Post on 04-Mar-2021
ÖĞRETMEN ve OKUL YÖNETİCİLERİYANITLARI ANALİZİ
TALIS 2018T . C . M İ L L İ E Ğ İ T İ M B A K A N L I Ğ IÖĞRETMEN YERLEŞTİRME VE GELİŞTİRMEG E N E L M Ü D Ü R L Ü Ğ Ü
TÜRKİYE’DEKİ ÖĞRETMEN VE OKUL YÖNETİCİLERİNİN GÖRÜŞLERİ, ÖĞRETİM KOŞULLARI TALIS 2018 ÖĞRETMEN VE OKUL YÖNETİCİLERİ YANITLARI ANALİZİ Yayıncı: M�ll� Eğ�t�m Bakanlığı, Öğretmen Yet�şt�rme ve Gel�şt�rme Genel Müdürlüğü Adres: M�ll� Müdafa Cad. 6/3 Ek B�na Kızılay/Ankara Tel: 0 312 425 30 94 Web: http://oygm.meb.gov.tr/ ISBN: Tel�f Hakkı: Bu k�tabın bütün hakları saklıdır ve M�llî Eğ�t�m Bakanlığı, Öğretmen Yet�şt�rme ve Gel�şt�rme Genel Müdürlüğü’ne a�tt�r. T�car� amaçlı olarak kopyalanamaz, çoğaltılamaz. Eğ�t�m amaçlı olarak, kaynak göstermek şartıyla her tür ortamda kullanılab�l�r. Öner�len Atıf: Ceylan, E., Özdoğan Özbal, E., Sever, M. ve Boyacı, A. (2020). Türk�ye’dek� Öğretmen ve Okul Yönet�c�ler�n�n Görüşler�, Öğret�m Koşulları: TALIS 2018 Öğretmen ve Okul Yönet�c�ler� Yanıtları Anal�z�. Ankara: M�llî Eğ�t�m Bakanlığı Yayınları. Yazarlar: Eren Ceylan, Ece Özdoğan Özbal, Mustafa Sever, Adnan Boyacı
Bu rapor, yazarların araştırmaları ve anal�zler� sonucunda oluşturulmuştur. M�ll� Eğ�t�m Bakanlığı’nın resm� görüşünü yansıtmaz.
978-975-11-5365-4
Mart- Mayıs 2018 döneminde TALIS’e katılarak anketleri yanıtlayan tüm öğretmen ve okul yöneticilerimize
teşekkürlerimizle…
TÜRKİYE’DEKİ ÖĞRETMEN VE OKUL YÖNETİCİLERİNİN GÖRÜŞLERİ, ÖĞRETİM KOŞULLARI TALIS 2018 ÖĞRETMEN VE OKUL YÖNETİCİLERİ YANITLARI ANALİZİ Yayıncı: M�ll� Eğ�t�m Bakanlığı, Öğretmen Yet�şt�rme ve Gel�şt�rme Genel Müdürlüğü Adres: M�ll� Müdafa Cad. 6/3 Ek B�na Kızılay/Ankara Tel: 0 312 425 30 94 Web: http://oygm.meb.gov.tr/ ISBN: Tel�f Hakkı: Bu k�tabın bütün hakları saklıdır ve M�llî Eğ�t�m Bakanlığı, Öğretmen Yet�şt�rme ve Gel�şt�rme Genel Müdürlüğü’ne a�tt�r. T�car� amaçlı olarak kopyalanamaz, çoğaltılamaz. Eğ�t�m amaçlı olarak, kaynak göstermek şartıyla her tür ortamda kullanılab�l�r. Öner�len Atıf: Ceylan, E., Özdoğan Özbal, E., Sever, M. ve Boyacı, A. (2020). Türk�ye’dek� Öğretmen ve Okul Yönet�c�ler�n�n Görüşler�, Öğret�m Koşulları: TALIS 2018 Öğretmen ve Okul Yönet�c�ler� Yanıtları Anal�z�. Ankara: M�llî Eğ�t�m Bakanlığı Yayınları. Yazarlar: Eren Ceylan, Ece Özdoğan Özbal, Mustafa Sever, Adnan Boyacı
Bu rapor, yazarların araştırmaları ve anal�zler� sonucunda oluşturulmuştur. M�ll� Eğ�t�m Bakanlığı’nın resm� görüşünü yansıtmaz.
978-975-11-5365-4
İÇİNDEKİLER
4
5
6
8
9
11
11
22
30
45
45
56
62
66
66
71
71
78
83
84
84
100
BÖLÜM 1
Giriş: Uluslararası Öğretme ve Öğrenme Anketi (TALIS) 2018……………………...................
1.1.TALIS2018’inKavramsalÇerçevesi……………………………………………………...........
1.2.TALIS2018’deTürkiye……………………………………………………………….............
1.3.Karşılaştırmagrupları……………………………..……………………...................................
1.4.RaporunYapısıveBulgularınYorumlanması……..……………………...................................
BÖLÜM 2
Öğretmen Profilleri ve Öğretmenlerin Çalıştıkları Okullar………………………………….....
2.1.ÖğretmenlerinDemografikÖzellikleri……………………………………………………........
2.2.ÖğretmenlerinOkullaraGöreDağılımları……………………………………………………..
BÖLÜM 3
Okul Yöneticilerinin Demografik Özellikleri ve Mesleki Gelişimleri…………………………..
3.1.OkulYöneticilerininDemografikÖzellikleri…………………………………………..............
3.2.OkulYöneticilerininMeslekiGelişimi………………………………………….......................
BÖLÜM 4
Öğretmenlerin Mesleki Gelişimleri ve Desteklenmesi…………………………………………...
4.1.GöreveBaşlamaEtkinlikleriveDanışmanlıkProgramları……………………………….........
4.2.ÖğretmenlerinMeslekiGelişimleri……………………………………………………….........
4.3.MeslekiGelişimFaaliyetlerineKatılımdaDesteklerveEngeller………………………….......
BÖLÜM 5
Sınıfların Yapısı ve Sınıf İçi Uygulamalar…………………………………………………..........
5.1.HedefSınıflarınYapısı…………………………………………………………………............
5.2.Sınıfİklimi………………………………………………………………………………..........
5.3.ÖğretmenlerinYeniliğeveDeğişimeBakışları…………………………………………...........
BÖLÜM 6
Öğretmenlerin Öz Yeterlikleri ve İş Tatminleri…………………………………………….......
6.1.ÖğretmenlerinÖzYeterlikleri……………………………………………………………..........
6.2.ÖğretmenlerinİşTatminleri…………………………………………………………….............
I
II
Ön SözTALIS(UluslararasıÖğretmeveÖğrenmeAnketi);öğrenmeortamları,öğretmenlerveokulyöneticileriyle
ilgiliuluslararasıseviyedegerçekleştirilenönemlibirçalışmadır.İlkkez2008yılındayapılanTALIS,2013
ve2018yıllarındatekrarlanmış;Türkiyeise2008ve2018yıllarındayapılançalışmalarakatılmıştır.TALIS
2018,ortaokulseviyesinde(ISCED2)48ülkeninkatılımıylagerçekleşmiştir.Ülkemiz,TALIS2018
çalışmasınailköğretimveliseseviyesindekatılmıştır.TALIS2018’deokulyöneticilerineveöğretmenlere
anketleruygulanmıştır.Okulyöneticilerineverilenanketler;okulliderliği,öğretmenlerindeğerlendirilmesi,
okuliklimi,işmemnuniyetigibikonularaodaklanırkenöğretmenlereverilenanketlerisemeslekigelişim,
geribildirim,öğretim,okuliklimi,işmemnuniyetiveözyeterlikgibiboyutlaraodaklanmıştır.Buraporda,
ülkemizinTALIS2018çalışmasındaneldeedilenverilerışığındaöğretmenveyöneticilereilişkinboyutlar,
oluşturulankarşılaştırmagruplarıylabirliktedeğerlendirilmektedir.Buradakiamaç,2018yılıitibarıyla
ülkemizinçalışmadakiyerinigenelolarakdahasomutgörebilmektir.
Öğretmenlerinveokulyöneticileriningörüşvedeğerlendirmeleri,eğitim-öğretiminyapısınınve
işleyişininnasılolduğukonusundaönemliverikaynaklarıdır.Sadeceeksikliklerimizideğil,aynızamanda
güçlüyanlarımızıdagörmenin,yolharitamızışekillendirirkennelerlekarşılaşacağımızkonusundagörüş
alanımızıdahadagenişleteceğinidüşünüyoruz.Bunedenleulusalyadauluslararasıseviyedeyapılanher
türlüciddiçalışmanınsonuçlarınıtitizlikleelealıyoruz.ÖğretmenYetiştirmeveGeliştirmeGenelMüdürlüğü
olarakokulyöneticileriveöğretmenlerinmeslekigelişimlerineenyüksekderecedekatkısağlamakiçin
veritemellipolitikageliştirmestratejisinibenimsemişdurumdayız.Olabildiğinceçokveçeşitliveri
kaynağındanbeslenereköğretmenveokulyöneticilerimizingerçekihtiyaçlarınıtespitedipbunlaradönük
eğitimlerveuygulamalargeliştirmekiçinçabasarfediyoruz.OECD’nindüzenlediğiTALISçalışmasını,
veriyedayalıkararlaralmamızakatkısağlayançalışmalardanbiriolmasınedeniyleoldukçaönemsiyoruz.
TALIS2018verilerininaçıklandığıilkgündenitibarenGenelMüdürlüğümüzbünyesindegörevli
uzmanlarımızveüniversitelerdenişbirliğiyaptığımızakademisyenlerinortakçabasıylaçalışmaverileri
üzerindeçeşitlidüzeylerdeanalizleryapılmışveülkemiziçinbunlarınanlamıderinlemesineelealınmıştır.
Burapor,yaptığımızanalizlerinilkkısmınınderlenmişhâlidir.Rapordaemeğigeçenherkeseteşekkürederim.
Bubağlamda,Türkiye’deki Öğretmenlerin ve Okul Yöneticilerin Görüşleri ve Öğretim Koşulları:
TALIS 2018 Öğretmen ve Okul Yönetici Yanıtları Analiziadlıçalışmanınfaydalıolmasınıdilerim.
Doç.Dr.AdnanBOYACI
ÖğretmenYetiştirmeveGeliştirmeGenelMüdürü
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü66
GİRİŞ: ULUSLARARASI ÖĞRETME VE ÖĞRENME ANKETİ (TALIS) 2018
UluslararasıÖğretmeveÖğrenmeAnketi(TALIS),OECD’ninyaptığıgenişölçekliçalışmalardanbiriolarakkarşımızaçıkmaktadır.TALIS,öğretmenlerinveokulyöneticilerininokullardakiçalışmakoşullarınıveöğrenmeortamlarınıodağınaalanilkuluslararasıanketçalışmasıdır.Öğretmenlerinveokulyöneticileri-nindemografiközellikleri,meslekigelişimleri,öğretmenleresağlanandeğerlendirmevegeribildirim,okuletkililiği,öğretmenmemnuniyetiveinanışlarıgibialanlardabilgisağlayanTALIS,ülkeleriuluslararasıan-lamdakarşılaştırmaolanağıdasunmaktadır.
TALIS2018’de,dahaöncekiTALISçalışmalarındaolduğugibiokulyöneticisianketiveöğretmenanke-tiolmaküzereikifarklıanketbulunmaktadır.TALIS2018’deokulyöneticilerineuygulanananketlerdeyeralanbaşlıklarkişiselbilgiler,okulbilgileri,okulliderliği,öğretmendeğerlendirilmesi,okuliklimi,görevebaş-lamavedanışmanlıkfaaliyetleri,farklılıkbarındırandurumlardaeğitimvemeslekimemnuniyetşeklindedir.TALIS2018’deöğretmenlereuygulanananketlerdeyeralanbaşlıklar;kişiselbilgilervenitelikler,meslekigelişim,geribildirim,genelöğretim,sınıfiçiöğretim,çeşitlilikiçerenortamlardaöğretmenlik,okuliklimiveişmemnuniyeti,öğretmenhareketliliğişeklindedir.
TALIS,ilkolarak2008yılında24ülkenin,2013yılında34ülkeninvesonolarakda2018yılında48ül-keninkatılımıilegerçekleşmiştir.Türkiye,TALIS2008veTALIS2018çalışmalarınakatılmıştır.TALISça-lışmasıdörtdüzeyde(ISCED-InternationalStandardClassificationofEducation)uygulanmaktadır.TALISçalışmasınınbaşlıcaodağı,ortaokuldüzeyi(ISCED2)olarakdevametmekleberaber,ilkokul(ISCED1)velise(ISCED3)düzeyleriyleilgilianketlerülkelerintercihlerinegöreuygulanmaktadır.BununlaberaberTALISçalışması,ülkelerinisteklerinebağlıolarakTALIS-PISAbağlantısıiçindeseçeneksunmaktadır.
TALIS2018’e,ortaokul(ISCED2)seviyesinde,31’iOECDülkesiolmaküzeretoplam48ülkekatılmış-tır.Bununyanında15ülkeilkokul(ISCED1)seviyesinde,11ülkedeliseseviyesinde(ISCED3)buçalış-madayeralmıştır.Türkiye’nindâhilolduğu9ülkeisebunlaraekolarakTALIS-PISAbağlantısınınoluşturu-lacağıseçeneğidedeğerlendiripPISA2018’ekatılanokullardakiöğretmenveyöneticileredeanketlerveril-mesinisağlamışlardır.Uluslararasıveriseti,tümaraştırmacılarınulaşabileceğişekildeOECD’ninwebsite-sindeyeralmaktadır.
BÖLÜM 1
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü7
1.1. TALIS 2018’in Kavramsal Çerçevesi
TALISçalışmasınınenönemliamaçlarındanbiridedünyadakifarklıeğitimsistemlerindekiiyiuygulama-larıveeksiklikleriincelemefırsatısağlamasıdır.TALISbelirlenenanatemalardaanalizleryapmaimkânısağ-lamayıamaçlamaktadır.TALISçalışmasındayeralananatemalarşuşekildedir:öğretmenlerinöğretimuygu-lamaları,öğretmeneğitimi,öğretmengeribildirimivegelişimi,okuliklimi,işmemnuniyeti,öğretmenözye-terliği,insankaynaklarıveeğitimpaydaşlarınınilişkileri(OECD,2018).
TALIS2018’debelirlenenbutemalar,ikianaeksendüşünülerekoluşturulmuştur.Bunlarınilkinde,öğret-menlerinmeslekiözellikleri(nitelikleri)veyapedagojik(öğretim)uygulamalarıodağaalınırkendiğerinde,okulveyaöğretmenlerinhangisiyleilgiliolduğunundüzeyiortayakonulmaktadır.AşağıdakişekildeTALIS2018’inkavramsalçerçevesiortayakonulmuştur(AinleyveCarstens,2018).
Şekil 1.TALIS2018KavramsalÇerçeve
ODAK
DÜ
ZEY
OKUL
MESLEKİ NİTELİKLER ÖĞRETİM UYGULAMALARI
ÖĞRETMEN
İNSAN KAYNAKLARI SORUNU VE PAYDAŞ
İLİŞKİLERİOKUL LİDERLİĞİ
OKUL İKLİMİ
İnovasyon Eşitlik ve ÇeşitlilikÖĞRETMEN EĞİTİMİ
VE MESLEĞE HAZIRLIK EĞİTİMİ
İŞ TATMİNİ VE MOTİVASYON
MESLEKİ UYGULAMALAR
ÖĞRETİM UYGULAMALARIÖĞRETMEN GELİŞİMİ ve
GERİ BİLDİRİM
ÖZ YETERLİK
ODAK
ÜÜÜÜÜD
ÜZEY
OKUL
MESLEKİ NİTELİKLER ÖĞRETİM UYGULAMALARI
ÖĞRETMEN
İNSAN KAYNAKLARI SORUNU VE PAYDAŞ
İLİŞKİLERİOKUL LİDERLİĞİ
OKUL İKLİMİ
İnovasyon Eşitlik ve ÇeşitlilikÖĞRETMEN EĞİTİMİ
VE MESLEĞE HAZIRLIK EĞİTİMİ
İŞ TATMİNİ VEMOTİVASYON
MESLEKİ UYGULAMALAR
ÖĞRETİM UYGULAMALARIÖĞRETMEN GELİŞİMİ ve
GERİ BİLDİRİM
ÖZ YETERLİK
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü88
Şekil1’deyeralankavramsalçerçevemodelininaltkısmındaöğretmenleilgilitemalarbulunmaktadır.Çerçeveninsağaltkısmı;herbiröğretmenindoğrudanetkilediği,sınıfiçiöğrenmeveöğretmesüreçleri-nekarşılıkgelmektedir.Bukısımdaikitemabulunmaktadır:öğretmenlerinöğretimuygulamalarıveöğ-retmenlerinmeslekiuygulamaları.Eğitimveöğretiminmerkezindeyeralanbutemalar,diğeruluslararasıçalışmalarda“öğretiminniteliğini”oluşturantemalarlabenzerözelliklergöstermektedir.Butemalarayrı-cabilişseletkinlik,anlaşılıröğretimvesınıfyönetimigibiöğrencibaşarısınıvemotivasyonunuyordayanpekçokboyutuiçermektedir.(AinleyveCarstens,2018)
Kavramsalçerçevemodelininsolaltkısmındaöğrencilerinöğrenmeçıktılarıylailişkiliolduğudüşünü-lenöğretmenözellikleriyeralmaktadır.“Öğretmenniteliği”kavramınıoluşturanbubileşenler;öğretmeneğitimi,öğretmeniniştatminivemotivasyonu,öğretmenleringelişimivegeribildirimileöğretmenözye-terliğigibibileşenleriiçermektedir.(AinleyveCarstens,2018)
Modelinüstkısmı,kurumla(okul)ilgiliolantemalarıiçermektedir.Solüstkısım,öğretmenözellikle-riiledoğrudanilişkiliinsankaynağıkonularınıvepaydaşlararasındakiilişkileriortayakoyantemalarıiçer-mektedir.Sağüstkısımdabulunanokuliklimiveokulliderliği,öğretimveöğrenmeyekurum(okul)sevi-yesindeetkidebulunanikitemaolarakbelirlenmiştir(AinleyveCarstens,2018).
Modeldekurum(okul)veöğretmendüzeylerindeortakolantemalarbulunmaktadır.Bunlar,okuldes-teğiyleberaberkişiselolaraköğretmenleilgilidirveodağındaöğretimveöğrenmevardır.Butemalarye-nilik(inovasyon),eşitlilikveçeşitlilikolarakbelirlenmiştir.
1.2. TALIS 2018'de Türkiye
Türkiye,TALIS2018çalışmasınatümdüzeylertoplamında971okulve19bindenfazlaöğretmenleka-tılmıştır.BurapordakibulgularISCED2seviyesindetoplananverilerinanaliziileeldeedilmiştir.TALIS2018’eTürkiye,ISCED2(5.sınıf–8.sınıf)seviyesinde,OECDtarafındanrastgeleseçilen198okuldan,3952öğretmenve196okulyöneticisininoluşturduğubirörneklemlekatılmıştır(ikiaşamalıtabakalıör-neklemyöntemikullanılmıştır:İlktabakaiçinülkelerdebulunanokullarrastgeleseçilmekte,ikicitabaka-daisebuokullardansağlananöğretmenlistelerindenöğretmenlerrastgeleseçilmektedir).(OECD,2019)Tablo1’deilkokul,ortaokulveliseiçinseçilenokul,öğretmenveokulyöneticisisayılarıverilmiştir.
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü9
*Çalışmakapsamındaörneklemdeyeralmasınarağmenbazıöğretmenveokulyöneticilerisağlıksorunu,katılmakistememe,farklıgörevileçakış-magibinedenlerdenötürüçalışmayakatılamamışlardır.Bunlara,katılamayankategorisindeyerverilmiştir.
**TALIS-PISAbağlantısıiçinPISA2018’ekatılanokullardakiöğretmenlerveokulyöneticileri
1.3. Karşılaştırma Grupları
Buçalışma,Türkiye’ninTALIS2018verileriveTALIS2018çalışmasınakatılanülkelerdenoluşturulanüçgruplakarşılaştırmalaryaparakilerlemektedir.Gruplarınoluşturulmasınailişkindetaylaraşağıdasunulmuştur:1. OECDülkeleri:BuçalışmayakatılanOECDülkeleriTablo2’deverilmiştir.OECD’ninaçıklamış
olduğuuluslararasıveritabanındaanalizlerinyapıldığıtarihdeİzlanda'nınverileriolmadığındanİzlandadışındaki29ülkeninverilerikullanılarak"OECDOrtalaması2018"olaraktanımlananbirgrupoluşturulmuştur.
Tablo 1.TALIS2018’eTürkiye’denilkokul,ortaokulvelisedüzeylerindekatılanokul,öğretmenveyöneticisayıları
Katılan Öğretmen
KatılamayanÖğretmen*
Toplam Öğretmen
Katılan Yönetici
Katılamayan Yönetici*
Toplam Okul
ISCED1 3204 62 3266 171 2 173
ISCED2 3952 138 4090 196 2 198
ISCED3 8342 265 8607 448 9 457
TPL** 3604 46 3650 142 1 143Genel
Toplam19102 511 19613 957 14 971
Avusturalya Danimarka İsrail Meksika SlovenyaAvusturya Estonya İtalya Hollanda İspanyaBelçika Finlandiya Japonya YeniZelanda İsveçKanada Fransa Kore Norveç TürkiyeŞili Macaristan Litvanya Portekiz ABDÇekCumhuriyeti İzlanda Letonya SlovakCumhuriyeti İngiltere
Tablo 2. TALIS2018’ekatılanOECDülkeleri 1
1BurapordaOECDortalaması29ülkeüzerindenhesaplanmıştır.Buülkelerarasınaaçıklananverisetindebulunmadığındandolayıİzlandadahiledilememiştir.
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü1010
2. PISAEnİyiAvrupa:PISA2018'deAvrupa'dakiülkelerinOkuma,FenveMatematikOkuryazarlığıortalamaları incelenerekbuüç alanda iyi performansgösterenFinlandiya,Estonya,Hollandaveİngiltereverileribirleştirilerek"PISAEnİyiAvrupa"grubuoluşturulmuştur.Ayrıayrıyapılanana-lizlerdeAvrupa'dabulunanbudörtülkenindeğişkenlerbağlamındabenzereğilimlergöstermeleridebuülkelerinseçilmesindeönemlibiretkendir.
3. PISAEnİyiAsya:PISA2018'deAsya'dakiülkelerinOkuma,FenveMatematikOkuryazarlığıorta-lamalarıincelenerekbuüçalandaiyiperformansgösterenÇin-Tayvan,Japonya,KoreveSingapurverileribirleştirilerek"PISAEnİyiASYA"grubuoluşturulmuştur.AyrıayrıyapılananalizlerdeAs-ya'dabulunanbudörtülkenindeğişkenlerbağlamındabenzereğilimlergöstermeleridebuülkelerinseçilmesindeönemlibiretkendir.
TALISçalışmasındaherhangibirbaşarıdeğişkenibulunmadığındangruplarınoluşturulmasıveTALIS2018Türkiyebulgularınınoluşturulanbugruplarınbulgularıylakarşılaştırılmasıönemlidir.
