МОНГОЛ УЛСЫН КОМПАНИЙНЗАСАГЛАЛЫН ҮНДЭСНИЙТАЙЛАН

2013

КОМПАНИЙН ЗАСАГЛАЛЫН ҮНДЭСНИЙ ЗӨВЛӨЛ

WWW.GOVERNANCE.MN

КОМПАНИЙН ЗАСАГЛАЛЫН СУДАЛГАА ХИЙСЭН СУДЛААЧИД

Д.ГАНБАЯРСЗХ-ны гишүүн, Компанийн засаглалын Үндэсний зөвлөлийн дарга

• НЭГДСЭН АРГАЧЛАЛ, ЗӨВЛӨГӨӨ • СУДАЛГАА ТООЦООЛОЛ, САНХҮҮГИЙН ШИНЖИЛГЭЭ

Б.АЮУШ Сангийн яамны зөвлөх

• МОНГОЛ УЛСЫН КОМПАНИЙН ЗАСАГЛАЛЫН ТҮҮХЭН ХӨГЖИЛ,• ТӨРИЙН ӨМЧИТ КОМПАНИЙН ЗАСАГЛАЛ

Т.ЖАМБААЖАМЦСанхүүгийн зохицуулах хорооны үнэт цаасны газрын ахлах хянан шалгагч

• ХУВЬЦААТ КОМПАНИЙН ЗАСАГЛАЛ

А.ӨНӨРЖАРГАЛМУИС-ийн ЭЗС-ийн багш

• ТӨРИЙН ӨМЧИТ КОМПАНИЙН ЗАСАГЛАЛ

Ч.БАЯРТУУЛBZ хуулийн фирмийн хуулийн зөвлөх

• АРИЛЖААНЫ БАНКНЫ ЗАСАГЛАЛ

Т.БАТЦЭЦЭГСудлаач

• ХАДГАЛАМЖ ЗЭЭЛИЙН ХОРШООДЫН КОМПАНИЙН ЗАСАГЛАЛ

Э.ЭНХНАМИРАА“C bridge” ХХК-ийн нягтлан бодогч

• АУДИТЫН КОМПАНИЙН ЗАСАГЛАЛ

Б.ИДЭРБОЛД“Эрдэнэчимэг” ХХК-ийн гүйцэтгэх захирал

• АУДИТЫН КОМПАНИЙН ЗАСАГЛАЛ

Б.БАТБАЯР, А.МАРТАТөслийн удирдлага хөгжлийн хүрээлэн ТББ-ын судлаач

• БАНК БУС САНХҮҮГИЙН БАЙГУУЛЛАГЫН КОМПАНИЙН ЗАСАГЛАЛ• ДААТГАЛЫН БАЙГУУЛЛАГЫН КОМПАНИЙН ЗАСАГЛАЛ• ГЭР БҮЛИЙН КОМПАНИЙН ЗАСАГЛАЛ

РЕДАКЦИЙН КОМИСС

Б.ЖАВЗАНСҮРЭНКомпанийн засаглалын хөтөлбөр хэрэгжүүлэх алба Референт

Б.ЭНХБАЙГАЛЬ (Доктор, дэд профессор)Үндэсний хөгжлийн хүрээлэнгийн захирал

Г.УЯНГАҮндэсний хөгжлийн хүрээлэнгийн ЭША

З.ГАНХУЯГ“Урлах эрдэм” ХХК, дизайнер

АГУУЛГА

Өмнөх үг 5

Редакторын үг 6

Монгол улсын компанийн засаглалын хөгжил 9

Монгол улсын компанийн засаглалд олон улсын байгууллагаас өгсөн үнэлгээ 13

Компанийн засаглалыг хөгжүүлэх үндэсний хөтөлбөр 18

1. Хувьцаат компаниин засаглал 21

Хавсралт-1 Монголын хөрөнгийн биржд бүртгэлтэй ТОР-20 ХК-ийн хувьцааны суурь шинжилгээ 25

Хавсралт-2 МХБ-д бүртгэлтэй үнэт цаас нь арилжаалагдаж байгаа хувьцаат компаниудын санхүүгийн үзүүлэлт ба харьцаа 27

Хавсралт-3 МХБ-д бүртгэлтэй арилжаа нь зогссон хувьцаат компаниудын санхүүгийн үзүүлэлт ба харьцаа 32

Хавсралт-4 Хувьцаат компаниудын ТУЗ-ийн гишүүдийн мэдээлэл 34

2. Төрийн өмчит компанийн засаглал 44

Хавсралт-5 МХБ-д бүртгэлтэй төрийн өмчит компаниудын санхүүгийн үзүүлэлт ба харьцаа 49

Хавсралт-6 Төрийн өмчит компаниудын санхүүгийн үзүүлэлтүүд ба харьцаа 51

Хавсралт-7 Төрийн өмчит компаниудын ТУЗ-ийн гишүүдийн мэдээлэл 55

3. Арилжааны банкны засаглал 66

Хавсралт-8 Арилжааны банкуудын санхүүгийн үзүүлэлт ба зохистой харьцаа 71

Хавсралт-9 Арилжааны банкны ТУЗ-ийн гишүүдийн мэдээлэл 73

4. Банк бус санхүүгийн байгууллагын засаглал 74

Хавсралт-10 Банк бус санхүүгийн байгуулагуудын санхүүгийн үзүүлэлт ба зохистой харьцаа/Итгэлцлийн үйл ажиллагаа/ 79

5. Хадгаламж зээлийн хоршооны засаглал 81

Хавсралт-11 Хадгаламж зээлийн хоршоодын санхүүгийн үзүүлэлт ба зохистой харьцаа

/300,000.0 мянган төгрөгөөс дээш хөрөнгөтэй/ 88

6. Даатгалын компанийн засаглал 90

Хавсралт-12 Даатгалын компаниудын санхүүгийн үзүүлэлт ба зохистой харьцаа 99

7. Гэр бүлийн компанийн засаглал 102

8. Аудитын компанийн засаглал 110

Дүгнэлт 115

Зөвлөмж 120

КОМПАНИЙН ЗАСАГЛАЛЫН ҮНДЭСНИЙ ЗӨВЛӨЛИЙН ГИШҮҮД

Д.ГАНБАЯРСЗХ-ны гишүүн, Компанийн засаглалын Үндэсний зөвлөлийн дарга

С.БЭХБАТ ЭЗХЯ-Инноваци төр-хувийн хэвшлийн түншлэлийн газрын дарга

Г.ЭРДЭНЭБАЯР Монголбанк-Хууль эрх зүйн газрын захирал

Б.НЯМАА Сангийн яамны Санхүүгийн бодлого, өрийн удирдлагын газрын Санхүүгийн зах зээл, даатгалын хэлтсийн дарга

Б.ОДОНБИЛЭГТөрийн өмчийн хорооны хуулийн мэргэжилтэн

Х.АЛТАЙ Хөрөнгийн бирж-Гүйцэтгэх захирал

Д.БАТЖАРГАЛКомпанийн засаглалын хөгжлийн төвийн ТУЗ-ийн дарга

Ч.НЭРГҮЙ Монголын үндэсний худалдаа аж үйлдвэрийн танхимийн Нэгдсэн бодлого төлөвлөлт зохицуулалтын газрын дарга

Ч.НАНЖИДСАМБУУМонголын ажил олгогч эздийн нэгдсэн холбооны Бизнесийн харилцааны албаны дарга

КОМПАНИЙН ЗАСАГЛАЛЫН ҮНДЭСНИЙ ЗӨВЛӨЛИЙН ХӨТӨЛБӨР ХЭРЭГЖҮҮЛЭХ АЛБА

Ж.БОЛОРМАААхлах референт

Б.ГЭРШИХБӨРТЭРеферент

Б.ЖАВЗАНСҮРЭНРеферент

Б.НАЛЖИРМААРеферент

МОНГОЛ УЛСЫН САНХҮҮГИЙН ЗОХИЦУУЛАХ ХОРОО КОМПАНИЙН ЗАСАГЛАЛЫН ҮНДЭСНИЙ ЗӨВЛӨЛ

Монгол улс, Улаанбаатар-15160Засгийн газрын IV байр, 205 тоотБага тойруу-3

Утас: +976 51-265633Вэб: www.governance.mn

5МОНГОЛ УЛСЫН КОМПАНИЙН ЗАСАГЛАЛЫН ҮНДЭСНИЙ ТАЙЛАН

ӨМНӨХ ҮГ

Хичнээн үнэтэй, тансаг байшин барьсан ч суурь муутай бол урт насгүйн адил засаглал

муутай компаниудын оршин тогтнох эсэхийг өрсөлдөөнт зах зээлийн шалгуураар аяндаа

таниулдаг.

Монгол улс чөлөөт эдийн засгийн тогтолцоонд шилжин орж хувь иргэн өмчийн эзэн

болж улмаар бизнес эрхэлдэг болсон хэдий ч компанийн зөв удирдлагын тогтолцоог

хэрэгжүүлж чадаагүйгээс томоохон аж ахуйн нэгж, компаниуд эдийн засгийн тогтвортой

бус цаг үед ээлж дараалан дампуурч байгааг олон компанийн түүхээс бид мэднэ.

Эдгээр компанийн үйл ажиллагаа муудаж, дампуурч байгаагийн үндсэн хүчин зүйл нь

бизнесийн алсын хараагүй, эдийн засаг, бизнесийн төлөв байдлыг тодорхойлох чадвартай

бус төлөөлөн удирдах зөвлөл (ТУЗ) бүрдүүлж өөрийн хүссэнээр, сонирхлын зөрчилтэй

шийдвэр гаргуулах байдлаар хамтын удирдлагыг хэрэгжүүлж чадахгүй байгаа нь гол хүчин

зүйл болсоор байна.

Гүйцэтгэх удирдлагад бодитой хяналт тавих, хариуцлага тооцох механизмыг бүрдүүлэх, мэдээллийг цаг тухайд нь

ил тод, нээлттэй мэдээлж цаг алдалгүй шийдвэр гаргах, эрх тэгш оролцоог хангах нь хөрөнгө оруулагчид, зээлдүүлэгч

болон гүйцэтгэх удирдлага хоорондын сонирхлын зөрчлийг шийдвэрлэж байх гол зуучлагч ТУЗ-ийн үндсэн үүрэг билээ.

Дийлэнхи олон нийтээс хөрөнгө татан төвлөрүүлсэн аж ахуйн нэгж, ХК, ТӨХК-иудын ТУЗ-ийн одоогийн сул үйл

ажиллагаа нь гүйцэтгэх удирдлагад хэт их эрх мэдлийг төвлөрүүлэн өөрийн ашиг сонирхлоор асуудлыг шийдэх нөхцлийг

бүрдүүлж, бизнес нийгмийн өмнө хүлээсэн хариуцлагатайгаар ашиг олж улмаар хөрөнгийн зах зээлийг хөгжүүлэхэд

тээг, саадыг өөрсдөө бий болгосоор байна.

Эдийн засгийн өрсөлдөх чадварыг нэмэгдүүлэх, өрсөлдөөнд зах зээлд амжилттай оршин тогтнох, бизнес илүү

ашигтай ажиллах, татвар төлөлт сайжирч улсын төсвийн орлогыг нэмэгдүүлэх, хувьцаа эзэмшигчид илүү ашиг хүртэх,

хөрөнгө оруулалтын таатай орчинг бий болгох улмаар хөрөнгийн зах зээлийг хөгжүүлэх үндсэн нөхцлийг бүрдүүлэх

зорилгоор Засгийн газрын 2011 оны 69 дүгээр тогтоолоор “Компанийн засаглалыг хөгжүүлэх үндэсний хөтөлбөр”

батлагдсан.

Үндэсний хөтөлбөрийн хүрээнд олон нийтээс хөрөнгө татан төвлөрүүлсэн аж ахуйн нэгжүүд, ХК, ТӨХК-иудын

ТУЗ-ийн гишүүдийг чадваржуулах, удирдах арга барил, хандлагыг сайжруулж сайн засаглалын тогтолцоог нэвтрүүлэх

үндсэн зорилтын хүрээнд ТУЗ-ийн гишүүдийг шинээр батлагдсан Компанийн тухай хуулийг хэрэгжүүлэх зорилгоор

сургалтанд хамрагдуулж (Certified Board Member) гэрчилгээ олгох ажлыг сургалтын байгууллагуудаар дамжуулан

хэрэгжүүлж байна. Харамсалтай нь хувьцаат компаниудын хувьд засаглалын сургалтын ач холбогдол, үр ашгийг

төдийлөн ойлгохгүй байгаа нь цаашид сайн засаглалыг хөгжүүлэхэд сөргөөр нөлөөлж байна.

Энэхүү “Монгол улсын компанийн засаглалын үндэсний тайлан - 2013” нь АНУ-ын Хөгжлийн агентлагийн төслийн

зөвлөхөөр ажиллаж байсан Демир Енирийн судалгааны аргачлалд тулгуурлан салбарын мэргэжлийн судлаачдын

хараат бус, бие даасан судалгаа, дүн шинжилгээнд тулгуурлан Монголд анх удаа хийгдсэн.

Монголын бизнес, эдийн засгийн ирээдүйн хөгжлийн үндсэн суурь болсон компанийн засаглалыг хөгжүүлэхэд та

бүгдийн оролцоо, хичээл зүтгэл үнэтэй хувь нэмэр үзүүлж та бүгдийн бизнесийг амжилттай хөтлөнө гэдэгт итгэж байна.

Хүндэтгэсэн,

Д.ГАНБАЯР

СЗХ-ны гишүүн, Компанийн засаглалын

Үндэсний зөвлөлийн дарга

РЕДАКТОРЫН ҮГ

Эртний монгол хэлээр “засах”, “засаглах” гэдэг үгсийг ёсыг сахих, сахиулах гэдэг утгаар хэрэглэж ирсэн түүх бий. Монголын уран зохиол Оюунтүлхүүрт

“Хаан хүний гучин таван эрдмийн доторХайрлах сэтгэл нэн эрдэм...Түшмэл хүний есөн эрдмийн доторТүвшин сэтгэл нэн эрдэм“хэмээсэн нь бий.

“Засаглал” хэмээх ойлголтын хамрах хүрээ янз бүр, утга олон бөгөөд улс орныг засаглах, өрх гэрийг засах, өөрийн биеийг засахын аль алиныг нь хамрах бөлгөө. Өөрийн биеийг засахын тулд сэтгэлээ тэгшлэх, сэтгэлээ тэгшлэхийн тулд бодол санаандаа бат үнэн болох, бодол санаандаа бат итгэлтэй болохын тулд эрдэм дор хүрэх, эрдэм дор хүрэхийн тулд түмэн бодисын учир ёсыг ухаж тайлах нь их суртахуйн найман зорилгын эхний тав нь билээ.

Бие засарваас гэр төвшрөх, гэр төвширвөөс төр засрах, төр засарваас тэнгэрийн дор түмэн амгалан тогтохуй нь найман зорилгын үлдсэн гурав нь юм. Өөрийн биеэс гадагш хальж өрөөл бусдын хэргийг хамаарах, өөрөөр хэлбэл бусдыг удирдах хэн хүний хувьд засах ажил өөрийн биеэс, тэр дундаа эрдэм мэдлэг, бодол санаа, үзэл сэтгэлийн сорилтуудаас эхэлдэгийн учир нь бусдын өмнөөс засч, хариуцах хэмээгч нь хэр зэрэг хэцүү төвөгтэйг илтгэнэ.

Өөрийн биеийг зассаны дараа өрх гэрээ засахуй нь өөрийн ах дүү, хамаатан

Зураг 1. Сайн засаглалын олон улсад нийтлэг хэрэглэгддэг шалгуурууд

садан, үр хүүхдийг, найз нөхөд өөрийн захиргаанд ажиллагсдыг өөрийн биеийг зассаны адилаар сургаж, засахыг хэлдэг. Энэ нь явцуу утгаарх эд хөрөнгө нэгэн өрх гэрийн доторх асуудал төдий бус, харин нэгэн бүхэл хүй элгэнийг засан тохинуулах тухай билээ.

Улс төрийг засан тохинуулахыг үүнтэй шууд жишиж болохгүй ч дээр доргүй өөрийн биесийг засч, боловсруулахад алхам тутамдаа хичээх аваас улс нийгэм хөгжихийн үндэс тэр буюу. Нэгэнтээ Оюунтүлхүүр сургаальд удирдах хүмүүний ур чадвар, мэдлэг, явдал мөрөөс бусад нь шалтгаалдгыг ийн өгүүлсэн нь бий. Үүнд:

Арслан мэт ноёныг Барс мэт түшмэл дагах Барс мэт ноёныг Ирвэс мэт түшмэл дагах Ирвэс мэт ноёныгЧоно мэт түшмэл дагах тул Хамагт зовлон болмой

Үлгэрлэвээс удирдах хүмүүн арслан мэт аваас дагах хүмүүн мөн л үүнд дүйхүйц чадал эрдэмтэй байх бөгөөд энэ нь аливаа байгууллагын удирдлага ямар байхаас үйл ажиллагааны үр дүн шууд шалтгаалахтай утга нэг билээ.

Засаглалын нийтлэг зургаан шалгуур үзүүлэлт бий, үүнээс (1. Сайн засаглалын олон улсад нийтлэг хэрэглэгддэг шалгуурууд) дотроос хуулийн хэрэгжилт, засгийн газрын үр нөлөө ихээхэн чухал үүргийг гүйцэтгэдэг.

САЙН ЗАСАГЛАЛ

Иргэний эрх чөлөө ба

хариуцлага

Авлигынхяналт

Улс төрийн тогтвортой байдал,

хүчирхийлэл үл хэрэглэх

Хуулийнхэрэгжилт

Засгийн газрынүр нөлөө

Зохицуулалтын чанар

МОНГОЛ УЛСЫН КОМПАНИЙНЗАСАГЛАЛЫН

ҮНДЭСНИЙТАЙЛАН

2013

Буй бүхүйн дээр мөнхтэнгэр буйБуй бүгдийн дээр засаглахёсон буйЗасахуй эрдмийн дээд засаглах ёсон буй заЗасаглах ёсны дээд нь Их Иаса, Их Иасун буйза...

(Чингис хааны зарлигийн товчоон. Ц.Н. хууд-227

7МОНГОЛ УЛСЫН КОМПАНИЙН ЗАСАГЛАЛЫН ҮНДЭСНИЙ ТАЙЛАН

1996 оноос эдгээр үзүүлэлтийг ашиглаж байгаа бөгөөд, өдгөө 200 гаруй улс орны засаглалыг тогтмол үнэлж мэдээлдэг болжээ.

Компанийн засаглал нь дээр дурьдсантай төстэй боловч байгууллагын түвшний, хувь эзэмшигчид, төлөөлөн удирдах зөвлөл, байгууллагын гүйцэтгэх удирдлагын хамтын ажиллагаа, нийгмийн хариуцлагыг шаардах утгаараа илүү тодорхой зохицуулалттай байдаг.

“Компанийн засаглал” нь төрийн, хувийн хэвшлийн, ашгийн бус аливаа байгууллагын удирдлагын үйл ажиллагааны зарчмууд бөгөөд төрийн болон ашгийн бус байгууллагуудад адил үйлчилнэ. Төрийн байгууллагуудын хувь эзэмшигч нь төр, харин ашгийн бус байгууллагын хувь эзэмшигч нь үүсгэн байгуулагч байдаг.

1“Corporate governance” буюу “Хамтын засаглал” боловч өдгөө Монгол Улсын хууль тогтоомжид туссан, хэрэглэж хэвшсэн нэр томьёогоор нь энд хэрэглэв.

Зарим ном бүтээлд “Корпорацийн засаглал” гэж орчуулдаг ч, англиар нэгэнт “Corporation’s …”гээгүй бөгөөд корпораци гэдэг хуулийн этгээд Монгол улсын хуулиар байхгүй ({корпораци гэх үг нэрэнд нь орсон цөөн тооны компани л бий) тул ийн орчуулах боломжгүй юм.

Байгууллагын гүйцэтгэх түвшний удирдлагаар мэргэжлийн менежер ажиллуулах, урт хугацаанд үр өгөөжтэй ажиллах боломжоор хангах, хувь эзэмшигчдийн хөрөнгийн зарцуулалт, ашиглалтыг хянах, шийдвэр гаргалтын адил тэгш оролцоог бий болгох, байгууллагын ирээдүйд чиглэсэн оновчтой шийдлийг хэрэгжүүлэх боломжийг бүрдүүлэх, байгууллага,

Зураг 2. Компанийн засаглалын хамрах хүрээ

Хүснэгт 1. Засаглалын үзүүлэлтийн тухай иргэдийн ойлголт, төсөөлөл

Засаглалын үзүүлэлт Тайлбар

Засгийн газрын үр нөлөөТөрөөс иргэдэд хүргэх үйлчилгээний чанар, улс төрийн нөлөөллөөс ангид байх түвшин, бодлогын томъёолол, хэрэгжилтийн чанар, бодлогыг хэрэгжүүлэх засгийн газрын тууштай ажиллагааны найдвартай байдлын тухай иргэдийн ойлголт, төсөөлөл

Иргэний эрх чөлөө ба хариуцлага

Засгийн газрыг сонгоход оролцох боломж (тухайлбал, дуу хоолойгоо илэрхийлэх, эвлэлдэн нэгдэх болон хэвлэлийн эрх чөлөө)-ийн тухай иргэдийн ойлголт, төсөөлөл

Улс төрийн тогтвортой байдал ба хүчирхийлэл үл хэрэглэх

Хүч хэрэглэсэн, хууль зөрчсөн үйл ажиллагааны үр дүнд (тухайлбал, улс төрийн зорилго бүхий хүчирхийлэл, алан хядах ажиллагаа зэрэг) Засгийн газар тогтворгүйжих эсвэл солигдох боломжийн тухай иргэдийн ойлголт, төсөөлөл

Зохицуулалтын чанарХувийн хэвшлийг дэмжиж хөгжих боломжийг олгохуйц үр дүнтэй бодлого, зохицуулалтыг томъёолж, хэрэгжүүлэх засгийн газрын чадварын тухай иргэдийн ойлголт, төсөөлөл

Хуулийн хэрэгжилтНийгмийн хэв журмыг дагаж мөрдөх, түүнд итгэх түвшин (тухайлбал хуулийн хэрэгжилт, өмчийн эрхийн хамгаалал, цагдаа, шүүхийн үйл ажиллагааны чанар, гэмт хэрэг, хүчирхийлэл гарах магадлал)-ийн тухай ойлголт, төсөөлөл

Авлигын хяналтИх, бага авлигын хэлбэрийг оролцуулан хувийн ашиг сонирхолд эрх мэдлийг ашиглах түвшин (тухайлбал тодорхой бүлгийн болон хувийн сонирхлоор төрд ажиллах) -гийн тухай ойлголт, төсөөлөл

Эдгээр үзүүлэлтүүдийг иргэдийн ойлголт төсөөллөөр үнэлж, хэмждэг бөгөөд доорх хүснэгтэд дэлгэрэнгүй тайлбарлав.

Төлөөлөн удирдах зөвлөл, хороодын үйл

ажиллагаа

Хууль эрх зүй,хяналт

Ажлын туршлага, ёс зүй, нийгмийн

хариуцлага

Эрсдлийн менежмент, гүйцэтгэлийн удирдлага

Мониторинг

Харилцаа, хамтын ажиллагаа

Ил тод байдал

ажиллагчид, хэрэглэгчдийн эрх ашгийг хамгаалах нь хамтын (цаашид компанийн гэх) засаглалын үндсэн үүрэг юм.

Утгын хувьд ч “Corporate governance” нь тодорхой төрлийн хуулийн этгээдийн үйл ажиллагааны тухай ойлголт бус харин аливаа байгууллагын дээд түвшний удирдлагын үйл ажиллагааны үндсэн зарчмууд билээ.

КОМПАНИЙН ЗАСАГЛАЛЫН ҮНДЭСНИЙ ЗӨВЛӨЛ8

Эзэмшигч (Хувь эзэмшигч)

Төлөөлөн удирдах зөвлөл, хороод

Гүйцэтгэх удирдлага

ТУЗ нь эрх мэдэл, үүргийн хүрээнд компанийн бодлогыг тодорхойлох,

гүйцэтгэх удирдлагын үйл ажиллагааг чиглүүлэх, хянах

ТУЗ-ийн бодлогыг хэрэгжүүлэхКомпанийн бодлогыг өөрийн эрх мэдэл,

үүргийн хүрээнд хэрэгжүүлэхӨдөр тутмын үйл ажиллагааг удирдах

Байгууллагад оруулах хөрөнгө Байгууллагын үйл ажиллагааны тухай мэдээллийн ил тодбайдалоруулалт

ТУЗ, хороодыг сонгох, татан буулгахЭзэмшигчдийг төлөөлөх, байгууллага, ТУЗ-ийн үйл ажиллагааны мэдээллийг хүргэх

Компанийн засаглал нь нэгдүгээрт эзэмшигч, хоёрдугаарт байгууллага, түүний ирээдүй, гуравдугаарт гэрээгээр ажиллаж буй гүйцэтгэх удирдлага гэсэн гурван талын ашиг сонирхлыг уулзуулж, хамтын ажиллагааг зохицуулдаг. Энэ чиг үүрэг нь төлөөлөн удирдах зөвлөл, хороодоор дамжин хэрэгжинэ. Мэргэжлийн гүйцэтгэх удирдлага ажиллуулах, үйл ажиллагааг нь хянах, үнэлэх, мэдээлэхтэй холбоотой эдгээр үйл ажиллагааны зардлыг эдийн засагчид итгэмжлэлийн зардал гэж нэрлэх нь ч бий. ТУЗ-ийн гишүүдийг хувь эзэмшигчдийн зөвлөлийн шийдвэрээр түдгэлзүүлдэг байх нь мөн зайлшгүй шаардлага юм.

Зураг 3. Засаглалын гол элементүүдийн харилцан хамаарал

Зураг 4. Компанийн засаглалын үнэлгээний шалгуур үзүүлэлт

Зураг 5. Сайн засаглалтай байгууллагын шинжүүд

Ил тод, тунгалаг байдал

• Бодитой, баримттай мэдээллийг шуурхай хүргэх

• Санхүү, гүйцэтгэх засаглал, хувь эзэмшигчдийн мэдээллийн ил тод байдал

• Тэнцвэртэй бус байдлаар мэдээлэл хүргэхээс болгоомжлох

Хариуцлагатай байдал

• Бүх хувь эзэмшигчдийн эрх ашиг зөрчигдөхгүй байх

• Талуудын хамтын ажиллагааг дэмжих

Хяналттай байдал

• Гүйцэтгэх удирдлагын үйл ажиллагааг ТУЗ хянах боломжтой, хянаж байх

• Хувь эзэмшигчид нь ТУЗ-ийг хянаж байх

Эрх тэгш байдал

• Хувь эзэмшигчдийн эрхийг хамгаалах ижил тэгш, тэнцвэртэй байдлаар хандах

• Хариуцлага тооцох механизмтай байх

Сайн засаглалтай байгууллага нь хөрөнгийн найдвартай хангамжтай, хувь эзэмшигчид, олон нийтийн итгэлийг хүлээсэн, нэр хүнд бүхий, байгууллага дотроо харилцан итгэлцлийг бий болгосон, ажил саадгүй урагшилдаг,

Байгууллагын засаглал сайн байхын үр өгөөж нь нийгэм, талуудын дунд байгууллагын нэр хүнд өсөх (i), хөрөнгө оруулалтад бага зардал зарцуулах (ii), санхүүжилтийн нөхцөл сайжрах (iii), үйл ажиллагаа сайжирч, өрсөлдөх чадвар нэмэгдэх (iv), хувь эзэмшигчдийн хүртэх ашиг өсөх (v)-өөр илэрнэ.

Сайн засаглал нь үр ашиггүй хэт өндөр зардлыг бууруулах, хянахад, байгууллагын ирээдүйд халтай, богино хугацаагаар баримжаалсан болчимгүй шийдвэрээс урьдчилан сэргийлэх үүргийг гүйцэтгэдэг. Эдийн засгийн үр ашиг багатай буюу тодорхой үйл ажиллагаанд оруулсан хөрөнгийн өгөөж бага байх нь ялангуяа том хэмжээтэй, тэр хэрээр удирдлагын үрэлгэн зардал ихтэйгээс шалтгаалдаг. Ашиг сонирхлын зөрчлийг багасгаж байгууллагын ирээдүйд хамгийн их хэрэгтэй шийдлүүдийг хэрэгжүүлэх нь компанийн засаглалын хамгийн гол зорилго юм.

Доктор, дэд профессор Б.ЭнхбайгальҮндэсний хөгжлийн хүрээлэнгийн захирал

хариуцлагатай байгууллага юм. Үүнээс зарим үзүүлэлтийг дэлгэрүүлэн дараах байдлаар авч үзэж болно.

• Бичиг баримт, үйл явц, шийдвэрүүд хууль, засаглалын зарчмуудад нийцсэн байх

• Байгууллагын нийгмийн хариуцлага өндөр түвшинд хэрэгждэг

• Хариуцлага хяналт бүх ажиллагсад, талуудын үйл ажиллагааны салшгүй нэг хэсэг болсон

• Хараат бус гишүүд гуравны нэгийг бүрдүүлж, үр өгөөжтэй ажилладаг

• Мэргэжлийн ёс зүйг баримталдаг• Тусгай хороодын үйл ажиллагаа

тогтмол, үр өгөөжтэй• Хувь нийлүүлэгчдэд мэдээлдэг• Гүйцэтгэх удирдлагын үйл

ажиллагааг хянадаг хамтын ажиллагааг дэмждэг

• санхүүгийн үзүүлэлтүүд нь шаардлагад нийцдэг

• дотоод аудит, хяналтын журамтай• эрсдлийн менежменттэй, урьдчилан

сэргийлдэг• санхүүгийн нөхцөл байдал, үйл

ажиллагааны үр дүн, өмчийн өөрчлөлт, менежментийн мэдээлэл ил тод

• Хурлууд сайн зохион байгуулагддаг• Мэдээлэл ил тод, хүртээмжтэй• Ноогдол ашгийн бодлого тодорхой,

хэрэгждэг• Цөөнхийн эрх хамгаалагдсан

ҮҮРЭГ ХАРИУЦЛАГА

МЭДЭЭЛЭЛ ИЛ ТОД

ХУВЬЦАА ЭЗЭМШИГЧДИЙН ЭРХИЙН ХЭРЭГЖИЛТ САЙН

САЙН АЖИЛЛАГААТАЙ ТУЗ

Компанийн сайн засаглалын зарчмыг

практикт хэвшүүлэх нь улс орны

эдийн засгийн хөгжлийн үндэс болсон

компаниудыг хөгжүүлэх, тэдний санхүү

эдийн засаг, хүний нөөцийн чадавхийг

бэхжүүлэх, тэдэнд итгэх олон нийтийн

итгэлийг нэмэгдүүлэх гол хүчин зүйл

болдог.

1990 оны ардчилсан хувьсгалын үр дүнд

байгуулагдсан анхны Засгийн газарт улс

орноо төвлөрсөн төлөвлөгөөт эдийн

засгийн тогтолцооноос зах зээлийн эдийн

засгийн харилцаанд шилжүүлэх, нээлттэй

эдийн засгийн бодлогыг хэрэгжүүлэх,

үүний тулд улс хоршооллын өмчийг

хувьчлах замаар хувийн хэвшлийг

хөгжүүлэх нарийн төвөгтэй, түүхэн шинэ

зорилго тулгарсан.

Хүмүүсийн хувийн ашиг сонирхол,

хувийн идэвхи санаачлагыг өрнүүлэх,

иргэдийн эрх чөлөөг баталгаажуулах

эдийн засгийн үндэс болсон хувийн

өмчийн харилцааг хөгжүүлэх нь тухайн

үеийн нийгмийн шаардлага байлаа. Энэ

зорилтыг хэрэгжүүлэхийн тулд юуны өмнө

өмч хувьчлал явуулах эрх зүйн орчинг

бүрдүүлэх нь нэн чухал зорилт байв.1990

оны 12 дугаар сарын 29-ний өдөр Улсын

Бага Хурлаас БНМАУ-ын Иргэний хуульд

нэмэлт өөрчлөлт оруулах тухай хуулийг

баталж, иргэдээ өмчтэй болгох арга

хэмжээг эхлүүлсэн.

1991 оны 5 дугаар сард батлагдсан

“Өмч хувьчлах тухай хууль”-иар өмч

хувьчлалын зарчим, хувьчлалд хамрагдах

өмчлөлийн зүйлс, хувьчлал явуулах арга

хэлбэр, хэрэгжүүлэх ажлын удирдлага,

зохион байгуулалтыг тодорхойлсон.

Хувьчлах аргын хувьд үйлдвэрийн

газрын эд хөрөнгийг худалдах замаар

хувийн өмчид шилжүүлэх буюу бага

хувьчлал, үйлдвэрийн газрыг хувьцаат

компанийн хэлбэрт оруулан өөрчлөн

зохион байгуулж, хувьцааг нь худалдах

замаар хувьчлах буюу их хувьчлал гэсэн

үндсэн хоёр хэлбэрээр өмч хувьчлалыг

хэрэгжүүлэхээр шийдвэрлэжээ. Тухайн

үеийн нөхцөл байдал, нийгмийн сэтгэл

зүйг харгалзан нэг талаас хүн амаас

төрийн өмчийг хувьчлалд зориулсан

хөрөнгө оруулалт хийж байна гэсэн

агуулгаар, нөгөө талаас төвлөрсөн

төлөвлөгөөт эдийн засгийн он жилүүдэд

ард иргэд хуримтлал үүсгэх боломжгүй

байсныг харгалзан хувьчилж буй хөрөнгө,

үйлдвэрийн газрын хувьцааг худалдан

МОНГОЛ УЛСЫН КОМПАНИЙН ЗАСАГЛАЛЫН ХӨГЖИЛ

авах нэг удаагийн төлбөрийн хэрэгсэл

болгон ашиглах зориулалтаар Хөрөнгө

оруулалтын эрхийн бичиг (ХОЭБ) гарган

нийт ард иргэдэд үнэгүй тараан өгч,

түүгээр дамжуулан өмч хувьчлалын эхний

шатыг хэрэгжүүлсэн.

Их хувьчлалыг хэрэгжүүлэхээр үйлдвэрийн

газруудыг хувьцаат компани болгон

өөрчлөн зохион байгуулж, тэдгээрийн

хувьцааг ХОЭБ-ээр худалдаалах ажлыг

зохион байгуулахаар 1991 оны 1

дүгээр сарын 18-ны өдөр Монголын

хөрөнгийн биржийг (цаашид МХБ гэх)

байгуулжээ.1992 оны 2 дугаар сарын 7-нд

Монголын хөрөнгийн бирж дээр ХОЭБ-

ийн анхны арилжаа явагдсан бөгөөд

1995 оны 5 дугаар сарын дунд үе хүртэл

үргэлжилсэн.

Хувьчлалын үр дүнд үүссэн хувийн болон

холимог өмчит аж ахуйн нэгжүүдийн үйл

ажиллагаа явуулах эрх зүйн үндсийг 1991

оны 5 дугаар сард батлагдсан “Аж ахуйн

нэгжийн тухай хууль”-иар бүрдүүлсэн.

Энэ хууль нь өмч хувьчлалын үр дүнд

Монгол улсад цоо шинээр бий болсон

компаниудын үйл ажиллагааны эрх зүйн

үндэс төдийгүй тэдгээрийн засаглалын

харилцааг зохицуулсан эрх зүйн анхны

бичиг баримт болсон.

Энэ хуулийн дагуу шинээр үүссэн ХК-ууд

хувьцаа эзэмшигчдийн хурлаа зарлан

хуралдуулах, ногдол ашиг хуваарилах,

компанийн удирдлагын шинэ бүтцийг

тогтоох зэрэг арга хэмжээг хэрэгжүүлж

эхэлсэн. 1992 оноос эхлэн МХБ-д

хувьцаа нь арилжаалагдсан ХК-иуд

хувьцаа эзэмшигчдийн өмнө хүлээсэн

үүрэг болох хувьцаа эзэмшигчдийн хурал

хуралдуулсан, ногдол ашиг тараасан

зэрэг үзүүлэлтүүд тухайн үед цоо шинээр

бий болсон компаниудын засаглалын

байдлыг дүгнэх үзүүлэлт юм.

1992 онд МХБ-д 208 ХК бүртгэлтэй

байснаас 7 нь тухайн ондоо хувьцаа

эзэмшигчийн анхны хурлаа хуралдуулсан

бол, 1993 оны эхээр 114 ХК нь жилийн

үйл ажиллагааны тайланг хэлэлцэх

хувьцаа эзэмшигчдийн хурлаа хуралдуулж

байсан нь нийт бүртгэлтэй ХК-ийн 54,8%

болсон нь МХБ-ийн түүхэнд хамгийн

өндөр үзүүлэлт юм. Анхны ХК-ууд 1993

оноос эхлэн ногдол ашиг хуваарилж

эхэлсэн.

1993 онд МХБ-д бүртгэлтэй 208 ХК-иас 72

ХК ногдол ашиг хуваарилж, 208 ХК бүгд

МОНГОЛ УЛСЫН КОМПАНИЙНЗАСАГЛАЛЫН ҮНДЭСНИЙТАЙЛАН

2013

МОНГОЛ УЛСЫН КОМПАНИЙН ЗАСАГЛАЛЫН ХӨГЖИЛ10

санхүүгийн тайлангаа МХБ-д ирүүлсэн.

(Хавсралт 1)

Өмч хувьчлалын эхний үед компаниудын

хуулиар хүлээсэн үүргийн хэрэгжилт

харьцангуй өндөр үзүүлэлтэй байсан

нь шилжилтийн эхэн үед компанийн

удирдлага нь “хуулийг заавал дагаж

мөрдөхгүй бол хатуу хариуцлага хүлээх

болно” гэсэн өмнөх нийгмийн үеийн

сэтгэлгээгээр ажил үүрэгтээ хандаж байсны

илрэл юм. Энэ сэтгэлгээ аажмаар бүдгэрч

“хууль ёсыг дагаж мөрдөхгүй байж болно,

бүгд л хууль зөрчдөг нь хэвийн үзэгдэл”

гэсэн ойлголт шилжилтийн үед нийгмийн

сэтгэлгээнд бий болж, өнөөг хүртэл

нийгэм эдийн засгийн бүхий л хүрээнд

хүчтэй нөлөөсөөр байна.

1995 онд “Нөхөрлөл компанийн тухай

хууль” батлагдсан бөгөөд энэ хуулиар

хувьцаа эзэмшигчдийн хурал, төлөөлөн

удирдах зөвлөл, хянан шалгах зөвлөл зэрэг

компанийн удирдах дээд байгууллагууд,

тэдгээрийн бүрэн эрх, сонгох тайлагнах

журам, хувьцаа эзэмшигчдийн үндсэн эрх

зэргийг хуульчилсан нь бэлэн мөнгөний

арилжаа явагдаж, компаниуд жинхэнэ

утгаараа хувьд шилжих үйл ажиллагааны

бэлтгэл байсан төдийгүй, компанийн

засаглалын үндсэн суурь зарчмуудыг

тогтоосон.

1995 оны 8 дугаар сарын 28-нд МХБ-д

бэлэн мөнгөний арилжаа эхэлсэн

бөгөөд энэ үйл явдлын түүхэн ач

холбогдлыг үнэлж, МХБ-ийн анхны

захирал Н.Золжаргал “1995 оны 8 дугаар

сарын 28-нд Монголчууд капитализмд

шилжсэн” гэж хэлсэн байдаг.(Өдрийн

сонин 2010.8.26 -202)

Бэлэн мөнгөний арилжаа эхэлснээр

бүртгэлтэй ХК-ийн хувьцааг иргэд

хоорондоо бэлэн мөнгөөр худалдах

боломжтой болсон төдийгүй, аж ахуйн

нэгжүүд ч МХБ-ийн арилжаанд оролцож

хувьцаа худалдан авах, аль нэг ХК-д

хяналтаа тогтоох боломж нээгдсэн.

1995-1998 оны хооронд хоёрдогч

зах зээлийн хувьцааны арилжаа маш

идэвхитэй явагдаж, МХБ-д бүртгэлтэй

ХК-ийн хувьцааны хяналтын багц

үндсэндээ цөөн гэр бүл болон гэр бүлийн

компанийн мэдэлд төвлөрсөн. Энэхүү

үйл явцтай холбоотойгоор хувьцаагаар

гэрчлэгдсэн эрхээ хэрэгжүүлэх тухай

мэдлэггүй байсан олон тооны жижиг

хувьцаа эзэмшигчийн эрхийг зөрчсөн

үйлдлүүд олон гарч байсан бөгөөд зарим

үр дагавар нь өнөөг хүртэл үргэлжилсээр

байна.

Хувьцааны захиалгыг тухайн эзэмшигч

иргэн өөрөө өгч байгаа эсэхийг

баталгаажуулах ямар нэг зохицуулалт

байгаагүйгээс иргэдийн хувьцааг өөрийнх

нь зөвшөөрөлгүй зарах, бэлэглэлийн

гэрээгээр олон хүний хувьцааг шилжүүлэх

гүйлгээ хийх, ажилчид нь бөөнөөрөө

захирлууддаа хувьцаагаа бэлэглэх гэх

мэт үйлдлүүд олонтоо хийгдэж, үүнтэй

холбогдох өргөдөл гомдлыг шалган

шийдвэрлэх асуудал байнга гарч байсан

тухай Үнэт цаасны хорооны ажлын

тайланд тусгагдсан байна. Тухайлбал,

“Сүхбаатар ХК”-ийн хувьцаа эзэмшигч

172 иргэн хувьцаагаа цөөн тооны

иргэнд бэлэглэсэн үйлдлийг бэлэглэлийн

гэрээгээр шилжүүлэн авсан этгээдүүд

нотариаттай хуйвалдах замаар хийсэн

гэсэн гомдлыг хянан шалгах ажиллагаа

1996 оны эхнээс 1997 оныг дуустал хууль

хяналтын байгуулага болон Үнэт цаасны

хорооны оролцоотой үргэлжилж байжээ.

Мөн “Өгөөж чихэр боов” ХК-ийн 4544

ширхэг хувьцааг хувьцаа эзэмшигчдийн

зөвшөөрөлгүй худалдсан тухай асуудлыг

хувьцаа эзэмшигчдийн гомдлын дагуу

шалгаад, хэлцлийг хүчингүй болгон

шийдвэрлэсэн. (Үнэт цаасны хорооноос

1996 онд хийсэн шалгалтын материал,

хуудас 202-208).

Баян-Өлгий аймагт Үнэт цаасны хороо,

МХБ-ийн хамтарсан шалгалтын явцад

Алтан дэн, Хангамж хан, Саулет, Кайнар

зэрэг хэд хэдэн ХК-ийн ихэнх ажилчид

“гаднын хүнд алдахгүй баттай хадгална“

гэж ойлгож захиралдаа хувьцаагаа

бэлэглэснийг тогтоосон. (мөн шалгалтын

материал хуудас 26 дугаар хуудас)

“Эрдэнэс-Тавантолгой ХК”-ийн хувьцааг

Монгол улсын иргэн бүрт эзэмшүүлэхээр

УИХ-ын шийдвэр гарсантай холбогдон

иргэд төвлөрсөн хадгаламжид дансаа

нээлгэхдээ өмнө Хөрөнгө оруулалтын

эрхийн бичгээр худалдан авч эзэмшсэн

хувьцаагаа шалгаж, “зөвшөөрөлгүй миний

хувьцааг зарсан байна” гэсэн үндэслэлээр

Санхүүгийн зохицуулах хороонд хандах

явдал тасралтгүй үргэлжилсээр байна.

Мөн дээрх хугацаанд компанийн

хөрөнгөөр компанийн хувьцааг худалдан

авааад дараа нь ТУЗ-ийн шийдвэрээр

ТУЗ-ийн гишүүд өөрсдийн мэдэлд

шилжүүлэн авсан тохиолдол ч цөөнгүй

гарч байжээ.

Үнэт цаасны хорооны 1996 оны 82 дугаар

тогтоолоор “ХК-ийн сангийн хувьцаа

худалдан авсан байдалд шалгалт хийх

удирдамж”-ыг баталж, нийт 19 ХК-ийн

сангийн (халаасны) хувьцаа худалдан

авсан байдалд шалгалт хийж, “Монгол

тоосго”, “Эсгий, эсгий гутал” ХК-ийн

гаргасан нийт хувьцааны 10,2-19,9

хувийг компанийн хөрөнгөөр худалдан

авсныг тогтоон холбогдох арга хэмжээ

авч байжээ. (1996 онд Үнэт цаасны

хорооноос хийсэн шалгалтын материал;

21 дүгээр хуудас)

Хувьцааны төвлөрөл эрчимжиж,

хувьцааны хяналтын багцыг худалдан

авсан этгээдүүд хувьцаа эзэмшигчдийн

хурал хуралдуулан Төлөөлөн удирдөх

зөвлөлийг шинээр бүрдүүлэх, гүйцэтгэх

удирдлагыг шилжүүлэн авах асуудал

1996-1998 оны хороонд үндсэндээ

явагдаж дууссан байна. Энэ хооронд

хувьцаа эзэмшигчдийн хурал хуралдуулах

ажиллагаа эрчимжиж ирснийг

хавсралтаас харж болно. (хавсралт 2)

1996 онд бүртгэлтэй ХК-ийн 54,7 хувь

нь, 1997 онд 51,5 хувь нь 1998 онд 49,3

хувь хурлаа хуралдуулж байсан бол, 1999

оноос огцом буурсан.

Өөрөөр хэлбэл, нэгэнт хяналтын багцыг

гартаа авсан хувьцаа эзэмшигчид

хувьцаа эзэмшигчдийн хурал хуралдуулах,

хувьцаанд ногдол ашиг хуваарилах зэргээр

хувьцаа эзэмшигчдийн эрхийг хэрэгжүүлэх

асуудалд анхаарал хандуулах нь эрс

багассан. Ногдол ашиг хуваарилалтын

судалгаа (хавсралт 3) ч үүнийг нотолж

байна. 1993-1997 оны хооронд жил бүр

40-72 ХК тогтмол ногдол ашиг хуваарилж

байсан бол 1998 оноос хойш жилд 19-13

ХК болж тогтмол буурч ирсэн байна.

1996-1998 оны хооронд хяналтын багцыг

авсан этгээдүүд хувьцаа эзэмшигчдийн

хурал хуралдуулан, ТУЗ, гүйцэтгэх

захирлыг өөрчлөх болсонтой холбогдон,

хувьцаа эзэмшигчдийн хурлын ирц

хүрээгүй учраас шийдвэр нь хүчин

төгөлдөр бус болсон гэсэн гомдол Үнэт

цаасны хороонд олноор ирж, энэ асуудал

Хорооноос хийгдэх шалгалтын нэг гол

чиглэл болсон байдаг.Тухайлбал, “Монгол

эсгий, эсгий гутал”, “Агроамгалан”

ХК-ийн хувьцаа эзэмшигчийн хурлын

ирцийн тухай ирүүлсэн гомдлыг шалган

шийдвэрлэж байжээ. (Хорооноос 1996

онд хийсэн шалгалтын тайлан; 26, 67

дугаар хуудас)

1999 онд Компанийн тухай шинэ хуулийг

баталсан бөгөөд энэ хуульд орчин үеийн

компанийн эрх зүйн нийтлэг зарчмуудыг

тусгасан төдийгүй, тухайн үед нийтлэг

дагаж мөрдөж байсан компанийн

засаглалын зарчмуудыг ч тусгасан. Энэ

хууль батлагдан гарч мөрдөгдөх болсноор

компанийн засаглалын практикт

төдийлөн ахиц гарч чадаагүйн үндсэн

шалтгаан нь уг хуулийг сахиулах чиг үүрэг

бүхий Үнэт цаасны хороо, МХБ-ийн хууль

сахиулах эрх мэдэл хангалтгүй, хуулийг

хэрэгжүүлэх хариуцлагын тогтолцоог

хуульчилж өгөөгүйтэй холбоотой.

1999 онд ЭЗХАХБ-аас “Компанийн

11МОНГОЛ УЛСЫН КОМПАНИЙН ЗАСАГЛАЛЫН ҮНДЭСНИЙ ТАЙЛАН

засаглалын зарчмууд”-ыг батласан,

Компанийн тухай шинэ хууль батлагдан

гарсантай холбоотойгоор УИХ-ын

Эдийн засгийн байнгын хорооны дэргэд

УИХ-ын гишүүн Н.Ганбямбаар ахлуулсан

Компанийн засаглалын ажлын хэсэг

байгуулагдсан нь төр засгийн зүгээс

Монголд компанийн засаглалыг

хөгжүүлэх тухай авч хэрэгжүүлсэн анхны

чухал арга хэмжээ болсон. Уг ажлын

хэсэг ЭЗХАХБ-ын Компанийн засаглалын

зарчмуудыг орчуулах, сурталчлах, МХБ-д

бүртгэлтэй ХК-ийн засаглалын байдалд

дүгнэлт өгөх, цаашид авч хэрэгжүүлэх

арга хэмжээний чиглэл боловсруулах,

компанийн засаглалыг хөгжүүлэх тухай

хандивлагч байгуулагуудтай хамтран

ажиллах зэрэг ажлуудыг гүйцэтгэсэн.

Эдийн засгийн байнгын хорооноос өгсөн

чиглэл удирдамжийн дагуу Үнэт цаасны

хороо 2000 оны 10 дугаар сараас нийт

бүртгэлтэй ХК-уудад үзлэг шалгалт хийх

удирдамж баталж, 2002 оныг дуустал

үзлэг хийсэн. Энэ үзлэгт нийт 353

ХК хамрагдсан бөгөөд эдгээрээс үйл

ажиллагаа нь хэвийн явж байгаа 203 ХК,

үйл ажиллагаа явуулж байгаа ч хангалтгүй

үнэлгээтэй 124 ХК, үйл ажиллагаа нь

бүрэн зогссон 59 ХК байна. (ҮЦХ-ны үйл

ажиллагааны 2003 оны тайлан; 12 дугаар

хуудас)

Үзлэгийн тайланд ХК-ийн засаглалын

байдалд өгсөн дараах дүгнэлт тусгагдсан:

1. ХК-ийн удирдлага, хяналтын багц

хувьцаа эзэмшигчид хялбар аргаар

мөнгө олохын тулд компанийг ХХК

болгон өөрчлөн байгуулж, жижиг

хувьцаа эзэмшигчдийн хувьцааг хямд

үнээр худалдан авах эрмэлзлэлтэй

болсон байна.

2. Хуулиар хүлээсэн үүргээ

хэрэгжүүлээгүй компанийн

удирдлагад хатуу хариуцлага

хүлээлгэх эрх зүйн үндэслэл байхгүй,

цөөн төгрөгөөр торгох нь үр нөлөө

бүхий арга хэмжээ болж чадахгүй

байна.

3. Ийм учраас бүртгэлтэй ХК-ийн

засаглал, ил тод байдал, хувьцаа

эзэмшигчийн эрхийг хэрэгжүүлэх

ажиллагаа туйлын хангалтгүй байна

гэсэн дүгнэлт хийсэн.

Дээрх дүгнэлтийг харуулсан судалгааг

хавсралт 3-аар харууллаа.

Судалгаагаар, 1997 оноос 2001 оныг

дуустал жил бүр 10-28 ХК хаалттай

компани болж өөрчлөн байгуулагдах

замаар бүртгэлээс хасагдаж байжээ.

2000 оноос эхлэн ЭЗХАХБ болон Дэлхийн

банкны группээс зохион байгуулж эхэлсэн

компанийн засаглалын бүс нутгийн

дугуй ширээний ярилцлагад ҮЦХ, Төрийн

өмчийн хороо, МХБ, МҮХАҮТ зэрэг

байгууллагуудын ажилтнуудыг оролцуулж

ирсэн бөгөөд энэ нь УИХ-ын ЭЗБХ-ны

дэргэдэх ажлын хэсгээс зохион байгуулсан

арга хэмжээний нэг хэсэг байсан юм. Энэ

үйл ажиллагаанд Олон улсын санхүүгийн

корпораци, Азийн хөгжлийн банк зэрэг

хандивлагчид дэмжлэг үзүүлж байлаа.

Бүртгэлтэй ХК-ийн үйл ажиллагаанд

хийсэн үзлэг шалгалтын явцаас дүгнэн

Үнэт цаасны хороо 2001оны 4 дүгээр

сард “Монгол улсын хөрөнгийн зах

зээлийг 2001-2004 онд хөгжүүлэх үйл

ажиллагааны үндсэн чиглэл”-ийг баталсан

байна. Үндсэн чиглэлийн хүрээнд

компанийн засаглалыг сайжруулах

тухай төрөл бүрийн арга хэмжээг авч

хэрэгжүүлсэн. Үүнд:

2004 оны эхээр УИХ-ын Эдийн засгийн

байнгын хороо, ҮЦХ-той хамтран

“Компанийн засаглалыг сайжруулах

нь”сэдэвт онол практикийн бага хурал,

2004 оны 4 дүгээр сард Азийн хөгжлийн

банкны дэмжлэгээр “Компанийн

засаглалд хараат бус захирлуудын

үүрэг роль” сэдэвт семинарыг тус тус

зохион байгуулсан нь бүртгэлтэй ХК-ийн

удирдлагад компанийн засаглалын суурь

зарчмуудыг сурталчлан ойлгуулахад чухал

хувь нэмэр болсон.

Үнэт цаасны хорооноос дээрх үндсэн

чиглэлийн дагуу ХК-ийн үйл ажиллагааны

ил тод байдлыг хангах чиглэлээр нилээд

анхаарч иржээ. Үүнд: МХБ-ээс эрхлэн

хэвлүүлж байсан “Хөгжил+ хөрөнгө

оруулалт” сэтгүүлд ХК-ийн санхүүгийн

тайлангийн хураангуйг хэвлэн нийтлэх

болсон, Монголын радиотай гэрээ

байгуулан улирал тутам 20 минутын

нэвтрүүлэг бэлтгэн нэвтрүүлж байсан,

Монголын үндэсний телевизээр

тусгай нэвтрүүлэг бэлтгэн нэвтрүүлэх

болсон зэрэг нь хөрөнгийн зах зээлийг

сурталчлах, иргэдийн мэдлэг, мэдээллийг

дээшлүүлэхэд зохих ач тусаа өгсөн.

Үнэт цаасны хороо байгуулагдсан үеэс

хөрөнгийн зах зээлийн мэдээллийг олон

нийтэд хүргэх, ард иргэдийн санхүүгийн

боловсролыг дээшлүүлэх тухай багагүй

хүчин чармайлт гарган ажиллаж

байсан боловч санхүүгийн бэрхшээлээс

шалтгаалан төдийлөн амжилтад хүрээгүй

тухай тайланд тусгагдсан байдаг.

1995-1999 онд “Бизнес зар” /20 нүүрээр

2 дугаар/, “Алтан зоос”/24 дугаар,

“Хувьцаа эзэмшигч” /25 дугаар/, “Ханш”

/8 дугаар/ нэртэй тогтмол хэвлэлүүд гаргаж

байсан боловч тухайн үед үнэт цаасны

зах зээлийн мэдээлэлд ач холбогдол өгөх

нийгмийн сэтгэл зүй төлөвшөөгүйгээс зах

зээлтэй болж чадалгүй зогссон байна.

1999 оноос МХБ-д төвлөрүүлэн “Үнэт

цаас, арилжаа” мэдээллийн товхимолыг

сар бүр гаргах болсон нь одоогийн

“Хөрөнгийн зах зээл” сэтгүүлийн эхлэл

болсон бөгөөд олон нийтэд зориулсан

мэдээ, мэдээлэл, танин мэдэхүйн нийтлэл,

ХК-ийн хурал, санхүүгийн тайлан болон

тэдгээрийн амьдралд гарч буй чухал үйл

явдлын мэдээллийг нийтэд хүргэдэг гол

хэвлэл болсон.

2006 онд банкнаас бусад санхүүгийн зах

зээлийг бүхэлд нь хянах зохицуулах чиг

үүрэг бүхий Санхүүгийн зохицуулах хороо

байгуулагдсан. Санхүүгийн зохицуулах

хороо байгуулагдсан цагаасаа эхлэн

МХБ-д бүртгэлтэй ХК болон санхүүгийн

салбарт үйл ажиллагаа явуулдаг

компаниудын засаглалыг хөгжүүлэх

асуудалд анхаарал хандуулж ирсэн байна.

Энэ чиглэлд хийсэн хамгийн чухал алхам

бол 2007 онд “Монголын компанийн

засаглалын кодекс”-ийг батлан гаргасан

явдал байлаа. Энэхүү кодекс нь ЭЗХАХБ-

ын компанийн засаглалын зарчмуудад

суурилсан бөгөөд Монголын компанийн

засаглалын үндсэн зарчмуудыг

тодорхойлсон.

Кодекс батлагдан гарсны дараа

бүртгэлтэй компаниудын үйл ажиллагаанд

кодексийн зарчмуудыг хэвшүүлэх тухай

Санхүүгийн зохицуулах хорооноос үе

шаттай арга хэмжээ авч хэрэгжүүлсэн.

Компанийн засаглалын зарчмыг

сурталчлах, компанийн удирдлага,

ялангуяа ТУЗ-ийн гишүүдийг компанийн

сайн засаглалын зарчимд суралцуулах

зорилгоор АНУ-ын Олон улсын Хөгжлийн

Агентлагийн /USAID/ дэмжлэг, СЭЗДС-

ийн оролцоотойгоор “Компанийн

Засаглалын хөгжлийн төв” төрийн бус

байгууллагыг 2009 оны 4 дүгээр сард

үүсгэн байгуулжээ. Энэхүү хөгжлийн төв

нь компанийн засаглалын чиглэлээр

сургалт, судалгаа, үнэлгээ, зөвлөгөө

өгөх чиглэлээр идэвхитэй үйл ажиллагаа

явуулж байна. Уг төвийн үйл ажиллагааг

Олон улсын Санхүүгийн корпораци, АНУ-

ын Олон улсын Хөгжлийн Агентлаг, Азийн

хөгжлийн банк, Люксембургийн Хөгжлийн

сан зэрэг олон улсын байгууллагууд

дэмжиж хамтран ажиллаж иржээ.

Төвөөс жил бүр уламжлал болгон зохион

байгуулж ирсэн чухал арга хэмжээ нь

Компанийн засаглалын форум юм. 2010

оны 5 дугаар сард зохион байгуулсан 3

дугаар форумаас эхлэн гадаад дотоодын

хөрөнгө оруулагчид, хандивлагчид,

санхүүгийн зах зээлийн мэргэжлийн

байгууллагууд, төрийн болон өөрийн

МОНГОЛ УЛСЫН КОМПАНИЙН ЗАСАГЛАЛЫН ХӨГЖИЛ12

зохицуулалтын байгууллагууд, компанийн

удирдлага зэрэг сонирхогч талуудыг

өргөн хамарсан ач холбогдолтой арга

хэмжээ болж ирсэн.

2010 оны 5 дугаар сард зохион байгуулсан

3 дугаар форум нь 2009 онд дэлхийн

банкнаас гүйцэтгэсэн “Монгол улсын

компанийн засаглалын ROSC үнэлгээний

тайлан”, Компанийн засаглалыг

сайжруулах тухай төрийн байгууллагаас

хийж байгаа ажил зэрэг цаг үеийн чухал

асуудлуудыг хэлэлцсэн.

2011 оны 6 дугаар сард 4 дүгээр форум

зохион байгуулагдсан бөгөөд Хөрөнгийн

зах зээлийн хөгжилд компанийн

засаглалын гүйцэтгэх үүргийн тухай

хэлэлцсэн бол 2012 оны форумаар хувийн

компанийн засаглалын асуудлаар яриа

өрнүүлжээ.Эдгээр форумаар хэлэлцсэн

компанийн засаглалыг хөгжүүлэхэд

төрийн байгууллагаас авч хэрэгжүүлэх

болон төр хувийн хэвшлийн түншлэлийн

хүрээнд хэрэгжүүлэх шаардлагатай арга

хэмжээний санал зөвлөмжүүд 2011 оны

3 дугаар сард Засгийн газраас баталсан

“Компанийн засаглалыг хөгжүүлэх

үндэсний хөтөлбөр”-т тусгалаа олсон.

Энэхүү хөтөлбөрт “Хөрөнгө оруулагч,

ажил олгогч, компанийн Төлөөлөн

удирдах зөвлөл, гүйцэтгэх удирдлагын

үүрэг, хариуцлагыг тодотгож, хувьцаа

эзэмшигчид, ажиллагсад болон бусад

оролцогч талуудын эрхийг хангах, мэдлэг,

чадварыг нь дээшлүүлэх, компанийн

засаглалын удирдлага, зохицуулалт,

эрхзүй, мэдээллийн зохих орчин

бүрдүүлэхэд төрийн дэмжлэг, төр-хувийн

хэвшлийн хамтын ажиллагааг хөгжүүлэх

зайлшгүй шаардлагатай байна.

Бизнесийн таатай орчныг бүрдүүлэхэд

компанийн засаглалын зарчмууд,

кодексыг хэрэгжүүлэх, төрийн зүгээс

үзүүлэх дэмжлэг, туслалцаа, хамтын

ажиллагааг өргөжүүлэх шаардлагатай

байгааг харгалзан, Компанийн

засаглалыг хөгжүүлэх Үндэсний

хөтөлбөрийг боловсруулав” гэж

тэмдэглээд хөтөлбөрийн зорилгыг“...

олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдсөн

компанийн засаглалын болон бизнес

эрхлэх зарчим, ёс зүй, хэв шинжид

тулгуурласан, аж ахуйн үйл ажиллагаа

удирдан зохион байгуулах нийтлэг арга

барил бүхий үндэсний компани, бизнес

эрхлэгчдийг бий болгоход оршино”

гэж тодорхойлсон. Хөтөлбөрт заасны

дагуу Компанийн засаглалын үндэсний

зөвлөлийг Санхүүгийн зохицуулах

хорооны дэргэд байгуулсан бөгөөд үйл

ажиллагаа нь тогтворжиж эхлээд байна.

Уг хөтөлбөрт “Компанийн засаглалын

зарчим, бизнес эрхлэх ёс зүйг хэрэгжүүлэх

эрхзүй, эдийн засгийн таатай орчин

бүрдүүлэх чиглэлээр Компанийн тухай,

Үнэт цаасны зах зээлийн тухай, өрийн

болон орон нутгийн өмчийн тухай зэрэг

хуулиудад нэмэлт, өөрчлөлт оруулах” гэж

заасны дагуу 2011 оны 10 дугаар сард

Компанийн тухай хуулийн шинэчилсэн

найруулгыг батлан гаргасан.

Энэхүү шинэ хуулийн үзэл баримтлал

нь компанийн засаглалын зарчмуудыг

хуульчлахад чиглэсэн бөгөөд олон улсад

дагаж мөрдөж буй компанийн сайн

засаглалын үндсэн зарчмуудыг тусгаж

чадсан учраас Монголын компанийн

засаглалын хөгжлийн түүхэнд шинэ

хуудас нээсэн. Санхүүгийн зохицуулах

хороо, түүний дэргэдэх Компанийн

засаглалын үндэсний зөвлөлөөс Олон

улсын санхүүгийн корпорацийн дэмжлэг,

Компанийн засаглалын хөгжлийн төв,

Компанийн засаглалын институт, Банк

санхүүгийн академи зэрэг төрийн бус

байгууллагуудын оролцоотойгоор хууль

сурталчилах, хэрэгжүүлэхэд чиглэсэн

сургалт, семинар, хэлэлцүүлгийг өргөн

хүрээтэй зохион байгуулж байна.

Үүнд: 2001 оны 11 дүгээр сард зохион

байгуулсан “Компанийн шинэ хууль

ба компанийн засаглал” сэдэвт бага

хурал, 2012 оны 2,3 дугаар сард зохион

байгуулсан дугуй ширээний ярилцлага,

“Монголын компанийн засаглал:

Боломж,тулгарч буй бэрхшээл” сэдэвт

хэлэлцүүлэг семинар, ХК-ийн ТУЗ-ийн

гишүүдэд зориулсан сургалтууд, сургагч

багш нарыг бэлтгэх сургалтууд, ХК-ийн

үлгэрчилсэн дүрмийн төсөл боловсруулан

нийтэд хүргэсэн зэрэг арга хэмжээг

дурьдаж болно.

МОНГОЛ УЛСЫН КОМПАНИЙН ЗАСАГЛАЛД ОЛОН УЛСЫН БАЙГУУЛЛАГААС ӨГСӨН ҮНЭЛГЭЭ

Украин улсад зохион байгуулсан Евроазийн компанийн засаглалын дугуй ширээний гурав дахь ярилцлагад зориулан 2002 онд ЭЗХАХБ (OECD)-ын захиалгаар “EconsultingCo.Ltd”-ээс “Монголын хувьцаа эзэмшигчдийн эрх” (Shareholders Rights in Mongolia) судалгааны тайлан энэ чиглэлийн судалгааны анхных юм. Уг тайланд ингэж өгүүлсэн нь бий.

“1998 онд бүртгэлтэй ХК-ийн 2/3-ийнх нь хувьцаа идэвхитэй арилжаалагдаж байсан бол 2001 онд энэ үзүүлэлт дөнгөж 1/3 болж буурсан байна. Хэдэн жилийн өмнөхтэй харьцуулбал Монголын хөрөнгийн зах зээлийн байдал ихээхэн доройтжээ. Үүний шалтгаан нь:

• Бүртгэлтэй компаниудын ихэнх нь ашиггүй ажилладаг, ашигтай ажилладаг компанийн тоо цөөн, ашгийн хэмжээ бага.

• Хувьцаа эзэмшигчид эрхээ мэддэггүй, эрхийн хэрэгжилт муу.

• Том хувьцаа эзэмшигчид компанийн сайн засаглалыг хэрэгжүүлэх сонирхолгүй, байгууллагын хөрөнгө оруулагчид байхгүй.

• Хөрөнгийн зах зээлийг хянах зохицуулах чиг үүрэг бүхий төрийн байгууллага болон зохицуулагч нь мэдээ, тайланг цаг хугацаанд гүйцэтгэх,ирүүлэх тухай шаарддаг ч үүнийг хөрөнгийн зах зээлийг хөгжүүлэх хүчин зүйл талаас нь ойлгож, хэрэглэдэггүй.

• Танил талын холбоо харилцаа хөрөнгийн зах зээлийн бүх оролцогчдын харилцаанд маш хүчтэй нөлөөлдөг.

• Компаниуд ч хөрөнгө оруулагчид ч хөрөнгийн биржид бүртгэлтэй байхын давуу талыг ойлгодоггүйгээс ач холбогдол өгдөггүй.

• Татварын дарамт нь түүнээс зайлсхийхэд хүргэдэг бөгөөд ХК-ийн хувьд энэ нь илүү төвөгтэй асуудал болдог гэж дүгнээд хөрөнгийн зах зээлийг хөгжүүлэхийн тулд дараах арга хэмжээг авч хэрэгжүүлэхийг зөвлөмж болгосон байна.

“Хувьцаа эзэмшигчдийн эрхийг хамгаалах сайн тогтолцоо бүрдүүлэхэд төрийн болон өөрийн зохицуулалттай байгууллага, компаниуд болон хөрөнгө оруулагчдын хамтын ажиллагаа чухал. Түүнээс гадна хөрөнгө оруулагчдын эрхийг хамгаалсан илүү тодорхой хууль журам тогтоох, хүчин төгөлдөр үйлчилж буй

хууль тогтоомжийг сахиулах тухай илүү их хүчин чармайлт гаргах шаардлагатай. Дараах арга хэмжээг авч хэрэгжүүлэх нь зүйтэй гэж үзэж байна.

• Хөрөнгийн зах зээлийн олон нийтийн, ялангуяа хувьцаа эзэмшигчид болон компанийн удирдлагын мэдлэг боловсролыг дээшлүүлэхэд чиглэсэн өргөн хүрээтэй сургалт сурталчилгааны хөтөлбөр хэрэгжүүлэх.

• Байгууллагын хөрөнгө оруулагчдыг дэмжих.

• Банкнууд үнэт цаасаар хөрөнгө оруулах боломжийг нээх чиглэлээр банкны хууль тогтоомжид өөрчлөлт оруулах.

• Хөрөнгийн биржийн зохицуулах эрх мэдлийг өргөжүүлэх, зохицуулалтыг сайжруулах.

• Зохицуулах байгууллагууд ХК-иас авч буй мэдээллийг зах зээлийн ил тод байдлыг хангах чиглэлээр илүү сайн ашиглах.

• Шүүх, хууль сахиулах байгууллагын чадавхийг, ялангуяа ажилтнуудын мэдлэг боловсролыг дээшлүүлэх тодорхой арга хэмжээ авч хэрэгжүүлэх.

• Хувьцаа эзэмшигчдийн эрхийн хэрэгжилттэй холбоотой асуудлыг шийдвэрлэх эрх бүхий маргаан таслах этгээдийг бий болгох”.

Энэхүү зөвлөмж гарснаас хойш 10 жил өнгөрсөн боловч аль ч чиглэлээр дорвитой үр дүнд хүрээгүй, одоо ч тулгамдсан асуудал хэвээр байна.

2003 онд Европын Сэргээн босголт, Хөгжлийн Банкнаас “Компанийн засаглалын эрх зүйн орчин,хэрэгжилтийг боловсронгуй болгох” төсөл хэрэгжүүлсэн. Энэхүү төслийн тайланд “Компанийн засаглал ерөнхийдөө хангалтгүй байна. Энэ нь компанийн мэдээллийг нээлттэй ил тод байлгах ажиллагаа дутагдалтай, жижиг хувьцаа эзэмшигчдийг хамгаалах тогтолцоотой холбоотой.

Хөрөнгийн биржид бүртгэлтэй олон компаниуд жилийн санхүүгийн тайлангаа нийтэд зарладаггүй, аль эсвэл хувьцаа эзэмшигчдийн хурлаа хийдэггүй байна. Хувьцаат компаниудад тавьж буй шаардлага сул, ёс төдий байна.

МОНГОЛ УЛСЫН КОМПАНИЙНЗАСАГЛАЛЫН ҮНДЭСНИЙТАЙЛАН

2013

МОНГОЛ УЛСЫН КОМПАНИЙН ЗАСАГЛАЛД ОЛОН УЛСЫН БАЙГУУЛЛАГААС ӨГСӨН ҮНЭЛГЭЭ14

3. Компанийн сайн засаглалын тухай олон нийтийн ойлголтыг төлөвшүүлэх чиглэлээр сургалт сурталчилгааны өргөн хүрээтэй хөтөлбөр хэрэгжүүлэх.

Дээрх үйл ажиллагааны хүрээнд дараах ажлуудыг 3 үе шаттай хэрэгжүүлэх, Үүнд:

• Төрийн байгууллагууд, хувийн хэвшил, төрийн бус байгууллагууд санал бодлоо солилцох, тулгамдаж байгаа асуудлыг хэлэлцдэг индэр болох Компанийн засаглалын форумыг(КЗФ) хандивлагч ДБ, АХБ, ЕСБХБ, ОУСК болон Монголын талаас СЗХ, Монгол банк, МҮХАХТ, МАОЭНХ, Сангийн яам, МХБ-ийн идэвхитэй оролцоо, дэмжлэгтэйгээр тогтмол зохион байгуулах.

• Компанийн засаглалыг хөгжүүлэх, хувьцаа эзэмшигчдийн эрх ашгийг хамгаалах зорилготой тусгай ажлын хэсгийг КЗФ-аас зохион байгуулах, энэхүү ажлын хэсэг төр хувийн хэвшлийн харилцан ойлголцолд тус дөхөм болох бөгөөд төрийн зүгээс компанийн засаглалын чиглэлээр хэрэгжүүлэх арга хэмжээ, форумын үйл ажиллагаанд зөвлөх чиглэлээр ажиллах.

• Хөрөнгө оруулагчдын хамтын ажиллагааг дэмжих. ААНБ-ын удирдлага, эрдэмтэн судлаачид, орон нутгийн засаг захиргааны шилдэг практикийг хэвшүүлэхэд чиглэсэн үйл ажиллагаанд дэмжлэг үзүүлэх нь тэдгээрийн хөрөнгө оруулалт татах чадварыг дээшлүүлэхэд тус нэмэр болох юм. Компанийн засаглалын болон аудит, НББ-ийн олон улсын стандартыг нэвтрүүлэхэд нь туслалцааг чиглүүлэх.

• ТББ, форум болон бусад оролцогчдын хууль тогтоомжийн, тухайлбал, Компанийн тухай, Үнэт цаасны тухай, Хамтын хөрөнгө оруулалтын тухай хуулиудын төсөл боловсруулах, сурталчлах үйл ажиллагаанд дэмжлэг үзүүлэх.

• Компанийн ТУЗ-ийн гишүүд болон гүйцэтгэх захирлуудад зориулсан сургалтын хөтөлбөр хэрэгжүүлэх

• Компанийн засаглалын үнэлгээний индекс боловсруулж, нийтийн ашиг сонирхлын компаниудын засаглалыг үнэлэх тогтолцоо бүрдүүлэх.

• Хувьцаа эзэмшигчдийн эрх ашгийг хамгаалах байгууллага. Хувьцаа эзэмшигчдийн нэрийн өмнөөс компанитай болон хууль, шүүхийн байгууллага төрийн зохицуулалтын байгууллагатай харилцах ТББ байгуулан идэвхитэй үйл ажиллагаа явуулах.

• Нийтийн ашиг сонирхлын компаниудын үйл ажиллагаа, санхүүгийн байдлын мэдээлэлд

Компаниудын дийлэнх нь аудитийн шалгалтад хамрагдаагүй байна” гэж дүгнээд Компанийн засаглалын эрх зүйн орчныг сайжруулах чиглэлээр холбогдох хуулиудад нэмэлт өөрчлөлт оруулах, мөн түүнчлэн компанийн засаглалын үндэсний кодексийг боловсруулан гаргах нь чухал болох тухай зөвлөмж хүргүүлжээ.

ЕСБХБ-наас 2007 онд компанийн засаглалын хууль тогтоомжийн хэрэгжилтийн чанарт үнэлгээ өгч, 2008 онд компанийн засаглалын салбарын тайлан гаргасан байна. Уг тайланд Монгол улсад Олон улсын холбогдох стандартын (ЭЗХАХБ-ын Компанийн засаглалын зарчмууд) хэрэгжилт “дунд зэрэг” гэсэн үнэлгээ өгчээ.

ЕСБХБ-ны Захирлуудын зөвлөлийн 2009 оны 10 дугаар сарын 21-ний өдрийн хурлаар “Монгол улсын баримтлах стратeги”-ийг батлан гаргасан бөгөөд уг баримт бичигт: “Санхүүгийн зохицуулах хороотой хамтран ажиллаж, хөрөнгийн зах зээлийн хөгжлийг дэмжих болно. Ингэснээр хөрөнгийн зах зээлийн зохицуулалтын тогтолцоог боловсронгуй болгох, удирдлагын чадавхийг дэмжих, компанийн засаглал, санхүүгийн тайлагнал ба ил тод байдлыг сайжруулахад хувь нэмрээ оруулах болно” гэж ЕСБХБ-аас Монгол дахь компанийн засаглалыг дэмжих бодлогыг тодорхойлсон байна.

2008 онд АНУ-ын Олон улсын Хөгжлийн Агентлагаас (USAID) Монголын компанийн засаглалын байдалд судалгаа хийж, 2008 оны 10 дугаар сард Судалгааны тайлан гаргасан байна. Энэхүү судалгаа нь Монголын компанийн засаглалын байдалд хандивлагч байгууллагуудаас хийсэн хамгийн дэлгэрэнгүй судалгаа болсон бөгөөд судалгааны үр дүнд үндэслэн дараах дүгнэлт хийсэн:

• Монгол улс компанийн засаглалыг хөгжүүлэх чиглэлээ нэгэнт тодорхойлж чадсан.

• Компанийн засаглалын хууль эрх зүйн болон зохицуулалтын орчин үндсэндээ бүрэлдсэн.

• Компаниуд банкны зээлээр санхүүжиж байна. Үнэт цаасны зах зээлийг хөгжүүлэх тухай бодлого боловсруулан хэрэгжүүлэх шаардлагатай.

• Хөрөнгийн биржид бүртгэлтэй ХК-ийн хувьцааны дийлэнх хэсэг нь /МХБ-д бүртгэлтэй хувьцааны 75% нь төрийн өмчлөлд байна/ төрийн мэдэлд хэвээр байгаа нь хөрөнгийн зах зээл гүнзгийрэн хөгжихөд саад болж байна.

• Хувьцааны томоохон багц том хувьцаа эзэмшигчдийн гарт хурдтай төвлөрч байгаа нөхцөлд тухайн компанийг бүрэн хувьчлахад

дэмжлэг үзүүлэх.

• Жижиг хувьцаа эзэмшигчдийн эрх ашгийг хамгаалах үр нөлөөтэй арга хэрэгслийг хуульчлах, хэрэгжүүлэх.

• СЗХ-ны хууль сахиулах эрх мэдлийг өргөжүүлэх.

• Өргөн хүрээтэй сургалтын хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх замаар захирлуудын мэдлэг чадварыг дээшлүүлэх.

• Компанийн стратегийг тодорхойлох, гүйцэтгэх албаны үйл ажиллагаанд хяналт тавих тухай ТУЗ-ийн чадавхийг дээшлүүлэх

• ТУЗ-ийн үүрэг хариуцлагыг нэмэгдүүлэх.

• Хувьцаа эзэмшигчдийн эрхийг хэрэгжүүлэх, тэдэнд тэгш шударга хандах тогтолцоог бүрдүүлэх.

• Компанийн үйл ажиллагааны ил тод, нээлттэй байдал хангалтгүй байгаа нь Монгол улс дахь компанийн засаглалын хамгийн тулгамдсан асуудал болж байна.

• Компанийн засаглалын асуудлаар олон нийтийн мэдлэг мэдээллийг дээшлүүлэх нь засаглалыг сайжруулах чухал хүчин зүйл болно.

• Компанийн сайн засаглалын практикийг хэвшүүлэх, ялангуяа нээлттэй ил тод байх зарчмыг хэрэгжүүлэхэд банкууд чухал үүрэг гүйцэтгэх ёстой.

• МХБ-ийг санхүүгийн салбарт чухал үүрэг гүйцэтгэдэг үр нөлөөтэй зах зээл болгон өөрчлөх тухай арга хэмжээ авч хэрэгжүүлэх, үүний тулд Засгийн газрын бонд, хөрөнгөнд суурилсан үнэт цаасны зах зээлийг эрчимжүүлэх замаар хөрвөх чадварыг дээшлүүлэх.

• Тусгай зөвшөөрөл, эрх олгох тогтолцоог өөрчлөн боловсронгуй болгох замаар нягтлан бодох бүртгэл, аудитийн тогтолцоог хөгжүүлэх.

• СТОУС-ыг бүрэн нэвтрүүлэх.

Эдгээр зорилгод хүрэхэд Монгол улсад туслахаар АНУ-ын ОУХ-ийн агентлагаас дараах чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулах нь зүйтэй гэж үзжээ:

1. Компанийн ТУЗ-ийн гишүүд болон гүйцэтгэх удирдлагад зориулсан сургалтыг сайжруулан боловсронгуй болгох.

2. Эрх зүйн орчинг сайжруулж, хууль сахиулах, хянах, зохицуулах чадавхийг бэхжүүлэх, хөрөнгө оруулагчдийн эрх ашгийг хамгаалах зорилготой төрийн бус байгуулагуудыг дэмжих зэргээр бизнесийн таатай орчинг бүрдүүлэх.

15МОНГОЛ УЛСЫН КОМПАНИЙН ЗАСАГЛАЛЫН ҮНДЭСНИЙ ТАЙЛАН

тодорхойлогч бусад байгууллагад зориулагдсан гэж дурьдаад ЭЗХАХБ-аас гаргасан Компанийн засаглалын үндсэн зарчим тус бүрээр хэрэгжилтийг дүгнэсэн.(Хавсралт 4)

Үнэлгээний тайланд үндэслэн компанийн засаглалын тогтолцоог боловсронгуй болгох зорилгоор хэрэгжүүлэх үйл ажиллагааны төлөвлөгөө, бодлогын зөвлөмж гаргасан. Үйл ажиллагааны төлөвлөгөө нь дараах 4 үндсэн чиглэлтэй:

1. Компанийн засаглалын кодекст нэмэлт өөрчлөлт оруулах

2. Төрийн болон өөрийн зохицуулттай байгууллагууд нь компанийн засаглалтай холбоотой хууль тогтоомж болон компанийн засаглалын кодексийг чанд сахиулах

3. Компанийн засаглалын нийтлэг жишигт нийцүүлэх зорилгоор хууль эрх зүй, зохицуулалтын тогтолцоонд хэд хэдэн нэмэлт өөрчлөлт оруулах

4. СЗХ, МХБ-ийн бүртгүүлэх шалгуурыг өндөрсгөж, үргэлжлүүлэн мөрдүүлэхийн зэрэгцээ хөрөнгийн зах зээлд итгэх итгэлийг сэргээх үүднээс шалгуур хангаагүй компанийг бүртгэлээс хасах арга хэмжээг авч хэрэгжүүлэх

ЭЗХАХБ-ын Компанийн засаглалын зарчмуудаас хэрэгжихгүй байгаа зарчмуудын хэрэгжилтийг хангахаар Засгийн газраас хэрэгжүүлэх үйл ажиллагааны чиглэлийн тухай дараах зөвлөмжийг өгсөн. Үүнд:

ЭЗХАХБ-ын компанийн засаглалын зарчмын 1-р бүлгийн зарчмуудыг хэрэгжүүлэх тухайд:

1. СЯ, МБ, СЗХ зэрэг төрийн байгууллагууд болон МХБ нь компанийн засаглалын чиглэлээр арга хэмжээ зохион байгуулах, мэдээ материал хэвлэх, компаниудын сайн засаглалтай байх хэрэгцээ шаардлагыг дэмжих зэргээр олон нийтэд сурталчилгаа хийх

2. СЗХ зах зээлийн мэргэжлийн оролцогч, мэргэжилтэнд тавих шаардлагыг нэмэгдүүлж, дотоод мэдээлэл ашиглан биржийн арилжаанд оролцох, зах зээлээр тоглох явдлын хүрээг хумихад анхаарах. Энэ зорилгоор СЗХ-д хуваарилж буй хөрөнгө нөөц хангалттай эсэхэд үнэлгээ хийх.

3. СЗХ-ны хүний нөөц, чадавхи, цалинг тус салбарын хэрэгцээ шаардлагаас гадна гадаад орны ижил төстэй зохицуулагч байгууллагын жишигт нийцүүлэхэд анхаарах, СЗХ-ны ажилтнуудыг сургалтад хамруулах, ялангуяа гадаадын туршлагатай зохицуулагч байгууллагуудад сургалтад

хяналт тавих, түгээх чиг үүрэг бүхий санхүүгийн салбарын ТББ нь хөрөнгө оруулалтын эрүүл орчинг бүрдүүлэхэд чухал үүрэг гүйцэтгэнэ. Нийтийн ашиг сонирхлын компаниудын санхүүгийн болон үйл ажиллагааны тайланг нэгтгэн, цахим сүлжээгээр дамжуулан нийтийн хүртээл болгох мэдээллийн төвийн үүрэг гүйцэтгэх ТББ-д зориулсан сургалт явуулах.

• Цөөн тооны компанийг сонгон ТУЗ-ийн гишүүд, гүйцэтгэх удирдлагад зориулсан сургалт, семинар зохион байгуулах зөвлөгөө өгөх зэргээр тэдгээрийн засаглалыг сайжруулах, ингэснээр санхүүжилтийн гадаад Эх сурвалж олоход туслах.

• Санхүүгийн салбарын өөрийн зохицуулалттай байгууллагууд болон ТББ-уудын үйл ажиллагааг идэвхижүүлэх

МХБ, ҮЦТТТХТ зэрэг өөрийн зохицуулалттай байгууллага, Арилжаа эрхлэгчдийн холбоо, Банкны холбоо, ББСБ-ын хобоо, ММНБИ, Аудитийн холбоо, НББ-ийн зөвлөл зэрэг байгууллагууд нь гишүүдээрээ дамжуулан бизнесийн стандарт тогтоох, хэвшүүлэх, сайжруулахад чухал нөлөө үзүүлэх боломжтой. СТОУС, АОУС, компанийн засаглалын зарчмуудыг өөрийн гишүүд болон бизнес эрхлэгчдэд зааж сургахад эдгээр байгууллагууд чухал үүрэг гүйцэтгэх ёстой. Түүнээс гадна гишүүдээ олон улсад хүлээн зөвшөөрөгддөг Мэргэшсэн нягтлан бодогчдын холбооны сертификат, (Association of Charted Certified Accountants) Мэргэшсэн санхүүгийн шинжээч(Chartered Financial Analyst)-ийн сертификат авахад нь дэмжлэг үзүүлэх.

• Нийтэд зориулсан сургалт, сурталчилгаа. Радио, телевизээр нийтэд зориулсан сургалт мэдээллийн тусгай хөтөлбөр явуулах

Дэлхийн банкнаас 2009 онд Монгол улсын компанийн засаглалын байдалд дүн шинжилгээ хийж, “Стандарт, дүрэм журмын мөрдөлтийн байдалд өгсөн үнэлгээний тайлан” (ROSC) гаргасан байна.

“Компанийн засаглалын ROSC үнэлгээний тайлан нь Монгол улсын хууль эрх зүй, зохицуулалтын тогтолцоо, мөрдөлтийн байдал, хэрэгжилтийг хангах тогтолцоог ЭЗХАХБ-аас гаргасан Компанийн засаглалын үндсэн зарчмуудтай харьцуулахад ямар шатанд байгааг харуулна.Энэхүү үнэлгээний ажлыг УИХ-ын Эдийн засгийн байнгын хорооны санаачлага, захиалгаар хийж гүйцэтгэсэн бөгөөд Mонгол улсын Засгийн газар болон компанийн засаглалын бодлогыг

хамруулах

4. МХБ-ээс бүртгэлтэй компанид тавих шаардлагыг өндөрсгөх, хууль журам, бүртгэлийн шалгуурыг сахиулахыг хариуцдаг болгох, бүртгэлтэй компаниудын хөрөнгө нөөцийг дахин үнэлж, зорилгодоо хүрэх чадавхийг бүрдүүлэх

5. СЗХ, МХБ шалгуур хангахгүй компанийг бүртгэлээс хасах, ингэхдээ хувьцаа эзэмшигчдийн эрх ашгийг хангах тухайд бусад орны туршлагыг судлах

6. СЗХ-ноос МУ-ын КЗК-ийн хэрэгжилтийн жил бүрийн тайлан гаргах

7. Компанийн засаглалтай холбоотой хууль тогтоомж, түүний дотор КЗК-ын тухай өргөн олон нийтийг хамарсан ярилцлага, хэлэлцүүлэг зохион байгуулж, санал дүгнэлтийг сонсох, тэдгээрийг интернетээр нийтийн хүртээл болгох

8. Хууль эрх зүй, зохицуулалтын тогтолцоог боловсронгуй болгох

9. Зохицуулагч байгууллагууд хууль сахиулахад чиглэсэн үйл ажиллагаагаа уялдуулах, ил тод болгох

10. Монгол улсын компаниудын ихэнх хэсэг нь ЖДҮ байдаг учраас КЗК-т гэр бүлийн эзэмшлийн жижиг аж ахуйн нэгжүүдэд хамаарах компанийн засаглалын асуудлыг тусгасан хэсэг оруулах

11. ЖДҮ-үүд санхүүгийн тайлан гаргахдаа СТОУС-ыг дагаж мөрдөхгүй байхаар хуульчлах

ЭЗХАХБ-ын компанийн засаглалын зарчмын хоёрдугаар бүлгийн зарчмуудыг хэрэгжүүлэх тухайд:

1. Компанийн хуулинд дараах чиглэлээр нэмэлт өөрчлөлт оруулах:

• Ногдол ашиг хуваарилахыг ТУЗ-ийн санал болгосноор хувьцаа эзэмшигчид баталдаг байх.

• ТУЗ-ийн гишүүд хувьцаа эзэмшигчдийн хуралд заавал оролцдог, хувьцаа эзэмшигчдийн асуултад хариулдаг байх.

• Компанийн дүрэмд нэмэлт өөрчлөлт оруулах, давуу эрхийг эдлүүлэхгүй байх зэрэг чухал шийдвэрийг хувьцаа эзэмшигчдийн 2/3 саналаар гаргах.

• Компанийн хувь нийлүүлсэн хөрөнгийг нэмэгдүүлэх, шинээр хувьцаа гаргах асуудлыг ТУЗ-ийн саналыг үндэслэн хувьцаа эзэмшигчдээр шийдүүлдэг байх.

МОНГОЛ УЛСЫН КОМПАНИЙН ЗАСАГЛАЛД ОЛОН УЛСЫН БАЙГУУЛЛАГААС ӨГСӨН ҮНЭЛГЭЭ16

• Гүйцэтгэх бус гишүүдийн цалин, гүйцэтгэх албан тушаалтны урамшууллын багцыг батлах эрхийг хувьцаа эзэмшигчдэд олгох, гүйцэтгэх албан тушаалтны цалинг батлах эрхийг ТУЗ-д олгох.

• Компанийн мэдлийн оролцогч компаниудын хувь нийлүүлсэн хөрөнгийн бүтэц, саналын тусгай эрх зэргийг ил тод болгох.

• ТУЗ-ийн гишүүд солигдох үед хувьцаа эзэмшигчдийн өмнө хүлээх тусгай үүргийг тодорхой болгох.

• Хувьцаа эзэмшигчийн үндсэн эрхээ хэрэгжүүлэхээр зөвлөлдөх боломжийг хувьцаа эзэмшигчдэд олгох

2. КЗК-д дараах чиглэлээр нэмэлт өөрчлөлт оруулах:

• Зохион байгуулалттай хөрөнгө оруулагчид санал өгөх бодлогоо тодорхойлох, санал өгөх, санал өгөх бодлогоо болон хэрхэн санал өгсөн тухай олон нийтэд ил тод, мэдээлэхийг дэмжих.

• Хөрөнгө оруулагч нар компанийн засаглалыг боловсронгуй болгоход дэмжлэг үзүүлдэг практикийг хэвшүүлэх.

• Хөрөнгө оруулагч нар ашиг сонирхлын зөрчилдөөнийг шийдвэрлэх бодлого тодорхойлох.

ЭЗХХАБ-ын компанийн засаглалын зарчмын 3-р бүлгийн зарчмуудыг хэрэгжүүлэх тухайд:

1. ТУЗ-ийн гишүүд болон ажилтнууд компанийн үнэт цаасаар арилжаа хийхийг хориглосон “цоожлох” хугацааг тогтоож, хувьцаа эзэмшигчдэд болон олон нийтэд мэдээлэх.

2. Дотоод мэдээлэл ашиглан арилжаанд оролцохоос сэргийлсэн хууль тогтоомж, дүрэм журам боловсруулж, хэрэгжилтэд СЗХ хатуу хяналт тогтоох.

3. Үнэт цаасны тухай хуульд хууль ёсны хувьцаа эзэмшигчдийг төлөөлөх этгээд санал өгөх бодлогоо тодорхойлж, нийтэд нээлттэй болгохыг шаардах чиглэлээр өөрчлөлт оруулах

ЭЗХХАБ-ын компанийн засаглалын зарчмын 4-р бүлгийн зарчмуудыг хэрэгжүүлэх тухайд:

1. Компаниуд “шүгэл үлээх” бодлогыг хэрэгжүүлж, ажиллагчид компанийн удирдлагын хууль зөрчсөн, ёс зүйгүй үйлдлийн тухай мэдээлдэг байхыг хөхиүлэн дэмжих, шаардахыг КЗК-д тусгаж, “шүгэл үлээгчид”-ийг хамгаалах тогтолцоо бүрдүүлэх.

2. Ажилтнууд, зээлдүүлэгчид, байгаль

орчныг хамгаалагчид зэрэг оролцогч талуудын эрхийг хэрэгжүүлэх нөхцлийг хангахад хууль сахиулах бүх байгууллагууд анхаарах.

3. Компаниуд ажилтнуудын тэтгэврийн сан бүрдүүлэх тогтолцоог бий болгох.

4. Оролцогч талуудыг мэдээллээр хангах тогтолцоо бүрдүүлэх.

5. МУ-ын Засгийн газар “Төлбөрийн чадваргүй болох ба зээлдүүлэгчийн эрхийн ROSC үнэлгээг хийлгэж, Дэлхийн банкны “бизнесийг дуусгавар болгох” үзүүлэлтийн зэрэглэлээ сайжруулах.

ЭЗХАХБ-ын компанийн засаглалын зарчмын 5-р бүлгийн зарчмуудыг хэрэгжүүлэх тухайд:

1. СТОУС-ыг зөвхөн нийтийн ашиг сонирхлын ААНБ-д дагаж мөрдөх, Хөрөнгийн биржид бүртгэлгүй ЖДҮ-т зориулсан НББ-ийн хялбаршуулан стандарт боловсруулах.

2. СТОУС-ыг “нийцүүлж өөрчлөх” биш харин баталж мөрдүүлэх, өөрөөр хэлбэл НББОУХ-ноос гаргасан СТОУС, ОУНБХ-ноос гаргасан АОУС-ыг үндэсний НББ-ийн стандартад нийцүүлэх биш баталсан байдлаар нь мөрдүүлэх.

3. Хууль сахиулах байгууллага нь жилийн үйл ажиллагааны тайланд МХ&С /MD&A/ Management’s discussion and analylis/ -аас гадна санхүүгийн тайлан тэнцлийг хуулийн хугацаанд нийтэд мэдээлэх үүргийг чанд мөрдүүлэх.

4. Тусгай зөвшөөрөл олгох үйл ажиллагааны хүрээнд:

• Аудиторын хараат бус байдлыг хангах

• АОУС, Ёс зүйн дүрмийг чанд баримтлах

• СЯ хариуцлага хүлээлгэх эрхтэй байх

5. КЗК-д дараах асуудал тусгагдсан байх:

• Чухал ач холбогдолтой мэдээллийг хуулийн хугацаанд нийтийн хүртээл болгох

• Чухал ач холбогдолтой мэдээллийг цахим хуудсанд байршуулах

• Хөрөнгө оруулагчид болон бусад холбогдох талуудад шаардлагатай мэдээ, мэдээллийн агуулга сайтай жилийн тайлан гаргаж цахим хуудсанд байршуулах

• Аудитор хараат бус байж, ажлаа мэргэжлийн өндөр түвшинд хийж гүйцэтгэсэн, зохих анхаарал тавьж ажилласан тухай болон аудитийн үйлчилгээний үнийн тухай хувьцаа эзэмшигчдэд мэдээлэх

6. Сангийн яам, СЗХ, МБ, ММНБИ нь СТОУС-ын сургалтын нарийвчилсан, тогтвортой үргэлжлэх сургалтын хөтөлбөр боловсруулах, зохион байгуулахад дэмжлэг үзүүлэх, энэхүү сургалтад нягтлан бодогч нар, аудиторууд, хөрөнгө оруулагч, зохицуулагч нарыг хамруулах.

7. Сангийн яам, СХЗҮХ-ноос ОУНБХ /IFAC/-аас гаргасан Ёс зүйн дүрмийг аудитийн мэргэжлийн албан ёсны стандарт гэж хүлээн зөвшөөрөх. СЗХ нь нийтэд заавал хүргэх санхүүгийн бус мэдээ мэдээллийн стандарт боловсруулах.

8. Аудитийн үйл ажиллагааны бие даасан хяналтын байгууллагаас гадна ММНБИ-д өөрийн гишүүдийн үйл ажиллагааны чанарыг баталгаажуулах эрхийг хуулиар олгох.

9. Хөндлөнгийн аудиторийг ТУЗ биш ТУЗ-ийн санал болгсоноор хувьцаа эзэмшигчид сонгодог байхаар, хөндлөнгийн аудиторт торгууль оногдуулах зэргээр хариуцлага хүлээлгэдэг байх хуулийн зохицуулалт бий болгох.

10. ММНБИ нь мэргэшсэн нягтлан бодогчийн шалгалтыг боловсронгуй болгох, дээд шатны аудит, компанийн тайлан мэдээний асуудлыг хамрах.

11. Үнэт цаасны зах зээлийн тухай хуулинд дараах асуудлыг тусгах:

• ОУҮЦХБ /IOSCO/-ийн Үнэт цаасны шинжээчдийн сонирхлын зөрчлийг шийдвэрлэх зарчмыг /Statement of Principles for Addressing Sell-Side SecuritiesAnalyst Conflicts of Interest/ хэрэгжүүлэх.

• ХК-иуд улирлын мэдээлэл гаргаж, хувьцаа эзэмшигчдэд мэдээлдэг байх.

12. Аудитийн тухай хуулинд аудитийн байгууллагыг бүхэлд нь бус түүний багийг сольдог байхаар өөрчлөлт оруулах.

13. Аудиторын хараат бус бие даасан байдал, үйл ажиллагааны чанарт хяналт тавих бие даасан хяналтын байгууллага байгуулах.

14. Үнэт цаасны зах зээлийн тухай хуулийн хүрээнд ОУҮЦХБ /IOSCO/-аас гаргасан зээлийн зэрэглэлийн байгууллагын үйл ажиллагааны зарчмыг хэрэгжүүлэх.

ЭЗХАХБ-ын компанийн засаглалын зарчмын 6-р бүлгийн зарчмуудыг хэрэгжүүлэх тухайд:

КЗК-д дараах нэмэлт оруулах:

• ТУЗ-ийн гишүүд үүргээ гүйцэтгэхдээ компанийн эрх ашгийг дээдлэх зарчим баримтална гэсэн Компанийн тухай хуулийн заалтыг дэлгэрүүлэн өргөжүүлэх.

17МОНГОЛ УЛСЫН КОМПАНИЙН ЗАСАГЛАЛЫН ҮНДЭСНИЙ ТАЙЛАН

• Компанийн Ёс зүйн дүрмийг батлан мөрдүүлэх, хэрэгжилтийг тодорхой давтамжтайгаар мэдээлдэг байх.

• ТУЗ-өөс гүйцэтгэх удирдлагыг стратегийн удирдлагаар хангах, хэрэгжилтийг хянах, компанийн засаглалын бодлогыг хянах, үргэлжлүүлэн хэрэгжүүлэх тухайд гүйцэтгэх үүрэг ролийг тодорхой болгох.

• Хороодын болон түүний гишүүдийн чиг үүргийг тодорхой болгох.

• ТУЗ-ийн гишүүдийн томилогдсон хугацаа, ажил эрхлэлт болон орлого, ТУЗ-ийн болон хороодын хуралд оролцсон байдлыг мэдээлэх.

• ТУЗ-ийн гишүүдийг мэргэшүүлэх сургалтад тогтмол хамруулах.

• ТУЗ-д зайлшгүй шаардлагатай бодитой, мэдээллийг цаг тухай бүрт гаргаж өгдөг байх.

• ТУЗ-ийн хараат бус гишүүний шалгуурыг оновчтой болгох.

• Хөндлөнгийн мэргэжлийн зөвлөгөөг гаднаас авах боломж олгох.

• Төрийн өмчит компанийн ТУЗ-ийн хараат бус гишүүнээр төрийн албан хаагч бус хүмүүсийг сонгодог байх хуулийн зохицуулалтыг бий болгох.

• ТУЗ-ийн гишүүд бусад албан тушаалтнуудад зориулсан компанийн засаглалын сургалт явуулах чадавхийг бий болгох.

Үндэсний хөгжил шинэтгэлийн хорооны захиалга, АХБ-ны санхүүгийн дэмжлэгтэйгээр 2009 онд “Жижиг хувьцаа эзэмшигчдийн эрхийг хамгаалах нь “ сэдэвт судалгааны ажил хийж тайлан хэвлэгдсэн.

Судалгааны баг нь дараах чиглэлээр судалгаа хийж, тулгамдсан асуудлыг шийдвэрлэх арга замын тухай зөвлөмж боловсруулсан. Үүнд:

1. Жижиг хувьцаа эзэмшигчдийн тухай

2. Жижиг хувьцаа эзэмшигчдийн эрх ашгийг зөрчиж буй асуудлууд

3. Жижиг хувьцаа эзэмшигчдийн эрх ашигт нөлөөлж буй хүчин зүйлс

4. Жижиг хувьцаа эзэмшигчдийн эрх ашгийг хамгаалж буй олон улсын сайн туршлага, Монгол улсад хийгдэж байсан судалгаа

Эдгээр судалгаанд үндэслэн дүгнэлт хийж, жижиг хувьцаа эзэмшигчдийн эрх ашгийг хамгаалахад чиглэсэн арга хэмжээний тухай зөвлөмж гаргасны дотор “Жижиг хувьцаа эзэмшигчдийн эрх ашгийг хамгаалахад чиглэсэн компанийн засаглалыг сайжруулах арга хэмжээ”-ний тухай дараах зөвлөмжийг хүргүүлсэн байна.

1. Компанийн удирдлагын түвшинд сэтгэлгээний өөрчлөлт гаргаж, компанийн засаглалын зарчмуудыг мөрддөг болгохын тулд тэдгээрийн сонирхлыг татах хүчин зүйлүүдийг эхэлж тодорхойлох шаардлагатай:

• Хөрөнгө оруулалт татах

• Хөрөнгө оруулалтын өртгийг багасгах

• Компанийн үйл ажиллагааны тасралтгүй байдлыг хангах

• Гэр бүлийн компанийн засаглалын асуудлыг шийдвэрлэх

• Үйл ажиллагааны үр дүнг сайжруулах буюу ашгийг нэмэгдүүлэх

• Өртөг багатай хөрөнгө оруулалт татахын тулд компанийн засаглалаа сайжруулах нь хамгийн гол хүчин зүйл гэдгийг компанийн удирдлагад ойлгуулах

2. Компанийн удирдлага болон бүх оролцогч талууд үүргээ биелүүлэхэд шаардлагатай мэдээллийг түргэн шуурхай хүргэдэг тогтолцоо бий болгох.

3. Гэр бүлийн компанийн засаглалд тулгардаг онцлог бэрхшээлүүдийг оновчтой шийдвэрлэх.

4. Төрийн өмчит компаниудын ТУЗ нь ажил үүргээ гүйцэтгэхэд нөлөөлдөг асуудлууд, тухайлбал, улс төрийн шалтгаанаар буюу шийдвэр гаргах эрх мэдэлтэй нам солигдоход ТУЗ-ийн бүх гишүүд солигддог, ТУЗ-ийн гишүүдийн мэргэжлийн ур чадвар дутмаг байдгийг зохистой шийдвэрлэх.

5. Үйл ажиллагаа нь зогссон компаниудын асуудлыг зохистой шийдвэрлэх арга замыг зөв сонгосноор тэдгээрийн жижиг хувьцаа эзэмшигчдийн эрх ашгийг хангах.

Нэгд, хувьцаа эзэмшигчийн эрх ашгийг хангах тухайд МХБ-д бүртгэлтэй хувьцаат компанийн хэрэгжүүлж байгаа арга хэмжээ, хоёрт, тэдгээрийн үйл ажиллагааг хянах, хууль сахиулах эрх бүхий байгууллагууд (тухайлбал, СЗХ, МХБ)-ын зүгээс авч буй арга хэмжээ, гуравт, хувьцаа эзэмшигчдээс зохицуулах байгууллагад ирүүлсэн өргөдөл хүсэлтийн төрөл, шийдвэрлэсэн байдлыг өргөн хүрээтэй судалж, хувьцаа эзэмшигчдийн эрх ашгийг зөрчиж буй хэлбэр,

шалтгааныг тодорхойлон, Монгол улс дахь компанийн засаглалын өнөөгийн байдлыг бодитой үнэлж дүгнэх боломжийг олгож байгаагаараа энэ судалгаа нэн ач холбогдолтой билээ.

