Post on 04-Sep-2021
ĠSTANBUL TEKNĠK ÜNĠVERSĠTESĠ FEN BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ
TASARIMDA BULUġ ve YENĠLĠK ĠÇĠN BĠR METOD DENEMESĠ:
TÜRK KAHVESĠ MAKĠNASI
YÜKSEK LĠSANS TEZĠ
Müh. Yusuf GÜÇLÜ
0502001809
HAZĠRAN 2002
Tezin Enstitüye Verildiği Tarih : 21 Mayıs 2002
Tezin Savunulduğu Tarih : 30 Mayıs 2002
Tez Danışmanı : Prof.Dr. Nigan BAYAZIT
Diğer Jüri Üyeleri : Doç.Dr. Seçil ġATIR (Ġ.T.Ü.)
Prof.Dr. Muzaffer ERTEN (Ġ.T.Ü.)
ii
ÖNSÖZ
Çalışmamın hazırlanması sırasında değerli bilgilerini esirgemeyen sayın hocam Prof. Dr. Nigan BAYAZIT ‟a, çalışmamda bana her türlü imkanı sağlayan Arçelik Araştırma ve Teknoloji Geliştirme Merkezi yöneticilerinden Doç. Dr. M. Yalçın TANES ‟e, desteklerini hiçbir zaman esirgemeyen Levent HASANREĠSOĞLU, Hakan GÜLER, Halit BAYKALER ve Mehmet KAYA ‟ya teşekkürü bir borç bilirim.
MAYIS 2002 Yusuf GÜÇLÜ
iii
ĠÇĠNDEKĠLER
Sayfa No
ÖNSÖZ .................................................................................................................... ĠĠ TABLO LĠSTESĠ ...................................................................................................... V ġEKĠL LĠSTESĠ ...................................................................................................... VĠ ÖZET ...................................................................................................................... ĠX SUMMARY .............................................................................................................. X
1. GĠRĠġ ................................................................................................................... 1 1.1 Amaç ............................................................................................................. 1 1.2 ÇalıĢmanın Gerekçesi .................................................................................. 1
2 MEVCUT BĠLGĠLERĠN TOPLANMASI ................................................................. 5 2.1 Kahve Kültürü ............................................................................................... 5
2.1.1 Kahvenin Tarihçesi .................................................................................. 5 2.1.2 Kahvenin Genel Özellikleri ....................................................................... 6
2.2 Patentler .......................................................................................................13 2.3 Piyasadaki Mevcut Ürünlerin Ġncelenmesi .................................................17
2.3.1 Krups 619-70 Fresh Aroma Combination ................................................17 2.3.2 Bodum 3000-10USAA Electric Santos ....................................................17 2.3.3 Black & Decker DCM18S Brew 'n Go Personal .......................................18 2.3.4 Capresso 471.01 CoffeeTEC ..................................................................18 2.3.5 DeLonghi CC100 Coffee Cappuccino .....................................................19 2.3.6 Black & Decker ODC325B Spacemaker .................................................19 2.3.7 Capresso 435.01 Elegance Classic ........................................................20 2.3.8 Capresso 452.01 CoffeeTeam Plus ........................................................20
3. METOD...............................................................................................................21 3.1 Takip edilen yol ...........................................................................................21 3.2 Fikrin Belirlenmesi ......................................................................................23 3.3 Ġlk Fikrin Ortaya ÇıkıĢı .................................................................................25 3.4 Kahve Kültürü AraĢtırması .........................................................................25 3.5 Patent AraĢtırmaları ....................................................................................25 3.6 Piyasadaki Ürünlerin Ġncelenmesi ..............................................................25 3.7 Fikir Eskizleri ...............................................................................................26 3.8 Ġyi Türk Kahvesi Yapan Yerlerin Gezilmesi ve Gözlem .............................26 3.9 Pilot Anket ...................................................................................................26 3.10 Pilot Anket Sonucu Ortaya Çıkan Verilerin Değerlendirilmesi ...............27 3.11 Anket ..........................................................................................................27 3.12 Ġyi Türk Kahvesi PiĢirmenin Ayrıntılarını Ġncelemek Amacıyla Deneyler ............................................................................................................................27 3.13 Bulgular IĢığında Ürünün Nasıl Olabileceği Konusunda DüĢünceler ....28 3.14 Tasarım Kavramı Alternatiflerinin Modellenmesi ....................................28
4. FĠKĠR ESKĠZLERĠ ...............................................................................................29
5. ANKET, DENEYLER VE GÖZLEM ....................................................................43
iv
5.1 Ġyi Türk Kahvesi Yapan Yerlerin Ġncelenmesi ............................................43 5.1.1 Cezve üzeri ısı dağılımı-kahvenin pişirildiği sıcaklık ................................43 5.1.2 Kahvenin Köpüğü ...................................................................................45 5.1.3 Kahvenin Tarifi ........................................................................................45 5.1.4 Elektrikli Kahve Makineleri ......................................................................46
5.2 Pilot Anket Bulguları ...................................................................................46 5.2 Pilot Anket Bulguları ...................................................................................47 5.2.2 Pilot Anket Cevaplarından Faydalanılarak Yapılan DeğiĢiklikler ..........47 5.3 Yayınlanan (SON) Anket Bulguları .............................................................56
5.3.1 Örneklenen Kullanıcıların Özellikleri Konusundaki Bulgular ....................56 5.3.2 Örneklenen Kullanıcıların Alışkanlıkları Konusundaki Bulgular ...............58
5.4 Ġyi Türk Kahvesi PiĢirmenin Ayrıntılarını AraĢtırmak Amacıyla Deneyler69 5.5 Bulgular IĢığında Ürünün Nasıl Olabileceği Konusunda DüĢünceler ......72
6. KAVRAMLARIN MODELLENMESĠ ....................................................................74 6.1 Büyük Hazneli Tasarım Kavramı ................................................................74 6.2 Çay Demleme ve Su Kaynatma Özelliği Olan Tasarım Kavramı ...............76 6.3 Ucuz ve Su Kaynatma Özelliği Olan Tasarım Kavramı .............................78 6.4 Musluklu ve Dijital Kumanda Panelli Tasarım Kavramı ............................78
7. KAYNAKLAR .....................................................................................................80
EK-A ĠNCELENEN, PĠYASADAKĠ DĠĞER ÜRÜNLER ...........................................82
EK-B PĠLOT ANKET SORULARI ......................................................................... 101
EK-C ANKET SORULARI .................................................................................... 104
ÖZGEÇMĠġ .......................................................................................................... 108
v
TABLO LĠSTESĠ
Sayfa No
Tablo C.1. İncelenen, Piyasadaki Diğer Ürünler.............. …………………… 100
vi
ġEKĠL LĠSTESĠ
Sayfa No
ġekil 2.1 ġekil 2.2 ġekil 2.3 ġekil 2.4 ġekil 2.5 ġekil 2.6 ġekil 2.7 ġekil 2.8 ġekil 2.9 ġekil 2.10 ġekil 2.11 ġekil 2.12 ġekil 2.13 ġekil 2.14 ġekil 2.15 ġekil 2.16 ġekil 2.17 ġekil 2.18 ġekil 2.19 ġekil 2.20 ġekil 2.21 ġekil 3.1 ġekil 4.1 ġekil 4.2 ġekil 4.3 ġekil 4.4 ġekil 4.5 ġekil 4.6 ġekil 4.7 ġekil 4.8 ġekil 4.9 ġekil 4.10 ġekil 4.11 ġekil 4.12 ġekil 4.13 ġekil 4.14
: Hasat zamanı .............................................................................. : Kahve kavurma makinesi ............................................................ : Yukarıdan aşağıya doğru: açık, orta, koyu ve çok koyu kavrulmuş kahve..........................................................................
: İtalyan Patenti Türk Kahvesi Makinası......................................... : Japon Patenti Türk Kahvesi Makinesi.......................................... : Türk Kahvesi Pişirme Makinesi.................................................... : Teflon Yataklı Konik Musluk......................................................... : Mikroişlemci Kontrollü Çay Pişirme Makinesi............................... : Tam Kaynama Sağlayan Su Isıtma Düzeneği............................. : Kahve Makinesi İçin Kendiliğinden Yükselen Hazne.................. : Kahve Makinası........................................................................... : Basınçlı kahve Filtresi.................................................................. : Espresso Makinasında çay demleme aparatı.............................. : Krups 619-70................................................................................ : Bodum 3000-10USAA.................................................................. : Black & Decker DCM18S............................................................. : Capresso 471.01.......................................................................... : DeLonghi CC100.......................................................................... : Black & Decker ODC325B........................................................... : Capresso 435.01 Elegance Classic............................................. : Capresso 452.01 CoffeeTeam Plus............................................. : Araştırmada Takip Edilen Yolu Gösteren Model.......................... : Fikir Eskizlerinin Akış Şeması...................................................... : Elektronik Kumanda Paneli olan Gövde Eskizi............................ : Aynı gövde kavramı üzerine su haznesinin ve fincanlara su doldurma musluğunun eklenmesi.................................................
: Gövde üzerinde farklı fincan yerleşimleri hakkında eskizler........ : Kahve ve şekerin fincanlara otomatik olarak dozajlanması hakkında eskizler..........................................................................
: Türk kahvesini mangal ateşine benzer ortamda pişirmek amacıyla kumlu ısıtıcı eskizleri.....................................................
: Taşma sensörlü ısıtıcı eskizi........................................................ : Cezvenin çalkalanması ve ısıtıcının cezvedeki kahve taşmadan hemen önce aşağı çekilmesi konusunda eskizler........................
: Musluklu, dijital göstergeli bir Türk Kahvesi Makinası, eskizi....... : Musluklu Tasarım Kavramının iç mekanizması ve Dijital Göstergesinin Eskizleri.................................................................
: Pişirme haznesi ve musluk mekanizması eskizleri...................... : Pişirme haznesini musluksuz, devirerek boşaltmak için kullanılacak tasarım kavramlarının eskizleri.................................
: Kumlu ısıtıcı ile çalışan Türk kahvesi makinası eskizi.................. : Aynı tasarım kavramının taşma sensörü yerleşimi hakkında eskiz.............................................................................................
6 7 7 13 13 14 14 14 15 15 15 15 16 17 17 18 18 19 19 20 20 22 30 31 31 32 33 33 34 34 35 35 36 37 37 38
vii
ġekil 4.15 ġekil 4.16 ġekil 4.17 ġekil 4.18 ġekil 4.19 ġekil 4.20 ġekil 4.21 ġekil 5.1 ġekil 5.2 ġekil 5.3 ġekil 5.4 ġekil 5.5 ġekil 5.6 ġekil 5.7 ġekil 5.8 ġekil 5.9 ġekil 5.10 ġekil 5.11 ġekil 5.12 ġekil 5.13 ġekil 5.14 ġekil 5.15 ġekil 5.16 ġekil 5.17 ġekil 5.18 ġekil 5.19 ġekil 5.20 ġekil 5.21 ġekil 5.22 ġekil 5.23 ġekil 5.24 ġekil 5.25 ġekil 5.26 ġekil 5.27 ġekil 5.28 ġekil 5.29 ġekil 5.30 ġekil 5.31 ġekil 5.32 ġekil 5.33
: Tutma kolu eskizleri..................................................................... : Taşma sensörü Eskizleri.............................................................. : Kumanda panosu eskizleri........................................................... : Tutma kolu eskizleri..................................................................... : Tutma kolu eskizleri..................................................................... : Taşma sensörü Eskizleri.............................................................. : Ucuz, pratik Türk kahvesi makinası eskizleri............................... : Bakır Cezvenin kullanılması......................................................... : Bakır Cezve ile Yüksek Ateşte pişirme işlemi.............................. : Bakır cezvenin ocağın yarısında tutularak ısıtılması.................... : Bakır cezvenin ocağın yarısında tutularak ısıtılması.................... : Kahvenin köpüğünün iki fincana paylaştırılması.......................... : Elektrikli kahve makinasının uygun olmayacağının söylendiği kahvehane....................................................................................
: “En Çok Hangi Kahve den hoşlanıyorsunuz?” sorusunun bulguları........................................................................................
: “En çok hangi kahveyi Tüketiyorsunuz?” sorusunun bulguları..... : “Evde ya da ofiste herhangi bir elektrikli kahve makinası var mı?” sorusunun bulguları..............................................................
: “Nerelerde Türk kahvesi içiyorsunuz?” sorusunun bulguları........ :“İçtiğiniz kahveyi kim pişiriyor?” sorusunun bulguları.................... :“İki kişilik Türk kahvesi yaparken ne kadar zaman harcıyorsunuz?” sorusunun bulguları...........................................
: “Türk kahvesi hazırlamak hakındaki görüşünüz nedir?” sorusunun bulguları......................................................................
: “Evde hangi sıklıkta Türk kahvesi yapılıyor?” sorusunun bulguları........................................................................................
: “Türk kahvesinin iyi ya da kötü olduğunu farkediyormusunuz?” sorusunun bulguları......................................................................
: “Evde Türk kahvesi içilirken aynı zamanda çay da içiliyor mu?” sorusunun bulguları......................................................................
: “Eğer Türk kahvesi içiyorsanız Türk kahvesinin pişirme hızı ile lezzeti açısından hangi seçeneği tercih edersiniz?” sorusunun bulguları........................................................................................
: “Lezzetli Türk kahvesi yapmanın pratik bir yolu olsa kahve içme sıklığınız değişir mi?” sorusunun bulguları...................................
: “Yaşınız?” sorusunun bulguları.................................................... : “Eğitim durumu” sorusunun bulguları........................................... : Anketi cevaplayanların medeni hali............................................. : Anketi cevaplayanların cinsiyet dağılımı...................................... : Örneklenen kullanıcıların kahve içme sıklığı................................ : Örneklenen kullanıcıların Türk kahvesi içme sıklığı..................... : “En çok hoşlanılan ilk 4 kahve” bulguları...................................... : “En çok hangi kahveyi tüketiyorsunuz” sorusunun bulguları........ : “Türk kahvesi makinası kahve içme sıklığınızı arttırır mı?” sorusunun bulguları......................................................................
: “Evde ya da işyerinde herhangi bir kahve makinası var mı?” sorusunun bulguları......................................................................
: “Türk kahvesi Makinası misafirlerinize kahve ikram etme sıklığınız artırır mı?” sorusunun bulguları.....................................
: “Nerelerde Türk Kahvesi İçiyorsunuz?” sorusunun bulguları....... : “Evde hangi sıklıkta Türk kahvesi yapılıyor?” sorusunun bulguları........................................................................................
: “İçtiğiniz kahveyi kim pişiriyor?” sorusunun bulguları................... : “İki Kişilik Türk Kahvesi yaparken Toplam Ne Kadar Zaman
38 39 39 40 40 41 42 43 44 44 44 45 46 47 48 49 50 50 51 52 52 53 54 54 55 56 56 57 57 58 59 59 60 61 62 62 63 64 64
viii
ġekil 5.34 ġekil 5.35 ġekil 5.36 ġekil 5.37 ġekil 5.38 ġekil 5.39 ġekil 5.40 ġekil 5.41 ġekil 5.42 ġekil 6.1 ġekil 6.2 ġekil 6.3 ġekil 6.4 ġekil 6.5 ġekil 6.6 ġekil 6.7
Harcıyorsunuz?” sorusunun bulguları.......................................... : “Türk kahvesini içerken iyi ya da kötü olduğunu farkediyor musunuz?” sorusunun bulguları...................................................
: “Türk Kahvesi Makinasının kahveyi nasıl hazırlamasını tercih edersiniz?” sorusunun bulguları...................................................
: “Türk Kahvesi Makinası'nın sizin yaptığınızdan ya da geleneksel yolla yapılandan daha iyi kahve yapabileceğine inanıyorumusunuz?” sorusunun bulguları....................................
: “Türk Kahvesi Makinası kahve içme sıklığınızı değiştirir mi?” sorusunun bulguları......................................................................
: “Türk Kahvesi Makinası‟nın Türk Kahvesi Pişirme Süresi ne olmalıdır?” sorusunun bulguları....................................................
: Cezve üzerinde yapılan ölçümlerin noktaları............................... : Çelik cezvede yapılan sıcaklık ölçümleri...................................... : Bakır cezvede yapılan sıcaklık ölçümleri..................................... : Alüminyum-Teflon cezvede yapılan sıcaklık ölçümleri................. : Büyük cam hazneli tasarım kavramı............................................ : Büyük cam hazneli tasarım kavramı............................................ : Çay demleme ve su kaynatma özelliği olan tasarım kavramı...... : Çay demleme ve su kaynatma özelliği olan tasarım kavramı...... : Ucuz ve su kaynatma özelliği olan tasarım kavramı.................... : Musluklu ve dijital göstergeli tasarım kavramı.............................. Musluklu ve dijital göstergeli tasarım kavramı.............................
65 66 66 67 68 68 69 70 71 71 74 75 76 77 77 78 79
ix
TASARIMDA BULUġ VE YENĠLĠK ĠÇĠN BĠR METOT DENEMESĠ:
TÜRK KAHVESĠ MAKĠNASI
ÖZET
Bu çalışmada, yeni ürün tasarımında bir metot denemesi uygulanmıştır. Bu metot denemesinde üzerinde çalışılan ürün Türk kahvesi makinesidir. Türk kahvesi makinesi fikri ilk ortaya çıktığında pazarda benzer bir ürün bulunmadığından, yapılan çalışma tam anlamıyla yeni ürün tasarımı çalışması olmuştur.
Öncelikle kahve ve kahve kültürü hakkında literatür araştırmasına gidilmiş, Türk kahvesi makinesi kavramları ile ilişkili olabilecek patentler incelenmiş, pazarda mevcut olan ürünler araştırılmıştır. Elde edilen bilgilerle ilk Türk kahvesi makinesi kavramları ortaya çıkartılmıştır. Kavramların ortaya çıkartılması aşamasında büyük oranda fikir eskizleri çizilmiştir. Kavramlar ortaya çıkartıldıktan sonra iyi Türk kahvesi pişirdiği söylenen yerler gezilmiştir. Daha önce benzer bir ürün hakkında fikir sahibi olmayan kullanıcılara anket yapılmış, böylece pazarda böyle bir ürün olması durumunda kullanıcıların tercihlerinin neler olabileceği konusunda veri toplanmıştır.
En uygun tasarım alternatifinin bulunması için çeşitli deneyler gerçekleştirilmiştir. Kahvenin pişirildiği haznenin malzemesinin belirlenmesi için farklı malzemelerdeki cezvelerde kahve pişirilmiştir. Bu cezvelerin dışından ve içindeki pişen kahvenin çeşitli noktalarından sıcaklık dağılımları elde edilmiş, böylece en uygun sıcaklık dağılımını sağlayan malzeme tespit edilmiştir. Bunun yanı sıra çeşitli cezvelerde farklı süre ve sıcaklıklarda kahve pişirilerek lezzetli kahve pişirmek için en uygun süre ve sıcaklık tespit edilmiştir. Bu deney, anket ve gözlemlerden elde edilen veriler birleştirilerek Türk kahvesi makinesi için en uygun tasarım kavramı alternatifleri bilgisayar ortamında modellenmiştir.
Türk kahvesi makinesi tasarımı Arçelik Araştırma ve Teknoloji Geliştirme Merkezi‟nde yapılmıştır.
x
A NEW METHOD FOR INVENTION AND INNOVATION IN DESIGN:
TURKISH COFFEE MACHINE
SUMMARY
In this study, a different method for designing a new product was applied. Turkish coffee machine is the subject of this innovative product design study. This was completely a new product design study. Because, there wasn‟t such a product on the market when the first idea about Turkish coffee machine was created.
First of all, a literature research about coffee and coffee culture was performed, Patents which can be related to Turkish coffee machine were investigated, current products on the market were searched. Then, first Turkish coffee machine concepts were created. While creating these concepts, idea sketches were drawn. After that coffee houses which are favourite in preparing tasty Turkish coffee are observed. A survey was applied to samples who have no idea about such a machine before, so that data was collected about users‟ needs.
To find the best concept alternative for Turkish coffee machine, some experiments performed. One of them was observing the heat dispersion of the pots made from different materials. Another one was determinig the conditions for the tasty coffee. After combining the data collected from survey and observations with interpretations of experiments, the 3D CAD model alternatives of Turkish coffee machine concepts were created.
The innovative design of Turkish coffee machine was performed at Arçelik Research and Technology Development Center.
1
1. GĠRĠġ
1.1 Amaç
Endüstriyel tasarımların yaratıcı çözümlere ulaşması firmalar açısından önemli bir
özelliktir. Yaratıcı çözüm bulmak, mevcut bir ürünün geliştirilmesi ya da genel
özellikleri ve de genel çerçevesi bilinen bir ürün ortaya çıkarmak söz konusu
olduğunda, kolaylaşmaktadır. Fakat tümüyle yeni bir ürün, bir buluş yapıldığında bu
buluşun ürüne dönüştürülmesi tamamen yaratıcı çalışmalar gerektiren daha zor bir
iş olmaktadır.