1.4. Raporun Yapısı ve Bulguların Yorumlanması
TALIS2018çalışması,öğretmenlerinçalışmakoşullarıveokullardakiöğrenmeortamlarıhakkındaönem-libilgilersağlamaktadır.Ancakülkelerarasındaveoluşturulangruplardakarşılaştırmalaryapılırkenkültü-rel,sosyalveekonomikfarklılıklarmutlakagözönündebulundurulmalıdır.Altıçizilmesigerekenönemlibirnokta,TALISçalışmasındaöğretmenveyöneticileresağlanananketlerbeyanesasınagöredoldurulmak-tadır.TALISçalışmasındaeldeedilenverilerindoğasıgereğiöznel,kişiselvekültürelyanlılıkiçerdiğigözardıedilmemelidir.Dolayısıyla,TALISçalışmasındatoplananveriler,ulusalresmîkurumlarıntoplamışol-duğuverilerdenfarklılıklargösterebilmektedir.Yinedebahsedilenbuöznellik,öğretmenlerinveyönetici-lerinfarklıbakışaçılarınıvedeneyimlerinianlayabilmekiçinönemliavantajlarsağlayabilir.SonolarakTALISgibigenişölçekliuygulamalardan(TALIS,PISA,TIMSSgibi)eldeedilenbulgularındeğişkenlerarasıilişkilerhakkındabilgiverdiğivebuilişkilerinneden-sonuçilişkisiolarakyorumlanmamasıgerektiğiunutulmamalıdır.
BurapordaUluslararasıÖğretmeveÖğrenmeAnketi(TALIS)çalışmasındaherhangibirbaşarıdeğişke-nibulunmadığındankarşılaştırmagruplarıoluşturulmuş,bugruplarınTALIS2018’deeldeedilendeğişken-lerbağlamındakieğilimlerikarşılaştırılmıştır.RapordaTürkiye,karşılaştırmagruplarındanbirinioluştur-maktadırvebazıbulgulardaTürkiye’nin2008yılıbulgularıilekarşılaştırmalaryapılmıştır.Bukarşılaştır-malarsonucundaeldeedilenbulgularıneğitimpolitikalarıveuygulamalarıbağlamındailgilibirimlerinka-raralmasınakatkılarsağlayacağıdüşünülmektedir.
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü11
Hazırlananraporaltıbölümdenoluşmaktır: 1. Bölüm:TALIS2018çalışmasınınkavramsalçerçevesindenbahsedilerekokulyöneticilerineve
öğretmenlereuygulanananketlerinyapısıanlatılmaktadır.BununlaberaberkısacaherseviyedeTALIS2018’eseçilenokulsayılarıvebuokullardabulunanöğretmenveyöneticisayılarısunul-muştur.Burapordakullanılankarşılaştırmagruplarınınnelerolduğuvenasıloluşturulduğudabubölümdeaçıklanmıştır.
2. Bölüm:TALIS2018öğretmenanketiniyanıtlayan,Türkiye’devekarşılaştırmagruplarındabulu-nanöğretmenlerindemografiközellikleri,öğretmenlerinçalıştıklarıokullarınözellikleriileilgilibulgularortayakonmaktadır.Dolayısıyla,bubölümdiğerbölümlerdekianalizleriçinönemlibirbağlamortayakoymaktadır.
3. Bölüm:Karşılaştırmagruplarındabulunanveyöneticianketleriniyanıtlayanortaookulmüdürle-rinindemografiközelliklerine(cinsiyet,yaş,eğitim,deneyim,çalışmadurumugibi)vemeslekigelişimlerine(meslekigelişimfaaliyetleri,meslekigelişimgereksinimlerivemeslekigelişimiengelleyenetmenler)ilişkinbulgularortayakonulmaktadır.
4. Bölüm:Çalışmakapsamındabelirlenenkarşılaştırmagruplarındakianketiyanıtlayanöğretmen-lerinmeslekigelişimdeneyimleriuluslararasımeslektaşlarınındeneyimleriylekarşılaştırılarakincelenmiştir.Mesleğegirişvedanışmanlıkprogramlarıilebuprogramlardayeralmasebepleriirdelenmiştir.
5. Bölüm:ÖğretmelerinTALIS2018öğretmenanketineverdikleriyanıtlardoğrultusundasınıftakiuygulamalarıveinanışlarıincelenmektedir.Bubölümdeöğretmenlerinbeyanettiklerisınıfiçiuygulamalarilesınıfiklimi,sınıftakiuygulamalaraayrılanzamangibiçeşitliokulveöğretmendüzeyindekietmenlerleolanilişkileriincelenmiştir.
6. Bölüm:KarşılaştırmagruplarındayeralanveTALIS2018anketleriniyanıtlayarakçalışmayadâhilolanöğretmenlerinözyeterlikleriveişmemnuniyetlerineodaklanılmıştır.Öğretmenlerinyetkinlikleribağlamındanasılhissettikleribubölümdeincelenmiştir.
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü1212
KAYNAKLAR
Ainley,J.andR.Carstens(2018),“TeachingandLearningInternationalSurvey(TALIS)2018ConceptualFramework”, OECD Education Working Papers,No.187,OECDPublishing,Paris.http://dx.doi.org/10.1787/799337c2-en
OECD(2019).TALIS2019TechnicalReport.PISA,OECDPublishing,Paris.RetrievedfromtheOECDwebsite:https://www.oecd.org/education/talis/TALIS_2018_Technical_Report.pdf
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü13
ÖĞRETMEN PROFİLLERİ VE ÖĞRETMENLERİN ÇALIŞTIKLARI OKULLAR
Bubölümde,Türkiye’dekivekarşılaştırmagruplarındakiTALIS2018öğretmenanketineyanıtverenor-taokulöğretmenlerinindemografiközelliklerivegörevyaptıklarıokullarınözellikleriolmaküzereikikısımbulunmaktadır.İlkkısımdaöğretmenlerindemografiközelliklerine(cinsiyet,yaş,eğitim,deneyimgibi)yerverilmiştir.İkincikısımdaisegörevyapılanokullarailişkinözelliklersunulmuştur.Karşılaştırmagrupların-dasınıflarınveokullarınortalamabüyüklükleri,öğretmenbaşınadüşenöğrencisayısıgibideğişkenlerbubölümdeelealınacaktır.
2.1. Öğretmenlerin Demografik Özellikleri
Cinsiyet Dağılımı
KarşılaştırmagruplarındakiülkelerdebulunanveTALIS2018’ekatılanöğretmenlerincinsiyetegöredağı-lımlarıincelendiğindeTürkiye’dekikadınöğretmenlerinoranınınOECDortalamasındanyaklaşık%8dahaazolduğugörülmektedir.BunakarşınTürkiye’debulunankadınöğretmelerinoranının2008yılınagöreyaklaşık%4lükbirartışgösterdiğigörülmektedir.“PISAEnİyiAsya”grubundakadınöğretmenoranınınTürkiye’de-ki2018yılıkadınöğretmenoranındanyaklaşık%4dahaazolduğugörülmektedir.“PISAEnİyiAvrupa”gru-buiseöğretmenlerincinsiyetdağılımlarıaçısındanOECDortalamasıilebenzerlikgöstermektedir.
ERKEK
BÖLÜM 2
Tablo 2.1.Karşılaştırmagruplarındayeralanülkelerdekiöğretmenlerincinsiyetegöredağılımı
% SH % SHTürkiye2008 51,97 2,27 48,03 2,27
Türkiye2018 55,84 1,0 44,16 1,0
OECDOrtalaması 63,63 0,44 36,37 0,44
PISAEnİyiAvrupa 62,63 0,78 37,37 0,78
PISAEnİyiAsya 51,78 0,54 48,22 0,54
Yaş Dağılımı
TALIS2018’ekatılanortaokulöğretmenlerinyaşdağılımlarınınincelenmesi;ülkelerdebulunanöğretimişgücününyaşlanıpyaşlanmadığınıgörmek,gençöğretmenlerinyaşdağılımlarıiçindekioranlarınıdene-yimleribağlamındadeğerlendirmekiçinoldukçaönemlidir.
KADIN ERKEK
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü1414
Grafik2.1incelendiğinde2008yılındaTALISanketiniyanıtlayanTürkiye’deki25yaşaltı,yaniyenime-zunolanöğretmenlerinistihdamoranlarının%10’larıgeçtiğiancakbuoranın2018yılında%2’leredüştüğüdikkatçekmektedir.DiğertaraftananketiyanıtlayanTürkiye’deki30yaşaltıöğretmenlerinoranıincelendi-ğinde,OECDortalamasınınyaklaşıkikikatıolduğugörülmektedir.Budurum,yakınbirzamandilimindeçoksayıdayeniöğretmeninsistemegirişyaptığınıgöstermektedir.ÇalışmayakatılanTürkiye’deki30yaşaltındabulunanöğretmenlerinoranıyaklaşık%26ikenbuoranın“PISAEnİyiAsya”ve“PISAEnİyiAv-rupa”gruplarında%16,5civarındaolduğugörülmektedir.2018yılıTALISanketiniyanıtlayanöğretmenle-rinverilerinegöreTürkiye’debulunanöğretmenlerin%48’inin30-39yaşaralığındaolduğuvebuoranınkar-şılaştırmagruplarınıntamamındanyüksekolduğugörülmektedir.50yaşınınüzerindebulunanöğretmenle-rinoranlarıincelendiğindeTürkiye’debuoranın%6,OECDortalamasınıniseyaklaşık%30olduğugörül-mektedir.Buoran“PISAEnİyiAsya”grubunda%30civarındadır.Bubulguylaberaber60yaşüzerindekiöğretmenoranlarıincelendiğindeOECDortalamasınınyaklaşık%7olduğu,“PISAEnİyiAsya”ve“PISAEnİyiAvrupa”gruplarındaisebuoranınyaklaşık%5olduğugörülmektedir.Çalışmayakatılanortaokulöğ-retmenlerininTürkiye’de60yaşüzerindekioranınındiğergruplarakıyaslaoldukçadüşük(%1,3)olduğugörülmektedir.
Grafik 2.1.Karşılaştırmagruplarındayeralanöğretmenlerinyaşaralıklarınagöredağılımları
%0
%10 10,10
2,20 2,42 3,
60
8,18
33,8
5
35,0
0
48,11
28,2
7 32,5
4
26,6
9
14,7
0 19,7
528
,56
26,8
3
26,5
8
6,21
4,97
22,9
8
18,7
5
25,11
0,14 1,3
2
6,89
4,94
4,94
23,6
510
,87
13,3
4
13,4
9%20
%30
%40
%50
%60
25 yaş altı 25-29 yaş altı 30-39 yaş 40-49 yaş 50-59 yaş 60 yaş üstü
Türkiye 2008 Türkiye 2018 OECD Ortalaması PISA En İyi AVRUPA PISA En İyi ASYA
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü15
Çalışma Durumları
TALIS2018yılıçalışmasınakatılanöğretmenlerinçalışmadurumlarınınortayakonulmasıiçin“Öğret-menolarakmesaisaatleribakımındanşuandakiçalışmadurumunuznedir?”sorusuanketkapsamındasorul-muştur.Öğretmenleretamzamanlı(tamzamanlısaatlerin%90’ındanfazlası),yarızamanlı(tamzamanlısa-atlerin%71-90’ı),yarızamanlı(tamzamanlısaatlerin%50-70’i)veyarızamanlı(tamzamanlısaatlerin%50’sindenaz)seçeneklerisunulmuştur.
Öğretmenlereanketlerdeşuaçıklamasunulmuştur:'Tamzamanlı'ifadesi,resmîolaraktarafınızata-nımlanmışderssaatisayısıvegörevlerinizigösterir.Resmîokullardagörevlibranşöğretmenleriiçin15derssaatini,sınıföğretmenleriiçin18derssaatinigösterir”.Öğretmenlerinbuseçeneklereverdikleriya-nıtlarTablo2.2’deyeralmaktadır.
% SH % SH % SH % SH
Türkiye2008 75,04 1,54 - - - - 1,62 0,48
Türkiye2018 82,50 0,73 9,89 0,54 6,58 0,47 1,04 0,17
OECDOrtalaması 83,34 0,59 6,20 0,22 5,83 0,25 4,63 0,24
PISAEnİyiAvrupa 71,14 0,73 13,71 0,51 11,52 0,62 3,62 0,30
PISAEniyiAsya 93,48 0,38 2,07 0,15 1,83 0,17 2,63 0,30
Tam zamanlı (tam zamanlı
saatlerin % 90'ından fazlası)
Yarı zamanlı (tam zamanlı
saatlerin% 71-90'ı)
Yarı zamanlı (tam zamanlı
saatlerin% 50-70'i)
Yarı zamanlı (tam zamanlı saatlerin%
50'sinden az)
MEB'degörevliöğretmenlerintamamıtamzamanlıolarakçalışmaktadır.Tablonunüzerindeaçıklamasıyapılmışolantamzamanlıifadesinekarşılıkgelenderssaatisayısınıgörevyaptıkları
okuldatamamlayamayanöğretmenlerMEB'ebağlıbaşkabirokuldagörevlendirilerektamzamanlıolaraktanımlananderssaatinitamamlayabilmektedirler.Farklıilvebölgelerdeöğretmenlerin
girdikleriderssaatlerifarklılıkgöstermektedir.Sorudaöğretmenlere"buokulda"girilenderssaatisorulduğuiçinöğretmenlersadecetekbirokuldagirdikleriderssaatinidüşünerek
cevapverdiklerisöylenebilir.Ayrıcaözelokullardersücretikarşılığındayarızamanlıöğretmendeçalıştırabilmektedir.
Türkiye’denaraştırmayakatılanöğretmenlerintamzamanlıoranının2008yılınagöre%7yükselerek2018yılındaOECDortalamasınayaklaştığıgörülmektedir.“PISAEnİyiAvrupa”grubuilekıyaslandığındaTürkiye’dekitamzamanlıöğretmenoranınınyaklaşık%11dahafazlaolduğugörülmektedir.“Türkiye2018”ile“PISAEnİyiAsya”grubukıyaslandığındaise“PISAEnİyiAsya”grubundakitamzamanlıöğretmenlerinoranınınTürkiye’den%11dahafazlaolduğuve%90’larıaştığıgörülmektedir.
Tablo 2.2.Karşılaştırmagruplarındayeralanöğretmenlerinmesaisaatlerinegöreçalışmadurumları
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü1616
Eğitim Durumları
TALIS2018’deöğretmenlere“Tamamladığınızenyüksekresmîeğitimseviyesinedir?”şeklindebirso-rusorulmuştur.Öğretmenleresunulanseçenekler“önlisans”,“lisans”,“yükseklisans”ve“doktora”şeklin-dedeğişmektedir.
Grafik 2.2. Karşılaştırmagruplarındayeralanöğretmenlerintamamladıklarıenyüksekresmîeğitimseviyesi
%0
%100,18 0,18
60,7 1,7 0,59 2,05
88,1692,27
53,53
63,55
73,19
1,77 1,81 0,5
%20
%30
%40
%50
%60
%70
%80
%90
%100
Ön Lisans Yüksek Lisans DoktoraLisans
Türkiye 2008 Türkiye 2018 OECD Ortalaması PISA En İyi AVRUPA PISA En İyi ASYA
5,64 6,86
41,64
32,76
24,21
Grafik2.2’deanketi,yanıtlayanöğretmenlerintamamladıklarıenyüksekresmîeğitimseviyelerigörülmek-tedir.AnketyanıtlarınagöreTürkiye’deönlisansmezunuöğretmenlerinoranının2008yılınagöreoldukçaazal-dığıve%1'inaltınadüştüğügörülmektedir.Yine2008yılıilekarşılaştırıldığındalisansmezunuolanöğretmen-lerinoranının%5oranındayükseldiğigörülmektedir.
Benzerkarşılaştırma,yükseklisansmezunuöğretmenlerinoranınagöreyapıldığında2008yılında%5,6olanyükseklisansmezunuolanöğretmenoranının2011yılındasadece%1,2artarak%6,8’eulaştığıgörülmektedir.KarşılaştırmagruplarınınyükseklisansmezunuolanöğretmenlerinoranınabakıldığındaOECDortalamasının%42,“PISAEnİyiAvrupa”ve“PISAEnİyiAsya”yükseklisansmezunuolanöğretmenlerinoranınınsırasıyla%33ve%24olduğugörülmektedir.Türkiye’dedoktoramezunuöğretmenlerinoranının%0,18olduğuveTürkiye’dedoktoramezunuolanöğretmenlerinoranının2008yılınagöredeğişmediğigörülmektedir.
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü17
Öğretmenlik Yeterliğini Kazanma Yolları
Öğretmenlereuygulananankette,öğretmenlikyeterliklerininasıleldeettiklerisorulmuştur.Öğretmenlere“Alaneğitimisırasındakiöğretmeneğitimi”,“Alaneğitimineekolaraköğretmeneğitimi”,“Başkabirpedagojikalandaeğitimveyayetiştirmeprogramı”,“Sadecealanodaklıeğitimveyayetiştirmeprogramı”,“Öğretmenlikyaptığımalanadairherhangibirresmîyeterliğeveyapedagojikeğitimesahipdeğilim.”ve"Diğer"seçeneklerisunulmuştur.
Anketkapsamında“Alaneğitimisırasındakiöğretmeneğitimi:Öğretmenolacakların,alaneğitiminivepedagojikformasyonualdığınıtekbelgeilegöstereneğitimdir.”tanımıve“Alaneğitimineekolaraköğret-meneğitimi:Öğretmenolacakların,alaneğitiminivepedagojikformasyonualdığınıayrıayrıbelgelerlegös-tereneğitimdir.”tanımıöğretmenlerlepaylaşılmıştır.Türkiye’dehızlıveyaözelbiryollayapılanöğretmeneğitimibulunmadığındanbuseçenekTürkiyeanketindeyeralmamıştır.Tablo2.3’te,anketeyanıtlarındağı-lımlarıyeralmaktadır.
% SH % SH % SH % SH % SH % SH % SH
Türkiye 79,60 0,82 16,48 0,75 - - 0,90 0,19 1,85 0,30 0,13 0,05 1,05 0,19
OECD Ortalaması 51,11 0,40 30,17 0,37 2,00 0,12 2,37 0,11 6,64 0,24 2,56 0,16 5,15 0,17
PISA En İyi Avrupa 20,42 0,72 66,71 1,03 7,14 0,57 0,68 0,16 1,03 0,24 1,59 0,27 2,44 0,29
PISA En iyi Asya 83,08 0,51 14,27 0,44 - - 1,18 0,17 0,48 0,10 0,83 0,15 0,16 0,05
Alaneğitimi
sırasındakiöğretmeneğitimi(%)
Alaneğitimineek
olaraköğretmeneğitimi(%)
Hızlıveyaözelbir
yollayapılanöğretmeneğitimi(%)
Başkabirpedagojik
alandaeğitimveyayetiştirmeprogramı(%)
Sadecealanodaklıeğitim
veyayetiştirme
programı(%)
Öğretmenlikyaptığıalanadairherhangibirresmî
yeterliğeveyapedagojik
eğitimesahipolmama(%)
Diğer(%)
Tablo2.3incelendiğindeanketiyanıtlayanTürkiye’dekiortaokulöğretmenlerininbüyükçoğunluğununalaneğitimisırasındaöğretmeneğitimiyleöğretmenlikyeterliklerinikazandıklarıgörülmektedir(%79,8).Alaneğitimisırasındaöğretmenlikyeterliğinikazanmaoranı“PISAEnİyiAsya”grubunda%83ve“PISAEnİyiAvrupa”grubundaise%20oranındadır.
Tablo 2.3.Öğretmenlerinöğretmenlikyeterliğinikazanmayolları
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü1818
Dolayısıyla,Türkiye’dekiöğretmenlikyeterliğinieldeetmeşeklindekioran“PISAEnİyiAsya”grubuy-labenzerlikgöstersede“PISAEnİyiAvrupa”grubutamtersiorandabireğilimgöstermektedir.OECDor-talamasınabakıldığındaöğretmenlikyeterliğinieldeetmeyolununalaneğitimisırasındaöğretmeneğitimiy-le(%51)vediğeryollarlaeldeedilenyeterliğindeaynıorandaolduğugörülmektedir.Öğretmenlerinyeter-liklerinifarklıtürdekieğitimlerilekazanmalarıdikkatiçekmektedir.
Öğretmenlik Eğitimi Sürecinin Kapsamı
Öğretmeneğitimi,birçokülkedealaneğitimisırasındaöğretmeneğitimiveyaalaneğitimineekolaraköğretmeneğitimişeklindedevametmektedir.Tablo2.3’tedeişaretedildiğiüzereöğretmeneğitimiyoluneolursaolsunöğretmeneğitimininniteliğiönemtaşımaktadır.BubağlamdaTALIS2018’deöğretmenlere,resmîöğretmeneğitimisürecindebellihususlarıneğitimsürecindeyeralıpalmadığısorulmuştur.Buhusus-lardanbazıları“öğretilenderslerin/konularınbazılarınınveyatamamınıniçeriği”,“öğretilenderslerin/konu-larınbazılarınınveyatamamınınsınıfiçiuygulamaları”ve“öğretilenderslerin/konularınbazılarınınveyatamamınınöğretimyöntemleri”şeklindeyeralmıştır.Buhususlarıneğitimsürecindeyeraldığınıdüşünenöğretmenler“evet”,yeralmadığınıdüşünenlerise“hayır”seçeneğiniişaretlemiştir.Grafik2.3’teöğretmeneğitimisürecincebelirtilenhususlarınyeraldığını(“evet”iseçenöğretmenlerinoranı)düşünenöğretmen-lerinoranlarıverilmiştir.
Grafik 2.3. Öğretmeneğitimisürecindebazıhususlarınyeralmadurumları
ÖĞRETİLEN KONULARIN BAZILARININ VEYA TAMAMININSINIF İÇİ UYGULAMASI
ÖĞRETİLEN DERSLERİN BAZILARININ VEYA TAMAMININÖĞRETİM YÖNTEMLERİ
ÖĞRETİLEN DERSLERİN / KONULARIN BAZILARININ YA DA TAMAMININ İÇERİĞİ
76 78 82 84 86 88 90 92 94 96 98
Türkiye OECD Ortalaması PISA En İyi AVRUPAPISA En İyi ASYA
%
%
% 89,94
88,1487,84
94,7591,61
83,887,81
96,3489,66
92,8191,24
93,38
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü19
Grafik2.3incelendiğinde“PISAEnİyiAsya”grubundabulunanöğretmenlerin%93,3’üöğretmeneğiti-misürecindeöğretilenderslerin/konularınbazılarınınveyatamamınıniçeriğininprogramlarındayeraldığı-nısöylemiştir.BuoranTürkiye’de%89,9olarakkarşımızaçıkmaktadır.
TALIS2018anketiniyanıtlayanortaokulöğretmenlerininöğretmeneğitimisürecinde“öğretilendersle-rin/konularınbazılarınınveyatamamınınöğretimyöntemleri”konusunukapsayanbireğitimalmadurumla-rıincelendiğinde,“PISAEnİyiAvrupa”grubundabulunanöğretmenlerin%94,7’sininbukonularıkapsayanbireğitimaldıklarınıifadeetmiştir.Türkiye’de%88,1olarakbelirlenmiştir.BuoranOECDortalamasındanyaklaşık%0,3yüksekken,“PISAEnİyiAvrupa”ve“PISAEnİyiAsya”karşılaştırmagruplarındandüşük-tür.