Монгол Улсын Засгийн газрын 2011 оны 3 дугаар сарын 9-ний өдрийн 69 тоот тогтоолоор “Компанийн засаглалыг хөгжүүлэх үндэсний хөтөлбөр”-ийг баталснаар манай улсад компанийн засаглалыг хөгжүүлэх тухайд төрийн нэгдсэн бодлоготой болж, түүнийг хэрэгжүүлэх тодорхой нэгж болох Компанийн засаглалын хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх үндсэн үндсэн үүрэг бүхий Компанийн засаглалын үндэсний зөвлөлийг Санхүүгийн зохицуулах хорооны 2011 оны 11 дүгээр сарын 16-ны өдрийн 187 дугаар тогтоолоор байгуулсан.

Компанийн засаглалын үндэсний зөвлөл нь

- Эдийн засгийн хөгжлийн яам,

- Монголбанк,

- Санхүүгийн зохицуулах хороо,

- Төрийн өмчийн хороо,

- Монголын үндэсний худалдаа, аж үйлдвэрийн танхим,

- Монголын Ажил олгогч эздийн нэгдсэн холбоо,

- Компанийн засаглалын хөгжлийн төв,

- Монголын хөрөнгийн бирж,

- Монголын банкуудын холбоо

зэрэг байгууллагын төлөөллөөс бүрддэг ба Зөвлөлийн үндсэн үйл ажиллагаа нь зөвлөлийн хурал юм.

Компанийн засаглалын үндэсний зөвлөлийн ажлын албыг Санхүүгийн зохицуулах хорооны дэргэд байгуулсан. Компанийн засаглалын хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх алба нь дөрвөн хүний орон тоотойгоор ажиллахаар төлөвлөсөн ч албаны төсвийг нэмж тусгасан Санхүүгийн зохицуулах хорооны төсөв УИХ-аар батлагдаагүй тул ганцхан хүнтэйгээр ажиллаж байна.

Компанийн засаглалын үндэсний зөвлөл анхны хуралдааныг 2011 оны 12 сарын 07-ны өдөр зохион байгуулж Компанийн засаглалын үндэсний зөвлөлийн дүрмийн төсөл, холбогдох бусад асуудлуудыг хэлэлцэн шийдвэрлэснээр ажлаа эхлүүлж, компанийн засаглалын үндэсний хөтөлбөрийн эхний үе шат буюу 2011-2013 онд хэрэгжүүлэх арга хэмжээний төлөвлөгөөний төслийг холбогдох байгууллагуудын саналуудыг тусган боловсруулан, хэрэгжүүлж эхлээд байна.

Компанийн засаглалын үндэсний зөвлөлийн үйл ажиллагааны нэг

КОМПАНИЙН ЗАСАГЛАЛЫГ ХӨГЖҮҮЛЭХ ҮНДЭСНИЙ ХӨТӨЛБӨР

чухал хэсэг нь компанийн засаглалыг хэрэгжүүлэгч байгууллага болон компанийн удирдах эрх бүхий албан тушаалтан, томоохон хувьцаа эзэмшигчдийн компанийн засаглалын мэдлэг, мэдээллийг нэмэгдүүлэхэд ихээхэн анхаарч ажиллаж ирсэн бөгөөд энэ чиглэлээр дангаараа болон олон улсын санхүүгийн байгууллагуудтай хамтран ажилласан. Үүнд:

1. Бизнесийг дэмжих санаачлага төсөлтэй хамтран Хорооны удирдлага, газрын удирдлагуудын хүрээнд компанийн засаглалын зэрэглэл тогтоох, түүний ач холбогдлын тухай сургалт зохион байгуулсан бөгөөд энэ чиглэлээр ажлын хэсэг байгуулан ажиллаж байна.

2. Олон улсын санхүүгийн корпораци, Компанийн засаглалын хөгжлийн төвтэй хамтран Санхүүгийн зохицуулах хорооны дэмжлэгтэйгээр “Шинэчлэгдэн батлагдсан Компанийн тухай хууль ба компанийн засаглал” сэдэвт семинарыг хувьцаат компани, даатгал, банк бус санхүүгийн байгууллага, банкны удирдлагууд, хувьцаа эзэмшигч, хөрөнгө оруулагч болон бусад сонирхогч талуудад зохион байгуулсан.

3. Хөтөлбөрийн хэрэгжилтийг эрчимжүүлэх, оролцогч байгууллагуудын оролцоог хангах зорилгоор “Үндэсний компанийн засаглалын бодлого” сэдэвт дугуй ширээний уулзалтыг төрийн болон төрийн бус байгууллагын удирдлагын түвшинд зохион байгуулж, тодорхой чиглэл гаргасан.

4. Санхүүгийн зохицуулах хорооны дэмжлэгтэйгээр Бизнесийг дэмжих санаачлага төсөл /BPI/-өөс Хэвлэлийн хүрээлэнтэй хамтран эдийн засгийн чиглэлийн сэтгүүлчдэд “Компанийн засаглалын ач холбогдол”, “Жижиг хувьцаа эзэмшигчдийн эрхийг хамгаалах”, “Компанийн тухай хууль дахь компанийн засаглалын асуудлууд” зэрэг сэдвүүдээр хэд хэдэн удаагийн сургалт зохион байгуулсан.

2012 онд Зөвлөлийн 6 удаагийн хуралдааныг зохион байгуулж, тодорхой асуудлуудыг хэлэлцсэн ба хөтөлбөрийн эхний үе шатанд хэрэгжүүлэх үйл ажиллагааны төлөвлөгөөний төслийг баталж, одоо хэрэгжүүлэхээр ажиллаж байгаа бөгөөд хөтөлбөрийн хэрэгжилтийн тайланг Санхүүгийн зохицуулах хороонд танилцуулж, тодорхой чиглэл авч ажиллаж байна.

Байгууллага, компанийн удирдлагуудын

МОНГОЛ УЛСЫН КОМПАНИЙНЗАСАГЛАЛЫН

ҮНДЭСНИЙТАЙЛАН

2013

19МОНГОЛ УЛСЫН КОМПАНИЙН ЗАСАГЛАЛЫН ҮНДЭСНИЙ ТАЙЛАН

засаглалын мэдлэг боловсролыг дээшлүүлэх нь компанийн засаглалыг хөгжүүлж, эрчимжүүлэхэд чухал үүрэгтэй бөгөөд үүнийг хэрэгжүүлэхэд олон улсын стандарт шаардлагыг хангасан компанийн засаглалын сургалтыг зохион байгуулах нь чухал юм.

Компанийн тухай хуулийн 75.8-д “Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн гишүүн болон төлөөлөн удирдах зөвлөлийн нарийн бичгийн дарга нь компанийн засаглалын чиглэлээр сургалтад хамрагдаж, гэрчилгээ авсан байна” гэж заасны дагуу компанийн төлөөлөн удирдах зөвлөлийн гишүүд, нарийн бичгийн дарга нарыг байгууллагууд нэн даруй компанийн засаглалын сургалтад хамруулж, мэдлэг олгон гэрчилгээжүүлэх шаардлагатай байна .

Дээрх сургалтын үйл ажиллагааг зохион байгуулахад мэргэжлийн сургалтын байгууллагын оролцоо, тэдгээрийн тоо хэмжээ, хүчин чадал, чадавхийг сайжруулах, сургалтын стандартыг боловсронгуй болгох зайлшгүй шаардлагатай бөгөөд уг ажлын хүрээнд Компанийн засаглалын сургалтыг зохион байгуулах сургалтын байгууллагуудын тоог нэмэгдүүлж тэдгээрийн сургалтын хөтөлбөрийн стандарт, сургалтын журам, сертификатын загвар болон сургалтын гэрээний загварыг Санхүүгийн зохицуулах хороо баталсан байна.

Компанийн засаглалын ил тод нээлттэй байдлыг ханган Компанийн засаглалын үндэсний тайланг боловсруулж, Засгийн Газарт тайлагнах, олон нийтэд мэдээлэх ажлыг Санхүүгийн Зохицуулах хорооны дэргэдэх Санхүүгийн чадавхийг бэхжүүлэх сургалтын төслийн санхүүжилтээр тайланг гүйцэтгэсэн.

Компанийн засаглалын үндэсний хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхэд төрийн болон төрийн бус байгууллагуудын оролцоо чухал учир тус хөтөлбөрийн зорилтуудын хүрээнд өөрсдийн үйл ажиллагаа, салбарын онцлогт тохируулан хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх үйл ажиллагааны төлөвлөгөөг боловсруулан дараах үйл ажиллагаа, арга хэмжээг хэрэгжүүлэхээр тусгажээ.

2Монголын Ажил Олгогч Эздийн Нэгдсэн Холбоо, Монголын Үндэсний Худалдаа Аж Үйлдвэрийн Танхим, Монголын Үнэт Цаасны Арилжаа Эрхлэгчдийн Холбоо, Банк Санхүүгийн Академи, “Дэ Юрэ Партнерс” ХХК, Төлөөлөн Удирдах Зөвлөлийн Хараат Бус Гишүүдийн Холбоо зэрэг зургаан сургалтын байгууллагууд Компанийн засаглалын гэрчилгээ олгох сургалт зохион байгуулахаар Компанийн Засаглалын Үндэсний Зөвлөлтэй гэрээ байгуулан үйл ажиллагаагаа эхлүүлээд байна.

Уг тайлан нь Монголын компанийн засаглалын хөгжлийн түүх, өнөөгийн байдал болон олон улсын туршлага гэсэн үндсэн гурван бүлгийн хүрээнд хувьцаат компани, гэр бүлийн компани, банк, даатгал болон банк бус санхүүгийн байгууллагуудын компанийн

засаглалыг тодорхой судалгаа, үнэлэлт дүгнэлтийг багтаасан.

КОМПАНИЙН ЗАСАГЛАЛЫН КОДЕКС, БИЗНЕС ЭРХЛЭХ ЁС ЗҮЙГ ХЭРЭГЖҮҮЛЭХ ЭРХ ЗҮЙ ЭДИЙН ЗАСГИЙН ТААТАЙ ОРЧНЫ БҮРДЭЛТ

Монгол Улсын Их Хурлаас Компанийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгыг баталсан. Уг шинэчилсэн найруулгад компанийн засаглалын кодексын холбогдох зарим заалтууд болох ТУЗ-ийн бүтэц, түүний нарийн бичгийн даргын үүрэг хариуцлага ба хороодын үйл ажиллагаа, хувьцаа эзэмшигчдийн эрхийн зарим зохицуулалтыг тусгаснаар засаглалын зарчмуудыг зайлшгүй даган мөрдөж хэрэгжүүлэх нөхцөл бүрдсэн юм.

Тус хуульд нийцүүлэн “Санал хураах кумулятив арга хэрэглэх тухай журам”, “Хувьцаат компанийн хувьцаа эзэмшигчдийн хурлын зар хүргэх тухай журам”, “Хувьцаат компанийн дүрмийн үлгэрчилсэн загвар” зэргийн төслийг боловсруулж, Хорооны хуралдаанаар хэлэлцэн баталсан. Компанийн тухай хуулийн 81.1, 81.2-р зүйлд Компанийн төлөөлөн удирдах зөвлөл нь аудит, цалин, урамшуулал болон нэр дэвшүүлэх хороодтой байж болохоор заасны дагуу тэдгээрийн үйл ажиллагааг тодорхойлсон хороодын жишиг үлгэрчилсэн дүрмийн төслийг Олон улсын санхүүгийн корпорацитай хамтран боловсруулсан бөгөөд холбогдох байгууллагаас санал авч, Санхүүгийн зохицуулах хороогоор батлахад бэлэн болоод байна.

Хувьцаат компаниуд Компанийн тухай хуультай нийцүүлэн өөрсдийн компанийн дүрмийг шинэчлэн найруулж Хороонд ирүүлсний дагуу түүнийг хянаж, хуулийн этгээдийн улсын бүртгэлийн газарт мэдээлэл хүргэн ажиллаж байгаа бөгөөд хурлын материалаа ирүүлсэн компаниуд шинэчилсэн дүрмээ улсын бүртгэлийн байгууллагад бүртгүүлээд байна.

КОМПАНИЙН ЗАСАГЛАЛЫН КОДЕКСЫГ ХЭРЭГЖҮҮЛЭХЭД ТӨРИЙН БАЙГУУЛЛАГЫН МАНЛАЙЛАЛ

Төрийн өмчийн хорооны ажлын төлөвлөгөөнд Компанийн засаглалын тухай бүлгийг шинээр оруулснаар төрийн өмчит компаниудад компанийн засаглалыг хэрэгжүүлэх ажлыг эрчимжүүлсэн. Цаашид энэ чиглэлээр дагнан ажиллах ажилтан, томоохон компанид удирдлагын бүтцийн нэгжийг зохион байгуулахаар төлөвлөж, ажиллах зарчим, үүрэг чиглэл, хүн хүч, санхүүжилт, сургалт, сурталчилгааны тухай санал боловсруулах ажлыг хамтран хэрэгжүүлэхээр төлөвлөж байна.

Компанийн засаглалыг хэрэгжүүлэх

ажлын хүрээнд Төрийн өмчийн хорооноос хэрэгжүүлж байгаа тэнцвэржүүлсэн үнэлгээний картын системийн хэрэгжилтийг хангах, компанийн гүйцэтгэх удирдлагын ажлыг дүгнэх гол үзүүлэлт болгон сайжруулахаар ажиллаж байна.

Компанийн кодексыг тодорхойлох ажлын бэлтгэлийг хангах тухай шинээр томилогдсон компанийн гүйцэтгэх удирдлагуудад танилцуулж холбогдох заавар зөвлөмжийг өгч, төрийн өмчит болон төрийн өмчийн оролцоотой компанийн ТУЗ-ийн шинэ бүрэлдэхүүний компанийн засаглалын үндсэн ойлголт мэдлэгийг дээшлүүлэх тухай ТУЗ болон компанийн 2013 оны төлөвлөгөөнд тусгуулахаар хамтран ажиллаж байна. ТӨХ, төрийн өмчит компанийн ажилтнуудад сургалт зохион байгуулж төрийн өмчит болон төрийн өмчийн оролцоотой компаниудын ТУЗ-ийн гишүүдийг 100% сургалтад хамруулж ажилласан.

КОМПАНИЙН ЗАСАГЛАЛЫН КОДЕКС, БИЗНЕСИЙН ЁС ЗҮЙГ ХЭРЭГЖҮҮЛЭХ КОМПАНИ, АЖ АХУЙН НЭГЖИЙН УДИРДЛАГА, МЕНЕЖМЕНТИЙГ САЙЖРУУЛАХ НЬ

Аливаа компанийн засаглалын түвшинг үнэлэх шалгуур үзүүлэлтийг бий болгож хэрэгжилтийг үнэлэх нь тухайн байгууллагад засаглалыг хөгжүүлэх идэвх санаачилгад дэмжлэг болох тул компанийн засаглалын үнэлгээний үндэсний аргачлалыг олон улсын байгууллагын тусламжтайгаар боловсруулан холбогдох байгууллага газруудад хүргүүлж, зарим салбарын засаглалыг судлах ажлуудыг эхлүүлсэн.

АНУ-ын хөгжлийн агентлаг, Бизнесийг дэмжих санаачилга төсөлтэй хамтран уг төслөөс боловсруулсан компанийн засаглалын үнэлгээний аргыг танилцуулах зорилгоор Монголын үндэсний худалдаа аж үйлдвэрийн танхим, Монголбанк, Санхүүгийн зохицуулах хороо, Монголын ажил олгогч эздийн нэгдсэн холбоо, Төрийн өмчийн хороо, Удирдлагын академи хамтарсан сургалтыг зохион байгуулсан.

Монголбанкнаас “Банкны зохистой засаглалын зарчмыг хэрэгжүүлэх журам”-ын биелэлтийг 2011 оны жилийн эцэс, 2012 оны хагас жилийн байдлаар банк тус бүрээр үнэлэн, нэгтгэлийг удирдлагад танилцуулсан бөгөөд Дэлхийн банкнаас зохион байгуулсан банкны салбарын хэрэглэгчдийн эрх ашгийг хамгаалах тухай судалгаанд оролцлоо.

Бизнесийг дэмжих санаачилга төслийн тусламжтайгаар даатгалын салбарт үйл ажиллагаа явуулж буй даатгалын компаниудын компанийн засаглалын түвшинг тогтоох аргачлалыг

КОМПАНИЙН ЗАСАГЛАЛЫГ ХӨГЖҮҮЛЭХ ҮНДЭСНИЙ ХӨТӨЛБӨР20

боловсруулан, 16 даатгалын компанид уг аргачлалыг танилцуулах уулзалтыг зохион байгуулж үнэлгээг тогтоолоо.

КОМПАНИЙН ЗАСАГЛАЛЫН КОДЕКС, БИЗНЕСИЙН ЁС ЗҮЙГ ХЭРЭГЖҮҮЛЭХЭД ОРОЛЦОГЧ ТАЛУУД, ТЭДГЭЭРИЙН ТӨЛӨӨЛЛИЙН БАЙГУУЛЛАГЫН ЧАДАВХИЙГ БЭХЖҮҮЛЭХ НЬ

Төрийн зарим чиг үүргийг гэрээний үндсэн дээр мэргэжлийн холбоод, хувьцаа эзэмшигчийн төлөөллийн байгууллагаар гүйцэтгүүлэх замаар тэдгээрийн чадавхийг бэхжүүлж, оролцоог нэмэгдүүлэх зорилгоор Санхүүгийн зохицуулах хороо, Монголын банк бус санхүүгийн байгууллагуудын холбоо болон Монголын хадгаламж, зээлийн хоршоодын холбоотой харилцан ойлголцлын санамж бичгийг баталгаажуулсан.

Уг ажлын хүрээнд хадгаламж, зээлийн хоршоодын удирдах зөвлөл, хяналтын зөвлөл, гүйцэтгэх удирдлагад сургалт зохион байгуулах үйл ажиллагааг Монголын хадгаламж зээлийн хоршоодын холбоо /МХЗХХ/, Монголын хоршоологчдын сургалт мэдээллийн төв /МХСМТ/-өөр дамжуулан гүйцэтгүүлж байна.

Компанийн төлөөлөн удирдах зөвлөлийн гишүүд, гүйцэтгэх удирдлага, тэдгээрийн төлөөллийн байгууллагад зориулсан сургалт, семинар зохион байгуулах, гарын авлага хэвлэж түгээхээр Банк бус санхүүгийн байгууллагуудын /ББСБ/ гүйцэтгэх удирдлага, эдийн засагч, нягтлан бодогч нарт зориулсан сургалтыг зохион байгуулж иргэдэд зориулсан 37000 ширхэг гарын авлагыг бэлтгэн, тарааж эхлээд байна.

Компанийн засаглалын чиглэлээр явуулах сургалтын заах арга, аргачлалыг дэлхийн стандартад нийцүүлэх, өнөөгийн сургагч багш нарын чадварыг нэмэгдүүлэх зорилгоор компанийн засаглалын сургагч багш нарт зориулсан сургалтыг Компанийн засаглалын хөгжлийн төвөөс Глобал компанийн засаглалын форумтай хамтран Улаанбаатар хотноо зохион байгуулж нийт 20 гаруй сургагч багш бэлтгэснээс гадна, дотооддоо Банк санхүүгийн академитай хамтран Компанийн засаглалын сургагч багш бэлтгэх сургалтыг зохион байгуулж 49 сургагч багш бэлтгэсэн.

Компанийн ТУЗ-ийн гишүүд болон гүйцэтгэх удирдлага, эрх бүхий албан тушаалтнуудын хүрээнд компанийн засаглалын мэдлэг олгох нийт 16 удаагийн сургалтыг “Компанийн засаглалын хөгжлийн төв” ТББ-аас зохион байгуулж 280 компанийн удирдах ажилтан хамрагдсанаас 196 оролцогч гэрчилгээ авчээ. Компани, хувьцаа эзэмшигчдийн компанийн засаглалын

мэдлэгийг сайжруулах, таниулах ажлын хүрээнд төлөөлөн удирдах зөвлөлийн гишүүдэд зориулсан гарын авлага, гэр бүлийн бизнесийн засаглалын гарын авлага, компанийн засаглалын ажилтанд зориулсан гарын авлагыг тус тус боловсруулсан.

Монголын ажил олгогч эздийн нэгдсэн холбооноос компанийн гүйцэтгэх удирдлага, ажил олгогчдод чиглэсэн компанийн засаглалын сургалтыг 3 удаа зохион байгуулж 63 оролцогчдыг хамруулсан. Герман улсын Олон Улсын Хамтын Ажиллагааны Нийгэмлэг, Франц-Монголын бизнесийн зөвлөлтэй хамтран Компанийн нийгмийн хариуцлагын семинар, мөн 200 гаруй оролцогчтой “Компанийн нийгмийн хариуцлага” сэдэвт үндэсний форумыг тус тус зохион байгуулсан.

Компанийн засаглалын ил тод нээлттэй байдлыг бий болгох мэдээллийг олон нийтэд хүргэх ажлын хүрээнд Монгол телевиз /МТВ/-ээр компанийн засаглалын тухай тодорхой цуврал нэвтрүүлгийг нэвтрүүлэх, компанийн засаглалын портал сайтыг ажиллуулахаар төлөвлөөд байна. Энэхүү ажлын хүрээнд гурван удаагийн ярилцлага, нэвтрүүлгийг МТВ-ээр нэвтрүүллээ.

Санхүүгийн зохицуулах хорооны зүгээс хувьцаа эзэмшигч, хөрөнгө оруулагч, удирдлагад зориулсан компанийн засаглалын мэдээллийг 2012 онд Монголын үндэсний олон нийтийн телевизийн ММ агентлаг, SBN, BTV, TV-5, TM, Эх орон ТВ, ТВ-9, Olloo TV, Shuud TV зэрэг телевизүүдэд нийтдээ 20 орчим удаагийн мэдээлэл өгч ажилласан ба Монголын мэдээ, Өнөөдөр сонинд Компанийн тухай хуулийн шинэ орчин, түүний хэрэгжилтийн тухай мэдээлэл нийтлүүлсэн.

Үндэсний хэмжээнд компанийн засаглалын өнөөгийн байдал цаашдын чиг хандлагыг хэлэлцэн тодорхойлох “Компанийн засаглалын форум”-ыг Компанийн засаглалын хөгжлийн төв, олон улсын байгууллагууд хамтран жил бүр зохион явуулдаг бөгөөд энэ жил 5 дахь форумыг зохион явуулж банк санхүүгийн болон мэргэжлийн байгууллагууд оролцож санал бодлоо солилцсон.

Компанийн засаглалын үндэсний зөвлөл, Монголын мэргэшсэн нягтлан бодогчдын институттэй хамтран ОУСК-ийн дэмжлэгтэйгээр Аудитын компанийн засаглалын семинарыг зохион байгуулж дараах санал зөвлөмжийг боловсруулсан:

• Тухайн салбарын компанийн засаглалын зарчим, өнөөгийн байдлын тухай хэлэлцэж, ТУЗ-ийн дэргэдэх аудитын хорооноос компанийн санхүүгийн тайланд аудит хийх аудитын компанийг санал болгодог байх.

• Улсын хэмжээнд үйл ажиллагаа явуулж буй аудитын компанид зэрэглэл тогтоодог байх.

• Аудитын компани нь ТУЗ-тэй байх.

• Санхүүгийн тайланд урьдчилсан болон эцсийн аудитыг хийдэг байх зарчим болон аудитын байгууллагуудын үйл ажиллагаанд гарч буй олон төрлийн маргааныг зохицуулсан зохицуулалтыг бий болгох.

1. ХУВЬЦААТ КОМПАНИЙН ЗАСАГЛАЛ

ХУВЬЦААТ КОМПАНИЙН ХУВЬЦАА ЭЗЭМШИГЧИЙН ЭРХ, ТҮҮНИЙГ ХЭРЭГЖҮҮЛЭХ БОЛОМЖ

Хувьцаа эзэмшигч нь өөрийн эзэмшиж буй хувьцааны хэмжээгээр санал өгөх замаар компанийг удирдахад оролцох эрхтэй.Хувьцаа эзэмшигчийн санал өгөх эрхээ хэрэгжүүлэх үндсэн хэлбэр нь хувьцаа эзэмшигчийн хуралд оролцож, тодорхой асуудлаар шийдвэр гаргахад оролцох, мэдээлэл авах зэрэг юм. Хувьцаат компани нь хувьцаа эзэмшигчдийн ээлжит хурлыг жил бүр, хуульд заасан хугацаанд зарлан хуралдуулах замаар хувьцаа эзэмшигчдийн эрхийг хэрэгжүүлэх нь чухал.

Манай улсын хувьд хөрөнгийн биржид бүртгэлтэй 328 хувьцаат компани байдаг ч, жил бүр хувьцаа эзэмшигчдийн ээлжит хурлыг зарлан хуралдуулдаггүй нь Санхүүгийн зохицуулах хорооны 2010-2012 оны мэдээллээс харагдаж байна. Тухайлбал, 2010 онд нийт 376 хувьцаат компаниас 109 хувьцаат компани, 2011 онд бүртгэлтэй нийт 336 хувьцаат компаниас 124 хувьцаат компани

Хүснэгт 2. 2010-2012 онд хувьцаа эзэмшигчдийн хурлыг хуульд заасан хугацаанд зарлан хуралдуулсан компани

№ Үзүүлэлт 2010 2011 2012

1Хувьцаа эзэмшигчдийн хурал хуралдуулсан компанийн тоо

109 124 171

2Санхүүгийн тайлан ирүүлсэн компанийн тоо

65 59 139

хувьцаа эзэмшигчдийн ээлжит хурлыг зарлан хуралдуулсан байна.

2012 оноос Компанийн тухай шинэ хууль хэрэгжиж эхэлснээр хувьцаа эзэмшигчдийн эрхээ хэрэгжүүлэх боломжийг нэмэгдүүлсэн бөгөөд Санхүүгийн зохицуулах хорооны мэдээллээр 2012 онд 328 хувьцаат компаниас (төрийн өмчийн 23, төрийн өмчийн оролцоотой 30, хувийн өмчийн 275 хувьцаат компани) 171 хувьцаат компани хувьцаа эзэмшигчдийн хурлыг хуульд заасан хугацаанд зарлан хуралдуулжээ.

4 Компанийн тухай хуулийн 60.1-д заасан хугацаа болох санхүүгийн жил дууссанаас хойш 4 сарын дотор.5 Гэхдээ Санхүүгийн зохицуулах хорооноос 2008 онд өмч хөрөнгө нь үрэгдэж, үйл ажиллагаа явуулдаггүй, мөн хуулиар хүлээсэн үүргээ биелүүлдэггүй нийт 165 хувьцаат компанийн хөрөнгийн бирж дээрх хувьцааны арилжааг зогсоосон бөгөөд энэ компаниуд нь нийт компанийн тоонд орсон байгаа юм.

Хувьцаат компаниуд нь хувьцаа эзэмшигчдийн ээлжит хурлыг хуульд заасан хугацаанд зарлан хуралдууж, хувьцаа эзэмшигчдийн эрхийг хэрэгжүүлэх хандлага сайжирч байгаа нь ажиглагдаж байна.

Хувьцаа эзэмшигчийн санал өгөх эрхээ хэрэгжүүлэх гол хэлбэр нь Хувьцаа эзэмшигчдийн хуралд оролцох боловч хувьцаат компанийн хувьцаа эзэмшигчдийн бүртгэл мэдээлэл (компанийн тухай хуулийн 45.3-т заасан) хангалтгүй учир хурлын зар, тов хэлэлцэх зэрэгчухал мэдээллүүдийг цаг тухайд нь авч чадаагүйгээс хувьцаа эзэмшигчдийн хуралд оролцож, санал өгөх үндсэн эрхээ хэрэгжүүлж чадахгүй байх нь цөөнгүй.

Компанийн тухай шинэ хуулиар хувьцаа эзэмшигчид нь өөрсдийн хаяг, байршлын өөрчлөлтийг тухай бүр хувьцаа эзэмшигчдийн бүртгэл хөтлөх этгээдэд мэдэгдэж, шинэчлэн бүртгүүлж байхаар

хуульчилсан ч, бүх хувьцаа эзэмшигчдийн гэрийн хаяг, холбоо барих утас, цахим шуудан зэрэг мэдээллийг агуулсан хувьцаа эзэмшигчдийн бүртгэл нь эрх бүхий этгээдэд байдаггүй.

Хувьцаа эзэмшигч бүрт хувьцаа эзэмшигчдийн хурлын зарыг хүргэх нь төвөгтэй байдгаас Компанийн тухай хуулийн 65.3-т зааснаар Санхүүгийн зохицуулах хорооноос хувьцаат компанийн хувьцаа эзэмшигчдийн хурлын зарыг хүргэх журмыг шинээр баталсан . Хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр мэдээлсэн хувьцаа эзэмшигчдийн хурлын зарын мэдээллийг авснаар хуралд оролцож, санал өгөх эрхээ хэрэгжүүлэх боломж бүрдсэн. 2012 оны байдлаар дээрх хэлбэрээр хувьцаа эзэмшигчдийн хурлын зарыг хүргэж, хурлыг хуралдуулсан нийт 171 хувьцаат компани байна.

Хувьцаа эзэмшигчдийн хурлаар хэлэлцэх асуудалд санал оруулах нь хувьцаа

МОНГОЛ УЛСЫН КОМПАНИЙНЗАСАГЛАЛЫН ҮНДЭСНИЙТАЙЛАН

2013

ХУВЬЦААТ КОМПАНИЙН ЗАСАГЛАЛ22

эзэмшигчдэд ихээхэн чухал бөгөөд хурлаар хэлэлцэх асуудалд санал оруулах боломжоор хангагдсан байх эрхийн тухай Компанийн засаглалын зарчимд тусгасан байдаг.

Тав хүртэл хувийн хувьцаа эзэмшдэг хувьцаа эзэмшигчдийн хурлаар хэлэлцэх асуудалд санал оруулах эрх нь хязгаарлагдмал байгаагаас бүх хувьцаа эзэмшигчдэд тэгш боломж үгүй байна. Иймд санал гаргах эрхээ саадгүй хэрэгжүүлэх, Компанийн засаглалын зарчмыг бүрэн хэрэгжүүлэхэд бэрхшээлтэй юм. Учир нь санал оруулах эрхийг хориглоогүй, хязгаарласан заалт байхгүй ч компаниуд жижиг хувьцаа эзэмшигчдийн саналыг хүлээж авахгүй, хэлэлцэх асуудлын жагсаалтад оруулахгүй байх тохиолдол цөөнгүй гардаг.

6 (Энэ журмаар хурал болох газар, байршил, хурлын тов, хэлэлцэх асуудлын жагсаалт болон хуралтай холбоотой бусад мэдээллийг хувьцаа эзэмшигчдэд хүргэх хэлбэр, хэрэгсэл, хугацаа, давтамж зэргийг тогтоож өгсөн ба энэхүү мэдээллийг хувьцаа эзэмшигчдэд өдөр тутмын хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл болон хөрөнгийн биржийн цахим хуудсаар нийтэд буюу хувьцаа эзэмшигчдэд мэдээлэхээр зохицуулсан).7 энэ харилцаа Компанийн тухай хуулийн 66 дугаар зүйлээр зохицуулагддаг ба нийт саналын эрх бүхий энгийн хувьцааны 5 болон түүнээс дээш хувийн хувьцааг эзэмшиж буй хувьцаа эзэмшигч хувьцаа эзэмшигчдийн ээлжит хурлаар хэлэлцэх асуудалд санал оруулах боломжтой байхаар хуульчилсан. Компанийн хуулиар сонирхлын зөрчилтэй болон бусад тохиолдолд хувьцаа эзэмшигчийн санал өгөх эрх нь хязгаарлагддаг.

Хувьцаа эзэмшигчдийн хурлын өгөөж, зохион байгуулалт хангалтгүй, мэдээллийг бүрэн танилцуулахгүй байх, хурлыг хэлбэр төдий хийдэг тохиолдол их байсан ч 2012 оноос Компанийн шинэ хуулийг мөрдөж эхэлснээр хувьцаа эзэмшигчдийн хурлын зохион байгуулалт, мэдээллийн ил тод байдалд ахиц гарсныг Санхүүгийн зохицуулах хороонд ирүүлсэн хувьцаа эзэмшигчдийн ээлжит хурлын тайлангаас харж болно. Хувьцаа эзэмшигчдийн хурлаар:

• Санхүүгийн жилийн тайлан, • Аудитын байгууллагын дүгнэлт, • Тайлангийн жилд хийгдсэн ашиг

сонирхлын зөрчилтэй хэлцэл, түүнийг хуульд заасан журмын дагуу хийсэн эсэх тухай аудитын байгууллагын дүгнэлт,

• Компанийн төлөөлөн удирдах зөвлөлийн гишүүнд нэр дэвшигчийн танилцуулга,

• Компанийн нэгдмэл сонирхолтой этгээд, түүний эзэмшлийн хувьцааны төрөл, тоо,

• Компанийн төлөөлөн удирдах зөвлөл, гүйцэтгэх удирдлагын зардал, цалин, урамшуулал,

• Хувьцаат компанийн хувьд бизнесийн үйл ажиллагааны тайлан,

• Хэлэлцэх асуудалтай холбогдсон хувьцаа эзэмшигчдийн зайлшгүй мэдэх шаардлагатай бусад

0 10

Өөр компаниар бүртгүүлдэг

Өөрөө бүртгүүлдэг

20 30

27

3

Зураг 6. Хувьцаа эзэмшигчдийн бүртгэл (%)

Хувьцаат компанийн хувьцаа эзэмшигчдийн бүртгэлийг компани бүртгэхээр хуульд заасан ч нээлттэй хувьцаат компанийн хувьцаа хөрөнгийн биржээр арилжаалан, хувьцаа эзэмшигчдийн тоо, нэрс байнга өөрчлөгдөж байдгаас тухай бүр бүртгэхэд бэрхшээлтэй байдаг.

Хувьцаат компаниуд жил бүрийн Хувьцаа эзэмшигчдийн хуралд оролцох эрхтэй хувьцаа эзэмшигчдийг бүртгэх өдрөөр тасалбар болгож, үнэт цаасны төвлөрсөн хадгаламжийн байгууллагаас хувьцаа эзэмшигчдийн тархалтын судалгаа авч бүртгэл хөтөлдөг. Хувьцаа эзэмшигч нь өөрийн эзэмшиж буй хувьцаанд тохирсон ноогдол ашиг авах үндсэн эрхтэй. Компани ноогдол ашиг хуваарилах шийдвэрийг хувьцаа эзэмшигчдийн хурал, Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн аль нэг нь шийдвэрлэдэг ч, Монгол Улсын хуулиар үүнийг Төлөөлөн удирдах зөвлөл шийддэг.

Компанийн засаглалын олон улсын зарчим ёсоор ”Төлөөлөн удирдах зөвлөл нь компанийн урт хугацааны стратегитэй уялдсан ноогдол ашгийн бодлоготой байх ёстой” боловч манай ихэнх хувьцаат компаниудад ноогдол ашгийн урт хугацааны бодлогогүйгээс хувьцаа эзэмшигчид тогтмол хугацаанд ноогдол ашгаа хүртэж чаддаггүй.

Үнэт цаасны хадгаламжийн үйл ажиллагаа явуулдаг компанитай гэрээ байгуулан энэхүү үүргээ шилжүүлж болохыг Компанийн тухай

хуулийн 45.2-т заасан.

Хөрөнгийн биржид бүртгэлтэй нийт 328 Хувьцаат компанийн хувьцаа цөөн тооны нэгдмэл сонирхол бүхий этгээдийн эзэмшилд төвлөрдөг тул ноогдол ашиг бага хуваарилах сонирхолтой байдаг. Учир нь томоохон хувьцаа эзэмшигчид (өөрсдөө ноогдол ашгийн дийлэнх хувийг нь авах боломжтой)компаниас ноогдол ашиг хуваарилан хувьцаа эзэмшигчдэд хувьцааны ашиг хүртээхээс илүү

сонирхлын зөрчилтэй хэлцэл байгуулах замаар компанийн орлогыг ашиглах нь цөөнгүй байдаг.

Компанийн засаглалын “нэг төрлийн хувьцаанд адил хэмжээний ноогдол ашгийг хуваарилах ёстой” гэсэн зарчмыг Компанийн тухай хуулийн 46.4-өөр зохицуулсан бөгөөд, нэг төрлийн хувьцаа болох энгийн хувьцаанд адил хэмжээний ноогдол ашиг хуваарилах ёстой ба хувьцаа эзэмшигчийн статусаас шалтгаалан ялгаварлахгүй байхаар хуульчилсан.

2011 онд шинэчлэн батлагдсан Компанийн тухай хуулийн 46.5-д “Төлөөлөн удирдах зөвлөл нь санхүүгийн жил дууссанаас хойш 50 хоногийн дотор ноогдол ашиг хуваарилах эсэхийг хэлэлцэн шийдвэрлэсэн байна” гэсэн шинэ зохицуулалт нь компаниуд ноогдол ашиг хуваарилахад анхаарч, тодорхой хугацаанд шийдвэр гаргах, хэрэв хуваарилахгүй байхаар шийдвэрлэсэн бол түүний үндэслэл, шалтгааныг Хувьцаа эзэмшигчдийн хуралд тайлагнадаг байх зэрэг хувьцаа эзэмшигчийн ноогдол ашиг авахтай холбоотой харилцааг нарийвчлан тусгасан. Хууль хэрэгжиж эхэлснээр 2012 онд нийт 29 хувьцаат компани ноогдол ашиг хуваарилахаар шийдвэрлэж, 79.1 тэрбум төгрөгийн ноогдол ашгийг хувьцаа эзэмшигчдэд хуваарилсан.

мэдээлэлтэй танилцуулах үүрэгтэй байхаар хуульчилсан.

Компанийн засаглалын зарчмын дагуу компани нь өөрийн хувьцаа эзэмшигчдийн бүртгэлийг хөтөлнө. Судалгаанд хамрагдсан 30 хувьцаат компанийн 27 нь буюу 90 хувь нь хувьцаа эзэмшигчдийн бүртгэлийг бүртгэдэггүй, үнэт цаасны хадгаламжийн байгууллагад бүртгүүлдэг, 10 хувь нь компанид бүртгэдэг байсан, хувьцаат компани болсноос хойш бүртгэх шаардлагагүй болсон, давхар бүртгэж ажилладаг гэж хариулжээ.

23МОНГОЛ УЛСЫН КОМПАНИЙН ЗАСАГЛАЛЫН ҮНДЭСНИЙ ТАЙЛАН

Хүснэгт 3. 2012 онд ноогдол ашиг хуваарилсан хувьцаат компани1.

№Компанийн

нэр Нэг

ж

хувь

цаа

нд

ногд

ох

ашиг/

төг/ Нийт

хувьцаанытооНоогдол ашгийн

нийт дүн/төг/Тараах хэлбэр

Ноогдол ашгийн тухай ТУЗ-ийн шийдвэр

1 Ремикон 5 78,679,464 393,397,320 ҮЦТТТХТТУЗ-ийн 2012.02.13-ны өдрийн 14/1 тоот тогтоол

2 АПУ 60 74,287,700 4,457,262,000 ҮЦТТТХТТУЗ-ийн 2012.02.17-ны өдрийн 7 тоот тогтоол

3 Махимпекс 60 3,800,721 228,043,260 ХУВЬЦААТ КОМПАНИ

ТУЗ-ийн 2012.02.17-ны өдрийн 01 тоот тогтоол

4 Эрдэнэт суврага 5 35,591 177,955 ҮЦТТТХТХЭХ-ын 2012.02.17-ны өдрийн 06 тоот тогтоол

5 Талх чихэр 90 1,023,703 92,133,270 ХУВЬЦААТ КОМПАНИ

ТУЗ-ийн 2012.02.20-ны өдрийн 02 тоот тогтоол

6 Ган хийц 150 242,464 36,369,600 ҮЦТТТХТТУЗ-ийн 2012.03.02-ны өдрийн 03 тоот тогтоол

7 Тахь-ко 56 1,189,983 66,639,048 ҮЦТТТХТТУЗ-ийн 2012.03.07-ны өдрийн 05 тоот тогтоол

8 Адуунчулуун 45 3,151,304 141,808,680 ҮЦТТТХТТУЗ-ийн 2012.03.15-ны өдрийн 02 тоот тогтоол

9 Хялганат 148.32 10,113 1,499,960 ҮЦТТТХТТУЗ-ийн 2012.03.13-ны өдрийн 06 тоот тогтоол.

10 Улаанбаатар ЗБ 300 335,297 100,589,100 ҮЦТТТХТТУЗ-ийн 2012.03.15-ны өдрийн 01 тоот тогтоол.

11 Баянгол ЗБ 350 423,065 148,072,750 ҮЦТТТХТТУЗ-ийн 2012.04.25-ны өдрийнтоот тогтоол.

12 Дорнод худалдаа 50 73,969 3,698,450 ҮЦТТТХТТУЗ-ийн 2012.04.06-ны өдрийн 06 тоот тогтоол.

13 Монинжбар 2 15,869,233 31,738,466 ҮЦТТТХТТУЗ-ийн 2012.04.19-ны өдрийн 4 тоот тогтоол.

14 Байгууламж 200 50,922 10,184,400 ҮЦТТТХТТУЗ-ийн 2012.02.07-ны өдрийн5 тоот тогтоол.

15 Тулга 60 131,620 7,897,200 ҮЦТТТХТТУЗ-ийн 2012.04.30-ны өдрийн5 тоот тогтоол.

16 Ээрмэл 31.74 3,479,320 110,433,617 ҮЦТТТХТТУЗ-ийн 2012.04.07-ны өдрийн 07/12 тоот тогтоол

17 Таван толгой 1368 52,665,200 72,045,993,600 ҮЦТТТХТТУЗ-ийн 2012.04.30-ны өдрийн 3 тоот тогтоол.

ХУВЬЦААТ КОМПАНИЙН ЗАСАГЛАЛ24

18 Женко тур бюро 1.5 100,000,000 150,000,000 ҮЦТТТХТТУЗ-ийн 2012.02.03-ны өдрийн 8 тоот тогтоол.

19 Хүрд 138 135,266 18,666,708 ХУВЬЦААТ КОМПАНИ

ТУЗ-ийн 2012.02.15-ны өдрийн 1 тоот тогтоол.

20 Талын гал 10 694,264 6,942,640 ҮЦТТТХТТУЗ-ийн 2012.04.26-ны өдрийн 6 тоот тогтоол.

21 Могойн гол 5 829,622 4,148,110 ҮЦТТТХТТУЗ-ийн 2012.04.25-ны өдрийн 7 тоот тогтоол.

22 Тээвэр дархан 400 163,349 65,339,600 ҮЦТТТХТТУЗ-ийн 2012.04.30-ны өдрийн 2 тоот тогтоол.

23 Монгол алт 150 265,852 39,877,800 ҮЦТТТХТТУЗ-ийн 2012.04.30-ны өдрийн 2 тоот тогтоол.

24 Газар сүлжмэл 2835.63 65,362 185,342,448 ҮЦТТТХТТУЗ-ийн 2012.05.18-ны өдрийн 2 тоот тогтоол.

25 Гутал 120 1,618,684 194,242,080 Хувьцаат компани

ТУЗ-ийн 2012.06.18-ны өдрийн 8 тоот тогтоол.

26 Говь 100 780,113 78,011,250 ҮЦТТТХТТУЗ-ийн 2012.04.17-ны өдрийн 5 тоот тогтоол.

27 Зоос гоёл 18 3,754,944 67,588,992 Хувьцаат компани

ТУЗ-ийн 2012.04.27-ны өдрийнтоот тогтоол.

28 Материал импекс 50 1,368,206 68,410,300 ҮЦТТТХТТУЗ-ийн 2012.04.18-ны өдрийн 4 тоот тогтоол.

29“МЦХ” ХУВЬЦААТ КОМПАНИ

13.28 25,870,276 343,557,265 ҮЦТТТХТТУЗ-ийн 2012.04.16-ны өдрийн 2 тоот тогтоол.

НИЙТ 370,995,607 79,098,065,869

Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн байнгын, тогтвортой, мэргэшсэн, хараат бус үйл ажиллагаа нь компанийн зүй зохистой, сайн, үр нөлөө бүхий удирдлага хяналтын иж бүрэн тогтолцоо, компанийн засаглалын орчин бүрдэхэд хамгийн чухал хэрэгсэл болдог.

Судалгаанд хамрагдсан 30 хувьцаат компаниас 28 нь буюу 93,3 хувь нь “төлөөлөн удирдах зөвлөлийн гишүүдийг сонгохдоо санал хураах кумулятив аргыг хэрэглэсэн”,99 хувь нь “Хороодын гишүүдийг хуульд заасан хэмжээний хараат бус төлөөлөн удирдах зөвлөлийн гишүүдээс бүрдүүлсэн” гэж хариулсан ч хараат бус гишүүний шалгуурыг бүрэн хангасан, компанийн томоохон хувьцаа эзэмшигч болон эрх бүхий албан тушаалтнаас хараат бус, сонирхлын зөрчлийн холбоогүй этгээдээр бүрдүүлсэн гэж үзэхэд учир дутагдалтай.

Учир нь Компанийн тухай хуулиар төлөөлөн удирдах зөвлөлийн хараат бус гишүүн нь тухайн компанийн хувьцааны тав болон түүнээс дээш хувийг эзэмшдэггүй, төрийн үйлчилгээний

албанаас бусад алба хашдаггүй, компанитай бизнесийн аливаа холбоо харилцаагүй, өөрөө, эсвэл нэгдмэл сонирхолтой этгээд нь эрх бүхий албан тушаал эрхэлдэггүй байх шаардлагатай.

Компанийн тухай хууль хэрэгжиж эхэлснээс хойш сургалтын чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг төрийн бус байгууллагууд төлөөлөн удирдах зөвлөлийн гишүүд, нарийн бичгийн дарга нарт зориулсан компанийн засаглалын чиглэлээр 18 сургалт зохион байгуулснаас Компанийн засаглалын хөгжлийн төв 16, Монголын үндэсний худалдаа аж үйлдвэрийн танхим 3, Банк санхүүгийн академиас 3 удаагийн сургалтуудын зохион байгуулж, нийт 277 эрх бүхий албан тушаалтан хамрагдсан байна.

Санхүүгийн зохицуулах хорооны дэргэдэх Компанийн засаглалын үндэсний зөвлөлийн зүгээс нийт компаниудын эрх бүхий албан тушаалтнуудыг дээрх сургалтад хамруулах зорилтын хүрээнд сургалт зохион байгуулах этгээдүүдийн тоог нэмэгдүүлэх зорилготой ажиллаж байгаа бөгөөд “Компанийн засаглалын

чиглэлээр сургалт явуулах журам”-ыг боловсруулан 2012 оны 11 дүгээр сарын 28-ны өдрийн 332 дугаар тогтоолоор батлан мөрдүүлэн ажиллаж байна.

Санхүүгийн зохицуулах хороо 6 хуулийн этгээд, төрийн бус байгууллагуудтай компанийн засаглалын чиглэлээр сургалт зохион байгуулах гэрээ байгуулсан нь сургалтын хүртээмж, ач холбогдлыг нэмэгдүүлж байна.

ХАВСРАЛТ-1 25

Цэвэр өгөөжийн үзүүлэлт

Bal

ance

shee

t -

Бла

нсы

н т

айла

н (м

янга

н т

өгр

өг)

Inco

me

stat

emen

t -

Орло

гын т

айла

н (м

янга

н т

өгр

өг)

№

Sym

bol

Com

pan

y nam

eSe

ctor/

Oper

atio

nA

sset

- Х

өрөнгө

Liab

ilities

- Ө

р

төлб

өр

Stock

hold

ers

equity

- Э

зэм

шигч

ийн

хөрөнгө

Rev

enue

- Борлу

улал

тын

орло

го

Oper

atio

nal

ex

pen

se -

Үйл

ажилл

агаа

ны

за

рда

л

Non-

Oper

atio

nal

pro

fit

- Ү

йл

ажилл

агаа

ны

бус

аш

иг

Net

pro

fit

- Ц

эвэр

аш

иг

20% дээш

1

BN

GBA

YA

NG

OL

HO

TEL

hote

l 30,8

55,4

71.6

04,9

69,5

36.7

025,8

85,9

34.9

08,6

58,0

14.2

01,0

64,0

49.4

050,1

30.3

03,8

68,9

59.7

0

2

ULN

ULA

AN

BA

ATA

R H

OTE

Lhote

l 11,2

83,5

47.2

6598,6

42.8

810,6

84,9

04.3

86,1

20,2

41.8

02,6

90,7

38.8

499,5

76.2

62,2

86,1

67.8

5

3

BD

SBD

SEC

Inve

stm

ent

ban

k 9,9

23,7

90.1

0239,9

90.7

89,6

83,7

99.3

25,8

02,9

26.5

13,0

19,3

36.0

4-3

8,6

66.1

11,4

79,4

79.0

4

10%-20%

4

RM

CREM

ICO

Nco

nst

ruct

ion

mat

eria

ls

16,7

23,4

26.0

75,6

76,8

99.4

811,0

46,5

26.5

919,2

58,0

78.3

72,6

82,1

33.4

1-1

11,0

97.8

92,7

38,6

01.7

1

5

SHG

SHA

RY

N G

OL

coal

min

ing

41,0

97,7

79.8

21,4

02,6

11.3

839,6

95,1

68.4

313,7

84,3

53.3

63,6

09,1

89.2

1389,0

43.6

41,8

72,8

04.5

3

6

GO

VG

OBI

cash

mer

e pro

duct

s 67,7

04,9

52.6

030,7

66,8

93.3

036,9

38,0

59.3

040,8

26,7

85.9

05,6

43,7

30.5

0763,3

78.9

05,2

50,7

08.7

0

7

SUU

SUU

Dai

ry p

roduct

28,9

23,1

53.8

018,0

33,7

49.9

010,8

89,4

03.9

024,8

80,4

84.1

03,3

51,7

44.3

0-4

75,6

71.9

02,5

33,6

25.3

0

0%-10%

8

TTL

TAV

AN

TOLG

OI

coal

min

ing

67,2

50,2

27.4

022,8

15,6

38.5

044,4

34,5

88.9

0102,6

96,8

24.0

0923,6

71.1

0-1

,879,1

32.1

09,1

88,2

33.5

0

9

JTB

GEN

CO

TO

UR B

UREA

UTo

urism

8,9

68,6

55.6

0385,3

50.9

08,5

83,3

04.7

02,7

73,0

12.6

01,0

90,5

06.9

0-2

8,2

77.5

0237,6

17.5

0

10

APU

APU

bev

erag

e 169,7

76,5

04.5

783,6

83,1

44.8

586,0

93,3

59.7

2284,3

35,4

54.4

2109,3

75,4

46.7

1-1

,189,4

32.7

123,4

55,1

52.3

8

11

TCK

TALK

H C

HK

HER

bak

ery

33,2

77,5

17.9

015,7

50,3

26.0

017,5

27,1

91.9

020,6

88,6

67.6

03,4

19,2

43.0

0-6

4,7

64.7

01,3

85,6

64.8

0

12

BD

LM

OG

OIN

GO

Lco

al m

inin

g

2,7

31,7

97.9

0862,6

14.7

01,8

69,1

83.2

01,1

54,3

92.0

0102,6

36.2

013,1

60.5

033,8

68.4

0

13

MC

HTE

LEC

OM

MO

NG

OLI

Ate

leco

mm

unic

atio

n

42,5

33,5

45.1

010,1

80,8

68.3

032,3

52,6

76.8

023,0

43,6

15.4

04,2

09,7

93.1

0412,7

74.7

0309,9

68.9

0

14

MD

RM

ON

GO

LIA

N

DEV

ELO

PMEN

T RES

OU

RC

ERea

l Est

ate

18,2

15,5

18.1

71,9

17,5

27.3

016,2

97,9

90.8

9540,7

67.1

01,0

03,6

88.9

01,3

56,3

80.7

7810,8

71.3

3

0% доош хувь

15

MSH

HO

TEL

MO

NG

OLI

ATo

urism

/hote

l 5,5

92,6

05.1

02,3

17,2

07.0

03,2

75,3

98.1

0909,5

75.7

0635,3

36.0

0-8

,620.1

0-1

8,4

15.4

0

16

SIL

SILI

CA

TEsi

lk. brick

, lim

e 9,0

41,9

74.7

05,1

26,6

46.8

03,9

15,3

27.9

03,2

06,2

51.6

0284,7

45.3

0-8

6,4

52.8

0-1

09,4

52.1

0

17

BA

NBA

GA

NU

UR

coal

min

ing

94,0

60,8

33.1

070,5

25,6

23.3

023,5

35,2

09.8

074,1

45,5

20.6

010,3

56,7

29.8

0-1

65,7

24.5

0-5

,802,3

92.4

0

18

SHV

SHIV

EE O

VO

Oco

al m

inin

g

87,1

61,7

92.9

071,1

18,9

91.3

616,0

42,8

01.5

527,1

90,3

77.8

01,3

71,3

30.1

0-3

14,2

16.4

0-4

,234,8

57.4

0

19

UID

STA

TE D

EPA

RTM

ENT

STO

RE

trad

e, s

ervi

ce

10,9

26,7

97.2

011,0

49,3

68.5

0-1

22,5

71.3

02,2

79,7

03.1

02,9

08,3

29.8

0-2

6,6

27.3

0-6

55,2

57.1

0

20

HG

NK

HU

KH

GA

NIron o

re p

roduct

16,2

60,9

03.8

08,3

22,2

24.5

07,9

38,6

79.3

0413,9

74.5

0221,3

80.3

0-1

3,9

27.9

0-1

33,1

70.9

0

Нийт

772,3

10,7

94.6

9365,7

43,8

56.4

4406,5

66,9

38.2

8662,7

09,0

20.6

7157,9

63,7

58.9

1-1

,318,1

66.8

444,4

98,1

78.3

4

МО

НГО

ЛЫ

Н Х

ӨРӨ

НГИ

ЙН

БИ

РЖД

БҮРТ

ГЭЛТЭ

Й Т

ОР-

20 Х

К-И

ЙН

ХУВЬЦ

АА

НЫ

СУУРЬ

ШИ

НЖ

ИЛГЭ

Э

2012 о

ны

12-р

сар

ын 3

1-н

ий б

айдл

аар /м

янга

н т

өгр

өг/

ХАВСРАЛТ-126

Symbol

Outs

tandin

g

shar

es -

Нийт

гарга

сан

хувь

цаа

(ш

ирхэ

г)

Хаа

лты

н

ханш

2013

оны

3-р

са

ры

н 2

1-н

ы

бай

длаа

р

Н

эгж

хув

ьцаа

нд

ногд

ох

(төгр

өгө

өр)

Хаа

лты

н

ханш

2013

оны

3-р

са

ры

н

21-н

ы

бай

длаа

р

Rat

io-Х

арьц

аа

Mar

ket

Indic

ators

-

Зах

зээл

ийн

үзүү

лэлт

Mar

ket

Cap

ital

izat

ion

-Зах

зэ

элийн б

агта

амж

Book

valu

e per

sh

are

- Дан

сны

үн

э

EPS

- Н

эгж

ху

вьцаа

нд

ноогд

ох

борлу

улал

т

Div

iden

d

per

shar

e -

Ногд

ол

ашиг,

FY

2009,

MN

T

Div

iden

d

per

shar

e

- Н

огд

ол

ашиг,

FY

2010,

MN

T

Div

iden

d

per

shar

e

- Н

огд

ол

ашиг,

FY

2011,

MN

T

Net

M

argin

-

Цэв

эр

өгө

өж

Өөрийн хөрөнгийн өгөөж-ROE

Нийт хөрөнгийн өгөөж-ROA

P/E

P/B

BN

G423,0

65

39,0

00.0

016,4

99,5

35,0

00

61,1

86.6

69,1

45.0

7340.0

0343.0

0350.0

039,0

00.0

044.6

9%

14.9

5%

12.5

4%

4.2

60.6

4

ULN

335,2

97

93,6

00.0

031,3

83,7

99,2

00

31,8

66.9

86,8

18.3

4250.7

3300.0

0300.0

093,6

00.0

037.3

5%

21.4

0%

20.2

6%

13.7

32.9

4

BD

S11,0

00,0

00

3,5

00.0

038,5

00,0

00,0

00

880.3

5134.5

0-

-50.0

03,5

00.0

025.5

0%

15.2

8%

14.9

1%

26.0

23.9

8

RM

C78,6

79,4

64

196.0

015,4

21,1

74,9

44

140.4

034.8

1-

1.6

05.0

0196.0

014.2

2%

24.7

9%

16.3

8%

5.6

31.4

0

SHG

8,5

23,9

85

8,5

00.0

072,4

53,8

72,5

00

4,6

56.8

8219.7

1-

--

8,5

00.0

013.5

9%

4.7

2%

4.5

6%

38.6

91.8

3

GO

V7,8

01,1

25

4,5

10.0

035,1

83,0

73,7

50

4,7

34.9

7673.0

7-

100.0

0100.0

04,5

10.0

012.8

6%

14.2

1%

7.7

6%

6.7

00.9

5

SUU

344,0

00

80,0

00.0

027,5

20,0

00,0

00

31,6

55.2

47,3

65.1

9

80,0

00.0

010.1

8%

23.2

7%

8.7

6%

10.8

62.5

3

TTL

52,6

65,2

00

6,6

00.0

0347,5

90,3

20,0

00

843.7

2174.4

6550.0

01,3

00.0

01,3

68.0

06,6

00.0

08.9

5%

20.6

8%

13.6

6%

37.8

37.8

2

JTB

100,0

00,0

00

85.2

88,5

28,0

00,0

00

85.8

32.3

81.2

01.2

51.5

085.2

88.5

7%

2.7

7%

2.6

5%

35.8

90.9

9

APU

74,2

87,7

00

3,5

03.0

0260,2

29,8

13,1

00

1,1

58.9

2315.7

320.0

040.0

060.0

03,5

03.0

08.2

5%

27.2

4%

13.8

2%

11.0

93.0

2

TCK

1,0

23,7

03

11,2

30.0

011,4

96,1

84,6

90

17,1

21.3

61,3

53.5

8-

-90.0

011,2

30.0

06.7

0%

7.9

1%

4.1

6%

8.3

00.6

6

BD

L829,6

22

14,0

00.0

011,6

14,7

08,0

00

2,2

53.0

540.8

2-

5.0

05.0

014,0

00.0

02.9

3%

1.8

1%

1.2

4%

342.9

46.2

1

MC

H25,8

70,2

76

1,8

00.0

046,5

66,4

96,8

00

1,2

50.5

711.9

832.0

032.0

013.2

81,8

00.0

01.3

5%

0.9

6%

0.7

3%

150.2

31.4

4

MD

R13,7

50,0

00

910.0

012,5

12,5

00,0

00

1,1

20.1

058.9

7-

--

910.0

0N

/A4.9

8%

4.4

5%

15.4

30.8

1

MSH

10,0

00,0

00

1,0

00.0

010,0

00,0

00,0

00

327.5

4-1

.84

--

-1,0

00.0

0-2

.02%

-0.5

6%

-0.3

3%

-543.0

23.0

5

SIL

46,3

34,6

02

198.0

09,1

74,2

51,1

96

84.5

0-2

.36

--

-198.0

0-3

.41%

-2.8

0%

-1.2

1%

-83.8

22.3

4

BA

N20,9

74,3

60

4,5

00.0

094,3

84,6

20,0

00

1,1

22.0

9-2

76.6

4-

--

4,5

00.0

0-7

.83%

-24.6

5%

-6.1

7%

-16.2

74.0

1

SHV

13,4

19,1

01

7,0

00.0

093,9

33,7

07,0

00

2,0

25.8

4-3

15.5

8-

--

7,0

00.0

0-1

5.5

7%

-26.4

0%

-4.8

6%

-22.1

83.4

6

UID

36,8

07,8

50

390.0

014,3

55,0

61,5

00

-3.3

3-1

7.8

0-

5.0

0-

390.0

0-2

8.7

4%

-534.6

%-6

.00%

-21.9

1-1

17.1

2

HG

N101,3

17,5

57

180.0

018,2

37,1

60,2

60

78.3

5-1

.31

--

-180.0

0-3

2.1

7%

-1.6

8%

-0.8

2%

-136.9

52.3

0

Үр

гэлж

лэл

/Хуу

дас

25

-аас

эхл

эв/

Эх

сурв

алж

: Хув

ьцаа

т ко

мпа

ниуд

ын

санх

үүги

йн ү

зүүл

элти

йг М

онго

лын

хөрө

нгий

н би

ржий

н са

йтаа

с (т

атва

рын

байг

уулл

агаа

с) а

вч т

ооцо

олол

хий

в.

ХАВСРАЛТ-2 27

КО

Д

НЭРИЙН КОД

САЛБАРКО

МП

АН

ИЙ

Н

НЭР

БАЛА

НСЫ

Н Ү

ЗҮҮЛ

ЭЛТ

/мян

ган

төгр

өгөө

р/О

РЛО

ГЫН

ТА

ЙЛА

НГИ

ЙН

ҮЗҮ

ҮЛЭЛ

Т /м

янга

н тө

грөг

өөр/

Хувь

цаа

Харь

цаа

Ний

т хө

рөнг

өЭр

гэлт

ийн

хөрө

нгө

Эргэ

лтий

н бу

с хө

рөнг

өӨ

р тө

лбөр

Эзэм

шиг

чдий

н өм

чЦ

эвэр

бо

рлуу

лалт

Борл

уулс

ан

бүтэ

эгдэ

хүүн

ий

өртө

г

Үйл

аж

илла

гаан

ы

зард

ал

Үндс

эн

бус

үйл

ажил

лага

аны

аш

иг

(алд

агда

л)

Тайл

ант

үеий

н цэ

вэр

ашиг

(а

лдаг

дал)

Хувь

цаан

ы

данс

ны ү

нэХу

вьца

аны

то

о ш

ирхэ

г

ROA

-Ний

т хө

рөнг

ий

өгөө

ж

ROE-

Өөр

ийн

хөрө

нгий

н өг

өөж

Цэв

эр

өгөө

ж

131

5BH

RD

Баян

хайр

хан

9,34

1.40

9,

341.

40

38

5.10

8,

956.

30

28,6

36.4

0

68,7

22.1

0

161,

321.

60

121,

235.

90

4

1.52

21

5,70

612

97.8

3%13

53.6

4%63

.82%

240

7TS

AC

Цаг

аан

толг

ой69

,448

.00

222.

30

69,2

25.7

0 87

.30

69,3

60.7

0 25

0.00

100.

00

13

5.00

6

25.9

3 11

0,81

30.

19%

0.19

%54

.00%

313

BNG

EБа

янго

л ЗБ

30,8

55,4

71.6

0 26

,303

,699

.20

4,55

1,77

2.40

4,

969,

536.

70

25,8

85,9

34.9

0 8,

658,

014.

20

3,07

0,58

9.90

1,

064,

049.

40

50,1

30.3

0 3,

868,

959.

70

6

1,18

6.66

42

3,06

512

.54%

14.9

5%44

.43%

441

TVL

DТа

вилг

а62

1,83

6.70

86

,370

.90

535,

465.

80

124,

711.

60

497,

125.

10

210,

226.

50

11

3,49

4.90

87,0

58.4

0

4,

049.

77

122,

754

14.0

0%17

.51%

41.4

1%

588

GTL

BГу

тал

5,4

13,4

11.1

0

2,2

93,9

13.1

0

3,1

19,4

98.0

0

3

32,1

36.1

0 5,

081,

275.

00

1,74

9,46

5.00

59

,625

.20

856,

410.

50

(60,

532.

00)

685,

122.

20

3,13

9.14

1,

618,

684

12.6

6%13

.48%

40.5

7%

652

8H

RME

Герм

ес ц

ентр

8,4

42,2

18.7

0

1,1

61,4

89.7

0

7,2

80,7

29.0

0

1

28,8

66.9

0 8,

313,

351.

80

1,09

7,52

7.60

610,

271.

00

5,85

1.80

44

3,79

7.40

1

05.8

4 78

,543

,001

5.26

%5.

34%

40.2

2%

720

0N

OG

CА

чит

алка

бы

53

,562

.90

24

,729

.50

28,

833.

40

7,17

7.70

46

,385

.20

1,30

0.00

74

4.50

50

0.00

6

25.7

5 74

,127

0.93

%1.

08%

38.4

6%

83

ULN

EУл

аанб

аата

р ЗБ

11,2

83,5

47.2

6

7,6

43,0

13.8

4

3,6

40,5

33.4

2 59

8,64

2.88

10

,684

,904

.38

6,12

0,24

1.80

99

9,37

4.57

2,

690,

738.

84

99,5

76.2

6 2,

286,

167.

85

3

1,86

6.98

33

5,29

720

.26%

21.4

0%36

.76%

914

7H

AL

AТэ

гш

146

,004

.10

22

,903

.50

123

,100

.60

43,5

64.7

0 10

2,43

9.40

36

,026

.80

23

,160

.70

(320

.90)

11,2

58.6

0

6

53.0

8 15

6,85

77.

71%

10.9

9%31

.53%

1044

TAH

BТа

хько

1,7

33,1

23.3

0

8

58,6

09.2

0

8

74,5

14.1

0 19

,601

.70

1,71

3,52

1.60

90

7,59

1.70

611

,073

.50

(17,

714.

80)

247,

932.

60

1,43

9.95

1,

189,

983

14.3

1%14

.47%

27.8

6%

119

MN

HB

Мон

гол

нэхм

эл

1

,879

,227

.90

1

,129

,656

.20

749

,571

.70

1,40

9,35

3.30

46

9,87

4.60

28

,737

.90

125

,711

.20

415

,749

.60

74

8,07

0.80

21

1,73

6.90

9

90.9

5 47

4,16

411

.27%

45.0

6%27

.26%

1252

2BD

SE

Биди

сек

9,9

23,7

90.1

0

5,8

28,6

85.2

9

4,0

95,1

04.8

1 23

9,99

0.78

9,

683,

799.

32

5,80

2,92

6.51

1,09

3,56

8.36

3,0

19,3

36.0

4 (3

8,66

6.11

)1,

479,

479.

04

880

.35

11,0

00,0

0014

.91%

15.2

8%25

.67%

1317

8JR

GD

Эвлэ

л

188

,966

.38

133

,253

.77

55,

712.

62

28,9

12.0

7 16

0,05

4.31

23

4,72

7.65

-

1

67,9

74.1

1

- 60

,078

.19

3,65

4.37

43

,798

31.7

9%37

.54%

25.5

9%

1414

6C

CA

BБу

удай

н ца

цал

4

83,6

53.3

0

1

49,6

99.6

0

3

33,9

53.7

0 11

4,46

9.50

3

69,1

83.8

0

9,9

50.0

0

-

7,3

74.8

0

- 2,

317.

70

5,12

2.15

72

,076

0.48

%0.

63%

23.2

9%

155

TLG

EТу

лга

8

49,7

81.7

8

1

21,2

92.6

4

7

28,4

89.1

3 58

,334

.48

791

,447

.30

262

,862

.73

-

199

,437

.37

2,49

0.93

59

,299

.65

6,01

3.12

13

1,62

06.

98%

7.49

%22

.35%

1651

MU

DX

DМ

ҮДИ

КС

535

,304

.90

534

,701

.40

603

.80

453,

665.

50

81

,639

.40

67

,676

.30

98,4

70.3

0 20

,489

.20

1,07

2.48

82

,417

3.83

%25

.10%

20.8

1%

1734

SUL

BГа

зар

шүл

жм

эл

954

,307

.38

739

,758

.98

214

,548

.40

346,

363.

44

607

,943

.94

1

,742

,241

.84

1

,157

,725

.86

191

,154

.97

(5,1

71.8

7)34

8,42

4.32

9,

301.

18

65,3

6236

.51%

57.3

1%20

.06%

1819

1EE

RB

Ээрм

эл54

,694

,861

.10

31,

326,

527.

90

23,

368,

333.

20

42,6

85,3

23.6

0

12,0

09,5

37.5

0

77,0

01.8

0

2,7

22.7

0

2,8

22,9

42.3

0 3,

463,

155.

30

705,

576.

30

3,45

1.69

3,

479,

320

1.29

%5.

88%

19.9

3%

1945

0ZO

OB

Зоос

гоё

л

1

,589

,753

.70

650

,244

.60

939

,509

.10

83,

559.

00

1

,506

,194

.70

985

,785

.30

588

,770

.00

222

,307

.30

12,0

94.5

0 16

8,11

1.80

4

01.1

2 3,

754,

944

10.5

7%11

.16%

16.8

5%

2047

6BR

CD

Бари

лга

корп

орац

и15

,033

,226

.10

9

,049

,193

.20

5

,984

,032

.90

4

,233

,637

.30

10

,799

,588

.80

17,8

67,8

99.5

0 1

0,74

5,10

7.20

4,1

54,9

92.9

0

281,

801.

10

2,92

0,53

8.20

2

65,5

94.1

4 40

,662

19.4

3%27

.04%

16.0

9%

2144

5BT

GA

Баян

тээг

1,7

92,9

68.0

0

8

53,5

43.7

0

9

39,4

24.3

0

8

67,6

70.7

0

9

25,2

97.3

0

1,4

06,7

06.8

0

1

,156

,237

.30

22

5,42

2.50

3,

662.

98

252,

608

12.5

7%24

.36%

16.0

2%

2271

NEH

BДа

рхан

нэх

ий20

,729

,806

.60

6

,521

,926

.30

14,

207,

880.

30

6

,935

,592

.80

13

,794

,213

.80

9

,907

,135

.90

7

,240

,371

.50

1

,069

,648

.30

18

3,11

5.60

1,

602,

208.

60

1

2,47

8.04

1,

105,

479

7.73

%11

.62%

15.8

8%

2346

1A

DL

AА

дуун

чулу

ун

3

,889

,081

.70

1,92

6,93

6.40

1,9

62,1

45.3

0

4

32,6

89.4

0

3,4

56,3

92.3

0

4,9

36,8

20.8

0

3,7

69,8

79.3

0

1

17,4

00.7

0 (2

33,1

32.7

0)73

4,76

7.30

1,

096.

81

3,15

1,30

418

.89%

21.2

6%15

.62%

2453

0RM

CB

Рем

икон

16,7

23,4

26.0

7

7,

781,

191.

07

8

,942

,235

.00

5

,676

,899

.48

11

,046

,526

.59

19,2

58,0

78.3

7 1

3,38

5,07

5.15

2,6

82,1

33.4

1

(1

11,0

97.8

9)2,

738,

601.

71

140

.40

78,6

79,4

6416

.38%

24.7

9%14

.30%

2536

9A

AR

DА

втоз

ам

1

,050

,955

.50

297

,501

.50

753

,454

.00

142

,732

.50

908

,223

.00

446

,000

.00

233

,649

.00

144

,821

.40

3,42

0.80

63

,859

.00

6,52

9.05

13

9,10

56.

08%

7.03

%14

.21%

2619

5BU

KD

УБ-Б

ҮК12

,549

,807

.20

4

,244

,063

.70

8

,305

,743

.50

10,

096,

874.

60

2

,452

,932

.60

11,1

37,9

89.0

0

8,1

39,6

82.7

0

1,2

23,7

02.8

0 (4

7,29

3.40

)1,

553,

566.

30

2,17

4.06

1,

128,

275

12.3

8%63

.34%

14.0

1%

2713

6BA

ZD

Мон

голи

а И

нфра

стра

кча

39,4

93.8

0

3,5

50.3

0

3

5,94

3.50

4,1

99.9

0

35,2

93.9

0

3,1

00.0

0

9

00.0

0

1,7

23.0

0

429.

30

425

.89

82,8

711.

09%

1.22

%13

.85%

2837

9M

IEE

Мат

ериа

л -И

мпе

кс18

,176

,594

.66

16,

065,

000.

18

2

,111

,594

.66

13,

866,

609.

17

4

,309

,985

.50

20,7

84,9

46.5

0 1

6,91

0,19

8.00

1,0

29,2

25.6

0

32

,998

.70

2,87

8,52

1.60

3,

150.

10

1,36

8,20

615

.84%

66.7

9%13

.83%

2930

9SH

GA

Шар

ын

гол

41,0

97,7

79.8

2 1

9,60

7,37

7.27

2

1,49

0,40

2.54

1,4

02,6

11.3

8

39,6

95,1

68.4

3 13

,784

,353

.36

8

,448

,040

.50

3

,609

,189

.21

38

9,04

3.64

1,

872,

804.

53

3,87

9.74

10

,231

,389

4.56

%4.

72%

13.2

1%

3038

9O

NH

CӨ

ндөр

хаан

3

69,3

33.8

0

1

31,5

59.1

0

2

37,7

74.7

0

2

69,9

43.3

0

99,3

90.5

0

1

62,0

72.6

0

1

15,7

50.2

0

23,9

04.8

0

21,2

96.8

0

8

88.3

7 11

1,87

95.

77%

21.4

3%13

.14%

МХБ-Д

БҮРТ

ГЭЛТЭ

Й Ү

НЭТ

ЦА

АС Н

Ь А

РИЛЖ

АА

ЛА

ГДА

Ж Б

АЙ

ГАА

ХУВЬЦ

АА

Т КО

МПА

НИ

УД

ЫН

СА

НХҮҮГИ

ЙН

ҮЗҮ

ҮЛЭЛТ

БА

ХА

РЬЦ

АА

2012 о

ны

12-р

сар

ын 3

1-н

ий б

айдл

аар /м

янга

н т

өгр

өг/

ХАВСРАЛТ-228Ү

ргэ

лжлэ

л /Х

ууда

с 2

7-о

ос

эхлэ

в/

КО

ДНЭРИЙН

КОД

САЛБАР

КОМ

ПА

НИ

ЙН

Н

ЭРН

ийт

хөрө

нгө

Эргэ

лтий

н хө

рөнг

өЭр

гэлт

ийн

бус

хөрө

нгө

Өр

төлб

өрЭз

эмш

игчд

ийн

өмч

Цэв

эр

борл

уула

лт

Борл

уулс

ан

бүтэ

эгдэ

хүүн

ий

өртө

г

Үйл

аж

илла

гаан

ы

зард

ал

Үндс

эн

бус

үйл

ажил

лага

аны

аш

иг

Тайл

ант

үеий

н цэ

вэр

ашиг

(а

лдаг

дал)

Хувь

цаан

ы

данс

ны ү

нэХу

вьца

аны

тоо

ш

ирхэ

г

ROA

-Ний

т хө

рөнг

ий

өгөө

ж

ROE-

Өөр

ийн

хөрө

нгий

н өг

өөж

Цэв

эр

өгөө

ж

3140

2A

DU

CХө

всгө

л ал

тан

дуул

га

6

,978

,969

.20

2

,147

,961

.90

4

,831

,007

.30

3

,796

,192

.30

3

,182

,776

.90

1

,527

,092

.00

1

,577

,175

.10

65

,279

.50

37

4,82

3.70

24

6,48

8.10

28,

095.

06

113,

286

3.53

%7.

74%

12.9

6%

3296

GU

RB

Гури

л

148

,971

.80

91

,381

.10

57,

590.

70

25,

572.

80

123

,399

.00

43

,467

.20

6

,860

.00

30

,405

.70

5,

581.

40

1,06

9.83

11

5,34

53.

75%

4.52

%12

.84%

3335

4G

OV

BГо

вь67

,704

,952

.60

39,

449,

226.

60

28,

255,

726.

00

30,

766,

893.

30

36,

938,

059.

30

40,8

26,7

85.9

0 2

9,70

9,82

1.00

5,6

43,7

30.5

0

76

3,37

8.90

5,

250,

708.

70

4,73

4.97

7,

801,

125

7.76

%14

.21%

12.6

2%

3441

2O

TLC

Орх

он б

улаг

6

28,7

81.3

0

3

60,3

31.4

0

2

68,4

49.9

0

2

28,6

00.8

0

4

00,1

80.5

0

5

08,4

99.1

0

3

71,7

70.1

0

71,0

48.9

0

(46

5.30

)61

,954

.10

1,40

8.77

28

4,06

39.

85%

15.4

8%12

.19%

3552

5H

BOD

Хай

Би О

йл

1

,556

,475

.50

72

,499

.40

1

,483

,976

.10

426

,737

.50

1

,129

,738

.00

306

,443

.60

85

,390

.70

175

,305

.00

(4,4

93.5

0)36

,628

.00

122

.34

9,23

4,26

82.

35%

3.24

%12

.13%

3656

HSG

DХө

сөг

трей

д

56

,320

.70

2

,516

.80

53,

803.

90

17,

970.

30

38

,350

.40

140

,157

.60

1

22,1

04.0

0

16,2

48.2

0

1

29.6

5 29

5,79

328

.85%

42.3

7%11

.59%

3733

1O

RDC

Орх

он д

алай

4

58,8

42.0

0

2

18,0

75.8

0

2

40,7

66.2

0

1

63,4

70.1

0

2

95,3

71.9

0

2

33,8

92.3

0

205

,647

.80

26

,832

.30

1,21

9.63

24

2,18

15.

85%

9.08

%11

.47%

3813

5SU

UB

Сүү

28,9

23,1

53.8

0 1

5,51

5,46

0.40

1

3,40

7,69

3.40

1

8,03

3,74

9.90

1

0,88

9,40

3.90

24

,880

,484

.10

18,

179,

818.

20

3

,351

,744

.30

(475

,671

.90)

2,53

3,62

5.30

31,

655.

24

344,

000

8.76

%23

.27%

10.3

8%

3921

4TA

VD

Тав

1,4

08,6

52.1

0

2

78,2

53.4

0

1,1

30,3

98.7

0

3

93,6

72.1

0

1,0

14,9

80.0

0

1,7

86,8

68.7

0

1,1

10,1

83.5

0

4

51,9

98.6

0

(22,

148.

30)

180,

069.

60

8,84

6.14

11

4,73

712

.78%

17.7

4%10

.20%

4039

ALT

BА

лтан

тар

иа77

,408

,196

.40

45,

839,

806.

70

31,

568,

389.

70

41,

331,

668.

70

36,

076,

527.

70

44,4

96,8

61.4

0 3

1,48

0,53

9.80

7,5

08,1

58.5

0 (1

50,0

80.8

0)4,

440,

519.

20

7

3,02

9.41

49

4,00

05.

74%

12.3

1%10

.01%

4168

ERS

AМ

онго

л ал

т

1

,451

,308

.10

164

,924

.40

1

,286

,383

.70

1

,043

,976

.60

407

,331

.50

136

,598

.10

9

,929

.20

204

,424

.20

10

3,22

0.90

22

,919

.00

1,53

2.17

26

5,85

21.

58%

5.63

%9.

56%

4245

8TT

LA

Тава

н то

лгой

67,2

50,2

27.4

0 6

0,95

0,22

5.90

6,3

00,0

01.5

0 2

2,81

5,63

8.50

4

4,43

4,58

8.90

102

,696

,824

.00

87,

850,

166.

30

923

,671

.10

(1,8

79,1

32.1

0)9,

188,

233.

50

843

.72

52,6

65,2

0013

.66%

20.6

8%9.

11%

4329

0M

DZ

DМ

онго

л ди

зель

2,8

09,3

00.3

0

2,6

96,9

51.6

0

1

12,3

48.7

0

9

5,70

5.10

2,7

13,5

95.2

0

4,7

09,3

65.0

0

4,1

29,2

52.7

0

1

04,1

77.6

0 (5

,938

.20)

422,

403.

00

1

9,83

2.45

13

6,82

615

.04%

15.5

7%8.

98%

4431

1D

ESE

Дорн

од х

удал

даа

7

44,4

88.4

0

1

83,9

58.2

0

5

60,5

30.2

0

1

0,48

3.80

7

34,0

04.6

0

4

36,5

69.8

0

48,9

66.8

0

3

44,0

53.9

0

39,1

94.2

0

9,

923.

14

73,9

695.

26%

5.34

%8.

98%

4552

1JT

BE

Жен

ко т

ур б

юро

8,9

68,6

55.6

0

1,4

06,5

98.5

0

7,5

62,0

57.1

0

3

85,3

50.9

0

8,5

83,3

04.7

0

2,7

73,0

12.6

0

1,3

86,7

96.4

0

1,0

90,5

06.9

0 (2

8,27

7.50

)23

7,61

7.50

85.

83

100,

000,

000

2.65

%2.

77%

8.66

%

4690

APU

BА

ПУ

169,

776,

504.

57 1

05,6

20,2

47.2

1 6

4,15

6,25

7.37

8

3,68

3,14

4.85

8

6,09

3,35

9.72

284

,335

,454

.42

142,

789,

906.

25

109,

375,

446.

71

(1,1

89,4

32.7

1)23

,455

,152

.38

1,15

8.92

74

,287

,700

13.8

2%27

.24%

8.28

%

4732

9IN

TC

Инг

эт т

олго

й

2

,160

,237

.70

679

,752

.70

1

,480

,485

.00

1

,293

,257

.80

866

,979

.90

537

,675

.70

475

,526

.30

6

,213

.00

(12,

678.

40)

41,0

95.1

0

1,

388.

54

624,

383

1.90

%4.

74%

7.83

%

4841

4SE

SC

Сэлэ

нгэ

сүрэ

г

177

,500

.60

154

,047

.50

23,

453.

10

38,

995.

30

138

,505

.30

84

,026

.60

60

,861

.90

14

,932

.00

(1,8

18.8

0)6,

413.

90

1,20

1.56

11

5,27

13.

61%

4.63

%7.

80%

4917

ATR

BА

тар-

Өрг

өө

8

,582

,687

.04

3

,229

,603

.49

5

,353

,083

.55

1

,710

,965

.21

6

,871

,721

.83

10,9

91,6

63.7

9

7,1

51,6

39.3

6

2,7

49,6

30.3

6 (1

41,6

95.5

8)81

9,36

8.73

39,

461.

81

174,

136

9.55

%11

.92%

7.55

%

508

HRD

DХү

рд

9

,733

,459

.60

8

,838

,753

.80

894

,705

.80

7

,314

,927

.60

2

,418

,531

.50

3

,961

,121

.30

3

,563

,611

.50

131

,093

.30

10

5,01

8.70

29

8,33

1.10

17,

879.

82

135,

266

3.07

%12

.34%

7.34

%

5121

7TE

ED

Дарх

ан т

ээвэ

р

1

,120

,288

.00

703

,713

.70

416

,574

.30

121

,186

.90

999

,101

.10

1

,938

,940

.40

1

,385

,962

.10

300

,226

.80

(91,

745.

90)

135,

101.

10

6,11

6.36

16

3,34

912

.06%

13.5

2%7.

31%

5238

0D

HU

BДа

рхан

хүн

с

1

,637

,599

.80

580

,818

.10

1

,056

,781

.70

1

,035

,124

.80

602

,475

.00

2

,109

,739

.90

1

,508

,745

.20

406

,424

.60

(25,

892.

60)

149,

253.

50

1,59

4.80

37

7,77

59.

11%

24.7

7%7.

16%

5335

3H

ZBE

Ган

хэрл

эн

2

,154

,426

.50

287

,062

.00

1

,867

,364

.50

31,

878.

00

2

,122

,548

.50

506

,976

.00

4

68,4

43.7

0

34,6

79.1

0

21,

246.

94

99,8

991.

61%

1.63

%6.

84%

5428

9N

IEE

Ноё

т ха

йрха

н

56

,674

.90

44

,836

.50

11,

838.

40

56,

436.

20

238

.70

9

,550

.60

8

,545

.00

284

.60

-

648.

90

3.92

60

,833

1.14

%27

1.85

%6.

79%

5522

TCK

BТа

лх ч

ихэр

33,2

77,5

17.9

0 1

2,67

7,00

4.30

2

0,60

0,51

3.60

1

5,75

0,32

6.00

1

7,52

7,19

1.90

20

,688

,667

.60

15,

657,

836.

10

3

,419

,243

.00

(64,

764.

70)

1,38

5,66

4.80

17,

121.

36

1,02

3,70

34.

16%

7.91

%6.

72%

5644

1TE

XE

Техн

иким

порт

11,8

65,4

99.3

0

8,8

89,6

70.9

0

2,9

75,8

28.4

0

6,0

97,6

73.9

0

5,7

67,8

25.4

0 24

,208

,646

.40

21,

030,

418.

30

1

,926

,880

.10

52

3,53

3.20

1,

597,

393.

10

3,98

6.73

1,

446,

755

13.4

6%27

.69%

6.46

%

5736

2G

GE

AМ

онго

лын

гэгэ

э

86

,307

.20

49

,235

.20

37,

072.

00

230

,572

.60

(144

,265

.40)

27

,239

.40

23,8

81.4

0 (1

,489

.50)

1,53

2.70

(5

30.7

7)27

1,80

51.

78%

-1.0

6%5.

95%

5826

MM

HD

Маш

ин м

ехан

изм

1,7

66,7

80.3

0

1,5

18,6

58.4

0

2

48,1

21.8

0

1,1

23,1

89.8

0

6

43,5

90.4

0

1,3

47,4

90.1

0

7

23,0

66.5

0

5

40,7

61.5

0

1,

113.

50

76,2

67.1

6

11,

094.

86

58,0

084.

32%

11.8

5%5.

66%

5944

8C

HR

CУв

с ча

царг

ана

4

70,9

94.9

0

79,0

15.9

0

3

91,9

79.0

0

3

83,2

25.7

0

87,7

69.2

0

2

00,2

00.0

0

1

78,8

17.2

0

10,1

82.8

0

10,6

40.0

0

1

23.0

1 71

3,49

92.

26%

12.1

2%5.

31%

6094

HU

NB

Увс

хүнс

4,5

37,7

30.3

0

1,8

38,7

78.9

0

2,6

98,9

51.4

0

2,1

48,9

55.4

0

2,3

88,7

74.9

0

3,1

38,5

69.4

0

2,2

60,4

32.7

0

6

85,3

89.5

0 (8

,935

.30)

164,

380.

60

2

1,19

2.86

11

2,71

63.

62%

6.88

%5.

25%

612

UYN

BМ

онго

л са

вхи

1,6

64,4

74.6

0

2

42,6

85.9

0

1,4

21,7

88.7

0

5

6,99

4.60

1,6

07,4

80.0

0

2

91,4

70.2

0

266

,700

.00

(8,2

98.9

0)13

,991

.30

649

.40

2,47

5,34

30.

84%

0.87

%4.

94%

6220

8M

MX

BМ

ах и

мпе

кс12

,326

,754

.70

10,

248,

732.

90

2

,078

,021

.80

12,

448,

027.

50

(

121,

272.

80)

7

,608

,636

.90

8

,396

,080

.90

756

,589

.00

2,06

8,24

9.30

47

1,79

4.70

(31.

91)

3,80

0,72

13.

83%

-389

.04%

4.88

%

6338

6TU

SA

Түш

иг-У

ул

2

,582

,195

.30

1

,607

,015

.40

975

,179

.90

982

,453

.90

1

,599

,741

.40

522

,675

.30

430

,376

.20

86

,594

.30

22,5

07.1

0 25

,390

.70

3,68

1.15

43

4,57

70.

98%

1.59

%4.

66%

6422

7A

ZHD

Алт

айн

зам

32,7

06,9

61.4

0 1

8,95

4,43

5.40

1

3,75

2,52

6.00

2

5,93

6,12

5.80

6,7

70,8

35.6

0 20

,041

,440

.60

14,

425,

001.

50

4

,592

,914

.30

(13,

978.

40)

903,

027.

10

125

,031

.59

54,1

532.

76%

13.3

4%4.

51%

ХАВСРАЛТ-2 29Ү

ргэ

лжлэ

л /Х

ууда

с 2

7-о

ос

эхлэ

в/

6531

4U

ND

DУн

драг

а-Ө

мнө

говь

1

64,4

31.6

0

1

08,1

89.8

0

5

6,24

1.80

1,2

57.5

0

1

63,1

74.1

0

1

76,6

34.7

0

75,2

06.1

0

93,6

28.6

0

7,02

0.00

1,

721.

70

94,7

754.

27%

4.30

%3.

97%

6637

8H

SRC

Хасу

-ман

дал

2,9

91,1

45.8

0

1

90,2

59.0

0

2,8

00,8

86.8

0

2,0

67,9

78.6

0

9

23,1

67.2

0

2

40,2

50.0

0

1

81,0

06.5

0

49,0

43.5

0

9,18

0.00

2,

960.

24

311,

856

0.31

%0.

99%

3.82

%

6742

1U

STD

Төв

ус

263

,334

.80

189

,033

.30

74,

301.

50

23,

981.

40

239

,353

.40

102

,000

.00

97

,879

.90

3,70

8.10

1,

498.

01

159,

781

1.41

%1.

55%

3.64

%

6842

4G

TUE

Сав

шим

9,3

30.0

0

9,3

30.0

0

15.

00

9

,315

.00

3

,854

.00

3,7

04.0

0

135.

00

5

0.69

18

3,78

01.

45%

1.45

%3.

50%

6914

8G

FGA

Говь

фай

нэнш

л гр

упп

1

28,7

47.9

0

1

28,7

47.9

0

57.

90

128

,689

.90

8

,200

.00

7,9

19.9

0

252.

08

344

.07

374,

018

0.20

%0.

20%

3.07

%

7044

4BD

LA

Мог

ойн

гол

2,7

31,7

97.9

0

1,2

09,3

90.2

0

1,5

22,4

07.7

0

8

62,6

14.7

0

1,8

69,1

83.2

0

1,1

54,3

92.0

0

1,0

27,6

55.4

0

1

02,6

36.2

0

13

,160

.50

33,8

68.4

0

2,

253.

05

829,

622

1.24

%1.

81%

2.90

%

7145

5TV

TA

Хар

тарв

агат

ай

3

,675

,612

.60

1

,522

,321

.00

2

,153

,291

.60

760

,317

.00

2

,915

,295

.60

1

,055

,350

.90

955

,887

.50

53

,210

.20

(13,

003.

00)

29,9

25.2

0

8,

821.

93

330,

460

0.81

%1.

03%

2.87

%

7261

JGV

EЖ

уулч

ин г

овь

3

29,9

29.7

0

66,2

74.6

0

2

63,6

55.1

0

1

08,4

20.8

0

2

21,5

08.9

0

1

60,6

58.1

0

59,4

05.5

0

93,7

97.3

0 1,

680.

70

4,55

5.70

2,

986.

54

74,1

691.

38%

2.06

%2.

81%

7340

KEK

AМ

онго

л ке

рам

ик

7

,434

,771

.80

4

,083

,378

.20

3

,351

,393

.60

6

,522

,566

.40

912

,205

.40

1

,600

,027

.70

664

,667

.00

888

,441

.50

(750

.00)

41,4

77.3

0

2,

860.

66

318,

879

0.56

%4.

55%

2.59

%

7434

1H

UT

DХө

дөөг

ийн

тээв

эр

83

,027

.20

2

,348

.40

80,

678.

80

83,0

27.2

0

9,7

50.2

0

9

,534

.60

21

5.60

3

78.7

7 21

9,20

00.

26%

0.26

%2.

21%

7528

8O

ZMA

Өгө

өмөр

уул

94,1

87.2

0

12,8

29.0

0

8

1,35

8.20

5,7

65.4

0

88,4

21.8

0

2

30,6

45.1

0

225

,036

.20

5,

048.

00

1,52

8.86

57

,835

5.36

%5.

71%

2.19

%

7618

1C

AD

CЧа

ндм

ань

уул

17,6

52.5

0

3,0

94.1

0

1

4,55

8.40

17

,652

.50

89

,121

.90

87,3

75.3

0

1,57

1.90

1

92.3

8 91

,759

8.90

%8.

90%

1.76

%

7732

2TL

PD

Тулп

ар

18

,421

.80

13

,900

.90

4

,520

.90

-

18,4

21.8

0

96,8

00.0

0

-

95,0

00.0

0

- 1,

620.

00

6

8.53

26

8,82

98.

79%

8.79

%1.

67%

7853

7ET

RD

Э-Тр

анс

Лож

исти

кс

6

,748

,741

.40

71

,996

.20

6

,676

,745

.20

989

,846

.20

5

,758

,895

.20

5

,802

,264

.80

5,6

28,7

05.5

0

(6

1,63

3.30

)95

,916

.60

124

.65

46,2

00,0

001.

42%

1.67

%1.

67%

7945

4H

BTA

Хөнг

өн б

етон

10,0

07,1

88.7

0

3,8

24,4

64.2

0

6,1

82,7

24.5

0

4,0

75,9

81.3

0

5,9

31,2

07.4

0

2,4

84,1

20.6

0

1,7

02,2

75.5

0

7

53,8

92.3

0

1

6,55

2.70

38

,968

.70

3

3,06

6.33

17

9,37

30.

39%

0.66

%1.

56%

8020

9M

CH

EМ

он.ц

ах Х

олбо

о42

,533

,545

.10

21,

862,

558.

40

20,

670,

986.

70

10,

180,

868.

30

32,

352,

676.

80

23,0

43,6

15.4

0 1

8,85

6,91

4.00

4,2

09,7

93.1

0

41

2,77

4.70

30

9,96

8.90

1,

250.

57

25,8

70,2

760.

73%

0.96

%1.

32%

8124

6SU

NC

Ар

хуст

шун

хлай

8,8

14.4

0

8,8

14.4

0

8,8

14.4

0

10,1

60.0

0

10

,016

.50

12

9.10

1

16.1

7 75

,874

1.46

%1.

46%

1.27

%

8240

9H

JLC

Цуу

тайж

7

13,5

51.9

0

2

12,9

97.2

0

5

00,5

54.7

0

5

43,1

86.8

0

1

70,3

65.1

0

3

28,8

18.8

0

1

78,4

55.3

0

1

46,2

39.4

0

58.1

0 3,

973.

10

1,45

0.69

11

7,43

70.

56%

2.33

%1.

21%

8318

7A

LDB

Азы

к

102

,177

.08

50

,104

.65

52,

072.

43

40,

743.

28

61

,433

.80

95

,137

.90

89

,071

.88

4

,811

.52

-

1,12

9.06

4

91.7

7 12

4,92

41.

11%

1.84

%1.

19%

8429

6BT

RC

Баян

тоор

ой

509

,039

.10

97

,696

.50

411

,342

.60

77,

573.

00

431

,466

.10

100

,460

.50

42

,825

.00

56

,383

.70

-

1,12

6.60

1,

209.

96

356,

594

0.22

%0.

26%

1.12

%

8525

MIB

DМ

онин

жба

р

2

,470

,173

.60

1

,107

,402

.70

1

,362

,770

.90

713

,847

.70

1

,756

,325

.90

2

,821

,041

.00

2

,219

,191

.00

578

,139

.80

11,

235.

00

31,4

50.7

0

1

10.6

7 15

,869

,233

1.27

%1.

79%

1.11

%

867

UBH

BУл

аанб

аата

р хи

вс

9

,353

,542

.40

5

,470

,235

.70

3

,883

,306

.70

4

,809

,308

.30

4

,544

,234

.10

1

,578

,733

.40

1

,610

,969

.40

255

,328

.00

314,

173.

70

19,9

65.2

0

11,

225.

07

404,

829

0.21

%0.

44%

1.05

%

8745

9IB

AD

Их

бари

лга

2

60,8

38.1

0

63,5

47.2

0

1

97,2

90.9

0

1

30,4

38.4

0

1

30,3

99.7

0

1

22,7

32.0

0

65,9

03.5

0

55,4

43.4

0

1,24

6.60

3

28.3

9 39

7,08

50.

48%

0.96

%1.

02%

8852

3D

AZ

DДо

рнод

авт

о за

м

184

,714

.30

12

,201

.00

172

,513

.30

944

.30

183

,770

.00

413

,335

.70

4

08,7

14.7

0

4,

158.

90

2,45

2.82

74

,922

2.25

%2.

26%

1.01

%

8911

4H

LGA

Хялг

анат

3

02,5

61.1

6

35,3

17.6

1

2

67,2

43.5

6

6,9

98.7

9

2

95,5

62.3

8

1

03,9

45.4

6

87,7

94.7

9

15,0

10.3

0

-

1,02

6.33

29,

225.

98

10,1

130.

34%

0.35

%0.

99%

9030

8BU

ND

Булг

ан У

ндра

га

644

,268

.10

224

,625

.50

419

,642

.60

104

,502

.40

539

,765

.70

211

,011

.40

-

209

,191

.00

-

1,

638.

40

4,76

7.74

11

3,21

20.

25%

0.30

%0.

78%

9167

NXE

BН

эхээ

сгүй

эдл

эл

6

,356

,435

.50

5

,112

,162

.20

1

,244

,273

.30

4

,884

,731

.00

1

,471

,704

.50

569

,746

.30

474

,297

.60

64

,767

.50

(23,

480.

80)

4,

132.

30

1,14

2.17

1,

288,

515

0.07

%0.

28%

0.76

%

9237

7SV

RD

Эрдэ

нэт

сувр

ага

8

89,3

76.2

5

37,4

35.6

3

8

51,9

40.6

2

2

04,6

14.1

0

6

84,7

62.1

5

4

65,8

20.3

1

-

4

60,4

17.7

0

(

1,50

1.30

)

3,51

1.18

4,

387.

98

156,

054

0.39

%0.

51%

0.76

%

9323

6M

VOB

Мон

гол

шев

ро

3

,541

,887

.40

1

,821

,229

.10

1

,720

,658

.30

2

,232

,595

.10

1

,309

,292

.30

2

,377

,289

.20

1

,090

,311

.50

1

,271

,173

.00

836.

40

14,

977.

00

1,42

2.71

92

0,27

90.

42%

1.14

%0.

63%

9410

8H

UV

AХө

всгө

л го

елог

и

843

,713

.50

294

,822

.90

548

,890

.60

182

,004

.00

661

,709

.50

6

,135

,460

.70

6,0

93,7

05.2

0

37,

580.

00

4,59

6.51

14

3,95

94.

45%

5.68

%0.

61%

9543

1H

HS

BХө

всгө

л хү

нс

462

,337

.60

214

,919

.20

247

,418

.40

318

,795

.40

143

,542

.20

780

,091

.20

7

74,8

07.2

0

4,

755.

60

544

.09

263,

820

1.03

%3.

31%

0.61

%

9686

JGL

BГо

вийн

өнд

өр

391

,866

.00

47

,075

.00

344

,791

.00

119

,957

.90

271

,908

.10

259

,150

.60

197

,455

.50

59

,731

.10

(474

.30)

1,

293.

30

1,42

7.41

19

0,49

10.

33%

0.48

%0.

50%

9711

9A

LAA

Алт

ай н

эгдэ

л

781

,697

.20

85

,355

.80

696

,341

.40

20,

420.

70

761

,276

.50

831

,203

.00

374

,800

.00

452

,403

.00

3,60

0.00

7,

369.

00

103,

308

0.46

%0.

47%

0.43

%

9836

6D

ZGE

Дарх

ан з

очид

бу

удал

1,1

45,4

59.8

0

1

09,3

28.9

0

1,0

36,1

30.9

0

3

38,3

30.2

0

8

07,1

29.6

0

4

06,9

46.8

0

3

75,8

51.0

0

28,9

80.4

0 (2

31.7

0)

1,69

5.40

9,

022.

95

89,4

530.

15%

0.21

%0.

42%

9920

4BL

GB

Завх

ан б

аяла

г

431

,856

.40

232

,396

.80

199

,459

.60

183

,479

.00

248

,377

.40

372

,833

.90

-

371

,635

.90

-

1,

078.

20

4,40

8.70

56

,338

0.25

%0.

43%

0.29

%

КО

ДНЭРИЙН

КОД

САЛБАР

КОМ

ПА

НИ

ЙН

Н

ЭРН

ийт

хөрө

нгө

Эргэ

лтий

н хө

рөнг

өЭр

гэлт

ийн

бус

хөрө

нгө

Өр

төлб

өрЭз

эмш

игчд

ийн

өмч

Цэв

эр

борл

уула

лт

Борл

уулс

ан

бүтэ

эгдэ

хүүн

ий

өртө

г

Үйл

аж

илла

гаан

ы

зард

ал

Үндс

эн

бус

үйл

ажил

лага

аны

аш

иг

Тайл

ант

үеий

н цэ

вэр

ашиг

(а

лдаг

дал)

Хувь

цаан

ы

данс

ны ү

нэХу

вьца

аны

тоо

ш

ирхэ

г

ROA

-Ний

т хө

рөнг

ий

өгөө

ж

ROE-

Өөр

ийн

хөрө

нгий

н өг

өөж

Цэв

эр

өгөө

ж

ХАВСРАЛТ-230

100

249

SCL

DШ

инэч

лэл

инве

ст

90

,979

.60

8

,052

.40

82,

927.

20

3

,423

.00

87

,556

.60

263

,406

.40

-

262

,567

.10

75

5.40

4

52.5

8 19

3,46

10.

83%

0.86

%0.

29%

101

234

GH

CA

Ган

хийц

6,7

29,8

41.9

0

4,8

46,7

85.1

0

1,8

83,0

56.8

0

5,7

70,3

47.5

0

9

59,4

94.4

0

2,7

04,2

53.4

0 2,

071,

933.

80

584

,968

.40

(40,

578.

50)

6,09

5.40

3,

957.

27

242,

464

0.09

%0.

64%

0.23

%

102

376

HSX

EХи

шиг

Уул

4

47,2

92.1

0

2

55,0

56.6

0

1

92,2

35.5

0

4

27,7

40.5

0

19,5

51.6

0

1,1

69,7

38.0

0

9

66,9

77.6

0

1

97,8

64.6

0 (1

,913

.30)

2,49

3.00

22.

52

868,

252

0.56

%12

.75%

0.21

%

103

175

AM

TB

Шим

тлэг

70,2

29.0

0

3,2

54.3

0

6

6,97

4.70

4,5

26.6

0

65,7

02.4

0

63,5

81.6

0

52,5

95.5

0

10,8

36.1

0

135.

00

1,81

5.23

36

,195

0.19

%0.

21%

0.21

%

104

466

BOE

AЭр

чим

Бая

н-Ө

лгий

1,8

01,2

04.7

0

4

21,6

65.6

0

1,3

79,5

39.1

0

4

85,3

13.7

0

1,3

15,8

91.0

0

2,1

36,8

68.4

0

2

,132

,768

.40

4,

100.

00

2,45

4.21

53

6,17

70.

23%

0.31

%0.

19%

105

196

TGS

DН

омин

хиш

иг

84

,472

.10

65

,391

.10

19,

081.

00

51,

436.

70

33

,035

.40

4

,295

.40

2

,240

.00

2

,133

.00

(7

760)

579

.57

57,0

00-0

.09%

-0.2

3%-1

.81%

106

517

MSH

EМ

онго

л ш

илтг

ээн

5,5

92,6

05.1

0

2,8

65,4

03.4

0

2,7

27,2

01.7

0

2,3

17,2

07.0

0

3,2

75,3

98.1

0

9

09,5

75.7

0

2

84,0

35.0

0

6

35,3

36.0

0 (8

,620

.10)

(18,

415.

40)

327

.54

10,0

00,0

00-0

.33%

-0.5

6%-2

.04%

107

55N

UR

DН

ийсл

эл ө

ргөө

36,2

57,9

01.8

0 10

,594

,156

.60

25,

663,

745.

20

36,

875,

062.

40

(

617,

160.

60)

7

,237

,053

.80

6,86

4,30

2.30

4

57,5

05.6

0 (6

6,02

0.10

)(1

51,2

81.7

0)

(1,

415.