Bu çalışmada amaçlanan, endüstriyel ürün tasarımı açısından, bir buluşun oluşumu
ve buluş sonrası, ortaya çıkan kavramların modellenmesine kadar geçen aşamaları
kapsayan, bir tasarım metodunun ortaya konmasıdır. Bu çalışmada Türk kahvesi
makinesi örnek olarak alınmıştır.
1.2 ÇalıĢmanın Gerekçesi
Ürüne kullanıcı açısından iki farklı şekilde ihtiyaç duyulmaktadır:
Birincisi kullanıcı için çok önem taşıyan ve kullanıcının ürünün ihtiyacını hissettiği
ihtiyaç türüdür. Diğer bir ihtiyaç türünde ise, ürün ortaya çıkmadan önce, kullanıcı o
ürünün yokluğunu hissetmez, kendisi için zaruri bir ihtiyaç olarak görmez. Fakat
ürün ortaya çıktığında gerçekten o ürüne ihtiyacı olduğunu anlar ve bundan sonra
ürünün yokluğunu fark etmeye başlar. Buna en güzel örnek cep telefonudur.
Kullanıcının o ürüne başlangıçta ihtiyaç hissetmemesinde o ürün için yeterli
teknolojinin olup olmadığından emin olmaması etkili olmaktadır. Bir genelleme
yapmak gerekirse ikinci tür ihtiyaçtan ortaya çıkan yeni ürünlerin ve buluşların
mutlaka yeni teknolojiler içerdiği söylenebilir.
Buluş, yeni endüstri, Pazar ve iş alanlarının gelişimini olanaklı kılar. Buluşlar
genelde dikkatli, önceden düşünülmüş, problemin iyice anlaşılmasını, tarihsel
geçmişini, uygun malzemeleri bilmeyi, deneyler yapmayı gerektiren bir süreç
sonunda ortaya çıkar. İlk fikrin ortaya çıkması genelde buluş yapıldığı anlamına
gelmez. İlk fikirden sonra yukarıda bahsedilen metodolojik çalışmaların yapılması
2
gerekmektedir. Buluşlar yeni buluşlara yol gösterirler. Mevcut buluşlar üzerinde
inceleme yapmak bile yeni bir buluşun ortaya çıkmasına imkan sağlayabilir. İnsan
kalıtımsal bir yaratıcılığa sahip olsa da, hiç yoktan yaratamaz. Bir birey gerçeği ne
kadar çok özümserse, buluş yapma potansiyeli de o kadar büyük olacaktır.
Bireysel çalışmalara göre ekip çalışması ile daha çabuk sonuç alınabilmektedir.
Bunun nedeni ekibin belli bir alanda yoğunlaşan bilgisine ve problemlere çözüm
bulma konusunda karşı karşıya kaldığı yoğun iş çevresi baskısı olabilir. Geçmiş
dönemlerde işletmeler ağırlıklı olarak bireysel başarıyı ödüllendirme yolunu
seçmişlerdir. Bu dönemlerde, iş ortamında çalışanlar birbiri ile rekabet halinde
çalışmışlardır. Piyasalarda rekabetin artması, karın azalması, ve müşteri
ihtiyaçlarının çeşitlenmesi nedeni ile bireysel beceriler, günümüzde artık sorunları
tek başına aşmaya yetmemektedir. Buna karşılık üretim sürecine katılan bireyler
arasında karşılıklı bağımlılık duygusunu geliştirmek önem kazanmıştır. Yüksek
performans ve uyumlu bir çalışma bireysel kaliteye, ekip kalitesine ve yönetim
kalitesine bağlıdır. Ekip kalitesinin yüksek olması ekip üyelerinin kendilerine ve
karşısındakilere mutlak güven duymaları, istediklerini zorlamadan ve zorlanmadan
elde etme becerisine sahip olmaları ve sorunları kriz yaratmadan çözme
kararlılıklarına bağlıdır.
Doğuştan yaratıcı olan insan artık eskiden olduğu gibi buluşçunun gizem perdesi
arkasına saklanma lüksüne sahip değildir. Gelişmenin sürmesi için, kişisel teknik
bilgisini arttırabilecek her türlü aracı verimli bir biçimde kullanmalı ve bu bilgiyi
başkalarıyla paylaşmalıdır. Dünya nüfusundaki artış, doğal kaynaklardaki azalma ve
kirlilik gibi sorunlara ve yaşantımızı etkileyen bir çok diğer soruna çözüm bulmamız
gerekmektedir.
Bir buluş için iki koşul gereklidir:
1. Mevcut olan benzerleri ile arasında bir fark olmalıdır.
2. Fark, buluşa mevcut olanlar karşısında bir avantaj yaratmalıdır.
Buluşun ortaya çıkması aşağıdaki aşamalarda gerçekleşir (Shlesinger, 1999):
İhtiyacın belirlenmesi
Temel Bilgiler
Veri
Tasarlama
Sınırlamalar
3
Ġhtiyacın belirlenmesi: Buluşun yapılması için bir ihtiyaç belirlenmelidir. İhtiyaç
mevcut teknolojiye bağlı olarak değişkendir. İnsanlar yaşantıları boyunca her
konuda sorunlar ile karşılaşırlar. Bu sorunların giderilmesi genelde yukarıda
bahsedilen türde bir ihtiyaçtır.İnsanlar aynı zamanda sorun olmamakla birlikte
yaşam kalitesini arttırmak için gerekli olabilecek çözümlerin bazılarının farkına
varırlar. Bu çözümlerin mevcut teknoloji ile gerçekleştirilebileceğine inanan kişiler bu
çözümleri de ihtiyaç olarak dile getirmektedirler. Buluşçu çevresindeki insanların fark
ettikleri sorunları inceleyebilir, kendisi fark ettiği sorunlar üzerinde düşünebilir. Aynı
şekilde yaşam kalitesini arttırabilecek ihtiyaçları inceleyebilir. Bunlara ek olarak
kullanıcı tarafından teknolojinin yetersiz olduğu düşünülerek ihtiyaç kategorisine
sokulmayan konulardan bazıları buluşçu tarafından değerlendirilebilir. Bu konuların
değerlendirilmesi, buluşçunun bilgi ve tecrübesini kullanarak konunun çözümü için
teknoloji geliştirmesi ile ya da mevcut farklı bir teknolojiyi yaratıcı bir şekilde bu
konunun çözümüne uygulaması ile sağlanabilir. Teknoloji geliştirme genelde
bireysel bir çalışmadan çok ekip çalışması ile gerçekleştirilebilmektedir.
Temel Bilgiler: Belirli bir alanın tarihini inceleyerek ve sınıflandırmasını araştırarak
buluş öncesinde bir sezgi geliştirilebilir. Konu hakkında mevcut genel kültür bilgisi ile
birlikte bu tür bir araştırma buluş için uygun bir bakış açısı yakalamayı sağlayabilir.
Buluş konusundan farklı teknolojilerde temel bilgilerin araştırılması iki teknolojinin
yaratıcı biçimde birleştirilmesini sağlamak açısından önemlidir.
Veri: Fikir ortaya çıktıktan sonra buluşa yönelik sonuca ulaşmak için konuyu her
yönüyle bilmek çok önemlidir. Bunun için aşağıdaki sorulara benzer soruların
sorulması faydalıdır.
O nedir?
O neden vardır?
O nasıl çalışır ?
O ne zaman, nerede ve nasıl kullanılır?
Kimler tarafından kullanılır?
“O nedir?” sorusuna yanıt aramak için bileşim, görünüm, ağırlık, boyutlar, güvenlik,
kapasite, kullanım kolaylığı gibi bir çok özellik belirlenmelidir. Bu belirleme işleminde
nitel ve nicel analizler yapılmalıdır.
“O neden vardır?” Buluşun çözüm sağlayacağı ihtiyaç belirlenmelidir. Buluşun
avantajları ve dezavantajları karşılaştırılmalı, dezavantajlar ortadan kaldırılmaya
çalışılmalıdır.
4
“O ne zaman, nerede ve nasıl kullanılır?” “Kimler tarafından kullanılır?” sorularına
cevap aramak kullanım senaryoları tasarlanarak gerçekleştirilebilir. Kullanım
senaryoları buluşun amacına ulaşması için önemli sonuçlar ortaya çıkarabilir.
Tasarlama ve Sınırlamalar: Yukarıdaki aşamalardan sonra imkan ve sınırlamalar
dahilinde buluş ile ilgili gerekli yapısal ve endüstriyel tasarım çalışmaları yapılır.
Türk kahvesi makinesi kavramı, böyle bir makinenin varlığından haberdar
olmayanlar için bir ihtiyaç değildir. Fakat ürün piyasaya çıktıktan sonra kullanıcılar
tarafından ihtiyaç olarak algılanacağı tahmin edilmektedir. Daha önce hiç bir örneği
olmayan bir ürünün tasarımının yapılması özel zorlukları olan bir çalışmadır. Her
şeyden önce tasarımcı açısından hiç bir sınır belirgin değildir. Türk kahvesi makinesi
da daha önce hiç bir örneği olmayan bir tasarım kavramıdır. Bu koşullar altında Türk
kahvesi makinesinin ortaya çıkartılmasının incelenmesinin ileride yeni ürün tasarımı
problemlerinin çözümüne faydalı olacağı düşünülmektedir.
5
2 MEVCUT BĠLGĠLERĠN TOPLANMASI
2.1 Kahve Kültürü
Kahve kültürü hakkında yapılan araştırma kahvenin tarihçesini, kahve türlerini,
kahvenin hazırlama aşamalarını, çeşitli ülkelerdeki kahve kültürünü kapsamaktadır.
2.1.1 Kahvenin Tarihçesi
Kahvenin ilk keşfedildiği yerin Etiyopya olduğu söylenmektedir. National
Geographic.com‟da verilen bilgiye göre kahveyi ilk keşfeden Etiyopyalı bir çobandır.
Keçilerinin kahve bitkileri arasında normalden daha hareketli bir şekilde dolaşıp
kırmızı çekirdekleri taşıyan dalları yediklerini gören çoban birkaç kahve çekirdeği
koparıp yer. Bu durumu izleyen bir din adamı çobanın gündüzleri daha dinamik
olduğunu geceleri de daha az uyuduğunu görür. Din adamı diğer köylerdeki din
adamlarına bu bitkiyi götürmek için meyveyi kurutmuş. Bundan sonra din adamları
gerçekleştirdikleri dini törenlerde dinç ve uykusuz olmak için kurutulmuş kahve
çekirdeklerinin suyunu kaynatıp içmeye başlamışlar (www.helvacioglu.com). Bundan
sonra Kaffa kentinde ortaya çıkan meyve Afrika‟da yayılmaya başlamış. Aynı
bölgedeki Afrikalıların kahve çekirdeği, hayvansal yağ ve çeşitli sıvılarla oluşturulan
bir tür yemek yaptıkları da bilinmektedir. Daha sonra kahve Kızıldenizken
Arabistan‟a geçmiştir. Arabistan‟dan Ortadoğu‟ya yayılan kahve İstanbul‟a Suriyeli
bir tüccar tarafından getirilmiştir. İstanbul Tahtakale‟de açılan ilk kahvehane büyük
ilgi görmüştür (www.osmanli700.gen.tr). Bu ilk kahvehane, tanınmış kişilerin ve
bilginlerin buluşma, sohbet noktaları oluyor. Tıpkı bugünün “cafeleri” gibi.
Memleketin ileri gelenleri ve makam sahipleri kahvehaneden çıkmaz oluyorlar.
Tiryakiler burada içilen kahvelere "Kara İnci" adını veriyorlar (www.bigglook.com).
1600‟lü yıllarda kervan yolları üzerindeki şehir, garnizon, içecek çadırı ve de
hamamlarda, İran Körfezi‟nden Budapeşte‟ye, Kızıldeniz kıyısındaki çöllerden
Kafkaslara, Yemen‟den Güney Hindistan‟a kadar yoksul zengin, kadın, erkek herkes
gündelik yaşamda kahve içiyordu (Heise, 2001).Kahve Avrupa‟ya ilk kez Venedikli
tacirler tarafından İstanbul‟dan götürülmüştür. Sultan Süleyman‟ın Viyana kuşatması
sonrasında kahve Avusturya‟ya gelmiş ve burada yaygınlaşmıştır. Hollandalıların ele
geçirdiği kahve bitkisinin diğer Avrupa ülkelerine geçmesi ve oradan ülkelerin
6
kolonilerine yaygınlaşması ise Amsterdam valisinin Fransa kralına hediye ettiği bir
kahve fidanı ile olmuştur. Kraliyet bahçesindeki fidanlardan birini çalan bir denizci
gemiyle Amerika kıtasına doğru gider ve kahve fidesini Martino Gue Adası‟na
götürülür. Bu adadaki kahve ağacı sayısı 50 yıl sonra 18 milyona ulaşmıştır.
Buradan kahve diğer Karayip Adalarına, orta ve güney Amerika‟ya yayılır.
2.1.2 Kahvenin Genel Özellikleri
Kahve ağacı 30 metre büyüyebilen bir ağaçtır. Fakat kolay hasat etmek için daha
kısa tutulmaktadır. Orta boy bir kahve ağacından yılda yarım kilo ile çeyrek kilo arası
çekilmiş kahve elde edilmektedir. Yarım kilo çekilmiş kahve elde etmek için elde
toplanmış 4000 adet yeşil kahve çekirdeği gerekmektedir. Kahve ağacı tropik
bölgelerde yetişmektedir. Dikimden yaklaşık beş yıl içinde kahve ağacı ilk
meyvelerini vermeye başlar ardından 15 yıl boyunca meyve vermeye devam eder.
Kahve ağacı çiçek açtıktan 9 ay sonra meyvesi kararır ve
hasata uygun hale gelir. Kuzey ekvatorda hasat eylül ve mart
ayları arasında, güney ekvatorda nisan ve mayıs aylarında
gerçekleşir. Kahve çekirdekleri her zaman aynı anda
olgunlaşmadığı için bir ağaç hasat için yılda üç-dört kez
ziyaret edilir. Hasat zamanı (Şekil 2.1) çocuklarla birlikte
bütün aile hasat gider ve toplayıcılar günde 45-90 kilogram
arası meyve toplarlar. Toplanan 90 kilogram kahve meyvesi
yaklaşık 22,5 kilogram kavrulmamış kahve çekirdeğine ve
17,5 kilogram kavrulmuş kahveye denk düşmektedir. Kahve
meyvesi toplandıktan sonra çekirdeklerin ayrılması
gerekmektedir. Ayırma işlemi için üç farklı yol
kullanılmaktadır:
Yıkanmış kahve yöntemi
Bu metot çok bol taze su bulunan bölgelerde kullanılmaktadır. Bir makine kahve
meyvesinin dış kabuğunu ve posasını ayırır, geriye hala yapışkan iç posaya
sahip çekirdekler kalır. Bu çekirdekler fermantasyon tanklarında 24-72 saat arası
suya yatırılır. Bekletme süresinin çok fazla ya da çok az olması çekirdeklere
zarar verir. Bu metotla elde edilen kahveler diğerlerine göre daha yüksek asit
oranına ve daha temiz bir tada sahip olurlar.
Kuru ya da doğal yöntem
Kahve meyveleri ağaç dallarında ya da güneşte yere serilerek 3-4 hafta boyunca
kurutulmaya bırakılır. Meyvenin posası kuruduğunda bir ayırma cihazı kurumuş
Şekil 2.1 Hasat
Zamanı
7
posa ve kabuğu ayırır. Fakat kahve çekirdekleri tutarlı kaliteye sahip
olamadığından çekirdeklerin asiditesi düşük olur ve topraksı tat artar. Bu
yöntemle yüksek kaliteli kahve elde etmek zordur çünkü çekirdeklerin kalitesi
kurutulmaya bırakıldıkları ortamın iklim koşullarına bağlıdır.
Kısmi yıkanmış kahve yöntemi
Bu yöntemde yıkanmış kahve metodunda yapıldığı gibi çekirdekler yıkanır fakat
sonrasında tanklara koymak yerine kurutmaya bırakılır. Bu yöntemle elde edilen
kahveler doğal yöntem ile elde edilen kahvelere göre daha temiz ve daha
yumuşak bir tada sahip olmaktadır.,
Büyük ticari şirketlerde kavurma işlemi sadece bilimsel
olmasına karşılık küçük işletmelerde yapılan kavurma
işleminde bilimin yanında maharet ve sanat da
sergilenmektedir. Kavurma işlemi için yeşil çekirdekler
huni şeklindeki hazneden dönen bir tambura (Şekil 2.2)
dökülür. Bu tambur gaz alevi ile önceden yaklaşık
200°C „ye ısıtılmış olmalıdır. Çalışma şekli mısır
patlatma makinesine ya da çamaşır kurutma
makinesine benzetilebilir. Beş-yedi dakika sonrasında çekirdekler sarıya dönüşür.
Ve bu durumdan nemlerinin %12 sini kaybetmiş oldukları anlaşılır. Bu süre
sonrasında mısır patlamasına benzer sesler duyulmaya başlanır. Bu sesler
gerçektenden patlayıp açılan ve boyutunda iki kat artış görülen çekirdeklerden
gelmektedir. Kahvenin kavrulma düzeyini belirlemek için kavrulma sırasında tambur
içinden örnekler alınır. Kahve kavurmanın ustaları bu örneklerin kokusu sesi ve
görüntüsünden kavurma işleminin hangi safhada olduğunu anlayabilmektedirler.
Kavrulmuş kahve ilk bir kaç saat boyunca karbondioksit salar. Bu sırada kahvenin
en büyük düşmanı olan oksijen kahveyle temasa geçemez. Fakat sonraki saatlerde
kahvenin bayatlamasına neden olan oksijene karşı önlem
alınmalıdır. Bu yüzden kahve paketlenmeden önce altı-sekiz
saat karbondioksiti salması için bekletilir. Kavrulmuş kahveye
zarar veren diğer iki faktör ise ışık ve nemdir.
Kavrulmamış kahve çekirdekleri kavrulmuş kahvenin sahip
olduğu bütün asit, protein ve kafeine sahiptir. Fakat
kavrulmuş kahvenin tadına sahip değildirler. Kavrulmamış
kahvedeki karbonhidrat ve yağları aromatik sıvı yağlara
dönüştüren kimyasal reaksiyonları kahve çekirdeğinin sıcakta kavrulması
Şekil 2.2 Kahve kavurma
makinesi
Şekil 2.3 Yukarıdan
aşağıya doğru: açık,
orta, koyu ve çok koyu
kavrulmuş kahve
8
tetiklemektedir (www.rombouts.com). Kavurma işlemi kahvedeki nem ve
karbondioksiti de ortadan kaldırır ve kahvenin karakteristik tadını ortaya çıkartan
asitleri oluşturur. Dört çeşit kavrulmuş çekirdek türü olduğu söylenebilir (Şekil 2.3).
Bunlar açık kavrulmuş, orta kavrulmuş koyu kavrulmuş ve çok koyu kavrulmuş
olarak ayrılabilir.
9
2.1.3 Ülkelerde Kahve Kültürü
Finlandiya‟da dünyanın herhangi bir yerine göre daha fazla kahve içilmektedir. Bir
Finlandiyalı ortalama günde dört bardak kahve içmektedir. Bu miktar yılda 160
litreye denk düşmektedir. Finlandiya‟da kahvenin kendine ait bir kültürü, anlamı ve
töreni vardır. Finlandiyalı çocuklar kahve içileceği zaman önce kimin kahve içmeye
başlayacağını öğrenerek büyürler. Genelde en yaşlılar ya da en yüksek toplumsal
mevkie sahip olanlar kahve içmeye en önce başlarlar. Bir eve ziyarete gidildiği
zaman bir paket kahve hediye götürmek yaygın bir adettir. Misafir olarak ev sahibini
kırmamak için en az iki bardak kahve içmek gerekmektedir. Finlandiyalılar kahve
içmek için her fırsatı değerlendirirler ve çay içenlerin garip insanlar olduklarını
düşünürler. Finlandiya kahvehanelerinde canlı müzik şovları, kitap okumak ya da
diğer etkinlikler gerçekleştirilmez. Buralarda sadece kahve içilir ve zaman geçirilir.
Amerikan cafelerindeki zengin mönü de bu kahvehanelerde bulunmaz.