Öğretilenderslerin/konularınbazılarınınveyatamamınınsınıfiçiuygulamalarınınöğretmeneğitimiprog-ramlarındakapsandığını“PISAEnİyiAvrupa”grubundabulunanveçalışmayakatılanöğretmenlerin%96,3’ü'evet'olarakyanıtlarkenbuoranTürkiye’de%83,8’dir.BuoranlaTürkiye,karşılaştırmagruplarıiçindeendüşükoranasahiptir.Belirlenentümhususlararasındaendüşükorandaöğretmenin,öğretmeneğitimisüre-cindeöğretilenkonularınsınıfiçiuygulamalarınınyeraldığınısöylemesiüzerindeönemledurulmasıgere-kenhususlardanbiriolarakkarşımızaçıkmaktadır.
Öğretmenlerin Kendilerini Hazır Hissetmeleri
TALIS2018’deöğretmenlereiçerik,pedagojiveuygulamabağlamındakendilerininekadarhazırhisset-tiklerisorulmuştur.Öğretmenleresunulanyanıtseçenekleri“hiç”,“biraz”,“oldukça”ve“tamamen”şeklin-dedeğişmektedir.Tablo2.4’teöğretmenlerinbelirlenenhususlardakendilerinihazırhissetmedurumlarıve-rilmiştir.
Türkiye’debulunanöğretmenlerin%85’tenfazlasıkonularıniçeriği,öğretimyöntemleri,sınıfiçiuygu-lamalarvegelişimveöğrenmeyitakipetmegibikonulardakendilerini“oldukça”ve“tamamen”hazırhis-setmektedirler.Tümbuhususlararasındabilimveiletişimteknolojilerikonusunda“oldukça”ve“tamamen”hazırhissedenlerinoranıTürkiye’de%70civarındadır.
Belirlenenhususlardakendilerini“oldukça”ve“tamamen”hazırhissedenöğretmenlerinoranları,tümkarşılaştırmagruplarıiçindeenfazlaTürkiye’dedir.Budurum,oldukçadikkatçekicidirvederinlemesinebiraraştırmayapılmasıgereklidir.Diğertaraftanbakıldığındaiçerik,öğretimyöntemleri,sınıfiçiuygulamalar,gelişimveöğrenmeyitakipetmegibihususlardakendisini“hiç”ve“biraz”hazırhissedenlerinoranının%10’unüzerindeolduğugörülmektedir.Buoran,bilgiveiletişimteknolojilerikonusunda%30’larayaklaş-maktadır.
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü2020
Tablo 2.4.Öğretmenlerinkendilerinihazırhissetmedurumları
% SH % SH % SH % SH
Hiç 0,46 0,12 1,73 0,12 2,09 0,19 2,72 0,22
Biraz 11,11 0,54 18,72 0,66 20,59 0,76 40,13 0,61İÇERİK
Oldukça 49,63 1,10 44,87 0,46 47,58 0,85 42,35 0,53
Tamamen 38,79 0,98 34,67 0,72 29,75 0,80 14,80 0,42
Hiç 0,61 0,13 4,20 0,21 2,15 0,23 3,61 0,26
Biraz 13,78 0,67 26,70 1,07 23,64 0,98 41,51 0,55ÖĞRETİM
YÖNTEMLERİ Oldukça 53,08 0,88 45,62 0,56 51,92 0,92 42,47 0,53
Tamamen 32,52 0,89 23,47 0,65 22,30 0,74 12,40 0,33
Hiç 1,37 0,23 4,38 0,21 1,80 0,20 5,14 0,33
SINIF İÇİ UYGULAMALAR
Biraz 16,45 0,71 24,07 0,52 18,07 0,62 37,17 0,63
Oldukça 48,96 1,01 45,15 0,56 48,43 0,94 43,91 0,63
Tamamen 33,22 0,95 26,0 0,54 31,70 0,84 13,79 0,42
Hiç 5,29 0,42 20,86 0,44 21,45 0,68 20,97 0,63
BİLGİ VE İLETİŞİM TEKNOLOJİLERİ Biraz 23,38 0,77 33,05 0,85 35,26 0,87 43,07 0,59
Oldukça 43,80 1,05 30,77 0,79 31,35 0,86 27,75 0,53
Tamamen 27,53 0,84 15,32 0,48 11,94 0,64 8,21 0,32
Hiç 1,96 0,26 11,08 0,43 12,80 0,62 10,51 0,39
Biraz 12,48 0,63 30,19 0,75 36,72 0,88 43,27 0,57
Oldukça 47,74 1,09 41,35 1,37 39,30 0,95 37,87 0,55
Tamamen 37,83 1,04 17,38 0,57 11,18 0,58 8,35 0,28
Türkiye OECD Ortalaması
PISA En İyi Avrupa
PISA En İyi Asya
GELİŞİM VE ÖĞRENMEYİ TAKİP ETME
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü21
Grafik2.4’te“içerik”,“öğretimyöntemleri”,“sınıfiçiuygulamalar”,“bilgiveiletişimteknolojileri”,“gelişimveöğrenmeyitakipetme”hususlarındaanketekatılanvekendini“tamamen”hazırhissedenlerinTürkiye’dekioranınındiğerkarşılaştırmagruplarınagöreoldukçafazlaolduğugörülmektedir.ÖzelliklePISA’dabaşarılıolanülkelerdekiöğretmenlerinTürkiye’dekiöğretmenleregöredahaazınınkendinihazırhissetmesi,üzerindeönemledurulmasıgerekenbirkonuolarakkarşımızaçıkmaktadır.
Grafik 2.4. Belirlikonulardakendini"tamamen"hazırhissetiğinisöyleyenöğretmenlerinoranları
%0
%5
%10
%15
%20
%25
%30
%35
%40
İçerik Öğretim Yöntemleri Sınıf İçi Uygulamalar
Bilgi ve İletişim Teknolojileri Gelişim ve Öğrenmeyi Takip Etme
Türkiye OECD Ortalaması PISA En İyi AVRUPA PISA En İyi ASYA
38,79
32,52 33,22
29,75
22,30
31,70
11,94 11,18
14,80
12,4013,79
8,21 8,35
34,67
23,47
26,40
15,3217,38
27,53
37,83
Öğretmen Olmadaki Önemli Faktörler
TALIS2018’deöğretmenlere,öğretmenlikmesleğiniseçmedebelirlenenhususlarınnekadarönemliol-duğusorulmuştur.Öğretmenleresunulanyanıtseçenekleri“hiçönemlideğil”,“azönemli”,“ortaderecedeönemli”ve“çokönemli”şeklindedeğişmektedir.AnketiyanıtlayanTürkiye’dekiöğretmenlerinyaklaşık%50’siöğretmenlikmesleğiniseçmede“mesaisaatlerininözelhayatlarındakisorumluluklaradahafazlava-kitayırmayısağlaması"nınçokönemliolduğunubelirtmişlerdir.BuoranOECD,“PISAEnİyiAvrupa”ve“PISAEnİyiAsya”gruplarındasırasıyla%32,%24ve%28olarakkarşımızaçıkmaktadır.Öğretmenyanıt-larınailişkinbulgularTablo2.5’teyerverilmiştir.
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü2222
Tablo2.5’tegörüldüğüüzereanketiyanıtlayanTürkiye’dekiöğretmenlerin%85’iöğretmenlikmesleği-niseçmede“öğretmenliğintoplumafaydalıolmayısağlaması"nınçokönemliolduğunubelirtirkenbuoran“PISAEnİyiAvrupa”grubunda%52ve“PISAEnİyiAsya”grubunda%37olarakkarşımızaçıkmaktadır.Türkiye’deöğretmenlikmesleğininseçilmesindemesaisaatleribirçoköğretmentarafındanönemlibirne-denolarakgösterilsedeöğretmenlikmesleğininseçilmesindemesleğintoplumafaydalıbirmeslekolarakgörülmesinindeönemliolduğugörülmektedir.
Öğretmenlik Tercihi
TALIS2018anketindeöğretmenlere,öğretmenliğinkariyerolarakilktercihleriolupolmadığısorulmuş-tur.Öğretmenlerdensoruya“evet”yada“hayır”şeklindeyanıtvermeleriistenmiştir.Türkiye'deanketiya-nıtlayanöğretmenlerin%64’üöğretmenliğinkariyerolarakilktercihleriolduğunusöylemiştir.Buoran;OECD,PISAEnİyiAvrupavePISAEnİyiAsyagruplarındasırasıyla%63,%57ve%81’dir.“PISAEnİyiAsya”grubundaöğretmenlerinbüyükbirçoğunluğununkariyerolarakilktercihlerininöğretmenlikolmasıdikkatçekicidir.
Tablo 2.5.Öğretmenlikmesleğiniseçmedekifaktörleregöreöğretmenlerinoranları
% SH % SH % SH % SH % SH % SH % SH % SH % SH % SH % SH % SH
Türkiye 4,48 0,47 12,11 0,67 33,99 0,92 49,42 1,01 1,91 0,21 7,02 0,43 32,03 0,91 59,04 0.90 0,34 0.07 1,34 0,17 12,55 0,50 85,77 0,51
OECDOrtalaması 8,91 0,37 21,69 0,57 36,80 0,96 32,60 0,73 4,01 0,19 15,45 0,32 36,38 0,75 44,15 0,79 1,61 0,09 6,12 0,25 27,68 0,49 64,59 0,63
PISAEnİyiAvrupa 15,27 0,83 25,10 0,74 35,63 0,97 24,00 0,76 9,39 0,56 20,62 0,65 36,82 0,93 33,17 0,93 2,91 0,25 9,59 0,52 34,96 0,86 52,53 0,99
PISAEnİyiAsya 7,60 0,37 25,89 0,53 38,11 0,58 28,41 0,46 4,61 0,27 23,99 0,57 47,54 0,65 23,87 0,54 2,76 0,22 13,78 0,48 45,77 0,62 37,69 0,62
Mesai saatleri ve çalışma takviminin (ders saatleri, tatiller, yarı zamanlı pozisyonlar) özel hayatımdaki
sorumluluklarıma vakit ayırmamı sağlamasıÖğretmenliğin, sosyal olarak dezavantajlı olanlara
faydalı olmamı sağlaması Öğretmenliğin topluma faydalı olmamı sağlaması
Hiç
öne
mli
deği
l
Hiç
öne
mli
deği
l
Ort
a de
rece
de ö
nem
li
Ort
a de
rece
de ö
nem
li
Çok
öne
mli
Çok
öne
mli
Çok
öne
mli
Az
önem
li
Az
önem
li
Hiç
öne
mli
deği
l
Ort
a de
rece
de ö
nem
li
Az
önem
li
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü23
Öğretmenlik Deneyimi
Karşılaştırmagruplarındayeralanöğretmenlere,öğretmenolarakçalıştıklarıtoplamyılveöğretmenolarakbulunduklarıokuldaçalıştıklarıyılsorulmuştur.Oluşturulankategoriler“5ve5yıldanaz”,“6-11yılarası”,“11-20yılarası”ve“20yıldanfazla”şeklindedir.Tablo2.7’dekiTürkiye’deöğretmenlerintoplamöğretmenlikdeneyimsürelerinebakıldığında2008yılınagöre2018yılında10yıldanazdeneyimesahipolanöğretmenlerinoranlarındayaklaşık%13’lükbirazalmagerçekleştiği,“11-20yılarasında”deneyimesahipolanöğretmenlerinoranındaiseyaklaşık%13’lükbirartışolduğugörülmektedir.Budurumarağmentümkarşılaştırmagruplarıarasında“5yıldanaz”deneyimesahipolanöğretmenlerinoranınınenfazlaTürkiye’deolduğugörülmektedir.“11-20yılarası”öğretmenlikdeneyiminesahipolanlarınoranı,TALIS2018’detümkarşılaştırmagruplarıiçinbirbirineçokyakındır.“20yıldanfazla”deneyimesahipolanöğretmenlerinoranınınisediğerkarşılaştırmagruplarındaTürkiye’ninikikatındanfazlaolduğugörülmektedir.Buoran,Türkiye’de%12iken“PISAEnİyiAsya”grubunda%37’lereyaklaşmaktadır.
Karşılaştırmagruplarındakiöğretmenlerinbulunduklarıokullardakideneyimlerinebakıldığında,Türkiye’dekiöğretmenlerinyaklaşık%80'ininbulunduklarıokulda5yıldanazsüredirgörevyaptıklarıgörülmektedir.KarşılaştırmagruplarınagörebuoranenfazlaTürkiye’dedir.Şuandaçalıştığıokulda“11-20yılarasında”çalışanöğretmenlerin“PISAEnİyiAvrupa”grubunda%23,OECDortalamasındaiseyaklaşık%20olduğuanlaşılmaktadır.Buoranlar,Türkiyeve“PISAEnİyiAsya”grubuiçinsırasıylayaklaşıkolarak%5ve%10olarakkarşımızaçıkmaktadır.
Tablo 2.6.Kariyerolarakilktercihininöğretmenlikolduğunusöyleyenöğretmenlerinoranları
Evet Hayır
% SH % SH
Türkiye 64,69 0,83 35,31 0,83
OECDOrtalaması 63,73 0,61 36,27 0,61
PISAEnİyiAvrupa 57,68 0,91 42,32 0,91
PISAEnİyiAsya 81,03 0,47 18,97 0,47
Kariyer olarak öğretmenliğin ilk tercih olması (%)
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü2424
Tablo 2.7. Bulunduklarıokuldakivetoplamöğretmenlikdeneyiminegöreöğretmenlerinoranları
2.2. Öğretmenlerin Okullara Göre Dağılımları
TALIS2018uluslararasıraporundaöğretmenlerinokullaradağılımlarınınçokönemliolduğubelirtilmektedir
(OECD,2019).Tümülkelerde,ülkeiçindekiokullar,bulunduklarıkonum(kırsal,kentselvs.),karşılaştıkları
zorluklar,bellialanlardakiöğretmenihtiyaçlarıbakımındanfarklılıkgöstermektedir.Bubağlamda,birçokülke
farklıkonumlardabulunanokullarına,onlarınihtiyaçlarınıkarşılayacaköğretmenleratamaktadır(Schleicher,
2012).Uluslararasıraporlardadavurgulandığıgibi(OECD,2014)birçokçalışma,düşüknitelikleresahip
öğretmenlerindahaçokdezavantajlıokullardabulunduğunuvebunundabuokullardabulunanöğrencileriçin
eğitimdefırsateşitliğibağlamındadezavantajlıbirdurumayolaçtığınıvurgulamaktadır.Bubölümdeöğretmenlerin
okullaradağılımları;onlarınmeslekideneyimleri,sosyoekonomikbakımdandezavantajlıveavantajlıokullar,
öğretmenlerinmezuniyetdüzeyleriveokulunkonumubağlamlarındaincelenecektir.
% SH % SH % SH % SH
Türkiye2008 77,20 1,51 16,43 1,40 4,88 0,58 1,49 0,38
Türkiye2018 79,14 0,70 15,15 0,64 4,80 0,32 0,91 0,18
OECDOrtalaması 52,29 0,89 18,26 0,47 19,25 0,77 10,21 0,47
PISAEnİyiAvrupa 46,39 1,04 20,23 0,75 22,71 0,86 10,66 0,51
PISAEnİyiAsya 69,35 0,67 15,22 0,48 9,79 ,36 5,65 0,34
Türkiye2008 41,07 2,23 27,58 1,84 19,40 1,37 11,95 1,26
Türkiye2018 31,09 0,92 24,43 0,89 32,34 0,78 12,13 0,51
OECDOrtalaması 22,06 0.85 17,75 0,45 30,81 1,08 29,37 0,54
PISAEnİyiAvrupa 20,76 0,79 20,06 0,68 35,17 0,83 24,01 0,57
PISAEnİyiAsya 19,78 0,53 17,04 0,48 26,54 0,62 36,65 0,74
5 ve 5 yıldan az (%)
BU
LU
ND
UK
LA
RI
OK
UL
DA
Kİ
ÖĞ
RE
TM
EN
LİK
D
EN
EY
İMİ
TOPL
AM
Ö
ĞR
ET
ME
NL
İK
DE
NE
YİM
İ
6-10 yıl arası (%)
11-20 yıl arası %
20 yıldan fazla %
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü25
Öğretmenlerin Deneyimlerine Göre Kırsal ve Kentsel Bölgelerde Görev Almaları
TALIS2018anketindeokullarınbulunduklarıkonumlar;köy(3000kişiyekadar),belde(3001ile15.000
kişiarası),ilçe(15.000ile100.000kişiarası),şehir(100.001ile1.000.000arası),büyükşehir(1.000.000ki-
şidenfazla)olarakbelirlenmiştir.Bubölümdeokullarınkonumları15.000’denazkişininyaşadığıyerdeki
okullar(köylervebeldeler),15.000ile100.000kişiarasındakişininyaşadığıyerdekiokullar(ilçe)ve
100.000’denfazlakişininyaşadığıyerdekiokullar(şehirvebüyükşehir)olaraküçkısımdaincelenmiştir.
Tablo2.8’deanketyanıtlarıdoğrultusundaTürkiye’de2008yılındanüfusu15.000’denazolanbölgeler-
debulunanöğretmenlerin%62’sinin“5yılveyadahaaz”öğretmenlikdeneyiminesahipolduğu,buoranın
2018yılında%49’adüştüğügörülmektedir.Ancakbuoranhâlenkarşılaştırmagruplarıiçindeenyüksekola-
nıdır.Nüfusu15.000’denazolanyerlerdebulunanöğretmenlerden5yılvedahaaztecrübeyesahipolanla-
rınoranı“PISAEnİyiAvrupa”ve“PISAEnİyiAsya”gruplarında%21olarakbelirlenmiştir.Nüfusu15.000
ile100.000kişiarasındaolanyerlerdebulunanöğretmenlerinTürkiye’de%33’ü,“PISAEnİyiAvrupa”da
%18’ive“PISAEnİyiAsya”da%19’u5yılvedahaazöğretmenlikdeneyiminesahiptir.
Diğertaraftan,katılımcılarınyanıtlarınagöreTürkiye’denüfusu100.000kişininüzerinde(şehirvebü-
yükşehir)olanyerlerdebulunanöğretmenlerinoranının%52,6olduğugörülmektedir.Buöğretmenlerden5
yıldanfazlaöğretmenliktecrübesinesahipolanlarınoranıTürkiye’de%78,“PISAEnİyiAvrupa”da%77
ve“PISAEnİyiAsya”da%80olarakkarşımızaçıkmaktadır.
TALIS2018anketyanıtlarınagöreiseTürkiye’denüfusu15.000’denazolanyerlerdegörevyapanöğ-
retmenlerinoranı%22’dir.Genelolarakbuyerlerdebulunanöğrencilerindiğeryerlerdekiöğrencileregöre
akademikolarakdahabaşarısızolduklarıbazıçalışmalardakarşımızaçıkmaktadır(Yıldırım,Yıldırımve
Ceylan,2017).Tablo2.8'deöğretmenlerindeneyimlerinegörekırsalvekentselokullardakioranlarıdaha
detaylıolarakincelenebilir.
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü2626
Tablo 2.8. Öğretmenlerindeneyimlerinegörekırsalvekentselbölgelerdekiokullardagörevyapanöğretmenlerinoranları
Sosyoekonomik yönden dezavantajlı ailelerden gelen öğrencilerin oranına göre öğretmen deneyimleri.
TALIS2018anketinde“sosyoekonomikyöndendezavantajlıaileler”ifadesi;yeterlidüzeydebarınma,beslenmeyadatıbbibakımgibitemelihtiyaçlardanyoksunailelereişaretetmektedir.TALIS2018anketin-deortaokulöğretmenlerinesınıflarındabulunansosyoekonomikyöndendezavantajlıailelerdengelenöğ-rencilerinoranısorulmuştur.
Sosyoekonomikyöndendezavantajlıailelerdengelenöğrencilerinoranının%30'danfazlaolduğuokul-larliteratürde"zorluokullar"olaraktanımlanmaktadır.
% SH % SH % SH % SH % SH % SH % SH % SH % SH
Türkiye2008 20,29 4,32 61,66 5,30 38,34 5,30 31,20 5,48 38,18 4,74 61,82 4,74 48,51 3,39 33,12 4,97 66,88 4,97
Türkiye2018 22,20 0,24 49,16 2,47 50,84 2,47 25,19 0,19 33,94 1,79 66,06 1,79 52,61 0,23 21,81 0,93 78,19 0,93
OECDOrtalaması 31,99 2,53 24,88 2,13 75,12 2,13 30,98 1,74 19,52 0,79 80,48 0,79 37,03 1,64 21,71 0,83 78,29 0,83
PISAEnİyiAvrupa 23,58 2,54 21,93 1,63 78,07 1,63 40,84 3,50 18,38 1,05 81,62 1,05 35,58 3,13 22,58 1,54 77,42 1,54
PISAEnİyiAsya 8,62 0,92 21,24 2,79 78,76 2,79 23,96 2,05 19,63 1,34 80,37 1,34 67,42 1,77 19,58 0,66 80,42 0,66
15 000 veya daha az kişi
bulunan bölgelerde bulunan
okullarda çalışan öğ-
retmenlerin oranı
5 yıl veya daha az
öğretmenlik tecrübesi
olan öğretmenler
15 001 - 100 000 kişilik
alanlardaki okullarda
çalışan öğretmenler
100 000'den fazla kişiliğe
sahip bölgelerde bulunan
okullarda çalışan
öğretmenler
5 yıl veya daha az
öğretmenlik tecrübesi
olan öğretmenler
5 yıldan fazla
öğretmenlik tecrübesi
olan öğretmenler
5 yıl veya daha az
öğretmenlik tecrübesi
olan öğretmenler
5 yıldan fazla
öğretmenlik tecrübesi
olanöğretmenler
15 000 veya daha az kişiden oluşan alanlardaki
okullarda15 001 - 100 000 kişilik alanlardaki okullarda
100 000'den fazla kişinin bulunduğu bölgelerde
bulunan okullarda
5 yıldan fazla
öğretmenlik tecrübesi
olan öğretmenler
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü27
Tablo2.9’daTALIS2018anketiniyanıtlarınagöresosyoekonomikyöndendezavantajlıailelerdengelenöğrencilerinoranı%30’danfazlaolanokullardakiöğretmenlerindağılımlarıgörülmektedir.Türkiye’desos-yoekonomikyöndendezavantajlıailelerdengelenöğrencilerinoranının%30’danfazlaolduğuokullarınınoranı%23,86olarakkarşımızaçıkmaktadır.Buokullarınoranı“PISAEnİyiAvrupa”grubundaTürkiye’yeyakın(%21,54)iken“PISAEnİyiAsya”grubundabuoranoldukçadüşüktür(%8,8).BuokullardabulunanöğretmenlerindeneyimlerinegöredağılımlarıGrafik2.5’teverilmiştir.
