ĠSTANBUL TEKNĠK ÜNĠVERSĠTESĠ FEN BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ

TASARIMDA BULUġ ve YENĠLĠK ĠÇĠN BĠR METOD DENEMESĠ:

TÜRK KAHVESĠ MAKĠNASI

YÜKSEK LĠSANS TEZĠ

Müh. Yusuf GÜÇLÜ

0502001809

HAZĠRAN 2002

Tezin Enstitüye Verildiği Tarih : 21 Mayıs 2002

Tezin Savunulduğu Tarih : 30 Mayıs 2002

Tez Danışmanı : Prof.Dr. Nigan BAYAZIT

Diğer Jüri Üyeleri : Doç.Dr. Seçil ġATIR (Ġ.T.Ü.)

Prof.Dr. Muzaffer ERTEN (Ġ.T.Ü.)

ii

ÖNSÖZ

Çalışmamın hazırlanması sırasında değerli bilgilerini esirgemeyen sayın hocam Prof. Dr. Nigan BAYAZIT ‟a, çalışmamda bana her türlü imkanı sağlayan Arçelik Araştırma ve Teknoloji Geliştirme Merkezi yöneticilerinden Doç. Dr. M. Yalçın TANES ‟e, desteklerini hiçbir zaman esirgemeyen Levent HASANREĠSOĞLU, Hakan GÜLER, Halit BAYKALER ve Mehmet KAYA ‟ya teşekkürü bir borç bilirim.

MAYIS 2002 Yusuf GÜÇLÜ

iii

ĠÇĠNDEKĠLER

Sayfa No

ÖNSÖZ .................................................................................................................... ĠĠ TABLO LĠSTESĠ ...................................................................................................... V ġEKĠL LĠSTESĠ ...................................................................................................... VĠ ÖZET ...................................................................................................................... ĠX SUMMARY .............................................................................................................. X

1. GĠRĠġ ................................................................................................................... 1 1.1 Amaç ............................................................................................................. 1 1.2 ÇalıĢmanın Gerekçesi .................................................................................. 1

2 MEVCUT BĠLGĠLERĠN TOPLANMASI ................................................................. 5 2.1 Kahve Kültürü ............................................................................................... 5

2.1.1 Kahvenin Tarihçesi .................................................................................. 5 2.1.2 Kahvenin Genel Özellikleri ....................................................................... 6

2.2 Patentler .......................................................................................................13 2.3 Piyasadaki Mevcut Ürünlerin Ġncelenmesi .................................................17

2.3.1 Krups 619-70 Fresh Aroma Combination ................................................17 2.3.2 Bodum 3000-10USAA Electric Santos ....................................................17 2.3.3 Black & Decker DCM18S Brew 'n Go Personal .......................................18 2.3.4 Capresso 471.01 CoffeeTEC ..................................................................18 2.3.5 DeLonghi CC100 Coffee Cappuccino .....................................................19 2.3.6 Black & Decker ODC325B Spacemaker .................................................19 2.3.7 Capresso 435.01 Elegance Classic ........................................................20 2.3.8 Capresso 452.01 CoffeeTeam Plus ........................................................20

3. METOD...............................................................................................................21 3.1 Takip edilen yol ...........................................................................................21 3.2 Fikrin Belirlenmesi ......................................................................................23 3.3 Ġlk Fikrin Ortaya ÇıkıĢı .................................................................................25 3.4 Kahve Kültürü AraĢtırması .........................................................................25 3.5 Patent AraĢtırmaları ....................................................................................25 3.6 Piyasadaki Ürünlerin Ġncelenmesi ..............................................................25 3.7 Fikir Eskizleri ...............................................................................................26 3.8 Ġyi Türk Kahvesi Yapan Yerlerin Gezilmesi ve Gözlem .............................26 3.9 Pilot Anket ...................................................................................................26 3.10 Pilot Anket Sonucu Ortaya Çıkan Verilerin Değerlendirilmesi ...............27 3.11 Anket ..........................................................................................................27 3.12 Ġyi Türk Kahvesi PiĢirmenin Ayrıntılarını Ġncelemek Amacıyla Deneyler ............................................................................................................................27 3.13 Bulgular IĢığında Ürünün Nasıl Olabileceği Konusunda DüĢünceler ....28 3.14 Tasarım Kavramı Alternatiflerinin Modellenmesi ....................................28

4. FĠKĠR ESKĠZLERĠ ...............................................................................................29

5. ANKET, DENEYLER VE GÖZLEM ....................................................................43

iv

5.1 Ġyi Türk Kahvesi Yapan Yerlerin Ġncelenmesi ............................................43 5.1.1 Cezve üzeri ısı dağılımı-kahvenin pişirildiği sıcaklık ................................43 5.1.2 Kahvenin Köpüğü ...................................................................................45 5.1.3 Kahvenin Tarifi ........................................................................................45 5.1.4 Elektrikli Kahve Makineleri ......................................................................46

5.2 Pilot Anket Bulguları ...................................................................................46 5.2 Pilot Anket Bulguları ...................................................................................47 5.2.2 Pilot Anket Cevaplarından Faydalanılarak Yapılan DeğiĢiklikler ..........47 5.3 Yayınlanan (SON) Anket Bulguları .............................................................56

5.3.1 Örneklenen Kullanıcıların Özellikleri Konusundaki Bulgular ....................56 5.3.2 Örneklenen Kullanıcıların Alışkanlıkları Konusundaki Bulgular ...............58

5.4 Ġyi Türk Kahvesi PiĢirmenin Ayrıntılarını AraĢtırmak Amacıyla Deneyler69 5.5 Bulgular IĢığında Ürünün Nasıl Olabileceği Konusunda DüĢünceler ......72

6. KAVRAMLARIN MODELLENMESĠ ....................................................................74 6.1 Büyük Hazneli Tasarım Kavramı ................................................................74 6.2 Çay Demleme ve Su Kaynatma Özelliği Olan Tasarım Kavramı ...............76 6.3 Ucuz ve Su Kaynatma Özelliği Olan Tasarım Kavramı .............................78 6.4 Musluklu ve Dijital Kumanda Panelli Tasarım Kavramı ............................78

7. KAYNAKLAR .....................................................................................................80

EK-A ĠNCELENEN, PĠYASADAKĠ DĠĞER ÜRÜNLER ...........................................82

EK-B PĠLOT ANKET SORULARI ......................................................................... 101

EK-C ANKET SORULARI .................................................................................... 104

ÖZGEÇMĠġ .......................................................................................................... 108

v

TABLO LĠSTESĠ

Sayfa No

Tablo C.1. İncelenen, Piyasadaki Diğer Ürünler.............. …………………… 100

vi

ġEKĠL LĠSTESĠ

Sayfa No

ġekil 2.1 ġekil 2.2 ġekil 2.3 ġekil 2.4 ġekil 2.5 ġekil 2.6 ġekil 2.7 ġekil 2.8 ġekil 2.9 ġekil 2.10 ġekil 2.11 ġekil 2.12 ġekil 2.13 ġekil 2.14 ġekil 2.15 ġekil 2.16 ġekil 2.17 ġekil 2.18 ġekil 2.19 ġekil 2.20 ġekil 2.21 ġekil 3.1 ġekil 4.1 ġekil 4.2 ġekil 4.3 ġekil 4.4 ġekil 4.5 ġekil 4.6 ġekil 4.7 ġekil 4.8 ġekil 4.9 ġekil 4.10 ġekil 4.11 ġekil 4.12 ġekil 4.13 ġekil 4.14

: Hasat zamanı .............................................................................. : Kahve kavurma makinesi ............................................................ : Yukarıdan aşağıya doğru: açık, orta, koyu ve çok koyu kavrulmuş kahve..........................................................................

: İtalyan Patenti Türk Kahvesi Makinası......................................... : Japon Patenti Türk Kahvesi Makinesi.......................................... : Türk Kahvesi Pişirme Makinesi.................................................... : Teflon Yataklı Konik Musluk......................................................... : Mikroişlemci Kontrollü Çay Pişirme Makinesi............................... : Tam Kaynama Sağlayan Su Isıtma Düzeneği............................. : Kahve Makinesi İçin Kendiliğinden Yükselen Hazne.................. : Kahve Makinası........................................................................... : Basınçlı kahve Filtresi.................................................................. : Espresso Makinasında çay demleme aparatı.............................. : Krups 619-70................................................................................ : Bodum 3000-10USAA.................................................................. : Black & Decker DCM18S............................................................. : Capresso 471.01.......................................................................... : DeLonghi CC100.......................................................................... : Black & Decker ODC325B........................................................... : Capresso 435.01 Elegance Classic............................................. : Capresso 452.01 CoffeeTeam Plus............................................. : Araştırmada Takip Edilen Yolu Gösteren Model.......................... : Fikir Eskizlerinin Akış Şeması...................................................... : Elektronik Kumanda Paneli olan Gövde Eskizi............................ : Aynı gövde kavramı üzerine su haznesinin ve fincanlara su doldurma musluğunun eklenmesi.................................................

: Gövde üzerinde farklı fincan yerleşimleri hakkında eskizler........ : Kahve ve şekerin fincanlara otomatik olarak dozajlanması hakkında eskizler..........................................................................

: Türk kahvesini mangal ateşine benzer ortamda pişirmek amacıyla kumlu ısıtıcı eskizleri.....................................................

: Taşma sensörlü ısıtıcı eskizi........................................................ : Cezvenin çalkalanması ve ısıtıcının cezvedeki kahve taşmadan hemen önce aşağı çekilmesi konusunda eskizler........................

: Musluklu, dijital göstergeli bir Türk Kahvesi Makinası, eskizi....... : Musluklu Tasarım Kavramının iç mekanizması ve Dijital Göstergesinin Eskizleri.................................................................

: Pişirme haznesi ve musluk mekanizması eskizleri...................... : Pişirme haznesini musluksuz, devirerek boşaltmak için kullanılacak tasarım kavramlarının eskizleri.................................

: Kumlu ısıtıcı ile çalışan Türk kahvesi makinası eskizi.................. : Aynı tasarım kavramının taşma sensörü yerleşimi hakkında eskiz.............................................................................................

6 7 7 13 13 14 14 14 15 15 15 15 16 17 17 18 18 19 19 20 20 22 30 31 31 32 33 33 34 34 35 35 36 37 37 38

vii

ġekil 4.15 ġekil 4.16 ġekil 4.17 ġekil 4.18 ġekil 4.19 ġekil 4.20 ġekil 4.21 ġekil 5.1 ġekil 5.2 ġekil 5.3 ġekil 5.4 ġekil 5.5 ġekil 5.6 ġekil 5.7 ġekil 5.8 ġekil 5.9 ġekil 5.10 ġekil 5.11 ġekil 5.12 ġekil 5.13 ġekil 5.14 ġekil 5.15 ġekil 5.16 ġekil 5.17 ġekil 5.18 ġekil 5.19 ġekil 5.20 ġekil 5.21 ġekil 5.22 ġekil 5.23 ġekil 5.24 ġekil 5.25 ġekil 5.26 ġekil 5.27 ġekil 5.28 ġekil 5.29 ġekil 5.30 ġekil 5.31 ġekil 5.32 ġekil 5.33

: Tutma kolu eskizleri..................................................................... : Taşma sensörü Eskizleri.............................................................. : Kumanda panosu eskizleri........................................................... : Tutma kolu eskizleri..................................................................... : Tutma kolu eskizleri..................................................................... : Taşma sensörü Eskizleri.............................................................. : Ucuz, pratik Türk kahvesi makinası eskizleri............................... : Bakır Cezvenin kullanılması......................................................... : Bakır Cezve ile Yüksek Ateşte pişirme işlemi.............................. : Bakır cezvenin ocağın yarısında tutularak ısıtılması.................... : Bakır cezvenin ocağın yarısında tutularak ısıtılması.................... : Kahvenin köpüğünün iki fincana paylaştırılması.......................... : Elektrikli kahve makinasının uygun olmayacağının söylendiği kahvehane....................................................................................

: “En Çok Hangi Kahve den hoşlanıyorsunuz?” sorusunun bulguları........................................................................................

: “En çok hangi kahveyi Tüketiyorsunuz?” sorusunun bulguları..... : “Evde ya da ofiste herhangi bir elektrikli kahve makinası var mı?” sorusunun bulguları..............................................................

: “Nerelerde Türk kahvesi içiyorsunuz?” sorusunun bulguları........ :“İçtiğiniz kahveyi kim pişiriyor?” sorusunun bulguları.................... :“İki kişilik Türk kahvesi yaparken ne kadar zaman harcıyorsunuz?” sorusunun bulguları...........................................

: “Türk kahvesi hazırlamak hakındaki görüşünüz nedir?” sorusunun bulguları......................................................................

: “Evde hangi sıklıkta Türk kahvesi yapılıyor?” sorusunun bulguları........................................................................................

: “Türk kahvesinin iyi ya da kötü olduğunu farkediyormusunuz?” sorusunun bulguları......................................................................

: “Evde Türk kahvesi içilirken aynı zamanda çay da içiliyor mu?” sorusunun bulguları......................................................................

: “Eğer Türk kahvesi içiyorsanız Türk kahvesinin pişirme hızı ile lezzeti açısından hangi seçeneği tercih edersiniz?” sorusunun bulguları........................................................................................

: “Lezzetli Türk kahvesi yapmanın pratik bir yolu olsa kahve içme sıklığınız değişir mi?” sorusunun bulguları...................................

: “Yaşınız?” sorusunun bulguları.................................................... : “Eğitim durumu” sorusunun bulguları........................................... : Anketi cevaplayanların medeni hali............................................. : Anketi cevaplayanların cinsiyet dağılımı...................................... : Örneklenen kullanıcıların kahve içme sıklığı................................ : Örneklenen kullanıcıların Türk kahvesi içme sıklığı..................... : “En çok hoşlanılan ilk 4 kahve” bulguları...................................... : “En çok hangi kahveyi tüketiyorsunuz” sorusunun bulguları........ : “Türk kahvesi makinası kahve içme sıklığınızı arttırır mı?” sorusunun bulguları......................................................................

: “Evde ya da işyerinde herhangi bir kahve makinası var mı?” sorusunun bulguları......................................................................

: “Türk kahvesi Makinası misafirlerinize kahve ikram etme sıklığınız artırır mı?” sorusunun bulguları.....................................

: “Nerelerde Türk Kahvesi İçiyorsunuz?” sorusunun bulguları....... : “Evde hangi sıklıkta Türk kahvesi yapılıyor?” sorusunun bulguları........................................................................................

: “İçtiğiniz kahveyi kim pişiriyor?” sorusunun bulguları................... : “İki Kişilik Türk Kahvesi yaparken Toplam Ne Kadar Zaman

38 39 39 40 40 41 42 43 44 44 44 45 46 47 48 49 50 50 51 52 52 53 54 54 55 56 56 57 57 58 59 59 60 61 62 62 63 64 64

viii

ġekil 5.34 ġekil 5.35 ġekil 5.36 ġekil 5.37 ġekil 5.38 ġekil 5.39 ġekil 5.40 ġekil 5.41 ġekil 5.42 ġekil 6.1 ġekil 6.2 ġekil 6.3 ġekil 6.4 ġekil 6.5 ġekil 6.6 ġekil 6.7

Harcıyorsunuz?” sorusunun bulguları.......................................... : “Türk kahvesini içerken iyi ya da kötü olduğunu farkediyor musunuz?” sorusunun bulguları...................................................

: “Türk Kahvesi Makinasının kahveyi nasıl hazırlamasını tercih edersiniz?” sorusunun bulguları...................................................

: “Türk Kahvesi Makinası'nın sizin yaptığınızdan ya da geleneksel yolla yapılandan daha iyi kahve yapabileceğine inanıyorumusunuz?” sorusunun bulguları....................................

: “Türk Kahvesi Makinası kahve içme sıklığınızı değiştirir mi?” sorusunun bulguları......................................................................

: “Türk Kahvesi Makinası‟nın Türk Kahvesi Pişirme Süresi ne olmalıdır?” sorusunun bulguları....................................................

: Cezve üzerinde yapılan ölçümlerin noktaları............................... : Çelik cezvede yapılan sıcaklık ölçümleri...................................... : Bakır cezvede yapılan sıcaklık ölçümleri..................................... : Alüminyum-Teflon cezvede yapılan sıcaklık ölçümleri................. : Büyük cam hazneli tasarım kavramı............................................ : Büyük cam hazneli tasarım kavramı............................................ : Çay demleme ve su kaynatma özelliği olan tasarım kavramı...... : Çay demleme ve su kaynatma özelliği olan tasarım kavramı...... : Ucuz ve su kaynatma özelliği olan tasarım kavramı.................... : Musluklu ve dijital göstergeli tasarım kavramı.............................. Musluklu ve dijital göstergeli tasarım kavramı.............................

65 66 66 67 68 68 69 70 71 71 74 75 76 77 77 78 79

ix

TASARIMDA BULUġ VE YENĠLĠK ĠÇĠN BĠR METOT DENEMESĠ:

TÜRK KAHVESĠ MAKĠNASI

ÖZET

Bu çalışmada, yeni ürün tasarımında bir metot denemesi uygulanmıştır. Bu metot denemesinde üzerinde çalışılan ürün Türk kahvesi makinesidir. Türk kahvesi makinesi fikri ilk ortaya çıktığında pazarda benzer bir ürün bulunmadığından, yapılan çalışma tam anlamıyla yeni ürün tasarımı çalışması olmuştur.

Öncelikle kahve ve kahve kültürü hakkında literatür araştırmasına gidilmiş, Türk kahvesi makinesi kavramları ile ilişkili olabilecek patentler incelenmiş, pazarda mevcut olan ürünler araştırılmıştır. Elde edilen bilgilerle ilk Türk kahvesi makinesi kavramları ortaya çıkartılmıştır. Kavramların ortaya çıkartılması aşamasında büyük oranda fikir eskizleri çizilmiştir. Kavramlar ortaya çıkartıldıktan sonra iyi Türk kahvesi pişirdiği söylenen yerler gezilmiştir. Daha önce benzer bir ürün hakkında fikir sahibi olmayan kullanıcılara anket yapılmış, böylece pazarda böyle bir ürün olması durumunda kullanıcıların tercihlerinin neler olabileceği konusunda veri toplanmıştır.

En uygun tasarım alternatifinin bulunması için çeşitli deneyler gerçekleştirilmiştir. Kahvenin pişirildiği haznenin malzemesinin belirlenmesi için farklı malzemelerdeki cezvelerde kahve pişirilmiştir. Bu cezvelerin dışından ve içindeki pişen kahvenin çeşitli noktalarından sıcaklık dağılımları elde edilmiş, böylece en uygun sıcaklık dağılımını sağlayan malzeme tespit edilmiştir. Bunun yanı sıra çeşitli cezvelerde farklı süre ve sıcaklıklarda kahve pişirilerek lezzetli kahve pişirmek için en uygun süre ve sıcaklık tespit edilmiştir. Bu deney, anket ve gözlemlerden elde edilen veriler birleştirilerek Türk kahvesi makinesi için en uygun tasarım kavramı alternatifleri bilgisayar ortamında modellenmiştir.

Türk kahvesi makinesi tasarımı Arçelik Araştırma ve Teknoloji Geliştirme Merkezi‟nde yapılmıştır.

x

A NEW METHOD FOR INVENTION AND INNOVATION IN DESIGN:

TURKISH COFFEE MACHINE

SUMMARY

In this study, a different method for designing a new product was applied. Turkish coffee machine is the subject of this innovative product design study. This was completely a new product design study. Because, there wasn‟t such a product on the market when the first idea about Turkish coffee machine was created.

First of all, a literature research about coffee and coffee culture was performed, Patents which can be related to Turkish coffee machine were investigated, current products on the market were searched. Then, first Turkish coffee machine concepts were created. While creating these concepts, idea sketches were drawn. After that coffee houses which are favourite in preparing tasty Turkish coffee are observed. A survey was applied to samples who have no idea about such a machine before, so that data was collected about users‟ needs.

To find the best concept alternative for Turkish coffee machine, some experiments performed. One of them was observing the heat dispersion of the pots made from different materials. Another one was determinig the conditions for the tasty coffee. After combining the data collected from survey and observations with interpretations of experiments, the 3D CAD model alternatives of Turkish coffee machine concepts were created.

The innovative design of Turkish coffee machine was performed at Arçelik Research and Technology Development Center.

1

1. GĠRĠġ

1.1 Amaç

Endüstriyel tasarımların yaratıcı çözümlere ulaşması firmalar açısından önemli bir

özelliktir. Yaratıcı çözüm bulmak, mevcut bir ürünün geliştirilmesi ya da genel

özellikleri ve de genel çerçevesi bilinen bir ürün ortaya çıkarmak söz konusu

olduğunda, kolaylaşmaktadır. Fakat tümüyle yeni bir ürün, bir buluş yapıldığında bu

buluşun ürüne dönüştürülmesi tamamen yaratıcı çalışmalar gerektiren daha zor bir

iş olmaktadır.

