назди Вазорати молияи Љумњурии Тољикистон њисоботи солонаи молиявї ва хулосаи аудиторї пешнињод намоянд.

Дар рафти муќоисаи маълумот мо аз ширкатњо пешнињод намудани иттилооти дар боло зикршударо дархост накардем ва, мувофиќан, тасдиќ карда наметавонем, ки оѐ ягон ширкати дар њисоботи ТШСИ иштироккунанда ба гурўњи Субъектњои манфиати умум дохил мешавад ва оѐ онњо вазифадор њастанд, ки тибќи талаботи ќонунгузории ЉТ аудити њисоботи молиявї гузаронанд. Аз депозитарияи назди Вазорати молияи Љумњурии Тољикистон гирифтани маълумот дар бораи њисоботи молиявї ва хулосаи аудитории ширкатњои дар раванди муќоиса иштироккунанда низ аз имкон берун аст, зеро ин ташкилот алњол фаъолият намекунад.

Мувофиќи талаботи стандартњои ТШСИ мо ба ширкатњо оид ба гузарондани аудити њисоботи молиявї ва дастрасии ин њисобот барои инъикос намудани ин маълумот дар Њисобот саволњои зеринро ирсол намудем.

Номи нишондињандањо Рамзи сатр Оѐ дар ширкати шумо барои солњои 2015 – 2016 аудити мустаќили њисоботи молиявї гузаронда шуд?

42

Ширкат оѐ њисоботи молиявии аудитшудаи дастрасиаш озод дорад? Агар дошта бошад, фањмонед, ки чї тавр онро гирифтан мумкин аст ѐ ба ин њисобот истинод намоед.

43

Иттилооти аз ширкатњо дар љавоби саволњои боло гирифташуда дар матни њисоботи мо љой дода шудааст.

Тибќи ќонунгузории ЉТ, барои њамаи ширкатњое, ки ба рўйихати ширкатњои њисоботдињанда дохил шудаанд, аудитори берунї доштан талаб карда намешавад, аз ин рў гирифтани тасдиќнома аз аудитори берунї амалан имконнопазир буд. Бинобар ин барои таъмини пуррагї ва сањењии маълумот ГБТМ ва Маъмури Мустаќил ќарор доданд, ки шахси

Саҳифаи 138

мансабдори калони ширкат бояд ба шакли пуркардашудаи њисобот оид ба маълумотњои пешнињодшуда ба сифати тасдиќи пуррагї ва даќиќии ин маълумотњо имзо гузорад. Маълумотњои пешнињоднамудаи ширкатњо бо имзои роњбарони аввал ва муњри ин ширкатњо тасдиќ карда шуданд.

Тартиби аудит ва тасдиќи маълумот дар маќомоти давлатї

Аудити фаъолияти маќомоти давлатиро Палати њисоб амалї менамояд. Тибќи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон, Палати њисоб маќоми олии назорати молиявии Љумњурии Тољикистон ба шумор рафта, љињати арзѐбии иљрои буљети давлатї аудити мустаќили берунї мегузаронад ва оид ба такмили он пешнињодот тањия менамояд.

Ваколатњои Палати њисоб дар гузарондани аудити мустаќили берунї ба њамаи шохањои њокимияти давлатии Љумњурии Тољикистон дахл мекунанд.

Аудити аз љониби Палатаи њисоб гузаронидашаванда сохторњо ва намудњои фаъолияти зеринро дар бар мегирад:

тамоми маќомоте, ки аз буљети давлатї маблаѓгузорї карда мешаванд, аз љумла сохторњое, ки ќисман ѐ пурра дар њисоби хољагї ќарор доранд;

њамаи ташкилотњое, ки дар онњо њиссаи сармояи давлат назоратї мебошад;

Бонки миллии Тољикистон ва дигар бонкњои давлатии Љумњурии Тољикистон;

фондњои ѓайрибуљетї ва барномањои маќсадноки умумидавлатї;

Агентии давлатии суѓуртаи иљтимої ва нафаќа;

ташкилотњои дорои њама гуна шакли моликият, ки ба онњо дар шакли субсидия (дар асоси бебозгашт) маблаѓњои буљетї људо карда мешаванд;

иљрои созишномањои байнињукуматие, ки оќибатњои молиявї ва дигар оќибатњои хољагї доранд;

хусусигардонии моликияти давлатї, аз љумла иљрои шартномањои хусусигардонии бо давлат басташуда аз љониби соњибони нав;

идора кардан ва истифода бурдани захирањои табиии Љумњурии Тољикистон, аз љумла иљрои созишномањо оид ба таќсими мањсулот;

истифодабарии кўмакњо ва хизматрасонии маблаѓњои ќарз ва захирањои давлатї бо асъори хориљї аз љониби Њукумати Љумњурии Тољикистон;

воридоти маблаѓњо ба буљети давлатї аз сарчашмањои хориљии сармоягузорї ва мувофиќи маќсад сарф кардани онњо.

Азбаски дар давраи гузарондани муќоиса асоси меъѐрию њуќуќї барои гирифтани тасдиќномаи Палати њисоб оид ба маълумоти пешнињоднамудаи маќомоти давлатї тайѐр карда нашуда буд, мо натавонистем аз маќомоти давлатии њисоботдињанда дархост намоем, ки дар бораи даќиќии маълумотњои аз тарафи ин маќомот ифшошуда аз аудитори берунии он - Палатаи њисоб тасдиќнома пешнињод намояд. Бинобар ин барои таъмини пуррагї ва сањењии маълумот ГБТМ ва Маъмури Мустаќил ќарор доданд, ки шахси мансабдори калони маќомоти давлатї бояд ба шакли пуркардашудаи њисобот оид ба маълумотњои пешнињодшуда ба сифати тасдиќи пуррагї ва даќиќии ин маълумотњо имзо гузорад.

Маълумотњои пешнињоднамудаи маќомоти давлатї бо имзои роњбарони аввал ва муњри ин ташкилотњо тасдиќ карда шуданд.

Саҳифаи 139

3.2. НАТИЉАИ МУЌОИСАИ ПАРДОХТЊО

3.2.1 Љараѐни умумии маблаѓњои пулї аз рўи намудњои пардохт

Аз рўйи љамъбасти муќоисаи пардохтњо љараѐни умумии маблаѓњои пулї аз рўи намудњои

пардохт дар соли 2015-ум мувофиќи маълумоти ширкатњо 736 529 485 сомонї ва мувофиќи

маълумоти маќомоти давлатї 777 090 698 сомонї, дар соли 2016-ум - мувофиќи маълумоти

ширкатњо 1 050 568 829 сомонї ва мувофиќи маълумоти маќомоти давлатї 962 677 277

сомониро ташкил дод. Сабабњо ва тафсилоти фарќиятњои маълум карданашуда дар њисоботи

мазкур оварда шудаанд. Њамаи пардохтњо бо маблаѓњои пулї гузаронда шудаанд, дар

давраи њисоботї пардохт дар шакли натуралї вуљуд надошт. Њамаи пардохтњо ба чор гурўњи

асосї таќсим карда шудаанд, ки дар љадвали поѐн оварда шудаанд:

Љадвали 34

Таќсими пардохтњо ба гурўњњо дар соли 2015 (ба њисоби сомонї)

Намудњои пардохт

Маблаѓи тасњењшуда ба њисоби сомонї

Фарќият Фоизи

фарќият Мувофиќи маълумоти ширкатњо

Мувофиќи маълумоти маќомоти давлатї

Пардохти андоз 584 176 933 645 750 540 61 573 607 10.54%

Пардохти гумрук 105 377 537 131 340 158 25 962 621 24.64%

Дигар пардохтњои асосї 18 624 937 - - 0.00%

Харољоти иловагї 28 350 078 - - 0.00%

Љамъ 736 529 485 777 090 698 87 536 228 11.88%

Љадвали 35

Таќсими пардохтњо ба гурўњњо дар соли 2016 (ба њисоби сомонї)


Маблаѓи тасњењшуда ба њисоби сомонї

Фарќият Фоизи

фарќият Мувофиќи маълумоти ширкатњо


Пардохти андоз 864 714 808 824 915 472 -39 799 336 -4.60%

Пардохти гумрук 108 679 344 137 761 805 29 082 461 26.76%

Дигар пардохтњои асосї 39 990 765 - - 0.00%

Харољоти иловагї 37 183 912 - - 0.00%

Љамъ 1 050 568 829 962 677 277 -10 716 876 -1.02%

Саҳифаи 140

Сабабњои фарќият

Дар ваќти арзѐбии пешакї мо њолатњои зеринро мушоњида намудем, ки ба пайдоиши фарќиятњо таъсир мерасонанд:

1. Ширкат ва маќоми давлатї (Кумитаи гумруки назди Њукумати ЉТ ва/ѐ Кумитаи андози назди Њукумати ЉТ) маълумотњоро оид ба пардохтњо/воридот зиѐд карда нишон додаанд/кам карда нишон додаанд ѐ тамоман пешнињод накардаанд .

2. Аз 29 ширкат 2 ширкат маълумот пешнињод накарданд. Маблаѓи умумии пардохтњои андозї ва гумрукии ин ширкатњо дар солњои 2015 ва 2016 тибќи маълумоти Кумитаи андоз ва Кумитаи гумрук мувофиќан 154 362 669 сомонї ва 158 009 280 сомониро ташкил дод.

3. Пардохтњо/воридот ба сатрњои нодуруст дохил карда шудаанд ва/ѐ умумї карда шудаанд. Дар шакли (формати) дархости мо андоз аз истихрољи маъданњои фоиданок ба намудњои зерин таќсим карда шудааст: бонуси обунавї барои омўзиши геологии сарватњои зеризаминї, бонус барои истихрољ, бонуси кашфи тиљоратї, роялти барои истихрољ ва роялти барои об. Гарчанде ки дар системаи маќоми андоз ин намуди андоз чун «андоз барои маъданњои фоиданок» инъикос гардидааст. Мо онњоро ислоњ накардем, зеро онњо ба натиљаи нињої таъсир нарасонданд.

4. Кумитаи андоз маълумотњоро дар бораи пардохтњи солњои 2015 ва 2016 танњо оид ба идораи асосии (саридораи) ширкат пешнињод намуд, гарчанде ки дар ваќти муќоиса ва вохўрї бо намояндагони ширкатњо мо маълум кардем, ки баъзе ширкатњо дар дигар минтаќањои мамлакат намояндагињо доранд ва тибќи ќонунгузории андоз онњо бояд дар љои фаъолияташон андоз супоранд. Ширкатњо ба шакли дархост њамаи пардохтњои њам идораи асосї ва њам намояндагињои дар мањалњо вуљуддоштаро дохил намудаанд.

Ваќте ки фарќияти љиддї ба вуљуд омад, мо хоњиш намудем, ки Санадњои имзошудаи муќоисаро бо маќомоти мањаллии андоз ва гумрук ва /ѐ њуљљатњои пардохтиро пешнињод кунанд ва мо баъдтар дар асоси онњо маълумотњоро ислоњ намудем.

Соли 2015 њиссаи пардохтњо аз рўи намудњои пардохт чунин аст:

Љадвалњои 36 ва 37

Њиссаи пардохтњо аз рўи намудњои пардохт дар соли 2015 мувофиќи маълумоти ширкатњо ва

мувофиќи маълумоти маќомоти давлатї (ба њисоби сомонї)

Мувофиќи маълумоти ширкатњо:

Намудњои пардохт Мувофиќи маълумоти ширкатњо

сомонї %

Пардохти андоз 584 176 933 79.31%

Пардохти гумрук 105 377 537 14.31%

Дигар пардохтњои асосї 18 624 937 2.53%

Харољоти иловагї 28 350 078 3.85%

Љамъ 736 529 485 100%

Саҳифаи 141

Мувофиќи маълумоти маќомоти давлатї:

Намудњои пардохт Мувофиќи маълумоти маќомоти давлатї

сомонї %

Пардохти андоз 645 750 540 83.10%


Дигар пардохтњои асосї 0 0.00%

Харољоти иловагї 0 0.00%

Љамъ 777 090 698 100%

Дар соли 2016 њиссаи пардохтњо аз рўи намудњои пардохт чунин аст:

79,31%

14,31%

2,53%

3,85%

Налоговые платежи

Таможенные платежи

Иные существенные платежи

Дополнительные расходы

По данным компаний

83,10%

16,90%

0,00%

0,00%





По данным гос.органов

Саҳифаи 142

Љадвалњои 38 ва 39 – Њиссаи пардохтњо аз рўи намудњои пардохт дар соли 2016 мувофиќи

маълумоти ширкатњо ва мувофиќи маълумоти маќомоти давлатї (ба њисоби сомонї)

Мувофиќи маълумоти ширкатњо:

Намудњои пардохт Мувофиќи маълумоти ширкатњо

сомонї %

Пардохти андоз 864 714 808 82.31%


Дигар пардохтњои асосї 39 990 765 3.81%

Харољоти иловагї 37 183 912 3.54%

Љамъ 1 050 568 829 100%

Мувофиќи маълумоти маќомоти давлатї:

Намудњои пардохт Мувофиќи маълумоти маќомоти давлатї

сомонї %

Пардохти андоз 824 915 472 85.69%


Дигар пардохтњои асосї 0 0.00%

Харољоти иловагї 0 0.00%

Љамъ 962 677 277 100%

82,31%

10,34%

3,81%

3,54%





По данным компаний

Саҳифаи 143

Ќайд кардан зарур аст, ки љараѐнњои умумии маблаѓњои пулї мувофиќи маълумоти маќомоти давлатї љараѐни маблаѓњои пулиро аз рўйи дигар пардохтњои асосї ва харољоти иловагии ширкатњо дар солњои 2015 – 2016 дар бар намегиранд, чунки оид ба ин маълумотњо маќомоти масъули давлатие таъйин карда нашудаанд, ки барои пешнињод намудан ба раванди муќоиса маълумот дошта бошанд.

Бинобар ин, маълумоти маќомоти давлатї оид ба пардохтњои андоз ва гумрук ба њисоби фоиз аз маълумоти пешнињоднамудаи ширкатњо зиѐдтаранд, вале бо вуљуди ин маълумотњо оид ба дигар пардохтњои асосї ва харољоти иловагии ширкатњо нишон дода нашудаанд ва чун нишондињандањои сифрї инъикос гардидаанд.