Tablo 2.9. Sosyoekonomikyöndendezavantajlıailelerdengelenöğrencilerinoranınagöreokullarınveöğretmenlerinoranı
% SH % SH
Türkiye 23,86 0,20 20,57 0,20
OECDOrtalaması 39,59 2,5 35,00 2,5
PISAEnİyiAvrupa 21,54 1,93 19,59 1,93
PISAEnİyiAsya 8,79 1,33 7,60 1,33
Sosyoekonomik yönden dezavantajlı ailelerden gelen
öğrencilerin oranının%30’dan fazla olduğu okullar
Sosyoekonomik yönden dezavantajlı ailelerden gelen
öğrencilerin oranının%30’dan fazla olduğu okullardaki
öğretmenler
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü2828
Grafik 2.5. Sosyoekonomik yönden dezavantajlı ailelerden gelen öğrencilerin %30’dan fazlabulunduğu okullarda (zorlu okullar) görev yapan öğretmenlerin deneyimleri
Grafik2.5incelendiğindeTALIS2018yanıtlarınagöreTürkiye’dezorluokullardagörevyapanöğret-menlerinyaklaşık%40’ının5yılveya5yıldanazdeneyimesahipolduklarıgörülmektedir.“PISAEnİyiAvrupa”ve“PISAEnİyiAsya”gruplarındabuoranınTürkiye’dekioranagöreoldukçadüşükvesırasıyla%25ve%20olduğugörülmektedir.Diğertaraftan,Türkiye’dezorluokullardagörevyapanöğretmenlerinyaklaşık%9’unun20yıldanfazladeneyimesahipolduklarıgörülürkenbuoranın“PISAEnİyiAsya”gru-bunda%36,5’eyaklaştığıgörülmektedir.OECDortalamasındabuoran%25,5olarakkarşımızaçıkmakta-dır.Şüphesizöğretmenlikdeneyimibirokuldazorluklarlabaşedebilmekiçinönemliunsurlardanbiridir.Türkiye’de,zorluokullardadeneyimleriazolanöğretmenlerinoranınınfazlaolması,diğertaraftansosyo-ekonomikyöndengörecedahaavantajlıokullardagörevyapandeneyimlerifazlaolanöğretmenlerinoranı-nınyüksekolmasıdikkatleriçekenbirdurumolarakkarşımızaçıkmaktadır.
%0
%5
%10
%15
%20
%25
%30
%35
%40
%45
5 ve 5 yıldan az 20 yıldan fazla
Türkiye 2018 OECD Ortalaması 2018 PISA En İyi Avrupa 2018 PISA En İyi Asya 2018
9,04
40,06
25,56 25,1926,11
17,97
36,43
20,02
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü29
Öğretmen Sayılarının Okullara Göre Dağılımları
TALIS2018anketindeokulyöneticilerine,okullarındabulunanöğretmenlerinsayılarısorulmuştur.Tab-lo2.10’daokulyöneticilerininyanıtlarınagöreokullardabulunanöğretmensayılarınınortalamalarıveokul-lardakiöğrencisayısınınöğretmensayısınaoranınınortalamasıverilmiştir.KarşılaştırmagruplarıiçerisindezorluokullardaokulbaşınadüşenortalamaöğretmensayısınınenazTürkiye’de(23,2),enfazla“PISAEnİyiAvrupa”grubunda(59,5)olduğugörülmektedir.Buokullardaki...öğrencisayısınınöğretmensayısınınoranınabakıldığında,ortalamaolarakzorlubirokuldaTürkiye’debiröğretmene17,3öğrencidüşerkenbuoranın“PISAEnİyiAvrupa”ve“PISAEnİyiAsya”gruplarındasırasıyla13ve12,3olduğugörülmekte-dir.
Nitelikli Öğretim Sağlama Kapasitesinin Kısıtlanmadığı Okullar
TALIS2018’deokulyöneticilerinebazıunsurların“okullarınnitelikliöğretimsağlamakapasitesinineöl-çüdekısıtladığı”sorulmuştur.Yöneticileresunulanyanıtseçenekleri“hiç”,“birdereceyekadar”,“sıklıkla”ve“çok”şeklindedeğişmektedir.Tablo2.11’debuunsurlardan“nitelikliöğretmeneksikliğinin”,“eğitimmater-yallerinineksikliğininyadayetersizliğinin”,“yetersizinterneterişiminin”ve“sosyoekonomikyöndendeza-vantajlıailelerdengelenöğrencilereeğitimverecekyetkinliğesahipöğretmenlerineksikliğinin”nitelikliöğ-retimeksikliğinin“hiç”kısıtlanmadığınısöyleyenyöneticilerinoranıverilmiştir.“Nitelikliöğretmeneksikli-ğinin”sorunolmadığıokullarınoranı,Türkiye’de%16ikenbuoranın“PISAEnİyiAsya”grubunda%30,4olmasıve“OECDOrtalaması”nın%31,2olmasıdikkatleriçekmektedir.Diğertaraftan“eğitimmateryalleri-nineksikliğininyadayetersizliğinin”sorunolmadığıokullarınoranıTürkiye’de%35,6’dır.
Ortalama öğretmen sayısı SH Ortalama
öğrenci sayısı SH
Türkiye 23,23 0,70 17,30 1,55
OECDOrtalaması 34,97 1,59 13,54 0,45
PISAEnİyiAvrupa 59,56 1,30 13,02 0,19
PISAEnİyiAsya 29,82 0,49 12,36 0,21
Sosyoekonomik yönden dezavantajlı ailelerden gelen
öğrencilerin oranının%30’dan fazla olduğu okullar
Sosyoekonomik yönden dezavantajlı ailelerden gelen
öğrencilerin oranının%30’dan fazla olduğu okullarda bir öğretmene düşen ortalama
öğrenci sayısı
Tablo 2.10.Karşılaştırmagruplarınınokullardakiöğretmensayısıortalamasıveöğretmenbaşınadüşenortalamaöğrencisayısı
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü3030
“PISAEnİyiAsya”ve“PISAEnİyiAvrupa”gruplarındabuoranınsırasıyla%66,5ve%59,2olduğugörülmek-tedir.Sorunolmadığı,dolayısıyla“nitelikliöğretmeneksikliğinin”ve“eğitimmateryallerinineksikveyayetersiz”olmadurumununolmadığıokullarınoranınındiğerkarşılaştırmagruplarınakıyaslaendüşükorandaTürkiye’deolduğugörülmektedir.“Yetersizinterneterişiminin”sorunolmadığıokullarınoranı,Türkiye’de%50,5olarakkar-şımızaçıkmaktadır.Buoran,enyüksekolarak“PISAEnİyiAvrupa”grubundadır(%67).“Sosyoekonomikyön-dendezavantajlıailelerdengelenöğrencilereeğitimverecekyetkinliğesahipöğretmenlerineksikliğinin”sorunol-madığıokullarınoranıTürkiye’de%31,7’dir.“PISAEnİyiAvrupa”grubundabuoran%55,5’ekadarçıkmakta-dır.
% SH % SH % SH % SHTürkiye 16,00 3,70 35,63 4,16 50,50 4,64 31,75 3,68OECDOrtalaması 31,26 2,87 59,94 2,95 52,51 3,46 46,32 3,71PISAEnİyiAvrupa 22,91 2,88 59,22 3,25 67,02 3,05 55,55 3,71PISAEnİyiAsya 30,42 2,50 66,56 2,84 46,74 3,04 32,04 2,53
Nitelikli öğretmen
eksikliği (HİÇ)
Eğitim materyallerinin
eksikliği ya da yetersizliği
(HİÇ)
Yetersiz internet erişimi
(HİÇ)
Sosyoekonomik yönden
dezavantajlı ailelerden gelen
öğrencilere eğitim verecek
yetkinliğe sahip öğretmenlerin eksikliği (HİÇ)
Tablo 2.11. Nitelikli öğretim sağlama kapasitesinin kısıtlandığı unsurlara "hiç"
cevabını veren okul yöneticilerin oranı
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü31
KAYNAKÇA
OECD(2014),TALIS2013Results:AnInternationalPerspectiveonTeachingandLearning,TALIS,OECDPublishing.
OECD(2019).TALIS2019TechnicalReport.PISA,OECDPublishing,Paris.RetrievedfromtheOECDwebsite:https://www.oecd.org/education/talis/TALIS_2018_Technical_Report.pdf
Schleicher,A.(ed.)(2012),PreparingTeachersandDevelopingSchoolLeadersforthe21stCentury:LessonsfromaroundtheWorld,
OECDPublishing,Paris,http://dx.doi.org/10.1787/9789264174559-en.
Yıldırım,H.H.,Yıldırım,S.veCeylan,E.(2017).TürkiyePerspektifindenTIMSS2015Sonuçları(TEDMEMAnalizDizisi4).Ankara:TürkEğitimDerneğiYayınları.
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü3232
OKUL YÖNETİCİLERİNİN DEMOGRAFİK ÖZELLİKLERİ VE MESLEKİ GELİŞİMLERİ
Bubölümde,TALIS2018’ekatılarakanketeyanıtveren,Türkiye’dekivekarşılaştırmagruplarındakior-taokullarda(ISCED2)bulunanyöneticilerindemografiközelliklerivemeslekigelişimlerineilişkinbulgula-rayerverilmiştir.İlkkısımdaokulyöneticilerinindemografiközelliklerine(cinsiyet,yaş,eğitim,deneyim,çalışmadurumugibi),ikincikısımdaisemeslekigelişimlerine(meslekigelişimfaaliyetleri,meslekigelişimgereksinimlerivemeslekigelişimiengelleyenetmenler)değinilmiştir.Türkiyeözelindeverilenbulgularınba-zılarınahem2008hemde2018yıllarıiçinyerverilirkenbazılarınaise2008yılıve2018yılıanketlerindekifarklılıktanötürüyalnız2018yılıolarakyerverilmiştir.
TALIS2018okulyöneticianketleriyle,ortaokulyöneticilerininözelliklerinivemeslekigelişimeiliş-kindurumlarınıdahaiyianlamakamaçlanmaktadır.Buamaçlaortaokulyöneticilerinincinsiyetegöreda-ğılımları,deneyimleri,çalışmaetkinlikleri,eğitimdurumları,yaşdağılımları,meslekigelişimetkinlikleri,meslekigelişimgereksinimlerivemeslekigelişimlerininönündekiengellerincelenmiştir.Uygulananan-ketlerleokulyöneticilerininokullardakirollerinidahaiyianlamakamaçlanmaktır.
Okulyöneticileri,okuliletoplumarasındakurulanköprününenönemlimimarıdır.Okulbaşarısı,dolaylıbiçimlerdedeolsaokulyöneticilerininyeterlikleriileilişkilidir.Diğerbirmeseledeokulyöneticilerininrol-lerindekideğişimlereilişkindir.Toplumsaldeğişimlerilebirlikteokulunrolündedolayısıylaokulyöneticisi-ninrollerindedeğişimleryaşanmaktadır.Birçokaraştırmadaokulyöneticilerininrollerindekideğişimlerede-ğinilmiştir(Mulford,2003;CatanoveStronge,2006;Goodwin,CunninghamveEagle,2005).Birokulyö-neticisininrolününokulunetkililiğindebüyükönemesahipolduğuyönündekigörüşler(ChengveWong,1996;Leithwoodvediğerleri,2020)deokulyöneticileriningerekdemografikgereksemeslekigelişimaçı-sındandurumlarınınincelenmesiningerekliliğiniortayakoymaktadır.Okulyöneticilerininözelliklerineiliş-kinbilgisahibiolmakvemeslekigelişimlerineilişkinbirfarkındalığınolmasıokulikliminianlamaaçısın-dandaönemtaşır.Okuliklimiiseliderliktarzıgibideğişkenlerdenetkilenen,aynızamandaçalışanlarındav-ranışlarınıveişeyöneliktutumlarınıetkileyen(Schneider,2000),okulunamaçlarınaulaşmadaönemlibirde-ğişkendir.Bunoktadabirokulyöneticisininrolü,okulunçokyönlügelişimiaçısındanoldukçaönemlidir.
BÖLÜM 3
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü33
3.1. Okul Yöneticilerinin Demografik Özellikleri
Cinsiyet ve Yaş Dağılımı
TALIS2018yöneticianketineyanıtverenortaokulyöneticilerinincinsiyetveyaşdağılımlarıGrafik3.1veGrafik3.2’deverilmiştir.OrtaokulyöneticilerininGrafik3.1’deyeralancinsiyetdağılımlarıincelendiğinde2008ve2018yıllarınaaitoranlardaTürkiye’dekikadınortaokulyöneticilerininoranınınerkeklerevediğerkarşılaştırmagruplarınaoranlaoldukçadüşükolduğugörülmektedir.2008yılındaTürkiye’dekikadınortaokulyöneticioranı%8,77ikenbuoran%1,5’likbirdüşüşle2018yılında%7,17’yegerilemiştir.Türkiyeilebenzerliktaşıyanbirdiğerkarşılaştırmagrubuise“PISAEnİyiAsya”grubudur.“PISAEnİyiAsya”grubunda2018yılıkadınortaokulyöneticilerininoranı%11,76’dır.OECDortalamasındaisekadınortaokulyöneticilerininoranı%40,88iken“PISAEnİyiAvrupa”grubundabuoran%42,78’dir.
Grafik 3.1.Karşılaştırmagruplarındayeralanokulyöneticilerinincinsiyetlerinegöredağılımoranları
%0
%10
%20
%30
%40
%50
%60
%70
%80
%90
%100
Kadın Erkek
Türkiye 2008
Türkiye 2018
OECD Ortalaması PISA En İyi Avrupa PISA En İyi Asya
8,77 7,17
91,23 92,83
40,8842,78
57,22
11,76
88,24
59,12
Okulyöneticilerinincinsiyetegöredağılımlarıkadarönemlidiğerbirkonusahipolduklarıyaşvedene-yimdir.Grafik3.2’dekarşılaştırmagruplarındayeralanokulyöneticilerininyaşdağılımlarıincelenmiştir.Türkiye’deyeralanokulyöneticilerininyaşdağılımlarıincelendiğinde60yaşveüzeriyöneticilerin2008yılındaoranı%0,88iken2018yılındabuoranın%7,15’eyükseldiğigörülmektedir.
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü3434
Bununyanısırakarşılaştırmagruplarında40yaşaltıgörevyapanokulyöneticilerindeendüşükorana%0,03ile“PISAEnİyiAsya”ortalamasınınsahipolduğugörülmektedir.
“PISAEnİyiAsya”ortalamasınınaksine40yaşaltıokulyöneticisioranınınençokTürkiye2008(%24,55)ve2018(%35,16)2018'deolduğuyeraldığıdikkatiçekmektedir.“PISAEnİyiAsya”grubundadikkatçe-kenbirbaşkabulguiseokulyöneticilerininbüyükbirçoğunluğunun(%71,51)50-59yaşaralığındabulun-masıdır.“PISAEnİyiAsya”ülkelerindeuzunyıllaröğretmenlikdeneyimisonrasındaokulyöneticisiolarakgörevebaşlandığıdüşünülebilir.
Grafik 3.2. Karşılaştırmagruplarındayeralanokulyöneticilerininyaşlaragöredağılımoranları
Eğitim Durumları
Okulyöneticilerinintamamladıklarıresmîeğitimseviyesi,onlarıneğitimalanındadahafazlabilgisahi-biolmalarıveokulyönetimigörevlerinidahabaşarılıyürütebilmeleriaçısındanönemtaşımaktadır.Grafik3.3’tekarşılaştırmagruplarındayeralanokulyöneticilerinintamamladıklarıenyüksekresmîeğitimsevi-yesineilişkinbulgularyeralmaktadır.
%0
%10
%20
%30
%40
%50
%60
%70
%80
40 yaş altı 40 - 49 yaş 50 - 59 yaş 60 ve üstü
Türkiye 2008 Türkiye 2018 OECD Ortalaması PISA En İyi Avrupa PISA En İyi Asya
24,55
43,75
30,82
0,88
35,16
44,61
13,07
7,15
16,56
28,1
37,58
17,76
6,68
33,88
50,05
9,39
0,032,01
71,51
26,46
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü35
Grafik 3.3.Okulyöneticilerinineğitimdüzeylerinegöreoranları
Karşılaştırmagruplarındakiokulyöneticilerininönlisansmezunuolmadurumuincelendiğindeenyük-sekoranaTürkiye2008yılında(%17,83)sahipolduğugörülmektedir.BuoranTürkiyeiçin2018yılında%4’edüşmüştür.AncakTürkiye’nin2018yılıverileriincelendiğindeyinediğerkarşılaştırmagruplarındanyüksekbiroranasahipolunduğudikkatiçekmektedir(OECDOrtalama%1,43,“PISAEnİyiAvrupa”%0,33,“PISAEnİyiAsya”%0,87).Türkiyelisansmezunuortalamalarıgerek2008(%80,65)yılıgerekse2018(%78,03)yılıortalamalarıiletümkarşılaştırmagruplardandahafazlabiryüzdeyesahiptir.
Lisansüstüeğitim,kişininmeslekigelişimiaçısındanönemtaşımaktadır.ÖzellikleTürkiye’deokulyö-netimiiçerikliderslerinlisansdüzeyindesınırlıolduğudüşünüldüğündelisansüstüeğitimileokulyönetici-lerinindesteklenmesiönemlidir.Karşılaştırmagruplarındayükseklisansmezunuolmaoranlarıincelendi-ğindeTürkiye’ninhem2008(%1,52)hemde2018(%17,67)yılındatümgruplariçindeendüşükoranasa-hipolduğugörülmektedir.Ancak2008yılında%1,52olanyükseklisansmezunuoranının%16,15’likbirar-tışla2018yılında%17,67’yeçıkmasıTürkiyeaçısındanönemlidir.Yükseklisansmezunuyöneticilerinoran-larındaOECDve“PISAEnİyiAvrupa”gruplarındaiseyüzdeelliyiaşanoranlarınolduğugörülmektedir.Doktoradüzeyindeiseönemlibulgulardikkatiçekmektedir.Türkiye’de2008yılındadoktoramezunuokulyöneticisibulunmazkenbuoranın2018yılında%0,3oranınaçıktığıgörülmektedir.“PISAEnİyiAsya”ve“PISAEnİyiAvrupa”gruplarındaisebuoransırasıyla%3,09ve%3,3olarakkarşımızaçıkmaktadır.
%0
%10
%20
%30
%40
%50
%60
%70
%80
%90
Ön Lisans Lisans Yüksek Lisans Doktora
Türkiye 2008 Türkiye 2018 OECD Ortalaması PISA En İyi Avrupa PISA En İyi Asya
17,83
80,65
1,520
4
78,03
0,3
17,67
1,43
28,62
63,11
6,510,33
38,23
57,11
3,9 0,87
64,92
31,12
3,09
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü3636
Tamamlanan Eğitim Programının (Resmî Eğitim) Kapsamı
KarşılaştırmagruplarındayeralanveanketiyanıtlayanortaokulyöneticilerineTALIS2018anketikap-samında“Bitirdiğinizresmîeğitimvetamamladığınızyetiştirmeprogramlarıaşağıdakilerdenbiriniiçeriyormuydu?”sorususorulmuşveseçeneklerkapsamında“Okulyönetimiveyamüdürlükeğitimprogramıyadakursu”,“öğretmeneğitimprogramıyadakursu”,“öğretimleilgililiderlikeğitimiyadakursu”maddelerisu-nulmuştur.Ayrıcaokulyöneticilerinebueğitimlerigörevebaşlamalarındanöncemi,sonramıyoksahemön-cehemdesonramıalıpalmadıklarısorulmuştur.Okulyöneticilerinin“okulyönetimiveyamüdürlükeğitimprogramıyadakursu”içerenbireğitimekatılmaseçeneğineilişkinyanıtlarınaGrafik3.4’teyerverilmiştir.
Grafik 3.4.Tamamlananresmîeğitimin‘okulyönetimiveyamüdürlükeğitimprogramıyadakursunu’içerdiğinisöyleyenyöneticioranları
%0
%5
%10
%15
%20
%25
%30
%35
%40
%45
%50
Önce Sonra Önce ve Sonra Hiç
Türkiye OECD Ortalaması PISA En İyi Avrupa PISA En İyi Asya
15,17
35,12
43,57
23,95
35,0837,74
23,62
16,9714,79
22,21
27,21
32,3
14,0517,25
38,78
2,18
Grafik3.4’tegörüldüğüüzere,okulyöneticileriningörevebaşlamadanönce“Okulyönetimiveyamüdür-lükeğitimprogramıyadakursu”içerenbireğitimekatılımoranlarıincelendiğindeTürkiye’nin%15,17ora-nıilekarşılaştırmagruplarıiçindeendüşükortalamayasahipolduğugörülmektedir.
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü37
“PISAEnİyiAvrupa”grubundakiokulyöneticilerindeisebuoran%43,57’dir.“PISAEnİyiAvrupa”grubundaokulyöneticilerininönemlibiroranınıngörevebaşlamadanöncetamamladıklarıresmîeğitiminokulyönetimiveyamüdürlükileilgilibireğitimprogramınıyadakursunuiçerdiğigörülmektedir.OkulyöneticileriningörevebaşlamasonrasındabutürbireğitimekatıldığınısöyleyenlerinoranıincelendiğindeiseTürkiye’nin%37,74ilediğertümgruplardanfazlabiryüzdeyesahipolduğudikkatleriçekmektedir.Türkiye’dekiokulyöneticilerininönemlibiroranınıngörevebaşladıktansonraokulyönetimineilişkinbireğitimyadakursaldıklarısöylenebilir.
Okulyöneticilerininhemgörevebaşlamadanöncehemdegörevebaşladıktansonraokulyönetimiveyamüdürlükeğitimprogramıyadakursuiçereneğitimalmadurumlarıincelendiğindeenyüksekyüzdeye%38,78ile“PISAEnİyiAsya”grubununsahipolduğugörülmektedir.“PISAEnİyiAsya”grubuincelendiğindegörevebaşlamaöncesi(%23,95),görevebaşlamasonrası(%35,08),hemgörevebaşlamaöncesihemdegörevebaşlamasonrası(%38,78)toplamyüzdelerininönemlibiryüzdeyioluşturduğu,butürbireğitimihiçalmayanlarınoranının(%2,18)iseçokdüşükolduğugörülmektedir.“PISAEnİyiAsya”grubundakiokulyöneticilerininbüyükbirçoğunluğununokulyönetimiileilgilieğitimedâhilolduğusöylenebilir.Türkiye’deiseokulyöneticilerinin%32,3'übutürbireğitimehiçdâhilolmadığınıbelirtmektedir.Buoranoldukçaönemlidir.Okulyöneticilerininönemlibiroranınınhiçokulyönetimiveyamüdürlükeğitimprogramıyadakursuiçereneğitimalmadıklarınıgöstermektedir.“Hiç”yanıtınıverenlerinoranı“PISAEnİyiAvrupa”%17,25,OECDOrtalaması%14,05olarakkarşımızaçıkmaktadır.Buoranlar“PISAEnİyiAsya”grubuoranıylakarşılaştırıldığındaoldukçayüksekolduğunusöylemekmümkündür.
Ortaokulyöneticilerinintamamladığıresmîeğitimin“öğretmeneğitimiprogramıyadakursu’içeripiçermediğikonusundaverdikleriyanıtlarGrafik3.5’teyergösterilmiştir.