ABD‟de kahve 1600‟lü yılların ortalarında popüler olamaya başlamıştır. New York‟da
İngiliz tarzında açılan kahvehaneler Amerika‟da kahve kültürünün gelişmesine
katkıda bulunmuştur. 18. yüzyılda ilk kahve kavurma işi ile uğraşan kahve şirketi
kurulmuş ve gazetede ilk reklam yayınlanmıştır. Bugünlerde Amerika‟da ekonomik,
kültürel ve sosyal faktörlerin birleşimi Amerikalıların “cafe” çağına dönmesini
sağlamıştır. İnsanların iyi cafelerden çıkması için hiç bir sebep yok. Yemek yiyorlar,
içiyorlar, sigara içiyorlar, internette geziyorlar ve sadece zaman harcayarak 24 saat
geçirebiliyorlar. Cafelerin bu kadar çok yaygınlaşmasının bir diğer nedeni de düşük
bir sermaye ile cafe işletilebilmesidir. Cafelerin çeşitliliğinin yanında “cafe” ye
gidenlerin çeşitliliği de fazladır. Yazarlar, şarkıcılar, sinemacılar, öğrenciler, gençler,
ev kadınları ve iş adamları farklı cafelerin müşterileridir. Sabahları ellerinde
çantalarla işe yetişmeye çalışan her iki kişiden birinin elinde bir bardak kahve
görülebilmektedir. Artık sabahları genelde evde kahve yapılmamakta işe giderken
köşe başlarındaki kahve büfelerinden Espresso, Cappucino ya da Latte
alınmaktadır. Avrupa kahvesi Amerika‟da akım olmaktan çok gelenek haline
gelmiştir. Sabah işe giderken elinizde bir bardak kahve taşıyarak oturup kahve
içecek kadar vaktiniz olmadığını göstermiş oluyorsunuz. Yolda acele ile yürürken
bardaktaki kahveyi üzerinize dökme riskiniz yok çünkü bardak üzerinde kapak,
kapakta da ufak bir delik ve deliğin kolay açılabilir bir ağzı var. Genç bir Amerikalı
için Avrupa kahvesi uluslararası olmanın bir işaretidir. 80‟li Yıllarda Kansaslılar
Cappucino‟nun ne olduğunu bile bilmiyorlardı. “Starbucks Cafe” zinciri açıldı ve
bütün Amerika‟ya yayıldı. Chicago O‟Hare havaalanında 12 “Starbucks Cafe“
dükkanı, Manhattan‟da 50 adet “Starbucks Cafe” bulunmaktadır. Starbucks zincirinin
10
yanında “Coffee Beanery” ve “Island Jimmy‟s Cafe” zincirleri de Amerikan kahve
kültürüne etkili olmuşlardır.
Singapur‟da kahve genç ve yaşlıların çok sevdiği bir içecektir. Eski Singapur
kahvehaneleri olan kopitiam‟dan bugünkü cafelere Singapur‟da kahve kültürü
değişmiş ve çeşitlilik göstermiştir. Bu değişimde “cafe” zincirlerinin önemli etkisi
olmuştur. Yerel kopitiamlar iki üç kuşak eski nesilden bugüne eskilerin favori zaman
geçirme mekanı olmuşlardır. Bu insanlar mükemmel bir kahvaltı için bu mekanlarda
bir bardak sıcak aromalı kahve, “kaya” ekmeği ve iki az pişmiş yumurtayı tercih
ediyorlardı. Kopitiamlardan bugün de görülebilmektedir. Fakat bu tür geleneksel
kahvaltı hazırlayan kopitiamlar azalmaktadır. Singapur kahve kültürünü etkileyen
diğer bir önemli “cafe” zinciri “ The Coffee Bean & Tea Leaf” şirketidir. Bu “cafe”
zinciri son birkaç yıl içinde 30‟dan fazla şube açmıştır. “Coffee Bean” kahveyi
kavurduktan hemen sonra mağazalarına yetiştirdikleri için en taze ve en lezzetli
kahveyi sunduklarını söylemektedirler. En ünlü içecekleri buzlu kahvedir. Diğer bir
“cafe” zinciri “Starbucks Coffee International”‟dır. İlk şubesi 1996 yılında açılmıştır.
Starbucks‟da sıcak ve soğuk kahve alternatifleri bulunmaktadır. Singapur‟da
bulunan diğer bir “cafe” zinciri de Cafe Cartel‟dir. "New York Deli Cafe" nin güzel,
basit ve rahat yemek yeme kavramına dayanan bir yapısı vardır. Diğer bir “cafe”
zinciri “Coffee Club” ilk şubesini 1991‟de açmıştır. Hizmet şekli Singapur‟daki kahve
içme kültürüne değişim getirmiştir. Satış yapılan yerinin tasarımı kahvenin doğum
yerinden esinlenmiş Arap tarzındadır. Coffee Club mönüsünde 30‟dan fazla özel
kahve ve çok çeşitli yiyecek sunmaktadır (www.apply4me.com).
İtalya‟da 1570‟li yıllarda Venedik diğer liman kentlerinden farklı olarak Asya ve Arap
limanlarından gelen gemilerle bir “doğu marketi” durumundaydı. Bu yüzden kısa
zaman sonra Venedik‟te kahve görülmeye başlandı. Çok az miktarda bulunduğu için
ve çok pahalı olduğu için sadece eczanelerde bulunmaktaydı. Sadece zenginler bu
tadı denemek fırsatını buluyorlardı. 1582 yılında İtalya‟nın İstanbul Büyükelçisi
raporunda insanların günde birkaç kez buluşup koyu ve kaynayan bir sıcak içecek
içtikleri dükkanların sayısı bulunmaktadır. Zaman geçtikçe kahve bir ticaret ve
alışveriş aracı olmuştur. 1640 yılında Venedik‟te ilk “kahve dükkanı” açılmıştır.
Zamanla diğer şehirlere yayılan kahve dükkanlarının sayısı 1763 yılında sadece
Venedik'te 218‟in üstündedir. Zaman zaman Müslüman yönetimler tarafından
yasaklandığı gibi kahve, Papa 7. Clemente tarafından şeytan içeceği olarak
yasaklanmıştır. Fakat 18. yüzyılın sonlarında bu Venedik alışkanlığı bütün İtalyan
şehirleri tarafından benimsenmiş olarak karşımıza çıkmaktadır. 18.yüzyıl kültür
adamları bu içeceği o kadar çok sevmişlerdir ki kahveye entelektüel içeceği adını
11
takmışlardır. Sadece rahatlatıcı bir içecek olmasının yanı sıra iyileştirici güçleri
nedeni ile Milano‟da 1801 yılında basılan bir broşürde kahveden her derde deva
olarak bahsedilmektedir. Bu nedenlerle kahveye duyulan ilgi daha da artmıştır.
Etiyopya kahvenin dünyaya kendi hediyesi olduğunu iddia etmektedir. Bugün kahve,
Etiyopya‟nın günlük hayatında ve ekonomik gelişiminde önemli bir rol oynamaktadır.
Etiyopya‟nın en önemli ihraç ürünü kahvedir. Amerikan kahve dükkanlarında
Sidamo, Harar ve Yirga türü Etiyopya kahveleri bulunmaktadır. Etiyopya kahvesinin
gerçek gücünü ve önemini kahve töreninde anlamak mümkündür. Evin annesi
günde bir – iki kere ev halkını kahve içmeye çağırır. Kahve içme anı ev halkının bir
arada bulunup sohbet ettikleri önemli anlardır. Kahve içme töreni sırasında odanın
ortasında kahve pişirilir, fincanlara dağıtılır ve odadaki en genç çocuk kahveyi en
yaşlıdan başlayarak dağıtmak için hazır bekler. Bir Etiyopyalının “kahve bizim
ekmeğimizdir” sözü Etiyopya kültüründe kahvenin önemini açıklamaktadır.
Malezya yerel kahve uzmanlarına göre “kopi-tiamlar” olmazsa olmazlar içindedir.
Kopi-tiam Hokkinen lehçesinde kahve dükkanı anlamına gelmektedir. Bu
dükkanlarda beş tür kahve ikram edilmektedir. Kopi: beyaz kahve (şekerli konsantre
süt ile); Western (şeker ve krema ile); Kopi-O: siyah kahve (sütsüz, sadece şekerli);
Kopi-Kosong: sütsüz ve şekersiz kahve (“gerçek” kahve içenler için); Kopi-Peng:
buzlu beyaz kahve; Kopi-O-Peng: Buzlu, siyah kahve. Bu yüzyılın başlarından
itibaren Avrupa tarzı “cafe” ve bistroların çoğalması Malezya‟da kahve içenlerin
tercihlerini etkilese de “kopi-tiam” lar hala görülmektedir.
Mısırda kahve 16. yüzyılda hızla yaygınlaşmıştır ve bu yüzyılın sonlarında Kahire‟de
yaygın bir içecek haline gelmiştir. Sonraki dönemlerde kahve hazırlanan ve satılan
yerlerin fazlalığı Avrupalı gezginleri olduğu kadar doğulu gezginleri de şaşkına
çevirmiştir. 1600-1601 yıllarında Kahire‟de bulunan Toulouse‟lu Henry‟ye göre
Kahire‟de her gün neredeyse 58000 Sechin altını değerinde kahve içiliyordu ve
birkaç yüz kadar kahvehane vardı. 17. yüzyılın ortalarına doğru Kahire‟nin her
mahallesinde kahvehaneler açıldı ve en azından bir büyük kahvehanesi olmayan hiç
bir sokak yoktu. Kahire‟de yaşayan azınlıkların neredeyse tüm toplumsal tabakaları
kahve içmekten zevk alırdı. Fakir halkın da arada kahve içerek kendilerine ziyafet
çektikleri söylenmektedir. Bu yeni içecek toplumsal çevreye ve döneme göre farklı
biçimlerde algılanmıştır. Fakat her durumda, yeni toplumsal ilişkilerin kurulmasına
katkıda bulundu. Mısırlılar sabahları diğer ülkelerdeki insanların yaptıkları gibi
yapmaz, erkenden kalkar, önce kahvehaneye sonra camiye giderlerdi. Kahvenin
hafifliğinin, bir şekilde bağlılıklarını ve sofuluklarını güçlendirdiğine inanırlar. Bu
içeceğe sayısız tıbbi yarar da atfedilmiştir. Mısırlılar “mide ekşimelerini tedavi etmek,
12
hazmı kolaylaştırmak, iç organlardaki tıkanıklıkları azaltmak için” kahveden
faydalanırlardı (Georgeon ve Gregorie, 1999).
1573 yılında Halep‟te kahve tüketiminin sıradan bir şey olduğu belirtilirken
kahvehanelerin İngiltere‟deki birahanelerden daha yaygın olduğu söylenmektedir.
17. yüzyıldan itibaren en sıradan köylerde bile yavaş yavaş ortaya çıkmaya
başlayan kahvehaneler diğer ülkelerde olduğu gibi Suriye‟de erkeklere özgü adetleri
derinden etkilemeye başlamıştı. Kahvehanelerin Arap dünyasında toplumsal ve
siyasi etkisi, kendini ilk önce okuryazarlar ve şairler üzerinde göstermiştir.
Kahvehanede vakit geçirme alışkanlığı mütevazı toplumsal tabakaların, hatta halk
tabakalarının adetleri arasında yer almaya başlamıştır. “Gece, gündüz” demeden
her mevsim kahvehaneye gidilirdi, özellikle de kışın soğuk günlerde. Televizyonun
günlük yaşama girişinden önce, 1940-1950 arasında, Şam‟da kültür, edebiyat ve
siyaset kahvehanelerinde bir atılım yaşandı. Birçok entelektüelin fikir tartışması
yapmak için kahvehanede uzun saatler geçirdikleri söylenmektedir. Evlere
televizyon girmesinin yanı sıra siyasi nitelikte canlı tartışmalar sürdürmeye pek
uygun olmayan ortam, 1970 ve 1980‟li yıllarda bir kaç edebiyat kahvehanesinin
kalmasına yol açmıştır (Georgeon ve Gregorie, 1999).
İran‟da ilk kez 16. yüzyılda derlenen tıp ve ecza kitapçıklarında kahvenin adına
rastlanmakta, İran‟da hazırlanışı ve tüketimi konu edilmektedir. Kahve bu tip
kitapçıklarda öncelikle çay ve tütün gibi şifalı ürünler arasında yer almıştır. Yazarlar
için belli bir önemi olan bitkisel, hayvansal ve madensel maddeler, niteliklerine, sıcak
ya da soğuk olmalarına, sağlık etkilerine, dozlarına ve karışımlarına göre
sınıflandırılıp betimlenmiştir; ilaçların hazırlanışında dikkat edilmesi gereken noktalar
ele alınmış ve ne sıklıkta kullanılacağı belirtilmiştir. Bu açıdan İranlılar kahveyi
diğerleri ile birlikte şifalı bitkiler olarak görmüşlerdir. Kahve, çay ve tütünün 16.
yüzyılda hemen hemen aynı anda İran‟a gelmesi ile birlikte yemekler dışında alınan
gıdaların halk arasındaki tüketiminde yeni alışkanlıklar gelişmişti. 16. ve özellikle 17.
yüzyılda, doktorlar ve ilaç hazırlayan uzmanlar kahvenin şifalı yönlerini, ruh ve
beden üzerindeki etkilerini ortaya koymaya uğraştılar. Hazırlama biçimleri üzerine
bilgiler de kahvenin olası etkilerini açığa çıkarmak üzere veriliyordu (Georgeon ve
Gregorie, 1999).
13
2.2 Patentler
Ġstendiği anda bardak ya da fincanda Türk kahvesi
hazırlamak için metot ve makine (Method and
machine for the preperation as and when needed
of Turkish coffee in a cup or glass): Piloni
Taddeo‟nun almış olduğu patentte cihaz otomatik
olarak kahve, şeker ve sıcak suyu karıştırıp
musluktan bardağa boşaltmaktadır (şekil 2.4).
Alınan patent bu cihazın yanında bu şekilde Türk
kahvesi pişirme yöntemini de kapsamaktadır
(Taddeo, P., 1994).
Standart İtalyan kahvesi ya da nescafe pişirme yöntemine benzer bu yöntemde Türk
kahvesinin iyi pişmeyeceği görülmektedir. Fakat kahve, şeker ve suyun muhafaza
edilip cihazın düğmesine basılması sonucunda bardağa Türk kahvesinin
boşaltılması konusunda faydalanılacak noktalar
bulunmakta
Türk Kahvesi PiĢirici (Turkish Coffee Maker): Türk
Kahvesi makinesi adıyla alınan bu Japon patentinde
(Şekil 2.5) ise Türk kahvesinin cezve ile pişirilmekte
olduğu ve Türk kahvesi pişirmeye özel bir termostatlı
ısıtıcının tasarlandığı görülmektedir (Kazunori ve
Keimei 1981). Bu patentin Japonca olması nedeni ile
yazı kısmı anlaşılamamıştır. Fakat resim kısımları
yeteri kadar anlaşılır bulunmaktadır.
Bu makinenin Türk kahvesi pişirmeye faydalı
olabileceği görülüyor. Fakat ısı ayarı dışında otomatik
hiçbir özelliği olmadığı görülmektedir. Türk kahvesinin
cezve ile pişirildiği düşünülürse zaman kazanma adına da çok büyük bir fayda
sağlamaktadır.
Şekil 2.4 İtalyan Patenti
Türk Kahvesi Makinesi
Şekil 2.5 Japon Patenti Türk
Kahvesi Makinesi
14
Türk Kahvesi PiĢirme Makinesi (Bayıner, 1997): Rıfat Bayıner
‟in aldığı bu faydalı model belgesinde Türk kahvesi pişiren
makineden bahsedilmektedir (Şekil 2.6). Fakat alınan belge
patent olmadığı için çok ayrıntıya girilmemiştir. Belgede
anlatılan kahve ve şekerin bir hazneye konduğu, hazneye
suyun makine tarafından pompalandığı ve haznede pişirme
işleminin yapıldığı şeklindedir.
Faydalı model belgesine çok ayrıntıya girilmemesine rağmen
bu ürün piyasaya yeni çıkmıştır ve inceleme imkanı bulunmuştur. Ürünün kahveyi
çok kısa sürede pişirdiği görülmektedir. Makinede çeşitli fonksiyonel sorunlar
görülmektedir.
Teflon yataklı konik musluk (Bayıner, 2001a): Bu
faydalı model belgesinde özellikle yüksek
kapasiteli sıcak su ve çay makineleri için
geliştirilen musluktan bahsedilmektedir (Şekil
2.7). Bu patentin Türk kahvesi makinesi için
önemi bazı makine alternatiflerinde benzer bir
musluğun kullanılabileceğidir.
MikroiĢlemci kontrollü çay piĢirme makinesi (Bayıner, 2000): Taslak çizimi görülen
(Şekil 2.8) faydalı model belgesi yüksek kapasiteli çay pişirme makinesidir. Sıcak su
haznesi ve dem haznesi
bulunmakta, elektronik kart
vasıtasıyla cihaza kumanda
edilmektedir. Bu faydalı model
belgesinin göz önünde
bulundurulmasının en önemli
nedeni ısıtıcılı bir su haznesine
sahip olması ve diğer
fonksiyonları ile birlikte yapı
olarak Türk kahvesi makinesine
kısıt oluşturacak özelliklere sahiptir.
Şekil 2.6 Türk Kahvesi
Pişirme Makinesi
Şekil 2.7 Teflon Yataklı Konik Musluk
Şekil 2.8 Mikroişlemci Kontrollü Çay Pişirme Makinesi
15
Tam kaynama sağlayan su ısıtma düzeneği (Bayıner,
2001b): Bu su ısıtma düzeneği (Şekil 2.9) kazandaki suyu
elektrikli ısıtıcı ile ısıtıp termostat (bi-metal) vasıtasıyla su
sıcaklığını belirli sıcaklıkta sabit tutmaktadır. Musluk
vasıtasıyla sıcak suyu boşaltma imkanı vardır. Türk
kahvesi makinesinde su haznesinin bulunacağı
düşünülmektedir. Ayrıca bir haznenin ısıtılması da
alternatifler içinde kullanılabilecek bir özelliktir.
Kahve makinesi için kendiliğinden yükselen hazne (Self
Elevating Holder For Coffee Maker) (Graham, 1958):
Kabın içindeki kahve haznesi yaylı olup suyun
kaynamasına bağlı olarak yükselmektedir (Şekil 2.10).
İncelenen bu patent çok eski bir patent olmasına
karşın mekanizmanın incelemeye değer olduğu
düşünülmüştür. Böyle bir mekanizmanın Türk kahvesi
makinesi kavram araştırması sırasında esin kaynağı
olacağı düşünülmüştür.
Kahve makinesi (Coffee maker):
Bu patentte (Philips, 1980) öne
çıkartılan özellik; karafın
makinenin ağzına yerleştirilmesi
ile kahvenin dökülmeye başlaması, karaf çekilince kahve
dökülmesinin durmasıdır. Hemen hemen piyasadaki bütün
filtre kahve makinelerinin temel çalışma prensibi bu patentte
görülmektedir (Şekil 2.11). Sadece Türk kahvesi ile ilgili
patentlerin dışında diğer kahve
türleri ile ilgili patentlerin de
incelenmesinin Türk kahvesi
makinesi kavram araştırmasına
faydası olacağı düşünülmüştür.
Ev tipi basınçlı çalıĢan kahve filtresi (Pressure-operated
domestic coffee percolator): Sistem temel olarak
kaynayan ve buharlaşan suyun borudan geçerek
yukarıdaki hazneye taşınması mantığı ile çalışan bir
sistemdir (Şekil 2.12). Bu patent de filtre kahve
Şekil 2.9 Tam Kaynama
Sağlayan Su Isıtma
Düzeneği
Şekil 2.10 Kahve Makinesi
İçin Kendiliğinden Yükselen
Hazne
Şekil 2.11 Kahve
Makinesi
Şekil 2.12 Basınçlı
kahve Filtresi
16
yapımına kolaylık sağlayacak bir çözümü kapsamaktadır (Pruzsinszky, 1977).
Kavram araştırması sırasında Türk kahvesinin yanında çay ya da filtre kahve
yapabilen sistemler de düşünüldüğü için bu sistemin Türk kahvesi makinesinin çeşitli
alternatiflerinde kullanılabileceği göz
önünde bulundurulmuştur.
Espresso makinesinde çay demleme
metodu ve aparatı (Espresso machine tea
brewing method and apparatus): Espresso
makinesine eklenen bir aparat sayesinde
çay demleme metodu patentte
görülmektedir (Şekil 2.13). Ara hazneye
konan kahvenin basınçlı buhar altında
pişirilmesi mantığına dayanan espresso makinesinin çalışma şekli bu patentte
görülmektedir (Anthony, P., 1998). Türk kahvesi makinesinin kavram araştırması
sırasında bu patent göz önünde bulundurulmuştur.
Şekil 2.13 Espresso Makinesinde çay
demleme aparatı
17
2.3 Piyasadaki Mevcut Ürünlerin Ġncelenmesi
Türk kahvesi makinesi üzerinde kavram araştırması yapılırken mevcut kahve
makineleri incelenmiştir (www.amazon.com). Kahve makinelerinin hangi tür kahve
yaptığına önem vermeden bütün makineler kavramsal açıdan incelenmiş ve Türk
kahvesi makinesine yaratıcı çözümler bulmak amacıyla mevcut ürünlerin tasarım
kavramlarından faydalanılmıştır. Aşağıda tasarım kavramlarından yararlanılan
ürünler kısa açıklamalarla verilmektedir. Diğer örnekler EK-A ‟da yer almaktadır.