85,69%

14,31%

0,00%

0,00%





По данным гос.органов

Саҳифаи 144

3.2.2 Фарќиятњои њалнашуда ва ширкатњое, ки њисобот надодаанд

Чи тавре дар фасли гузашта ќайд кардем, баъди гирифтани маълумот аз ширкатњо ва маќомоти давлатї мо барои маълум кардани фарќиятњо ба раванди муќоиса оѓоз намудем.. Дар ваќти муќоиса фарќиятњои зиѐде ошкор карда шуданд. Баъди вохўрї бо намояндаи Кумитаи андози назди Њукумати Љумњурии Тољикистон, ки дар рафти он мо фарќиятњо ва сабабњои ба вуљуд омадани онњоро муњокима намудем, дар асоси санадњои имзошудаи муќоисаи охири солњои 2015 ва 2016 ба ислоњи маълумотњои њам ширкатњо ва њам кумитаи андоз шуруъ кардем.

Мутаассифона, ширкатњо санадњои имзошудаи муќоиса бо Кумитаи гумрукро пешнињод накарданд, бинобар ин дар пардохтњои гумрукї фарќиятњои љиддї вуљуд доранд ва мо оид ба дурустии маълумотњои додашуда далелњои пурраю оќилонаи аудиторї гирифта натавонистем. Таќсими фарќиятњои пардохтњои андозї мувофиќи ширкатњо дар соли 2015:

Номи ширкатњо Бо баѐнот Бе баѐнот Бе љавобия

Сомонї Сомонї Сомонї

ЉДММ «Ширкати саноати кўњии Тољикистону Хитой»

-12 000 638 22 - -

ЉДММ КМ «Зарафшон» -27 959 268 - -

ЉДММ МТК «Апрелевка» -583 528 - -

ЉСК «Сементи Тољик» -20 850 182 - -

Шахтаи «Фон-Яѓноб», корхонаи фаръии КВД «Ангишти Тољик»

-502 675 - -

ЉДММ «Тотал И энд Пи Тољикистон Б.В.»

- -556 -

ЉДМММ «Петролеум Суѓд» -5 910 -16 000 -

КДЉ «Тиллои Тољик» -111 496 -1 040 -

ЉСК «Комбинати масолењи бинокории Исфара»

-300 136 -

ЉДММ «Корхонаи сементи ба номи Б.Самадов» ш.Исфара

-529 571 - -

Кооперативи тиљоратии «Артели заршўии Одина»

-758 326 -

ЉДММ «Гули Мурод» -411 082 - -

ЉДММ «Талко Ресурс» - -82 923 -

Шахтаи ангишти «Назар-Айлоќ», КФ КВД «Ангишти Тољик»

-91 765 -6 439 -

ЉДММ «Нури шамс» -20 642 -6 900 -

ЉДММ «Баракати Истиќлол» -6 538 1 392 -

ЉДММ «Салоса» -505 756 - -

ЉДММ «Покруд» - -5 718 002 -

ЉДММ КМ ТА «Анзоб» -1 870 398 -

ЉДММ «Суѓд Семент» -400 182 -

ЉСК «Ангишт» -53 836 -2 328 -

ЉДММ «Креатив» - 1 633 123 -

ЉСК «Авитсенна» -278 981 - -

ЉДММ «Хуаксин Ѓаюр семент» - - 130 655 457

ЉДММ «Хуаксин Ѓаюр Суѓд семент» - - 2 358 731

Љамъ -67 240 908 -4 199 673 133 014 188

Фоидаи соф 61 573 607

Саҳифаи 145

Фарќияти пардохтњои андозии соли 2015-ро ба андозаи 61 573 607 сомонї ба гурўњњои зерин таќсим кардан мумкин аст:

1. Бо баѐнот – Маблаѓи умумии фарќиятњо 67 240 908 сомониро ташкил медињад, ки он аз инњо ташаккул ѐфтааст:

1.1. Ширкатњо андозњои иловагї пардохт кардаанд, ки дар натиљаи муќоиса аз тарафи маќоми андоз ва Палатаи њисоб ошкор карда шуд, инчунин андоз барои фоидаи соф. Маблаѓи андозњои дар асоси Санадњои муќоиса пардохтшуда дар њисоби шахсї чун «пардохтњои њатмї ба буљети љумњуриявї» инъикос ѐфтааст, дар шакли (формаи) мо бошад, ба сатри 21 «Дигар андозњо, љаримањо ва пенияњо» дохил карда шудааст. Маблаѓи умумї 51 160 493

сомониро ташкил медињад. Сарфи назар аз он ки ин маблаѓњо дар њаќиќат пардохт намуда, дар њисоби шахсии андозсупоранда инъикос карда шудаанд, Кумитаи андоз онњоро ба шакле (формае), ки пур карда ба мо пешнињод намудааст, дохил накардааст.

1.2. ЉСК «Сементи Тољик» њисобот дод, ки он дар соли 2015 ба андозаи 22 417 865

сомонї ААИ пардохт кардааст, гарчанде ки маќоми давлатї воридшавии ААИ-ро аз ин ширкат ба андозаи 6 337 450 сомонї нишон додааст, ки ин 16

080 415 сомонї камтар аст. Роњбарияти ширкат хабар дод, ки мувофиќи Ќарори Њукумати ЉТ №40 аз 31 январи соли 2015, ќарзи ЉСК «Сементи Тољик» дар назди Вазорати молияи ЉТ ба њамин маблаѓ кам шуд, ва онњо чун пардохтшуда нишон доданд.

2. Бе баѐнот – Маблаѓи умумии фарќияти ин гурўњ 4 199 673 сомониро ташкил медињад ва он аз инњо ташаккул ѐфтааст:

1.1. Ширкати ЉДММ «Покруд» ба мо шакл (форма) пешнињод намуд ва баъди муќоиса 28 август ба суроѓаи электронии ширкат мо файли муќоисаро дар Excel равон кардем, ки дар он њисобу китобњо/муќоисањо муфассал баѐн ѐфтаанд. Аз онњо хоњиш намудем, ки сабабњои фарќияти ошкоршударо аниќ кунанд/фањмонанд ва санадњои имзошудаи муќоисаро пешнињод намоянд.Вале, мутаассифона, то санаи Њисобот аз онњо љавоб наомад.

1.2. Фарќияти дигари љиддї дар маълумоти ширкати ЉДММ «Креатив» вуљуд дорад, ки он 1 633 123 сомониро ташкил медињад. Мо баробари гирифтани шакли пур кардашуда муќоиса гузаронда, натиљаашро 15 сентябр ба суроѓаи электронии намояндаи ширкат фиристодем. Вале, мутаассифона, то санаи Њисобот аз онњо љавоб наомад, инчунин Санадњои имзошудаи муќоисаро пешнињод накарданд.

3. Бе љавобия – Маблаѓи умумии фарќияти ин гурўњ 133 014 673 сомониро ташкил медињад, ки он аз инњо ташаккул ѐфтааст:

1.1. Ширкати ЉДММ «Хуаксин Ѓаюр Семент» ва ЉДММ «Хуаксин Ѓаюр Суѓд Семент» дар вилоятњои Хатлон ва Суѓд бо истењсоли семент машѓуланд. Моликони онњо тарафњои Хитой ва Тољикистон мебошанд. Ин ширкатњо, сарфи назар аз чандин дархости мо ва мактуби Вазорати молияи ЉТ, шакли пур кардашударо пешнињод накарданд, бинобар ин мо пардохтњои андозї ва гумрукии барои солњои 2015 ва 2016 аз маќомоти давлатї гирифташударо ба Њисоботамон дохил намудем. Маблаѓи умумии пардохтњои андозї барои соли 2015 тибќи маълумоти Кумитаи андоз мувофиќан 130 014 188 сомонї ва 2 358 731 сомониро ташкил медињад.

Саҳифаи 146

Таќсими фарќиятњои пардохтњои андозї мувофиќи ширкатњо дар соли 2016:

Номи ширкатњо Бо баѐнот Бе баѐнот Бе љавобия

сомонї сомонї сомонї

ЉДММ «Ширкати саноати кўњии Тољикистону Хитой» -13 024 176 - -

ЉДММ КМ «Зарафшон» -80 087 270 69 606 -

ЉДММ МТК «Апрелевка» -613 440 - -

ЉСК «Сементи Тољик» -4 682 613 - -


-1 011 127 - -

ЉДММ «Тотал И энд Пи Тољикистон Б.В.»

-67 461 757 -2 745 -

Филиали ЉДММ «Си Эн Пи Си Сентрал Эйжа Б.В.»

-4 236 661 - -

ЉДММ «Бохтар Оперейтинг Компани»

-1 756 075 -3 174 -


-4 452 - -

Кооперативи тиљоратии «Артели заршўии «Одина»

-701 181 -217 -

ЉДММ «Нури шамс» -302 000 -18 900 -

ЉДММ «Баракати Истиќлол» - 6 343 -

ЉДММ «Салоса» -555 - -

ЉДММ «Покруд» - 799 006 -

ЉДММ КМ ТА «Анзоб» - -2 505 -

ЉДММ «Броадтек Тољикистон Майнинг Инвестмент Лимитед»

- -17 635 -

ЉДММ «Креатив» - 3 218 374 -

ЉСК «Авиценна» -700 000 - -

ЉДММ «Хуаксин Ѓаюр Семент» - - 119 432 067

ЉДММ «Хуаксин Ѓаюр Суѓд Семент» - - 11 301 755

Љамъ -174 581 310 4 048 150 130 733 822

Фоидаи соф -39 799 338

Фарќияти пардохтњои андозии соли 2016-ро ба андозаи 39 799 338 сомонї ба гурўњњои зерин таќсим кардан мумкин аст:

1. Бо баѐнот – Маблаѓи умумии фарќиятњо 174 581 310 сомониро ташкил медињад, ки он аз инњо ташаккул ѐфтааст:

1.1. Ширкатњо андозњои иловагї пардохт кардаанд, ки дар натиљаи муќоиса аз тарафи маќоми андоз ва Палатаи њисоб ошкор карда шуд, инчунин андоз барои фоидаи соф. Маблаѓи андозњои дар асоси Санадњои муќоиса пардохтшуда дар њисоби шахсї чун «пардохтњои њатмї ба буљети љумњуриявї» инъикос ѐфтааст, дар шакли (формаи) мо бошад, ба сатри 21 «Дигар андозњо, љаримањо ва пеняњо» дохил карда шудааст. Маблаѓи умумї 174 581 310

сомониро ташкил медињад. Сарфи назар аз он ки ин маблаѓњо дар њаќиќат пардохт намуда, дар њисоби шахсии андозсупоранда инъикос карда шудаанд, Кумитаи андоз онњоро ба шакле (формае), ки пур карда ба Маъмури Мустаќил пешнињод намудааст, дохил накардааст.

Саҳифаи 147

1.2. Яке аз ширкатњое, ки фарќиятњои зиѐд доранд, ЉДММ КМ «Зарафшон» мебошад – 80 017 665 сомонї. Соли 2016 Маќоми андоз ва Палатаи њиоб дар ин ширкат тафтиш гузаронданд ва маблаѓи умумии уњдадорињои иловагии ошкоршуда бо назардошти љаримаю пенияњо 73 864 770 сомониро ташкил дод. Ширкат дар соли 2016 инчунин ба андозаи 6 222 500 сомонї андоз аз фоидаи соф супурд.

1.3. Ширкати дуюме, ки фарќияти зиѐд дорад, Филиали ЉДММ «Тотал И Энд Пи Тољикистон Б.В» мебошад – 67 461 757 сомонї. Њамаи ин маблаѓ баъди тафтиши кумитаи андоз ташаккул ѐфтааст ва онро ширкат пардохт карда бошад њам, лекин Кумитаи андоз онро ба шакли пуркардашуда дохил накардааст.

2. Бе баѐнот – Маблаѓи умумии фарќияти ин гурўњ 4 048 150 сомониро ташкил медињад ва он асосан аз њисоби ЉДММ «Покруд» ва ЉДММ «Креатив» ташаккул ѐфтааст:

1.1. Ширкати ЉДММ «Покруд» ба мо шакл (форма) пешнињод намуд ва баъди муќоиса 28 август ба суроѓаи электронии ширкат мо файли муќоисаро дар Excel равон кардем, ки дар он њисобу китобњо/муќоисањо муфассал баѐн ѐфтаанд. Аз онњо хоњиш намудем, ки сабабњои фарќияти ошкоршударо аниќ кунанд/фањмонанд ва санадњои имзошудаи муќоисаро пешнињод намоянд.Вале, мутаассифона, то 20 сентябри соли 2017 аз ширкат љавоб наомад.

1.2. Фарќияти дигари љиддї дар маълумоти ширкати ЉДММ «Креатив» вуљуд дорад, ки он 3 218 374 сомониро ташкил медињад. Мо баробари гирифтани шакли пур кардашуда муќоиса гузаронда, натиљаашро 15 сентябр ба суроѓаи электронии намояндаи ширкат фиристодем. Вале, мутаассифона, то санаи Њисобот аз онњо љавоб наомад, инчунин Санадњои имзошудаи муќоисаро пешнињод накарданд.

3. Бе љавобия – Маблаѓи умумии фарќияти ин гурўњ 130 733 822 сомониро ташкил медињад, ки он аз инњо ташаккул ѐфтааст:

1.1. Ширкати ЉДММ «Хуаксин Ѓаюр Семент» ва ЉДММ «Хуаксин Ѓаюр Суѓд Семент» дар вилоятњои Хатлон ва Суѓд бо истењсоли семент машѓуланд. Моликони онњо тарафњои Хитой ва Тољикистон мебошанд. Ин ширкатњо, сарфи назар аз чандин дархости мо ва мактуби Вазорати молияи ЉТ, шакли пур кардашударо пешнињод накарданд, бинобар ин мо пардохтњои андозї ва гумрукии барои солњои 2015 ва 2016 аз маќомоти давлатї гирифташударо ба Њисоботамон дохил намудем. Маблаѓи умумии пардохтњои андозї барои соли 2016 тибќи маълумоти Кумитаи андоз мувофиќан 119 432 067 сомонї ва 11 301 755 сомониро ташкил медињад.