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü3838
Grafik 3.5. Tamamlananresmîeğitimin‘öğretmeneğitimiprogramıyadakursunu’içerdiğinisöyleyenyöneticioranları
%0
%10
%20
%30
%40
%50
%60
%70
%80
%90
%100
Önce Sonra Önce ve Sonra Hiç
Türkiye OECD Ortalaması PISA En İyi Avrupa PISA En İyi Asya
57,3
64,42
87,16
49,2
17,7612,79
5,83
0,65
19,22
5,17
18,7210,69 11,02
7,02
28,61
4,43
Grafik3.5’tegörüldüğügibi,okulyöneticileriningörevebaşlamadanöncedâhilolduklarıeğitimprog-ramlarının“öğretmeneğitimiyadakursu”içermesioranlarıincelendiğindeTürkiye’nin%57,3’likbiryüz-deyesahipolduğu,hemöncehemdesonrabueğitimialdığınısöyleyenlerinde%19,22olduğudikkatiçek-mektedir.Türkiye’de%12,79’lukbirgrubunisegörevebaşladıktansonrabueğitimialdığıgörülmektedir.Öğretmeneğitimprogramınıhiçalmadığınısöyleyenlerinoranıise%10,69’dur.Okulyöneticileriningöre-vebaşlamadanöncebueğitimialmadurumlarındaenyüksekoranaise%87,16ile“PISAEnİyiAvrupa”grubununsahipolduğugörülmektedir.“PISAEnİyiAvrupa”grubundaöğretmeneğitimiyadakursunailiş-kinhiçeğitimalmayanlarise%7,02’dir.
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü39
OrtaokulyöneticilerininöğretimleilgililiderlikeğitimiyadakursualmadurumlarıilebulgulariseGra-fik3.6’dayeralmaktadır.
Grafik 3.6.Tamamlananresmîeğitimin‘öğretimleilgililiderlikeğitimiyadakursunu’içerdiğinisöyleyenyöneticioranları
Okulyöneticilerinintamamladıklarıresmîeğitimin“öğretimleilgililiderlikeğitimiyadakursunu”ge-rekgörevebaşlamadanöncegerekgörevebaşladıktansonraiçermesioldukçaönemlidir.Okulyöneticileri-ninöğretimeilişkinliderliğeyönelikbilgisahibiolmalarıonlarınöğretimsüreçleriniyönetmeleriaçısındanönemtaşır.Grafik3.6’dayeralankarşılaştırmagruplarındatamamlananeğitimprogramının“öğretimleil-gililiderlikeğitimiyadakursunu”içermedurumlarıincelendiğindegörevebaşlamadanöncebueğitimialanlarıniçindeendüşükyüzdeye%21,49ileTürkiye’ninsahipolduğugörülmektedir.Türkiyegrubunda-kiyöneticilerinortalamalarıincelendiğindeise%41,74’ününbutürbireğitimigörevebaşladıktansonraal-dıklarıgörülmektedir.Buoran,bueğitimisonraaldığınısöyleyenlerarasındatümkarşılaştırmagruplarıara-sındaenyüksekoranıoluşturmaktadır.Okulyöneticileriningörevebaşladıktankaçyılsonrabutürbireği-timaldıklarıbilinmemektedir.Görevebaşlamaöncesindebutürbireğitiminalınması,okuldakiöğretiminsürdürülmesindekibaşarıyakatkısağlayacağıdüşünülmektedir.
%0
%10
%20
%30
%40
%50
%60
Önce Sonra Önce ve Sonra Hiç
Türkiye OECD Ortalaması PISA En İyi Avrupa PISA En İyi Asya
21,49
39,78
32,29
49,43
18,95
41,74
20,68
13,89 14,1
22,73
27,14
22,67
12,4
31,0927,54
4,09
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü4040
Grafik3.6.incelendiğindeTürkiyegrubundakiokulyöneticilerininağırlıklıolarakbugörevebaşladıktansonrabueğitimialdıklarıancakdiğerkarşılaştırmagruplarındakiokulyöneticilerininbugörevebaşlamadanönceağırlıklıolarakbueğitimialdıklarıgörülmektedir.Karşılaştırmagruplarıiçinde“PISAEnİyiAvrupa”grubundakiokulyöneticilerinin%31,09’lukbiryüzdesialdıklarıeğitiminbueğitimihiçkapsamadığınısöy-lemekteancak%49,43’üiseyöneticiolarakgörevebaşlamadanöncebueğitimialdıklarınısöylemektedir.
Mesleki Deneyim
Okulyöneticilerinindeneyimleri,okulunyönetimsüreçleriaçısındanönemlidir.Biröğretmenolarakde-neyimkazanmak,okuldakiöğretimsüreçlerineilişkindeneyimsahibiolmayısağlasadayönetimselsorun-larınçözümüfarklıdeneyimleridegerektirmektedir.PreetikavePriti(2013)deneyimliokulyöneticilerininbileokulliderliğiveyönetimiileilgilibirçokzorluklakarşılaştıklarınıvurgulamaktadır.Bunedenleokulyö-neticileriningereköğretmenlikgerekokulunidariişlerigerekseokulyöneticiliğisürecindesahipolduklarıdeneyimin,yönetimbecerileriaçısındanönemliolduğudüşünülmektedir.KarşılaştırmagruplarındayeralanokulyöneticilerininöğretmenolarakçalıştıklarıyıllarGrafik3.7’deyeralmaktadır.
Grafik 3.7.Öğretmenolarakçalıştıklarıyılsayısınagöreokulyöneticilerininoranları
%0
%10
%20
%30
%40
%50
%60
%70
%80
%90
%100
Ortalama yıllıkdeneyim
3 yıldan az 3 - 10 yıl arası 11 - 20 yıl arası 20 yıldan fazla
Türkiye OECD Ortalaması PISA En İyi Avrupa PISA En İyi Asya
11,6317,02
22,2728,55
4,271,31 2,8
0,37
48,41
27,72
10,32
1,4
34,5633,25
25,59
10,45 12,76
37,73
61,29
88,05
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü41
Grafik3.7’dekarşılaştırmagruplarındayöneticilerinortalamakaçyılöğretmenlikyaptıklarıbelirtilmiş-tir.Okulyöneticilerininöğretmenolarakenfazladeneyimesahipolangrubun28,55yılortalamaile“PISAEnİyiAsya”grubununolduğu,endüşükortalamayasahipgrubunise11,63yılileTürkiyeolduğugörül-mektedir.Türkiye’dekiortaokulyöneticilerinin%48,41’inin3-10yıl,%34,56’sınında11-20yılarasıöğret-menlikdeneyiminesahipolduğugörülmektedir.“PISAEnİyiAsya”grubundakiokulyöneticilerininise%80,05’in20yıldanfazlaöğretmenlikdeneyiminesahipolmasıdikkatiçekmektedir.
KarşılaştırmagruplarındayeralanokulyöneticilerininyöneticiolarakdeneyimleriincelendiğindeiseTürkiye’dekiokulyöneticilerininortalama6,57yıllıkbirdeneyimesahipolduğugörülmektedir.Türkiye’dekiokulyöneticilerinin%57,42’si3-10yılarasıdeneyimesahiptir.Tümkarşılaştırmagruplarındaenbüyükyüzdelikoranı3-10yılarasıolandilimoluşturmaktadır.Grafik3.8’dekarşılaştırmagruplarındayeralanokulyöneticilerininyöneticiolarakdeneyimlerineilişkinbulgularsunulmuştur.
Grafik 3.8. Yöneticiolarakçalıştıklarıyılsayısınagöreokulyöneticilerininoranları
%0
%10
%20
%30
%40
%50
%60
%70
Ortalama yıllıkdeneyim
3 yıldan az 3 - 10 yıl arası 11 - 20 yıl arası 20 yıldan fazla
Türkiye OECD Ortalaması PISA En İyi Avrupa PISA En İyi Asya
6,578,17 7,88
4,49
23,0722,48
22,61
32,13
57,42
47,2748,48
61,33
15,9419,59
22,83
4,1 3,57 2,45
10,666,08
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü4242
Karşılaştırmagruplarındayeralanokulyöneticilerinincinsiyetlerinegöreöğretmenliktekiveyöneticilik-tekiortalamadeneyimyıllarınailişkinbulgularGrafik3.9’dayeralmaktadır.
Grafik 3.9. Cinsiyetegöreöğretmenveyöneticiolarakortalamadeneyimyıllarınagöreokulyöneticilerininoranları
KarşılaştırmagruplarındayeralanokulyöneticilerininöğretmenolarakdeneyimleriincelendiğindeTürkiye’dekikadınokulyöneticilerininortalama12,84yıl,erkekokulyöneticilerininise11,53yıllatümkarşılaştırmagruplarıiçindeendüşükortalamayasahipolduklarıgörülmektedir.KadınokulyöneticilerininöğretmenolarakdeneyimlerikarşılaştırmagruplarıiçindedeğerlendirildiğindeOECDortalamasının16,9yıl,“PISAEnİyiAvrupa”grubunun22,98yıl,“PISAEnİyiAsya”grubununise26,78yıllıkortalamadeneyimesahipolduklarıgörülmektedir.ErkekokulyöneticilerininöğretmenolarakdeneyimlerindeiseOECDortalaması17,12yıl,“PISAEnİyiAvrupa”grubu21,84yıl,“PISAEnİyiAsya”grubununise28,78yıllıkortalamayasahipolduğugörülmektedir.
0
5
10
15
20
25
30
35
Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek
Öğretmen olarak Yönetici olarak
12,84 11,53
6,596,26
16,9 17,12
7,449,25
22,98 21,84
8,53
6,99
26,78
28,78
4,554,02
Türkiye OECD Ortalaması PISA En İyi Avrupa PISA En İyi Asya
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü43
KarşılaştırmagruplarındayeralanokulyöneticilerininyöneticiolarakdeneyimleriincelendiğindeTürkiye’dekikadınyöneticilerinin6,26yıl,erkekyöneticilerinise6,59yıllıkbirortalamaile“PISAEnİyiAsya”grubunugeçtiğigörülmektedir.KadınokulyöneticilerininyöneticiolarakdeneyimlerideğerlendirildiğindeOECDortalamasının9,25yıl,“PISAEnİyiAvrupa”grubunun6,99yıl,“PISAEnİyiAsya”grubununise4,02yıllıkbirortalamayasahipolduğugörülmektedir.ErkekokulyöneticilerininyöneticiolarakdeneyimlerindeiseOECDortalaması7,44yıl,“PISAEnİyiAvrupa”grubunun8,53yıl,“PISAEnİyiAsya”grubununise4,55yıllıkbirortalamayasahipolduğugörülmektedir.Gruplarınortalamalarındadikkatçekenbirnoktayı“PISAEnİyiAsya”ortalamasıoluşturmaktadır.Bugruptakiokulyöneticilerininortalama26-28yıllıkbiröğretmenlikdeneyimisonrasındayönetimsürecinegeçtikleridikkatiçekmektedir.
Karşılaştırmagruplarındayeralanokulyöneticilerininokulyöneticiliğidışındakidiğerokulyöneticili-ğinde(müdüryardımcılığıvb.)çalıştıklarıyıllarındağılımlarıiseGrafik3.10’dayeralmaktadır.
Grafik 3.10. Diğerokulyöneticiliğigörevlerinde(müdüryardımcılığıvs)çalıştıklarıyıllaragöreokulyöneticilerininoranları
%0
%10
%20
%30
%40
%50
%60
%70
%80
%90
Ortalama yıllıkdeneyim
3 yıldan az 3 - 10 yıl arası 11 - 20 yıl arası 20 yıldan fazla
Türkiye OECD Ortalaması PISA En İyi Avrupa PISA En İyi Asya
4,36 5,3810,63
5,04
22,27
14,09
5,88
12,83
64,6859,56
47,61
78,89
9,44
20,71
31,76
6,223,6 2,07
5,64
14,75
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü4444
Okulyöneticilerinindiğerokulyöneticiliğigörevlerinde(müdüryardımcılığıvb.)çalıştıklarıortalamayıllarincelendiğindeortalamayıllıkdeneyiminenfazlaorana%10,63ile“PISAEnİyiAvrupa”grubununsahipolduğugörülmektedir.Türkiye’dekiokulyöneticilerinin%64,68’inin3-10yılarasıdiğerokulyöneti-ciliğigörevlerindeçalıştıklarıgörülmektedir.Tümkarşılaştırmagruplarında,“PISAEnİyiAsya”grubunundiğerokulyöneticiliğigörevlerinde3-10yılarasındaenfazlayüzdeyesahipolduğugörülmektedir.
Okul Yöneticilerinin Çalışma Durumları
TALIS2018anketindeokulyöneticilerine“Müdürolarakmesaisaatleribakımındanşuandakiçalışmadurumunuznedir?”sorusuyöneltilmiştir.Müdürlerincevaplamalarıiçinisedersegirmezorunluluğuolmak-sızıntamzamanlı(mesaisaatlerinin%90'ındanfazlası),dersegirmezorunluluğuilebirliktetamzamanlı(mesaisaatlerinin%90'ındanfazlası),dersegirmezorunluluğuolmaksızınyarızamanlı(mesaisaatlerinin%90'ınakadar)vedersegirmezorunluluğuilebirlikteyarızamanlı(mesaisaatlerinin%90'ınakadar)seçe-neklerisunulmuştur.Anketkapsamındamesaisaatlerinin%90’ındanfazlasıtamzamanlıolarakkabuledil-miştir.Mesaisaatlerinin%90’ınakadarolankısmıiseyarızamanlıolarakkabuledilmiştir.Ayrıcaderszo-runluluğuolmasıvederszorunluluğuolmamasıgibiifadelerdeanketkapsamındasunulmuştur.Okulyöne-ticilerininçalışmakoşullarındatamzamanlıyadayarızamanlıçalışmalarınınyanındadersegirmezorunlu-luklarınaverdiklericevaplarailişkinbulgularGrafik3.11’desunulmuştur.
Grafik 3.11. Dersegirmezorunluluklarınagöreokulyönetcilerininoranları
%0
%20
%40
%60
%80
%100
%120
Türkiye OECD Ortalaması PISA En İyi Avrupa PISA En İyi Asya
35,56
64
0,2 0,23
77,19
20,93
0,65 1,23,
57,29
40,34
1,64 0,73
99,44
0,47 0 0,09,
Derse girme zorunluluğu olmaksızın tam zamanlı (mesai saatlerinin %90’ında fazlası)
Derse girme zorunluluğu olmaksızın yarı zamanlı (mesai saatlerinin %90’ına kadar)Derse girme zorunluluğu ile birlikte tam zamanlı (mesai saatlerinin %90’ında fazlası)
Derse girme zorunluluğu ile birlikte yarı zamanlı (mesai saatlerinin %90’ına kadar)
Türkiye'dekamuokullarındagörevyapanokulmüdürlerinindersegirmeyükümlülükleribulunmaktadır.Ancakilköğretimuygulamasınınsona
ermesinitakibenilköğretimokullarınınilkokulveortaokulolarakayrılmasısebebiyleokulmüdürlerininalanlarıitibariylegirebilecekleriders
bulunmayabilir.Özelokullardadaokulyöneticilerinindersegirmezorunluluğubulunmamaktadır.
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü45
Grafik3.11'degörüldüğüüzereTürkiye’dekiokulyöneticilerinin%35,56’sıdersegirmezorunluluğuol-maksızıntamzamanlı,%64’üisedersegirmezorunluluğuylabirliktetamzamanlıolarakgörevyaptıklarınıbelirtmişlerdir.Türkiyedışındakitümkarşılaştırmagruplarındayöneticilerinbüyükbirçoğunluğu“dersegir-mezorunluluğuolmaksızıntamzamanlı”çalıştıklarınısöylemiştir.Bugruplararasındaözellikle%99,44’ünün“dersegirmezorunluluğuolmaksızıntamzamanlımesaiyaptığını”belirten“PISAEnİyiAsya”grubunda-kiyöneticilerdikkatiçekmektedir.Okulmüdürlerininyarızamanlıçalışmalarıisetümgruplardaneredeyseyokdenecekkadarazdır.
Okulyöneticilerizamanlarınıfarklıyönetselfaaliyetlereayırmaktadırlar.Okulyöneticilerindenokulunyönetimfaaliyetleri,öğretmeveöğrenme,araştırmayönetimi,insankaynaklarıyönetimi,politikaoluşturmavedışilişkiler(DreaveO’Brien,2001)gibibirçokfaaliyetisürdürmeleribeklenmektedir.Tümbufaaliyet-leryönetimsürecinindeğerlendirilmesiaçısındanönemlidir.TALIS2018anketikapsamındabusoruyaya-nıtaramakamacıylaokulyöneticilerine“Bireğitimöğretimyılıiçinde,buokuldamüdürolarakzamanını-zınortalamaolarakyüzdekaçınıaşağıdakigörevleriçinharcarsınız?”sorususorulmuştur.Okulyöneticile-rininbuişlereayırdıklarıortalamazamanıyüzdeolarakbelirtip,toplamı%100olacakşekildeifadeetmele-riiçinşuseçeneklersunulmuştur:
• Yönetimileilgiligörevlervetoplantılar Yönetmelikler, raporlar, okul bütçesi, sınıf dağılımlarının ve zaman çizelgelerinin hazırlanması, yerel
ve ulusal eğitim yetkililerinden gelen isteklerin karşılanması dâhil • Liderlikgörevlerivetoplantıları Stratejik planlama, okul gelişim planlarının geliştirilmesi gibi liderlik ve yönetim faaliyetleri ve perso-
nel istihdamı gibi insan kaynakları ve personel işleri dâhil • Müfredatveöğretimileilgiligörevlervetoplantılar Müfredat geliştirme, öğretim, ders izleme, öğrenci değerlendirmeleri, öğretmen rehberliği ve öğretmen
mesleki gelişimi dâhil • Öğrencietkileşimleri Danışmanlık, yapılandırılmış öğrenme etkinliklerinin dışında kalan görüşmeler ve disiplin dâhil • Velietkileşimleri Resmî ve resmî olmayan etkileşimler dâhil • Yerelvebölgeseltopluluklar,işletmelervesanayikuruluşlarıylaetkileşimler • Diğer
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü4646
Tablo3.1’dekarşılaştırmagruplarındayeralanokulyöneticilerininbiröğretimyılıiçindebelirlenengörev-lereayırdıklarızamanlarınyüzdeolarakdağılımlarıgörülmektedir.
Tablo3.1’debelirtildiğiüzereTürkiye’dekiokulyöneticilerininzamanlarınıençokyönetimileilgiligö-revlervetoplantılaraayırdıklarıgörülmektedir.Türkiyeilebenzerşekilde“OECDOrtalaması”ve“PISAEnİyiAsya”gruplarındadaokulyöneticilerienfazlazamanlarınıyönetimileilgiligörevlervetoplantılaraayır-dıklarınıbelirtmektedir.YönetimileilgiligörevlervetoplantılaraayrılanzamanınenfazlaolduğuülkeTür-kiye’dir.“PISAEnİyiAvrupa”grubuisekendiiçindeenfazlazamanıliderlikgörevlerivetoplantılaraayır-maktadır.
Türkiye'dezellikleokulyöneticilerininvelietkileşiminekarşılaştırmagruplarınagöredahafazlazamanayırdığısöylenebilir.BununyanısıraTürkiyegrubununliderlikgörevlerivetoplantılarıileöğretimprogra-mıveöğretimileilgiligörevlervetoplantılaralanlarındadiğerkarşılaştırmagruplarınagöredahaazzamanayırmasıdadikkatçekenbirbulguolarakkarşımızaçıkmaktadır.
Türkiye OECD Ortalama
PISA En iyi Avrupa
PISA En iyi Asya
Yönetimileilgiligörevlervetoplantılar 29,48 27,73 26,75 24,07
Liderlikgörevlerivetoplantıları 15,14 19,01 27,44 19,62Öğretimprogramıveöğretimileilgiligörevlervetoplantılar 14,66 17,31 15,47 22,62
Öğrencietkileşimleri 16,9 15,79 12,98 11,69
Velietkileşimleri 13,94 10,25 9,46 9,69Yerelvebölgeseltopluluklar,işletmelervesanayikuruluşlarıy-laetkileşimler
5,1 5,16 5,05 8
Diğer 4,81 4,78 2,84 4,24
Tablo 3.1. Okulyöneticilerininbelirlenengörevlereayırdıklarızamandağılımları(%)
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü47
Diğerişlereayrılanzamanincelendiğindeise“PISAEnİyiAvrupa”grubundakiyöneticilerinbuişlereenazzamanı“(%2,84)ayırdığıgörülmektedir.Diğertümgruplarınyaklaşık%4’lükbirzamandiliminiayırdı-ğıgörülmektedir.
3.2. Okul Yöneticilerinin Mesleki Gelişimi
Okulyöneticilerininmeslekigelişimleri,okulunamaçlarınaulaşabilmesiveetkilibirokulhâlinegelebil-mesiaçısındanoldukçaönemlidir.Okulyöneticilerininokulunmisyonuvevizyonunauygunşekildegerek-lilikleriniyerinegetirilebilmesi,yöneticiliğinşansveyailişkilerüzerineedinilmesiyerine,işidoğruyapabi-lecekşekildeözelolarakeğitilmişnitelikliprofesyonellerinatanmasıilesağlanabilir(Mathibe,2007).Bunedenleokulyöneticilerininmeslekigelişimlerinindesteklenmesininokulunetkilibirokulhâlinegelmesin-deönemliolduğudüşünülmektedir.
Bubölümdekarşılaştırmagruplarındayeralanokulyöneticilerininnetürmeslekigelişimfaaliyetlerinekatıldıkları,meslekigelişimihtiyaçlarınınnelerolduğuvemeslekigelişimlerinietkileyenfaktörlerinnelerolduğuincelenmiştir.
Mesleki Gelişim Faaliyetleri
Karşılaştırmagruplarındayeralanokulyöneticilerininnetürmeslekigelişimfaaliyetlerinekatılımsağ-ladığınınbelirlenmesiamacıylaTALIS2018anketikapsamındaokulyöneticilerine“Son12ayiçinde,birmüdürolaraksizeyönelikyapılanaşağıdakimeslekigelişimfaaliyetlerindenherhangibirinekatıldınızmı?”sorususorulmuştur.
Sorukapsamında“meslekigelişim;bireyinmeslekibecerilerini,bilgisiniveuzmanlığınıgeliştirmeyihe-defleyenfaaliyetlerolaraktanımlanır.Haziranveeylülaylarındaheryılyapılanmeslekiçalışmalarıdagözönündebulundurunuz.”ifadesideokulyöneticileriilepaylaşılmıştır.Liderlikkonusundakurslar,seminer-ler;öğretmenlerin,müdürlerinveyaaraştırmacılarınaraştırmalarınısunduğuyadaeğitimileilgilikonularıtartıştıklarıeğitimkonferansları;resmîyeterlikkazandırmaprogramı,özelliklemüdürlerinmeslekigelişimiiçinoluşturulanbirmüdüriletişimağıiçindeyeralma;meslekiyayınlarıokumagibiseçeneklerekatılımoranlarıGrafik3.12’deyeralmaktadır.
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü4848
Grafik 3.12. Okulyöneticilerininbelirlenenkonulardameslekigelişimfaaliyetlerinekatılımyüzdeleri
Grafik3.12’deyeralanliderlikkonusundakurslar,seminerlerveilgilimeslekigelişimfaaliyetinekatıl-madurumlarıincelendiğindeTürkiye’nin%46,29’lıkkatılımyüzdesiylediğerkarşılaştırmagruplarındanol-dukçadüşükbiroranasahipolduğugörülmektedir.Okulyöneticileriarasındaliderlikkonusundakurslar,se-minerlerveilgilimeslekigelişimfaaliyetinekatılımkonusundaenyüksekyüzdeyesahipgruplar“PISAEnİyiAsya”ve“PISAEnİyiAvrupa”grubudur.