2.3.1 Krups 619-70 Fresh Aroma Combination
Bu filtre kahve makinesinin (Şekil 2.14) üstünde bir kahve değirmeni bulunmakta ve
pişirme işleminden önce taze kahve çekip, çekilmiş kahve ile pişirme işlemini
yapmaktadır.
2.3.2 Bodum 3000-10USAA Electric Santos
Şekil 2.14 Krups 619-70
Şekil 2.15 Bodum 3000-10USAA
18
Bu kahve makinesi (Şekil 2.15) temel olarak bütün filtre kahve makinelerinde
kullanılan kaynayan suyun ince borudan yukarı yükselmesi ve borudan geçen
buharın üst haznede yoğunlaşması mantığı ile çalışmaktadır. Fakat farklı bir kavram
kullanarak bu işlemleri sadece iki hazne kullanarak gerçekleştirmektedir. Diğer filtre
kahve makinelerinde su deposunun dışında borudan geçerken su kaynatılmaktadır.
Bu makinede ise su doğrudan kendi haznesinde kaynatılmaktadır.
2.3.3 Black & Decker DCM18S Brew 'n Go Personal
Bu ürün tek bardaklık bir filtre kahve makinesi olmakla birlikte, bardağının sıcak
tutma – termos özelliği sayesinde genelde filtre kahve makinelerinde görülen karafın
alttan ısıtılarak sıcak tutulmasına bu makinede gerek kalmamıştır (Şekil2.16). Büyük
filtre kahve makinelerinin gerek duyulmadığı bir – iki bardak kahvenin yeterli olduğu
zamanlarda ihtiyacı karşılayacak yenilikçi bir üründür.
2.3.4 Capresso 471.01 CoffeeTEC
Bu üründe dijital kumanda paneli ve bir köpük üretme sistemi (Şekil 2.17)
bulunmaktadır. Kahve kabı termos özellikli olup alttan ısıtılarak sıcak tutulmasına
gerek yoktur.
Şekil 2.16 Black & Decker DCM18S
Şekil 2.17 Capresso 471.01
19
2.3.5 DeLonghi CC100 Coffee Cappuccino
Bu makine kullanışlı tasarımı ve kappuçino da yapabilen aksesuarları ile dikkat
çekmektedir (Şekil2.18). Dijital kumanda paneli makinenin kullanımını
kolaylaştırmaktadır.
2.3.6 Black & Decker ODC325B Spacemaker
Bu ürün, mutfakta az yer kaplaması amacıyla bütün haznelere ön kısımdan
ulaşılabilecek şekilde tasarlanmıştır (Şekil 2.19). Böylece makine mutfak üst
dolabının altına asılabilmekte, tezgahta yer kaplamamaktadır.
Şekil 2.18 DeLonghi CC100
Şekil 2.19 Black & Decker ODC325B
20
2.3.7 Capresso 435.01 Elegance Classic
Bu ürün de sade ve etkileyici tasarımıyla dikkat çekmektedir (Şekil 2.20). Kahve
haznesi termos özellikli olup ısıtıcıya gerek duymadan hazırlanan kahveyi sıcak
tutmaktadır.
2.3.8 Capresso 452.01 CoffeeTeam Plus
Bu ürün tamamen dijital kontrollü bir ürün olmasının yanı sıra kahve değirmeni ile
taze kahve ile pişirme imkanı da sağlamaktadır (Şekil 2.21).
Şekil 2.20 Capresso 435.01 Elegance Classic
Şekil 2.21 Capresso 452.01 CoffeeTeam Plus
21
3. METOD
Yeni ürün geliştirme konusunda yeni bir metot uygulanmaktadır. Bu çalışma Arçelik
Araştırma ve Teknoloji Geliştirme Merkezinde gerçekleştirilmiştir. Türk kahvesi
makinesinin ilk fikrinin ortaya çıkışından başlayarak aşağıda belirtilen metoda
uygulanmıştır.
3.1 Takip edilen yol
Araştırmada takip edilen yol şekil 3.1 deki model ile açıklanmaktadır.
4-Patent
araştırmaları
5-Piyasadaki
ürünlerin
incelenmesi
6-Fikir Eskizleri
3-Kahve
kültürü
araştırması
1-Fikrin Belirlenmesi
2-İlk fikrin
ortaya çıkışı
ĠLK KAVRAM
ARAġTIRMALARI
Mevcut
Bilgilerin
Toplanması
22
13- Bulgular
Işığında Tasarım
Kavramı
Alternatiflerinin
Oluşturulması ve
Modellenmesi
8-İyi Türk kahvesi
pişirmenin ayrıntılarını
araştırmak amacıyla
deneyler.
11-Anket
9-Pilot Anket
10-Pilot anket sonucu
ortaya çıkan verilerin
analizi
12-Bulguların
Analizi
ANKET DENEYLER
VE GÖZLEM
SONUÇ
7-İyi Türk kahvesi yapan yerlerin gezilmesi ve gözlem
Şekil 3.1 Araştırmada Takip Edilen Yolu Gösteren Model
23
3.2 Fikrin Belirlenmesi
Fikir öncesi süreci bir buluşun en önemli kısımlarından biridir. Buluşun ortaya
çıkması ve başarısı bu safhaya bağlıdır. Fikir ortaya çıkmadan önce her konuda
düşüncenin kısıtlama getirmeden göz önünde bulundurulması ve yaratıcılığı
destekleyen faaliyetlerde bulunulması gerekmektedir. En basit tanımıyla yaratıcılık
“yeni olanın üretilmesi ve eski olanın düzenlenmesi” „dir (Bentley, 1998). Yaratıcılık
ölçütleri aşağıdaki gibi saptanmıştır (Yavuz, 1996):
Sorunlara Duyarlılık: Yaratıcı kişilerde gördüklerine, duyduklarına, dokunduklarına,
tüm duyumlara olağanüstü bir duyarlılık vardır. Örneğin bu kişiler tahta parçasının
pürüzlerine ve damarlarına, kil hamurunun esnekliğine diğerlerinden daha çabuk
tepki gösterirler. Daha geniş anlamda başka insanların kültürlerine, ırklarına da
büyük duyarlılık gösterirler.
Akıcılık: Yaratıcı kişinin bir diğer özelliği de düşünce zenginliğinin akıcılığıdır.
Örneğin bir öğrenciye bir tuğlanın ne işe yarayabileceğini sorarsanız denek birkaç
dakika içinde 12-15 yanıt verir fakat olağanüstü düşünce akıcılığı olan bir öğrenci
büyük bir hayal gücü gerektiren “kardan adama ayak” örneği gibi 40-50 yanıt
sıralamada sıkıntı çekmez.
Esneklik: yaratıcı kişiler kolaylıkla yeni durumlara uyum gösteririler. Örneğin
herhangi bir boyanın kaza sonucu kağıda dökülmesi sonucunda esnekliği olan
çocuklar ellerindeki sulu ya da yağlı boyayı sinirlenmeden ellerindeki resmin içine
uydururlar ve kaza olayından yararlanırlar.
Orijinallik: bu kavram düşünce ve anlatımda sosyal etkiye uymanın tam karşıtıdır.
Yaratıcı öğrenciler sorulara az rastlanan yanıtlar verirken sorunlara sıradan çözüm
getirmezler. Çözümler okuduklarından ya da duyduklarından çok içten doğan
çözümlerdir.
Yeniden Tanımlama ve Düzenleme: Yaratıcı kişi elindeki malzemenin kullanımını
değiştirir. Malzemeye yeni kullanım getirebilme, kişiyi yeni fikirler ve gelenekler
yaratmaya iter.
Çözümleme (analiz): Birleşmiş bir tümün incelenmesi ile ayrıntılara inebilme
yeteneğidir. Tümden sonra dikkati ayrıntılara çevirme, deneyimleri zenginleştirdiği
gibi anlamlandırır da.
BirleĢim (sentez): Çeşitli öğelerden anlamlı yeni bütünler oluşturmaktır.
24
Örgütleme Tutarlılığı: Örneğin bir senfoninin çeşitli kısımlarını birbirine bağlayan
besteci bu ilke ile çalışır. Probleme, her aşamanın diğerine mantıksal bir şekilde
bağlandığı düzgün, az ve öz çözümler getirilmesidir.
İş hayatında ise yaratıcılık bireysel bir özellik olmaktan çok bir takım oyunu olmaya
başlamıştır. Kolektif yaratıcılık bu gün şirketler için bir rekabet avantajı olmuştur.
Yaratıcılık insanların düşündüğünden daha kolektiftir. Yaratıcılık söz konusu
olduğunda insanların gözünün önüne genelde “yalnız, kahraman buluşçu” tiplemesi
gelir. İnsanlar genelde yaratıcılığın özel bir hediye ya da deha eseri olduğunu
düşünür. İş hayatında “yalnız, dahi buluşçu” tipi hiç bir zaman kolektif yaratıcılık
kadar etkili ve faydalı olamaz. İş ortamında yaratıcılık insanların başkaları ile ve
onların fikirleri ile karşılıklı iletişimine, yani etkileşimine bağlıdır (Baltaş, 2002).
Yalnız, dahi buluşçu tiplemesini ortadan kaldırıp, kolektif yaratıcılığı geliştirmek için
çeşitli stratejiler uygulanabilir (Govendo, 2001). Takım içinde ilgi alanları
konuşulmalıdır. İlgi alanlarının konuşulması yeni fikirlerin bulunmasını sağlayabilir.
Konuşulan kişiler farklı ilişkiler kurarak fikirlerin yeniliklere dönüşmesine yardımcı
olabilir. Takım içinde bütün fikirler ortaya atılmalıdır. Fikirlerin anlamlı hale gelinceye
kadar kişi tarafından saklanması eski bir anlayıştır ve günümüz iş ortamında sınırlı
fayda sağlar. Bütün fikirlerin serbestçe ortaya atılması kişinin takım içindeki katkısını
ve takımın yaratıcı potansiyelini büyük oranda arttırır. Başkalarının fikirlerini
dinlemek için zaman ayırmak da yeterli değildir, aktif bir dinleyici olarak diğer fikir ve
şikayetlere katkı sağlanmalıdır. Takım içinde insanları, fikirleri, kaynakları yeni
şekillerde bir araya getirmek de kolektif yaratıcılığı arttıracaktır. Bütün bu stratejileri
gerçekleştirmek için bir eylem planı yapmak da yaratıcılığın artmasına fayda
sağlayacaktır.
Yenilikçi ve yaratıcı takım çalışmasında takım liderinin rolü çok önemlidir. Lider
rolünü üstlenen kişi çalışanların yaratıcılıklarını ve yenilik ortaya çıkarma
kapasitelerini geliştirmek için aşağıdaki püf noktalarını uygulayabilir Takım lideri
başkaları için neyin anlamlı olduğuna dikkat etmelidir. Bunun en kolay yolu
insanların ne konuda konuştuklarına dikkat etmek, toplantılarda hangi konuları
tekrar tekrar gündeme getirdiklerini gözlemektir. Çalışanların kim olduklarını
öğrenmek ve neyin ilgilerini çektiğini bulmak için takım lideri onlarla daha çok zaman
geçirmelidir. Takım lideri projelere farklı yaklaşımlar getirmeyi ve farklı yollardan
problem çözmeyi teşvik etmelidir.
25
3.3 Ġlk Fikrin Ortaya ÇıkıĢı
Türk kahvesi makinesi konusunda fikir mevcut bir ihtiyaç ya da problem görülmeden
ortaya çıkmıştır. Fikir öncesi dönemde başlayan kuluçka evresi özellikle televizyon
ve internette bu konu ile uzaktan ya da yakından ilgili çeşitli bilgilerin yaratıcı şekilde
sentez edilmesi ile sonuçlanmıştır. Belirli olmayan, tamamen açığa çıkması mümkün
olmayan fikir oluşum süreci içinden hatırlanan çeşitli aşamalar aşağıdaki gibidir:
Fikrin meydana çıkmasından belki 6 ay belki bir yıl önce televizyonda
mangal ateşinde Türk kahvesi yapan ünlü bir kahvehanenin gösterilmesi ve
mangalda nasıl kahve yapıldığının anlatılması kuluçka evresinin başlangıcı
olarak hatırlanmaktadır.
Fikrin ortaya çıkmasından bir gün önce internette bir Türk mağazasında
espresso makinesinin indirimde olduğu ve normal fiyatından çok ucuza
satıldığını belirten bir reklam ilgi çekmiştir.
Fikir sonraki sabah bu espresso makinesi düşünülürken ortaya çıkmıştır.
3.4 Kahve Kültürü AraĢtırması
Araştırmaya yön vermesi açısından önemli olan kahve kültürü araştırması sadece
Türk kahvesi ile sınırlandırılmamış, diğer kahve türleri ve diğer ülkelerin kahve
kültürleri ile araştırmalar da yapılmıştır. Kahvenin tarihçesi, kahve hakkında teknik
bilgiler, çeşitli ülkelerdeki kahve kültürü incelenmiştir.
3.5 Patent AraĢtırmaları
Yeni bir ürünün ortaya çıkartılacağı düşünülürse bu ürünün patentinin de alınması
gerekecektir. Alınmış patentler yeni ürünün yapısında kısıtlar oluşturacaktır. Bunun
yanında mevcut patentlerin incelenmesi, patentler ile ilgisi olmayan konularda
yaratıcı çözümlere ulaşmayı sağlayabilmektedir. Yapılan incelemelerde beklenmedik
sonuçlara ulaşılmıştır. Örneğin Türk kahvesi makinesi ile ilgili Japon ve Rus
patentlerine rastlanmıştır.
3.6 Piyasadaki Ürünlerin Ġncelenmesi
Piyasada daha önce Türk kahvesi makinesi şeklinde bir ürün bulunmamaktadır.
Bunun yanı sıra kahve kültürü araştırmasına katkı sağlaması açısından ve diğer
26
kahve makinelerinin da Türk kahvesi makinesine benzer özelliklerinin olabileceği
düşünülerek piyasadaki kahve ile ilgili ürünler incelenmiştir. Bu ürün incelemesinde
özellikle elektrikli ve otomatik kahve makinelerine ağırlık verilmiştir. Piyasada
görülen ürün örneklerinin fotoğrafları Ek-1‟de verilmektedir.
3.7 Fikir Eskizleri
Türk kahvesi makinesi fikri ortaya çıktıktan sonra, Türk kahvesi pişirme kavramı ve
Türk kahvesi kültürü üzerinde ilk araştırmalar kitap, dergi, gazete, İnternet üzerinden
ve çevredeki bilenlere sorularak yapılmaya başlandı. Fikir ürünün nasıl olabileceği
konusundaki düşüncelerle birlikte yürütüldü. Türk kahvesi makinesi ürünü
kavramının ortaya çıkartılmasında yoğun bir şekilde karakalem ve bilgisayar eskizi
çizilmiştir. Öncelikle karakalem eskizleri üzerinde düşünceler yürütülmüştür.
Düşünceleri geliştirmek amacıyla gerçek ürüne yakın üç boyutlu model üzerinde
değerlendirme çalışması yapılmıştır. Kağıt üzerinde ve bilgisayar ortamında yapılan
eskiz çalışmaları araştırma konusunda hipotezler oluşturulmasına yardımcı
olmuştur. Fikir eskizleri ve ürün ile ilgili düşünceler geliştikçe araştırma aşamalarına
geri dönülüp mevcut araştırmalara eklemeler yapılmıştır. Yapılan eskizler tasarımcı
ile etkileşim yaptığı için çalışma bu şekilde hızla ilerlemiştir.
3.8 Ġyi Türk Kahvesi Yapan Yerlerin Gezilmesi ve Gözlem
Türk kahvesini iyi yaptığı bilinen ünlü kahvehaneler gezilerek buradaki ustalardan
Türk kahvesi kültürü ve kahveyi nasıl yaptıkları konusunda bilgi alınmıştır.
3.9 Pilot Anket
Bu aşamaya kadar yapılan araştırmalar sonucunda ortaya çıkacak ürünün genel
özellikleri konusunda belirli bir bilgi birikimi sağlandıktan sonra ortaya çıkan sorular
ile ilgili ürünün olası kullanıcılarının düşüncelerini öğrenmek için anket uygulandı. İlk
hazırlanan ankette olabilecek hata ve eksiklerin tespit edilmesi için pilot bir anket
yapılmıştır. Pilot anket sekiz kişiye yapılmış ve pilot anket bölümünde anlatıldığı gibi
son anketin daha verimli olmasını sağlamıştır. Pilot anket soruları EK-B „de
verilmektedir.
27
3.10 Pilot Anket Sonucu Ortaya Çıkan Verilerin Değerlendirilmesi
Pilot anketin ardından yayınlanacak son ankete yön vermesi açısından önemli
bulgular saptanmıştır. Anketi cevaplayanlardan biri hiç kahve içmediği halde anketi
doldurmuştur. Ankette çok fazla kahve içmeyen, hatta hiç kahve içmeyenlere yönelik
soruların bulunmadığı, mevcut sorularda da kahve içmeyenlerin göz önünde
bulundurulmadığı fark edilmiştir. Yayınlanan ankette, pilot ankette bulunan soruların
büyük kısmı değişmiş ve daha verimli hale getirilmiştir.
3.11 Anket
Pilot anketten faydalanılarak esas anket hazırlanmıştır. Anket 120 kişiye
yollanmıştır. 46 Kişi anketi cevaplamıştır. Tasarımı yapılan Türk kahvesi makinesinin
ofis kullanımı ağırlıklı olacağı düşünülerek anket Arçelik Araştırma ve Teknoloji
Geliştirme Merkezi çalışanları içinde uygulanmıştır. Anketin başında bulunan,
çalışanların demografik özelliklerini araştıran sorulardan alınan cevaplar
cevaplayanların %73‟ünün erkek olduğunu göstermektedir. İşyeri kullanımı amaçlı
bir Türk kahvesi makinesinin kullanıcılarının daha çok kadın ya da daha çok erkek
olacağı şeklinde bir tahmin yapılamayacağı için cevaplayanların büyük oranda erkek
olması anketin sağlıklı sonuçlara ulaşmasını engellememektedir. Anket internet
üzerinden uygulanmış ve anketi cevaplamaları istenen kişilere e-posta kanalıyla
haber verilmiştir. İnternet üzerinden cevaplanan soruların cevapları bir veri
tabanında toplanmış ve buradan alınan veriler Microsoft Excel programında grafiğe
dönüştürülmüştür. Bilgi birikimi ve ürünün nasıl olabileceği konusunda düşünceler
belirli bir düzeye geldiği için anket soruları çoğunlukla seçimli hazırlandı. Bununla
birlikte, bazı seçimsiz sorularda deneklerin kendi kişisel yorumları da istendi. Anket
soruları EK-C „de verilmektedir
3.12 Ġyi Türk Kahvesi PiĢirmenin Ayrıntılarını Ġncelemek Amacıyla Deneyler
Ürünün genel özellikleri belirginleştirildikten sonra ortaya bir kaç farklı ürün alternatifi
çıkmıştır. Bu tasarım alternatiflerinin Türk kahvesini iyi pişirmelerinin gerektiği
düşünülerek iyi Türk kahvesi pişirmenin yolu araştırıldı. Çeşitli elektrikli ısıtıcılarda
ve farklı malzemelerden yapılmış cezvelerde kahve pişirilerek en uygun sıcaklık
dağılımı, ısıtıcı formu, süre, cezve malzemesi gibi etkenler araştırıldı.
28
3.13 Bulgular IĢığında Ürünün Nasıl Olabileceği Konusunda DüĢünceler
Anketten elde edilen veriler frekans dağılımı grafiklerine dönüştürülmüştür. Kavram
araştırması, anket bulguları deney ve gözlemlerden elde edilen bulgular
birleştirilerek tasarım sonucu ortaya çıkacak ürünün özellikleri konusundaki
kavramlar belirginleştirilmiştir.
3.14 Tasarım Kavramı Alternatiflerinin Modellenmesi
Yeteri kadar veri ve kavram alternatifi oluşturulduktan sonra uygulanabilir olduğu
düşünülen alternatifler bilgisayar ortamında gerçek boyutlarda ve gerçek parça
yerleşimi ile modellenmiştir.
29
4. FĠKĠR ESKĠZLERĠ
İlk fikrin ortaya çıkmasından sonra bu konu hakkında sahip olunan mevcut bilgilerin
yardımıyla fikir eskizlerine başlanmıştır. Fikir eskizleri kavram araştırmasının
kapsadığı kahve kültürü araştırması, iyi kahve yapan yerlerin gezilmesi, patent
araştırması ve piyasadaki mevcut ürünlerin incelenmesi aşamalarında da devam
etmiştir. Fikir eskizlerinin çizim sırasına göre takip edilen yol Şekil 4.1 „dedir.