Bu çalışmada amaçlanan, endüstriyel ürün tasarımı açısından, bir buluşun oluşumu

ve buluş sonrası, ortaya çıkan kavramların modellenmesine kadar geçen aşamaları

kapsayan, bir tasarım metodunun ortaya konmasıdır. Bu çalışmada Türk kahvesi

makinesi örnek olarak alınmıştır.

1.2 ÇalıĢmanın Gerekçesi

Ürüne kullanıcı açısından iki farklı şekilde ihtiyaç duyulmaktadır:

Birincisi kullanıcı için çok önem taşıyan ve kullanıcının ürünün ihtiyacını hissettiği

ihtiyaç türüdür. Diğer bir ihtiyaç türünde ise, ürün ortaya çıkmadan önce, kullanıcı o

ürünün yokluğunu hissetmez, kendisi için zaruri bir ihtiyaç olarak görmez. Fakat

ürün ortaya çıktığında gerçekten o ürüne ihtiyacı olduğunu anlar ve bundan sonra

ürünün yokluğunu fark etmeye başlar. Buna en güzel örnek cep telefonudur.

Kullanıcının o ürüne başlangıçta ihtiyaç hissetmemesinde o ürün için yeterli

teknolojinin olup olmadığından emin olmaması etkili olmaktadır. Bir genelleme

yapmak gerekirse ikinci tür ihtiyaçtan ortaya çıkan yeni ürünlerin ve buluşların

mutlaka yeni teknolojiler içerdiği söylenebilir.

Buluş, yeni endüstri, Pazar ve iş alanlarının gelişimini olanaklı kılar. Buluşlar

genelde dikkatli, önceden düşünülmüş, problemin iyice anlaşılmasını, tarihsel

geçmişini, uygun malzemeleri bilmeyi, deneyler yapmayı gerektiren bir süreç

sonunda ortaya çıkar. İlk fikrin ortaya çıkması genelde buluş yapıldığı anlamına

gelmez. İlk fikirden sonra yukarıda bahsedilen metodolojik çalışmaların yapılması

2

gerekmektedir. Buluşlar yeni buluşlara yol gösterirler. Mevcut buluşlar üzerinde

inceleme yapmak bile yeni bir buluşun ortaya çıkmasına imkan sağlayabilir. İnsan

kalıtımsal bir yaratıcılığa sahip olsa da, hiç yoktan yaratamaz. Bir birey gerçeği ne

kadar çok özümserse, buluş yapma potansiyeli de o kadar büyük olacaktır.

Bireysel çalışmalara göre ekip çalışması ile daha çabuk sonuç alınabilmektedir.

Bunun nedeni ekibin belli bir alanda yoğunlaşan bilgisine ve problemlere çözüm

bulma konusunda karşı karşıya kaldığı yoğun iş çevresi baskısı olabilir. Geçmiş

dönemlerde işletmeler ağırlıklı olarak bireysel başarıyı ödüllendirme yolunu

seçmişlerdir. Bu dönemlerde, iş ortamında çalışanlar birbiri ile rekabet halinde

çalışmışlardır. Piyasalarda rekabetin artması, karın azalması, ve müşteri

ihtiyaçlarının çeşitlenmesi nedeni ile bireysel beceriler, günümüzde artık sorunları

tek başına aşmaya yetmemektedir. Buna karşılık üretim sürecine katılan bireyler

arasında karşılıklı bağımlılık duygusunu geliştirmek önem kazanmıştır. Yüksek

performans ve uyumlu bir çalışma bireysel kaliteye, ekip kalitesine ve yönetim

kalitesine bağlıdır. Ekip kalitesinin yüksek olması ekip üyelerinin kendilerine ve

karşısındakilere mutlak güven duymaları, istediklerini zorlamadan ve zorlanmadan

elde etme becerisine sahip olmaları ve sorunları kriz yaratmadan çözme

kararlılıklarına bağlıdır.

Doğuştan yaratıcı olan insan artık eskiden olduğu gibi buluşçunun gizem perdesi

arkasına saklanma lüksüne sahip değildir. Gelişmenin sürmesi için, kişisel teknik

bilgisini arttırabilecek her türlü aracı verimli bir biçimde kullanmalı ve bu bilgiyi

başkalarıyla paylaşmalıdır. Dünya nüfusundaki artış, doğal kaynaklardaki azalma ve

kirlilik gibi sorunlara ve yaşantımızı etkileyen bir çok diğer soruna çözüm bulmamız

gerekmektedir.

Bir buluş için iki koşul gereklidir:

1. Mevcut olan benzerleri ile arasında bir fark olmalıdır.

2. Fark, buluşa mevcut olanlar karşısında bir avantaj yaratmalıdır.

Buluşun ortaya çıkması aşağıdaki aşamalarda gerçekleşir (Shlesinger, 1999):

İhtiyacın belirlenmesi

Temel Bilgiler

Veri

Tasarlama

Sınırlamalar

3

Ġhtiyacın belirlenmesi: Buluşun yapılması için bir ihtiyaç belirlenmelidir. İhtiyaç

mevcut teknolojiye bağlı olarak değişkendir. İnsanlar yaşantıları boyunca her

konuda sorunlar ile karşılaşırlar. Bu sorunların giderilmesi genelde yukarıda

bahsedilen türde bir ihtiyaçtır.İnsanlar aynı zamanda sorun olmamakla birlikte

yaşam kalitesini arttırmak için gerekli olabilecek çözümlerin bazılarının farkına

varırlar. Bu çözümlerin mevcut teknoloji ile gerçekleştirilebileceğine inanan kişiler bu

çözümleri de ihtiyaç olarak dile getirmektedirler. Buluşçu çevresindeki insanların fark

ettikleri sorunları inceleyebilir, kendisi fark ettiği sorunlar üzerinde düşünebilir. Aynı

şekilde yaşam kalitesini arttırabilecek ihtiyaçları inceleyebilir. Bunlara ek olarak

kullanıcı tarafından teknolojinin yetersiz olduğu düşünülerek ihtiyaç kategorisine

sokulmayan konulardan bazıları buluşçu tarafından değerlendirilebilir. Bu konuların

değerlendirilmesi, buluşçunun bilgi ve tecrübesini kullanarak konunun çözümü için

teknoloji geliştirmesi ile ya da mevcut farklı bir teknolojiyi yaratıcı bir şekilde bu

konunun çözümüne uygulaması ile sağlanabilir. Teknoloji geliştirme genelde

bireysel bir çalışmadan çok ekip çalışması ile gerçekleştirilebilmektedir.

Temel Bilgiler: Belirli bir alanın tarihini inceleyerek ve sınıflandırmasını araştırarak

buluş öncesinde bir sezgi geliştirilebilir. Konu hakkında mevcut genel kültür bilgisi ile

birlikte bu tür bir araştırma buluş için uygun bir bakış açısı yakalamayı sağlayabilir.

Buluş konusundan farklı teknolojilerde temel bilgilerin araştırılması iki teknolojinin

yaratıcı biçimde birleştirilmesini sağlamak açısından önemlidir.

Veri: Fikir ortaya çıktıktan sonra buluşa yönelik sonuca ulaşmak için konuyu her

yönüyle bilmek çok önemlidir. Bunun için aşağıdaki sorulara benzer soruların

sorulması faydalıdır.

O nedir?

O neden vardır?

O nasıl çalışır ?

O ne zaman, nerede ve nasıl kullanılır?

Kimler tarafından kullanılır?

“O nedir?” sorusuna yanıt aramak için bileşim, görünüm, ağırlık, boyutlar, güvenlik,

kapasite, kullanım kolaylığı gibi bir çok özellik belirlenmelidir. Bu belirleme işleminde

nitel ve nicel analizler yapılmalıdır.

“O neden vardır?” Buluşun çözüm sağlayacağı ihtiyaç belirlenmelidir. Buluşun

avantajları ve dezavantajları karşılaştırılmalı, dezavantajlar ortadan kaldırılmaya

çalışılmalıdır.

4

“O ne zaman, nerede ve nasıl kullanılır?” “Kimler tarafından kullanılır?” sorularına

cevap aramak kullanım senaryoları tasarlanarak gerçekleştirilebilir. Kullanım

senaryoları buluşun amacına ulaşması için önemli sonuçlar ortaya çıkarabilir.

Tasarlama ve Sınırlamalar: Yukarıdaki aşamalardan sonra imkan ve sınırlamalar

dahilinde buluş ile ilgili gerekli yapısal ve endüstriyel tasarım çalışmaları yapılır.

Türk kahvesi makinesi kavramı, böyle bir makinenin varlığından haberdar

olmayanlar için bir ihtiyaç değildir. Fakat ürün piyasaya çıktıktan sonra kullanıcılar

tarafından ihtiyaç olarak algılanacağı tahmin edilmektedir. Daha önce hiç bir örneği

olmayan bir ürünün tasarımının yapılması özel zorlukları olan bir çalışmadır. Her

şeyden önce tasarımcı açısından hiç bir sınır belirgin değildir. Türk kahvesi makinesi

da daha önce hiç bir örneği olmayan bir tasarım kavramıdır. Bu koşullar altında Türk

kahvesi makinesinin ortaya çıkartılmasının incelenmesinin ileride yeni ürün tasarımı

problemlerinin çözümüne faydalı olacağı düşünülmektedir.

5

2 MEVCUT BĠLGĠLERĠN TOPLANMASI

2.1 Kahve Kültürü

Kahve kültürü hakkında yapılan araştırma kahvenin tarihçesini, kahve türlerini,

kahvenin hazırlama aşamalarını, çeşitli ülkelerdeki kahve kültürünü kapsamaktadır.

2.1.1 Kahvenin Tarihçesi

Kahvenin ilk keşfedildiği yerin Etiyopya olduğu söylenmektedir. National

Geographic.com‟da verilen bilgiye göre kahveyi ilk keşfeden Etiyopyalı bir çobandır.

Keçilerinin kahve bitkileri arasında normalden daha hareketli bir şekilde dolaşıp

kırmızı çekirdekleri taşıyan dalları yediklerini gören çoban birkaç kahve çekirdeği

koparıp yer. Bu durumu izleyen bir din adamı çobanın gündüzleri daha dinamik

olduğunu geceleri de daha az uyuduğunu görür. Din adamı diğer köylerdeki din

adamlarına bu bitkiyi götürmek için meyveyi kurutmuş. Bundan sonra din adamları

gerçekleştirdikleri dini törenlerde dinç ve uykusuz olmak için kurutulmuş kahve

çekirdeklerinin suyunu kaynatıp içmeye başlamışlar (www.helvacioglu.com). Bundan

sonra Kaffa kentinde ortaya çıkan meyve Afrika‟da yayılmaya başlamış. Aynı

bölgedeki Afrikalıların kahve çekirdeği, hayvansal yağ ve çeşitli sıvılarla oluşturulan

bir tür yemek yaptıkları da bilinmektedir. Daha sonra kahve Kızıldenizken

Arabistan‟a geçmiştir. Arabistan‟dan Ortadoğu‟ya yayılan kahve İstanbul‟a Suriyeli

bir tüccar tarafından getirilmiştir. İstanbul Tahtakale‟de açılan ilk kahvehane büyük

ilgi görmüştür (www.osmanli700.gen.tr). Bu ilk kahvehane, tanınmış kişilerin ve

bilginlerin buluşma, sohbet noktaları oluyor. Tıpkı bugünün “cafeleri” gibi.

Memleketin ileri gelenleri ve makam sahipleri kahvehaneden çıkmaz oluyorlar.

Tiryakiler burada içilen kahvelere "Kara İnci" adını veriyorlar (www.bigglook.com).

1600‟lü yıllarda kervan yolları üzerindeki şehir, garnizon, içecek çadırı ve de

hamamlarda, İran Körfezi‟nden Budapeşte‟ye, Kızıldeniz kıyısındaki çöllerden

Kafkaslara, Yemen‟den Güney Hindistan‟a kadar yoksul zengin, kadın, erkek herkes

gündelik yaşamda kahve içiyordu (Heise, 2001).Kahve Avrupa‟ya ilk kez Venedikli

tacirler tarafından İstanbul‟dan götürülmüştür. Sultan Süleyman‟ın Viyana kuşatması

sonrasında kahve Avusturya‟ya gelmiş ve burada yaygınlaşmıştır. Hollandalıların ele

geçirdiği kahve bitkisinin diğer Avrupa ülkelerine geçmesi ve oradan ülkelerin

6

kolonilerine yaygınlaşması ise Amsterdam valisinin Fransa kralına hediye ettiği bir

kahve fidanı ile olmuştur. Kraliyet bahçesindeki fidanlardan birini çalan bir denizci

gemiyle Amerika kıtasına doğru gider ve kahve fidesini Martino Gue Adası‟na

götürülür. Bu adadaki kahve ağacı sayısı 50 yıl sonra 18 milyona ulaşmıştır.

Buradan kahve diğer Karayip Adalarına, orta ve güney Amerika‟ya yayılır.

2.1.2 Kahvenin Genel Özellikleri

Kahve ağacı 30 metre büyüyebilen bir ağaçtır. Fakat kolay hasat etmek için daha

kısa tutulmaktadır. Orta boy bir kahve ağacından yılda yarım kilo ile çeyrek kilo arası

çekilmiş kahve elde edilmektedir. Yarım kilo çekilmiş kahve elde etmek için elde

toplanmış 4000 adet yeşil kahve çekirdeği gerekmektedir. Kahve ağacı tropik

bölgelerde yetişmektedir. Dikimden yaklaşık beş yıl içinde kahve ağacı ilk

meyvelerini vermeye başlar ardından 15 yıl boyunca meyve vermeye devam eder.

Kahve ağacı çiçek açtıktan 9 ay sonra meyvesi kararır ve

hasata uygun hale gelir. Kuzey ekvatorda hasat eylül ve mart

ayları arasında, güney ekvatorda nisan ve mayıs aylarında

gerçekleşir. Kahve çekirdekleri her zaman aynı anda

olgunlaşmadığı için bir ağaç hasat için yılda üç-dört kez

ziyaret edilir. Hasat zamanı (Şekil 2.1) çocuklarla birlikte

bütün aile hasat gider ve toplayıcılar günde 45-90 kilogram

arası meyve toplarlar. Toplanan 90 kilogram kahve meyvesi

yaklaşık 22,5 kilogram kavrulmamış kahve çekirdeğine ve

17,5 kilogram kavrulmuş kahveye denk düşmektedir. Kahve

meyvesi toplandıktan sonra çekirdeklerin ayrılması

gerekmektedir. Ayırma işlemi için üç farklı yol

kullanılmaktadır:

Yıkanmış kahve yöntemi

Bu metot çok bol taze su bulunan bölgelerde kullanılmaktadır. Bir makine kahve

meyvesinin dış kabuğunu ve posasını ayırır, geriye hala yapışkan iç posaya

sahip çekirdekler kalır. Bu çekirdekler fermantasyon tanklarında 24-72 saat arası

suya yatırılır. Bekletme süresinin çok fazla ya da çok az olması çekirdeklere

zarar verir. Bu metotla elde edilen kahveler diğerlerine göre daha yüksek asit

oranına ve daha temiz bir tada sahip olurlar.

Kuru ya da doğal yöntem

Kahve meyveleri ağaç dallarında ya da güneşte yere serilerek 3-4 hafta boyunca

kurutulmaya bırakılır. Meyvenin posası kuruduğunda bir ayırma cihazı kurumuş

Şekil 2.1 Hasat

Zamanı

7

posa ve kabuğu ayırır. Fakat kahve çekirdekleri tutarlı kaliteye sahip

olamadığından çekirdeklerin asiditesi düşük olur ve topraksı tat artar. Bu

yöntemle yüksek kaliteli kahve elde etmek zordur çünkü çekirdeklerin kalitesi

kurutulmaya bırakıldıkları ortamın iklim koşullarına bağlıdır.

Kısmi yıkanmış kahve yöntemi

Bu yöntemde yıkanmış kahve metodunda yapıldığı gibi çekirdekler yıkanır fakat

sonrasında tanklara koymak yerine kurutmaya bırakılır. Bu yöntemle elde edilen

kahveler doğal yöntem ile elde edilen kahvelere göre daha temiz ve daha

yumuşak bir tada sahip olmaktadır.,

Büyük ticari şirketlerde kavurma işlemi sadece bilimsel

olmasına karşılık küçük işletmelerde yapılan kavurma

işleminde bilimin yanında maharet ve sanat da

sergilenmektedir. Kavurma işlemi için yeşil çekirdekler

huni şeklindeki hazneden dönen bir tambura (Şekil 2.2)

dökülür. Bu tambur gaz alevi ile önceden yaklaşık

200°C „ye ısıtılmış olmalıdır. Çalışma şekli mısır

patlatma makinesine ya da çamaşır kurutma

makinesine benzetilebilir. Beş-yedi dakika sonrasında çekirdekler sarıya dönüşür.

Ve bu durumdan nemlerinin %12 sini kaybetmiş oldukları anlaşılır. Bu süre

sonrasında mısır patlamasına benzer sesler duyulmaya başlanır. Bu sesler

gerçektenden patlayıp açılan ve boyutunda iki kat artış görülen çekirdeklerden

gelmektedir. Kahvenin kavrulma düzeyini belirlemek için kavrulma sırasında tambur

içinden örnekler alınır. Kahve kavurmanın ustaları bu örneklerin kokusu sesi ve

görüntüsünden kavurma işleminin hangi safhada olduğunu anlayabilmektedirler.

Kavrulmuş kahve ilk bir kaç saat boyunca karbondioksit salar. Bu sırada kahvenin

en büyük düşmanı olan oksijen kahveyle temasa geçemez. Fakat sonraki saatlerde

kahvenin bayatlamasına neden olan oksijene karşı önlem

alınmalıdır. Bu yüzden kahve paketlenmeden önce altı-sekiz

saat karbondioksiti salması için bekletilir. Kavrulmuş kahveye

zarar veren diğer iki faktör ise ışık ve nemdir.

Kavrulmamış kahve çekirdekleri kavrulmuş kahvenin sahip

olduğu bütün asit, protein ve kafeine sahiptir. Fakat

kavrulmuş kahvenin tadına sahip değildirler. Kavrulmamış

kahvedeki karbonhidrat ve yağları aromatik sıvı yağlara

dönüştüren kimyasal reaksiyonları kahve çekirdeğinin sıcakta kavrulması

Şekil 2.2 Kahve kavurma

makinesi

Şekil 2.3 Yukarıdan

aşağıya doğru: açık,

orta, koyu ve çok koyu

kavrulmuş kahve

8

tetiklemektedir (www.rombouts.com). Kavurma işlemi kahvedeki nem ve

karbondioksiti de ortadan kaldırır ve kahvenin karakteristik tadını ortaya çıkartan

asitleri oluşturur. Dört çeşit kavrulmuş çekirdek türü olduğu söylenebilir (Şekil 2.3).

Bunlar açık kavrulmuş, orta kavrulmuş koyu kavrulmuş ve çok koyu kavrulmuş

olarak ayrılabilir.

9

2.1.3 Ülkelerde Kahve Kültürü

Finlandiya‟da dünyanın herhangi bir yerine göre daha fazla kahve içilmektedir. Bir

Finlandiyalı ortalama günde dört bardak kahve içmektedir. Bu miktar yılda 160

litreye denk düşmektedir. Finlandiya‟da kahvenin kendine ait bir kültürü, anlamı ve

töreni vardır. Finlandiyalı çocuklar kahve içileceği zaman önce kimin kahve içmeye

başlayacağını öğrenerek büyürler. Genelde en yaşlılar ya da en yüksek toplumsal

mevkie sahip olanlar kahve içmeye en önce başlarlar. Bir eve ziyarete gidildiği

zaman bir paket kahve hediye götürmek yaygın bir adettir. Misafir olarak ev sahibini

kırmamak için en az iki bardak kahve içmek gerekmektedir. Finlandiyalılar kahve

içmek için her fırsatı değerlendirirler ve çay içenlerin garip insanlar olduklarını

düşünürler. Finlandiya kahvehanelerinde canlı müzik şovları, kitap okumak ya da

diğer etkinlikler gerçekleştirilmez. Buralarda sadece kahve içilir ve zaman geçirilir.

Amerikan cafelerindeki zengin mönü de bu kahvehanelerde bulunmaz.