90)

435,

880

-0.4

2%24

.51%

-2.1

1%

108

143

AH

HD

Хори

н хо

ёрду

гаар

баа

з41

3,59

7.20

6

1,06

3.30

3

52,5

33.9

0

1

32,4

77.1

0

2

81,1

20.1

0

91,3

45.5

0

88

,364

.10

(4,9

21.1

0)(2

,237

.80)

106

.04

2,65

1,17

0-0

.54%

-0.8

0%-2

.59%

109

316

MSR

BМ

онго

л ш

ир43

2,04

3.90

5

5,96

2.80

3

76,0

81.1

0

4

7,27

7.90

3

84,7

66.0

0

54,1

65.9

0

55

,970

.80

(1

,804

.90)

1,39

7.32

27

5,36

0-0

.42%

-0.4

7%-3

.33%

110

317

SIL

AСи

лика

т9,

041,

974.

70

4,65

8,00

9.50

4,3

83,9

65.2

0

5,1

26,6

46.8

0

3,9

15,3

27.9

0

3,2

06,2

51.6

0 2,

944,

505.

60

284

,745

.30

(86,

452.

80)

(109

,452

.10)

8

4.50

46

,334

,602

-1.2

1%-2

.80%

-3.5

1%

111

263

GTJ

BГу

рил

тэж

ээл

Булг

ан

93

1,56

4.30

165

,072

.70

766

,491

.60

152

,799

.10

778

,765

.20

331

,521

.40

-

345

,229

.30

-

(1

6,98

5.40

)

1,

364.

23

570,

845

-1.8

2%-2

.18%

-5.1

2%

112

188

AC

LD

Тээв

эр а

члал

501,

574.

90

25,

676.

60

475

,898

.30

62,

724.

60

438

,850

.30

945

,001

.70

9

96,7

58.6

0

(

51,7

56.9

0)

7,

419.

03

59,1

52-1

0.32

%-1

1.79

%-5

.48%

113

396

BAN

AБа

гану

ур

94,0

60,8

33.1

0 37

,189

,720

.50

56,

871,

112.

60

70,

525,

623.

30

23,

535,

209.

80

74,1

45,5

20.6

0 69

,419

,999

.80

10

,356

,729

.80

(165

,724

.50)

(5,8

02,3

92.4

0)

1,

122.

09

20,9

74,3

60-6

.17%

-24.

65%

-7.8

4%

114

524

MD

RD

Мон

голи

а Де

вело

пмен

т Ре

сорс

ес

17,

318,

949.

40

7,

061,

885.

30

10,

257,

064.

10

1

,917

,527

.30

15

,401

,422

.10

540

,767

.10

33

,980

.70

1

,003

,688

.90

459,

812.

00

(85,

697.

40)

1,12

0.10

13

,750

,000

-0.4

9%-0

.56%

-8.5

6%

115

80M

NG

DМ

анда

лгов

ь им

пекс

6

8,19

6.30

7,2

48.5

0

6

0,94

7.80

2

1,98

3.60

46,2

12.7

0

47,2

95.2

0

18,7

73.3

0

33,8

06.0

0

(5,2

84.1

0)

6

47.5

0 71

,371

-7.7

5%-1

1.43

%-1

1.17

%

116

239

BLC

BБү

тээл

ч үй

лс

310

,233

.00

35

,075

.50

275

,157

.50

282

,894

.40

27

,338

.60

84

,314

.80

58

,408

.20

34

,385

.50

(2,5

28.8

0)(1

1,00

7.70

)

1

43.0

0 19

1,18

0-3

.55%

-40.

26%

-13.

46%

117

539

BRM

AБэ

рэн

май

нинг

27

6,39

8,88

0.00

79

8,32

8.00

27

5,60

0,55

2.00

3,7

99,8

83.0

0 2

72,5

98,9

97.0

0

1,6

35,1

50.4

0 1,

072,

603.

70

819

,243

.50

-

(256

,696

.80)

156

.59

1,74

0,81

3,32

0-0

.09%

-0.0

9%-1

5.70

%

118

460

SHV

AШ

ивээ

ово

о

87,

161,

792.

90

20,

149,

692.

30

67,

012,

100.

60

13,

359,

534.

50

27,

184,

899.

70

27,1

90,3

77.8

0 29

,739

,688

.70

1

,371

,330

.10

(314

,216

.40)

(4,2

34,8

57.4

0)

2,

025.

84

13,4

19,1

01-4

.86%

-15.

58%

-15.

76%

119

69BH

GC

Бөхө

г

2

,958

,019

.20

746

,759

.20

2

,211

,260

.00

1

,196

,181

.30

1

,761

,837

.90

61

,573

.70

67

,517

.50

20

,048

.50

13,7

63.9

0 (1

2,22

8.40

)

3,

852.

76

457,

293

-0.4

1%-0

.69%

-16.

23%

120

142

TMZ

AТө

мри

йн з

авод

84,7

95.4

0

9,7

66.0

0

7

5,02

9.40

8

7,52

0.10

(2,7

24.7

0)

34,1

26.9

0

40

,057

.30

(5

,930

.40)

(3

6.66

)74

,318

-6.9

9%21

7.65

%-1

7.38

%

121

452

AO

IE

Авт

о им

пекс

3,0

21,4

00.6

0

3

06,5

09.1

0

2,7

14,8

91.5

0

6,1

91,9

08.1

0

(3,1

70,5

07.5

0)

2

03,9

44.6

0

1,7

65.8

0

2

38,1

24.5

0 (1

.50)

(35,

947.

20)

(

1,37

0.57

)2,

313,

279

-1.1

9%1.

13%

-17.

63%

122

158

SIM

BСэ

лэнг

э ш

им

471

,421

.70

183

,189

.20

288

,232

.50

434

,352

.10

37

,069

.60

19

,697

.20

10

,696

.50

13

,294

.60

(4

,293

.90)

667

.82

55,5

08-0

.91%

-11.

58%

-21.

80%

123

393

HA

HB

Хүнс

-Арх

анга

й78

,310

.60

23

,100

.20

55,

210.

40

52,

174.

30

26

,136

.30

37

,909

.00

43

,817

.90

3

,486

.80

(9,3

95.7

0)

60.

66

430,

898

-12.

00%

-35.

95%

-24.

78%

124

484

UID

EУл

сын

их д

элгү

үр10

,926

,797

.20

218

,950

.50

10,

707,

847.

00

11,

049,

368.

50

(

122,

571.

30)

2

,279

,703

.10

2,9

08,3

29.8

0 (2

6,62

7.30

)(6

55,2

57.1

0)

(3.

33)

36,8

07,8

50-6

.00%

534.

59%

-29.

08%

125

256

BLS

AБа

ялаг

шар

ын

гол

45,6

27.6

0

2,4

27.6

0

4

3,20

0.00

8,7

29.2

0

36,8

98.4

0

17,8

00.0

0

23

,131

.10

(5

,331

.10)

497

.55

74,1

60-1

1.68

%-1

4.45

%-2

9.95

%

126

532

HG

NA

Хөх

ган

16,2

60,9

03.8

0 4,

597,

651.

10

11,

663,

252.

70

8

,322

,224

.50

7

,938

,679

.30

413

,974

.50

311

,751

.90

221

,380

.30

(13,

927.

90)

(133

,170

.90)

7

8.35

10

1,31

7,55

7-0

.82%

-1.6

8%-3

3.29

%

127

438

VIK

EБа

ян-А

лдар

173,

852.

50

94,

810.

80

79,

041.

70

21,

160.

50

152

,692

.00

8

,165

.90

11,0

96.3

0

(2,9

30.4

0)

7

53.3

7 20

2,67

9-1

.69%

-1.9

2%-3

5.89

%

128

23M

NS

BМ

онно

ос3,

547,

993.

20

1,48

4,53

4.00

2,0

63,4

59.2

0

3,4

07,9

73.4

0

1

40,0

19.8

0

61,6

03.3

0

83

,117

.60

(1,1

61.5

0)(2

2,67

5.80

)

3

99.0

6 35

0,87

7-0

.64%

-16.

19%

-37.

52%

129

179

HH

NC

Харх

орин

3,95

1,24

1.70

2,

694,

041.

50

1

,257

,200

.20

3

,729

,250

.70

221

,991

.00

531

,076

.90

522

,873

.10

120

,919

.70

(75,

435.

60)

(188

,151

.50)

411

.46

539,

515

-4.7

6%-8

4.76

%-4

1.29

%

130

332

MO

GA

Мон

гео

139,

021.

20

75

.00

138

,946

.20

89,

118.

40

49

,902

.80

56

,956

.10

84,6

08.7

0

(27,

652.

60)

949

.44

52,5

60-1

9.89

%-5

5.41

%-4

8.55

%

131

264

HH

CB

Биш

рэлт

ин

даст

риал

911,

695.

30

45,

768.

90

865

,926

.40

315

,409

.40

596

,285

.90

10

,909

.10

16,6

87.7

0 7.

10

(5,7

71.5

0)

8

51.2

0 70

0,52

3-0

.63%

-0.9

7%-5

2.87

%

132

527

OLL

EО

ллоо

500,

641.

60

12,

773.

90

487

,867

.70

9

,239

.00

491

,402

.60

114

,993

.00

2

10,2

05.3

0

(0

.40)

(95,

212.

70)

5

0.66

9,

700,

497

-19.

02%

-19.

38%

-82.

80%

133

373

HU

ZD

Хөвс

гөл

усан

зам

152,

061.

80

7

,244

.30

144

,817

.50

1

,044

,923

.80

(892

,862

.00)

180

,521

.00

3

27,2

34.8

0 (2

,949

.20)

(149

,663

.00)

(

9,45

5.68

)94

,426

-98.

42%

16.7

6%-8

4.28

%

КО

ДНЭРИЙН

КОД

САЛБАР

КОМ

ПА

НИ

ЙН

Н

ЭРН

ийт

хөрө

нгө

Эргэ

лтий

н хө

рөнг

өЭр

гэлт

ийн

бус

хөрө

нгө

Өр

төлб

өрЭз

эмш

игчд

ийн

өмч

Цэв

эр

борл

уула

лт

Борл

уулс

ан

бүтэ

эгдэ

хүүн

ий

өртө

г

Үйл

аж

илла

гаан

ы

зард

ал

Үндс

эн

бус

үйл

ажил

лага

аны

аш

иг

Тайл

ант

үеий

н цэ

вэр

ашиг

(а

лдаг

дал)

Хувь

цаан

ы

данс

ны ү

нэХу

вьца

аны

тоо

ш

ирхэ

г

ROA

-Ний

т хө

рөнг

ий

өгөө

ж

ROE-

Өөр

ийн

хөрө

нгий

н өг

өөж

Цэв

эр

өгөө

ж

Үр

гэлж

лэл

/Хуу

дас

27

-оо

с эх

лэв/

ХАВСРАЛТ-2 31

134

464

TAL

AТа

лын

гал

719,

819.

10

360,

135.

50

359

,683

.60

619

,231

.70

100

,587

.40

211

,671

.80

235

,842

.60

84

,349

.40

(45,

271.

30)

(153

,791

.50)

144

.88

694,

264

-21.

37%

-152

.89%

-92.

42%

135

423

ATI

EА

грот

ехим

пекс

2,82

5,09

6.80

1,

361,

625.

80

1

,463

,471

.00

2

,026

,783

.10

798

,313

.70

149

,489

.00

2

91,8

26.9

0

(3

,650

.20)

(145

,988

.10)

527

.44

1,51

3,57

2-5

.17%

-18.

29%

-100

.10%

136

241

ITL

EБа

ян-И

тгэл

т16

,733

.20

4

,523

.00

12,

210.

20

1

,514

.40

15

,218

.80

3

,942

.20

3

,302

.10

4

,877

.90

(4

,237

.80)

7

9.62

19

1,13

5-2

5.33

%-2

7.85

%-1

07.5

0%

137

531

NKT

BН

ако

түлш

1,8

65,8

43.9

1

3

90,9

20.1

0

1,4

74,9

23.8

1

7

69,4

68.4

6

1,0

96,3

75.4

5

5,7

57.3

6

-

22,8

59.6

4 (6

5,40

5.98

)(6

5,40

5.98

)

86.

91

12,6

15,7

21-3

.51%

-5.9

7%-1

09.6

5%

138

226

DLG

CМ

онго

л м

ах

эксп

о

978

,303

.10

501

,161

.90

477

,141

.20

163

,942

.90

814

,360

.20

754

,684

.20

1,03

7,01

7.90

2

44,6

86.7

0 (1

73,7

31.2

0)(7

00,7

51.6

0)

2,

478.

20

328,

609

-71.

63%

-86.

05%

-120

.62%

139

37SO

IE

Евро

фё

азиа

1

72,3

23.6

0

97,3

33.5

0

7

4,99

0.10

3

6,06

6.10

1

36,2

57.5

0

3

10.0

0 (7

02.0

0)(1

,012

.00)

870

.53

156,

523

-0.5

9%-0

.74%

-144

.16%

140

21D

RUB

Дөрв

өн-У

ул

166

,410

.10

1

,682

.10

164

,728

.00

28,

382.

70

138

,027

.40

10,

604.

50

16,9

17.9

0 (3

,700

.00)

(10,

013.

40)

454

.32

303,

812

-6.0

2%-7

.25%

-145

.03%

141

503

MSC

EМ

онго

л се

кюри

тиес

6

90,2

82.8

0

6

89,9

29.0

0

3

53.8

0

8

4,57

5.30

6

05,7

07.5

0

12,0

20.8

0

1,6

86.7

0

30,5

03.2

0 1,

106.

50

(19,

062.

90)

2

0.19

30

,000

,000

-2.7

6%-3

.15%

-145

.22%

142

54SS

GA

Сонс

голо

н ба

рмат

1,1

76,2

15.2

0

2

62,8

75.4

0

9

13,3

39.8

0

1

18,2

06.3

0

1,0

58,0

08.9

0 70

,403

.60

40

,521

.60

144

,080

.00

(1

14,1

98.0

0)

5

48.4

5 1,

929,

073

-9.7

1%-1

0.79

%-1

62.2

0%

143

492

BEU

AБэ

рх у

ул

990

,043

.10

400

,680

.50

589

,362

.60

4

,753

,549

.10

(3

,763

,506

.00)

894,

083.

10

579,

233.

50

2

,422

,389

.20

1

93,9

31.1

0 (1

,913

,608

.50)

(197

.43)

19,0

62,0

80-1

93.2

9%50

.85%

-175

.88%

144

97SO

RB

Сор

4,92

5,54

5.20

4,

619,

996.

30

305

,548

.90

4

,269

,114

.00

656

,431

.20

238

,564

.50

64,

858.

60

(17

3,70

5.90

)

7

36.4

1 89

1,38

8-3

.53%

-26.

46%

-267

.82%

145

198

MTS

EХо

рол-

Эрдэ

нэ48

2,33

7.20

2

20.3

0

4

82,1

16.9

0

6,8

30.4

0

4

75,5

06.8

0

2,4

00.0

0

8

,613

.00

(397

.10)

(6,6

10.1

0)

5,

475.

04

86,8

50-1

.37%

-1.3

9%-3

30.0

3%

146

326

JIVC

Жин

ст У

вс

113

,994

.70

7

,994

.70

106

,000

.00

29.

00

113

,965

.70

8

,905

.74

-

29

,227

.50

(3,0

39.9

8)(2

3,36

1.74

)

2,

141.

29

53,2

23-2

0.49

%-2

0.50

%-3

98.2

7%

147

19H

IEE

Хэрэ

глээ

им

пекс

83,5

28.1

2

31,6

74.8

4

5

1,85

3.28

2

0,48

4.43

63,0

43.6

9

2,8

09.0

5

-

15,9

73.4

5

- (1

3,16

4.40

)

1,

189.

50

53,0

00-1

5.76

%-2

0.88

%-4

68.6

4%

148

38M

BGB

Мон

Ит

Були

гаар

1

1,82

4,18

3.30

1,

277,

108.

80

10,

547,

074.

50

5

,190

,041

.00

6

,634

,142

.30

629,

843.

00

704,

513.

80

456

,044

.90

(435

,048

.50)

(965

,764

.20)

1

6,57

6.57

40

0,21

2-8

.17%

-14.

56%

-495

.79%

149

435

BHL

EБө

өний

худ

алда

а1,

363,

192.

60

1,26

3,08

3.10

1

00,1

09.5

0

2

84,1

92.0

0

1,0

79,0

00.6

0

8,3

22.7

0

8

40.0

0

49,5

00.1

0

(42,

017.

40)

847

.91

1,27

2,53

5-3

.08%

-3.8

9%-5

04.8

5%

150

384

APP

CА

зиап

асиф

ик

проп

ерти

с1,

617,

013.

80

130,

157.

30

1

,486

,856

.50

1

,385

,687

.30

231

,326

.50

44,7

63.0

0

159

,837

.30

(22,

386.

30)

(137

,460

.60)

655

.74

352,

770

-8.5

0%-5

9.42

%-6

14.3

0%

151

176

BSKY

EБл

юск

ай

секь

юри

тиз

63,3

45.9

0

28,3

83.6

0

3

4,96

2.30

3

0,41

5.00

32,9

30.9

0

7,1

56.1

0

59

,849

.40

(5

2,69

3.30

)

3

76.4

1 87

,486

-83.

18%

-160

.01%

-736

.34%

152

330

DA

OC

Хурт

ай43

3,27

6.60

4

8,25

9.10

3

85,0

17.5

0

3

67,7

69.6

0

65,5

07.0

0 14

,235

.80

1

51,3

93.0

0

(137

,157

.20)

918

.69

71,3

05-3

1.66

%-2

09.3

8%-9

63.4

7%

153

113

IND

AЭр

дэнэ

т за

ндан

47,5

04.6

0

25,7

98.2

0

2

1,70

6.40

5

9,67

8.70

(1

2,17

4.10

)

2,4

40.0

0

26

,451

.50

(2

4,01

1.50

)

(28.

52)

426,

841

-50.

55%

197.

23%

-984

.08%

154

33C

ND

DА

СБИ

2,05

2,97

0.60

71

0,30

4.50

1,3

42,6

66.1

0

3

86,6

43.5

0

1,6

66,3

27.1

0

93,3

16.8

0

(93,

316.

80)

2

6,25

9.57

63

,456

-4.5

5%-5

.60%

#DIV

/0!

155

120

HA

MC

Цаг

дуул

тай

50,0

00.0

0

50,0

00.0

0

45,

000.

00

5

,000

.00

1

00.0

0 50

,000

0.00

%0.

00%

#DIV

/0!

156

152

BAJ

CБа

ялаг

Сүм

бэр

10,9

74.2

0

4,3

04.2

0

6,6

70.0

0

10

,974

.20

1

52.0

9 72

,157

0.00

%0.

00%

#DIV

/0!

157

231

ARJ

CА

рвиж

их22

,080

.94

107

.60

21,

973.

34

35,

820.

27

(13,

739.

20)

-

-

-

-

-

(243

.68)

56,3

810.

00%

0.00

%#D

IV/0

!

158

365

HA

GE

Харг

иа

231

,365

.00

50

,494

.90

180

,870

.10

15,

915.

50

215

,449

.50

6

,582

.70

(6

,582

.70)

2,43

4.93

88

,483

-2.8

5%-3

.06%

#DIV

/0!

159

394

ABH

EА

р ба

ян х

анга

й

10

,170

.40

10

,170

.40

10

,170

.40

1

27.0

7 80

,040

0.00

%0.

00%

#DIV

/0!

160

425

ECV

CЭр

ээнц

ав

2

,058

,823

.10

353

,642

.20

1

,705

,180

.90

1

,557

,223

.10

501

,600

.00

5,

030.

08

99,7

200.

00%

0.00

%#D

IV/0

!

161

471

MN

BD

Мон

наб

1

89,8

76.3

0

1

70,0

91.3

0

1

9,78

5.00

1

68,4

59.9

0

21,4

16.4

0

174

.45

122,

767

0.00

%0.

00%

#DIV

/0!

162

490

SDT

CШ

ад т

рейд

20,6

00.0

0

5,6

00.0

0

1

5,00

0.00

2,5

93.9

0

18,0

06.1

0

2,5

93.9

0

(2,5

93.9

0)

4

51.4

5 39

,885

-12.

59%

-14.

41%

#DIV

/0!

163

77BT

LC

Баян

талб

ай

82

,367

.90

9

,221

.90

73,

146.

00

308

.70

82

,059

.20

9

98.6

0 82

,174

0.00

%0.

00%

#DIV

/0!

164

254

DA

HB

Дарх

ан х

өвөн

1,4

17,2

97.3

0

-

1,4

17,2

97.3

0

7,6

43,6

19.2

0

(6,2

26,3

21.9

0)

(112

,947

.10)

55,1

260.

00%

0.00

%#D

IV/0

!

165

447

UBA

BУр

анба

рилг

а

143

,251

.90

15

,538

.30

127

,713

.60

50,

148.

80

93

,103

.10

-

-

2,6

40.0

0

- (2

,640

.00)

581

.46

160,

120

-1.8

4%-2

.84%

#DIV

/0!

166

159

GN

RC

Гони

р

191

,657

.70

49

.50

191

,608

.20

1

91,6

57.7

0

4

5.00

6

96.4

7 27

5,18

60.

02%

0.02

%#D

IV/0

!

НИ

ЙТ

1,54

8,96

2,52

8.13

652

,236

,148

.47

896,

726,

380.

34

23,

511,

084.

97

878,

834,

083.

89

19,

570,

297.

09

19,

600,

231.

60

226,

597,

001.

13

4,69

0,98

3.92

61,

543,

657.

59

Эх

сурв

алж

: Хув

ьцаа

т ко

мпа

ниуд

ын

санх

үүги

йн ү

зүүл

элти

йг (т

атва

рын

байг

уулл

агаа

с ав

сан)

М

онго

лын

хөрө

нгий

н би

ржий

н са

йтаа

с ав

ч то

оцоо

лол

хийв

.

Үр

гэлж

лэл

/Хуу

дас

27

-оо

с эх

лэв/

КО

ДНЭРИЙН

КОД

САЛБАР

КОМ

ПА

НИ

ЙН

Н

ЭРН

ийт

хөрө

нгө

Эргэ

лтий

н хө

рөнг

өЭр

гэлт

ийн

бус

хөрө

нгө

Өр

төлб

өрЭз

эмш

игчд

ийн

өмч

Цэв

эр

борл

уула

лт

Борл

уулс

ан

бүтэ

эгдэ

хүүн

ий

өртө

г

Үйл

аж

илла

гаан

ы

зард

ал

Үндс

эн

бус

үйл

ажил

лага

аны

аш

иг

Тайл

ант

үеий

н цэ

вэр

ашиг

(а

лдаг

дал)

Хувь

цаан

ы

данс

ны ү

нэХу

вьца

аны

тоо

ш

ирхэ

г

ROA

-Ний

т хө

рөнг

ий

өгөө

ж

ROE-

Өөр

ийн

хөрө

нгий

н өг

өөж

Цэв

эр

өгөө

ж

Үр

гэлж

лэл

/Хуу

дас

27

-оо

с эх

лэв/

ХАВСРАЛТ-332

МХБ-Д

БҮРТ

ГЭЛТЭ

Й А

РИЛЖ

АА

НЬ З

ОГС

СО

Н Х

УВЬЦ

АА

Т КО

МПА

НИ

УД

ЫН

СА

НХҮҮГИ

ЙН

ҮЗҮ

ҮЛЭЛТ

БА

ХА

РЬЦ

АА

2012 о

ны

12-р

сар

ын 3

1-н

ий б

айдл

аар /м

янга

н т

өгр

өг/

Д/д

КОД

НЭРИЙН КОД

САЛБАР

КОМ

ПА

НИ

ЙН

Н

ЭР

БАЛА

НСЫ

Н Ү

ЗҮҮЛ

ЭЛТ

/мян

ган

төгр

өгөө

р/О

РЛО

ГЫН

ТА

ЙЛА

НГИ

ЙН

ҮЗҮ

ҮЛЭЛ

Т /м

янга

н тө

грөг

өөр/

Хувь

цаа

Харь

цаа

Ний

т хө

рөнг

өЭр

гэлт

ийн

хөрө

нгө

Эргэ

лтий

н бу

с хө

рөнг

өӨ

р тө

лбөр

Эзэм

шиг

чдий

н өм

чЦ

эвэр

бо

рлуу

лалт

Борл

уулс

ан

бүтэ

эгдэ

хүүн

ий

өртө

г

Үйл

аж

илла

гаан

ы

зард

ал

Үндс

эн

бус

үйл

ажил

лага

аны

аш

иг

(алд

агда

л)

Тайл

ант

үеий

н цэ

вэр

ашиг

(а

лдаг

дал)

Хувь

цаан

ы

данс

ны ү

нэХу

вьца

аны

то

о ш

ирхэ

г

ROA

-Н

ийт

хөрө

нгий

өг

өөж

ROE-

Өөр

ийн

хөрө

нгий

н өг

өөж

Цэв

эр

өгөө

ж

113

4SG

TB

Сэлэ

нгэ

гури

л тэ

жээл

1

,080

.00

1,0

80.0

0

1

,080

.00

6

00.0

0

54

0.00

1.3

7 78

7,45

050

.00%

50.0

0%90

.00%

293

BBG

CДэ

л ба

янбу

лаг

18

,258

.00

6

75.0

0

17

,583

.00

-

1

8,25

8.00

100

.00

-

-

-

9

0.00

10

2.98

17

7,28

80.

49%

0.49

%90

.00%

344

9SE

ME

Сэлэ

нгэ

импе

кс

63,1

32.6

0

18

,993

.40

44,1

39.2

0

29

,579

.50

33,

553.

10

1,3

78.0

0

1

78.0

0

1,0

80.0

0

21

4.36

15

6,52

51.

71%

3.22

%78

.37%

491

CG

CA

Цаг

аан

чулу

ут

5,1

16.6

0

1

,308

.30

3,8

08.3

0

5,1

16.6

0

868

.10

628

.60

209.

10

101.

67

50,3

284.

09%

4.09

%24

.09%

525

0SA

IE

Увс

24

,136

.20

6

20.0

0

23

,516

.20

53.8

0

2

4,08

2.40

4

,100

.00

3,4

00.0

0

630.

00

378.

17

63,6

812.

61%

2.62

%15

.37%

625

1U

VNE

Увс

24

,136

.20

6

20.0

0

23

,516

.20

53.8

0

2

4,08

2.40

4

,100

.00

3,4

00.0

0

-

-

63

0.00

25

2.92

95

,216

2.61

%2.

62%

15.3

7%

728

3BU

RC

Иж

бүрэ

н

86,5

82.1

0

1

,280

.10

85,3

02.0

0

63

,844

.00

22,

738.

10

1

38,2

92.4

0

118

,610

.50

-

-

18,

697.

80

408.

69

55,6

3721

.60%

82.2

3%13

.52%

834

3D

HS

BДо

рнод

хүн

с

1

87,3

67.0

6

2

,664

.71

1

84,7

02.3

5

120

,343

.93

67,

023.

13

2,2

34.1

9

820

.00

6,1

50.8

6

4,9

70.0

0

210.

00

172.

42

388,

719

0.11

%0.

31%

2.91

%

932

3C

MD

CУс

жуул

ах

66,1

10.3

0

45

,184

.20

20,9

26.1

0

65

,117

.00

9

93.3

0

146

,451

.20

1

25,5

83.9

0

6

,330

.00

-

1

3,08

3.60

2.0

3 48

9,26

219

.79%

1317

.19%

8.93

%

1026

1O

ZHA

Ман

дал-

Орг

ил

33,8

31.0

0

15

,425

.20

18,4

05.8

0

16

,114

.40

17,

716.

60

19,1

38.7

0

17,2

63.4

0

1,6

87.8

0

25

6.88

68

,968

4.99

%9.

53%

8.82

%

1126

6SU

OC

Сүм

бэр-

Өлз

ий

1

26,6

84.5

0

101

,863

.30

24,8

21.2

0

37

,619

.60

89,

064.

90

1

73,9

05.6

0

143

,125

.70

13,8

81.3

0

(1,7

05.8

0)

14,

347.

80

775.

60

114,

834

11.3

3%16

.11%

8.33

%

1246

9EA

ZD

Эрдэ

нэт

авто

за

м

1

85,0

93.8

0

54

,451

.40

1

30,6

42.4

0

5

,661

.00

1

79,4

32.7

0

35

,600

.00

31,7

50.0

0

950

.00

2

,610

.00

208.

30

861,

411

1.41

%1.

45%

7.33

%

1317

4H

NG

DХа

нгай

627

,173

.80

1

77,5

45.6

0

449

,628

.20

59,7

76.6

0

567

,397

.20

68,7

50.5

0

1

,087

.90

62,2

07.8

0

4,9

09.3

0

9,5

98.6

8 59

,112

0.78

%0.

87%

7.14

%

1435

9N

RSA

Шин

эст

1

,685

,762

.70

7

31,8

19.2

0

953

,943

.50

1,1

63,6

95.7

0

522

,067

.00

1,9

47,5

11.3

0 1

,375

,197

.00

3

85,0

86.6

0 (

77,0

59.8

0)

110,

167.

90

2

,826

.22

184,

723

6.54

%21

.10%

5.89

%

1532

4TR

NC

Туру

ун

58,7

46.1

0

40

,489

.80

18,2

56.3

0

49

,905

.10

8,8

41.0

0

31

,695

.00

23,3

33.4

0

6

,704

.70

1

,491

.20

175.

73

50,3

102.

54%

16.8

7%4.

70%

1639

5BU

TC

Бүтэ

эл

18

,854

.80

2,1

00.2

0

16

,754

.60

3

66.1

0

1

8,48

8.70

9

,800

.00

9

,320

.00

432.

00

79.

79

231,

723

2.29

%2.

34%

4.41

%

1716

2C

HE

CХо

рго

хайр

хан

90

,467

.00

2,6

61.0

0

87

,806

.00

74,6

44.8

0

1

5,82

2.20

33

,141

.60

7,3

60.0

0

24

,198

.60

1

,424

.70

117.

09

135,

126

1.57

%9.

00%

4.30

%

1847

3H

RAC

Алт

анду

улга

166

,621

.90

75,5

75.3

0

91

,046

.60

23,8

29.5

0

142

,792

.40

2

53,6

40.0

0

2

42,4

88.7

0

1

0,59

3.70

32

9.25

43

3,69

66.

36%

7.42

%4.

18%

1935

2C

DU

DЧа

ндм

ань

Дунд

говь

193

,706

.80

91,1

49.3

0

102

,557

.50

1

50,8

72.3

0

4

2,83

4.50

340

,877

.00

2

29,7

37.3

0

93

,865

.80

(4

,127

.50)

1

1,83

1.80

59

4.32

72

,073

6.11

%27

.62%

3.51

%

2047

4U

DR

EУн

драм

төв

68

,156

.60

14,4

46.2

0

53

,710

.40

6

8,15

6.60

3

,511

.00

2,1

77.4

0

1

,226

.20

96.

70

211.

46

322,

317

0.14

%0.

14%

2.75

%

2136

8U

AR

DУс

-Арх

анга

й

1

04,6

60.2

0

42

,753

.60

61,9

06.6

0

7

,925

.10

96,

735.

10

61,4

46.9

0

39

,729

.20

20,4

87.3

0

1,1

07.4

0

1,4

25.9

1 67

,841

1.06

%1.

14%

1.80

%

2236

7D

RIE

Дарх

ан

импе

кс

74,4

07.9

0

557

.70

73,8

50.2

0

73

,799

.40

6

08.5

0

75

,091

.80

-

73

,921

.40

-

1,0

53.4

0

0.9

1 66

8,57

21.

42%

173.

11%

1.40

%

2327

2M

ERA

Мер

ей

22,5

05.4

0

3

,931

.20

18,5

74.2

0

13

.10

22,

492.

30

56,6

82.8

0

35

,218

.00

20,6

19.5

0

76

0.80

28

7.67

78

,187

3.38

%3.

38%

1.34

%

ХАВСРАЛТ-3 33

Үр

гэлж

лэл

/Хуу

дас

32

-оо

с эх

лэв/

2416

1A

VHD

Харш

ийн

гэгэ

э

4

05,0

70.4

0

59

,658

.10

3

45,4

12.3

0

30

,000

.80

3

75,0

69.6

0

125

,409

.10

81,1

98.7

0

43

,157

.60

947.

50

1

,792

.79

209,

210

0.23

%0.

25%

0.76

%

2560

ARZ

CА

рды

н зо

риг

21

,047

.00

11,1

44.3

0

9

,902

.70

28,6

07.7

0

(7

,560

.70)

12,3

50.0

0

12,2

53.6

0

8

6.80

(7

0.14

)10

7,79

70.

41%

-1.1

5%0.

70%

2698

ULZ

EӨ

лзий

ду

ндго

вь

2

09,7

07.9

0

66

,859

.40

1

42,8

48.5

0

59

,944

.30

1

49,7

63.6

0

879

,953

.10

7

85,2

10.3

0

113

,875

.00

18

,390

.00

(74

2.20

)

1,5

68.1

4 95

,504

-0.3

5%-0

.50%

-0.0

8%

2725

3A

SGA

Асг

ат

5

76,6

02.8

0

33

,831

.60

5

42,7

71.2

0

5

,615

.30

5

70,9

87.5

0

3

,500

.00

3,7

94.8

0

(

294.

80)

5

,936

.53

96,1

82-0

.05%

-0.0

5%-8

.42%

2811

0A

RHA

Сэлэ

нгэ

ар

хөвч

178

,273

.00

1

26,8

36.4

0

51

,436

.60

1,8

87.8

0

176

,385

.20

11,0

90.9

0

11

,119

.70

3,8

04.9

0

(3,8

33.7

0)

82

0.56

21

4,95

6-2

.15%

-2.1

7%-3

4.57

%

2918

5IH

UE

Их

үүсг

эл

7

95,4

18.6

0

13

,937

.20

7

81,4

81.4

0

386

,572

.20

4

08,8

46.4

0

18

,000

.00

39

,442

.50

(394

.80)

(2

1,83

7.30

)

2,2

51.7

2 18

1,57

1-2

.75%

-5.3

4%-1

24.0

4%

3038

2G

TRB

Ган

тээр

эм

8

30,0

94.1

0

636

,321

.90

1

93,7

72.2

0

875

,176

.30

(45,

082.

20)

9

00.0

0

2,3

20.1

0

(1,4

20.1

0)

(15

2.05

)29

6,50

4-0

.17%

3.15

%-1

57.7

9%

3125

2D

AR

BДа

рхан

гур

ил

тэжэ

эл

5,9

87,1

31.2

0 5

,280

,882

.70

7

06,2

48.5

0 4

,813

,889

.20

1,1

73,2

42.0

0

7

,997

.80

-

421

,886

.90

(2

,531

.40)

(41

6,42

0.50

)

1,9

08.9

4 61

4,60

3-6

.96%

-35.

49%

-761

7.82

%

3211

MSV

BМ

онса

в

2

09,8

41.9

0

168

,728

.30

41,1

13.6

0

123

,410

.70

86,

431.

20

82

3.15

10

5,00

00.

00%

0.00

%#D

IV/0

!

3365

HBZ

EХА

АБЗ

147

,602

.30

1

37,5

02.3

0

10

,100

.00

147

,602

.30

2,8

49.3

6 51

,802

0.00

%0.

00%

#DIV

/0!

3413

3H

RLB

Хэрл

эн х

ивс

387

,575

.60

387

,575

.60

42,7

52.0

0

344

,823

.60

16

7.70

2,

056,

170

0.00

%0.

00%

#DIV

/0!

3515

0D

BLC

Дава

анбу

лаг

10

,370

.00

-

10,3

70.0

0

-

10,

370.

00

-

-

-

-

-

10

0.00

10

3,70

30.

00%

0.00

%#D

IV/0

!

3618

9JIM

DӨ

ргөн

жим

136

,725

.50

60,8

48.9

0

75

,876

.60

72,9

71.4

0

6

3,75

4.10

413

.60

(

413.

60)

910.

77

70,0

00-0

.30%

-0.6

5%#D

IV/0

!

3738

5SO

HC

Уужи

м х

анга

й

77.5

3

14

.85

62.6

8

7

.37

70.

17

-

-

-

-

-

51

4.10

13

6,48

70.

00%

0.00

%#D

IV/0

!

3841

6SN

OB

Шин

э-Ө

ргөө

62

,402

.00

62

,402

.00

6

2,40

2.00

978.

21

63,7

920.

00%

0.00

%#D

IV/0

!

3943

9TE

VD

Тээв

эр т

өв

9,0

30.2

0

7

,218

.40

1,8

11.8

0

19

,880

.70

(10,

850.

50)

(5

2.22

)20

7,79

10.

00%

0.00

%#D

IV/0

!

4047

0D

RZD

Дар

зам

11

,752

.90

11,7

52.9

0

69,9

76.7

0

(5

8,22

3.80

)

(94.

39)

616,

848

0.00

%0.

00%

#DIV

/0!

4147

2H

TOB

Хүнс

төв

10

,346

.50

48.0

0

10

,298

.50

58,0

94.1

0

(4

7,74

7.60

)

(

105.

59)

452,

206

0.00

%0.

00%

#DIV

/0!

4218

0H

UJ

DХу

жирт

Өрг

өө

8,8

00.0

0

500

.00

8,3

00.0

0

-

8,8

00.0

0

98.

96

88,9

220.

00%

0.00

%#D

IV/0

!

4320

1JL

TE

Жар

гала

нт

үйлс

365

,828

.30

1,3

67.7

0

364

,460

.60

29,3

05.2

0

336

,523

.10

6,4

64.6

4 52

,056

0.00

%0.

00%

#DIV

/0!

4421

0U

LBD

Улба

а

2

05,1

75.7

0

94

,275

.30

1

10,9

00.4

0

554

,765

.10

(3

49,5

89.4

0)

(3

,103

.43)

112,

646

0.00

%0.

00%

#DIV

/0!

4524

8O

EEE

Өрг

өн

хэрэ

глээ

234

,236

.40

12,5

86.3

0

221

,650

.10

1

49,4

81.8

0

8

4,75

4.60

277.

67

305,

234

0.00

%0.

00%

#DIV

/0!

4630

0D

MA

AДэ

вшил

м

анда

л

11,3

30.4

0

767

.40

10,5

63.0

0

8

,339

.30

2,9

91.1

0

4

,256

.80

(4

,256

.80)

42.

48

70,4

20-3

7.57

%-1

42.3

2%#D

IV/0

!

НИ

ЙТ

14,7

47,0

31.7

9 8,

152,

276.

66

6,59

4,75

5.13

9,

273,

892.

69

5,4

73,1

39.0

0 4,

468,

116.

99

3,02

1,85

3.80

1,

626,

919.

76

(62,

459.

30)

(250

,499

.70)

Д/д

КОД

НЭРИЙН КОД

САЛБАРКО

МП

АН

ИЙ

Н

НЭР

Ний

т хө

рөнг

өЭр

гэлт

ийн

хөрө

нгө

Эргэ

лтий

н бу

с хө

рөнг

өӨ

р тө

лбөр

Эзэм

шиг

чдий

н өм

чЦ

эвэр

бо

рлуу

лалт

Борл

уулс

ан

бүтэ

эгдэ

хүүн

ий

өртө

г

Үйл

аж

илла

гаан

ы

зард

ал

Үндс

эн б

ус ү

йл

ажил

лага

аны

аш

иг (а

лдаг

дал)

Тайл

ант

үеий

н цэ

вэр

ашиг

(а

лдаг

дал)

Хувь

цаан

ы

данс

ны ү

нэХу

вьца

аны

то

о ш

ирхэ

г

ROA

-Ний

т хө

рөнг

ий

өгөө

ж

ROE-

Өөр

ийн

хөрө

нгий

н өг

өөж

Цэв

эр ө

гөөж

Эх

сурв

алж

: Хув

ьцаа

т ко

мпа

ниуд

ын

санх

үүги

йн ү

зүүл

элти

йг (т

атва

рын

байг

уулл

агаа

с ав

сан)

М

онго

лын

хөрө

нгий

н би

ржий

н са

йтаа

с ав

ч то

оцоо

лол

хийв

.

ХАВСРАЛТ-434

ХУВЬЦААТ КОМПАНИУДЫН ТУЗ-ИЙН ГИШҮҮДИЙН МЭДЭЭЛЭЛ

№

Хув

ьцаа

т ко

мпан

ийн

нэр

с

ТУЗ-ийн гишүүдСургалтан суусан эсэх

Гэрчилгээний дугаар

1

Бая

нха

йрха

н

Т.Батжаргал -

Ц.Дэлгэрмөрөн -

Т.Жамсрандорж -

Г.Батцэрэн -

П.Оюунгэрэл -

Г.Хоролсүрэн -

Хараат бус гишүүд

Ч.Ариунжаргал -

Ч.Баяртуул Тийм 61

Ц.Бүрэнжаргал Тийм Дугааргүй

2

Бая

нго

л ЗБ

Х.Цэндбаяр -

З.Цэрэнчимэг Тийм 0620 050

Ц.Хэнмэдэх -

Билли Лим -

Х.Баттуул -

М.Золжаргал -

Хараат бус гишүүд

Д.Батжаргал Тийм Дугааргүй

Д.Цэнддорж -

Б.Аюуш Тийм 28

3

Тахь

ко

Л.Батбилэг Тийм Дугааргүй

Л.Буянбат Тийм Дугааргүй

Л.Галбадрах -

Ш.Мөнх-Очир -

Т.Тамир Тийм Дугааргүй

Л.Энхнасан -

Хараат бус гишүүд

Б.Батхуяг -

Б.Бямбасүрэн -

С.Итгэл -

4

Герм

ес ц

ентр

Д.Алтанчимэг Тийм Дугааргүй

Н.Батсайхан -

Д.Туяа -

Н.Мөнхзул Тийм Дугааргүй

С.Пүрэвжав -

С.Түмэнжаргал Тийм Дугааргүй

Хараат бус гишүүд

Д.Оюунсүрэн Тийм Дугааргүй

Б.Үржинбадам Тийм Дугааргүй

Б.Оюунцэцэг Тийм Дугааргүй

5

Биди

сек

Д.Даянбилгүүн Тийм 0420 027

Б.Лхагвадорж Тийм 0420 034

Н.Батгэрэл Тийм Дугааргүй

Жеймс Пассин Тийм Дугааргүй

Хараат бус гишүүд Алексис Меккүюнем

Тийм Дугааргүй

Д.Амгаланбаатар Тийм Дугааргүй

Хитоши Тани Тийм Дугааргүй

Б.Амарсанаа Тийм 0420 029

6

Газа

р с

үлж

мэл

Д.Батжаргал -

Б.Удаанжаргал -

Н.Баасанхүү Тийм 100

Д.Уранчимэг Тийм 101

Ж.Долгормаа -

Л.Батбаяр Тийм Дугааргүй

Хараат бус гишүүд

Б.Нэргүй -

А.Батцэцэг Тийм 103

М.Батбаяр Тийм Дугааргүй

7

Ээр

мэл

С.Мөнхжаргал Тийм 00 259

Х.Эрдэнэбаяр Тийм 00 256

Х.Хания -

Д.Гиваапил Тийм 00 258

Л.Бүрэнтэгш Тийм 00 257

Б.Ёндонжамц Тийм 00 254

Хараат бус гишүүд

Б.Болд

Б.Аюуш Тийм 28

Э.Бямбажав -

8

Зоос

гоёл

Д.Гантуяа Тийм 430127

Д.Баярбат Тийм 430129

Д.Энхтуяа -

Хараат бус гишүүд

Ж.Билэгт Тийм 430130

Д.Гонгор -

А.Чимэдцогзол Тийм 430132

Э.Батбаяр Тийм 430131

Ч.Чимэддулам -

Б.Сайнжаргал -

9

Дар

хан н

эхий

Э.Батсайхан -

Р.Сүмбэнхүү -

Б.Түвшин -

Д.Батжаргал Тийм Дугааргүй

Х.Золжаргал -

Б.Гэрэлмаа -

Р.Бямбадорж -

Д.Нацагдорж -

Ж.Баярсайхан -

10

Рем

ико

н

Х.Ганхуяг Тийм Дугааргүй

Ц.Эрдэнбаяр Тийм Дугааргүй

Х.Гантулга Тийм Дугааргүй

Ч.Мөнгөнсүх Тийм Дугааргүй

Б.Амарсанаа -

Ким Сын Квон -

Ж.Мандар Тийм 89

Хараат бус гишүүд

Ц.Дашдондог -

О.Лхагвадорж -

Н.Золбоо -

Д.Алтанхуяг Тийм 90

11

УБ-Б

ҮК

Д.Мөнхөө Тийм Дугааргүй

Д.Нямхүү -

Мирзоев.Р.Г -

Громов.С.Б -

Л.Адилбиш -

Хамхоев.Х.Ю -

Хараат бус гишүүд

М.Батбаатар -

Д.Дэлэг -

Ж.Батсайхан. -

Эх сурвалж: СЗХ-ны Үнэт цаасны газраас авч КЗҮЗ-ийн ажлын албаны ТУЗ-ийн гишүүдийн нэгдсэн мэдээлэлтэй харьцуулж гаргав. /2013 оны 10-р сарын 22-ны байдлаар/

ХАВСРАЛТ-4 35

12

Мат

ериал

-И

мпек

с

Д.Тунгалга Тийм 000 22

Б.Зориг Тийм 000 21

Г.Аюушмаа Тийм 000 20

Б.Болортуяа -

Л.Нямдулам -

Д.Оюун Тийм 000 23

П.Сувд Тийм 000 24

Ш.Ганзориг -

Д.Даваа -

13

Шар

ын г

ол

Б.Батмөнх Тийм 0420 027

Б.Батбаатар -

Ж.Батболд Тийм Дугааргүй

Грам Чапмин Тийм Дугааргүй

Д.Даянбилгүүн Тийм Дугааргүй

Жеймс Пассин Тийм Дугааргүй

Хараат бус гишүүд

Д.Байлыхүү Тийм Дугааргүй

Кеннет Фаррелл -

Жозеф Найэми Тийм Дугааргүй

14

Хай

Би О

йл

Ж.Эрдэмэбилэг Тийм Дугааргүй

Б.Пүрэвбаатар Тийм Дугааргүй

Б.Лхагвадорж Тийм 0420 034

Ө.Хүдрээ Тийм Дугааргүй

Ж.Наэми Тийм Дугааргүй

К.Беннет -

Хараат бус гишүүд

Х.Батхишиг -

М.Батсүрэн Тийм 0630 138

Сий Кок Хен Тийм 0630 135

15 Сүү

Д.Ганбаатар -

Д.Уянгалянхуа -

Б.Түвшинтөгс -

Н.Бадамханд -

Д.Цэрэнжигмэд -

Д.Мөнхжаргал -

Ц.Соёл-эрдэнэ -

Д.Жамъяан -

Г.Баяр -

Ш.Даваалимбэ -

Н.Цэрэндорж -

П.Мэндсайхан -

16

Тава

н т

олг

ой

Б.Түвшинбаяр -

А.Жаргалсайхан -

А.Идэрцог -

Ц.Мөнхдэлгэр -

Д.Дагвадорж -

С.Мөнхжаргал -

Хараат бус гишүүд

Л.Батчулуун -

Д.Ганболд Тийм 0420 030

Д.Цогт-Очир -

17

Дорнод

худа

лдаа

Ц.Шинэбадам Тийм 930114

Ц.Шинэбаяр Тийм 330083

Д.Шинэбаяр Тийм 930115

Ц.Содбаяр Тийм 930116

Д.Тунгалагтуул Тийм 930117

Ц.Шинэзориг Тийм 330082

Хараат бус гишүүд

Д.Гомбо -

Л.Цэдэн -

Д.Доржбаатар -

18

Жен

ко т

ур б

юро

Х.Цэндбаяр -

Ц.Энхтуяа Тийм 430104

Д.Даваасүрэн Тийм 0420 044

Б.Батбаатар Тийм Дугааргүй

Б.Намуун Тийм 0420 041

Ч.Уламбаяр Тийм 930088

Хараат бус гишүүд

Д.Даянбилгүүн Тийм 0420 027

Б.Лхагвадорж Тийм 0420 034

Ж.Баттөр -

19

АП

У

П.Батсайхан -

П.Батчимэг -

Б.Батбаяр -

Ц.Ганчимэг -

А.Ю.Сильваши -

Хьюго Барретт -

Хараат бус гишүүд

Ж.Үнэнбат Тийм 1

Тревор О”Хой -

Рупёрт Пёрсер -

20

Ган х

эрлэ

н

Ц.Шинэбаяр Тийм 330083

Д.Шинэбаяр Тийм 930115

Д.Шинэзориг Тийм 330082

Ц.Содхүү Тийм 930111

Ц.Шинэбадам Тийм 930114

Т.Батчимэг Тийм 330084

Хараат бус гишүүд

М.Шинэтогтох -

Р.Зоригт -

Б.Долоонжин Тийм 930112

21

Талх

чихэ

р

Б.Оюунмаа -

Х.Баттуул -

Ж.Цэндбаяр -

Д.Цэнддорж -

Л.Дамдинсүрэн -

Н.Мөнхцэцэг -

Д.Сэр-од - Фрацис Ли Бун Ким

-

Х.Гиймаа -

22

Мого

йн г

ол

Х.Ган-Очир -

Г.Гандэлгэр -

П.Отгон-Очир -

Ж.Батболд -

Н.Сүлдчимэг Тийм Дугааргүй

Г.Бадрал-Эрдэнэ -

Хараат бус гишүүд

Р.Анхныбаяр Тийм Дугааргүй

Г.Цогбаяр -

Ц.Бямбаа Тийм Дугааргүй

23

Э-Т

ран

с Лож

ист

икс

Ч.Энхболд Тийм Дугааргүй

Ч.Амарсанаа Тийм Дугааргүй

С.Санжаа Тийм Дугааргүй

С.Отгонбаяр Тийм Дугааргүй

Б.Пүрэвбаатар Тийм Дугааргүй

Б.Батбаатар Тийм Дугааргүй

Хараат бус гишүүд

Б.Лхагвадорж Тийм Дугааргүй

А.Батболд -

Х.Батхишиг -

Үргэлжлэл /Хуудас 34-өөс эхлэв/

ХАВСРАЛТ-436

24

Хөнгө

н б

етон

Б.Эрдэнэчимэг -

Т.Баярхүү Тийм 93

Б.Наранзул Тийм 92

Б.Наранцацралт Тийм 94

Б.Эрдэнэцэцэг Тийм 95

Б.Эрдэнэбаяр Тийм 98

Хараат бус гишүүд

Н.Нарантуяа Тийм 99

Д.Цогбадрах Тийм 97

А.Ганганцэцэг -

25

Монинж

бар

Д.Даянбилгүүн Тийм 0420 027

Б.Баярсайхан Тийм 00 313

Б.Нарантуяа Тийм 00 310

Хараат бус гишүүд

Б.Лхагвадорж Тийм 0420 034

Я.Батцэцэг Тийм 00 309

Б.Пүрэв-Очир Тийм 00 311

Б.Баттөмөр Тийм 00 312

Г.Өлзийсайхан Тийм 00 314

Л.Ариунболд -

26

Дорнод

авто

зам

Ж.Энхболд Тийм 520001

Б.Энххорлоо Тийм Дугааргүй

Э.Энхтулга -

Ц.Отгон Тийм Дугааргүй

Б.Батбаатар Тийм Дугааргүй

Б.Пүрэвбаатар Тийм Дугааргүй

Хараат бус гишүүд

Б.Лхагвадорж Тийм 0420 034

Р.Балдан Тийм 0420 050

Б.Энхцэцэг Тийм 0420 037

27

Монго

л ш

ир

Б.Нямпүрэв -

Б.Нямцэрэн -

Б.Батсайхан Тийм 105

Б.Нямгомбо -

Б.Долгор

Хараат бус гишүүд

Л.Болдбаатар -

Д.Рагчаахүү -

Д.Төгс -

Ч.Мөнхчулуун -

28

Баг

ануу

р

Ж.Төмөрбаатар Тийм 0420 021

Д.Дэлгэрцогт Тийм 0420 008

Ж.Батболд Тийм Дугааргүй

Д.Дамба -

С.Бэхбат Тийм Дугааргүй

Б.Батбаатар Тийм Дугааргүй

Жеймс Пассин -

Хараат бус гишүүд

Л.Шарав -

Ц.Батцэрэн -

Ц.Нэргүй -

29

Шивэ

э ово

о

Л.Батсайхан Тийм 00 252

Б.Батбаатар Тийм Дугааргүй

М.Ганхуяг -

П.Энхцэлмэг Тийм Дугааргүй

Д.Даваасүрэн Тийм 00 251

Хараат бус гишүүд

Д.Батсүх -

Дондов -

30

Авт

о и

мпек

с

Н.Батбаатар -

Д.Батбаатар -

Д.Мөнхтуяа -

Ц.Цэрэндорж Тийм Дугааргүй

Б.Төмөрчулуун -

Д.Байлыхүү Тийм Дугааргүй

Хараат бус гишүүд

Я.Батхүү -

Ж.Батцэнгэл Тийм Дугааргүй

Д.Чойжилсүрэн Тийм Дугааргүй

31

Хөх

ган

Б.Мөнхтөр -

Б.Лхагвадорж Тийм 0420 034

Д.Давгадорж -

Ц.Батбаяр -

Стеве Горалин -

Хараат бус гишүүд

Д.Чинбат Тийм 0420 042

Х.Батхишиг -

Д.Энхбат Тийм 0420 043

32

Монноос

Адам Хордсворд -

Х.Эрдэнэбаяр -

П.Оюунбаяр Тийм 00 261

С.Мөнхжаргал -

Ц.Цэнгэлбаяр -

С.Алимаа -

Хараат бус гишүүд

Л.Бүрэнтэгш -

Х.Оюунгэрэл Тийм 00 262

И.Сэр-Од -

33

Хар

хорин

О.Төмөрбаатар Тийм 320028

П.Учрал Тийм 320027

П.Бишрэл Тийм 320013

Л.Хосбаяр -

Ж.Энхтөр Тийм 320026

Ц.Энхамгалан Тийм 320029

Хараат бус гишүүд

Г.Бямбаа -

Д.Баярмаа -

Б.Бүрэн -

34

Монге

о

Н.Соёмбо -

М.Алтанцэцэг -

Э.Норовренчин Тийм Дугааргүй

Н.Тулга -

Ш.Баттөр -

Н.Гүрдагва -

Н.Хишигсүрэн -

Ц.Алтансүх -

35

Нак

о т

үлш

Д.Даянбилгүүн Тийм 0420 027

Грахам Чайпмен -

Б.Баярбат Тийм 0430 076

Б.Батбаатар Тийм Дугааргүй

Б.Мянганбаяр Тийм Дугааргүй

Ж.Эрдэнэбилэг -

Хараат бус гишүүд

Д.Нарангоо -

Т.Тамир -

н.Түвшинтөгс Тийм 520002

Үргэлжлэл /Хуудас 34-өөс эхлэв/

ХАВСРАЛТ-4 37

36

Монго

л м

ах э

кспо

А.Ариунболд -

А.Чинбишрэлт -

Б.Очирбат Тийм 220038

Г.Өлзийдүүрэн -

С.Туул -

Б.Болормаа -

Хараат бус гишүүд

Б.Барамсай -

П.Саруул -

Д.Сайнсанаа -

37

Ази

апас

иф

ик

пропер

тис

Ли Майкл Кашелл Тийм 930095

Б.Цэндсүрэн Тийм 930082

Э.Одбаяр -

Д.Галбадрах Тийм 930081

Б.Бямбажав Тийм 930083

Б.Баттулга -

Хараат бус гишүүд

Б.Аюуш Тийм Дугааргүй

Б.Ариунболор Тийм Дугааргүй

Д.Намсрайжав Тийм 930085

38

Шад

трей

д

Жэймс Пассин Тийм Дугааргүй

Б.Батбаатар Тийм Дугааргүй

Б.Пүрэвбаатар Тийм Дугааргүй

Бэн Коатс -

Д.Даянбилгүүн Тийм 0420 027

Б.Лхагвадорж Тийм 0420 034

Хараат бус гишүүд

Б.Батхуяг -

Д.Нарангоо Тийм 0630 068

Т.Тамир Тийм

39

Монго

л са

вхи

Д.Хуушаан Тийм 520024

Д.Ганболд -

Д.Мөнхсайхан Тийм 520027

Г.Ганчимэг Тийм 520026

Ч.Тогтохбаяр Тийм 520028

А.Цэцэгдэлгэр Тийм 520019

Хараат бус гишүүд

Т.Жамбал Тийм 520023

Э.Энхриймаа -

Г.Шинэцэцэг -

40

Хүр

д

Б.Бат-Эрдэнэ -

Д.Мадгаа -

Б.Мөнхбат -

С.Эрдэнэчимэг -

Б.Энхжаргал -

Д.Дашдорж -

Хараат бус гишүүд

Б.Эрдэнээ -

Л.Оюунтогтох -

Ц.Эрдэнэсүх -

41

Цаг

аан т

олг

ой

Э.Янжинлхам -

Э.Алтанзул -

А.Чимгээ -

П.Пүрэвдорж -

Л.Энхбат -

Ц.Мөнхтуяа -

Хараат бус гишүүд

Б.Оюунчимэг -

Б.Энхгэрэл -

А.Оюунтуяа -

42

Тави

лга

Д.Энхтуяа -

Ц.Батжаргал -

Ц.Бат-Амгалан -

Ц.Баянмөнх -

Ц.Баярмаа -

Хараат бус гишүүд

С.Адъяа -

Д.Оюунчимэг -

Б.Өлзийжаргал -

43

Гута

л

Б.Батбилэг -

Б.Баттөр -

Б.Батхишиг -

Т.Дарима -

Ч.Долгормаа -

Ц.Төмөр -

Хараат бус гишүүд

Б.Аюуш -

М.Бат-Оргил -

Ч.Болдбат -

44

Ачи

т ал

кабы

К.Ахжархын -

Х.Калимат -

К.Серикбай -

Х.Халамхан -

А.Тилеухан -

М.Самиш -

А.Хуандаг -

И.Бахыт -

С.Абзал -

45

Ула

анбаа

тар З

Б

Д.Мөнхтүшиг -

Н.Шүр -

Б.Баярмагнай -

Б.Номинтүшиг -

Б.Нандинтүшиг -

Л.Жавхлан Тийм 520022

С.Цэрэндорж -

Б.Халиун -

Д.Гантүшиг -

46

Тэгш

Д.Ганбат -

Г.Мөнх-Эрдэнэ -

С.Оюунбилэг -

Л.Энхбат -

П.Мягмардаваа -

Г.Болорцэцэг -

Хараат бус гишүүд

Л.Бямбажав -

Д.Эрдэнэбат -

Ц.Номин -

47

МҮ

ДИ

КС

Б.Батболд -

Э.Алтанзул -

Д.Цолмон -

Toshiya Kimura -

Nalaba Chimura -

Хараат бус гишүүд

Б.Батболд -

Н.Бат-Эрдэнэ -

48

Бар

илг

а ко

рпорац

и

Л.Шагдаррагчаа -

Б.Бурмаа -

Ш.Эрдэнэбат Тийм 830013

Ш.Үнэнбат -

Ш.Төгсбат -

Ш.Ариунбат -

Хараат бус гишүүд

Ж.Жадамба -

Б.Батцагаан -

Д.Дашжамц -

Үргэлжлэл /Хуудас 34-өөс эхлэв/

ХАВСРАЛТ-438

49

Бая

нтэ

эг

Д.Энхбат -

М.Нинжбадгар -

Ж.Самданжинмэд -

О.Батжаргал -

Д.Нэмэхбаяр -

Ю.Батсайхан -

Б.Батсайхан -

Хараат бус гишүүд

Т.Бадрахбаяр -

З.Дашзэвгэ -

Г.Батсүх -

Л.Пүрэв -

50

Аду

унчу

луун

М.Шинэтогтох -

Б.Шатар -

Ш.Баясгалан -

Ш.Баттөмөр -

Б.Батсайхан -

Ш.Мягмарсүрэн -

Хараат бус гишүүд

Д.Шинэбаяр -

Б.Гэрэлт-Од -

Н.Энхцэцэг -

51

Монго

лиа

Инф

рас

трак

ча

Г.Гантулга -

О.Амартүвшин -

Г.Алтаймаа -

Б.Отгонтуяа -

Ж.Оюунцэцэг -

Г.Оюунболд -

Хараат бус гишүүд

Ч.Энхболд -

Д.Дэлгэрсүрэн -

Б.Хосбаяр -

52

Гурил

Г.Жамьяан -

Д.Батсайхан -

Д.Тунгалаг -

Б.Билэгт -

Ж.Мөнхбат -

Б.Чимэддорж -

Б.Батсайхан -

Г.Самбуу -

З.Барсүрэн -

53

Говь

Ц.Баатарсайхан -

Д.Хулан -

Хидео Савада -

Д.Наранбаатар -

Ц.Отгонбаатар -

Хараат бус гишүүд

Д.Хүрэлбаатар -

Такеши Камбэ -

Т.Одмаа -

Д.Гэрэлмаа -

54

Орхо

н б

улаг

Д.Оюунсүрэн -

Д.Алтанчимэг -

А.Лайханжав -

Г.Алтаймаа -

З.Алтанчимэг -

Э.Ундраа -

Б.Батбаатар -

Б.Баатар -

55

Хөсө

г тр

ейд

Г.Дашдэмбэрэл -

Л.Цэгмэд -

Л.Мягмаржав -

Д.Нямбаяр -

Б.Ганбат -

Б.Ганзориг -

Хараат бус гишүүд

Ч.Авдай -

Д.Баттөмөр -

Төрсайхан -

56

Монго

л ал

т

Б.Саруул -

Ж.Мөнхтөр -

М.Оюун -

Л.Базарсад -

М.Болортуяа -

М.Жавхлан -

Хараат бус гишүүд

О.Лувсаншарав -

Д.Чулуун -

Б.Дэмид очир -

57

Монго

л ди

зель

Aqin -

Ч.Баатарсүрэн -

Б.Энхбаяр -

П.Сүхбаатар -

Б.Гурвантамир -

Н.Сарангэрэл -

Хараат бус гишүүд

Г.Чагнаадорж -

Г.Эрдэнэбилэг -

С.Түвдэндорж -

58

Сэл

энгэ

сүр

эг

Д.Батзаяа -

Д.Батжаргал -

Л.Хоролсүрэн -

Л.Дамдиндорж -

Д.Мягмарцэрэн -

Д.Хэрлэнцэцэг -

Хараат бус гишүүд

Д.Бавуу -

Б.Батхишиг -

Б.Сүхбаатар -

59

Ата

р-Ө

ргө

ө

Б.Мөнхдалай -

Б.Ганбат -

Ж.Сайнжаргал -

Ч.Тогтохбаатар -

Г.Баттулга -

Л.Цэцгээ -

Хараат бус гишүүд

Б.Мөнгөн -

Б.Мөнхзаяа -

Д.Галбадрах -

60

Дар

хан т

ээвэ

р

Ж.Мөнхтөр -

М.Оюун -

Ж.Мягмаа -

Ж.Очирсүх -

А.Болортуяа -

Б.Цогзолмаа -

Хараат бус гишүүд

С.Дорждэрэм -

Д.Бумцэрэн -

Г.Баянмөнх -

Үргэлжлэл /Хуудас 34-өөс эхлэв/

ХАВСРАЛТ-4 39

61

Дар

хан х

үнс

Д.Бат-Эрдэнэ -

С.Оюунчимэг -

Б.Бат-Өлзий -

Б.Батнасан -

Б.Мягмарсүрэн -

С.Дорж -

Хараат бус гишүүд

Т.Өлзийсайхан -

Т.Цэвэгмид -

Н.Төмөрбаатар -

62

Монго

лын г

эгээ

Г.Алимаа -

Г.Дуламрагчаа -

Г.Отгонбаяр -

А.Гүррагчаа -

Г.Энхбаатар -

Г.Энхтөр -

Хараат бус гишүүд

Н.Өлзийнаран -

Ш.Дандар -

Ч.Өлзийжаргал -

63

Маш

ин м

ехан

изм

Ж.Дэлгэрсайхан -

Ж.Жаргалсайхан -

П.Дарийжав -

Ж.Баярсайхан -

Ж.Өлзийсайхан -

Ж.Батсайхан -

Хараат бус гишүүд

Ж.Ган-Эрдэнэ -

Б.Мөнхбаяр -

С.Өнөржаргал -

64

Увс

чац

арга

на

Д.Эрдэнэ -

Н.Бат-Ирээдүй -

Н.Тэнгис -

Н.Мөнхзул -

Б.Уянга -

Г.Хүрэлсүх -

Х.Төрбат -

Б.Бат-Орших -

Т.Өлзийбат -

65

Увс

хүн

с

О.Амартүвшин -

Н.Цэрэнбат -

Д.Гомбо -

Л.Мөнхнаран -

О.Амаржаргал -

Ц.Бат-Эрдэнэ -

Т.Намсрай -

С.Буянхүү -

Б.Болорчулуун -

66

Мах

им

пек

с

Д.Эрдэнбилэг -

Д.Цэнддорж -

Ё.Гэрэл -

Х.Баттулга -

Х.Баттуул -

Д.Батжаргал -

Хараат бус гишүүд

Б.Саран -

Д.Бүүвэйбаатар -

Ли Ок Сук -

67

Түш

иг-

Уул

Ж.Баяраа -

Ж.Баянтөр -

Ж.Батсайхан -

Ж.Баянцогт -

Л.Ганчимэг -

Б. Үүрийнцолмон -

Б.Аюуш -

Д.Ганхуяг -

Х.Чинболд -

68

Алт

айн з

ам

С.Балжинням -

С.Баянчулуун -

С.Баянмөнх -

Ц.Ганцэцэг -

М.Нямдаваа -

Н.Энхцэцэг -

Хараат бус гишүүд

Г.Сономжав -

Ц.Отгонжаргал -

Х.Төмөрхуяг -

69

Говь

фай

нэн

шл

груп

п

Б.Онон -

Н.Баярмаа -

Ц.Сарантуяа -

Д.Түвшинбаяр -

Б.Уянга -

С.Батхишиг -

Хараат бус гишүүд

Д.Чинбат -

Ц.Баяраа -

Б.Өлзийбаяр -

70

Хар

тар

вага

тай

С.Баяржаргал -

С.Баянмөнх -

Д.Сурмаажав -

Г.Янжиндулам -

С.Лхамсүрэн -

Д.Алтан -

Г.Цэдэвсүрэн -

С.Лхагвасүрэн -

71

Жуу

лчин г

овь

Д.Ганболд -

Д.Хуушаан -

Ч.Мөнхтулга Тийм 520029

Ч.Тогтохбаяр -

А.Цэцэгдэлгэр -

Д.Мөнхсайхан -

Хараат бус гишүүд

Ц.Золжаргал -

Т.Жамбал -

Г.Шинэцэцэг Тийм 520018

72

Монго

л ке

рам

ик

Б.Эрдэнэбилэг -

О.Сайнжаргал -

Г.Батмөнх -

Б.Мандахбаяр -

Ц.Дорж -

С.Гончиг -

Б.Оюунбилэг -

Ц.Гэрэл -

С.Бямбажав -

Ц.Бямбасүрэн -

Үргэлжлэл /Хуудас 34-өөс эхлэв/

ХАВСРАЛТ-440

73

Тулп

ар

А.Гылымхан -

М.Жанатхан -

С.Нурлан -

Г.Нурдаулет -

З.Болат -

З.Мереке -

Д.Навикарим -

К.Саулегүл -

Т.Бахыт -

74

Мон.ц

ах Х

олб

оо

Ж.Азбаяр -

75

Ар х

уст

шун

хлай

Ц.Нэргүй -

Ч.Энхбаяр -

Г.Оюунболд -

Б.Батцэцэг -

Э.Саранчимэг -

Б.Өлзийбаяр -

Хараат бус гишүүд

Ч.Ганбаатар -

Б.Энхжаргал -

Ц.Энхтөр -

76

Цуу

тайж

Д.Оюунжаргал -

Н.Баттогтох -

Г.Гансүх -

Д.Жаргалсайхан -

Д.Цог -

Г.Түвшинбилэг -

Хараат бус гишүүд

Г.Урантогос -

Д.Ядамсүрэн -

Э.Батбаяр -

77

Азы

к

Күлмаги -

Алтынай -

Күлза -

Гүлжан -

Нурболат -

Жалел -

Уртанасан -

Ансаган -

Хуанбек -

78

Бул

ган У

ндр

ага

Ц.Батаа -

Д.Амгалан -

Л.Цэнд-Аюуш -

Б.Төгсбуян -

Б.Байгалмаа -

Г.Батхуяг -

П.Эрдэнэзул -

Ж.Даваа -

Б.Баянмөнх -

79

Нэх

ээсг

үй э

длэл

Б.Мөнхтөр -

Б.Мөнхдалай -

Б.Ганбат -

Ц.Батбаяр -

Я.Мөнхбаяр -

Л.Түвшинбат -

Хараат бус гишүүд

Ц.Ганбаяр -

Д.Чинбат -

Д.Энхбат -

80

Монго

л ш

евро

Ч.Чулуунбат -

Ц.Түмэн-Өлзий -

Б.Энхболд -

Т.Абмад -

Г.Батсайхан -

Т.Энхболд -

Хараат бус гишүүд

Д.Шагдарсүрэн -

В.Баттулга -

81

Алт

ай н

эгдэ

л

Л.Ганчимэг -

Ц.Ганболд -

Г.Есүхэй -

Г.Билгүүн -

О.Гантөмөр -

Т.Очирбат -

Хараат бус гишүүд

Ү.Гансүх -

Ч.Ганбаатар -

О.Даваадорж -

82

Дар

хан з

очи

д буу

дал

Ж.Баяраа -

Ж.Баянтөр -

Ж.Батсайхан -

Ж.Баянцогт -

Л.Ганчимэг -

Б.Үүрийнцолмон -

Хараат бус гишүүд

Б.Аюуш -

Д.Ганхуяг -

Х.Чинболд -

83

Завх

ан б

аяла

г

Я.Өлзийбүрэн -

Л.Юра -

М.Алтанцэцэг -

Д.Норовсамбуу -

Д.Санжмятав -

С.Бадамгарав -

Хараат бус гишүүд

Ц.Чанцаа -

С.Адъяахүү -

Ж.Ягаан -

84

Ган х

ийц

М.Даваасүрэн -

З.Батхаан -

Б.Эрдэнбаяр -

Б.Ганбат -

Ц.Пүрэвжаргал -

Ц.Хангай -

Хараат бус гишүүд

Д.Энхбаатар -

Р.Эрдэнэцогт -

П.Төвсанаа -

О.Ууганцэцэг -

85

Эрчи

м Б

аян-Ө

лгий

А.Манен -

Д.Мурат -

А.Бейбит -

У.Харашаш -

Е.Жанболат -

М.Тилеуберди -

Ц.Баттөмөр -

А.Заманбек -

Т.Мубарак -

Үргэлжлэл /Хуудас 34-өөс эхлэв/

ХАВСРАЛТ-4 41

86

Нийсл

эл ө

ргө

ө

Б.Ганзориг -

Б.Ганбат -

Б.Төмөрбат -

Н.Дарханцогт -

Д.Одхүү -

Г.Нарантуяа -

Хараат бус гишүүд

С.Толя -

Б.Батболд -

Ц.Алтанчимэг -

87

Ман

далг

овь

им

пек

с

Д.Хуушаан -

Д.Ганболд -

Д.Мөнхсайхан -

Л.Эрдэнэбуд -

Ц.Эрдэнэцогт -

А.Цэцэгдэлгэр -

Хараат бус гишүүд

Т.Жамбал -

Э.Энхриймаа -

Г.Шинэцэцэг -

88

Бөхө

г

Ц.Чанцал -

Ц.Ганцэцэг -

Б.Сэлэнгэ -

П.Амарбаяр -

М.Норов -

Б.Машбат -

Хараат бус гишүүд

А.Дугармаа -

Б.Даваасүрэн -

Ж.Энхбат -

89

Улс

ын и

х дэ

лгүү

р

Ш.Энхбаяр -

Ш.Баярсайхан -

Ш.Уламбаяр -

А.Шагдарсүрэн, -

Р.Содном -

Б.Хүрэлхүү -

Хараат бус гишүүд

Л.Чулуунбаатар -

Д.Дашцэрэн -

Н.Батцацрал -

90

Бая

лаг

шар

ын г

ол

Ш.Доржсүрэн -

Ш.Төгсбаяр -

М.Тунгалаг -

Л.Соёлмаа -

Б.Энхцэцэг -

Б.Ууганхүү -

Хараат бус гишүүд

Ж.Очирсүх -

Б.Пүрэвдорж -

Б.Гүррагчаа -

91

Бая

н-А

лдар

Д.Маралхүү -

М.Гончигсүрэн -

Я.Нацагдорж -

Н.Осормаа -

Itoh Naoko -

Т.Мөнхбаатар -

Хараат бус гишүүд

М.Бадмаараг -

П.Чинзориг -

Чинзориг -

92

Биш

рэл

т инда

стриал

А.Ариунболд -

Д.Энхжаргал -

А.Чинбишрэлт Тийм 220037

Б.Болормаа -

С.Туул -

Г.Мөнхтуул -

Хараат бус гишүүд

С.Алтаннар -

Ч.Цацрал -

О.Мөнх-Эрдэнэ -

93

Олл

оо

П.Бүүвэйбаатар -

Н.Эрдэнэжав -

Д.Батбаяр -

Ш.Энхбаяр -

Б.Хүрэлхүү -

С.Сайнбат -

Хараат бус гишүүд

Ц.Хатуутөмөр -

Б.Батчимэг -

Д.Нармандах -

94

Талы

н г

ал

У.Батсуурь -

Т.Санжаа -

С.Янжмаа -

Н.Баярчимэг -

С.Цэрэндондов -

Т.Болд -

Хараат бус гишүүд

Г.Наранцэцэг -

Н.Энхтуяа -

Н.Баттулга -

95

Евроф

ё аз

иа

Себастиан Марнёр

-

Люк Лесли -

Эрик Зуррин -

О.Батнайрамдал - Кристофер Дэ Грюбэн

-

О.Бат-Эрдэнэ -

Хараат бус гишүүд

Д.Энхбаяр -

Д.Ариунаа -

Д.Мөнхбат -

96

Сонсг

оло

н б

арм

ат

С.Сүхбаатар -

С.Сугар -

С.Оюунцэцэг -

С.Сүхтөмөр -

С.Соёмбо -

С.Сүхтөгс -

Хараат бус гишүүд

Ц.Төмөр -

Ц.Жамбалдорж -

Ш.Бүдээ -

97

Бэр

х уу

л

Б.Батбаатар -

Жеймс Пассин -

Б.Мэндсайхан -

Жеймс Флорэс -

Д.Даянбилгүүн -

Жимми Вайлд -

Хараат бус гишүүд

Б.Батмөнх -

Б.Батхуяг -

Д.Нарангоо -

Үргэлжлэл /Хуудас 34-өөс эхлэв/

ХАВСРАЛТ-442

98

Хорол-

Эрдэ

нэ

Ц.Эрдэнэчимэг -

Д.Эрдэнэбат -

Ц.Лхагвасүрэн -

Э.Энхгэрэл -

Ц.Оюун-Эрдэнэ -

О.Зоригт -

Хараат бус гишүүд

Н.Гансүх -

Г.Аззаяа -

Р.Тамираа -

99

Жинст

Увс

Жэмма Кейси -

З.Алтантуяа - 430126

Д.Энхбаяр -

О.Батнайрамдал -

Люк Лесли -

Д.Ариунаа -

Эрик Зуррин -

Д.Мөнхбат -

Б.Булганаа -

100

Мон И

т Бул

ига

ар

Роберто Ди Серио

-

Жиарди Лука -

Мартино -

Роберто -

Данеси -

Д.Ганболд -

Б.Мөнхмандах -

Б.Хандсүрэн -

Хараат бус гишүүд

Энни Зани -

М.Баточир -

Б.Гомбо -

101

Бөөний х

удал

даа

Б.Очбадрах -

Б.Илчбадрах -

Б.Дөлбадрах -

Д.Алтанцэцэг -

Хараат бус гишүүд

Ж.Бадарч -

Х.Зориг -

Б.Болд -

Ч.Нармандах -

Д.Мөнгөнцэцэг -

102

Блю

скай

сек

ьюрити

з

Г.Мөнгөнчимэг -

А.Ариун-Эрдэнэ -

Э.Алтаншагай -

Н.Юлия -

С.Цэрэндүг -

В.Нарангэрэл -

Хараат бус гишүүд

О.Эрдэнэбулган -

М.Даниел -

н.Баярмаа -

103

Хур

тай

Ц.Ламжав -

Д.Цэдэнпил -

Ө.Одонсүрэн -

Н.Ургамалсувд -

Д.Оюунгэрэл -

С.Болорцэцэг -

С.Хасагсүх -

Д.Амарбаяр -

Б.Ганжигуур -

104

Цаг

дуул

тай

Б.Батбаатар -

Т.Наранбулаг -

О.Чимэддорж -

Т.Энхцог -

Ч.Зоригтбаатар -

М.Отгонбаатар -

Хараат бус гишүүд

Б.Ариунтөгс -

Г.Баттөгс -

П.Батмөнх -

105

Бая

лаг

Сүм

бэр

Х.Ганхуяг -

Ц.Эрдэнэбаяр -

Ч.Мөнгөнсүх -

Х.Гантулга -

Г.Батхуяг -

Г.Сансарболд -

Э.Мөнхсайхан -

Б.Алтанцэцэг -

106

Арви

жих

Д.Баатар -

Ө.Оюунгэрэл -

Б.Энхтуяа -

Ж.Батбилэг -

Б.Содбилэг -

Б.Энхбат -

Хараат бус гишүүд

Д.Далайжаргал -

Ш.Уянга -

М.Өлзийхутаг -

107

Эрээ

нцав

З.Батбаяр -

Г.Одгэрэл -

Лю Вен Тейк -

Н.Отгон-Од -

Г.Отгонгэрэл -

Хараат бус гишүүд

Р.Батрагчаа -

С.Батболд -

М.Жалавдорж -

Б.Цэрэн -

108 Моннаб Ирүүлээгүй

109 Баянталбай Ирүүлээгүй

110 Дархан хөвөн Ирүүлээгүй

111 Уранбарилга Ирүүлээгүй

112 Гонир Ирүүлээгүй

113 Монгол нэхмэл Ирүүлээгүй

114 Эвлэл Ирүүлээгүй

115 Буудайн цацал Ирүүлээгүй

116 Тулга Ирүүлээгүй

117 Автозам Ирүүлээгүй

118 Өндөрхаан Ирүүлээгүй

119 Хөвсгөл алтан дуулга Ирүүлээгүй

120 Орхон далай Ирүүлээгүй

121 Тав Ирүүлээгүй

122 Алтан тариа Ирүүлээгүй

123 Ноёд хайрхан Ирүүлээгүй

124 Техникимпорт Ирүүлээгүй

125 Ундрага-Өмнөговь Ирүүлээгүй

126 Хасу-мандал Ирүүлээгүй

Үргэлжлэл /Хуудас 34-өөс эхлэв/

ХАВСРАЛТ-4 43

127 Төв ус Ирүүлээгүй

128 Сав шим Ирүүлээгүй

129 Хөдөөгийн тээвэр Ирүүлээгүй

130 Өгөөмөр уул Ирүүлээгүй

131 Чандмань уул Ирүүлээгүй

132 Баянтоорой Ирүүлээгүй

133 Улаанбаатар хивс Ирүүлээгүй

134 Их барилга Ирүүлээгүй

135 Хялганат Ирүүлээгүй

136 Эрдэнэт суврага Ирүүлээгүй

137 Хөвсгөл гоелоги Ирүүлээгүй

138 Хөвсгөл хүнс Ирүүлээгүй

139 Шинэчлэл инвест Ирүүлээгүй

140 Говийн өндөр Ирүүлээгүй

141 Хишиг Уул Ирүүлээгүй

142 Шимтлэг Ирүүлээгүй

143 Номин хишиг Ирүүлээгүй

144 Монгол шилтгээн Ирүүлээгүй

145 Хоринхоёрдугаар бааз Ирүүлээгүй

146 Силикат Ирүүлээгүй

147 Гурил тэжээл Булган Ирүүлээгүй

148 Тээвэр ачлал Ирүүлээгүй

149Монголиа Девелопмент Ресорсес

Ирүүлээгүй

150 Бүтээлч үйлс Ирүүлээгүй

151 Бэрэн майнинг Ирүүлээгүй

152 Төмрийн завод Ирүүлээгүй

153 Сэлэнгэ шим Ирүүлээгүй

154 Хүнс-Архангай Ирүүлээгүй

155 Хөвсгөл усан зам Ирүүлээгүй

156 Агротехимпекс Ирүүлээгүй

157 Баян-Итгэлт Ирүүлээгүй

158 Дөрвөн-Уул Ирүүлээгүй

159 Монгол секюритиес Ирүүлээгүй

160 Сор Ирүүлээгүй

161 Хэрэглээ импекс Ирүүлээгүй

162 Эрдэнэт зандан Ирүүлээгүй

163 АСБИ Ирүүлээгүй

164 Харгиа Ирүүлээгүй

165 Ар баян хангай Ирүүлээгүй

166 Ингэт толгой Ирүүлээгүй

Үргэлжлэл /Хуудас 34-өөс эхлэв/

Жич: Дээрхи 53 ХК нь ТУЗ-ийн гишүүдийн мэдээллийг ирүүлээгүй байгаа болно.

2. ТӨРИЙН ӨМЧИТ КОМПАНИЙН ЗАСАГЛАЛ

Судалгааг төрийн өмчит компани (ТӨК)-уудын засаглалын өнөөгийн байдлыг үнэлэх зорилгоор явуулсан. Судалгааны асуулгыг төрийн өмчит компаниудын баримталбал зохих засаглалын үндсэн зарчмуудын дагуу 7 бүлэгт бүлэглэн үзлээ.

Асуултын бүтцийг товч тайлбарлавал дараах байдалтай байна. Үүнд:

- Нээлттэй, ил тод байдал (Y бүлэг) ба ТУЗ-ийн гишүүдийн үүрэг, хариуцлага (YII бүлэг) 24 асуулт буюу нийт асуулгын 48%-ийг эзэлж байна.

- Компанийн сайн засаглалын үндсэн үзүүлэлтүүд болох нээлттэй, ил тод байдал (Y бүлэг) ба ТУЗ-ын гишүүдийн үүрэг, хариуцлага (YII бүлэг); Засгийн газар ТӨК-иудын гол хувьцаа эзэмшигчийн хувьд олон нийтийн эрх ашгийг төлөөлөн хувьцаа эзэмшигчийн үүргээ хэрхэн биелүүлж байгааг судлах зорилгоор 7 асуулт (14%) ашиглав.

- Төрийн өмчийн компаниудын үр дүнтэй зохицуулалтын тогтолцоо, хувьцаа эзэмшигчдэд тэгш шударга хандах, компанийн засаглалд оролцогч талуудтай харилцах, дотоод аудитын үйл ажиллагааг үнэлэх зорилгоор 3-6 асуулт (6%-12%) ашигласан.

Судалгааны асуулга нийт 50 асуултаас бүрдэж байна.

Судалгаанд нийт 16 компанийн төлөөлөн удирдах зөвлөл (ТУЗ)-ийн дарга болон 6 гишүүн, ТУЗ-ийн нарийн бичгийн дарга болон гүйцэтгэх захирал гэсэн нийт 9 албан тушаалтан хамрагдсан.

НЭГ. ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ ЗОХИЦУУЛАЛТЫН ҮР ДҮНТЭЙ

Хүснэгт 4. ТӨК-ийн засаглалын шалгуур үзүүлэлт

Бүлэг Асуултын тооХувийн жин%

Бүлэг

I бүлэгҮйл ажиллагааны зохицуулалтын үр дүнтэй тогтолцоо бүрдсэн байдал

5 10

II бүлэгЗасгийн газар ТӨК-ийн хувьцаа эзэмшигчийн хувьд бүрэн эрхээ хэрэгжүүлж байгаа байдал

7 14

III бүлэгБүх хувьцаа эзэмшигчдэд тэгш, шударга хандах зарчмын хэрэгжилт

3 6

IY бүлэгОролцогч талуудтай харилцах харилцаа

5 10

Y бүлэг Ил тод байдал, тайлагнал 12 24

YI бүлэг Дотоод аудит 6 12

YII бүлэг ТУЗ-ийн гишүүдийн хариуцлага 12 24

Нийт 50 100

ТОГТОЛЦОО БҮРДСЭН БАЙДАЛ

ТӨК-ийн эрх зүйн зохицуулалтын тогтолцоо нь Эдийн засгийн хамтын ажиллагаа, хөгжлийн байгууллага (ЭЗХАХБ)-аас гаргасан Компанийн засаглалын зарчмуудад тулгуурлан зах зээлийн шударга өрсөлдөөнд суурилж, төрийн өмчит болон хувийн хэвшлийн компаниуд шударга өрсөлдөх боломжийг бүрдүүлсэн байх ёстой. Үүний тулд төрийн зохицуулалтын чиг үүргийг төр өмчлөгч болохын хувьд үүсдэг хувьцаа эзэмшигчийн эрх үүргээс тусгаарласан байхыг шаардах нь зүй юм.

Төрийн өмчийн төлөөллийг хэрэгжүүлэх журмыг“Компанийн тухай” хуулийн 2.4, 2.5,2.6 зүйлүүд болон Төрийн болон орон нутгийн өмчийн (ТБОНӨ)-ийн тухай хуулиар, төрийн хяналт, зохицуулалтын ажиллагааг тухайн салбарын хууль болон өрсөлдөөний хуулиар зохицуулдаг. Энэ тухай судалгаанд оролцсон компаниудын 93 хувь нь “төрийн зохицуулалтын ба өмчлөлийн чиг үүрэг хууль эрх зүйн хүрээнд зааглагдсан байдаг” гэж хариулсан.

Төр зохицуулагчийн үүргээ хэрэгжүүлэхдээ тухайн компанийн өмчлөгчийн хувьд бусдаас давуу эрх эдлүүлэх эсвэл улс төрийн шалтгаанаар үйл ажиллагаанд нь дарамт учруулахуйц бодлого баримтлах тохиолдол гардаг. “Төрөөс нийгмийн нийтлэг эрх ашгийг хамгаалах үүргээ илүү

МОНГОЛ УЛСЫН КОМПАНИЙНЗАСАГЛАЛЫН

ҮНДЭСНИЙТАЙЛАН

2013

45МОНГОЛ УЛСЫН КОМПАНИЙН ЗАСАГЛАЛЫН ҮНДЭСНИЙ ТАЙЛАН

чухалчилж, төрийн өмчийн компанийн ашгийн төлөө байх үндсэн зорилгод саад болох үүрэг хариуцлага албадан хүлээлгэх шийдвэр гаргадаггүй” гэж судалгаанд оролцогчдын 87 хувь нь хариулсан. Гэвч дэд бүтцийн болон нийгмийн чиглэлээр ажиллаж буй төрийн өмчит компаниудын ихэнхи нь алдагдалтай байна. Энэ нь улс төрийн зорилгоор ТӨК-ийн бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний тарифыг өртгөөс доогуур тогтоох шийдвэрийг төрөөс гаргадагаас тухайн ТӨК, салбар өөрийгөө санхүүжүүлж чадахгүйд хүрч улсын төсөв эсвэл бусдын зээл тусламжаас хараат байсаар байгаатай холбоотой юм.

“Зээл авах, бусад санхүүжилтийн Эх сурвалж авахдаа Засгийн газраас давуу эрхээр шууд баталгаа авч чадахгүй бөгөөд төрийн өмчийн бус компаниудын нэгэн адил нөхцөлд байна” гэж 87 хувь нь хариулснаас үзэхэд төрийн өмчит болон хувийн хэвшлийн компаниудыг шударга өрсөлдөх эрх зүйн зохицуулалтын тогтолцоо бүрдсэн байна.

“ТӨК-ийн зорилгыг биелүүлэхийн тулд санхүүгийн Эх сурвалжийн бүтцийг өөрчлөх(хувьцаа нэмж гаргах, зээл авах)-өөр ТӨК-ийн ТУЗ төрөөс хамааралгүйгээр шийдэх боломжтой” гэж 20 хувь,“санхүүжилтийн Эх сурвалж татах зорилгоор банк санхүүгийн болон бусад харилцагчидтай төрийн болон улс төрийн нөлөөлөлгүйгээр харьцах боломжтой” гэж 20 хувь нь хариулжээ.

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

20%

87%

20%

87%

93%

Зураг 7. Төрийн өмчийн компаниудын зохицуулалтын үр дүнтэй тогтолцоо

бүрдүүлсэн байдал

ХОЁР. ЗАСГИЙН ГАЗАР ТӨК-ИЙН ХУВЬЦАА ЭЗЭМШИГЧИЙН ЭРХЭЭ ХЭРЭГЖҮҮЛЖ БАЙГАА БАЙДАЛ

Төрийн байгууллага нь ТӨК-ийн тухай бүрэн мэдээлэлтэй, идэвхтэй хөрөнгө оруулагч нь (эзэн) байж, ТӨК-ийн засаглал нь ил тод, хариуцлагатай, мэргэжлийн түвшинд, үр бүтээлтэй байх нөхцлийг хангах ёстой.

“Төрийн өмчийн компани нь хөндлөнгийн аудиторууд, түүнийг хянах үүрэг бүхий Засгийн газрын агентлагуудтай байнгын харилцаатай байж, зөвлөлдөх асуудлыг зохицуулж чаддаг” гэж судалгаанд оролцогчид 100 хувь хариулснаас үзэхэд ТӨК-д Засгийн газрын зүгээс үйл ажиллагааны болон санхүүгийн хяналтыг бүрэн хэрэгжүүлдэг байна.

TӨК-ийн засаглалд төрийн гүйцэтгэх үүрэг, төрийн төлөөллийг төрийн ямар байгууллага хэрхэн хэрэгжүүлэх, ТӨК-ийн бодлогыг төр хэрхэн мөрдөн сахиулах, төрийн өмчлөлийн асуудлыг хэрхэн шийдвэрлэх тухай компанийн дүрэм зэрэг бусад дотоод бичиг баримтад тодорхой тусгагдсан байгаа гэж нийт оролцогчдын 80 хувь нь хариулсан байна.

ТӨК-ийн дүрэм эсвэл түүний үйл ажиллагааг зохицуулж буй бусад дотоод эрхийн актуудад хувьцаа эзэмшигчийн эрх, үүргийн тухай ерөнхий заалтууд байхаас төрийн оролцоо, үүргийн тухай нарийн тодорхой тусгасан зүйл заалт бараг байдаггүй. Иймд төрийн ХЭ-ийн эрх, үүрэг болон ХЭХ-ын бүрэн эрх төрийн байгууллагуудад хэрэгжихгүй байх эсвэл төрийн байгууллагуудын чиг үүрэг давхцах зэрэг сөрөг үр дагавар үүсч байна.

Засгийн газар нь Компанийн тухай хуулийн 2.6-д заасны дагуу төрийн өмчит компанийн хувьд төрийг төлөөлж түүний хувьцааг эзэмших этгээдийг томилох эрхтэй, харин тухайн компанийн өдөр тутмын үйл ажиллагаанд оролцох эрхгүй. Компанийн өдөр тутмын үйл ажиллагааг Компанийн тухай хуулийн 83.1-д заасны дагуу ТУЗ-өөс томилогдсон Гүйцэтгэх удирдлага эрхлэх бөгөөд түүний үйл ажиллагаанд хөндлөнгөөс аливаа этгээд оролцох ёсгүй.

Судалгаанд оролцогч ТӨК-иудын 87 хувь нь “Засгийн газар томоохон хувьцаа эзэмшигчийн хувьд зөвхөн стратеги удирдлагаар хангаж компанийн өдөр тутмын үйл ажиллагаанд оролцдоггүй бөгөөд гүйцэтгэх удирдлага компанийн өдөр тутмын үйл ажиллагааг бие даан хараат бус байдлаар удирдах нөхцөл бололцоогоор хангадаг” гэж хариулсан ч практикт салбарын яам болон зарим тохиолдолд ТӨХ-оос компанийн гүйцэтгэх захирлыг дуудан үүрэг даалгавар өгч, компанийн өдөр тутмын үйл ажиллагаанд оролцох явдал цөөнгүй гардгийг анхаарах нь зүйтэй.

“ТУЗ-ийн бүх гишүүд, үүний дотроос төрийн албан хаагчид компанийн дотоод мэдээлэлтэй холбоотой зохицуулалтыг

чанд сахин мөрддөг” гэж судалгаанд оролцогчдын 93 хувь нь хариулсан нь удирдах ажилтны ёс зүй сайн байгааг харуулсан үзүүлэлт боловч Монголын практикт компанийн дотоод мэдээлэл ашиглан арилжаанд оролцохыг судалгаанд оролцогчид төдийлөн сайн ойлгоогүйтэй холбоотой байж болох юм.“Төрийн өмчийн хороо (ТӨХ) нь төрийн мэдлийн хувьцаа эзэмшигчийн хувьд компанийн үйл ажиллагаанд зөвхөн өөрийн томилсон төлөөлөгчдөөр дамжуулан оролцдог бөгөөд холбогдох яамд, төрийн хяналтын байгууллагууд, Төрийн аудитын хорооны оролцоог дэлгэрэнгүй тусгасан төрийн оролцоог хэрэгжүүлсэн тухай тайлангаа Засгийн газраар дамжуулан УИХ-д тайлагнадаг” гэж 87 хувь нь хариулсан.

ТӨК-ийн ТУЗ-ийн шийдвэр улс төрийн нөлөөнөөс ангид байх боломжийг хангах үүднээс салбарын өндөр мэргэшсэн мэргэжилтнүүд, мэргэжлийн шаардлага хангасан улс төрийн сөрөг хүчний төлөөлөл зэрэг зөвхөн мэргэжлийн өндөр шалгуурыг хангасан хүмүүс ТУЗ-ийн гишүүнээр сонгогдож чадаж байгаа эсэх тухай асуултад оролцогчдын 27 хувь нь “тийм”, 77 хувь нь”үгүй” гэж хариулсаннь ТӨК-ийн ТУЗ-ийн гишүүдийг сонгох ажиллагаа улс төрийн нөлөөнд байгааг харуулж байна.

“ТӨК-ийн компанийн ТУЗ-д төрийг төлөөлж буй төрийн албан хаагчид нь сонирхлын зөрчил үүссэн тухай болон зөрчлийг хэрхэн зохицуулсан тухай мэдээлэл нээлттэй байдаг” гэж 20 хувь нь хариулснаас үзэхэд Компанийн тухай хуулийн 12 дугаар бүлэгт заасны дагуу “Компанийн ТУЗ-ийн гишүүн болон бусад эрх бүхий албан тушаалтан, тэдгээртэй нэгдмэл сонирхолтой этгээдийн компанитай хийсэн сонирхлын зөрчилтэй гэрээ, хэлцлүүдийг заавал нийтэд мэдээлж байх ёстой” гэсэн заалт хэрэгжихгүй байгааг харуулж байна. ТӨК-ийн хувьд нийтийн эзэмшил учир энэхүү хэлцлүүд бусдаас илүү ил тод, нээлттэй байх ёстой.

Төрийн зах зээлийн зохицуулалтын чиг үүрэг нь түүний ТӨК-ийн өмчлөгчийн эрх үүргээс эрх зүйн хувьд заагдлагдсан байдаг.

Төрөөс нийгмийн нийтлэг эрх ашгийг хамгаалахад чиглэсэн боловч компанийн үндсэн зорилгод нийцэхээргүй шийдвэр гаргадаггүй.

Манай компани зээл авах болон бусад хэлбэрээр санхүүгийн эх үүсвэр татахдаа Засгийн газраас шууд баталгаа авдаггүй.

Манай компани банк, санхүүгийн байгууллага болон бусад ТӨК-тай харьцахдаа улс төрийн нөлөөлөлд авталгүй бие даан шийдвэр гаргадаг.

ТУЗ компанийн санхүүгийн эх үүсвэрийн бүтцийг өөрчлөх шийдвэрийг засгийн газрын оролцоогүй гаргах эрх зүйн орчин бүрдсэн.

Бид хөндлөнгийн аудиторууд болон хяналтын үүрэг бүхий ЗГ-ын агентлагуудтай хамтран ажилладаг.

0% 20% 40% 60% 80% 100% 120%

20%

27%

80%

87%

87%

93%

100%

ТӨРИЙН ӨМЧИТ КОМПАНИЙН ЗАСАГЛАЛ46

Зураг 8. Засгийн газар төрийн өмчийн компанийн хувьцаа эзэмшигчийн эрхээ хэрэгжүүлж байгаа байдал

Зураг 9.Бүх хувьцаа эзэмшигчдэд тэгш, шударга хандах зарчмын хэрэгжилт

Зураг 10. Оролцогч талуудтай харилцах харилцаа

ТУЗ-ийн бүх гишүүд, түүний дотор төрийн албан хаагчид дотоод мэдээлэлтэй холбоотой зохицуулалтыг чанд сахин мөрддөг.

Засгийн газар компанийн өдөр тутмын үйл ажиллагаанд оролцдоггүй бөгөөд гүйцэтгэх удирдлагыг бие даан ажиллах боломжоор хангадаг.

ТӨХ нь ТӨК-д төрийн төлөөллийг хэрэгжүүлсэн тухай тайлангаа Засгийн газраар дамжуулан УИХ-д тайлагнадаг.

Төр өмчлөгч болохынхоо хувьд хэрэгжүүлэх эрх үүргийг манай компанийн засаглалын дүрэм, журамд тодорхой заасан.

ТУЗ-ийн гишүүдийг улс төрийн нөлөөллөөс ангид бөгөөд зөвхөн мэргэжил, ур чадварыг үндэслэн сонгодог.

ТУЗ-д төрийг төлөөлөн сууж буй төрийн албан хаагчид нь ашиг сонирхлын зөрчил үүссэн бол энэ тухайгаа нийтэд мэдээлдэг.

Манай компани бүх хувь эзэмшигчидтэйгээ тогтмол, үр дүнтэй харилцах, зөвлөлдөх засаглалын бодлого баримталдаг.

Бид бүх хувьцаа эзэмшигчдэд тэгш, шударга хандах, шаардлагатай үед тэдний оролцоог хангах бодлого баримталдаг.

Засгийн газар манай компанийн ТУЗ-ийн гишүүнд нэр дэвшүүлэх, сонгох асуудалд шударга зарим баримталдаг.

Ажиллагчидтай хуулийн дагуу хөдөлмөрийн гэрээ байгуулдаг бөгөөд тэдний ажлын үр бүтээлийг үнэлэх тогтолцоо хэрэгждэг.

Оролцогч талуудын эрх, үүргийг бүрэн тодорхойлсон ба манай зүгээс зөрчсөн тохиолдолд тэд хохирлоо барагдуулах бүрэн эрхтэй.

Манай засаглалын бодлогод зээлдүүлэгчийн эрхийг хамгаалсан заалтууд байдаг.

Манай санхүүгийн тайлантай гадны болон дотоодын оролцогч талууд танилцах бүрэн боломжтой.

Бид оролцогч талуудтай харилцсан тухай тайлангаа тогтмол гаргадаг.

ГУРАВ. БҮХ ХУВЬЦАА ЭЗЭМШИГЧДЭД ТЭГШ, ШУДАРГА ХАНДАХ ЗАРЧМЫН ХЭРЭГЖИЛТ

ЭЗХАХБ-аас гаргасан компанийн сайн засаглалын зарчмуудын нэг нь ижил төрлийн хувьцаа эзэмшигчдэд тэгш эрх эдлүүлж тэднийг ижил төрлийн мэдээллээр хангах явдал билээ. Иймд төрийн өмчийн компаниудын жижиг хувьцаа эзэмшигчдийн эрх ашгийг хамгаалах, тэднийг мэдээллээр хангадаг байдлыг үнэлэх зорилгоор асуултуудыг судалгаанд оруулсан.

“Компанийн зүгээс хувьцаа эзэмшигчдэд тэгш, шударга хандах, тэднийг шаардлагатай мэдээллээр адилхан хангах, ТУЗ-ийн гишүүдийг сонгох болон бусад чухал шийдвэр гаргахад жижиг хувьцаа эзэмшигчдийн оролцоог хангахад чиглэсэн бодлого баримталж, энэ тухай компанийн засаглалын журамдаа зааж өгсөн” гэж судалгаанд оролцогчдын 93 хувь нь хариулсан. “Бүх хувьцаа эзэмшигчидтэй тогтмол, үр дүнтэй харилцах, зөвлөлдөх засаглалын бодлого баримталдаг” гэж бүх оролцогчид хариулсан байна. Харин бодит байдалд ТӨК-ийн хувьд төр том хувьцаа эзэмшигчийн хувьд шаардлагатай мэдээллээ хүссэн үед авах, шийдвэрээ хүсч буй үедээ гаргуулах зэрэг давуу эрхтэй байхад бусад хувьцаа эзэмшигчид ийм бололцоо бага, эсвэл огт хэрэгжихгүй байх нь элбэг тохиолддог.

Томоохон хувьцаа эзэмшигчийн хувьд Засгийн газар манай компанийн ТУЗ-ийн гишүүнд нэр дэвшүүлэх, сонгох асуудалд шударга зарчим баримталж чадахгүй байна гэж оролцогчдын 60 хувь нь хариулсан.

0% 20% 40% 60% 80% 100% 120%

40%

93%

100%

ДӨРӨВ. ОРОЛЦОГЧ ТАЛУУДТАЙ ХАРИЛЦАХ ХАРИЛЦАА

Компанийн засаглал нь зээлдүүлэгчид, компанийн ажиллагсад зэрэг оролцогч талуудын эрх ашгийг хүндэтгэн тэдний өмнө хүлээсэн үүргээ бүрэн хүлээн зөвшөөрч тэдэнтэй харилцах харилцааныхаа тухай тайлагнаж байх ёстой.

Судалгаанд оролцогч бүх компаниуд “Засаглалын баримт бичигт хууль болон хамтын гэрээний дагуу үүссэн оролцогч талуудын эрхийг хүлээн зөвшөөрч, хүндэтгэн үзэх зарчмыг тусгасан бөгөөд зөрчил үүссэн тохиолдолд тэд эрх ашгаа хамгаалах, хохирлоо барагдуулах бүрэн эрхтэй, ажиллагсадтай хөдөлмөрийн гэрээ байгуулан ажиллахын зэрэгцээ ажлын байр тус бүрээр ажилтнуудын бүтээлийг үнэлэх тогтолцоотой, түүнийг мөрдөн хэрэгжүүлдэг” гэж хариулжээ.

Нийт оролцогчдын 93 хувь нь “компанийн засаглалын бодлогод санхүүжүүлэгчид, зээлдүүлэгчид төлбөрөө төлүүлэхийн тулд татан буулгахыг шаардах хүртэл зээлдүүлэгчийн эрхийг хамгаалсан заалтууд бий” гэж хариулжээ. “Манай компанийн үйл ажиллагааны болон санхүүгийн тайлантай хөрөнгө оруулагчид зэрэг бусад сонирхогч талууд танилцах бүрэн боломжтой” гэж 87 хувь нь хариулсан. Гэвч ТӨК-иуд санхүүгийн тайлангаа татвар, санхүүгийн алба болон ТӨХ-д ирүүлдэг хэдий ч, тэдний үйл ажиллагааны болон санхүүгийн тайлантай төрийн байгууллагуудаас бусад сонирхогч этгээд танилцах боломжгүй хэвээр байна. 80 хувь нь“ оролцогч талуудтай харилцсан тухай тайлангаа тогтмол гаргадаг” гэж хариулжээ.