1- Elektronik Kumanda Paneli olan Gövde
Eskizi
3- Gövde üzerinde farklı fincan
yerleşimleri hakkında eskizler
4- Kahve ve şekerin fincanlara otomatik
olarak dozajlanması hakkında eskizler
5- Türk kahvesini mangal ateşine benzer
ortamda pişirmek amacıyla kumlu ısıtıcı
eskizleri
6- Taşma sensörlü ısıtıcı eskizi
7- Cezvenin çalkalanması ve ısıtıcının
cezvedeki kahve taşmadan hemen önce aşağı
çekilmesi konusunda eskizler
2- Aynı gövde kavramı üzerine su haznesinin ve
fincanlara su doldurma musluğunun eklenmesi
30
8- Musluklu, dijital göstergeli bir Türk Kahvesi Makinesi eskizi
9- Musluklu Tasarım Kavramının iç mekanizması ve Dijital
Göstergesinin Eskizleri
10- Pişirme haznesi ve musluk mekanizması eskizleri
11- Pişirme haznesini musluksuz, devirerek boşaltmak için
kullanılacak tasarım kavramlarının eskizleri.
12- Kumlu ısıtıcı ile çalışan Türk kahvesi makinesi eskizi
13- Aynı tasarım kavramının taşma sensörü yerleşimi
hakkında eskiz
14- Tutma kolu eskizleri
15- Taşma sensörü Eskizleri
16- Kumanda panosu eskizleri
17- Tutma kolu eskizleri
18- Taşma sensörü Eskizleri
19- Ucuz, pratik Türk kahvesi makinesi eskizleri
Şekil 4.1 Fikir Eskizlerinin Akış Şeması
31
Fikir eskizleri ileride yapılacak olan olası tasarımların önceden görselleştirilmesidir
(Kavaklı, 1998). Bu tür eskizlere tasarımın başlangıç aşamalarının hayal edilmesi
açısından gerek görülmektedir. Özellikle daha önce mevcut olmayan bir kavrama
ulaşıldıysa bu eskizler daha da önem kazanmaktadır. Fikir eskizleri
tamamlanmamış, farklı anlamlara gelebilen, belirsiz eskizlerdir. Bir çok fikir eskizinin
ne amaçla çizildiği ancak çizen tarafından anlaşılabilmektedir. Bunun yanında bu
eskizlerin faydası, ne amaçla çizildiğinin sadece çizen tarafından anlaşılmasına
rağmen başka birisinin incelemesi sonucu farklı yaratıcı sonuçlara ulaşılmasına
yardımcı olmasıdır. Sunum eskizlerinde çizenin düşüncesini başkasına aktarma
ihtiyacı vardır. Fikir eskizleri bu noktada sunum eskizlerinden tamamen
ayrılmaktadır. Yeni ürün tasarımının başlangıç aşamasında tasarım sonunda elde
edilecek sonuç tamamen belirsizdir. Üzerinde çalışılan kavramlar da tamamen
belirsizdir. Kavram oluşturma amaçlı yapılan yaratıcı çalışmalarda fikir eskizlerinin
çizilmesinin bir nedeni de budur. Eskiz yapıldıkça insan kendi eskizi ile etkileşir, yeni
fikirlere ve yeni eskizlere yönelir.
İlk fikir ortaya çıktıktan hemen sonra çizilen eskiz aşağıdadır (Şekil4.2). Burada
görülen hiç bir araştırma yapılmadan o ana kadar sahip olunan bilgi ile çizilen bir
eskizdir. Türk kahvesi makinesi olarak elektronik kumanda paneline sahip,
cezvelerde pişirme işlemi yapan bir tasarım kavramı ortaya atılmıştır.
Aşağıdaki eskizlerde (şekil4.3) ilk ortaya atılan tasarım kavramı biraz daha
geliştirilmiş,kahve makinesinin, kahve hazırlama işlemi sırasında hazneye ihtiyaç
duyulan miktarda suyu da kendisinin doldurması durumu düşünülmüştür.
Şekil 4.3 Aynı gövde kavramı üzerine su haznesinin ve fincanlara
su doldurma musluğunun eklenmesi
Şekil 4.2 Elektronik Kumanda Paneli olan Gövde Eskizi
32
Bu eskizlerin çok anlamlı, gerçekleştirilebilir olmadığı görülmektedir. Bunlar sadece
kişisel tasarım kavramı geliştirme çalışmalarında kullanılan ve ortaya çıkan fikirlerin
görselleştirilmesi amacını taşıyan eskizlerdir. Bunun yanında bu eskizler bir ekip
çalışması sırasında başkasına gösterilerek farklı yaratıcı sonuçlara gidilmesi
sağlanabilir.
Aynı tasarım kavramı üzerinde farklı yerleştirme ve biçim alternatifleri
düşünülmüştür: Mevcut bilgilerin araştırılması sırasında elde edilen bilgiler ışığında
Türk kahvesinin tek kişilik cezvede daha lezzetli olacağı öğrenilmiştir. Cezvede
otomatik olarak kahve pişiren makine yaklaşımında tek kişilik cezvelerin farklı
şekillerde ısıtıcı üzerine yerleştirilmesi konusu düşünülürken ortaya çıkan fikir
eskizleri aşağıda görülmektedir (şekil4.4) . Burada aynı zamanda cezvelerin üzerine
gövdenin bir kısmının geldiği görülmektedir. Bu kısımda cezvelere su dolduran bir
sistemle elektronik karta kahvelerin piştiğini bildiren yapıların yer alması
düşünülmüştür.
Şekil 4.4 Gövde üzerinde farklı fincan yerleşimleri hakkında eskizler
33
Türk kahvesi makinesinin gereken miktarda şeker ve kahveyi de kendisinin hazneye
doldurması durumu göz önünde alınmış ve bu işlemin nasıl bir mekanizma ve yapı
ile gerçekleştirilebileceği düşünülmüştür (Şekil4.5).
İlk fikrin ortaya çıkmasından sonra çizilen eskizler sırayla sunulmaktadır. Genel
kavram ortaya çıkartıldıktan sonra kavramın ayrıntıları konusunda düşünceler
üretildiği görülmektedir. Aşağıda ısıtıcının nasıl olabileceği konusunda eskiz
görülmektedir (Şekil 4.6).
Şekil 4.5 Kahve ve şekerin fincanlara otomatik olarak
dozajlanması hakkında eskizler
Şekil 4.6 Türk kahvesini mangal ateşine benzer ortamda
pişirmek amacıyla kumlu ısıtıcı eskizleri
34
Türk kahvesi makinesi tasarımında başka bir alternatif olarak aşağıdaki tasarım
kavramı düşünülmüştür (Şekil 4.7).
Bu kavram alternatifinde normal bir elektrikli ısıtıcının taşma sensörü ve elektronik
kontrol sistemleri ile donatılması ve böylece Türk kahvesi yapılabilmesine dayanıyor.
Burada ortay atılan taşma sensörü kavramı cezvenin taşmasını algılayıp elektronik
kartı uyaran bir mekanizma düşüncesidir. Bu aşamada bu sensörün nasıl olacağı
ayrıntılı olarak düşünülmemiştir. Sadece cezvenin taşmasının engellenmesi
gerektiği görülmüş, böyle bir sensör kavramı ortaya atılmıştır.
Araştırmalar sırasında görülen bir diğer nokta da cezvedeki kahvenin kaşık vs. ile
karıştırılmasının kahve köpüğüne zararı olacağı konusudur. Aşağıdaki eskizler
cezvenin çalkalanması ve ısıtıcının cezvedeki kahve taşmadan hemen önce aşağı
çekilmesi konusunda ortaya çıkan fikirlerin görselleştirilmesi amaçlı olarak
yapılmıştır (Şekil 4.8).
Taşma sensörü
Şekil 4.7 Taşma sensörlü ısıtıcı eskizi
Şekil 4.8 Cezvenin çalkalanması ve ısıtıcının cezvedeki kahve
taşmadan hemen önce aşağı çekilmesi konusunda eskizler
35
Tabanda ısıtıcısı bulunan ve geleneksel cezveye benzer bir haznede otomatik Türk
kahvesi pişiren makine kavramı alternatifinden sonra diğer bir kavram alternatifine
geçilmiştir. Bu alternatifte filtre kahve makinelerine benzer musluklu bir tasarım
düşünülmüştür (Şekil 4.9). Buradaki çizimlerin büyük bir kısmı daha büyük çizimler
olmakla birlikte yazıda küçültülerek yer verilmiştir.
İlk tasarım kavramı ortaya çıkartıldıktan sonra fikir geliştirilmiş ve ayrıntılar
düşünülmeye başlanmış, musluk sistemi üzerinde fikir eskizleri çizilmiştir. Bunun
yanı sıra dijital kumanda panelinin en kullanışlı nasıl olacağı da araştırılmıştır (Şekil
4.10)
Şekil 4.9 Musluklu, dijital göstergeli bir Türk Kahvesi Makinesi, eskizi
Şekil 4.10 Musluklu Tasarım Kavramının iç mekanizması ve Dijital Göstergesinin Eskizleri
36
Pişirme haznesinin içinde ne kadar kahve ve şeker konacağı fikrini görselleştiren
eskiz ve musluk mekanizmasının nasıl olabileceğini gösteren fikir eskizi aşağıda
görülmektedir (Şekil 4.11).
Musluklu sistemin çeşitli problemleri olması nedeni ile musluksuz fakat yine yüksek
kapasiteli ofis kullanımı için de uygun olabilecek bir kavram arayışına gidilmiştir.
Aşağıda eskizleri görülen kavram alternatifleri birden çok kişiye aynı anda tek
hazneyle kahve pişirmeye yönelik oluşturulan kavramlardır. Burada eskizleri çizilen
fikir ise birden çok kişiye aynı anda kahve pişirilmesi durumunda kahvenin üstündeki
köpüğün fincanlara dağıtılması için hazne üstünden kahvenin dökülmesidir.
Fikir eskizlerinin çok önemli bir özelliği burada ortaya çıkmaktadır. Aşağıdaki
çizimlerden, köpüğün fincanlara dağıtılması için hazne üstünden kahve dökülmesine
uygun haznelerin eskizinin çizildiği kesinlikle anlaşılamamaktadır (Şekil 4.12). Fakat
eskizi çizenin bunu açıklaması sonrasında eskizler bu anlatıma uygun
gözükmektedir.
Şekil 4.11 Pişirme haznesi ve musluk mekanizması eskizleri
37
Yukarıda söz edilen fikirlerden sonra, farklı bir kavram alternatifi ortaya çıkmıştır.
Birden çok kişiye kahve yapmaya uygun, kahvenin üst kısımdan döküldüğü bu
alternatifte bir önceki fikirlerden ve fikir eskizlerinden ilham alındığı görülmektedir
(Şekil 4.13).
Bu kavram ortaya çıkarıldıktan sonra bu alternatifte taşma sensörünün nerede
olacağı yönünde fikirler üretilmiştir (Şekil 4.14).
Şekil 4.12-Pişirme haznesini musluksuz, devirerek boşaltmak için kullanılacak
tasarım kavramlarının eskizleri.
Şekil 4.13-Kumlu ısıtıcı ile çalışan Türk kahvesi makinesi eskizi
38
Taşma sensörü ile ilgili üretilen fikirlerin yanı sıra taşma sensörünün yerleştirilmesi
düşünülen tutma kolunun nasıl olacağı konusunda çeşitli görüşler oluşmuştur (Şekil
4.15). Aşağıdaki eskize göre tutma kolu eli rahat ettirecek ve başparmağın denk
geldiği yerde başparmak için bir yuvarlatılmış oyuk bulunacak böylece daha kuvvetli
ve kontrollü tutulabilecek. Doğal olarak bu düşünceler aşağıdaki eskizde tam olarak
yansıtılmamıştır. Fakat eskizi çizenin aklındaki açık ve belirgin düşüncelerin sadece
kendisi için görselleştirilmesi gerçekleşmiştir.
Taşma sensörü ile ilgili üretilen fikirler ilk üretilen Türk kahvesi makinesi tasarım
kavramı ile son üretilen büyük hazneli makine kavramının sentezi sonucu başka bir
tasarım kavramının oluşmasını sağlamıştır. Aşağıda görülen eskizlerin özellikle
taşma sensörü odaklı eskizler olduğu görülmektedir. Bunun yanı sıra ortaya büyük
hazneli farklı bir tasarım kavramı çıkmıştır (Şekil 4.16).
Şekil 4.14 Aynı tasarım kavramının taşma sensörü yerleşimi hakkında eskiz
Şekil 4.15- Tutma kolu eskizleri
39
Yukarıda görülen tasarım kavramı alternatifinin kumanda panosu için ortaya atılan
düşünceler aşağıda görülmektedir (Şekil 4.17).
Şekil 4.16 Taşma sensörü Eskizleri
Şekil 4.17 Kumanda panosu eskizleri
40
Aynı kavram alternatifinin haznesi için geliştirilen alternatif tutma kolu eskizleri (Şekil
4.18).
Tutma kolu ile ilgili çizilen bu eskizlerin kullanışlı olup olmadıkları düşünülmeden
çizilmişlerdir. Birçok farklı alternatifin değişik yaratıcı çözümler için ilham kaynağı
olacağı düşünülerek akla gelen bütün alternatifler çizilmiştir (Şekil 4.19).
Şekil 4.18-Tutma kolu eskizleri
Şekil 4.19-Tutma kolu eskizleri
41
Aşağıda taşma sensörünün hazne görevi gören gövdeye yerleştiği zaman ortaya
çıkacak şekilde gizlenmesi ve hazne yerleştirilirken sensörün haznenin iç kısmına
uzanması fikrini açıklayan eskizler görülmektedir (Şekil 4.20).
Şekil 4.20- Taşma sensörü Eskizleri
42
Diğer bir tasarım kavramı alternatifi de ucuz bir modeldir. Birden fazla kişilik pişirme
haznesi bulunmakta olan üründe kahve piştiğinde otomatik olarak kapanma ve Türk
kahvesi pişirmeye uygun ısıtma düzeni bulunmaktadır. Çizimler sayfaya
yerleştirilirken büyük oranda küçültülmüştür (Şekil 4.21).
Fikir eskizleri sonucunda anket, gözlem ve deneylerde göz önünde bulundurulması
gereken noktalar belirlenmiştir. Tamamen yeni bir ürün ortaya çıkartılacağı için
ankette sorulacak soruların belirlenmesinde fikir eskizlerinde ortaya çıkartılan
kavramlar faydalı olmuştur. Kavramların modellenmesi aşamasında fikir eskizlerinde
ortaya çıkartılan kavramlar kullanılmıştır.
Şekil 4.21 Ucuz, pratik Türk kahvesi makinesi eskizleri
43
5. ANKET, DENEYLER ve GÖZLEM
5.1 Ġyi Türk Kahvesi Yapan Yerlerin Ġncelenmesi
Gezilen yerlerden ilki Beyoğlu İstiklal caddesinde sokak arasında pişirdiği Türk
kahvesi ile ünlü bir kahvedir. Bu kahvehanenin kapalı mekanında dört – beş masa
kapasitesi olmakla birlikte sokağa yerleştirilmiş masalarda 10 – 15 masa kapasiteye
ulaşmaktadır. Görüşme sırasında kahvehanenin sahibinin de orada bulunması daha
ayrıntılı ve açıklayıcı bilgiye ulaşılmasını sağlamıştır. Diğer bir ziyaret edilen yerde
Tophane‟de bulunan nargilesi ile ünlü kahvehanedir. Çoğunlukla gençlerin uğrak
yeri olan bu mekanda nargile ile birlikte büyük oranda Türk kahvesi tüketilmektedir.
Gözlem sırasında kahvehane çok doluydu. Bu mekanın gezilmesi hızlı ve fazla
sayıda Türk kahvesi pişirmek için yapılan işlemlerin gözlenmesi açısından faydalı
olmuştur. Diğer ziyaret edilen bir lokanta Kozyatağı Carrefour‟daki Halil İbrahim
Sofrası isimli lokantadır. Bu lokantanın çay-kahve servisi için süslemelerle işlenmiş
bakır çatılı bir köşesi vardır. Fakat şef garson ve lokanta müdürü görüşme için sıcak
davranmamış ve genel müdürle görüşülmesi gerektiğini , genel müdürün de o gün
orada olmadığını söylemişlerdir. Güzel Türk kahvesi yaptığı bilinen bazı yerlerin
gezilmesi sonucu elde edilen bilgiler aşağıda derlenmiştir.
5.1.1 Cezve üzeri ısı dağılımı-kahvenin piĢirildiği sıcaklık
Gezilen bütün yerlerde bakır cezve
kullanılmaktadır. Bakır cezvenin ısı
iletkenliği yüksektir çabuk ısınıp çabuk
soğur. Isı dağılımı daha iyi
sağlanabilmektedir. Kahvenin kısık
ateşte pişirilmesi durumunda az ateşin
enerjisi bakır cezvede daha kısa sürede
ve daha iyi şekilde iletilir böylece daha iyi
pişirme imkanı sağlar (Şekil 5.1). Gezilen
yerlerde çok kısa sürede kahve
hazırlanmaktadır. Müşterilere kahve yetiştirmek için kahve pişirme işini
hızlandırmışlardır.
Şekil 5.1 Bakır Cezvenin kullanılması
44
Diğer bir nokta kahve telvesinin iyi
pişmesi için kahve ve şeker konulduktan
sonra soğuk su konulmasıdır. Kahve
pişirme işlemine soğuk su ile
başlandığında soğuk suyun ısınması da
gerektiği için kahve daha iyi pişer. Bazı
yerlerde kendi deyimleri ile “sürüm”
amacıyla ,müşteriye kahve yetiştirmek
için,kahve pişirmeye sıcak su ile
başladıkları görülmüştür. Bu yerlerin
güzel Türk kahvesi yaptığı
bilinmektedir.
Yandaki resimde (Şekil 5.2)
kahve yapılan ocak yüksek
alevde çalışmaktadır. Alevin
yüksekliği 10-15 cm
civarındadır. Kahve cezvesi
alev üzerinde havada aşağı
yukarı gezdirilmektedir.
Böylece cezvenin bütün çevre,
dış yüzeyleri alev görmekte
ve dengeli ısı dağılımı
sağlanmaktadır.
Bir diğer yerde uygulanan
yöntem ise cezvenin ocağın
tam üstünde değil biraz
yanında tutularak kahvenin
pişirilmesidir (Şekil 5.3, Şekil
5.4). Fotoğraftaki pişirme
sırasında sıcak su
kullanılmıştır. Fakat cezvenin
ocağın yanında tutulmasının
ısının cezve yan yüzeylerini
de ısıtması açısından faydalı olduğu düşünülmektedir.
Şekil 5.2 Bakır Cezve ile Yüksek Ateşte pişirme
işlemi
Şekil 5.3 Bakır cezvenin ocağın yarısında tutularak ısıtılması
Şekil 5.4 Bakır cezvenin ocağın yarısında tutularak ısıtılması
45
Isı kaynağı olarak mangal ateşinin kullanılması konusunda bir görüşe göre; mangal
ateşinin çok önemli olmadığı, eskiden kahvenin mangal ateşinde yapıldığı, gaz
ocağı çıkınca mangal ateşinin bırakıldığı ve eğer mangal ateşi daha iyi olsaydı o
yöntemin bırakılmayacağı şeklindedir.
Diğer bir görüş ise kısık ocak ateşinde yapılması durumunda bile mangal ateşi ile
kahve yapmanın daha lezzetli olacağı şeklindedir.
5.1.2 Kahvenin Köpüğü
Kahve köpüğünün en güzel
şekilde olması için, kahvenin tek
kişilik cezvede pişirilmesi
gerektiği belirtilmiştir. Fakat bazı
yerlerde yoğun müşteriye ayrı
ayrı tek kişilik kahve yapılması
zor olmakta ve iki kişilik cezveler
kullanılmaktadır. Birden fazla kişi
için tek cezvede yapılan
kahvelerde fincanlara eşit
miktarda köpük dağıtmak için
eğer yeterli köpük varsa fincanlara önce köpükler paylaştırılmakta ardından geri
kalan kahve fincanlara dökülmektedir (Şekil 5.5). Eğer yeterli köpük yoksa mevcut
köpük fincanlara dökülmekte sonra kahve tekrar ısıtılıp kabartılmaktadır. Bazı
yerlerde önce kahve, şeker sonra su konulmakta ve pişirmenin başlangıcında
karıştırılmaktadır. Bazı yerlerde ise hiç karıştırılmamakta sadece arada cezve
sarsılmakta-çalkalanmaktadır. Böylece karıştırılmadan su üstünde kalan kahve bol
köpüğe dönüşmektedir.
5.1.3 Kahvenin Tarifi
Gezilen yerlerde kahvenin tarifi şöyle yapılmıştır: “Bir fincan kahve için iki çay kaşığı
ya da bir tatlı kaşığı kahve konulmaktadır. Orta kahve için iki çay kaşığı ya da iki
kesme şeker konulmaktadır. Kahve ve şeker konulduktan sonra soğuk su konularak
pişirilir.”