ABD‟de kahve 1600‟lü yılların ortalarında popüler olamaya başlamıştır. New York‟da

İngiliz tarzında açılan kahvehaneler Amerika‟da kahve kültürünün gelişmesine

katkıda bulunmuştur. 18. yüzyılda ilk kahve kavurma işi ile uğraşan kahve şirketi

kurulmuş ve gazetede ilk reklam yayınlanmıştır. Bugünlerde Amerika‟da ekonomik,

kültürel ve sosyal faktörlerin birleşimi Amerikalıların “cafe” çağına dönmesini

sağlamıştır. İnsanların iyi cafelerden çıkması için hiç bir sebep yok. Yemek yiyorlar,

içiyorlar, sigara içiyorlar, internette geziyorlar ve sadece zaman harcayarak 24 saat

geçirebiliyorlar. Cafelerin bu kadar çok yaygınlaşmasının bir diğer nedeni de düşük

bir sermaye ile cafe işletilebilmesidir. Cafelerin çeşitliliğinin yanında “cafe” ye

gidenlerin çeşitliliği de fazladır. Yazarlar, şarkıcılar, sinemacılar, öğrenciler, gençler,

ev kadınları ve iş adamları farklı cafelerin müşterileridir. Sabahları ellerinde

çantalarla işe yetişmeye çalışan her iki kişiden birinin elinde bir bardak kahve

görülebilmektedir. Artık sabahları genelde evde kahve yapılmamakta işe giderken

köşe başlarındaki kahve büfelerinden Espresso, Cappucino ya da Latte

alınmaktadır. Avrupa kahvesi Amerika‟da akım olmaktan çok gelenek haline

gelmiştir. Sabah işe giderken elinizde bir bardak kahve taşıyarak oturup kahve

içecek kadar vaktiniz olmadığını göstermiş oluyorsunuz. Yolda acele ile yürürken

bardaktaki kahveyi üzerinize dökme riskiniz yok çünkü bardak üzerinde kapak,

kapakta da ufak bir delik ve deliğin kolay açılabilir bir ağzı var. Genç bir Amerikalı

için Avrupa kahvesi uluslararası olmanın bir işaretidir. 80‟li Yıllarda Kansaslılar

Cappucino‟nun ne olduğunu bile bilmiyorlardı. “Starbucks Cafe” zinciri açıldı ve

bütün Amerika‟ya yayıldı. Chicago O‟Hare havaalanında 12 “Starbucks Cafe“

dükkanı, Manhattan‟da 50 adet “Starbucks Cafe” bulunmaktadır. Starbucks zincirinin

10

yanında “Coffee Beanery” ve “Island Jimmy‟s Cafe” zincirleri de Amerikan kahve

kültürüne etkili olmuşlardır.

Singapur‟da kahve genç ve yaşlıların çok sevdiği bir içecektir. Eski Singapur

kahvehaneleri olan kopitiam‟dan bugünkü cafelere Singapur‟da kahve kültürü

değişmiş ve çeşitlilik göstermiştir. Bu değişimde “cafe” zincirlerinin önemli etkisi

olmuştur. Yerel kopitiamlar iki üç kuşak eski nesilden bugüne eskilerin favori zaman

geçirme mekanı olmuşlardır. Bu insanlar mükemmel bir kahvaltı için bu mekanlarda

bir bardak sıcak aromalı kahve, “kaya” ekmeği ve iki az pişmiş yumurtayı tercih

ediyorlardı. Kopitiamlardan bugün de görülebilmektedir. Fakat bu tür geleneksel

kahvaltı hazırlayan kopitiamlar azalmaktadır. Singapur kahve kültürünü etkileyen

diğer bir önemli “cafe” zinciri “ The Coffee Bean & Tea Leaf” şirketidir. Bu “cafe”

zinciri son birkaç yıl içinde 30‟dan fazla şube açmıştır. “Coffee Bean” kahveyi

kavurduktan hemen sonra mağazalarına yetiştirdikleri için en taze ve en lezzetli

kahveyi sunduklarını söylemektedirler. En ünlü içecekleri buzlu kahvedir. Diğer bir

“cafe” zinciri “Starbucks Coffee International”‟dır. İlk şubesi 1996 yılında açılmıştır.

Starbucks‟da sıcak ve soğuk kahve alternatifleri bulunmaktadır. Singapur‟da

bulunan diğer bir “cafe” zinciri de Cafe Cartel‟dir. "New York Deli Cafe" nin güzel,

basit ve rahat yemek yeme kavramına dayanan bir yapısı vardır. Diğer bir “cafe”

zinciri “Coffee Club” ilk şubesini 1991‟de açmıştır. Hizmet şekli Singapur‟daki kahve

içme kültürüne değişim getirmiştir. Satış yapılan yerinin tasarımı kahvenin doğum

yerinden esinlenmiş Arap tarzındadır. Coffee Club mönüsünde 30‟dan fazla özel

kahve ve çok çeşitli yiyecek sunmaktadır (www.apply4me.com).

İtalya‟da 1570‟li yıllarda Venedik diğer liman kentlerinden farklı olarak Asya ve Arap

limanlarından gelen gemilerle bir “doğu marketi” durumundaydı. Bu yüzden kısa

zaman sonra Venedik‟te kahve görülmeye başlandı. Çok az miktarda bulunduğu için

ve çok pahalı olduğu için sadece eczanelerde bulunmaktaydı. Sadece zenginler bu

tadı denemek fırsatını buluyorlardı. 1582 yılında İtalya‟nın İstanbul Büyükelçisi

raporunda insanların günde birkaç kez buluşup koyu ve kaynayan bir sıcak içecek

içtikleri dükkanların sayısı bulunmaktadır. Zaman geçtikçe kahve bir ticaret ve

alışveriş aracı olmuştur. 1640 yılında Venedik‟te ilk “kahve dükkanı” açılmıştır.

Zamanla diğer şehirlere yayılan kahve dükkanlarının sayısı 1763 yılında sadece

Venedik'te 218‟in üstündedir. Zaman zaman Müslüman yönetimler tarafından

yasaklandığı gibi kahve, Papa 7. Clemente tarafından şeytan içeceği olarak

yasaklanmıştır. Fakat 18. yüzyılın sonlarında bu Venedik alışkanlığı bütün İtalyan

şehirleri tarafından benimsenmiş olarak karşımıza çıkmaktadır. 18.yüzyıl kültür

adamları bu içeceği o kadar çok sevmişlerdir ki kahveye entelektüel içeceği adını

11

takmışlardır. Sadece rahatlatıcı bir içecek olmasının yanı sıra iyileştirici güçleri

nedeni ile Milano‟da 1801 yılında basılan bir broşürde kahveden her derde deva

olarak bahsedilmektedir. Bu nedenlerle kahveye duyulan ilgi daha da artmıştır.

Etiyopya kahvenin dünyaya kendi hediyesi olduğunu iddia etmektedir. Bugün kahve,

Etiyopya‟nın günlük hayatında ve ekonomik gelişiminde önemli bir rol oynamaktadır.

Etiyopya‟nın en önemli ihraç ürünü kahvedir. Amerikan kahve dükkanlarında

Sidamo, Harar ve Yirga türü Etiyopya kahveleri bulunmaktadır. Etiyopya kahvesinin

gerçek gücünü ve önemini kahve töreninde anlamak mümkündür. Evin annesi

günde bir – iki kere ev halkını kahve içmeye çağırır. Kahve içme anı ev halkının bir

arada bulunup sohbet ettikleri önemli anlardır. Kahve içme töreni sırasında odanın

ortasında kahve pişirilir, fincanlara dağıtılır ve odadaki en genç çocuk kahveyi en

yaşlıdan başlayarak dağıtmak için hazır bekler. Bir Etiyopyalının “kahve bizim

ekmeğimizdir” sözü Etiyopya kültüründe kahvenin önemini açıklamaktadır.

Malezya yerel kahve uzmanlarına göre “kopi-tiamlar” olmazsa olmazlar içindedir.

Kopi-tiam Hokkinen lehçesinde kahve dükkanı anlamına gelmektedir. Bu

dükkanlarda beş tür kahve ikram edilmektedir. Kopi: beyaz kahve (şekerli konsantre

süt ile); Western (şeker ve krema ile); Kopi-O: siyah kahve (sütsüz, sadece şekerli);

Kopi-Kosong: sütsüz ve şekersiz kahve (“gerçek” kahve içenler için); Kopi-Peng:

buzlu beyaz kahve; Kopi-O-Peng: Buzlu, siyah kahve. Bu yüzyılın başlarından

itibaren Avrupa tarzı “cafe” ve bistroların çoğalması Malezya‟da kahve içenlerin

tercihlerini etkilese de “kopi-tiam” lar hala görülmektedir.

Mısırda kahve 16. yüzyılda hızla yaygınlaşmıştır ve bu yüzyılın sonlarında Kahire‟de

yaygın bir içecek haline gelmiştir. Sonraki dönemlerde kahve hazırlanan ve satılan

yerlerin fazlalığı Avrupalı gezginleri olduğu kadar doğulu gezginleri de şaşkına

çevirmiştir. 1600-1601 yıllarında Kahire‟de bulunan Toulouse‟lu Henry‟ye göre

Kahire‟de her gün neredeyse 58000 Sechin altını değerinde kahve içiliyordu ve

birkaç yüz kadar kahvehane vardı. 17. yüzyılın ortalarına doğru Kahire‟nin her

mahallesinde kahvehaneler açıldı ve en azından bir büyük kahvehanesi olmayan hiç

bir sokak yoktu. Kahire‟de yaşayan azınlıkların neredeyse tüm toplumsal tabakaları

kahve içmekten zevk alırdı. Fakir halkın da arada kahve içerek kendilerine ziyafet

çektikleri söylenmektedir. Bu yeni içecek toplumsal çevreye ve döneme göre farklı

biçimlerde algılanmıştır. Fakat her durumda, yeni toplumsal ilişkilerin kurulmasına

katkıda bulundu. Mısırlılar sabahları diğer ülkelerdeki insanların yaptıkları gibi

yapmaz, erkenden kalkar, önce kahvehaneye sonra camiye giderlerdi. Kahvenin

hafifliğinin, bir şekilde bağlılıklarını ve sofuluklarını güçlendirdiğine inanırlar. Bu

içeceğe sayısız tıbbi yarar da atfedilmiştir. Mısırlılar “mide ekşimelerini tedavi etmek,

12

hazmı kolaylaştırmak, iç organlardaki tıkanıklıkları azaltmak için” kahveden

faydalanırlardı (Georgeon ve Gregorie, 1999).

1573 yılında Halep‟te kahve tüketiminin sıradan bir şey olduğu belirtilirken

kahvehanelerin İngiltere‟deki birahanelerden daha yaygın olduğu söylenmektedir.

17. yüzyıldan itibaren en sıradan köylerde bile yavaş yavaş ortaya çıkmaya

başlayan kahvehaneler diğer ülkelerde olduğu gibi Suriye‟de erkeklere özgü adetleri

derinden etkilemeye başlamıştı. Kahvehanelerin Arap dünyasında toplumsal ve

siyasi etkisi, kendini ilk önce okuryazarlar ve şairler üzerinde göstermiştir.

Kahvehanede vakit geçirme alışkanlığı mütevazı toplumsal tabakaların, hatta halk

tabakalarının adetleri arasında yer almaya başlamıştır. “Gece, gündüz” demeden

her mevsim kahvehaneye gidilirdi, özellikle de kışın soğuk günlerde. Televizyonun

günlük yaşama girişinden önce, 1940-1950 arasında, Şam‟da kültür, edebiyat ve

siyaset kahvehanelerinde bir atılım yaşandı. Birçok entelektüelin fikir tartışması

yapmak için kahvehanede uzun saatler geçirdikleri söylenmektedir. Evlere

televizyon girmesinin yanı sıra siyasi nitelikte canlı tartışmalar sürdürmeye pek

uygun olmayan ortam, 1970 ve 1980‟li yıllarda bir kaç edebiyat kahvehanesinin

kalmasına yol açmıştır (Georgeon ve Gregorie, 1999).

İran‟da ilk kez 16. yüzyılda derlenen tıp ve ecza kitapçıklarında kahvenin adına

rastlanmakta, İran‟da hazırlanışı ve tüketimi konu edilmektedir. Kahve bu tip

kitapçıklarda öncelikle çay ve tütün gibi şifalı ürünler arasında yer almıştır. Yazarlar

için belli bir önemi olan bitkisel, hayvansal ve madensel maddeler, niteliklerine, sıcak

ya da soğuk olmalarına, sağlık etkilerine, dozlarına ve karışımlarına göre

sınıflandırılıp betimlenmiştir; ilaçların hazırlanışında dikkat edilmesi gereken noktalar

ele alınmış ve ne sıklıkta kullanılacağı belirtilmiştir. Bu açıdan İranlılar kahveyi

diğerleri ile birlikte şifalı bitkiler olarak görmüşlerdir. Kahve, çay ve tütünün 16.

yüzyılda hemen hemen aynı anda İran‟a gelmesi ile birlikte yemekler dışında alınan

gıdaların halk arasındaki tüketiminde yeni alışkanlıklar gelişmişti. 16. ve özellikle 17.

yüzyılda, doktorlar ve ilaç hazırlayan uzmanlar kahvenin şifalı yönlerini, ruh ve

beden üzerindeki etkilerini ortaya koymaya uğraştılar. Hazırlama biçimleri üzerine

bilgiler de kahvenin olası etkilerini açığa çıkarmak üzere veriliyordu (Georgeon ve

Gregorie, 1999).

13

2.2 Patentler

Ġstendiği anda bardak ya da fincanda Türk kahvesi

hazırlamak için metot ve makine (Method and

machine for the preperation as and when needed

of Turkish coffee in a cup or glass): Piloni

Taddeo‟nun almış olduğu patentte cihaz otomatik

olarak kahve, şeker ve sıcak suyu karıştırıp

musluktan bardağa boşaltmaktadır (şekil 2.4).

Alınan patent bu cihazın yanında bu şekilde Türk

kahvesi pişirme yöntemini de kapsamaktadır

(Taddeo, P., 1994).

Standart İtalyan kahvesi ya da nescafe pişirme yöntemine benzer bu yöntemde Türk

kahvesinin iyi pişmeyeceği görülmektedir. Fakat kahve, şeker ve suyun muhafaza

edilip cihazın düğmesine basılması sonucunda bardağa Türk kahvesinin

boşaltılması konusunda faydalanılacak noktalar

bulunmakta

Türk Kahvesi PiĢirici (Turkish Coffee Maker): Türk

Kahvesi makinesi adıyla alınan bu Japon patentinde

(Şekil 2.5) ise Türk kahvesinin cezve ile pişirilmekte

olduğu ve Türk kahvesi pişirmeye özel bir termostatlı

ısıtıcının tasarlandığı görülmektedir (Kazunori ve

Keimei 1981). Bu patentin Japonca olması nedeni ile

yazı kısmı anlaşılamamıştır. Fakat resim kısımları

yeteri kadar anlaşılır bulunmaktadır.

Bu makinenin Türk kahvesi pişirmeye faydalı

olabileceği görülüyor. Fakat ısı ayarı dışında otomatik

hiçbir özelliği olmadığı görülmektedir. Türk kahvesinin

cezve ile pişirildiği düşünülürse zaman kazanma adına da çok büyük bir fayda

sağlamaktadır.

Şekil 2.4 İtalyan Patenti

Türk Kahvesi Makinesi

Şekil 2.5 Japon Patenti Türk

Kahvesi Makinesi

14

Türk Kahvesi PiĢirme Makinesi (Bayıner, 1997): Rıfat Bayıner

‟in aldığı bu faydalı model belgesinde Türk kahvesi pişiren

makineden bahsedilmektedir (Şekil 2.6). Fakat alınan belge

patent olmadığı için çok ayrıntıya girilmemiştir. Belgede

anlatılan kahve ve şekerin bir hazneye konduğu, hazneye

suyun makine tarafından pompalandığı ve haznede pişirme

işleminin yapıldığı şeklindedir.

Faydalı model belgesine çok ayrıntıya girilmemesine rağmen

bu ürün piyasaya yeni çıkmıştır ve inceleme imkanı bulunmuştur. Ürünün kahveyi

çok kısa sürede pişirdiği görülmektedir. Makinede çeşitli fonksiyonel sorunlar

görülmektedir.

Teflon yataklı konik musluk (Bayıner, 2001a): Bu

faydalı model belgesinde özellikle yüksek

kapasiteli sıcak su ve çay makineleri için

geliştirilen musluktan bahsedilmektedir (Şekil

2.7). Bu patentin Türk kahvesi makinesi için

önemi bazı makine alternatiflerinde benzer bir

musluğun kullanılabileceğidir.

MikroiĢlemci kontrollü çay piĢirme makinesi (Bayıner, 2000): Taslak çizimi görülen

(Şekil 2.8) faydalı model belgesi yüksek kapasiteli çay pişirme makinesidir. Sıcak su

haznesi ve dem haznesi

bulunmakta, elektronik kart

vasıtasıyla cihaza kumanda

edilmektedir. Bu faydalı model

belgesinin göz önünde

bulundurulmasının en önemli

nedeni ısıtıcılı bir su haznesine

sahip olması ve diğer

fonksiyonları ile birlikte yapı

olarak Türk kahvesi makinesine

kısıt oluşturacak özelliklere sahiptir.

Şekil 2.6 Türk Kahvesi

Pişirme Makinesi

Şekil 2.7 Teflon Yataklı Konik Musluk

Şekil 2.8 Mikroişlemci Kontrollü Çay Pişirme Makinesi

15

Tam kaynama sağlayan su ısıtma düzeneği (Bayıner,

2001b): Bu su ısıtma düzeneği (Şekil 2.9) kazandaki suyu

elektrikli ısıtıcı ile ısıtıp termostat (bi-metal) vasıtasıyla su

sıcaklığını belirli sıcaklıkta sabit tutmaktadır. Musluk

vasıtasıyla sıcak suyu boşaltma imkanı vardır. Türk

kahvesi makinesinde su haznesinin bulunacağı

düşünülmektedir. Ayrıca bir haznenin ısıtılması da

alternatifler içinde kullanılabilecek bir özelliktir.

Kahve makinesi için kendiliğinden yükselen hazne (Self

Elevating Holder For Coffee Maker) (Graham, 1958):

Kabın içindeki kahve haznesi yaylı olup suyun

kaynamasına bağlı olarak yükselmektedir (Şekil 2.10).

İncelenen bu patent çok eski bir patent olmasına

karşın mekanizmanın incelemeye değer olduğu

düşünülmüştür. Böyle bir mekanizmanın Türk kahvesi

makinesi kavram araştırması sırasında esin kaynağı

olacağı düşünülmüştür.

Kahve makinesi (Coffee maker):

Bu patentte (Philips, 1980) öne

çıkartılan özellik; karafın

makinenin ağzına yerleştirilmesi

ile kahvenin dökülmeye başlaması, karaf çekilince kahve

dökülmesinin durmasıdır. Hemen hemen piyasadaki bütün

filtre kahve makinelerinin temel çalışma prensibi bu patentte

görülmektedir (Şekil 2.11). Sadece Türk kahvesi ile ilgili

patentlerin dışında diğer kahve

türleri ile ilgili patentlerin de

incelenmesinin Türk kahvesi

makinesi kavram araştırmasına

faydası olacağı düşünülmüştür.

Ev tipi basınçlı çalıĢan kahve filtresi (Pressure-operated

domestic coffee percolator): Sistem temel olarak

kaynayan ve buharlaşan suyun borudan geçerek

yukarıdaki hazneye taşınması mantığı ile çalışan bir

sistemdir (Şekil 2.12). Bu patent de filtre kahve

Şekil 2.9 Tam Kaynama

Sağlayan Su Isıtma

Düzeneği

Şekil 2.10 Kahve Makinesi

İçin Kendiliğinden Yükselen

Hazne

Şekil 2.11 Kahve

Makinesi

Şekil 2.12 Basınçlı

kahve Filtresi

16

yapımına kolaylık sağlayacak bir çözümü kapsamaktadır (Pruzsinszky, 1977).

Kavram araştırması sırasında Türk kahvesinin yanında çay ya da filtre kahve

yapabilen sistemler de düşünüldüğü için bu sistemin Türk kahvesi makinesinin çeşitli

alternatiflerinde kullanılabileceği göz

önünde bulundurulmuştur.

Espresso makinesinde çay demleme

metodu ve aparatı (Espresso machine tea

brewing method and apparatus): Espresso

makinesine eklenen bir aparat sayesinde

çay demleme metodu patentte

görülmektedir (Şekil 2.13). Ara hazneye

konan kahvenin basınçlı buhar altında

pişirilmesi mantığına dayanan espresso makinesinin çalışma şekli bu patentte

görülmektedir (Anthony, P., 1998). Türk kahvesi makinesinin kavram araştırması

sırasında bu patent göz önünde bulundurulmuştur.

Şekil 2.13 Espresso Makinesinde çay

demleme aparatı

17

2.3 Piyasadaki Mevcut Ürünlerin Ġncelenmesi

Türk kahvesi makinesi üzerinde kavram araştırması yapılırken mevcut kahve

makineleri incelenmiştir (www.amazon.com). Kahve makinelerinin hangi tür kahve

yaptığına önem vermeden bütün makineler kavramsal açıdan incelenmiş ve Türk

kahvesi makinesine yaratıcı çözümler bulmak amacıyla mevcut ürünlerin tasarım

kavramlarından faydalanılmıştır. Aşağıda tasarım kavramlarından yararlanılan

ürünler kısa açıklamalarla verilmektedir. Diğer örnekler EK-A ‟da yer almaktadır.