Саҳифаи 148

Таќсими фарќиятњои пардохтњои гумрукї мувофиќи ширкатњо дар соли 2015:

Номи ширкатњо Бе баѐнот Бе љавобия

сомонї сомонї


-7 450 186 -

ЉДММ КМ «Зарафшон» 4 961 082 -

ЉДММ МТК «Апрелевка» 116 966 -

ЉСК «Сементи Тољик» 3 357 850 -


-207 764 -

ЉДММ «Тотал И энд Пи Тољикистон Б.В.» 0 -

ЉДМММ «Петролеум Суѓд» 28 965 -

ЉДММ «Бохтар Оперейтинг Компани» 3 916 -

ЉСК «Комбинати Масолењи Бинокории Исфара»

239 269

ЉДММ «Корхонаи сементи ба номи Б.Самадов» ш.Исфара -14 021 -

Кооперативи тиљоратии «Артели заршўии «Одина»

-3 205 -

ЉДММ «Талко Ресурс» 113 203

ЉДММ «Покруд» 2 875 359

ЉДММ КМ ТА «Анзоб» 115 969 -

ЉДММ «Суѓд Семент» 45 856 -

ЉДММ «Креатив» 134 329 -

ЉСК «Авитсенна» 45 198 -

ЉДММ «Хуаксин Ѓаюр Семент» - 18 573 238

ЉДММ «Хуаксин Ѓаюр Суѓд Семент» - 3 026 597

Љамъ 4 362 786 21 599 836


Фарќияти пардохтњои гумрукии соли 2015-ро ба андозаи 25 962 621сомонї ба гурўњњои зерин таќсим кардан мумкин аст:

1. Бе баѐнот – Маблаѓи умумии фарќиятњои ин гурўњ 4 362 786 сомониро ташкил медињад. На ширкат ва на Кумитаи гумрук барои дурустии раќамњоояшон далелњои эътимодбахш пешнињод карда натавонистанд. Маъмури Мустаќил низ аз онњо санади имзошудаи муќоисаро дархост намуд, вале, мутаассифона, њуљљати мазкур пешнињод карда нашуд.

2. Бе љавобия – Маблаѓи умумии фарќиятњои ин гурўњ 21 599 836 сомониро ташкил медињад ва он аз инњо ташаккул ѐфтааст:

1.1. Ширкати ЉДММ «Хуаксин Ѓаюр Семент» ва ЉДММ «Хуаксин Ѓаюр Суѓд Семент» дар вилоятњои Хатлон ва Суѓд бо истењсоли семент машѓуланд. Моликони онњо тарафњои Хитой ва Тољикистон мебошанд. Ин ширкатњо, сарфи назар аз чандин дархости мо ва мактуби Вазорати молияи ЉТ, шакли пур кардашударо пешнињод накарданд, бинобар ин мо пардохтњои андозї ва гумрукии барои солњои 2015 ва 2016 аз маќомоти давлатї гирифташударо ба Њисоботамон дохил намудем. Маблаѓи умумии пардохтњои гумрукї барои соли 2015 тибќи маълумоти Кумитаи гумрук мувофиќан 18 573 238 сомонї ва 3 026 597 сомониро ташкил медињад.

Саҳифаи 149

Таќсими фарќиятњои пардохтњои гумрукї мувофиќи ширкатњо дар соли 2016:

Номи ширкатњо Бе баѐнот Бе љавобия

сомонї сомонї


160 203 -

ЉДММ КМ «Зарафшон» 661 082 -

ЉДММ МТК «Апрелевка» -12 714 -


401 590 -

ЉДММ «Бохтар Оперейтинг Компани» 229 -

ЉСК «Комбинати масолењи бинокории Исфара» 99 108 -


-51 486

ЉДММ «Покруд» 251 -

ЉДММ КМ ТА «Анзоб» 1 022 -

ЉДММ «Суѓд Семент» 80 691 -

ЉСК «Авитсенна» 216 126 -

ЉДММ «Хуаксин Ѓаюр Семент» - 16 401 365

ЉДММ «Хуаксин Ѓаюр Суѓд Семент» - 11 124 993

Љамъ 1 556 103 27 526 358


Фарќияти пардохтњои гумрукии соли 2016-ро ба андозаи 29 082 461 сомонї ба гурўњњои зерин таќсим кардан мумкин аст:

1. Бе баѐнот – Маблаѓи умумии фарќиятњои ин гурўњ 1 556 103 сомониро ташкил медињад. На ширкат ва на Кумитаи гумрук барои дурустии раќамњоояшон далелњои эътимодбахш пешнињод карда натавонистанд. Маъмури Мустаќил низ аз онњо санади имзошудаи муќоисаро дархост намуд, вале, мутаассифона, њуљљати мазкур пешнињод карда нашуд.

2. Бе љавобия – Маблаѓи умумии фарќиятњои ин гурўњ 27 526 358 сомонииро ташкил медињад ва он аз инњо ташаккул ѐфтааст:

1.1. Ширкати ЉДММ «Хуаксин Ѓаюр Семент» ва ЉДММ «Хуаксин Ѓаюр Суѓд Семент» дар вилоятњои Хатлон ва Суѓд бо истењсоли семент машѓуланд. Моликони онњо тарафњои Хитой ва Тољикистон мебошанд. Ин ширкатњо, сарфи назар аз чандин дархости мо ва мактуби Вазорати молияи ЉТ, шакли пур кардашударо пешнињод накарданд, бинобар ин мо пардохтњои андозї ва гумрукии барои солњои 2015 ва 2016 аз маќомоти давлатї гирифташударо ба Њисоботамон дохил намудем. Маблаѓи умумии пардохтњои гумрукї барои соли 2015 тибќи маълумоти Кумитаи гумрук мувофиќан 16 401 365 сомонї ва 11 124 993 сомониро ташкил медињад.

Саҳифаи 150

Ширкатњое, ки маълумот пешнињод накардаанд, бо онњо тамос гирифтан имконнопазир буд ва/ѐ дар бораи даст кашидан аз иштирок огоњномаи хаттї фиристоданд:

2016 2015 Сабаб

№ ИНН Номи ширкат Андоз Пардохти гумрукї

Њамагї

Андоз Пардохти гумрукї

Њамагї

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

1 400006843 ЉДММ «Хуаксин Ѓаюр Семент»

119 306 617 16 401 365 135 707 982

130 529 780 18 573 238 149 103 018 Ба мактубњо љавоб намедињад

2 070005224 Корхонаи Воњиди Давлатии «Ширкати Алюминийи Тољик»

77 481 116 6 955 917 84 437 033

76 240 432 24 882 763 101 123 195

Бо сабаби мувофиќат накардан ба талаботи ТШСИ хориљ карда шуд

3 410000137 ЉСП «Заводи Таљрибавии Механикї»

18 660 174 2 647 071 21 307 245

10 139 255 3 917 951 14 057 206


4 630016471 ЉДММ «Хуаксин Ѓаюр Суѓд Семент»

11 176 305 11 124 993 22 301 298

2 233 054 3 026 597 5 259 651


5 640000058 КВД «Фулузоти Нодири Тољикистон»

2 076 438 - 2 076 438

2 137 240 - 2 137 240

Мактуби расмї дар бораи иштирок накардан

6 090000903 ЉДММ «Компанияи Роњсоз 7»

548 065 176 684 724 749

1 409 880 - 1 409 880


Саҳифаи 151

7 120000606 ЉДММ «Бунѐдкор Т» 652 667 - 652 667

1 377 432 68 865 1 446 297


8 680002791 ЉДММ «Ширкати Сохтмонии Рахшона»

1 004 800 1 003 985 2 008 785

1 153 500 299 672 1 453 172


1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

9 120040340 ЉДММ «Хишти Сабук»

88 090 79 88 169

102 596 1 804 478 1 907 074 Мактуби расмї дар бораи иштирок накардан

10 040033451 ЉДММ «Ѓаюр 1» 969 032 - 969 032

1 231 185 - 1 231 185 Мактуби расмї дар бораи иштирок накардан

11 280000603

Љамъияти Сањомии Кушодаи «Фурудгоњи Байналмилалии Ќўрѓонтеппа»

1 136 112 - 1 136 112

1 316 376 - 1 316 376


12 030006279 ЉДММ «Корвони Аср»

754 091 551 754 642

480 651 817 012 1 297 663 Мактуби расмї дар бораи иштирок накардан

13 180000129 ЉДММ «Бунѐди Рох»

207 093 - 207 093

944 984 360 215 1 305 199


Саҳифаи 152

14 070000921 ЉСК «МПМК Турсунзода»

132 926 - 132 926

1 040 195 - 1 040 195 Мактуби расмї дар бораи иштирок накардан

15 010018443 ЉДММ «Сангѓалт» 400 400 - 400 400

334 079 - 334 079


16 090007658 ЉДММ «Русбахт» 436 397 - 436 397

952 288 72 769 1 025 057


235 030 323 38 310 645 273 340 968 231 622 927 53 823 560 285 446 487

Саҳифаи 153

3.2.3 Љараѐни умумии маблаѓњои пулї аз рўи пардохти андоз

Аз рўйи љамъбасти муќоисаи пардохтњо љараѐни умумии маблаѓњои пулї аз рўи пардохти андоз дар соли 2015 мувофиќи маълумоти ширкатњо 584 176 933 сомонї ва мувофиќи маълумоти маќомоти давлатї 645 750 540 сомониро ташкил дод. Њамаи пардохтњо ба 25

гурўњ таќсим карда шудаанд, ки дар љадвали поѐн оварда шудаанд:

Мувофиќи маълумоти ширкатњо

Мувофиќи маълумоти Кумитаи

андоз

Фарќият Фарќият

№ Номи пардохтњо сомонї сомонї ба њисоби

сомонї

ба њисоби

%

1 Андоз аз даромад, ки аз шахсони воќеї нигоњ дошта мешавад

90 717 899 137 358 490 46 640 591 51.41%

2 Андози иљтимої, ки аз шахсони воќеї нигоњ дошта мешавад (1%)

2 406 681 2 649 379 242 698 10.08%

3 Андози иљтимої, ки аз кордињанда нигоњ дошта мешавад (25%)

76 023 923 82 106 233 6 082 311 8.00%

4 Андоз аз фоида, аз љумла пешпардохтњо

86 338 919 86 393 468 54 549 0.06%

5 Андоз аз фоидаи софи муассисаи доимии шахси њуќуќии хориљї

- - 0 0.00%

6 Андоз аз дивидендњо 1 193 894 0 -1 193 894 -100.00%

7 Андоз аз даромадњои ѓайрирезидент аз манбаъњо дар ЉТ

33 688 314 0 -33 688 314 -100.00%

8 Андоз аз арзиши иловашуда барои тањвили молњо, иљрои корњо ва хизматњо

41 837 391 127 734 602 85 897 211 205.31%

9 Андоз аз арзиши иловашудае, ки аз ѓайрирезидентњо нигоњ дошта шудааст

4 202 780 12 650 961 8 448 181 201.01%

10 Андози аксизї барои молњое, ки дар њудуди ЉТ истењсол карда шудаанд

91 000 91 000 0 0.00%

11 Андози замин 397 160 432 332 35 173 8.86%

12 Андоз аз молу мулки ѓайриманќул 2 012 664 2 064 640 51 976 2.58%

13 Андоз аз истифодабарандагони роњњои автомобилгард

24 202 646 29 285 712 5 083 065 21.00%

14 Андоз аз воситањои наќлиѐт 918 937 984 944 66 007 7.18%

15 Бонуси обунавї барои омўзиши геологии сарватњои зеризаминї

1 448 518 0 -1 448 518 -100.00%

16 Бонуси обунавї барои истихрољ 35 668 028 0 -35 668 028 -100.00%

17 Бонуси кашфи тиљоратї 918 151 25 -918 126 -100.00%

18 Роялти барои истихрољ 125 149 832 163 941 915 38 792 083 31.00%

19 Роялти барои об 1 253 532 0 -1 253 532 -100.00%

20 Андози пардохтнамудаи субъектњои бизнеси хурд (андоз аз рўйи низоми содакардашуда)

56 839 56 839 0 0.00%

21 Андозњои дигар, аз љумла љаримањо ва пеняњо

55 649 825 0 -55 649 825 -100.00%

ЉАМЪ 584 176 933 645 750 540 61 573 607 10.54%

Саҳифаи 154

Аз рўйи љамъбасти муќоисаи пардохтњо љараѐни умумии маблаѓњои пулї аз рўи пардохти андоз дар соли 2016 мувофиќи маълумоти ширкатњо 864 714 808 сомонї ва мувофиќи маълумоти маќомоти давлатї 824 915 472 сомониро ташкил дод. Њамаи пардохтњо ба 25 гурўњ таќсим карда шудаанд, ки дар љадвали поѐн дидан мумкин аст:


Мувофиќи маълумоти Кумитаи

андоз


№ Номи пардохтњо сомонї сомонї ба њисоби

сомонї

ба њисоби

%


65 883 836 114 162 718 48 278 882 73.28%


2 914 608 2 951 045 36 437 1.25%


89 791 765 92 967 278 3 175 513 3.54%


149 308 483 156 997 259 7 688 776 5.15%


0 0 0 0.00%

6 Андоз аз дивидендњо 13 220 469 2 000 000 -11 220 469 -84.87%


21 742 161 0 -21 742 161 -100.00%


39 343 063 103 245 681 63 902 618 162.42%


3 967 650 20 794 999 16 827 349 424.11%


74 900 74 900 0 0.00%

11 Андози замин 264 128 290 102 25 974 9.83%

12 Андоз аз молу мулки ѓайриманќул 1 847 261 1 999 157 151 896 8.22%


49 080 399 54 132 947 5 052 548 10.29%

14 Андоз аз воситањои наќлиѐт 1 396 605 1 393 171 -3 435 -0.25%


0 0 0 0.00%

16 Бонуси обунавї барои истихрољ 17 574 513 0 -17 574 513 -100.00%

17 Бонуси кашфи тиљоратї 914 278 0 -914 278 -100.00%

18 Роялти барои истихрољ 231 310 177 273 278 239 41 968 063 18.14%

19 Роялти барои об 870 965 0 -870 965 -100.00%


627 975 627 975 - 0.00%


174 581 571 0 -174 581 571 -100.00%

ЉАМЪ 864 714 808 824 915 472 -39 799 336 -4.60%

Саҳифаи 155

Маълумот оид ба њиссаи њар кадоме аз намудњои пардохти андоз дар соли 2015:

Мувофиќи маълумоти

ширкатњо Мувофиќи маълумоти


№ Номи пардохтњо Сомонї Њисса ба њисоби фоиз

Сомонї Њисса ба

њисоби фоиз


90 717 899 15.53% 137 358 490 21.27%


2 406 681 0.41% 2 649 379 0.41%


76 023 923 13.01% 82 106 233 12.71%


86 338 919 14.78% 86 393 468 13.38%


0 0.00% 0 0.00%

6 Андоз аз дивидендњо 1 193 894 0.20% 0 0.00%


33 688 314 5.77% 0 0.00%


41 837 391 7.16% 127 734 602 19.78%


4 202 780 0.72% 12 650 961 1.96%


91 000 0.02% 91 000 0.01%

11 Андози замин 397 160 0.07% 432 332 0.07%

12 Андоз аз молу мулки ѓайриманќул 2 012 664 0.34% 2 064 640 0.32%


24 202 646 4.14% 29 285 712 4.54%

14 Андоз аз воситањои наќлиѐт 918 937 0.16% 984 944 0.15%


1 448 518 0.25% 0 0.00%

16 Бонуси обунавї барои истихрољ 35 668 028 6.11% 0 0.00%

17 Бонуси кашфи тиљоратї 918 151 0.16% 25 0.00%

18 Роялти барои истихрољ 125 149 832 21.42% 163 941 915 25.39%

19 Роялти барои об 1 253 532 0.21% 0 0.00%


56 839 0.01% 56 839 0.01%


55 649 825 9.53% 0 0.00%

ЉАМЪ 584 176 933 100.00% 645 750 540 100.00%

Саҳифаи 156

Маълумот оид ба њиссаи њар кадоме аз намудњои пардохти андоз дар соли 2016:

Мувофиќи маълумоти

ширкатњо Мувофиќи маълумоти


№ Номи пардохтњо Сомонї Њисса ба њисоби фоиз

Сомонї Њисса ба њисоби фоиз


65 883 836 7.62% 114 162 718 13.84%


2 914 608 0.34% 2 951 045 0.36%


89 791 765 10.38% 92 967 278 11.27%


149 308 483 17.27% 156 997 259 19.03%


0 0.00% 0 0.00%

6 Андоз аз дивидендњо 13 220 469 1.53% 2 000 000 0.24%


21 742 161 2.51% 0 0.00%


39 343 063 4.55% 103 245 681 12.52%


3 967 650 0.46% 20 794 999 2.52%


74 900 0.01% 74 900 0.01%

11 Андози замин 264 128 0.03% 290 102 0.04%

12 Андоз аз молу мулки ѓайриманќул 1 847 261 0.21% 1 999 157 0.24%


49 080 399 5.68% 54 132 947 6.56%

14 Андоз аз воситањои наќлиѐт 1 396 605 0.16% 1 393 171 0.17%


0 0.00% 0 0.00%

16 Бонуси обунавї барои истихрољ 17 574 513 2.03% 0 0.00%

17 Бонуси кашфи тиљоратї 914 278 0.11% 0 0.00%

18 Роялти барои истихрољ 231 310 177 26.75% 273 278 239 33.13%

19 Роялти барои об 870 965 0.10% 0 0.00%


627 975 0.07% 627 975 0.08%


174 581 571 20.19% 0 0.00%

ЉАМЪ 864 714 808 100.00% 824 915 472 100.00%

Саҳифаи 157

Аз љадвали боло маълум мешавад, ки маблаѓи асосии пардохтњои андозро андозњои зерин

ташкил доданд:

1. Дар соли 2015: роялти барои истихрољ, андоз аз даромад, ки аз шахсони воќеї нигоњ

дошта мешавад, андоз аз фоида, аз љумла пешпардохтњо, андози иљтимої аз

кордињанда ва бонуси обунавї барои истихрољ, инчунин андозњои дигаре, ки ба онњо

уњдадорињои иловагии андози пардохтнамудаи ширкатњо дар асоси санадњои

тафтиши маќоми андоз ва/ѐ Палатаи њисоб дохил карда шудаанд, инчунин андоз

барои фоидаи соф.

2. Дар соли 2016: роялти барои истихрољ, андоз аз даромад, ки аз шахсони воќеї нигоњ

дошта мешавад, андоз аз фоида, аз љумла пешпардохтњо, андози иљтимої аз

кордињанда ва андоз аз истифодабарандагони роњњои автомобилгард, инчунин

андозњои дигаре, ки ба онњо уњдадорињои иловагии андози пардохтнамудаи ширкатњо

дар асоси санадњои тафтиши маќоми андоз ва/ѐ Палатаи њисоб дохил карда шудаанд,

инчунин андоз барои фоидаи соф.

Саҳифаи 158

3.2.4 Љараѐни умумии маблаѓњои пулї аз рўи пардохти гумрук

Аз рўйи љамъбасти муќоисаи пардохтњо љараѐни умумии маблаѓњои пулї аз рўи пардохти

гумрук дар соли 2015 мувофиќи маълумоти ширкатњо 105 377 537 сомонї ва мувофиќи

маълумоти маќомоти давлатї 131 340 158 сомонї, дар соли 2016 мувофиќи маълумоти

ширкатњо 108 679 344 сомонї ва мувофиќи маълумоти маќомоти давлатї 137 761 805

сомониро ташкил дод. Њамаи пардохтњо ба 3 гурўњ таќсим карда шудаанд, ки дар љадвали

поѐн дидан мумкин аст:


Маблаѓ ба њисоби сомонї Фарќият Фоизи

фарќияти маълум

карданашуда


Мувофиќи маълумоти Кумитаи гумрук

Фарќияти маълум


Бе беруна

1 Бољњои гумрукї 43 552 701 29 375 642 -21 946 214 7 769 155 -50.39%

2 Хирољњои гумрукї 1 368 704 2 159 877 308 573 482 600 22.54%

3

Андоз аз арзиши иловашуда барои молњое, ки ба њудуди Љумњурии Тољикистон ворид карда мешаванд 59 869 515 96 920 299 24 161 937 12 888 846 40.36%

4

Андози аксизї барои молњое, ки ба њудуди Љумњурии Тољикистон ворид карда мешаванд 586 617 1 613 833 990 302 36 914 168.82%

5 Пардохтњои дигар 0 1 270 507 848 187 422 320 66.76%

ЉАМЪ 105 377 537 131 340 158 4 362 786 21 599 836 4.14%

Маълумот дар бораи пардохтњои гумрукї аз рўи намудњо дар соли 2016:


Маблаѓ ба њисоби сомонї Фарќият Фоизи

фарќияти маълум




Фарќияти маълум


Бе беруна

1 Бољњои гумрукї 47 553 313 32 186 646 -25 792 553 10 425 886 -54.24%

2 Хирољњои гумрукї 2 291 135 2 918 097 162 685 464 276 7.10%

3

Андоз аз арзиши иловашуда барои молњое, ки ба њудуди Љумњурии Тољикистон ворид карда мешаванд 57 969 070 97 200 835 22 609 340 16 622 425 39.00%

4

Андози аксизї барои молњое, ки ба њудуди Љумњурии Тољикистон ворид карда мешаванд 865 826 5 427 627 4 548 030 13 771 525.28%

5 Пардохтњои дигар 0 28 600 28 600 0 100.00%

ЉАМЪ 108 679 344 137 761 805 1 556 103 27 526 358 1.43%

Саҳифаи 159

Маълумот дар бораи њиссаи њар кадоме аз намудњои пардохти гумрукї дар солњои 2015-2016:

соли 2015

№ Номи пардохтњо




њисоби фоиз Сомонї

Њисса ба њисоби фоиз

1 Бољњои гумрукї

43 552 701 41.33% 29 375 642 22.37%

2 Хирољњои гумрукї

1 368 704 1.30% 2 159 877 1.64%

3

Андоз аз арзиши иловашуда барои молњое, ки ба њудуди Љумњурии Тољикистон ворид карда мешаванд 59 869 515 56.81% 96 920 299 73.79%

4

Андози аксизї барои молњое, ки ба њудуди Љумњурии Тољикистон ворид карда мешаванд 586 617 0.56% 1 613 833 1.23%

5 Пардохтњои дигар 0 0.00% 1 270 507 0.97%

ЉАМЪ 105 377 537 100.00% 131 340 158 100.00%

соли 2016





њисоби фоиз Сомонї


1 Бољњои гумрукї

47 553 313 43.76% 32 186 646 23.36%

2 Хирољњои гумрукї

2 291 135 2.11% 2 918 097 2.12%

3

Андоз аз арзиши иловашуда барои молњое, ки ба њудуди Љумњурии Тољикистон ворид карда мешаванд 57 969 070 53.34% 97 200 835 70.56%

4

Андози аксизї барои молњое, ки ба њудуди Љумњурии Тољикистон ворид карда мешаванд 865 826 0.80% 5 427 627 3.94%

5 Пардохтњои дигар 0 0.00% 28 600 0.02%

ЉАМЪ 108 679 344 100.00% 137 761 805 100.00%

Њиссаи асосии пардохтњои гумрукї барои солњои 2015-2016 ба ААИ њангоми ба њудуди Љумњурии Тољикистон ворид намудани молњо ва бољњои гумрукї рост меояд. Онњо ба њисоби миѐна мувофиќан 96.16% ва 93.92%-и њамаи пардохтњои гумрукии солњои 2015 ва 2016-ро ташкил доданд.

Саҳифаи 160

3.2.5 Љараѐни умумии маблаѓњои пулї аз рўйи дигар пардохтњои асосї Аз рўйи љамъбасти муќоисаи пардохтњо љараѐни умумии маблаѓњои пулї аз рўйи дигар

пардохтњои асосї дар солњои 2015 - 2016-ум 18 624 937 ва 39 990 765 сомониро ташкил дод.

Ин маълумотро ширкатњо пешнињод намуданд ва бо маълумоти маќомоти давлатї муќоиса

карда нашудаанд, чунки оид ба ин маълумотњо маќомоти масъули давлатие таъйин карда

нашудаанд, ки барои пешнињод намудан ба раванди муќоиса маълумот дошта бошанд.

Дигар пардохтњои асосї ба 13 гурўњ таќсим карда шудаанд, ки дар љадвали поѐн дидан

мумкин аст:

2015



Маблаѓ ба њисоби сомонї


1 Пардохтњо барои намудњои њатмии суѓурта 566 969 3.04%

2 Пардохти маблаѓ барои консессияњо 0 0.00%

3 Дивидендњое, ки дар маљмуи давлатии сањмияњо пардохт

карда шудаанд (*) 15 998 421 85.90%

4 Пардохти маблаѓ барои њиссаи давлатие, ки ширкат

харидааст (*) 0 0.00%

5 Бољи давлатї ва хирољи иљозатномавї барои њуќуќи

истифодаи сарватњои зеризаминї 10 100 0.05%

6 Пардохтњо ва хирољњо барои ба расмият даровардани

њуќуќи истифодаи замин 0 0.00%

7 Љуброни фоидаи аз даст додашуда њангоми додани

ќитъањои замин 8 560 0.05%

8 Љуброни талафоти истењсолоти кишоварзї ва љуброни

поймолшавии киштзорњо 0 0.00%

9 Љуброни талафоти хољагии љангал 0 0.00%

10 Пардохт барои гузарондани экспертиза, иљозатдињї ва

мувофиќасозии лоињаи корњо (ЊЛС, АТМЗ ва ѓ.) 544 628 2.92%

11 Пардохти маблаѓ барои ифлос кардани муњити атроф ва

љуброни зарари ба муњити зист расондашуда 1 281 918 6.88%

12 Пардохтњои њатмї барои додани шањодатномањо ва дигар

њуљљатњои иљозатдињанда 105 497 0.57%

13 Пардохтњое, ки дар созишномањои бо Њукумати Љумњурии

Тољикистон басташуда муќаррар гардидаанд 108 844 0.58% ЉАМЪ 18 624 937 100%

Саҳифаи 161

2016





1 Пардохтњо барои намудњои њатмии суѓурта 1 561 952 3.91%

2 Пардохти маблаѓ барои консессияњо 0 0.00%

3 Дивидендњое, ки дар маљмуи давлатии сањмияњо пардохт карда шудаанд (*)

11 176 790 27.95%

4 Пардохти маблаѓ барои њиссаи давлатие, ки ширкат харидааст (*)

0 0.00%

5 Бољи давлатї ва хирољи иљозатномавї барои њуќуќи истифодаи сарватњои зеризаминї

0 0.00%

6 Пардохтњо ва хирољњо барои ба расмият даровардани њуќуќи истифодаи замин

6 000 000 15.00%

7 Љуброни фоидаи аз даст додашуда њангоми додани ќитъањои замин

8 980 0.02%

8 Љуброни талафоти истењсолоти кишоварзї ва љуброни поймолшавии киштзорњо

0 0.00%

9 Љуброни талафоти хољагии љангал 0 0.00%

10 Пардохт барои гузарондани экспертиза, иљозатдињї ва мувофиќасозии лоињаи корњо (ЊЛС, АТМЗ ва ѓ.)

868 820 2.17%

11 Пардохти маблаѓ барои ифлос кардани муњити атроф ва љуброни зарари ба муњити зист расондашуда

20 218 697 50.56%

12 Пардохтњои њатмї барои додани шањодатномањо ва дигар њуљљатњои иљозатдињанда

155 526 0.39%

13 Пардохтњое, ки дар созишномањои бо Њукумати Љумњурии Тољикистон басташуда муќаррар гардидаанд

0 0.00%

ЉАМЪ 39 990 765 100%

Чи тавре ки аз љадвали боло маълум мешавад, њиссаи асосии дигар пардохтњои асосиро пардохти маблаѓ барои ифлос кардани муњити атроф ва љуброни зарари ба муњити зист расондашуда ва дивидентњое, ки барои маљмуи давлатии сањмияњо пардохт карда шудаанд, инчунин пардохтњо барои намудњои њатмии суѓурта ташкил медињанд.

Сабаби зиѐд гардидани пардохти дивидендњо дар он аст, ки тибќи ЌЉТ №1188 аз 18 марти соли 2015 ба ќисми 28 моддаи 17 КАЉТ оид ба таќсими фоидаи соф илова дохил карда шуд:

«Агар дар мўњлати шаш моњи таќвимї пас аз соли њисоботї доир ба истифодабарии фоидаи баъди андозбандї боќимонда ќарори дахлдор ќабул нашуда бошад, новобаста ба истифодабарии минбаъдаи он, барои маќсадњои андозбандї фоидаи мазкур байни сањмдорон (иштирокчиѐн) таќсимшуда њисобида мешавад». Бинобар ин ширкатњо на фаќат андозњои бо пардохти дивидендњо алоќамандро, балки худи дивидендњоро низ ба пардохтан сар карданд.

Саҳифаи 162

Њиссаи асосии дивидендњои пардохтшуда дар соли 2015 ба ЉДММ КМ «Зарафшон» – 10,352 млн сомонї (ѐ 65%), ЉСК «Тољик Семент» - 3,260 млн сомонї (ѐ 20%) ва ЉДМММ «Петролеум Суѓд» - 2,385 млн сомонї (15%), дар соли 2016 бошад, ба ЉДММ КМ «Зарафшон» – 6,222 млн сомонї (ѐ 56%), ЉСК «Сементи Тољик» - 2,600 млн сомонї (ѐ 23%) ва ЉДМММ «Петролеум Суѓд» - 2,354 млн сомонї (21%) рост меояд.

Соли 2016 ЉДММ КМ барои бе сертификат истифода бурдани замин дар асоси санади тафтиши Агентии давлатии назорати молиявї ва мубориза бо коррупсия 6 млн сомонї љубронпулї супурд.