Şekil 5.5 Kahvenin köpüğünün iki fincana paylaştırılması
46
5.1.4 Elektrikli Kahve Makineleri
Elektrikli kahve makinelerinin özel
Türk kahvesi yapan, nargile
bulunan yerlerde müşteri tarafından
hoş karşılanmayacağı belirtiliyor
(Şekil 5.6).
Şekil 5.6 Elektrikli kahve makinesinin uygun olmayacağının
söylendiği kahvehane
47
5.2 Pilot Anket Bulguları
Deneklerden istenilen cevapları en verimli şekilde alabilmek için öncelikle hazırlanan
anket az sayıda deneğe uygulanmış ve anketteki hataların belirlenmesi
amaçlanmıştır. Pilot Anket soruları EK-A „da yer almaktadır.
Hazırlanan anket e-posta ile 10 kişiye gönderilmiş, 8 kişiden cevap gelmiştir. Bu
sekiz kişiden biri anketi doldurmamış, sadece anket konusundaki yorumlarını
yazmıştır. Pilot anketi toplam 7 kişi doldurmuştur.
5.2.2 Pilot Anket Cevaplarından Faydalanılarak Yapılan DeğiĢiklikler
Pilot anket sonucunda bir çok soruda eksik ve hata fark edilmiştir. Bu anketten sonra
asıl anket için sorularda yapılan değişiklikler aşağıda verilmektedir:
“Tesadüf eseri pilot anketi cevaplayanlardan birinin kahve içmemesi ankette kahve
içmeyenlerin göz önünde bulundurulması gerektiği önemini hatırlatmıştır. Anketin
başında hangi sıklıkta kahve içiyorsunuz sorusunun ve hangi sıklıkta Türk kahvesi
içiyorsunuz sorusunun seçmeli cevaplarına içmiyorum seçeneğinin eklenmesine
karar verilmiştir.
En çok hangi kahveden hoşlanıyorsunuz?” Sorusunda denekten sadece bir tek
kahve ismi alınmakta ve diğer hoşlandığı kahve türleri öğrenilememektedir (Şekil
5.7). Deneğin en çok hoşlandığı dört kahvenin öğrenilmesi için bu sorunun “Sırayla
en çok hoşlandığınız kahveleri seçiniz” şeklinde sorulmasına ve seçimli cevapların
sırayla 4 adet kahve tercih etmeye imkan tanıyacak şekilde hazırlanmasına karar
verilmiştir.
Şekil 5.7: “En Çok Hangi Kahve den hoşlanıyorsunuz?” sorusunun bulguları
48
1. “En çok hangi kahveden hoşlanıyorsunuz?” ve “En çok hangi kahveyi
tüketiyorsunuz?” Sorularından alınan sonuçlar deneklerin en çok
hoşlandıkları kahve ile en çok tükettikleri kahvenin farklı olduğunu
göstermiştir. Bu soruların ardından “Türk kahvesini pratik bir şekilde
hazırlayan bir kahve makinesi olsa: Türk kahvesi içme sıklığınız artar
mı? Misafirlerinize Türk kahvesi ikram etme sıklığınız artar mı?”
şeklinde sorular sorarak Türk kahvesi makinesinin kullanıcının tüketim
alışkanlıklarını değiştirme etkisinin ölçülmesine karar verilmiştir. Bu
sorular seçimli sorular olmakla birlikte evde ve işyerinde alınacak farklı
cevaplar düşünülerek iki durum için de ayrı seçimli cevap
hazırlanmıştır.
2. En çok hangi kahveyi tüketiyorsunuz sorusunda (Şekil 5.8) tek seçenek
yerine iki seçenek sunulmasına ve böylece denekten daha çok veri
alınmasına karar verilmiştir.
Şekil 5.8: “En çok hangi kahveyi Tüketiyorsunuz?” sorusunun bulguları
3. “Evinizde ya da ofiste filtre kahve makinesi, Tiryaki vs. gibi bir çay
makinesi, espresso, cappucino makinesi ya da herhangi bir elektrikli
kahve makinesi var mı?” Sorusu yerine sadece “Evinizde ya da
işyerinde herhangi bir elektrikli kahve makinesi var mı?” sorusunun
daha anlaşılır bir soru olacağı düşünülmüştür.
49
Şekil 5.9: “Evde ya da ofiste herhangi bir elektrikli kahve makinesi var mı?” sorusunun bulguları
4. Evinizde ya da işyerinde herhangi bir elektrikli kahve makinesi var mı?
Sorusundan (Şekil 5.9) sonra gelen yakın zamanda bu makinelerden
herhangi birini almayı düşünüyor musunuz? Sorusunun işe yarar bir
veri sağlamayacağı düşünülerek kaldırılmıştır.
5. “Nerelerde Türk kahvesi içiyorsunuz?” Sorusunda (Şekil 5.10) seçimli
cevaplar içinde diğer kısmına birkaç kişi Cafe cevabını yazmıştır Esas
ankette daha fazla kişinin cafe cevabını vereceği tahmin edilerek
seçimli cevaplara cafe cevabı eklenmiştir.
50
Şe
kil 5.10: “Nerelerde Türk kahvesi içiyorsunuz?” sorusunun bulguları
6. “İçtiğiniz kahveyi kim pişiriyor?” Sorusunda (Şekil 5.11) seçmeli
cevaplar içinde diğer kısmına bir kişi annem cevabını yazmıştır. Bu
cevabın da esas ankette çok kişi tarafından seçilebileceği düşünülerek
seçmeli cevaplar içine eklenmiştir.
Şekil 5.11: “İçtiğiniz kahveyi kim pişiriyor?” sorusunun bulguları
7. “İki kişilik Türk kahvesi pişirmek için ne kadar zaman ayırıyorsunuz?”
Sorusuna (Şekil 5.12) büyük yoğunlukla 2-5 dakika cevabı verilmiştir.
Bu seçmeli cevabın geniş bir aralık olduğuna, bu cevabın istenilen
amaç doğrultusunda yeterli bilgi vermediği düşünülerek 2-5 dakikanın
51
2-3 dakika ve 3-5 dakika olarak iki ayrı seçmeli cevaba ayrılmasına
karar verilmiştir. Bunun yanında bu sorunun seçimli cevapları içine
pişirmiyorum seçeneğinin eklenmesine de karar verilmiştir.
Şekil 5.12: “İki kişilik Türk kahvesi yaparken ne kadar zaman harcıyorsunuz?” sorusunun bulguları
8. Türk kahvesi hazırlamak hakkındaki görüşleriniz nedir? Sorusuna
(Şekil 5.13) neredeyse herkes güzel bir şekilde hazırlamak zor
cevabını vermiştir. Sorunun seçimli cevaplarının amacı karşılayacak
şekilde olmadığına karar verilmiştir ve sorunun sonuna “birden fazla
şıkkı işaretleyebilirsiniz” yazısı eklendikten sonra aşağıdaki cevapların
konulması düşünülmüştür.
Lezzetli bir şekilde hazırlamak zor.
Hazırlamak uzun sürüyor.
Pratik değil.
Lezzetli bir şekilde hazırlamak kolay.
Pratik bir şekilde hazırlayabiliyorum.
Hazırlamak zevkli.
52
Şekil 5.13 “Türk kahvesi hazırlamak hakkındaki görüşünüz nedir?” sorusunun bulguları
9. Evde hangi sıklıkta Türk kahvesi yapılıyor? Sorusunun (Şekil 5.14)
seçimli cevapları içinde “yapılmıyor” şıkkının eklenmesi gerektiği
görülmüştür.
Şekil 5.14 “Evde hangi sıklıkta Türk kahvesi yapılıyor?” sorusunun bulguları
10. “Türk kahvesinin iyi ya da kötü olduğunu fark ediyor musunuz?”
sorusunun (Şekil 5.15) daha açıklayıcı olması için “Türk kahvesini
53
içerken iyi ya da kötü olduğunu fark ediyor musunuz?” şeklinde
değiştirilmesine karar verilmiştir.
Şekil 5.15 “Türk kahvesinin iyi ya da kötü olduğunu fark ediyor musunuz?” sorusunun bulguları
11. “Evde Türk kahvesi içilirken aynı zamanda çay da içiliyor mu?”
sorusunun (Şekil 5.16) amacı bazı kavram alternatiflerinde Türk
kahvesi makinesinin çay da yapabilecek özelliklere sahip olması idi.
Fakat sorudan alınan cevapların çok faydalı olmadığı, çay yaparken
aynı zamanda kahve de yapılmasının Türk kahvesi makinesi açısından
çok büyük fark yaratmayacağı düşünüldü. Bu yüzden bu soru kaldırıldı.
54
Şekil 5.16 “Evde Türk kahvesi içilirken aynı zamanda çay da içiliyor mu?” sorusunun bulguları
12. “Türk kahvesi içiyorsanız pişirme hızı ile lezzeti açısından hangi
seçeneği tercih edersiniz?” sorusunun (Şekil 5.17) seçmeli cevapları
evde ve işte ayrı cevaplar vermeye müsait şekilde çoğaltıldı. Böylece
evde ve işyerinde deneklerin farklı tercihlere sahip olabilecekleri göz
önünde bulundurulmuş oldu.
Şekil 5.17 “Eğer Türk kahvesi içiyorsanız Türk kahvesinin pişirme hızı ile lezzeti açısından hangi seçeneği tercih
edersiniz?” sorusunun bulguları
55
13. “Elektrikli bir aletin sizin yaptığınızdan, ya da geleneksel yolla
yapılandan, daha iyi kahve yapılabileceğine inanıyor musunuz?”
sorusu daha açıklayıcı ve kısıtlayıcı olması açısından “Türk kahvesi
makinesinin sizin yaptığınız, ya da geleneksel yolla yapılan kadar iyi
kahve yapılabileceğine inanıyor musunuz?” şeklinde değiştirildi.
14. “Lezzetli Türk kahvesi yapmanın pratik bir yolu olsa kahve içme
sıklığınız değişir mi?” sorusu (Şekil 5.18) “Türk kahvesi makinesi kahve
içme sıklığınızı değiştirir mi?” şeklinde değiştirildi. Böylece kahve
yapmanın pratik yolu daha açıklayıcı bir şekilde ifade edilmiş oldu.
Şekil 5.18 “Lezzetli Türk kahvesi yapmanın pratik bir yolu olsa kahve içme sıklığınız değişir mi?” sorusunun
bulguları
15. Türk kahvesi makinesinin kavram alternatifleri araştırılırken çeşitli
kavram alternatiflerinin sadece Türk kahvesi makinesi yapmakla
kalmayıp çay, sıcak su ya da filtre kahve yapabileceği görülmüştür. Bu
konuda ürünün potansiyel kullanıcılarının görüşlerini almak amacıyla
ankete “Sizce Türk kahvesi makinesinin başka nasıl fonksiyonları
olmalıdır(bardağa sıcak su, filtre kahve vs...)?” şeklinde bir soru
eklenmiştir. Bu sorunun cevaplanmasında deneklerin seçimli cevapları
seçmesi yerine serbest cevap yazmaları tercih edilmiştir.
56
16. Anketin son sorusu olarak “Türk kahvesi makinesi hakkında diğer
görüş ve önerileriniz nedir?” şeklinde serbest yazı ile cevap
yazılabilecek bir soru yerleştirildi.
5.3 Yayınlanan (SON) Anket Bulguları
5.3.1 Örneklenen Kullanıcıların Özellikleri Konusundaki Bulgular
Anketin başlangıcında katılanların demografik özelliklerini belirleyen değişkenler
üzerinde sorular yöneltilmiştir. .
Anketi cevaplayanların Türk kahvesi konusunda belirli bir kültüre sahip olacak yaş
aralığına dahil oldukları görülmektedir. Deneklerin büyük çoğunluğunun 30-40 yaş
Şekil 5.19 “Yaşınız?” sorusunun bulguları
15-altı
0%
15-19
0%
25-30
31%
30-40
39%
40-50
4%
50-üstü
13%
19-25
13%
Lise
20%
Meslek
Yüksekokulu
9%
Yüksek lisans
34%
Doktora
11%
Üniversite
24%
Ġlkokul
0%Ortaokul
2%
Şekil 5.20 “Eğitim durumu” sorusunun bulguları
57
aralığında olmasına karşın daha yaşlı ve daha genç kesimden de cevapların
alınması anketin sağlıklı sonuçlara ulaşması açısından önemlidir (Şekil 5.19)
Deneklerin eğitim durumunun geniş bir aralığa yayıldığı ve ilkokul dışında her eğitim
seviyesinden anketi cevaplayan olduğu görülmektedir (Şekil 5.20). Türk kahvesi
makinesi ile ilgi olan bu ankete her eğitim seviyesinden deneklerin cevap vermesi
anketin sağlıklı veriler sağlaması açısından önemlidir. Her eğitim seviyesindeki
denek farklı anlayış tarzı ve farklı yorumlar sunmaktadır.
Bekar
38%
Evli
62%
Erkek
73%
Kadın
27%
Şekil 5.21 Anketi cevaplayanların medeni hali
Şekil 5.22 Anketi cevaplayanların cinsiyet dağılımı
58
Evli olan denekler ile bekar olanlar arasında Türk kahvesi makinesinin kullanımı,
Türk kahvesi kültürü, yaşam tarzı, kahve içme alışkanlıkları, kahve pişirme
alışkanlıkları ve daha pek çok konuda farklılık vardır. Anketi cevaplayanlardan evli
olanların daha fazla olmasına rağmen bekar olanların da hatırı sayılır seviyede
olması anketten sağlıklı sonuçlar çıkarmak açısından önemlidir (Şekil 5.21).
Anketi cevaplayanlar içinde Erkekler çoğunluktadır (Şekil 5.22). Türk kahvesi
makinesinin daha çok işyeri kullanımı amaçlı tasarlandığı düşünülürse erkeklerin de
rahat bir şekilde makineyi kullanmaları gerekeceği düşünülebilir. Bu yüzden anketi
cevaplayan deneklerin içinde erkeklerin kadınlardan fazla olması sağlıklı veri elde
etmek açısından çok büyük sorun yaratmamaktadır.
5.3.2 Örneklenen Kullanıcıların AlıĢkanlıkları Konusundaki Bulgular
Ankette genel sorulardan sonra sorulan ilk soru cevaplayanın kahve içme sıklığını
öğrenmeye yöneliktir (Şekil 5.23). Pilot ankette bir örneğin kahve içmemesi nedeni
ile anket sorularına beklenmedik cevaplar vermesi anketin en başında örneklerin
kahve içme sıklıklarını öğrenmenin faydalı olacağını göstermiştir. Bunun yanında sık
kahve içen örneklerin de verdikleri cevaplar incelenirken kahve içme sıklığının
yorum yapmada faydalı olacağı düşünülmüştür.
Kahve içme sıklığının öğrenilmesinin ardından Türk kahvesi ile ilgili veri toplamak
amacıyla Türk kahvesi içme sıklığı sorulmuştur. Ankette soruların büyük kısmının
Şekil 5.23 Örneklenen kullanıcıların kahve içme sıklığı
her gün 1-2 adet
52%
her gün 5'ten
fazla
4%
sadece misafire
gidince veya
misafir gelince
0%
haftada birkaç kez
20%
ayda birkaç kez
4%
iki haftada birkaç
kez
0%
her gün 3-5
18%
boş
2%
içmiyorum
0%
59
Türk kahvesi ile ilgili olduğu düşünülünce anketi cevaplayanların Türk kahvesi içme
sıklıkları diğer soruların yorumlanmasında faydalı olacaktır (Şekil 5.24).
Bu soruda (Şekil 5.25) deneklerden en çok hoşlandıkları dört kahveyi seçmeleri
istenmiştir. Ürüne yönelik bir Türk kahvesi makinesi çalışmasında potansiyel
kullanıcıların hoşlandıkları kahveleri öğrenmek ürünün yöneleceği çalışma tarzının
0
5
10
15
20
25
30
1. -en çok- 3 10 26 0 2 2 2 0
2. 6 12 10 2 9 2 4 0
3. 9 10 5 0 8 3 8 2
4. 4 11 2 3 5 2 10 8
Diğer 1
Filtre
KahveNescafe
Türk
KahvesiAromalı
cappucin
oespresso
sütlü
kahveboş
Şekil 5.24 Örneklenen kullanıcıların Türk kahvesi içme sıklığı
haftada birkaç
kez
43%
her gün 5'ten
fazla
0%
her gün 3-5
0%
her gün 1-2
adet
13%
içmiyorum
0%
sadece
misafire
gidince veya
misafir gelince
7%
ayda birkaç kez
13%
iki haftada
birkaç kez
24%
Şekil 5.25 “En çok hoşlanılan ilk 4 kahve” bulguları
60
belirlenmesi açısından önem taşımaktadır. Bunun yanında bu sorunun bir diğer
önemi de bir sonraki soruda öğrenilmek istenen en çok tüketilen kahveler ile en çok
hoşlanılan kahvelerin arasındaki farkın belirlenmesidir.
Dört adet seçimli cevap hazırlanmış, bir adet de seçimsiz cevap imkanı tanınmıştır.
Seçimli cevaplar Filtre kahve,nescafe, Türk kahvesi aromalı kahve, cappucino,
espresso ve sütlü kahveyi kapsamaktadır. Örneklerin birinci sırada tercih ettiği
kahve türü Türk kahvesidir. İkinci sırada nescafe, Türk kahvesi, cappucino ve daha
düşük seviyede filtre kahve görülmektedir. Üçüncü ve dördüncü sıralarda da
nescafenin tercih edildiği görülmektedir. Sütlü kahve ve filtre kahve çoğunlukla
üçüncü sırada görülmektedir. ikinci, üçüncü ve dördüncü sıralarda Cappucino
görülmektedir. Filtre kahvenin en çok üçüncü sırada seçildiği görülmekte,
cappucinonun da en çok ikinci sırada seçildiği görülmektedir.
Türk kahvesinin dördüncü ve üçüncü sıralarda çok az seçilmesi bunun yanında
nescafenin her seçenekte de yüksek düzeyde tercih edilmesi diğer bir ilginç veridir.
“En çok hangi kahveyi tüketiyorsunuz?” sorusunda (Şekil 5.26) hazırlanan seçimli
cevaplar deneklerin ev, işyeri ve lokantada en çok tükettikleri kahveleri ölçecek
0
5
10
15
20
25
30
35
Evde 4 20 17 1 1 2
ve evde 2 16 13 1 1 0 3 9
ĠĢyerinde 9 33 2 1
ve işyerinde 7 6 9 7 16
Lokanta 5 31 3 2 1 3
veLokanta 2 6 8 1 4 2 1 21
Filtre
KahveNescafe
Türk
KahvesiAromalı
cappucin
oespresso
sütlü
kahveboş
Şekil 5.26 “En çok hangi kahveyi tüketiyorsunuz” sorusunun bulguları
61
şekilde hazırlanmıştır. Bir tüketicinin evde, işyerinde ve lokantada tükettikleri kahve
türlerinin farklı olması kahvenin hazırlanma zorluğuna bağlıdır. Bunun yanında
işyerinde tüketilen kahve genelde kişiye zindelik vermesi amacıyla tüketilir. Evde
üretilen kahveler ise zevk almak ya da misafire ikram etmek amacıyla hazırlanır.
İşyerinde en çok tüketilen kahve nescafedir. Bunun sebebi işyerinde en pratik
hazırlanan kahvenin nescafe olmasıdır. İşyerinde ikinci sırada Türk kahvesi ve filtre
kahve gelmektedir. İşyerinde öncelikle zindelik sağlamak amaçlanmaktadır. Türk
kahvesinin lokantada çok yüksek düzeyde tüketildiği görülmektedir. Bunda Türk
kahvesinin yemekten sonra zevk amaçlı içmek için tercih edildiğinin etkisi vardır.
Grafikten de görüldüğü gibi (Şekil 5.27) genelde artacağı söylenmiştir. Bununla
birlikte büyük oranda kararsız olanlar da vardır. “Belki” seçeneğini işaretleyenlerin
büyük oranda makineyi sadece kavram olarak bilmelerinden dolayı bu seçeneği
işaretledikleri düşünülebilir. Ayrıca seçimli cevaplar içinde evde ve işyerinde ayrı ayrı
cevaplamaya yönelik seçenekler sunulmasının faydalı olduğu görülmüştür. Evde ve
işyerinde kahve içme sıklığının değişimi konusunda farklı tahminlerde
bulunulmuştur. Evde kahve içme sıklığının artacağını söyleyenlerin bir kısmı işyeri
için aynı düşüncede değildir. Buradan öncelikle evde Türk kahvesi pişirmeye yönelik
bir istek olduğu ve eğer pişirme işlemi pratikleşirse evde Türk kahvesi içme sıklığının
artacağı anlaşılmaktadır. İkinci olarak büyük bir kesimin işyerinde artar ve belki
Şekil 5.27 “Türk kahvesi makinesi kahve içme sıklığınızı arttırır mı?” sorusunun bulguları
62
seçeneğini seçmesine karşın değişmez seçeneğini seçenlerin çokluğu kullanıcının
bulunduğu ortam ya da çalışma düzeni nedeni ile Türk kahvesi içmeye müsait
olmadığı anlaşılmaktadır. Bu cevaplardan (Şekil 5.28) seçeneği seçenler için Türk
kahvesi makinesinin bile kendi işyeri ortamında yeteri kadar pratik olmayacağı
tahmin edilebilir. Bu cevaplardan deneklerin çoğunun evinde kahve makinesi
olmadığı, bunun yanında çoğunun işyerinde kahve makinesi olduğu görülmektedir.