2.3.1 Krups 619-70 Fresh Aroma Combination

Bu filtre kahve makinesinin (Şekil 2.14) üstünde bir kahve değirmeni bulunmakta ve

pişirme işleminden önce taze kahve çekip, çekilmiş kahve ile pişirme işlemini

yapmaktadır.

2.3.2 Bodum 3000-10USAA Electric Santos

Şekil 2.14 Krups 619-70

Şekil 2.15 Bodum 3000-10USAA

18

Bu kahve makinesi (Şekil 2.15) temel olarak bütün filtre kahve makinelerinde

kullanılan kaynayan suyun ince borudan yukarı yükselmesi ve borudan geçen

buharın üst haznede yoğunlaşması mantığı ile çalışmaktadır. Fakat farklı bir kavram

kullanarak bu işlemleri sadece iki hazne kullanarak gerçekleştirmektedir. Diğer filtre

kahve makinelerinde su deposunun dışında borudan geçerken su kaynatılmaktadır.

Bu makinede ise su doğrudan kendi haznesinde kaynatılmaktadır.

2.3.3 Black & Decker DCM18S Brew 'n Go Personal

Bu ürün tek bardaklık bir filtre kahve makinesi olmakla birlikte, bardağının sıcak

tutma – termos özelliği sayesinde genelde filtre kahve makinelerinde görülen karafın

alttan ısıtılarak sıcak tutulmasına bu makinede gerek kalmamıştır (Şekil2.16). Büyük

filtre kahve makinelerinin gerek duyulmadığı bir – iki bardak kahvenin yeterli olduğu

zamanlarda ihtiyacı karşılayacak yenilikçi bir üründür.

2.3.4 Capresso 471.01 CoffeeTEC

Bu üründe dijital kumanda paneli ve bir köpük üretme sistemi (Şekil 2.17)

bulunmaktadır. Kahve kabı termos özellikli olup alttan ısıtılarak sıcak tutulmasına

gerek yoktur.

Şekil 2.16 Black & Decker DCM18S

Şekil 2.17 Capresso 471.01

19

2.3.5 DeLonghi CC100 Coffee Cappuccino

Bu makine kullanışlı tasarımı ve kappuçino da yapabilen aksesuarları ile dikkat

çekmektedir (Şekil2.18). Dijital kumanda paneli makinenin kullanımını

kolaylaştırmaktadır.

2.3.6 Black & Decker ODC325B Spacemaker

Bu ürün, mutfakta az yer kaplaması amacıyla bütün haznelere ön kısımdan

ulaşılabilecek şekilde tasarlanmıştır (Şekil 2.19). Böylece makine mutfak üst

dolabının altına asılabilmekte, tezgahta yer kaplamamaktadır.

Şekil 2.18 DeLonghi CC100

Şekil 2.19 Black & Decker ODC325B

20

2.3.7 Capresso 435.01 Elegance Classic

Bu ürün de sade ve etkileyici tasarımıyla dikkat çekmektedir (Şekil 2.20). Kahve

haznesi termos özellikli olup ısıtıcıya gerek duymadan hazırlanan kahveyi sıcak

tutmaktadır.

2.3.8 Capresso 452.01 CoffeeTeam Plus

Bu ürün tamamen dijital kontrollü bir ürün olmasının yanı sıra kahve değirmeni ile

taze kahve ile pişirme imkanı da sağlamaktadır (Şekil 2.21).

Şekil 2.20 Capresso 435.01 Elegance Classic

Şekil 2.21 Capresso 452.01 CoffeeTeam Plus

21

3. METOD

Yeni ürün geliştirme konusunda yeni bir metot uygulanmaktadır. Bu çalışma Arçelik

Araştırma ve Teknoloji Geliştirme Merkezinde gerçekleştirilmiştir. Türk kahvesi

makinesinin ilk fikrinin ortaya çıkışından başlayarak aşağıda belirtilen metoda

uygulanmıştır.

3.1 Takip edilen yol

Araştırmada takip edilen yol şekil 3.1 deki model ile açıklanmaktadır.

4-Patent

araştırmaları

5-Piyasadaki

ürünlerin

incelenmesi

6-Fikir Eskizleri

3-Kahve

kültürü

araştırması

1-Fikrin Belirlenmesi

2-İlk fikrin

ortaya çıkışı

ĠLK KAVRAM

ARAġTIRMALARI

Mevcut

Bilgilerin

Toplanması

22

13- Bulgular

Işığında Tasarım

Kavramı

Alternatiflerinin

Oluşturulması ve

Modellenmesi

8-İyi Türk kahvesi

pişirmenin ayrıntılarını

araştırmak amacıyla

deneyler.

11-Anket

9-Pilot Anket

10-Pilot anket sonucu

ortaya çıkan verilerin

analizi

12-Bulguların

Analizi

ANKET DENEYLER

VE GÖZLEM

SONUÇ

7-İyi Türk kahvesi yapan yerlerin gezilmesi ve gözlem

Şekil 3.1 Araştırmada Takip Edilen Yolu Gösteren Model

23

3.2 Fikrin Belirlenmesi

Fikir öncesi süreci bir buluşun en önemli kısımlarından biridir. Buluşun ortaya

çıkması ve başarısı bu safhaya bağlıdır. Fikir ortaya çıkmadan önce her konuda

düşüncenin kısıtlama getirmeden göz önünde bulundurulması ve yaratıcılığı

destekleyen faaliyetlerde bulunulması gerekmektedir. En basit tanımıyla yaratıcılık

“yeni olanın üretilmesi ve eski olanın düzenlenmesi” „dir (Bentley, 1998). Yaratıcılık

ölçütleri aşağıdaki gibi saptanmıştır (Yavuz, 1996):

Sorunlara Duyarlılık: Yaratıcı kişilerde gördüklerine, duyduklarına, dokunduklarına,

tüm duyumlara olağanüstü bir duyarlılık vardır. Örneğin bu kişiler tahta parçasının

pürüzlerine ve damarlarına, kil hamurunun esnekliğine diğerlerinden daha çabuk

tepki gösterirler. Daha geniş anlamda başka insanların kültürlerine, ırklarına da

büyük duyarlılık gösterirler.

Akıcılık: Yaratıcı kişinin bir diğer özelliği de düşünce zenginliğinin akıcılığıdır.

Örneğin bir öğrenciye bir tuğlanın ne işe yarayabileceğini sorarsanız denek birkaç

dakika içinde 12-15 yanıt verir fakat olağanüstü düşünce akıcılığı olan bir öğrenci

büyük bir hayal gücü gerektiren “kardan adama ayak” örneği gibi 40-50 yanıt

sıralamada sıkıntı çekmez.

Esneklik: yaratıcı kişiler kolaylıkla yeni durumlara uyum gösteririler. Örneğin

herhangi bir boyanın kaza sonucu kağıda dökülmesi sonucunda esnekliği olan

çocuklar ellerindeki sulu ya da yağlı boyayı sinirlenmeden ellerindeki resmin içine

uydururlar ve kaza olayından yararlanırlar.

Orijinallik: bu kavram düşünce ve anlatımda sosyal etkiye uymanın tam karşıtıdır.

Yaratıcı öğrenciler sorulara az rastlanan yanıtlar verirken sorunlara sıradan çözüm

getirmezler. Çözümler okuduklarından ya da duyduklarından çok içten doğan

çözümlerdir.

Yeniden Tanımlama ve Düzenleme: Yaratıcı kişi elindeki malzemenin kullanımını

değiştirir. Malzemeye yeni kullanım getirebilme, kişiyi yeni fikirler ve gelenekler

yaratmaya iter.

Çözümleme (analiz): Birleşmiş bir tümün incelenmesi ile ayrıntılara inebilme

yeteneğidir. Tümden sonra dikkati ayrıntılara çevirme, deneyimleri zenginleştirdiği

gibi anlamlandırır da.

BirleĢim (sentez): Çeşitli öğelerden anlamlı yeni bütünler oluşturmaktır.

24

Örgütleme Tutarlılığı: Örneğin bir senfoninin çeşitli kısımlarını birbirine bağlayan

besteci bu ilke ile çalışır. Probleme, her aşamanın diğerine mantıksal bir şekilde

bağlandığı düzgün, az ve öz çözümler getirilmesidir.

İş hayatında ise yaratıcılık bireysel bir özellik olmaktan çok bir takım oyunu olmaya

başlamıştır. Kolektif yaratıcılık bu gün şirketler için bir rekabet avantajı olmuştur.

Yaratıcılık insanların düşündüğünden daha kolektiftir. Yaratıcılık söz konusu

olduğunda insanların gözünün önüne genelde “yalnız, kahraman buluşçu” tiplemesi

gelir. İnsanlar genelde yaratıcılığın özel bir hediye ya da deha eseri olduğunu

düşünür. İş hayatında “yalnız, dahi buluşçu” tipi hiç bir zaman kolektif yaratıcılık

kadar etkili ve faydalı olamaz. İş ortamında yaratıcılık insanların başkaları ile ve

onların fikirleri ile karşılıklı iletişimine, yani etkileşimine bağlıdır (Baltaş, 2002).

Yalnız, dahi buluşçu tiplemesini ortadan kaldırıp, kolektif yaratıcılığı geliştirmek için

çeşitli stratejiler uygulanabilir (Govendo, 2001). Takım içinde ilgi alanları

konuşulmalıdır. İlgi alanlarının konuşulması yeni fikirlerin bulunmasını sağlayabilir.

Konuşulan kişiler farklı ilişkiler kurarak fikirlerin yeniliklere dönüşmesine yardımcı

olabilir. Takım içinde bütün fikirler ortaya atılmalıdır. Fikirlerin anlamlı hale gelinceye

kadar kişi tarafından saklanması eski bir anlayıştır ve günümüz iş ortamında sınırlı

fayda sağlar. Bütün fikirlerin serbestçe ortaya atılması kişinin takım içindeki katkısını

ve takımın yaratıcı potansiyelini büyük oranda arttırır. Başkalarının fikirlerini

dinlemek için zaman ayırmak da yeterli değildir, aktif bir dinleyici olarak diğer fikir ve

şikayetlere katkı sağlanmalıdır. Takım içinde insanları, fikirleri, kaynakları yeni

şekillerde bir araya getirmek de kolektif yaratıcılığı arttıracaktır. Bütün bu stratejileri

gerçekleştirmek için bir eylem planı yapmak da yaratıcılığın artmasına fayda

sağlayacaktır.

Yenilikçi ve yaratıcı takım çalışmasında takım liderinin rolü çok önemlidir. Lider

rolünü üstlenen kişi çalışanların yaratıcılıklarını ve yenilik ortaya çıkarma

kapasitelerini geliştirmek için aşağıdaki püf noktalarını uygulayabilir Takım lideri

başkaları için neyin anlamlı olduğuna dikkat etmelidir. Bunun en kolay yolu

insanların ne konuda konuştuklarına dikkat etmek, toplantılarda hangi konuları

tekrar tekrar gündeme getirdiklerini gözlemektir. Çalışanların kim olduklarını

öğrenmek ve neyin ilgilerini çektiğini bulmak için takım lideri onlarla daha çok zaman

geçirmelidir. Takım lideri projelere farklı yaklaşımlar getirmeyi ve farklı yollardan

problem çözmeyi teşvik etmelidir.

25

3.3 Ġlk Fikrin Ortaya ÇıkıĢı

Türk kahvesi makinesi konusunda fikir mevcut bir ihtiyaç ya da problem görülmeden

ortaya çıkmıştır. Fikir öncesi dönemde başlayan kuluçka evresi özellikle televizyon

ve internette bu konu ile uzaktan ya da yakından ilgili çeşitli bilgilerin yaratıcı şekilde

sentez edilmesi ile sonuçlanmıştır. Belirli olmayan, tamamen açığa çıkması mümkün

olmayan fikir oluşum süreci içinden hatırlanan çeşitli aşamalar aşağıdaki gibidir:

Fikrin meydana çıkmasından belki 6 ay belki bir yıl önce televizyonda

mangal ateşinde Türk kahvesi yapan ünlü bir kahvehanenin gösterilmesi ve

mangalda nasıl kahve yapıldığının anlatılması kuluçka evresinin başlangıcı

olarak hatırlanmaktadır.

Fikrin ortaya çıkmasından bir gün önce internette bir Türk mağazasında

espresso makinesinin indirimde olduğu ve normal fiyatından çok ucuza

satıldığını belirten bir reklam ilgi çekmiştir.

Fikir sonraki sabah bu espresso makinesi düşünülürken ortaya çıkmıştır.

3.4 Kahve Kültürü AraĢtırması

Araştırmaya yön vermesi açısından önemli olan kahve kültürü araştırması sadece

Türk kahvesi ile sınırlandırılmamış, diğer kahve türleri ve diğer ülkelerin kahve

kültürleri ile araştırmalar da yapılmıştır. Kahvenin tarihçesi, kahve hakkında teknik

bilgiler, çeşitli ülkelerdeki kahve kültürü incelenmiştir.

3.5 Patent AraĢtırmaları

Yeni bir ürünün ortaya çıkartılacağı düşünülürse bu ürünün patentinin de alınması

gerekecektir. Alınmış patentler yeni ürünün yapısında kısıtlar oluşturacaktır. Bunun

yanında mevcut patentlerin incelenmesi, patentler ile ilgisi olmayan konularda

yaratıcı çözümlere ulaşmayı sağlayabilmektedir. Yapılan incelemelerde beklenmedik

sonuçlara ulaşılmıştır. Örneğin Türk kahvesi makinesi ile ilgili Japon ve Rus

patentlerine rastlanmıştır.

3.6 Piyasadaki Ürünlerin Ġncelenmesi

Piyasada daha önce Türk kahvesi makinesi şeklinde bir ürün bulunmamaktadır.

Bunun yanı sıra kahve kültürü araştırmasına katkı sağlaması açısından ve diğer

26

kahve makinelerinin da Türk kahvesi makinesine benzer özelliklerinin olabileceği

düşünülerek piyasadaki kahve ile ilgili ürünler incelenmiştir. Bu ürün incelemesinde

özellikle elektrikli ve otomatik kahve makinelerine ağırlık verilmiştir. Piyasada

görülen ürün örneklerinin fotoğrafları Ek-1‟de verilmektedir.

3.7 Fikir Eskizleri

Türk kahvesi makinesi fikri ortaya çıktıktan sonra, Türk kahvesi pişirme kavramı ve

Türk kahvesi kültürü üzerinde ilk araştırmalar kitap, dergi, gazete, İnternet üzerinden

ve çevredeki bilenlere sorularak yapılmaya başlandı. Fikir ürünün nasıl olabileceği

konusundaki düşüncelerle birlikte yürütüldü. Türk kahvesi makinesi ürünü

kavramının ortaya çıkartılmasında yoğun bir şekilde karakalem ve bilgisayar eskizi

çizilmiştir. Öncelikle karakalem eskizleri üzerinde düşünceler yürütülmüştür.

Düşünceleri geliştirmek amacıyla gerçek ürüne yakın üç boyutlu model üzerinde

değerlendirme çalışması yapılmıştır. Kağıt üzerinde ve bilgisayar ortamında yapılan

eskiz çalışmaları araştırma konusunda hipotezler oluşturulmasına yardımcı

olmuştur. Fikir eskizleri ve ürün ile ilgili düşünceler geliştikçe araştırma aşamalarına

geri dönülüp mevcut araştırmalara eklemeler yapılmıştır. Yapılan eskizler tasarımcı

ile etkileşim yaptığı için çalışma bu şekilde hızla ilerlemiştir.

3.8 Ġyi Türk Kahvesi Yapan Yerlerin Gezilmesi ve Gözlem

Türk kahvesini iyi yaptığı bilinen ünlü kahvehaneler gezilerek buradaki ustalardan

Türk kahvesi kültürü ve kahveyi nasıl yaptıkları konusunda bilgi alınmıştır.

3.9 Pilot Anket

Bu aşamaya kadar yapılan araştırmalar sonucunda ortaya çıkacak ürünün genel

özellikleri konusunda belirli bir bilgi birikimi sağlandıktan sonra ortaya çıkan sorular

ile ilgili ürünün olası kullanıcılarının düşüncelerini öğrenmek için anket uygulandı. İlk

hazırlanan ankette olabilecek hata ve eksiklerin tespit edilmesi için pilot bir anket

yapılmıştır. Pilot anket sekiz kişiye yapılmış ve pilot anket bölümünde anlatıldığı gibi

son anketin daha verimli olmasını sağlamıştır. Pilot anket soruları EK-B „de

verilmektedir.

27

3.10 Pilot Anket Sonucu Ortaya Çıkan Verilerin Değerlendirilmesi

Pilot anketin ardından yayınlanacak son ankete yön vermesi açısından önemli

bulgular saptanmıştır. Anketi cevaplayanlardan biri hiç kahve içmediği halde anketi

doldurmuştur. Ankette çok fazla kahve içmeyen, hatta hiç kahve içmeyenlere yönelik

soruların bulunmadığı, mevcut sorularda da kahve içmeyenlerin göz önünde

bulundurulmadığı fark edilmiştir. Yayınlanan ankette, pilot ankette bulunan soruların

büyük kısmı değişmiş ve daha verimli hale getirilmiştir.

3.11 Anket

Pilot anketten faydalanılarak esas anket hazırlanmıştır. Anket 120 kişiye

yollanmıştır. 46 Kişi anketi cevaplamıştır. Tasarımı yapılan Türk kahvesi makinesinin

ofis kullanımı ağırlıklı olacağı düşünülerek anket Arçelik Araştırma ve Teknoloji

Geliştirme Merkezi çalışanları içinde uygulanmıştır. Anketin başında bulunan,

çalışanların demografik özelliklerini araştıran sorulardan alınan cevaplar

cevaplayanların %73‟ünün erkek olduğunu göstermektedir. İşyeri kullanımı amaçlı

bir Türk kahvesi makinesinin kullanıcılarının daha çok kadın ya da daha çok erkek

olacağı şeklinde bir tahmin yapılamayacağı için cevaplayanların büyük oranda erkek

olması anketin sağlıklı sonuçlara ulaşmasını engellememektedir. Anket internet

üzerinden uygulanmış ve anketi cevaplamaları istenen kişilere e-posta kanalıyla

haber verilmiştir. İnternet üzerinden cevaplanan soruların cevapları bir veri

tabanında toplanmış ve buradan alınan veriler Microsoft Excel programında grafiğe

dönüştürülmüştür. Bilgi birikimi ve ürünün nasıl olabileceği konusunda düşünceler

belirli bir düzeye geldiği için anket soruları çoğunlukla seçimli hazırlandı. Bununla

birlikte, bazı seçimsiz sorularda deneklerin kendi kişisel yorumları da istendi. Anket

soruları EK-C „de verilmektedir

3.12 Ġyi Türk Kahvesi PiĢirmenin Ayrıntılarını Ġncelemek Amacıyla Deneyler

Ürünün genel özellikleri belirginleştirildikten sonra ortaya bir kaç farklı ürün alternatifi

çıkmıştır. Bu tasarım alternatiflerinin Türk kahvesini iyi pişirmelerinin gerektiği

düşünülerek iyi Türk kahvesi pişirmenin yolu araştırıldı. Çeşitli elektrikli ısıtıcılarda

ve farklı malzemelerden yapılmış cezvelerde kahve pişirilerek en uygun sıcaklık

dağılımı, ısıtıcı formu, süre, cezve malzemesi gibi etkenler araştırıldı.

28

3.13 Bulgular IĢığında Ürünün Nasıl Olabileceği Konusunda DüĢünceler

Anketten elde edilen veriler frekans dağılımı grafiklerine dönüştürülmüştür. Kavram

araştırması, anket bulguları deney ve gözlemlerden elde edilen bulgular

birleştirilerek tasarım sonucu ortaya çıkacak ürünün özellikleri konusundaki

kavramlar belirginleştirilmiştir.

3.14 Tasarım Kavramı Alternatiflerinin Modellenmesi

Yeteri kadar veri ve kavram alternatifi oluşturulduktan sonra uygulanabilir olduğu

düşünülen alternatifler bilgisayar ortamında gerçek boyutlarda ve gerçek parça

yerleşimi ile modellenmiştir.

29

4. FĠKĠR ESKĠZLERĠ

İlk fikrin ortaya çıkmasından sonra bu konu hakkında sahip olunan mevcut bilgilerin

yardımıyla fikir eskizlerine başlanmıştır. Fikir eskizleri kavram araştırmasının

kapsadığı kahve kültürü araştırması, iyi kahve yapan yerlerin gezilmesi, patent

araştırması ve piyasadaki mevcut ürünlerin incelenmesi aşamalarında da devam

etmiştir. Fikir eskizlerinin çizim sırasına göre takip edilen yol Şekil 4.1 „dedir.