0% 20% 40% 60% 80% 100% 120%

40%

93%

87%

100%

100%

ТАВ. ИЛ ТОД БАЙДАЛ, ТАЙЛАГНАЛ

Компанийн сайн засаглалын үндсэн зарчим нь хувьцаа эзэмшигчид болон хөрөнгө оруулагчдад үндэслэл бүхий шийдвэр гаргахад компанийн санхүүгийн байдал, эдийн засгийн үзүүлэлтүүд, өмч хөрөнгийн болон удирдлагын бүтэц зохион байгуулалт зэрэгтэй холбоотой үнэн зөв мэдээллийг тухай бүрт ил тод мэдээлэх тогтолцоог бүрдүүлсэн байх явдал юм.

Иймд энэхүү судалгаанд ТӨК-иудын тайлагналын ил тод байдлыг дүгнэх зорилгоор 11 асуулт оруулсан.

Компанийн жилийн тайланд зайлшгүй тусгах мэдээлийн тухай компанийн тухай хуулийн 96 дугаар зүйл, Монголын компанийн засаглалын кодекст жилийн тайланд тусгах мэдээллийг дэлгэрэнгүй тусгасан. Компанийн тухай хуулийн 96 дугаар зүйлээр жилийн санхүүгийн болон үйл ажиллагааны тайланд зайлшгүй тусгах мэдээллийн жагсаалтыг тодорхойлсон.Компанийн санхүүгийн болон үйл ажиллагааны тайланг хугацаандаа тайлагнах нь хувьцаа эзэмшигчид болон бусад сонирхогч талууд зохих хугацаандаа зөв шийдвэр гаргах нөхцлийг бүрдүүлэх ач холбогдолтой.

Компанийн санхүүгийн тайланг СТОУС-ын дагуу гаргахыг “Нягтлан бодох

47МОНГОЛ УЛСЫН КОМПАНИЙН ЗАСАГЛАЛЫН ҮНДЭСНИЙ ТАЙЛАН

Зураг 11. Ил тод байдал, тайлагнал

ТУЗ-ийн гишүүд, тэдгээрийн идэвхи оролцоо, цалин урамшууллын талаарх мэдээллийг жилийн тайланд тусгадаг.

Манай компани санхүүгийн тайлангаа СТОУС-д нийцүүлэн гаргадаг.

Төрийн аудитын хяналт нь хараат бус хөндлөнгийн аудитыг орлодог.

Компанийн жилийн тайланд үйл ажиллагааны болон санхүүгийн үр дүн, компанийхаа зах зээлийн үнэ цэнийг дэлгэрэнгүй тусгадаг.

ЗГ-ын баталгаа, амлалт зэрэг Засгийн газартай холбоотой бүхий л санхүүгийн дэмжлэг, туслалцааг олон нийтэд нээлттэй мэдээлдэг.

Компани дээр хийгдэж буй их хэмжээний болон сонирхлын зөрчилтэй гэрээ хэлцлийг олон нийтэд бүрэн мэдээллэх бодлогыг хэрэгжүүлдэг.

Компанийн эрхэм зорилго, үнэт зүйлс, өмчлөлийн бүтэц, засаглалын баримт бичгүүдийг нээлттэй мэдээлдэг.

Манай засаглалын бодлогод хөндлөнгийн аудитыг сонгох бодлого, зарчим тодорхой бөгөөд бид жил бүр аудит хийлгэдэг.

Компанийн шийдвэр гаргах эрх мэдэл бүхий албан тушаалтан, түүний нэгдмэл сонирхолтой этгээдийн мэдээлэл ил тод байдаг.

Бизнесийн ёс зүй, сайн засаглалын зарчмын мөрдөлтийн талаарх мэдээллийг жилийн тайланд тусгадаг.

Манай компанийн вэбсайт байнгын ажиллагаатай бөгөөд мэдээллийг байнга шинэчилдэг.

Манай дотоод аудиторууд нь мэргэжлийн ур чадвар, ёс зүйтэй ажилтнууд байдаг.

Дотоод аудит нь дүгнэлт, зөвлөмжеө ТУЗ болон гүйцэтгэх удирдлагад тайлагнаснаар үйл ажиллагааг сайжруулах дэмжлэг болдог.

Дотоод аудит ТУЗ-ийн Аудитын хороонд харъяалагдаж компанийн эрсдлийн удирдлага, дотоод хяналтыг үнэлдэг.

Манай компанид дотоод аудитын алба ажилладаг.

бүртгэлийн тухай” хуульд, ТӨК-ийн хувьд жилийн санхүүгийн тайландаа хөндлөнгийн аудитын байгууллагаар аудит хийлгэж дүгнэлт гаргуулахыг Аудитын тухай хуульд заасан. Судалгаанд оролцогч компаниуд бүгд “Санхүүгийн болон үйл ажиллагааны тайланг бэлтгэх, тайлагнах болон толилуулах дотоод журамтай бөгөөд түүнийг тогтмол дагаж мөрддөг” гэжээ. Судалгаанд оролцогчдын 87 хувь нь “санхүүгийн тайлангаа Санхүүгийн тайлагналын олон улсын стандартад нийцүүлэн гаргадаг”, 27 хувь нь “хөндлөнгийн аудитаар шалгуулдаг” гэсэн байна. 47 хувь нь л “компанийн жилийн тайланд үйл ажиллагааны болон санхүүгийн үр дүн, компанийхаа зах зээлийн үнэ цэнг дэлгэрэнгүй тусгадаг” гэж үзжээ.

Компанийн жилийн тайланд тухайн компанийг хэн удирдаж, ямар үр дүнд хүргэсэн, цаашид компанийг хэн удирдахыг оролцогч талуудад мэдүүлэх нь чухал учраас компанийн жилийн тайланд компанийн ТУЗ, гүйцэтгэх удирдлагын бүрэлдэхүүний мэдээллийг тусгасан байдаг. ТӨК-ийн удирдлагын цалин урамшууллын хэмжээг олон нийтэд мэдээлэх шаардлагатай тул компанийн тухай хуулийн 96.1.5, 96.4.2-д ТУЗ-ийн гишүүдийн цалин, урамшууллыг жилийн тайланд заавал тусгасан байхаар хуульчилсан. Оролцогчдын 93 хувь нь ТУЗ-ийн гишүүд, тэдгээрийн идэвхи оролцоо, цалин урамшууллын мэдээллийг жилийн тайланд тусгадаг гэж хариулсан.

Компани өөрийн эрхэм зорилго, зорилтыг агуулсан мэдээллийг ил тод нээлттэй байлгах нь хөрөнгө оруулагч, бусад сонирхогчдыг мэдээллээр хангах ач холбогдолтой ба сонголт хийх, шийдвэр гаргах боломж олгодог. “Компанийн тухай хууль”-ийн 96.5-д их хэмжээний хэлцлийг санхүүгийн тайланд тусгах замаар нийтэд мэдээлж байхаар заасан хэдий ч оролцогчдын 27 хувь нь компанийн эрхэм зорилго, үнэт зүйлс, өмчлөлийн бүтэц, компанид хийгдэж буй их хэмжээний болон сонирхлын зөрчилтэй гэрээ хэлцэл, ЗГ-ын баталгаа, амлалт зэрэг Засгийн газартай холбоотой санхүүгийн дэмжлэг, туслалцааг олон нийтэд нээлттэй мэдээлдэг гэж хариулсан.

Хөрөнгө оруулагчид нь бизнесийн ёс зүйн хэм хэмжээ, сайн засаглалын зарчмыг компани хэр зэрэг хэрэгжүүлж байгааг сонирхдог бөгөөд уг мэдээллийг жилийн тайланд тусгаснаар өөрийгөө сонирхогч талуудад ойлгуулах ач холбогдолтойн дээр дутагдлаа засах боломжтой болно. Компаниудын 20 хувь нь бизнесийн ёс зүй, сайн засаглалын зарчмын мөрдөлтийн мэдээллийг жилийн тайланд тусгадаг гэж хариулжээ.

Компанийн тухай хуулийн 85.1-д компанийн эрх бүхий албан тушаалтан нь өөрийн нэгдмэл сонирхолтой этгээдийн мэдээллийг өгч, компани тэдгээрийг нэгтгэн жагсаалтаар нээлттэй гаргасан байх хуулийн зохицуулалттай ч судалгаанд

оролцогч компаниудын 20 хувь нь “Компанийн шийдвэр гаргах эрх мэдэл бүхий албан тушаалтан, түүний нэгдмэл сонирхолтой этгээдийн мэдээлэл ил тод байдаг”гэж хариулсан.

0% 20% 40% 60% 80% 100%

13%

20%

27%

27%

27%

47%

47%

87%

93%

ЗУРГАА. ДОТООД АУДИТ

Дотоод аудит нь компанийн үйл ажиллагааг сайжруулж, үнэ цэнийг нь нэмэгдүүлэх зорилготой бөгөөд гүйцэтгэх удирдлагын хэрэгжүүлж буй эрсдлийн удирдлага, дотоод хяналтын тогтолцооны болон засаглалын үйл явцын үр ашгийг бодитоор үнэлэн хараат бус дүгнэлт өгөх, үйл ажиллагааг нь сайжруулахад чиглэсэн зөвлөх үйл ажиллагаа юм. Манай улсын “Компанийн тухай” хуулийн шинэчилсэн найруулгын 81.4-д “ТУЗ-ийн Аудитын хороог дотоод хяналтын болон эрсдэлийн удирдлагын үйл ажиллагаанд хяналт тавих, дотоод хяналтын албаны удирдлага, ажилтныг томилох, цалин, урамшууллыг тогтоох санал боловсруулах үүрэгтэй” гэж заасан. Компанийн дотоод хяналтын тогтолцоо нь гүйцэтгэх удирдлагаас хэрэгжүүлдэг дотоод хяналт ба өмчлөгчдийн зүгээс ТУЗ-ийн Аудитын хороогоор дамжуулан хэрэгжүүлдэг дотоод аудитаас бүрдэнэ.

Судалгаанд оролцсон 2 компанид (Шарын гол, ЦДҮСүлжээ) дотоод аудитын алба ажилладаг бөгөөд дотоод аудит нь олон улсын жишгийн дагуу ТУЗ-ийн аудитын хороонд харъяалагдаж, компанийн эрсдлийн удирдлага, дотоод хяналтыг үнэлдэг. Дотоод аудит нь дүгнэлт, зөвлөмжөө ТУЗ болон гүйцэтгэх удирдлагад тайлагнаснаар үйл ажиллагааг сайжруулахыг дэмждэг байна. Гэхдээ дотоод аудитыг зөвхөн санхүүгийн хяналт гэж ойлгодог бөгөөд түүний үйл ажиллагаа, хууль зүйн нийцлийн үүргийг төдийлөн ойшоохгүй байгаа нь зарим компани дотоод аудитын журам, гарын авлагыг ТУЗ-өөс баталж мөрдүүлж байгаагаас харагдаж байна.

0% 2% 4% 6% 8% 10% 12% 14%

13%

13%

13%

13%

7%

7%

ТӨРИЙН ӨМЧИТ КОМПАНИЙН ЗАСАГЛАЛ48

Дотоод аудит нь зөвхөн санхүүгийн тайланг төдийгүй, үйл ажиллагааны үр дүн, хууль зүйн нийцлийг шалгадаг.

ТУЗ-өөс манай компанид хэрэгжүүлэх дотоод аудитын журам, гарын авлага, ёс зүйн дүрмийг баталсан байдаг.

Манай компанийн ТУЗ-ийн гишүүд болон Гүйцэтгэх удирдлага засаглалын сургалтад хамрагдан сертификат авсан.

Манай ТУЗ хувьцаа эзэмшигчдийн ээлжит хурлыг хуулийн хугацаанд нь тогтмол зарлан хуралдуулдаг.

Манай компанийн дүрэмд ТУЗ-ийн төрийг төлөөлсөн гишүүнд нэр дэвшүүлэх журам тодорхой заагдсан.

Манай ТУЗ жил бүр өөрийн үйл ажиллагааныхаа үнэлгээг хийж хувьцаа эзэмшигчдийн хуралд тайлагнадаг.

Манай ТУЗ-ийн нарийн бичгийн дарга Компанийн тухай хуульд заасан эрх, үүргээ бүрэн хэрэгжүүлдэг.

ТУЗ-д хараат бус гишүүдийн оролцоотой тусгай чиг үүрэг бүхий хороод ажилладаг.

Манай ТУЗ үйл ажиллагаагаа жилээр төлөвлөж түүнийхээ дагуу үйл ажиллагаагаа явуулдаг.

Компанид үр дүнтэй эрсдлийн удирдлагын бодлого, дотоод хяналтыг бүрдүүлэх үүргийг ТУЗ хүлээдэг.

Гүйцэтгэх захирлын ажлын гүйцэтгэлийн үнэлгээг ТУЗ жил бүр хийдэг.

ТУЗ-ийн бүх талын үйл ажиллагааг тусгасан засаглалын журамтай бөгөөд түүнийгээ мөрдөж ажилладаг.

Зураг 12. Дотоод аудит

Зураг 13. ТУЗ-ийн гишүүдийн үүрэг, хариуцлага

ДОЛОО. ТУЗ-ИЙН ГИШҮҮДИЙН ХАРИУЦЛАГА

ТУЗ-ийн гишүүд стратеги бодлого тодорхойлох, менежментийн үйл ажиллагааг хянах,үнэлэлт дүгнэлт өгөх зэрэг үүргээ биелүүлэхэд шаардлагатай эрх мэдэл, мэдлэг чадвартай байж, шударга ёсыг баримталж, хариуцлага хүлээдэг байх ёстой.

Компанийн тухай хуулийн 75.8-д “ТУЗ-ийн гишүүд болон ТУЗ-ийн нарийн бичгийн дарга нар засаглалын чиглэлээр сургалтад хамрагдан гэрчилгээ авсан байх ёстой” гэж хуульчилсан. ТӨК-иудын хувьд ТУЗ-ийн бүх гишүүд засаглалын сургалтад хамрагдаж сертификат авсан.

ТӨК-ийн ТУЗ-ийн гишүүн болох этгээдийг төрийн аль байгууллага хэрхэн дэвшүүлж гишүүн болгох ажиллагаа тодорхой байх тухай компанийн дүрэмд маш тодорхой зохицуулалт оруулах шаардлагатай. ТӨК-иудын хувьд “Гишүүнд нэр дэвшүүлэх журам нь компанийн дүрэмд тодорхой заагдсан байдаг, компанийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгад заасны дагуу чиг үүргээ бүрэн хэрэгжүүлж байгаа, ТУЗ-д хараат бус гишүүний оролцоотой тусгай чиг үүрэг бүхий хороод ажиллаж эхэлсэн бөгөөд ТУЗ үйл ажиллагаагаа жилээр төлөвлөж, үйл ажиллагаа явуулж байгаа” гэж хариулжээ. “ТУЗ гүйцэтгэх удирдлагын ажлын үр дүнг жил бүр үнэлэхээс гадна өөрийн үйл ажиллагааг үнэлж, хувьцаа эзэмшигчдийн хуралд тайлагнадаг” гэж хариулсан.

Компанийн эрсдлийн болон дотоод хяналтын үр дүнтэй тогтолцоо нь ТУЗ-ийн анхаарах чухал зүйл учраас эрсдэл, дотоод хяналтын асуудлыг ТУЗ-ийн дэргэдэх аудитын хорооны эрхлэх ажилд хамруулахаар тогтоосон. Оролцогч компаниудын 87 хувь нь “Манай компанид үр дүнтэй эрсдлийн удирдлагын бодлого, дотоод хяналтыг бүрдүүлэх үүргийг ТУЗ хүлээдэг” гэж хариулсан.

Компанийн ТУЗ нь ХЭХ-н чөлөөт цагт хувьцаа эзэмшигчдийг төлөөлж компанийг удирдах эрх бүхий этгээд болохын хувьд түүний эрх хэмжээ, явуулах үйл ажиллагаа нь тодорхой журмаар зохицуулагдсан байх ёстой. Судалгаанд оролцсон компаниудын 47 хувь нь “ТУЗ-ийн бүх талын үйл ажиллагааг тусгасан засаглалын журамтай бөгөөд түүнийгээ мөрдөж ажилладаг” гэж хариулсан.

Компанийн тухай хуульд “Компанийн ТУЗ түүний дэргэдэх нэр дэвшүүлэх хороо гүйцэтгэх захирлын албан тушаалд томилогдох нэр дэвшигчид тавигдах шаардлагыг тогтоож, тохирсон хүнийг сонгон шалгаруулж, нэр дэвшүүлэх ба ТУЗ зөвхөн энэ хорооноос дэвшүүлснээс өөр хүнийг томилохгүй байх”-аар заасан.

Монгол улсын ТӨК-ийн гүйцэтгэх захирлыг томилох нь сонгуульд ялсан намын удирдлагын бодлогоор шийдэгддэгийг энэхүү судалгаа баталж, нийт оролцогчдын 13 хувь нь“Гүйцэтгэх захирлыг томилохдоо улс төрийн нөлөөллөөс ангид,зөвхөн нэр дэвшүүлэх хорооны зөвлөмжийг баримталдаг” гэж хариулсан.

0% 20% 40% 60% 80% 100% 120%

80%

47%

87%

93%

93%

93%

93%

100%

100%

100%

13%

Гүйцэтгэх захирлыг томилохдоо улс төрийн нөлөөллөөс ангид бөгөөд зөвхөн Нэр дэвшүүлэх хорооны зөвлөмжийг баримталдаг.

ХАВСРАЛТ-5 49

Д/д

КО

Д

НЭРИЙН КОД

САЛБАРК

ОМ

ПА

НИ

ЙН

НЭ

Р

БА

ЛА

НС

ЫН

Ү

ЗҮҮ

ЛЭ

ЛТ

/мян

ган т

өгр

өгө

өр/

Нийт

хөрөнгө

Эргэ

лтийн х

өрөнгө

Эргэ

лтийн б

ус

хөрөнгө

Өр т

өлб

өр

Эзэ

мш

игч

дийн ө

мч

1501

ARG

AА

эроге

оде

зи 2

35,9

20.4

0

1

11,0

81.2

0

124,8

39.2

0

21,6

31.0

0

214,2

89.4

0

2518

HTS

DХ

өтө

лийн ц

емен

т ш

охо

й 158,0

60,3

34.0

0

15,3

01,4

34.4

0

1

42,7

58,9

00.0

0

1

44,7

03,3

47.0

0

1

3,3

56,9

87.1

0

3526

DTU

AДар

ханы

төм

өрлө

гийн ү

йлд

вэр

155,2

35,3

13.0

0

83,4

89,0

52.3

0

7

1,7

46,2

60.7

0

1

21,5

95,0

35.0

0

3

3,6

40,2

77.7

0

4497

UD

SD

УБ д

улаа

ны

сүл

жээ

100,7

03,8

42.7

8

11,1

78,5

68.2

1

8

9,5

25,2

74.5

7

3

2,5

85,3

47.3

2

6

8,1

18,4

95.4

6

5507

BZO

DБаг

ануу

р з

үүн ө

мн

өд

бүс

ийн Ц

ТС

31,9

81,7

77.9

0

1,1

07,9

42.4

0

3

0,8

73,8

35.5

0

163,4

41.2

0

3

1,8

18,3

36.7

0

6515

UTS

DУ

лаан

баа

тар Ц

ТС 99,0

91,1

69.6

0

16,7

07,7

37.0

0

8

2,3

83,4

32.6

0

5

4,6

21,2

04.2

0

4

4,4

69,9

65.4

0

7498

DD

SD

Дар

ханы

дул

ааны

сүл

жээ

11,5

98,4

23.5

0

1,0

92,7

27.4

0

1

0,5

05,6

96.1

0

1

,110,9

67.9

0

1

0,4

87,4

55.6

0

8508

DSS

DДар

хан С

элэн

гийн Ц

ТС 39,0

56,6

07.3

0

17,4

80,0

96.3

0

2

1,5

76,5

11.0

0

1

7,5

47,5

01.9

0

2

1,5

09,1

05.4

0

9519

DSH

EДул

аан ш

ары

н г

ол

1,9

38,9

28.6

0

8

27,8

45.6

0

1

,111,0

83.0

0

761,4

63.4

0

1

,177,4

65.2

0

10

514

DSD

DДул

ааны

цах

илг

аан

ста

нц-4

291,6

32,9

38.0

0

24,0

90,5

00.7

0

2

67,5

42,4

38.0

0

9

8,3

54,9

82.4

0

1

93,2

77,9

56.0

0

11

506

EUD

EЭ

рдэ

нэт

ус

дула

ан т

үгээ

х сү

лжээ

8,0

68,8

55.5

0

3,5

55,8

50.9

0

4

,513,0

04.6

0

2

,743,4

47.0

0

5

,325,4

08.5

0

12

500

ND

SD

Нал

айхы

н д

улаа

ны

ста

нц

3,3

98,9

76.3

7

7

34,5

84.1

5

2

,664,3

92.2

2

685,5

07.0

0

2

,713,4

69.3

1

13

502

DK

SD

Дул

ааны

цах

илг

аан

ста

нц-2

13,5

88,1

63.6

0

1,8

95,6

59.8

0

1

1,6

92,5

03.8

0

2

,401,6

05.2

0

1

1,1

86,5

58.4

0

14

487

AZZ

DА

ЗЗА

Н 5,4

48,1

24.8

0

3,3

04,2

14.1

0

2

,143,9

10.7

0

3

,005,8

14.9

0

2

,442,3

09.9

0

15

504

DG

SD

Дул

ааны

цах

илг

аан

ста

нц-3

88,4

65,2

92.7

9

10,7

27,9

96.8

0

7

7,7

37,2

95.9

0

3

3,7

66,3

24.1

5

5

4,6

98,9

68.6

5

16

499

EDS

DЭ

рдэ

нэт

ийн д

улаа

ны

цах

илг

аан с

танц

45,9

92,0

42.5

1

2,8

57,8

25.8

6

4

3,1

34,2

16.6

4

3

,241,3

08.2

2

4

2,7

50,7

34.2

9

17

496

DA

SD

Дар

ханы

дул

ааны

цах

илг

аан с

танц

68,2

26,7

75.7

0

11,6

15,3

84.2

0

5

6,6

11,3

91.4

9

1

4,3

39,2

87.9

0

5

3,8

87,4

87.7

9

18

510

HBJ

EМ

онго

лын х

өрөнги

йн б

ирж

13,8

74,5

38.6

0

1,5

47,4

07.2

0

1

2,3

27,1

31.4

0

5

,162,7

55.0

0

8

,711,7

83.6

0

19

536

MTZ

DМ

онго

лын т

өм

өр з

ам 77,9

89,3

97.4

0

11,1

01,3

30.3

0

6

6,8

88,0

67.1

0

5

7,5

92,2

48.0

0

2

0,3

97,1

49.4

0

20

513

DZS

DДал

анза

дгад

ын Д

ЦС

12,4

35,9

43.9

0

1,0

13,2

58.1

0

1

1,4

22,6

85.8

0

7

,422,8

27.2

0

5

,013,1

16.7

0

21

491

ERZ

DЭ

рдэ

нэ

зам

5,1

12,2

38.4

0

2,4

42,2

07.9

0

2

,670,0

30.5

0

2

,025,9

09.9

0

3

,086,3

28.5

0

НИ

ЙТ

1,2

32,1

35,6

04.6

4

222,1

82,7

04.8

2

1,0

09,9

52,9

00.8

2

603,8

51,9

55.7

9

628,2

83,6

48.9

9

МХБ-Д

БҮРТ

ГЭЛТЭ

Й Т

ӨРИ

ЙН

ӨМ

ЧИ

Т КО

МПА

НИ

УД

ЫН

СА

НХҮҮГИ

ЙН

ҮЗҮ

ҮЛЭЛТ

БА

ХА

РЬЦ

АА

.

2012 о

ны

12-р

сар

ын 3

1-н

ий б

айдл

аар /м

янга

н т

өгр

өг/

ХАВСРАЛТ-550

НЭРИЙН КОД

ОРЛО

ГЫН

ТА

ЙЛА

НГИ

ЙН

Ү

ЗҮҮ

ЛЭ

ЛТ

/мян

ган т

өгр

өгө

өр/

Хув

ьцаа

Хар

ьцаа

Цэв

эр

борлу

улал

т

Борлу

улса

н

бүт

ээгд

эхүү

ний

өртө

г

Үйл

ажилл

агаа

ны

за

рда

л

Үндс

эн бус

үйл

ажилл

агаа

ны

аш

иг

(алд

агда

л)

Тайла

нт

үеийн

цэв

эр а

шиг

(алд

агда

л)

Хув

ьцаа

ны

да

нсн

ы ү

нэ

Хув

ьцаа

ны

тоо

ширхэ

г

RO

A-Н

ийт

хөрөнги

й

өгө

өж

RO

E-Ө

өрийн

хөрөнги

йн

өгө

өж

Цэв

эр ө

гөөж

ARG

142,8

45.7

0

1

54,2

79.2

0

121,4

98.5

0

1

73,9

73.4

0

3

6,9

37.3

0

56.2

9

3,8

06,7

67

15.6

6%

17.2

4%

11.6

6%

HTS

4

1,1

50,8

81.5

0

3

5,3

68,9

69.7

0

1

,304,1

15.6

0

(5

43,6

23.3

0)

3,3

28,7

88.3

0

111.8

2

119,4

52,6

90

2.1

1%

24.9

2%

8.2

0%

DTU

8

2,8

17,0

85.1

0

6

9,3

02,3

20.9

0

2

,756,5

61.6

0

(1,6

26,0

42.7

0)

6,4

50,5

04.4

0

1,5

75.4

1

21,3

53,3

12

4.1

6%

19.1

7%

7.9

4%

UD

S

47,6

86,2

50.0

4

3

5,1

72,4

35.5

0

1

1,6

56,1

68.7

0

(1

53,3

99.2

0)

498,7

34.0

8

437.8

4

155,5

78,2

83

0.5

0%

0.7

3%

1.0

5%

BZO

2

5,1

22,1

96.6

0

1

7,0

44,9

94.9

0

7

,866,7

70.6

0

9

1,0

00.9

0

238,8

96.3

0

712.9

4

44,6

30,0

00

0.7

5%

0.7

5%

0.9

5%

UTS

143,7

94,1

45.0

0

124,0

15,7

56.9

0

1

9,9

90,4

75.6

0

9

77,7

02.4

0

765,6

15.6

0

1,0

77.9

8

41,2

53,0

00

0.7

7%

1.7

2%

0.5

3%

DD

S

5,0

08,5

82.5

0

2,3

68,6

26.1

0

3

,249,5

84.1

0

6

09,9

97.0

0

(1

4,7

73.8

0)

677.6

1

15,4

77,1

01

-0.1

3%

-0.1

4%

-0.2

6%

DSS

3

8,0

79,6

98.3

0

3

0,4

53,4

02.3

0

8

,566,8

40.9

0

(2

36,9

45.9

0)

(1

,231,4

64.7

0)

2,0

71.1

5

10,3

85,1

16

-3.1

5%

-5.7

3%

-3.2

5%

DSH

1,7

94,6

29.8

0

1,7

89,6

71.0

0

94,1

65.1

0

(8

,791.5

0)

(9

7,9

97.8

0)

66.1

0

17,8

13,3

63

-5.0

5%

-8.3

2%

-5.4

9%

DSD

135,9

08,5

91.0

0

144,1

03,2

42.8

0

262,4

79.3

0

4

55,7

85.3

0

(8

,030,0

03.1

0)

287.7

1

671,7

82,0

00

-2.7

5%

-4.1

5%

-5.8

9%

EUD

3,6

60,3

71.0

0

3

,949,2

66.4

0

8

,837.4

0

(280,0

58.0

0)

442.8

6

12,0

25,0

22

-3.4

7%

-5.2

6%

-7.6

3%

ND

S

1,1

43,4

65.3

8

2,8

62,5

43.7

0

146,8

62.0

0

1,6

47,4

86.7

9

(218,6

15.2

6)

177.4

4

15,2

91,9

85

-6.4

3%

-8.0

6%

-7.8

3%

DK

S

10,2

76,5

26.1

0

1

1,9

62,4

36.4

0

123,0

90.4

0

4

40,0

28.8

0

(1

,368,9

71.9

0)

614.1

9

18,2

13,4

45

-10.0

7%

-12.2

4%

-12.7

7%

AZZ

2,2

33,7

88.2

0

2,3

16,7

88.1

0

228,6

27.3

0

(1

4,4

81.0

0)

(326,1

08.2

0)

222.9

1

10,9

56,6

64

-5.9

9%

-13.3

5%

-14.6

9%

DG

S

59,5

84,5

73.1

8

6

5,2

05,0

82.0

7

3

,707,0

92.2

4

4

87,5

18.7

6

(8

,840,0

82.3

7)

159.7

7

342,3

53,0

00

-9.9

9%

-16.1

6%

-14.7

2%

EDS

1

7,9

58,7

54.0

8

1

9,3

55,4

97.5

5

2

,467,6

19.7

0

4

73,7

01.3

7

(3

,390,6

61.8

3)

419.2

3

101,9

74,3

26

-7.3

7%

-7.9

3%

-18.4

0%

DA

S

19,4

67,1

36.5

8

2

4,3

32,8

13.4

0

178,4

60.1

6

1,2

09,6

37.5

7

(3

,834,4

99.4

1)

1,4

28.7

0

37,7

17,8

79

-5.6

2%

-7.1

2%

-18.5

4%

HBJ

1,4

91,5

80.9

0

1

,395,0

94.4

0

(2

87,2

11.3

0)

(227,1

94.3

0)

466.4

4

18,6

77,0

88

-1.6

4%

-2.6

1%

-18.8

6%

MTZ

6,4

89,0

50.4

0

4,7

53,0

57.2

0

987,8

10.7

0

(1,5

70,8

85.5

0)

(998,4

92.7

0)

98.4

1

207,2

77,0

00

-1.2

8%

-4.9

0%

-20.3

0%

DZS

1,3

98,5

37.4

0

4,3

53,0

83.8

0

558,1

82.7

0

2,2

96,8

67.2

0

(1

,217,4

48.9

0)

65.7

2

76,2

75,0

00

-9.7

9%

-24.2

9%

-32.9

4%

ERZ

1,9

49,8

23.6

0

2,4

68,3

31.9

0

254,0

34.0

0

(1

28,2

28.8

0)

(900,7

71.1

0)

64.1

1

48,1

42,1

60

-17.6

2%

-29.1

9%

-49.4

5%

647,1

58,5

12.3

6

597,3

83,3

33.4

2

69,8

64,8

00.0

1

4,3

02,9

27.6

9

(19,6

57,6

67.4

0)

Үр

гэлж

лэл

/Хуу

дас

49

-өө

с эх

лэв/

Эх

сурв

алж

: Хув

ьцаа

т ко

мпа

ниуд

ын

санх

үүги

йн ү

зүүл

элти

йг (т

атва

рын

байг

уулл

агаа

с ав

сан)

М

онго

лын

хөрө

нгий

н би

ржий

н са

йтаа

с ав

ч то

оцоо

лол

хийв

.

ХАВСРАЛТ-6 51

ТӨРИ

ЙН

ӨМ

ЧИ

Т КО

МПА

НИ

УД

ЫН

СА

НХҮҮГИ

ЙН

ҮЗҮ

ҮЛЭЛТҮ

ҮД

БА

ХА

РЬЦ

АА

2012

оны

12-р

сар

ын 3

1-н

ий б

айдл

аар /м

янга

н т

өгр

өг/

Д/д

Аймаг

Зохион байг-ын хэлбэр

Төрийн өмчийн эзлэх хувь

ХУУ

ЛИЙ

Н

ЭТГЭ

ЭДИ

ЙН

НЭР

БА

ЛАН

СЫН

ҮЗҮ

ҮЛЭЛ

Т /м

янга

н тө

грөг

өөр/

О

РЛО

ГЫН

ТА

ЙЛА

НГИ

ЙН

ҮЗҮ

ҮЛЭЛ

Т /м

янга

н тө

грөг

өөр/

Х

арьц

аа /х

увиа

р/

Нийт хөрөнгө

Эргэлтийн хөрөнгө

Эргэлтийн бус хөрөнгө

Өр төлбөр

Эзэмшигчдийн өмч

Цэвэр борлуулалт

Борлуулсан бүтээгдэхүүний өртөг

Үйл ажиллагааны зардал

Үндсэн бус үйл ажиллагааны ашиг

(алдагдал)

Тайлант үеийн цэвэр ашиг (алдагдал)

Өөрийн хөрөнгийн өгөөж

Нийт хөрөнгийн өгөөж

Цэвэр өгөөж

ТӨ

РИЙ

Н Ө

МЧИ

ЙН

ОРО

ЛЦО

ОТО

Й Х

УВЬЦ

АА

Т К

ОМ

ПА

НИ

УД

1 У

Б JS

C

7

5 Б

аган

уур

ХК

94,0

60,8

33.0

9 37

,189

,720

.61

56,8

71,1

12.4

8 70

,525

,623

.33

23,5

35,2

09.8

1 74

,145

,520

.58

69,4

19,9

99.7

6 10

,356

,729

.75

(165

,724

.53)

(5,8

02,3

92.4

1)-2

4.65

%-6

.17%

-7.8

4%

2 Г

С JS

C

9

0 Ш

ивээ

-Ово

о ХК

87

,161

,792

.99

20,1

49,6

92.2

0 67

,012

,100

.79

71,1

18,9

91.3

6 16

,042

,801

.56

27,1

90,3

77.8

1 29

,739

,688

.69

1,37

1,33

0.09

(3

14,2

16.3

9)(4

,234

,857

.39)

-26.

40%

-4.8

6%-1

5.76

%

3 У

Б JS

C

5

1 А

втои

мпе

кс

3,02

1,40

0.58

30

6,50

9.04

2,

661,

217.

94

6,19

1,90

8.15

(3

,170

,507

.55)

203,

944.

60

1,76

5.80

23

8,12

4.50

1.

50

(35,

947.

26)

1.13

%-1

.19%

-17.

63%

4 У

Б JS

C

5

1 К

ино

урла

гийн

дээ

д су

ргуу

ль

946,

806.

16

468,

397.

34

478,

408.

82

481,

076.

02

465,

729.

99

-

-

-

-

4,60

7.45

0.

99%

0.49

%#D

IV/0

!

ТӨ

ОХК

-иуд

ын

дүн

185,

190,

832.

82

58,1

14,3

19.1

9 12

7,02

2,84

0.02

14

8,31

7,59

8.86

36

,873

,233

.80

101,

539,

842.

99

99,1

61,4

54.2

5 11

,966

,184

.34

(479

,939

.42)

(10,

068,

589.

61)

-27.

31%

-5.4

4%-9

.96%

ХА

МТА

РСА

Н Ү

ЙЛД

ВЭР

5 О

Р JY

C

5

1 “

Эрдэ

нэт

үйлд

вэр”

ХХ

К 1,

243,

863,

229.

14

305,

057,

293.

82

938,

805,

935.

32

428,

219,

967.

88

815,

643,

261.

24

1,19

5,82

9,78

6.37

73

4,71

2,38

9.43

12

2,72

1,14

4.02

(6

1,12

1,56

6.11

)19

1,33

2,28

8.23

23

.46%

15.3

8%16

.86%

6 У

Б JY

C

5

1 М

онго

лрос

цвет

мет

ХХ

К 72

,357

,506

.65

31,8

80,3

18.8

2 40

,477

,187

.83

39,7

65,9

62.4

8 32

,591

,544

.17

56,2

94,3

25.0

2 46

,814

,420

.62

4,79

8,06

4.89

(3

,433

,124

.09)

662,

529.

51

2.03

%0.

92%

1.25

%

7 У

Б JY

C

5

5 М

онго

лын

цахи

лгаа

н хо

лбоо

ХК

42,5

33,5

45.1

2 21

,862

,558

.46

20,6

70,9

86.6

6 10

,180

,868

.30

32,3

52,6

76.8

3 23

,043

,615

.40

18,8

56,9

14.0

2 4,

209,

793.

18

412,

774.

87

309,

968.

98

0.96

%0.

73%

1.32

%

8 У

Б JY

C

8

0 М

онса

м Х

ХК

1,23

1,25

9.73

60

0,67

6.85

63

0,58

2.88

5,

603,

647.

82

(4,3

72,3

88.0

8)10

0,91

6.02

12

0,81

4.87

20

2,73

7.27

(8

06,3

40.6

4)(1

,028

,976

.74)

23.5

3%-8

3.57

%-1

45.8

7%

9 У

Б JY

C

5

0 У

Б Тө

мөр

зам

70

2,96

8,96

8.00

26

8,83

7,74

5.00

43

4,13

1,22

3.00

19

1,89

5,20

0.00

51

1,07

3,76

8.00

56

9,14

1,79

0.00

53

8,21

4,06

1.00

23

,241

,928

.00

28,2

68,7

31.0

0 35

,954

,532

.00

7.04

%5.

11%

6.02

%

Хам

. үйл

д.-и

йн д

үн

2,06

2,95

4,50

8.64

62

8,23

8,59

2.95

1,

434,

715,

915.

69

675,

665,

646.

48 1

,387

,288

,862

.16

1,8

44,4

10,4

32.8

1 1,

338,

718,

599.

94

155,

173,

667.

35

(36,

679,

524.

96)

227,

230,

341.

98

16.3

8%11

.01%

12.5

7%

100

% Т

ӨРИ

ЙН

ӨМ

ЧИТ

ХУВЬ

ЦА

АТ

КОМ

ПА

НИ

УД

1

0 У

Б S

OC

100

ДЦ

С-2

13

,588

,163

.80

1,89

5,65

9.80

11

,692

,504

.00

2,40

1,60

5.30

11

,186

,558

.50

10,2

76,5

26.0

9 11

,962

,436

.37

123,

090.

45

440,

028.

77

(1,3

68,9

71.9

0)-1

2.24

%-1

0.07

%-1

2.77

%

1

1 У

Б S

OC

100

ДЦ

С-3

88,4

65,2

92.7

9 10

,727

,996

.90

77,7

37,2

95.8

9 33

,766

,324

.10

54,6

98,9

68.7

0 59

,584

,573

.18

65,2

05,0

82.0

7 3,

707,

092.

24

487,

518.

76

(8,8

40,0

82.4

0)-1

6.16

%-9

.99%

-14.

72%

1

2 У

Б S

OC

100

ДЦ

С-4

291,

632,

938.

70

24,0

90,5

00.5

0 26

7,54

2,43

8.20

98

,354

,982

.40

193,

277,

956.

30

135,

908,

591.

81

144,

103,

242.

77

262,

479.

42

455,

785.

35

(8,0

30,0

03.1

0)-4

.15%

-2.7

5%-5

.89%

1

3 Д

А

SO

C

10

0 Д

арха

ны Д

ЦС

68,2

26,7

75.7

0 11

,615

,384

.20

56,6

11,3

91.5

0 14

,339

,287

.90

53,8

87,4

87.8

0 19

,467

,136

.58

24,3

32,8

13.4

1 17

8,46

0.16

1,

209,

637.

57

(3,8

34,4

99.4

0)-7

.12%

-5.6

2%-1

8.54

%

1

4 О

Р S

OC

100

Эрд

энэт

ийн

ДЦС

45,9

92,0

42.5

0 2,

857,

825.

80

43,1

34,2

16.7

0 3,

241,

308.

20

42,7

50,7

34.3

0 17

,958

,754

.10

19,3

55,4

97.5

0 2,

467,

619.

70

473,

701.

40

(3,3

90,6

61.8

0)-7

.93%

-7.3

7%-1

8.40

%

1

5 Ө

М

SO

C

10

0 Д

алан

задг

ады

н ДЦ

С 12

,435

,944

.00

1,01

3,25

8.10

11

,422

,685

.90

7,42

2,82

7.20

5,0

13,1

16.8

0

1,39

8,53

7.43

4,

353,

083.

93

558,

182.

70

2,29

6,86

7.24

(1

,217

,448

.90)

-24.

29%

-9.7

9%-3

2.94

%

1

6 У

Б S

OC

100

УБЦ

ТС

99,0

91,1

69.7

0 16

,707

,737

.10

82,3

83,4

32.6

0 54

,621

,204

.20

44,4

69,9

65.5

0 14

3,79

4,14

5.70

10

3,89

7,19

9.60

40

,109

,032

.90

977,

702.

40

689,

054.

04

1.55

%0.

70%

0.48

%

1

7 О

Р S

OC

100

ЭБЦ

ТС

28,1

77,5

51.5

0 2,

520,

992.

00

25,6

56,5

59.5

0 4,

710,

290.

40

23,4

67,2

61.1

0 86

,818

,123

.81

79,0

75,2

05.5

2 10

,151

,778

.46

84,1

50.4

1 (2

,325

,738

.86)

-9.9

1%-8

.25%

-2.6

8%

1

8 У

Б S

OC

100

БЗӨ

БЦТС

31

,981

,777

.90

1,10

7,94

2.30

30

,873

,835

.60

163,

441.

20

31,8

18,3

36.7

0 25

,122

,196

.64

17,0

44,9

94.9

3 7,

866,

770.

63

91,0

00.9

2 23

8,89

6.30

0.

75%

0.75

%0.

95%

1

9 У

Б S

OC

100

ЦДҮ

ндэс

ний

Сүлж

ээ

ХК

113,

966,

099.

20

6,94

5,74

7.50

10

7,02

0,35

1.70

28

,299

,699

.80

85,6

66,3

99.4

0 17

,963

,622

.72

18,6

05,3

13.8

6 2,

543,

817.

66

1,06

4,61

3.99

(2

,120

,894

.80)

-2.4

8%-1

.86%

-11.

15%

ХАВСРАЛТ-652Ү

ргэ

лжлэ

л /Х

ууда

с 5

1-э

эс э

хлэв

/

2

0 У

В S

OC

100

ББЭ

ХС

81,0

54,1

90.4

0 5,

808,

666.

40

75,2

45,5

24.0

0

45,

447,

452.

60

35,6

06,7

37.8

0 4,

990,

146.

67

10,9

70,1

85.3

3 1,

685,

102.

21

6,77

5,92

7.66

(8

89,2

13.2

0)-2

.50%

-1.1

0%-7

.56%

2

1 Д

О

SO

C

10

0 Д

БЭХС

46

,087

,340

.50

1,13

8,87

8.80

44

,948

,461

.70

13,4

60,5

14.2

0 32

,626

,826

.30

11,2

49,5

40.9

0 12

,812

,398

.20

2,92

9,92

0.90

2,

430,

505.

40

(2,0

62,2

72.8

0)-6

.32%

-4.4

7%-1

5.08

%

2

2 У

Б S

OC

100

УБД

С

100,

703,

842.

80

11,1

78,5

68.3

0 89

,525

,274

.50

32,5

85,3

47.3

0 68

,118

,495

.50

47,6

86,2

50.0

4 35

,172

,435

.47

11,6

56,1

68.7

4 (1

53,3

99.1

6)49

8,73

4.10

0.

73%

0.50

%1.

05%

2

3 Д

А

SO

C

10

0 Д

арха

ны Д

С 11

,598

,423

.60

1,09

2,72

7.40

10

,505

,696

.20

1,11

0,96

7.80

10

,487

,455

.80

5,00

8,58

2.48

2,

368,

626.

11

3,24

9,58

4.11

60

9,99

7.07

(1

4,77

3.80

)-0

.14%

-0.1

3%-0

.26%

2

4 У

Б S

OC

100

Баг

ануу

рын

ДС

4,06

3,05

0.00

18

9,30

3.60

3,

873,

746.

40

1,77

9,17

6.00

2,

283,

874.

00

2,97

1,00

3.22

4,

390,

797.

29

170,

859.

70

1,71

0,59

5.84

10

9,00

6.40

4.

77%

2.68

%2.

33%

2

5 У

Б S

OC

100

Нал

айхы

н ДС

3,

398,

976.

30

734,

584.

10

2,66

4,39

2.20

68

5,50

7.10

2,

713,

469.

20

1,14

3,46

5.38

2,

862,

543.

72

146,

862.

03

1,64

7,48

6.79

(2

18,6

15.3

0)-8

.06%

-6.4

3%-7

.83%

2

6 Д

А

SO

C

10

0 Д

улаа

н Ш

ары

н го

л

1,93

8,92

8.70

82

7,84

5.60

1,

111,

083.

10

761,

463.

40

1,17

7,46

5.30

1,

794,

629.

76

1,78

5,74

4.34

97

,991

.88

(8,8

91.4

1)(9

7,99

7.90

)-8

.32%

-5.0

5%-5

.49%

2

7 Г

А

SO

C

10

0 А

лтай

-Ули

аста

й ЭХ

С 10

5,11

4,89

2.80

3,

932,

396.

60

101,

182,

496.

20

43,6

74,3

86.0

0 61

,440

,506

.80

2,15

0,52

4.73

9,

218,

152.

68

1,67

8,48

5.93

6,

962,

300.

00

(1,7

86,5

76.9

0)-2

.91%

-1.7

0%-1

9.61

%

Эрч

им х

үчни

й са

лбар

дүн

1,

147,

517,

400.

89

104,

386,

015.

00

1,04

3,13

1,38

5.89

38

6,82

5,78

5.10

76

0,69

1,61

5.80

59

5,28

6,35

1.23

56

7,51

5,75

3.08

89

,583

,299

.82

27,5

55,5

29.0

0 (3

4,66

2,06

0.22

)-4

.56%

-3.0

2%-5

.57%

2

8 У

Б S

OC

100

Ула

анба

атар

АЗЗ

А

5,44

8,12

4.78

3,

304,

214.

11

2,14

3,91

0.67

3,

005,

814.

94

2,44

2,30

9.83

2,

233,

788.

22

2,31

6,78

8.18

22

8,62

7.31

(1

4,48

0.95

)(3

26,1

08.2

1)-1

3.35

%-5

.99%

-14.

69%

2

9 Т

Ө

SO

C

10

0 Т

өв А

ЗЗА

1,

626,

990.

21

690,

012.

89

936,

977.

32

484,

522.

98

1,14

2,46

7.22

1,

977,

728.

38

1,68

1,78

1.31

25

5,71

9.35

(1

64.7

3)36

,056

.68

3.16

%2.

22%

1.82

%

3

0 Х

Ө

SO

C

10

0 Х

өвсг

өл А

ЗЗА

1,

015,

434.

72

172,

994.

82

842,

439.

90

146,

045.

24

869,

389.

48

321,

689.

28

250,

575.

66

63,9

43.7

1 (1

,230

.37)

5,34

5.68

0.

61%

0.53

%1.

67%

3

1 Д

А

SO

C

10

0 Д

арха

н А

ЗЗА

1,

740,

207.

24

348,

138.

18

1,39

2,06

9.06

89

1,75

6.71

84

8,45

0.53

1,

320,

022.

84

1,14

6,29

2.02

12

5,63

7.01

26

4.50

43

,522

.47

5.13

%2.

50%

3.30

%

3

2 Ө

В S

OC

100

Өвө

рхан

гай

АЗЗ

А

1,16

3,63

8.76

33

6,89

3.99

82

6,74

4.77

28

3,61

8.35

88

0,02

0.41

1,

317,

338.

60

1,16

7,00

2.30

92

,635

.60

(31,

153.

40)

23,8

92.5

8 2.

72%

2.05

%1.

86%

3

3 А

Р S

OC

100

Арх

анга

й А

ЗЗА

83

6,14

1.81

11

8,84

0.49

71

7,30

1.32

21

8,36

2.48

61

7,77

9.33

66

2,91

2.12

51

5,04

9.77

84

,727

.76

(38,

355.

67)

18,4

87.4

6 2.

99%

2.21

%2.

96%

3

4 Г

О

SO

C

10

0 Г

овь-

Алт

ай А

ЗЗА

79

7,64

6.42

18

6,74

1.24

61

0,90

5.18

28

3,80

0.67

51

3,84

5.75

44

5,83

9.98

35

3,88

4.50

74

,028

.56

(12,

781.

13)

4,63

1.17

0.

90%

0.58

%1.

07%

3

5 Д

О

SO

C

10

0 Д

орно

говь

АЗЗ

А

839,

483.

09

308,

502.

11

530,

980.

98

455,

102.

83

384,

380.

26

1,19

0,00

0.00

1,

114,

030.

32

57,6

93.3

6 76

3.61

17

,136

.00

4.46

%2.

04%

1.44

%

3

6 Б

У S

OC

100

Бул

ган

АЗЗ

А

1,27

6,60

8.25

18

4,42

3.21

1,

092,

185.

04

678,

881.

16

597,

727.

08

1,17

4,92

0.50

99

2,50

8.91

15

0,20

6.18

(1

4,26

1.11

)16

,149

.86

2.70

%1.

27%

1.39

%

3

7 З

А

SO

C

10

0 З

авха

н А

ЗЗА

1,

492,

134.

15

671,

165.

86

820,

968.

29

383,

350.

35

1,10

8,78

3.80

2,

960,

604.

43

2,83

0,31

5.26

99

,702

.27

25,1

04.4

3 50

,122

.12

4.52

%3.

36%

1.68

%

3

8 О

Р S

OC

100

Орх

он А

ЗЗА

1,

144,

318.

16

441,

039.

03

703,

279.

13

662,

127.

77

482,

190.

39

1,36

0,81

4.14

1,

197,

450.

58

94,9

71.1

2 4,

918.

02

65,9

79.4

2 13

.68%

5.77

%4.

83%

3

9 С

Э S

OC

100

Сэл

энгэ

АЗЗ

А

1,33

7,95

2.11

46

7,12

6.02

87

0,82

6.09

49

4,20

1.67

84

3,75

0.44

2,

528,

885.

71

2,12

7,97

3.17

16

3,52

0.70

(5

7,31

8.43

)16

2,06

2.74

19

.21%

12.1

1%6.

56%

4

0 Ө

В S

OC

100

Хар

хори

н А

ЗЗА

90

1,94

9.81

20

8,95

6.11

69

2,99

3.70

27

9,93

9.83

62

2,00

9.98

8

94,.0

5 71

7,14

0.67

96

,931

.14

(58,

909.

41)

18,8

59.2

5 3.

03%

2.09

%2.

26%

4

1 У

В S

OC

100

Увс

АЗЗ

А

935,

814.

54

317,

907.

23

617,

907.

31

509,

059.

63

426,

754.

90

2,28

6,11

7.71

2,

105,

171.

79

105,

218.

31

18,9

01.8

5 85

,166

.51

19.9

6%9.

10%

3.69

%

4

2 Х

О

SO

C

10

0 Х

овд

АЗЗ

А

1,20

6,50

2.01

45

5,97

8.35

75

0,52

3.66

50

3,47

1.68

70

3,03

0.33

1,

037,

092.

76

910,

324.

16

80,8

93.6

9 (1

8,94

3.11

)24

,238

.62

3.45

%2.

01%

2.38

%

4

3 У

Б S

OC

100

Авт

о за

мы

н ТТ

Т

2,16

3,51

9.83

1,

001,

261.

41

1,16

2,25

8.42

21

8,08

7.83

1,

945,

432.

00

2,78

0,31

8.18

2,

437,

088.

00

156,

356.

00

(64,

250.

77)

103,

936.

00

5.34

%4.

80%

3.83

%

4

4 B

N

SO

C

10

0 Б

аган

уур

АЗЗ

А

2,67

1,76

1.38

13

1,68

5.44

2,

540,

075.

94

133,

354.

55

2,53

8,40

6.83

70

2,40

6.49

67

2,81

0.96

20

4,54

1.24

(4

0.60

)(1

74,9

86.3

1)-6

.89%

-6.5

5%-2

4.91

%

4

5 B

N

SO

C

10

0 Э

рдэн

эсан

т А

ЗЗА

53

8,61

8.93

18

1,27

6.35

35

7,34

2.58

74

,892

.86

463,

726.

07

583,

144.

90

430,

646.

60

83,2

04.5

0 (5

7,42

0.60

)4,

943.

77

1.07

%0.

92%

0.94

%

4

6 B

N

SO

C

10

0 Х

аргу

й ТӨ

ХК

3,73

2,33

0.54

34

8,14

0.77

3,

384,

189.

77

4,65

0.55

3,

727,

680.

00

1,49

9,74

0.02

1,

310,

522.

40

127,

890.

41

(36,

267.

42)

21,0

95.7

8 0.

57%

0.57

%1.

44%

4

7 B

N

SO

C

10

0 Т

алы

н -З

ам Т

ӨХК

46

8,75

6.02

92

,559

.59

376,

196.

43

26,0

63.6

7 44

2,69

2.35

26

0,66

5.60

16

9,27

5.45

76

,608

.63

(8,6

04.8

0)3,

732.

58

0.84

%0.

80%

1.48

%

Зам

ын

салб

ары

н дү

н 31

,337

,932

.76

9,96

7,85

7.20

21

,370

,075

.56

9,73

7,10

5.75

21

,600

,826

.98

27,5

38,0

60.8

9 24

,446

,632

.01

2,42

3,05

6.86

(3

64,2

30.0

8)20

4,26

4.17

0.

95%

0.65

%0.

75%

4

8 Д

А

SO

C

10

0 Д

арха

н тө

мөр

лөги

йн

үйлд

вэр

15

5,02

0,47

4.21

84

,010

,869

.31

71,0

09,6

04.9

0 12

1,66

4,31

6.31

33

,356

,157

.90

82,8

17,0

85.0

6 69

,164

,235

.04

2,66

1,41

6.02

(1

,622

,608

.32)

6,73

4,62

4.27

20

.19%

4.34

%8.

29%

Д/д

Айм

аг

Зох

ион

байг

-ын

хэлб

эр

Төр

ийн

өмчи

йн

эзлэ

х ху

вь

ХУУ

ЛИЙ

Н Э

ТГЭЭ

ДИЙ

Н

НЭР

Н

ийт

хөрө

нгө

Эрг

элти

йн х

өрөн

гө

Эрг

элти

йн б

ус

хөрө

нгө

Өр

төлб

өр

Эзэ

мш

игчд

ийн

өмч

Цэв

эр б

орлу

улал

т Б

орлу

улса

н бү

тээг

дэхү

үний

өрт

өг

Үйл

аж

илла

гаан

ы

зард

ал

Үнд

сэн

бус

үйл

аж

илла

гаан

ы а

шиг

(а

лдаг

дал)

Тай

лант

үеи

йн ц

эвэр

аш

иг (а

лдаг

дал)

Өөр

ийн

хөрө

нгий

н өг

өөж

Ний

т хө

рөнг

ийн

өгөө

ж

Цэв

эр ө

гөөж

ХАВСРАЛТ-6 53

4

9 У

Б S

OC

100

МИ

АТ

10

6,49

3,87

8.66

34

,931

,119

.93

71,5

62,7

58.7

3 11

2,90

7,29

7.38

(6

,413

,418

.72)

165,

997,

395.

21

152,

720,

408.

73

17,9

50,9

12.0

2 61

2,40

9.09

(4

,062

,241

.03)

63.3

4%-3

.81%

-2.4

4%

5

0 С

Э S

OC

100

Хөт

өлий

н Ц

емен

т ш

охой

15

8,06

0,33

4.58

15

,301

,434

.43

142,

758,

900.

15

144,

703,

347.

46

13,3

56,9

87.1

2 41

,150

,881

.45

35,3

68,9

69.6

1 1,

304,

115.

66

(543

,623

.24)

3,32

8,78

8.33

24

.92%

2.11

%8.

20%

5

1 У

Б S

OC

100

Хөр

өнги

йн б

ирж

13

,874

,538

.64

1,54

7,40

7.17

12

,327

,131

.47

5,16

2,75

5.00

8,

711,

783.

64

1,49

1,58

0.88

- 1,

395,

094.

37

(287

,211

.25)

(227

,194

.24)

-2.6

1%-1

.64%

-18.

86%

5

2 У

Б S

OC

100

Орг

ил р

ашаа

н су

вила

л

4,71

9,48

6.60

53

4,84

8.30

4,

184,

638.

30

7,04

6.70

4,

712,

439.

90

2,91

3,71

8.49

- 2,

254,

728.

04

59,0

37.5

6 64

6,22

5.20

13

.71%

13.6

9%21

.74%

5

3 У

Б S

OC

100

Мон

голы

н Тө

мөр

зам

77

,989

,397

.50

11,1

01,3

30.3

7 66

,888

,067

.13

57,5

92,2

48.0

9 20

,397

,149

.41

6,48

9,05

0.41

4,

753,

057.

20

987,

810.

60

(1,5

70,8

85.5

5)(9

98,4

92.6

3)-4

.90%

-1.2

8%-2

0.30

%

5

4 У

Б S

OC

100

Эрд

энэс

МГЛ

ХХК

43

9,55

6,33

8.38

43

6,73

4,84

5.77

2,

821,

492.

61

439,

715,

134.

37

(158

,795

.99)

191,

227.

27

-

875,

301.

19

(1,0

11.2

7)(6

88,1

24.2

7)43

3.34

%-0

.16%

-361

.76%

5

5

JYC

34

Эрд

энэс

Ою

утол

гой

ХХК

901,

368,

343.

70

174,

215.

09

901,

194,

128.

61

1,11

7,56

3.94

90

0,25

0,77

9.76

-

-

-

-

0.00

%0.

00%

#DIV

/0!

5

6 У

Б S

OC

100

Эрд

энэс

тав

ан

толг

ой Х

К 48

5,37

9,06

2.71

41

5,69

1,61

1.99

69

,687

,450

.73

466,

702,

089.

70

18,6

76,9

73.0

3 20

8,76

0,01

3.00

14

6,39

2,86

6.16

43

,930

,850

.49

(160

,585

.07)

13,9

89,5

77.2

7 74

.90%

2.88

%6.

71%

Бус

ад д

үн

2,34

2,46

1,85

4.98

1,

000,

027,

682.

35

1,34

2,43

4,17

2.63

1,3

49,5

71,7

98.9

4 99

2,89

0,05

6.05

50

9,81

0,95

1.77

40

8,39

9,53

6.74

71,3

60,2

28.3

9

(3,5

14,4

78.0

5)

18,7

23,1

62.9

0 1.

89%

0.80

%3.

70%

НИ

ЙТ

100%

ТӨ

ХК-и

уды

н дү

н

3,

521,

317,

188.

63

1,11

4,38

1,55

4.55

2,

406,

935,

634.

08

1,74

6,13

4,68

9.79

1,77

5,18

2,49

8.83

1,13

2,63

5,36

3.88

1,00

0,36

1,92

1.83

163,

366,

585.

06

23,6

76,8

20.8

7

(15,

734,

633.

15)

-0.8

9%-0

.45%

-1.3

6%

ТӨ

РИЙ

Н Ө

МЧИ

Т ХЯ

ЗГА

АРЛ

АГД

МА

Л ХА

РИУЦ

ЛАГА

ТАЙ

КО

МП

АН

ИУД

5

7 У

Б S

OC

100

Мэд

ээлэ

л хо

лбоо

ны

сүлж

ээ Х

ХК

85

,000

,031

.28

17,9

58,6

01.9

6

67

,041

,429

.32

70,2

67,6

54.6

5

14

,732

,376

.67

23,5

42,4

83.3

3

16

,757

,394

.64

4,

093,

175.

63

30

,458

.20

2,88

6,66

8.37

19

.59%

3.40

%12

.25%

5

8 У

Б S

OC

100

Мон

гол

шуу

дан

ТӨХК

13,3

94,2

47.4

7

5,90

0,93

9.57

7,49

3,30

7.91

2,13

9,62

6.54

11

,254

,620

.93

8,29

0,64

6.03

7,

256,

868.

39

449,

836.

59

(212

,190

.34)

294,

524.

61

2.62

%2.

20%

3.65

%

5

9 У

Б S

OC

100

Үнэ

т ца

асны

ТТТ

ХТ

40

,864

,340

.11

38,6

77,6

66.4

3

2,18

6,67

3.68

37

,564

,896

.43

3,

299,

443.

68

1,19

0,48

6.79

-

82

2,96

3.09

1,

396,

634.

02

1,58

0,67

6.88

47

.91%

3.87

%61

.10%

6

0 У

Б S

OC

100

Дис

петч

ерий

н үн

дэсн

ий т

өв

12

,386

,831

.90

1,

179,

369.

10

11,2

07,4

62.8

0

11

,222

,136

.60

1,

164,

695.

30

1,96

1,97

1.60

1,

685,

754.

08

681,

054.

08

110,

891.

09

(302

,326

.10)

-25.

96%

-2.4

4%-1

4.58

%

6

1 У

Б S

OC

100

Сай

ншан

д аж

үй

лдвэ

рийн

цо

гцол

бор

45

.00

45.0

0

-

20

9,67

0.30

(209

,625

.30)

-

-

209,

670.

30

-

(209

,670

.30)

100.

02%

#DIV

/0%

#DIV

/0!

6

2 У

Б S

OC

100

Мон

-Ато

м Х

ХК

1,67

9,88

9.40

49

2,80

2.78

1,18

7,08

6.63

1,98

6,53

8.48

(306

,649

.08)

50,0

00.0

0

-

49

7,01

4.77

62,7

74.6

8

(3

84,2

40.0

9)12

5.30

%-2

2.87

%-3

40.7

1%

Ний

т ТӨ

ХХК-

ийн

дүн

153,

325,

385.

17

64

,209

,424

.84

89

,115

,960

.33

12

3,39

0,52

2.99

29,9

34,8

62.2

1

35,0

35,5

87.7

5

25,7

00,0

17.1

1

6,

753,

714.

46

1,

388,

567.

65

3,

865,

633.

37

12.9

1%2.

52%

10.6

1%

ТӨ

РИЙ

Н Ө

МЧИ

Т ҮЙ

ЛДВЭ

РИЙ

Н Г

АЗА

Р

6

3 У

Б S

O

10

0 Б

иоко

мби

нат

6,

591,

358.

36

2,

942,

343.

65

3,

649,

014.

72

179,

557.

96

6,

411,

800.

40

4,48

2,33

1.28

3,

772,

590.

28

522,

519.

33

63

,856

.84

208,

854.

06

3.26

%3.

17%

4.59

%

6

4 У

Б S

O

10

0 М

онго

л ки

но н

эгтг

эл

1,45

1,38

5.34

41

5,07

5.06

1,03

6,31

0.28

65

,149

.40

1,

386,

235.

95

39

0,88

0.87

102,

009.

23

253,

137.

20

(1

4,93

2.40

)

18,7

21.8

3 1.

35%

1.29

%4.

98%

6

5 У

Б S

O

10

0 Г

еоло

гийн

су

далг

ааны

төв

775,

040.

25

455,

988.

19

319,

052.

05

-

775,

040.

25

93

5,02

6.85

768,

550.

26

122,

423.

03

(1

0,33

3.45

)

29,8

11.3

2 3.

85%

3.85

%3.

22%

6

6 У

Б S

O

10

0 Г

еоло

гийн

төв

ла

бора

тори

6,85

6,29

4.89

1,85

5,17

1.12

5,00

1,12

3.77

74

4,80

2.00

6,11

1,49

2.88

4,

065,

806.

91

2,52

9,66

4.23

29

9,31

0.76

(53,

904.

09)

1,05

9,96

8.62

17

.34%

15.4

6%26

.42%

6

7 У

Б S

O

10

0 С

эргэ

эгдэ

х Эр

чим

хү

чний

ҮТ

1,12

7,93

6.50

67

3,98

5.60

45

3,95

0.90

31

2,88

8.70

815,

047.

80

66

1,70

3.29

352,

528.

54

516,

663.

40

221,

879.

45

13

,312

.99

1.63

%1.

18%

1.51

%

6

8 Д

О

SO

100

Шин

гэн

түлш

ш

илж

үүлэ

н ач

их

байг

уула

мж

ТӨ

ҮГ

4,54

8,33

7.55

22

8,25

6.97

4,32

0,08

0.58

-

4,

548,

337.

54

88,5

06.2

0

-

33

2,32

7.50

20,4

48.0

0

(2

24,1

14.3

6)-4

.93%

-4.9

3%-2

05.7

0%

6

9 У

Б S

O

10

0 А

ялал

жуу

лчла

лын

үндэ

сний

төв

604,

860.

80

26,9

45.4

1

57

7,91

5.39

27

,373

.45

57

7,48

7.35

223,

817.

84

-

228,

005.

97

656.

19

(4

,397

.66)

-0.7

6%-0

.73%

-1.9

6%

7

0 У

Б S

O

10

0 Ц

агаа

н ш

онхо

р

22

0,04

2.82

17

4,86

9.74

45

,173

.08

129,

808.

89

90,2

33.9

3

449,

207.

96

28

5,07

0.63

16

2,08

7.80

-

1,

844.

58

2.04

%0.

84%

0.41

%

7

1 У

Б S

O

10

0 М

онго

л та

мга

31

5,49

5.20

28

1,59

8.18

33

,897

.02

47,9

50.5

5

267,

544.

65

55

0,29

9.31

192,

835.

83

266,

552.

86

16

,282

.85

96

,447

.12

36.0

5%30

.57%

17.0

2%

7

2 У

Б S

O

10

0 Т

өрий

н үй

лчил

гээ

2,

083,

867.

29

254,

676.

28

1,

829,

191.

01

74,0

28.7

4

2,00

9,83

8.55

920,

119.

66

-

882,

910.

59

-

32

,986

.42

1.64

%1.

58%

3.59

%

7

3 У

Б S

O

10

0 Б

арил

гын

хөгж

лийн

тө

в

2,14

9,20

6.08

1,26

9,98

2.36

87

9,22

3.72

96

4,11

4.55

1,18

5,09

1.48

1,

355,

519.

11

5,01

7.04

1,31

8,00

9.41

16,9

36.9

2

44,4

86.6

0 3.

75%

2.07

%3.

24%

Үр

гэлж

лэл

/Хуу

дас

51

-ээс

эхл

эв/

Д/д

Айм

аг

Зох

ион

байг

-ын

хэлб

эр

Төр

ийн

өмчи

йн

эзлэ

х ху

вь

ХУУ

ЛИЙ

Н Э

ТГЭЭ

ДИЙ

Н

НЭР

Н

ийт

хөрө

нгө

Эрг

элти

йн х

өрөн

гө

Эрг

элти

йн б

ус

хөрө

нгө

Өр

төлб

өр

Эзэ

мш

игчд

ийн

өмч

Цэв

эр б

орлу

улал

т Б

орлу

улса

н бү

тээг

дэхү

үний

өрт

өг

Үйл

аж

илла

гаан

ы

зард

ал

Үнд

сэн

бус

үйл

аж

илла

гаан

ы а

шиг

(а

лдаг

дал)

Тай

лант

үеи

йн ц

эвэр

аш

иг (а

лдаг

дал)

Өөр

ийн

хөрө

нгий

н өг

өөж

Ний

т хө

рөнг

ийн

өгөө

ж

Цэв

эр ө

гөөж

ХАВСРАЛТ-654Д/

д А

ймаг

З

охио

н ба

йг-ы

н хэ

лбэр

Төр

ийн

өмчи

йн

эзлэ

х ху

вь

ХУУ

ЛИЙ

Н Э

ТГЭЭ

ДИЙ

Н

НЭР

Н

ийт

хөрө

нгө

Эрг

элти

йн х

өрөн

гө

Эрг

элти

йн б

ус

хөрө

нгө

Өр

төлб

өр

Эзэ

мш

игчд

ийн

өмч

Цэв

эр б

орлу

улал

т Б

орлу

улса

н бү

тээг

дэхү

үний

өрт

өг

Үйл

аж

илла

гаан

ы

зард

ал

Үнд

сэн

бус

үйл

аж

илла

гаан

ы а

шиг

(а

лдаг

дал)

Тай

лант

үеи

йн ц

эвэр

аш

иг (а

лдаг

дал)

Өөр

ийн

хөрө

нгий

н өг

өөж

Ний

т хө

рөнг

ийн

өгөө

ж

Цэв

эр ө

гөөж

7

4 У

Б S

O

10

0 Э

рчим

хүч

ний

хөгж

лийн

төв

6,81

0,95

7.70

1,32

1,88

7.30

5,48

9,07

0.40

4,01

4,06

4.90

2,79

6,89

2.80

-

-

-

61

,901

.50

61

,901

.50

2.21

%0.

91%

#DIV

/0%

7

5 У

Б S

O

10

0 ‘

’Мон

гол-

Ус’’

ТӨҮГ

893,

909.

70

649,

087.

30

244,

822.

40

622,

247.

20

27

1,66

2.50

110,

882.

28

-

94

,462

.76

(4

5.88

)

14,5

42.6

0 5.

35%

1.63

%13

.12%

7

6 З

А

SO

100

Зав

хан

Цөм

сүр

гийн

үр

жли

йн а

ж а

хуй

42

,584

.47

24,2

71.6

9

18

,312

.78

-

42,5

84.4

7

49

,511

.26

45,9

76.0

8

37,0

28.9

0

-

(3

3,49

3.72

)-7

8.65

%-7

8.65

%-6

7.65

%

7

7 Б

Х S

O

10

0 Б

аянх

онго

р Ц

өм

СҮА

А

45

,195

.07

8,

122.

84

37,0

72.2

3

1,55

7.92

43

,637

.15

16,0

68.2

0

-

57,8

03.0

7

36,3

85.0

0

(5,3

49.8

7)-1

2.26

%-1

1.84

%-1

0.20

%

7

8 Г

А

SO

100

Гов

ь-А

лтай

Цөм

СҮ

АА

107,

568.

75

62,3

81.2

1

45

,187

.55

18,9

24.5

6

88

,644

.20

11

3,23

4.46

-

11

8,17

5.96

-

(4,9

41.5

0)-5

.57%

-4.5

9%-4

.36%

7

9 Х

Ө

SO

100

Хөв

сгөл

Цөм

СҮА

А

76

,692

.84

52,3

42.6

0

24

,350

.24

9,

730.

39

66,9

62.4

5

57

,177

.76

2,90

3.34

43,3

12.6

5

-

9,86

5.58

14

.73%

12.8

6%17

.25%

8

0 У

В S

O

10

0 У

вс Ц

өм С

ҮАА

152,

167.

28

116,

414.

13

35,7

53.1

5

18

,552

.17

13

3,61

5.11

120,

770.

26

-

109,

076.

97

-

10

,523

.96

7.88

%6.

92%

8.71

%

8

1 Т

Ө

SO

100

Төв

Цөм

СҮА

А

61

,367

.50

42,5

25.6

7

18

,841

.83

9,

620.

66

51,7

46.8

3

26

,800

.00

-

21

,958

.64

-

4,

357.

22

8.42

%7.

10%

16.2

6%

8

2 С

Ү S

O

10

0 С

үхба

атар

цөм

СҮА

А

41

,640

.38

24,0

42.4

3

17

,597

.95

1,

133.

17

40,5

07.2

1

29

,253

.41

-

19

,831

.64

-

8,

479.

59

20.9

3%20

.36%

28.9

9%

8

3 Д

О

SO

100

Дор

нод

Цөм

СҮА

А

71

,154

.59

33,0

62.5

3

38

,092

.06

1,

118.

48

70,0

36.1

2

59

,884

.85

9,65

3.00

40,1

86.9

7

-

8,28

6.58

11

.83%

11.6

5%13

.84%

8

4 Д

Г S

O

10

0 Д

ундг

овь

Цөм

СҮА

А

35

,715

.22

25,1

91.5

7

10

,523

.65

250.

00

35,4

65.2

2

40

,944

.45

-

22

,877

.65

-

18,0

66.7

9 50

.94%

50.5

9%44

.13%

8

5 Ө

Г S

O

10

0 Ө

мнө

говь

Цөм

СҮА

А

108,

097.

87

25,0

42.7

7

83

,055

.11

2,

435.

45

10

5,66

2.43

1,

232.

00

-

13

,228

.94

8,31

4.60

(3,6

82.3

5)-3

.49%

-3.4

1%-3

8.57

%

8

6 Б

У S

O

10

0 Б

улга

н Ц

өм С

ҮАА

133,

691.

52

103,

022.

49

30,6

69.0

3

43

5.48

133,

256.

04

84,1

00.7

6

-

72,0

75.3

2

-

2,03

2.44

1.

53%

1.52

%2.

42%

8

7 Х

Э S

O

10

0 Х

энти

й Ц

өм С

ҮАА

57

,188

.89

18,4

29.0

8

38

,759

.81

4,

560.

44

52,6

28.4

5

43

,631

.00

-

36

,579

.05

-

7,

051.

95

13.4

0%12

.33%

16.1

6%

Т

ӨҮГ

-ын

дүн

35,3

61,7

56.8

5

11,0

84,7

16.1

6

24,2

77,0

40.6

9

7,

250,

305.

05

28

,111

,451

.75

14

,876

,709

.96

8,

066,

798.

45

5,59

0,54

6.36

36

7,44

5.53

1,37

5,56

2.31

4.

89%

3.89

%9.

02%

БУС

АД

БАЙ

ГУУЛ

ЛАГУ

УД

8

8 У

Б S

O

10

0 И

ргэн

ий н

исэх

ийн

ерөн

хий

газа

р

213,

515,

476.

60

37,9

02,9

79.5

4

17

5,61

2,49

7.06

16

,478

,032

.63

19

7,03

7,44

3.95

118,

887,

813.

40

57,3

46,4

68.5

1

49,7

41,8

46.3

0

(1,8

03,2

38.0

3)

7,

351,

834.

25

3.73

%3.

44%

6.28

%

8

9 У

Б S

O

10

0 Т

өрий

н ба

нк

316,

697,

106.

20

291,

219,

989.

50

25,4

77,1

16.7

0

28

5,50

1,49

8.40

31

,195

,607

.80

32,6

57,9

13.2

0

-

29,1

76,1

12.5

0

(1,2

97,9

07.0

0)

2,

084,

386.

70

6.68

%0.

66%

6.65

%

9

0 У

Б S

O

10

0 Х

өгж

лийн

бан

к

889,

036,

420.

34

888,

075,

173.

70

961,

246.

64

827,

060,

378.

00

61,9

76,0

42.3

0

28

,898

,498

.50

37,0

18,2

46.9

0

2,52

9,99

7.20

(28,

827.

20)

(1

0,67

8,57

2.80

)-1

7.23

%-1

.20%

-36.

99%

9

1 У

Б S

O

10

0 М

онго

л Со

лонг

осы

н До

рны

н А

нага

ах

ухаа

ны т

өв

165,

597.

27

31,8

53.1

7

13

3,74

4.10

24

,517

.58

14

1,07

9.70

168,

891.

85

-

170,

307.

81

(5

,797

.02)

(7

,212

.97)

-5.1

1%-4

.36%

-4.4

2%

9

2 У

Б S

O

10

0 Б

иоте

хнол

огий

н үй

лдвэ

р

243,

317.

86

75,6

32.0

0

16

7,68

5.86

13

,396

.17

22

9,92

1.69

172,

945.

88

91,6

82.7

3

92,4

23.7

4

21,9

16.0

6

9,

363.

04

4.07

%3.

85%

4.80

%

9

3 У

Б S

O

10

0 Э

МЯ

Захи

алаг

чийн

аж

лын

алба

528,

794.

65

494,

910.

28

33,8

84.3

7

30

0,19

7.58

228,

597.

05

38

4,66

6.50

-

49

3,56

5.33

(25,

434.

21)

(134

,333

.04)

-58.

76%

-25.

40%

-37.

39%

9

4 У

Б S

O

10

0 Э

рчим

кор

пора

ци

657,

850.

80

395,

495.

60

262,

355.

20

205,

803.

70

45

2,04

7.10

1,

244,

589.

17

-

1,

108,

177.

77

15

.06

135,

998.

00

30.0

8%20

.67%

10.9

3%

9

5 У

Б S

O

10

0 А

рмон

о ко

рпор

аци

-

-

-

-

-

-

-

-

-

#DIV

/0!

#DIV

/0!

#DIV

/0!

9

6 У

Б S

O

10

0 У

лам

жла

лт

Ана

гаах

Уха

аны

Ш

УҮКо

рпор

аци

1,75

3,29

5.63

14

,578

.51

1,

738,

717.

12

69.3

5

1,75

3,22

6.28

-

-

26

8,86

4.40

-

(2

68,8

64.4

1)-1

5.34

%-1

5.33

%#D

IV/0

!

9

7 У

Б S

O

10

0 Х

араа

гүй

хүм

үүси

йн

хөдө

лмөр

сур

галт

ын

үйлд

вэр

1,67

7,41

1.00

65

8,02

4.04

1,01

9,38

6.96

31

4,33

2.81

1,36

3,07

8.18

2,

419,

136.

83

1,87

5,33

2.73

44

5,32

4.98

-

98,4

79.1

3 7.

22%

5.87

%4.

07%

9

8 У

Б S

O

10

0 М

эдээ

лэл

техн

олог

ийн

Үндэ

сний

пар

к

2,18

8,11

7.73

25

5,06

0.96

1,93

3,05

6.77

44

,209

.42

2,

143,

908.

31

65

4,60

5.88

-

66

7,01

2.00

(14.

42)

(2

6,82

9.64

)-1

.25%

-1.2

3%-4

.10%

Бус

ад б

айгу

улла

гууд

ын

дүн

1,42

6,46

3,38

8.08

1,21

9,12

3,69

7.30

20

7,33

9,69

0.78

1,12

9,94

2,43

5.64

296,

520,

952.

36

18

5,48

9,06

1.20

96

,331

,730

.87

84

,693

,632

.02

(3

,139

,286

.76)

(1

,435

,751

.74)

-0.4

8%-0

.10%

-0.7

9%

НИ

ЙТ

ДҮН

7,

384,

613,

060.

18

3,09

5,15

2,30

4.99

4,

289,

407,

081.

59

3,83

0,70

1,19

8.81

3,55

3,91

1,86

1.10

3,31

3,98

6,99

8.59

2,56

8,34

0,52

2.45

427,

544,

329.

59

(1

4,86

5,91

7.10

)

205,

232,

563.

16

5.77

%2.

78%

6.22

%

Эх

сурв

алж

: Төр

ийн

өмчи

йн х

ороо

ноос

авс

ан

мэд

ээлэ

лд т

улгу

урла

н то

оцоо

лол

хийв

.

Үр

гэлж

лэл

/Хуу

дас

51

-ээс

эхл

эв/

ХАВСРАЛТ-7 55

№ Хуулийн этгээдийн нэр ТУЗ-ийн гишүүдСургалтанд суусан эсэх

Гэрчилгээний дугаар

1 “МИАТ” ТӨХК

Б.Батзаяа ЗТЯ-ТНБД Тийм 0630 077

Б.Бямбажав ЗТЯ-Газрын дарга

Д.Болдбаатар ЭЗХЯ-Газрын дарга

Х.Пүрэвсүрэн СЯ-НБББГ-ын дарга

Ц.Одмаа ТӨХ-ТГ-ын дарга Тийм 00 54

Б.Энхтуул ТӨХ-Мэргэжилтэн Тийм 00 139

ТУЗ-ийн хараат бус гишүүд сонгогдоогүй байна

2 “ҮЦТТТХТ” ХХК

Д.Болормаа ТӨХ-ТӨУГ-ын дарга Тийм 013 0026

Ч.Чанлуулодой УБЕГ-ТГ-ын дарга Тийм 0630 101

Ж.Цогтсанаа МБ-ТТТТ-ийн захирал Тийм 0630 057

С.Жавхланбаатар ЭЗХЯ-Газрын дарга

Б.Нямаа СЯ-Хэлтсийн дарга

Ч.Алтантуяа ТӨХ-Мэргэжилтэн Тийм 00 187

Компанийн дүрэмд тусгагдаагүй байна

3“Мэдээлэл холбооны сүлжээ” ХХК

Ж.Төмөрбаатар ТӨХ-Орлогч дарга Тийм 00 53

Б.Алтангэрэл СЯ-Хэлтсийн дарга Тийм 0630 074

Э.Эрдэнэсүрэн ЭЗХЯ-Хэлтсийн дарга Тийм 0630 073

Б.Мягмарнаран МТШХХГ-газрын дарга

О.Ганчимэг ТӨХ-Мэргэжилтэн Тийм 00 215

Ц.Доржпалам БХБЯ-ТЗУГ-ын дарга

Компанийн дүрэмд тусгагдаагүй байна

4“Монголын төмөр зам” ТӨХК

Б.Батзаяа ЗТЯ-ТНБД Тийм 0630 077

Г.Батхүрэл ЭЗХЯ-Хэлтсийн дарга Тийм 0420 005

Б.Артур ЗТЯ-Хэлтсийн дарга Тийм 0630 076

Ц.Түвшинжаргал ҮХААЯ-Мэргэжилтэн

Н.Батбаатар ТӨХ-Ахлах мэргэжилтэн Тийм 00 139

ТӨУГ-аас

Хараат бус гишүүд

Ч.Баасандорж

Б.Ганзориг

Н.Ариунболд Тийм 0620 008

5“Дарханы төмөрлөгийн үйлдвэр” ТӨХК

Б.Шинэбаатар ЭЗХЯ-ТНБД Тийм 0420 004

Р.Эрдэнэбүрэн БХБЯ-ТНБД

М.Баянмөнх ҮХААЯ-Газрын дарга Тийм 0630 055

Д.Нэмэхбаяр ТӨХ-Мэргэжилтэн Тийм 0620 035

Д.Нэргүй УУЯ-Газрын дарга

Д.Нарангэрэл ТӨХ-Ахлах мэргэжилтэн Тийм 00 184

ТУЗ-ийн хараат бус гишүүд сонгогдоогүй байна

ТӨРИЙН ӨМЧИТ КОМПАНИУДЫН ТУЗ-ИЙН ГИШҮҮДИЙН МЭДЭЭЛЭЛ

Эх сурвалж: ТӨХ-оос өгсөн мэдээлэлд тулгуурлан Компанийн засаглалын чигэлээр сургалт явуулдаг сургалтын байгууллагуудаас Компанийн засаглалын үндэсний зөвлөлийн ажлын албанд 2013 оны 10 дугаар сарын 08-ны өдрийн байдлаар ирүүлсэн бүртгэлийн мэдээлэлд үндэслэн гаргав.

ХАВСРАЛТ-756

№ Хуулийн этгээдийн нэр ТУЗ-ийн гишүүдСургалтанд суусан эсэх

Гэрчилгээний дугаар

1 “МИАТ” ТӨХК

Б.Батзаяа ЗТЯ-ТНБД Тийм 0630 077

Б.Бямбажав ЗТЯ-Газрын дарга

Д.Болдбаатар ЭЗХЯ-Газрын дарга

Х.Пүрэвсүрэн СЯ-НБББГ-ын дарга

Ц.Одмаа ТӨХ-ТГ-ын дарга Тийм 00 54

Б.Энхтуул ТӨХ-Мэргэжилтэн Тийм 00 139

ТУЗ-ийн хараат бус гишүүд сонгогдоогүй байна

2 “ҮЦТТТХТ” ХХК

Д.Болормаа ТӨХ-ТӨУГ-ын дарга Тийм 013 0026

Ч.Чанлуулодой УБЕГ-ТГ-ын дарга Тийм 0630 101

Ж.Цогтсанаа МБ-ТТТТ-ийн захирал Тийм 0630 057

С.Жавхланбаатар ЭЗХЯ-Газрын дарга

Б.Нямаа СЯ-Хэлтсийн дарга

Ч.Алтантуяа ТӨХ-Мэргэжилтэн Тийм 00 187

Компанийн дүрэмд тусгагдаагүй байна

3“Мэдээлэл холбооны сүлжээ” ХХК

Ж.Төмөрбаатар ТӨХ-Орлогч дарга Тийм 00 53

Б.Алтангэрэл СЯ-Хэлтсийн дарга Тийм 0630 074

Э.Эрдэнэсүрэн ЭЗХЯ-Хэлтсийн дарга Тийм 0630 073

Б.Мягмарнаран МТШХХГ-газрын дарга

О.Ганчимэг ТӨХ-Мэргэжилтэн Тийм 00 215

Ц.Доржпалам БХБЯ-ТЗУГ-ын дарга

Компанийн дүрэмд тусгагдаагүй байна

4“Монголын төмөр зам” ТӨХК

Б.Батзаяа ЗТЯ-ТНБД Тийм 0630 077

Г.Батхүрэл ЭЗХЯ-Хэлтсийн дарга Тийм 0420 005

Б.Артур ЗТЯ-Хэлтсийн дарга Тийм 0630 076

Ц.Түвшинжаргал ҮХААЯ-Мэргэжилтэн

Н.Батбаатар ТӨХ-Ахлах мэргэжилтэн Тийм 00 139

ТӨУГ-аас

Хараат бус гишүүд

Ч.Баасандорж

Б.Ганзориг

Н.Ариунболд Тийм 0620 008

5“Дарханы төмөрлөгийн үйлдвэр” ТӨХК

Б.Шинэбаатар ЭЗХЯ-ТНБД Тийм 0420 004

Р.Эрдэнэбүрэн БХБЯ-ТНБД

М.Баянмөнх ҮХААЯ-Газрын дарга Тийм 0630 055

Д.Нэмэхбаяр ТӨХ-Мэргэжилтэн Тийм 0620 035

Д.Нэргүй УУЯ-Газрын дарга

Д.Нарангэрэл ТӨХ-Ахлах мэргэжилтэн Тийм 00 184

ТУЗ-ийн хараат бус гишүүд сонгогдоогүй байна

Үргэлжлэл /Хуудас 55-аас эхлэв/

ХАВСРАЛТ-7 57

6“Оргил рашаан сувилал” ТӨХК

Ц.Одмаа ТӨХ-ТГ-ын дарга Тийм 00 54

Н.Батсайхан ЕТГ-ын референт

П.Туул ТӨХ-Мэргэжилтэн Тийм 0620 015

Б.Золжаргал ХАХНХЯ-Газрын дарга

Ц.Цолмонгэрэл ЭМЯ-Газрын дарга

Д.Болортуяа ТӨХ-Мэргэжилтэн Тийм 00 32

Хараат бус гишүүд

М.Уламбаяр

Ч.Өлзийбүрэн

П.Цэнд-Аюуш

7Монгол-Солонгосын хамтарсан “Монсам” ХХК

Ж.Хатанбаатар ЭМЯ-ТНБД

Б.Батцэцэг СЯ-Газрын дарга Тийм 00 271

Т.Хурцгэрэл ТӨХ-Мэргэжилтэн Тийм 00 200

Компанийн дүрэмд тусгагдаагүй байна

8 “Мон-Атом” ХХК

Г.Цогтсайхан ГХЯ-ТНБД

Б.Баатарцогт УУЯ-Хэлтсийн дарга

Ц.Дамдинсүрэн ЦөмийнЭГ-Дэд дарга

Р.Гансүх СЯ-Хэлтсийн дарга Тийм 00 172

М.Ганхуяг ТӨХ-Ахлах мэргэжилтэн Тийм 00 52

Т.Нямдорж ЗГ-авто бааз дарга

Компанийн дүрэмд тусгагдаагүй байна

9

Монгол, Оросын хамтарсан “Эрдэнэт үйлдвэр” ХХК, “Монголросцветмент” ХХК

Д.Цогтбаатар ТӨХ-Дарга Тийм 0423 0009

Н.Буяндэлгэр ЗГХЭГ-референт

Х.Ганцогт СЯ-ТНБД

Р.Жигжид УУЯ-ТНБД Тийм 0420 021

Г.Цогтсайхан ГХЯ-ТНБД

Н.Золжаргал ҮХААЯ-ТНБД

Компанийн дүрэмд тусгагдаагүй байна

10“Хөтөлийн цемент шохой” ТӨХК

Г.Мэргэнбаяр БХБЯ-Газрын дарга Тийм 0620 049

М.Батгэрэл ТӨХ-Газрын дарга Тийм 00 55

Ц.Баярмаа ҮХААЯ-Газрын дарга Тийм 0630 070

А.Хүрэлбат УУЯ-Хэлтсийн дарга Тийм 0630 061

Э.Ганчимэг ТӨХ-Мэргэжилтэн Тийм 00 215

Б.Цэдэнсамба ЭЗХЯ-Газрын дарга Тийм 0630 102

Хараат бус гишүүд

Д.Түвшинтамир

Х.Баянбай

Ө.Шижир

Үргэлжлэл /Хуудас 55-аас эхлэв/

ХАВСРАЛТ-758

11“Дулааны цахилгаан станц-2”

Ц.Баярбаатар ЭХЯ-Газрын дарга

Д.Пүрэвбаяр ЭХЯ-Ахлах мэргэжилтэн Тийм 00 211

Х.Самбалхүндэв ЭХЯ-Ахлах мэргэжилтэн Тийм 00 298

Ц.Ариунсанаа СЯ-Хэлтсийн дарга Тийм 00 216

Г.Гүндэгмаа ТӨХ-Мэргэжилтэн Тийм 0620 010

Э.Ганчимэг ТӨХ-Мэргэжилтэн Тийм 00 215

Хараат бус гишүүд

Д.Чойдорж

С.Батмөнх

С.Оюунгэрэл

12“Дулааны цахилгаан станц-3”

П.Болд ЭХЯ-Газрын дарга Тийм

М.Түмэнжаргал ЭХЯ-Мэргэжилтэн Тийм 00 197

Ё.Энхтуяа ЭХЯ-Мэргэжилтэн Тийм 00 129

Т.Бекболат ТӨХ-Мэргэжилтэн Тийм 0930 002

Х.Нарангарав ТӨХ-Мэргэжилтэн Тийм 0930 010

Ч.Тавинжил СЯ-Газрын дарга Тийм

Хараат бус гишүүд

П.Цэрэннадмид МЭХИХ-ны гишүүн

Ц.Жаргалсамбуу ШУТИС-багш

Х.Тунгалагмаа Мэрэгшсэн нягтлан бодогч

13“Дулааны цахилгаан станц-4”

П.Товуудорж ЭХЯ-Газрын дарга Тийм

Г.Энхтайван ЭХЯ-Ахлах мэргэжилтэн Тийм 00 162

Т.Батдондог ЭХЯ-Ахлах мэргэжилтэн Тийм 00 239

Д.Дэлгэрмаа ТӨХ-Мэргэжилтэн Тийм 00 203

Ч.Ганболд ТӨХ-Мэргэжилтэн Тийм 00 56

М.Батгэрэл СЯ-Хэлтсийн дарга Тийм 00 213

Хараат бус гишүүд

Д.Батцэнд МЭХИХ-ны гишүүн

Д.Содномдорж НББ-ийг хөгжүүлэх сан

Р.Батжаргал МЭХА-ийн гишүүн

14 “Дарханы ДЦС” ТӨХК

Ц.Баярбаатар ЭХЯ-Газрын дарга

Ж.Гэрэл ЭХЯ-Мэргэжилтэн Тийм 00 174

А.Авирмэд ЭХГ-Хэлтсийн дарга

Д.Түвшинбаяр ТӨХ-Мэргэжилтэн Тийм

Д.Нарангэрэл ТӨХ-Ахлах мэргэжилтэн Тийм 00 184

Б.Отгонцэцэг СЯ-Хэлтсийн дарга Тийм

Хараат бус гишүүд

Б.Сандуйжав МЭХИХ-ны гишүүн

Ш.Сономдагва ДБЯ-Газрын дарга асан

Үргэлжлэл /Хуудас 55-аас эхлэв/

ХАВСРАЛТ-7 59

15 “Эрдэнэтийн ДЦС” ТӨХК

П.Болд ЭХЯ-Газрын дарга Тийм

Б.Туяа ЭХЯ-Мэргэжилтэн Тийм 00 158

Ш.Ганзориг ЭБЭХЯ-Мэргэжилтэн Тийм 00 159

Э.Хангай СЯ-Газрын дарга Тийм 00 078

Д.Сувдмаа ТӨХ-Ахлах мэргэжилтэн Тийм 00 220

Г.Туул ТӨХ-Мэргэжилтэн Тийм 00 56

Хараат бус гишүүд

Т.Хишигт ШУТИС-багш

Д.Хишигсайхан MCS ХХК-Дулааны инженер

З.Цээнээ Докторант

16 “Налайхын ДЦС” ТӨХК

М.Ангараг ЭХЯ-Хэлтсийн дарга Тийм 0520 035

Ц.Сүхбаатар ЭХХТ-Хэлтсийн дарга Тийм 00 178

Л.Долгорсүрэн ЭХЯ-Мэргэжилтэн Тийм 00 298

М.Баярмаа ТӨХ-Мэргэжилтэн Тийм 0620 014

Г.Дэлгэрмаа ТӨХ-Мэргэжилтэн Тийм 00 207

Б.Доржсэмбэд СЯ-Хэлтсийн дарга

Хараат бус гишүүд

Д.Туулай Цэлмэг Монгол ХХК захирал

М.Чаминцэцэг Мянганы сорилын сан

Буманцэцэг ММНБИ

17 “Багануурын ДЦС” ТӨХК

Б.Баяр ЭХЯ-Хэлтсийн дарга Үгүй

Д.Баянжаргал ЭБЭХЯ-Мэргэжилтэн Тийм 00 209

У.Нямгэрэл ЭХЯ-Мэргэжилтэн Тийм 00 291

С.Жанцанхорол ТӨХ-Мэргэжилтэн Тийм

Э.Өлзиймандах ТӨХ-Мэргэжилтэн Тийм 0930 004

Ж.Ганбат СЯ-Газрын дарга Үгүй

Хараат бус гишүүд

Ж.Шагдарсүрэн МЭХИХ-ны гишүүн

Ж.Эрдэмбилэг Эдийн засагч

Ё.Гантогоо МЭХА-ийн гишүүн

18“Даланзадгадын ДЦС” ТӨХК

Н.Болдхүү ЭХЯ-Хэлтсийн дарга Үгүй

Г.Энхтайван ЭХЯ-Мэргэжилтэн Тийм 00 162

Д.Пүрэвбаяр ЭХЯ-Ахлах мэргэжилтэн Тийм 00 211

С.Энхзориг ТӨХ-Мэргэжилтэн Тийм 00 220

Э.Дуламсүрэн ТӨХ-Мэргэжилтэн Тийм 00 171

Б.Нямаа СЯ-Хэлтсийн дарга Үгүй

Хараат бус гишүүд

Б.Өрнөхбаяр Зөвлөх инженер Тийм 0730 780

С.Буянхишиг ХЭАХН

Ж.Үхэртар ММНБИ-Дэд ерөнхийлөгч

Үргэлжлэл /Хуудас 55-аас эхлэв/

ХАВСРАЛТ-760

19“Дулаан шарын гол” ТӨХК

Р.Мөнхтуяа ТӨХ-Ахлах мэргэжилтэн Тийм 00 105

Н.Мөнхцог ЭХЯ-Мэргэжилтэн Тийм

Т.Батдондог ЭХГ-Хэлтсийн дарга Тийм 00 239

Б.Энхтуул ТӨХ-Мэргэжилтэн Тийм 00 139

О.Хуягцогт СЯ-Хэлтсийн дарга

П.Жаргалсайхан ЭХЯ-Мэргэжилтэн Тийм 00 289

Хараат бус гишүүд

Г.Мягмар Төслийн дарга

Ц.Батцэрэн Зөвлөх инженер

Д.Батцэнгэл Алтайн хүдэр ХХК

20“Улаанбаатар цахилгаан түгээх сүлжээ” ТӨХК

П.Товуудорж ЭХЯ-Газрын дарга Тийм

И.Лувсанцэрэн ЭХЯ-Мэргэжилтэн Тийм 00 192

Н.Ууганчимэг ЭХЯ-Мэргэжилтэн Тийм 00 106

Ц.Болдбаатар ТӨХ-Мэргэжилтэн

Ч.Алтантуяа ТӨХ-Мэргэжилтэн Тийм 00 187

Р.Гансүх СЯ-Хэлтсийн дарга Тийм 00 172

Хараат бус гишүүд

У.Буяндорж МЭХИХ

Л.Дондог ММНБИ

Ё.Хойлог Зөвлөх инженер

21“Улаанбаатар дулааны сүлжээ” ТӨХК

Д.Дэлгэрцогт ЭХЯ-ТНБД Тийм 0420 008

Г.Энхтүвшин ЭХЯ-Ахлах мэргэжилтэн

Ё.Энхтуяа ЭХЯ-Мэргэжилтэн Тийм 00 129

Д.Дэлгэрмаа ТӨХ-Мэргэжилтэн Тийм 00 203

Д.Тунгалагтуул ҮХААЯ-Мэргэжилтэн Тийм 00 131

Х.Пүрэвсүрэн СЯ-Газрын дарга

Хараат бус гишүүд

Г.Пүрэвдорж МЭХИХ

Сайнжаргал ММНБИ

Ц.Баттулга Мегаватт ХХК дэд захирал

22“Цахилгаан дамжуулах үндэсний сүлжээ” ТӨХК

Д.Дэлгэрцогт ЭХЯ-ТНБД Тийм 0420 008

Д.Чимэддорж ЭХЯ-Хэлтсийн дарга Үгүй

Д.Бямбасүрэн ЭХЯ-Хэлтсийн дарга Тийм

С.Жанцанхорол ТӨХ-Мэргэжилтэн Тийм

Р.Мөнхтуяа ТӨХ-Ахлах мэргэжилтэн Тийм 00 105

М.Батгэрэл СЯ-Хэлтсийн дарга Тийм 00 213

Хараат бус гишүүд

Ү.Арслаа Зөвлөх инженер

Ж.Доржпүрэв ЕЕС ХХК зөвлөх инженер

З.Мягмарсүрэн Бодь тусгал ХХК захирал

Үргэлжлэл /Хуудас 55-аас эхлэв/

ХАВСРАЛТ-7 61

23“Дарханы дулааны сүлжээ” ТӨХК

ТӨУГ-аас

П.Жаргалсайхан ЭХЯ-Ахлах мэргэжилтэн Тийм 00 289

Ч.Дөлгөөн ТӨХ-Мэргэжилтэн Тийм 0930 001

Л.Ганхуяг ЭХЯ-Мэргэжилтэн Тийм 00 206

Д.Эрдэнэбаяр ЭЗХЯ-Хэлтсийн дарга

Ц.Ариунсанаа СЯ-Хэлтсийн дарга Тийм 00 216

Хараат бус гишүүд

Х.Энхжаргал МЭХА-ийн гишүүн

Г.Баярням Өнөбал ХХК инженер Тийм 0730 065

Ц.Амаржаргал ХААИС Багш Тийм

24“Эрдэнэт-Булган цахилгаан дамжуулах сүлжээ” ТӨХК

Ж.Төмөрбаатар ТӨХ-Орлогч дарга Тийм 00 53

Б.Сандуйжав ЭХЯ-Мэргэжилтэн Тийм 00 097

Б.Ариундэлгэр ЭХЯ-Мэргэжилтэн Тийм 00 213

Э.Хангай СЯ-Газрын дарга Тийм 00 078

Г.Дэлгэрмаа ТӨХ-Мэргэжилтэн Тийм 00 207

Д.Чимэддорж ЭХЯ-Хэлтсийн дарга Үгүй

Хараат бус гишүүд

Д.Жанчив Зөвлөх инженер

Г.Батбилэг ММНБИ

Д.Мягмаржав ММНБИ

25Дорнод бүсийн эрчим хүчний систем

Д.Чимэддорж ЭХЯ-Хэлтсийн дарга Үгүй

Л.Баясгалантөгс ЭХЯ-Мэргэжилтэн

Ц.Атаржаргал ЭХЯ-Мэргэжилтэн Тийм

Б.Сүх-Очир СЯ-Хэлтсийн дарга Үгүй

Э.Дуламсүрэн ТӨХ-Мэргэжилтэн Тийм 00 171

Б.Өнөрмаа ТӨХ-Мэргэжилтэн Тийм 00 140

Хараат бус гишүүд

М.Бум-Аюуш МЭХА-ийн гишүүн

Ц.Уламбаяр ТБЦДС ажиллаж байсан

26“Багануур зүүн өмнөд бүсийн цахилгаан түгээх сүлжээ” ТӨХК

Л.Батсайхан ЭХЯ-Газрын дарга Үгүй

Л.Ганхуяг ЭХЯ-Мэргэжилтэн Тийм 00 206

П.Жаргалсайхан ЭХГ-Хэлтсийн дарга Тийм 00 289

Д.Тунгалагтуул ҮХААЯ-Мэргэжилтэн Тийм 00 131

Д.Болортуяа ТӨХ-Мэргэжилтэн Тийм 00 32

Б.Төгөлдөр СЯ-Хэлтсийн дарга Үгүй

Хараат бус гишүүд

Н.Намхай АҮ-ийн гавьяат ажилтан

Г.Бэхбат ШУТИС-багш

П.БямбацэрэнСтатистикийн газрын дарга асан

Үргэлжлэл /Хуудас 55-аас эхлэв/

ХАВСРАЛТ-762

27“Баруун бүсийн эрчим хүчний систем” ТӨХК

Я.Пүрэвжав ЭХХ-Төвийн дарга Тийм

Ж.Гэрэл ЭХЯ-Мэргэжилтэн Тийм 00 174

Ч.Батбаяр ЭХЯ-Ахлах мэргэжилтэн Тийм 00 181

Ө.Батбаатар ТӨХ-Ахлах мэргэжилтэн Тийм 00 147

Д.ЭРэвгийлхам ТӨХ-Мэргэжилтэн Тийм 00 179

Н.Нарангэрэл СЯ-Хэлтсийн дарга

Хараат бус гишүүд

Ц.Сүхбаатар МЭХА-ийн гишүүн

Б.Бат-Эрдэнэ МЭХИХ-ны гишүүн

Б.Мягмаржав ММНБИ

28“Алтай-Улиастайн ЭХС” ТӨХК

Л.Батсайхан ЭХЯ-Газрын дарга Үгүй

Г.Тойруул ЭХЯ-Мэргэжилтэн Тийм 00 229

С.Цэрэнжамц ЭХЯ-Хэлтсийн дарга Тийм 00 231

Г.Туул ТӨХ-Мэргэжилтэн Тийм 00 56

М.Баярмаа ТӨХ-Мэргэжилтэн Тийм 0620 014

З.Мөнх-Оргил СЯ-Хэлтсийн дарга

Хараат бус гишүүд

Ч.Зундуйсүрэн МЭХА-ийн гишүүн

А.Баасанжав Эдийн засагч

Ц.Санчин Зөвлөх инженер Доктор

29“Монголын хөрөнгийн бирж” ХК

М.Батгэрэл ТӨХ-Газрын дарга Тийм 00 55

ТӨУГ-аас

Б.Даажамба СЗХ-Дэд дарга Тийм 0420 002

А.Хүрэлбат УУЯ-Хэлтсийн дарга Тийм 0630 061

Э.Батбаяр СЯ-Хэлтсийн дарга Тийм 0630 103

Б.Баяр ЭХЯ-Хэлтсийн дарга

Хараат бус гишүүд

Ч.Ганбат Тийм

Ж.Майзориг 0630 062

30 “Монгол шуудан” ТӨХК

О.Сэр-Од ТӨХ-Газрын дарга Тийм 00 219

Л.Баатарчулуун ТӨХ-Мэргэжилтэн Тийм

Э.Золбаяр МТШХХГ-газрын дарга Үгүй

Э.Дашзэгвэ ЭЗХЯ-Газрын дарга Тийм 0420 006

Б.Отгонцэцэг СЯ-Хэлтсийн дарга Үгүй

М.Сан-Эрэг ТӨХ-Мэргэжилтэн Тийм

ТУЗ-ийн хараат бус гишүүд сонгогдоогүй байна

31“Дархан АЗЗА” ТӨХК, “Сэлэнгэ АЗЗА” ТӨХК

О.Сэр-Од ТӨХ-Газрын дарга Тийм 00 219

Н.Батсуурь ЗТЯ-Мэргэжилтэн Тийм 0430 087

Д.Гэрэлням ЗТЯ-Мэргэжилтэн Тийм 0430 094

Л.Энхболд ЗТЯ-Мэргэжилтэн Тийм 0430 124

Ц.Одгэрэл ТӨХ-Мэргэжилтэн Тийм 00 93

Э.Өлзиймандах ТӨХ-Мэргэжилтэн Тийм

Хараат бус гишүүд

Г.Түвшинбат

Д.Эрдэнэчимэг

Б.Батбэх

Үргэлжлэл /Хуудас 55-аас эхлэв/

ХАВСРАЛТ-7 63

32

“Хархорин АЗЗА” ТӨХК, “Өвөрхангай АЗЗА” ТӨХК, “Архангай АЗЗА” ТӨХК

Ц.Одгэрэл ТӨХ-Мэргэжилтэн Тийм 00 93

Л.Энхболд ЗТЯ-Мэргэжилтэн Тийм 0430 124

Н.Сугаржав ЗТЯ-Мэргэжилтэн Үгүй

Н.Баярсайхан ЗТЯ-Мэргэжилтэн Үгүй

Л.Сэлэнгэ ТӨХ-Мэргэжилтэн Тийм 00 114

Б.Өнөрмаа ТӨХ-Мэргэжилтэн Тийм 00 140

Хараат бус гишүүд

Ж.Үхэртар

М.Дашдондог

Ж.Сэрээтэр

33“Булган АЗЗА” ТӨХК, “Орхон АЗЗА” ТӨХК, “Хөвсгөл АЗЗА” ТӨХК

Б.Мандат ЗТЯ-Хэлтсийн дарга Тийм 0620 039

Г.Алтангэрэл ЗТЯ-Мэргэжилтэн Тийм 0620 037

А.Гантулга ЗТЯ-Мэргэжилтэн Тийм 0620 024

Д.Одмаа ТӨХ-Ахлах мэргэжилтэн Тийм 00 218

О.Ганчимэг ТӨХ-Мэргэжилтэн Тийм

В.Дарханбаатар ТӨХ-Мэргэжилтэн Тийм 00 219

Хараат бус гишүүд

С.Өлзийжаргал Тийм 0630 063

И.Хишигдэмбэрэл Тийм 0630 129

Б.Амгаланбаяр Тийм 0630 132

34“Төв АЗЗА” ТӨХК, “Эрдэнэ сант АЗЗА” ТӨХК

Х.Ганболд ЗТЯ-Хэлтсийн дарга Тийм 0620 040

Х.Энхбаатар ЗТЯ-Хэлтсийн дарга Үгүй

Ж.Баярсайхан ЗТЯ-Мэргэжилтэн Тийм 0620 021

Д.Түвшинбаяр ТӨХ-Мэргэжилтэн Тийм

Д.Энхбат БОНХЯ-Газрын дарга Үгүй

В.Дарханбаатар ТӨХ-Мэргэжилтэн Тийм 00 219

Хараат бус гишүүд

Т.Эрдэнэтуяа

М.Баярсайхан

Л.Мөнхжаргал

35

“Ховд АЗЗА” ТӨХК, “Увс АЗЗА” ТӨХК, “Говь-Алтай” АЗЗА ТӨХК, “Завхан АЗЗА” ТӨХК

Р.Онон ЗТЯ-Газрын дарга Үгүй

С.Мөнхбат ЗТЯ-Мэргэжилтэн Тийм

Цэрэнчимэг ЗТЯ-Хэлтсийн дарга Тийм 0620 050

Ч.Ганболд ТӨХ-Мэргэжилтэн Тийм 00 56

Б.Гантулга БОНХЯ-Газрын дарга Үгүй

Ц.Мөнхжаргал ТӨХ-Мэргэжилтэн Тийм 0620 013

Хараат бус гишүүд

Б.Энхтөр Тийм 0620 036

Х.Гантөмөр

Д.Батсүх

Үргэлжлэл /Хуудас 55-аас эхлэв/

ХАВСРАЛТ-764

36“Багануур АЗЗА” ТӨХК, “Дорноговь АЗЗА” ТӨХК

Д.Одмаа ТӨХ-Ахлах мэргэжилтэн Тийм 00 218

Н.Батсуурь ЗТЯ-Мэргэжилтэн Тийм 0430 087

Г.Алтангэрэл ЗТЯ-Мэргэжилтэн Тийм 0620 037

М.Сугарсүрэн ЗТЯ-Сайдын туслах Тийм 0620 034

Б.Одонбилэг ТӨХ-Мэргэжилтэн Тийм

Д.Сувдмаа ТӨХ-Мэргэжилтэн Тийм 00 220

Хараат бус гишүүд

З.Цэндмаа

Х.Болдбаатар

Т.Тэлмэн Тийм

37“Улаанбаатар АЗЗА” ТӨХК, “АЗТТТүрээс” ТӨХК

Х.Энхбаатар ЗТЯ-Хэлтсийн дарга Үгүй

Ц.Рэнчинсэнгээ ҮХААЯ-Газрын дарга Үгүй

Ж.Баярсайхан ЗТЯ-Мэргэжилтэн Тийм 0620 021

Х.Нарангарав ТӨХ-Мэргэжилтэн Тийм

Г.Баттөр ТӨХ-Мэргэжилтэн Тийм

Т.Хурцгэрэл ТӨХ-Мэргэжилтэн Тийм 00 200

Хараат бус гишүүд

Ж.Бямбажав

Б.Ганболд

Д.Энхбат

38“Харгуй” ТӨХК, “Талын зам” ТӨХК

Н.Батбаатар ТӨХ-Ахлах мэргэжилтэн Тийм 00 139

Д.Загдраднаа ЗТЯ-Ахлах мэргэжилтэн Үгүй

Б.Дархандаръяа ЗТЯ-Мэргэжилтэн Тийм 0620 011

А.Энхболд ЗТЯ-Мэргэжилтэн Тийм 0630 079

П.Туул ТӨХ-Мэргэжилтэн Тийм 0620 015

Ц.Болдбаатар ТӨХ-Мэргэжилтэн Үгүй

Хараат бус гишүүд

Г.Батцогт

Ч.Мягмарсүрэн

Д.Ганхуяг

39“Диспетчерийн үндэсний төв” ХХК

С.Баярбат ЭХЯ-Газрын дарга Үгүй

Б.Алтантунгалаг ЭХЯ-Мэргэжилтэн Тийм 00 141

М.Гансүх ЭХЯ-Мэргэжилтэн Тийм 00 173

О.Хуягцогт СЯ-Хэлтсийн дарга Үгүй

Ө.Батбаатар ТӨХ-Ахлах мэргэжилтэн Тийм 00 147

М.Сан-Эрэг ТӨХ-Мэргэжилтэн Тийм

Хараат бус гишүүд

Ц.Санчин Зөвлөх инженер Доктор

Н.Шарав Шинжээч нягтлан бодогч

40“Дархан-газрын тос боловсруулах үйлдвэр” ХХК

Х.Володя ТӨХ-Мэргэжилтэн Тийм 0 149

З.Мөнх-Оргил СЯ-Хэлтсийн дарга Үгүй

Компанийн дүрэмд тусгагдаагүй байна

Үргэлжлэл /Хуудас 55-аас эхлэв/

ХАВСРАЛТ-7 65

41 “Багануур” ХК

Р.Жигжид УУЯ-ТНБД Тийм 0420 021

Ц.Оюунбаатар ЭХЯ-Мэргэжилтэн Үгүй 0520 037

Л.Сэлэнгэ ТӨХ-Мэргэжилтэн Тийм 00 114

Д.Дамба УУЯ-Ахлах мэргэжилтэн Үгүй

С.Бэхбат ЭЗХЯ-Газрын дарга Тийм

Б.Одонбилэг ТӨХ-Мэргэжилтэн Тийм

Хараат бус гишүүд

Ц.Нэргүй

Л.Шарав

Ц.Батцэрэн

42 “Шивээ-Овоо” ХК

Ж.Батболд БОНХЯ-ТНБД Тийм

П.Энхцэлмэг ЭХЯ-Мэргэжилтэн Тийм

Д.Даваасүрэн ЭХЯ-Мэргэжилтэн Тийм

Д.Нэмэхбаяр ТӨХ-Мэргэжилтэн Тийм 0620 035

М.Ганхуяг ТӨХ-Мэргэжилтэн Тийм 00 52

Б.Батхүү УУЯ-Газрын дарга Үгүй

Төрийн өмчийн хорооны 2013 оны 363 тогтоолоор чөлөөлсөн

43 “Автоимпекс” ХК

П.Билгүүн ЗТЯ-Газрын дарга Үгүй

Т.Болдбаатар ЗТЯ-АТҮТ захирал Үгүй

Г.Баттөр ТӨХ-Мэргэжилтэн Тийм

Ц.Мөнхжаргал ТӨХ-Мэргэжилтэн Тийм 0620 013

Цэрэндорж Тийм

Төмөрчулуун Үгүй

Хараат бус гишүүд

Д.Чойжилсүрэн

Ж.Батцэнгэл

Я.Батхүү

44“Монголын цахилгаан холбоо” ХК

Д.ЭРэвгийлхам ТӨХ-Мэргэжилтэн Тийм 00 179

Б.Алтангэрэл СЯ-Хэлтсийн дарга Үгүй

Д.Батбаяр МТШХХГ-Хэлтсийн дарга Тийм 0430 144

Хараат бус гишүүд

Г.Аюулгүй Тийм 0420 049

А.Гэрэлт-Од Тийм 0420 025

П.Энхбаяр

45“Хөдөө аж ахуйн бирж” ХХК

Э.Батбаяр СЯ-Газрын дарга Тийм 0630 103

46“Сайншандын аж үйлдвэрийн цогцолбор” ХХК

С.Энхзориг ТӨХ-Мэргэжилтэн Тийм 00 220

Хараат бус гишүүд

Б.Мөнхтуяа

Д.Дүгэржав

Ч.Ганбат Тийм

47“Өмнөд бүсийн цахилгаан түгээх сүлжээ” ХК

Х.Володя ТӨХ-Мэргэжилтэн Тийм 0 149

Үргэлжлэл /Хуудас 55-аас эхлэв/

Зураг 14. Монгол Улсын банкны засаглалын ерөнхий индекс тооцох аргачлал

Хүснэгт 5. Банкны салбарын ил тод байдлын индекс

Эх сурвалж: судлаачийн тооцоолсноор

3. АРИЛЖААНЫ БАНКНЫ ЗАСАГЛАЛ

1. Компанийн нээлттэй байдал

2. ТУЗ-ийн үйл ажиллагаа

4. Зарчмуудын хэрэгжилт

3. Хяналт

Монголын банкуудын засаглалын индексийг тооцоолоход дөрвөн шалгуур үзүүлэлтийг харгалзан үзлээ.