Şekil 5.28 “Evde ya da işyerinde herhangi bir kahve makinesi var mı?” sorusunun bulguları
Şekil 5.29 “Türk kahvesi Makinesi misafirlerinize kahve ikram etme sıklığınız artırır mı?” sorusunun bulguları
63
Şekil 5.30 “Nerelerde Türk Kahvesi İçiyorsunuz?” sorusunun bulguları
Türk kahvesi makinesinin misafirlere Türk kahvesi ikram etme sıklığını arttırıp
arttırmayacağının sorulduğu soruya çok anlamlı cevaplar gelmiştir (Şekil 5.29).
Anketi cevaplayanlar Türk kahvesi makinesinin nasıl bir şey olduğunu bilmedikleri
halde sadece kavram olarak bildikleri bir makinenin bile misafirlerine kahve ikram
etme sıklıklarını arttıracağını düşünmüşlerdir. Buradan, misafirlere ikram etme
açısından Türk kahvesinin çok zahmetli olduğu ve zaman aldığı için daha az tercih
edildiği, kullanıcıların Türk kahvesi pişirmenin daha pratik bir yolu olduğu zaman
misafirlerine daha çok Türk kahvesi hazırlayacakları anlaşılmaktadır.
”Nerelerde Türk kahvesi içiyorsunuz?” sorusuna verilen cevaplar (Şekil 5.30) Türk
kahvesinin özellikle evde ve lokantalarda sıklıkla tüketildiğini ortaya çıkartmaktadır.
Burada Türk kahvesinin hazırlanmasının pratik olmaması tekrar gündeme
gelmektedir. Örneğin işyerinde genelde kullanıcı kahveyi kendisi hazırladığından ve
hazırlamak için çok zamanı olmadığından Türk kahvesini tercih etmemektedir.
“Evde hangi sıklıkta Türk kahvesi yapılıyor?” sorusuna (Şekil 5.31) ise haftada
birkaç kez yanıtını verenler çoğunluktadır. Bununla birlikte “sadece misafire gidince
ya da misafir gelince” seçeneğini işaretleyenler de çoğunluktadır. Buradan Türk
kahvesinin hazırlanmasının zorluğu nedeniyle seyrek yapıldığı ya da genelde
sadece misafir için yapıldığı sonucu çıkmaktadır.
64
“İçtiğiniz kahveyi kim pişiriyor?” sorusuna verilen cevaplar içinde en çok “kendim”
seçeneği işaretlenmiştir. “Eşim” ve “Annem” seçeneklerinden sonra “çay ocağı,
Şekil 5.32 “İçtiğiniz kahveyi kim pişiriyor?” sorusunun bulguları
Şekil 5.31 “Evde hangi sıklıkta Türk kahvesi yapılıyor?” sorusunun bulguları
65
Şekil 5.33 “İki Kişilik Türk Kahvesi yaparken Toplam Ne Kadar Zaman Harcıyorsunuz?” sorusunun
bulguları
lokantadaki görevli” seçeneği en çok işaretlenenler arasında gelmektedir (Şekil
5.32). “Elektrikli cihaz” seçeneğinin ve “çay ocağı, lokantadaki görevli” seçeneğinin
“Kendim”, “Eşim” ve “Annem” seçeneklerinden sonra gelmesi Türk kahvesi
makinesinin kahveyi kendisi pişirenler için kolaylık sağlayacağı yorumuna neden
olmaktadır.
“İki Kişilik Türk Kahvesi yaparken Toplam Ne Kadar Zaman Harcıyorsunuz?”
sorusunda “pişirmiyorum” seçeneğinden sonra en çok “5-10 dakika” seçeneği
işaretlenmiştir (Şekil 5.33). Türk kahvesi makinesinin 30 saniye ile 2 dakika arasında
bir zamanda kahveyi pişireceği düşünülürse bu cevaplar göz önünde bulundurularak
Türk kahvesi makinesinin öngörülen pişirme zamanının kullanıcılar için tatminkar
olacağı düşünülebilir.
“Türk kahvesini içerken iyi ya da kötü olduğunu fark ediyor musunuz?” sorusuna
cevap olarak hayır diyen olmamıştır (Şekil 5.34). Çok düşük bir kesim de “benim için
fark etmez” cevabını vermiştir. Bu cevaplardan kullanıcıların Türk kahvesi
makinesinin pişireceği kahvenin tadına büyük oranda önem verecekleri sonucu
çıkartılabilir.
“Türk Kahvesi Makinesinin kahveyi nasıl hazırlamasını tercih edersiniz?” sorusunda
evde ve işyerinde ayrı ayrı cevap verme imkanı tanınmıştır. Böylece işyerinde daha
66
Şekil 5.35 “Türk Kahvesi Makinesinin kahveyi nasıl hazırlamasını tercih edersiniz?” sorusunun bulguları
hızlı ve belki de lezzetten ödün vererek Türk kahvesi yapmanın tercih edildiği, evde
ise daha yavaş fakat daha lezzetli Türk kahvesi yapmanın tercih edildiği görülmüştür
(Şekil 5.35).
Şekil 5.34 “Türk kahvesini içerken iyi ya da kötü olduğunu fark ediyor musunuz?” sorusunun bulguları
67
“Türk Kahvesi Makinesi‟nin sizin yaptığınızdan ya da geleneksel yolla yapılandan
daha iyi kahve yapabileceğine inanıyor musunuz?” sorusuna büyük çoğunlukla
“Belki” yanıtı gelmiştir (Şekil 5.36). Anketi cevaplayanların henüz makine kavramı
dışında bir bilgisi olmadığı için bu cevaplar beklenen cevaplardır.
Aynı şekilde “Türk kahvesi makinesi kahve içme sıklığınızı değiştirir mi?” sorusunda
da cevaplayanlar makineyi bilmemektedirler. Buna rağmen büyük çoğunluk “artar”
cevabını seçmiştir (Şekil 5.37). Buradan herhangi bir Türk kahvesi makinesinin
kullanıcı alışkanlıklarını değiştirebileceği sonucu çıkartılabilir.
“Türk Kahvesi Makinesi‟nin Türk Kahvesi Pişirme Süresi ne olmalıdır?” sorusuna
verilen cevaplar çoğunlukla 30 saniye ve iki dakika arasındadır (Şekil 5.38). Bu da
makinenin tahmin edilen pişirme süresine uymaktadır. Makinenin pişirme süresi
açısından kullanıcı isteklerini karşılayacağı görülmektedir.
Şekil 5.36 “Türk Kahvesi Makinesi‟nin sizin yaptığınızdan ya da geleneksel yolla yapılandan daha iyi kahve
yapabileceğine inanıyor musunuz?” sorusunun bulguları
68
Şekil 5.37 “Türk Kahvesi Makinesi kahve içme sıklığınızı değiştirir mi?” sorusunun bulguları
Şekil 5.38 “Türk Kahvesi Makinesi‟nin Türk Kahvesi Pişirme Süresi ne olmalıdır?” sorusunun bulguları
69
5.4 Ġyi Türk Kahvesi PiĢirmenin Ayrıntılarını AraĢtırmak Amacıyla Deneyler
Kavramlar belirlendikten sonra bu kavramlar çerçevesinde geliştirilen bir ürünün en
güzel şekilde nasıl kahve yapabileceğinin çeşitli deneylerle incelenmesine
geçilmiştir. Yapılan deneylerin amacı geliştirilen kavramların sahip olduğu pişirme
mekanizmasının en iyi şekilde nasıl Türk kahvesi yapacağının araştırılmasıdır.
Yapılan deneylerden birinde cezve içinde ve dışında belirli noktalarda sıcaklık
ölçümleri yapılmıştır. Bakır cezvede Türk kahvesinin çok lezzetli olduğu
söylenmektedir. Bu söylentinin doğruluğunu araştırmak, bunun yanında kavram
alternatiflerindeki pişirme haznelerinin hangi malzemeden yapılacağına karar
vermek amacıyla, piyasadan alınan bakır, çelik ve teflon cezveler üzerinde sıcaklık
ölçüm deneyleri yapılmıştır. Deneyler cezvelerin belirli bölgelerine sıcaklık ölçüm
aparatları (termokupl) yerleştirilerek bu bölgelerdeki sıcaklık değişimlerinin
gözlenmesi esasına dayanmaktadır. Termokupllardan alınan veri portatif veri
toplama cihazı üzerinden Microsoft Excel üzerine sayısal veri olarak aktarılmıştır.
Buradaki grafikler bu sıcaklık verileri üzerinden çizilmiştir. Sıcaklık değerleri 5
saniyede bir alınmıştır.Aşağıdaki şekilde cezve üzerinde sıcaklık ölçümünün
yapıldığı noktalar görülmektedir (Şekil 5.39). Grafiği sunulan veriler 1 ve 4 numaralı
termokupllardan alınmıştır.
Şekil 5.39 Cezve üzerinde yapılan ölçümlerin noktaları.
70
Buralardan alınan sıcaklık değerleri ile tespit edilmek istenen cezve dış gövdesinin
sıcaklığı ile cezve içinde pişmekte olan kahvenin sıcaklığı arasındaki ilişkidir. Yavaş
pişen kahvenin ani ateşte pişen kahveye göre daha lezzetli olduğu bilinmektedir. Bu
deneyler sonucunda hangi malzeme cezvenin daha lezzetli kahve pişirdiği
konusunda bir ipucu aranmaktadır.
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
"15:2
1:3
2"
"15:2
1:4
8"
"15:2
2:0
4"
"15:2
2:2
0"
"15:2
2:3
6"
"15:2
2:5
2"
"15:2
3:0
8"
"15:2
3:2
4"
"15:2
3:4
0"
"15:2
3:5
6"
"15:2
4:1
2"
"15:2
4:2
8"
"15:2
4:4
4"
"15:2
5:0
0"
"15:2
5:1
6"
"15:2
5:3
2"
"15:2
5:4
8"
"15:2
6:0
4"
Yukarıdaki şekil çelik cezve içinde Türk kahvesi pişirilirken toplanan sıcaklık verileri
ile çizilmiş grafiği göstermektedir (Şekil 5.40). Pembe renkli eğri cezve içi alt su
sıcaklığını (1 numaralı termokupl) temsil etmektedir. Koyu lacivert eğri ise cezve alt
dış yüzey sıcaklık değişimini (2 numaralı termokupl) temsil etmektedir. Cezve
ısıtılmaya başlandıktan sonra başlangıçta cezve sıcaklığının su sıcaklığından
yüksek olduğu, fakat sonra su sıcaklığının aniden yükselerek cezve sıcaklığını
geçtiği görülmektedir. Su sıcaklığı yaklaşık bir buçuk dakika içinde 50°C
yükselmiştir.
Bakır cezvede cezve dış sıcaklığı düzenli olarak yükselmekte (Şekil 5.41). Su
sıcaklığı ilk üç dakika boyunca sadece 20°C yükselmiş, sonra hızlı yükselme
eğilimine geçmiştir
Teflon kaplamalı alüminyum cezve ile yapılan deneyde ise su sıcaklığı ile cezve dış
yüzeyi sıcaklığı aynı hızda artmaktadır (Şekil 5.42).
Şekil 5.40 Çelik cezvede yapılan sıcaklık ölçümleri
71
0
20
40
60
80
100
120
"15:0
1:1
4"
"15:0
1:3
0"
"15:0
1:4
6"
"15:0
2:0
2"
"15:0
2:1
8"
"15:0
2:3
4"
"15:0
2:5
0"
"15:0
3:0
6"
"15:0
3:2
2"
"15:0
3:3
8"
"15:0
3:5
4"
"15:0
4:1
0"
"15:0
4:2
6"
"15:0
4:4
2"
"15:0
4:5
8"
"15:0
5:1
4"
"15:0
5:3
0"
"15:0
5:4
6"
0
10
20
30
40
50
60
70
80
"15:4
9:3
5"
"15:4
9:5
1"
"15:5
0:0
7"
"15:5
0:2
3"
"15:5
0:3
9"
"15:5
0:5
5"
"15:5
1:1
1"
"15:5
1:2
7"
"15:5
1:4
3"
"15:5
1:5
9"
"15:5
2:1
5"
"15:5
2:3
1"
"15:5
2:4
7"
"15:5
3:0
3"
"15:5
3:1
9"
"15:5
3:3
5"
"15:5
3:5
1"
"15:5
4:0
7"
Türk kahvesinin lezzetli olması için yavaş sıcaklık artışının gerektiği bilinmektedir.
Yukarıda görülen veriler ışığında çelik cezvenin su sıcaklığında ani artış sağladığı
için Türk kahvesi pişirmek açısından üç cezve içinde en verimsiz cezve olduğu
görülmüştür. Bakır cezvenin uzun süre su sıcaklığında çok düşük artış sağladığı,
ardından daha hızlı artış hızı ile pişirme sonlanmıştır. Başlangıçta düşük sıcaklık ve
yavaş sıcaklık artışının sağlanması Türk kahvesinin iyi pişmesi için gerekli ortamı
sağlamaktadır. Bu yüzden bakır cezvenin lezzetli Türk kahvesi pişirdiği söylenebilir.
Şekil 5.41 Bakır cezvede yapılan sıcaklık ölçümleri
Şekil 5.42 Alüminyum-Teflon cezvede yapılan sıcaklık ölçümleri
72
Teflon kaplı alüminyum cezve ise su sıcaklığını cezve dış sıcaklığı ile paralel
artırmış, böylece çelik cezveden daha iyi performans sergilemiştir.
Diğer bir deneyde elektrikli ısıtıcı üzerinde kahve pişirilmiş, ısıtıcıya değişken elektrik
akımı verilerek farklı ısıtıcı gücü elde edilmiştir. Farklı ısı dağılımında farklı
zamanlarda ısının artırılıp azaltılmasıyla en lezzetli ve köpüklü kahvenin hangi ısı
dağılımı ile elde edildiği araştırılmıştır. Yapılan prototipler üzerinde de çeşitli
deneyler yapılmıştır. Başka bir deneyde ise alternatiflerde kullanılması planlanan
pişirme haznesinin belirli noktalarında kahve pişirme işlemi sırasında sıcaklık
ölçümleri alınmış ve kahvenin piştiği anda noktalarda sabit bir sıcaklık değerinin
belirlenmesine çalışılmıştır. Böyle bir nokta ve belirli sıcaklık değeri ortaya
çıkartılınca bu noktaya termostat yerleştirilip kahvenin piştiğinin makine tarafından
belirlenmesi sağlanacaktır.
5.5 Bulgular IĢığında Ürünün Nasıl Olabileceği Konusunda DüĢünceler
Elde edilen bulgular ışığında ürünün nasıl özelliklere sahip olabileceği konusunda
aşağıdaki şekilde düşünceler geliştirilmiştir:
Türk kahvesi düşük ısıda uzun süre pişirilse telve kısmı tam olarak pişiyor ve
suya tam anlamıyla karışıyor. Bu yüzden makinede yavaş ısıda pişirme
fonksiyonunun olmasının lezzetli Türk kahvesi yapmak açısından gerekli
olduğu düşünüldü.
Kahve pişirilirken, cezveye soğuk su konarak pişirmeye başlandığı zaman
kahvenin daha lezzetli olduğu görüldü. Makinenin su pompalama sistemi ve
su deposu konularak pişirme öncesi makinenin hazneye soğuk su
pompalaması düşünüldü.
Bol köpüklü Türk kahvesi yapmak için en azından pişirme sırasında kahvenin
karıştırılmaması gerektiği saptandı. Bazı gözlemler sırasında kahvenin
karıştırılmadığı fakat cezvenin çalkalandığı görüldü. Makinenin, cezvenin
hazne içini karıştıracak bir mekanizmasının olmaması gerektiği
düşünülmüştür. Bunun yanı sıra makinede hazneyi çalkalayacak bir
mekanizmanın olabileceği düşünülmüştür. Hazneye su pompalama sırasında
suyun haznenin yanından açılı verilmesi sonucunda haznede bir girdap
oluşabilmekte ve bu girdap gerekli karıştırma işlemini de yapabilecektir.
Pişirme işlemi kahve kaynatılmadan bitirilmelidir. Türk kahvesinin
kaynatılmadan ateşten alınması köpüğün bozulmaması açısından önemli
73
olmaktadır. Kaynayan kahveden çıkan kabarcıklar köpüğü bozmaktadır. En
başarılı Türk kahvesi pişirme işlemi kahvenin kaynatılmadan kabartılması ile
olmaktadır. Fakat denge iyi sağlanmalı ve kabaran kahvenin köpüğünün
sönmesi engellenmeli. Türk kahvesi makinesinin kahve kaynamadan pişirme
işlemini bitirmesi gerektiği düşünülmüştür.
Eğer birden fazla kişiye tek cezvede kahve yapılıyorsa kahve köpüğünün
paylaştırılması ve bol köpüğün sağlanması için örneğin 3 kişilik kahve
yapıldıysa üç kere taşırma-kabartma işlemi yapılacaktır. Türk kahvesi
makinesinin da pişen kahveyi ateşten çekip tekrar koyarak üst üste kabartma
işlemi yapabileceği düşünülmüştür.
Pişirme işlemini pratik ve hızlı bir şekilde yapması için makinenin su, kahve
ve şekeri otomatik olarak hazneye koyabileceği düşünüldü.
Makinenin yavaş pişirme fonksiyonunun yanı sıra hızlı pişirmeye de ihtiyaç
duyulabileceği düşünülmüştür.
Türk kahvesinin lezzetli ve bol köpüklü olmasında kaç kişilik cezvede pişirileceğinin
de önemli olduğu öğrenilmiş, makinenin tek kişilik cezve ya da haznede kahve
pişirmesinin pişirdiği kahvenin lezzeti ve köpüğünde etkili olacağı düşünülmüştür.
74
6. KAVRAMLARIN MODELLENMESĠ
Kavram araştırmaları ve anket sonlandıktan sonra elde edilen bulgular çerçevesinde
bilgisayar ortamında kavramlar modellenmiş ve böylece gerçek boyutlara yakın üç
boyutlu modeller elde edilmiştir. Bilgisayar yazılımı olarak “I-DEAS Master Modeller”
kullanılmıştır. Bilgisayar ortamında model oluşturulması, ürünün ya da prototiplerinin
elde edilmesinden önce bilgisayar ortamında ürünün nasıl olacağı konusunda çok
faydalı ve gerçeğe yakın bilgiler vermiştir. 3 boyutlu modellerin tasarlanması
sırasında kavramların bazı kısımlarının düşünüldüğü gibi gerçeğe uygun olmadığı
görülmüş ve bilgisayar ortamında yapılan denemelerde çok büyük zaman kaybı
önlenmiştir.
6.1 Büyük Hazneli Tasarım Kavramı
Yapılan anketi cevaplayanların büyük çoğunluğu, Türk kahvesi Makinesi‟nin evde ve
Şekil 6.1 Büyük cam hazneli tasarım kavramı
75
işyerinde misafirlere Türk kahvesi ikram etme sıklığını arttıracağını belirtmişlerdir
(Şekil 5.29). Misafire Türk kahvesi ikram etmek için kullanılan Türk kahvesi
Makinesi‟nin kapasitesinin yüksek olması gerektiği düşünülmüş ve büyük hazneli bir
alternatif ortaya çıkartılmıştır(Şekil 6.1). Haznenin malzemesi bu modelde şeffaf
gözükmekle birlikte cezve çevresi sıcaklık dağılımlarının incelendiği deneyler (Şekil
5.41, Şekil 5.42) sonucunda haznenin malzemesinin bakır ya da alüminyum-teflon
olması düşünülmektedir. Büyük haznenin ağız kısmı makinenin gövdesinde bulunan
ve fikir eskizleri aşamasında ortaya atılan taşma sensörüne (Şekil 4.16, Şekil 4.20)
yerleşmektedir. Kesiti görülen ısıtıcının (Şekil 6.2) fikir eskizleri aşamasında
düşünülen kumlu ısıtıcı (Şekil 4.6) türünde olması düşünülmüştür. Böylece iyi Türk
kahvesi yapan yerlerin gezilmesi ve gözlem aşamasında elde edilen bulgular
ışığında kumlu ısıtıcı kullanılarak yavaş ateşte dengeli sıcaklık dağılımı elde
edilmeye çalışılmıştır. Ayrıca gövdede ısıtıcının alt kısmı geniş bırakılmış (Şekil 6.2)
böylece fikir eskizleri aşamasında kavramsal olarak ortaya atılan ısıtıcının aşağı
çekilmesi ve çalkalama mekanizmaları (Şekil 4.8) için boş alan açılmıştır. Haznenin
tutma kolunun (Şekil 6.1) ise fikir eskizleri aşamasında tasarlanan (Şekil 4.15) eli
rahat ettirecek ve en iyi kontrolü sağlayacak formda olması düşünülmüştür.