1- Elektronik Kumanda Paneli olan Gövde

Eskizi

3- Gövde üzerinde farklı fincan

yerleşimleri hakkında eskizler

4- Kahve ve şekerin fincanlara otomatik

olarak dozajlanması hakkında eskizler

5- Türk kahvesini mangal ateşine benzer

ortamda pişirmek amacıyla kumlu ısıtıcı

eskizleri

6- Taşma sensörlü ısıtıcı eskizi

7- Cezvenin çalkalanması ve ısıtıcının

cezvedeki kahve taşmadan hemen önce aşağı

çekilmesi konusunda eskizler

2- Aynı gövde kavramı üzerine su haznesinin ve

fincanlara su doldurma musluğunun eklenmesi

30

8- Musluklu, dijital göstergeli bir Türk Kahvesi Makinesi eskizi

9- Musluklu Tasarım Kavramının iç mekanizması ve Dijital

Göstergesinin Eskizleri

10- Pişirme haznesi ve musluk mekanizması eskizleri

11- Pişirme haznesini musluksuz, devirerek boşaltmak için

kullanılacak tasarım kavramlarının eskizleri.

12- Kumlu ısıtıcı ile çalışan Türk kahvesi makinesi eskizi

13- Aynı tasarım kavramının taşma sensörü yerleşimi

hakkında eskiz

14- Tutma kolu eskizleri

15- Taşma sensörü Eskizleri

16- Kumanda panosu eskizleri

17- Tutma kolu eskizleri

18- Taşma sensörü Eskizleri

19- Ucuz, pratik Türk kahvesi makinesi eskizleri

Şekil 4.1 Fikir Eskizlerinin Akış Şeması

31

Fikir eskizleri ileride yapılacak olan olası tasarımların önceden görselleştirilmesidir

(Kavaklı, 1998). Bu tür eskizlere tasarımın başlangıç aşamalarının hayal edilmesi

açısından gerek görülmektedir. Özellikle daha önce mevcut olmayan bir kavrama

ulaşıldıysa bu eskizler daha da önem kazanmaktadır. Fikir eskizleri

tamamlanmamış, farklı anlamlara gelebilen, belirsiz eskizlerdir. Bir çok fikir eskizinin

ne amaçla çizildiği ancak çizen tarafından anlaşılabilmektedir. Bunun yanında bu

eskizlerin faydası, ne amaçla çizildiğinin sadece çizen tarafından anlaşılmasına

rağmen başka birisinin incelemesi sonucu farklı yaratıcı sonuçlara ulaşılmasına

yardımcı olmasıdır. Sunum eskizlerinde çizenin düşüncesini başkasına aktarma

ihtiyacı vardır. Fikir eskizleri bu noktada sunum eskizlerinden tamamen

ayrılmaktadır. Yeni ürün tasarımının başlangıç aşamasında tasarım sonunda elde

edilecek sonuç tamamen belirsizdir. Üzerinde çalışılan kavramlar da tamamen

belirsizdir. Kavram oluşturma amaçlı yapılan yaratıcı çalışmalarda fikir eskizlerinin

çizilmesinin bir nedeni de budur. Eskiz yapıldıkça insan kendi eskizi ile etkileşir, yeni

fikirlere ve yeni eskizlere yönelir.

İlk fikir ortaya çıktıktan hemen sonra çizilen eskiz aşağıdadır (Şekil4.2). Burada

görülen hiç bir araştırma yapılmadan o ana kadar sahip olunan bilgi ile çizilen bir

eskizdir. Türk kahvesi makinesi olarak elektronik kumanda paneline sahip,

cezvelerde pişirme işlemi yapan bir tasarım kavramı ortaya atılmıştır.

Aşağıdaki eskizlerde (şekil4.3) ilk ortaya atılan tasarım kavramı biraz daha

geliştirilmiş,kahve makinesinin, kahve hazırlama işlemi sırasında hazneye ihtiyaç

duyulan miktarda suyu da kendisinin doldurması durumu düşünülmüştür.

Şekil 4.3 Aynı gövde kavramı üzerine su haznesinin ve fincanlara

su doldurma musluğunun eklenmesi

Şekil 4.2 Elektronik Kumanda Paneli olan Gövde Eskizi

32

Bu eskizlerin çok anlamlı, gerçekleştirilebilir olmadığı görülmektedir. Bunlar sadece

kişisel tasarım kavramı geliştirme çalışmalarında kullanılan ve ortaya çıkan fikirlerin

görselleştirilmesi amacını taşıyan eskizlerdir. Bunun yanında bu eskizler bir ekip

çalışması sırasında başkasına gösterilerek farklı yaratıcı sonuçlara gidilmesi

sağlanabilir.

Aynı tasarım kavramı üzerinde farklı yerleştirme ve biçim alternatifleri

düşünülmüştür: Mevcut bilgilerin araştırılması sırasında elde edilen bilgiler ışığında

Türk kahvesinin tek kişilik cezvede daha lezzetli olacağı öğrenilmiştir. Cezvede

otomatik olarak kahve pişiren makine yaklaşımında tek kişilik cezvelerin farklı

şekillerde ısıtıcı üzerine yerleştirilmesi konusu düşünülürken ortaya çıkan fikir

eskizleri aşağıda görülmektedir (şekil4.4) . Burada aynı zamanda cezvelerin üzerine

gövdenin bir kısmının geldiği görülmektedir. Bu kısımda cezvelere su dolduran bir

sistemle elektronik karta kahvelerin piştiğini bildiren yapıların yer alması

düşünülmüştür.

Şekil 4.4 Gövde üzerinde farklı fincan yerleşimleri hakkında eskizler

33

Türk kahvesi makinesinin gereken miktarda şeker ve kahveyi de kendisinin hazneye

doldurması durumu göz önünde alınmış ve bu işlemin nasıl bir mekanizma ve yapı

ile gerçekleştirilebileceği düşünülmüştür (Şekil4.5).

İlk fikrin ortaya çıkmasından sonra çizilen eskizler sırayla sunulmaktadır. Genel

kavram ortaya çıkartıldıktan sonra kavramın ayrıntıları konusunda düşünceler

üretildiği görülmektedir. Aşağıda ısıtıcının nasıl olabileceği konusunda eskiz

görülmektedir (Şekil 4.6).

Şekil 4.5 Kahve ve şekerin fincanlara otomatik olarak

dozajlanması hakkında eskizler

Şekil 4.6 Türk kahvesini mangal ateşine benzer ortamda

pişirmek amacıyla kumlu ısıtıcı eskizleri

34

Türk kahvesi makinesi tasarımında başka bir alternatif olarak aşağıdaki tasarım

kavramı düşünülmüştür (Şekil 4.7).

Bu kavram alternatifinde normal bir elektrikli ısıtıcının taşma sensörü ve elektronik

kontrol sistemleri ile donatılması ve böylece Türk kahvesi yapılabilmesine dayanıyor.

Burada ortay atılan taşma sensörü kavramı cezvenin taşmasını algılayıp elektronik

kartı uyaran bir mekanizma düşüncesidir. Bu aşamada bu sensörün nasıl olacağı

ayrıntılı olarak düşünülmemiştir. Sadece cezvenin taşmasının engellenmesi

gerektiği görülmüş, böyle bir sensör kavramı ortaya atılmıştır.

Araştırmalar sırasında görülen bir diğer nokta da cezvedeki kahvenin kaşık vs. ile

karıştırılmasının kahve köpüğüne zararı olacağı konusudur. Aşağıdaki eskizler

cezvenin çalkalanması ve ısıtıcının cezvedeki kahve taşmadan hemen önce aşağı

çekilmesi konusunda ortaya çıkan fikirlerin görselleştirilmesi amaçlı olarak

yapılmıştır (Şekil 4.8).

Taşma sensörü

Şekil 4.7 Taşma sensörlü ısıtıcı eskizi

Şekil 4.8 Cezvenin çalkalanması ve ısıtıcının cezvedeki kahve

taşmadan hemen önce aşağı çekilmesi konusunda eskizler

35

Tabanda ısıtıcısı bulunan ve geleneksel cezveye benzer bir haznede otomatik Türk

kahvesi pişiren makine kavramı alternatifinden sonra diğer bir kavram alternatifine

geçilmiştir. Bu alternatifte filtre kahve makinelerine benzer musluklu bir tasarım

düşünülmüştür (Şekil 4.9). Buradaki çizimlerin büyük bir kısmı daha büyük çizimler

olmakla birlikte yazıda küçültülerek yer verilmiştir.

İlk tasarım kavramı ortaya çıkartıldıktan sonra fikir geliştirilmiş ve ayrıntılar

düşünülmeye başlanmış, musluk sistemi üzerinde fikir eskizleri çizilmiştir. Bunun

yanı sıra dijital kumanda panelinin en kullanışlı nasıl olacağı da araştırılmıştır (Şekil

4.10)

Şekil 4.9 Musluklu, dijital göstergeli bir Türk Kahvesi Makinesi, eskizi

Şekil 4.10 Musluklu Tasarım Kavramının iç mekanizması ve Dijital Göstergesinin Eskizleri

36

Pişirme haznesinin içinde ne kadar kahve ve şeker konacağı fikrini görselleştiren

eskiz ve musluk mekanizmasının nasıl olabileceğini gösteren fikir eskizi aşağıda

görülmektedir (Şekil 4.11).

Musluklu sistemin çeşitli problemleri olması nedeni ile musluksuz fakat yine yüksek

kapasiteli ofis kullanımı için de uygun olabilecek bir kavram arayışına gidilmiştir.

Aşağıda eskizleri görülen kavram alternatifleri birden çok kişiye aynı anda tek

hazneyle kahve pişirmeye yönelik oluşturulan kavramlardır. Burada eskizleri çizilen

fikir ise birden çok kişiye aynı anda kahve pişirilmesi durumunda kahvenin üstündeki

köpüğün fincanlara dağıtılması için hazne üstünden kahvenin dökülmesidir.

Fikir eskizlerinin çok önemli bir özelliği burada ortaya çıkmaktadır. Aşağıdaki

çizimlerden, köpüğün fincanlara dağıtılması için hazne üstünden kahve dökülmesine

uygun haznelerin eskizinin çizildiği kesinlikle anlaşılamamaktadır (Şekil 4.12). Fakat

eskizi çizenin bunu açıklaması sonrasında eskizler bu anlatıma uygun

gözükmektedir.

Şekil 4.11 Pişirme haznesi ve musluk mekanizması eskizleri

37

Yukarıda söz edilen fikirlerden sonra, farklı bir kavram alternatifi ortaya çıkmıştır.

Birden çok kişiye kahve yapmaya uygun, kahvenin üst kısımdan döküldüğü bu

alternatifte bir önceki fikirlerden ve fikir eskizlerinden ilham alındığı görülmektedir

(Şekil 4.13).

Bu kavram ortaya çıkarıldıktan sonra bu alternatifte taşma sensörünün nerede

olacağı yönünde fikirler üretilmiştir (Şekil 4.14).

Şekil 4.12-Pişirme haznesini musluksuz, devirerek boşaltmak için kullanılacak

tasarım kavramlarının eskizleri.

Şekil 4.13-Kumlu ısıtıcı ile çalışan Türk kahvesi makinesi eskizi

38

Taşma sensörü ile ilgili üretilen fikirlerin yanı sıra taşma sensörünün yerleştirilmesi

düşünülen tutma kolunun nasıl olacağı konusunda çeşitli görüşler oluşmuştur (Şekil

4.15). Aşağıdaki eskize göre tutma kolu eli rahat ettirecek ve başparmağın denk

geldiği yerde başparmak için bir yuvarlatılmış oyuk bulunacak böylece daha kuvvetli

ve kontrollü tutulabilecek. Doğal olarak bu düşünceler aşağıdaki eskizde tam olarak

yansıtılmamıştır. Fakat eskizi çizenin aklındaki açık ve belirgin düşüncelerin sadece

kendisi için görselleştirilmesi gerçekleşmiştir.

Taşma sensörü ile ilgili üretilen fikirler ilk üretilen Türk kahvesi makinesi tasarım

kavramı ile son üretilen büyük hazneli makine kavramının sentezi sonucu başka bir

tasarım kavramının oluşmasını sağlamıştır. Aşağıda görülen eskizlerin özellikle

taşma sensörü odaklı eskizler olduğu görülmektedir. Bunun yanı sıra ortaya büyük

hazneli farklı bir tasarım kavramı çıkmıştır (Şekil 4.16).

Şekil 4.14 Aynı tasarım kavramının taşma sensörü yerleşimi hakkında eskiz

Şekil 4.15- Tutma kolu eskizleri

39

Yukarıda görülen tasarım kavramı alternatifinin kumanda panosu için ortaya atılan

düşünceler aşağıda görülmektedir (Şekil 4.17).

Şekil 4.16 Taşma sensörü Eskizleri

Şekil 4.17 Kumanda panosu eskizleri

40

Aynı kavram alternatifinin haznesi için geliştirilen alternatif tutma kolu eskizleri (Şekil

4.18).

Tutma kolu ile ilgili çizilen bu eskizlerin kullanışlı olup olmadıkları düşünülmeden

çizilmişlerdir. Birçok farklı alternatifin değişik yaratıcı çözümler için ilham kaynağı

olacağı düşünülerek akla gelen bütün alternatifler çizilmiştir (Şekil 4.19).

Şekil 4.18-Tutma kolu eskizleri

Şekil 4.19-Tutma kolu eskizleri

41

Aşağıda taşma sensörünün hazne görevi gören gövdeye yerleştiği zaman ortaya

çıkacak şekilde gizlenmesi ve hazne yerleştirilirken sensörün haznenin iç kısmına

uzanması fikrini açıklayan eskizler görülmektedir (Şekil 4.20).

Şekil 4.20- Taşma sensörü Eskizleri

42

Diğer bir tasarım kavramı alternatifi de ucuz bir modeldir. Birden fazla kişilik pişirme

haznesi bulunmakta olan üründe kahve piştiğinde otomatik olarak kapanma ve Türk

kahvesi pişirmeye uygun ısıtma düzeni bulunmaktadır. Çizimler sayfaya

yerleştirilirken büyük oranda küçültülmüştür (Şekil 4.21).

Fikir eskizleri sonucunda anket, gözlem ve deneylerde göz önünde bulundurulması

gereken noktalar belirlenmiştir. Tamamen yeni bir ürün ortaya çıkartılacağı için

ankette sorulacak soruların belirlenmesinde fikir eskizlerinde ortaya çıkartılan

kavramlar faydalı olmuştur. Kavramların modellenmesi aşamasında fikir eskizlerinde

ortaya çıkartılan kavramlar kullanılmıştır.

Şekil 4.21 Ucuz, pratik Türk kahvesi makinesi eskizleri

43

5. ANKET, DENEYLER ve GÖZLEM

5.1 Ġyi Türk Kahvesi Yapan Yerlerin Ġncelenmesi

Gezilen yerlerden ilki Beyoğlu İstiklal caddesinde sokak arasında pişirdiği Türk

kahvesi ile ünlü bir kahvedir. Bu kahvehanenin kapalı mekanında dört – beş masa

kapasitesi olmakla birlikte sokağa yerleştirilmiş masalarda 10 – 15 masa kapasiteye

ulaşmaktadır. Görüşme sırasında kahvehanenin sahibinin de orada bulunması daha

ayrıntılı ve açıklayıcı bilgiye ulaşılmasını sağlamıştır. Diğer bir ziyaret edilen yerde

Tophane‟de bulunan nargilesi ile ünlü kahvehanedir. Çoğunlukla gençlerin uğrak

yeri olan bu mekanda nargile ile birlikte büyük oranda Türk kahvesi tüketilmektedir.

Gözlem sırasında kahvehane çok doluydu. Bu mekanın gezilmesi hızlı ve fazla

sayıda Türk kahvesi pişirmek için yapılan işlemlerin gözlenmesi açısından faydalı

olmuştur. Diğer ziyaret edilen bir lokanta Kozyatağı Carrefour‟daki Halil İbrahim

Sofrası isimli lokantadır. Bu lokantanın çay-kahve servisi için süslemelerle işlenmiş

bakır çatılı bir köşesi vardır. Fakat şef garson ve lokanta müdürü görüşme için sıcak

davranmamış ve genel müdürle görüşülmesi gerektiğini , genel müdürün de o gün

orada olmadığını söylemişlerdir. Güzel Türk kahvesi yaptığı bilinen bazı yerlerin

gezilmesi sonucu elde edilen bilgiler aşağıda derlenmiştir.

5.1.1 Cezve üzeri ısı dağılımı-kahvenin piĢirildiği sıcaklık

Gezilen bütün yerlerde bakır cezve

kullanılmaktadır. Bakır cezvenin ısı

iletkenliği yüksektir çabuk ısınıp çabuk

soğur. Isı dağılımı daha iyi

sağlanabilmektedir. Kahvenin kısık

ateşte pişirilmesi durumunda az ateşin

enerjisi bakır cezvede daha kısa sürede

ve daha iyi şekilde iletilir böylece daha iyi

pişirme imkanı sağlar (Şekil 5.1). Gezilen

yerlerde çok kısa sürede kahve

hazırlanmaktadır. Müşterilere kahve yetiştirmek için kahve pişirme işini

hızlandırmışlardır.

Şekil 5.1 Bakır Cezvenin kullanılması

44

Diğer bir nokta kahve telvesinin iyi

pişmesi için kahve ve şeker konulduktan

sonra soğuk su konulmasıdır. Kahve

pişirme işlemine soğuk su ile

başlandığında soğuk suyun ısınması da

gerektiği için kahve daha iyi pişer. Bazı

yerlerde kendi deyimleri ile “sürüm”

amacıyla ,müşteriye kahve yetiştirmek

için,kahve pişirmeye sıcak su ile

başladıkları görülmüştür. Bu yerlerin

güzel Türk kahvesi yaptığı

bilinmektedir.

Yandaki resimde (Şekil 5.2)

kahve yapılan ocak yüksek

alevde çalışmaktadır. Alevin

yüksekliği 10-15 cm

civarındadır. Kahve cezvesi

alev üzerinde havada aşağı

yukarı gezdirilmektedir.

Böylece cezvenin bütün çevre,

dış yüzeyleri alev görmekte

ve dengeli ısı dağılımı

sağlanmaktadır.

Bir diğer yerde uygulanan

yöntem ise cezvenin ocağın

tam üstünde değil biraz

yanında tutularak kahvenin

pişirilmesidir (Şekil 5.3, Şekil

5.4). Fotoğraftaki pişirme

sırasında sıcak su

kullanılmıştır. Fakat cezvenin

ocağın yanında tutulmasının

ısının cezve yan yüzeylerini

de ısıtması açısından faydalı olduğu düşünülmektedir.

Şekil 5.2 Bakır Cezve ile Yüksek Ateşte pişirme

işlemi

Şekil 5.3 Bakır cezvenin ocağın yarısında tutularak ısıtılması

Şekil 5.4 Bakır cezvenin ocağın yarısında tutularak ısıtılması

45

Isı kaynağı olarak mangal ateşinin kullanılması konusunda bir görüşe göre; mangal

ateşinin çok önemli olmadığı, eskiden kahvenin mangal ateşinde yapıldığı, gaz

ocağı çıkınca mangal ateşinin bırakıldığı ve eğer mangal ateşi daha iyi olsaydı o

yöntemin bırakılmayacağı şeklindedir.

Diğer bir görüş ise kısık ocak ateşinde yapılması durumunda bile mangal ateşi ile

kahve yapmanın daha lezzetli olacağı şeklindedir.

5.1.2 Kahvenin Köpüğü

Kahve köpüğünün en güzel

şekilde olması için, kahvenin tek

kişilik cezvede pişirilmesi

gerektiği belirtilmiştir. Fakat bazı

yerlerde yoğun müşteriye ayrı

ayrı tek kişilik kahve yapılması

zor olmakta ve iki kişilik cezveler

kullanılmaktadır. Birden fazla kişi

için tek cezvede yapılan

kahvelerde fincanlara eşit

miktarda köpük dağıtmak için

eğer yeterli köpük varsa fincanlara önce köpükler paylaştırılmakta ardından geri

kalan kahve fincanlara dökülmektedir (Şekil 5.5). Eğer yeterli köpük yoksa mevcut

köpük fincanlara dökülmekte sonra kahve tekrar ısıtılıp kabartılmaktadır. Bazı

yerlerde önce kahve, şeker sonra su konulmakta ve pişirmenin başlangıcında

karıştırılmaktadır. Bazı yerlerde ise hiç karıştırılmamakta sadece arada cezve

sarsılmakta-çalkalanmaktadır. Böylece karıştırılmadan su üstünde kalan kahve bol

köpüğe dönüşmektedir.

5.1.3 Kahvenin Tarifi

Gezilen yerlerde kahvenin tarifi şöyle yapılmıştır: “Bir fincan kahve için iki çay kaşığı

ya da bir tatlı kaşığı kahve konulmaktadır. Orta kahve için iki çay kaşığı ya da iki

kesme şeker konulmaktadır. Kahve ve şeker konulduktan sonra soğuk su konularak

pişirilir.”