Инчунин дар фасли «дигар пардохтњои асосї» пардохти маблаѓ барои ифлос кардани муњити атроф ва љуброни зарари ба муњити зист расондашуда» њиссаи калонро ташкил медињад. Он дар соли 2015-ум 6.88% ва дар соли 2016-ум 50.56%-ро ташкил дод. Дар поѐн пардохти мазкур аз тарафи ширкатњо нишон дода шудааст:

2015 2016


Њиссаи харољоти умумии ин модда, ба

њисоби, в %

Маблаѓ ба

њисоби сомонї

Њиссаи харољоти умумии ин

модда, ба њисоби, в %

ЉДММ КМ «Зарафшон» 473 220 36.92% 19 520 918 96.55% ЉДММ МТК «Апрелевка» 366 059 28.56% 200 000 0.99%

ЉСК «Сементи Тољик» 32 414 2.53% - - ЉДММ «Талко Ресурс» 90 956 7.10% 114 196 0.56% ЉДММ КМ ТА «Анзоб» 208 527 16.27% 219 186 1.08%

Ширкатњои дигар 110 741 8.64% 164 397 0.81%

1 281 918 100% 20 218 697 100%

Саҳифаи 163

3.2.6 Љараѐни умумии маблаѓњои пулї аз рўйи харољотњои иловагї Љараѐни умумии маблаѓњои пулї аз рўйи харољотњои иловагї дар солњои 2015 – 2016-ум 28

350 078 ва 37 183 912 сомониро ташкил дод. Ин маълумотро ширкатњо пешнињод намуданд ва бо маълумоти маќомоти давлатї муќоиса карда нашудаанд, чунки оид ба ин маълумотњо маќомоти масъули давлатие таъйин карда нашудаанд, ки барои пешнињод намудан ба раванди муќоиса маълумот дошта бошанд. Харољотњои иловагї ба 4 гурўњ таќсим карда шудаанд, ки дар љадвали поѐн дидан мумкин аст:

2015



Маблаѓ ба њисоби

сомонї

Њисса ба њисоби

фоиз

1 Дастгирии тањсилот 1 234 005 4.35%

2 Дастгирии инфрасохтори иљтимої 5 145 736 18.15%

3 Харољоти њамлу наќли маъданњои фоиданок

20 988 178 74.03%

4 Харољоти квазимолиявї 982 159 3.46%

5 ЉАМЪ 28 350 078 100.00%

2016




сомонї


сомонї

1 Дастгирии тањсилот 1 554 220 4.18%

2 Дастгирии инфрасохтори иљтимої 6 121 600 16.46%

3 Харољоти њамлу наќли маъданњои фоиданок 27 884 085 74.99%

4 Харољоти квазимолиявї 1 624 007 4.37%

5 ЉАМЪ 37 183 912 100.00%

Дар солњои 2015 ва 2016 маблаѓи асосии харољоти иловагии ширкатњоро харољот барои њамлу наќли маъданњои фоиданок ташкил дод – 74.03% ва 74.99%-и тамоми харољот мувофиќи ин фасл.

Ба моддаи «Харољот барои њамлу наќли маъданњои фоиданок» бояд њамаи пардохтњо барои њамлу наќл, ки барои давлат ва ширкатњои давлатї амалї карда мешаванд, дохил карда мешуданд. Дар рафти муќоиса баъзе ширкатњо аз рўйи ин сатр маълумот пешнињод намуданд, вале баъди омўхтани ин харољотњо маълум карда шуд, ки маблаѓи умумии ин харољотњо харољотњои дохилиистењсолии худи ширкатњо мебошанд ва/ѐ ба ширкати наќлиѐтї пардохт карда, ба давлат ѐ ширкатњои давлатї пардохт карда нашудаанд. Инчунин аз баъзе ширкатњо дар бораи ин пардохтњо мо шарњу тафсири кофї гирифта натавонистем ва Маъмури Мустаќил ќарор дод, ки ин маълумотњо аз њисобот хориљ накарда, балки ба баррасии ГБТМ пешнињод карда шаванд.

Саҳифаи 164

Ширкатњои асосие, ки ба онњо њиссаи асосии харољоти иловагї рост меояд, инњо мебошанд:

Дар соли 2015:


Дастгирии инфрасохтори

иљтимої

Харољоти њамлу наќли маъданњои

фоиданок

Харољоти квазимолиявї

Њамагї Ба

њисоби %


- 680 063 8 435 534 - 9 115 597 32.15%

ЉДММ КМ «Зарафшон» - 3 395 030 - - 3 395 030 11.98%

ЉДММ МТК «Апрелевка» 54 038 - 9 777 996 963 929 10 795 963 38.08%

ЉСК «Сементи Тољик» - - 1 319 730 - 1 319 730 4.66%

Кооперативи истењсолии «Артели заршўѐни Одина»

1 113 115 837 341 1 164 095 - 3 114 551 10.99%

Ширкатњои дигар 66 852 233 302 290 823 18 230 609 207 2.15%

1 234 005 5 145 736 20 988 178 982 159 28 350 078 100%

32,15%

11,98%

38,08%

4,66%

10,99% 2,15%

Дополнительные расходы за 2015г.

ООО Таджикско-Китайская Горнодобывающая Компания ООО СП "Зеравшан"

СТК ООО "Апрелевка"

ОАО Таджик Цемент

КТ "Артель старателей Одина"

Другие

Саҳифаи 165

Дар соли 2016:


Дастгирии инфрасохтори

иљтимої

Харољоти њамлу наќли

маъданњои фоиданок

Харољоти квазимолиявї

Њамагї Ба

њисоби %


- 1 299 386 13 736 913 - 15 036 299 40.44%

ЉДММ КМ «Зарафшон» - 3 249 855 - - 3 249 855 8.74%

ЉДММ МТК «Апрелевка» 77 051 - 11 218 989 1 243 966 12 540 006 33.72%

ЉСК «Сементи Тољик» - - 1 460 667 - 1 460 667 3.93%

Кооперативи истењсолии «Артели заршўѐни Одина»

1 343 247 743 930 840 300 - 2 927 477 7.87%

ЉДММ МТА «Анзоб» 104 473 555 494 525 516 - 1 185 483 3.19%

Ширкатњои дигар 29 449 272 935 101 700 380 041 784 125 2.11%

29 449 272 935 101 700 380 041 784 125 2.11%

40,44%

8,74%

33,72%

3,93%

7,87%

3,19%

2,11%

Дополнительные расходы за 2016г. ООО Таджикско-Китайская Горнодобывающая Компания ООО СП "Зеравшан"

СТК ООО "Апрелевка"

ОАО Таджик Цемент

КТ "Артель старателей Одина"

ООО Анзоб

Саҳифаи 166

3.2.7 Љараѐни умумии маблаѓњои пулї аз рўйи намудњои фаъолияти ширкатњо (нафту газ ва бахши истихрољи маъданњои кўњї)

Барои њисоб кардани љараѐни умумии маблаѓњои пулї аз рўйи намудњои фаъолият дар солњои 2015-2016 њамаи ширкатњо ба ду намуди фаъолият – бахши нафту газ ва истихрољи маъданњои кўњї таќсим карда шуданд. Дар поѐн таќсимоти ширкатњо ба бахшњои мазкур дода шудааст:

№ Номи ширкатњо Бахш


Истихрољи маъданњои кўњї

2 ЉДММ КМ «Зарафшон» Истихрољи маъданњои кўњї

3 ЉДММ МТК «Апрелевка» Истихрољи маъданњои кўњї

4 ЉСК «Сементи Тољик»





Нафту газ

7 ЉДМММ «Петролеум Суѓд» Нафту газ

8 КДЉ «Тиллои Тољик» Истихрољи маъданњои кўњї


Нафту газ

10 ЉДММ «Бохтар Оперейтинг Компани» Нафту газ



12 ЉДММ «Корхонаи сементи ба номи Б.Самадов» ш.Исфара


13 ЉСК «Нафту газ» Нафту газ

14 Кооперативи истењсолии «Артели заршўѐни «Одина»


15 ЉДММ «Гули Мурод» Истихрољи маъданњои кўњї

16 ЉДММ «Талко Ресурс» Истихрољи маъданњои кўњї

17 ЉДММ «Салоса» Нафту газ

18 Шахтаи ангишти «Назар-Айлоќ», КФ КВД «Ангишти Тољик»


19 ЉДММ «Нури шамс» Истихрољи маъданњои кўњї

20 ЉДММ «Покруд» Истихрољи маъданњои кўњї

21 ЉДММ «Баракати Истиќлол» Истихрољи маъданњои кўњї

22 ЉДММ КМ ТА «Анзоб» Истихрољи маъданњои кўњї

23 ЉДММ «Хуаксин Ѓаюр Семент» Истихрољи маъданњои кўњї

Саҳифаи 167

24 ЉСК «Авитсенна» Истихрољи маъданњои кўњї

25 ЉДММ «Хуаксин Ѓаюр Суѓд Семент» Истихрољи маъданњои кўњї

26 ЉДММ «Суѓд Семент» Истихрољи маъданњои кўњї

27 ЉСК «Ангишт» Истихрољи маъданњои кўњї

28 ЉДММ «Броадтек Тачикистан Майнинг Инвестмент Лимитед»


29 ЉДММ «Креатив» Истихрољи маъданњои кўњї

Аз рўйи љамъбасти муќоисаи пардохтњо љараѐни умумии маблаѓњои пулї аз рўйи намудњои фаъолият дар солњои 2015 ва 2016 дар поѐн оварда шудаанд.

Љараѐни умумии маблаѓњои пулї аз рўйи намудњои фаъолият мувофиќи маълумоти ширкатњо:

2015

№ Намудњои пардохт

Маблаѓ бо сомонї Њисса ба њисоби %

Бахши истихрољи маъданњои кўњї

Бахши нафту газ



1 Пардохтњои андоз 551 591 709 32 585 224 94.42% 5.58%

2 Пардохтњои гумрук 104 865 555 511 982 99.51% 0.49%

3 Дигар пардохтњои асосї 16 136 798 2 488 139 86.64% 13.36%

4 Харољоти иловагї 28 277 718 72 360 99.74% 0.26%

Љамъ 700 871 780 35 657 705 95.16% 4.84%

0,00%

20,00%

40,00%

60,00%

80,00%

100,00%



Иные существенные

платежи


Горнодобывающий сектор 94,42% 99,51% 86,64% 99,74%

Нефтегазовый сектор 5,58% 0,49% 13,36% 0,26%

94,42% 99,51% 86,64%

99,74%

5,58% 0,49% 13,36%

0,26%

Горнодобывающий сектор Нефтегазовый сектор

Саҳифаи 168

2016









3 Дигар пардохтњои асосї

37 475 741 2 515 024 93.71% 6.29%

4 Харољоти иловагї 37 052 050 131 862 99.65% 0.35%

Љамъ 930 312 550 120 256 279 88.55% 11.45%

Чи тавре ки аз љадвали боло маълум мешавад, дар солњои 2015 ва 2016 мувофиќи маълумоти ширкатњо мувофиќан 95,16% ва 88,55%-и маблаѓи асосии пардохтро ширкатњои истихрољи маъданњои кўњї амалї менамоянд.

Љараѐни умумии маблаѓњои пулї аз рўйи намудњои фаъолият мувофиќи маълумоти маќомоти давлатї:

2015









3 Дигар пардохтњои асосї 0 0 0.00% 0.00%

4 Харољоти иловагї 0 0 - -

Љамъ 744 488 834 32 601 864 95.80% 4.20%

0,00%

20,00%

40,00%

60,00%

80,00%

100,00%



Иные существенны

е платежи




86,40% 99,97% 93,71% 99,65%

13,60% 0,03% 6,29%

0,35%


Саҳифаи 169

2016









3 Дигар пардохтњои асосї 0 0 0.00% 0.00%

4 Харољоти иловагї 0 0 - -

Љамъ 918 528 623 44 148 654 95.41% 4.59%

Мувофиќи маълумоти маќомоти давлатї, дар солњои 2015 ва 2016 маблаѓи асосии пардохт - 95.80%-ро ширкатњои истихрољи маъданњои кўњї пардохт менамоянд.

0,00%20,00%40,00%60,00%80,00%

100,00%


Таможенные

платежи

Иные существен

ные платежи

Дополнительные

расходы



95,04% 99,59%

0,00% 0,00% 4,96% 0,41% 0,00% 0,00%


0,00%20,00%40,00%60,00%80,00%

100,00%


Таможенные

платежи

Иные существен

ные платежи

Дополнительные

расходы



94,65% 99,98%

0,00% 0,00% 5,35% 0,02% 0,00% 0,00%


Саҳифаи 170

3.2.8 Љараѐни умумии маблаѓњои пулї мувофиќи ширкатњои алоњида

Маълумоти ширкатњо

2015

№ Номи ширкатњо

Пардохтњои андоз Пардохтњои гумрук Дигар пардохтњои

асосї Харољоти иловагї Пардохтњо њамагї



Сомонї

Њисса ба


Сомонї

Њисса ба


Сомонї

Њисса ба



217 076 060 37.16% 23 588 196 22.38% 72 236 0.39% 9 115 597 32.15% 249 852 089 33.92%


145 358 891 24.88% 27 200 000 25.81% 11 210 169 60.19% 3 395 030 11.98% 187 164 090 25.41%

3 ЉДММ МТК «Апрелевка»

24 132 285 4.13% 2 774 683 2.63% 459 552 2.47% 10 795 963 38.08% 38 162 483 5.18%

4 ЉСК «Сементи Тољик» 48 807 016 8.35% 398 791 0.38% 3 323 793 17.85% 1 319 730 4.66% 53 849 330 7.31%


18 876 444 3.23% 207 764 0.20% 197 659 1.06% 25 877 0.09% 19 307 744 2.62%


10 574 624 1.81% 0 0.00% 0 0.00% 0 0.00% 10 574 624 1.44%


5 338 134 0.91% 437 734 0.42% 2 457 772 13.20% 58 368 0.21% 8 292 008 1.13%

8 КДЉ «Тиллои Тољик» 8 099 903 1.39% 0 0.00% 6 480 0.03% 0 0.00% 8 106 383 1.10%


7 614 181 1.30% 0 0.00% 942 0.01% 0 0.00% 7 615 123 1.03%

10 ЉДММ «Бохтар Оперейтинг Компани»

4 935 814 0.84% 74 248 0.07% 0 0.00% 2 112 0.01% 5 012 174 0.68%

Саҳифаи 171


2 957 688 0.51% 423 800 0.40% 22 652 0.12% 38 000 0.13% 3 442 140 0.47%


3 566 275 0.61% 238 404 0.23% 21 000 0.11% 31 588 0.11% 3 857 267 0.52%

13 ЉСК «Нафту газ» 903 818 0.15% 0 0.00% 29 425 0.16% 11 880 0.04% 945 123 0.13%


9 983 726 1.71% 321 608 0.31% 27 000 0.14% 3 114 551 10.99% 13 446 885 1.83%

15 ЉДММ «Гули Мурод» 2 360 205 0.40% 0 0.00% 2 806 0.02% 0 0.00% 2 363 011 0.32%

16 ЉДММ «Талко Ресурс» 6 118 005 1.05% 0 0.00% 98 336 0.53% 0 0.00% 6 216 341 0.84%