БАНКУУДЫН ИЛ ТОД, НЭЭЛТТЭЙ БАЙДЛЫН ИНДЕКС

Банкны үйл ажиллагааны ил тод байдлыг нэмэгдүүлэх нь зохистой засаглалын үр ашигтай хэрэгжүүлэлтийн чухал бүрэлдэхүүн хэсэг юм. Банкны харилцагчид, хадгаламж эзэмшигчид нь банкны хөрөнгө оруулагчид болдог учраас хөрөнгө оруулагчдын эрх ашгийг хамгаалах үндсэн үүргээ биелүүлэхийн тулд ил тод байдлаа сайжруулах шаардлагатай болдог. 10

Банкуудын үйл ажиллагааны ил тод, нээлттэй байдлыг үнэлэхдээ оролцогч талууд тухайн банкны тухай дараах мэдээллийг авах боломж байгааг тодорхойлох зорилгоор банкны цахим хуудсанд зайлшгүй тусгагдсан байх шаардлагатай үзүүлэлтүүдээр үнэлсэн.

Зураг 15. Банкны нээлттэй байдлыг үнэлэх шалгуур үзүүлэлтүүд

1. Санхүүгийн үзүүлэлтийн тайлагнал

2. Банкны зорилго, бодлогын мэдээлэл

3. Банкны хувь нийлүүлэгчдийн

мэдээлэл

4. ТУЗ, ГУ-ын мэдээлэл

5. Холбогдох этгээдэд олгосон зээлийн баталгаа, батлан даалтын

мэдээлэл

6. Үйл ажиллагааны бүтэц зохион байгуулалт

Ингэхдээ дээрх 6 хувьсагч, 18 үзүүлэлтээр нийт 14 банкны хувьд 2012 оны 12 сарын 31-ний байдлаар үнэлгээ хийв. Судалгааны тийм, үгүй гэсэн хариулттай асуултыг 0/1 гэсэн чанарын хувьсагчаар илэрхийлж, бусад үзүүлэлтийг 0-1-ийн хооронд утгатай байхаар тооцлоо.

10 Монголбанк 2010

Асуултуудыг хамгийн чухал бүрэлдэхүүн хэсгийг тодорхойлох аргыг ашиглан индексжүүлсэн бөгөөд хүчин зүйлсийг 0 дундаж, 1 стандарт хазайлттай байхаар тодорхойлсон ба давуу тал нь асуулт бүрийн жин нь тогтмол биш, өөр өөр байх боломжтой. Доорх хүснэгтэд банкны салбарын ил тод, нээлттэй байдлын индексжүүлсэн үзүүлэлтийг хувийн жингээр болон оноожуулсан байдлаар харуулав.

№ Нэгдсэн үзүүлэлтүүд ХувиарОноогоор

А Б В

1 Санхүүгийн үзүүлэлтийн тайлагнал 0.871 5.23

2 Банкны зорилго, бодлогын мэдээлэл 0.611 3.66

3Банкны хувьцаа эзэмшигчдийн мэдээлэл

0.700 4.20

4 ТУЗ, ГУ-ын мэдээлэл 0.529 3.17

5Холбогдох этгээдэд олгосон зээл, баталгаа, батлан даалтын мэдээлэл

0.900 5.40

6Үйл ажиллагааны бүтэц зохион байгуулалт

0.911 5.46

Ил тод, нээлттэй байдлын индекс үзүүлэлт 0.754 12.56 18.84 15.83

МОНГОЛ УЛСЫН КОМПАНИЙНЗАСАГЛАЛЫН

ҮНДЭСНИЙТАЙЛАН

2013

67МОНГОЛ УЛСЫН КОМПАНИЙН ЗАСАГЛАЛЫН ҮНДЭСНИЙ ТАЙЛАН

Дээрх үзүүлэлтээс харахад банкны салбарын ил тод, нээлттэй байдлын үнэлгээ 100 онооноос 75.4, банкны салбарын засаглалын ерөнхий индексийн 100 онооны үзүүлэлтээс ил тод, нээлттэй байдлын үзүүлэлтийн эзлэх хувийн жин А хувилбараар 16.67%, Б хувилбараар 25%, В хувилбараар 21% тус тус тооцогдсон.

А хувилбар16.67-оос 12.56,Б хувилбар 25-аас 18.84, В хувилбар 21-ээс 15.83 буюу 75.4 хувиар үнэлэгдсэн нь банкууд үйл ажиллагааны бүтэц, зохион байгуулалтын схем зураглал, санхүүгийн үзүүлэлтүүдийн тайлагнал, холбогдох

Бусад банкууд нээлттэй байдлын шаардлага ханган ажиллаж байгаа нь харагдаж байна.

Санхүүгийн салбарын тогтвортой байдалд хэрэглэгчийн эрх ашиг чухал байр суурьтай бөгөөд компанийн засаглалын ил тод байх зарчмын хэрэгжилтийн нэг индикатор тул онцгойлон авч үзлээ. Банкны харилцагчийн эрх ашиг, санхүүгийн боловсрол хамтдаа санхүүгийн системд итгэх олон нийтийн итгэлийг бий болгож, санхүүгийн системийн хөгжилд дэмжлэг үзүүлдэг хадгаламж болон урт хугацаатай санхүүгийн хөрөнгө

Нийт авах Авсан Оноо

Ил тод тайлагнал, ил тод байдал 11 11 100%

Ил тод тайлагнасан мэдээллийн чанар 11 11 100%

Аудитлагдсан санхүүгийн тайлан 11 11 100%

Аудитлагдсан санхүүгийн мэдээллийн албан ёсны тайлбар

11 7 64%

Өмчлөлийн бүтэц 11 8 73%

Хууль зүйн ажиллагаа хүлээгдэж буй мэдээллийн ил тод тайлагнал

11 7 64%

Вэбсайт 11 11 100%

Эрсдлийн удирдлага болон дотоод хяналт 11 8 73%

Эрсдэл хариуцсан захирал (CRO)-ын албан тушаал 11 4 36%

Эрсдлийн удирдлагын үйл ажиллагаа: хамрах хүрээ,статус, хараат бус байдал

11 11 100%

Эрсдлийн удирдлагын нөөцүүд 11 8 73%

Эрсдлийн удирдлагын ажилтнуудын мэргэшсэн байдал

11 7 64%

Эрсдэлийн аргачлал болон үйл ажиллагаа 11 8 73%

Санхүүгийн тайлагналын найдвартай байдал болон ил тод байдал

11 8 73%

ТУЗ-ийн гишүүд болон Гүйцэтгэх дээд удирдлагын мэдээлэл

11 8 73%

Холбогдох этгээдтэй хийсэн хэлцлийн ил тод байдал 11 7 64%

Дотоод аудитын хорооны гишүүдийн мэргэшсэн байдал

11 6 55%

Хөндлөнгийн аудиторын бодлого 11 11 100%

Хуульд нийцэх 11 11 100%

Компанийн засаглалын бодлогууд 11 3 27%

этгээдэд олгосон зээл, баталгаа, батлан даалтын мэдээллийг банкны цахим хуудсандаа жигд тусгасан, ТУЗ, ГУ-ын мэдээлэл, банкны зорилго, бодлого, ХЭ-ийн мэдээлэл жигд бус байсантай холбоотой.

Нээлттэй байдлын индексийг үнэлэхдээ үзүүлэлт тус бүрийг ижил хувийн жингээр, үзүүлэлтийг бүрдүүлж буй асуултуудыг ач холбогдлоор нь хувийн жин оноож үнэлгээ хийлээ. Банкуудын нээлттэй байдлын индексийг банк тус бүрээр зураглал болгон харуулбал дараах байдалтай байна.

оруулалтыг урамшуулж байдаг.

Компанийн нийгмийн хариуцлага, компанийн засаглалын суурь зарчим (“шударга байдал”, “хариуцлагатай байх”, “ил тод байдал”, “хариуцлагатай, үнэн зөв тайлагнал”)-уудын хэрэгжилтийн нэг гол индикатор бол харилцагчийн эрх ашгийг хамгаалах оновчтой тогтолцоо, мэдээлэл тодорхой байх ёстой бөгөөд энэ нь банкны өрсөлдөх чадвар, тогтвортой хөгжлийг илэрхийлнэ. Мэдээллийн ил тод байдал, хариуцлагатай, үнэн зөв тайлагнал нь харилцагчийн эрх ашгийг хамгаалахад чухал нөлөөтэй.

Банкууд зээл, хадгаламжийн хүү, хугацаа, бүтээгдэхүүний төрөл зэрэг мэдээллийг цахим хуудас, мэдээллийн ажилтнууд, зар сурталчилгаа, танилцуулгаар дамжуулан олон нийтэд мэдээлж байгаа ч ихэнх банк шимтгэл, хураамж, торгуулийн тухай харилцагчид ойлгомжтой, ил тод мэдээлэхгүй, зарим банк зээлийн гэрээнд “хүү, шимтгэлийн ерөнхий нөхцлийн дагуу төлбөр төлнө“ гэх мэтээр тодорхойгүй заалт оруулдаг бол зарим хэсэг нь огт тусгахгүй байна.

Харилцагчийн санхүүгийн боловсрол хангалтгүй байгаа энэ үед банкны мэдээллийн ил тод байдал, тайлагнал нь санхүүгийн үйл ажиллагааг нэмэгдүүлж, эрсдлийг бууруулж, өрсөлдөөн бий болгож, санхүүгийн системийн тогтвортой, найдвартай үйл ажиллагаанд эерэгээр нөлөөлөх учир мэдээллийн ил тод байдалд анхаарлаа хандуулах нь зүйтэй.

Компанийн зохистой засаглалыг бэхжүүлэх, компанийн засаглалын байдалд үнэлгээ өгөх, рейтинг тогтоохын ач холбогдлын тухай төрийн байгууллагууд, төрийн бус болон мэргэжлийн төрийн бус байгууллагууд онцолдог ч Монгол Улсад “Компанийн засаглалын өнөөгийн байдлыг тодорхойлох судалгаа” хийгдэж байгаагүй.

Монгол Улсын компанийн засаглалд 2009 онд анх удаа Дэлхийн Банкнаас “Монгол Улсын компанийн засаглалын байдал”-д хийсэн ROSC (Report on Observance of Standards and Codes) үнэлгээг ЭЗХАХБ-ийн компанийн засаглалын үндсэн зарчмуудад суурилан хийсэн. Энэхүү үнэлгээ нь ЭЗХАХБ-ийн компанийн засаглалын үндсэн зарчмууд бодит байдалд хэлбэршсэн эсэх, манай улсад авч хэрэгжүүлэх арга хэмжээг тодорхойлсон бөгөөд анх удаа олон улсын эрх бүхий байгууллагаас Монгол Улсын компанийн засаглалд хийсэн үнэлгээ юм.

Банкуудын хувьд компанийн засаглалыг хэрэгжүүлэх гол хүчин зүйл нь компанийн ирээдүйд тогтвортой ажиллах боломжийг дээшлүүлэх юм. Банкууд зөвхөн хуулийн заалтыг хэрэгжүүлэхээс гадна олон улсын тэргүүн туршлагыг компанидаа нэвтрүүлж байгаа хэдий ч дотоод хяналтын тогтолцоо, эрсдлийн удирдлага хангалтгүй байгаа нь судалгаанаас харагдлаа.

Улс орнуудын бизнесийн түүх, туршлагаас үзэхэд, компанийн засаглалын тогтолцоог хэрэгжүүлэхэд цаг хугацаа шаарддаг ч, зохион байгуулалт хангалтгүйгээс цаг хугацаа, үр дүнгийн алдагдалд орох явдал гарч байна. Зарим тохиолдолд хууль, эрх зүйн баримт бичгүүдийн хэрэгжилт, хяналт, хариуцлагын тогтолцоо хангалтгүй байгаа нь сайн засаглалын хөгжилд саад болж байгааг анхаарууштай.

Хүснэгт 6. Банкны нээлттэй байдлыг үнэлэх шалгуур үзүүлэлтүүд

АРИЛЖААНЫ БАНКНЫ ЗАСАГЛАЛ68

Банкуудын ТУЗ-ийн үйл ажиллагаа нь Компанийн тухай хууль, Банкны тухай хууль,Банкны зохистой засаглалын зарчмыг хэрэгжүүлэх журам, Банкны ТУЗ-ийн хараат бус гишүүдийг нэр дэвшүүлэх, томилох, чөлөөлөх журмаар зохицуулагдана.

Компанийн тухай хууль, Банкны тухай хуульд шинэтгэл хийгдэж, Монголбанкны Ерөнхийлөгч, Санхүүгийн зохицуулах хорооны дарга, Сангийн сайдын хамтарсан 434/113/167 тушаалаар батлагдсан “Банкны ТУЗ-ийн хараат бус гишүүдийг нэр дэвшүүлэх, томилох, чөлөөлөх журам”-ыг 2010 онд баталсантай холбогдон банкуудын засаглалд ТУЗ-ийн манлайллын гүйцэтгэх үүрэг ахицтай байгаа ч ТУЗ-ийн хороодын

ТУЗ-ийн индекс Байвал зохих доод хязгаар Оноо GCRI

хувь Авсан оноо Нийт үр дүнгийн жигнэсэн дундаж

1. Гишүүдийн тоо 5 100 20% 20 20%

2. Хараат бус гишүүдийн тоо 1 50 40% 40 16%

3. ТУЗ-ийн хороодын тоо 2 50 40% 18 36%

НИЙТ ДҮН 200 100% 72 72%

Хүснэгт 7. ТУЗ-ийн үйл ажиллагаа ба хяналт

Хүснэгт 8. Компанийн засаглалын үндсэн зарчмуудын арилжааны банкууд дахь хэрэгжилт

Хүснэгт 9. Банкны засаглалын ерөнхий индекс

үйл ажиллагаа, ТУЗ-ийн нарийн бичгийн дарга, хараат бус гишүүдээс бүрэн эрхээ хэрэгжүүлэх боломж хязгаарлагдмал байна.

Засаглалын онолын шинэ хандлагад ТУЗ-ийн хороодоос Нэр дэвшүүлэх хорооны гүйцэтгэх үүрэг, ач холбогдлыг тэргүүлэх зэрэгтэйгээр авч үзэж буй өнөө үед банкууд энэ хороог байгуулахгүй, эсвэл Гүйцэтгэх удирдлагаас хэрэгжүүлэх хүний нөөцийн бодлогын хүрээнд авч үзэж байгааг анхаарах шаардлагатай байна.

Чадварлаг, манлайлах чадвартай, байнгын үйл ажиллагаатай ТУЗ-д Нэр дэвшүүлэх хороо маш чухал юм. ТУЗ-ийн үйл ажиллагаа нь өргөн хүрээтэй бөгөөд компанийн засаглалын чухал субъект

болно.

Судлаачид ТУЗ-ийн хөгжлийг дараахь үе шатаар ангилсан. Үүнд:

A. Гишүүд нь компанийн стратегийн асуудлаас гадна, өдөр тутмын үйл ажиллагаанд анхаарах эхэн үе.

B. Гишүүд нь стратегийн асуудалд анхаарч эхлэх төлөвших үе.

C. Чадварлаг олон гишүүд, хараат бус гишүүдтэй, хороод, дэд хороодыг зохион байгуулах сонгодог үе.

Судалгаанаас үзэхэд, банкууд сонгодог ТУЗ-ийг байгуулахыг хичээж ажиллаж байна.

Зарчим Авах оноо

GCRI хувь Оноо Нийт үр дүнгийн

жигнэсэн дундаж

1. Хувьцаа эзэмшигчдийн эрх, өмчлөлийн үндсэн үүрэг 20 20% 19 19%

2. Хувьцаа эзэмшигчидтэй эрх тэгш харилцах 10 10% 9 9%

3. Оролцогч талуудын гүйцэтгэх үүрэг 10 10% 8 8%

4. Ил тод тайлагнал, ил тод байдал 20 20% 12 12%

5. ТУЗ-ийн үүрэг хариуцлага 40 40% 18 18%

НИЙТ ДҮН 100 100% 66 66%

Банкны засаглалын дэд индекс Авах оноо

GCRI хувь Оноо Нийт үр дүнгийн

жигнэсэн дундаж

Ил тод, нээлттэй байдлын индекс 100 25% 75 18.8%

ТУЗ-ийн үйл ажиллагааны индекс 100 25% 72 16.5%

Хяналтын индекс 100 25% 84 18%

Зарчмуудын хэрэгжилтийн индекс 100 25% 66 21%

БАНКНЫ ЗАСАГЛАЛЫН ЕРӨНХИЙ ИНДЕКС 297 74%

69МОНГОЛ УЛСЫН КОМПАНИЙН ЗАСАГЛАЛЫН ҮНДЭСНИЙ ТАЙЛАН

Ил тод, нээлттэйбайдлын индекс

Хяналтын индекс

ТУЗ-ийн үйл ажиллагааны

индекс

Зарчмуудын хэрэгжилтийн

индекс

Зураг 16. Банкны салбарын засаглалын индекс

Зураг 17. Банкны нээлттэй байдлыг үнэлэх шалгуур үзүүлэлтүүд(Банк тус бүрээр)

Зураг 18. Монголын арилжааны банкуудын компанийн засаглалын түвшний зураглал

Банк бүрийн индексийн интервалан үнэлгээ

Судалгааны үр дүнгээс Монголын банкны салбарын засаглалын индекс 100 онооноос 74% буюу 0.74 гарсан нь нэг талаас гүйцэтгэх удирдлагын үйл ажиллагаа, нөгөө талаас аудит болон хяналтын үйл ажиллагааны үр дүнтэй холбоотой.

Шагнал, урамшууллын систем, хороодын үйл ажиллагаа жигдэрч чадаагүй нь засаглалын ерөнхий индекс буурахад нөлөөлсөн. Банкны салбарын засаглалын үнэлгээнд тухайн банкны үзүүлэх нөлөөлөл харилцан адилгүй учир банк тус бүрийн засаглалын ерөнхий индексийг доорх зурагт харууллаа.

Сонгосон үзүүлэлтүүдийн хүрээнд банкуудын засаглалын ерөнхий индексээр банкууд харьцангуй жигд үнэлэгдсэн байна. Банкны засаглалын ерөнхий индексийн үнэлгээгээр хамгийн өндөр индексээр 0.865 нэг банк, хамгийн бага 0.181 нэг банк индексээр тус тус үнэлэгдсэн.

Банкны засаглалын ерөнхий индексийн үзүүлэлтүүдийг АНУ-ын Олон улсын хөгжлийн агентлаг, КЗХТ, Монголбанк, Банк санхүүгийн академи, Банкуудын холбооны хамтран боловсруулсан “Банкны байгууллагын засаглалыг оношлох хэрэгслүүд” үнэлгээний аргачлалыг ашиглан интервалаар илэрхийлсэн үнэлгээний загварыг дараах зургаас харна уу.

БАНКНЫ ЗАСАГЛАЛЫН ИНДЕКСИЙН ИНТЕРВАЛ ҮНЭЛГЭЭНИЙ ШАЛГУУР

Засаглалын индексийн үзүүлэлтийн үнэлгээгээр Монголын банкны салбарын засаглал нь 74 оноогоор 2-р интервал буюу “засаглалын суурь тавигдаж байгаа” гэсэн үнэлгээнд хамрагдаж байна. Банк тус бүрийн индексийг интервалаар илэрхийлбэл дараах үр дүнтэй байна.

Дээрх үнэлгээнээс харахад, засаглалын суурь тавигдаж буй 7, засаглал бүрдэж буй 6, засаглал төлөвшсөн гэх банк үгүй байна. Энэ нь Монголын банкны салбарын засаглал төлөвшөөгүй, төлөвшүүлэх хэрэгцээ, шаардлага зайлшгүйн нотолгоо юм.

Судалгааны дүнд төрийн байгууллагууд дараахь ажлыг хэрэгжүүлэх нь зүйтэй.

Үүнд:

1. Зохицуулалтыг хэрэгжүүлдэг бүх төрлийн эрх бүхий байгууллагуудад хариуцлага ногдуулах эрх хэмжээг хуулиар баталгаажуулах.

2. Монголбанк, СЗХ, Монголын хөрөнгийн бирж болон бусад зохицуулалтыг хэрэгжүүлдэг байгууллагын хараат бус, бие даасан байдлыг хангаж, хууль тогтоомжийн хэрэгжилтийг чанд, тогтмол, шударгаар хангах нөхцлийг бүрдүүлэх.

3. Хууль дүрэм хэрэгжүүлэгч бүх байгууллагын үүрэг, тайлагналын тогтолцоо, хариуцлагын хүрээг тодорхой зааж өгөхийн зэрэгцээ хэрэгжүүлэлтэд хамтран ажиллаж, хариуцлага тооцох.

4. ОУХАХБ–ын Компанийн Засаглалын бүх зарчмын хэрэгжилтийг хангах, үнэлэх, хянах тогтолцоо, арга механизмуудыг боловсронгуй болгох.

5. Засгийн газрын яамд, агентлагуудын үйл ажиллагаанд Компанийн Засаглалын үндсэн 4 зарчмыг мөрддөг болох. (шударга байдал, хариуцлага, ил тод байдал, тайлагнал)

6. СЗХ болон МХБ-ээс компаниудын Засаглалын рейтинг гаргаж олон нийтэд танилцуулах.

7. Банкууд, Засгийн газартай бизнесийн харилцаатай компаниудтай гэрээ, хэлцэл (тендер) хийхээс өмнө Компанийн Засаглалын зарчмуудыг хэрэгжүүлдэг эсэхийг дүгнэлт гаргаж байх.

8. Үндэсний түвшинд компанийн нийгмийн хариуцлагыг дээшлүүлэх ажил зохион байгуулах.

0 10

a

e

l

c

g

k

o

b

f

m

d

h

n

p

40 8020 50 9030 7060 100

82.3

76.7

82.8

84.6

86.5

69.3

65

79.9

74.5

79.6

68.4

68.5

18.1

81.1

Эх сурвалж: Асуулгын үнэлгээ

4. Засаглал төлөвшсөнбайхгүй

3. Засаглал бүрдэж байгаазургаан банк

2. Засаглалын суурь тавигдаж байгаа 7 банк

1. Муу засаглалтайнэг банк

КОМПАНИЙН ЗАСАГЛАЛЫН ҮНДЭСНИЙ ЗӨВЛӨЛ70

Уха

гдах

уун IV. И

л то

д т

айла

гнал

, ил

тод б

айдал

1Ил тод тайлагнал, ил тод байдал

ТУЗ-ийн ил тод байдал нь чадварлаг, үр дүнтэй компанийн засаглалыг бий болгоход чухал гэдгийг сайтар ухамсарлах.

2Ил тод тайлагнасан мэдээллийн чанар

Хувь нийлүүлэгчдэд өгөх мэдээллийг НББ, санхүү болон санхүүгийн бус ил тод тайлагналын өндөр стандартад нийцүүлэн бэлтгэж, тайлагнах.

3Аудитлагдсан санхүүгийн тайлан

Компанийн санхүүгийн тайланг хөндлөнгийн аудитын компаниар баталгаажуулах.

4Аудитлагдсан санхүүгийн мэдээллийн албан ёсны тайлбар

Гүйцэтгэх захирал санхүүгийн тайлан аудитлагдсан болохыг батлан мэдэгдэл хийх.

5 Өмчлөлийн бүтэцТус компанийн өмчлөлийн бүтэц, ил тод ба 5 буюу түүнээс дээш хувийн томоохон өмчлөл бүхий хувьцаа эзэмшигчид, компанийн захирал болон удирдлага олон нийтэд ил тод тайлагнах.

6Хууль зүйн ажиллагаа хүлээгдэж буй мэдээллийн ил тод тайлагнал

Тус компани нь хяналтын хувьцаа эзэмшигчид, ТУЗ-ийн гишүүд, үндсэн удирдлага болон бусад албан тушаалтан холбогдох хүлээгдэж буй хууль зүйн ажиллагааг олон нийтэд ил тод мэдээлэх бодлогыг дагаж мөрдөх.

7 Вэб сайтБанк нь цахим хуудастай байх, түүгээр дамжуулан үйл ажиллагааны бүхий л мэдээллүүд, тухайлбал, зохицуулах эрх бүхий байгууллага шаардсаны дагуу бүх л материал үйл ажиллагааг ил тодоор мэдээлэх.

8Эрсдлийн удирдлага болон дотоод хяналт

Тус банк нь үндсэн эрсдэл тус бүрээр бодлого, журам, арга хэмжээг хангах байдлаар дотоод хяналтыг боловсруулсан ба хяналтыг тэдгээр бодлого, журмууд, авч хэрэгжүүлэх арга хэмжээний зохистой хэрэгжилтийг хангах зорилгод нийцүүлэн боловсруулах.

9Эрсдэл хариуцсан захирал (CRO)-ын албан тушаал

Тус банк нь эрсдлийн удирдлагын чиглэлээр бие даасан үүрэг, хариуцлага хүлээсэн хараат бус гүйцэтгэх удирдлагатай байх.

10

Эрсдлийн удирдлагын үйл ажиллагаа: хамрах хүрээ,статус, хараат бус байдал

Эрсдлийн удирдлагын үйл ажиллагаа нь эрсдлийг тодорхойлох, хэмжих, мониторинг хийх, түүний үр нөлөөг бууруулах, тайлагнах.

11Эрсдлийн удирдлагын нөөцүүд

Тус банк нь төлөвлөлт, төсөвлөлтийн үйл явцаар дамжуулан эрсдлийн удирдлагын үйл ажиллагаа нь тоо хэмжээ, чанарын хувьд хүртээмжтэйг хангах.

12Эрсдлийн удирдлагын ажилтнуудын мэргэшсэн байдал

Эрсдлийн удирдлагын ажилтнууд зах зээл, бүтээгдэхүүний мэдлэгтэй, эрсдлийн чиглэлээр мэргэшиж, туршлагажсан өндөр ур чадвартай байх.

13Эрсдлийн аргачлал болон үйл ажиллагаа

Тус банкны эрсдлийн үнэлгээнд тоо, чанарын элементүүдийг агуулсан байх.

14Санхүүгийн тайлагналын найдвартай байдал болон ил тод байдал

Байгууллагын санхүүгийн тайлагналын процесс олон нийт, ТУЗ-ийн хяналтын зорилгод нийцсэн найдвартай байна. Компани цахим хуудас улирлын, хагас жилийн, жилийн урьдчилсан болон жилийн тайланг байршуулах.

15ТУЗ-ийн гишүүд, Гүйцэтгэх дээд удирдлагын мэдээлэл

Компани нь ТУЗ болон Гүйцэтгэх Удирдлагын гишүүдийн мэдээллийг олон нийтэд ил тод мэдээлэх бодлогыг дагаж мөрддөг.

16Холбогдох этгээдтэй хийсэн хэлцлийн ил тод байдал

ТУЗ-өөс оролцогч талуудад санхүүгийн болон бизнесийн материал хэлцлүүдийн тухай ил тод тайлагнах бодлого хэрэгжүүлэх ба Жилийн тайланд холбогдох этгээд бүрийн мэдээллийг хураангуйлан ил тод мэдээлэх.

17Дотоод аудитын хорооны гишүүдийн мэргэшсэн байдал

Дотоод Аудитын Хороо нь хараат бус (гүйцэтгэх бус) санхүү, нягтлан бодох бүртгэлийн мэргэжлийн гишүүдээс бүрдэх ба компанийн санхүү, НББ-тэй холбогдох үйл ажиллагаанд хяналт тавих.

18Хөндлөнгийн аудиторын бодлого

ТУЗ нь 4 жилд нэг удаа хөндлөнгийн аудиторыг сонгон шалгаруулж, компанид аудитын үйлчилгээг үзүүлэхийг шаарддаг бодлогыг хэрэгжүүлэх ба тухайн үүрэгт хугацаанд ашиг сонирхлын зөрчлөөс зайлсхийх зорилгоор бусад хамааралгүй захиргааны, техникийн болон бизнес зөвлөх үйлчилгээг үзүүлэхийг хориглох.

19 Хуулинд нийцэх Банк нь үр дүнтэй хяналт, хуулинд нийцсэн үйл ажиллагаа явуулах.

20Компанийн засаглалын бодлогууд

Компанийн удирдлагын болон ТУЗ-ийн хүлээх хариуцлагыг тодорхой тусгасан компанийн засаглалын гарын авлага боловсруулсан байх.

Хүснэгт 10. Ил тод байдал, ил тод тайлагналын тайлбар

ХАВСРАЛТ-8 71

АРИ

ЛЖ

АА

НЫ

БА

НКН

УУД

ЫН

СА

НХҮҮГИ

ЙН

ҮЗҮ

ҮЛЭЛТ

БА

ЗО

ХИ

СТО

Й Х

АРЬ

ЦА

А

2012 о

ны

12-р

сар

ын 3

1-н

ий б

айдл

аар /м

янга

н т

өгр

өг/

№

Бан

кны

нэр

Бал

ансы

н т

айла

н (

мян

ган т

өгр

өг)

Орло

гын

тай

лан

(м

янга

н т

өгр

өг)

Дүр

ми

йн

сан

(м

янга

н

төгр

өг)

Нийт

хөрөнгө

/ак

тив/

Ө

р т

өлб

өр

Эзэ

мш

игч

дийн ө

мч

Үйл

ажилл

агаа

ны

орло

гоҮ

йл

ажилл

агаа

ны

за

рда

л

Үн

дсэн

бус

үй

л аж

илл

агаа

ны

аш

иг/

алда

гдал

Ц

эвэр

аш

иг

1Х

удал

даа

хөгж

ил

бан

к 2

,700,4

79,2

16.0

0

2,4

60,6

03,1

66.0

0

239,8

76,0

50.0

0

104,2

65,1

94.0

0

(

32,8

75,5

67

.00

) 6

,55

4,4

36

.00

6

3,1

26

,72

4.0

0

1

6,5

25

,28

0.0

0

2Х

аан б

анк

2,7

96,4

70,3

46.0

0

2,4

61,6

77,3

15.0

0

334,7

93,0

31.0

0

184,1

20,8

47.6

9

(97,6

53,5

40

.09

) 1

,14

4,9

10

.00

7

1,4

94

,93

7.0

0

2

7,3

38

,93

5.0

0

3Го

лом

т бан

к 2

,526,5

76,5

77.0

0

2,2

87,7

33,3

83.0

0

238,8

43,1

94.0

0

8

6,7

59,5

52.0

0

(

43,9

06,8

65

.00

) (1

,14

6,8

44

.00

) 2

9,8

18

,48

5.0

0

2

5,9

07

,59

3.0

0

4Х

ас б

анк

1,0

77,7

02,6

00.7

1

979,8

69,8

66.3

3

97,8

32,7

34.3

9

67,5

77,6

86.1

8

(47,4

09,0

19

.10

) 1

,31

4,4

87

.00

1

5,2

47

,36

5.9

5

55

,34

2,7

53

.00

5У

лаан

баа

тар б

анк

456,8

99,6

49.0

0

422,2

49,3

97.0

0

34,6

50,2

51.0

0

1

7,6

51,9

06.0

0

(4,4

05,3

28

.00

) (1

95

,11

8.0

0)

9,5

63

,90

1.0

0

8

,00

0,0

00

.00

6Тө

рийн б

анк

316,6

97,1

06.0

0

285,5

01,4

98.0

0

31,1

95,6

08.0

0

3

2,6

57,9

14.0

0

29,1

76,1

12

.00

(1

,29

7,9

07

.00

) 2

,08

4,3

87

.00

2

8,0

00

,00

0.0

0

7К

апита

л бан

к 2

91,0

26,0

07.1

5

266,6

25,8

93.2

7

24,4

00,1

13.8

8

3

2,9

29,7

45.5

8

(

25,8

62,0

56

.92

) (6

,07

8,9

07

.83

) 9

88

,78

0.8

3

2

2,0

00

,00

0.0

0

8К

апитр

он б

анк

120,8

82,0

17.0

0

106,1

91,2

05.0

0

14,6

90,8

12.0

0

1

0,6

27,2

07.0

0

(

11,3

21,6

21

.00

) 3

,52

8,7

52

.00

2

,58

1,0

67

.00

8

,00

0,5

48

.00

9Ч

инги

с ха

ан б

анк

110,8

07,6

53.6

9

81,6

98,9

34.6

5

29,1

08,7

19.0

4

1

9,0

25,5

14.0

0

(

14,1

57,5

58

.00

) (1

9,9

41

.87

) 4

,38

4,8

25

.00

3

9,3

73

,24

6.0

6

10

Үндэ

сний х

өрөнгө

оруу

лалт

ын б

анк

58,9

62,8

94.5

6

52,9

51,5

61.8

7

6,0

11,3

32.6

9

7,3

36,6

62.7

2

8,9

30,5

40

.11

-

(1,5

93

,87

7.3

9)

8

,43

1,2

00

.00

11

Эрэл

бан

к 4

4,3

98,7

47.7

2

32,0

95,5

29.5

5

12,3

03,2

18.1

7

7,7

70,0

11.2

3

6,0

33,8

55

.14

-

1

,37

8,0

93

.40

1

0,9

21

,08

3.6

0

12

Кред

ит

бан

к 1

2,2

83,5

52.6

4

2

,591,4

23.2

7

9

,692,1

29.3

7

1,7

89,9

63.5

0

(1,7

69,9

98

.57

) (6

5,1

29

.41

) (4

5,1

64

.47

) 1

4,0

90

,01

3.1

6

13

Тээв

эр х

өгж

лийн б

анк

4

,350,6

48.4

0

949,1

94.8

0

3

,401,4

53.6

0

1,2

39,3

85.9

0

1,3

70,8

42

.70

6

1,1

44

.30

(1

31

,45

6.8

0)

8

,00

0,0

00

.00

НИ

ЙТ

10,4

58,5

74,1

21.3

1

9,3

87,7

86,8

05.8

7

1,0

70,7

87,3

14.4

4

573,7

51,5

89.8

0

(233,8

50,2

03

.73

) 3

,79

9,8

81

.50

1

98

,89

8,0

67

.51

2

71

,93

0,6

52

.13

Эх

сур

валж

: М

он

голы

н б

анку

уды

н х

олб

оо

но

ос

авч

Мо

нго

лбан

каар

хян

уула

в.

ХАВСРАЛТ-872

Үр

гэлж

лэл

/Хуу

дас

71

-ээс

эхл

эв/

№

Бан

кны

нэр

Сан

хүүг

ийн

харь

цаа

Зээл

ийн

төвл

өрли

йн э

рсдл

ийн

үзүү

лэлт

Үнд

сэн

хөрө

нгий

н үз

үүүл

элт

Гада

ад в

алю

тын

эрсд

лийн

үзү

үлэл

түүд

Зо

хист

ой х

арьц

ааны

шал

гуур

үзү

үлэл

түүд

ROА

ROE

Net

m

argi

n

Нэг зээлдэгч, холбогдох этгээдэд олгосон зээл бусад актив хөрөнгө, төлбөрийн баталгааны нийлбэр нь өөрийн хөрөнгийн 20%-аас

хэтрэхгүй

Удирдлагууд, ажилтнууд, холбогдох этгээдэд олгосон зээл, зээлтэй

адилтган тооцох актив, т.б нь нэг этгээдийн хувьд өөрийн хөрөнгийн

5%-аас хэтрэхгүй/

Удирдлагууд, холбогдох этгээдэд олгосон зээл, адилтган тооцох

актив, т.б-ны нийлбэр нь өөрийн хөрөнгийн 20%-аас хэтрэхгүй/

Үндсэн хөрөнгийн дүн нийт активын 8%-аас хэтрэхгүй

Нэгж валютын хувьд /+,- 15%/

Нийт валютын хувьд /+,- 40%/

Өөрийн хөрөнгийн хүрэлцээ >12%

1-р зэрэглэлийн өөрийн хөрөнгийн хүрэлцээ >8%

Төлбөр түргэн гүйцэтгэх чадвар >25%

Нийт хөрөнгийн өгөөж

Өөрийн хөрөнгийн өгөөж

Цэвэр өгөөж

1Х

удал

даа

хөгж

ил

бан

к17

.08%

0.13

%1.

14%

4.9%

-17.

16%

32.1

2%15

.12%

9.97

%37

.17%

2.34

%26

.3%

57.0

%

2Х

аан б

анк

10.9

%3.

3%3.

5%2.

7%-2

.3%

2.3%

16.9

%11

.0%

39.3

%2.

56%

21.4

%38

.6%

3Го

лом

т бан

к 1

7.6%

3.30

% 8

.8%

1.4

%16

.80%

-9.0

0% 1

4.3%

11.4

% 4

1.4%

1.18

%12

.5%

34.8

%

4Х

ас б

анк

7.14

%2.

65%

14.2

6%2.

29%

7.05

%8.

96%

20.4

%13

.6%

42.3

%1.

41%

15.6

%22

.6%

5У

лаан

баа

тар б

анк

19.3

%3.

9%5.

5%2.

4%-1

0.6%

11.5

%16

.0%

11.6

%33

.8%

2.09

%27

.6%

54.8

%

6Тө

рийн б

анк

21.7

%2.

4%15

%4%

1.9%

6.6%

16.9

1%16

.70%

41.3

0%0.

66%

6.7%

6.6%

7К

апита

л бан

к19

.11%

2.64

%13

.13%

6.25

%-1

0.62

%21

.39%

13.4

4%13

.41%

25.2

0%0.

34%

4.1%

3.7%

8К

апитр

он б

анк

14.6

%7.

7%45

.5%

4.6%

5%5.

5%17

.2%

11.1

%35

.2%

2.14

%17

.6%

18.2

%

9Ч

инги

с ха

ан б

анк

-0.

9%4.

9%3.

5%-1

3.7%

16.1

%28

.0%

28.0

%32

.4%

3.96

%15

.1%

23.1

%

10

Үндэ

сний х

өрөнгө

оруу

лалт

ын б

анк

19.2

8%2.

36%

17.1

5%13

.52%

4.65

%5.

12%

12.6

8%12

.68%

36.6

4%-2

.70%

-26.

5%-2

1.7%

11

Эрэл

бан

к4.

06%

3.25

%6.

60%

3.40

%1.

80%

2.50

%42

.16%

42.1

6%31

.9%

3.10

%11

.2%

17.7

%

12

Кред

ит

бан

к 0.

72%

0.2%

0.39

%3.

2%1.

2%1.

4%18

5.97

%18

5.97

%38

7.9%

-0.3

7%-0

.5%

-2.6

%

13

Тээв

эр х

өгж

лийн б

анк

36.5

6%

19

.50%

17%

18.4

0%69

.80%

69.4

6%13

0.90

%-3

.02%

-3.9

%-1

0.1%

-

-

-

3.2%

-10.

2%16

.5%

16.1

%11

.6%

38.7

% 0

.02

0.1

5 34

.4%

ХАВСРАЛТ-9 73

№Банкуудын

нэрс

ТУЗ-ийн гишүүдийн нэрс

Сургалтанд суусан эсэх

Гэрчилгээний дугаар

1

ГОЛО

МТ

1 Л. Болдхуяг Тийм

2 Ч.Мөнхцэцэг Тийм 0420014

3 З.Тэмүүн Тийм 0720016

4 Д.Мөнхтөр Тийм 0420015

5 Урс Э.Шварценбах Үгүй

Хараат бус гишүүд

6 Ж.Үнэнбат Тийм

2

ХА

АН

1 Хидео Савада 2012.06.26Seiwa Audit Corporation

2 Ёшиаки Мишима 2012.06.26Seiwa Audit Corporation

3 Ц.Баатарсайхан 2012.05.23 КЗХТ

4 Д.Хулан 2012.05.23 КЗХТ

5Жемал-уд-дин Кассум

2012.08.21 КЗХТ

Хараат бус гишүүд

6 Роберт Дрессен 2012.08.21 КЗХТ

7 Д.Моломжамц 2012.08.21 КЗХТ

3

ХУ

ДА

ЛДА

А Х

ӨГЖ

ИЛ 1 Д.Эрдэнэбилэг Тийм 220014

2 З.Шагдарсүрэн Тийм 220015

3 Ч.Энхболд Тийм 220017

Хараат бус гишүүд

4 Р.Коппа Үгүй

5 Т.Цолмон Тийм 220018

4

ХА

С

1 Ч.Ганболд Тийм 0420 013

2 М.Болд Үгүй

3 Д.Бат-Очир Үгүй

5 Ричард Ранкен Үгүй

6 Shuji Irie Үгүй

7 Майкл Мадден Үгүй

8 Sabrina Dziurman Үгүй

9 Н.Цэлмүүн Үгүй

10 П.Эрдэнэжаргал Үгүй

Хараат бус гишүүд

11 Б.Саран Үгүй

5 ТӨР

1 Ж.Ганбат Үгүй

2 Ч.Сайнбилэг Үгүй

3 Ж.Төмөрбаатар Тийм 53

4 Б.Батцэцэг Үгүй

5 Д.Болдбаатар Үгүй

6 Т.Доржханд Үгүй

7 О.Алтангэрэл Үгүй

Хараат бус гишүүд

8 М.Батжаргал Үгүй

9 А.Ганзориг Үгүй

6

КА

ПИ

ТАЛ

1 Т.Батбаяр Үгүй

2 Б.Ундармаа Үгүй

3 М.Сүхээ Үгүй

4 Б.Норжинлхам Үгүй

Хараат бус гишүүд

5 Ш.Гоохүү Тийм КЗХТ

6 Ц.Доржготов Үгүй

7

ЧИ

НГИ

С Х

АА

Н

1 Громов С.Б. Үгүй

2 Донцова А.Г. Үгүй

3 Филиппе Майер Үгүй

4 Л. Ариунаа тийм 130009

Хараат бус гишүүд

5 Д. Ома Үгүй

8

КРЕД

ИТ

1Волков Михаил Юрьевич

Тийм 620042

2Мелехов Александр Юрьевич

Тийм 620043

3Сазонов Дмитрий Сергеевич

Тийм 620017

4Тулин Олег Дмитриевич

Тийм 620016

Хараат бус гишүүд

6 Т.Оюунчимэг Тийм 620018

9Ү

НДЭ

СН

ИЙ

ХӨ

РӨ

НГӨ

О

РУ

УЛА

ЛТ

1 Б.Баярсайхан Үгүй

2 Ч.Маралмаа Тийм

3 Ж.Эрдэмбилэг Тийм

4 Akira Minamino Үгүй

Хараат бус гишүүд

5 Г.Дамбийням Тийм

10

ХӨ

ГЖЛИ

ЙН

БА

НК

1 Б.Шинэбаатар Тийм 0420 004

2 Б.Батзаяа Тийм 0630 077

3 Д.Болдбаатар Үгүй

4 Ч.Отгочулуу Үгүй

5 М.Баянмөнх Тийм 0630 055

Хараат бус гишүүд

6 Б.Лхагвасүрэн Үгүй

7 Б.Найдалаа Үгүй

8 Ч.Нэргүй Тийм сургагч багш

11

КА

ПИ

ТРО

Н

1 Д.Дагвадорж Үгүй

2 Б.Мэдрээ Үгүй

3 О.Хүрэлбаатар Үгүй

4 Д.Эрдэнэбаяр Үгүй

Хараат бус гишүүд

5 Ө.Ганзориг Үгүй

12

ЭРЭ

Л

1 Б.Эрдэнэбат Үгүй

2 Д.Төмөрхүү Тийм

3 Д.Сэргэлэн Үгүй

Хараат бус гишүүд

4 Б.Эрдэнэсанаа Тийм

5 Рольф Д.ВёрлеӨөрөө сургагч

13

УЛА

АН

БА

АТА

Р 1 Д.Батжаргал Тийм

2 А.Энхмэнд Үгүй

3 С.Уранчимэг Тийм 220005

4 Ш.Төмөрбаатар Үгүй

5 Р.Мөнхтуул Тийм 220004

14

ТЭЭ

ВЭ

Р Х

ӨГЖ

ИЛ

1 Д.Энхтайван Тийм 520007

2 Н.Цэрэндорж Тийм 520008

3 Л.Баян-Алтай Тийм 520006

4 Ц.Соёл-Эрдэнэ Тийм 520010

Хараат бус гишүүд

5 В.Оюунчимэг Тийм 520011

АРИЛЖААНЫ БАНКНЫ ТУЗ-ИЙН ГИШҮҮДИЙН МЭДЭЭЛЭЛ

Эх сурвалж: Банкуудын вэб хуудаснаас авч Монголын банкуудын холбооноос тодруулга авч КЗҮЗ-ийн ажлын албаны ТУЗ-ийн гишүүдийн нэгдсэн мэдээлэлтэй харьцуулав. /2013 оны 10 дугаар сарын 22-ны өдрийн байдлаар/

4. БАНК БУС САНХҮҮГИЙН БАЙГУУЛЛАГЫН ЗАСАГЛАЛ

БАНК БУС САНХҮҮГИЙН БАЙГУУЛЛАГЫН ХУВЬЦАА ЭЗЭМШИГЧДИЙН ЭРХ

Судалгааг компанийн засаглалын үндсэн зарчмууд болох дараах 5 бүлэг үзүүлэлтээр гүйцэтгэсэн.Үүнд:

• Компанийн хувьцаа эзэмшигчийн эрх;

• Компанийн хувьцаа эзэмшигчийн эрх тэгш байдал;

• Оролцогч талуудын эрх;

• Компанийн мэдээллийн нээлттэй, ил тод байдал;

• Компанийн төлөөлөн удирдах зөвлөл зэрэг бүлгийн хүрээнд нийт 40 асуулт, нэмэлт 10 асуултаар судалгааг гүйцэтгэсэн.

Судалгаанд Монгол Улс (цаашид МУ гэх)-ын 2012 оны 4 дүгээр улирлын байдлаар зөвшөөрөлтэй үйл ажиллагаагаа явуулж байгаа 205 банк бус санхүүгийн байгууллагуудаас итгэлцлийн үйлчилгээ үзүүлдэг 23 банк бус санхүүгийн байгууллагыг хамруулсан.

Судалгаанд үндсэн 40, нэмэлт 10 асуулт нийт 50 асуултыг ашиглан банк бус санхүүгийн байгууллагуудын засаглалын түвшинг тодорхойлсон.

Судалгааны хүрээнд:

• ТУЗ 38%

• ХЭЭ 13%,

• ХЭЭТХ 6%,

• СТБИТБ 18%,

• ОБЭ 25% байвал байгууллагын компанийн засаглалыг маш сайн гэж үнэлнэ.

Үндсэн муж Асуултын тоо Нийт дүнд эзлэх хувь

ТУЗ 20 38%

ХЭЭ 5 13%

ХЭЭТХ 6 8%

СТБИТБ 9 18%

ОБЭ 10 25%

Нийт 50 100%

Хүснэгт 11. Асуултуудын үндсэн муж ба үнэлгээний хуваарилалт

Зураг 19. ББСБ-уудын засаглалын дундаж түвшин

Зураг 20. ББСБ-уудын ХЭЭ-д өгсөн үнэлгээ

ДундажДээд Доод

90

.00

%

80

.00

%

70

.00

%

60

.00

%

50

.00

%

40

.00

%

30

.00

%

20

.00

%

10

.00

%

0.0

0%

ТУЗ

ХЭЭТХ

СТБИТБ

ОБЭ

ХЭЭ

ББСБ-уудын засаглалын түвшингээр, санхүүгийн тайлагнал ба ил тод байдал бусад үзүүлэлттэй харьцуулахад дээд, дундаж, доод үзүүлэлтээр жигд өндөр үзүүлэлттэй гарсан нь манай улсын банк бус санхүүгийн үйл ажиллагааны тухай хууль, Монголын компанийн засаглалын кодекс зэрэг баримт бичгүүдтэй холбоотой юм.

0% 20% 40% 60% 80% 100%

2.3 63% 37%

2.2 42% 58%

2.4 63% 37%

2.5 32% 68%

Нийт 47% 53%

2.1 49% 51%

ҮгүйТийм

МОНГОЛ УЛСЫН КОМПАНИЙНЗАСАГЛАЛЫН

ҮНДЭСНИЙТАЙЛАН

2013

75МОНГОЛ УЛСЫН КОМПАНИЙН ЗАСАГЛАЛЫН ҮНДЭСНИЙ ТАЙЛАН

Зураг 21. ББСБ-уудын ХЭЭТХ-д өгсөн үнэлгээ

Зураг 22. ББСБ-уудын ОТЭ-д өгсөн үнэлгээ

26% 71%

42% 58%

16% 84%

50% 42%

47% 32%

40% 60%

32% 60%

0% 20% 40% 60% 80% 100%

3.3

3.2

3.4

3.5

3.6

Нийт

3.1

ҮгүйТийм

ҮгүйТийм

Судалгааны дээрх үр дүнг тодотговол дараах үзүүлэлтүүд илэрхийлэгдэнэ.

Үүнд:2.1 Хувь нийлүүлэгчдийн бодлого I;2.2 Хувь нийлүүлэгчдийн бодлого II;2.3 Ёс зүйн дүрэм;2.4 Ажилтнуудын урамшууллын бодлого;2.5 Хөдөлмөр эрхлэлтийн бодлого;

Зураг 22-т, хувь нийлүүлэгчдийн бодлогын түвшинг судалгаанд хамрагчдын 43% тийм, 53% нь үгүй гэсэн үнэлгээ өгчээ. Компанийн хувь нийлүүлэгчид болон нэгдмэл сонирхолтой этгээдүүдтэй хийсэн материаллаг санхүүгийн болоод бизнес хэлцлүүдийг жилийн тайландаа заавал тусгах шаардлагатай байдгийг тал хувь нь биелүүлж байна. Харин ТУЗ энэхүү шаардлагын дагуу зохих баримт бичиг боловсруулан мөрдөх ажил орхигдож байгаагийн шалтгаан нь нэг эзэн буюу гэр бүл, найз нөхдийн хүрээлэл бүхий үүсгэн байгуулагчтайгаас баримт бичиг шаардлагагүй гэж үздэг байна.

Хувь нийлүүлэгчдийн бодлого II-ийн хүрээнд 32% тийм үнэлгээ өгсөн. Оролцогч талууд тухайн компани болон бусад холбоо компаниудтай хийсэн санхүү, бизнесийн хэлцлийн тайлан гаргахыг шаардсан бичиг баримтыг ТУЗ боловсруулан мөрдөж байгаа эсэхэд 35% нь тийм гэсэн үнэлгээ өгч 68% нь хэрэгжүүлэхгүй байгаа нь ТУЗ-д танилцуулсны дараа шаардлагатай нэмэлт мэдээллийг нэмэх зарчимтай гэж үзэж болохоор байна.

БАНК БУС САНХҮҮГИЙН БАЙГУУЛЛАГЫН ХУВЬЦАА ЭЗЭМШИГЧДИЙН ЭРХ ТЭГШ ХАРИЛЦАА

Хувь нийлүүлэгчдийн хандлага өөрчлөгдөж бизнесээ өргөжүүлэх, зах зээлээ нэмэгдүүлэхээр гүйцэтгэх захирлаар хараат бус мэргэжлийн хүнийг томилон ажиллуулах нь нэмэгдэж байна. Үүний дүнд гаднаас хямд өртөгтэй Эх сурвалж татах ажилд нэн түрүүнд анхаарал хандуулж эхэллээ.

Судалгааны дээрх үр дүнг тодотговол дараах үзүүлэлтүүд илэрхийлэгдэнэ. Үүнд:

5.1 Нэгдмэл сонирхолтой этгээдтэй хийх хэлцлийн мэдээлэл түгээлт;

5.2 Нэгдмэл сонирхолтой этгээдтэй хийх хэлцэл;

5.3 Холбоотой этгээдүүдтэй хийсэн гүйлгээ (оролцогч талуудын хамтын ажиллагаа);

5.4 Оролцогч талуудын эрхийн хамгаалалт;

5.5 Дотоод хяналтын (нэгж) уулзалтын давтамж;

5.6 Хөндлөнгийн аудитын уулзалтууд;

5.7 Хувьцаа эзэмшигчдийн оролцоо;

5.8 Мэдээлэл авах эрх;

5.9 Жижиг хувьцаа эзэмшигч;

5.10 Хөндлөнгийн аудиторын бодлого;

Зураг 24, холбоотой этгээдүүдтэй хийсэн гүйлгээ (оролцогч талуудын хамтын ажиллагаа)-ний асуултанд 79% тийм гэж хариулсан нь захирлууд, холбоотой

Судалгааны дээрх үр дүнг тодотговол дараах үзүүлэлтүүд илэрхийлэгдэнэ. Үүнд:

3.1 Кумулятив санал хураалт;

3.2 Хувь нийлүүлэгчдийн хурлын мэдэгдэл, шаардлага;

3.3 Компанийн хяналтын багц /холбогдох дүрэм журам/;

3.4 Зөвлөлийн эрх мэдэл II;

3.5 Хувь нийлүүлэгчдийн хурал дахь засаглал II;

3.6 Хувьцаа эзэмшигчдийн эрх II.

Зураг 3-аас үзэхэд, кумулятив санал хураалтын хувьд судалгаанд оролцсон ББСБ-уудын 32% нь тийм гэсэн үнэлгээг өгсөн. ТУЗ-ийн гишүүдийг сонгохдоо кумулятив /хувьцаа эзэмшигч өөрийн саналын эрхийг нэр дэвшигчдийн тоогоор үржүүлэн, өөрийн хүссэн хувиар хуваан нэр дэвшигчдэд санал өгөх боломжтой арга/ санал хураалтын аргыг ашиглах нь хувьцаа эзэмшигчдийн төлөөллийг ТУЗ-д оруулах боломжийг нь нээж өгснөөр компанийн засаглал сайн байгааг харуулах нэг үзүүлэлт юм.Ердийн аргаар санал хураах арга 85%-д буюу зонхилох хэсгийг эзэлж байна.

Ердийн аргаар санал хураах гэдэг нь нэг хувьцаа нэг саналын эрхтэй байх эрх бөгөөд энэ нь тодорхой асуудлаар олонхийн саналаар шийдвэр гаргах дүрэмтэй компанийн хувьд үлдсэн 49%-ийг эзэмшиж буй хувьцаа эзэмшигч шийдвэрт нөлөөлөх боломжгүй болох эрсдэлд хүргэдэг. Үүний шалтгаан нь цөөн хувь нийлүүлэгчтэй холбоотой. ТУЗ-д хувь нийлүүлэгчид зонхилох байр суурийг эзэлснээр кумулятив аргын мөн чанар алдагдаж байгаа тул ашигласан ч үр дүн багатай.

Цаашид ТУЗ-д хараат бус гишүүдийг оруулахад анхаарах нь чухал бөгөөд энэ үед кумулятив арга жинхэнэ утгаараа хэрэгжиж үр дүнгээ өгөх боломжтой. Кумулятив арга хэрэглэгдэхгүй байх өөр шалтгаан нь ашиг сонирхлын зөрчил байдаг.

Асуулт 3.2-т судалгаанд оролцсон ББСБ-ын 60% тийм гэж хариулсан. ББСБ-ууд хувьцаа эзэмшигчдийн хурлын товыг 30-аас доошгүй хоногийн өмнө бүх хувьцаа эзэмшигчдэд бичгээр мэдэгдэн оролцоог хангах үүргээ бүрэн биелүүлэхгүй байна. Хувьцаа эзэмшигчид ТУЗ-д байх хандлага элбэг байгаа тул заавал албан ёсоор мэдэгдэх шаардлагагүй ч хувьцаа эзэмшигчдийн хурлын ирц бүрэн байдаг байна.

Хувь нийлүүлэгч хурлын мэдэгдэл, шаардлагын хувьд судалгаанд оролцсон ББСБ-ууд 58% тийм гэсэн үнэлгээг өгсөн байна. Нэгдэлт, компанийн тодорхой хэсгийг худалдах, компанийн хяналтын багцыг худалдахтай холбоотой дүрэм журмыг бүх хувьцаа эзэмшигчдэд нээлттэй байлгах асуудал маш чухал юм. Энэ тухай мэдээллийг хувьцаа эзэмшигчдэд нээлттэй байлгахад компаниуд сайн ажилладаг нь компанийн засаглалыг хөгжүүлж

төлөвшүүлэх сонирхол, хичээл зүтгэл байгаагийн илрэл юм.

ОРОЛЦОГЧ ТАЛУУДЫН ЭРХ

Судалгааны хүрээнд оролцогч талуудын эрхийг судлахад дараах үзүүлэлтүүд харагдаж байна.

79% 21%

32% 68%

68%

84%

32%

16%

68%

47%

32%

53%

47%

32%

53%

68%

79%

57%

21%

43%

37% 63%

0% 20% 40% 60% 80% 100%

5.3

5.2

5.4

5.8

5.5

5.9

5.6

5.7

5.10

Нийт

5.1

БАНК БУС САНХҮҮГИЙН БАЙГУУЛЛАГЫН ЗАСАГЛАЛ76

этгээдүүдтэй хийсэн гүйлгээтэй холбоотой ямар нэгэн хуулийн маргаан, гомдол гаргаагүйг илэрхийлнэ.

Монгол Улсад компани гүйцэтгэх удирдлагатай гэрээ байгуулахдаа хөдөлмөрийн гэрээ байгуулах практик мөрдөгдөж байгаа нь гүйцэтгэх удирдлагыг хөдөлмөрийн гэрээний ажилтан гэх ангилалд оруулж байна.Гүйцэтгэх удирдлагатай байгуулах гэрээг хөдөлмөрийн хууль тогтоомжийн хүрээнд байгуулснаар гүйцэтгэх удирдлагыг ажлаас халах асуудал бэрхшээлтэй болдог.Гүйцэтгэх удирдлагыг хөдөлмөрийн хууль тогтоомжийн хүрээнд хамгаалалтад авах нь учир дутагдалтай бөгөөд хяналтын тэнцвэртэй бус байдлыг бий болгож байна. Мөнгө угаах, терроризмтой тэмцэх зорилгоор 20 сая төгрөгөөс дээш үнийн дүн бүхий гүйлгээг Монгол банкинд мэдэгдэх болсон нь маргаан гарахаас сэргийлж байна.

Хувьцаа эзэмшигчдийн оролцоог судалгаанд оролцсон ББСБ-уудын 79% нь тийм гэж үнэлсэн. Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн гишүүдийн нэр дэвшүүлэлт, тэдгээрийг сонгох зэрэг компанийн засаглалын гол түлхүүр шийдвэр гаргалтанд хувьцаа эзэмшигчдийн оролцоог дэмжин ажилладаг гэж 79% нь хариулсан байгаа нь сайн үзүүлэлт юм.

Мэдээлэл авах эрхийн түвшинд 84% нь тийм гэсэн үнэлгээг өгсөн байна. Оролцогч талууд холбогдох найдвартай мэдээ мэдээллийг найдвартай, хангалттай хэмжээгээр, хугацаанд нь авах боломжоор хангагддаг байна.Үүнд бүтэц зохион байгуулалт, сертификат,презинтейшн, аудитаар баталгаажсан санхүүгийн тайлан зэрэг багтдаг ба сар бүр шинэчлэл хийгддэгба томоохон ББСБ-ууд монгол, англи хэлээр бэлтгэдэг.

ТУЗ нь жилийн тайландаа оролцогч талууд түүнчлэн нэгдмэл сонирхолтой этгээдүүдтэй хийсэн санхүүгийн болон бизнесийн хэлцлийн товч мэдээллийг ил тод байлгах бодлого, баримт бичгийг хэрэгжүүлэх нь засаглалын түвшинг илэрхийлэх нэг чухал үзүүлэлт юм. Гэвч судалгаанаас харахад манай улсад үйл ажиллагаа явуулж байгаа ББСБ-уудын 40% нь тийм гэсэн үнэлгээг өгсөн нь хангалтгүй үзүүлэлт юм.

Томилогдсон аудиторыг дөрвөн жилд нэгээс доошгүй удаа өөрчилж, томилогдсон аудиторыг 2 ба түүнээс дээш жил ажиллахыг шаардсан бодлого баримтлах нь хөрөнгө оруулагч, харилцагч нарт итгэл үзүүлэх нэг чухал үзүүлэлт юм. Гэвч судалгаанд оролцсон ББСБ-уудын 32% нь тийм гэсэн үнэлгээ өгсөн нь харилцагчдын хувьд аудиторт төдийлэн анхаарал хандуулдаггүйтэй холбоотой байж болох юм.

Компанийн засаглалын ажилтан нь оролцогч талуудтай харилцдагийн хувьд бүх түвшинд мэдээлэл өгөх чадвартай байх ёстой. Компанийн засаглалын ажилтан нь мэдээллийн жагсаалт болон

мэдээллийг байлгах үүрэг хүлээснээр хувьцаа эзэмшигчдийн мэдээлэл авах эрхийг хангаж, хэрэгжүүлэхэд тустай. Нэгдмэл сонирхолтой этгээдтэй хийсэн аливаа материаллаг болоод санхүүгийн хэлцлүүдийн мэдээллийг цахим хэлбэрээр хадгалдаг тогтолцоонд шилжиж байна. ББСБ-уудын холбооны цахим хуудаст шаардлагатай мэдээллийг оруулсан нь чанарыг илтгэх үзүүлэлт болж, олон боломжууд нээгдэх давуу талтай.

БАНК БУС САНХҮҮГИЙН БАЙГУУЛЛАГЫН МЭДЭЭЛЛИЙН ИЛ ТОД, НЭЭЛТТЭЙ БАЙДАЛ

Судалгааны хүрээнд компанийн засаглалын хамгийн чухал үзүүлэлтийн нэг болох байгууллагын мэдээллийн ил тод, нээлттэй байдлыгсудалсан.

Зураг 23. ББСБ-ын СТБИТБ-д өгсөн үнэлгээ

58% 42%

37% 63%

100% 0%

63% 37%

63% 37%

68%

84%

32%

16%

68% 32%

0% 20% 40% 60% 80% 100%

4.3

4.2

4.4

4.5

4.6

4.7

Нийт

4.1

ҮгүйТийм

Судалгааны дээрх үр дүнг тодотговол дараах үзүүлэлтүүд илэрхийлэгдэнэ. Үүнд:

4.1 Тайлагнал ба ил тод байдлын бодлого;

4.2 Интэрнэт вэб хуудас;

4.3 Компанийн Өмчлөлийн бүтэц ба цалин урамшууллын бодлогоо ил тод байлгах нь;

4.4 Жилийн тайлангийн чансаа;

4.5 Аудитын шалгалт ба Санхүүгийн тайлан;

4.6 Аудитаар баталгаажуулсан тайланд албан ёсны дүгнэлт өгөх нь;

4.7 Хөндлөнгийн аудитын бодлого /сонирхлын зөрчил/;

Сонирхлын зөрчлөөс сэргийлэх үүднээс аудитын үйлчилгээнээс гадна бусад техник, удирдлага болон зөвлөхийн үйлчилгээг аудитын компаниас авахыг хориглосон бодлогыг компани хэрэгжүүлдэг эсэх гэсэн асуултанд 40% нь

тийм гэсэн үнэлгээг өгсөн нь харилцагчид санхүүгийн тайланд аудит хийсэн байдалд анхаарал хандуулж үүнд итгэл үнэмшилтэй хандахгүй байгаагаас шалтгаалж байж болох юм. Албан ёсны журам байдаггүй ч дотоод аудитын тогтолцоог бүрдүүлж эхэлсэн.

Компанийн санхүүгийн тайланг хөндлөнгийн аудитын компаниар шалгуулдаг эсэх гэсэн асуултанд 100% тийм гэсэн үнэлгээг өгсөн боловч энэ нь зөвхөн хууль хэрэгжүүлэх үүргээ биелүүлэх төдий байгаа учир харилцагчид аудитлагдсан санхүүгийн тайланд өгөх итгэл үнэмшилгүй байж болох юм. Эцсийн зорилго нь олон улсын зах зээлд өрсөлдөх боломжийг эрэлхийлэхэд оршино. Монгол улсын хувьцаат компаниудын үйл ажиллагаанаас харахад бодит мэдээлэл дутагдалтай байгаа нь үл ойлголцол, компанийн хэмжээний зөрчил үүсэх шалтгаан болдог. Хувьцаа эзэмшигчид хэнд хандаж мэдээлэл авахаа мэддэггүй бөгөөд компанийн ажилтнууд нь тухайн мэдээллийг зохих ёсоор цаг хугацаанд нь бэлтгэх цаг зав, хүчин чадал хангалтгүй байдаг.

Компанийн засаглалын ажилтны орон тоог бий болгосноор дээр дурьдсан асуудлуудыг шийдвэрлэх боломжтой болох ба үүний тулд мэдээллийн сан бий болгож компанийн тухай шаардлагатай бүх мэдээллийг байршуулах нь чухал. Эдгээр мэдээлэлд санхүүгийн гүйцэтгэл, эрсдэлийн хүчин зүйл, актив пассивын удирдлага, үйл ажиллагааны тайлан, нийгмийн хариуцлагын тайлан багтана.Хамгийн чухал мэдээлэл болох эрсдлийн хүчин зүйлд зээлийн багцийн мэдээллийг бизнес, эдийн засгийн салбараар, дундаж хүүгээр, хугацаа хэтрэлт, хугацааны хэмжээг оруулдаг.

Компанийн цахим хуудаст компанийн засаглалтай холбоотой мэдээллийг шинэчлэн засварлах ажлыг хариуцах эзэнтэй болгох нь чухал.Цахим хуудас нь хувьцаа эзэмшигчдэд, хөрөнгө оруулагчдад компанийн бүтцийн тухай мэдээлэл авах боломжгүй буюу зөвхөн компанитай холбоотой мэдээллийг агуулдаг. Цахим хуудас нь байгууллагуудын бүтцийг агуулсан компанийн засаглалын бүтэц, компанийн зорилт, бизнес стратеги, жил тутмын аудитаар баталгаажуулсан санхүүгийн тайлангуудын мэдээллийг агуулдаг. Цахим хуудсыг хөгжүүлэх зорилгоор мэдээллийн технологийн мэргэжилтний орон тоог бий болгосон.Цахим хуудас байсан ч хариуцах эзэнгүй байгаа нь идэвхигүй, шинэчлэл байхгүй зэрэг сул талыг үүсгэсэн.

ББСБ-уудын тоо нэмэгдсэн нь зах зээл байгааг харуулж байна. Банкны хүрч чадахгүй байгаа жижиг хэсгүүдэд хурдан шуурхай хүрч үйлчилдэг давуу талаа ашиглаж байр сууриа бэхжүүлсээр байгаа боловч хөрөнгө оруулалт дутагдалтай хэвээр байна

77МОНГОЛ УЛСЫН КОМПАНИЙН ЗАСАГЛАЛЫН ҮНДЭСНИЙ ТАЙЛАН

Зураг 24. Гурав хүртэл ТУЗ-ийн гишүүнтэй ББСБ-ын засаглалын түвшин

Зураг 26. Гурваас дээш ТУЗ-ийн гишүүнтэй ББСБ-ын засаглалын түвшин

Зураг 28. ББСБ-уудын ТУЗ-д өгсөн үнэлгээ

Зураг 25. Гурав хүртэл ТУЗ-ийн гишүүнтэй ББСБ-ын засаглалын дундаж түвшин

Зураг 27. Гурваас дээш ТУЗ-ийн гишүүнтэй ББСБ-ын засаглалын дундаж түвшин

БАНК БУС САНХҮҮГИЙН БАЙГУУЛЛАГЫН ТӨЛӨӨЛӨН УДИРДАХ ЗӨВЛӨЛИЙН ҮҮРЭГ, ХАРИУЦЛАГА

ББСБ-ын ТУЗ-ийн үүрэг хариуцлагыг тодорхойлох зорилгоор ББСБ-ын үйл ажиллагааны тухай хууль, Монгол улсын компанийн засаглалын Кодекс, Баселийн зарчмуудыг үндэслэн 15 асуулт бэлтгэж засаглалын түвшинг тодорхойлсон.

3 хүртэл ТУЗ-ийн гишүүнтэй ББСБ-уудын засаглалын 5 үзүүлэлт ББСБ-уудын засаглалын үзүүлэлтүүдээс бага үнэлгээтэй гарсан нь ТУЗ-ийн гишүүдийн тоо нь компанийн засаглалын түвшинтэй шууд хамааралтай байх боломжтой.

ДундажДээд Доод

80

.00

%

70

.00

%

60

.00

%

50

.00

%

40

.00

%

30

.00

%

20

.00

%

10

.00

%

0.0

0%

ТУЗ

ХЭЭТХ

СТБИТБ

ОБЭ

ХЭЭ

3 хүртэл ТУЗ-ийн гишүүнтэй ББСБ-уудын хувьд дээд түвшний үнэлгээ адил байна. Хувьцаа эзэмшигчдийн эрх, эрх тэгш харилцаа, санхүүгийн ил тод байдал зэргийн үнэлгээ дээд, дундаж, доод үнэлгээтэй адил байна.

ББСБ-уудын ерөнхий түвшинтэй харьцуулахад (Зураг 27) засаглалын дээд үнэлгээ бага боловч доод үнэлгээ өндөр байна. ТУЗ цөөн гишүүнтэй байгаа нь ТУЗ болон оролцогч байгууллагуудын асуудал орхигддог болох нь харагдаж байна. Харин ТУЗ цөөн бүрэлдэхүүнтэй байх нь хувьцаа эзэмшигчдийн эрх, эрх тэгш харилцаа, санхүүгийн ил тод байдал үр дүнтэй ажилладаг нь харагдаж байна.

ТУЗ-ийн бүрэлдэхүүн 3-аас дээш гишүүнтэй ББСБ-уудын хувьд засаглалын үнэлгээ 100%-иас 65%-д хүрсэн. 3 хүртэл ТУЗ-ийн гишүүнтэй ББСБ-уудтай харьцуулахад оролцогч байгууллагуудын эрхээс бусад үзүүлэлтээр өндөр байна.

ДундажДээд Доод

90

.00

%

80

.00

%

70

.00

%

60

.00

%

50

.00

%

40

.00

%

30

.00

%

20

.00

%

10

.00

%

0.0

0%

ТУЗ

ХЭЭТХ

СТБИТБ

ОБЭ

ХЭЭ

Гурваас дээш тооны ТУЗ-ийн гишүүнтэй ББСБ-ууд нь засаглалын 5 үзүүлэлтээр дээд үнэлгээгээр жигд бөгөөд 3 хүртэл гишүүнтэй ББСБ-уудтай харьцуулахад өндөр,дундаж үнэлгээгээр харьцуулахад ойролцоо байна. Засаглал сайн байх

нь ТУЗ-ийн бүрэлдэхүүн түүнд байх хараат бус гишүүдийн тооноос ихээхэн хамаарна.3 гишүүнтэй ТУЗ-д хараат бус гишүүний орон тоо хязгаарлагдмал байх тул 3-аас дээш гишүүнтэй ББСБ-ын хувьд засаглалын үнэлгээ өндөр байх төдийгүй хараат бус гишүүн ажиллах боломжтой.

100%

53%

63%

47%

32%

74%

21%

53%

74%

42%

79%

37%

53%

47%

26%

53%

0%

47%

37%

53%

68%

26%

79%

47%

26%

58%

21%

63%

47%

53%

74%

47%

1.1

1.2

1.3

1.4

1.5

1.6

1.7

1.8

1.9

1.10

1.11

1.12

1.13

1.14

1.15

Дундаж

ҮгүйТийм

Судалгааны үр дүнг тодотговол дараах байдалтай байна.

Үүнд:

1.1. ТУЗ-ийн хэмжээ;

1.2. ТУЗ-ийн хараат бус байдал;

1.3. ТУЗ-ийн гишүүнчлэл;

1.4. ТУЗ-ийн даргын хараат бус байдал;

1.5. ТУЗ-ийн гишүүдийн боловсрол, сургалтын бодлого;

1.6. Зөвлөлийн эрх мэдэл;

1.7. ТУЗ-ийн хариуцлага;

1.8. Гүйцэтгэх удирдлагын боловсрол болон сургалт;

1.9. Удирдлагын хариуцлага I;

1.10. Удирдлагын хариуцлагаII;

1.11. Компанийн гүйцэтгэл түүний үнэлгээ;

1.12. Эрсдлийн удирдлага;

1.13. ТУЗ болон гүйцэтгэх удирдлагын урамшууллын бодлого;

1.14. Компанийн зорилт;

БАНК БУС САНХҮҮГИЙН БАЙГУУЛЛАГЫН ЗАСАГЛАЛ78

1.15. Нэр дэвшүүлэлт болон Цалин урамшууллын хороо I.

Дээрх үзүүлэлтээс үзэхэд судалгаанд оролцсон ББСБ-уудын 60% нь 3 хүртэл гишүүнтэй, 35 % нь 3-аас дээш гишүүнтэй, 5 % нь ТУЗ-гүй байна.

Зөвлөлийн эрх мэдэлд өгсөн хариулт болох тийм гэсэн 74% нь манай улсын ББСБ-уудын ТУЗ хүлээсэн үүрэг хариуцлагаа биелүүлэхэд шаардлагатай мэдээ мэдээлэл, тооцооллоор хангагдах эрхтэй болохыг баталгаажуулсан бичиг баримтыг боловсруулж үйл ажиллагаандаа хэрэгжүүлдэг нь харагдаж байна.

Удирдлагын хариуцлага I-ийн хүрээнд өгсөн тийм гэсэн үнэлгээ 74% байгаа нь гүйцэтгэх удирдлагын албан тушаалтан тус бүртэй тэдгээрийн үүрэг, хариуцлагыг тодорхойлсон хөдөлмөрийн болон бусад гэрээ хийдгийг илтгэж байна. ТУЗ нь гүйцэтгэх удирдлагын үйл ажиллагаанд байнгын зохистой хяналтыг тавьж, хувьцаа эзэмшигчдийн өмнө үйл ажиллагаагаа бүрэн дүүрэн тайлагнадаг. Төлөөлөн Удирдах Зөвлөлийн гол үүрэг болох байгууллагын нийт зардлыг багасгаж, хувьцаа эзэмшигчдийн хөрөнгө, орлого ашгийг нэмэгдүүлэхийн тулд компанийн удирдлагад хяналт тавихад үүргээ хэрэгжүүлэхэд тус болно. Төлөөлөн Удирдах Зөвлөл нь өөрийн онцгой эрхийн дагуу гүйцэтгэх захирлыг сонгон шалгаруулдаг бөгөөд энэ нь тухайн компанийн ирээдүйн амжилтанд чухал нөлөө үзүүлэх хариуцлагатай шийдвэр байдаг.

Компанийн гүйцэтгэл түүний үнэлгээг нийт судалгаанд оролцогчид тийм гэж 47%-тай үнэлсэн байна. ТУЗ нь хувьцаа эзэмшигчдээс өмнө хүлээсэн үүргээ биелүүлэхийн тулд төлөвлөгөөт зорилтуудын гүйцэтгэлийн үр ашгийг хэмжих, гүйцэтгэл үнэлгээний системийг боловсруулж ашиглах шаардлагатай.

ТУЗ-ийн хариуцлагыг тийм гэж 21%-тай үнэлсэн байна. ТУЗ-ийн гишүүн тус бүрийн ажлын чиг үүрэг түүнтэй холбоотой хариуцлагыг тодорхой заасан хөдөлмөрийн гэрээ болон бусад нэмэлт гэрээ хийсэн эсэх гэсэн асуултанд 20% нь тийм гэж хариулжээ.

Компанийн сайн засаглал нь оновчтой бүтэц бүхий Төлөөлөн Удирдах Зөвлөлтэй байхаас эхэлдэг. Хувьцаа эзэмшигчид нь оруулсан хөрөнгөө зөв зохистой удирдан зарцуулж, арвижуулах зорилгоор итгэмжлэгдсэн Төлөөлөн Удирдах Зөвлөлийг томилдог. ТУЗ-тэй хангалтгүй гэрээ байгуулах нь компанид хохиролтой. Учир нь ТУЗ компанийн үйл ажиллагааг стратеги удирдлагаар бүрэн хангадаг.

Нэр дэвшүүлэлт болон цалин урамшууллын хорооны тухай судалгаанд оролцсон ББСБ-уудын төлөөлөл 26%-тай буюу маш муу үнэлгээ өгсөн. Дадлага туршлага, мэдлэг боловсролтой хүнийг таньж улмаар ТУЗ-д нэр дэвшүүлж зохих цалин урамшууллын бодлого боловсруулах

үүрэгтэй нэр дэвшүүлэлт ба цалин хөлсний хороо ТУЗ-ийн бүрэлдэхүүнд байгаа эсэх асуултанд дөрөвний нэг нь тийм гэсэн үнэлгээг өгсөн байна. Нэр дэвшүүлэлт ба цалин урамшууллын хороо дөрөвний гуравт нь байхгүй байгаа нь дараах шалтгаантай байж болно.

i. ТУЗ-ийн бүрэлдэхүүн цөөн

ii. ТУЗ-д ёс төдий хууль биелүүлэх нэрийдлээр ханддаг

iii. ТУЗ-ийн гишүүдийн бүрэлдэхүүн өөрчлөгддөггүй

гэх мэт шалтгаантай байж болно. Дээрх 3 шалтгаан бүгд компанийн засаглалыг хөгжүүлэхээр зорьж буй байгууллагад муу нөлөөтэй.ББСБ-ууд цомхон бүрэлдэхүүнээ ашиглан гишүүн бүр нэг салбараа хариуцан ажилладаг тул албан ёсоор хороо гэж нэрлэдэггүй боловч хорооны ажлыг хийж гүйцэтгэдэг.

ТУЗ-ийн хараат бус гишүүд нь засаглалын бүтээлч, үр дүнтэй чухал бүрэлдэхүүн хэсэгт тооцогддог. Хэдийгээр Монгол улсын хууль тогтоомжийн дагуу зөвхөн хувьцаат компани ТУЗ-дөө хараат бус гишүүнтэй байхыг шаарддаг боловч ХХК-ийн хувьд ч төлөөлөн удирдах зөвлөлдөө хараат бус гишүүнтэй байх нь ач холбогдолтой.

ТУЗ-ийн бүтээлч байдал, үр ашигтай ажиллах орчныг бүрдүүлэхэд ТУЗ-ийн дарга чухал үүрэгтэй ба ТУЗ-ийн дарга болон гүйцэтгэх захирлын үүрэг хариуцлагыг зааглах асуудал туйлын чухал. ТУЗ-ийг тэргүүлж ажиллах даргыг ТУЗ-ийн гишүүд сонгодог. ТУЗ-ын дарга нь ТУЗ-ийн хурлын хэлэлцэх асуудал, ТУЗ-ийн ажлын өнгө төрх, гүйцэтгэх удирдлагыг солих гэх мэт асуудлыг тодорхойлоход ихээхэн эрх мэдэлтэй боловч компанийн өдөр тутмын үйл ажиллагаанд идэвхитэй үүрэг гүйцэтгэх үүрэггүй. ТУЗ-ийн дарга бизнесийн тогтсон үйл ажиллагаанд хэт оролцох нь түүнийг өөрт ноогдсон үүрэг хариуцлагаа биелүүлэхээс хөндийрүүлж улмаар ТУЗ бүхэлдээ үр бүтээлгүй ажиллахад хүргэж болзошгүй.

Хяналтын зөвлөл болон захирлуудын зөвлөлийн хувьд Компанийн засаглалын ажилтан нь захирлуудыг сонгох үед зохих журмыг мөрдүүлэх, тэдгээрт үүрэгт ажлаа гүйцэтгэхэд нь туслалцаа дэмжлэг үзүүлэх, сургалтын болон боловсролын хөтөлбөр хэрэгжүүлэх шаардлагатай эсэхийг тодорхойлох зэрэг үүргийг гүйцэтгэнэ.

ТУЗ-ийн гишүүний цалин хөлс, урамшууллын тогтолцоо нь компанийн засаглалын хувьд чухал үзүүлэлт юм. Ажлын гүйцэтгэлийн үр дүнд суурилсан цалин хөлсийг ТУЗ-ийн гишүүний хараат бус бие даасан байдалд сөргөөр нөлөөлөх хүчин зүйл гэж үздэг тул үүнд ихээхэн анхаарал хандуулах нь чухал.

ТУЗ-ийн бүрэлдэхүүнд хараат бус гишүүн оруулахгүй байх шалтгаан нь хэт жижиг, эзний шинжтэй буюу хөрөнгө оруулалтын хэлбэр хэмжээ, давхар тайлан гаргах, дотоод мэдээллээ нуух, хараат

бус гишүүний үр дүнг мэдэхгүй зэргээс шалтгаалдаг.

Хөрөнгө оруулагч ТУЗ-д багтаж, хараат бус гишүүн оруулаагүй тохиолдолд ашиг сонирхлын зөрчлөөр ажилчдад хандсан сургалт, урамшууллын ажил хийгдэхгүй, компанийн нийгмийн хариуцлага хэрэгжихгүй байх шалтгаан болсоор байна. Хараат бус гишүүн сонгогдсон ч үүргээ хангалтгүй биелүүлж байна. ТУЗ-ийн дарга гүйцэтгэх удирдлага болох тохиолдол байдгаас ашиг өндөр байлгахын тулд ажиллагчдыг сургадаггүй, цалин нэмэгдүүлэхгүй гэх мэт буруу хандлагууд элбэг байна.

ТУЗ-д дан эзэд орсноор ББСБ-ын чиглэлээр мэргэшсэн хүн сонгогдохгүй байх тохиолдол их байгааг шийдвэрлэхийн тулд хөндллөнгийн ББСБ-ын гишүүний шалгуурыг боловсруулах шаардлагатай.

Эрсдлийн удирдлага эхлэл төдий байна. Зарим компанид гүйцэтгэх удирдлагаас шууд хэрэгжүүлж байна. Эрсдлийг үнэлэх дотоод журам боловсруулах шатандаа байна. Эрсдлийн удирдлагатай зэрэгцэн, хөрөнгийн үнэлгээ хийх, үнэлгээний аргачлал боловсруулах шаардлагатай ч нэгдсэн стандарт бий болоогүй байна. Эрсдлийг хянах аргачлалын эхэнд зээлийн багцыг боловсруулж, эдийн засгийн сектороор ангилах, хөдөө аж ахуй, үйлдвэрлэл, худалдаа, үйлчилгээ, хугацаа хэтрэлт зэргээр ангилахаар боловсруулж байна.

Зураг 29. ББСБ-уудын засаглалын ерөнхий түвшин

Зурагт судалгаанд хамрагдсан нийт ББСБ-уудын засаглалын бодит түвшинг зорилтот түвшинтэй харьцуулж гаргасан. 5 үзүүлэлтээс харахад ББСБ-уудын хувьд СТБИТБ хамгийн сайн үзүүлэлттэй гарсан бол ТУЗ, ХЭЭТХ зорилтот түвшингийн талд хүрсэн үзүүлэлттэй гарсан байна. Засаглалын ерөнхий түвшин нийт дүнгээр 57%-тай гарсан нь сул компанийн засаглалын үзүүлэлттэй буюу “хөгжиж байгаа” гэж дүгнэж болно.

ХАВСРАЛТ-10 79

№

ББС

Б-ы

н нэ

рҮ

йл а

жил

лага

аны

төр

өл

Бала

нсы

н та

йлан

(мян

ган

төгр

өг)

Орл

огы

н та

йлан

(мян

ган

төгр

өг)

Дүрм

ийн

сан

(мян

ган

төгр

өг)

Ний

т хө

рөнг

ө /

акти

в/

Өр

төлб

өр

Эзэ

мш

игчд

ийн

өмч

Үйл

аж

илла

гаан

ы

орло

гоҮ

йл а

жил

лага

аны

за

рдал

Үнд

сэн

бус

үйл

ажил

лага

аны

аш

иг/а

лдаг

дал

Цэв

эр а

шиг

1Н

эт к

апит

ал Ф

инан

с К

орпо

раци

Зэ

эл, г

адаа

д ва

люты

н ар

илж

аа, и

тгэл

цэл,

Х

ОС

ЧЗМ

Ө *

7,

423,

727.

78

3,3

46,6

33.5

1

4,0

77,0

94.2

7

3,

095,

836.

40

1

,042

,347

.86

(11

,386

.68)

1,8

36,1

93.0

4

2

,235

,000

2Би

знес

инв

ест

деве

лопм

ент

Зээл

, итг

элцэ

л

9,68

5,63

0.56

6

,001

,534

.36

3

,684

,096

.19

2,92

2,36

9.44

1,2

46,5

50.1

6

80,9

04.5

8 1

,576

,901

.93

2,0

00,0

00

3Га

зар

парн

ерс

Зээл

, гад

аад

валю

тын

арил

жаа

, итг

элцэ

л

5,90

3,46

5.06

1

,692

,572

.51

4

,210

,892

.55

1,88

2,10

3.19

5

75,3

42.0

6

(5,1

15.4

7) 1

,171

,438

.13

3,0

00,0

00

4Тр

анск

апит

ал

Зээл

, гад

аад

валю

тын

арил

жаа

, итг

элцэ

л

7,92

3,94

8.06

3

,824

,433

.12

4

,099

,514

.94

2,27

1,56

7.09

1,0

33,6

33.9

3

22,0

72.0

5 1

,130

,516

.56

2,0

00,0

00

5М

онго

лын

санх

үүги

йн

груп

пЗэ

эл, г

адаа

д ва

люты

н ар

илж

аа, и

тгэл

цэл

3,

364,

453.

47

3

83,7

21.2

3

2,9

80,7

32.2

4

1,

192,

893.

83

402

,691

.30

(11

,952

.14)

6

98,3

81.9

3

2

,000

,000

6О

чир

ундр

аа О

МЗ

Зээл

, гад

аад

валю

тын

арил

жаа

, итг

элцэ

л

5,28

1,34

8.95

1

,140

,168

.18

4

,141

,180

.77

1,40

5,48

0.64

4

03,1

96.4

7

22,6

55.6

7

921

,677

.47

2,5

00,0

00

7А

БТС

Зэ

эл, г

адаа

д ва

люты

н ар

илж

аа, и

тгэл

цэл

5,

141,

843.

40

1,9

78,1

35.6

1

3,1

63,7

07.7

9

1,

312,

815.

24

634

,908

.29

84

,390

.75

6

82,7

71.9

9

2

,363

,880

8Дэ

вжих

нэх

ий

Зээл

, итг

элцэ

л

2,15

9,42

4.96

345

,081

.93

1

,814

,343

.03

480

,812

.19

132

,391

.01

6

,707

.62

3

19,6

15.9

3

1

,494

,727

9Ле

т ф

орек

с Зэ

эл, ф

акто

ринг

, итг

элцэ

л, г

адаа

д ва

люты

н ар

илж

аа

2,23

7,29

7.71

908

,378

.73

1

,328

,918

.97

507

,358

.14

304

,181

.57

38

,136

.88

2

17,9

18.9

7

1

,111

,000

10Га

зар

капи

тал

Зээл

, гад

аад

валю

тын

арил

жаа

, итг

элцэ

л,

ХО

СЧ

ЗМӨ

4,

293,

167.

73

1,3

60,5

87.7

0

2,9

32,5

80.0

3

5

93,4

75.5

0

1

16,5

35.2

8

(1,5

89.4

1)

432

,515

.92

2,5

00,0

00

11Х

атан

сүл

д Зэ

эл, г

адаа

д ва

люты

н ар

илж

аа, и

тгэл

цэл,

Ц

ТТМ

ГҮ

2,17

0,20

8.26

509

,786

.32

1

,660

,421

.94

427

,631

.09

152

,732

.17

(6

,227

.62)

2

41,8

04.1

6

1

,269

,000

12Ю

найт

ед ф

инан

с Зэ

эл, и

тгэл

цэл,

гад

аад

валю

тын

арил

жаа

1,

644,

379.

46

3

43,7

34.2

6

1,3

00,6

45.2

0

4

56,5

62.5

3

2

99,3

53.3

8

(9

35.3

8)

140

,646

.40

1,1

59,6

99

13Х

өгж

ил ф

инан

с Зэ

эл, т

өлбө

рийн

бат

алга

а га

ргах

, гад

аад

валю

тын

арил

жаа

, ХО

СЧ

ЗМӨ

1,

902,

134.

56

5

92,7

84.4

3

1,3

09,3

50.1

3

3

86,7

24.5

2

2

52,4

42.3

6

(

13,5

14.8

1)

107

,339

.14

1,0

02,0

00

14У

лаан

баат

ар

капи

тал*

Фак

тори

нг, и

тгэл

цэл,

ХО

СЧ

ЗМӨ

* 1

3,05

9,23

2.58

1

0,58

2,25

9.03

2,4

76,9

73.5

4

4,

560,

149.

64

4

,307

,408

.71

(24

,633

.72)

2

02,3

30.0

8

2

,000

,000

15Ж

и эс

би

капи

тал

Зээл

, фак

тори

нг, и

тгэл

цэл,

гад

аад

валю

тын

арил

жаа

7,

390,

409.

76

1

47,0

86.3

9

7,2

43,3

23.3

7

1,

101,

481.

71

455

,149

.91

(446

.70)

5

80,3

90.3

2

6

,450

,000

16Н

ьюф

онд

Зээл

, итг

элцэ

л, Х

ОС

ЧЗМ

Ө

9,45

9,76

8.21

1

,264

,100

.50

8

,195

,667

.70

900

,714

.42

468

,676

.72

(28

,082

.09)

3

60,3

94.0

6

6

,978

,350

17Э

н Ви

Си

Зээл

, фак

тори

нг, и

тгэл

цэл,

ХО

СЧ

ЗМӨ

3,

992,

861.

41

8

45,5

42.9

4

3,1

47,3

18.4

7

3

09,3

32.5

4

2

87,5

48.2

7

(9,0

56.8

3)

1

2,72

7.44

3

,217

,075

18Ф

инан

с эн

д де

вело

пмен

т оф

м

айни

нг

Зээл

, итг

элцэ

л, г

адаа

д ва

люты

н ар

илж

аа

1,61

6,85

0.67

428

,561

.93

1

,188

,288

.74

767

,691

.07

766

,296

.63

(370

.68)

1,0

23.7

6

1

,755

,000

НИ

ЙТ

94,

650,

152.

57

35,

695,

102.

69

58

,955

,049

.87

2

4,57

4,99

9.18

12,8

81,3

86.0

8

1

41,5

56.0

2 1

0,63

4,58

7.23

4

5,03

5,73

0.80

2012 о

ны

12-р

сар

ын 3

1-н

ий б

айдл

аар /м

янга

н т

өгр

өг/

Э

х су

рвал

ж: С

ЗХ-н

ы Б

ичил

сан

хүүг

ийн

газр

аас

тоол

ооло

л хи

йлгэ

н га

ргуу

лав.

БА

НК Б

УС С

АН

ХҮҮГИ

ЙН

БА

ЙГУ

УЛА

ГУУД

ЫН

СА

НХҮҮГИ

ЙН

ҮЗҮ

ҮЛЭЛТ

БА

ЗО

ХИ

СТО

Й Х

АРЬ

ЦА

А

/И

ТГЭЛЦ

ЛИ

ЙН

ҮЙ

Л А

ЖИ

ЛЛА

ГАА

/

ХАВСРАЛТ-1080

* Х

ОС

ЧЗМ

Ө-Х

өрөн

гө о

руул

алт

санх

үүги

йн ч

иглэ

лээр

зөв

лөгө

ө м

эдээ

лэл

өгөх

*ЦТТ

МГҮ

-Цах

им т

өлбө

р то

оцоо

мөн

гөн

гуйв

уулг

ын

үйлч

илгэ

э*У

лаан

баат

ар к

апит

ал -

Зээ

лийн

үйл

аж

илла

гаа

явуу

лдаг

гүй

тул

акти

в хө

рөнг

ийн

төвл

өрли

йн э

рсдл

ийн

үзүү

лэлт

үүди

йг т

ооцо

х ш

аард

лага

гүй

№

Зохи

стой

хар

ьцаа

ны ш

алгу

ур ү

зүүл

элтү

үд

Сан

хүүг

ийн

харь

цаа

Өөр

ийн

хөрө

нгий

н хү

рэлц

ээни

й үз

үүлэ

лтүү

д

Төлб

өр

түрг

эн

гүйц

этгэ

х

Акт

ив х

өрөн

гийн

төв

лөрл

ийн

эрсд

лийн

үз

үүлэ

лтүү

д Ү

нэт

цаас

ны т

өвлө

рлий

н эр

сдли

йн ү

зүүл

элтү

үд

Гада

ад в

алю

тын

эрсд

лийн

үз

үүлэ

лтүү

д

Өгл

өг,

хувь

цаат

ка

пита

лын

үзүү

лэлт

Үнд

сэн

хөрө

нгий

н үз

үүүл

элт

ROE

ROA

Өөрийн хөрөнгө, эрсдлээр жигнэсэн активын харьцаа /10%-

аас багагүй байх/

Өөрийн хөрөнгө, эрсдлээр жигнэсэн активын харьцаа /20%-

аас багагүй байх/

Өөрийн хөрөнгө, нийт активын харьцаа /10%-аас багагүй байх/

Төлбөр түргэн гүйцэтгэх чадварын харьцаа /8%-аас доошгүй байх/

Нэг зээлдэгч, холбогдох этгээдэд олгосон зээл бусад актив

хөрөнгө, төлбөрийн баталгааны нийлбэр нь өөрийн хөрөнгийн

30%-аас хэтрэхгүй

Удирдлагууд, ажилтнууд, холбогдох этгээдэд олгосон зээл, зээлтэй адилтган тооцох актив,

т.б нь нэг этгээдийн хувьд өөрийн хөрөнгийн 10%-аас хэтрэхгүй/

Удирдлагууд, холбогдох этгээдэд олгосон зээл, адилтган тооцох

актив, т.б-ны нийлбэр нь өөрийн хөрөнгийн 25%-аас хэтрэхгүй/

Нийт худалдан авсан үнэт цаасны эзэмшлийн нийт дүн нь өөрийн хөрөнгийн 20%-аас хэтрэхгүй

Нэг компанийн гаргасан хувьцааны нийт дүнгийн 10%-аас

хэтрэхгүй

Нэгж валютын хувьд /+,- 40%/

Нийт валютын хувьд /+,- 40%/

Итгэлцлийн үйлчилгээний өглөг, хувьцаат капиталын 80%-аас

хэтрэхгүй

Үндсэн хөрөнгийн дүн нийт активын 15%-аас хэтрэхгүй

Өөрийн хөрөнгийн өгөөж

Нийт хөрөнгийн өгөөж

10.