Şekil 5.5 Kahvenin köpüğünün iki fincana paylaştırılması

46

5.1.4 Elektrikli Kahve Makineleri

Elektrikli kahve makinelerinin özel

Türk kahvesi yapan, nargile

bulunan yerlerde müşteri tarafından

hoş karşılanmayacağı belirtiliyor

(Şekil 5.6).

Şekil 5.6 Elektrikli kahve makinesinin uygun olmayacağının

söylendiği kahvehane

47

5.2 Pilot Anket Bulguları

Deneklerden istenilen cevapları en verimli şekilde alabilmek için öncelikle hazırlanan

anket az sayıda deneğe uygulanmış ve anketteki hataların belirlenmesi

amaçlanmıştır. Pilot Anket soruları EK-A „da yer almaktadır.

Hazırlanan anket e-posta ile 10 kişiye gönderilmiş, 8 kişiden cevap gelmiştir. Bu

sekiz kişiden biri anketi doldurmamış, sadece anket konusundaki yorumlarını

yazmıştır. Pilot anketi toplam 7 kişi doldurmuştur.

5.2.2 Pilot Anket Cevaplarından Faydalanılarak Yapılan DeğiĢiklikler

Pilot anket sonucunda bir çok soruda eksik ve hata fark edilmiştir. Bu anketten sonra

asıl anket için sorularda yapılan değişiklikler aşağıda verilmektedir:

“Tesadüf eseri pilot anketi cevaplayanlardan birinin kahve içmemesi ankette kahve

içmeyenlerin göz önünde bulundurulması gerektiği önemini hatırlatmıştır. Anketin

başında hangi sıklıkta kahve içiyorsunuz sorusunun ve hangi sıklıkta Türk kahvesi

içiyorsunuz sorusunun seçmeli cevaplarına içmiyorum seçeneğinin eklenmesine

karar verilmiştir.

En çok hangi kahveden hoşlanıyorsunuz?” Sorusunda denekten sadece bir tek

kahve ismi alınmakta ve diğer hoşlandığı kahve türleri öğrenilememektedir (Şekil

5.7). Deneğin en çok hoşlandığı dört kahvenin öğrenilmesi için bu sorunun “Sırayla

en çok hoşlandığınız kahveleri seçiniz” şeklinde sorulmasına ve seçimli cevapların

sırayla 4 adet kahve tercih etmeye imkan tanıyacak şekilde hazırlanmasına karar

verilmiştir.

Şekil 5.7: “En Çok Hangi Kahve den hoşlanıyorsunuz?” sorusunun bulguları

48

1. “En çok hangi kahveden hoşlanıyorsunuz?” ve “En çok hangi kahveyi

tüketiyorsunuz?” Sorularından alınan sonuçlar deneklerin en çok

hoşlandıkları kahve ile en çok tükettikleri kahvenin farklı olduğunu

göstermiştir. Bu soruların ardından “Türk kahvesini pratik bir şekilde

hazırlayan bir kahve makinesi olsa: Türk kahvesi içme sıklığınız artar

mı? Misafirlerinize Türk kahvesi ikram etme sıklığınız artar mı?”

şeklinde sorular sorarak Türk kahvesi makinesinin kullanıcının tüketim

alışkanlıklarını değiştirme etkisinin ölçülmesine karar verilmiştir. Bu

sorular seçimli sorular olmakla birlikte evde ve işyerinde alınacak farklı

cevaplar düşünülerek iki durum için de ayrı seçimli cevap

hazırlanmıştır.

2. En çok hangi kahveyi tüketiyorsunuz sorusunda (Şekil 5.8) tek seçenek

yerine iki seçenek sunulmasına ve böylece denekten daha çok veri

alınmasına karar verilmiştir.

Şekil 5.8: “En çok hangi kahveyi Tüketiyorsunuz?” sorusunun bulguları

3. “Evinizde ya da ofiste filtre kahve makinesi, Tiryaki vs. gibi bir çay

makinesi, espresso, cappucino makinesi ya da herhangi bir elektrikli

kahve makinesi var mı?” Sorusu yerine sadece “Evinizde ya da

işyerinde herhangi bir elektrikli kahve makinesi var mı?” sorusunun

daha anlaşılır bir soru olacağı düşünülmüştür.

49

Şekil 5.9: “Evde ya da ofiste herhangi bir elektrikli kahve makinesi var mı?” sorusunun bulguları

4. Evinizde ya da işyerinde herhangi bir elektrikli kahve makinesi var mı?

Sorusundan (Şekil 5.9) sonra gelen yakın zamanda bu makinelerden

herhangi birini almayı düşünüyor musunuz? Sorusunun işe yarar bir

veri sağlamayacağı düşünülerek kaldırılmıştır.

5. “Nerelerde Türk kahvesi içiyorsunuz?” Sorusunda (Şekil 5.10) seçimli

cevaplar içinde diğer kısmına birkaç kişi Cafe cevabını yazmıştır Esas

ankette daha fazla kişinin cafe cevabını vereceği tahmin edilerek

seçimli cevaplara cafe cevabı eklenmiştir.

50

Şe

kil 5.10: “Nerelerde Türk kahvesi içiyorsunuz?” sorusunun bulguları

6. “İçtiğiniz kahveyi kim pişiriyor?” Sorusunda (Şekil 5.11) seçmeli

cevaplar içinde diğer kısmına bir kişi annem cevabını yazmıştır. Bu

cevabın da esas ankette çok kişi tarafından seçilebileceği düşünülerek

seçmeli cevaplar içine eklenmiştir.

Şekil 5.11: “İçtiğiniz kahveyi kim pişiriyor?” sorusunun bulguları

7. “İki kişilik Türk kahvesi pişirmek için ne kadar zaman ayırıyorsunuz?”

Sorusuna (Şekil 5.12) büyük yoğunlukla 2-5 dakika cevabı verilmiştir.

Bu seçmeli cevabın geniş bir aralık olduğuna, bu cevabın istenilen

amaç doğrultusunda yeterli bilgi vermediği düşünülerek 2-5 dakikanın

51

2-3 dakika ve 3-5 dakika olarak iki ayrı seçmeli cevaba ayrılmasına

karar verilmiştir. Bunun yanında bu sorunun seçimli cevapları içine

pişirmiyorum seçeneğinin eklenmesine de karar verilmiştir.

Şekil 5.12: “İki kişilik Türk kahvesi yaparken ne kadar zaman harcıyorsunuz?” sorusunun bulguları

8. Türk kahvesi hazırlamak hakkındaki görüşleriniz nedir? Sorusuna

(Şekil 5.13) neredeyse herkes güzel bir şekilde hazırlamak zor

cevabını vermiştir. Sorunun seçimli cevaplarının amacı karşılayacak

şekilde olmadığına karar verilmiştir ve sorunun sonuna “birden fazla

şıkkı işaretleyebilirsiniz” yazısı eklendikten sonra aşağıdaki cevapların

konulması düşünülmüştür.

Lezzetli bir şekilde hazırlamak zor.

Hazırlamak uzun sürüyor.

Pratik değil.

Lezzetli bir şekilde hazırlamak kolay.

Pratik bir şekilde hazırlayabiliyorum.

Hazırlamak zevkli.

52

Şekil 5.13 “Türk kahvesi hazırlamak hakkındaki görüşünüz nedir?” sorusunun bulguları

9. Evde hangi sıklıkta Türk kahvesi yapılıyor? Sorusunun (Şekil 5.14)

seçimli cevapları içinde “yapılmıyor” şıkkının eklenmesi gerektiği

görülmüştür.

Şekil 5.14 “Evde hangi sıklıkta Türk kahvesi yapılıyor?” sorusunun bulguları

10. “Türk kahvesinin iyi ya da kötü olduğunu fark ediyor musunuz?”

sorusunun (Şekil 5.15) daha açıklayıcı olması için “Türk kahvesini

53

içerken iyi ya da kötü olduğunu fark ediyor musunuz?” şeklinde

değiştirilmesine karar verilmiştir.

Şekil 5.15 “Türk kahvesinin iyi ya da kötü olduğunu fark ediyor musunuz?” sorusunun bulguları

11. “Evde Türk kahvesi içilirken aynı zamanda çay da içiliyor mu?”

sorusunun (Şekil 5.16) amacı bazı kavram alternatiflerinde Türk

kahvesi makinesinin çay da yapabilecek özelliklere sahip olması idi.

Fakat sorudan alınan cevapların çok faydalı olmadığı, çay yaparken

aynı zamanda kahve de yapılmasının Türk kahvesi makinesi açısından

çok büyük fark yaratmayacağı düşünüldü. Bu yüzden bu soru kaldırıldı.

54

Şekil 5.16 “Evde Türk kahvesi içilirken aynı zamanda çay da içiliyor mu?” sorusunun bulguları

12. “Türk kahvesi içiyorsanız pişirme hızı ile lezzeti açısından hangi

seçeneği tercih edersiniz?” sorusunun (Şekil 5.17) seçmeli cevapları

evde ve işte ayrı cevaplar vermeye müsait şekilde çoğaltıldı. Böylece

evde ve işyerinde deneklerin farklı tercihlere sahip olabilecekleri göz

önünde bulundurulmuş oldu.

Şekil 5.17 “Eğer Türk kahvesi içiyorsanız Türk kahvesinin pişirme hızı ile lezzeti açısından hangi seçeneği tercih

edersiniz?” sorusunun bulguları

55

13. “Elektrikli bir aletin sizin yaptığınızdan, ya da geleneksel yolla

yapılandan, daha iyi kahve yapılabileceğine inanıyor musunuz?”

sorusu daha açıklayıcı ve kısıtlayıcı olması açısından “Türk kahvesi

makinesinin sizin yaptığınız, ya da geleneksel yolla yapılan kadar iyi

kahve yapılabileceğine inanıyor musunuz?” şeklinde değiştirildi.

14. “Lezzetli Türk kahvesi yapmanın pratik bir yolu olsa kahve içme

sıklığınız değişir mi?” sorusu (Şekil 5.18) “Türk kahvesi makinesi kahve

içme sıklığınızı değiştirir mi?” şeklinde değiştirildi. Böylece kahve

yapmanın pratik yolu daha açıklayıcı bir şekilde ifade edilmiş oldu.

Şekil 5.18 “Lezzetli Türk kahvesi yapmanın pratik bir yolu olsa kahve içme sıklığınız değişir mi?” sorusunun

bulguları

15. Türk kahvesi makinesinin kavram alternatifleri araştırılırken çeşitli

kavram alternatiflerinin sadece Türk kahvesi makinesi yapmakla

kalmayıp çay, sıcak su ya da filtre kahve yapabileceği görülmüştür. Bu

konuda ürünün potansiyel kullanıcılarının görüşlerini almak amacıyla

ankete “Sizce Türk kahvesi makinesinin başka nasıl fonksiyonları

olmalıdır(bardağa sıcak su, filtre kahve vs...)?” şeklinde bir soru

eklenmiştir. Bu sorunun cevaplanmasında deneklerin seçimli cevapları

seçmesi yerine serbest cevap yazmaları tercih edilmiştir.

56

16. Anketin son sorusu olarak “Türk kahvesi makinesi hakkında diğer

görüş ve önerileriniz nedir?” şeklinde serbest yazı ile cevap

yazılabilecek bir soru yerleştirildi.

5.3 Yayınlanan (SON) Anket Bulguları

5.3.1 Örneklenen Kullanıcıların Özellikleri Konusundaki Bulgular

Anketin başlangıcında katılanların demografik özelliklerini belirleyen değişkenler

üzerinde sorular yöneltilmiştir. .

Anketi cevaplayanların Türk kahvesi konusunda belirli bir kültüre sahip olacak yaş

aralığına dahil oldukları görülmektedir. Deneklerin büyük çoğunluğunun 30-40 yaş

Şekil 5.19 “Yaşınız?” sorusunun bulguları

15-altı

0%

15-19

0%

25-30

31%

30-40

39%

40-50

4%

50-üstü

13%

19-25

13%

Lise

20%

Meslek

Yüksekokulu

9%

Yüksek lisans

34%

Doktora

11%

Üniversite

24%

Ġlkokul

0%Ortaokul

2%

Şekil 5.20 “Eğitim durumu” sorusunun bulguları

57

aralığında olmasına karşın daha yaşlı ve daha genç kesimden de cevapların

alınması anketin sağlıklı sonuçlara ulaşması açısından önemlidir (Şekil 5.19)

Deneklerin eğitim durumunun geniş bir aralığa yayıldığı ve ilkokul dışında her eğitim

seviyesinden anketi cevaplayan olduğu görülmektedir (Şekil 5.20). Türk kahvesi

makinesi ile ilgi olan bu ankete her eğitim seviyesinden deneklerin cevap vermesi

anketin sağlıklı veriler sağlaması açısından önemlidir. Her eğitim seviyesindeki

denek farklı anlayış tarzı ve farklı yorumlar sunmaktadır.

Bekar

38%

Evli

62%

Erkek

73%

Kadın

27%

Şekil 5.21 Anketi cevaplayanların medeni hali

Şekil 5.22 Anketi cevaplayanların cinsiyet dağılımı

58

Evli olan denekler ile bekar olanlar arasında Türk kahvesi makinesinin kullanımı,

Türk kahvesi kültürü, yaşam tarzı, kahve içme alışkanlıkları, kahve pişirme

alışkanlıkları ve daha pek çok konuda farklılık vardır. Anketi cevaplayanlardan evli

olanların daha fazla olmasına rağmen bekar olanların da hatırı sayılır seviyede

olması anketten sağlıklı sonuçlar çıkarmak açısından önemlidir (Şekil 5.21).

Anketi cevaplayanlar içinde Erkekler çoğunluktadır (Şekil 5.22). Türk kahvesi

makinesinin daha çok işyeri kullanımı amaçlı tasarlandığı düşünülürse erkeklerin de

rahat bir şekilde makineyi kullanmaları gerekeceği düşünülebilir. Bu yüzden anketi

cevaplayan deneklerin içinde erkeklerin kadınlardan fazla olması sağlıklı veri elde

etmek açısından çok büyük sorun yaratmamaktadır.

5.3.2 Örneklenen Kullanıcıların AlıĢkanlıkları Konusundaki Bulgular

Ankette genel sorulardan sonra sorulan ilk soru cevaplayanın kahve içme sıklığını

öğrenmeye yöneliktir (Şekil 5.23). Pilot ankette bir örneğin kahve içmemesi nedeni

ile anket sorularına beklenmedik cevaplar vermesi anketin en başında örneklerin

kahve içme sıklıklarını öğrenmenin faydalı olacağını göstermiştir. Bunun yanında sık

kahve içen örneklerin de verdikleri cevaplar incelenirken kahve içme sıklığının

yorum yapmada faydalı olacağı düşünülmüştür.

Kahve içme sıklığının öğrenilmesinin ardından Türk kahvesi ile ilgili veri toplamak

amacıyla Türk kahvesi içme sıklığı sorulmuştur. Ankette soruların büyük kısmının

Şekil 5.23 Örneklenen kullanıcıların kahve içme sıklığı

her gün 1-2 adet

52%

her gün 5'ten

fazla

4%

sadece misafire

gidince veya

misafir gelince

0%

haftada birkaç kez

20%

ayda birkaç kez

4%

iki haftada birkaç

kez

0%

her gün 3-5

18%

boş

2%

içmiyorum

0%

59

Türk kahvesi ile ilgili olduğu düşünülünce anketi cevaplayanların Türk kahvesi içme

sıklıkları diğer soruların yorumlanmasında faydalı olacaktır (Şekil 5.24).

Bu soruda (Şekil 5.25) deneklerden en çok hoşlandıkları dört kahveyi seçmeleri

istenmiştir. Ürüne yönelik bir Türk kahvesi makinesi çalışmasında potansiyel

kullanıcıların hoşlandıkları kahveleri öğrenmek ürünün yöneleceği çalışma tarzının

0

5

10

15

20

25

30

1. -en çok- 3 10 26 0 2 2 2 0

2. 6 12 10 2 9 2 4 0

3. 9 10 5 0 8 3 8 2

4. 4 11 2 3 5 2 10 8

Diğer 1

Filtre

KahveNescafe

Türk

KahvesiAromalı

cappucin

oespresso

sütlü

kahveboş

Şekil 5.24 Örneklenen kullanıcıların Türk kahvesi içme sıklığı

haftada birkaç

kez

43%

her gün 5'ten

fazla

0%

her gün 3-5

0%

her gün 1-2

adet

13%

içmiyorum

0%

sadece

misafire

gidince veya

misafir gelince

7%

ayda birkaç kez

13%

iki haftada

birkaç kez

24%

Şekil 5.25 “En çok hoşlanılan ilk 4 kahve” bulguları

60

belirlenmesi açısından önem taşımaktadır. Bunun yanında bu sorunun bir diğer

önemi de bir sonraki soruda öğrenilmek istenen en çok tüketilen kahveler ile en çok

hoşlanılan kahvelerin arasındaki farkın belirlenmesidir.

Dört adet seçimli cevap hazırlanmış, bir adet de seçimsiz cevap imkanı tanınmıştır.

Seçimli cevaplar Filtre kahve,nescafe, Türk kahvesi aromalı kahve, cappucino,

espresso ve sütlü kahveyi kapsamaktadır. Örneklerin birinci sırada tercih ettiği

kahve türü Türk kahvesidir. İkinci sırada nescafe, Türk kahvesi, cappucino ve daha

düşük seviyede filtre kahve görülmektedir. Üçüncü ve dördüncü sıralarda da

nescafenin tercih edildiği görülmektedir. Sütlü kahve ve filtre kahve çoğunlukla

üçüncü sırada görülmektedir. ikinci, üçüncü ve dördüncü sıralarda Cappucino

görülmektedir. Filtre kahvenin en çok üçüncü sırada seçildiği görülmekte,

cappucinonun da en çok ikinci sırada seçildiği görülmektedir.

Türk kahvesinin dördüncü ve üçüncü sıralarda çok az seçilmesi bunun yanında

nescafenin her seçenekte de yüksek düzeyde tercih edilmesi diğer bir ilginç veridir.

“En çok hangi kahveyi tüketiyorsunuz?” sorusunda (Şekil 5.26) hazırlanan seçimli

cevaplar deneklerin ev, işyeri ve lokantada en çok tükettikleri kahveleri ölçecek

0

5

10

15

20

25

30

35

Evde 4 20 17 1 1 2

ve evde 2 16 13 1 1 0 3 9

ĠĢyerinde 9 33 2 1

ve işyerinde 7 6 9 7 16

Lokanta 5 31 3 2 1 3

veLokanta 2 6 8 1 4 2 1 21

Filtre

KahveNescafe

Türk

KahvesiAromalı

cappucin

oespresso

sütlü

kahveboş

Şekil 5.26 “En çok hangi kahveyi tüketiyorsunuz” sorusunun bulguları

61

şekilde hazırlanmıştır. Bir tüketicinin evde, işyerinde ve lokantada tükettikleri kahve

türlerinin farklı olması kahvenin hazırlanma zorluğuna bağlıdır. Bunun yanında

işyerinde tüketilen kahve genelde kişiye zindelik vermesi amacıyla tüketilir. Evde

üretilen kahveler ise zevk almak ya da misafire ikram etmek amacıyla hazırlanır.

İşyerinde en çok tüketilen kahve nescafedir. Bunun sebebi işyerinde en pratik

hazırlanan kahvenin nescafe olmasıdır. İşyerinde ikinci sırada Türk kahvesi ve filtre

kahve gelmektedir. İşyerinde öncelikle zindelik sağlamak amaçlanmaktadır. Türk

kahvesinin lokantada çok yüksek düzeyde tüketildiği görülmektedir. Bunda Türk

kahvesinin yemekten sonra zevk amaçlı içmek için tercih edildiğinin etkisi vardır.

Grafikten de görüldüğü gibi (Şekil 5.27) genelde artacağı söylenmiştir. Bununla

birlikte büyük oranda kararsız olanlar da vardır. “Belki” seçeneğini işaretleyenlerin

büyük oranda makineyi sadece kavram olarak bilmelerinden dolayı bu seçeneği

işaretledikleri düşünülebilir. Ayrıca seçimli cevaplar içinde evde ve işyerinde ayrı ayrı

cevaplamaya yönelik seçenekler sunulmasının faydalı olduğu görülmüştür. Evde ve

işyerinde kahve içme sıklığının değişimi konusunda farklı tahminlerde

bulunulmuştur. Evde kahve içme sıklığının artacağını söyleyenlerin bir kısmı işyeri

için aynı düşüncede değildir. Buradan öncelikle evde Türk kahvesi pişirmeye yönelik

bir istek olduğu ve eğer pişirme işlemi pratikleşirse evde Türk kahvesi içme sıklığının

artacağı anlaşılmaktadır. İkinci olarak büyük bir kesimin işyerinde artar ve belki

Şekil 5.27 “Türk kahvesi makinesi kahve içme sıklığınızı arttırır mı?” sorusunun bulguları

62

seçeneğini seçmesine karşın değişmez seçeneğini seçenlerin çokluğu kullanıcının

bulunduğu ortam ya da çalışma düzeni nedeni ile Türk kahvesi içmeye müsait

olmadığı anlaşılmaktadır. Bu cevaplardan (Şekil 5.28) seçeneği seçenler için Türk

kahvesi makinesinin bile kendi işyeri ortamında yeteri kadar pratik olmayacağı

tahmin edilebilir. Bu cevaplardan deneklerin çoğunun evinde kahve makinesi

olmadığı, bunun yanında çoğunun işyerinde kahve makinesi olduğu görülmektedir.