17 ЉДММ «Салоса» 3 218 653 0.55% 0 0.00% 0 0.00% 0 0.00% 3 218 653 0.44%


1 215 355 0.21% 0 0.00% 0 0.00% 0 0.00% 1 215 355 0.17%

19 ЉДММ «Нури шамс» 1 296 947 0.22% 0 0.00% 0 0.00% 0 0.00% 1 296 947 0.18%

20 ЉДММ «Покруд» 26 758 166 4.58% 39 507 543 37.49% 30 143 0.16% 60 000 0.21% 66 355 852 9.01%


1 806 170 0.31% 0 0.00% 111 640 0.60% 15 000 0.05% 1 932 810 0.26%


18 916 823 3.24% 6 057 582 5.75% 547 331 2.94% 366 382 1.29% 25 888 118 3.51%


0 0.00% 0 0.00% 0 0.00% 0 0.00% 0 0.00%

24 ЉСК «Авитсенна» 4 530 068 0.78% 3 081 925 2.92% 0 0.00% 0 0.00% 7 611 993 1.03%


0 0.00% 0 0.00% 0 0.00% 0 0.00% 0 0.00%

26 ЉДММ «Суѓд Семент» 3 303 764 0.57% 790 570 0.75% 0 0.00% 0 0.00% 4 094 334 0.56%

Саҳифаи 172

27 ЉСК «Ангишт» 3 144 670 0.54% 0 0.00% 6 000 0.03% 0 0.00% 3 150 670 0.43%


2 753 174 0.47% 103 351 0.10% 0 0.00% 0 0.00% 2 856 525 0.39%

29 ЉДММ «Креатив» 530 075 0.09% 171 338 0.16% 0 0.00% 0 0.00% 701 413 0.10%

Љамъ 584 176 933 100% 105 377 537 100% 18 624 937 100% 28 350 078 100% 736 529 485 100%

2016


Пардохтњои андоз Пардохтњои гумрук Дигар пардохтњои

асосї Харољоти иловагї Пардохтњо њамагї



Сомонї

Њисса ба


Сомонї

Њисса ба


Сомонї

Њисса ба



294 660 581 34.08% 57 947 404 53.32% 76 268 0.19% 15 036 299 40.44% 367 720 552 35.00%


230 433 800 26.65% 31 500 000 28.98% 33 139 126 82.87% 3 249 855 8.74% 298 322 781 28.40%

3 ЉДММ МТК «Апрелевка»

34 789 330 4.02% 6 311 789 5.81% 261 331 0.65% 12 540 006 33.72% 53 902 456 5.13%

4 ЉСК «Сементи Тољик» 39 930 164 4.62% 341 541 0.31% 2 630 713 6.58% 1 460 667 3.93% 44 363 085 4.22%


22 515 808 2.60% 4 000 0.00% 398 716 1.00% 391 666 1.05% 23 310 190 2.22%


75 078 380 8.68% 0 0.00% 0 0.00% 0 0.00% 75 078 380 7.15%


11 922 451 1.38% 0 0.00% 2 470 058 6.18% 124 850 0.34% 14 517 359 1.38%

Саҳифаи 173

8 КДЉ «Тиллои Тољик» 8 001 084 0.93% 705 606 0.65% 70 889 0.18% 0 0.00% 8 777 579 0.84%


7 175 493 0.83% 0 0.00% 228 0.00% 0 0.00% 7 175 721 0.68%

10 ЉДММ «Бохтар Оперейтинг Компани»

20 443 196 2.36% 0 0.00% 0 0.00% 0 0.00% 20 443 196 1.95%


2 237 749 0.26% 357 520 0.33% 15 703 0.04% 39 450 0.11% 2 650 422 0.25%


2 509 427 0.29% 385 344 0.35% 10 500 0.03% 51 147 0.14% 2 956 418 0.28%

13 ЉСК «Нафту газ» 1 035 985 0.12% 0 0.00% 44 738 0.11% 7 012 0.02% 1 087 735 0.10%


13 356 750 1.54% 0 0.00% 41 000 0.10% 2 927 477 7.87% 16 325 227 1.55%

15 ЉДММ «Гули Мурод» 4 584 330 0.53% 0 0.00% 8 720 0.02% 0 0.00% 4 593 050 0.44%

16 ЉДММ «Талко Ресурс» 13 641 412 1.58% 0 0.00% 128 446 0.32% 0 0.00% 13 769 858 1.31%

17 ЉДММ «Салоса» 1 922 456 0.22% 31 432 0.03% 0 0.00% 0 0.00% 1 953 888 0.19%


295 166 0.03% 0 0.00% 0 0.00% 0 0.00% 295 166 0.03%

19 ЉДММ «Нури шамс» 2 230 640 0.26% 0 0.00% 0 0.00% 0 0.00% 2 230 640 0.21%

20 ЉДММ «Покруд» 23 009 304 2.66% 2 688 826 2.47% 54 375 0.14% 150 000 0.40% 25 902 505 2.47%


2 872 651 0.33% 107 013 0.10% 4 540 0.01% 20 000 0.05% 3 004 204 0.29%


42 217 534 4.88% 5 600 123 5.15% 629 414 1.57% 1 185 483 3.19% 49 632 554 4.72%

Саҳифаи 174


0 0.00% 0 0.00% 0 0.00% 0 0.00% 0 0.00%

24 ЉСК «Авитсенна» 3 191 425 0.37% 2 087 459 1.92% 0 0.00% 0 0.00% 5 278 884 0.50%


0 0.00% 0 0.00% 0 0.00% 0 0.00% 0 0.00%

26 ЉДММ «Суѓд Семент» 3 662 822 0.42% 585 134 0.54% 0 0.00% 0 0.00% 4 247 956 0.40%

27 ЉСК «Ангишт» 2 649 180 0.31% 0 0.00% 6 000 0.02% 0 0.00% 2 655 180 0.25%


129 091 0.01% 0 0.00% 0 0.00% 0 0.00% 129 091 0.01%

29 ЉДММ «Креатив» 218 599 0.03% 26 153 0.02% 0 0.00% 0 0.00% 244 752 0.02%

Љамъ 864 714 808 100% 108 679 344 100% 39 990 765 100% 37 183 912 100% 1 050 568 829 100%

Саҳифаи 175

Маълумоти маќомоти давлатї

2015


Пардохтњои андоз Пардохтњои гумрукї Пардохтњо њамагї

Сомонї Њисса ба њисоби %




205 075 422 31.76% 16 138 010 12.29% 221 213 432 28.47%

2 ЉДММ КМ «Зарафшон» 117 399 623 18.18% 32 161 082 24.49% 149 560 705 19.25%

3 ЉДММ МТК «Апрелевка» 23 548 758 3.65% 2 891 649 2.20% 26 440 407 3.40%

4 ЉСК «Сементи Тољик» 27 956 834 4.33% 3 756 641 2.86% 31 713 475 4.08%


18 373 769 2.85% 0 0.00% 18 373 769 2.36%


10 574 068 1.64% 0 0.00% 10 574 068 1.36%

7 ЉДМММ «Петролеум Суѓд» 5 316 224 0.82% 466 699 0.36% 5 782 923 0.74%

8 КДЉ «Тиллои Тољик» 7 987 367 1.24% 0 0.00% 7 987 367 1.03%


7 614 181 1.18% 0 0.00% 7 614 181 0.98%

10 ЉДММ «Бохтар Оперейтинг Компани» 4 935 813 0.76% 78 164 0.06% 5 013 977 0.65%


2 657 552 0.41% 663 069 0.50% 3 320 621 0.43%


3 036 704 0.47% 224 383 0.17% 3 261 087 0.42%

Саҳифаи 176

13 ЉСК «Нафту газ» 903 818 0.14% 0 0.00% 903 818 0.12%


9 225 400 1.43% 318 403 0.24% 9 543 803 1.23%

15 ЉДММ «Гули Мурод» 1 949 123 0.30% 0 0.00% 1 949 123 0.25%

16 ЉДММ «Талко Ресурс» 6 035 081 0.93% 113 203 0.09% 6 148 284 0.79%

17 ЉДММ «Салоса» 2 712 897 0.42% 0 0.00% 2 712 897 0.35%


1 117 151 0.17% 0 0.00% 1 117 151 0.14%

19 ЉДММ «Нури шамс» 1 269 405 0.20% 0 0.00% 1 269 405 0.16%

20 ЉДММ «Покруд» 21 040 164 3.26% 42 382 902 32.27% 63 423 066 8.16%

21 ЉДММ «Баракати Истиќлол» 1 801 024 0.28% 0 0.00% 1 801 024 0.23%

22 ЉДММ КМ ТА «Анзоб» 17 046 425 2.64% 6 173 551 4.70% 23 219 976 2.99%

23 ЉДММ «Хуаксин Ѓаюр Семент» 130 655 457 20.23% 18 573 238 14.14% 149 228 695 19.20%

24 ЉСК «Авитсенна» 4 251 087 0.66% 3 127 123 2.38% 7 378 210 0.95%

25 ЉДММ «Хуаксин Ѓаюр Суѓд Семент» 2 358 731 0.37% 3 026 597 2.30% 5 385 328 0.69%

26 ЉДММ «Суѓд Семент» 2 903 582 0.45% 836 426 0.64% 3 740 008 0.48%

27 ЉСК «Ангишт» 3 088 506 0.48% 0 0.00% 3 088 506 0.40%


2 753 176 0.43% 103 351 0.08% 2 856 527 0.37%

29 ЉДММ «Креатив» 2 163 198 0.33% 305 667 0.23% 2 468 865 0.32%

Љамъ 645 750 540 100% 131 340 158 100% 777 090 698 100%

Саҳифаи 177

2016


Пардохтњои андоз Пардохтњои гумрукї Пардохтњо њамагї





281 636 405 34.14% 58 107 607 42.18% 339 744 013 35.29%

2 ЉДММ КМ «Зарафшон» 150 416 135 18.23% 32 161 082 23.35% 182 577 217 18.97%

3 ЉДММ МТК «Апрелевка» 34 175 891 4.14% 6 299 075 4.57% 40 474 965 4.20%

4 ЉСК «Сементи Тољик» 35 247 551 4.27% 341 541 0.25% 35 589 092 3.70%


21 504 680 2.61% 405 590 0.29% 21 910 270 2.28%


7 613 877 0.92% 0 0.00% 7 613 877 0.79%

7 ЉДМММ «Петролеум Суѓд» 11 922 450 1.45% 0 0.00% 11 922 450 1.24%

8 КДЉ «Тиллои Тољик» 8 001 084 0.97% 705 607 0.51% 8 706 691 0.90%


2 938 832 0.36% 0 0.00% 2 938 832 0.31%

10 ЉДММ «Бохтар Оперейтинг Компани» 18 683 947 2.26% 229 0.00% 18 684 176 1.94%


2 237 749 0.27% 456 628 0.33% 2 694 377 0.28%


2 504 975 0.30% 333 858 0.24% 2 838 833 0.29%

13 ЉСК «Нафту газ» 1 035 985 0.13% 0 0.00% 1 035 985 0.11%


12 655 352 1.53% 0 0.00% 12 655 352 1.31%

Саҳифаи 178

15 ЉДММ «Гули Мурод» 4 584 330 0.56% 0 0.00% 4 584 330 0.48%

16 ЉДММ «Талко Ресурс» 13 641 411 1.65% 0 0.00% 13 641 411 1.42%

17 ЉДММ «Салоса» 1 921 901 0.23% 31 432 0.02% 1 953 333 0.20%


295 166 0.04% 0 0.00% 295 166 0.03%

19 ЉДММ «Нури шамс» 1 909 740 0.23% 0 0.00% 1 909 740 0.20%

20 ЉДММ «Покруд» 23 808 310 2.89% 2 689 077 1.95% 26 497 387 2.75%

21 ЉДММ «Баракати Истиќлол» 2 878 994 0.35% 107 013 0.08% 2 986 007 0.31%

22 ЉДММ КМ ТА «Анзоб» 42 215 029 5.12% 5 601 144 4.07% 47 816 173 4.97%

23 ЉДММ «Хуаксин Ѓаюр Семент» 119 432 067 14.48% 16 401 365 11.91% 135 833 432 14.11%

24 ЉСК «Авитсенна» 2 491 425 0.30% 2 303 585 1.67% 4 795 010 0.50%

25 ЉДММ «Хуаксин Ѓаюр Суѓд Семент» 11 301 755 1.37% 11 124 993 8.08% 22 426 748 2.33%

26 ЉДММ «Суѓд Семент» 3 662 822 0.44% 665 825 0.48% 4 328 647 0.45%

27 ЉСК «Ангишт» 2 649 180 0.32% 0 0.00% 2 649 180 0.28%


111 456 0.01% 0 0.00% 111 456 0.01%

29 ЉДММ «Креатив» 3 436 973 0.42% 26 153 0.02% 3 463 126 0.36%

Љамъ 824 915 472 100% 137 761 805 100% 962 677 277 100%

Ќисми асосии њамаи пардохтњоро панљ ширкат: ЉДММ КМ «Зарафшон», ЉДММ «Ширкати саноати кўњии Тољикистону Хитой», ЉДММ «Покруд», ЉДММ «Хуаксин Ѓаюр Семент» ва ЉДММ МТК «Апрелевка» амалї менамоянд.

Тавсифи муфассали пардохтњои њар як ширкат ба ин Њисобот замима шудааст.