5675

0.56

830.

5484

0.16

770.

0491

00

00

0-0

.004

80.

4408

045

.04%

24.7

3%

20.

3294

0.40

450.

3097

0.16

850.

0297

0.01

360.

0196

00

-0.0

41-0

.041

30.

5388

0.01

5342

.80%

16.2

8%

30.

7289

0.72

920.

713

0.09

240.

0308

0.00

090.

0009

00

-0.1

74-0

.174

0.23

870

27.8

2%19

.84%

40.

6285

0.62

850.

5174

0.51

150.

0244

0.00

070.

0041

00

-0.2

03-0

.202

60.

4948

027

.58%

14.2

7%

51.

0294

1.02

940.

8859

1.88

940.

0335

0.02

610.

0412

0.00

030.

0003

0.00

590.

008

0.12

850

23.4

3%20

.76%

60.

8339

0.83

390.

7841

0.37

950.

0724

0.00

210.

0035

00

00.

0007

0.42

550.

1287

22.2

6%17

.45%

70.

6299

0.62

990.

6153

0.08

550.

1106

0.01

30.

0203

00

0-0

.032

0.66

700.

0631

21.5

8%13

.28%

80.

8615

0.86

150.

8402

0.23

80.

0612

0.01

260.

0419

00

00

0.15

530.

0452

17.6

2%14

.80%

90.

7171

0.71

710.

594

0.72

430.

1505

0.00

20.

0096

00

-0.1

74-0

.131

40.

4797

0.11

1516

.40%

9.74

%

100.

7189

0.71

890.

6831

0.21

140.

1705

0.06

920.

0702

00

0.13

190.

1319

0.55

940

14.7

5%10

.07%

111.

6125

1.63

410.

755

6.33

840.

1807

00

00

-0.1

220.

2505

0.18

230.

0797

14.5

6%11

.14%

120.

922

0.92

20.

791

0.94

060.

2141

00

00

0.28

410.

2841

0.31

020.

1317

10.8

1%8.

55%

130.

6681

0.78

860.

5804

0.63

940.

1146

0.00

190.

0064

0.05

980.

035

00.

0109

0.21

740.

0239

8.20

%5.

64%

142.

6123

2.61

230.

1897

0.16

--

-0

00.

3526

0.63

770.

5593

08.

17%

1.55

%

151.

1043

1.10

430.

9801

8.68

70.

291

0.00

120.

0051

00

0.00

050.

0005

0.01

740

8.01

%7.

85%

160.

9435

0.94

350.

8664

1.11

010.

0108

0.01

080.

0501

00

00

0.13

310

4.40

%3.

81%

171.

1916

1.19

160.

7882

4.50

540.

0696

0.01

110.

0682

00

0.00

650.

0065

00

0.40

%0.

32%

180.

7505

0.75

050.

7349

0.11

190.

2539

00

00

0.17

740.

1774

0.41

950

0.09

%0.

06%

Үр

гэлж

лэл

/Хуу

дас

79

-өө

с эх

лэв/

5. ХАДГАЛАМЖ ЗЭЭЛИЙН ХОРШООДЫН ЗАСАГЛАЛ

Судалгаанд 2013 оны 2 дугаар 6-ны байдлаар үйл ажиллагаагаа явуулж байгаа нийт 145 ХЗХ-доос 22 ХЗХ, 24 оролцогч буюу нийт ХЗХ-дын 15.1 хувийг хамруулсан. Судалгааны үр дүнг дахин баталгаажуулах зорилгоор гүйцэтгэсэн нэмэлт судалгаанд Монгол улсад үйл ажиллагаа явуулж байгаа нийт ХЗХ-дын

ХЗХ нь бусад санхүүгийн байгууллагаас ялгагдах онцлогтой, үйл ажиллагаа нь Монгол улсын ХЗХ-ны тухай хуулиар зохицуулагддаг учир засаглалын

ХЗХ-НЫ ЗАСАГЛАЛЫН ҮНЭЛГЭЭ

31.7% буюу Улаанбаатар хотын 24 ХЗХ хамрагдсан.

Судалгаа нь ХЗХ-дын засаглалын байдалд ХЗХ тус бүрээр зэрэглэл тогтоож үнэлсэн. Тухайлбал,асуулгын 1-рт байгаа.

XЗХ-ныЗАСАГЛАЛЫН ҮНЭЛГЭЭНИЙ ҮР ДҮН

АнгилалЗорилтот

үр дүнБодит үр дүн

Зорилтот үр дүн

жигнэсэн дунджаар

Бодит үр дүн

жигнэсэн дунджаар

Ангилал тус

бүрийн нийтэд

эзлэх хувьХувь нийлүүлэгч, гишүүдийн эрх, үүрэг

21 17 15% 81.0% 12.1%

Үндсэн үйл ажиллагаа

17 9 20% 52.9% 10.6%

Хамтын ажиллагаа

8 5 5% 62.5% 3.1%

Ил тод нээлттэй байдал, тайлагнал

26 18 30% 69.2% 20.8%

Удирдлагын хариуцлага

28 20 30% 71.4% 21.4%

Үр дүн 100 69 100% 67.4% 68.1%

үнэлгээний 5 шатлалд ХЗХ-ны салбар болон хууль эрх зүйн хүрээнд хэрэглэдэг нэр томьёог ашигласан. Үүнд:

Компанийн засаглалд

ХЗХ-ны засаглалд Тайлбар

Хувьцаа эзэмшигчдийн эрх

Хувь нийлүүлсэн гишүүдийн эрх - ХНГЭ

Монгол улсын ХЗХ-ны тухай хүулиар ХЗХ-ны хөрөнгөө нийлүүлсэн гишүүдийг хувьцаа эзэмшигчид гэж нэрлэдэггүй. Гишүүд оруулбал зохих хувь хөрөнгийн доод хэмжээг оруулснаар хоршооны хувь нийлүүлсэн гишүүний эрхтэй болдог.

Хувьцаа эзэмшигчдэд хүргэх эрх тэгш үйлчилгээ

Үндсэн үйл ажиллагаа буюу гишүүддээ хүргэх эрх тэгш үйлчилгээ - ҮҮА

Монгол улсын ХЗХ-ны тухай хүулиар ХЗХ нь хуулиар олгогдсон эрхийн дагуу зөвхөн гишүүддээ зориулж хадгаламж, зээлийн болон бусад санхүүгийн үйлчилгээ үзүүлдэг.

Оролцогч талуудын эрх

Хамтын ажиллагаа - ХА

Монгол улсын ХЗХ-ны тухай хүуль, олон улсын хоршооллын болон ХЗХ-ны үйл ажиллагааны зарчмын дагуу ХЗХ нь гишүүдийн эрх ашиг, сайн сайхны тулд санхүүгийн чадавхитай байх, хоршоод хооронд хамтран ажиллах, дээвэр байгууллагын гишүүн болох тухай тус тус заасан байдаг.

Ил тод нээлттэй мэдээллийн тайлагнал

Ил тод нээлттэй мэдээллийн тайлагнал

Өөрчлөлтгүй

МОНГОЛ УЛСЫН КОМПАНИЙНЗАСАГЛАЛЫН ҮНДЭСНИЙТАЙЛАН

2013

ХАДГАЛАМЖ ЗЭЭЛИЙН ХОРШООДЫН ЗАСАГЛАЛ82

Тэргүүлэгчдийн хариуцлага

Удирдлагын хариуцлага

Монгол улсын ХЗХ-ны тухай хүулинд ХЗХ нь хамтын удирдлага, хяналт бүхий ашгийн бус хуулийн этгээд мөн гэжээ. ХЗХ-ны дээд байгууллага нь Бүх гишүүдийн хурал бөгөөд уг хурлаас Тэргүүлэгчдийн зөвлөл (ТЗ) болон Хяналтын Зөвлөл, дүрмэнд өөрөөр заагаагүй тохиолдолд Зээлийг Хороог сонгох, ТЗ нь гүйцэтгэх захирлыг сонгох тухай заасан байдаг.

Хүснэгт 12. ХЗХ-ны нэр томьёоны тайлбар

Хүснэгт 13. Асуултуудын ангилал ба үнэлгээний хуваарилалт

Хадгаламж зээлийн хоршооны хувь нийлүүлсэн гишүүдийн эрх (ХНГЭ)

Энэ судалгаа нь ХЗХ-ны засаглалын өнөөгийн түвшинг тодорхойлохоор хийгдэж байгаа бөгөөд цаашид ХЗХ-дын засаглалын түвшинг тогтооход суурь судалгаа болж ашиглагдах болно. Судалгааг ХЗХ-ны засаглалын үндсэн зарчмууд болох дараах 5 бүлэг үзүүлэлтээр үнэлсэн. Үүнд:

• ХЗХ-ны Хувь нийлүүлсэн гишүүдийн эрх;

• ХЗХ-ны Үндсэн үйл ажиллагаа буюу гишүүдэд хүргэх эрх тэгш үйлчилгээ;

Судалгааны үндсэн бүлгийн 5 ангилалд өгөгдсөн нийт 100 асуулгын үнэлгээний хуваарилалтыг хийхдээ олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдсөн туршлага болон ХЗХ-ны хууль эрх зүйн орчны нөхцөл байдалтай уялдуулан Олон Улсын Санхүүгийн Корпорацийн Вьетнам улсад хийсэн судалгаанд үндэслэж, гүйцэтгэсэн .

Судалгааны хүрээнд:

• ХНГЭ 15%,

• ҮҮА 20%,

• ХА 5%,

• ИТНБ 30%,

• УХ 30%-тай байхад тус байгууллагын ХЗХ-ны засаглалыг маш сайн гэж үнэлнэ.

Үндсэн муж Үндсэн мужийн нэр Асуултын тоо

Авах оноо

ХНГЭ Хувь нийлүүлсэн гишүүдийн эрх 21 15%

ҮҮА Үндсэн үйл ажиллагаа 17 20%

ХА Хамтын ажиллагаа 8 5%

ИТНБ Ил тод, нээлттэй байдал, тайлагнал 26 30%

УХ Удирдлагын хариуцлага 28 30%

Нийт 100 100%

• ХЗХ-ны Хамтын ажиллагаа буюу Оролцогч талуудын эрх;

• ХЗХ-ны мэдээллийн нээлттэй, ил тод байдал, тайлагнал;

• ХЗХ-ны Удирдлагын хариуцлага зэрэг бүлгийн хүрээнд нийт 100 асуултаар судалгааг авсан.

Монгол Улсын ХЗХ-ны засаглалын өнөөгийн түвшинг тодорхойлохдоо засаглалыг хэмжих олон улсын аргачлалыг ашигласан. Асуултын агуулга, үнэлгээ нь Компанийн Засаглалтай адил боловч, асуулгын утга болон нэр томьёог ХЗХ-ны хууль эрх зүйн орчинд нийцүүлэн өөрчилсөн.

Зураг 30. ХЗХ-дын засаглалын дундаж түвшин (22 ХЗХ, 24 оролцогч,)

Зураг 31. ХЗХ-дын засаглалын дундаж түвшин ( 48 оролцогч, 46 ХЗХ)

ДундажДээд Доод

10

0.0

0%

80

.00

%

60

.00

%

40

.00

%

20

.00

%

0.0

0%

ХНГЭ

ХА

ИТНБТ

УХ

ҮҮА

ДундажДээд Доод

10

0.0

0%

80

.00

%

60

.00

%

40

.00

%

20

.00

%

0.0

0%

ХНГЭ

ХА

ИТНБТ

УХ

ҮҮА

ХНГЭ буюу хувь нийлүүлсэн гишүүдийн эрх нь бусад үзүүлэлттэй харьцуулахад дээд, дундаж, доод үзүүлэлтээр жигд өндөр үзүүлэлттэй гарсан нь манай улс ХЗХ-ны тухай бие даасан хуультай, төрийн хяналт зохицуулалттай болсонтой холбоотой. ХЗХ-ны хамтын ажиллагаа болон удирдлагын хариуцлагын үзүүлэлтийн доод түвшин нь бусад үзүүлэлттэй харьцуулахад харьцангуй доогуур байгаа нь ХЗХ-ны удирдлагын үйл ажиллагаа болон дээвэр байгууллага, оролцогч талуудын хамтын ажиллагааг сайжруулах шаардлагатай байгааг харуулж байна. Эдгээр үндсэн үзүүлэлтийг цаашид дэлгэрэнгүй тайлбарлана.

Зураг 32. ХЗХ-дын ХНГЭ-д өгсөн үнэлгээ (22 ХЗХ)

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

Нийт

ҮгүйТийм

0% 20% 40% 60% 80% 100%

83МОНГОЛ УЛСЫН КОМПАНИЙН ЗАСАГЛАЛЫН ҮНДЭСНИЙ ТАЙЛАН

Зураг 33. ХЗХ-дын ХНГЭ-д өгсөн үнэлгээ (46 ХЗХ)

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

Нийт

ҮгүйТийм

0% 20% 40% 60% 80% 100%

Зураг 34. ХЗХ-дын ҮҮА буюу гишүүддээ хүргэх үйлчилгээний эрх тэгш байдал (22 ХЗХ)

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

Нийт

ҮгүйТийм

0% 20% 40% 60% 80% 100%

Зураг 35. ХЗХ-дын ҮҮА буюу гишүүддээ хүргэх үйлчилгээний эрх тэгш байдал (46 ХЗХ)

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

Нийт

ҮгүйТийм

0% 20% 40% 60% 80% 100%

Хүснэгтээс үзэхэд Хувь нийлүүлсэн гишүүдийн эрх нь судалгаанд хамрагдсан нийт ХЗХ-дын хувьд сайн хангагддаг ч үзүүлэлт 18(71%. 63%), 2 (83%, 75%) бусдаас харьцангуй доогуур үнэлгээ авчээ.

2 дугаар асуулт нь ХЗХ-нд гишүүнээр элсэхдээ хоршооны гишүүн, ажилтан, удирдлага болон сонгуультны аль нэгтэй нэгдмэл сонирхолтой этгээд болох тухайгаа урьдчилан мэдэгддэг эсэх тухай

Судалгааны 21 үзүүлэлтүүд

1. Гишүүдийн бүртгэл1. Гишүүний үүрэг2. Гишүүний хувь хөрөнгө, мөнгөн

хадгаламжийг бусдад шилжүүлэх3. Гишүүдийг мэдээллээр хангах4. Гишүүдийн саналын эрх5. Гишүүний сонгох, сонгогдох эрх6. Санал хураах7. Гишүүний оролцоо8. БГХ-д санал өгөх9. БГХ-ын ээлжит тайлангийн хурал10. БГХ-ын шийдвэрийг хүргэх 12. БГХ-ын зарыг хүргэх13. БГХ хуралдуулах14. Хурлын тэмдэглэл15. БГХ-ын ээлжит хурал16. Гишүүдийн хувь хөрөнгөд ногдол

ашиг хүртээх17. БГХ-аар хэлэлцэх асуудал18. Сонгуультны шалгуур үзүүлэлт19. Нөхөн төлбөр ба урамшууллын

бодлого20. БГХ-д ТЗ тайлагнах21. БГХ-д ХЗ тайлагнах

бөгөөд уг асуултад 83% нь тийм, 17% нь үгүй гэсэн хариулт өгчээ.

Нэгдмэл сонирхолтой этгээдийн тухай ойлголт нь ХЗХ-ны тухай хуульд анх удаа тусгагдсан шинэ ойлголт учраас хараахан хэрэгжиж эхлээгүй байна.

18 дугаар асуулт нь БГХ-аар жил бүр ТЗ болон ХЗ-ийн зардлын хязгаар болон урамшууллыг баталдаг эсэх тухай асуухад 71% нь тийм, 29% нь үгүй гэж хариулжээ. ХЗХ нь төсөвт тусгаж батлуулсан гэсэн үндэслэлээр, сонгуультнуудын зардлын хязгаар болон урамшууллын хэмжээг батлах асуудлын тухай тусгайлан мэдээлж тайлагнах нь ХЗХ-ны засаглалын ил тод байх зарчмын үндсэн шаардлага юм.

ХАДГАЛАМЖ ЗЭЭЛИЙН ХОРШООНЫ ҮНДСЭН ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА (ҮҮА) БУЮУ ГИШҮҮДЭД ХҮРГЭХ ҮЙЛЧИЛГЭЭНИЙ ЭРХ ТЭГШ БАЙДАЛ

ХЗХ-дын үндсэн үйл ажиллагаа буюу гишүүддээ хадгаламж, зээлийн үйлчилгээг эрх тэгш хүргэх нь сайн байна.

Судалгааны 17 үзүүлэлтүүд:

1. Гишүүдэд хүргэх эрх тэгш үйлчилгээ

3. Гишүүдийн хувь хөрөнгийн доод хэмжээ

5. Гишүүдийн хувь хөрөнгийн хяналт

7. Хадгаламж, зээлийн үйл ажиллагаа

9. Хадгаламжийн бодлого

11. Хөрөнгө ба мэдээллийг зүй зохистой ашиглах

13. Тайлагнах журам

15. Холбоотой этгээдтэй хийсэн гүйлгээг тайлагнах

17. Ашиг сонирхлын зөрчлийг зохицуулах нь

2. ХНХ-ийг буцааж олгох

4. Нэгдмэл сонирхолтой этгээд бүхий гишүүнийг бүртгэх

6. ХЗХ-ны удирдлагын бүтэц, зохион байгуулалт

8. Зээлийн бодлого

10. Гишүүдийн санал гомдол

12. Гишүүдтэй ажиллах

14. Холбогдох этгээдийн дотоод гүйлгээ

16. Зээл олгох үйл ажиллагаа

Судалгаанд оролцогчдын 94%нь ХЗХ гишүүддээ эрх тэгш үйлчилдэг гэжээ.Харин 10, 11, 9, 15-д заасан үзүүлэлтүүд 63, 71, 75 болон 75 хувиар бусад үзүүлэлттэй харьцуулахад хамгийн доогуур байв. Дээрх үзүүлэлтүүд нь 65, 63, 75 болон 71 хувийн дүнтэй гарсан нь судалгааны бодит байдлыг нотолж байна.

Үзүүлэлт 10-т аль нэгэн албан тушаалтан буюу сонгуультан хоршооны хөрөнгө

ХАДГАЛАМЖ ЗЭЭЛИЙН ХОРШООДЫН ЗАСАГЛАЛ84

ба мэдээллийг зүй бусаар ашиглахыг хориглосон журамтай эсэх тухай асуултад 63% нь тийм, 38% нь үгүй гэж хариулсан нь хангалтгүй байгааг илтгэнэ. ХЗХ нь ардчилсан удирдлага, хамтын хяналттай, ил тод нээлттэй байх, гишүүдийн тэгш оролцоог хангаж, шударга хуваарилалт хийх, ялгаварлан гадуурхахгүй байх олон улсын хоршооллын зарчмыг ХЗХ-ны тухай хуулийн 4.1.2,4.1.3 болон 4.1.7 зүйлд тусгасан.

Нэгдмэл сонирхолтой этгээдэд давуу байдал үүсгэхгүй байх, ашиг сонирхлын зөрчил гаргахгүй байх тухай 42 дугаар зүйлийг оруулан, үйл ажиллагаандаа мөрдөн ажиллах бодлого, журмыг нэн даруй гаргах шаардлагатайг харуулж байна.

Үзүүлэлт 9-ийн асуултад ХЗХ нь жил бүр гишүүний бүртгэлийг шинэчлэхдээ нэгдмэл сонирхолтой этгээдийн бүртгэл хөтөлдөг эсэх тухайд 71% тийм, 29% нь үгүй гэж хариулжээ. Үзүүлэлт 8-д Гишүүдийн санал, гомдлыг шуурхай барагдуулах журамтай эсэх тухай асуусан бөгөөд үүнд 75% нь тийм, 25% нь үгүй гэж хариулжээ. Үзүүлэлт 15-д ХЗХ нь гишүүдээ сургалт мэдээллээр хангаж ажилладаг эсэх талаар асуухад 75% нь тийм, 25% нь үгүй гэж хариулжээ.

Хадгаламж зээлийн хоршооны хамтын ажиллагаа - ХА буюу оролцогч талууд

ХЗХ-дын хамтын ажиллагааны түвшин судалгаанд хамрагдсан ХЗХ-дын тухайд хангалттай түвшинд байгаа нь харагдаж байна.

Зураг 36. ХЗХ-дын ХА-нд өгсөн үнэлгээ (22 ХЗХ)

Зураг 37. ХЗХ-дын ХА-нд өгсөн үнэлгээ (22 ХЗХ)

1

1

2

2

3

3

4

4

5

5

6

6

7

7

8

8

Нийт

Нийт

ҮгүйТийм

ҮгүйТийм

0%

0%

20%

20%

40%

40%

60%

60%

80%

80%

100%

100%

СУДАЛГААНЫ ҮЗҮҮЛЭЛТҮҮД:

1. ХЗХ нь дээвэр байгууллагын гишүүн

2. ХЗХ ба оролцогч гол талууд

3. Сонгуультан ба дотоод аудитын үйл ажиллагааны зардлын хязгаар, урамшуулал

4. ХЗХ-ны ажилтны цалин, урамшуулал

5. Сонгуультан болон ажилтны дагаж мөрдөх үнэт зүйлс буюу ёс зүй

6. Хүний нөөцийн бодлого

7. Ажилтны хөдөлмөрийн аюулгүй байдал

8. Нийгмийн хариуцлага, байгаль орчин ба орон нутгийн хөгжлийн бодлого

Зураг 39, судалгаанд хамрагдсан ХЗХ-д 100% МХЗХҮХ-ны гишүүн гэж хариулсан нь МХЗХҮХ нь үндэсний холбоо болохын тулд хууль, журамд заасан шалгуур үзүүлэлтийг хангах үүрэгтэй бөгөөд сүүлийн жилүүдэд гишүүдийн тоог нэмэгдүүлсэнтэй холбоотой. Нэмэлт судалгаанд, дээвэр байгууллагад гишүүнээр элсэж ороогүй хэд хэдэн ХЗХ-д оролцсон тул Хамтын ажиллагааны үнэлгээ бүх үзүүлэлтээр буурч дундаж түвшин нь 86%-иас 74% өөрчлөгдсөн.

Хамгийн доогуур буюу хангалтгүй дүнтэй гарсан 5 дахь үзүүлэлт нь ХЗХ-ны аливаа сонгуультан болон ажилтан нь дагаж мөрдөх ёс зүйн журамтай бөгөөд гарын үсэг зурж баталгаажуулдаг эсэх тухай 67% (63%) нь тийм, 33% (37%) нь үгүй гэж хариулжээ. Олон улсын хоршооллын

зарчмууд болон түүний эрхэмлэдэг үнэт зүйлсийг үйл ажиллагаандаа мөрдлөг болгох, тэдгээрийн хэрэгжилтэд хяналт тавих механизмыг зохистойгоор бүрдүүлэх нь ХЗХ-ны эрхэм зорилтуудын нэг билээ.

ХАДГАЛАМЖ ЗЭЭЛИЙН ХОРШООНЫ ИЛ ТОД НЭЭЛТТЭЙ БАЙДАЛ БА ТАЙЛАГНАЛ

Судалгаагаар ХЗХ-ны засаглалын хамгийн чухал үзүүлэлтийн нэг болох байгууллагын мэдээллийн ил тод, нээлттэй байдлыг судалсан.

Зураг 38. ХЗХ-дын ИТНБТ-д өгсөн үнэлгээ (24 оролцогч, 22 ХЗХ)

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

22

18

23

19

24

20

25

21

26

Нийт

ҮгүйТийм

0% 20% 40% 60% 80% 100%

85МОНГОЛ УЛСЫН КОМПАНИЙН ЗАСАГЛАЛЫН ҮНДЭСНИЙ ТАЙЛАН

Зураг 39. ХЗХ-дын ИТНБТ-д өгсөн үнэлгээ (48 оролцогч,46 ХЗХ)

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

22

18

23

19

24

20

25

21

26

Нийт

ҮгүйТийм

0% 20% 40% 60% 80% 100%

Судалгааныүзүүлэлтүүд:

1. Мэдээллийн үнэ цэнийн тухай ойлголт

2. Тайлан мэдээллийн ойлгомжтой байдал

3. Тайлан мэдээллийг цаг хугацаанд багтаан гаргах

4. Санхүүгийн тайланг батлах

5. Санхүүгийн нягтлан бодох бүртгэлийн стандартыг мөрдөх

6. Санхүүгийн бус үйл ажиллагааны тухай тайлагнах

7. Томоохон ХНХ, хадгаламж эзэмшигч болон зээлдэгчийн тухай мэдээлэл

8. Сонгууль ажилтнуудын мэдлэг, чадвар болон туршлагын тухай мэдээлэл

9. ХЗХ-ны сонгуультнууд болон ажилтнууд хоорондын хараат бус, бие даасан байдал,

10. Сонгуульт ажилтны хурлын ирцийн

тухай мэдээлэл

11. Сонгуульт ажилтнуудын нөхөн төлбөр, урамшууллын тухай

12. Хоршооны гүйцэтгэх удирдлагын ажилтнуудын тухай мэдээлэл

13. Хоршооны гүйцэтгэх удирдлагын ажилтнуудын цалин, урамшууллын тухай мэдээлэл

14. Холбоотой этгээдтэй хийсэн гүйлгээг тайлагнах тухай

15. Эрсдлийн удирдлагын менежментийг тайлагнах тухай

16. ХЗХ-ны засаглалыг тайлагнах тухай

17. Аудитлагдсан санхүүгийн тайлан

18. Хөндлөнгийн аудитын хараат бус байдал

19. Аудитын өөрчлөгдсөн тухай мэдээлэл

20. Аудит, аудитаас өөр төрлийн үйлчилгээ хийхийг хориглох журам

21. Аудитын шалгалт хийсэн тухай албан ёсны мэдээлэл

22. Хөндлөнгийн аудитын компаниуд сонирхол илэрхийлэх

23. Мэдээллийн ил тод байдлыг олон аргаар хангах

24. Цахим хуудсан дахь мэдээллийн ил тод байдал

25. Чухал мэдээллийн ил тод байдлыг тасралтгүй хангах журам

26. Гишүүн хариуцсан хэлтэс болон ажилтны холбоо барих мэдээллийг ил тод байлгах

26 үзүүлэлтээс сул 50-79%, муу 49%-иас бага дүнтэй гарснаар нь эрэмбэлэхэд дараах байдалтай байна.

15-р үзүүлэлт 75%, (69%)

10-р үзүүлэлт 75%, (71%)

22-р үзүүлэлт 71%, (67%)

21-р үзүүлэлт63%, (60%)

8-р үзүүлэлт63%, (56%)

24-р үзүүлэлт 58%, (60%)

19-р үзүүлэлт54%, (44%)

20-р үзүүлэлт50%, (46%)

12-р үзүүлэлт, 50%, (54%)

16-р үзүүлэлт, хамгийн бага, муу, 38%, (33%)

Нийт үнэлгээний түвшин нь 79% байснаас 74% хүртэл буурсан. Эдгээр 10 үзүүлэлт тус бүрээр асуулт болон гаргах зөвлөмж, дүгнэлтийг авч үзье.

- ХЗХ-ны засаглалыг тайлагнах тухай 16-д ХЗХ-ны жилийн тайланд засаглалын үнэлгээний тухай тусгадаг эсэх тухай асуухад 62% нь үгүй, 38% нь тийм гэж хариулсан нь хамгийн бага буюу хангалтгүй дүнтэй гарсан.

- Хоршооны гүйцэтгэх удирдлагын ажилтнуудын тухай мэдээлэл 12-д хоршооны удирдлагад ажиллаж буй ажилтнуудын мэдлэг, чадвар, туршлага болон тэдгээрийн үүрэг хариуцлагын тухай мэдээллийг жилийн тайланд тусгадаг эсэхэд 50%, 50% тийм, үгүй гэж хариулжээ.

- Аудит, аудитаас өөр үйлчилгээ үзүүлэхийг хориглосон журамтай эсэх тухай 20-д асуухад 50%, 50% мөн адил тийм, үгүй гэж хариулжээ. Аудитын компани аудит хийхдээ тухайн байгууллагын үйл ажиллагаатай танилцаж, шалгахдаа, бизнесийн зөвлөгөө өгөх нь ашиг сонирхлын зөрчил үүсэх боломжтой тул аудитаас өөр үйлчилгээ үзүүлэхийг хориглоно.

- Аудитын өөрчлөгдсөн тухай мэдээлэл 19-д хэрвээ аудит солигдсон бол түүнтэй холбоотой шалтгааныг тайлбарласан мэдэгдэл гаргадаг эсэх тухай асуухад 54% тийм, 46% үгүй гэж хариулжээ.

- Цахим хуудсан дахь мэдээллийн ил тод байдал 24-д ХЗХ-дын холбогдох нэр хаягийн байршлууд болон хоршооны үйл ажиллагаа, санхүүтэй холбогдох мэдээлэл, улирал, жилийн тайлангийн мэдээлэл ХЗХ болон холбооны цахим хуудсанд тавигддаг, хоршоотой холбоотой ерөнхий мэдээллүүд ойлгомжтой бөгөөд цахим хуудаснаас авах боломжийг бүрдүүлсэн байдаг эсэх тухай асуухад 58% нь тийм, 42 % нь үгүй гэж хариулсан.

- Сонгуульт ажилтнуудын мэдлэг, чадвар болон туршлагын тухай мэдээллийг жилийн тайланд тусгадаг эсэх тухай 8-д асуухад 63% нь тийм, 37% нь үгүй гэж хариулсан. Сонгуульт ажилтнуудын мэдлэг, чадвар болон туршлага ямар байвал зохих тухай ХЗХ-ны тухай хуулийн 34.3, 38.9 болон 39.6 холбогдох заалтуудын шаардлагыг хангасан сонгуультнууд ажиллаж байгааг жилийн тайланд тусгаж өгөх нь тайлан мэдээллийн ил тод байдлыг харуулна.

- Аудитын шалгалт хийсэн тухай албан ёсны мэдээллийг жилийн тайланд тусгадаг тухай 21-д асуухад 63% нь тийм, үлдсэн 37% нь үгүй гэж хариулжээ.

- Хөндлөнгийн аудитын компаниуд аудитын үйлчилгээ үзүүлэх тухай албан ёсоор сонирхлоо илэрхийлсэн эсэх тухай 22-д 71% нь тийм, 29% нь үгүй гэж хариулжээ. Аудитын компаниуд үйл ажиллагаа тогтвортой, хэвийн байгууллагад аудит хийх сонирхолтой байдаг учраас сонирхлоо илэрхийлэх нь тухайн байгууллагын нэр хүнд сайн байгааг илтгэдэг.

- Сонгуульт ажилтны хурлын ирцийн

ХАДГАЛАМЖ ЗЭЭЛИЙН ХОРШООДЫН ЗАСАГЛАЛ86

тухай мэдээллийг жилийн тайландаа тусгадаг эсэх тухай 10-д асуухад 75% нь тийм, 25% нь үгүй гэж хариулжээ. Сонгуульт ажилтнууд цаг зарцуулах боломжтойгоо илэрхийлж сонгогддог боловч, зарим ХЗХ-нд тэргүүлэгч гишүүн болон сонгуультнууд хуралдаа ирдэггүй, идэвхгүй байдаг тохиолдлууд гардаг. ХЗХ-ны хуулийн 34.10-д ТЗ-ийн гишүүн нь 3 буюу түүнээс дээш удаа хүндэтгэх шалтгаангүйгээр хуралд оролцоогүй тохиолдолд эрхийг нь түдгэлзүүлэх заалт байдаг.

- Эрсдлийн менежмент, учирч болзошгүй эрсдлийн тухай жилийн тайланд тооцоолон тайлбарладаг эсэх тухай 15-д асуусанд 75% нь тийм, 25% нь үгүй гэж хариулжээ. ХЗХ-ны үйл ажиллагааны тухай эрсдэлтэй холбоотой мэдээллийг бодитоор гарган мэдээлэх нь байж болох эрсдлийг улам ихээр нэмэгдүүлнэ гэж үзэж болох талтай ч, бодит байдлыг үнэн зөв, сайтар тооцоолон гаргаж тайлагнаснаар, хамтын хүчээр эрсдлээс сэргийлэх, улмаар гишүүдийн хоршоондоо итгэх итгэлийг бий болгоно.

Дээрх бүх үзүүлэлтүүд нь ХЗХ-ны үйл ажиллагааны ил тод, нээлттэй байх зарчимтай холбоотой, ялангуяа ХЗХ-д жилийн тайланд тусгах мэдээллийн агуулга, бүтэц нь хялбар ойлгомжтой бөгөөд бүрэн бүтэн, ил тод, нээлттэй байх асуудлыг анхаарч,өөрчлөлт хийж сайжруулах, хууль, дүрмээ нарийн чанд сахих шаардлагатай байгааг харуулж байна.

ХЗХ-дын үйл ажиллагааны тухай тайлан мэдээлэл дутагдалтай байх нь зарим гишүүдийн зүгээс үл ойлголцол, зөрчил цаашилбал ХЗХ-ны нэр хүнд буурч, зах зээлд эзлэх байр суурьд сөргөөр нөлөөлөхөд ч хүргэж болно. Гишүүд хэрэгцээтэй мэдээллээ авахын тулд хэнд хандахаа мэдэхгүй байх, мөн ХЗХ-ны ажилтнууд нь тухайн мэдээллийг зохих ёсоор цаг хугацаанд гаргаж өгөх цаг зав, чадвар дутагдах нь бий. Иймд ХЗХ нь засаглалын ил тод нээлттэй байдлыг зөв хөгжүүлснээр дээр дурьдсан асуудлуудыг шийдвэрлэх боломжтой.

ХЗХ-д бусад санхүүгийн байгууллагуудтай харьцуулахад цахим хуудасны хэрэглээ, ашиглалт хангалтгүй байгаа нь хүчин чадал, зах зээлд эзлэх байр суурь доогуур байдагтай холбоотой. Зөвхөн гишүүддээ зориулсан цахим хуудсанд ХЗХ-ны гишүүдэд шаардлагатай мэдээллийг байршуулах нь чухал юм. Эдгээр мэдээлэлд санхүүгийн болон үйл ажиллагааны тайлан, эрсдлийн хүчин зүйл, дээр дурдсан бүх үзүүлэлтүүд зэрэг багтана.

ХАДГАЛАМЖ ЗЭЭЛИЙН ХОРШООНЫ УДИРДЛАГЫН ХАРИУЦЛАГА

ХЗХ-ны удирдлагын хариуцлагад ТЗ, ХЗ, бусад сонгуульт хороод болон гүйцэтгэх удирдлагатай холбоотой 28 асуултыг боловсруулж, удирдлагын хариуцлага УХ-ын засаглалын түвшинг тодорхойлов.

Судалгааны дээрх 28 асуултыг тодотговол дараах үзүүлэлтүүд илэрхийлэгдэнэ. Үүнд:

Хадгаламж зээлийн хоршооны засаглалын судалгааны үзүүлэлтүүд

1. ХЗХ-ны засаглалын тухай удирдамжтай эсэх

2. Хоршооны үнэ цэнэ3. Томоохон хэмжээний гүйлгээг

тайлагнах тухай журам4. ТЗ-ийн үүрэг хариуцлага5. ТЗ-ийн дарга6. ТЗ-ийн гишүүдийн тоо7. Сонгуульт ажилтан гүйцэтгэх

албанд8. Сонгуульт ажилтан бусад

хоршоонд болон гүйцэтгэх албанд9. Залгамж халаа, ажилтан бэлдэх

бодлого10. Сонгуульт ажилтан болон

гүйцэтгэх албаны ажилтны өөрийгөө үнэлэх систем

11. ХЗХ-ны засаглалын сургалт болон түүний тайлан

12. ТЗ-ийн хурлын давтамж13. ХЗ-ийн хурлын давтамж14. Сонгуульт ажилтнуудад хурлын

мэдэгдэл явуулах тухай15. ТЗ, ХЗ, ЗХ-ны хурлын тэмдэглэл16. Сонгуульт ажилтнуудад хүргэх

мэдээлэл17. Стратеги бодлого болон

бизнесийн төлөвлөгөө боловсруулалт

18. Эрсдлийн удирдлага

19. ГЗ болон гүйцэтгэх удирдлагыг хянах бодлого

20. ТЗ-өөс хороодыг байгуулах тухай

21. ХЗХ-ны зах зээлд холбоотой этгээдийн хяналт

22. ХЗХ-ны үйл ажиллагаанд дотоод хяналт хийх удирдамжтай эсэх

23. ХЗХ-ны дотоод хяналт нь үйл ажиллагаан дахь дотоод хяналтын явц болон эрсдлийн байдалд жил бүр бие даасан үнэлгээ хийдэг эсэх

24. ХЗ нь хөндлөнгийн шинжээч авч ажиллуулсан эсэх

25. ХЗ-өөс жилийн тайлан болон санхүүгийн тайланг хянаж, баталж байсан эсэх

26. ХЗ-ийн тайланд ХЗХ-ны санхүү болон үйл ажиллагааны байдал, ТЗ болон гүйцэтгэх удирдлагын гүйцэтгэлтэй холбоотой асуудлыг оруулдаг эсэх

27. ХЗ-ийн тайланд ХЗ-ийн ажлын тайлан, хэлэлцсэн асуудлууд болон шийдвэрүүд тусгагдсан эсэх

28. ХЗ тайландаа ХЗ, ТЗ, ЗХ, гүйцэтгэх удирдлага ба гишүүд хоорондын үйл ажиллагааны зохицуулалтын тухай тусгадаг эсэх

ҮгүйТийм

Зураг 40. ХЗХ-ны УХ-ын засаглалын түвшин (24 оролцогч, 22ХЗХ)

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

22

18

23

19

24

20

25

27

21

26

28

Нийт

0% 20% 40% 60% 80% 100%

ҮгүйТийм

Зураг 41. ХЗХ-ны УХ-ын засаглалын түвшин (24 оролцогч, 22ХЗХ)

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

22

18

23

19

24

20

25

27

21

26

28

Нийт

0% 20% 40% 60% 80% 100%

87МОНГОЛ УЛСЫН КОМПАНИЙН ЗАСАГЛАЛЫН ҮНДЭСНИЙ ТАЙЛАН

Удирдлагын хариуцлагатай холбоотой үзүүлэлтүүд харьцангуй ийм сайн дүнтэй гарч байгаа нь судалгаанд хамрагдсан ХЗХ-дын төлөөллийг харьцангуй сайн, түүнчлэн Монгол улс Азидаа бие даасан ХЗХ-ны тухай хуультай болж, СЗХ-ноос улирал бүр тайлан, холбогдох мэдээллийг авч хяналт зохицуулалт хийдэг болсонтой холбоотой юм. Хангалтгүй дүнтэй гарсан 6 үзүүлэлтийг багаас их рүү эрэмбэлж харуулбал дараах байдалтай байна:

1. Сонгуульт ажилтан болон гүйцэтгэх албаны ажилтны өөрийгөө үнэлэх систем үзүүлэлт 10 -33%, (31%)

2. Залгамж халаа, ажилтан бэлдэх бодлого, үзүүлэлт 9-42%, (33%)

3. Томоохон хэмжээний гүйлгээг тайлагнах тухай журам, үзүүлэлт 3 - 58%, 56(%)

4. ХЗ нь хөндлөнгийн шинжээч авч ажиллуулсан эсэх, үзүүлэлт 24 -67%, (50%)

5. ХЗХ-ны засаглалын сургалт болон түүний тайлан, үзүүлэлт 11- 75%, (58%)

6. ТЗ-ийн хурлын давтамж, үзүүлэлт 12 - 75%, (79%)

Үзүүлэлт 10: Сонгуульт ажилтнууд болон гүйцэтгэх албаны ажилтнууд өөрсдийгөө үнэлэх систем механизмтай бөгөөд жил бүр үнэлгээ хийдэг эсэх тухай асуухад 33% нь тийм, 67% нь үгүй гэж хариулжээ.

ХАВСРАЛТ-1188

№

ХЗХ

-ны

нэр

Бал

ансы

н т

айла

н (

мян

ган т

өгр

өг)

Ор

логы

н т

айла

н (м

янга

н т

өгр

өг)

ХН

Х (м

янга

н

төгр

өг)

Нийт хөрөнгө /актив/

Зээлийн үлдэгдэл

Өр төлбөр

Хоршоологчдын өмч

Үйл ажиллагааны орлого

Үйл ажиллагааны зардал

Үндсэн бус үйл ажиллагааны ашиг/

алдагдал

Цэвэр орлого

1Н

ом

ин ю

нион

29,6

67,5

97.4

1 2

0,1

96,6

04.2

9

25,3

48,1

28.9

0

2,2

57,3

23.8

1

5,7

31,7

56.8

0

3,7

16

,06

4.5

0

4

9.2

0

1,8

10

,78

7.8

0

2

,06

2,1

45

2М

онко

рд

7,7

44,7

49.0

8

5,5

26,3

37.6

6

6

,934,1

05.4

7

416,2

04.9

9

1,9

49,7

09.3

0

1,8

14

,84

2.7

0

(2

5,3

20

.43

) 9

6,0

59

.50

3

94

,43

9

3С

ида

н

4,7

38,6

14.2

3

2,9

37,2

35.9

2

4

,046,0

63.2

3

432,3

03.4

5

9

58,7

00.3

0

8

02

,23

6.3

0

1

52

,16

8.9

0

2

77

,76

9.5

0

2

60

,24

8

4М

ай к

апита

л 2,6

85,5

19.8

9

2,1

55,8

03.1

7

1

,738,8

77.5

9

340,8

15.7

0

8

00,9

21.9

0

4

82

,41

2.8

0

3

14

.20

2

84

,51

8.9

2

6

05

,82

7

5А

лтан

дав

алга

а 1,7

23,3

27.9

8

1,6

18,8

97.3

0

1

,550,5

05.3

4

85,0

26.7

0

4

90,6

01.9

0

4

65

,32

3.4

0

2

2,7

50

.50

8

7,7

96

6М

он с

ант

алда

р

1,3

28,1

95.2

4

1,0

58,5

02.3

5

906,6

43.0

1

362,1

72.2

3

4

74,6

86.1

0

2

75

,55

0.3

0

1

79

,22

2.2

0

5

9,3

80

7К

ред

ит

юнион

Монго

л 1,2

63,0

68.4

7

9

57,4

38.6

5

1

,001,7

51.0

6

185,9

43.8

6

3

12,6

53.7

0

2

18

,55

8.4

0

8

,21

6.4

0

9

2,0

87

.40

7

5,3

74

8Ес

өн д

элбээ

1,6

41,0

12.1

3

1,3

17,7

32.3

5

982,5

30.5

7

477,0

78.7

6

5

77,1

61.1

0

4

19

,72

6.7

0

(1

,28

3.3

0)

1

40

,40

7.6

0

1

81

,40

3

9М

онум

1,1

14,3

73.0

8

1,0

32,8

48.6

0

288,4

54.8

7

176,3

57.5

0

2

86,8

52.5

0

1

17

,32

3.6

0

1

52

,57

6.1

0

6

49

,56

1

10

Финко

м

541,1

86.8

0

439,4

58.8

5

481,4

29.2

5

10,5

33.6

5

1

59,1

86.3

0

1

45

,41

5.1

0

(1

70

.10

) 1

2,2

23

.90

4

9,2

24

11

Эм

пипи

812,6

69.8

9

6

82,7

32.8

2

595,7

03.2

1

143,4

04.2

3

3

12,0

32.5

0

1

80

,90

3.2

0

(3

7,5

11

.80

) 7

8,6

49

.80

7

3,5

63

12

Цэн

гэл

хөгж

ил

655,5

41.0

8

4

37,5

77.7

9

347,7

75.8

2

63,4

80.6

5

1

60,1

86.1

0

1

09

,65

2.0

0

4

5,4

80

.64

2

44

,28

5

13

Завх

ан н

өхө

рлө

л 729,5

58.1

2

4

58,6

21.3

1

661,3

95.6

7

16,4

17.2

9

1

80,0

45.3

0

1

66

,10

5.5

0

1

2,0

58

.30

5

1,7

45

14

Арва

йн ү

р

531,2

96.5

7

4

11,6

10.3

5

425,6

43.3

9

35,0

88.0

8

1

82,7

16.8

0

1

75

,27

4.0

0

6

,69

8.5

0

7

0,5

65

15

Монко

нко

рд

478,8

65.5

1

3

93,3

43.2

6

102,4

02.5

1

92,2

22.9

1

1

37,6

29.0

0

6

9,1

37

.70

9

,05

1.5

0

6

9,7

87

.43

2

84

,24

0

16

Өги

йн м

анда

л 414,3

68.9

0

3

49,3

33.7

6

245,0

62.6

0

77,6

19.6

7

1

02,3

92.5

0

6

3,0

49

.60

3

5,1

86

.60

9

1,6

87

17

Арви

н д

эм

359,5

85.3

6

2

73,3

45.6

0

208,4

68.7

8

97,8

55.7

1

1

16,1

76.0

0

8

3,1

77

.00

2

8,9

49

.20

5

3,2

61

18

Бай

терек

393,4

92.6

0

2

75,2

16.4

0

205,0

10.8

1

18,4

59.0

9

61,5

94.3

0

6

8,7

94

.30

9

,50

0.0

0

2

,07

0.0

0

1

70

,02

3

19

Билү

ү хө

гжил

312,3

92.5

1

2

89,4

14.7

9

9

4,5

31.9

1

55,9

44.1

2

89,7

13.2

0

3

4,3

77

.70

4

9,8

02

.00

1

61

,91

7

20

Жам

ба

нинж

305,0

96.4

5

1

87,0

00.4

4

132,7

72.5

0

4,3

36.3

5

59,7

18.7

0

5

6,1

43

.40

3

,21

7.8

0

1

67

,98

8

21

Мон и

нве

ст

314,1

12.4

6

1

98,3

88.4

4

250,9

76.1

4

(41,8

70.0

7)

1

18,3

44.8

0

7

4,4

82

.30

1

1,2

58

.00

5

1,1

29

.40

1

05

,00

6

22

Ирээ

дүйн з

орилт

364,6

94.7

6

3

48,1

89.9

9

135,4

40.2

7

16,2

64.4

8

59,5

63.5

0

4

8,3

31

.60

1

1,2

31

.90

2

12

,99

0

НИ

ЙТ

58,1

19,3

18.5

24

1,5

45,6

34.0

946,6

83,6

72.9

05,3

22,9

83.1

613,3

22,3

42.6

09

,58

6,8

82

.10

12

6,2

72

.57

3,4

62

,66

4.9

96

,11

2,6

62

.48

ХА

ДГА

ЛА

МЖ

ЗЭЭЛИ

ЙН

ХО

РШО

ОД

ЫН

СА

НХҮҮГИ

ЙН

ҮЗҮ

ҮЛЭЛТ

БА

ЗО

ХИ

СТО

Й Х

АРЬ

ЦА

А

/30

0,00

0.0

МЯН

ГАН

ТӨ

ГРӨ

ГӨӨ

С Д

ЭЭШ

ХӨ

РӨН

ГӨТЭ

Й/

2012 о

ны

12-р

сар

ын 3

1-н

ий б

айдл

аар /м

янга

н т

өгр

өг/

Э

х су

рвал

ж: С

ЗХ-н

ы Б

ичил

сан

хүүг

ийн

газр

аас

тоол

ооло

л хи

йлгэ

н га

ргуу

лав.

ХАВСРАЛТ-11 89

№

Зохи

стой х

арьц

ааны

шал

гуур

үзү

үлэл

түүд

RO

A

/Акт

иви

йн

ө

гөө

ж/

Net

mar

gin

/Цэв

эр ө

гөө

ж/

Акт

ивы

н ч

анар

ын б

оло

н

хам

гаал

алты

н ү

зүүл

элти

йн

тай

лан

Үр а

шигт

ай с

анхү

үгийн б

үтцийн ү

зүүл

элт

Зар

длы

н

зохи

сто

й

хэм

жээ

Төлб

өр

тү

ргэ

н

гүй

цэт

гэх

чадв

ар

Чанаргүй зээлийн зохистой үзүүлэлт /5 хувиас хэтрэхгүй/

Зээлийн төвлөрлийн эрсдэлийн үзүүлэлт /30 хувиас доош/

Нийт актив хөрөнгөд эзлэх зээлийн хэмжээ /60-80 хүртэлх

хувь/

ӨБҮХХ-ийн зохистой харьцаа /5 хувиас хэтрэхгүй/

Үндсэн хөрөнгийн зохистой харьцаа /10 хувиас хэтрэхгүй/

Гишүүдийн хадгаламжийн зохистой харьцаа /80 хүртэлх

хувь/

Бусдаас авсан зээлийн зохистой харьцаа /20 хувиас хэтрэхгүй/

Гишүүдийн нийт хувь хөрөнгийн зохистой харьцаа /5 хувиас

хэтрэхгүй/

Нэг гишүүний оруулж болох хувь хөрөнгийн зохистой харьцаа /10

хувиас хэтрэхгүй/

Үйл ажиллагааны зардлын зохистой түвшин /15 хувиас

хэтрэхгүй/

Төлбөр түргэн гүйцэтгэх чадварын харьцаа /5 хувиас

дээш/

10.0

0%

20.8

4%

68.0

8%

0.0

0%

0.0

0%

78.9

8%

1.6

9%

6.9

5%

9.9

9%

0.9

1%

28.1

0%

6.8

%32%

22.9

1%

14.8

0%

70.3

1%

4.9

4%

7.1

5%

89.3

5%

0.0

0%

5.0

9%

4.2

1%

4.4

2%

10.3

7%

1.4

%5%

36.6

4%

13.7

2%

59.1

4%

0.0

0%

2.8

7%

82.1

1%

0.0

0%

5.4

9%

7.9

2%

3.5

3%

36.6

2%

6.5

%25%

44.4

0%

13.7

3%

78.6

4%

0.3

3%

2.1

7%

59.8

4%

0.0

0%

22.5

6%

9.9

0%

3.7

3%

15.3

8%

11.9

%36%

51.9

2%

29.1

3%

92.3

8%

0.0

0%

0.3

1%

78.7

6%

0.0

0%

5.0

9%

6.5

9%

4.5

9%

8.3

1%

1.5

%4.6

%

64.8

9%

1.9

0%

77.6

7%

0.2

0%

0.7

0%

57.7

6%

3.8

7%

4.4

7%

8.4

2%

7.6

7%

14.4

8%

15.0

%37.8

%

78.8

7%

15.8

6%

69.8

0%

0.2

0%

8.5

3%

73.4

0%

0.0

0%

5.9

7%

5.9

7%

4.9

4%

24.9

3%

8.1

%28.7

%

84.2

1%

15.1

9%

77.7

4%

3.0

5%

2.8

4%

55.1

2%

0.0

0%

11.0

5%

9.0

4%

6.2

1%

4.6

9%

9.5

%24.4

%

93.4

4%

7.8

7%

90.9

7%

0.0

0%

2.4

3%

15.1

1%

9.4

2%

58.2

9%

7.7

0%

5.9

3%

-41.3

2%

15.2

%53.2

%

10

9.1

1%

33.8

0%

79.7

7%

0.0

0%

0.3

9%

85.0

0%

0.0

0%

9.1

0%

9.8

2%

5.4

4%

15.3

4%

2.5

%7.7

%

11

1.4

8%

18.6

7%

82.1

6%

0.0

0%

2.7

5%

67.9

8%

0.0

0%

9.0

5%

7.7

5%

6.9

2%

9.4

6%

11.5

%28.6

%

12

0.1

9%

2.3

9%

66.6

9%

0.0

0%

4.7

1%

35.6

9%

13.9

6%

37.2

6%

5.0

0%

7.7

0%

49.4

4%

7.7

%28.4

%

13

0.0

0%

22.0

1%

62.8

6%

0.0

0%

1.6

9%

85.1

8%

0.0

0%

7.0

9%

9.9

8%

4.5

6%

31.9

3%

1.9

%6.7

%

14

4.1

3%

19.8

8%

76.6

7%

0.0

0%

0.4

4%

79.8

9%

0.0

0%

13.2

8%

8.8

1%

6.1

4%

25.3

1%

1.4

%3.7

%

15

9.1

9%

15.9

4%

76.0

0%

0.0

0%

0.7

8%

4.4

8%

15.5

2%

59.3

6%

8.9

4%

10.2

7%

123.8

3%

16.2

%47.6

%

16

0.0

0%

8.8

6%

84.3

1%

0.0

0%

8.9

1%

58.8

4%

0.0

0%

22.1

3%

3.2

7%

6.3

3%

6.2

6%

9.5

%34.4

%

17

0.0

0%

20.9

5%

75.8

4%

0.0

0%

0.3

1%

54.2

1%

0.0

0%

14.8

1%

2.0

0%

15.7

4%

29.1

6%

9.2

%24.9

%

18

5.4

1%

2.5

2%

67.6

9%

0.0

0%

12.9

2%

35.9

1%

5.0

3%

43.2

1%

4.1

7%

8.3

5%

-13.1

5%

0.6

%2.9

%

19

0.1

5%

1.3

6%

92.5

8%

0.0

0%

0.6

4%

22.6

5%

6.5

0%

51.8

3%

5.6

3%

6.6

6%

-11.5

5%

17.7

%55.5

%

20

0.0

0%

23.2

1%

61.2

9%

0.0

0%

8.4

9%

42.7

8%

0.0

0%

55.0

6%

9.5

2%

14.6

0%

83.9

7%

1.2

%5.4

%

21

0.0

0%

71.2

7%

63.1

6%

0.0

0%

3.8

3%

71.4

3%

0.0

0%

33.4

3%

8.9

5%

14.9

2%

25.3

4%

17.5

%39.5

%

22

0.0

0%

1.3

1%

95.4

7%

0.0

0%

1.1

5%

15.7

8%

0.0

0%

58.4

0%

9.3

9%

9.8

4%

6.5

8%

3.1

%18.9

%

Үр

гэлж

лэл

/Хуу

дас

88

-аас

эхл

эв/

6. ДААТГАЛЫН КОМПАНИЙН ЗАСАГЛАЛ

Санхүүгийн зохицуулах хорооноос Монгол Улсад үйл ажиллагаа явуулж байгаа 16 арилжааны даатгалын компанийг засаглалын судалгаанд хамруулсан. Судалгаанд оролцох 16 компаниас 14 компани 55 асуулт бүхий санал асуулгад оролцон, компанийн захирал

Монгол Улсын даатгалын салбарын компанийн засаглалын үр дүнгийн нэгтгэлийн жигнэсэн дундаж нь олон улсын компанийн засаглалын зарчмаас

болон ТУЗ-ийн аль нэг гишүүн асуулгад хариулсан. Энэхүү судалгаанаас үнэн зөв мэдээлэл авахын тулд компанийн хууль ёсны нэрийг нууцалсан. Судалгааны 55 асуултыг таван бүлэг болгон ангилан, нэгтгэсэн дүнг хүснэгтээр харууллаа.

№ Ангилал

Асу

улты

н т

оо XYZКомпани

Асу

улты

ндүн Үр

дүнгийн нэгтгэлийн жигнэсэн дундаж

Ангилалын үр дүнгийн нэгтгэлийн жигнэсэн дундаж

1 ТУЗ-ийн бүтэц,бодлого 26 15 47% 27,27%

2Хувь нийлүүлэгчдийн бодлого

8 4 15% 7,66%

3 Хувь нийлүүлэгчдийн эрх 4 2 7% 3.51%

4Санхүүгийн тайлагнал ба ил тод байдал

8 6 15% 11,04%

5 Аудитын бүтэц ба бодлого 9 3 16% 5.32%

Үр дүнгийн нэгтгэл 55 23 100% 54.81%

Хүснэгт 14. Үр дүнгийн нэгтгэл

Хүснэгт 15. Компанийн засаглалын зорилтот үнэлгээний хүснэгт

Зураг 42. Даатгалын компанийн засаглалын ерөнхий түвшин

зөрүүтэй гарсан. Цаашид даатгалын компанийн засаглалыг олон улсын жишигт хүргэхийн тулд судалгааг олон улсын зарчмыг баримталж гүйцэтгэсэн.

Ангилал Зорилтот Бодит Зөрүү

1 ТУЗ-ийн бүтэц, түүний бодлого 40.00% 23.08% -16.92%

2 Хувь нийлүүлэгчдийн бодлого 10.00% 5.27% -4.73%

3 Хувь нийлүүлэгчдийн эрх 20.00% 9.64% -10.36%

4Санхүүгийн тайлагнал ба ил тод байдал

20.00% 15.18% -4.82%

5 Аудитын бүтэц ба бодлого 10.00% 3.25% -6.75%

Нийт 100.00% 56.42% -43.58%

Компанийн засаглалыг сайжруулахын тулд даатгалын компаниуд аудитын бүтэц, бодлогыг анхаарах шаардлагатай. Даатгалын компаниудын ТУЗ, гадны аудитор томилгооны хугацаанд зөвхөн аудитын үйлчилгээг үзүүлж, захиргаа болон ажил хэргийн зөвлөх үйлчилгээ эрхлэхийг хориглосон бодлогыг хэрэгжүүлэхгүй байна. Шалтгаан нь ТУЗ нэгдмэл сонирхолтой этгээдтэй хийх хэлцэл болон хараат бус дотоод хяналтын нэгжийг байгуулаагүйтэй холбоотой. ТУЗ-ын гишүүд аудитын хороо байгуулж ажилласнаар санхүүгийн тайлан, тооцоо үнэн байгаа эсэхийг хянаж, ил тод байлгахад оршино.

МОНГОЛ УЛСЫН КОМПАНИЙНЗАСАГЛАЛЫН

ҮНДЭСНИЙТАЙЛАН

2013

91МОНГОЛ УЛСЫН КОМПАНИЙН ЗАСАГЛАЛЫН ҮНДЭСНИЙ ТАЙЛАН

Зураг 43. Даатгалын компанийн ерөнхий үзүүлэлтийн жигнэсэн дундаж (median)

ДундажДээд Доод

16

14

12

10

8

6

4

2

0

Ни

йт

Хув

ь..

Хув

ь..

Ауд

иты

нб

үтэц

..

Сан

хүүг

ий

н..

ТУЗ-н

..

Аудитын бүтэц,бодлого, ангиллаас бусад нь 50%-аас дээш амжилттай байгаагаасI болон IV ангилал нь 80%-с дээш үзүүлэлттэй байна.

Компанийн санхүү болон мэдээллийн ил тод байдал 75%-тай байгаа нь, ТУЗ-ийн гишүүд, хувь нийлүүлэгчид хооронд ашиг сонирхлын зөрчил ихтэйгээс хувь нийлүүлэгчдийн бодлого, эрхийн эзлэх хувийн жин дундаж үзүүлэлтээс доогуур байгааг илтгэж байна.

Олон улсын жишгээр 75,333% буюу түүнээс дээш үзүүлэлттэй бол компанийн засаглалыг хангалттай хэрэгжүүлж байна гэж үзнэ. Манай орны хувьд үнэлгээний шалгуур нь өндөр боловч хувь нийлүүлэгчдийн эрх, аудитын бүтэц ба түүний бодлогод илүү анхаарч ажиллавал шалгуурыг давж чадна.

ТУЗ-ИЙН БҮТЭЦ, ЗОХИОН БАЙГУУЛАЛТ

1-10 дугаар асуултууд ТУЗ-ийн гишүүдийн бүтэц, тэдгээрийн бодлого хэрэгжилтийн өнөөгийн байдлыг илэрхийлэх зорилготой.

Зураг 44. ТУЗ-ийн бүтэц, зохион байгуулалт

93% 7%

71% 29%

79% 21%

64% 36%

43% 57%

21% 79%

29% 71%

29% 71%

29% 71%

86% 14%

0% 20% 40% 60% 80% 100%

1.2

1.3

1.4

1.5

1.6

1.7

1.8

Нийт

1.9

1.1

ҮгүйТийм

1.1 ТУЗ-ийн гишүүдийн тоо 5-аас багагүй 9-өөс ихгүй байгаа эсэх

1.2

Монгол Улсын Компанийн засаглалын кодексд заасны дагуу ТУЗ-ийн 1/3с доошгүй гишүүд нь хараат бус байгаа эсэх

1.3 ТУЗ-ийн бүх гишүүн хувь “хүн” эсэх

1.4

ТУЗ-ийн дарга тухайн компани, түүний охин эсвэл холбоо компанийн гүйцэтгэх удирдлагын албан тушаалыг давхар эрхлээгүй эсэх

1.5

ТУЗ-ийн дарга болон олонхи гишүүд нь даатгалын компанийн охин, хараат, зэрэгцээ болон толгой компанийн аль нэгд ажилладаггүй байх

1.6

ТУЗ өөрийн нийт зөвлөлийн төдийгүй ТУЗ-ийн гишүүн тус бүрийн гүйцэтгэлийг хэмжих үнэлгээний аргачлал боловсруулан хэрэгжүүлдэг эсэх

1.7Компанийн дүрэм ТУЗ-ийн бүрэн эрхийн хугацааг дөрвөн жилээс илүүгүй тогтоосон эсэх.

1.8

ТУЗ-ийн гишүүн бүр өөрийн гишүүний ажил, мэргэжлийг дээшлүүлэхэд зориулсан хөндлөнгийн болон шаардлагатай сертификатын сургалтад хамрагдаж дүүргэсэн эсэх

1.9

Монгол Улсын хуулийн дагуу бие даасан гишүүнээр удирдуулсан Нэр дэвшүүлэлт болон цалин урамшууллын хороо байгуулсан эсэх

1.10Өнгөрсөн санхүүгийн жилд ТУЗ улиралд нэгээс доошгүй удаа хуралдсан эсэх

ТУЗ-н гишүүдийн тоо 5-аас багагүй 9-өөс ихгүй байгаа эсэх

ТУЗ-ийн хэмжээ хэт бага эсвэл их байх нь бүтээмжийг бууруулах учраас тэнцвэрт байдлыг хангах нь чухал. Гишүүдийн тоо хэт бага байх нь хүлээсэн үүрэг хариуцлагаа үр ашигтай биелүүлэх боломжийг бууруулан, хангалттай хараат бус гишүүдтэй байх боломжийг багасгадаг.Хэт олон гишүүдтэй байх нь ТУЗ-ийн бүтцийн шатлалыг ихэсгэж, ажлын бүтээмжийг бууруулж зардлыг өсгөдөг. Даатгалын компаниудын 93% нь 5-9 ТУЗ-ийн гишүүдтэй байгаа нь зохистой түвшинд байна.

Монгол Улсын Компанийн засаглалын кодексд заасны дагуу ТУЗ-ийн 1/3-с доошгүй гишүүд нь хараат бус байгаа эсэх

ТУЗ-ийн гишүүдийг хараат бус гишүүдээр бүрдүүлснээр сонирхлын зөрчлөөс

сэргийлэх боломжтой. Судалгаанд оролцогчдын 71% нь тийм, 29% нь хараат бус ТУЗ-ийн гишүүнгүй байгаа нь цаашид анхаарвал зохих асуудал юм.

ТУЗ-ийн бүх гишүүн хувь "хүн” эсэх

Хувь хүнийг ТУЗ-д сонгон ажиллуулдаг олон улсын туршлага байдаг. Эдгээр хүмүүсийг хугацаанаас нь өмнө чөлөөлөх байдал ажиглагддаг бөгөөд сайн ажиллаж байгаа ТУЗ ихэвчлэн дахин сонгогдож ажилладаг. Даатгалын компаниудын ТУЗ-ийн гишүүдийн 79% нь хувь хүн байдаг.

ТУЗ-ийн дарга тухайн компани, түүний охин эсвэл холбоо компанийн гүйцэтгэх удирдлагын албан тушаалыг давхар эрхлээгүй эсэх

ТУЗ-ийн хариуцлагыг өндөрсгөх, шийдвэр гаргалтыг сайжруулах, бүтээмж өндөртэй ТУЗ-ийг бий болгох үүднээс ТУЗ-ийн дарга болон гүйцэтгэх захирлын албан тушаалуудыг нэг хүн эрхлэхийг хориглосон туршлага байдаг. Даатгалын компаниудын хувьд дээрх зарчмыг дагах шаардлагатайг дээрх асуулт 64%-ийн үнэлгээтэй гарснаас харж болно.

ТУЗ-ийн дарга болон олонхи гишүүд нь даатгалын компанийн охин, хараат, зэрэгцээ болон толгой компанийн аль нэгд ажилладаггүй байх

Олон улсын тэргүүн туршлагууд нь ТУЗ-ийн гишүүн өөр бусад ТУЗ-ийн гишүүний үүргийг давхар гүйцэтгэхийг хязгаарлаж байдаг. Монгол Улсын даатгалын компаниудын 43%-д давхардал байгааг анхаарууштай.

ТУЗ өөрийн зөвлөлийн ба ТУЗ-ийн гишүүн тус бүрийн гүйцэтгэлийг хэмжих үнэлгээний аргачлал боловсруулан хэрэгжүүлдэг эсэх

Тэргүүн туршлагад үндэслэн гүйцэтгэлийн үнэлгээний аргачлалыг боловсруулан жил бүр дүгнэж байхыг OECD/ЭЗХАХБ байгууллагаас зөвлөдөг. Уг үнэлгээ нь ТУЗ-ийн гүйцэтгэл болон гишүүн тус бүрийн хийж гүйцэтгэсэн ажлыг хэмжих аргачлал юм. Компанийн гүйцэтгэлийн үнэлгээний систем нь ТУЗ-ийн цалин хөлс, сургалтын хэрэгцээ, шаардлага дүрэм журмын шинэчлэл, хязгаарлалтын хэрэгцээ шаардлагыг танин мэдэхэд чухал үүрэгтэй. Манай улсын даатгалын компаниуд энэ асуудлыг орхигдуулж байгаа нь 21%-ийн үнэлгээнээс харагдаж байна.

Компанийн дүрэм ТУЗ-ийн бүрэн эрхийн хугацааг дөрвөн жилээс илүүгүй тогтоосон эсэх

Компанийн тухай хууль 75 дугаар

ДААТГАЛЫН КОМПАНИЙН ЗАСАГЛАЛ92

зүйлийн 2 дахь хэсэгт “Хувьцаат компани нь төлөөлөн удирдах зөвлөлтэй байх бөгөөд хязгаарлагдмал хариуцлагатай компанийн дүрэмд өөрөөр заагаагүй бол төлөөлөн удирдах зөвлөлгүй байж болно” гэсэн заалтад үндэслэн 29% нь тийм гэж хариулсан. Компанийн дүрэмд ТУЗ-ийн бүрэн эрхийн хугацааг тодорхой тусгаж өгөх нь компанийн засаглалын хөгжилд тустай.

ТУЗ-ийн гишүүн бүр өөрийн гишүүний ажил, мэргэшлийг дээшлүүлэхэд зориулсан хөндлөнгийн болон шаардлагатай сертификатын сургалтын хөтөлбөрт амжилттай хамрагдаж дүүргэсэн үү?

Компанийн тухай хууль 75 дугаар зүйлийн 8 дахь хэсэгт “Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн гишүүн болон төлөөлөн удирдах зөвлөлийн нарийн бичгийн дарга нь компанийн засаглалын чиглэлээр сургалтад хамрагдаж, гэрчилгээ авсан байна” гэсэн заалт “Компанийн тухай” хуулийн шинэчилсэн найруулгад 2011 оны 10 сарын 06–ны өдрийн шинэчилсэн найруулгаар батлагдсан. 29%-тай үнэлэгдсэн нь хангалттай боловч цаашид компанийн засаглалын сургалтад хамрагдах нь зүйтэй.

Монгол Улсын хуулийн дагуу бие даасан гишүүнээр удирдуулсан нэр дэвшүүлэлт болон цалин урамшууллын хороо байгуулсан эсэх

Компанийн тухай хууль 81 дүгээр зүйлийн 2 дахь хэсэгт “Хувьцаат компанийн төлөөлөн удирдах зөвлөл нь аудитын, цалин урамшууллын, нэр дэвшүүлэх хороодтой байх бөгөөд эдгээр хороодын гишүүдийн гуравны хоёроос доошгүй нь төлөөлөн удирдах зөвлөлийн хараат бус гишүүдээс бүрдэнэ” гэж заасан боловч ХХК-ийн хувьд тухайлан заагаагүй.

Өнгөрсөн санхүүгийн жилд ТУЗ улиралд нэгээс доошгүй удаа хуралдсан эсэх

Компанийн тухай хууль 80 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт “Компанийн дүрэмд өөрөөр заагаагүй бол төлөөлөн удирдах зөвлөлийн хурлыг сард нэг удаа хуралдуулах бөгөөд шаардлагатай гэж үзвэл нэмэлт хурал хийж болно” гэсэн заалтын хэрэгжилтийн өнөөгийн байдал 86%-ийн үнэлгээтэй байгаа нь хангалттай үнэлгээ юм.

ТУЗ-ИЙН БОДЛОГО

11-15 дугаар асуултууд ТУЗ-ийн бодлого, түүний хэрэгжилтийн байдлыг илэрхийлэх зорилготой.

Зураг 45. ТУЗ-ийн бодлого

43%

57%

57%

64%

50% 50%

36%

43%

43%

57%

0% 20% 40% 60% 80% 100%

1.2

1.3

1.4

1.5

1.1

ҮгүйТийм

1.11

ТУЗ-ийн гишүүдэд тавигдах боловсрол болон сургалтын шаардлагын холбогдолтой албан ёсны бичиг баримтыг боловсруулж үйл ажиллагаандаа хэрэгжүүлж байгаа эсэх

1.12

Гүйцэтгэх удирдлагын албан тушаалтан тус бүрд тавигдах боловсрол, сургалтын шаардлагыг нарийн зааж бичсэн бичиг баримт үйлдэж, дагаж мөрддөг эсэх

1.13

Зөвхөн санхүүгийн чадавхи төдийгүй бизнесийн ирээдүйд сөргөөр нөлөөлж болзошгүй аливаа эрсдлийг тодорхойлж, хэмжих “Компанийн эрсдэлийн удирдлагын төлөвлөгөө”-гМонгол Улсын хуулийн дагуу боловсруулан мөрдөж байгаа эсэх

1.14

ТУЗ-ийн гишүүд болон гүйцэтгэх удирдлагуудад зориулсан ажлын гүйцэтгэлийг ажлын хөлс, бонустай уялдуулсан тодорхой цалин урамшууллын бодлого, систем боловсруулсан эсэх

1.15

Хуулийн дагуу компанийн засаглалын зорилго, зорилтуудыг тодорхой болгохын тулд боловсруулсан бодлого, үйл ажиллагааныбичиг баримтыг үйлдэн хэрэгжүүлж байгаа эсэх, хэрэгжилтийг үнэлэх арга техник боловсруулсан эсэх

ТУЗ-ийн гишүүдэд тавигдах боловсрол, сургалтын шаардлагын албан ёсны бичиг баримтыг боловсруулж үйл ажиллагаандаа хэрэгжүүлж байгаа эсэх

Бүтээмж өндөртэй ТУЗ-тэй байхын тулд зөвлөлийн гишүүн бүр мэргэжил,

боловсрол, дадлага, туршлагатай байх шаардлагатай. Даатгалын компаниудын 43% нь албан ёсны бичиг баримт боловсруулж ашигладаг. Эдгээр шаардлагыг албажуулснаар хэрэгжилтэнд онцгой ач холбогдолтой. Компанийн тухай хуулийн 75 дугаар зүйлийн 8 дахь хэсэгт “Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн гишүүн нь компанийн засаглалын чиглэлээр сургалтад хамрагдаж, гэрчилгээ авсан байна” заалтыг нэг удаагийн сургалтаар бус, тогтмол хэрэгжүүлэхийн тулд албан ёсны баримт бичиг боловсруулах нь үр дүнтэй.

Гүйцэтгэх удирдлагын албан тушаалтан тус бүрд тавигдах боловсрол, сургалтын шаардлагыг нарийн зааж бичсэн бичиг баримт үйлдэж, дагаж мөрддөг эсэх

Гүйцэтгэх удирдлагад хангалттай мэдлэг, боловсрол, туршлага хуримтлуулсан хүнийг томилохын тулд тухайн албан тушаалд тавигдах шаардлагыг заасан албан ёсны бичиг баримт боловсруулж мөрдүүлэх шаардлагатай. Энэ үзүүлэлт 57%-тай гарсан. Даатгалын компаниудын хувьд гүйцэтгэх удирдлагаас гадна ТУЗ-тэй холбоотой бүх ажилд албан ёсны бичиг баримт боловсруулж ажиллах нь зүйтэй.

Зөвхөн санхүүгийн чадавхи төдийгүй бизнест сөргөөр нөлөөлж болзошгүй аливаа эрсдлийг тодорхойлж, хэмжих "Компанийн эрсдлийн удирдлагын төлөвлөгөө"-г Монгол Улсын хуулийн дагуу боловсруулан мөрдөж байгаа эсэх

Компанийн эрсдлийн төлөвлөгөөнд эрсдлийг багасгах, бодлого, даатгалын актуарын тооцооллын дагуу даатгалын үйл ажиллагаа эрхлэх зэрэг асуудлуудыг тусгасан байвал зохимжтой. Судалгаагаар даатгалын компанийн 57% эрсдлийн төлөвлөгөө боловсруулдаг гэсэн нь ТУЗ-ийн дэргэд хороо байгуулаагүйтэй холбоотой байж болох юм.

ТУЗ-ийн гишүүд болон гүйцэтгэх удирдлагуудад зориулсан тэдгээрийн ажлын гүйцэтгэлийг ажлын хөлс, бонустай уялдуулсан тодорхой цалин урамшууллын бодлого , систем боловсруулагдсан эсэх

ТУЗ болон гүйцэтгэх удирдлагын цалин, урамшууллын систем нь хүн бүрийн, багийн үйл ажиллагааны үр дүнтэй уялдаатай байх шаардлагатай. Энэ үзүүлэлт 64%-тай үнэлэгдсэн.

Хуулийн дагуу компанийн засаглалын зорилго болон зорилтуудыг тодорхой болгохын тулд боловсруулсан бодлого, үйл ажиллагааны бичиг баримтыг үйлдэн хэрэгжүүлж байгаа эсэх, хэрэгжилтийг үнэлэх арга техник боловсруулсан эсэх

Компанийн тухай хуулийн 76 дугаар

93МОНГОЛ УЛСЫН КОМПАНИЙН ЗАСАГЛАЛЫН ҮНДЭСНИЙ ТАЙЛАН

Зураг 46. ТУЗ-ийн хариуцлага

36%

71%

79% 21%

29%

64%

0% 20% 40% 60% 80% 100%

1.17

1.18

1.16

ҮгүйТийм

Зураг 47. ТУЗ-ийн гүйцэтгэл, үнэлгээ

21%

57%

79% 21%

43%

79%

0% 20% 40% 60% 80% 100%

1.20

1.21

1.19

ҮгүйТийм

1.18

ТУЗ-ийн гишүүн бүрийн ажлын чиг үүрэг түүнтэйхолбоотой хариуцлагыг тодорхой заасан хөдөлмөрийн гэрээ болон бусад нэмэлт гэрээ хийсэн эсэх

1.17

Удирдах зөвлөлийн албан тушаалтнуудын хийж гүйцэтгэсэн ажлыг тогтоосон зорилго стандартын дагуу хийж гүйцэтгэсэн эсэхэд үнэлэлт дүгнэлт өгсөн эсэх, түүнчлэн шинэ зорилго, стандарт ирэх шинэ онд дэвшүүлэн ажиллаж байгаа эсэх

1.16

Төлөвлөгөөт зорилтуудын гүйцэтгэлийн үр дүнг хэмжих, гүйцэтгэлийн үнэлгээний системийг боловсруулж үйл ажиллагаандаа ашигладаг эсэх

1.21

ТУЗ, ТУЗ-ийн гишүүн тус бүрийн гүйцэтгэлийг хэмжих үнэлгээний аргачлал боловсруулан хэрэгжүүлдэг эсэх

1.20

ТУЗ тодорхой гүйцэтгэл үнэлгээний үр дүнгийн стандарт тогтоон, гүйцэтгэх удирдлагын албан тушаалтан тус бүрийн төдийгүй нийт удирдлагын үйл ажиллагааг хэмжиж уг стандарттай харьцуулах аргачлал боловсруулж мөрдүүлж байгаа эсэх

1.19

Төлөвлөгөөт зорилтуудын гүйцэтгэлийн үр ашгийг хэмжих, гүйцэтгэл үнэлгээний системийг боловсруулж үйл ажиллагаандаа ашигладагэсэх

зүйлийн 1.13 дахь хэсэгт “Төлөөлөн удирдах зөвлөл, гүйцэтгэх удирдлагын үйл ажиллагааны болон компанийн засаглалын дотоод журмыг батлах” гэсэн нь ТУЗ-ийн бүрэн эрхэд хамаарах хэсэг бөгөөд энэ үзүүлэлт 50%-тай байгаа нь компанийн засаглалыг хөгжүүлэхийн тулд анхаарах шаардлагатайг харуулж байна.

ТУЗ-ИЙН ХАРИУЦЛАГА

16-18 дугаар асуултууд ТУЗ-ийн хариуцлага, түүний хэрэгжилтийн өнөөгийн байдлыг тодорхойлох зорилготой.

ТУЗ-ийн гишүүн тус бүрийн ажлын чиг үүрэг түүнтэй холбоотой хариуцлагыг тодорхой заасан хөдөлмөрийн гэрээ болон бусад нэмэлт гэрээ хийсэн эсэх

ТУЗ-ийн гишүүдийн үүрэг, хариуцлагыг тодорхой, ойлгомжтой болгохын тулд ТУЗ-ийн гишүүдтэй хөдөлмөрийн гэрээнээс гадна тусгай нэмэлт гэрээг хийх нь чухал. Манай улсын даатгалын компаниудын 36% нь нэмэлт гэрээ хийдэг нь судалгааны дүнгээс харагдаж байна.

ТУЗ, ТУЗ-ийн гишүүн тус бүрийн гүйцэтгэлийг хэмжих үнэлгээний аргачлал боловсруулан хэрэгжүүлдэг эсэх

Компанийн гүйцэтгэлийн үнэлгээний систем нь ТУЗ-ийн цалин, сургалтын хэрэгцээ, шаардлага дүрэм журмын шинэчлэл, хязгаарлалтын хэрэгцээ шаардлагыг танин мэдэхэд чухал үүрэгтэй. Манай улсын даатгалын компаниудад гүйцэтгэлийн үнэлгээний хэрэгжүүлэлт 21% байгаа нь зөвхөн ТУЗ-ийн нийт гүйцэтгэл төдийгүй гишүүн тус бүрийн хийж гүйцэтгэсэн ажлыг хэмжих аргачлал байх шаардлагатайг харуулж байна.

ТУЗ тодорхой гүйцэтгэлийн үнэлгээний үр дүнгийн стандарт тогтоон, гүйцэтгэх удирдлагын албан тушаалтан тус бүрийн төдийгүй, нийт удирдлагын үйл ажиллагааг хэмжиж уг стандарттай харьцуулах аргачлал боловсруулж мөрдүүлж байгаа эсэх

ТУЗ нь компанийн стратегид тулгуурлан тодорхой бодлого, бодит зорилтуудаар дамжуулан компанийн үйл ажиллагааг удирдан чиглүүлдэг. Судалгаанд оролцсон даатгалын компаниудын 57% нь аргачлал боловсруулан мөрдөж байгаа гэж хариулжээ.

Төлөвлөгөөт зорилтуудын гүйцэтгэлийн үр ашгийг хэмжих, гүйцэтгэлийн үнэлгээний системийг боловсруулж үйл ажиллагаандаа ашигладаг эсэх

БУСАД

22-26 дугаар асуултууд ТУЗ-тэй холбоотой бусад асуудлуудын өнөөгийн байдлыг илэрхийлэх зорилготой.

Удирдах зөвлөлийн албан тушаалтнуудын хийж гүйцэтгэсэн ажлыг тогтоосон зорилго стандартын дагуу хийж гүйцэтгэсэн эсэхэд үнэлэлт дүгнэлт өгсөн эсэх, шинэ зорилго, стандарт ирэх шинэ онд дэвшүүлэн ажиллаж байгаа эсэх

Гүйцэтгэлийн үнэлгээний системийн ач холбогдлыг ойлгоход гүйцэтгэх удирдлага дахь ТУЗ-ийн идэвхитэй хяналт нэн чухал. Судалгаагаар 71% нь гүйцэтгэлийн үнэлгээг ашиглан үнэлэлт, дүгнэлт өгдөг гэж хариулсан.

Төлөвлөгөөт зорилтуудын гүйцэтгэлийн үр ашгийг хэмжих, гүйцэтгэлийн үнэлгээний системийг боловсруулж үйл ажиллагаандаа ашигладаг эсэх

Орчин үеийн менежментийн хөгжилд гарсан томоохон дэвшил бол PMS (Performance measurement system) буюу гүйцэтгэлийн үнэлгээний систем юм. PMS нь төлөвлөгөөт зорилгыг гүйцэтгэлийн дүнтэй харьцуулан тооцдог үнэлгээний систем юм. Судалгаанд оролцсон даатгалын компаниудын 79% нь гүйцэтгэлийг хэмжих систем үйл ажиллагаандаа нэвтрүүлсэн байна. Гүйцэтгэлийн үнэлгээг хэмжиж бодит үр дүнг гаргаснаар компанийн удирдлагын хариуцлага сайжрах ач холбогдолтой. Иймээс даатгалын компаниуд гүйцэтгэлийн систем нэвтрүүлэх нь компанийн засаглалын хөгжилд чухал хувь нэмэртэй.

ТУЗ-ИЙН ГҮЙЦЭТГЭЛ, ҮНЭЛГЭЭ

19-21 дүгээр асуултууд нь ТУЗ-ийн гүйцэтгэл, үнэлгээний хэрэгжилтийн байдлыг илэрхийлэх зорилготой.

ДААТГАЛЫН КОМПАНИЙН ЗАСАГЛАЛ94

Зураг 48. Бусад

86%

86%

21%

29%

79% 21%

71%

79%

14%

14%

0% 20% 40% 60% 80% 100%

1.23

1.24

1.25

1.26

1.22

ҮгүйТийм

Зураг 50. Хувьцаа эзэмшигчдийн эрх

Зураг 49. Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн дарга тухайн компанийн захирал эсэх

43%

50%

21%

57%

50% 50%

43%

79%

50%

57%

0% 20% 40% 60% 80% 100%

2.2

2.3

2.4

2.5

2.1

ҮгүйТийм

ТУЗ-ын дарга тухайн компанийн захирал

ТУЗ-ын дарга тухайн компанийн захирал биш

64%

36%

1.22

ТУЗ хүлээсэн үүрэг хариуцлагаа биелүүлэхэд хэрэглэгдэх, компанийн шаардлагатай бүх мэдээ мэдээлэл, тооцооллоор хангагдах эрхтэй болохыг нь баталгаажуулсан бичиг баримтыг боловсруулж үйл ажиллагаандаа хэрэгжүүлдэг эсэх

1.23

Даатгалын бүтээгдэхүүн, түүний хураамжийн тооцоолол, нөөцийн сангийн тооцоолол, компанийн хүлээж болох эрсдлийн дээд хэмжээг тооцоолох зэрэг нь актуарын тооцооллын үндсэн дээр хийгдэж байгаа эсэх

1.24

Тохирсон дадлага туршлага, мэдлэг боловсролтой хүнийг ТУЗ-д нэр дэвшүүлж, зохих цалин урамшууллын бодлого боловсруулах үүрэгтэй нэр дэвшүүлэлт ба цалин хөлсийн хороо ТУЗ-ийн бүрэлдэхүүнд байгаа эсэх

1.25

ТУЗ болон түүний дэд хороод компанийн зардлаар хөндлөнгийн зөвлөхүүдийг ажиллуулахыг зөвшөөрсөн бодлого ажиллагааг хэрэгжүүлсэн эсэх

1.26

Сүүлийн санхүүгийн жилд нэг удаа 3 хоногийн өмнө ТУЗ-ийн бүх гишүүдэд ТУЗ-ийн төлөвлөгдсөн хурлын зар, мэдээллийн товчоон,хэлэлцэх асуудлуудын хамт хүргэгдсэн эсэх

2.1

Компанийн хувь нийлүүлэгчид болон нэгдмэл сонирхолтой этгээдүүдтэй хийсэн бүх материаллаг санхүүгийн болоод бизнесийн хэлцлүүдийг жилийн тайландаа заавал тусгах шаардлагатай. ТУЗ энэхүү шаардлагын дагуу зохих баримт бичгийн боловсруулан мөрдөж байгаа эсэх

2.2

Оролцогч талууд тухайн компани болон бусад холбоо компаниудтай хийсэн аливаа санхүү болон бизнесийн хэлцлийн тайлангаа гаргахыг шаардсан бичиг баримтыг ТУЗ боловсруулан мөрдөж байгаа эсэх

2.3

ТУЗ болон түүний дэд хороод компанийн зардлаар хөндлөнгийн зөвлөхүүдийг ажиллуулахыг зөвшөөрсөн бичгэн бодлого, ажиллагааг хэрэгжүүлсэн эсэх

ТУЗ хүлээсэн үүрэг хариуцлагаа биелүүлэхэд хэрэглэгдэх, компанийн шаардлагатай бүх мэдээ мэдээлэл, тооцооллоор хангагдах эрхтэй болохыг нь баталгаажуулсан бичиг баримтыг боловсруулж, үйл ажиллагаандаа хэрэгжүүлдэг эсэх

ТУЗ хариуцлагатай үр бүтээлтэй ажиллахад үнэн зөв, найдвартай мэдээллээр хангагдах шаардлагатай. Судалгаагаар энэ үзүүлэлт 86% байгаа нь хангалттай сайн үр дүн.

Даатгалын бүтээгдэхүүн, түүний хураамжийн тооцоолол, нөөцийн сангийн тооцоолол, эрсдлийн дээд хэмжээг тооцоолох зэрэг нь актуарын тооцоололд үндэслэн хийгддэг эсэх

Актуарын тооцоололд үндэслэн даатгалын хураамжийн хэмжээ, нөөцийн сан, даатгалын компанийн хүлээх эрсдлийн дээд хэмжээг тооцоолж гаргах нь компанийн үйл ажиллагааг тасралтгүй, тогтвортой явуулах үндэс бөгөөд судалгаагаар 86% нь тийм гэж хариулжээ.

Дадлага туршлага, мэдлэг боловсролтой нэр дэвшигчийг ТУЗ-д нэр дэвшүүлж, цалин урамшууллын бодлого боловсруулах үүрэгтэй нэр дэвшүүлэлт, цалин хөлсийн хороо ТУЗ-ийн бүрэлдэхүүнд байгаа эсэх

ТУЗ-ийн үйл ажиллагааг хэвийн хэрэгжүүлэхэд нэр дэвшүүлэлт болон цалин хөлсийн хороо байгуулж ажиллахыг OECD/ЭЗХАХБ зөвлөдөг. Судалгаагаар 21% нь нэр дэвшүүлэлт болон цалин хөлсийн хороотой гэж хариулсан.

ТУЗ болон түүний дэд хороод компанийн зардлаар хөндлөнгийн зөвлөхүүдийг ажиллуулахыг зөвшөөрсөн бичгэн бодлого, ажиллагааг хэрэгжүүлсэн үү?

Судалгаагаар 29% нь компанийн зардлаар хөндлөнгийн зөвлөхүүдийг авч ажиллуулдаг гэжээ.

Сүүлийн санхүүгийн жилд хамгийн багадаа нэг удаа, 3хоногийнөмнө ТУЗ-ийн бүх гишүүдэд ТУЗ-ийн төлөвлөгдсөн хурлын зар, мэдээллийн товчоон, хэлэлцэх асуудлуудын хамт хүргэгдсэн эсэх

79% үнэлгээг сайн гэж үзэж болно. ТУЗ-ийн хариуцлагыг нэмэгдүүлэх, шийдвэр гаргалт, бүтээмжийг сайжруулахын тулд, ТУЗ-ийн дарга, гүйцэтгэх захирлын албан тушаалыг нэг хүн хийхийг хориглосон туршлага бий.

ХУВЬ НИЙЛҮҮЛЭГЧДИЙН БОДЛОГО

Хувьцаа эзэмшигчдийн эрх

95МОНГОЛ УЛСЫН КОМПАНИЙН ЗАСАГЛАЛЫН ҮНДЭСНИЙ ТАЙЛАН

2.6

Даатгалын мэргэжлийн ёс зүйг зохицуулж, зүй бус эсвэл хууль бус үйл ажиллагааг нууцаар мэдээлэх боломж нөхцлийг хангасан ёс зүйн цогц дүрмийг ажилтнууд ба бусад оролцогч талуудтай хамтран боловсруулан мөрддөг эсэх

2.7

Ажилтны гүйцэтгэл үнэлгээг цалин хөлс, нэмэгдэлтэй нарийн холбосон урамшууллын тогтолцоо эсвэл төлөвлөгөөг боловсруулан мөрддөг эсэх

2.8

Ажлын байрны аюулгүй байдал, сургалт, урамшуулал, ажлын шилжилт хөдөлгөөн зэрэг асуудлыг тусгасан бодлого боловсруулан ажилтан бүрт тараасан эсэх

2.4

Компани нь хувьцаа эзэмшигчдэд хувь нийлүүлэгчдийн тогтоол, ТУЗ-д нэр дэвшигчдийн танилцуулга ба хувь нийлүүлэгчдийн хуралд хэлэлцэх асуудлыг оруулахад цаг хугацааг хангалттай олгосон бичгэн бодлогыг баталж мөрдсөн эсэх.

2.5

Хувь нийлүүлэгчдийн 20 хувь ТУЗ-ийн нэг буюу түүнээс дээш гишүүнийг, түүнчлэн ТУЗ-ийн даргыг өөрчлөхийг хэлэлцэхээр ээлжит бус хурлыг зарлан дуудахыг зөвшөөрсөн бичгэн бодлого, ажиллагааг компани баталсан эсэх

Хувь нийлүүлэгчид болон нэгдмэл сонирхолтой этгээдүүдтэй хийсэн санхүү, бизнесийн хэлцлүүдийг жилийн тайланд тусгаж байгаа эсэх

ЭЗХХАБ, компанийн хувь нийлүүлэгчид болон нэгдмэл сонирхолтой этгээдүүдтэй хийсэн бүх материаллаг санхүүгийн болон бизнесийн хэлцлүүдийг ил тод байлгаж, тайлагнахыг зөвлөдөг. Компанийн тухай хуулийн 99 дүгээр зүйлд “Компанийн хувьцааг дангаараа болон нэгдмэл сонирхолтой этгээдтэй хамтран эзэмшигч нь өөрийн эзэмшлийн үнэт цаасны тухай мэдээллээ нэгдмэл сонирхолтой этгээд болсон өдрөөс, эсхүл компанийн хувьцааны тав буюу түүнээс дээш багц болон хяналтын багцыг хамтран эзэмших болсноос хойш ажлын гурван өдрийн дотор компанид бичгээр мэдэгдэх үүрэгтэй” гэж заасан байдаг. Судалгаагаар 43% үнэлгээтэй гарсан нь цаашид сайжруулах шаардлагатай юм.

Оролцогч талууд, бусад холбоотой компаниудтай хийсэн санхүү, бизнесийн хэлцлийн тайланг шаардсан бичиг баримтыг ТУЗ боловсруулан мөрдөж байгаа эсэх

Оролцогч талуудын холбоотой компанитай хийсэн санхүү, бизнесийн хэлцлийг бүртгэх бие даасан аргачлал нь тайлангийн чанарыг дээшлүүлэн, бодлого хэрэгжүүлэлтийн чанарыг үнэлэхэд ач холбогдолтой. Судалгаагаар даатгалын компаниудын үзүүлэлт 50% байна.

ТУЗ болон түүний дэд хороод компанийн зардлаар хөндлөнгийн зөвлөхүүдийг

ажиллуулахыг зөвшөөрсөн бичгэн бодлого, ажиллагааг хэрэгжүүлсэн эсэх

Энэ зарчмыг Компанийн тухай хуулиар хориглоогүй боловч заавал дагаж мөрдөхөөр тусгаагүй юм. Хувь нийлүүлэгчид ТУЗ-ийн ажлыг үр дүнтэй байлгахын тулд мэргэжлийн зөвлөх ажиллуулах тухай компанийн дотоод журамд тусгаж болно Энэ нь компанийн засаглалыг хөгжүүлэхэд чухал дэм үзүүлнэ. Энэ үзүүлэлт 21% хувьтай үнэлэгдсэн.

Компани нь хувьцаа эзэмшигчдэд хувь нийлүүлэгчдийн тогтоол, ТУЗ-д нэр дэвшигчдийн танилцуулга, хувь нийлүүлэгчдийн хуралд хэлэлцэх асуудлыг оруулахад цаг хугацааг хангалттай олгосон бичгэн бодлогыг баталж мөрдсөн эсэх.

Компанийн тухай хуулийн 65 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсэгт ”Хязгаарлагдмал хариуцлагатай компанийн хувьцаа эзэмшигчдийн хурлын зарыг хүргэх журам, хугацааг компанийн дүрмээр тогтоож болно”. Даатгалын компаниудын хувьд хувьцаа эзэмшигчдэд хувь нийлүүлэгчдийн тогтоол, ТУЗ-д нэр дэвшигчдийн танилцуулга ба хувь нийлүүлэгчдийн хуралд хэлэлцэх асуудлыг оруулахад Компанийн тухай хуулийн 65.2 буюу дотоод журам боловсруулж,мөрдөн ажилладаг болох нь 57% үнэлгээнээс харагдаж байна.

Хувь нийлүүлэгчдийн 20 хувь, ТУЗ-ийн нэг буюу түүнээс дээш гишүүнийг, ТУЗ-ийн даргыг өөрчлөхийг хэлэлцэхээр ээлжит бус хурлыг зарлан хуралдуулахыг зөвшөөрсөн бичгэн бодлого, ажиллагааг компани баталсан эсэх

Компанийн тухай хуулийн 61 дүгээр зүйлийн 1.2 дахь хэсэгт “Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн хоёр буюу түүнээс дээш тооны хараат бус гишүүн, саналын эрх бүхий хувьцааны 10 буюу түүнээс дээш хувийн хувьцаа эзэмшигч санал, шаардлага гаргасан” тохиолдолд хувьцаа эзэмшигчдийн ээлжит бус хурал хуралдуулах тухай санал, шаардлагыг төлөөлөн удирдах зөвлөл /байхгүй бол гүйцэтгэх удирдлага/-д гаргах эрхтэй. Судалгаагаар даатгалын компаниудын хувьд энэ үзүүлэлт 50%-тай үнэлэгдсэн байна.

ЁС ЗҮЙН ДҮРЭМ

Зураг 51. Даатглын компаниуд ёс зүйн дүрэмтэй эсэх

43%

86%

79% 21%

14%

57%

0% 20% 40% 60% 80% 100%

2.7

2.8

2.6

ҮгүйТийм

Даатгалын мэргэжлийн ёс зүйг зохицуулж,хууль бус үйл ажиллагааг нууцаар мэдээлэх боломж нөхцлийг хангасан ёс зүйн цогц дүрмийг ажилтнууд, бусад оролцогч талуудтай хамтран боловсруулан мөрддөг эсэх

Компанийн мэргэжлийн ёс зүйн дүрмийг ТУЗ боловсруулан хэрэгжүүлж түгээх нь онцгой ач холбогдолтой. Энэхүү дүрэм нь эрсдлийг удирдах чухал хэсэг учраас ажилтнууд,оролцогч талуудтай харилцан зөвлөлдсөний үндсэн дээр шийдвэр гаргах хэрэгтэй.Мөн зөрчлийн тухай мэдэгдэж байгаа этгээдийг хамгаалах механизмыг бий болгох ньчухал. Энэ үзүүлэлт 43% үнэлэгдсэн.

Ажилтны гүйцэтгэлийн үнэлгээг цалин хөлс, нэмэгдэлтэй нарийн холбосон урамшууллын тогтолцоо, төлөвлөгөөг боловсруулан мөрддөг үү?

Ажлын гүйцэтгэлийн дүнг цалинтай холбон, урамшууллын төлөвлөгөөг нэвтрүүлэх нь зүйтэй. Судалгааны үр дүн 86%-тай гарсан нь сайн үзүүлэлт юм. Компани ажилтнуудтайгаа хамтран ажиллаж, тэдний санал бодлыг удирдлагын үйл ажиллагаанд тусгадаг байх нь даатгалын үйлчилгээг нэмэгдүүлж, өрсөлдөх чадвараа дээшлүүлэх нэг хүчин зүйл болно.

Ажлын байрны аюулгүй байдал, сургалт, урамшуулал, ажлын шилжилт хөдөлгөөн болон халаа сэлгээний асуудлыг хамарсан бодлогыг боловсруулан ажилчин тус бүрд тараасан эсэх

Ажилтнуудын эрхийг хүндэтгэх нь компанийн амжилтын үндэс. Тиймээс шударга хөдөлмөр эрхлэлтийн бодлого боловсруулж мөрдөх нь чухал. Даатгалын компаниудын 71% нь ажлын байрны

ДААТГАЛЫН КОМПАНИЙН ЗАСАГЛАЛ96

аюулгүй байдал, сургалт, урамшуулалд анхаарал хандуулдаг байна.

ХУВЬ НИЙЛҮҮЛЭГЧДИЙН ЭРХ

Зураг 52. Хувь нийлүүлэгчдийн эрх

14%

64%

43% 57%

36%

86%

0% 20% 40% 60% 80% 100%

3.2

3.3

3.1

ҮгүйТийм

3.1ТУЗ-ийн гишүүдийг сонгохдоо кумулятив санал хураалтын аргыг ашигладаг эсэх

3.2

Өнгөрсөн санхүүгийн жилд хувьцаа эзэмшигчдийн хурлын товыг 30-аас доошгүй хоногийн өмнө бүх хувьцаа эзэмшигчдэд бичгэн байдлаар мэдэгдсэн эсэх

3.3

Нэмэлт хувьцааг олон нийтэд биш тодорхой хэсэг бүлэгт хүмүүст гаргах буюу хаалттай хөрөнгө оруулалтын үед өмнөх хувьцаа эзэмшигчдийн эзэмшлийн хувийг бууруулахгүй байх бодлого хэрэгжүүлдэг эсэх

4.1

Санхүүгийн тайлан болон бусад мэдээллийг тайлагнах МУ-ын хууль журмыг сахин биелүүлж байгаа эсэхэд ТУЗ хяналт тавих бодлого хэрэгжүүлсэн эсэх

4.2

МУ-ын хууль журмын дагуу компанийн санхүүгийн чадавхид нөлөөлж болзошгүй аливаа нөхцөл байдал, үйл явдлыг шуурхай мэдээлэхийг шаардсан бодлогыг ТУЗ боловсруулан мөрддөг эсэх

4.3

Компанитай холбоотой мэдээ мэдээлэл, үйл ажиллагаагаа тайлагнадаг интэрнэт вэб хуудастай эсэх

4.4

Компанийн өмчлөл, ТУЗ-ийн гишүүд болон компанийн удирдлагууд тухайн компанийн хэдэн хувь эзэмшдэг тухай мэдээлэл ил тод байдаг эсэх

4.5

Тайланд санхүүгийн гүйцэтгэл, эрсдлийн хүчин зүйлс, ТУЗ-ийн гишүүдийн мэдээлэл, ТУЗ-ийн гишүүдийн цалин хөлсний бодлого, ТУЗ-ийн хурлын ирцийн бүртгэл зэрэг мэдээллийг ил тод, ойлгомжтой тайлагнасан байх.

4.6

Захирлууд тухайн компанитай холбоотой арилжаа хийвэл энэ мэдээллийг тайлагнахыг шаарддаг эсэх

ТУЗ-ийн гишүүдийг сонгохдоо кумулятив санал хураалтын аргыг ашигладаг эсэх

Кумулятив санал хураалт нь жижиг хувь нийлүүлэгчдийн эрхийг хамгаалах шилдэг арга юм. Кумулятив санал хураалтын тогтолцоонд хувьцаа эзэмшигч бүр эзэмшсэн хувьцааны тоог сонгогдох гэж буй гишүүдийн тоонд үржүүлсэн дүнтэй тэнцэхүйц, саналын тоотой байна. Хувь нийлүүлэгч саналаа хүссэн нэг нэр дэвшигчид, эсвэл хэд хэдэн нэр дэвшигчид тэнцүү хувиар өгч болно.

Кумулятив санал хураалтын үр дүн нь жижиг хувь нийлүүлэгч саналаа өгснөөр олонхи нь нэр дэвшигчид санал өгөөгүй ч, нэгээс доошгүй ТУЗ-ийн гишүүнийг сонгох бололцоог олгодог давуу талтай. Иймд компанийн засаглалыг хөгжүүлэхийг зорьж буй даатгалын компаниуд энэ аргыг нэвтрүүлэх нь чухал.

Судалгааны үр дүн 14% байгаа нь хангалтгүй боловч компанийн тухай хуулиар заавал дагаж мөрдөхөөр хуульчилж заагаагүй.

Өнгөрсөн санхүүгийн жилд хувьцаа эзэмшигчдийн хурлын товыг 30-аас

доошгүй хоногийн өмнө бүх хувьцаа эзэмшигчдэд бичгэн байдлаар мэдэгдсэн эсэх

Хувь нийлүүлэгчдийн хурлын товыг хөтөлбөр, хэлэлцэх асуудлын товч мэдээлэл, тайлангуудын хамт бичгээр урьдчилан мэдэгдэж байх нь хувьцаа эзэмшигчдийн хуралд оролцогчдын ирц, чанарт эерэг нөлөөтэй. Энэ үзүүлэлт 64% үнэлэгдсэн нь цаашид сайжруулах боломжтой болох нь харагдаж байна.

Нэмэлт хувьцааг олон нийтэд биш, бүлэг хүмүүст гаргах буюу хаалттай хөрөнгө оруулалтын үед өмнөх хувьцаа эзэмшигчдийн эзэмшлийн хувийг бууруулахгүй байх бодлого хэрэгжүүлдэг эсэх

Худалдан авах давуу эрх нь хувьцааг хаалттай журмаар худалдах тохиолдолд өмнөх хувь нийлүүлэгчдэд хувь тэнцүүлсэн оролцоо эдлэх боломж олгохоор зохицуулагдсан байдаг ба энэ үзүүлэлтийн өнөөгийн байдал 43% үнэлэгдсэн.

САНХҮҮГИЙН ТАЙЛАГНАЛ БА ИЛ ТОД БАЙДАЛ

Зураг 53.Санхүүгийн тайлагнал ба ил тод байдал

79%

50%

100%

93%

71%

71%

29%

29%

7%

0%

50%

21%

0% 20% 40% 60% 80% 100%

4.2

4.3

4.4

4.5

4.6

4.1

ҮгүйТийм

Санхүүгийн тайлан болон бусад мэдээллийг тайлагнах МУ-ын хууль журмыг сахин биелүүлж байгаа эсэхэд ТУЗ хяналт тавих бодлого хэрэгжүүлсэн эсэх

Байгууллага нь оролцогч талуудад хүргүүлэх мэдээллийг цаг хугацаанд нь үр дүнтэй дамжуулах системтэй, хяналттай байх нь чухал. Судалгаанд оролцогч нийт даатгалын байгууллагуудын 79% нь тийм буюу МУ-ын хууль тогтоомжийг сахин биелүүлж, биелэлтэд ТУЗ хяналт тавих бодлого хэрэгжүүлдэг гэж хариулсан.