Şekil 5.28 “Evde ya da işyerinde herhangi bir kahve makinesi var mı?” sorusunun bulguları

Şekil 5.29 “Türk kahvesi Makinesi misafirlerinize kahve ikram etme sıklığınız artırır mı?” sorusunun bulguları

63

Şekil 5.30 “Nerelerde Türk Kahvesi İçiyorsunuz?” sorusunun bulguları

Türk kahvesi makinesinin misafirlere Türk kahvesi ikram etme sıklığını arttırıp

arttırmayacağının sorulduğu soruya çok anlamlı cevaplar gelmiştir (Şekil 5.29).

Anketi cevaplayanlar Türk kahvesi makinesinin nasıl bir şey olduğunu bilmedikleri

halde sadece kavram olarak bildikleri bir makinenin bile misafirlerine kahve ikram

etme sıklıklarını arttıracağını düşünmüşlerdir. Buradan, misafirlere ikram etme

açısından Türk kahvesinin çok zahmetli olduğu ve zaman aldığı için daha az tercih

edildiği, kullanıcıların Türk kahvesi pişirmenin daha pratik bir yolu olduğu zaman

misafirlerine daha çok Türk kahvesi hazırlayacakları anlaşılmaktadır.

”Nerelerde Türk kahvesi içiyorsunuz?” sorusuna verilen cevaplar (Şekil 5.30) Türk

kahvesinin özellikle evde ve lokantalarda sıklıkla tüketildiğini ortaya çıkartmaktadır.

Burada Türk kahvesinin hazırlanmasının pratik olmaması tekrar gündeme

gelmektedir. Örneğin işyerinde genelde kullanıcı kahveyi kendisi hazırladığından ve

hazırlamak için çok zamanı olmadığından Türk kahvesini tercih etmemektedir.

“Evde hangi sıklıkta Türk kahvesi yapılıyor?” sorusuna (Şekil 5.31) ise haftada

birkaç kez yanıtını verenler çoğunluktadır. Bununla birlikte “sadece misafire gidince

ya da misafir gelince” seçeneğini işaretleyenler de çoğunluktadır. Buradan Türk

kahvesinin hazırlanmasının zorluğu nedeniyle seyrek yapıldığı ya da genelde

sadece misafir için yapıldığı sonucu çıkmaktadır.

64

“İçtiğiniz kahveyi kim pişiriyor?” sorusuna verilen cevaplar içinde en çok “kendim”

seçeneği işaretlenmiştir. “Eşim” ve “Annem” seçeneklerinden sonra “çay ocağı,

Şekil 5.32 “İçtiğiniz kahveyi kim pişiriyor?” sorusunun bulguları

Şekil 5.31 “Evde hangi sıklıkta Türk kahvesi yapılıyor?” sorusunun bulguları

65

Şekil 5.33 “İki Kişilik Türk Kahvesi yaparken Toplam Ne Kadar Zaman Harcıyorsunuz?” sorusunun

bulguları

lokantadaki görevli” seçeneği en çok işaretlenenler arasında gelmektedir (Şekil

5.32). “Elektrikli cihaz” seçeneğinin ve “çay ocağı, lokantadaki görevli” seçeneğinin

“Kendim”, “Eşim” ve “Annem” seçeneklerinden sonra gelmesi Türk kahvesi

makinesinin kahveyi kendisi pişirenler için kolaylık sağlayacağı yorumuna neden

olmaktadır.

“İki Kişilik Türk Kahvesi yaparken Toplam Ne Kadar Zaman Harcıyorsunuz?”

sorusunda “pişirmiyorum” seçeneğinden sonra en çok “5-10 dakika” seçeneği

işaretlenmiştir (Şekil 5.33). Türk kahvesi makinesinin 30 saniye ile 2 dakika arasında

bir zamanda kahveyi pişireceği düşünülürse bu cevaplar göz önünde bulundurularak

Türk kahvesi makinesinin öngörülen pişirme zamanının kullanıcılar için tatminkar

olacağı düşünülebilir.

“Türk kahvesini içerken iyi ya da kötü olduğunu fark ediyor musunuz?” sorusuna

cevap olarak hayır diyen olmamıştır (Şekil 5.34). Çok düşük bir kesim de “benim için

fark etmez” cevabını vermiştir. Bu cevaplardan kullanıcıların Türk kahvesi

makinesinin pişireceği kahvenin tadına büyük oranda önem verecekleri sonucu

çıkartılabilir.

“Türk Kahvesi Makinesinin kahveyi nasıl hazırlamasını tercih edersiniz?” sorusunda

evde ve işyerinde ayrı ayrı cevap verme imkanı tanınmıştır. Böylece işyerinde daha

66

Şekil 5.35 “Türk Kahvesi Makinesinin kahveyi nasıl hazırlamasını tercih edersiniz?” sorusunun bulguları

hızlı ve belki de lezzetten ödün vererek Türk kahvesi yapmanın tercih edildiği, evde

ise daha yavaş fakat daha lezzetli Türk kahvesi yapmanın tercih edildiği görülmüştür

(Şekil 5.35).

Şekil 5.34 “Türk kahvesini içerken iyi ya da kötü olduğunu fark ediyor musunuz?” sorusunun bulguları

67

“Türk Kahvesi Makinesi‟nin sizin yaptığınızdan ya da geleneksel yolla yapılandan

daha iyi kahve yapabileceğine inanıyor musunuz?” sorusuna büyük çoğunlukla

“Belki” yanıtı gelmiştir (Şekil 5.36). Anketi cevaplayanların henüz makine kavramı

dışında bir bilgisi olmadığı için bu cevaplar beklenen cevaplardır.

Aynı şekilde “Türk kahvesi makinesi kahve içme sıklığınızı değiştirir mi?” sorusunda

da cevaplayanlar makineyi bilmemektedirler. Buna rağmen büyük çoğunluk “artar”

cevabını seçmiştir (Şekil 5.37). Buradan herhangi bir Türk kahvesi makinesinin

kullanıcı alışkanlıklarını değiştirebileceği sonucu çıkartılabilir.

“Türk Kahvesi Makinesi‟nin Türk Kahvesi Pişirme Süresi ne olmalıdır?” sorusuna

verilen cevaplar çoğunlukla 30 saniye ve iki dakika arasındadır (Şekil 5.38). Bu da

makinenin tahmin edilen pişirme süresine uymaktadır. Makinenin pişirme süresi

açısından kullanıcı isteklerini karşılayacağı görülmektedir.

Şekil 5.36 “Türk Kahvesi Makinesi‟nin sizin yaptığınızdan ya da geleneksel yolla yapılandan daha iyi kahve

yapabileceğine inanıyor musunuz?” sorusunun bulguları

68

Şekil 5.37 “Türk Kahvesi Makinesi kahve içme sıklığınızı değiştirir mi?” sorusunun bulguları

Şekil 5.38 “Türk Kahvesi Makinesi‟nin Türk Kahvesi Pişirme Süresi ne olmalıdır?” sorusunun bulguları

69

5.4 Ġyi Türk Kahvesi PiĢirmenin Ayrıntılarını AraĢtırmak Amacıyla Deneyler

Kavramlar belirlendikten sonra bu kavramlar çerçevesinde geliştirilen bir ürünün en

güzel şekilde nasıl kahve yapabileceğinin çeşitli deneylerle incelenmesine

geçilmiştir. Yapılan deneylerin amacı geliştirilen kavramların sahip olduğu pişirme

mekanizmasının en iyi şekilde nasıl Türk kahvesi yapacağının araştırılmasıdır.

Yapılan deneylerden birinde cezve içinde ve dışında belirli noktalarda sıcaklık

ölçümleri yapılmıştır. Bakır cezvede Türk kahvesinin çok lezzetli olduğu

söylenmektedir. Bu söylentinin doğruluğunu araştırmak, bunun yanında kavram

alternatiflerindeki pişirme haznelerinin hangi malzemeden yapılacağına karar

vermek amacıyla, piyasadan alınan bakır, çelik ve teflon cezveler üzerinde sıcaklık

ölçüm deneyleri yapılmıştır. Deneyler cezvelerin belirli bölgelerine sıcaklık ölçüm

aparatları (termokupl) yerleştirilerek bu bölgelerdeki sıcaklık değişimlerinin

gözlenmesi esasına dayanmaktadır. Termokupllardan alınan veri portatif veri

toplama cihazı üzerinden Microsoft Excel üzerine sayısal veri olarak aktarılmıştır.

Buradaki grafikler bu sıcaklık verileri üzerinden çizilmiştir. Sıcaklık değerleri 5

saniyede bir alınmıştır.Aşağıdaki şekilde cezve üzerinde sıcaklık ölçümünün

yapıldığı noktalar görülmektedir (Şekil 5.39). Grafiği sunulan veriler 1 ve 4 numaralı

termokupllardan alınmıştır.

Şekil 5.39 Cezve üzerinde yapılan ölçümlerin noktaları.

70

Buralardan alınan sıcaklık değerleri ile tespit edilmek istenen cezve dış gövdesinin

sıcaklığı ile cezve içinde pişmekte olan kahvenin sıcaklığı arasındaki ilişkidir. Yavaş

pişen kahvenin ani ateşte pişen kahveye göre daha lezzetli olduğu bilinmektedir. Bu

deneyler sonucunda hangi malzeme cezvenin daha lezzetli kahve pişirdiği

konusunda bir ipucu aranmaktadır.

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

"15:2

1:3

2"

"15:2

1:4

8"

"15:2

2:0

4"

"15:2

2:2

0"

"15:2

2:3

6"

"15:2

2:5

2"

"15:2

3:0

8"

"15:2

3:2

4"

"15:2

3:4

0"

"15:2

3:5

6"

"15:2

4:1

2"

"15:2

4:2

8"

"15:2

4:4

4"

"15:2

5:0

0"

"15:2

5:1

6"

"15:2

5:3

2"

"15:2

5:4

8"

"15:2

6:0

4"

Yukarıdaki şekil çelik cezve içinde Türk kahvesi pişirilirken toplanan sıcaklık verileri

ile çizilmiş grafiği göstermektedir (Şekil 5.40). Pembe renkli eğri cezve içi alt su

sıcaklığını (1 numaralı termokupl) temsil etmektedir. Koyu lacivert eğri ise cezve alt

dış yüzey sıcaklık değişimini (2 numaralı termokupl) temsil etmektedir. Cezve

ısıtılmaya başlandıktan sonra başlangıçta cezve sıcaklığının su sıcaklığından

yüksek olduğu, fakat sonra su sıcaklığının aniden yükselerek cezve sıcaklığını

geçtiği görülmektedir. Su sıcaklığı yaklaşık bir buçuk dakika içinde 50°C

yükselmiştir.

Bakır cezvede cezve dış sıcaklığı düzenli olarak yükselmekte (Şekil 5.41). Su

sıcaklığı ilk üç dakika boyunca sadece 20°C yükselmiş, sonra hızlı yükselme

eğilimine geçmiştir

Teflon kaplamalı alüminyum cezve ile yapılan deneyde ise su sıcaklığı ile cezve dış

yüzeyi sıcaklığı aynı hızda artmaktadır (Şekil 5.42).

Şekil 5.40 Çelik cezvede yapılan sıcaklık ölçümleri

71

0

20

40

60

80

100

120

"15:0

1:1

4"

"15:0

1:3

0"

"15:0

1:4

6"

"15:0

2:0

2"

"15:0

2:1

8"

"15:0

2:3

4"

"15:0

2:5

0"

"15:0

3:0

6"

"15:0

3:2

2"

"15:0

3:3

8"

"15:0

3:5

4"

"15:0

4:1

0"

"15:0

4:2

6"

"15:0

4:4

2"

"15:0

4:5

8"

"15:0

5:1

4"

"15:0

5:3

0"

"15:0

5:4

6"

0

10

20

30

40

50

60

70

80

"15:4

9:3

5"

"15:4

9:5

1"

"15:5

0:0

7"

"15:5

0:2

3"

"15:5

0:3

9"

"15:5

0:5

5"

"15:5

1:1

1"

"15:5

1:2

7"

"15:5

1:4

3"

"15:5

1:5

9"

"15:5

2:1

5"

"15:5

2:3

1"

"15:5

2:4

7"

"15:5

3:0

3"

"15:5

3:1

9"

"15:5

3:3

5"

"15:5

3:5

1"

"15:5

4:0

7"

Türk kahvesinin lezzetli olması için yavaş sıcaklık artışının gerektiği bilinmektedir.

Yukarıda görülen veriler ışığında çelik cezvenin su sıcaklığında ani artış sağladığı

için Türk kahvesi pişirmek açısından üç cezve içinde en verimsiz cezve olduğu

görülmüştür. Bakır cezvenin uzun süre su sıcaklığında çok düşük artış sağladığı,

ardından daha hızlı artış hızı ile pişirme sonlanmıştır. Başlangıçta düşük sıcaklık ve

yavaş sıcaklık artışının sağlanması Türk kahvesinin iyi pişmesi için gerekli ortamı

sağlamaktadır. Bu yüzden bakır cezvenin lezzetli Türk kahvesi pişirdiği söylenebilir.

Şekil 5.41 Bakır cezvede yapılan sıcaklık ölçümleri

Şekil 5.42 Alüminyum-Teflon cezvede yapılan sıcaklık ölçümleri

72

Teflon kaplı alüminyum cezve ise su sıcaklığını cezve dış sıcaklığı ile paralel

artırmış, böylece çelik cezveden daha iyi performans sergilemiştir.

Diğer bir deneyde elektrikli ısıtıcı üzerinde kahve pişirilmiş, ısıtıcıya değişken elektrik

akımı verilerek farklı ısıtıcı gücü elde edilmiştir. Farklı ısı dağılımında farklı

zamanlarda ısının artırılıp azaltılmasıyla en lezzetli ve köpüklü kahvenin hangi ısı

dağılımı ile elde edildiği araştırılmıştır. Yapılan prototipler üzerinde de çeşitli

deneyler yapılmıştır. Başka bir deneyde ise alternatiflerde kullanılması planlanan

pişirme haznesinin belirli noktalarında kahve pişirme işlemi sırasında sıcaklık

ölçümleri alınmış ve kahvenin piştiği anda noktalarda sabit bir sıcaklık değerinin

belirlenmesine çalışılmıştır. Böyle bir nokta ve belirli sıcaklık değeri ortaya

çıkartılınca bu noktaya termostat yerleştirilip kahvenin piştiğinin makine tarafından

belirlenmesi sağlanacaktır.

5.5 Bulgular IĢığında Ürünün Nasıl Olabileceği Konusunda DüĢünceler

Elde edilen bulgular ışığında ürünün nasıl özelliklere sahip olabileceği konusunda

aşağıdaki şekilde düşünceler geliştirilmiştir:

Türk kahvesi düşük ısıda uzun süre pişirilse telve kısmı tam olarak pişiyor ve

suya tam anlamıyla karışıyor. Bu yüzden makinede yavaş ısıda pişirme

fonksiyonunun olmasının lezzetli Türk kahvesi yapmak açısından gerekli

olduğu düşünüldü.

Kahve pişirilirken, cezveye soğuk su konarak pişirmeye başlandığı zaman

kahvenin daha lezzetli olduğu görüldü. Makinenin su pompalama sistemi ve

su deposu konularak pişirme öncesi makinenin hazneye soğuk su

pompalaması düşünüldü.

Bol köpüklü Türk kahvesi yapmak için en azından pişirme sırasında kahvenin

karıştırılmaması gerektiği saptandı. Bazı gözlemler sırasında kahvenin

karıştırılmadığı fakat cezvenin çalkalandığı görüldü. Makinenin, cezvenin

hazne içini karıştıracak bir mekanizmasının olmaması gerektiği

düşünülmüştür. Bunun yanı sıra makinede hazneyi çalkalayacak bir

mekanizmanın olabileceği düşünülmüştür. Hazneye su pompalama sırasında

suyun haznenin yanından açılı verilmesi sonucunda haznede bir girdap

oluşabilmekte ve bu girdap gerekli karıştırma işlemini de yapabilecektir.

Pişirme işlemi kahve kaynatılmadan bitirilmelidir. Türk kahvesinin

kaynatılmadan ateşten alınması köpüğün bozulmaması açısından önemli

73

olmaktadır. Kaynayan kahveden çıkan kabarcıklar köpüğü bozmaktadır. En

başarılı Türk kahvesi pişirme işlemi kahvenin kaynatılmadan kabartılması ile

olmaktadır. Fakat denge iyi sağlanmalı ve kabaran kahvenin köpüğünün

sönmesi engellenmeli. Türk kahvesi makinesinin kahve kaynamadan pişirme

işlemini bitirmesi gerektiği düşünülmüştür.

Eğer birden fazla kişiye tek cezvede kahve yapılıyorsa kahve köpüğünün

paylaştırılması ve bol köpüğün sağlanması için örneğin 3 kişilik kahve

yapıldıysa üç kere taşırma-kabartma işlemi yapılacaktır. Türk kahvesi

makinesinin da pişen kahveyi ateşten çekip tekrar koyarak üst üste kabartma

işlemi yapabileceği düşünülmüştür.

Pişirme işlemini pratik ve hızlı bir şekilde yapması için makinenin su, kahve

ve şekeri otomatik olarak hazneye koyabileceği düşünüldü.

Makinenin yavaş pişirme fonksiyonunun yanı sıra hızlı pişirmeye de ihtiyaç

duyulabileceği düşünülmüştür.

Türk kahvesinin lezzetli ve bol köpüklü olmasında kaç kişilik cezvede pişirileceğinin

de önemli olduğu öğrenilmiş, makinenin tek kişilik cezve ya da haznede kahve

pişirmesinin pişirdiği kahvenin lezzeti ve köpüğünde etkili olacağı düşünülmüştür.

74

6. KAVRAMLARIN MODELLENMESĠ

Kavram araştırmaları ve anket sonlandıktan sonra elde edilen bulgular çerçevesinde

bilgisayar ortamında kavramlar modellenmiş ve böylece gerçek boyutlara yakın üç

boyutlu modeller elde edilmiştir. Bilgisayar yazılımı olarak “I-DEAS Master Modeller”

kullanılmıştır. Bilgisayar ortamında model oluşturulması, ürünün ya da prototiplerinin

elde edilmesinden önce bilgisayar ortamında ürünün nasıl olacağı konusunda çok

faydalı ve gerçeğe yakın bilgiler vermiştir. 3 boyutlu modellerin tasarlanması

sırasında kavramların bazı kısımlarının düşünüldüğü gibi gerçeğe uygun olmadığı

görülmüş ve bilgisayar ortamında yapılan denemelerde çok büyük zaman kaybı

önlenmiştir.

6.1 Büyük Hazneli Tasarım Kavramı

Yapılan anketi cevaplayanların büyük çoğunluğu, Türk kahvesi Makinesi‟nin evde ve

Şekil 6.1 Büyük cam hazneli tasarım kavramı

75

işyerinde misafirlere Türk kahvesi ikram etme sıklığını arttıracağını belirtmişlerdir

(Şekil 5.29). Misafire Türk kahvesi ikram etmek için kullanılan Türk kahvesi

Makinesi‟nin kapasitesinin yüksek olması gerektiği düşünülmüş ve büyük hazneli bir

alternatif ortaya çıkartılmıştır(Şekil 6.1). Haznenin malzemesi bu modelde şeffaf

gözükmekle birlikte cezve çevresi sıcaklık dağılımlarının incelendiği deneyler (Şekil

5.41, Şekil 5.42) sonucunda haznenin malzemesinin bakır ya da alüminyum-teflon

olması düşünülmektedir. Büyük haznenin ağız kısmı makinenin gövdesinde bulunan

ve fikir eskizleri aşamasında ortaya atılan taşma sensörüne (Şekil 4.16, Şekil 4.20)

yerleşmektedir. Kesiti görülen ısıtıcının (Şekil 6.2) fikir eskizleri aşamasında

düşünülen kumlu ısıtıcı (Şekil 4.6) türünde olması düşünülmüştür. Böylece iyi Türk

kahvesi yapan yerlerin gezilmesi ve gözlem aşamasında elde edilen bulgular

ışığında kumlu ısıtıcı kullanılarak yavaş ateşte dengeli sıcaklık dağılımı elde

edilmeye çalışılmıştır. Ayrıca gövdede ısıtıcının alt kısmı geniş bırakılmış (Şekil 6.2)

böylece fikir eskizleri aşamasında kavramsal olarak ortaya atılan ısıtıcının aşağı

çekilmesi ve çalkalama mekanizmaları (Şekil 4.8) için boş alan açılmıştır. Haznenin

tutma kolunun (Şekil 6.1) ise fikir eskizleri aşamasında tasarlanan (Şekil 4.15) eli

rahat ettirecek ve en iyi kontrolü sağlayacak formda olması düşünülmüştür.