%0
%20
%40
%60
%80
%100
%120
Liderlik konusundakurslar, seminerler
Öğretmenlerin,müdürlerin ve / veya
araştırmacılarınaraştırmalarını
sorduğu ya da eğitim ile ilgili konuları
tartıştıkları eğitimkonferansları
Resmî yeterlilikkazandırma
programı(örneğin; diploma
programı)
Özellikle müdürlerinmeleki gelişimöi için
oluşturulan birmüdür iletişim ağı
içinde yer alma
Mesleki yayınlarıokuma
Türkiye OECD Ortalaması PISA En İyi Avrupa PISA En İyi Asya
46,29 42,41
69,9
77,52
86,21
15,74
22,32
5,69 6,1
54,11
59,98
70,17 72,02 71,6
84,93
96,22
88,14
71,4877,23 77,89
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü49
Meslekigelişimfaaliyetlerinindiğerideöğretmenlerin,okulyöneticilerininveyaaraştırmacılarınaraştırmalarınısunduğuyadaeğitimileilgilikonularıtartıştıklarıkonferanslarıdır.Eğitimkonferanslarıkonusundaenyüksekyüzdeyesahipgrup%86,21’likoranla“PISAEnİyiAsya”grubudur.İkincisıradaise%77,52’likbiryüzdeile“PISAEnİyiAvrupa”grubuyeralmaktadır.MeslekigelişimfaaliyetlerininbuboyutunakatılmadaTürkiye’nin%42,41’likbiroranasahipolduğugörülmektedir.
Resmîyeterlikkazandırmaprogramı(örneğin;diplomaprogramı)konusundakifaaliyetlerdetümkarşılaştırmagruplarınındüşükbiroranasahipolduğugörülmektedir.Bununnedeniolarakokulyöneticilerininfarklıtürdeneğitimleregereksinimduymalarıancakdiplomaprogramıkadaruzundönemliplanlamayapmadıklarıdüşünülebilir.Ayrıcaverilenyanıtlarkapsamındayükseklisansvedoktoragibieğitimlerindedeğerlendirmeyealındığıdüşünülebilir.Türkiye%15,74’lükbiryüzdeilebugrupta“PISAEnİyiAsya”ve“PISAEnİyiAvrupa”gruplarınınönündeyeralmaktadır.
Okulyöneticilerininmeslekigelişimiiçinoluşturulanbirmüdüriletişimağıiçindeyeralma,benzersorunlarınpaylaşımıvesorunlarınçözümüaçısındangelişimeyönelikönemlibirolanaksağlar.BufaaliyeteilişkinTürkiye’nin%54,11’likbiryüzdeyesahipolduğugörülmektedir.Bugruptaenyüksekorana%72,02’likoranile“PISAEnİyiAsya”grubusahiptir.Bugrubu%70,17’likbiryüzdeile“PISAEnİyiAvrupa”takipetmektedir.
Meslekiyayınlarıokumaoranlarıdeğerlendirildiğinde“PISAEnİyiAvrupa”grubunun%96,22’likyüzdesidikkatiçekmektedir.Bugrubutakipeden“PISAEnİyiAsya”grubununoranı%88,14,OECDortalamasıise%84,93’lükbiryüzdeyesahiptir.Türkiye’ninbufaaliyetekatılamayailişkinyüzdesiise%71,6’dır.
Meslekigelişimfaaliyetlerinderesmîyeterlikkazandırmaprogramıdışındakitümfaaliyetlerde“PISAEnİyiAsya”ve“PISAEnİyiAvrupa”gruplarınınenyüksekdüzeydekatılımoranınasahipolduklarıdikkatiçekmektedir.
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü5050
Okul Yöneticilerinin Mesleki Gelişim İhtiyaçları
Karşılaştırmagruplarındayeralanokulyöneticilerinemeslekigelişimihtiyaçlarınınnelerolduğusorulmuş-tur.Okulyöneticilerinebusorularınyanıtıolarakşuseçeneklersunulmuştur:
• Liderlikileilgiliaraştırmavekuramlarkonusundayenigelişmeleribilmeveanlama
• Güncelulusal/yereleğitimpolitikalarınıbilmeveanlama
• Okulunniteliğinigeliştirmekiçinverilerikullanma
• Okulöğretimprogramıoluşturma
• Öğretmenleriçinyadaöğretmenlerlemeslekigelişimplanlama
• Dersgözlemleme
• Etkiligeribildirimsağlama
• Hakkaniyetvefarklılıklarıdestekleme
• Öğretmenlerarasındaişbirliğinigeliştirme
• İnsankaynaklarıyönetimi
• MaliYönetim
Okulyöneticilerininbelirlenenalanlardaneorandaihtiyaçlarınınolduğununbelirlenmesiiçin“ihtiyaçyok”,“düşükdüzeydeihtiyaçvar”,“ortadüzeydeihtiyaçvar”ve“yüksekdüzeydeihtiyaç”seçeneklerisu-nulmuştur.Değerlendirmede“ortadüzeydeihtiyaç”ile“yüksekdüzeydeihtiyaç”seçeneklerininseçilmeoranlarıbirleştirilerekanalizleryapılmıştır.KarşılaştırmagruplarınailişkinbulgularGrafik3.13’tesunul-muştur.
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü51
Grafik 3.13. Çeşitlialanlardaortaveyüksekdüzeydemeslekigelişimeihtiyaçduyanokulyö-neticilerininoranı
%0 %10 %20 %30 %40 %50 %60 %70 %80 %90 %100
Türkiye OECD Ortalaması PISA En İyi Avrupa PISA En İyi Asya
Mali Yönetim
İnsan kaynakları yönetimi
Öğretmenler arasında işbirliğini geliştirme
Hakkaniyet ve farklılıkları destekleme
Etkili geri bildirim sağlama
Ders gözlemleme
Öğretmenler için ya da öğretmenlerle mesleki gelişim planlama
Okul öğretim programı oluşturma
Okulun niteliğini geliştimek için verileri kullanma
Güncel ulusal / yerel eğitim politikalarını bilme ve anlama
Liderlik ile iilgili araştırma ve kurumlarkonusunda yeni geşişmeleri
bilme ve anlama
82,8441,43
51,6952,1
87,7839,95
48,2338,22
90,4234,51
50,0836,66
80,6123,12
36,5530,19
88,4222,07
51,0442,18
90,2714,49
38,4133,18
87,3240,03
58,8648,36
91,3726,23
50,7143,52
91,8235,14
61,4841,73
89,2540,7
57,1444,92
91,8845,65
53,2247,99
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü5252
TALIS2018’de,okulyöneticilerininihtiyaçduyduklarımeslekigelişimalanları“liderlikileilgiliaraş-tırmavekuramlarkonusundayenigelişmeleribilmeveanlama”,“güncelulusal/yereleğitimpolitikalarınıbilmeveanlama”,“okulunniteliğinigeliştirmekiçinverilerikullanma”,“okulöğretimprogramınıoluştur-ma”,“öğretmenleriçinyadaöğretmenlerlemeslekigelişimplanlama”,“dersgözlemleme”,“etkiligeribil-dirimsağlama”,“hakkaniyetvefarklılıklarıdestekleme”,“öğretmenlerarasındaişbirliğinigeliştirme”,“in-sankaynaklarıyönetimi”ve“maliyönetim”olarakkarşımızaçıkmaktadır.
“Liderlikileilgiliaraştırmavekuramlarkonusundayenigelişmeleribilmeveanlama”konusundaortaveyüksekdüzeydekiihtiyaçduymaoranlarıincelendiğinde“PISAEnİyiAsya”grubunun%91,88’likbiryüz-deyesahipolmasıoldukçadikkatçekicidir.Bugruptakilerinliderlikkonusundakiaraştırma,kuramveyenigelişmeleritakipetmeaçısındandahafazlagelişimegereksinimduyduklarıgörülmektedir.Endüşükyüzde-yesahip“PISAEnİyiAvrupa”grubundakiortaveyüksekdüzeydeihtiyacıolanlarınyüzdesiise%45,65’tir.Türkiyeise%47,99’lukbiryüzdeyesahiptir.
Güncelulusal/yereleğitimpolitikalarınıbilmeveanlamakonusundaortaveyüksekdüzeydeihtiyacıolangruplardeğerlendirildiğindediğergruplardanfarklı“PISAEnİyiAsya”grubunun%89,25’likbirortalama-yasahipolduğugörülmektedir.Türkiyeise%44,92’likbiryüzdeileyüksekdüzeydeihtiyacıolduğunube-lirtmektedir.
Okulunniteliğinigeliştirmekiçinverilerikullanmayailişkinalanlardameslekigelişimeortaveyüksekdüzeydeihtiyaçduymaoranlarıdeğerlendirildiğinde,%91,82’likbiroranla“PISAEnİyiAsya”grubundakiokulyöneticilerininbualandameslekigelişimeenfazlaihtiyaçduyangrupolduğugörülmektedir.OECDortalamasınınise%61,48olduğugörülmektedir.Bugruplariçindeendüşükyüzdeye%35,14ile“PISAEnİyiAvrupa”grubununsahipolduğuveonu%41,73ileTürkiye’nintakipettiğigörülmektedir.
Okulyöneticilerinin“okulöğretimprogramınıoluşturma”alanındameslekigelişimeihtiyaçlarıincelen-diğindediğerihtiyaçlarabenzerolarak“PISAEnİyiAsya”(%91,37)grubununenfazlaoranasahipolduğugörülmektedir.Türkiyeiseyöneticilerin%43,52’siortaveyüksekdüzeydeokulöğretimprogramıkonusun-dameslekigelişimeihtiyacıolduğunubelirtmiştir.
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü53
“Öğretmenleriçinyadaöğretmenlerlemeslekigelişimplanlama”konusundakiortaveyüksekdüzey-dekiihtiyaçlarincelendiğinde“PISAEnİyiAvrupa”grubunun%40,03’lükyüzdeileendüşükoranasahipolduğugörülmektedir.Yüksekdüzeydeihtiyaçoranlarıincelendiğinde%87,32’likbiryüzdeile“PISAEnİyiAsya”grubununilksıradaolmasıdikkatiçekmektedir.
Okulyöneticilerinin“dersgözlemleme”konusundaortaveyüksekdüzeydekiihtiyaçduyduklarıoran-larincelendiğinde“PISAEnİyiAvrupa”grubundasadece%14,49yöneticiortaveyüksekdüzeydeihtiyaçduyduğunubelirtmiştir.“PISAEnİyiAsya”grubundaiseyöneticilerin%90,27’siortaveyüksekdüzeydebukonudameslekigelişimeihtiyaçduyduğunubelirtmiştir.Türkiye'deisebukonudameslekigelişimeor-taveyüksekdüzeydeihtiyaçduyanlarınoranı%33,18olarakkarşımızaçıkmaktadır.
“Etkiligeribildirim”yönetselsüreçlerinsağlıklısürdürülmesiaçısındanönemlikonudur.Bukonudaor-taveyüksekdüzeydemeslekigelişimeihtiyaçduyanyöneticilerinoranı“PISAEnİyiAsya”grubunda%88,42’dir.“PISAEnİyiAvrupa”grubundabuoran“PISAEnİyiAsya”grubunagöreoldukçadüşüktür.Türkiye’deisebukonudaortaveyüksekseviyedemeslekigelişimeihtiyaçduyanyöneticilerinoranı%42,18olarakkarşımızaçıkmaktadır.
Okulyöneticilerininöğretmenleringelişimlerinidesteklemeveöğretmenlerarasındaişbirliğiniartırmagibigörevleribulunmaktadır.Bu,okulunyönetimsüreçleriaçısındanönemtaşır.Okulyöneticilerininbukonudakimeslekigelişimihtiyaçları,bukonudaortaveyüksekdüzeydemeslekigelişimeihtiyaçduyanyöneticilerinoranının“PISAEnİyiAsya”grubunda%90,42,“PISAEnİyiAvrupa”grubunda%34,51veTürkiye’deise%36,66olduğugörülmektedir.
Genelolaraktümkonulardaokulyöneticilerininortaveyüksekdüzeydekimeslekigelişimihtiyaçlarıin-celendiğinde“PISAEnİyiAsya”grubundaortaveyüksekdüzeydemeslekigelişimeihtiyaçduyanyönetici-lerinoranınınenyüksekolduğugörülmektedir.“PISAEnİyiAsya”grubununaksine“PISAEnİyiAvrupa”grubundabulunanyöneticilerisetümkonulardaenazorandaortaveyüksekdüzeydemeslekigelişimeihti-yaçduyduklarınıbelirtmişlerdir.Türkiye’deisebelirlenenalanlardaortaveyüksekdüzeydemeslekigelişimeihtiyaçduyanyöneticilerinoranının%30-50arasındafarklılıkgösterdiğigörülmektedir.
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü5454
Mesleki Gelişimi Engelleyen Faktörler
Meslekigelişimiengelleyenfaktörler,meslekigelişimeyönelikplanlamalaraçısındanönemtaşır.Buengel-lerinkaldırılması,eğitimyöneticilerininmeslekigelişimfaaliyetlerindendahaverimlibirşekildefaydalanma-larınaolanaktanır.
TALIS2018’deokulyöneticilerineonlarınmeslekigelişimlerineengelteşkilettiğidüşünülenmaddelerenedüzeydekatılıpkatılmadıklarısorulmuştur.Okulyöneticilerinemeslekigelişimleriniengelleyenfaktörlerola-rakmeslekigelişimfaaliyetlerinekatılmayıözendiriciunsurlarınolmaması,uygunmeslekigelişimfaaliyetle-rininolmaması,ailevisorumluluklarınedeniylevakitolmaması,meslekigelişimfaaliyetlerininçalışmaprog-ramlarıileçakışması,yeterliişveren/kurumdesteğiolmaması,meslekigelişimfaaliyetlerininpahalıolmasıveöngereklilikleresahipolmamasıseçeneklerisunulmuştur.Okulyöneticilerininmeslekigelişimleriniengelle-yenfaktörlereilişkinokulyöneticilerinin“kesinliklekatılmıyorum”,“katılmıyorum”,“katılıyorum”,“kesinlik-lekatılıyorum”seçeneklerindenbirinitercihetmeleriistenmiştir.Yanıtlardan“kesinliklekatılmıyorum”,“ka-tılmıyorum”seçenekleriile“katılıyorum”,“kesinliklekatılıyorum”yanıtlarıbirleştirilerek“katılıyorum”ve“katılmıyorum”seçenekleriolarakdeğerlendirilmiştir.Buyanıtlariçinde“katılıyorum”ve“kesinliklekatılıyo-rum”yanıtlarındanbirleşimindeneldeedilenbulgularGrafik3.14’tesunulmuştur.
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü55
Grafik 3.14. Meslekigelişimiengelleyenfaktörlere“katılıyorum”ve“kesinliklekatılıyorum”diyenokulyöneticilerininoranı
Türkiye OECD Ortalaması PISA En İyi Avrupa PISA En İyi Asya
Mesleki gelişim faaliyetlerine katılmayıözendirici unsurlar yok.
Mesleki gelişim faaliyetleri çalışmaprogramımla çakışıyor.
Yeterli işveren / kurum desteği yok.
Mesleki gelişim faaliyetleri çok pahalı.
Ön gerekliliklere sahip değilim (örneğin; yeterlilikler, deneyim, kıdem).
Sunulan uygun bir mesleki gelişimfaaliyeti yok.
Ailevi sorumluluklarım nedeniyle vaktim yok.
43,1823,9
38,2261,58
30,312,8
29,9244,38
29,8620,6620,9
12,96
76,7452,0352,65
49,08
49,967,01
23,7857,13
53,1940,54
33,938,26
21,271,04
11,8714,9
%0 %10 %20 %30 %40 %50 %60 %70 %80 %90
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü5656
Karşılaştırmagruplarındakiokulyöneticilerinin“meslekigelişimfaaliyetlerinekatılmayıözendiriciun-surlarınolmaması”nayönelikyanıtlarıincelendiğindekarşılaştırmagruplarıiçindebumaddeye“katılıyo-rum”ve“tamamenkatılıyorum”diyenyöneticilerinoranının%61,58ileenfazlaTürkiye’deolduğugörül-mektedir.Endüşükyüzdeyesahip“PISAEnİyiAvrupa”daisebuoran%23,97’dir.
Bununlaberaber,Türkiye’deyöneticilerin%44,38’i“sunulanuygunbirmeslekigelişimfaaliyetininol-maması”faktörününmeslekigelişimiengellediğine“katılıyorum”ve“tamamenkatılıyorum”cevaplarınıvermişlerdir.Buoran,endüşükdüzeyde“PISAEnİyiAvrupa”grubundadır(%12,8).“Ailevisorumluluklarnedeniylevaktininolmaması”maddesinekatıldığınıvetamamenkatıldığınısöyleyenyöneticilerinoranınenyüksekolduğugrubun“PISAEnİyiAsya”olduğugörülmektedir.
Meslekigelişimiengelleyenfaktörlerden“yeterliişverenkurumdesteğiolmaması”maddesinekayıldığı-nıvetamamenkatıldığınısöyleyenlerinoranınınkarşılaştırmagruplarıiçindeenyüksekdüzeydeTürkiye’deolduğugörülmektedir(%57,13).“PISAEnİyiAsya”grubundakiokulyöneticilerininde%49,96’sıyeterliişverenkurumdesteğininolmadığınakatıldıklarıvetamamenkatıldıklarınısöylemişlerdir.
Okulyöneticilerininmeslekigelişimlerininönündekiengellerincelendiğindemeslekigelişimçalışmaprogramıileçakışması,meslekigelişimiözendiriciunsurlarınolmamasıgibinoktalardakarşılaştırmagrup-larınınyüksekyüzdeleresahipolduğudikkatiçekmektedir.Bunedenlebuengellerinkaldırılmasınayönelikçalışmalarınyapılmasıoldukçaönemlidir.
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü57
KAYNAKÇA
Catano,N.,&Stronge,J.H.(2006).Whatareprincipalsexpectedtodo?Congruencebetweenprincipalevaluationandperformancestandards.NASSP bulletin,90(3),221-237.
Cheng,K.andWong,K.(1996),"SchooleffectivenessinEastAsia:Concepts,originsandimplications",Journal of Educational Administration,Vol.34No.5,pp.32-49.
Drea,E.andO’Brien,M.(2001), Defining the Role of the Primary Principal in Ireland,HayGroupManagementConsultants,Dublin.
Goodwin,R.H.,Cunningham,M.L.,&Eagle,T.(2005).ThechangingroleofthesecondaryprincipalintheUnitedStates:Anhistoricalperspective.JournalofEducationalAdministrationandHistory,37(1),1-17.
Leithwood,K.,Harris,A.,&Hopkins,D.(2020).Sevenstrongclaimsaboutsuccessfulschoolleadershiprevisited.School Leadership & Management,40(1),5-22.
Mathibe,I.(2007).Theprofessionaldevelopmentofschoolprincipals. South African journal of education,27(3),523-540.
Mulford,B.(2003).Schoolleaders:Changingrolesandimpactonteacherandschooleffectiveness. Education and Training Policy Division,OECD.
Preetika,B.,&Priti,J.(2013).Adescriptivestudyonthechallengesfacedbyschoolprincipals. International Research Journal of Social Sciences,2(5),39-40.
Schneider,W.E.(2000).Whygoodmanagementideasfail.Strategy & Leadership,28(1),24-29.
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü5858
ÖĞRETMENLERİN MESLEKİ GELİŞİMLERİ VE DESTEKLENMESİ
BubölümdekarşılaştırmagruplarıylabirlikteTürkiye’dekiöğretmenleresağlananmeslekigelişimdene-yimlerineilişkingörüşlerincelenmiştir.Öğretmenlerinmeslekibecerileriningeliştirilmesivebunabağlıola-raköğretmenlerinsınıfiçiuygulamalarınıniyileştirilmesiamacıylaonlarasunulanfırsatlarveetkinliklermeslekigelişimiçindeyeralmaktadır.Bubölümdeöncelikleöğretmenleringörevebaşlamavedanışmanlıkprogramlarınaerişimvekatılımdurumlarıincelenecektir.Dahasonraöğretmenlerinmeslekigelişimihtiyaç-larıveöğretmenlerinmeslekigelişimfaaliyetlerinekatılmakiçinkarşılarınaçıkanzorluklarveengellerelealınacaktır.Sonolaraköğretmenlerinsonbiryıldakatılmışolduklarımeslekigelişimfaaliyetleriincelenmiş-tir.Bufaaliyetler;öğretmenlerinkatıldıklarıdersler,çalıştaylar,eğitimkonferanslarıveseminerler,diğerokullarayaptıklarıgözlemziyaretleri,hizmetiçieğitimkursları,yükseklisansvedoktoraprogramlarınaka-tılım,meslekigelişimeyöneliköğretmenağlarındayeralmavemeslekiolarakilgiduyduğubaşlıklardaaraş-tırmayapmaşeklindebelirlenmiştir.
4. 1. Göreve Başlama Etkinlikleri ve Danışmanlık Programları
Göreve Başlama Etkinlikleri
TALIS2018anketindeokulyöneticilerineokuldagörevebaşlayanyeniöğretmenleriçingörevebaşlamaetkinlikleriileilgiliresmîveyagayriresmîbirprogramınolupolmadığısorulmuştur.Anketkapsamında“Görevebaşlamaetkinlikleri”öğretmenlik mesleğine geçişte yeni öğretmenleri veya bir okulda yeni olan tecrübeli öğretmenleri desteklemek için düzenlenen faaliyetlerdir ve resmî planlanmış programlar ya da gayriresmî düzenlenmiş etkinlikler şeklinde olabileceği belirtilmiştir.TALIS2018’ekatılanokulyöneticilerininokuldakiöğretmenleringörevebaşlamaetkinliklerihakkındakigörüşleriTablo4.1’deyeralmaktadır.
Tablo 4.1. Görevebaşlamaetkinlikleri(okulyöneticisi)
BÖLÜM 4
% SH % SH % SH % SH
Görevebaşlamaileilgiliresmîbirprogramvardır. 82,67 3,46 65,25 3,43 86,37 1,66 80,59 2,00
Görevebaşlamaileilgiligayriresmîprogramvardır. 49,33 5,16 70,56 2,78 88,21 2,26 56,87 3,19
TürkiyeOECD
OrtalamasıPISA En İyi
AvrupaPISA En iyi
Asya
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü59
Tablo4.1’dedegörüldüğügibiTürkiye’denanketiyanıtlayanokulyöneticilerinin%82,6’sıokullarındagöreveyenibaşlayanöğretmenleriçingörevebaşlamaetkinlikleriileilgiliresmîbirprogramınolduğunusöylemişlerdir.Buoranın“PISAEnİyiAvrupa”ve“PISAEnİyiAsya”gruplarındabenzerbirşekildeTürkiye’dekioranlarayakınolduğugörülmektedir.“OECDortalaması”nın%65,2olmasıdikkatleriçekenbirunsurolarakkarşımızaçıkmaktadır.
Diğertaraftan,çalışmadayeralanTürkiye’dekiokulyöneticilerininyaklaşıkyarısıokuldayeniöğretmen-lerileilgiligayriresmîgörevebaşlamaprogramlarınınvarolduğunusöylemiştir.Tümkarşılaştırmagrupla-rıiçinde“PISAEnİyiAvrupa”grubundabuoranenyüksektir(%88,2).“OECDortalaması”nındaTürkiyeilekarşılaştırıldığındaoldukçayüksekolduğugörülmektedir(%70).