МУ-ын хууль тогтоомжийн дагуу компанийн санхүүгийн чадавхид нөлөөлж болзошгүй аливаа нөхцөл байдал, үйл явдлыг шуурхай мэдээлэхийг шаардсан бодлогыг ТУЗ боловсруулан мөрддөг эсэх

Энэхүү асуултын үр дүн 50, 50% үнэлэгдсэн нь даатгалын байгууллагуудын ТУЗ эрсдэлтэй нөхцөл байдлыг цаг тухайд нь мэдэж, шаардлагатай арга хэмжээг авч чаддагтай холбоотой байж болох юм.

Компанитай холбоотой мэдээ мэдээлэл, үйл ажиллагаагаа тайлагнадаг интернэт вэб хуудастай эсэх

Санхүүгийн байгууллага нь өөрийн вэбсайттай болж, үйл ажиллагааны тухай мэдээлэл, баримт бичгийг вэбхуудсанд байрлуулахыг Монгол Улсын хууль тогтоомжоор шаарддаг. Санхүүгийн зах зээлийн болон бусад мэдээллийг интернэтээр дамжуулж мэдээлэх нь оролцогч талуудад бага зардлаар мэдээлэл олж авах сонголт бий болгодог. Даатгалын байгууллагууд хууль тогтоомжийг хэрэгжүүлж хэрэглэгч, үйлчлүүлэгчиддээ мэдээ мэдээлэл хүргэх, үйл ажиллагаагаа тайлагнах, интернэт

97МОНГОЛ УЛСЫН КОМПАНИЙН ЗАСАГЛАЛЫН ҮНДЭСНИЙ ТАЙЛАН

5.1

ТУЗ нь жилийн тайландаа оролцогч талууд, нэгдмэл сонирхолтой этгээдүүдтэй хийсэн санхүүгийн болон бизнесийн хэлцлийн товч мэдээллийг мэдээлэх бичгэн бодлогыг хэрэгжүүлсэн.

5.2

Дотоод хяналт нь нийт ТУЗ батлахаас өмнө нэгдмэл сонирхолтой этгээд, холбогдох этгээдтэй хийсэн бүх хэлцлийг хянаж зөвшөөрөхийг тусгасан бичгэн бодлогыг хэрэгжүүлсэн үү?

5.3

ТУЗ нь ТУЗ-ийн хараат бус гишүүнээр ахлуулсан хараат бус дотоод хяналт шалгалтын нэгжийг байгуулсан уу?

5.4

Дотоод хяналтын бүх гишүүд санхүү, нягтлан бодох бүртгэл эсвэл аудитын салбарт мэргэжлийн туршлагатай байх ёстой бөгөөд нэгээс доошгүй гишүүн нь дээр дурдсан эсвэл ижил салбарын эрдмийн эсвэл мэргэжлийн гэрчилгээ эзэмшсэн байх ёстой.

5.5

Дотоод хяналт нь өнгөрсөн санхүүгийн жилд улиралд нэгээс доошгүй удаа хуралдсан эсэх

5.6

Дотоод хяналт нь өнгөрсөн санхүүгийн жилд гүйцэтгэх удирдлагаас ангид, компанийн хөндлөнгийн аудитортой тайлангийн үр дүн,ололтын тухай нэг буюу түүнээс дээш удаа хэлэлцсэн эсэх

5.7

Томилогдсон аудиторыг дөрвөн жилд нэгээс доошгүй удаа өөрчилж, томилогдсон аудиторыг 2 ба түүнээс дээш жил ажиллахыг шаардсан бодлого байгаа эсэх

5.8

Дотоод аудитын бүрэлдэхүүнд нэгээс доошгүй гишүүн санхүү, нягтлан бодох бүртгэл эсвэл аудитын салбарт мэргэжлээрээ ажилласан эсвэл ижил салбарт эрдмийн эсвэл мэргэжлийн гэрчилгээг эзэмшдэг үү?

5.9

Гадны аудитор томилгооны хугацаанд компанд зөвхөн аудитын үйлчилгээг үзүүлж, техник, захиргаа эсвэл ажил хэргийн зөвлөх үйлчилгээг эрхлэхийг хориглосон бичгэн бодлогыг ТУЗ хэрэгжүүлсэн үү?Зураг 54.Санхүүгийн тайлагнал ба

ил тод байдал

36% 64%

7% 93%

21% 79%

36% 64%

50% 50%

50% 50%

36% 64%

50% 50%

7% 93%

0% 20% 40% 60% 80% 100%

5.2

5.3

5.4

5.5

5.6

5.7

5.8

5.9

5.1

ҮгүйТийм

вэб хуудас ажиллуулах нь компанийн засаглалын мэдээллийн ил тод, нээлттэй байдлын зарчмыг сайн хэрэгжүүлсний үр дүн юм.

Компанийн өмчлөл, ТУЗ-ийн гишүүд болон компанийн удирдлагууд тухайн компанийн хэдэн хувь эзэмшдэг тухай мэдээлэл ил тод байдаг эсэх

Хувьцаа эзэмшигчид хувьцааны хяналтын багцын эзэмшлийн бүтцийн тухай мэдэх ёстой. Компанийн эзэмшлийн бүтэц, тэдгээрт хамаарах эрх бусад эздийн эрхээс ямар ялгаатай болох тухай мэдээлэл авах нь хөрөнгө оруулагчдын үндсэн эрхүүдийн нэг юм. Энэ асуултад судалгаанд оролцогчдын 93% тийм гэж хариулсан нь компанийн өмчлөлийн тухай мэдээлэл нээлттэй ил тод байдгийг илтгэж байна.

Тайланд: санхүүгийн гүйцэтгэл, эрсдлийн хүчин зүйлүүд, ТУЗ-ийн гишүүдийн мэдээлэл, ТУЗ-ийн гишүүдийн цалингийн бодлого, ТУЗ-ийн хурлын ирцийн бүртгэл зэргийг ил тод тайлагнасан байна.

Тайлангийн чансааг илтгэх санхүүгийн гүйцэтгэл, эрсдлийн хүчин зүйлүүд, ТУЗ-ийн гишүүдийн мэдээлэл болон цалин хөлсний бодлого, ТУЗ-ийн хурлын ирцийн бүртгэл зэрэг мэдээллийг тайландаа тусгадаг гэж 71% үнэлсэн нь сайн үр дүн юм.

Захирлууд, тухайн компанитай холбоотой арилжаа хийвэл энэ мэдээллийг тайлагнахыг шаарддаг эсэх

Захирал тухайн байгууллагатай холбоотой арилжаа хийсэн тохиолдолд арилжааны тухай байгууллагад мэдээлж тайлагнадаг байх ёстой. Захирлуудаас хийгдсэн арилжааны тухай тайлагнахыг шаарддаг гэж 71% хариулсан байна.

АУДИТЫН БҮТЭЦ БА БОДЛОГО

ТУЗ нь жилийн тайландаа оролцогч талууд, нэгдмэл сонирхолтой этгээдүүдтэй хийсэн санхүүгийн болон бизнесийн хэлцлийн тухай товч мэдээллийг тусгасан бичгэн бодлогыг хэрэгжүүлсэн эсэх.

Манай улсын даатгалын компаниудын 64% нь нэгдмэл сонирхолтой этгээдтэй хийсэн санхүүгийн болон бизнесийн хэлцлийн мэдээллийг ТУЗ нь жилийн тайландаа тусгадаг.

Дотоод хяналт нь ТУЗ батлахаас өмнө нэгдмэл сонирхолтой этгээд, холбогдох этгээдтэй хийсэн бүх хэлцлийг хянаж зөвшөөрөхийг тусгасан бичгэн бодлогыг хэрэгжүүлсэн үү?

Энэ асуултад 93% нь үгүй гэж хариулсан нь байгууллага дотоод хяналтгүй, эсвэл ТУЗ батлахаас өмнө нэгдмэл сонирхолтой этгээд, холбогдох этгээдтэй хийсэн бүх хэлцлийг хянаж, зөвшөөрөхийг тусгасан бичгэн бодлогыг хэрэгжүүлдэггүй байна.

ТУЗ нь ТУЗ-ийн хараат бус гишүүнээр ахлуулсан хараат бус дотоод хяналт шалгалтын нэгжийг байгуулсан уу?

Ихэнх даатгалын байгууллагын ТУЗ-д хараат бус гишүүний тоо бага байдгаас хараат бус гишүүнээр ахлуулсан дотоод хяналтын нэгж байдаггүй гэж 71% хариулсан. Нэгдмэл сонирхолтой этгээд болон холбогдох этгээдтэй хийх хэлцлийг аудитын хороогоор хянуулах нь сонирхлын зөрчил үүсэх эрсдлийг бууруулна.

Дотоод хяналтын бүх гишүүд санхүү, нягтлан бодох бүртгэл эсвэл аудитын салбарт мэргэжлийн туршлагатай байх ёстой бөгөөд нэгээс доошгүй гишүүн нь дээр дурдсан эсвэл ижил салбарт эрдмийн эсвэл мэргэжлийн гэрчилгээ эзэмшсэн байх ёстой.

Өндөр бүтээмжтэй ажиллахын тулд дотоод хяналтын гишүүд Монгол улсад мөрдөгдөж буй хууль тогтоомжийн шаардлагыг хангасан мэдлэг, чадварыг эзэмшсэн байх шаардлагатай.

Дотоод хяналт нь өнгөрсөн санхүүгийн жилд улиралд нэгээс доошгүй удаа хуралдсан эсэх

Дотоод хяналт шалгалт хийхийн тулд тодорхой хугацаанд, тогтмол хуралдах шаардлагатай. Асуултын үр дүн 50, 50% байгаа нь даатгалын байгууллагын дотоод хяналт нь улиралд нэгээс доошгүй удаа хуралддаг сайн туршлагатайг,нөгөө нь энэхүү туршлагыг нэвтрүүлэх шаардлагатай байгааг харуулж байна.

Дотоод хяналт нь өнгөрсөн санхүүгийн жилд гүйцэтгэх удирдлагаас ангид,

ДААТГАЛЫН КОМПАНИЙН ЗАСАГЛАЛ98

компанийн хөндлөнгийн аудитортой тайлангийн үр дүн, ололтын тухай нэгээс доошгүй удаа хэлэлцсэн эсэх

Хөндлөнгийн аудитортой хийх хуралд компанийн гүйцэтгэх дээд удирдлагыг оролцуулахгүй байх нь компанийн дотоод аудит, санхүүгийн хяналтын нээлттэй байдлыг тодорхойлоход чухал ач холбогдолтой. Судалгаанд оролцсон 14 байгууллагын 50% буюу 2 байгууллагын нэг нь энэхүү хурлыг хийдэг.

Томилогдсон аудиторыг дөрвөн жилд нэгээс доошгүй удаа өөрчилж, томилогдсон аудиторыг 2 ба түүнээс дээш жил ажиллуулах бодлоготой эсэх

Сонирхлын зөрчлөөс ангид байх, үүргээ үнэнч шударгаар гүйцэтгэх, асуудалд бодитойгоор хандах боломжийг хөндлөнгийн аудиторт олгох үүднээс томилогдсон хөндлөнгийн аудиторыг ээлжлэн ажиллуулах бодлогыг баталж, хэрэгжүүлэхийг Монгол Улсын Компанийн засаглалын кодекст зөвлөмж болгодог. Энэхүү зөвлөмжийг судалгаанд оролцогчдын 36% нь биелүүлдэг бол, 64% нь зөвлөмжийг хэрэгжүүлэх шаардлагатай.

Дотоод аудитын нэгээс доошгүй гишүүн санхүү, нягтлан бодох бүртгэл эсвэл аудитын салбарт мэргэжлээрээ ажилласан эсвэл дээр дурьдсантай ижил салбарт эрдмийн эсвэл мэргэжлийн гэрчилгээ эзэмшсэн эсэх

Судалгааны үр дүнгээс харахад дотоод аудитад ажиллах санхүүгийн мэргэшсэн мэргэжилтэн нийт даатгалын байгууллагуудыг бүрэн хамарч чадахгүй байна. Иймд дотоод хяналтын ажилтны мэргэшсэн байдалд анхаарч ажиллах хэрэгтэй.

Гадны аудитор томилгооны хугацаанд компанид зөвхөн аудитын үйлчилгээг үзүүлж, томилгооны үеэр техник, захиргаа эсвэл ажил хэргийн зөвлөх үйлчилгээг эрхлэхийг тодорхойлон хориглосон бичгэн бодлогыг ТУЗ хэрэгжүүлсэн үү?

Компанид аудитын шалгалт хийх, нягтлан бодох бүртгэлийн үйлчилгээ үзүүлэх хөндлөнгийн аудиторын ажил нь зөвхөн компанийн хөндлөнгийн аудитын бодлогод заасан ажил, үйлчилгээгээр хязгаарлагдах ёстой. Даатгалын компаниудын дийлэнхи нь буюу 93% нь энэ бодлогыг хэрэгжүүлэх шаардлагатай гэжээ.

ХАВСРАЛТ-12 99

№Даа

тгал

ын

ком

пан

ийн н

эрс

Сан

хүүг

ийн б

айдл

ын т

айла

н

Эргэ

лтийн х

өрөнгө

Эргэ

лтийн б

ус

хөрөнгө

Нийт

хөрөнгө

Боги

но х

угац

аат

өр

төлб

өр

Нөөц с

анДүр

мийн с

анЭ

зэм

шигч

ийн ө

мч

1Н

ом

ин д

аатг

ал5,9

59,3

60,4

87.1

733,8

11,9

20.0

05,9

93,1

72,4

07.1

7643,1

92,2

19.7

42,8

74,7

17,5

62.6

92,0

00,0

00,0

00.0

02,4

75,2

62,6

25.0

0

2М

иг

даат

гал

5,7

54,5

76,7

49.0

0900,5

85,8

36.0

06,6

55,1

62,5

85.0

088,8

02,7

74.0

03,5

93,8

86,2

71.0

02,0

00,0

00,0

00.0

02,9

72,4

73,5

40.0

0

3А

рд

даат

гал

4,9

53,0

04,6

38.8

81,3

91,9

92,0

74.8

46,3

44,9

96,7

13.7

2127,4

52,3

33.6

13,3

80,0

10,9

86.0

82,0

00,0

00,0

00.0

02,8

37,5

33,3

94.0

0

4С

оём

бо д

аатг

ал4,6

35,0

27,3

40.8

41,7

31,1

63,1

46.8

46,3

66,1

90,4

87.6

81,5

13,8

23,8

85.2

02,7

99,9

65,1

23.3

71,5

48,4

56,1

45.7

42,0

52,4

01,4

79.0

0

5М

онго

л да

атга

л16,6

38,7

39,0

09.4

44,6

35,2

61,6

79.7

921,2

74,0

00,6

89.2

3576,5

73,0

09.3

414,2

30,3

28,5

53.9

92,0

39,6

69,0

05.0

76,0

60,9

12,6

19.0

0

6П

рак

тика

л да

атга

л6,2

31,2

14,6

91.2

41,4

96,9

33,3

83.0

87,7

28,1

48,0

74.3

2100,5

06,1

94.7

43,6

38,3

75,8

62.6

32,1

00,0

00,0

00.0

03,9

89,2

66,0

17.0

0

7Тэ

нгэ

р д

аатг

ал6,4

54,9

96,3

80.1

0956,9

98,7

11.7

87,4

11,9

95,0

91.8

8408,8

69,5

98.8

54,6

31,3

20,9

45.0

72,0

00,0

00,0

00.0

02,3

71,8

04,5

48.0

0

8Бодь

даа

тгал

10,3

02,7

21,2

92.4

4634,2

52,5

59.5

610,9

36,9

73,8

52.0

0229,3

15,3

49.7

85,9

38,9

25,2

91.3

32,0

00,5

43,0

00.0

04,7

68,7

33,2

11.0

0

9М

онре

даат

гал

3,4

77,7

30,0

59.1

5121,8

58,8

33.6

73,5

99,5

88,8

92.8

237,9

86,6

32.0

71,2

97,6

86,6

17.7

42,0

00,0

00,0

00.0

02,2

63,9

15,6

43.0

0

10

Моннис

даат

гал

3,1

09,6

10,1

32.2

6173,6

80,3

39.5

83,2

83,2

90,4

71.8

44,2

75,8

07.6

8843,9

73,2

72.5

82,0

00,0

00,0

00.0

02,4

35,0

41,3

92.0

0

11

Ган з

ам д

аатг

ал3,1

03,4

51,3

91.8

640,8

90,4

87.8

13,1

44,3

41,8

79.6

711,8

61,9

03.0

0608,7

38,3

92.8

92,0

00,0

00,0

00.0

02,5

23,7

41,5

84.0

0

12

Ула

анбаа

тар

хоты

н д

аатг

ал3,1

17,5

18,7

18.6

4145,2

77,8

77.3

63,2

62,7

96,5

96.0

047,7

81,9

78.3

5869,8

89,0

02.0

02,0

00,0

00,0

00.0

02,3

45,1

25,6

16.0

0

13

Мөнх

даат

гал

2,6

87,6

80,4

42.0

0478,3

06,1

21.0

03,1

65,9

86,5

63.0

014,2

18,8

20.0

0924,8

17,7

77.0

02,0

00,0

00,0

00.0

02,2

26,9

49,9

66.0

0

14

Гэр д

аатг

ал2,5

20,4

13,2

12.7

663,6

04,7

14.9

42,5

84,0

17,9

27.7

0507,1

43,7

78.6

3576,7

39,4

01.4

41,5

00,0

00,0

00.0

01,5

00,1

34,7

48.0

0

15

Ман

дал

жен

ерал

да

атга

л4,7

78,7

91,1

87.8

62,4

92,2

78,5

21.1

47,2

71,0

69,7

09.0

0414,9

41,5

05.3

71,1

94,0

28,4

53.5

36,2

43,0

16,0

00.0

05,6

62,0

99,7

50.0

0

16

Хаа

н д

аатг

ал1,7

90,5

42,4

90.9

8464,1

43,4

12.5

42,2

54,6

85,9

03.5

25,2

19,9

77.8

650,2

33,3

46.5

32,2

00,0

00,0

00.0

02,1

99,2

32,5

80.0

0

17

Жонон д

аатг

ал1,4

16,4

54,7

06.7

3229,2

16,8

83.9

71,6

45,6

71,5

90.7

014,1

82,8

17.0

7232,8

69,7

17.4

61,1

00,0

00,0

00.0

01,3

98,6

19,0

56.0

0

С

албар

ын д

үн88,7

21,8

39,7

55.5

118,8

83,2

15,1

13.4

8107,6

05,0

54,8

68.9

94,8

10,8

03,2

98.2

848,2

52,6

47,9

81.6

740,0

81,6

84,1

50.8

154,1

35,4

17,0

84.0

0

ДА

АТГ

АЛЫ

Н К

ОМ

ПА

НИ

УД

ЫН

СА

НХҮҮГИ

ЙН

ҮЗҮ

ҮЛЭЛТ

БА

ЗО

ХИ

СТО

Й Х

АРЬ

ЦА

А

2012 о

ны

12-р

сар

ын 3

1-н

ий б

айдл

аар /тө

грөг/

Э

х су

рвал

ж: С

ЗХ-н

ы Д

аатг

алы

н га

зраа

с то

олоо

лол

хийл

гэн

гарг

уула

в.

ХАВСРАЛТ-12100

№О

рло

гын т

айла

н

Даа

тгал

ын н

ийт

хураа

мж

ий

н о

рло

гоН

ийт

орло

год

тооцсо

н х

ураа

мж

Нийт

нөхө

н т

өлб

өр

Үндс

эн ү

йл

ажилл

агаа

ны

за

рдл

ын д

үн

Үндс

эн ү

йл

ажилл

агаа

ны

аш

иг

(алд

агда

л)

Үндс

эн б

ус ү

йл

ажилл

агаа

ны

аш

иг

(алд

агда

л)-ы

н д

үн

Татв

ар т

өлө

хийн

өм

нөх

ашиг

(алд

агда

л)

Тайла

нт

үеийн ц

эвэр

аш

иг

(алд

агда

л)

14,4

29,2

33,3

23.6

33,3

29,7

17,1

52.6

01,2

24,7

09,4

77.0

01,4

50,4

04,3

12.2

9997,7

45,5

43.3

6-7

,837,6

21.3

4989,9

07,9

22.0

275,1

09,6

05.2

1

26,6

82,5

33,2

10.0

04,6

08,4

06,9

77.0

01,7

50,9

18,1

86.0

02,3

72,9

97,9

89.0

01,3

02,6

04,5

11.0

0-6

29,8

96,2

88.0

0672,7

08,2

23.0

0542,4

47,7

72.0

0

38,5

20,4

87,8

76.3

34,6

58,6

35,0

44.7

51,7

60,9

35,0

22.6

72,6

36,0

07,3

08.7

5596,4

32,6

83.2

670,6

22,5

61.0

8667,0

55,2

44.3

4592,7

83,2

94.3

4

45,7

13,8

51,3

38.8

43,6

64,6

62,8

49.9

51,4

60,4

95,2

92.0

02,3

15,3

67,8

05.1

2143,0

48,8

92.9

0247,8

39,0

63.3

4390,8

87,9

56.2

4347,3

99,1

56.2

4

518,2

01,2

28,2

61.8

812,3

57,4

95,1

10.7

65,1

80,0

51,9

96.5

68,2

96,2

86,1

69.9

61,5

86,9

35,7

77.0

497,4

84,7

68.6

31,6

84,4

20,5

45.6

71,4

36,2

58,5

16.5

9

65,5

28,0

93,2

91.4

33,8

35,4

90,5

93.1

11,1

93,3

28,0

17.1

12,0

28,0

82,1

35.0

6948,8

35,3

01.7

132,8

68,6

00.5

0981,7

03,9

02.2

1881,3

75,5

84.6

9

76,0

30,7

77,1

94.1

34,2

33,1

39,5

18.4

61,5

07,6

45,9

14.4

22,5

74,5

61,2

24.6

4250,4

28,1

24.4

319,9

47,2

69.2

1270,3

75,3

93.6

4204,0

56,9

54.6

4

813,1

89,5

63,2

66.8

55,2

47,4

83,8

00.1

01,6

80,2

38,8

86.4

03,1

20,2

45,0

34.2

71,0

51,3

72,6

40.7

3-1

72,7

84,2

36.9

6878,5

88,4

03.7

7773,4

51,1

39.7

0

92,0

85,9

31,5

99.4

91,4

01,3

18,0

95.6

1334,8

25,7

40.0

0954,8

28,6

17.1

5301,0

30,9

94.0

2-5

6,4

14,9

62.0

6244,6

16,0

31.9

6214,4

77,2

83.5

3

10

1,8

06,1

22,6

14.9

5755,2

33,8

98.9

0102,2

79,6

32.0

0303,8

39,4

81.8

2207,0

41,3

55.2

952,1

57,8

28.5

1259,1

99,1

83.8

0226,9

88,8

01.1

7

11

695,1

21,5

00.7

8494,7

88,9

75.1

338,7

58,7

13.0

0138,4

74,8

20.1

5527,4

53,6

57.5

85,2

59,7

79.2

3532,7

13,4

36.8

1479,1

39,6

43.8

1

12

771,2

22,0

94.5

8767,5

07,8

17.5

897,8

34,9

78.0

0455,8

90,0

48.8

6382,8

18,2

18.8

1589,2

19.4

2383,4

07,4

38.2

3345,1

25,6

16.2

2

13

1,1

47,1

97,2

78.0

01,0

85,2

45,0

48.0

0167,3

05,9

10.0

0891,3

92,4

92.0

0-4

61,3

72.0

0236,5

22,8

91.0

0236,0

61,5

19.0

0212,4

55,3

67.0

0

14

333,5

36,2

63.8

897,3

25,0

69.1

038,9

74,5

46.8

6236,0

77,3

32.8

14,0

34,7

78.8

4-4

,038,1

42.2

5-3

,363.4

1-4

77,0

27.0

7

15

2,9

60,4

71,3

89.0

0965,4

05,4

69.1

0178,7

83,9

32.3

81,4

67,3

93,2

30.3

6-1

12,9

05,0

12.7

0-3

46,7

75,8

12.6

2-4

59,6

80,8

25.3

2-5

38,1

32,6

15.3

5

16

53,2

69,8

98.1

919,4

72,2

20.3

7656,8

00.0

064,4

06,8

07.9

9-5

4,6

07,3

28.7

30.0

0-5

4,6

07,3

28.7

3-5

5,3

74,7

49.5

9

17

59,3

65,6

53.0

0168,9

47,8

78.4

0

84,1

52,8

20.5

928,1

64,5

50.3

8138,9

88,0

11.6

3167,1

52,5

62.0

1150,0

87,3

05.0

1

78,2

08,0

06,0

54.9

647,6

90,2

75,5

18.9

216,7

17,7

43,0

44.4

029,3

90,4

07,6

30.8

28,1

59,9

73,3

15.9

2-3

15,4

67,0

70.6

87,8

44,5

06,2

45.2

45,8

87,1

71,6

48.1

4

Үр

гэлж

лэл

/Хуу

дас

99

-өө

с эх

лэв/

ХАВСРАЛТ-12 101

Сан

хүүг

ийн х

арьц

ааС

анхү

үгийн б

айдл

ын ү

нэл

гээ

Аш

игт

аж

илл

агаа

ны

түв

шин

№

Төлбөрийн чадварын зохистой харьцаа /≥125%/

Төлбөрийн чадварын хязгаар /≥2,000,000.00/

Эргэлтийн харьцаа= Эргэлтийн хөрөнгө/ Богино хугацаат хөрөнгө оруулалт

Нөөц сангийн эх үүсвэрт эзлэх хувийн жин= нөөц сан/нийт

хөрөнгө

Үндсэн хөрөнгийн харьцаа= Даатгалын хураамж/эргэлтийн

бус хөрөнгө

Өөрийн хөрөнгийн өгөөж=Өөрийн хөрөнгө/Нийт

хөрөнгө

Эзэмшигчийн өмчийн харьцаа=Өөрийн хөрөнгө/

Дүрмийн сан

Нийт хөрөнгийн өгөөж=Даатгалын хураамж/

Нийт хөрөнгө

Нийт ашгийн түвшин= ТТӨА/ОТХ

Өөрийн хөрөнгийн ашигт ажиллагаа=Цэвэр ашиг/

Өөрийн хөрөнгө

Хохирлын харьцаа= Нөхөн төлбөр/ОТХ

Нөхөн төлбөр/ҮА-ны зардал

1169.2

02,3

03,5

23.0

09.2

7

0.4

8

131.0

0

41%

124%

74%

30%

3%

37%

84%

2184.5

42,9

29,9

67.0

064.8

0

0.5

4

7.4

2

45%

149%

100%

15%

18%

38%

74%

3173.6

32,4

07,8

79.0

038.8

6

0.5

3

6.1

2

45%

142%

134%

14%

21%

38%

67%

4139.4

71,6

26,0

98.0

03.0

6

0.4

4

3.3

0

32%

133%

90%

11%

17%

40%

63%

5132.7

14,7

43,8

27.0

028.8

6

0.6

7

3.9

3

28%

297%

86%

14%

24%

42%

62%

6176.5

72,6

68,2

92.0

062.0

0

0.4

7

3.6

9

52%

190%

72%

26%

22%

31%

59%

7142.9

22,0

01,7

07.0

015.7

9

0.6

2

6.3

0

32%

119%

81%

6%

9%

36%

59%

8172.8

74,1

12,3

65.0

044.9

3

0.5

4

20.8

0

44%

238%

121%

17%

16%

32%

54%

9267.5

22,0

99,7

01.0

091.5

5

0.3

6

17.1

2

63%

113%

58%

17%

9%

24%

35%

10

378.6

32,2

90,3

60.0

0727.2

6

0.2

6

10.4

0

74%

122%

55%

34%

9%

14%

34%

11

518.1

32,4

95,8

52.0

0261.6

3

0.1

9

17.0

0

80%

126%

22%

108%

19%

8%

28%

12

354.1

72,2

37,7

64.0

065.2

4

0.2

7

5.3

1

72%

117%

24%

50%

15%

13%

21%

13

335.4

22,0

62,5

86.0

0189.0

2

0.2

9

2.4

0

70%

111%

36%

22%

10%

15%

19%

14

235.4

01,4

34,7

71.0

04.9

7

0.2

2

5.2

4

58%

100%

13%

0%

0%

40%

17%

15

419.7

05,1

43,8

04.0

011.5

2

0.1

6

1.1

9

78%

91%

41%

-48%

-10%

19%

12%

16

587.0

03,0

06,3

99.0

0343.0

2

0.0

2

0.1

1

98%

100%

2%

-280%

-3%

3%

1%

17

550.0

51,1

47,4

23.0

099.8

7

0.1

4

0.2

6

85%

127%

4%

99%

11%

0%

0%

125.0

02,0

00,0

00.0

018.4

4

0.4

5

4.1

4

50%

135%

73%

16%

11%

35%

57%

Үр

гэлж

лэл

/Хуу

дас

99

-өө

с эх

лэв/

7. ГЭР БҮЛИЙН КОМПАНИЙН ЗАСАГЛАЛ

Энэхүү судалгаа нь гэр бүлийн компанийн засаглалын хөгжлийн өнөөгийн түвшинг компанийн засаглалын үндсэн зарчмуудын хүрээнд авч үзэн хийгдсэн болно. Үүнд:

• Гэр бүлийн компанийн хувь нийлүүлэгчдийн эрх ба эзэмшлийн чиг үүрэг

• Гэр бүлийн компанийн хувь нийлүүлэгчдэд эрх тэгш хандах

• Оролцогч талуудын эрх, үүрэг• Гэр бүлийн компанийн мэдээллийн

ил тод, нээлттэй байдал• Гэр бүлийн компанийн Төлөөлөн

удирдах зөвлөлийн үүрэг, хариуцлага зэрэг болно.

Дээрхи зарчмуудыг тус бүр нэг, нэг бүлэг болгож, нийт 50 асуулттайгаар судалгааг зохион байгуулсан.

Судалгаанд гэр бүлийн компанийн

Цаашид Монголын гэр бүлийн компанийн засаглалыг олон улсын жишигт хүрэхийн тулд судалгаанд олон улсын зарчимыг баримталж тооцоолсон. Үнэлгээний зөрүүг хүснэгтээр харуулав.

тодорхойлолтонд хамаарах, Монгол улсад үйл ажиллагаа явуулж байгаа хувийн хэвшлийн компаниудаас санамсаргүй түүврийн аргаар нийт 30 ХХК сонгон авч хамруулсан. Судалгааны нэгтгэсэн үр дүнг хүснэгтээр харууллаа.

Гэр бүлийн бизнес гэдэгт саналын эрхийн дийлэнх нь хяналт тавигч бөгөөд бизнесээ дараагийн үр удамдаа шилжүүлэх бодолтой гэр бүл, түүний дотор үүсгэн байгуулагчийн мэдэлд байдаг компани хамаарна. Үүнд:

• “гэр бүлийн бизнес”, • “гэр бүлийн компани”, • “гэр бүлийн мэдэлд байдаг бизнес”, • “гэр бүлийн мэдэлд байдаг

компани”, • “гэр бүлийн пүүс”, • “гэр бүлийн хяналтанд байдаг

компани” гэсэн нэр томъёонуудыг гэр бүлийн бизнест хамааруулан ойлгож болно.

Хүснэгт 16. Үр дүнгийн нэгтгэл

Хүснэгт 17. Компанийн Засаглалын зорилтот үнэлгээний хүснэгт

МОНГОЛ УЛСЫН КОМПАНИЙНЗАСАГЛАЛЫН

ҮНДЭСНИЙТАЙЛАН

2013

№ Ангилал

Асу

улты

н

тоо

XYZКомпани

Асу

улты

ндү

н

Үр дүнгийн нэгтгэлийн жигнэсэн дундаж

Ангиллын үр дүнгийн нэгтгэлийн

жигнэсэн дундаж

1Гэр бүлийн компанийн хувь нийлүүлэгчдийн эрх ба эзэмшлийн чиг үүрэг

7 4 14% 8.40%

2Гэр бүлийн компанийн хувь нийлүүлэгчдэд эрх тэгш хандах

5 3 10% 7.68%

3Оролцогч талуудын эрх, үүрэг

8 6 16% 14.88%

4Гэр бүлийн компанийн мэдээллийн ил тод, нээлттэй байдал

11 7 22% 16.32%

5Гэр бүлийн компанийн Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн үүрэг, хариуцлага

19 10 38% 24.16%

Үр дүнгийн нэгтгэл 50 30 100% 71.44%

Ангилал Зорилтот Бодит Зөрүү

1Гэр бүлийн компанийн хувь нийлүүлэгчдийн эрх ба эзэмшлийн чиг үүрэг

20% 10.00% -10.0%

2Гэр бүлийн компанийн хувь нийлүүлэгчдэд эрх тэгш хандах

10% 6.40% -3.6%

3 Оролцогч талуудын эрх, үүрэг 10% 7.75% -2.3%

4Гэр бүлийн компанийн мэдээллийн ил тод, нээлттэй байдал

20% 12.36% -7.6%

5Гэр бүлийн компанийн Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн үүрэг, хариуцлага

40% 21.19% -18.8%

Нийт 100% 57.71% -42.3%

103МОНГОЛ УЛСЫН КОМПАНИЙН ЗАСАГЛАЛЫН ҮНДЭСНИЙ ТАЙЛАН

Хүснэгт 17-г график загвараар гаргавал доорх дүрслэлтэй байна. Хүснэгт болон графикаас гарсан үзүүлэлтүүдийг харьцуулан үзэж юун дээр түлхүү анхааран ажиллаж болохыг харж болно.

Цаашид компанийн засаглалыг сайжруулахын тулд гэр бүлийн компаниуд Гэр бүлийн компанийн хувь нийлүүлэгчдэд эрх тэгш байдалболон оролцогч талуудын эрх, үүрэгт түлхүү анхааран ажиллах хэрэгтэйг бид харж байна. Эндээс харахад гэр бүлийн компаниудын удирдах зөвлөл хувь нийлүүлэгчдэд эрх тэгш хандах, оролцогч талуудын эрх, үүргийг хэрэгжүүлэх болон хувь нийлүүлэгчид /хувьцаа эзэмшигчид/-ийн эзэмшлийн чиг үүргийг тодорхойлох бодлогыг хэрэгжүүлэхгүй байна.

1. ГЭР БҮЛИЙН КОМПАНИЙН ХУВЬ НИЙЛҮҮЛЭГЧДИЙН ЭРХ БА ЭЗЭМШЛИЙН ЧИГ ҮҮРЭГ

Компанийн засаглалын орчин нь хувьцаа эзэмшигчдийнхээ Хувьцаа нийлүүлэгчдийн хурал /цаашид ХНХ гэх/-ын мониторинг хийх, бүртгэл, шийдвэр гаргалтанд оролцох мөн ТУЗ-ийн гишүүдийг сонгох эрхийг хамгаалах үүрэгтэй.Компанийн хувьцаа эзэмшигчийн эрхийг “Компанийн тухай хууль”-д тодорхой заасан байдаг. Түүнчлэн, компанийн дүрмээр компанийн хувьцаа нийлүүлэгчдийн эрхийг тогтоож болдог.

1. Манай компани нийт хувь нийлүүлэгчид (компанид хөрөнгө оруулсан гэр бүлийн гишүүд болон гэр бүлийн бус гишүүд)-ийнхээ эрхийг бүрэн тодорхойлж, хүлээн зөвшөөрсөн компанийн засаглалын тогтолцоог хэрэгжүүлдэг.

Компанийн засаглалын тогтолцоо нь хувь нийлүүлэгчд (хувьцаа эзэмшигчид)-ийн хуралд хяналт тавих, бүртгэлд хамрагдах, шийдвэр гаргалтад оролцох, ТУЗ-ийн гишүүдийг сонгох зэрэг хувь нийлүүлэгчид (хувьцаа эзэмшигчид)-ийн эрхийг хамгаалах ёстой. Хувь нийлүүлэгчид (хувьцаа эзэмшигчид) нь аливаа саад хүндрэлгүйгээр хувь нийлүүлэгчид (хувьцаа эзэмшигчид)-ийн хуралд оролцож, саналаа өгөхийн зэрэгцээ компанийн (хувьцааны) эзэмшлийн талаарх бүхий л мэдээлэл, хуралд оролцогсдын нэрсийн жагсаалт, материаллаг болон материаллаг бус санхүүгийн мэдээллийг олж авах эрхтэй байна.Судалгаанд оролцогчдын 70% нь хувь нийлүүлэгчид (хувьцаа эзэмшигчид)-ийн дээрхи эрхийг хэрэгжүүлдэг гэж гарсан нь гэр бүлийн эзэмшлийн компаниудад засаглалын тогтолцоо бүрэлдэж эхэлж буйг харуулж байна. Компанийн засаглалын бат бөх, зөв тогтолцоог бий болгохын тулд эхний ээлжид хувь нийлүүлэгчид (хувьцаа эзэмшигчид)-ийн хурлын бүртгэлд хамрагдах, хяналт тавих, хурлын шийдвэр гаргахад оролцох, ТУЗ-ийн гишүүдийг сонгох, холбогдох аливаа мэдээлэл, хуралд оролцогсдын нэрсийн жагсаалтыг авах зэрэг эрхийг тодорхойлсон заалтуудыг компанийн дүрэмд оруулж, нэмэлт өөрчлөлт хийх хэрэгтэй.

2. Манай гэр бүлийн эзэмшлийн компани нь гэр бүлийн болон гэр бүлийн бус удирдах ажилтан, хувь нийлүүлэгчдийг сургах, албан тушаалд дэвшүүлэхэд адил, эрх тэгш, шударга хандах арга барилыг хэрэгжүүлдэг.

Компанийн өндөр албан тушаалд өрсөлдөж буй гэр бүлийн гишүүд гаднаас өрсөлдөж буй гэр бүлийн бус өрсөлдөгчтэйгээ харьцуулахад илүү сайн гэдгээ нотлон харуулах ёстой бөгөөд учир нь гэр бүлийн гишүүн хувьцаа эзэмшигчтэй харьцуулахад албан тушаалд дэвших шалгуурыг амжилттай давсан гадны хүмүүст өөр ажил олдох

Зураг 55. Гэр бүлийн компанийн засаглалын ерөнхий түвшин

10%

6.40%

10.00%7.75%

10% 20%

40%20%

12.36%21.19%

40%

30%

20%

10%

0%

Зураг 56. Гэр бүлийн компанийн хувь нийлүүлэгчдийн эрх ба эзэмшлийн чиг үүрэг

70% 30%

30% 70%

57% 43%

33% 67%

83% 17%

57% 43%

93% 7%

0% 20% 40% 60% 80% 100%

7

6

5

4

3

2

1

ҮгүйТийм

1 Хувь нийлүүлэгчид (ХН)-ийн эрх

2 Гэр бүлийн гишүүн бус гүйцэтгэх удирдлагын чадварлаг ажилтнуудад гэр бүлийн хувьцаа эзэмшигчидтэй адил боломж олгох

3 Гэр бүлийн компанийн жижиг ХН-ийн эрх

4 Зөрчигдсөн эрхийг сэргээж, хохирлыг бүрэн барагдуулах

5 Хувь нийлүүлэгчдийн үүрэг

6 Залгамж халааг бэлтгэх төлөвлөгөө

7 Компанийг өргөжүүлэн өөрчлөн байгуулах үед ХН-ийн эрхийг хамгаалах

нь илүү хялбар байдаг. Дээрхи асуултаар судалгаанд оролцогчдын 30% нь “тийм” гэж хариулсан байгаа нь одоогоор гэр бүлийн компаниуд өөрсдийн хамаатан садангийн хүмүүсийг авч ажиллуулдагтай холбоотой гэж үзэж байна. Иймд компани дахь гэр бүлийн нөлөөлөл нь гэр бүлийн гишүүн бус компанийн гүйцэтгэх удирдлагын хүчин чармайлтыг дарах бус харин компанийн амжилттай ирээдүйн төлөө байх болно гэдгийг харуулах хэрэгтэй. Гэр бүлийн зүгээс компанийн ирээдүйн төлөө санаа тавьж байгаа нь энэ тохиолдолд хувь нийлүүлэгчид (хувьцаа эзэмшигчид)-ийн эрхийг хамгаалах үндсэн зорилгоо хэрэгжүүлж байгаагийн баталгаа болох юм.

3. Манай компанийн жижиг хувь нийлүүлэгчид шийдвэр гаргах ажиллагаанд эрх тэгш оролцож, санал өгөх болон тогтмол хугацаанд гардаг бүх мэдээ тайланг олж авах эрхтэй.

Компанид ямар нэгэн шалтгааны улмаас томоохон маргаан гарсантай холбоотойгоор хохирсон жижиг хувьцаа эзэмшигчид зах зээлийн хамгийн өндөр үнээр өөрсдийн оруулсан хөрөнгөө татах, эзэмшлээ шилжүүлэх эрхээр хангагдсан байх ёстой. Компанийн тухай хуулийн 17.2 дахь хэсэг ба ЭЗХАХБ-ын Компанийн засаглалын зарчмуудын III.A.2-т энэ тухай зааж өгсөн байдаг. Судалгаанд оролцогчдын 57% нь тийм гэж хариулсан нь жижиг хувь нийлүүлэгчдийн эрхийг харгалзаж үздэг болж байгаагын илрэл гэж үзлээ. Компани жижиг хувь нийлүүлэгчид (хувьцаа эзэмшигчид) оруулсан хөрөнгөө татахад ямар нэгэн хязгаарлалт тавигдах ёсгүй бөгөөд эдгээр хувь нийлүүлэгчид (хувьцаа эзэмшигчид)-ийн асуудлыг шийдвэрлэхэд гэр бүлийн зүгээс туслалцаа үзүүлэх үүрэгтэй.

4. Эрх нь зөрчигдсөн гэж үзэж байгаа гэр бүлийн гишүүн нь маргаан шийдвэрлэх арга механизмаар дамжуулан зөрчигдсөн эрхээ сэргээлгэж, хохирлоо үр дүнтэй барагдуулах боломжтой.

Гэр бүлийн гишүүд эсхүл гэр бүл хооронд үүссэн маргааныг тухай бүр богино хугацаанд шийдвэрлэж чадахгүй бол компани, түүний ТУЗ-ийн үйл ажиллагаанд саад учруулж болох юм. Хувь хүмүүс хоорондын маргаан зөрчил нь гэр бүлийн компани салж бутрах үндсэн шалтгаан болдог.Энэ асуултанд судалгаанд оролцогчдын 33% нь “тийм” гэж хариулсан байгаа нь зөрчил маргаан бага гардаг эсвэл гарсан зөрчил маргааныг оновчтой шийдвэрлэх механизм байхгүйтэй холбоотой гэж үзэж байна. Компанийн эзэмшигч гэр бүл нь (1) гарч болзошгүй бүх төрлийн маргаан зөрчлийг бизнесийн үйл ажиллагаанд нөлөөлөх хэмжээнд газар авахуулахгүйгээр таслан зогсоох, урьдчилан сэргийлэх; (2) гэр бүлийн бизнесийн үйл ажиллагаатай холбоотой бүхий л маргааныг цаг тухайд нь хэлэлцэн, зөвлөлдөж шийдвэрлэх асуудлыг баталгаажуулах үүрэгтэй.

ГЭР БҮЛИЙН КОМПАНИЙН ЗАСАГЛАЛ104

5. Манай хувь нийлүүлэгчид нь компанийн үйл ажиллагааг урт хугацаанд тогтвортой явуулах хариуцлагыг хамтдаа үүрэх чадамжтай байдаг.

Гэр бүлийн зөвлөл нь компанийн ТУЗ-ийн гишүүнээр гэр бүлийн ямар гишүүн сонгогдох эрхтэйг шийдвэрлэх үүрэгтэй.Судалгаанд оролцогч байгууллагуудын 83% нь “тийм” гэж хариулсан байгаа нь компанийн удирдлага дээд удирдлагад оновчтой томилгоог хийж чаддагтай холбоотой.

Гэр бүлийн зөвлөл нь гэр бүлийн дүрэмд тодорхойлсон гэр бүлийн үнэт зүйлс, алсын хараа, эрхэм зорилгыг бүрэн ухамсарласан, мэргэжлийн хувьд компанийн төлөө урт хугацаанд үр бүтээлтэй ажиллах чин хүсэл эрмэлзэлтэй гишүүнийг нэр дэвшүүлэх хэрэгтэй.

6. Гэр бүлийн зөвлөл нь компани, гэр бүлийн эрх ашгийг дээдлэн залгамж халааг бэлтгэх асуудлыг мэргэжлийн түвшинд анхааралтай судалж шийдвэрлэдэг.

Гэр бүлийн бизнест залгамж халааг бэлтгэх төлөвлөгөө боловсруулах нь нийтлэг байдаг асуудлын нэг бөгөөд хамгийн тохиромжтой залгамжлагчийн нэрийг тодруулах зөвшилцөл ихээхэн хүндрэлтэй явагддаг тул энэ асуудлыг ТУЗ-ийн түвшинд хэлэлцэхийн өмнө гэр бүлийн хүрээнд шийдсэн байх ёстой. Дээрх асуултанд судалгаанд оролцогчдын 57% нь “тийм” гэж хариулсан байгаа нь гэр бүлийн компаниуд залгамж халааг албан ёсоор бэлтгэх асуудалд анхаарал хандуулж эхэлснийг судалгаа харуулж байна.

Дээрх асуудалд гэр бүлийн зөвлөл шийдвэрлэх үүрэг гүйцэтгэх ёстой бөгөөд ингэхдээ залгамж халааг бэлтгэх төлөвлөгөөг сайтар боловсруулж, нийт хувьцаа эзэмшигчдийн эрхийг хүндэтгэсэн, гүйцэтгэх удирдлагад гарч болзошгүй аливаа өөрчлөлтийг сайтар тооцоолсон, ирээдүйтэй, хамгийн тохиромжтой залгамжлагчийг хамтын зарчмаар тодорхойлох шалгуурын дагуу тодруулсан, тэднийг компанийн удирдлагын хариуцлагыг бүрэн хүлээх түвшинд зохих ёсоор бэлтгэсэн гэдгийг баталгаажуулсан байна.

7. Манай компанийн хувь нийлүүлэгчид компанийг үндсээр нь өөрчлөх асуудлаар шийдвэр гаргахад оролцох эрхтэй бөгөөд уг шийдвэрийн талаар хангалттай мэдээлэл авсан байхыг зохицуулах бодлогыг баталж хэрэгжүүлдэг.

Компанийн засаглал дахь оролцооны ялгаатай зарчимтай холбоотойгоор шилжилтийн энэ шатанд сонирхлын зөрчил үүсч эхэлдэг. Гүйцэтгэх удирдлагад ажилладаггүй хувьцаа эзэмшигчдийн хувьд энэ шатанд эзний үүргээ хүлээн зөвшөөрөх хүндхэн сорилттой тулгардаг. Энэ асуултанд судалгаанд оролцогчдын 93% нь “тийм” гэж хариулсан нь компанийг үндсээр нь өөрчлөх асуудлаар шийдвэр гаргахад бүх хувь нийлүүлэгчдийг бүрэн хамруулдаг болох нь харагдаж байна.

Гэр бүлийн зөвлөл нь гэр бүлийн гишүүн нийт хувьцаа эзэмшигчдэд ТУЗ-ийн гишүүдийг сонгоход үгээ хэлэх боломж олгох хэрэгтэй. Харин ТУЗ-ийн гишүүдийг сонгосны дараа гүйцэтгэх дээд удирдлагын гүйцэтгэж буй компанийн өдөр тутмын ажилд хяналт тавих, удирдамж чиглэл өгөх зэрэг өөрт ногдсон ажлаа хийх боломжийг ТУЗ-д олгох нь зүйтэй юм. Гэр бүлийн хувьцаа эзэмшигчид цаашид компанийн гүйцэтгэх удирдлагыг хариуцахаа больж байгааг гэр бүлийн компанийн засаглалын механизмын дагуу хүлээн зөвшөөрөх хэрэгтэй. Гэхдээ тэднийг компанийн стратегийн үйл ажиллагааны талаар үгээ хэлэх боломжоор хангах ёстой.

2. ГЭР БҮЛИЙН КОМПАНИЙН ХУВЬ НИЙЛҮҮЛЭГЧДЭД ЭРХ ТЭГШ ХАНДАХ

8. Манай компани гэр бүлийн гишүүн болон гэр бүлийн гишүүн бус нийт хувь нийлүүлэгчдэд бүхий л мэдээллийг бүрэн тайлагнах бодлогыг баталж хэрэгжүүлдэг.

Үнэт цаасны тухай хууль тогтоомжийн дагуу хувьцаат компани нь санхүүгийн болон санхүүгийн бус дэлгэрэнгүй мэдээллээ тайлагнах ёстой. Гэхдээ хууль тогтоомжоор шаардсан мэдээллийн толилуулга өрсөлдөөний эрсдлийг бий болгож, компанийн бизнесийн болон санхүүгийн нөхцөл байдалд сөргөөр нөлөөлж болох юм. Монголын дийлэнх компаниудын хувьд энгийн гэж болохоор олон мэдээллийг бизнесийн агуулгаар нууцлах шаардлагатай гэж үздэг ч өрсөлдөөний орчинд зөвхөн цөөн тооны нөхцөл байдалтай холбоотойгоор ийм эрсдэл үүсдэг. Үнэхээр нууцлах шаардлагатай зарим мэдээллийг жишээ болгон дурдвал, үнэ тогтоох нөхцөл, техникийн тодорхойлолт, төлбөрийн нөхцөл зэрэг юм.

Толилуулгатай холбоотойгоор гарч

Зураг 57. Гэр бүлийн компанийн хувь нийлүүлэгчдэд эрх тэгш хандах

80% 20%

77% 23%

53% 47%

73% 27%

90% 10%

0% 20% 40% 60% 80% 100%

12

11

10

9

8

ҮгүйТийм

8 Мэдээллийн тайлагнал

9 Холбоотой этгээдийн хэлцлийг тайлагнах

10 Жижиг хувь нийлүүлэгчид

11 Гэр бүлийн компанид засаглалыг төлөвшүүлэх

12 Гэр бүлийн гишүүдийн эзэмшлийн бодлогыг тодорхойлох

болзошгүй хүндрэлийг шийдвэрлэхийн тулд хууль тогтоогчид, зохицуулагч байгууллагуудын зүгээс мэдээллийн нууцлалыг хадгалахыг шаардах боломжийг компаниудад олгосон системийг боловсруулаад байна. Нийт хувь нийлүүлэгчдэд бүхий л мэдээллийг бүрэн тайлагнах бодлогыг хуулиар зохицуулсан байдаг учраас судалгаанд оролцогчдын 80% нь “тийм” гэж хариулсан байна.

9. УЗ нь компанийн дүрэм, журамд заасны дагуу оролцогч талуудтай хийсэн материаллаг, санхүүгийн болон бизнесийн бүх хэлцэл, мөн холбоотой этгээдтэй хийсэн хэлцэл тус бүрийг жилийн эцсийн тайландаа нарийвчлан тусгаж толилуулдаг.

Холбоотой этгээд гэдгийг хэрэв нэг этгээд нөгөө этгээдээ хянах чадамжтай, эсхүл нөгөө этгээдийнхээ санхүү болон үйл ажиллагааны шийдвэрт мэдэгдэхүйц нөлөө үзүүлэх боломжтой, эсхүл хамтарсан хяналтыг хэрэгжүүлдэг этгээд гэж тодорхойлдог. Холбоотой этгээдийн хэлцэл, үйл ажиллагааг компанийн вэбсайт болон жилийн эцсийн тайланд тусгаж, олон нийтэд толилуулах ёстой. Энэхүү тайлагналыг судалгаанд оролцогчдын 77% нь биелүүлдэг байна.

10. Манай компани удирдах зөвлөлд жижиг хувь нийлүүлэгчдийн төлөөлөл орох боломжийг бүрдүүлсэн механизмтай.

Жижиг хувьцаа эзэмшигчид нь хяналтын багцыг эзэмшдэг хувьцаа эзэмшигчдийн шууд болон шууд бус ашиг сонирхол, дээрэнгүй үйлдлээс хамгаалагдах эрхтэй бөгөөд тэдэнд ТУЗ-д буй төлөөлөгчөөрөө дамжуулан зөрчигдсөн эрхээ сэргээлгэж, хохирлоо барагдуулах үр дүнтэй механизм үйлчилдэг байх ёстой. Энэ асуултанд судалгаанд оролцогчдын 53% нь “тийм” гэж хариулсан байгаа нь энэ асуултын хувьд хангалтгүй үзүүлэлт гэж үзэж байна. Иймд компани удирдах зөвлөлд жижиг хувь нийлүүлэгчдийн төлөөлөл орох боломжийг бүрдүүлсэн механизмыг хэрэгжүүлэх хэрэгтэй.

11. Манай компани компанид ажилладаг болон ажилладаггүй гэр бүлийн гишүүд, нийт хувь нийлүүлэгчдийн дунд итгэлцэл бий болгох зорилгоор гэр бүлийг бүхэлд нь нэгтгэн зангидаж, компанийг урт хугацаанд тогтвортой ажиллуулах, чадавхийг нь сайжруулах засаглалын бүтцийг бий болгосон.

Компанийн ажил эрхлэлт, ногдол ашиг, бусад ашиг орлогод нөлөөлж болзошгүй дүрэм журам, шийдвэртэй холбоотой асуудлыг гэр бүлийн нийт гишүүдэд ил тод, нээлттэй байлгах нь нэн чухал учраас гэр бүлийн гишүүд санал бодлоо илэрхийлэх, аливаа чухал шийдвэрийг хамтдаа гаргахад туслах албан ёсны харилцааны сувгийг бий болгох ёстой. Судалгаанд оролцогчдын 73% нь “тийм” гэж хариулсан байгаа нь нийт хувь нийлүүлэгчдийн дунд итгэлцэл бий болгох зорилгоор гэр бүлийг бүхэлд нь нэгтгэн зангидаж, компанийг урт хугацаанд тогтвортой ажиллуулах, чадавхийг нь

105МОНГОЛ УЛСЫН КОМПАНИЙН ЗАСАГЛАЛЫН ҮНДЭСНИЙ ТАЙЛАН

13 Оролцогч талуудын эрхийг хамгаалах

14 Ажил эрхлэлтийн бодлого

15 Оролцогч тал болох ажиллагсад

16 Үйлчлүүлэгчид

17 Нийгмийн хариуцлага

18 Ажиллагсдын эрх, үүрэг хариуцлага

19 Оролцогч талуудын эрх, үүрэг

20 Мэдээлэх эрх

сайжруулах засаглалын бүтцийг бий болгож байна гэж үзлээ.

12. Манай компани гэр бүлийн болон нийт хувь нийлүүлэгчдийн эзэмшлийн бодлогыг тодорхой, ойлгомжтой тодорхойлсон дүрмийг дагаж мөрддөг.

Гэр бүлийн гишүүдийн хувьцааны эзэмшлийн бодлогын талаар ойлгомжтой, тодорхой заавартай байх нь хувьцааны эзэмшлийн эрхтэй холбоотойгоор гэр бүлийн гишүүдийн дунд үүсэх хүлээлтийг зохистойгоор шийдвэрлэх боломжийг олгодог. Энэхүү асуултад судалгаанд оролцогчдын 90% нь “тийм” гэж харилсан нь ихэнх компани компанийн эзэмшлийн бодлогыг тодорхойлсон баримт бичгийг боловсруулсан гэж харуулж байна.

3. ГЭР БҮЛИЙН КОМПАНИЙН ОРОЛЦОГЧ ТАЛУУДЫН ҮҮРЭГ

13. Компани нь оролцогч бүх талууд /хамтран ажиллагч, бэлтгэн нийлүүлэгч, хөрөнгө оруулагч, зээлдүүлэгч, ажилтнууд, хэрэглэгч, үйлчлүүлэгч, ЗГ, нийгэм г.м/-ын эрхийг бүрэн хамгаалах явдлыг эрхэмлэн, аливаа гомдлыг иж бүрэн шийдвэрлэх боломжоор хангадаг.

Оролцогч талуудын эрх ашгийг хуулиар хамгаалсан бол тэд зөрчигдсөн эрхээ үр дүнтэй сэргээлгэж, хохирлоо барагдуулах бололцоотой байх ёстой. Судалгаанд оролцогчдын 87% нь “тийм” гэж хариулсан нь оролцогч талуудын эрх ашгийг хамгаалж, гомдлыг иж бүрэн шийдвэрлэх боломжоор хангадаг болохыг харуулж байна.

Зураг 58. Гэр бүлийн компанийн оролцогч талуудын үүрэг

87% 13%

100% 0%

87% 13%

83% 17%

93% 7%

100% 0%

100%

93%

0%

7%

0% 20% 40% 60% 80% 100%

20

19

18

17

16

15

14

13

ҮгүйТийм

Оролцогч талуудтай үр бүтээлтэй хамтран ажиллах явдлыг хөхиүлэн дэмжиж, тэдний эрх ашгийг хүндэтгэсэн, компанийн урт хугацааны амжилтад оруулах хувь нэмрийг нь хүлээн зөвшөөрсөн засаглалын тогтолцоог бий болгох нь компанийн өөрийнх нь эрх ашгийн асуудал юм. Компанийн өрсөлдөх чадвар, аливаа амжилт нь хөрөнгө оруулагчид, зээлдүүлэгчид, ханган нийлүүлэгчид зэрэг хөрөнгө нөөцөөр хангадаг этгээдүүдийн хамтын хүчин чармайлтын үр дүн байдаг. Тиймээс компанийн өрсөлдөх чадварыг сайжруулж, ашигтай ажиллах боломж бололцоог бүрдүүлэхэд оруулж буй оролцогч талуудын хувь нэмрийг үнэлэх хэрэгтэй.

14. Компани нь ажлын байрны баталгаа, нийгмийн даатгал, сургалт, албан тушаалд дэвшүүлэх, ажлаас чөлөөлөх болон ажиллах хүчний хөдөлгөөнд баримтлах бодлогыг баталж, нийт ажиллагсдадаа танилцуулж хэрэгжүүлдэг.

Ажилтны эрхийг хүндэтгэх нь компанийн оролцогч талуудын хамгийн чухал асуудал бөгөөд аливаа компанийн амжилтын үндэс юм.Ажил эрхлэлттэй холбоотой үндсэн эрх, асуудлын талаар маш тодорхой бодлого баталж хэрэгжүүлэх нь ажиллагсдад шударга хандах явдлыг баталгаажуулахад онцгой ач холбогдолтой. Энэ асуултад бүх судалгаанд оролцогчид 100% “тийм” гэж хариулсан нь гэр бүлийн эзэмшлийн компаниуд ажилтны эрхийг хүндэтгэж, ажиллах хүчний хөдөлгөөнд баримтлах бодлогыг баталж, нийт ажиллагсдадаа танилцуулж хэрэгжүүлдэг байна.

15. Компанийн удирдах зөвлөл нь компанийн амжилтад ажиллагсад, ялангуяа гүйцэтгэх дээд удирдлагад ажиллаж буй хүмүүс чухал үүрэг гүйцэтгэдэг гэдгийг хүлээн зөвшөөрдөг.

Компани нь нийт ажиллагсдадаа аливаа алагчлалгүй, шударга, эрх тэгш хандах ёстой. Судалгаанд оролцогчдын 87% нь “тийм” буюу компанийн удирдлага нь компанийн амжилтад ажиллагсад, ялангуяа гүйцэтгэх дээд удирдлагад ажиллаж буй хүмүүс чухал үүрэг гүйцэтгэдэг гэдгийг хүлээн зөвшөөрдөг гэж хариулсан байна.

Компани нь чадварлаг боловсон хүчнийг татах, тэднийг тогтвор суурьшилтай ажиллуулах хүний нөөцийн зохистой бодлогыг хэрэгжүүлэх ёстой бөгөөд үүнд зах зээлд өрсөлдөхүйц цалин урамшууллын багцыг санал болгох, ажлын үр дүн буюу гүйцэтгэлийг үнэлэх үр дүнтэй тогтолцоог бий болгох, албан тушаал ахих боломж бололцоог олгох зэрэг асуудал тусгагдсан байх хэрэгтэй.

16. Компани нь бизнесийн үйл ажиллагаанд холбогдох үйлчлүүлэгчдийнхээ эрх, үүргийг холбогдох баримт бичигтээ тодорхой дурдсан байдаг.

Хууль болон хоёр талын гэрээгээр тогтоосон оролцогч талуудын эрхийг хүндэтгэх ёстой. Энэ асуултанд 83% нь “тийм” гэж хариулсан байгаа нь компани

бизнесийн үйл ажиллагаанд холбогдох үйлчлүүлэгчдийнхээ эрх, үүргийг гэрээгээр зохицуулдаг бөгөөд тодорхой баримт бичиг гаргасан байдаггүйтэй холбоотой гэж үзэж байна.

17. Компани нь нийгэм болон нийгмийн тодорхой бүлгийн өмнө хүлээх үүрэг хариуцлагаа маш тодорхой заасан бодлогыг хэрэгжүүлдэг.

Компанийн засаглалын нэг үндсэн асуудал бол хувьцаа, зээлийн хэлбэрээр компанид гаднаас орж ирэх санхүүгийн хөрөнгийн урсгалыг хянах явдал юм.Компанийн засаглал нь эдийн засгийн зохистой түвшинд хүний нөөц, хөрөнгөд хөрөнгө оруулалт хийхийг зорьж, компанийн янз бүрийн оролцогч талууд, нийгмийн өргөн хүрээнд дэмжлэг үзүүлэх санхүүжилтийн арга замуудыг эрэлхийлэхэд анхаарал хандуулдаг байх ёстой. Судалгаанд оролцогчдын 93% нь “тийм” буюу нийгэм болон нийгмийн тодорхой бүлгийн өмнө хүлээх үүрэг хариуцлагаа маш тодорхой заасан бодлогыг хэрэгжүүлдэг гэж хариулсан нь сүүлийн жилүүдэд компаниудын нийгмийн хариуцлага дээшилснийг харуулж байна гэж үзлээ. Компанийн нийгмийн хариуцлага гэдгийг ашгийн болон ашгийн бус бүх байгууллагын “гэгээрсэн ашиг сонирхол” гэдэг.

18. Удирдах зөвлөл нь компанийн үйл ажиллагааны дүрэм журам, бодлогыг сайтар тусгасан бодлогын баримт бичгээр нийт ажиллагсдыг хангадаг бөгөөд эдгээрийг нийт ажиллагсад олж үзээд дагаж мөрдөхөд хялбар байдаг бөгөөд хариуцсан ажлаа тайлагнах асуудал нь тодорхой тусгагдсан байдаг.

Компанийг удирдаж буй хүмүүс (ТУЗ, гүйцэтгэх дээд удирдлага), тэдгээрийн гэр бүлийн гишүүд батлагдсан бодлого, журмыг мөрдүүлэх үүрэгтэй. Энэ асуултанд нийт судалгаанд оролцогчид 100% “тийм” гэж хариулсан байгаа нь гэр бүлийн компанийн үйл ажиллагааны дүрэм журам, бодлогыг сайтар боловсруулан ажиллагсдад танилцуулж, дагаж мөрдүүлдэг бөгөөд ажиллагсад ч хариуцсан ажлаа тайлагнах асуудал нь тодорхой тусгагдсан байдаг байна.

19. Компани нь нийт оролцогч талуудын хамтын ажиллагааг хөхиүлэн дэмжиж, хуулиар тогтоосон болон хоёр талын гэрээнд заасан оролцогч талуудын үүрэг, эрхийг хүлээн зөвшөөрч хүндэтгэлтэй ханддаг.

Компани нь банк, санхүүгийн байгууллага, ханган нийлүүлэгч, үйлчлүүлэгчид, засгийн газар, иргэний нийгэм зэрэг оролцогч бүх талуудтай бизнесийн эрүүл харилцааг эрхэмлэх үүрэгтэй. Дээрхи асуултад судалгаанд оролцогчид бүгд 100% “тийм” гэж хариулсан нь компани нь нийт оролцогч талуудын хамтын ажиллагааг дэмжиж, эрх, үүргийг хүлээн зөвшөөрч хүндэтгэлтэй ханддаг байна.

20. Компани нь санаа зовж буй асуудлаа ямар нэгэн дарамт хүндрэлгүйгээр мэдээлэх боломжийг оролцогч талуудад олгодог.

Нийт оролцогч талууд, үүний дотор

ГЭР БҮЛИЙН КОМПАНИЙН ЗАСАГЛАЛ106

ажиллагсад, тэдгээрийн төлөөлөл нь хууль бус болон ёс зүйгүй аливаа үйлдлийн талаар УЗ-д чөлөөтэй мэдээлэх эрхтэй байх ёстой. Судалгаанд оролцогч байгууллагуудын 93% нь оролцогч талуудад компанийн талаар санаа зовж буй асуудлаа ямар нэгэн дарамт хүндрэлгүйгээр мэдээлэх боломжийголгодог байна.

4. ГЭР БҮЛИЙН КОМПАНИЙН ЗАСАГЛАЛЫН МЭДЭЭЛЛИЙН ИЛ ТОД, НЭЭЛТТЭЙ БАЙДАЛ

21. Манай компани байгууллагынхаа санхүүгийн байдал, гүйцэтгэл, засаглал зэрэг материаллаг бүх асуудлыг ил тод тайлагнадаг.

Компанийн санхүүгийн бүх тайланг Олон улсын санхүүгийн тайлагналын стандарт (ОУСТ)-ын дагуу гаргах ёстой. Энэ шаардлагын дагуу судалгаанд оролцогчдын 83% нь “тийм” гэж хариулсан байна. Үлдсэн 17% нь “үгүй” гэж хариулсан нь зарим жижиг гэр бүлийн компаниуд татварын алба, банк зэрэг холбогдох байгууллагуудад тайлан

21 Материаллаг мэдээллийн тайлагнал

22 Тайлагнах мэдээллийн чанар

23 Вэбсайт

24 Санхүү, нягтлан бодох бүртгэлийн шалгуур

25 Аудитын хорооны даргын хараат бус байдал

26 Aудитын шалгалтаар баталгаажсан санхүүгийн тайлан

27 Хөндлөнгийн аудиторын хурал

28 Хөндлөнгийн аудитын бодлого I.

29 Хөндлөнгийн аудитын бодлого II.

30 Удирдах зөвлөлийн тайлан

31 Удирдах зөвлөлийн талаарх мэдээллийг тайлагнах

Зураг 59. Гэр бүлийн компанийн засаглалын мэдээллийн ил тод, нээлттэй байдал

100%

93%

73%

83%

0%

7%

27%

17%

63%

60%

37%

40%

60%

53%

40%

47%

53%

90%

47%

10%

87% 13%

0% 20% 40% 60% 80% 100%

31

30

29

28

27

26

25

24

23

22

21

ҮгүйТийм

мэдээгээ өгдөгтэй холбоотой гэж үзэж байна. Санхүүгийн тайланг нягтлан бодох бүртгэлийн стандарт аргачлалын дагуу гаргаж тайлагнах нь компанид үнэн зөв, найдвартай, холбоотой, харьцуулах боломжтой санхүүгийн, санхүүгийн бус материаллаг мэдээллийг олж авах боломжийг олгодог.

22. Хувь нийлүүлэгчдэд хүргэх мэдээллийг нягтлан бодох бүртгэл, санхүүгийн тайлагналыг зохих стандартын түвшинд гаргаж толилуулдаг.

Чанарын өндөр стандартыг дагаж мөрдөх нь компанийн тайлагналын үнэн зөв, найдвартай байдал, харьцуулах боломжийг дээшлүүлж, гүйцэтгэлийг лавшруулан судлах боломжийг хөрөнгө оруулагчдад олгодог тул компанийг хянах хөрөнгө оруулагчдын чадавхи сайжирдаг гэж үздэг. Судалгаанд оролцогчдын 73% нь хувь нийлүүлэгчдэд хүргэх мэдээллийг нягтлан бодох бүртгэл, санхүүгийн тайлагналыг зохих стандартын түвшинд гаргаж толилуулдаг гэж хариулсан байна.

Компани нь ил тод байдлыг хангах хүсэл эрмэлзэл, зорилтоо бүрэн илэрхийлсэн, мөн зах зээлийн оролцогсод болон сонирхогч бусад этгээдэд нээлттэй, ил тод тайлагнах тухайгаа баталгаажуулсан бодлоготой байх ёстой. Түүнчлэн компани толилуулгын хууль ёсны үүргээ бүрэн биелүүлж байгаа эсэх, гарсан материаллаг мэдээллийн цаг хугацаанд нь тогтмол тайлагнах тогтолцоог бий болгосон эсэхийг ТУЗ хянах үүрэгтэй.

23. Компани нь үйл ажиллагаатайгаа холбоотой мэдээллийг тавих интернэтийн вэбсайтыг ажиллуулдаг.

Компани өөрийн вэбсайттай болж, түүндээ Монгол улсын хууль тогтоомжид заасан олон нийтэд тайлагнах тайлан мэдээ, баримт бичиг зэрэг үйл ажиллагаатайгаа холбоотой бүхий л мэдээллийг тавихыг зөвлөмж болгодог.Интернэтээр тайлагнах нь олон нийт, оролцогч талуудад хамгийн хямд, шуурхай хүрдэг тул санхүүгийн зах зээлийн болон бусад мэдээллийг хэвлэл мэдээллийн энэхүү хэрэгслээр хүргэх нь улам бүр түгээмэл болж байна.Судалгаанд оролцогчдын ихэнх нь буюу 93% нь интернэт вэб сайттай гэж хариулсан нь үйл ажиллагаатайгаа холбоотой мэдээллийг тавих мэдээллийн хэрэгсэлтэйг илэрхийлж байгаа боловч хамгийн гол нь вэб сайтад нийтлэгдэж буй мэдээллийн чанараас мэдээллийн ил тод, нээлттэй байдал ямар байгаа нь хамаарна.

Компани вэб сайтдаа дараах мэдээллийг тавих хэрэгтэй: (1) компанийн дүрэм, түүний нэмэлт өөрчлөлт; (2) компанийн хөгжлийн стратегийн талаарх мэдээлэл; (3) санхүүгийн тайлан бүхий бизнесийн үйл ажиллагааны тайлан; (4) хувьцаа, үнэт цаасны танилцуулга; (5) хөндлөнгийн аудиторын тайлан; (6) материаллаг үйл явдлын тайлан; (7) хувьцаа эзэмшигчдийн хурлын талаарх мэдээлэл; (8) ТУЗ-өөс гаргасан чухал ач холбогдолтой шийдвэрүүд гэх мэт.

24. Манай компанийн санхүүгийн албаны дарга нь компанийн санхүү болон холбогдох санхүүгийн бусад асуудлыг хянадаг.

Компанийн санхүүгийн албны дарга нь ерөнхийдөө гүйцэтгэх удирдлага, хөндлөнгийн аудитор болон бусад эх сурвалжаас авсан мэдээллийг үнэлж дүгнэх замаар компанийн санхүүгийн тайлан гаргалтыг хянаж шалгадаг. Санхүүгийн тайлан гаргалтыг санхүүгийн албаны дарга хянадаг гэж судалгаанд оролцогчид бүгд хариулсан байна.

25. Манай компанийн санхүүгийн албыг УЗ-ийн хараат бус гишүүн даргалдаг.

Санхүүгийн алба дараах асуудлуудтай холбоотойгоор дүгнэлт гаргаж УЗ-д танилцуулна:

• Олон улсын стандартад нийцсэн нягтлан бодох бүртгэлийн бодлогыг зохих ёсоор баримталж буй эсэх;

• Дотоод аудит, эрсдлийн удирдлагын үйл ажиллагааны хяналт;

• Компанийн санхүүгийн тайлан, эдийн засгийн бусад мэдээллийн үнэн зөв байдлыг баталгаажуулах;

• Дотоод аудитын нэгжийн даргыг томилох, уг нэгжийн ажиллагсдын цалин урамшууллыг тогтоох;

• Хөндлөнгийн аудиторыг сонгох; сонирхлын зөрчилтэй хэлцлийг хянах. Судалгаанд оролцогчдын 60% нь “тийм” гэж хариулсан нь санхүүгийн албыг гэр бүлийн гишүүн бус буюу санхүүгийн мэргэжилтэн ажилладагтай холбоотой гэж үзэж байна.

26. Компани нь санхүүгийн тайландаа хөндлөнгийн аудитын шалгалт хийлгэж баталгаажуулдаг.

Компанийн материаллаг бүхий л асуудалд хамаарах санхүүгийн байдал, гүйцэтгэлийг санхүүгийн тайланд үнэн зөв тусгасан гэдгийг хөндлөнгийн, бодит нотолгоогоор ТУЗ, хувьцаа эзэмшигчдэд батлан харуулахын тулд хөндлөнгийн, хараат бус, чадварлаг, мэргэшсэн аудитороор жил бүр аудитын шалгалт хийлгэхийг олон улсын шилдэг туршлага зөвлөмж болгодог.Энэ асуултанд нийт судалгаанд оролцогчдын 63% нь “тийм” гэж хариулсан нь компаниуд санхүүгийн тайландаа хөндлөнгийн аудитын шалгалт хийлгэж баталгаажуулдаг.

27. Өнгөрсөн жил манай санхүүгийн алба компанийн гүйцэтгэх захирлыг оролцуулахгүйгээр хөндлөнгийн аудитортой олон удаа хуралдаж, хөндлөнгийн аудитын тайлангийн үр дүн, илэрсэн зөрчлүүдийн талаар хэлэлцсэн.

Хөндлөнгийн аудитортой хийх хуралд компанийн гүйцэтгэх дээд удирдлагыг оролцуулахгүй байх нь компанийн аудитын болон санхүүгийн хяналтын зохистой эсэхийг нээлттэй, илэн далангүй хэлэлцэхэд чухал ач холбогдолтой.Зохистой удирдлагатай ихэнх компани

107МОНГОЛ УЛСЫН КОМПАНИЙН ЗАСАГЛАЛЫН ҮНДЭСНИЙ ТАЙЛАН

ингэж ажилладаг. Нийт судалгаанд оролцогчдын 60% нь “тийм” гэж хариулсан нь гэр бүлийн компаниуд зохистой удирдлагатай болж буйг илэрхийлж байна.Компани аудитын хорооны бүх хурлыг гүйцэтгэх дээд удирдлага болон ТУЗ-ийн даргыг оролцуулахгүйгээр явуулж байх хэрэгтэй.

28. Удирдах зөвлөл нь хөндлөнгийн аудиторыг ээлжлэн ажиллуулах, томилсон аудитороо 4 жил тутамд өөрчлөх, мөн тухайн аудиторыг дахин томилох асуудлыг наад зах нь 2 жилийн дараа шийдвэрлэдэг байх бодлогыг баталж хэрэгжүүлдэг.

Сонирхлын зөрчлөөс ангид байх, үүргээ үнэнч шударгаар гүйцэтгэх, асуудалд бодитой хандах боломжийг хөндлөнгийн аудиторт олгох үүднээс томилогдсон хөндлөнгийн аудиторыг ээлжлэн ажиллуулах бодлогыг баталж, хэрэгжүүлэхийг Монгол улсын Компанийн засаглалын кодекст зөвлөмж болгосон байдаг.Судалгаанд оролцогчидын 53% нь тийм гэж хариулсан нь хөндлөнгийн аудиторыг ээлжлэн ажиллуулах бодлогыг хэрэгжүүлдэг болж байгаа харагдаж байна.

29. Хөндлөнгийн аудитор нь зөвхөн аудитын үйлчилгээ үзүүлэхээр хязгаарласан сонирхлын зөрчлийн эсрэг удирдамжийн дагуу ажиллаж, аудитын үйлчилгээнд үл хамаарах техникийн, захиргааны эсхүл зөвлөх бусад үйлчилгээ үзүүлэхийг хориглох зэрэг заалтуудыг тусгасан хөндлөнгийн аудитын үйлчилгээ, ажлын гүйцэтгэлийн бодлогыг удирдах зөвлөлөөс баталж хэрэгжүүлдэг.

Компанид аудитын шалгалт хийх, нягтлан бодох бүртгэлийн үйлчилгээ үзүүлэх хөндлөнгийн аудиторын оролцоо зөвхөн компанийн хөндлөнгийн аудитын бодлогод заасан ажил, үйлчилгээгээр хязгаарлагдах ёстой.Үзүүлж буй үйлчилгээ нь зөвхөн аудитын болон нягтлан бодох бүртгэлийн үйлчилгээгээр хязгаарлагдах бөгөөд аудитын үйлчилгээнд үл хамаарах техникийн, захиргааны эсхүл зөвлөх бусад үйлчилгээг үзүүлэхийг хориглодог.Судалгаанаас харахад удирдах зөвлөл хөндлөнгийн аудиторын үйлчилгээ ажлын гүйцэтгэлийг тусгасан бодлогыг хэрэгжүүлдэг гэж 53% нь хариулсан байгаа нь энэ асуултын хувьд хангалттай үзүүлэлт биш юм.

30. Манай удирдах зөвлөл жилийн эцсийн тайлан, санхүүгийн болон үйл ажиллагааны гүйцэтгэлийн хяналтын талаарх мэдээллийг нийт хувь нийлүүлэгчдэдээ жил бүр тайлагнадаг.

Нийт хувьцаа эзэмшигчид компанийн санхүүгийн болон санхүүгийн бус материаллаг бүх мэдээллийг цаг хугацаанд нь, эрх тэгш, чөлөөтэй олж авах эрхтэй байх ёстой.Судалгаанд оролцогчидын 90% нь “тийм” гэж хариулсан байгаа нь гэр бүлийн компаниуд жилийн эцсийн тайлан, санхүүгийн болон үйл ажиллагааны гүйцэтгэлийн хяналтын талаарх мэдээллийг нийт хувь нийлүүлэгчдэдээ сайн тайлагнадаг болохыг илтгэж байна.

32. Компани нь өөрийн үнэт зүйлс, удирдах зөвлөлийн үүрэг хариуцлагыг маш тодорхой тайлбарласан компанийн засаглалын гарын авлагатай.

Удирдах зөвлөл нь компанийн үүрэг, хариуцлага, үнэт зүйлсийг тусгаж баталсан маш тодорхой удирдамж бүхий баримт бичигтэй байх ёстой. Судалгаанд оролцогчид энэ асуултанд 57% нь “тийм” гэж хариулсан нь удирдах дээд албан тушаалтны үүрэг хариуцлагыг тайлбарласан баримт бичгийг боловсруулсан байдагтай холбоотой гэж үзэж байна. Удирдах зөвлөл компанийг стратегийн чиглэл, удирдамжаар хангахын

31. Компани нь удирдах зөвлөл болон гүйцэтгэх дээд удирдлагад ажиллаж буй албан тушаалтнуудын талаарх холбогдох бүх мэдээллийг олон нийтэд тайлагнах бодлогыг баталж хэрэгжүүлдэг.

ТУЗ-ийн гишүүд болон гүйцэтгэх дээд удирдлагад ажиллаж буй албан тушаалтнуудын мэдээлэл, ялангуяа эзэмшсэн мэргэжил, боловсрол, ур чадвар, сонгон шалгаруулалтын ажиллагаа, өөр компанийн удирдлагад ажилладаг эсэх, ТУЗ-өөс хараат бус гишүүн гэж үздэг эсэх, тэдний цалин урамшууллын бодлогыг олон нийтэд толилуулах ёстой.Энэ асуултанд судалгаанд оролцогчдын 87% нь “тийм” гэж хариулсан байна. Үүгээр гэр бүлийн компаниуд удирдах дээд албан тушаалтнуудын талаарх холбогдох мэдээллийг олон нийтэд мэдээлэх бодлогыг хэрэгжүүлдэг болохыг харуулж байна.

5. ГЭР БҮЛИЙН КОМПАНИЙН ТУЗ-ИЙН ҮҮРЭГ, ХАРИУЦЛАГА

Зураг 60. ТУЗ-ийн гишүүд

57% 43%

80% 20%

67% 33%

87% 13%

93% 7%

70% 30%

0% 20% 40% 60% 80% 100%

37

36

35

34

33

32

ҮгүйТийм

32 Компанийн засаглалын бодлого

33 Удирдах зөвлөлийн даргад тавих шаардлага

34 Удирдах зөвлөлийн хараат бус байдал

35 Удирдах зөвлөлийн дарга болон ГЗ-ын албан тушаалыг зааглан салгах

36 Стратегийн удирдлага дахь УЗ-ийн үүрэг

37 Удирдах зөвлөлийн тасралтгүй сургалт

зэрэгцээ гүйцэтгэх удирдлагын ажлын гүйцэтгэл, хувьцаа эзэмшигчдийнхээ ашиг орлогыг нэмэгдүүлэх зорилгыг биелүүлж байгаа эсэхэд хяналт тавьж, ашиг сонирхлын зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх, компанийн өрсөлдөхүйц хэрэгцээ шаардлагын тэнцвэртэй байдлыг хангах үндсэн чиг үүргийг хэрэгжүүлнэ.

33. Удирдах зөвлөлийн дарга нь гүйцэтгэх удирдлагад ажилладаггүй, гүйцэтгэх бус гишүүн байдаг.

Компанийн удирдах зөвлөл нь сонирхлын зөрчил үүсч болзошгүй асуудлаар хараат бус дүгнэлт гаргах чадвартай, гүйцэтгэх удирдлагад ажилладаггүй хангалттай тооны хараат бус гишүүдийг томилж ажиллуулахад анхаарах ёстой. Ялангуяа удирдах зөвлөлийн дарга мэргэжлийн бөгөөд гүйцэтгэх удирдлагад ажилладаггүй гишүүн байх нь нэн зохистой. Гэр бүлийн компаниудын ерөнхий захирал, гүйцэтгэх захирал гэсэн бүтэцтэй байдаг учир энэ асуултын үр дүн 80% нь “тийм” гэж гарсан гэж үзлээ.

34. Удирдах зөвлөлийн гуравны нэгээс доошгүй хувь нь “хараат бус” гишүүд байдаг.

Компанийн дотор гарч болох сонирхлын зөрчлийг аль болох багасгахын тулд гүйцэтгэх дээд удирдлагаас хараат бусаар ажиллах, мөн тус улсын хууль тогтоомжид заасны дагуу удирдах зөвлөлийн нийт гишүүдийн дор хаяж гуравны нэгийг хараат бус гишүүдээр бүрдүүлэхийг зөвлөмж болгодог.Гэр бүлийн компаниуд удирдах дээд албан тушаалд чадварлаг мэргэшсэн менежерүүдийг ажиллуулдаг болсонтой холбоотой энэ асуултын харилт 67% нь “тийм” гэж гарсан гэж үзсэн.

35. Удирдах зөвлөлийн дарга нь тухайн компани, түүний охин, эсхүл нэгдмэл сонирхолтой компанид гүйцэтгэх удирдлагын аливаа албан тушаалыг давхар хашдаггүй.

Компанийн шилдэг туршлагаар бол, ТУЗ-ийн хариуцан тайлагналд шийдвэр гаргалтыг сайжруулах, хүчтэй, үр дүнтэй зөвлөлийг бий болгохын тулд ТУЗ-ийн дарга болон гүйцэтгэх дээд удирдлагын (үүний дотор гүйцэтгэх захирал) аливаа чиг үүргийг зааглан салгахыг шаарддаг. Энэ шаардлагыг нийт судалгаанд орлцогчдын 87% нь биелүүлдэг гэсэн судалгааны үр дүн гарсан.

36. Компанийн үндсэн зорилтууд, тэргүүлэх ач холбогдолтой асуудлуудыг маш ойлгомжтой тодорхойлж, янз бүрийн оролцогч талуудын эрх ашгийг харгалзан үзсэн бөгөөд гэр бүлийн болон гэр бүлийн бус хувь нийлүүлэгчдийн эрхийг хамгаалсан, “эрхэм зорилго”, “алсын хараа” болон компанийн стратегийг УЗ-өөс баталж, нийт хувь нийлүүлэгчдэд танилцуулдаг.

ЭЗХАХБ-ын Компанийн засаглалын зарчмууд болон Монгол улсын Компанийн засаглалын кодекст компанийн үндсэн зорилго, зорилт болон эдгээр зорилтыг хэрхэн хэрэгжүүлж байгаагаа олон нийтэд тайлагнахыг шаардсан байдаг.Эдгээр хууль тогтоомжийг сахин биелүүлдэг болохыг судалгааны 93% “тийм”

ГЭР БҮЛИЙН КОМПАНИЙН ЗАСАГЛАЛ108

гэсэн үр дүнгээс харж болох байна. Эдгээрийг жилийн эцсийн тайлан, мөн байгууллагынхаа “эрхэм зорилго”-д тусган олон нийтэд толилуулах нь хамгийн зохистой юм.

37. Удирдах зөвлөлийн нарийн бичгийн дарга болон гишүүн тус бүр тэдний ажлын гүйцэтгэл, мэргэжил, ур чадварыг дээшлүүлэх зорилгоор боловсруулсан удирдахуйн ухааны сургалтын хөтөлбөрт тогтмол хамрагддаг.

ТУЗ-ийн гишүүд, нарийн бичгийн дарга компанийн засаглалын сургалтанд хамрагдаж, гэрчилгээ авахыг Монгол улсын хууль тогтоомжоор шаарддаг.Энэ хууль тогтоомжийн заалтыг гэр бүлийн компаниуд хэр биелүүлдэг болох нь энэ асуултын үр дүнгээс харагдаж байна. Судалгааны үр дүн 70% нь “тийм” гэж гарсан. Компани, түүний хувьцаа эзэмшигчдийн нэрийн өмнөөс ажил үүргээ гүйцэтгэх удирдах зөвлөлийн нийт гишүүд мэргэжил, ур чадвараа дээшлүүлэх, илүү чадварлаг болохын тулд сургалтад тогтмол хамрагдах нь тэргүүн туршлага юм.

42. Удирдах зөвлөл нь гишүүн нэг бүртэйгээ түүний үүрэг, хариуцлага, гүйцэтгэх чиг үүргийг тодорхой заасан хөдөлмөрийн гэрээ, эсхүл эрх зүйн чадамжтай бусад гэрээг харилцан тохиролцсоны үндсэн дээр байгуулдаг.

Удирдах зөвлөлийн гишүүн, үүний дотор хуулийн этгээдийн төлөөлж буй удирдах зөвлөлийн гишүүн тус бүрийн хөдөлмөрийн гэрээнд түүний гүйцэтгэх чиг үүргийг тодорхой тусгасан байна. Гэр бүлийн компаниуд бүх ажилтнуудтайгаа түүний үүрэг, хариуцлага, гүйцэтгэх чиг үүргийг тодорхой заасан хөдөлмөрийн гэрээ, эсхүл эрх зүйн чадамжтай бусад гэрээг харилцан тохиролцон байгуулсан байдагтай холбоотой энэхүү асуултын үр дүн 73% гарсан байна. Гэвч энэ асуултын хүрээнд дээрх үр дүн хангалтгүй үзүүлэлт юм.

43. Манай компани ажлын гүйцэтгэлийн үр дүнг өмнө нь тодорхойлсон зорилго, зорилтуудтайгаа харьцуулан хэмжих, улмаар удирдах зөвлөлийн бодлого, стратегийн хэрэгжилтийг хэмжих зорилгоор гүйцэтгэлийн хараат бус үнэлгээг жил бүр хийх бодлогыг баталж хэрэгжүүлдэг.

Орчин үеийн компанийн удирдлагын үйл ажиллагаанд нэвтрээд байгаа чухал ач холбогдолтой шинэлэг зүйлсийн нэг бол компанийн ажлын гүйцэтгэл, үр дүнг өмнө нь тодорхойлсон зорилтуудтай харьцуулан хэмжих гүйцэтгэлийн үнэлгээний системийг (ГҮС) ашиглах болсон явдал юм. Судалгааны үр дүн энэ асуултын хувьд 60% нь “тийм” гэж хариулсан байгаа нь гэр бүлийн компаниуд ажилтнуудаа гүйцэтгэлийн үнэлгээний системээр үнэлж эхэлснийг харуулж байна.

44. Удирдах зөвлөл нь нийт гишүүдийн ажлын нэгдсэн болон гишүүн тус бүрийн ажлын гүйцэтгэлийг тогтоосон бэнчмарктай харьцуулан жил бүр үнэлэх гүйцэтгэлийн үнэлгээний журмыг хэрэгжүүлдэг.

Гүйцэтгэлийн үнэлгээ нь компанийн үйл ажиллагааг үнэлэх чухал ач холбогдолтой арга хэрэгсэл бөгөөд түүнийг удирдах зөвлөлийн гишүүдийн цалин урамшууллыг тогтоох, сургалтын хэрэгцээг тодорхойлох, гэрээний нөхцлийг шинэчлэх, эсхүл гэрээний нөхцөлд тодорхой хязгаарлалт тогтоох зэрэг гүйцэтгэлийг дээд зэргээр сайжруулахад ашигладаг. Энэ асуултын үр дүн 43%-тай гарсан нь гүйцэтгэлийн үнэлгээний систем нэвтрээд удаагүй учир түүнийг бүрэн хэмжээнд ашиглаж эхлээгүйг илтгэж байна.

ТУЗ нь зөвлөлийн болон дэргэдэх хороод, гишүүн тус бүрийн гүйцэтгэлийн үнэлгээний тайланг компанийн хувьцаа эзэмшигчдийн хуралд жилд ядахдаа нэг удаа тайлагнахыг Монгол улсын Компанийн засаглалын кодекст зөвлөмж болгосон байдаг.

45. Удирдах зөвлөл нь нийт гишүүдийнхээ мэргэжлийн боловсрол, тасралтгүй сургалт, гэрчилгээтэй холбоотой шаардлагыг

38. Удирдах зөвлөл дэргэдээ аудитын, цалин урамшууллын, хүний нөөцийн гэх мэт тусгайлсан чиг үүргийг гүйцэтгэх бие даасан гишүүд бүхий хороодыг байгуулж ажилладаг.

Удирдах зөвлөл хороодын шийдвэрийг хараат бусаар гаргах чадвартай хангалттай тооны хараат бус гишүүдийг (эсхүл компанийн гүйцэтгэх удирдлагад ажилладаггүй) томилж ажиллуулахад анхаарах ёстой.Гэр бүлийн компаниуд бүтцийн харьцангуй жижиг байгаа учир судалгааны үр дүн 47% нь “тийм” гэж гарсан гэж үзсэн.

Удирдах зөвлөлийн гишүүдэд тавигдах шалгуурыг Монгол улсын хууль тогтоомжид төдийлөн сайн тусгаагүй байдаг. Удирдах зөвлөл нь хараат бус гишүүний (болон нийт гишүүд) хувь хүний зан чанар, удирдан зохион байгуулах ур чадвар, шударга, хариуцлагатай байдал, нас намба, өндөр ёс зүйтэй байх гэх мэт шалгуурт анхаарах ёстой.

39. Манай аудитын хороо компанийн үйл ажиллагааны төрөл бүрийн чиглэлд хамаарах асуудал, санхүүгийн хяналт, толилуулга,

Зураг 61. ТУЗ-ийн хороод

47% 53%

53% 47%

60% 40%

40% 60%

0% 20% 40% 60% 80% 100%

41

40

39

38

ҮгүйТийм

38 Удирдах зөвлөлийн дэргэдэх хороодын хараат бус ажилтнууд

39 Аудитын хороо

40 Нэр дэвшүүлэх хороо

41 Цалин урамшууллын хороо

аудитын ажиллагаанд хяналт тавьж ажилладаг.

АХ-ны гишүүд компанийн санхүүгийн тайланг хянахаас гадна гүйцэтгэх удирдлагаас гаргасан нягтлан бодох бүртгэлийн нарийвчилсан тооцоо, дүгнэлт, мөн нягтлан бодох бүртгэлд нэвтрүүлэх шинэ зарчим, дүрэм журмын талаар хэлэлцдэг. Аудитын хороо гэсэн тусгай хороо гэр бүлийн компаниудад байдаггүйтэй холбоотой судалгааны үр дүн 53%-тай гарсан байна.

40. Нэр дэвшүүлэх хороо нь албан тушаал болон ажлын байранд хамгийн сайн тохирох нэр дэвшигчдийг олж тодорхойлдог.

Нэр дэвшүүлэх хороо нь ТУЗ-ийн томилгооны талаар зөвлөмж өгөх, ТУЗ, түүний хороодод ажиллах гишүүдийн мэдлэг, мэргэжил, ур чадвар, ажлын туршлагын тэнцвэртэй байдлыг хангах чиг үүрэгтэй ажиллана.Нэр дэвшүүлэх хорооны ажлын чиг үүрэг хүний нөөцийн албатай адил учир судалгаанд оролцогчдын 60% нь “тийм” буюу албан тушаал болон ажлын байранд хамгийн сайн тохирох нэр дэвшигчдийг олж тодорхойлдог гэж хариулсан байна.

Нэр дэвшүүлэх хороо нь ТУЗ, түүний дэргэдэх хороодод ажиллах гишүүдийг сонгох, үүрэгт ажилд нь оруулах тусгайлсан чиг үүргийг гүйцэтгэдэг онцлогтой.

41. Удирдах зөвлөл дэргэдээ цалин урамшууллын хороог байгуулж ажиллуулдаг.

Цалин урамшууллын хорооны чиг үүрэг нь тухайн байгууллагын эрх ашиг, үйл ажиллагааны эрхэм зорилго, стратегид нийцсэн, тэдгээрийг дэмжих цалин урамшууллын зохистой бодлого, хөтөлбөрийг боловсруулж хэрэгжүүлэхэд оршино. Гэр бүлийн компаниудад цалин урамшууллын хороо гэсэн тусгай хороо байдаггүй учир түүнийг илтгэх судлагааны үр дүн 40% гарсан.

Зураг 62. ТУЗ-ийн үүрэг

73% 27%

60% 40%

43% 57%

77% 23%

53% 47%

0% 20% 40% 60% 80% 100%

46

45

44

43

42

ҮгүйТийм

42 Удирдах зөвлөлийн хариуцан тайлагнал

43 Компанийн гүйцэтгэлийн үнэлгээ

44 Удирдах зөвлөлийн гүйцэтгэлийн үнэлгээ

45 Удирдах зөвлөлийн мэргэшсэн байдал, сургалтын бодлого

46 Гэр бүлийн компанийн удирдах зөвлөлд гадны хүн ажиллуулахын ач холбогдол

109МОНГОЛ УЛСЫН КОМПАНИЙН ЗАСАГЛАЛЫН ҮНДЭСНИЙ ТАЙЛАН

Зураг 63. ТУЗ-ийн эрх үүрэг

37% 63%

47% 53%

80% 20%

77% 23%

0% 20% 40% 60% 80% 100%

41

40

39

38

ҮгүйТийм

47 Гэр бүлийн эзэмшлийн компанид дотоодын болон гадны удирдах зөвлөлийн гишүүд хэрэгтэй юу?

48 Удирдах зөвлөлийн бүрэлдэхүүн

49 Удирдах зөвлөлийн дарга

50 Удирдах зөвлөлийн мэдээлэл олж авах эрх

тодорхойлсон бодлогыг боловсруулж, батлан хэрэгжүүлдэг.

Удирдах зөвлөлийн үйл ажиллагааг үр бүтээлтэй явуулахын тулд түүний нийт гишүүд Монгол улсын хүчин төгөлдөр хууль тогтоомжид заасан хамгийн доод шалгуурыг хангасан байхаас гадна шаардагдах мэдлэг, ур чадварыг эзэмшсэн байх ёстой. Судалгаанд оролцогчдын 77% нь “тийм” гэж хариулсан байгаа нь компани удирдах дээд албан тушаалд томилогдон ажиллах хүнд тодорхой шаардлагуудыг тусгасан баримт бичиг байдагтай холбоотой гэж үзлээ.

46. Өөр бусад ямар нэгэн компанид гүйцэтгэх удирдлагад ажилладаггүй гадны мэргэшсэн менежерүүдийг гэр бүлийн компанийн удирдах зөвлөлд ажиллуулах нь манай компанид онцгой ач холбогдолтой гэдгийг бид хүлээн зөвшөөрдөг.

Гэр бүлийн компанийн гүйцэтгэх удирдлагад ажилладаггүй ТУЗ-ийн гишүүд гэр бүлийн бизнесийн үйл ажиллагаанд болон гэр бүлийн зөвлөлд нэн ач холбогдолтой хөндлөнгийн голч зөвлөгөөг өгч чаддаг. Дээрх асуудлыг гэр бүлийн компаниудын удирдлагууд төдийлөн анхаарч хүлээн зөвшөөрдөггүйг судалгааны 53%-ийн үр дүн илтгэж байна.

47. Манай компани бизнесийн үндсэн үйл ажиллагаатай холбоотой стратегийн асуудлуудыг засаглалын мэргэшсэн түвшинд шийдвэрлэдэг байхын тулд удирдах зөвлөлийн гишүүдэд дотоодын болон гадны мэргэшсэн менежерүүдийг ажиллуулдаг.

Гэр бүлийн эзэмшлийн компанийн ТУЗ нь бизнесийн олон чиглэлийн асуудлаар эрх мэдлийн заагийг тогтоож, тухайн компанийн бусдаас ялгарах онцлог болох бодлого, үнэт зүйлсийн залгамж чанарыг баталгаажуулах ёстой.

Гэр бүлийн эзэмшлийн бүх компанийн хувьд ТУЗ-ийг байгуулах шаардлагатай эсэх тухай асуудал маргаан дагуулдагтай холбоотой судалгааны үр дүн 37%-тай гарсан байна. Гэхдээ ТУЗ-ийг байгуулах

нь компанид олон талын ашигтай бөгөөд ялангуяа компанийн өдөр тутмын үйл ажиллагааг удирддаг гүйцэтгэх удирдлагыг стратегийн удирдлага, хяналтын чиг үүргийг хэрэгжүүлдэг ТУЗ-өөс салган, чиг үүргүүдийг салгах нь онцгой ач холбогдолтой юм.

48. Манай удирдах зөвлөл наад зах нь хараат бус нэг гишүүн, мөн гүйцэтгэх удирдлагын болон гүйцэтгэх удирдлагын бус тэнцвэртэй тооны гишүүдийн бүрэлдэхүүнтэй ажилладаг.

Компанийн урт хугацааны амжилт, үйл ажиллагааны тогтвортой байдлыг хангахын тулд шийдвэр гаргах, гүйцэтгэх удирдлагад хяналт тавих ажиллагааг хараат бусаар гүйцэтгэж, бодитой шинжилгээ хийх эрх мэдэл ТУЗ-д байх ёстой. Гэр бүлийн компаниудын бүтэц жижиг байдагтай холбоотой ТУЗ тэр болгон байдаггүйтэй холбоотойгоор энэ асуултын үр дүн 47% гарсан гэж үзэж байна.

49. Удирдах зөвлөлийн дарга нь компанийг стратегийн удирдлагаар хангахын зэрэгцээ гүйцэтгэх дээд удирдлагад хяналт тавьж, хувь нийлүүлэгчдийн өмнө хариуцан тайлагнадаг.

Компанийн өдөр тутмын үйл ажиллагааг удирдан зохицуулах гүйцэтгэх дээд удирдлагын чиг үүрэг нь хяналт, стратегийн удирдлагаар хангах ТУЗ-ийн чиг үүргээс ялгаатай тул ТУЗ-ийн даргын албан тушаалыг гүйцэтгэх дээд удирдлагаас салгаж тусад нь байлгах ёстой. Компанийн дээд албан тушаалтнуудыг удирддаг албан тушаалтан гүйцэтгэх захирлын ажил үүргийн чанарт хяналт тавьж, хувь нийлүүлэгчдэд танилцуулдаг болох нь судалгааны 80%-ийн үр дүнгээс харагдаж байна.

50. Удирдах зөвлөл нь гишүүн тус бүрийнхээ үүрэг хариуцлага, үйл ажиллагааг тодорхойлсон УЗ-ийн бодлого, журмыг батлан хэрэгжүүлдэг бөгөөд энэ нь тэдний чиг үүргээ гүйцэтгэхэд шаардагдах компанийн талаарх бүх мэдээ мэдээллийг олж авах эрх мэдлийг баталгаажуулдаг.

Удирдах зөвлөлийн гишүүд чиг үүргээ гүйцэтгэхийн тулд холбогдох үнэн зөв мэдээллийг цаг тухайд нь олж авах эрхтэй байх ёстой. Судалгаанд оролцогчдын 77% нь “тийм” гэж хариулсан нь удирдах зөвлөлийн гишүүдийн эрх үүргийг баталгаажуулсан байдгыг харуулж байна. Удирдах зөвлөлийн гишүүд чиг үүргээ хариуцлагатай гүйцэтгэж, компани болон түүний хувьцаа эзэмшигчдийн эрх ашгийн төлөө ажиллахын тулд бүрэн мэдээлэлтэй байх шаардлагатай юм.

8. АУДИТЫН КОМПАНИЙН ЗАСАГЛАЛ

Энэхүү судалгаа нь Аудитын компанийн засаглалын өнөөгийн байдал, компанийн засаглалын үндсэн зарчмуудын хүрээнд хийгдсэн. Үүнд:

• Хувьцаа эзэмшигчдийн эрх ба чиг үүрэг

• Хувьцаа эзэмшигчдэд тэгш хандах зарчим

• Оролцогч талуудын эрх гүйцэтгэх үүрэг

• Мэдээллийн нээлттэй ил тод байдлыг хангах зарчим

• ТУЗ-ийн үүрэг хариуцлага зэрэг болно.

Нийт санал асуулганд хамрагдсан компаниудын 46% буюу 11 нь ТУЗ-тэй байсан бөгөөд одоогийн байдлаар монгол дахь аудитын компани гэр бүлийн шинжтэй байгаа нь харагдаж байна. /Зураг ХХ/

1.6 ТУЗ-ИЙН ХЭМЖЭЭ

ТУЗ-ийн хэмжээ хэт жижиг эсвэл хэт нүсэр байх нь бүтээмжийг буруулах учраас тэнцвэрт байдлыг хангах нь маш чухал. Гишүүдийн тоо хэт бага байх нь хүлээсэн үүрэг хариуцлагаа үр ашигтай биелүүлэхэд шаардагдах хүчин чадал болон хангалттай хараат бус гишүүдтэй байх боломжийг хомсдуулна. Тус судалгаанд хамрагдсан

Дээрх зарчмуудыг тус бүр нэг нэг бүлэг болгон нийт 55 асуулттай судалгааг авсан. Нийт 97 аудитын компаниас судалгаанд 24 компанийг хамруулсан.

Санал асуулгын үзүүлэлтийг ярилцлагаар бататгах явцад аудитын компаниудын тал хувь нь ТУЗ-гүй учир ТУЗ-ийн бүтцийн талаар буруу ойлголттой, ТУЗ-ийн аудитын хорооны үйл ажиллагааг өөрийн үндсэн үйл ажиллагаатай хольж хутгасан нь илэрсэн.

Судалгааг бүлэг тус бүрээр ангилан үр дүнг гаргаж аудитын компанийн засаглалын өнөөгийн байдалд үнэлэлт дүгнэлт өгсөн.

Нэр Асуултын тоо Нийт дүнд эзлэх хувь

Ангилал I. ТУЗ-ийн бүтэц, түүний бодлого 20 36,36%

Ангилал II. Хувь нийлүүлэгчдийн бодлого 5 9.09%

Ангилал III. Хувь нийлүүлэгчдийн эрх 3 5.45%Ангилал IV. Санхүүгийн тайлагнал ба ил тод байдал

6 10.91%

Ангилал V. Аудитын бүтэц ба бодлого 7 12.72%

Ангилал VI. Нэмэлт асуулт 14 25.45%

Нийт 55 100%

ТУЗ-тай 46%

2-3 гишүүнтэй 82%

Нэг үүсгэн байгуулагчтай

54%

3 дээш 18%

Зураг 64. Судалгаанд хамрагдсан аудитын компаниудын ТУЗ-тэй байгаа эсэх Зураг 65 ТУЗ-ийн гишүүдийн тоо

компаниудын 65% нь ТУЗ-гүй, 45% нь ТУЗ нь 3 хүртэл гишүүдтэй, 10% нь З-аас дээш гишүүдтэй байсан.