Şekil 6.2 Büyük cam hazneli tasarım kavramı

76

6.2 Çay Demleme ve Su Kaynatma Özelliği Olan Tasarım Kavramı

Diğer bir Türk kahvesi makinesi alternatifi su ısıtıcı olarak da kullanılabilecek şekilde

tasarlanan bir cihazdır (Şekil 6.4). Farklı boyutlarda iki haznenin tek gövde üzerinde

yerleştirilmesi (Şekil 6.3) sonucunda makinenin çay da demleyebileceği

düşünülmüştür. Su da ısıtabilen kavramının iç yapısı, fikir eskizleri aşamasında

düşünülmüştür(Şekil 4.21).

Küçük haznenin Türk kahvesi pişirebilecek şekilde taşma sensörü(Şekil 4.20, Şekil

4.21) ve kumlu ısıtıcı(Şekil 4.21) özelliklerine sahip olması düşünülmüştür. Büyük

hazne ise sadece su ısıtacak şekilde tasarlanmıştır. Ankette elde edilen bulgular en

çok hoşlanılan kahveler ve en çok tüketilen kahveler arasında nescafenin Türk

kahvesinden sonra ikinci sırada geldiği görülmektedir (Şekil 5.25, Şekil 5.26). Büyük

haznenin su ısıtacak şekilde tasarlanması sayesinde bu Türk kahvesi makinesi

alternatifi su kaynatarak nescafe hazırlama imkanı da sunmaktadır. Çay demleme

seçeneğinde küçük hazne demlik görevi görmektedir.

Şekil 6.3 Çay demleme ve su kaynatma özelliği olan tasarım kavramı

77

Şekil 6.4 Çay demleme ve su kaynatma özelliği olan tasarım kavramı

Şekil 6.5 Ucuz ve su kaynatma özelliği olan tasarım kavramı

78

6.3 Ucuz ve Su Kaynatma Özelliği Olan Tasarım Kavramı

Tam otomatik ve büyük kapasiteli Türk kahvesi makinesi alternatifleri yanında ucuz

ve pratik bir model tasarlanmıştır (Şekil 6.5). Fikir eskizlerinde ortaya çıkartılan su

kaynatma özellikli Türk kahvesi makinesi kavramı (Şekil 4.21) üzerinde tasarlanan

ucuz bir alternatif olmakla birlikte model üzerinde çok fazla ayrıntıya gidilmemiştir.

6.4 Musluklu ve Dijital Kumanda Panelli Tasarım Kavramı

Diğer bir kavram alternatifi fikir eskizleri aşamasında üzerinde düşünülen (Şekil 4.9,

Şekil 4.10, Şekil 4.11) musluklu kavram alternatifidir. Yapılan ankette iki kişilik Türk

kahvesi 5-10 dakika arasında hazırladığını söyleyenler çoğunluktadır (Şekil 5.33)

Türk kahvesi makinesinin Türk kahvesi hazırlama süresi ise çoğunlukla 1-2 dakika

arasında tercih edilmiştir (Şekil 5.38). Musluklu bir Türk kahvesi makinesinin cezve

kullanmadan, daha kısa sürede Türk kahvesi hazırlayabileceği düşünülmüştür.

Yapılan cezve deneylerinden elde edilen bulgular ışığında (Şekil 5.41, Şekil 5.42)

haznenin bakır ya da teflon olabileceği düşünülmüş, bakırın kalay kaplama sorunu

nedeni ile teflon kaplı alüminyum hazne kullanılmasına karar verilmiştir.

Şekil 6.6 Musluklu ve dijital göstergeli tasarım kavramı

79

Şekil 6.7 Musluklu ve dijital göstergeli tasarım kavramı

80

7. KAYNAKLAR

Anthony, P., 1998, Espresso machine tea brewing method and apparatus, Priley,

No:WO98/56286, tarih 17.12.1998

BaltaĢ, A., 2002, Ekip Çalışması ve Liderlik, Remzi Kitapevi, İstanbul

Bayıner, R., 1997, Türk kahvesi pişirme makinesi, Bayıner Elektronik,

No:TR9700363A1, tarih 21.05.1997

Bayıner, R., 2000, Mikroişlemci kontrollü çay pişirme makinesi, Bayıner Elektronik,

No:TR199901983U, tarih 21.09.2000

Bayıner, R., 2001a, Teflon yataklı konik musluk, Bayıner Elektronik,

No:TR200003501U, tarih 20.04.2001

Bayıner, R., 2001b, Tam kaynama sağlayan su ısıtma düzeneği, Bayıner Elektronik,

No:TR200003511U, tarih 21.06.2001

Bentley, T., 1998, Yaratıcılık (Creativity), Hayat Yayıncılık, İstanbul

Georgeon, F. and Gregorie, H. D., 1999, Doğu‟da Kahve ve Kahvehaneler, Yapı

Kredi Yayınları, İstanbul

Govendo, A. J., 2001, Group Creativity, Executive Excellence, 8

Graham, M. H., 1958, Self elevating holder for coffee maker, United States Patent,

No: 2835190, tarih 20.05.1958

Heise, U., 2001, Kahve ve Kahvehane, Dost Kitapevi Yayınları, Ankara

Kazunori, T. ve Keimei, S., 1981, Turkish Coffee Maker, Matshushita Electric IND

CO LTD, No:JP56100025, tarih 11.08.1981

Kavaklı, M., 1998, Structure in idea sketching behaviour, Design Studies, 19,

485-517

Pruzsinszky, I., 1977, Pressure-operated domestic coffee percolator, Transelektro

Magyar Villamossagi Külkereskeldmi Vallalat, No:1492639, tarih 23.11.1977

Philips, 1980, Coffee maker, Netherlands patent, No:1565926, tarih 23.04.1980

Shlesinger, B. E., 1999, Buluş Nasıl Yapılır?, TÜBİTAK Yayınları, Ankara

81

Taddeo, P., 1994, Method and machine for the preperation as and when needed of

Turkish coffee in a cup or glass. Futurema SRL, No:IT1243191, tarih 24.05.1994

www.amazon.com, Earth‟s biggest Selection, http://www.amazon.com

www.osmanli700.gen.tr, Avrupalıların Kahve ile Tanışması,

http://www.osmanli700.gen.tr/sectik/sectik7.html

www.rombouts.com, The Coffee magazine: revolution in coffee machines

http://www.rombouts.com/html/body_news.html

www.helvacioglu.com, Kahvenin Tarihi, http://www.helvacioglu.com/tarih1.htm

www.bigglook.com, İstanbul – Eski İstanbul – Eski Tatlar - Türk kahvesi

http://www.bigglook.com/biggistanbul/eskiist/turkkahve.asp

www.nationalgeographic.com, coffee@nationalgeographic.com,

http://www.nationalgeographic.com/coffee/ax/frame.html

www.turkey.org, Turkish Coffee: Rich in Flavor and Tradition,

www.apply4me.com, Coffee Culture In Singapore

,http://www.apply4me.com/html/lifestyle_news1.htm

Yavuz, H. S., 1996, Yaratıcılık, Boğaziçi Üniversitesi Yayınları, İstanbul

82

EK-A ĠNCELENEN, PĠYASADAKĠ DĠĞER ÜRÜNLER

İncelenen diğer kahve makineleri marka, model ve resimleri ile birlikte “Tablo C.1”

de derlenmiştir (www.amazon.com).

Braun KF187W FlavorSelect

Moulinex Solea

83

Briel ED271APG Multi-Pro

Krups 212-42 ProCafe

84

Melitta MEMB1B Mill & Brew

Krups 199-46 Aroma Control

85

Braun KF180-GR

FlavorSelect

Briel ED132ABPG Sintra

86

Melitta MEP6

Bodum Santos Vacuum r

87

Capresso 437.02 Elegance

Cuisinart DTC-850

88

Hamilton Beach 49291 Aroma

Express

DeLonghi DC80TC

89

Capresso 447.02 Elegance

Grande

Melitta ABC10B

90

KitchenAid KCM200

Bunn A10 Pour-O-Matic

91

Krups 466-71 Crystal Aroma

Plus

Melitta Pure Perfection

92

Philips Programmable

Melitta MECF10D

93

Mr. Coffee NLX20D

Programmable Clock

Krups 467-42

94

Krups 985-42 Il Caffe Duomo

Cuisinart DGB-300

95

Hamilton Beach 43421

FlavorPlus

Cuisinart TTG-500 Two to Go

96

Farberware FCP512S

Cuisinart DCC-1200 Brew

Central

97

Cuisinart DCC-270BK Coffee

Bar Automatic

Krups 180-46

98

Krups 392-70 Solea

Black & Decker TCM500

Thermal Select Plus

99

Braun KF400-BLK Aromaster

Mr. Coffee TC80

Mr. Coffee AD10

100

Mr. Coffee URX30-D

Melitta MEP10C

Tablo C.1 İncelenen, Piyasadaki Diğer Ürünler

101

EK-B PĠLOT ANKET SORULARI

Türk kahvesi makinesi konusunda anket hazırlamaktayım. Bu anketi doldurup sonra

da anket hakkında görüşlerinizi yazarsanız yayınlanacak anket için çok büyük katkı

sağlamış olursunuz. Şimdiden teşekkürler.

1- Yaşınız:

15-altı 15-19 19-25 25-30 30-40 40-50 50-üstü

2- Eğitim Durumu:

İlkokul Ortaokul Lise Meslek Yüksekokulu Üniversite

Yüksek Lisans Doktora

3- Evli Bekar

4- Kadın Erkek

5- Çalıştığınız yerdeki göreviniz:

____________________________________

6-En çok hangi kahveden hoşlanıyorsunuz?

Filtre Kahve Nescafe Türk Kahvesi Aromalı Cappucino Espresso

Sütlü kahve Diğer:_________

7- En çok hangi kahveyi tüketiyorsunuz?

Evde

Filtre Kahve Nescafe Türk Kahvesi Aromalı Cappucino Espresso

Sütlü kahve Diğer:_________

Ofis - Büro

Filtre Kahve Nescafe Türk Kahvesi Aromalı Cappucino Espresso

Sütlü kahve Diğer:_________

Diğer(kahve vs...)

Filtre Kahve Nescafe Türk Kahvesi Aromalı Cappucino Espresso

Sütlü kahve Diğer:_________

102

8- Evinizde ya da ofiste filtre kahve makinesi, Tiryaki vs. gibi bir çay makinesi,

espresso, cappucino makinesi ya da herhangi bir elektrikli kahve makinesi var mı?

Evde Evet Hayır Ofiste Evet Hayır

9- Yakın zamanda bu makinelerden herhangi birini almayı düşünüyor musunuz?

Evet Hayır

10- Nerelerde Türk kahvesi içiyorsunuz?

İşyeri Ev Kahvehane Lokanta Okul

vapur vs. gibi ulaşım aracı Diğer:_________

11- Hangi sıklıkta kahve içiyorsunuz?

her gün 2'ten fazla günde 1-2 adet haftada birkaç kez iki

haftada birkaç kez ayda birkaç kez

sadece misafire gidince veya misafir gelince

12- Hangi sıklıkta Türk kahvesi içiyorsunuz?

her gün 2'ten fazla günde 1-2 adet haftada birkaç kez iki

haftada birkaç kez ayda birkaç kez

sadece misafire gidince veya misafir gelince

13- İçtiğiniz kahveyi kim pişiriyor?

Kendim Eşim Elektrikli cihaz

Çocuklarım Çay ocağı, kahve'deki görevli Diğer:_________

14- Eğer kendiniz Türk kahvesi pişiriyorsanız: İki kişilik Türk kahvesi yaparken

toplam ne kadar zaman harcıyorsunuz?

1 dakikadan az 1-2 dakika 2-5 dakika 5-10 dakika 10 dakikadan fazla

15- Türk kahvesi hazırlamak hakkındaki görüşünüz nedir? (Birden fazla şıkkı

işaretleyebilirsiniz.)

Güzel bir şekilde hazırlamak zor. Hazırlamak zor ama benim için

sorun değil. Hazırlamak kolay.

16- Evde hangi sıklıkla Türk kahvesi yapılıyor

her gün 2'ten fazla günde 1-2 adet haftada birkaç kez iki

haftada birkaç kez ayda birkaç kez

103

sadece misafire gidince veya misafir gelince

17- Türk kahvesinin iyi ya da kötü olduğunu fark ediyor musunuz?

Evet Hayır Benim için Fark etmez

18- İyi bir Türk kahvesi sizce nasıl anlaşılır?

19- Evde Türk kahvesi içilirken aynı zamanda çay da içiliyor mu?

Evet Hayır Bazen

20- Eğer Türk kahvesi içiyorsanız Türk kahvesinin pişirme hızı ile lezzeti açısından

hangi seçeneği tercih edersiniz?

Hızlı – cezvede pişmiş Türk kahvesi kalitesinde.

Yavaş hızda – mangal ateşinde pişmiş Türk kahvesi kalitesinde.

Hiç önemi yok.

21- Türk kahvesi makinesinin sizin yaptığınız, ya da geleneksel yolla yapılan kadar

iyi kahve yapılabileceğine inanıyor musunuz?

Evet Hayır Belki

22- Lezzetli Türk kahvesi yapmanın pratik bir yolu olsa kahve içme sıklığınız değişir

mi?

Artar Belki Fark etmez Bilmiyorum

104

EK-C ANKET SORULARI

Bu anket İstanbul Teknik Üniversitesi Endüstriyel Tasarım Bölümü'nde yapmakta

olduğum yüksek lisans tezine kaynak olacaktır. Tezim Türk kahvesi kültürü ve Türk

kahvesinin pişirilmesi konusundaki araçlar ve gereçler ile ilgilidir. Soruların içinde

isim-adres gibi özel kişisel bilgi bulunmamaktadır.

1- Yaşınız:

15-altı 15-19 19-25 25-30 30-40 40-50 50-üstü

2- Eğitim Durumu:

İlkokul Ortaokul Lise Meslek Yüksekokulu Üniversite

Yüksek Lisans Doktora

3- Evli Bekar

4- Kadın Erkek

5- Çalıştığınız yerdeki göreviniz:

____________________________________

6- Hangi sıklıkta kahve içiyorsunuz?

her gün 5'ten fazla her gün 3-5 her gün 1-2 adet

haftada birkaç kez iki haftada birkaç kez ayda birkaç kez sadece

misafire gidince veya misafir gelince içmiyorum

7- Hangi sıklıkta Türk kahvesi içiyorsunuz?

her gün 2'den fazla her gün 1-2 adet haftada birkaç kez iki

haftada birkaç kez ayda birkaç kez sadece

misafire gidince veya misafir gelince içmiyorum

8- Sırayla en çok hoşlandığınız kahveleri seçiniz

1(en çok)- Filtre Kahve Nescafe Türk Kahvesi Aromalı Cappucino

Espresso Sütlü kahve Diğer:_________

2- Filtre Kahve Nescafe Türk Kahvesi Aromalı Cappucino Espresso

Sütlü kahve Diğer:_________

105

3- Filtre Kahve Nescafe Türk Kahvesi Aromalı Cappucino Espresso

Sütlü kahve Diğer:_________

4(en az)- Filtre Kahve Nescafe Türk Kahvesi Aromalı Cappucino

Espresso Sütlü kahve Diğer:_________

9- En çok hangi kahveyi tüketiyorsunuz?

Evde

Filtre Kahve Nescafe Türk Kahvesi Aromalı Cappucino Espresso

Sütlü kahve Diğer:_________

İşyerinde

Filtre Kahve Nescafe Türk Kahvesi Aromalı Cappucino Espresso

Sütlü kahve Diğer:_________

Diğer(lokanta vs...)

Filtre Kahve Nescafe Türk Kahvesi Aromalı Cappucino Espresso

Sütlü kahve Diğer:_________

10- Evinizde ya da işyerinde herhangi bir elektrikli kahve makinesi var mı?

Evde: Evet Hayır İşyerinde: Evet Hayır

11- Türk kahvesini pratik bir şekilde hazırlayan bir kahve makinesi olsa:

Türk kahvesi içme sıklığınız artar mı?

Evde: Artar Belki Değişmez

İşyerinde: Artar Belki Değişmez

Misafirlerinize Türk kahvesi ikram etme sıklığınız artar mı?

Evde: Artar Belki Değişmez

İşyerinde: Artar Belki Değişmez

12- Nerelerde Türk kahvesi içiyorsunuz?

İşyeri Ev Kahvehane Lokanta Okul Cafe

vapur vs. gibi ulaşım aracı Diğer:_________

13- Evde hangi sıklıkla Türk kahvesi yapılıyor?

106

her gün 2'den fazla her gün 1-2 adet haftada birkaç kez iki

haftada birkaç kez ayda birkaç kez sadece

misafire gidince veya misafir gelince yapılmıyor

14- İçtiğiniz kahveyi kim pişiriyor?

Kendim Eşim Elektrikli cihaz Annem

Çocuklarım Çay ocağı, lokanta vs.deki görevli Diğer:_________

15- Eğer kendiniz Türk kahvesi pişiriyorsanız: İki kişilik Türk kahvesi yaparken

toplam ne kadar zaman harcıyorsunuz?

Pişirmiyorum 1 dakikadan az 1-2 dakika 2-3 dakika 3-5 dakika

5-10 dakika

16- Türk kahvesi hazırlamak hakkındaki görüşünüz nedir? (Birden fazla şıkkı

işaretleyebilirsiniz.)

Lezzetli bir şekilde hazırlamak zor. Hazırlamak uzun sürüyor.

Pratik değil Pratik bir şekilde hazırlayabiliyorum.

Lezzetli bir şekilde hazırlamak kolay. Hazırlamak zevkli.

17- Türk kahvesini içerken iyi ya da kötü olduğunu fark ediyor musunuz?

Evet Hayır Benim için Fark etmez

18- İyi bir Türk kahvesi sizce nasıl anlaşılır?

19- Türk kahvesi makinesinin sizin yaptığınız, ya da geleneksel yolla yapılan kadar

iyi kahve yapılabileceğine inanıyor musunuz?

Evet Hayır Belki

20- Türk kahvesi makinesinin kahveyi nasıl hazırlamasını tercih edersiniz?

Evde

Hızlı – cezvede pişmiş Türk kahvesi kalitesinde.

Yavaş hızda – mangal ateşinde pişmiş Türk kahvesi kalitesinde.

Hiç önemi yok.

İşyerinde

Hızlı – cezvede pişmiş Türk kahvesi kalitesinde.

107

Yavaş hızda – mangal ateşinde pişmiş Türk kahvesi kalitesinde.

Hiç önemi yok.

21- Türk kahvesi makinesi kahve içme sıklığınızı değiştirir mi?

Artar Belki Fark etmez Bilmiyorum

22- Türk kahvesi makinesinin Türk kahvesi pişirme süresi sizce ne olmalıdır?

30sn‟nin altında 30sn – 1dk. 1dk – 2dk 2dk ve fazlası

23- Türk kahvesi makinesi sizce aynı anda kaç kişilik kahve yapabilmelidir?

1 2 3 6 Diğer:_________

24- Siz Arçelik marka Türk kahvesi makinesi satın alır mısınız?

Evet Hayır Diğer Görüşleriniz:__________________

25- Size göre bu makinenin piyasadaki satış fiyatı ne olmalıdır?

20 Milyon 20-40 Milyon 40-60 Milyon 60-100

Milyon 100 Milyon ve üzeri

26- Sizce Türk kahvesi makinesinin başka nasıl fonksiyonları olmalıdır(bardağa

sıcak su, filtre kahve vs...)?

27- Türk kahvesi makinesi hakkında diğer görüş ve önerileriniz nedir?

Zaman Ayırdığınız için Çok Teşekkür Ederiz!

108

ÖZGEÇMĠġ

Yusuf GÜÇLÜ 1979 yılında Eskişehir‟de doğdu. İlk, orta ve lise öğrenimini Eskişehir‟de tamamladı. 1996 yılında orta ve lise öğrenimini geçirdiği Eskişehir Anadolu Lisesi‟nden mezun oldu ve İstanbul Teknik Üniversitesi Makine Fakültesi Makine Mühendisliği Bölümü‟nde üniversite eğitimine başladı. 2000 yılında mezun oldu ve aynı yıl İstanbul Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Endüstri Ürünleri Tasarımı Bölümünde yüksek lisans eğitimine başladı.