TALIS2018anketindegörevebaşlamaileilgilibenzerbirsoruöğretmenleredesorulmuştur.Öğretme-lerebulunduklarıgörevebaşlarkenvebulunduklarıokuldaresmîveyagayriresmîherhangibir“görevebaş-lamaetkinliğine”katılıpkatılmadıklarısorulmuştur.Görevebaşlamaetkinliklerininneolduğuyöneticileresorulduğuşekildetanımlanmıştır.ÖğretmenlerinverdikleriyanıtlarTablo4.2’degörülmektedir.
Tablo 4.2.Görevebaşlamaetkinlikleri(öğretmenler)
% SH % SH % SH % SH
Resmîbirgörevebaşlamaetkinliğindeyeraldım(buokulda).
22,88 0,80 35,48 0,97 58,58 0,90 19,55 0,52
Gayriresmîbirgörevebaşlamaetkinliğindeyeraldım(buokulda).
8,48 0,60 35,48 0,97 59,74 0,95 17,09 0,44
Resmîbirgörevebaşlamaetkinliğindeyeraldım(ilkçalışma).
67,15 0,81 28,49 0,55 53,66 1,03 64,73 0,71
Gayriresmîbirgörevebaşlamaetkinliğindeyeraldım(ilkçalışma).
15,13 0,74 28,49 0,55 39,15 0,80 21,27 0,47
Türkiye OECD Ortalaması
PISA En İyi Avrupa
PISA En iyi Asya
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü6060
Tablo4.2’dekibulgularTablo4.1’dekibulgularlaberaberincelendiğindetümkarşılaştırmagruplarındaokulyöneticilerininçoğunluğuokullarındaresmîolarakgörevebaşlamaetkinliklerininvarolduğunusöyle-sede(Tablo4.1)tümkarşılaştırmagruplarındaöğretmenlerinyarısındandahaazı(PISAEnİyiAvrupaha-riç)bulunduklarıokuldaresmîgörevebaşlamaetkinliklerindeyeraldıklarınısöylemişlerdir.Bulunduklarıokuldaresmîgörevebaşlamaetkinliklerindeyeralmaoranlarınabakıldığındakarşılaştırmagruplarıarasın-dabuoranınendüşükTürkiyeve“PISAEnİyiAsya”gruplarındaolduğugörülmektedir.“PISAEnİyiAv-rupa”grubundabulunanöğretmenlerinyaklaşık%60’ıbulunduklarıokuldahemresmîhemdegayrıresmîbirgörevebaşlamaetkinliğinekatıldığınısöylemiştir.GayrıresmîbirgörevebaşlamaetkinliğinekatılmaoranıTürkiye’detümkarşılaştırmagruplarıiçindeendüşükolanıdır(%8,4).
TALIS2018’deöğretmenlereayrıcaçalışmayailkbaşladıklarındaresmîvegayriresmîbirgörevebaşla-maetkinliğindeyeralıpalmadıklarıdasorulmuştur.Çalışmayailkbaşladıklarında,Türkiye’debulunanöğ-retmenlerin%67’siresmîbirgörevebaşlamaetkinliğindeyeraldığınısöylemiştir.Buorantümkarşılaştır-magruplarıiçindeenyüksekolanıdır.“OECDortalaması”ilekarşılaştırıldığında(%28,4)buoranınolduk-çayüksekolduğubirkezdahadikkatleriçekmektedir.Diğertaraftanöğretmenlerinçalışmayailkbaşladık-larındagayrıresmîbirgörevebaşlamaetkinliğindeyeralmaoranlarıtümkarşılaştırmagruplarıiçindeendü-şükoranTürkiye’dedir(%15,1).AncakTALIS2018anketikapsamındaeldeedilenbubulgularınkonuylailgiliniteliktenziyadenicelikleilgiliolduğugözönündebulundurulmalıdır.
Grafik4.1’deöğretmenlerinresmîgörevebaşlamaetkinlerinekatılımlarınagöredeneyimdurumlarıin-celenmiştir.Resmîgörevebaşlamaetkinliğinebulunduğuokuldakatıldığınısöyleyenöğretmenleriniçinde5yıldandahaazdeneyimesahipolanlarınınoranınınenfazlaTürkiye’deolduğugörülmektedir.Resmîgö-revebaşlamaetkinliğinebulunduğuokuldakatıldığınısöyleyenve5yıldandahafazladeneyimesahipolan-larınoranınınenazTürkiye’deolduğugörülmektedir.Benzerdurumresmîçalışmaetkinliğineilkçalışma-sısırasındakatıldığınısöyleyenöğretmenlerarasındadeneyimdurumundaaynıeğilimlerkarşımızaçıkmak-tadır.
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü61
Grafik 4.1. Resmîgörevebaşlamaetkinliklerinekatılanöğretmenlerindeneyimdurumlarınagöreoranları
Danışmanlık Programları
TALIS2018’deyöneticilereveöğretmenleredanışmanlıklailgilisorularsorulmuştur.TALIS2018an-ketinde“Danışmanlık”tanımıokullarda daha tecrübeli öğretmenlerin daha az tecrübeli öğretmenleri des-teklediği bir yapı olaraktanımlanmaktadır.Buyapı,okuldakibütünöğretmenlerikapsayabileceğigibisa-deceyeniöğretmenleridekapsayabilir.Ancakbuçalışmadabahsedilendanışmanlık,öğretmenlikstajıiçinbuokuldabulunanstajyeröğretmenlereyapılandanışmanlığıkapsamamaktadır.
%0 %10 %20 %30 %40 %50 %60 %70 %80 %90
Türkiye OECD Ortalaması PISA En İyi Avrupa PISA En İyi Asya
5 yıl ya da daha az deneyim
5 yıl ya da daha az deneyim
5 yıldan fazla deneyim
5 yıldan fazla deneyim83,99
79,2180,75
71,89
16,0120,79
19,2528,11
67,2673,1272,38
59,13
32,7426,88
27,6240,87
Evet
, bu
okul
daEv
et, i
lk ç
alış
mam
esna
sınd
a
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü6262
TALIS2018’deokulyöneticilerineokuldakiöğretmenlerin,danışmanlıkprogramınaerişimimkânlarınınolupolmadığısorulmuştur.Yöneticileresunulancevapalternatifleri“Evet,fakatsadeceyeniöğretmenlerin,yaniöğretmenolarakgöreveyenibaşlayanlarınerişimimkânıvardır.”,“Evet,buokuldayeniolanbütünöğ-retmenlerinerişimimkânıvardır.”,“Evet,buokuldakibütünöğretmenlerinerişimimkânıvardır.”,“Hayır,buokuldaşuandaöğretmenleriçinbirdanışmanlıkprogramınaerişimimkânıyoktur.”şeklindekarşımızaçıkmaktadır.Tablo4.3'teokulyöneticilerininvermişolduklarıcevaplarınoranlarıgörülmektedir.
Tablo4.3incelendiğinde,Türkiye’dekiokulyöneticilerininyaklaşık%35’iokuldasadecegöreveyenibaşlayan,aynızamandaokuldayeniolanöğretmenleredanışmanlığaerişimimkânınınsağlandığınısöyle-mişlerdir.Buoran“PISAEnİyiAsya”grubundaTürkiye’yeoldukçayakındır(%38).Danışmanlığaokulda-kiyeniolantümöğretmenlerinerişmeimkânınınolduğunusöyleyenyöneticilerinoranıTürkiye’detümkar-şılaştırmagruplarıiçindeendüşüktür(%10,7).Öğretmenleriçinokullarındadanışmanlıkprogramınaeri-şimimkânınınolmadığınısöyleyenlerinoranı“PISAEnİyiAvrupa”grubundatümkarşılaştırmagruplarınagöreenazolanıolarakkaşımızaçıkmaktadır.Buoran,Türkiye’de%26’dırvetümkarşılaştırmagruplarıiçin-deenyüksekolanıdır.
Tablo 4.3. Danışmanlıkprogramlarınaerişimimkânı(okulyöneticisi)
% SH % SH % SH % SH
Evet,fakatsadeceyeniöğretmenlerin,yaniöğretmenolarakgöreveyenibaşlayanlarınerişimimkânıvardır.
34,55 4,13 34,92 2,86 27,56 2,99 38,05 3,16
Evet,buokuldayeniolanbütünöğretmenlerineri-şimimkânıvardır.
10,76 3,06 19,64 2,51 28,61 2,72 14,83 2,06
Evet,buokuldakibütünöğretmenlerinerişimim-kânıvardır.
28,67 3,70 21,83 4,35 28,17 3,00 21,74 2,24
Hayır,buokuldaşuandaöğretmenleriçinbirdanış-manlıkprogramınaerişimimkânıyoktur.
26,03 3,93 23,62 1,76 15,66 1,03 25,37 2,93
TürkiyeOECD
OrtalamasıPISA En İyi
AvrupaPISA En iyi
Asya
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü63
TALIS2018anketindeöğretmenlerebulunduklarıokuldaresmîbirdüzenlemekapsamındaherhangibirdanışmanlıkfaaliyetindeyeralıpalmadıklarısorulmuştur.Öğretmenleresunulanseçenekler“Şuandabenidesteklemeküzereatanmışbirdanışmanımvar.”ve“Şuandabiryadabirdençoköğretmenedanışmanlıkyapıyorum.”şeklindekiyargılardanoluşmaktadırvecevapalternatifleri“evet”veya“hayır”şeklindedüzenlenmiştir.Grafik4.2’dedegörüldüğügibidanışmanlıkfaaliyetlerindeyeralanöğretmenlerinoranınınendüşükTürkiye’deolduğugörülmektedir.Danışmanlıkfaaliyetlerininenfazlaolduğugrupların“PISAEnİyiAvrupa”ve“PISAEnİyiAsya”olduğugörülmektedir.
Grafik 4.2.Danışmanlıkfaaliyetlerindeyeralmadurumlarınagöreöğretmenlerinoranları
%0
%5
%10
%15
%20
%25
%30
%35
%40
Türkiye OECD Ortalaması PISA En İyi Avrupa PISA En İyi Asya
5,83
7,1111,36
12,41
12,43
22,37
17,84
12,74
Şu anda beni desteklemek üzere atanmış bir danışmanım var.
Şu anda bir ya da birden çok öğretmene danışmanlık yapıyorum.
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü6464
4.2. Öğretmenlerin Mesleki Gelişimleri
Mesleki Gelişim Faaliyetlerine Katılım
Bubölümdeöğretmenlerinkatıldıklarımeslekigelişimfaaliyetlerininnelerolduğunailişkinöğretmengö-
rüşleriortayakonulacaktır.Meslekigelişimfaaliyetlerinekatılımınfazlalığıveçeşitliliğibufaaliyetlerinnite-
liğihakkındafikirvermemektedir.TALIS2018’deöğretmenleresonbiryıliçindeverilenmeslekigelişimfaa-
liyetlerindenherhangibirinekatılıpkatılmadıklarısorulmuştur.Tablo4.4‘tekarşılaştırmagrubundabulunan
öğretmenlerinfarklıtürlerdeverilenmeslekigelişimfaaliyetlerinekatılmaoranlarıgösterilmektedir.
Tablo4.4incelendiğindeTürkiye’dekiöğretmenlerin%86’sınınsonbiryıliçindebirkursveyasemine-
rekatıldıklarıgörülmektedir.Buoran,tümkarşılaştırmagruplarıarasındaenyüksekolanıdır.“PISAEnİyi
Asya”grubundabulunanöğretmenlerinsadeceyarısınınsonbiryıliçindeherhangibirkursveyaseminere
katılmışolmalarıdikkatleriçekenbirdurumolarakkarşımızaçıkmaktadır.
Türkiye’dekiöğretmenlerin%33,3’üsonbiryıliçinderesmîyeterlilikkazandıranbirprogramakatıldık-
larınısöylemiştir.Türkiye’ninbukategoridesahipolduğuyüzde,tümkarşılaştırmagruplarıiçindeenyük-
sekolanıdır.Türkiye’dekiöğretmenlerinlisansüstümezuniyetoranlarıdüşünüldüğünde,resmîbirsertifika
programınakatılımınfazlaolmaihtimalidüşünülebilir.“PISAEnİyiAsya”grubundabulunanöğretmenle-
rinsadece%9,8’isonbiryıldaböylebirmeslekifaaliyetiniçindeyeraldığınıbelirtmiştir.
SonbiryıldaTürkiye’debulunanöğretmenlerin%21’i“resmîbirplanlamadâhilindemeslektaşgözlemi
veyaözgözlemverehberlik”gibibirfaaliyetiniçindebulunduğunusöylerkenbuoran“PISAEnİyiAvrupa”
ve“PISAEnİyiAsya”gruplarındaüçkatınaçıkarak%62’yeyaklaşmaktadır.
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü65
Tablo 4.4.Meslekigelişimfaaliyettürlerinekatılanöğretmenoranları
% SH % SH % SH % SH
Katıldığınızkurslar/seminerler 86,00 0,68 73,68 0,71 77,18 0,78 52,34 0,80
Çevrimiçikurslar/seminerler(uzaktaneğitim/e-kurs) 46,31 0,94 44,56 0,73 40,80 1,23 33,89 0,72
Öğretmenlerin,müdürlerinve/veyaaraştırmacılarınaraştırma-larınısunduğuyadaeğitimileilgilikonularıtartıştıklarıeğitimkonferansları
51,77 0,93 49,87 0,79 37,32 0,93 58,49 0,80
Resmîyeterlilikkazandırmaprogramı(örneğin;diplomayadasertifikaprogramı)
33,39 0,95 16,04 0,74 11,87 0,57 9,83 0,35
Diğer okullara gözlem ziyaretleri 25.64 0,84 23,57 0,60 27,54 1,01 58,80 0,74
İş yerlerine, kamu ve sivil toplum kuruluşlarına gözlem ziyaretleri 19.00 0,75 12,36 0,36 11,05 0,69 16,76 0,44
Resmî bir planlama dâhilinde meslektaş gözlemi ve/veya öz gözlem ve rehberlik
21.45 0,83 45,46 1,40 61,62 1,10 61,16 0,84
Özellikle öğretmenlerin mesleki gelişimi için oluşturulmuş öğret-men iletişim ağına katılım
43,11 1,06 41,31 0,64 42,92 1,04 44,35 0,72
Mesleki yayınları okuma 69,20 0,87 65,85 0,51 70,95 0,90 69,17 0,70
Diğer 37,18 1.,04 30,98 0,75 26,02 0,76 26.,94 0,58
PISA En iyi Asya
TürkiyeOECD
Ortalaması PISA En İyi Avrupa
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü6666
Mesleki Gelişim Faaliyet Konuları
TALIS2018anketindeöğretmenleresonbiryıldakatıldıklarımeslekigelişimfaaliyetlerikapsamındahangikonularınyeraldığısorulmuştur.Öğretmenlerdenlistelenenkonularınyeralmasıdurumunda“evet”,yeralmamasıdurumda“hayır”seçeneğiniişaretlemeleriistenmiştir.Grafik4.3'demeslekigelişimfaaliyet-lerininkapsamındaverilenkonularınmeslekigelişimfaaliyetleriiçindeneorandayeraldığıgörülmektedir.
Grafik 4.3.Meslekigelişimfaaliyetlerindebelirlenenkonularınyeraldığınısöyleyenöğretmenlerinoranları
%0
%10
%20
%30
%40
%50
%60
%70
%80
%90
%100
Türkiye OECD Ortalaması PISA En İyi Avrupa PISA En İyi Asya
63,8
8
62,4
6 71,5
564
,65
88,8
9
85,9
5
70,5
6
68,4
7
65,4
2
60,8
3
59,0
4
48,4 56
,23
46,9
9
52,3
2
52,4
6
53
56,2
5
35,6
1
25,9
6
40,5
3
73,8
5
70,1
90,3
7
Alan bilgisi Öğrettiğim alan/alanlardakipedogojikyeterlikler
Müfredat bilgisi Öğretimde BİT(Bilgi İşlem
Teknolojileri) becerileri
Öğrenci değerlendirmesininanalizi ve kullanımı
Öğretmen-veliiş birliği
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü67
Grafik4.3incelendiğindesonbiryıldaTürkiye’dekiöğretmenlerinyaklaşık%64’ükatıldıklarımeslekigelişimfaaliyetlerinin“alanbilgisi”konusunuiçerdiğinisöylemiştir.Türkiye’dekianketiyanıtlayanöğret-menlerinbüyükbirçoğunluğu(%85,9)isekatılıklarıeğitimin“müfredatbilgisi”konusunukapsadığınısöy-lemiştir.“PISAEnİyiAsya”grubundabulunanöğretmenlerin%89’umeslekigelişimfaaliyetlerinde“öğre-tilenalandakipedagojikyeterlikleri”konusununyeraldığınıbelirtirkenbuoranTürkiye’de%62,4’türvekarşılaştırmagruplarıiçindeendüşükolanıdır.Sonyıllardayapılançalışmalar,öğrencilereverilengeribil-diriminöğrencibaşarısınıetkileyenenönemliunsurlardanbiriolduğunuortayakoymaktadır.Anlamlıgeribildiriminenönemlikoşulu,öğrencilerindeğerlendirilmesininanalizininetkilibirşekildeyapılmasınıge-rektirir.Bubağlamda,Türkiye’dekiöğretmenlerinsadece%47’sisonbiryıldakatıldıklarımeslekigelişimfaaliyetlerinin“öğrencideğerlendirmesininanalizivekullanımı”konusunuiçerdiğinibelirtmiştir.
Grafik4.3’tedikkatleriçekenbirbaşkabulgudaTürkiye’desonbiryıldaöğretmenlerin%52,6’sıkatıl-dıklarımeslekigelişimfaaliyetlerinin“öğretmenveliişbirliği”konularınıiçerdiğinisöylemesidir.Buoran,karşılaştırmagruplarıiçindeenyüksekolanıdır.“PISAEnİyiAvrupa”grubundabulunanöğretmenlerinsa-dece%26’sıaldıklarımeslekigelişimfaaliyetlerinin“öğretmenveliişbirliği”konularınıkapsadığınısöyle-mektedir.
Öğretmenlerin Mesleki Gelişim İhtiyaçları
TALIS2018anketindeöğretmenlereverilenkonualanlarındanherbiriiçinmeslekigelişimihtiyaçları-nınnedüzeydeolduğusorulmuştur.Verilenalanlardanbazılarıalanbilgisi,öğretilenalandakipedagojikye-terlikler,müfredatbilgisi,öğrencideğerlendirmesininanalizi,öğretmenveliişbirliğişeklindebelirlenmiş-tir.Öğretmenleresunulancevapseçenekleri“şuanihtiyaçyok”,“düşükseviyedeihtiyaç”,“ortadüzeydeih-tiyaç”,“yüksekdüzeydeihtiya町eklindetasarlanmıştır.Grafik4.4’temeslekigelişimeverilenalanlarda“yüksekdüzeydeihtiyaç”duyanöğretmenlerinoranlarıverilmiştir.
Grafik4.4incelendiğindetümkarşılaştırmagruplarıarasında“PISAEnİyiAsya”grubundaenfazlaoran-daöğretmen,hemenhemenherkonudameslekigelişime“yüksekdüzeydeihtiyaç”duyduklarınıbelirtirkenTürkiye’detümkarşılaştırmagruplarıarasındaenazorandaöğretmen,hemenhemenherkonudameslekigelişime“yüksekdüzeydeihtiyaç”duyduğunubelirtmiştir.Örneğin,Türkiye’debulunanöğretmenlerin%4,1’ialanbilgisikonusundameslekigelişime“yüksekdüzeydeihtiyaç”duyarkenbuoran“PISAEnİyiAsya”grubunda%43,1'eçıkmaktadır.
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü6868
Benzerşekilde,Türkiye’debulunanöğretmenlerin%4’üöğretilenalandakipedagojikyeterliklerkonusun-dameslekigelişime“yüksekdüzeydeihtiyaç”duyarken“PISAEnİyiAsya”grubunda%48oranındaöğret-menbu,alandameslekigelişime“yüksekdüzeydeihtiyaç”duyduklarınısöylemişlerdir.Türkiye’desonbiryılda%47’sikatıldıklarımeslekigelişimfaaliyetlerinin“öğrencideğerlendirmesininanalizivekullanımı”konusunuiçerdiğinisöylesede(Grafik4.3)bualandameslekigelişime“yüksekdüzeydeihtiyaç”duyanöğ-retmenlerinoranın%6’dakaldığı,diğertaraftan“PISAEnİyiAsya”grubundabuoranın%28olduğugörül-mektedir.
Grafik 4.4. Çeşitlimeslekigelişimkonularına"yüksekdüzeydeihtiyaç"duyduğunusöyleyenöğretmenlerinoranları
4,178,54
4,56 4,05
10,05
3,14 4,066,61
3,96,2
9,374,17
7,259,09
2,14
25,6728,1722,9
4843,16
Türkiye OECD Ortalaması PISA En İyi Avrupa PISA En İyi Asya
Alan bilgisi Öğrettiğim alan/alanlardakipedogojikyeterlikler
Müfredat bilgisi Öğrenci değerlendirmesininanalizi ve kullanımı
Öğretmen-veliiş birliği
%0
%10
%20
%30
%40
%50
%60
4.3. Mesleki Gelişim Faaliyetlerine Katılımda Destekler ve Engeller
Mesleki Gelişim Faaliyetlerindeki Destekler
TALIS2018anketindeöğretmenleresonbiryıldakatıldıklarımeslekigelişimfaaliyetlerindelistelenen-lerinsağlanıpsağlanmadığısorulmuştur.Öğretmenlerelistelenendestekseçenekleriarasında“maaşartışı”,“mesaisaatleriiçindegerçekleşenfaaliyetleriçinöğretmenlikgörevindenmuafsayılma”,“masraflarıngeriödenmesiyadadoğrudankarşılanması”,“mesaisaatleridışındakieğitimfaaliyetleriiçinparasalolmayandesteğinsağlanması”,“mesaisaatidışındakieğitimfaaliyetleriiçingereklimaddidestek”gibialternatifleryeralmaktadır.Öğretmenlerdenverilenkonularadesteksağlandığıdurumlara“evet”,sağlanmadığıdurum-lara“hayır”seçeneğiniişaretlemeleribeklenmektedir.
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü69
Grafik4.5’teöğretmenlerinmeslekigelişimkonusundaalınandesteklereilişkinmaddelereverdikleriya-nıtlaryeralmaktadır.Tümkarşılaştırmagruplarındamaaşartışısağlandığınısöyleyenöğretmenlerinoranı-nınoldukçadüşükolduğugörülmektedir.Türkiye’demeslekigelişimfaaliyetlerinekatıldığındanmaaşınınarttığınısöyleyenöğretmenlerinoranı%8,44,“PISAEnİyiAsya”ve“PISAEnİyiAvrupa”gruplarındaisebuoranınsırasıyla%9,17ve%7,37olduğugörülmektedir.Türkiye’debulunanöğretmenlerin%19,9’umes-lekigelişimfaaliyetlerinde“masraflarınındoğrudanödenmesininveyadoğrudankarşılanmasının”sağlandı-ğınısöylemiştirvebuorankarşılaştırmagruplarıiçindeendüşükolanıdır.Buoran“PISAEnİyiAvrupa”grubunda%41,4olarakbelirlenmiştir.