1.7 АУДИТЫН КОМПАНИЙН ТӨЛӨӨЛӨН УДИРДАХ ЗӨВЛӨЛИЙН БҮТЭЦ, ТҮҮНИЙ БОДЛОГО

Энэ асуулгаар компанийн ТУЗ-ийн бүтэц, үр бүтээмжийн байдал, ур чадвар зэргийг тодорхойлох асуултууд тавьсан.

11 “Компаний тухай хууль”, 75 дугаар зүйлийн 75.4 заалт

12 “Компаний засаглалын кодекс”, 3 дугаар бүлгийн, 3.2.1.а заалт

МОНГОЛ УЛСЫН КОМПАНИЙНЗАСАГЛАЛЫН

ҮНДЭСНИЙТАЙЛАН

2013

111МОНГОЛ УЛСЫН КОМПАНИЙН ЗАСАГЛАЛЫН ҮНДЭСНИЙ ТАЙЛАН

48%

55%

48%

64%

22%

36%

30%

55%

50%

45%

17%

36%

29%

55%

25%

55%

4%

10%

78%

60%

48%

60%

43%

40%

35%

40%

18%

20%

14%

30%

61%64%

96%

100%

40%

45%

Дээрх зургаас харахад асуултууд нь ТУЗ-тэй компаниудад хамааралтай байсан болохоор нийт аудитын компаниудын түвшин дээр шинжилгээ хийх онцын шаардлагагүй байгаа нь харагдаж байна. Ийм ТУЗ-ийн бүтцийг зөвхөн ТУЗ-тэй компаниудын хувьд авч үзье

Асуулт 1.2: ТУЗ-ийн гишүүдийг, гүйцэтгэх удирдлагаас хараат бус байлгах нь үүсэж болзошгүй сонирхлын зөрчлөөс сэргийлэх аргуудын нэг бөгөөд ТУЗ-ийн гишүүдийн 1/3-ээс доошгүй хувь нь хараат бус гишүүд байвал зохистой 12 13 гэж үздэг. Судалгаанд хамрагдсан компаниуд бүгд ХХК болохоор компанийн дүрмэнд заагаагүй бол заавал хараат бус гишүүн байх шаардлагагүй.

Асуулт 1.3: Хувь хүнийг ТУЗ-д сонгон бүтцэд одоогийн үйл ажиллагааны цар хүрээнээс хамаарч хүвь хүний шаардлага байхгүй.

Асуулт 1.4: ТУЗ-ийн даргын хараат бус байдал нь ТУЗ-ийн хариуцлагыг өндөрсгөх, шийдвэр гаргалтыг сайжруулах, бүтээмж өндөртэй ТУЗ-ийг бий болгодог 16 бөгөөд ТУЗ-ийн бүтэцтэй 11 аудитын компанийн 82% нь ТУЗ-ийн

Асуулт 1.5: Үр бүтээмж өндөртэй ТУЗ-тай байхын тулд зөвлөлийн гишүүн тус бүр хангалттай мэргэжил, боловсрол, дадлага, туршлагыг хуримтлуулсан байх шаардлагатай19. Эдгээр шаардлагыг цаасан дээр буулгаснаар хэрэгжилтэнд онцгой ач холбогдол үзүүлдэг. Үүнийг аудитын компаниудын хагас нь л хэрэгжүүлсэн байна.

Зураг 66. ТУЗ-ын бүтэц

Зураг 67. ТУЗ-ын бодлого

13 “Компаний тухай хууль”, 75 дугаар зүйл, 75,4 заалт

14 “Компанийн засаглалын кодекс”, 3 дугаар бүлгийн, 3.2.1. а заалт

15 “Компанийн тухай хууль”, 75 дугаар зүйл, 75.5 заалт

16 “Компанийн засаглалын кодекс”, 3 дугаар бүлэг, 3.2.3.а заалт

17 “Компанийн тухай хууль”, 77 дугаар бүлэг, 77.1 заалт

18 “Компанийн тухай хууль”, 81дүгээр зүйл, 81.5 заалт

19 “Компанийн тухай хууль”, 75 дугаар зүйл, 75.8 заалт

20 “Компанийн засаглалын кодекс”, 3 дугаар бүлгийн, 3.3.4

0%

0%

10%

10%

30%

30%

20%

20%

50%

50%

40%

40%

70%

70%

90%

90%

100%

60%

60%

80%

80%

1.2

1.5 1.7

1.3

1.8 1.9 1.10

1.4

1.11 1.13

1.6

1.14 1.15 1.16

1.12

1.17 1.18

1.20

1.19 1.2

1.1

1.3

1.6

1.9

1.7

1.10

1.8

1.11

32%

64%

26%

55%

82%

39%

30%

64%

9%

22%

32%

13%

27%

17%

36%

30%

45%

70%

64%

39%

Асуулт 1.6: ТУЗ-ийн хэн нэгэн гишүүн нь өөр бусад ТУЗ-ийн гишүүний үүргийг давхар гүйцэтгэдэг эсэхэд ТУЗ-тай аудитын компанийн 67% нь өөр бусад ТУЗ-д давхар ажилладаггүй гэсэн байна. Энэ нь ТУЗ-ийн гишүүний сонирхлын зөрчлийг багасгах, хариуцлагатай, итгэл үнэмшилтэй ажиллах байдлыг харуулж байгаа юм.

Асуулт 1.12: Компанийн удирдлагын албан тушаалтан бүрийн эрх үүрэг, хариуцлагыг тодорхойлох хөдөлмөрийн гэрээ болон бусад гэрээг ТУЗ-тай аудитын компаниудын 78% нь албан тушаалтан

тус бүртэй хийдэг гүйцэтгэх удирдлагын үүрэг хариуцлагын зохицуулалт сайн байх чухал үзүүлэлт юм.

Асуулт 1.20: ТУЗ-тай аудитын компаниудад Нэр дэвшүүлэлт болон цалин урамшууллын хороотой компани нь 14%-ийг эзэлж байна. ТУЗ-ийн хороод аудитын компаниудын ТУЗ-ийн бүтцэд ховор байдаг юм байна.

Нэмэлт асуулт 1.1: Компанийн дүрэмд өөрөөр заагаагүй бол төлөөлөн удирдах зөвлөлийн гишүүний бүрэн эрхийн хугацаа дараа жилийн хувьцаа эзэмшигчдийн хурал хуралдах өдрөөр дуусгавар болох бөгөөд төлөөлөн удирдах зөвлөлийн гишүүнийг улируулан сонгож болно17. Энэ үзүүлэлтээр ТУЗ-тэй компаниудын 70% дүрмэндээ ТУЗ-ийг дөрвөөс ихгүй жилээр сонгодог гэж заасан байна.

Нэмэлт асуулт 1.6: ТУЗ-тэй аудитын компаниудын 27% хараат бус ТУЗ-ийн гишүүн нэр дэвшүүлэх, сонгох, цалингийн бүрдлийг тогтоох хороог удирддаг байна.

Нэмэлт асуулт 1.7: ТУЗ-тэй аудитын компаниудын ТУЗ-ийн хурал дээр хэлэлцэх асуудлын агуулга, холбогдох мэдээ баримт, тайланг урьдчилан 36% нь бэлдэж тараадаг байна.

Нэмэлт асуулт 1.8: Хэдийгээр Монгол Улсын хуулинд ТУЗ-ийн хуралдах давтамжийн хамгийн бага хэмжээг зааж өгсөн ч илүү хяналттай үр бүтээлтэй үйл ажиллагаа явуулахад сар бүр ТУЗ-ийн хурлыг хуралдуулах 18 нь зохистой гэж үздэг. Үүнйиг ТУЗ-тэй аудитын компаниудын 45% мөрддөг юм байна.

дарга нь гүйцэтгэх удирдлагын албан тушаалыг давхар гүйцэтгэддэггүй нь ТУЗ-ын даргын хараат бус байдал сайн байна.

Нийт компаниудын хувьд ТУЗ-тэй компаниудын хувьд

Нийт компаниудын хувьд ТУЗ-тэй компаниудын хувьд

Асуулт 1.7: ТУЗ өндөр хариуцлагатай 20 үр бүтээлтэй ажиллах нэн чухал бүрэлдэхүүн хэсгүүдийн нэг нь гишүүд компанийн талаарх бүрэн бөгөөд цагаа олсон мэдээллээр хангагдсан байх явдал юм. Энэ шалгуурыг ТУЗ-тэй компаниуд 68% биелүүлдэг байна.

Асуулт 1.8: Тэргүүний туршлага дээр

үндэслэн гүйцэтгэл үнэлгээний аргачлалыг боловсруулан жил бүр гүйцэтгэлийн үнэлгээ хийж байх туршлагыг ЭЗХАХБ байгууллага зөвлөж байна. Уг үнэлгээ нь зөвхөн ТУЗ-ийн нийт гүйцэтгэл төдийгүй гишүүн тус бүрийн хийж гүйцэтгэсэн ажлыг хэмжих аргачлал байх шаардлагатай. Компанийн гүйцэтгэл үнэлгээний систем нь ТУЗ-ийн цалин хөлс, сургалтын шаардлага хэрэгцээ, дүрэм журмын шинэчлэл түүний засвар, хязгаарлалтын хэрэгцээ шаардлагыг танин мэдэхэд маш чухал үүрэгтэй хэрэгсэл болдог. Энэ нөхцлийг ТУЗ-тэй компаниуд 36% биелүүлдэг байна.

АУДИТЫН КОМПАНИЙН ЗАСАГЛАЛ112

Асуулт 1.9: ТУЗ-ийн гишүүдийн үүрэг, хариуцлагыг илүү тодорхой, ойлгомжтой болгохын тулд ТУЗ-ийн гишүүдтэй хөдөлмөрийн гэрээнээс гадна тусгай нэмэлт гэрээг хийх нь нэн чухал. ТУЗ-тэй компанийн хувьд энэхүү гэрээг 55% нь хийдэг байна.

Асуулт 1.10: Гүйцэтгэх удирдлагыг хангалттай мэдлэг, боловсрол, туршлага хуримтлуулсан хүнээр гүйцэтгүүлэхийн тулд тухайн албан тушаалд тавигдах шаардлагыг заасан албан ёсны бичиг баримт боловсруулж мөрдүүлэх шаардлагатай21. Зарим компанид нь буюу 45% нь уг албан ёсны бичиг баримтыг боловсруулж мөрдүүлдэг, харин 55% нь боловсруулж мөрдүүлдэггүй байна.

Асуулт 1.11: ТУЗ нь тодорхой стратеги, бодлого, зорилтуудаар дамжуулан компанийн ерөнхий стратеги төлөвлөгөөг боловсруулах үүрэг хүлээдэг. Энэхүү стратеги төлөвлөгөөнд хүрэх үйл явцын хэрэгжилтийг хэмжихэд гүйцэтгэлийн үнэлгээний сайн аргачлал зайлшгүй шаардлагатай. [e.g. Balanced Scorecard]. Энэхүү тэргүүн зорилтыг боловсруулахад гүйцэтгэх удирдлагын баг болон Гүйцэтгэх захирлын оролцоо зайлшгүй шаардлагатай. Учир нь тэдний ажлын гүйцэтгэл болон цалин хөлс энэхүү үнэлгээний үр дүнтэй нягт хамааралтай байдаг. Мониторинг хийх механизмыг тухайн жилийн гүйцэтгэлийн тайланг ТУЗ-д тайлагнах байдлаар хэрэгжүүлэх нь зүйтэй. Гүйцэтгэх удирдлагын гүйцэтгэлийн үнэлгээний аргачлалыг боловсруулах нь зүйтэй гэсэн нь 38%-тай байна.

Асуулт 1.13: Аливаа гүйцэтгэл үнэлгээний системийн ач холбогдлыг танин мэдэхэд гүйцэтгэх удирдлагад тавьж буй ТУЗ-ийн идэвхитэй хяналт нэн чухал байдаг 22. Гүйцэтгэлийн үнэлгээнд ТУЗ-ийн хяналт байх нь чухал гэж узсэн нь 55%-тай байна.

Асуулт 1.14: Орчин үеийн менежментийн хөгжилд гарсан томоохон дэвшил бол PMS (Performance measurement system) буюу гүйцэтгэлийн үнэлгээний систем юм. PMS нь төлөвлөгөөт зорилгыг компанийн гүйцэтгэлийн үр дүнтэй харьцуулах аргачлал өөрөөр хэлбэл үнэлгээний систем юм. Гүйцэтгэлийн үнэлгээг хэмжиж бодит үр дүнг гаргаснаар компанийн менежментийн хариуцлага өндөрсөх ач холбогдолтой. Дээд удирдлагын баг гүйцэтгэлийн үнэлгээний сургалт сурталчилгааны үр дүнд үнэлгээний системийг нэвтрүүлэх боломж бүрдэнэ. Гүйцэтгэлийн үнэлгээг хэмжиж сургалт сурталчилгааны үр дүнд үнэлгээний системийг нэвтрүүлэх боломж байгаа нь 55%-ийг эзэлж байна.Энэ нь компанийн менежментэд чухал ач холбогдолтой.

Асуулт 1.15: ТУЗ нь өөрийн чиг үүргийг амжилттай хэрэгжүүлэхэд эрсдлийн шинжилгээг тогтмол гүйцэтгэдэг байх шаардлагатай бөгөөд эрсдлийн үнэлгээ хийх, түүнийг тодорхойлох, эрсдлийн эсрэг авах арга хэмжээг төлөвлөдөг тогтмол бүтэцтэй байх нь зүйтэй. 23 ТУЗ нь эрсдлийн удирдлагыг төлөвлөдөггүй нь харагдаж байна.

Асуулт 1.16: Аудитын компанийн чанарын хяналтын нэгдсэн нэг бодлоготой, түүнийгээ дагаж мөрддөг, улмаар чанарын хяналтын мэргэжилтэн орон тооны байж, гэрээт ажил бүрийг аудиторын дүгнэлт гарахаас өмнө шалгадаг бодлоготойгоор ажиллаж компанийн үйл ажиллагааг тасралтгүй, тогтвортой явуулах нэг үндэс болдог. Үүнээс аудитын чанарын хяналтыг хэрэгжүүлдэг байгууллага нь 60%-тай байна. Энэ нь аудитын чанарын хяналтын хэрэгжилтийг боломжийн гүйцэтгэж байна.

Асуулт 1.17: ТУЗ болон гүйцэтгэх удирдлагуудын цалин, урамшууллын программ нь тэдгээрийн хувь хүн тус бүрийн болоод нийт багийн үйл ажиллагааны үр дүнтэй маш тодорхой уялдаа хамааралтай байх шаардлагатай. Энэ асуулгын хувьд гүйцэтгэх удирдлагын, цалин урамшууллыг маш уялдуулж өгдөг нь сайн бөгөөд 66%- нь энэ агуулгыг хэрэгжүүлдэг байна.

Асуулт 1.18: ЭЗХАХБ болон Монгол улсын кодекс Компанийн хэтийн ерөнхий зорилгыг олон нийтэд түгээх, улмаар түүний хэрэгжилтийн талаарх мэдээлэл тараалтын ач холбогдлыг онцолсоор иржээ. Энэхүү процесс нь хувь нийлүүлэгчдийн хурал дээр зарлагдсанаар мөн Компанийн зорилгыг олон нийтэд тараах байдлаар хэрэгждэг. Компанийнхаа хэтийн зорилгыг тодорхойлж олон нийтэд түгээдэг компани нь нийт компанийн 44%-ийг эзэлж байна.

Асуулт 1.19: Хуулийн дагуу компанийн засаглалын зорилго болон зорилтуудыг тодорхой болгохын тулд боловсруулсан бодлого, үйл ажиллагааны талаарх бичиг баримтыг үйлдэн хэрэгжүүлж байгаа эсэх, хэрэгжилтийг үнэлэх арга техник боловсруулсан байх ба компанийн засаглалын бодлогын тайлан нь санхүүгийн тайлангийн салшгүй нэг хэсэг байх ёстой. Компанийн засаглалын бодлогын тайланг боловсруулдаг компаниуд цөөхөн байна. Ердөө 40% нь засаглалын бодлогын тайланг боловсруулдаг байна.

21 “Компанийн засаглалын кодекс”, 4 дүгээр бүлэг, 4.2.1 заалт

22 “Компанийн тухай хууль”, 76 дугаар зүйл, 76.1.9 заалт

24 “Компаний тухай хууль”, 75 дугаар зүйлийн, 75.8 заалт

25 “Аудитын тухай хууль”, 8 дугаар зүйл, 8.1 заалт

23 “Компанийн засаглалын кодекс”, 3 дугаар бүлэг, 3.1.2.б заалт

Нэмэлт асуулт 1.2: Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн гишүүн болон төлөөлөн удирдах зөвлөлийн нарийн бичгийн дарга нь компанийн засаглалын чиглэлээр сургалтад хамрагдаж, гэрчилгээ авсан байна. 24 ТУЗ-ийн нарийн бичгийн дарга болон гишүүд нь компанийн засаглалын чиглэлээр сургалтанд хамрагдсан

компаниуд 22%-ийг эзэлж байгаа нь засаглалын тухай ойлголт муу байгааг харуулж байна.

Нэмэлт асуулт 1.3: Хувь хүнийг ТУЗ-д сонгон ажиллуулдаг олон улсын тэргүүний туршлага байдаг. Эдгээр хүмүүсийг хугацаанаас нь өмнө халж, сэлгэх учир дутагдалтай бөгөөд сайн ажиллаж байгаа ТУЗ ихэвчлэн дахин сонгогдож ажилладаг. Энэ шалгуур үзүүлэлтээр 30%-тай байна.

Нэмэлт асуулт 1.9: ТУЗ хүлээсэн үүрэг хариуцлагаа биелүүлэхэд хэрэглэгдэх, компанийн талаарх шаардлагатай бүх мэдээ мэдээлэл, тооцооллоор хангагдах эрхтэй бөгөөд энэ нь ТУЗ, Гүйцэтгэх удирдлагын мэдээллийн тэнцвэрт байдлыг хангах үндэс болно. ТУЗ гүйцэтгэх удирдлага хоёрын мэдээллийн тэнцвэртэй байдал судалгаагаар 33%-тай гарсан нь хангалтгүй байна.

Нэмэлт асуулт 1.10: Аудитийн үйл ажиллагаанд АОУС-ыг мөрдөнө 25 Энэ шалгуур нь аудитын компаниудын үндсэн үйл ажиллагаатай холбоотой тул энэ үзүүлэлт 100% гарчээ.

Нэмэлт асуулт 1.11: Аудитын компани нь: Аудитын тухай хууль тогтоомжид нийцүүлэн үйл ажиллагаа явуулж буй эсэхэд хяналт тавих эрх бүхий бүтэцтэй байх нь компанийн үйл ажиллагаа тасралтгүй, тогтвортой байх нэг үндэс болно. Энэ нь аудитын үйл ажиллагаатай холбоотой учир 40% нь зөв гэж үзэж байгаа нь хангалтгүй ойлголттой байна.

113МОНГОЛ УЛСЫН КОМПАНИЙН ЗАСАГЛАЛЫН ҮНДЭСНИЙ ТАЙЛАН

26 “Компаний засаглалын кодекс”, 5 дугаар зүйл, 5.6.14 заалт

27 “ “Компаний засаглалын кодекс” 6 дугаар бүлэг, 6.2.5 заалт

28 “Компаний засаглалын кодекс” 6 дугаар бүлэг, 6.1.3 заалт

Асуулт 2.1: ЭЗХАХБ, Компанийн хувь нийлүүлэгчид болон нэгдмэл сонирхолтой этгээдүүдтэй хийсэн бүх материаллаг санхүүгийн болон бизнесийн хэлцлүүдийг ил тод байлгаж тайлагнаж 26 байхын ач холбогдлыг онцолжээ. Хувь нийлүүлэгчдэд нэгдмэл сонирхолтой этгээдтэй хийсэн хэлцлийг танилцуулдаггүй нь 72%-тай байгаа нь компанийн засаглалын хувьд муу тогтолцоотой болон ашиг сонирхлын зөрчилтэй этгээд байгааг харуулж байна.

Асуулт 2.2: Оролцогч талуудын тус компани эсхүл холбоо компанитай хийсэн санхүү болон бизнесийн хэлцлийг бүртгэх бие даасан аргачлалтай байх нь нэн чухал. Уг аргачлал нь тайлангийн чанарыг дээшлүүлэхийн зэрэгцээ бодлого хэрэгжүүлэлтийн чанарыг үнэлэхэд ач холбогдолтой.ТУЗ-тай компанийн хувьд ийм бие даасан аргачлалтай нь 25%-ийг эзэлж байгаа нь засаглалын хувьд муу байна. Өөрөөр хэлбэл нэгдмэл сонирхолтой хэлцлийг шууд хийдэг нь харагдаж байна.

Асуулт 2.3: Ажилтнууд компанийн удирдлагад оролцох боломжийг нэмэгдүүлэхийн тулд компанийн ашгаас хүртэх механизм буюу ажилтнуудад хувьцаа эзэмшүүлэх хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхийг дэмжинэ. Ажилтнууд компанийхаа хувьцааг эзэмшсэнээр ажилдаа хандах хандлага өөрчлөгдөж, ажил олгогч болон ажилтнуудын хамтын ажиллагаа сайжирна. Үүнээс гадна компанийн үйл ажиллагаа болон хөдөлмөрийн нөхцлийг сайжруулах тал дээр мониторинг хийхэд идэвхтэй оролцох болно. Ажилтнууд нь эрхээ хадгалахад шаардагдах мэдээллийг олж авах эрхтэй. Компанийн цалин урамшууллын бодлого, бизнес төлөвлөгөөний тайлбар, тухайн улирлын төлөвлөгөө, хүний нөөцийг хөгжүүлэх төлөвлөгөө болон санхүүгийн байдлын талаарх ерөнхий мэдээллийг тогтмол өгдөг байх ёстой. 27 Компанийн ажилчдад дээрх урамшууллын хэлбэрийг зохион байгуулж ажилчдаа идэвхжүүлэх компанийн уур амьсгалыг хэвийн байлгах тал дээр дээрх арга хэмжээг дэмждэг хэрэгжүүлдэг нь ТУЗ-тай болон ТУЗ-

Зураг 68. Хувь нийлүүлэгчдийн бодлого

Зураг 69. Санхүүгийн тайлагнал ба ил тод байдал

0%

0%

10%

5%

30%

15%

20%

10%

50%

25%

40%

20%

70%

35%

90%

45%

50%

60%

30%

80%

40%

2.1

2.1

2.2

2.2

2.3

2.3

2.4

2.4

2.1

2.1

2.2 2.3

28%

4%

21%

25%

45%

24%

14%

40%

9%

45%

27%

40%

11%

25%

70%

61%60%

9%

20%

14%

33%

22%

10%

90%

Нийт компаниудын хувьд ТУЗ-тэй компаниудын хувьд

Нийт компаниудын хувьд ТУЗ-тэй компаниудын хувьд

1.8 АУДИТЫН КОМПАНИЙН ХУВЬ НИЙЛҮҮЛЭГЧДИЙН БОДЛОГО

1.10 АУДИТЫН КОМПАНИЙН САНХҮҮГИЙН ТАЙЛАГНАЛ БА ИЛ ТОД БАЙДАЛ

гүй компанийн хувьд сайн байгаа нь дэвшилттэй үзүүлэлт юм. Энэ шалгуур үзүүлэлтийг компаниудын 70% нь хэрэгжүүлдэг юм байна.

Асуулт 2.4: Компанийн оролцогчдын хамгийн чухал хэсэг болох ажилтнуудын эрхийг хүндэтгэх нь аливаа компанийн амжилтын гол хүчин зүйл юм. Тийм ч учраас шударга хөдөлмөр эрхлэлтийн бодлогыг боловсруулж мөрдөх асуудал маш чухал юм. 28 Үүнийг компаниудын 61% нь хангадаг юм байна.

Нэмэлт асуулт 2.1: ТУЗ болон түүний дэд хороод компанийн зардлаар хөндлөнгийн зөвлөхүүдийг ажиллуулахыг зөвшөөрсөн бичгэн бодлого ба ажиллагааг хэрэгжүүлэх.

Нэмэлт асуулт 2.2: Компани нь хувьцаа эзэмшигчдэд хувь нийлүүлэгчдийн тогтоол, ТУЗ-д нэр дэвшигчдийн танилцуулга ба хувь нийлүүлэгчдийн хуралд хэлэлцэх асуудлыг оруулахад цаг хугацааг хуульд зааснаар хангалттай олгосон бичгэн бодлогыг батлаж мөрдсөн байна.

Нэмэлт асуулт 2.3: Хувь нийлүүлэгчдийн 20 хувь ТУЗ-ийн нэг буюу түүнээс дээш гишүүнийг, түүнчлэн, ТУЗ-ийн даргыг өөрчлөхийг хэлэлцэхээр ээлжит бус хурлыг зарлан дуудахыг зөвшөөрсөн бичгэн бодлого ба ажиллагааг компани баталсан байна.

Нэмэлт асуулт 2.1; 2.2; 2.3 Цэвэр ТУЗ-тэй холбоотой асуудал учраас 14% аас бага компани энэ шалгуур үзүүлэлтүүдийг хэрэгжүүлдэг юм байна.

Асуулт 4,1: Компанийн үйл ажиллагаа тэр тусмаа санхүүгийн үйл ажиллагаанд нөлөөлж болзошгүй аливаа нөхцөл байдлыг цаг тухайд нь үнэн зөв ТУЗ-д мэдээлж байх нь чухал. Мэдээ мэдээллийг цаг тухайд нь тайлагнадаггүй нь хуулийг зөрчөөд зогсохгүй дотоод аудит цаашлаад санхүүгийн хяналт доголдолтой

байгаагийн илэрхийлэл юм. Эндээс тус компанийг удирдлага муутай гэж дүгнэж, улмаар компанийн зах зээлийн үнэлгээнд сөргөөр нөлөөлөх аюултай. Аудитын компаниудын хувьд 70% нь цаг тухайд нь мэдээлдэг байна.

Асуулт 4,2: Компанийн санхүүгийн үйл

ажиллагаанд нөлөөлж болзошгүй аливаа үйл явдлын мэдээллийг ТУЗ-д тайлагнан мэдээлж байх нь маш чухал юм. Энэ мэдээллийг тарааж чадаагүйн улмаас захиргааны байгууллагуудын анхааралд өртөж дотоод арилжаа хийж байж болзошгүй гэсэн сэжгийг төрүүлдэг байна. Энэ төрлийн мэдээлэл болон асуудлыг ХЭХ дээр хэлэлцэх нь зүйтэй. Компаниудын 33% тайлангийн мэдээллийг тараадаг гэсэн байна.

Асуулт 4.3: Санхүүгийн болон бусад мэдээлэл вэб хуудсын тусламжтайгаар тараадаг олон улсын сайшаагдсан туршлага байна. СЗХ-оос МУ-ын хуульд заасан бүхий л олон нийтийн мэдээллээ компанийн вэб хуудас дээрээ тавих шаардлагыг аудитын компаниудад тавихыг зөвлөж байгаа. Энэ арга нь мэдээлэл түгээлтийн хүртээмж хамгийн өндөртэйн зэрэгцээ зардал хэмнэлтийн шалгарсан арга юм. Компаниудын 80% веб хуудсаар мэдээллийг тараадаг.

Асуулт 4.4: Жижиг хувьцаа эзэмшигчид, ялангуяа даатгуулагчид гол хяналтын

АУДИТЫН КОМПАНИЙН ЗАСАГЛАЛ114

бүтцийг мэдэхийг хүсвэл саад бэрхшээл байх ёсгүй. Өмчлөл буюу компанийн эздүүд тэдгээрийн эзэмшлийн хувь хэмжээний талаарх мэдээлэл ил тод байх ёстой.

Асуулт 4.5: Тайлан дээр тусгагдсан бүх мэдээ, мэдээлэл ойлгомжтой, тодорхойн зэрэгцээ агуулга өндөртэй байх ёстой.

Асуулт 4.6: Захирлууд хоорондын харилцаа холбоо тодорхой, ил тод байхын зэрэгцээ зохистой хяналт зайлшгүй шаардлагатай.

Аудитын компаниудын тал орчим хувь нь Асуулт 4.4; 4.5; 4.6 шалгууруудыг хангадаг байна.

10%

45%

54%

30%

36%

10%

55% 55%

46% 45%42%

30%

39%

50%

9%

82%

73%

78% 78%

100%100%

4%

Зураг 70. Аудитын бүтэц ба бодлого

0%

10%

30%

20%

50%

40%

70%

90%

100%

60%

80%

5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 5.6 5.8 5.9 5.10 5.11 5.12

Нийт компаниудын хувьд ТУЗ-тэй компаниудын хувьд

1.11 АУДИТЫН КОМПАНИЙН БҮТЭЦ БА БОДЛОГО

Асуулт 5.1: Компани тухайн тайлангийн хугацаанд хийсэн сонирхлын зөрчилтэй хэлцлийн тоо, хэлцэл хийсэн этгээд, хэлцлийн үнийн талаарх мэдээллийг жилийн тайландаа тусган нийтэд мэдээлэх үүрэгтэй 29 гэсэн байгаа нь компанийн ил тод байдал бусад хувьцаа эзэмшигчдийн эрх ашгийг боогдуулж байгааг харуулна. /10%/

Асуулт 5.2: Компанийн мэргэжлийн ёс зүйн дүрмийг ТУЗ боловсруулан хэрэгжүүлж түгээх нь онцгой ач холбогдолтой. Энэхүү дүрэм нь эрсдлийг удирдах түлхүүр бүрдэл хэсэг учраас ажилтнууд мөн оролцогч талуудтай харилцан зөвлөлдсөний үндсэн дээр шийдвэр гаргах хэрэгтэй. Мөн зөрчлийн талаар мэдэгдэж байгаа этгээдийг хамгаалах сайн механизмийг бий болгох хэрэгтэй. Энэ механизм 45% хэрэгждэг.

Асуулт 5.3: Аудитор хараат бус, ашиг сонирхлын зөрчилгүй байдлаар гэрээт ажлыг гүйцэтгэх ба энэ тухай мэргэшсэн нягтлан бодогч ёс зүйн дүрэмд бичигдсэн байгаа. Аудитын компанийн өөрийн үйл ажиллагаатай холбоотой учир 100% биелэлттэй гарч байна.

29 “Компанийн тухай хууль”, 89 дүгээр зүйл, 89.5 заалт

30 “Аудитын тухай хууль” 5 дугаар зүйл, 5.8 заалт

Асуулт 5.4-5.5: Нэгдмэл сонирхолтой этгээд болон холбогдох этгээдтэй хийх хэлцлийг аудитын хороогоор хянуулах нь сонирхлын зөрчил болон хэт ойр санхүүгийн нөхцлүүд зэрэг нэгдмэл сонирхолтой этгээдтэй холбогдсон боломжит эрсдлүүдийг бууруулна. Аудитын хороо болон ТУЗ-ийн хоёр давхар хяналт бол зөвлөж байгаа шилдэг арга барил мөн. Асуулганд “Дотоод хяналт нь нийт ТУЗ батлахаас өмнө нэгдмэл сонирхолтой этгээд, холбогдох этгээд нартай хийсэн бүх хэлцлийг хянаж зөвшөөрөхийг тусгасан бичгэн бодлогыг хэрэгжүүлсэн үү?” гэсэн асуултанд 1/3 уг бодлогыг хэрэгждэг гэж хариулсан. Харин аудитын гэрээт ажил бүрт их хэмжээний хэллцэл, сонирхлын зөрчилтэй хэлцлүүдийн 82%-ийг шалгадаг юм байна.

Асуулт 5.6: Гүйцэтгэх удирдлагын хийж байгаа үйл ажиллагааг хөндлөнгийн гадаад аудит хэлбэрээр хийхэд ТУЗ-ийн аудитын хороо сонгон шалгаруулалтаар аудиторыг сонгож ТУЗ-өөр аудитын гэрээг 73% батлуулдаг.

Асуулт 5.8: Монголын журам болон ЭЗХАХБ нийт ТУЗ-ийн чиг үүргийг дэмжих зорилгоор мэргэшсэн аудитын хороог байгуулахыг зөвлөдөг. Аудитын хорооны дарга нь ТУЗ-ийн гүйцэтгэх бус гишүүн байх ёстой бөгөөд дотоод аудитын хэлтсийг хянах ТУЗ-ийн ажилд туслах юм.

Асуулт 5.9: Үр бүтээмж өндөртэй ажиллахын тулд дотоод хяналтын гишүүд Монгол улсад мөрдөгдөж буй хууль тогтоомжийн шаардлагыг хангасан мэдлэг, чадварыг эзэмших ёстой. Үүнийг хэрэгжүүлэхийн тулд мэргэжлийн шалгуур ба сургалтын шаардлагын тухай журмыг боловсруулан батлах нь чухал юм. 55%/50%

Асуулт 5.10: Дотоод хяналт нь үүргээ оновчтой хянан хэрэгжүүлэхийн тулд

тогтмол товлосон хуралтай байх ёстой. Ерөнхийдөө сар бүр нэгээс доошгүй удаа уулзах нь шилдэг арга барил мөн. Уг заалт компаниудын 55%-д хэрэгждэг.

Асуулт 5.11: Гүйцэтгэх удирдлагаас ангид гадаад аудиторуудтай уулзах нь компанийн Дотоод хяналт, санхүүгийн хяналт болон компанийг зохистой удирдахтай холбоотой асуудлуудыг нээлттэй, илэн далангүй хэлэлцэн ярилцах боломжийг бий болгодог. Уг заалт компаниудын 45%-д хэрэгждэг.

Асуулт 5.12: Монгол Улсын хууль журмаар сонирхлын зөрчлөөс зайлсхийх мөн хөндлөнгийн аудиторт өөрийн үүргийг хараат бус гүйцэтгэх нөхцлийг бүрдүүлэх зорилгоор компанийн хөндлөнгийн аудиторыг солих тухай бодлогыг хэрэгжүүлэхийг зөвлөж байна. . Уг заалт компаниудын 30%-д хэрэгждэг.

Санал асуулганд асуултыг 5 ангилалд хуваасан ба ангилал бүрийн дээд, дундаж, доод үзүүлэлтийг доорхи зурагт үзүүлсэн

ДундажДээд Доод

25

20

15

10

5

0ТУЗ-ийн бүтэц түүний бодлого

Хувь нийлүүлэгчдийн

бодлого

Хувь нийлүүлэгчдийн

эрх

Санхүүгийн тайлагнал ба ил

тод байдал

Аудитын бүтэц ба бодлого

Зураг 71. Санал асуулгын ерөнхий байдал

ДҮГНЭЛТ

Судалгаанаас үзэхэд Монгол улсад компанийн засаглалын үндэс суурь нэгэнт бүрдэж, цаашид харьцангуй хурдан хөгжих хандлага ажиглагдаж байна. Энэ нь юуны өмнө хууль эрх зүйн орчин бүрдэж, үүний дагуу аж ахуйн нэгж байгууллагуудаас компанийн засаглалыг хэрэгжүүлэхийг шаардаж эхэлсэнтэй холбоотой юм.

Өнөөгийн байдлаар компанийн засаглал буюу хамтын засаглалын үндсэн зарчмыг хэрэгжүүлэхэд тулгарч буй нийтлэг саад бэрхшээл нь ТУЗ-д хараат бус гишүүдийг ажиллуулах, ТУЗ, гүйцэтгэх удирдлага бодлого, стратегиа тодорхой болгох, хувь нийлүүлэгчид болон нэгдмэл сонирхолтой этгээдүүдтэй хийсэн хэлцлийг тайланд тусгах, ашиг сонирхлйн зөрчил бий болгохгүй байх, эрсдлийн удирдлагыг сайжруулах, хуулинд заасан нэр дэвшүүлэлт, цалин хөлсний хороог байгуулж ажиллахад анхаарч ажиллах хэрэгтэй юм.

Үүнд нөлөөлж буй гол хүчин зүйл нь засаглалын чиглэлээрх мэдлэг,ур чадвар дутмаг, засаглалын асуудал өөрөө эдгээр байгууллагуудын хувьд шинэ тутам байгаатай холбоотой. Ур чадвар, арга барилыг сайжруулах, хэвшүүлэх нь багагүй хугацаа, хичээл зүтгэл, нөр их ажиллагаа шаарддаг.

Богино хугацаанд ийм ахиц дэвшил гарсан байгаа нь сайшаагууштай. Энэ судалгаанд засаглалын үзүүлэлтүүдийг байгууллагуудаар өөрсдөөр нь үнэлүүлсэн, хөндлөнгийн үнэлгээ ашиглаагүй. Асуултад хариулахдаа өөрсдийн гүйцэт хийж чадаагүй ажил, сайжруулах үзүүлэлтүүдээ тодорхойлж үнэлсэн нь ч бас засаглалыг сайжруулахын төлөө хийж буй нэг алхам юм.

Хувьцаат компанийн болон санхүүгийн салбар дахь компанийн засаглалын тайлан гаас үзэхэд засаглалын шалгуур үзүүлэлтийг Эдийн засгийн хамтын ажиллагаа, хөгжлийн байгууллага

(OECD)-аас 1999 онд баталсан “Олон улсын компанийн засаглалын зарчим”-тай ижил тодорхойлсон боловч тухайн салбарын онцлог, үйл ажиллагааны чиглэлээс хамааруулан ялгаатай байдлаар засаглалын түвшинг тодорхойлсон байна.

Хувьцаат компани хувьцаа эзэмшигчдийн ээлжит хурлыг хуульд заасан хугацаанд хуралдуулахгүй, хувьцаа эзэмшигчдийн мэдээлэл дутмаг, хурлын зар хэлэлцэх мэдээллийг цаг тухайд нь хүргэж чадахгүй байгаа нь судалгаанаас харагдаж байна.

Ноогдол ашгийн урт хугацааны бодлого байгаа байхгүйгээс хувьцаа эзэмшигчид тогтмол хугацаанд ноогдол ашиг авч чадахгүй нь харагдаж байна. Цаашид ТУЗ, гүйцэтгэх удирдлага, компанийн тухай мэдээллийг хүргэж, ил тод байдлыг хангах, хувьцаа эзэмшигчдийн бүртгэл хөтлөлтийг сайжруулах, 5 хүртэлх хувийн хувьцаа эзэмшдэг хувьцаа эзэмшигчдийн хуралд санал оруулах эрхийг хэрэгжүүлэхэд анхаарах шаардлагатай байна.

Хөрөнгийн биржид бүртгэлтэй компаниудын засаглалын хувьд Эдийн засгийн хамтын ажиллагаа, хөгжлийн байгууллага (ЭЗХАХБ)-ын баталсан засаглалын 1-р шалгуур үзүүлэлт буюу хувьцаа эзэмшигчдийн эрхээр компанийн засаглалын үр нөлөө бүхий тогтоомжийг бүрдүүлэхэд шаардлагатай үндэс суурийг бүрдүүлэх”, 3-р шалгуур үзүүлэлт буюу оролцогч талуудын үүргээр “хувьцаа эзэмшигчдэд тэгш хандах, хувьцаа эзэмшигчдийн эрхийг хамгаалах” хэмээн салбарын компанийнзасаглалын шалгуур үзүүлэлтүүдээс ялгаатай нэр томъёог ашигласан байна. Түүнчлэн, компанийн засаглалын 4 дүгээр шалгуур үзүүлэлт буюу “Байгууллагын мэдээллийн нээлттэй, ил тод байдал”-ыг тодорхойлох шалгуур үзүүлэлтийг тооцоогүй.

45 (арилжааны банкны, даатгалын компанийн, банк бус санхүүгийн байгууллагуудын, хадгаламж зээлийн хоршоодын, гэр бүлийн компанийн)-

1. Хувьцаат компанийн засаглал

Шалгуур үзүүлэлтийн

ангилал

Засаглалын шалгуур үзүүлэлт (OECD)

Засаглалын шалгуур үзүүлэлт

Асуултын тоо

Засаглалын индексийн

эзлэх хувийн жин

Судалгаанд тооцсон шалгуур үзүүлэлтүүд

Хувьцаа эзэмшигчдийн эрх

20 20 хувь Тооцоогүй

2. (Хувьцаа эзэмшигчийн ижил тэгш эрх

10 10 хувь Тооцоогүй

МОНГОЛ УЛСЫН КОМПАНИЙНЗАСАГЛАЛЫН ҮНДЭСНИЙТАЙЛАН

2013

ДҮГНЭЛТ116

ТӨК-иудын Төлөөлөн удирдах зөвлөл нь үйл ажиллагаагаа төлөвлөсний дагуу явуулдаг ба гүйцэтгэх удирдлагатай гэрээ байгуулан ажиллаж, үйл ажиллагааг тогтмол үнэлэхээс гадна өөрийн үйл ажиллагааны тухай хувьцаа эзэмшигчдийн хуралд тайлагнадаг тогтолцоо бүрэлдэж байгаа ч, хөндлөнгийн аудитаар хянуулсан санхүүгийн тайлан болон үйл ажиллагааны тайланг хуулийн дагуу тайлагнахаас өөр хэлбэрээр мэдээллээ ил тод тайлагнадаггүй дутагдалтай гэж дүгнэж болно.

Бизнесийн ёс зүй, компанийн засаглал,

эрх мэдэл бүхий албан тушаалтан түүний нэгдмэл сонирхолтой этгээдийн мэдээлэл, сонирхлын зөрчилтэй гэрээ хэлцлийн тухай ил тод тайлагнахгүй байна.

ТӨК-иудын гүйцэтгэх удирдлага компанийн үйл ажиллагааг Засгийн газраас хараат бусаар удирдах боломжтой ч ТӨК-ийн Төлөөлөн удирдах зөвлөлдсалбарын өндөр мэргэшсэн мэргэжилтнүүд, улс төрийн сөрөг хүчний мэргэжлийн шаардлага хангасан төлөөлөл сонгогдож чадахгүй, Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн гишүүн болон бусад эрх бүхий албан тушаалтан, тэдгээртэй нэгдмэл

2. Төрийн өмчит компанийн засаглал

Шалгуур үзүүлэлтийн ангилал

Засаглалын шалгуур үзүүлэлт(OECD) Засаглалын шалгуур үзүүлэлт

Асуултын тооЗасаглалын

индексийн эзлэх хувийн жин

Шалгуур үзүүлэлтийн нэр Асуултын тоо Хувийн жин

1. Хувьцаа эзэмшигчдийн эрх

20 20 хувь Засгийн газар, ТӨК-ийн хувьцаа эзэмшигчийн хувьд бүрэн эрхээ хэрэгжүүлж байгаа байдал

7 14 хувь

2. Хувьцаа эзэмшигчийн ажил тэгш эрх

10 10 хувь Тооцоогүй

3. Оролцогч талуудын үүрэг 10 10 хувь Бүх хувьцаа эзэмшигчдэд тэгш, шударга хандах зарчмын хэрэгжмлт

3 6 хувь

4. Ил тод, нээлттэй байдал 20 20 хувь Ил тод байдал, тайлагнал 12 24 хувь

5. Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн үүрэг, хариуцлага

40 40 хувь Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн гишүүдийн хариуцлага

12 24 хувь

Үйл ажиллагааны зохицуулалтын үр дүнтэй тогтолцоо бүрдсэн байдал

5 10 хувь

Оролцогч талуудтай харилцах харилцаа

5 10 хувь

Дотоод аудит 6 12 хувь

Нийт дүн 100 100 хувь 50 100 хувь

сонирхолтой этгээдийн компанитай хийсэн сонирхлын зөрчилтэй гэрээ, хэлцлүүд нь нийтэд ил тод болж чадахгүй байгаа ньанхаарал татаж, зохицуулах асуудал болоод байна.

Төрийн өмчит компаниудын хувьд ТУЗ-ийн дарга, гишүүд, нарийн бичгийн дарга, гүйцэтгэх удирдлагын аль аль нь сургалтад бүрэн хамрагдсан бөгөөд бусад салбартай харьцуулахад харьцангүй илүү сайн мэдлэг мэдээлэлтэй байгаа нь харагдаж байна.

Үйл ажиллагаа, санхүүгийн хяналтыг Засгийн газрын зүгээс хэрэгжүүлж байгаа учир харьцангуй эрсдэл багатай байх боломжтой. ТУЗ-ийн гишүүн бусад эрх бүхий албан тушаалтан, нэгдмэл сонирхолтой этгээдийн компанитай хийсэн сонирхлын зөрчилтэй гэрээ, хэлцлүүдийг заавал нийтэд мэдээлэх үүрэг хэрэгжихгүй байна.

ТУЗ-ийн гишүүнд нэр дэвшүүлж, сонгоход баримтлах шалгуур, тодорхой ойлгомжтой байх шаардлагатай байна.

Дотоод аудитын чиг үүргийг зөвхөн санүүгийн хяналт гэж явцуугаар ойлгоод, дотоод хяналт, сахилга батыг сайжруулах, эрсдэлийг бууруулж, урьдчилан сэргийлэх үүргийг орхигдуулж, улмаар аудитын хороонд ач холбогдол бага өгсний улмаас байгуулж ажиллуулахгүй байх тохиолдол нийтлэг байна

3. Оролцогч талуудын харилцаа, үүрэг

10 10 хувь

3.1. Хувьцаат компанийн хувьцаа эзэмшигчийн эрх,түүнийг хэрэгжүүлэх боломж3.2 . Хувьцаа эзэмшигч нь өөрийн эзэмшиж буй хувьцааны хэмжээгээр санал өгөх замаар компанийг удирдахад оролцох3.3. Хувьцаа эзэмшигчийн ноогдол ашиг авах эрх3.4 Хувьцаа эзэмшичдэд тэгш хандах, хувьцаа эзэмшигчдийн эрхийг хамгаалах3.5. Хувьцаа эзэмшигч эрхээ өөрөө хамгаалах талаарх зохицуулалт3.6. Төрийн зохицуулах байгууллага болох Санхүүгийн зохицуулах хороо хувьцаа эзэмшигчийн эрхийг хамгаалах чиглэлээрх зохицуулалт

4. Ил тод, нээлттэй байдал

20 20 хувь Тооцоогүй

5. Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн үүрэг, хариуцлага

40 40 хувь Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн үүрэг, хариуцлага

Нийт дүн 100 100 хувь

Санхүүгийн салбар дахь компанийн засаглалын судалгааны арилжааны банкны, гэр бүлийн компанийн засаглалын шалгуур үзүүлэлтийн ангилал, асуултын тоо нь Эдийн засгийн хамтын ажиллагаа, хөгжлийн байгууллага (ЭЗХАХБ)-ын баталсны дагуу хийгдсэн. Арилжааны банкны компанийн засаглалын шинжилгээ нь ЭЗХАХБ-ын баталсны дагуу хийгдсэн нь бусад салбарт

жишиг болохуйц боловч Монголбанк, СЗХ, Монголын хөрөнгийн бирж болон бусад зохицуулалтыг хэрэгжүүлдэг байгууллагуудын хараат бус бие даасан байдлыг хангаж хууль тогтоомж, дүрэм журмын хэрэгжилтийг чанд, тогтмол, шударгаар хангах нөхцлийг бүрдүүлэх шаардлагатай.

Банкуудын ил тод, нээлттэй байдлын үзүүлэлт хангалттай биш байна. Ялангуяа

харилцагчдад шаардлагатай мэдээллийг бүрэн өгөх гэрээнд ерөнхий, бүрхэг заалт оруулахгүй байх нь банкинд итгэх харилцагчдын итгэлийг нэмэгдүүлэхэд чухал үүрэгтэй юм. ТУЗ-ийн үүрэг хариуцлагыг цаашид нэмэгдүүлэх шаардлагатай. Засаглал төлөвшсөн байгууллага банкны салбарт одоохондоо байхгүй, ихэнхи нь сууриа бүрдүүлж эхэлж байгаа нь судалгаанаас харагдаж байна.

117МОНГОЛ УЛСЫН КОМПАНИЙН ЗАСАГЛАЛЫН ҮНДЭСНИЙ ТАЙЛАН

Банк бус санхүүгийн байгууллагуудын компанийн засаглалын шалгуур үзүүлэлт нь ЭЗХАХБ-ын шалгуур үзүүлэлттэй ижил боловч асуултын тоог хязгаарлаж 50 асуултын хүрээнд судалгааг гүйцэтгэсэн ба авсан оноо болон хариултын жигнэсэн дундаж үзүүлэлтийг тооцоолоогүй.

ББСБ-уудын хөрөнгө оруулагчид Төлөөлөн удирдах зөвлөл болон гүйцэтгэх

3. Арилжааны банкны засаглал

Шалгуур үзүүлэлтийн ангилал

Засаглалын шалгуур үзүүлэлт (OECD)

Засаглалын шалгуур үзүүлэлт

Асу

улты

н т

оо

Заса

глал

ын

инде

ксийн э

злэх

ху

вийн ж

ин

Шалгуур үзүүлэлтийн нэр

Дэд индексийн ерөнхий индекст эзлэх хувийн жин

Хув

иар

А Б В

1. Хувьцаа эзэмшигчдийн эрх 20 20 хувь Нээлттэй байдлын индекс

16.67 25 21 0.75

2. Хувьцаа эзэмшигчийн ажил тэгш эрх

10 10 хувь Төлөөлөн удирдах зөвлөлын үйл ажиллагааны индекс

16.67 25 21 0.72

3. Оролцогч талуудын үүрэг 10 10 хувь Аудит болон хяналтын индекс

16.67 18 17 0.78

4. Ил тод, нээлттэй байдал 20 20 хувь Хороодын үйл ажиллагааны индекс

16.67 18 17 0.66

5. Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн үүрэг, хариуцлага

40 40 хувь Шагнал урамшууллын индекс

16.66 7 12 0.62

Гүйцэтгэх удирдлагын үйл ажиллагааны индекс

16.66 7 12 0.89

Нийт дүн 100 100 хувь Нийт дүн 100 100 100 0.74

удирдлагад байснаар компанидаа ойр ажиллах, бичиг баримт шаардлагагүй, санал гомдлыг хүлээн авах, шийдвэрлэхэд хурдан, нүсэр бүтэц, шат дараалалгүй, шийдвэр гаргалт хурдан, харилцагчдад чирэгдэлгүй үйлчилдэг давуу талтай ч, Төлөөлөн удирдах зөвлөлтэй харилцахтай холбоотой дүрэм журам боловсронгуй бус, банкны хэмжээний эрх мэдэлгүй, зээлийн хүү өндөр, хараат бус гишүүний

орон тоо, үүрэг хариуцлага хангалтгүй зэрэг сул талтай.

Банк бус санхүүгийн байгууллагууд цөөн тооны хувьцаа эзэмшигчтэй учраас хурлын ирц бүрэн байдаг ч ТУЗ-д хараат бус гишүүдтэй болох, хувь нийлүүлэгчид болон нэгдмэл сонирхолтой этгээдүүдтэй хийсэн хэлцлийг тайланд тусгахад анхаарах шаардлагатай байна.

4. Банк бус санхүүгийн байгууллагын засаглал

Шалгуур үзүүлэлтийн ангилал

Засаглалын шалгуур үзүүлэлт(OECD)

Засаглалын шалгуур үзүүлэлт

Асуултын тоо

Засаглалын индексийн

эзлэх хувийн жин

Судалгаанд тооцсон шалгуур үзүүлэлтүүд

Асуултын тоо

Эзлэх хувь

1. Хувьцаа эзэмшигчдийн эрх 21 21 хувь Төлөөлөн удирдах зөвлөл 20 38 хувь

2. Хувьцаа эзэмшигчийн ажил тэгш эрх 17 17 хувь Хувьцаа эзэмшигчийн эрх 5 13 хувь

3. Оролцогч талуудын үүрэг 8 8 хувь Хувьцаа эзэмшигчдийн эрх тэгш харилцаа

6 8 хувь

4. Ил тод, нээлттэй байдал 26 26 хувь Санхүүгийн тайлагнал ба ил тод байдал

9 18 хувь

5. Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн үүрэг, хариуцлага

28 28 хувь Оролцогч талуудын эрх 10 25 хувь

Нийт дүн 100 100 хувь 50100 хувь

ДҮГНЭЛТ118

Хадгаламж зээлийн хоршоодод мэдээллийг талуудад дүрэм журмын дагуу хүргэх, нэгдмэл сонирхолтой этгээдэд давуу байдал үүсгэхгүй, ашиг сонирхлын зөрчил гаргахгүй байхад анхаарч, эрсдлийн менежментийг сайжруулах шаардлагатай.Хадгаламж зээлийн

Даатгалын компаниудад нэгдмэл сонирхолтой этгээдтэй хийх хэлцлийг ил тод болгох, дотоод хяналтын нэгж бий болгох, хувь нийлүүлэгчдийн эрх, аудитад илүү анхаарч ажиллах шаардлагатай нь харагдаж байна.

Тайлан хэлцлийг ил тод болгох, ёс зүйн дүрэм боловсруулж дотооддоо мөрдөх, хувь нийлүүлэгчдийн хурлын мэдээллийг илүү сайн хүргэх, нэр дэвшүүлэлт, цалин хөлсний хороог байгуулж ажиллуулах, хувь нийлүүлэгч болон нэгдмэл сонирхолтой этгээдүүдтэй хийсэн санхүү, бизнесийн хэлцлүүдийг жилийн тайланд тусгах, хараат бус гишүүдийг ажиллуулах,

хоршоодын компанийн засаглалын шинжилгээнд асуултын тоог ЭЗХАХБ-ын шалгуур үзүүлэлттэй ижил тооцсон боловч 2-р шалгуур үзүүлэлт болох хувьцаа эзэмшигчдийн ижил тэгш эрх “үндсэн үйл ажиллагаа буюу гишүүдэд хүргэх эрх тэгш үйлчилгээ”, 3-р шалгуур үзүүлэлт

санхүүгийн болон бусад чиглэлийн эрсдлийг ихэсгэх, нөхцөл байдал, үйл явдлыг шуурхай мэдээлж, дотоод хяналтыг сайжруулах шаардлагатай байна.

Даатгалын компаникомпанийн засаглалын өнөөгийн байдлын судалгааг 55 асуултаар гүйцэтгэсэн бөгөөд шалгуур үзүүлэлтүүдийн ангиллын хувьд нилээд ялгаатай байв. 1-р шалгуур үзүүлэлт “Хувьцаа эзэмшигчдийн эрх”-ээр “Хувь нийлүүлсэн гишүүдийн эрх”зарим тохиолдолд, “хувь нийлүүлэгчдийн бодлого” 2 дугаар шалгуур үзүүлэлт “Хувьцаа эзэмшигчдийн ижил тэгш эрх”, “хувь нийлүүлэгчдийн бодлого” зарим

оролцогч талуудын үүрэг, “Хамтын ажиллагаа буюу оролцогч талуудын эрх” хэмээн ялгаатай байдлаар тодорхойлон нийт хариултын жигнэсэн дундажыг тооцоолоогүй нь шинжилгээний үр дүнг нэгтгэхэд бэрхшээлтэй.

тохиолдолд, “ Төлөөлөн удирдах зөвлөлын бүтэц, түүний бодлого”, 3-р шалгуур үзүүлэлт “Оролцогч талуудыг үүрэг”-ээр “хувь нийлүүлэгчдийн эрх” гэх зэргээр эрс ялгаатай байдлаар тодорхойлсон нь салбарын үйл ажиллагааны онцлогтой холбоотой байж болох юм.

Компанийн засаглалын 5-р шалгуур үзүүлэлт “Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн үүрэг, хариуцлага”-аас “Аудитын бүтэц ба бодлого” хэмээн тодорхойлсон нь санхүүгийн бусад салбарын компанийн засаглалын тодорхойлсноос эрс ялгаатай байна.

5. Хадгаламж зээлийн хоршооны засаглал

Шалгуур үзүүлэлтийн ангилал

Засаглалын шалгуур үзүүлэлт(OECD)

Засаглалын шалгуур үзүүлэлт

Асу

улты

н

тоо

Засаглалын индексийн эзлэх

хувийн жин

Судалгаанд тооцсон шалгуур үзүүлэлтүүд

Асуултын тоо

Авах оноо

1. Хувьцаа эзэмшигчдийн эрх 5 10 хувь Хувь нийлүүлсэн гишүүдийн эрх 21 15 хувь

2. Хувьцаа эзэмшигчийн ажил тэгш эрх

6 12 хувь Үндсэн үйл ажиллагаа 17 20 хувь

3. Оролцогч талуудын үүрэг 10 20 хувь Хамтын ажиллагаа 8 5 хувь

4. Ил тод, нээлттэй байдал 9 18 хувь Ил тод нээлттэй байдал, тайлагнал 26 30 хувь

5. Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн үүрэг, хариуцлага

20 40 хувь Удирдлагын хариуцлага 28 30 хувь

Нийт дүн 50 100 хувь 100 100 хувь

6. Даатгалын компанийн засаглал

Засаглалын шалгуур

үзүүлэлт(OECD)Засаглалын шалгуур үзүүлэлт

Шалгуур үзүүлэлтийн ангилал

Асу

улты

н

тоо

Заса

глал

ын

инде

ксийн

эзлэ

х ху

вийн

жин Судалгаанд тооцсон шалгуур

үзүүлэлтүүдАсуултын

тооАсуултын

дүн

1. Хувьцаа эзэмшигчдийн эрх 20 6 хувь 2 хувь 26 15 хувь

2. Хувьцаа эзэмшигчийн ажил тэгш эрх 10 10 хувь Хувь нийлүүлэгчдийн бодлого 8 4 хувь

3. Оролцогч талуудын үүрэг 10 10 хувь Хувь нийлүүлэгчдийн эрх 4 2 хувь

4. Ил тод, нээлттэй байдал 20 20 хувь Санхүүгийн тайлагнал ба ил тод байдал

8 6 хувь

5. Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн үүрэг, хариуцлага

40 40 хувь Аудитын бүтэц ба бодлого 9 3 хувь

Нийт дүн 100 100 хувь 55 30 хувь

119МОНГОЛ УЛСЫН КОМПАНИЙН ЗАСАГЛАЛЫН ҮНДЭСНИЙ ТАЙЛАН

Монгол улсад бизнесийн үйл ажиллагаа хөгжиж, бизнесийн байгууллагын ихэнхи хувийг гэр бүлийн компаниуд эзэлж байгаатай холбоотой компаниудын хооронд бизнесийн таатай боломжийг бие биенээсээ өрсөж хүртэх гэсэн өрсөлдөөн их болсон байна. Иймд гэр бүлийн компаниуд хувьцаа эзэмшигчдийн эрх, хувьцаа эзэмшигчидтэй эрх тэгш харилцах харилцаа, оролцогч талуудын эрх, мэдээллийн ил тод, нээлттэй байдал, удирдах зөвлөлийн бүтээлч үйл ажиллагаа, үр дүнтэй хяналтын орчин бүрдүүлэх зарчмуудад үндэслэн, хөрөнгө оруулагчдад хандсан нарийн тодорхойлсон хөгжлийн стратегийг баримталж, өөрийн компанийн засаглалаа сайжруулах нь цаашид үйл ажиллагаагаа өргөжүүлж, амжилттай ажиллахад илүү их ач холбогдолтой юм.

Судалгаанд оролцогчдын ихэнх нь гэр бүлийн гишүүдтэйгээ хамтран компани үүсгэн байгуулсан байсан. Гэр бүлийн компаниуд харьцангуй бие даан үйл ажиллагаагаа явуулдаг болсон бөгөөд удирдлагын хувьд компанийн үйл ажиллагаа нь томорч бүтэц зохион байгуулалтаа сайжруулж, компанийнхаа өрсөлдөх чадварыг нэмэгдүүлэхтэй холбоотойгоор орчин үеийн удирдах арга барил буюу компанийн засаглалыг бий болгох хэрэгцээ шаардлага бий болсныг судалгаа харуулж байна.

Гэр бүлийн компанийн удирдлагууд одоогийн хамтран ажиллагсдадаа үйл ажиллагааны талаарх мэдээ, мэдээлэл

Компанийн засаглалын өнөөгийн байдлыг салбарын ангилалаар тодорхойлсон судалгааны үр дүнгээс засаглалын тодорхойлох шалгуур үзүүлэлтүүдийн нэр томъёо, ангилал нэгдмэл бус, ойлгомжгүй, асуултын тоо ялгаатай, үр дүнгийн нэгтгэлийг зарим салбарт тооцоолоогүй байгаа нь үр дүнгийн нэгдсэн шинжилгээ хийхэд бэрхшээлтэй юм.

өгөх уулзалтыг зохион байгуулж, мэдээлэл дамжуулалтыг харьцангуй нээлттэй, эрх тэгш хүргэж ажиллаж чаддаг болох нь ажиглагдсан.

Гэр бүлийн компанийн үйл ажиллагаан дахь гэр бүлийн гишүүдийн үүрэг оролцоо компанийн үйл ажиллагаа болоод бүтэц зохион байгуулалтын онцлогоос хамаараад харилцан адилгүй байдаг. Чухал шийдвэрүүдийг гаргахдаа мэргэжлийн зөвлөхөд хандах явдал их байдаг.

Санхүүгийн мэдээллийн нээлттэй, ил тод байдлын хувьд гэр бүлийн компаниуд жижиг байдаг учир аудитын шалгалтад тэр бүр ороод байдаггүй, өөрсдөө хяналт тавьдаг байна. Зарим тохиолдолд компанийн удирдлагууд компанийнхаа санхүүгийн үйл ажиллагаанд хяналт тавих зорилгоор аудитын шалгалт оруулдаг байна.

Төлөөлөн Удирдах Зөвлөлийн бүрэлдэхүүнд зөвхөн эзэд, хувьцаа эзэмшигчид бус хараат бус гишүүдийг оруулах асуудал их чухал байна. Энэ талаар сүүлийн үед томоохон компаниуд оновчтой шийдвэр гаргадаг болсон байна. Мөн компани Төлөөлөн Удирдах Зөвлөлийн эрх, үүрэгтэй холбоотой тусгайлсан баримт, бичгийг боловсруулан мөрдөх шаардлагатай. Энэ нь төлөөлөн удирдах зөвлөлөөс гүйцэтгэх удирдлага болон түүний ажилд чиглэл өгөх хэм хэмжээ болж аливаа маргаан, үл ойлголцлоос сэргийлэх болно.

Судалгаанд хамрагдсан нийткомпанийн ЭЗХАХБ-ын засаглалын шалгуур үзүүлэлтээр компанийн засаглалын суурь бүрдэж байгаа болон засаглалхөгжиж байгаа үр дүн гарсан хэдий ч судалгаанд тухайн компаниудын Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн гишүүд оролцсон нь судалгааны үр дүнд хэт нөлөөлсөн байх талтай.

Эцэст нь Монгол улсын гэр бүлийн компанийн засаглалыг олон улсын компанийн засаглалын үнэлгээнд шилжүүлж тооцвол 57,71%-тай буюу “хөгжиж буй”гэсэн үнэлгээ судалгааны хүрээнд гарч байна.

Гэр бүлийн компанийн засаглалыг хөгжүүлэх зарим арга, аргачлал, санал:

- Компанийн засаглалын тогтвортой сайн тогтолцоог бий болгох ажлыг компанийг үүсгэн байгуулахтай хамт хийж эхлэх хэрэгтэй. Манай улсын нийт аж ахуйн нэгжүүдийн дийлэнх хувийг гэр бүлийн бизнес, компаниуд болох хязгаарлагдмал хувьцаат компани ХХК-ууд эзэлж байна. Эдгээр компаниудын засаглалын хөгжлийг дэмжиж, сайжруулах үүднээс Санхүүгийн зохицуулах хорооноос баталсан Компанийн засаглалын кодексийг ХХК-д тохируулан өөрчлөн гаргаж өгөх шаардлага гарч байна.

- Гэр бүлийн гишүүдийн хөдөлмөр эрхлэлтийн бодлогыг анхнаасаа зөв тодорхойлох нь компанид үр ашиггүй ажлын байранд гэр бүлээс олон хүнийг авч ажиллуулахаас сэргийлнэ. Мөн компанийн залгамж халааг зөв төлөвлөж бэлтгэх нь гэр бүлийн бизнесийг дараагийн үе удамд хүндрэлгүй шилжүүлэхэд хэрэгтэй.

Аудитын компаниудын хувьд судалгаанд хамрагдсан компаниудын 60 хувь нь ТУЗ-гүй, ажлын байрны тодорхойлолтыг боловсруулж мөрдөх, эрсдлийн удирдлагыг төлөвлөх, мэдээ мэдээллийг цаг тухайд нь ТУЗ-д хүргэхэд анхаарах шаардлагатай.

7. Гэр бүлийн компанийн засаглал

Засаглалын шалгуур

үзүүлэлт(OECD)Засаглалын шалгуур үзүүлэлт

Шалгуур үзүүлэлтийн ангилал

Асу

улты

н

тоо

Заса

глал

ын

инде

ксийн

эзлэ

х ху

вийн ж

ин

Судалгаанд тооцсон шалгуур үзүүлэлтүүд

Асу

улты

н

тоо

Эзл

эх х

увь

1. Хувьцаа эзэмшигчдийн эрх 20 20 хувь Гэр бүлийн компанийн хувьцаа эзэмшигчдийн эрх

7 10 хувь

2. Хувьцаа эзэмшигчийн ажил тэгш эрх 10 10 хувь Гэр бүлийн компанийн хувьцаа эзэмшигчдийн эрх тэгш харилцөа

5 6.40 хувь

3. Оролцогч талуудын үүрэг 10 10 хувь Оролцогч байгууллагуудын эрх 8 7.75 хувь

4. Ил тод, нээлттэй байдал 20 20 хувь Гэр бүлийн компанийн засаглалын мэдээллийн ил тод, нээлттэй байдал

11 12.36 хувь

5. Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн үүрэг, хариуцлага

40 40 хувь Гэр бүлийн компанийн Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн үүрэг хариуцлага

19 21.19 хувь

Нийт дүн 100 100 хувь 50 57.71 хувь

i Өмнөхтэй адил

КОМПАНИЙН ЗАСАГЛАЛЫГ САЙЖРУУЛАХ ЧИГЛЭЛЭЭР БИД ДАРААХ ЗӨВЛӨМЖИЙГ ӨГЧ БАЙНА.

ЗОХИЦУУЛАЛТЫН ҮР ДҮНТЭЙ ТОГТОЛЦОО БҮРДҮҮЛЭХ ТАЛААР:

1. Төрийн өмчит компанийн хувьд төрийн байгууллага нь хуулиар олгосон захиргаа /зохицуулалт/-ны эрх, үүргээ хэрэгжүүлэхийн зэрэгцээ хувьцааг нь эзэмшдэгийн хувьд хувьцаа эзэмшигчийн эрх, үүргээ хэрэгжүүлдэг. Зарим тохиолдолд ТӨК-д төр зохицуулагчийн үүргээ хэрэгжүүлэхдээ тухайн компанийн өмчлөгч гэдэг утгаараа түүнд бусдаас давуу эрх эдлүүлэх эсвэл улс төрийн зорилгоор үйл ажиллагаанд нь дарамт учруулж болох бодлого хэрэгжүүлэх явдал гардаг. Үүнээс зайлсхийх үүднээс төрийн захиргааны болон өмчлөгчийн эрх үүргийг хэрэгжүүлэгч этгээдийг тусгайлан томилж, эрх үүргийг шат бүрд нь тогтоож өгөх явдал чухал байдаг. Ингэснээр эдгээр нь хоорондоо заагтай болж төрийн байгууллагуудын зүгээс компанитай харилцах харилцаа тодорхой ойлгомжтой болох нөхцөл бүрэлдэнэ. Иймд төрийн байгууллагуудын эрх үүргийг ялангуяа төрийн өмчийн төлөөллийг хэрэгжүүлэх этгээдийн эрх үүргийг тодорхой болгох хэрэгтэй. Энэ асуудлыг компани бүрийн дүрэмд маш тодорхой зааж өгөх нь зүйтэй.

2. Хувьцаа эзэмшигчдийн хувьд нийтийн ашиг сонирхлыг харгалзан үзэж байна гэсэн шалтгаанаар компанийн ашгийн төлөө байх зарчимд сөрөг нөлөө үзүүлэхүйц шийдвэр гаргасан бол энэ нь нийтэд ил тод нээлттэй болох ёстой бөгөөд төр уг шийдвэрийн улмаас компанид учирсан хохирлыг нөхөн төлөх хариуцлага хүлээх ёстой. Аливаа төр нийгмийн эмзэг хэсгээ дэмжих ёстой. Гэхдээ тэдгээрийг дэмжиж байна гээд хөнгөлөлт, тусламжийг хавтгайруулан нийтийг хамруулж болохгүй. Дэмжлэг тусламжийг компанийн үйл ажиллагаагаар дамжуулах бус зөвхөн зорилтот бүлэгтээ чиглүүлэх хэлбэрийг сонгох нь зүйтэй байдаг. Компаниар дамжуулсны улмаас хөнгөлөлт, дэмжлэг туслалцаа нь нийтийг хамарч, төлбөрийн чадвартай хэсэг хүртэл хөнгөлөлтөд хамрагддагаас болж компанийн хэвийн ажиллагаанд ихээхэн сөрөг нөлөө үзүүлдэг гэдгийг олон нийтэд ойлгуулах шаардлагатай байна. Үүний тодорхой жишээ нь уур ус, цахилгаан, дулаан, нүүрсний үнийг зориудаар өртгөөс нь доогуур түвшинд барьдагаас эдгээр үйл ажиллагааг

ЗӨВЛӨМЖ

хариуцан хэрэгжүүлж буй компаниуд байнга алдагдалтай ажилладаг явдал юм.

3. Санхүүжилтийн эх үүсвэрт өөрчлөлт оруулах нь хувьцаа эзэмшигчдийн эзэмшлийн харьцааг өөрчлөх учраас хувьцаа эзэмшигчид болон ТУЗ энэ талаар тодорхой шийдвэр гаргах эрх мэдэлтэй байх ёстой. ТӨК-иудын хувьд банк, санхүүгийн болон бусад байгууллагуудтай харьцахад төрийн өмчтэй гэдгээрээ түрүү барьж бусдаас илүү эрх эдлэх ёсгүй. Хэрэв ийм байдал гарвал зах зээлийн өрсөлдөөний зохицуулалт алдагдахад хүрдэг. Мөн ТӨК-ийн хувьд бусдын адил ердийн аж ахуй эрхлэгч учраас зээл авах болон санхүүгийн аливаа хариуцлага хүлээхэд төрийн гэдэг утгаараа Засгийн газрын баталгааг шууд авах бололцоогүй. Хэрвээ Засгийн газар тодорхой зорилгоор баталгаа гаргах бол өмчлөлийн хэлбэр түүнд нөлөөлөх ёсгүй.

ЗАСГИЙН ГАЗАР ТӨК-ИЙН ХУВЬЦАА ЭЗЭМШИГЧ БОЛОХ НЬ:

1. Төрийн эрх үүргийг түүний захиргааны олон байгууллагууд өөр өөрийн эрх хэмжээний хүрээнд хэрэгжүүлдэг. Иймээс төрийн эзэмшиж буй хувьцаатай холбоотой эрх, үүргийг тухайн компанид төрийн захиргааны ямар байгууллага, хэрхэн хэрэгжүүлэх талаар түүний дүрэмд тодорхой зааж өгөх нь зүйтэй. Ялангуяа төр 100% хувьцааг нь эзэмшдэг тохиолдолд тухайн компанийн хувьцаа эзэмшигчийн эрх үүрэг болон бүрэн эрхийг хэрэгжүүлэгч этгээдийн асуудлыг компанийн дүрэм болон бусад эрхийн актуудад маш нарийн тусгасан байвал зохимжтой.

2. Засгийн газар, түүний байгууллагуудаас ТӨК-ийн үйл ажиллагаанд шууд оролцох хандлага их байгаа нь гүйцэтгэх удирдлагаас компанийн үйл ажиллагааны төлөө хүлээх үүрэг, хариуцлагыг сулруулж улмаар удирдлагын хариуцлага хүлээх тогтолцоог алдагдуулж байгаа явдал юм. Иймд компани бүрийн дүрэм, журамд удирдлагын тогтолцооны эрх үүргийг нарийн тодорхой зааглах, ялангуяа ТУЗ-ийн үйл ажиллагааг тогтмолжуулж компанийн сайн засаглалын энэ талын жишээ, зарчмуудыг нэвтрүүлэх талаар үр бүтээлтэй ажил зохион байгуулах, компанийн гүйцэтгэх удирдлагаас ТУЗ-д тогтмол тайлагнадаг практикийг тогтмолжуулах үйл ажиллагааны

МОНГОЛ УЛСЫН КОМПАНИЙНЗАСАГЛАЛЫН

ҮНДЭСНИЙТАЙЛАН

2013

121МОНГОЛ УЛСЫН КОМПАНИЙН ЗАСАГЛАЛЫН ҮНДЭСНИЙ ТАЙЛАН

нээлттэй байдлыг хангах шаардлагатай.

3. Хөндлөнгийн аудитор нь компанийн хувьд түүний үйл ажиллагаа түүний дотор нягтлан бодох бүртгэл хөтлөлт нь СТОУ-ын стандартад нийцэж байгаа эсэхийг мэргэжлийн хувьд тодорхойлдог тул компанийн зүгээс түүнтэй байнгын холбоотой ажиллах ёстой.

4. ТӨК-ууд хуульд заасны дагуу хараат бус гишүүдээс бүрдсэн ТУЗ-ийн дэргэдэх нэр дэвшүүлэх хороог яаралтай байгуулж зөвхөн түүнээс санал болгосон нэр дэвшигчийг ТУЗ-д томилдог болгох ба энэ ажиллагааг нийтэд ил тод нээлттэй явуулах ёстой. Мөн ТӨК-ийн гүйцэтгэх удирдлага болон ТУЗ-өөс өөрийн гишүүд болон бусад удирдлагад олгож буй цалин урамшууллыг тайлан балансандаа тусган нийтэд заавал мэдээлж байх ёстой. Ялангуяа ТУЗ-ийн гишүүд, Гүйцэтгэх удирдлагын цалин урамшуулал нийтэд ил тод нээлттэй байх мэдээллийн нэг хэсэг мөн.

5. Компаниуд тайлант хугацаанд ТУЗ-ийн гишүүд болон түүнтэй нэгдмэл сонирхолтой этгээдтэй хийсэн гэрээ хэлэлцээрийн нэр, хэлэлцээр хийсэн этгээдийн нэр, үнийн дүн зэргийг хөндлөнгийн аудиторууд заавал шалгаж дүгнэлт гаргасан байх тухай Компанийн тухай хуулийн 94.16.3 дах заалтыг хэрэгжүүлж, нийтэд мэдээлж байх хэрэгтэй. Ингэснээрээ эрх бүхий албан тушаалтнууд эрх мэдлээ урвуулан ашиглаж, компанид хохирол учруулах явдлыг арилгахад чухал алхам болох юм.

6. Компаниуд дүрэм болон холбогдох бусад эрхийн актуудаа дотоод мэдээлэл гэж юу болох, түүнийг ашиглан арилжаанд оролцох гэж юуг ойлгох талаар тодорхой зааж, түүнийг задруулах болон эрх бүхий албан тушаалтан хувьдаа ашиг олох зорилгоор ашиглахгүй байх нөхцлийг бүрэлдүүлэх чиглэлээр тодорхой ажлууд хийсэн байх нь зүйтэй.

7. ТӨК-иудын хувьд ТӨХ-ны оролцоог багасган хуулийн хүрээнд байлгахын тулд компанийн дүрэм болон холбогдох бусад эрхийн актанд төрийн эзэмшлийн хувьцааг эзэмшигч этгээдийн төрийн төлөөллөө хэрэгжүүлэх ажиллагааг маш нарийн тодорхой зааж өгөх. Мөн ТӨК-ийн ТУЗ-ийн ажиллагааг сайжруулж, түүн дээр компанийн үйл ажиллагаа төвлөрөн явагддаг болгох. ТӨХ-ны тайланд төрийн өмчлөлд байгаа хувьцааны хэмжээ болон түүний өөрчлөлт, ТӨК-ийн үйл ажиллагааны үр дүн, төрийн хувьцаа эзэмшлийг хэрхэн хэрэгжүүлж ирсэн байдлыг тусгасан байдаг. Харин энэхүү тайланг нийтэд мэдээлэх асуудал хангалтгүй байгааг анхаарч засах.

БҮХ ХУВЬЦАА ЭЗЭМШИГЧДЭД ТЭГШ ШУДАРГА ХАНДАХ НЬ :

1. ТӨК-ийн хувьд төртэй харьцаж байгаатайгаа адил байдлаар бусад хувьцаа эзэмшигчтэй харьцах, ялангуяа төрд өгч буй мэдээллийг бусад хувьцаа эзэмшигчдэд заавал хүргүүлэх бодлогыг баримталж ажиллах хэрэгтэй. Эдгээр мэдээлэлд компанийн үйл ажиллагааны үр дүн болон эд хөрөнгийн хөдөлгөөний талаархи мэдээлэл байхаас гадна компанийн удирдлагын цалин урамшуулал, тэдгээрээс компанитай хийсэн гэрээ хэлцлүүд тусгагддаг. Энэ бүхэн нь хувьцаа эзэмшигчид компани дээр болж байгаа үйл явдлын талаар ядахдаа жилд нэг удаа тодорхой мэдээлэл авах бололцоог хангадаг юм. Хуульд хувьцаа эзэмшигчдэд хүргэхээр заасан эдгээр мэдээлэл нь аливаа шийдвэр гаргахад шаардлагатай байдаг учраас компани тэдгээрийг цаг тухайд нь бүрэн хэмжээгээр өгч байхаас гадна компани дээр болж буй томоохон үйл явдлыг СЗХ-ноос гаргасан журмын дагуу мэдээлж байх үүрэгтэй. Хувьцаа эзэмшигчдийн хурал хүчин төгөлдөр болох ирцийг хуульд 50-иас дээш байхаар заасан бөгөөд энэ нь зайлшгүй биелүүлэх доод босго юм. Тухайн компаний хувьд өөрийн онцлог, бололцоог тооцсоны үндсэн дээр жижиг хувьцаа эзэмшигчдийн оролцоог хангах үүднээс энэ босгыг өндрөөр тогтоох боломжтой.

2. Хувьцаа эзэмшигч нь компанийн эзэд учраас өөрт шаардлагатай мэдээллийг авах бүрэн эрхтэй. Хувьцаа эзэмшигчийн энэ эрхээ хэрэгжүүлэх нөхцлийг компанийн зүгээс хэрхэн хангахыг болон ямар албан тушаалтан хариуцан хэрэгжүүлэхийг өөрийн дүрэм, журамд тодорхой зааж, түүнийг холбогдох албан тушаалтан мэддэг, биелүүлдэг байх ёстой.

3. ТУЗ-д төрийн эрх бүхий албан тушаалтны шахалтаар янз бүрийн сонирхол бүхий хүн орох бололцоог хаах үүднээс хуульд заасны дагуу нэр дэвшүүлэх хороог ажиллуулах, ТУЗ-ийн гишүүнээр нэр дэвших хүнд компанийн онцлог шаардлагын дагуу тодорхой шалгуур тавих зэрэг ажлыг зохион байгуулах хэрэгтэй.

ОРОЛЦОГЧ ТАЛУУДТАЙ ХАРИЛЦАХ НЬ:

1. Компанийн оролцогч талууд гэдэг нь хувьцаа эзэмшигчид, ТУЗ-ийн гишүүд, ажиллагчдаас эхлээд төрийн болон төрийн бус байгууллагууд, бэлтгэн нийлүүлэгч, худалдан авагч, санхүүжүүлэгчид гэх мэт олон талын этгээдүүд юм. Компани эдгээртэй харьцахдаа ихэвчлэн харилцан үүрэг хүлээсэн гэрээ байгуулах замаар

ажилладаг. Иймд тэрхүү гэрээнд заасан эрх, үүргээ цаг тухайд нь хэрэгжүүлэх явдал чухал. Ялангуяа ажиллагчид болон хэрэглэгчид үйл ажиллагааны цөм байдаг тул тэдгээртэй харьцах талаар тусгайлсан бодлого боловсруулж ажиллах нь чухал. Компани харилцагч талуудад нааштай сэтгэгдэл төрүүлэх үүднээс тэдгээртэй харилцах харилцаанд хүндэтгэлтэй хандах, харилцан ашигтай байх гэх мэт баримтлах нийтлэг зарчмуудыг бодлогын баримт бичигтээ тусгах нь зүйтэй. Аж ахуйн харилцааны талаар гарсан маргааны шийдвэрлэх асуудлыг хэрхэн зохицуулах асуудлыг ч гэсэн журамдаа тусгах нь зүйтэй.

2. Компани ажиллагчидтайгаа хоёр талын хүлээх эрх үүрэг болон ажиллагчдын чиг үүрэг, цалин урамшууллыг нарийн тодорхой тусгасан гэрээ байгуулахаас гадна энэхүү гэрээ нь ёс төдий зүйл биш байх үүднээс тодорхой хугацаанд дүгнэж, цаашид хэрхэх асуудлаа авч үздэг байх.

3. “Дампуурлын тухай” хуульд өөрийн авсан зээлийн 1\3-ийг анхны нэхэмжлэлээр өгч чадахгүй тохиолдолд тухайн компанийг төлбөрийн чадваргүй гэж үзэж түүнийг дампууруулахаар нэхэмжлэл гаргаж болохоор заасан. Ийм чиглэлээр компани өөрийн үйл ажиллагааг зохицуулсан баримт бичигтээ тодорхой заалт оруулсан байх нь зээлдүүлэгчид илүү нааштай сэтгэгдэл төрүүлэх боломж үүснэ.

ИЛ ТОД БАЙДАЛ, ТАЙЛАГНАЛЫН ТАЛААР:

1. Компанийн тайлангийн чанар нь түүнийг гаргаж байгаа этгээдийн мэдлэг чадвараас хамаарч янз бүр байх нь элбэг. Иймээс тайлангийн чанарыг тухайн ажлыг хариуцаж буй этгээдийн мэдлэг чадвараас хамааралгүй болгох үүднээс компанийн НББ хөтлөлт болон санхүүгийн тайлан гаргалтад СТОУС-ийг мөрдөж буй эсэхэд ТУЗ-ийн зүгээс хяналт тавих тогтолцоо бүрдсэн байх ёстой.

2. Компанийн жилийн тайлан нь тухайн компанийн жилийн үйл ажиллагааны үр дүнг харуулах чухал баримт бичиг тул түүнд байх ёстой мэдээллийг бүрэн бөгөөд үнэн зөв тусгаж хугацаанд нь гаргаж нийтэд хүргэх явдал маш чухал ач холбогдолтой. Иймд тайланд тусгах ёстой мэдээллийн жагсаалт, хариуцан гаргах этгээдийг тодорхой заасан мэдээллийн журамтай байвал зохино. Компаниуд санхүүгийн тайлангаас гадна үйл ажиллагааны тайланг гаргаж хувьцаа эзэмшигчдэд хүргүүлэх ёстой. Энэ талаар Компанийн тухай хуулийн өөрчлөлтөөр тодорхой заалт орсон байгаа. Ялангуяа компанийн

ЗӨВЛӨМЖ122

ТУЗ энэ тайланг бэлтгэхэд чухал үүрэгтэй оролцохоор байгааг анхаарах хэрэгтэй. Өмнө нь гүйцэтгэх удирдлагаас ирүүлсэн илтгэлийг ХЭХ-д шууд танилцуулдаг байсныг өөрчилж ТУЗ өөрөө тайлангаа тавихаар болгосон. Хуульд заасан хугацаа нь нийтлэг хугацаа. Энэ хугацааг нааш татах бололцоо компанид байгаа. Тайлан хугацаандаа гарах нь санхүүгийн тайлан болон аудиторын дүгнэлт гарах хугацаанаас хамаарах тул тайланг гаргах ажиллагааг эрт эхлүүлэх арга хэмжээг авах нь зүйтэй.

Компани түүний дотор ТӨК нь олон нийтийн хөрөнгөн дээр ажиллаж, нийтэд зориулсан үйл ажиллагаа явуулдаг тул түүний үйл ажиллагааны талаар гарч буй сайн, муу томоохон үйл явдлын талаар нийтэд заавал мэдээлдэг байх ёстой. Ингэж байж тухайн компани дээр болж байгаа үйл ажиллагааг олон нийт мэдэж түүний үндсэн дээр өөрсдийн шийдвэр, саналаа гаргах нөхцөл бүрэлдэх болно.

3. Хөндлөнгийн аудитын тогтолцоо нь манай орны хувьд харьцангуй шинэ тул дотоодын ийм төрлийн үйлчилгээ үзүүлэгчдийн чадавхи янз бүр байгаа. Иймд аль болох илүү чадвартай, хийсэн дүгнэлтэндээ хариуцлага хүлээх чадвартайг нь сонгоход анхаарах нь чухал. ТӨК-уудад хөрөнгө оруулалт шаардлагатай байгаа өнөөгийн нөхцөлд бололцоотой бол олон улсад нэр хүндтэй аудитын компанийг сонгох нь том хөрөнгө оруулагчдийн итгэлийг хүлээхэд ач холбогдолтой юм. Гэхдээ зөвхөн гадаадын нэр хүндтэй аудитийн сонгоно гэсэн зарчим баримтлаад байвал дотоодын аудитийн компаниудыг чадавхижуулах боломжгүйд хүргэх сул талтай нөгөө талаар гадаадын аудитийн компаниудын Монголд ажиллаж буй аудиторууд зөвхөн СТОУС, АОУС зэргийг олон жил баримтлаад хэвшсэн компаниуудтай л ажиллаж сурсан, үндэсний компаниудын үйл ажиллагааны онцлог, учирч буй бэрхшээлтэй асуудлыг ойлгодоггүй, тэдгээрийг хэрхэн сайжруулах талаар ажил хэрэгч зөвлөмж өгөх чадавхи муу, монгол ажилтнууд нь зөвхөн англи хэлтэй гэдэг шалгуураар сонгогдсон байдаг зэрэг дутагдалтай талтай учраас зөвлөмж дүгнэлт нь компанийн үйл ажиллагааны өнөөгийн практикаас ихээхэн хол байдаг дутагдалтай тал олонтоо тохиолдож байгаа. Ийм учраас төрийн өмчит компанид аудит хийх байгууллагыг сонгохдоо олон улсад нэр хүнтэй аудитийн фирмийг сонгосон тохиолдолд үндэсний туршлагатай аудиторууд оролцсон багийг ажилууллахыг шаарддаг байх бодлого баримтлах нь зүйтэй. Хөндлөнгийн аудиторыг

сонгох шалгуурыг өөрийн компанийн тухайн үеийн шаардлага, онцлогтой нийцүүлэн ТУЗ-өөс тогтоох нь зүйтэй. Үүнээс гадна Компанийн тухай хуульд заасан байгаа хөндлөнгийн аудиторт тавих нийтлэг шаардлагыг мөрдөж ажиллах нь аудитор нь компанийн хувьд хараат бусаар дүгнэлт гаргах нөхцөл болохыг анхаарч үзэх хэрэгтэй.Хөндлөнгийн аудитын гол зорилго нь тухайн компанийг сонирхогч түүний дотор хөрөнгө оруулагч нарт санхүүгийн тайлангийн үнэн зөвийг нотлох явдал учраас аудитор нь компанитай аливаа холбоо хамааралгүй, хөрөнгө оруулагчид итгэх хөндлөнгийн этгээд байх ёстой. Гэтэл ТӨК-д хийсэн Төрийн аудиторын дүгнэлтийг гадны хөрөнгө оруулагч аль ч тохиолдолд хөндлөнгийн гэж үзэхгүй.

4. Оролцогч талуудад илүү ойлгомжтой байх үүднээс жилийн тайланд тухайн компанийн ТУЗ, гүйцэтгэх удирдлагын гишүүдийн зураг, тэдгээрийн мэргэжил, чадварын талаархи мэдээллийг ил тод, нээлттэй харуулсан байвал зохино. Манайд төрийн болон ТӨК-ийн удирдлагын авч буй цалин урамшуулал, хөнгөлөлт, давуу эрх зэрэг нь үндсэндээ нууц мэдээлэл гэж үзэх нь зөв мэт үздэг хандлага байдаг. Гэтэл тэдгээр нь нийтийн өмчөөс авч байгаа гэдэг утгаараа нийтэд заавал ил байх ёстой гэдэг нь олон оронд хэвшсэн түгээмэл ойлголт юм. Манайд хуульд ийм заалт байгаа боловч одоогоор энэ талаар компаниуд тодорхой зүйл хийгээгүй л байна. ТУЗ-ийн үйл ажиллагаа гишүүдийн оролцооноос шууд хамаарах тул гишүүн бүрийн оролцоог үнэлж дүгнэж байх хэрэгтэй. Энэ талаар манайд тэр тусмаа ТӨК-ийн ТУЗ-ийн гишүүдийн оролцоо хангалтгүй урсгалаараа байгаа. Хэрвээ жилийн тайланд энэ асуудлыг тусгадаг бол гишүүдээс ТУЗ-ийн ажиллагаанд оролцох оролцоонд томоохон өөрчлөлт гарах болно. Манай компаниудын хувьд энэ асуудал харьцангуй шинэ зүйл учраас тайланд хэрхэн тусгах нь төвөгтэй байж магадгүй. Иймд энэ талаар дэлхийн томоохон компанийн жилийн тайлангаас санаа авч болох юм. Тэдний хувьд энэ талын асуудал ердийн зүйл учраас сайн туршлага их байгаа.

5. Мэдээллийн технологийн энэ өргөн хүрээг хамардаг хирнээ зардал багатай боломжийг сайн ашиглаж компани дээр болж буй үйл явдлаа цаг тухайд нь мэдээллэх ажлыг тогтмолжуулах. Ингэснээрээ нийтэд хүргэх ёстой мэдээллийг хямд үнээр хурдан хүргэнэ. Үүнтэй холбогдуулан нийтэд мэдээлнэ гэснийг компанийн вебсайт дээр тавьсныг ойлгоно гэсэн

заалтыг засаглалын журамдаа тусгаж өгөх нь зүйтэй.

6. Ихэнхи тохиолдолд компаниуд өөрийн эрхэм зорилго, үнэт зүйл мэт стратеги зорилтоо компани дээрээ сурталчилгаа болгон ил тавих болсон. Тэгэхдээ түүнийгээ үйл ажиллагаандаа мөрдлөг болгохгүй зүгээр л уриа лоозон төдий гаргаад орхисон байна.

7. Их хэлцэл нь хэмжээний хувьд компанийн үйл ажиллагаанд шууд нөлөө үзүүлдэг учраас энэ хэлцэлд алдаа гарах тохиолдолд компанийг дампууралд хүргэж болзошгүй тул энэ хэлцэл ердийн журмаар хийгдэхгүй бөгөөд нийтийн хяналт дор байх ёстой байдаг.

Манай компаниуд түүний дотор ТӨК-ийн хувьд сонирхлын зөрчилтэй гэрээ хэлцлийг нийтэд нээлттэй мэдээллэх нь компанид элдэв зүйлийг өндөр үнээр шахах, эсвэл хямд үнээр компанийн бүтээгдэхүүн, үйлчилгээ бусад зүйлийг авах зэрэг компанийг хохироосон үйл ажиллагааг таслан зогсооход чухал ач холбогдолтой. Иймд хуулийн энэ заалтыг хэрэгжүүлэх талаар компаниуд чармайлт гаргаж ажиллах шаардлагатай байна.

8. Компани өөрийн эрх бүхий албан тушаалтан, тэдгээртэй нэгдмэл сонирхолтой этгээдийн жагсаалтыг гаргаж нээлттэй болгох нь компани дээр хийгдэх сонирхолын зөрчил бүхий гэрээ хэлцлийг мэдэх улмаар түүнийг ёс журмын дагуу хийх, нийтэд нээлттэй болгох зэрэгт чухал ач холбогдолтой.

ДОТООД АУДИТЫН ТАЛААР:

1. Эдийн засгийн өндөр хөгжилтэй улс орнуудад өмчлөгчдийн зүгээс гүйцэтгэх удирдлагын үйл ажиллагааг хянадаг компанийн дотоод хяналтын хэлбэр нь дотоод аудит байдаг. Төрийн өмчийн компаниудын хувьд гүйцэтгэх удирдлагын хэрэгжүүлж буй үйл ажиллагааны үр ашиг, санхүүгийн болон бүх төрлийн тайлагналын үнэн зөв байдал, хууль тогтоомжийн хэрэгжилтийг хянахад дотоод аудит чухал үүрэгтэй. Манай улсын Компанийн засаглалын кодексын 1.7.2-т компанийн өдөр тутмын үйл ажиллагааг хариуцан гүйцэтгэж буй гүйцэтгэх удирдлага, түүний гишүүд, ажилтан албан хаагчдын үйл ажиллагаанд тавих дотоод хяналтын тогтолцоог гүйцэтгэх удирдлагаас хараат бус хэлбэрээр үйл ажиллагаа явуулж үр дүнгээ ТУЗ-д тайлагнадаг, үйл ажиллагааных нь журмыг ТУЗ тогтоодог хэлбэрээр зохион байгуулна гэж заасан. Дотоод аудитын албаны дүгнэлт тайлан нь зөвхөн ТУЗ дээр танилцуулагддаг төдийгүй бүх шатны гүйцэтгэх удирдлагад танилцуулагддаг

123МОНГОЛ УЛСЫН КОМПАНИЙН ЗАСАГЛАЛЫН ҮНДЭСНИЙ ТАЙЛАН

тэдний хэрэгжүүлж буй үйл ажиллагааг сайжруулахад чиглэгддэг байх ёстой.

2. Дотоод аудитын албаны үүргийг зөвхөн санхүүгийн үйл ажиллагаагаар хязгаарлаж болохгүй бөгөөд компанийн үйл ажиллагааны чиглэлтэй холбоотой бүх талын хяналт, үр ашгийг үнэлж сайжруулахад түүний үүрэг чиглэгдэх ёстой. Дотоод аудитор нь зөвхөн санхүүгийн сайн шинжээчид байхаас гадна компанийн үйл ажиллагааны үндсэн чиглэлээр мэргэшсэн ажилтнууд байна.

3. Компани дотоод аудитын албаны журамтай байхаас гадна дотоод аудитад мөрдөх үйл ажиллагааны болон ёс зүйн стандартууд болон дотоод аудитын төлөвлөлт, арга зүй, тайлан зөвлөмжийн загвар, зөвлөмжийн хэрэгжилтийн мониторинг хийх аргачлал, ажлын баримтын загваруудыг багтаасан удирдамжийн баримт бичигтэй байх ёстой.

ТУЗ-ИЙН ГИШҮҮДИЙН ҮҮРЭГ ХАРИУЦЛАГЫН ТАЛААР:

1. Компанийн ТУЗ-ийн үйл ажиллагаа явуулах үндсэн хэлбэр нь түүний хурал байдаг тул хурлын бүрэн эрх, хурлыг хуралдуулах журам зэргийг компанийн тухай хуулийн холбогдох заалтуудыг үндэслэн өөрийн компанийн дүрэм болон ТУЗ-ийн үйл ажиллагааны журам зэрэг баримт бичгүүдээр тусгайлан зохицуулж өгөх нь зүйтэй.

2. Хэрвээ хуулийн хугацаанд ХЭ-ийн ээлжит хурлыг зарлан хуралдуулаагүй бол ТУЗ-ийн хурал зарлахаас бусад бүрэн эрх дуусгавар болох тул энэ хугацаанд ХЭХ-ыг зарлан хуралдуулах шийдвэрийг зохих хугацаанд нь гаргаж байх талаар ТУЗ-ийн үйл ажиллагааг зохицуулах дүрэм, журам болон ТУЗ-ийн үйл ажиллагааны төлөвлөгөөний гол асуудлын нэг болгон тусгаж хэрэгжүүлэх ажлыг зохион байгуулж байх нь зүйтэй юм.

3. Өнөөгийн байдлаар олон улсын байгууллагуудын туслалцаатайгаар компанийн засаглалын чиглэлээр сургалт явуулдаг хэд хэдэн байгууллагууд бий болон сургалт явуулж байна. Эдгээрт өөрсдийг ТУЗ-ийн гишүүд болон удирдлагын ажилтнуудаа хамруулж, компанийн засаглалтай холбоотой асуудлаар тодорхой мэдлэгтэй болгох нь компанийн үйл ажиллагааг ёсоор нь зөв удирдан явуулахад чухал ач холбогдолтой.

4. ТӨК-ийн хувьд төрийн оролцоо, нөлөөлөл их байх боломжтой. Төрийн оролцоо, нөлөөлөл нь ихэнхи тохиолдолд улс төрийн сонирхолд хөтлөгдөх нь илүү их байх тултүүнээс

компанийг хамгаалах шаардлага байнга гардаг. Энэхүү хамгаалалтын нэг чухалхэрэгсэл нь ТУЗ-д төрөөс хамааралгүй зөвхөн компанийн эрх ашгийн төлөө байх этгээдийг өргөнөөр оруулах явдал гэж үздэг.

5. Засаглал сайтай компаниудын ТУЗ-ийн үйл ажиллагаа нь тогтсон дүрэм, журмын дагуу урьдаас төлөвлөсөн төлөвлөгөөний дагуу явагддаг. Ялангуяа ТУЗ-ийн хурлыг ийм төлөвлөлгөөний дагуу явуулах нь хуралд бэлтгэх, хурлаас гарах шийдвэрт чухал ач холбогдолтой.

6. ТУЗ-ийн дэргэд эрсдэлийн болон бусад шаардлагатай хороодтой байх эсэхээ тухайн компани өөрийн онцлогоос хамаарч шийдэх ёстой. Ер нь компанийн тухай хуулийн 82.1-д “ ...шаардлагатай гэж үзвэл тодорхой асуудал эрхэлсэн байнгын болон түр хороог байгуулж болно” гэж заасны дагуу ялангуяа ТӨК-ийн хувьд тухайн үед үүссэн асуудлыг шийдэхтэй холбогдож түр хороог тодорхой асуудлыг шийдэх үүднээс байгуулан ажиллуулах нь өнөөгийн нөхцөлд чухал юм. Компанийн жилийн тайлан болон компани дээр гарч буй томоохон үйл явдлын талаар нийтэд мэдээллэж байх гэдгийн хүрээнд хороод өөрсдийн үйл ажиллагаа гишүүдийн талаар мэдээлэл өгч байх нь зүйтэй юм. Энэ нь хөрөнгө оруулагчид болон бусад сонирхогч талуудад нэн чухал мэдээлэл байдаг.

7. Манай улсад өмнөх нийгмийн үед бизнесийн аливаа эрсдлийг төр өөрөө хүлээхээр зохицуулагдсан байсан тул эрсдлийн талаархи бидний мэдлэг төдий л сайн биш. Иймд ТӨК-ийн хувьд энэ тал дээр нилээд анхаарал хандуулж бусдаас сурах талаар ТУЗ-өөс тодорхой ажил зохион байгуулж байх шаардлагатай.

8. ТУЗ нь жил бүрийн эцэст гүйцэтгэх удирдлагатай байгуулсан гэрээнийхээ биелэлтийг гаргаж, компанийн өдөр тутмын үйл ажиллагааг удирдан зохион байгуулж тухайн жилд ямар үр дүнд хүрснийг нь үнэлж дүгнэн, үр дүнг ТУЗ-д танилцуулан холбогдох шийдвэрийг гаргадаг байх.

9. Компанийн удирдлага түүний дотор ТӨК-ийн хувьд гүйцэтгэх захирлын томилгоонд их анхаарал тавих шаардлагатай. Компанийн тухай хуульд орсон томоохон өөрчлөлтийн нэг нь ГЗ-ын албан тушаалд нэр дэвшүүлэх болон томилох ажиллагаа юм. Хэрвээ хуульд заасны дагуу ГЗ-ыг томилоогүй бол уг томилгоо хууль бус болж түүний гаргасан шийдвэрүүд бүгд эрх зүйн хувьд хүчин төгөлдөр бус болоход хүрч энэ нь компанид томоохон эрсдэл үүсгэх тул үүнийг байнга анхаарч байх шаардлагатай.Компани гүйцэтгэх захирлын албан тушаалд ажиллах хүнд

тавих шалгуурыг компанийнхаа тухайн үеийнхээ бодлоготой уялдуулан ТУЗ-ийн дэргэдэх нэр дэвшүүлэх хорооноос боловсруулан гаргаж түүндээ тохирох хүнийг шилж сонгон олох, эсвэл боломжтой гэж үзсэн хүнийг энэ талаараа сурган дадлагажуулж, бэлтгэх зэрэг асуудлыг тусгасан гүйцэтгэх захирлын залгамжлагчийн бодлоготой байх нь зүйтэй.

10. Манай практикт ТУЗ-ийн нарийн бичгийн дарга гол төлөв орон тооны бус, тодорхой албан тушаалтанд хавсруулан үндсэн ажлынхаа хажуугаар нь гүйцэтгүүлж байна. Энэ нь жижиг бөгөөд нэг төрлийн ажил үйлчилгээ эрхэлдэг компанийн хувьд болох мэт боловч олон ХЭ-тэй, тэдгээрт төр оролцдог, гадаадын хөрөнгө оруулалттай, хэмжээний хувьд томорч байгаа компанийн хувьд магадгүй бие даасан орон тооны эсвэл зарим том компаний хувьд тодорхой алба ч байж болох юм.Манай практикт гол төлөв ТУЗ-ийн дарга эсвэл гүйцэтгэх захирлын дэвшүүлсэн хүнийг томилж байна. Энэ нь ТУЗ-ийн нарийн бичгийн дарга нь ТУЗ-ийн дарга, гүйцэтгэх захиралтай илүү ойр ажиллахаас гадна тэдний өгсөн үүрэг даалгаврын дагуу гол төлөв ажиллах тул тэд нэр дэвшүүлэх нь зөв байж болох юм. Гэхдээ ТУЗ-ийн дэргэд дэх нэр дэвшүүлэх хороогоор заавал орж байх нь бодлогын хувьд зөв юм.

11. ТУЗ-ийн үйл ажиллагаанд дүгнэлт өгөх нь түүний ажлын хариуцлагыг дээшлүүлэх, үйл ажиллагааг сайжруулах үндэс болох учраас тодорхой хугацаанд түүний үйл ажиллагаа, бүтэц бүрэлдэхүүний талаар дүгнэлт өгдөг тогтолцоог бий болгох нь зүйтэй. Олон улсын зарим байгууллагаас гаргасан ТУЗ-ийн үйл ажиллагааг дүгнэх асуулга бүхий загвар байдаг. Түүнийг ашиглан өөрийн компанийн тийм асуулга загвартай болох нь зүйтэй. ТӨК-ийн хувьд ТУЗ болон түүний гишүүдийн тухайн жилд хийсэн ажлыг дүгнэдэг тогтолцоо манайд алга байна.

12. ТБОНӨ-ийн тухай хуульд төрийн өмчийн төлөөллийг ТӨХ хэрэгжүүлэхээр заасан. Үүний дагуу ТӨК-ийн ТУЗ-д төрийг төлөөлөх гишүүдийг ТӨХ нэрийг дэвшүүлж байгаа боловч энэ ажиллагаа тухайн компанийн хувьд хэрхэн явагдах талаар компанийн дүрэмд дэлгэрэнгүй зааж өгөх нь зүйтэй. Ялангуяа сүүлийн үед төрийн эзэмшлийн хувьцааг ТӨХ-оос гадна салбарын яамд эзэмших болж байгаа тохиолдолд нэр дэвшүүлэх ажиллагааны зохицуулалт дүрэмд заасан байх зайлшгүй болж байна.

УРЛАХ ЭРДЭМ ХХК