Şekil 6.2 Büyük cam hazneli tasarım kavramı
76
6.2 Çay Demleme ve Su Kaynatma Özelliği Olan Tasarım Kavramı
Diğer bir Türk kahvesi makinesi alternatifi su ısıtıcı olarak da kullanılabilecek şekilde
tasarlanan bir cihazdır (Şekil 6.4). Farklı boyutlarda iki haznenin tek gövde üzerinde
yerleştirilmesi (Şekil 6.3) sonucunda makinenin çay da demleyebileceği
düşünülmüştür. Su da ısıtabilen kavramının iç yapısı, fikir eskizleri aşamasında
düşünülmüştür(Şekil 4.21).
Küçük haznenin Türk kahvesi pişirebilecek şekilde taşma sensörü(Şekil 4.20, Şekil
4.21) ve kumlu ısıtıcı(Şekil 4.21) özelliklerine sahip olması düşünülmüştür. Büyük
hazne ise sadece su ısıtacak şekilde tasarlanmıştır. Ankette elde edilen bulgular en
çok hoşlanılan kahveler ve en çok tüketilen kahveler arasında nescafenin Türk
kahvesinden sonra ikinci sırada geldiği görülmektedir (Şekil 5.25, Şekil 5.26). Büyük
haznenin su ısıtacak şekilde tasarlanması sayesinde bu Türk kahvesi makinesi
alternatifi su kaynatarak nescafe hazırlama imkanı da sunmaktadır. Çay demleme
seçeneğinde küçük hazne demlik görevi görmektedir.
Şekil 6.3 Çay demleme ve su kaynatma özelliği olan tasarım kavramı
77
Şekil 6.4 Çay demleme ve su kaynatma özelliği olan tasarım kavramı
Şekil 6.5 Ucuz ve su kaynatma özelliği olan tasarım kavramı
78
6.3 Ucuz ve Su Kaynatma Özelliği Olan Tasarım Kavramı
Tam otomatik ve büyük kapasiteli Türk kahvesi makinesi alternatifleri yanında ucuz
ve pratik bir model tasarlanmıştır (Şekil 6.5). Fikir eskizlerinde ortaya çıkartılan su
kaynatma özellikli Türk kahvesi makinesi kavramı (Şekil 4.21) üzerinde tasarlanan
ucuz bir alternatif olmakla birlikte model üzerinde çok fazla ayrıntıya gidilmemiştir.
6.4 Musluklu ve Dijital Kumanda Panelli Tasarım Kavramı
Diğer bir kavram alternatifi fikir eskizleri aşamasında üzerinde düşünülen (Şekil 4.9,
Şekil 4.10, Şekil 4.11) musluklu kavram alternatifidir. Yapılan ankette iki kişilik Türk
kahvesi 5-10 dakika arasında hazırladığını söyleyenler çoğunluktadır (Şekil 5.33)
Türk kahvesi makinesinin Türk kahvesi hazırlama süresi ise çoğunlukla 1-2 dakika
arasında tercih edilmiştir (Şekil 5.38). Musluklu bir Türk kahvesi makinesinin cezve
kullanmadan, daha kısa sürede Türk kahvesi hazırlayabileceği düşünülmüştür.
Yapılan cezve deneylerinden elde edilen bulgular ışığında (Şekil 5.41, Şekil 5.42)
haznenin bakır ya da teflon olabileceği düşünülmüş, bakırın kalay kaplama sorunu
nedeni ile teflon kaplı alüminyum hazne kullanılmasına karar verilmiştir.
Şekil 6.6 Musluklu ve dijital göstergeli tasarım kavramı
79
Şekil 6.7 Musluklu ve dijital göstergeli tasarım kavramı
80
7. KAYNAKLAR
Anthony, P., 1998, Espresso machine tea brewing method and apparatus, Priley,
No:WO98/56286, tarih 17.12.1998
BaltaĢ, A., 2002, Ekip Çalışması ve Liderlik, Remzi Kitapevi, İstanbul
Bayıner, R., 1997, Türk kahvesi pişirme makinesi, Bayıner Elektronik,
No:TR9700363A1, tarih 21.05.1997
Bayıner, R., 2000, Mikroişlemci kontrollü çay pişirme makinesi, Bayıner Elektronik,
No:TR199901983U, tarih 21.09.2000
Bayıner, R., 2001a, Teflon yataklı konik musluk, Bayıner Elektronik,
No:TR200003501U, tarih 20.04.2001
Bayıner, R., 2001b, Tam kaynama sağlayan su ısıtma düzeneği, Bayıner Elektronik,
No:TR200003511U, tarih 21.06.2001
Bentley, T., 1998, Yaratıcılık (Creativity), Hayat Yayıncılık, İstanbul
Georgeon, F. and Gregorie, H. D., 1999, Doğu‟da Kahve ve Kahvehaneler, Yapı
Kredi Yayınları, İstanbul
Govendo, A. J., 2001, Group Creativity, Executive Excellence, 8
Graham, M. H., 1958, Self elevating holder for coffee maker, United States Patent,
No: 2835190, tarih 20.05.1958
Heise, U., 2001, Kahve ve Kahvehane, Dost Kitapevi Yayınları, Ankara
Kazunori, T. ve Keimei, S., 1981, Turkish Coffee Maker, Matshushita Electric IND
CO LTD, No:JP56100025, tarih 11.08.1981
Kavaklı, M., 1998, Structure in idea sketching behaviour, Design Studies, 19,
485-517
Pruzsinszky, I., 1977, Pressure-operated domestic coffee percolator, Transelektro
Magyar Villamossagi Külkereskeldmi Vallalat, No:1492639, tarih 23.11.1977
Philips, 1980, Coffee maker, Netherlands patent, No:1565926, tarih 23.04.1980
Shlesinger, B. E., 1999, Buluş Nasıl Yapılır?, TÜBİTAK Yayınları, Ankara
81
Taddeo, P., 1994, Method and machine for the preperation as and when needed of
Turkish coffee in a cup or glass. Futurema SRL, No:IT1243191, tarih 24.05.1994
www.amazon.com, Earth‟s biggest Selection, http://www.amazon.com
www.osmanli700.gen.tr, Avrupalıların Kahve ile Tanışması,
http://www.osmanli700.gen.tr/sectik/sectik7.html
www.rombouts.com, The Coffee magazine: revolution in coffee machines
http://www.rombouts.com/html/body_news.html
www.helvacioglu.com, Kahvenin Tarihi, http://www.helvacioglu.com/tarih1.htm
www.bigglook.com, İstanbul – Eski İstanbul – Eski Tatlar - Türk kahvesi
http://www.bigglook.com/biggistanbul/eskiist/turkkahve.asp
www.nationalgeographic.com, coffee@nationalgeographic.com,
http://www.nationalgeographic.com/coffee/ax/frame.html
www.turkey.org, Turkish Coffee: Rich in Flavor and Tradition,
www.apply4me.com, Coffee Culture In Singapore
,http://www.apply4me.com/html/lifestyle_news1.htm
Yavuz, H. S., 1996, Yaratıcılık, Boğaziçi Üniversitesi Yayınları, İstanbul
82
EK-A ĠNCELENEN, PĠYASADAKĠ DĠĞER ÜRÜNLER
İncelenen diğer kahve makineleri marka, model ve resimleri ile birlikte “Tablo C.1”
de derlenmiştir (www.amazon.com).
Braun KF187W FlavorSelect
Moulinex Solea
83
Briel ED271APG Multi-Pro
Krups 212-42 ProCafe
84
Melitta MEMB1B Mill & Brew
Krups 199-46 Aroma Control
85
Braun KF180-GR
FlavorSelect
Briel ED132ABPG Sintra
86
Melitta MEP6
Bodum Santos Vacuum r
87
Capresso 437.02 Elegance
Cuisinart DTC-850
88
Hamilton Beach 49291 Aroma
Express
DeLonghi DC80TC
89
Capresso 447.02 Elegance
Grande
Melitta ABC10B
90
KitchenAid KCM200
Bunn A10 Pour-O-Matic
91
Krups 466-71 Crystal Aroma
Plus
Melitta Pure Perfection
92
Philips Programmable
Melitta MECF10D
93
Mr. Coffee NLX20D
Programmable Clock
Krups 467-42
94
Krups 985-42 Il Caffe Duomo
Cuisinart DGB-300
95
Hamilton Beach 43421
FlavorPlus
Cuisinart TTG-500 Two to Go
96
Farberware FCP512S
Cuisinart DCC-1200 Brew
Central
97
Cuisinart DCC-270BK Coffee
Bar Automatic
Krups 180-46
98
Krups 392-70 Solea
Black & Decker TCM500
Thermal Select Plus
99
Braun KF400-BLK Aromaster
Mr. Coffee TC80
Mr. Coffee AD10
100
Mr. Coffee URX30-D
Melitta MEP10C
Tablo C.1 İncelenen, Piyasadaki Diğer Ürünler
101
EK-B PĠLOT ANKET SORULARI
Türk kahvesi makinesi konusunda anket hazırlamaktayım. Bu anketi doldurup sonra
da anket hakkında görüşlerinizi yazarsanız yayınlanacak anket için çok büyük katkı
sağlamış olursunuz. Şimdiden teşekkürler.
1- Yaşınız:
15-altı 15-19 19-25 25-30 30-40 40-50 50-üstü
2- Eğitim Durumu:
İlkokul Ortaokul Lise Meslek Yüksekokulu Üniversite
Yüksek Lisans Doktora
3- Evli Bekar
4- Kadın Erkek
5- Çalıştığınız yerdeki göreviniz:
____________________________________
6-En çok hangi kahveden hoşlanıyorsunuz?
Filtre Kahve Nescafe Türk Kahvesi Aromalı Cappucino Espresso
Sütlü kahve Diğer:_________
7- En çok hangi kahveyi tüketiyorsunuz?
Evde
Filtre Kahve Nescafe Türk Kahvesi Aromalı Cappucino Espresso
Sütlü kahve Diğer:_________
Ofis - Büro
Filtre Kahve Nescafe Türk Kahvesi Aromalı Cappucino Espresso
Sütlü kahve Diğer:_________
Diğer(kahve vs...)
Filtre Kahve Nescafe Türk Kahvesi Aromalı Cappucino Espresso
Sütlü kahve Diğer:_________
102
8- Evinizde ya da ofiste filtre kahve makinesi, Tiryaki vs. gibi bir çay makinesi,
espresso, cappucino makinesi ya da herhangi bir elektrikli kahve makinesi var mı?
Evde Evet Hayır Ofiste Evet Hayır
9- Yakın zamanda bu makinelerden herhangi birini almayı düşünüyor musunuz?
Evet Hayır
10- Nerelerde Türk kahvesi içiyorsunuz?
İşyeri Ev Kahvehane Lokanta Okul
vapur vs. gibi ulaşım aracı Diğer:_________
11- Hangi sıklıkta kahve içiyorsunuz?
her gün 2'ten fazla günde 1-2 adet haftada birkaç kez iki
haftada birkaç kez ayda birkaç kez
sadece misafire gidince veya misafir gelince
12- Hangi sıklıkta Türk kahvesi içiyorsunuz?
her gün 2'ten fazla günde 1-2 adet haftada birkaç kez iki
haftada birkaç kez ayda birkaç kez
sadece misafire gidince veya misafir gelince
13- İçtiğiniz kahveyi kim pişiriyor?
Kendim Eşim Elektrikli cihaz
Çocuklarım Çay ocağı, kahve'deki görevli Diğer:_________
14- Eğer kendiniz Türk kahvesi pişiriyorsanız: İki kişilik Türk kahvesi yaparken
toplam ne kadar zaman harcıyorsunuz?
1 dakikadan az 1-2 dakika 2-5 dakika 5-10 dakika 10 dakikadan fazla
15- Türk kahvesi hazırlamak hakkındaki görüşünüz nedir? (Birden fazla şıkkı
işaretleyebilirsiniz.)
Güzel bir şekilde hazırlamak zor. Hazırlamak zor ama benim için
sorun değil. Hazırlamak kolay.
16- Evde hangi sıklıkla Türk kahvesi yapılıyor
her gün 2'ten fazla günde 1-2 adet haftada birkaç kez iki
haftada birkaç kez ayda birkaç kez
103
sadece misafire gidince veya misafir gelince
17- Türk kahvesinin iyi ya da kötü olduğunu fark ediyor musunuz?
Evet Hayır Benim için Fark etmez
18- İyi bir Türk kahvesi sizce nasıl anlaşılır?
19- Evde Türk kahvesi içilirken aynı zamanda çay da içiliyor mu?
Evet Hayır Bazen
20- Eğer Türk kahvesi içiyorsanız Türk kahvesinin pişirme hızı ile lezzeti açısından
hangi seçeneği tercih edersiniz?
Hızlı – cezvede pişmiş Türk kahvesi kalitesinde.
Yavaş hızda – mangal ateşinde pişmiş Türk kahvesi kalitesinde.
Hiç önemi yok.
21- Türk kahvesi makinesinin sizin yaptığınız, ya da geleneksel yolla yapılan kadar
iyi kahve yapılabileceğine inanıyor musunuz?
Evet Hayır Belki
22- Lezzetli Türk kahvesi yapmanın pratik bir yolu olsa kahve içme sıklığınız değişir
mi?
Artar Belki Fark etmez Bilmiyorum
104
EK-C ANKET SORULARI
Bu anket İstanbul Teknik Üniversitesi Endüstriyel Tasarım Bölümü'nde yapmakta
olduğum yüksek lisans tezine kaynak olacaktır. Tezim Türk kahvesi kültürü ve Türk
kahvesinin pişirilmesi konusundaki araçlar ve gereçler ile ilgilidir. Soruların içinde
isim-adres gibi özel kişisel bilgi bulunmamaktadır.
1- Yaşınız:
15-altı 15-19 19-25 25-30 30-40 40-50 50-üstü
2- Eğitim Durumu:
İlkokul Ortaokul Lise Meslek Yüksekokulu Üniversite
Yüksek Lisans Doktora
3- Evli Bekar
4- Kadın Erkek
5- Çalıştığınız yerdeki göreviniz:
____________________________________
6- Hangi sıklıkta kahve içiyorsunuz?
her gün 5'ten fazla her gün 3-5 her gün 1-2 adet
haftada birkaç kez iki haftada birkaç kez ayda birkaç kez sadece
misafire gidince veya misafir gelince içmiyorum
7- Hangi sıklıkta Türk kahvesi içiyorsunuz?
her gün 2'den fazla her gün 1-2 adet haftada birkaç kez iki
haftada birkaç kez ayda birkaç kez sadece
misafire gidince veya misafir gelince içmiyorum
8- Sırayla en çok hoşlandığınız kahveleri seçiniz
1(en çok)- Filtre Kahve Nescafe Türk Kahvesi Aromalı Cappucino
Espresso Sütlü kahve Diğer:_________
2- Filtre Kahve Nescafe Türk Kahvesi Aromalı Cappucino Espresso
Sütlü kahve Diğer:_________
105
3- Filtre Kahve Nescafe Türk Kahvesi Aromalı Cappucino Espresso
Sütlü kahve Diğer:_________
4(en az)- Filtre Kahve Nescafe Türk Kahvesi Aromalı Cappucino
Espresso Sütlü kahve Diğer:_________
9- En çok hangi kahveyi tüketiyorsunuz?
Evde
Filtre Kahve Nescafe Türk Kahvesi Aromalı Cappucino Espresso
Sütlü kahve Diğer:_________
İşyerinde
Filtre Kahve Nescafe Türk Kahvesi Aromalı Cappucino Espresso
Sütlü kahve Diğer:_________
Diğer(lokanta vs...)
Filtre Kahve Nescafe Türk Kahvesi Aromalı Cappucino Espresso
Sütlü kahve Diğer:_________
10- Evinizde ya da işyerinde herhangi bir elektrikli kahve makinesi var mı?
Evde: Evet Hayır İşyerinde: Evet Hayır
11- Türk kahvesini pratik bir şekilde hazırlayan bir kahve makinesi olsa:
Türk kahvesi içme sıklığınız artar mı?
Evde: Artar Belki Değişmez
İşyerinde: Artar Belki Değişmez
Misafirlerinize Türk kahvesi ikram etme sıklığınız artar mı?
Evde: Artar Belki Değişmez
İşyerinde: Artar Belki Değişmez
12- Nerelerde Türk kahvesi içiyorsunuz?
İşyeri Ev Kahvehane Lokanta Okul Cafe
vapur vs. gibi ulaşım aracı Diğer:_________
13- Evde hangi sıklıkla Türk kahvesi yapılıyor?
106
her gün 2'den fazla her gün 1-2 adet haftada birkaç kez iki
haftada birkaç kez ayda birkaç kez sadece
misafire gidince veya misafir gelince yapılmıyor
14- İçtiğiniz kahveyi kim pişiriyor?
Kendim Eşim Elektrikli cihaz Annem
Çocuklarım Çay ocağı, lokanta vs.deki görevli Diğer:_________
15- Eğer kendiniz Türk kahvesi pişiriyorsanız: İki kişilik Türk kahvesi yaparken
toplam ne kadar zaman harcıyorsunuz?
Pişirmiyorum 1 dakikadan az 1-2 dakika 2-3 dakika 3-5 dakika
5-10 dakika
16- Türk kahvesi hazırlamak hakkındaki görüşünüz nedir? (Birden fazla şıkkı
işaretleyebilirsiniz.)
Lezzetli bir şekilde hazırlamak zor. Hazırlamak uzun sürüyor.
Pratik değil Pratik bir şekilde hazırlayabiliyorum.
Lezzetli bir şekilde hazırlamak kolay. Hazırlamak zevkli.
17- Türk kahvesini içerken iyi ya da kötü olduğunu fark ediyor musunuz?
Evet Hayır Benim için Fark etmez
18- İyi bir Türk kahvesi sizce nasıl anlaşılır?
19- Türk kahvesi makinesinin sizin yaptığınız, ya da geleneksel yolla yapılan kadar
iyi kahve yapılabileceğine inanıyor musunuz?
Evet Hayır Belki
20- Türk kahvesi makinesinin kahveyi nasıl hazırlamasını tercih edersiniz?
Evde
Hızlı – cezvede pişmiş Türk kahvesi kalitesinde.
Yavaş hızda – mangal ateşinde pişmiş Türk kahvesi kalitesinde.
Hiç önemi yok.
İşyerinde
Hızlı – cezvede pişmiş Türk kahvesi kalitesinde.
107
Yavaş hızda – mangal ateşinde pişmiş Türk kahvesi kalitesinde.
Hiç önemi yok.
21- Türk kahvesi makinesi kahve içme sıklığınızı değiştirir mi?
Artar Belki Fark etmez Bilmiyorum
22- Türk kahvesi makinesinin Türk kahvesi pişirme süresi sizce ne olmalıdır?
30sn‟nin altında 30sn – 1dk. 1dk – 2dk 2dk ve fazlası
23- Türk kahvesi makinesi sizce aynı anda kaç kişilik kahve yapabilmelidir?
1 2 3 6 Diğer:_________
24- Siz Arçelik marka Türk kahvesi makinesi satın alır mısınız?
Evet Hayır Diğer Görüşleriniz:__________________
25- Size göre bu makinenin piyasadaki satış fiyatı ne olmalıdır?
20 Milyon 20-40 Milyon 40-60 Milyon 60-100
Milyon 100 Milyon ve üzeri
26- Sizce Türk kahvesi makinesinin başka nasıl fonksiyonları olmalıdır(bardağa
sıcak su, filtre kahve vs...)?
27- Türk kahvesi makinesi hakkında diğer görüş ve önerileriniz nedir?
Zaman Ayırdığınız için Çok Teşekkür Ederiz!
108
ÖZGEÇMĠġ
Yusuf GÜÇLÜ 1979 yılında Eskişehir‟de doğdu. İlk, orta ve lise öğrenimini Eskişehir‟de tamamladı. 1996 yılında orta ve lise öğrenimini geçirdiği Eskişehir Anadolu Lisesi‟nden mezun oldu ve İstanbul Teknik Üniversitesi Makine Fakültesi Makine Mühendisliği Bölümü‟nde üniversite eğitimine başladı. 2000 yılında mezun oldu ve aynı yıl İstanbul Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Endüstri Ürünleri Tasarımı Bölümünde yüksek lisans eğitimine başladı.