Саҳифаи 179

3.3. ТАФСИРИ УМУМИИ ФАРЌИЯТЊОИ МАЪЛУМ КАРДАНАШУДА

3.3.1 Фарќиятњои умумии маълум карданашуда аз рўйи намудњои пардохт

Дар рафти муќоиса њамаи фарќияту мухолифатњое, ки оид ба онњо баѐнотњои дахлдор,

санадњои муќоисаи имзошуда ва дигар њуљљатњои тасдиќкунанда пешнињод гардидаанд, мувофиќа ва тасњењ карда шуданд. Аз рўйи љамъбасти муќоисаи пардохтњо фарќиятњои умумии маълум карданашуда аз рўйи њамаи намудњои пардохт дар соли 2015-ум аз рўйи пардохтњои андоз 61 573 607 сомонї ва аз рўйи пардохтњои гумрук 25 962 621 сомонї, дар соли 2016 бошад, аз рўйи пардохтњои андоз 39 799 336 сомонї ва аз рўйи пардохтњои гумрук 29 082 461 сомониро ташкил доданд, ки дар љадвали поѐн оварда шудаанд:

2015

Пардохтњои андоз




Сомонї Сомонї Сомонї Ба

њисоби %

Андоз аз даромад, ки аз шахсони воќеї нигоњ дошта мешавад

90 717 899 137 358 490 46 640 591 51.41%

Андози иљтимої, ки аз шахсони воќеї нигоњ дошта мешавад (1%)

2 406 681 2 649 379 242 698 10.08%

Андози иљтимої, ки аз кордињанда нигоњ дошта мешавад (25%)

76 023 923 82 106 233 6 082 311 8.00%

Андоз аз фоида, аз љумла пешпардохтњо

86 338 919 86 393 468 54 549 0.06%

Андоз аз фоидаи софи муассисаи доимии шахси њуќуќии хориљї

0 0 0 0.00%

Андоз аз дивидендњо 1 193 894 0 -1 193 894 -100.00%

Андоз аз даромадњои ѓайрирезидент аз манбаъњо дар ЉТ

33 688 314 0 -33 688 314 -100.00%

Андоз аз арзиши иловашуда барои тањвили молњо, иљрои корњо ва хизматњо

41 837 391 127 734 602 85 897 211 205.31%

Андоз аз арзиши иловашудае, ки аз ѓайрирезидентњо нигоњ дошта шудааст

4 202 780 12 650 961 8 448 181 201.01%

Андози аксизї барои молњое, ки дар њудуди ЉТ истењсол карда шудаанд

91 000 91 000 0 0.00%

Андози замин 397 160 432 332 35 173 8.86%

Андоз аз молу мулки ѓайриманќул 2 012 664 2 064 640 51 976 2.58%


24 202 646 29 285 712 5 083 065 21.00%

Андоз аз воситањои наќлиѐт 918 937 984 944 66 007 7.18%

Бонуси обунавї барои омўзиши 1 448 518 0 -1 448 518 -100.00%

Саҳифаи 180

геологии сарватњои зеризаминї

Бонуси обунавї барои истихрољ 35 668 028 0 -35 668 028 -100.00%

Бонуси кашфи тиљоратї 918 151 25 -918 126 -100.00%

Роялти барои истихрољ 125 149 832 163 941 915 38 792 083 31.00%

Роялти барои об 1 253 532 0 -1 253 532 -100.00%


56 839 56 839 0 0.00%

Андозњои дигар, аз љумла љаримањо ва пеняњо

55 649 825 0 -55 649 825 -100.00%

ЉАМЪ 584 176 933 645 750 540 61 573 607 10.54%


Бољњои гумрукї 43 552 701 29 375 642 -14 177 059 -32.55%

Хирољњои гумрукї 1 368 704 2 159 877 791 173 57.80%

Андоз аз арзиши иловашуда барои молњое, ки ба њудуди Љумњурии Тољикистон ворид карда мешаванд

59 869 515 96 920 299 37 050 784 61.89%

Андози аксизї барои молњое, ки ба њудуди Љумњурии Тољикистон ворид карда мешаванд

586 617 1 613 833 1 027 216 175.11%

Пардохтњои дигар - 1 270 507 1 270 507 100.00%

ЉАМЪ 105 377 537 131 340 158 25 962 621 24.64%

Чи тавре ки дар фасли 3.2.2 зикр гардидааст, фарќиятњоро ба се гурўњ људо кардан мумкин аст. Ќисми фарќиятњои маълум карданашуда мувофиќи маълумоти ширкатњо 4 199 673

сомонї ѐ 0.72%-и маблаѓи тамоми пардохтњои андозиро ташкил медињад. Сабабњои асосии ин:

Дар ваќти муќоиса дар маълумоти ЉДММ «Покруд» ва ЉДММ «Креатив» мувофиќан ба маблаѓи 5 718 002 ва 1 633 123 сомонї фарќиятњои асосї ошкор карда шуданд. Роњбарияти ширкатњои мазкур Санадњои имзошудаи муќоиса бо маќомоти андозро пешнињод накарданд ва ба дархостњои мо дар бораи шарњ додани фарќиятњо љавоб надоданд.

Дар њисоботи мо пардохтњои андозии яктарафаи ЉДММ «Хуаксин Ѓаюр Семент» ва ЉДММ «Хуаксин Ѓаюр Суѓд Семент» дар соли 2015 дар асоси маълумоти маќоми андоз мувофиќан ба андозаи 130 655 457 сомонї ва 2 358 731 сомонї инъикос гардидаанд. Роњбарони ширкатњо, сарфи назар аз якчанд дархости Маъмури Мустаќил ва Вазорати молияи ЉТ, шакли пур кардашударо пешнињод накарданд.

Маъмури Мустаќил оид ба фарќиятњои маълум кардашудаи пардохтњои гумрукї далелњои кофї ва оќилонаи аудиторї гирифта натавонист. На ширкатњо ва на кумитаи гумрук санадњои имзошудаи муќоисаро барои солњои 2015-2016 пешнињод накарданд.

Саҳифаи 181

2016

Пардохтњои андоз




Сомонї Сомонї Сомонї Ба

њисоби %

Андоз аз даромад, ки аз шахсони воќеї нигоњ дошта мешавад

65 883 836 114 162 718 48 278 882 73.28%

Андози иљтимої, ки аз шахсони воќеї нигоњ дошта мешавад (1%)

2 914 608 2 951 045 36 437 1.25%

Андози иљтимої, ки аз кордињанда нигоњ дошта мешавад (25%)

89 791 765 92 967 278 3 175 513 3.54%

Андоз аз фоида, аз љумла пешпардохтњо 149 308 483 156 997 259 7 688 776 5.15%

Андоз аз фоидаи софи муассисаи доимии шахси њуќуќии хориљї

- - - 0.00%

Андоз аз дивидендњо 13 220 469 2 000 000 -11 220 469 -84.87%

Андоз аз даромадњои ѓайрирезидент аз манбаъњо дар ЉТ

21 742 161 - -21 742 161 -100.00%

Андоз аз арзиши иловашуда барои тањвили молњо, иљрои корњо ва хизматњо

39 343 063 103 245 681 63 902 618 162.42%

Андоз аз арзиши иловашудае, ки аз ѓайрирезидентњо нигоњ дошта шудааст

3 967 650 20 794 999 16 827 349 424.11%

Андози аксизї барои молњое, ки дар њудуди ЉТ истењсол карда шудаанд

74 900 74 900 - 0.00%

Андози замин 264 128 290 102 25 974 9.83%

Андоз аз молу мулки ѓайриманќул 1 847 261 1 999 157 151 896 8.22%


49 080 399 54 132 947 5 052 548 10.29%

Андоз аз воситањои наќлиѐт 1 396 605 1 393 171 -3 435 -0.25%

Бонуси обунавї барои омўзиши геологии сарватњои зеризаминї

- - - 0.00%

Бонуси обунавї барои истихрољ 17 574 513 - -17 574 513 -100.00%

Бонуси кашфи тиљоратї 914 278 - -914 278 -100.00%

Роялти барои истихрољ 231 310 177 273 278 239 41 968 063 18.14%

Роялти барои об 870 965 - -870 965 -100.00%


627 975 627 975 -0 0.00%

Андозњои дигар, аз љумла љаримањо ва пеняњо

174 581 571 - -174 581 571 -100.00%

ЉАМЪ 864 714 808 824 915 472 -39 799 336 -4.60%

Саҳифаи 182


Бољњои гумрукї 47 553 313 32 186 646 -15 366 667 -32.31%

Хирољњои гумрукї 2 291 135 2 918 097 626 961 27.36%

Андоз аз арзиши иловашуда барои молњое, ки ба њудуди Љумњурии Тољикистон ворид карда мешаванд

57 969 070 97 200 835 39 231 765 67.68%

Андози аксизї барои молњое, ки ба њудуди Љумњурии Тољикистон ворид карда мешаванд

865 826 5 427 627 4 561 801 526.87%

Пардохтњои дигар - 28 600 28 600 100.00%

ЉАМЪ 108 679 344 137 761 805 29 082 461 26.76%

Чи тавре ки дар фасли 3.2.2 зикр гардидааст, фарќиятњоро ба се гурўњ људо кардан мумкин

аст. Ќисми фаќиятњои маълум карданашуда мувофиќи маълумоти ширкатњо 4,048,409

сомонї ѐ 0.47%-и маблаѓи тамоми пардохтњои андозиро мувофиќи ин ширкатњо ташкил

медињад. Сабабњои асосии ин:

Дар ваќти муќоиса дар маълумоти ЉДММ «Покруд» ва ЉДММ «Креатив» мувофиќан ба маблаѓи 799 005 ва 3 218 374 сомонї фарќиятњои асосї ошкор карда шуданд. Роњбарияти ширкатњои мазкур Санадњои имзошудаи муќоиса бо маќомоти андозро пешнињод накарданд ва ба дархостњои мо дар бораи шарњ додани фарќиятњо љавоб надоданд.

Дар њисоботи мо пардохтњои андозии яктарафаи ЉДММ «Хуаксин Ѓаюр Семент» ва ЉДММ «Хуаксин Ѓаюр Суѓд Семент» дар соли 2016 дар асоси маълумоти маќоми андоз мувофиќан ба андозаи 119 432 067 сомонї ва 11 301 755 сомонї инъикос гардидаанд. Роњбарони ширкатњо, сарфи назар аз якчанд дархости Маъмури Мустаќил ва Вазорати молияи ЉТ, шакли пур кардашударо пешнињод накарданд.

Маъмури Мустаќил оид ба фарќиятњои маълум кардашудаи пардохтњои гумрукї далелњои кофї ва оќилонаи аудиторї гирифта натавонист. На ширкатњо ва на кумитаи гумрук санадњои имзошудаи муќоисаро барои солњои 2015-2016 пешнињод накарданд.

Саҳифаи 183

3.4. МАЪЛУМОТ ДАР БОРАИ АУДИТИ ЊИСОБОТИ МОЛИЯВИИ ШИРКАТЊО

Маълумот оид ба гузарондани аудити њисоботи молиявии ширкатњо барои солњои 2015 - 2016 дар љадвали поѐн дарљ гардидааст:


Оѐ дар ширкати шумо аудити мустаќили њисоботи молиявї гузаронда шуд?

Оѐ дар ширкати шумо њисоботи молиявии

аудитшудаи дастрасиаш озод вуљуд

дорад? Агар вуљуд дошта бошад, шарњ

дињед, ки чї тавр онро гирифтан мумкин аст, ѐ ба ин њисобот истинод

намоед

барои соли 2015 барои соли 2016

1 ЉДММ «Ширкати саноати кўњии Тољикистону Хитой» Љавоб надод Љавоб надод Не

2 ЉДММ КМ «Зарафшон» Не Не Не

3 ЉДММ МТК «Апрелевка» Не Не Не

4 ЉСК «Сементи Тољик» Не Љавоб надод Љавоб надод


Не Не Не

6 ЉДММ «Тотал И энд Пи Тољикистон Б.В.» Љавоб надод Љавоб надод Љавоб надод

7 ЉДМММ «Петролеум Суѓд» Не Не Не

8 КДЉ «Тиллои Тољик» Не Ња Љавоб надод

9 Филиали ЉДММ «Си Эн Пи Си Сентрал Эйжа Б.В.» Љавоб надод Љавоб надод Љавоб надод

10 ЉДММ «Бохтар Оперейтинг Компани» Љавоб надод Љавоб надод Љавоб надод

11 ЉСК «Комбинати масолењи бинокории Исфара» Љавоб надод Љавоб надод Љавоб надод

12 ЉДММ «Корхонаи сементи ба номи Б.Самадов» ш.Исфара Не Не Не

Саҳифаи 184

13 ЉСК «Нафту газ» Љавоб надод Љавоб надод Љавоб надод

14 Кооперативи истењсолии «Артели заршўѐни «Одина» Не Не Не

15 ЉДММ «Гули Мурод» Не Не Не

16 ЉДММ «Талко Ресурс» Ња Њанўз не Дар шакли коѓаз

17 Шахтаи ангишти «Назар-Айлоќ», КФ КВД «Ангишти Тољик» Љавоб надод Љавоб надод Љавоб надод

18 ЉДММ "Нури шамс" Љавоб надод Љавоб надод Љавоб надод

19 ЉДММ «Баракати Истиќлол» Не Не Не

20 ЉДММ «Салоса» Љавоб надод Љавоб надод Љавоб надод

21 ЉДММ «Покруд» Љавоб надод Љавоб надод Љавоб надод

22 ЉДММ МТА «Анзоб» Не Не Не

23 ЉДММ «Суѓд Цемент» Љавоб надод Љавоб надод Љавоб надод

24 ЉДММ «Броадтек Тачикистан Майнинг Инвестмент Лимитед» Љавоб надод Љавоб надод Љавоб надод

25 ЉСК «Ангишт» Не Не Не

26 ЉДММ «Креатив» Љавоб надод Љавоб надод Љавоб надод

27 ЉСК «Авитсенна» Љавоб надод Љавоб надод Љавоб надод

28 ЉДММ «Хуаксин Ѓаюр Семент» Шакли пуркардашударо пешнињод накард

29 ЉДММ «Хуаксин Ѓаюр Суѓд Семент» Шакли пуркардашударо пешнињод накард

Чї тавре ки аз љадвал маълум мегардад, аксарияти ширкатњо дар солњои 2015 ва 2016 аудити берунии њисоботи молиявї нагузарондаанд.

Саҳифаи 185

3.5. ТАВСИЯЊО

3.5.1 ИЉРОИ ТАВСИЯЊОЕ, КИ ДАР ЊИСОБОТИ ЯКУМИ МИЛЛИИ ТШСИ БАРОИ СОЛИ 2014 ДОДА ШУДААНД

Тавсифи мухтасари раванди иљрои тавсияњое, ки дар Њисоботи якуми миллии ТШСИ барои соли 2014 дода шудаанд, дар љадвали зерин баѐн гардидааст:

Тавсияњо Бандњо дар

Њисоботи ТШСИ барои соли 2014

Натиља

Заминањои меъѐрии њуќуќии љамъоварии маълумот: Тайѐр кардани заминаи меъѐрии њуќуќї барои сари ваќт гирифтани маълумоти зарурї ва гузарондани муќоисаи пардохтњо. 3.5.1.

Лоињаи Ќонуни ЉТ «Дар бораи сарватњои зеризаминї ва истифодаи сарватњои зеризаминї» тайѐр намуда, ба он талаботи њатмї оид ба пешнињод намудани маълумоти зарурї барои арзѐбии шаффофияти соњањои истихрољ чи аз тарафи ширкатњои истихрољ ва чи аз тарафи маќомоти ваколатдори давлатї дохил карда шудаанд. Барои маълумоти муфассал ниг. ба сањ. 16 Њисобот.

Такмил додани дастуруламал оид ба љамъоварии маълумот барои муќоисаи пардохтњо: Кори гузарондани тренингњои тавзењї бо шахсони масъули ширкатњо љоннок намуда, ба Дастуруламали љамъоварии маълумот аз ширкатњо таѓйиротњои зарурї ворид карда шаванд.

3.5.2.

Тренингу чорабинињои тавзењї гузаронда шуданд, вале аз сабаби зиѐд гардидани миќдори ширкатњо на њама дар бораи тафсилоти ТШСИ воќиф гардонда шуданд.

Харољоти иловагии ширкатњо ва дигар пардохтњои асосї: Оид ба њар як сатри пардохтњо дар фаслњои «Харољотњои иловагии ширкатњо» ва «Дигар пардохтњои асосї» маќомоти масъули давлатї таъйин намуда, ба онњо дар сатњи ќонунгузорї барои љамъоварї ва коркарди маълумоти ширкатњо ваколат дода шавад.

Барои љамъоварї ва коркарди маълумот оид ба ин фаслњо ба маќомоти давлатї, хусусан ба Вазорати молияи Љумњурии Тољикистон зарур аст, ки бо маќсади муайян ва тасниф намудани пардохтњои бахши истихрољи кўњї мувофиќи талаботи њисоботи ТШСИ имкониятњои техникии низоми

3.5.3.

Лоињаи Ќонуни ЉТ «Дар бораи сарватњои зеризаминї ва истифодаи сарватњои зеризаминї» тайѐр намуда, ба он талаботи њатмї оид ба пешнињод намудани маълумоти зарурї барои арзѐбии шаффофияти соњањои истихрољ чи аз тарафи ширкатњои истихрољ ва чи аз тарафи маќомоти ваколатдори давлатї дохил карда шудаанд. Барои маълумоти муфассал ниг. ба сањ. 16 Њисобот.

Саҳифаи 186

бањисобгирии пардохтњоро таќвият дињанд.

Аудит: Ба Шўрои ТШСИ тавсия медињем, ки масъалаи имконпазирии ворид намудани таѓйиротро ба ќонунгузорї оид ба аудити њатмї ва чопи њисоботи молиявии ширкатњои истихрољи кўњї ва бахши нафту газ баррасї намояд.

3.5.4.

Шўрои ТШСИ ба лоињаи ќонун «Дар бораи сарватњои зеризаминї ва истифодаи сарватњои зеризаминї», ки барои баррасї ба Њукумти ЉТ пешнињод гардидааст, таѓйиру иловањои дахлдор ворид намуд. Барои маълумоти муфассал ниг. ба сањ. 16 Њисобот.

Созишнома оид ба таќсими мањсулот: Њукумат дар бораи таќсими мањсулот бо ширкатњои соњањои истихрољ як ќатор созишномањо имзо намуд. Дар назар дошта шудааст, ки солњои охир пардохти ширкатњо аз рўйи ин созишномањо маблаѓњои калонро ташкил хоњад дод, бинобар ин мо тавсия медињем, ки ин пардохтњо бо маќсади тањияи њисобот дар чањорчўбаи ТШСИ дар сатри алоњида људо карда шаванд.

3.5.5.

Шўрои миллї ин масъаларо баррасї намуд. Ваќте ки дар чањорчўбаи Созишнома оид ба таќсими мањсулот пардохтњои асосї оѓоз ѐфтанд, он дар њисоботњои оянда инъикос карда мешавад.

Фарогирии ширкатњо барои гузарондани муќоисаи пардохтњо: Барои пурратар фаро гирифтани мањз он ширкатњое, ки фаъолияти асосиашон танњо истихрољ буда, аз ин намуди фаъолият андоз месупоранд, тадќиќоти нав гузаронда шавад

3.5.6.

Барои муайян кардани њад ва фарогирии ширкатњо моњи ноябри соли 2016 тадќиќоти нав гузаронда, дар натиљаи он 39 ширкат интихоб карда шуд.

Тавсия

Мо тавсия медињем, ки барои иљрои тавсияњои дар боло номбаршудаи њамин Њисобот Наќшаи амалиѐт тартиб дода, аллакай аз аввали соли оянда ба иљрои амалњои афзалиятноктарини ин Наќша оѓоз карда шавад.

3.5.2. ТАВСИЯЊО БАРОИ ЊИСОБОТИ ОЯНДА

3.5.2.1. Фарогирии ширкатњо барои гузарондани муќоисаи пардохтњо

Сарфи назар аз он ки тадќиќоти нав гузаронда шуд, рўихати ширкатњо барои гузарондани муќоиса баъди тадќиќоти муфассале, ки коршиноси мустаќили таъйиннамудаи ГБТМ моњи ноябр дар асоси маълумоти соли 2015 гузаронд, муайян карда шуд.

Аз рўи љамъбасти тадќиќот ба Шўрои ТШСИ њадди асосият аз рўи пардохтњои умумї ба буљети давлатї ба андозаи соле 1 млн сомонии тољикї барои ба рўихат дохил намудани ширкатњо ва ифшои пардохтњо дар чањорчўбаи ТШСИ тавсия дода шуд. Аз рўи натиљањои тадќиќот барои Њисоботи солњои 2015-2016-ум њамагї 39 ширкат интихоб карда шуд. Вале баъдтар 4 ширкат илова намуда, 14 ширкат аз сабаби мувофиќат накардан ба талаботи ТШСИ хориљ карда шуд, зеро фаъолияти асосии аксарияти онњо сохтмон ва таъмир буд, на

Саҳифаи 187

истихрољ, ва онњо андозро аз рўи фаъолияти умумї пардохт мекарданд, на аз намудњои фаъолият, илова бар ин њиссаи истихрољи онњо чандон калон набуд. Масалан, ширкати ЉДММ «Ѓаюр-1» аслан ширкати сохтмонї аст, аммо барои истихрољ ва коркарди шаѓал ва санг барои фаъолияти асосии худ иљозатнома дорад.

Тавсия:

Мо тавсия медињем, ки барои муайян намудани њадди асосият бо сабаби баста шудани баъзе ширкатњо ва аниќ муайян кардани миќдори ширкатњое, ки фаќат «барои истихрољ» иљозатнома доранд, тадќиќоти нав гузаронда шавад.

3.5.2.2. Таъйин намудани Маъмури мустаќил

Дар охири моњи майи соли 2017 бо маќсади тайѐр кардани Њисоботи ТШСИ барои солњои 2015 – 2016 Маъмури мустаќил таъйин намуда, аз моњи июн ба раванди фиристодани мактубњо ва љамъоварии маълумот шурўъ карда шуд.

Тавсия:

Ба Шўрои ТШСИ дар Тољикистон бо маќсади гузарондани муќоиса ва тањияи Њисоботи ТШСИ зарур аст, ки имконияти таъйин намудани Маъмури мустаќилро на дертар аз 9 моњ то муњлати супурдани Њисоботи ТШСИ баррасї намояд, то ки дар ин муњлат ў тайѐр карда шавад.

3.5.2.3. Љорї намудани низоми бањисобгирии ТШСИ чи барои ширкатњо ва чи барои маќомоти давлатї

Дар рафти љамъ кардани маълумот аз ширкатњо ва маќомоти давлатї мушоњида карда шуд, ки иттилоот дар бораи пардохтњо тибќи талаботи стандартњои ТШСИ танњо баъди таъйин намудани Маъмури мустаќил ва дар асоси дархостњое, ки аз номи вазорати молияи ЉТ ба ширкатњо ва сохторњои давлатї фиристода мешаванд, пешнињод карда мешаванд.

Иттилооти пешакї тайѐр кардашуда ва аз ширкатњо ва сохторњои давлатї гирифташудае, ки онро баъд барои тафтишу муќоисаи минбаъда ба Маъмури мустаќил пешнињод кардан мумкин аст, вуљуд надорад.

Тавсия:

Бо маќсади дар як љо гирд овардани маълумот оид ба ТШСИ, ба фикри мо, зарур аст, ки:

1. манбаи махсуси маълумоти мутамарказ (ИТ-платформа) ташкил кардан лозим аст, ки ба онњо шаклњои пур кардашуда, љадвалњои пардохт ва дигар маълумотњои заруриро ворид кардан мумкин бошад.

2. ин манбаи маълумот ба њамаи ширкатњое, ки барои истихрољ иљозатнома дошта, фаъолияти асосиашон истихрољ ва фурўши мањсулот аст, дастрас бошад. Ширкатњо метавонанд бо логини худ ворид гардида, дар муњлати зикршуда шакл (форма) пур кунанд.

3. ин манбаи маълумот ба сохторњои давлатї дастрас бошад. Онњо метавонанд њамаи пардохтњоеро, ки аз ширкатњои бахши истихрољ гирифтаанд ва онњо бо талаботи ТШСИ мувофиќат мекунанд, бо логини худ ба система ворид намоянд.

3.5.2.4. Људо кардани истихрољ аз намудњои дигари фаъолият

Агар ширкатро њукумат дар асоси маълумот дар бораи иљозатнома чун љузъи бахши истихрољ эътироф карда бошад, њамаи пардохтњои ин ширкат ба маълумотњои пешнињоднамудаи њукумат њамроњ карда мешаванд, њатто агар ширкат дар намудњои дигари

Саҳифаи 188

фаъолият низ иштирок намояд. Худи ширкатњо низ бањисобгирии алоњидаро аз рўи намудњои фаъолият ба љо намеоранд ва пардохтњо (андозї ва гумрукї) дар асоси РМА-и ягона, бе таќсим кардан ба намудњои фаъолияти ширкат анљом дода мешаванд.

Дар натиља њам маълумотњои Њукумат ва њам маълумотњои ширкатњо назар ба оне ки дар њаќиќат њастанд, зиѐдтар буда метавонанд. Мо мефањмем, ки дар масъалаи дастрасии сегментикунонии маълумот оид ба пардохтњо аз рўи њамаи намудњои фаъолият чи дар сатњи ширкатњо ва чи дар сатњи Њукумат мањдудиятњои объективї вуљуд доранд.

Аз вазорату идорањои дахлдор фењристи ширкатњое, ки то охири соли 2015 барои иктишофи геологї ва истихрољ иљозатнома доранд, гирифта, барои муќоисаи минбаъда дар асоси маълумотњо оид ба пардохтњо, ки Кумитаи андоз ва Кумитаи гумрук пешнињод намудаанд, ширкатњо интихоб карда шуданд. Маълумотњо оид ба пардохтњо аз номи ширкатњо умумї мебошанд, сарфи назар аз намудњои мушаххаси фаъолият ѐ соњањое, ки дар онњо ин ширкатњо кор мекунанд. Ба манбаи маълумот ворид намудани ширкатњо дар асоси пардохтњое, ки ба намудњои фаъолият људо карда нашудаанд, метавонад ба он бурда расонад, ки ширкатњои калон барои муќоиса интихоб карда мешаванд, гарчанде ки њиссаи асосии пардохтњои асосии пардохтњои андозї ва гумрукии онњо аз фаъолияте ташаккул меѐбад, ки ба истихрољ дахл надорад.

Тавсия:

Тавсия дода мешавад: масъала дар бораи он ки расмиѐти људо кардани бизнес ва љараѐни пардохтњо/даромадњои фаъолияти истихрољро аз намудњои дигари фаъолияте, ки худи њамон як ширкат иљро менамояд, чи тавр дар сатњи давлат љорї кардан мумкин аст, баррасї карда

шавад.

3.5.2.5. Њисобот дар сатњи лоињањо

Стандарти ТШСИ дар њолатњои муайян дар сатњи лоињањо њисобот талаб мекунад. Дар хисоботи ТШСИ барои солњои 2015-2016 чунин њолати ѓайриумумишавї вуљуд надорад, зеро њам Њукумат ва њам ширкатњо пардохтњоро дар байни лоињањо људо намекунанд.

Тавсия:

Тавсия дода мешавад, ки бо маќсади пешнињоди њисобот дар сатњи лоињањои алоњида имконияти ѓайриумумишавии пардохтњо мувофиќи лоињањо арзѐбї карда шавад.

3.5.2.6. Маълумотњоро ифшо намудани корхонањои давлатї

Дар Стандарти ТШСИ маълумоти иловагие талаб карда мешавад, ки онро корхонањои

давлатї ифшо мекунанд, масалан, муносибатњои иловагии байни њукумат ва корхонањои

давлатї, пардохтњо барои хизматњои иљтимої ва инфрасохтори давлатї (REQ 3.6). Вале

баъзе корхонањои давлатї маълумотро пурра ифшо накарданд ѐ танњо он ќисмеро ифшо

карданд, ки дар шаклњои Њисобот бе ифшои муфассали маълумот дархост шуда буданд.

Саҳифаи 189

Тавсия:

Тавсия дода мешавад, ки корхонањои давлатї барои ифшои тамоми маълумоте, ки Стандарти ТШСИ талаб мекунад, инчунин фањмидани монеањою мањдудиятњое, ки ба чунин ифшокунї садди роњ мешаванд, њавасманд гардонда шаванд.

3.5.2.7. Як маќоми ба иљозатномадињї масъул

Дар Тољикистон сохторњои давлатии зерине вуљуд доранд, ки ба додани иљозатномањо дар

соњањои худ масъул мебошанд:

I. Сарраѐсати геологияи назди Њукумати Љумњурии Тољикистон – ба додани иљозатнома дар соњаи иктишофи геологии маъданњои фоиданок масъул мебошад;

II. Вазорати энергетика ва захирањои оби Љумњурии Тољикистон – ба додани иљозатнома дар соњаи истихрољи нафту газ масъул мебошад.

III. Вазорати саноат ва технологияњои нави Љумњурии Тољикистон – ба додани иљозатнома дар соњаи истихрољи маъданњои фоиданок масъул мебошад.

Таљриба нишон медињад, ки агар маќомоти иљозатдињанда гуногун бошанд ва аз њисоби маќомоти гуногуни давлатї комиссияњо ташкил карда шаванд, ин боиси кашол ѐфтани интихоби ѓолиб мегардад.

Тавсия:

Бо маќсади таъмини шаффофияти комил, тезонидани раванди ташкил ва гузарондани озмунњо (тендерњо), инчунин зудтар интихоб намудани ѓолибон бењтараш як маќоме ташкил карда шавад, ки барои додани иљозатномањо масъул мебошад. Агар иљозатномадињї дар дасти як маќом бошад, идора кардани он самараноктар мегардад.

ИХТИСОРАЊО...солњои 2015 – 2016 додааст. 3. Фењристи...

Documents

Transcript of ИХТИСОРАЊО...солњои 2015 – 2016 додааст. 3. Фењристи...