Grafik 4.5.Meslekigelişimfaaliyetlerindeverilenkonulardadesteksağlandığınısöyleyen
öğretmenlerinoranları
Türkiye OECD Ortalaması PISA En iyi Avrupa PISA En iyi Asya
Mesai saatleri dışındaki eğitim faaliyetleri içinparasal olmayan destek sağlanması (örneğin;
mesai saatinin azaltılması, izinli sayılma)
Mesai saatleri dışındaki eğitim faaliyetleri içingerekli maddi destek
Mesai saati içinde gerçekleşen faaliyetleriçin öğretmenlik görevlerinden muaf sayılmak
Masrafların geri ödenmesi ya da doğrudan karşılanması
Maaş artışı
44,66
8,447,197,379,17
56,5446,5746,57
36,5841,46
25,8119,91
25,1516,6815,48
27,19
31,646,64
12,3615,71
%0 %10 %20 %30 %40 %50 %60
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü7070
DiğertaraftanTürkiye’deöğretmenlerin%27,1'ive“PISAEnİyiAsya”grubundabulunanöğretmenle-rin%25,1’imesaisaatidışındakieğitimfaaliyetleriiçinparasalolmayandesteklersağlandığınıbildirmiş-ler.Mesaisaatleridışındakieğitimfaaliyetleriiçingereklimaddidesteğinsağlandığınıbildirenöğretmen-lerinoranınınenyüksek“PISAEnİyiAsya”grubunda(%31,6)olduğugörülmektedir.Türkiye’deiseöğ-retmenlerin%15,7’simesaisaatleridışındakieğitimfaaliyetleriiçingereklimaddidesteğinsağlandığınıbil-dirmiştir.
Mesleki Gelişime Engel olan Etmenler
TALIS2018’deöğretmenleremeslekigelişimineengelolmasımuhtemelkonularverilerekbunlarınnedüzeydeengelteşkilettiğisorulmuştur.Bunlar,“öngereklilikleresahipolmama”,“meslekigelişimfaaliyet-lerininçokpahalıolması”,“yeterliişverenveyakurumdesteğininolmaması”,“meslekigelişimfaaliyetle-rininçalışmaprogramlarıylaçakışması”,“ailevisorumluluklarnedeniylevaktinolmaması”,“sunulanuygunbirmeslekigelişimfaaliyetininolmaması”ve“meslekigelişimfaaliyetlerinekatılmayaözendiriciunsurla-rınolmaması”şeklindebelirlenmiştir.Öğretmenleresunulancevapseçenekleri“kesinliklekatılmıyorum”,“katılmıyorum”,“katılıyorum”ve“kesinliklekatılıyorum”şeklindedir.Grafik4.6’datümkarşılaştırmagrup-larındaverilenkonulara“katılıyorum”ve“kesinliklekatılıyorum”şeklindecevapverenöğretmenlerinoran-larıgörülmektedir.
Grafik4.6incelendiğindetümkarşılaştırmagruplarıiçinde,meslekigelişimeengelteşkiledenunsurola-rakverilen“sunulanuygunbirmeslekigelişimfaaliyetininolmaması”maddesienfazlaorandaTürkiye’debulunanöğretmenlertarafından“katılıyorum”ve“kesinliklekatılıyorum”şeklindeişaretlenmiştir(%51,3).Bununlabirlikte,diğerbirunsurolaraksunulan“Meslekigelişimfaaliyetlerinekatılmayıözendiriciunsur-laryok”seçeneğinedekarşılaştırmagruplarıiçindeenfazlaTürkiye’debulunanöğretmenler“katılıyorum”ve“kesinliklekatılıyorum”şeklindegörüşbildirmişlerdir.“PISAEnİyiAsya”grubundaöğretmenlerin%84,2’si“meslekigelişimfaaliyetininçalışmaprogramıylaçakıştığını”söylemişlerdir.Buoran,tümkarşı-laştırmagruplarındaenyüksekolanıdır.Dikkatleriçekendiğerbirbulguda“PISAEnİyiAsya”grubundabulunanöğretmenlerinyaklaşık%30’unun“öngereklikleresahipolmadığını”söyleyerekdiğerkarşılaştır-magruplarındakiöğretmenoranlarınagörebuoranınikikatolmasıdır.PISA’daenbaşarılıülkelergrubunuoluşturan“PISAEnİyiAsya”grubundaöğretmenlerinyaklaşıküçtebirininverilenmeslekigelişimfaaliyet-leriileilgiliöngereklilikleresahipolmadığınıbildirmesi,bununyanındaTürkiye’dekiöğretmenlerinsade-ce%7,8’ininbuöngerekliliğesahipolmadığınıbelirttiği,görülmektedir.BubulgularGrafik4.4’lebirliktedeğerlendirildiğindedahadaanlamlıbirhâlegelmektedir.
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü71
Grafik 4.6. Meslekigelişimeengelteşkiledenunsurlara“katılıyorum”ve“kesinliklekatılıyorum”diyenöğretmenlerinoranları
Mesleki gelişimim Etkisi
TALIS2018’deöğretmenleresonbiryıldakimeslekigelişimfaaliyetlerinintümünüdüşündüklerinde,bufaaliyetlerinöğretmenlikuygulamasınaolumlubiretkisininolupolmadığısorulmuştur.Türkiye’dekiöğ-retmenlerdenheryılhaziranveeylülaylarındayapılanmeslekigelişimçalışmalarınıdabusorubağlamın-dagözönündebulundurmalarıistenmiştir.Öğretmenleresunulancevapalternatifleri“evet”ve“hayır”şek-lindedeğişmektedir.Grafik4.7karşılaştırmagruplarındaki“evet”ve“hayır”oranlarınıgöstermektedir.
Grafik4.7incelendiğindeanketiyanıtlayanTürkiye’dekiöğretmenlerin%28,1’isonbiryıldakatıldıklarımeslekigelişimfaaliyetlerininöğretmenlikuygulamasınaolumlubiretkisininolmadığınıbelirtmiştir.Buoran,tümkarşılaştırmagruplarıiçindeenyüksekolanıdır.Buoran“PISAEnİyiAsya”grubundaTürkiye’dekioranınüçtebirikadarve%9,7’dir.“PISAEnİyiAvrupa”grubundaise“PISAEnİyiAsya”grubundakioranınikikatıolarak(%18,3)olarakkarşımızaçıkmaktadır.BusonuçlarınGrafik4.4’deverilenöğretmenlerinmeslekigelişimihtiyaçlarıyladeğerlendirilmesiçokönemlidir.
%0
%10
%20
%30
%40
%50
%60
%70
%80
Türkiye OECD Ortalaması PISA En İyi Avrupa PISA En İyi Asya
7,8 12
,97,
3429
,7
Ön gereklilikleresahip değilim
(örneğin; yeterlilikler,
deneyim, kıdem).
Mesleki gelişimfaaliyetleriçok pahalı.
Yeterli işveren/kurum
desteğiyok.
Mesleki gelişimfaaliyetleriçalışma
programımlaçakışıyor.
Ailevisorumluluklarım
nedeniyle vaktim yok.
Mesleki gelişimfaaliyetlerine
katılmayı özendrici
unsurlar yok.
Sunulan uygunbir mesleki
gelişim faaliyetleri yok.
41,0
544 46
,41 54
,34
55,1
33,4
126
,64
54,3
6
55,9
355
,67
58,0
3
84,2
8
39,9
42
,02
30,4
664
,41
51,3
137
,1829
,68 38
,03
68,7
53,12
38,8
3 51,3
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü7272
Grafik 4. 7. Meslekigelişimfaaliyetlerininetkisi
%0
%10
%20
%30
%40
%50
%60
%70
%80
%90
%100
Türkiye OECD Ortalaması PISA En İyi Avrupa PISA En İyi Asya
Evet Hayır
71,84
28,16
83,99 81,69
18,31
90,28
9,72
16,01
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü73
SINIFLARIN YAPISI VE SINIF İÇİ UYGULAMALAR
Kavramsalolarakliteratürdeyapılandırmacıyaklaşımlagelenekselyaklaşımadayalıöğretimveöğrenmepratiklerindebelirginfarklarbulunmaktadır.Gelenekselyaklaşımdaöğretmeninrolügenelolarakbilgiyinetveyapılandırılmışbirşekildeöğrencilereiletmek,doğrucevaplarıaçıklamakveöğrencileriçözülebilirprob-lemleremaruzbırakmayoluylabilginindoğrudantransferihedeflenmiştir.Bunakarşılıkyapılandırmacıyak-laşım,öğrenmeyiveöğretimidahadinamikbiryaklaşımlaelealır.Öğrencileri,bilginindoğrudantransferedildiğipasifalıcılarolarakgörmektenziyadeöğrenenidahaçokaktifkatılımcılarvebilgininyapılandırmasürecindekibireylerolarakgörür(Petersonvediğerleri,1989).Öğretmenlerdeyapılandırmacıyaklaşımdaaktiföğrenmeyikolaylaştıranbireylerolaraktanımlanır.Öğretmenlerinsınıfiçiuygulamalarınıanalizetmekvebuuygulamalarıntemelinioluşturaninanışlarınıanlamak,okullardakieğitimsüreçlerinindahasonrakigelişmeleriiçinçokönemlidir.Öğretmenuygulamalarıveinanışlarıkuşkusuzöğrenciöğreniminingerçek-leştiğiortamışekillendirir.Öğrencimotivasyonununvebaşarısınınyanısıraöğretmenlerinbaşaçıkmastra-tejilerinivegenelişmemnuniyetinideetkilemektedirler.BunedenlerleTALIS2018anketi,öğretmenler,okullarveülkelerarasındaöğretmenlerinsınıfiçipratikleriveinanışlarınıincelemektedir.
Bubölümünilkkısmındaöğrenmeveöğretimsüreciningerçekleştiğisınıflarınyapısı;öğrencilerinsos-yoekonomikseviyeleriveakademikbaşarıları,sınıflardakidağılımlarıvesınıflardakiöğrencisayılarıbağ-lamındaincelenecektir.İkincikısımda,öğretmenlerinçalışmasaatlerivesınıfiçiöğretimpratikleriveken-digörevlerihakkındakidüşünceleriincelenecektir.
5.1. Hedef Sınıfların Yapısı
TALIS2018’deöğretmenleredersvermişolduklarısınıflarhakkındasorularsorulmuştur.Busorularge-nelolaraksınıftabulunanöğrencilerinakademikbaşarıları,sosyoekonomikstatüleriileilgilidağılımlarınıiçermektedir.Öğretmenlerortaokulöğretmenleriolduğundanvefarklısınıflaragirdiklerindendolayıhedefbirsınıfınbelirlenebilmesivebusınıfagöreyanıtlarınverilebilmesiiçin“hedef sınıf bu okulda geçen salı sabah 11’den sonra dersine girdiğiniz ilk ortaokul sınıfıdır. Eğer salı günleri bir ortaokul sınıfına dersiniz yoksa geçen salı gününü takip eden günlerdeki ders verdiğiniz ilk sınıfınız olabilir”şeklindebirifadeanket-teöğretmenlereyöneltilmişvesorularıbunagöreyanıtlamalarıistenmiştir.
BÖLÜM 5
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü7474
Öğretmenlere Göre Sınıfların Sosyoekonomik Statü ve Akademik Başarıya Göre Dağılımları
TALIS2018’deöğretmenlerehedefsınıflarınyapılarıhakkındasorularsorulmuştur.Belirtilengruplarınhedefsınıftaneorandaolduğuöğretmenleresorulmuştur.Verilenseçenekler“yok”,“%1ile%10arası”,“%11ile%30arası”,“%31ile%60arası”ve“%60’tanfazla”olarakbelirlenmiştir.İlkolarak“sosyoekonomikyöndendezavantajlıailelerdengelenöğrencilerin”oranlarısorulmuşvesosyoekonomikyöndendezavantaj-lıaileler“yeterlidüzeydebarınma,beslenmeyadatıbbibakımgibitemelihtiyaçlardanyoksunaileleriişa-reteder”şeklindetanımlanmıştır.Benzerşekildeöğretmenlerehedefsınıfta“akademikbaşarısıdüşükolanöğrencilerin”oranlarıdasorulmuştur,verilenseçenekleraynıdır.Gereksosyoekonomikaçıdandezavantajlıailelerdengelmegerekseakademikbaşarısıdüşükolmadurumlarının%30’danfazlaolmasınındikkatçeki-cibirbulguolacağıdüşünüldüğündenbuoranlarincelenmiştir.
Tablo5.1’dekarşılaştırmagruplarındahedefsınıftadezavantajlıailelerdengelenöğrencilerinoranının%30'danfazlaolduğunusöyleyenöğretmenlerinoranıveakademikbaşarısıdüşükolanöğrencilerin%30’danfazlaolduğunusöyleyenöğretenlerinoranlarıverilmiştir.Tablo5.1’deyeralancevaplarındağılımlarınabakıldığındaTürkiye’debulunanöğretmenlerin%24,2’sisınıftasosyoekonomikyöndendezavantajlıailelerdengelenöğrencilerinoranının%30’danfazlaolduğunusöylemiştir.Budeğer,“PISAEnİyiAsya”ve“PISAEnİyiAvrupa”gruplarındasırasıyla%7,5ve%17,8olarakkarşımızaçıkmaktadır.BenzerşekildeTürkiye’dekiöğretmenlerin%29,9’usınıftabulunanöğrencilerin%30’danfazlasınınakademikbaşarısıdüşüköğrencilerdenoluştuğunusöylemiştir.Buoran,“PISAEnİyiAsya”ve“PISAEnİyiAvrupa”gruplarındasırasıyla%14,2ve%19,7olarakkarşımızaçıkmaktadır.
% SH % SH
Türkiye 24,29 0,83 29,90 0,84
OECD Ortalaması 26,52 2,10 26,63 2,31
PISA En İyi Avrupa 17,86 0,91 19,70 1,05
PISA En İyi Asya 7,57 0,55 14,24 0,66
Sınıflarındasosyoekonomikyöndendezavantajlıailelerdengelen
öğrencilerinoranının%30'danfazlaolduğunusöyleyenöğretmenlerin
oranı
Sınıflarındaakademikbaşarısıdüşükolanöğrencilerinoranının%30'danfazlaolduğunusöyleyen
öğretmenlerinoranı
Tablo 5.1. Sınıftakiöğrencilerinsosyoekonomikdurumlarınagöreveakademikbaşarılarınagöreöğretmenlerinoranları
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü75
Grafik5.1’deisehedefsınıftasosyoekonomikyöndendezavantajlıailelerdengelenöğrencilerinoranının%30’danfazlaolduğugrubunbaşarıdurumlarıdahaayrıntılısunulmuştur.Hedefsınıftasosyoekonomikyön-den%30’danfazladezavantajlıailelerdengelenöğrencilerinolduğunusöyleyenöğretmenleriniçindebulu-nan,hedefsınıftaöğrencilerinakademikbaşarısıdüşükolanların%30’danfazlaveyaazolduğunusöyleyenöğretmenlerinoranlarıincelenmiştir.Başkabirifadeyle,önceliklehedefsınıftasosyoekonomikyöndende-zavantajlıailelerdengelenöğrencilerinoranının%30’danfazlaolduğunusöyleyenöğretmenlerbelirlenmiş(Türkiye’de%24,2,Tablo5.1),sonrabuöğretmenleriçindehedefsınıftaöğrencilerinakademikbaşarısıdü-şükolanların%30’danfazlaveyaazolduğunusöyleyenöğretmenoranlarıverilmiştir.
Grafik5.1’egöreiseTürkiye’dekianketiyanıtlayanöğretmenlerdensınıfındasosyoekonomikyöndendezavantajlıöğrencilerin%30’danfazlaolduğunusöyleyenlerin,sınıflarındakiöğrencilerininakademikba-şarılarıyeralmaktadır.Sınıfındasosyoekonomikyöndendezavantajlıöğrencilerin%30’danfazlaolduğunusöyleyenöğretmenlerin%66’sısınıfında%30’danfazlaöğrencininakademikbaşarısınındüşükolduğunubelirtmiştir.Buoran“OECDortalaması”ve“PISAEnİyiAsya”grubunuoranıylabenzerlikgöstermektedir.“PISAEnİyiAvrupa”grubundaisebuoranyaklaşık%10-13oranındadahaazdır.Hedefsınıflardasosyoe-konomikyöndendezavantajlıailelerdengelenöğrencilerinoranının%30’danfazlaolduğunusöyleyenöğ-retmenleriçinde,hedefsınıflardaakademikbaşarısıdüşükolanların%30’danazvefazlaolduğunusöyleyenöğretmenlerinoranınbirbirineyakınolmasıoldukçafırsateşitliğibağlamındaolumluveönemlidir.Buba-kımdan,eğitimdefırsateşitliğibağlamında“PISAEnİyiAvrupa”grubunundiğerkarşılaştırmagruplarınagöredahaiyibirnoktadaolduğusöylenebilir.Başkabirifadeylebufarkınazolmasısosyoekonomikaçılar-danfarklıgruplardabaşarıdüzeyininfarklıolmadığınıngöstergesidirkibudaeğitimdefırsateşitliğininte-melunsurlarındanbiriolarakkabuledilmektedir.Sosyoekonomikyöndendezavantajlıolanveolmayangrup-lararasındakibaşarıfarkı,eşitliğindeğerlendirilmesiaçısındanönemtaşımaktadır.
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü7676
Grafik 5.1. Sosyoekonomikyöndendezavantajlıailelerdengelenöğrencioranının%30'danfazlaolduğusınıflardaakademikbaşarısıdüşükolanöğrencilerinoranının%30'danazvefazlaolduğunusöyleyenöğretmenlerinoranı
%0
%10
%20
%30
%40
%50
%60
%70
%80
%90
%100
Türkiye OECD Ortalaması PISA En İyi Avrupa PISA En İyi Asya
Sınıfta akademik başarısı düşük olan öğrencilerin %30’dan az olmasıSınıfta akademik başarısı düşük olan öğrencilerin %30’dan fazla olması
34
66
37,2
46,6
53,3
31,4
68,562,7
Sınıftaki Öğrenci Sayısı ve Sınıf İçindeki Faaliyetlere Ayrılan Zaman
TALIS2018anketindeöğretmenlerebelirlediklerihedefsınıftakiöğrencilerinsayısısorulmuştur.Öğ-retmenyanıtlarınaGrafik5.2’deyerverilmiştir.Türkiyegrubundakiöğretmenlerinsınıftakiöğrencisayısıortalaması26,9’dur.“PISAEnİyiAsya”grubundabuoran28,8,“PISAEnİyiAvrupa”grubundaise23,8’dir.OECDortalamasınıniseTürkiye’yeçokyakınolduğugörülmektedir.
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü77
Grafik 5. 2. Hedefsınıflardabulunanöğrencisayısıortalaması
TALIS2018anketindeöğretmenlereyöneltilenbirbaşkasorudahedefsınıfiçingenelliklederssaati-ninyüzdekaçınıverilenfaaliyetlerinherbirineayırdıklarısorulmuştur.Öğretmenlereverilenfaaliyetlerşuşekildesunulmuşturvetoplamın%100’eulaşmasıgerektiğibelirtilmiştir:
ç Yönetimselgörevler(örneğin;devamsızlıkkaydı,okulbilgiveformlarınıdağıtma) ç Sınıftakidüzenisağlama(disiplinisürdürme) ç Saltöğretmeveöğrenme
Tablo5.2’dekarşılaştırmagruplarındakiöğretmenlerinsınıfiçindekifaaliyetlereayırdıklarızamanınyüzdesigörülmektedir.TümkarşılaştırmagruplarıiçindebirderssaatindeöğrenmeveöğretmeyeayrılanzamanınTürkiye’de%72,4’üolduğugörülmektedir.BelirlenenoranortalamalarıbirbirineçokyakınolsadatümkarşılaştırmagruplarıarasındabuoranınTürkiye’deendüşükolduğugörülmektedir.Sınıftadüze-nisağlamayaayrılanzamandaiseTürkiye’nindiğerkarşılaştırmagruplarındanyaklaşık%4-5oranındada-hayüksekbiryüzdeyesahipolmasıdadikkatiçekmektedir.
%0
%5
%10
%15
%20
%25
%30
%35
Türkiye OECD Ortalaması PISA En İyi Avrupa PISA En İyi Asya
26,95 26,45
23,8
28,8
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü7878
Tablo 5.2.Öğretmenlerinverilenfaaliyetlereayırdıklarızaman(yüzde)
% SH % % % %
Türkiye 8,59 0,23 18,01 0,29 72,49 0,46
OECD Ortalaması 7,93 0,08 14,10 0,29 77,46 0,33
PISA En İyi Avrupa 7,60 0,13 13,54 0,28 78,38 0,34
PISA En İyi Asya 8,00 0,15 14,04 0,20 77,65 0,29
Yönetimsel Görevler Sınıfta Düzeni Sağlama
Sadece Öğrenme ve Öğretme
Öğretmenlerin Haftalık Çalışma Saatleri
TALIS2018anketindeöğretmenleretamolarakçalışılanensonhaftada,hangiişlerekaçsaatleriniayır-dıklarısorulmuştur.Busaatlereakşamları,haftasonlarıvedersdışındakigörevsüreleridedâhiledilmiştir.Ayrıcaçalışmasaatlerine,dersverilerekgeçirilenzamandadâhildir.Çalışmasaatlerikapsamındakibuiş-lersırasıylabireyselplanlamayadadershazırlığı,meslektaşlarlatakımçalışmasıvegörüşmeler,öğrenciödevlerininpuanlanmasıvedüzeltmeleri,öğrencidanışmanlığı,okulyönetimindeyeralma,genelidariiş-ler,meslekigelişimfaaliyetleri,velilerleiletişimveişbirliği,dersdışıaktivitelerdeyeralma,diğerçalışmaalanlarıvedersvermesaatleriolarakbelirlenmiştir.Tablo5.3’tekarşılaştırmagruplarındakiöğretmenlerinfarklıişlereayırdıklarızamandağılımlarıyeralmaktadır.Belirlenentümişlereayrılanzamantoplandığın-daTürkiye’dekiöğretmenlerinbuişleretoplamda(okuldadersvermesaatleridedâhil)haftada31,6saatza-manayırdıklarıgörülmektedir.Butoplamsaattümkarşılaştırmagruplarıiçindeendüşükolanıdır.“PISAEnİyiAsya”ve“PISAEnİyiAvrupa”gruplarındabuişleretoplamayrılanzamanınortalamaolarak48.21ve43.23olduğugörülmektedir.
DersvermesaatlerininortalamasınabakıldığındaisebusaatintümkarşılaştırmagruplarıiçindeenfazlaTürkiye’de(24.54)olduğugörülmektedir.Busaatinortalamaolarak“PISAEnİyiAsya”grubundaTürkiye’denyedisaatazolması(17.87)dikkatleriçekenbaşkabirunsurdur.
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü79
Tablo 5.3. Dersdışındaöğretmenlerinbirhaftadafarklıişlereayırdıklarızaman-saat
Bununlaberaberokuliçindeveyadışındabireyselplanlamayadadershazırlığınaayrılansaatlerveöğ-rencilerinödevlerinipuanlamayavedüzeltmeyeayrılanzamanlarincelendiğindetümkarşılaştırmagruplarıiçindeortalamaolarakenazsaatinTürkiye’deolduğugörülmektedir.Öğrencilereverilengeribildiriminöne-midüşünüldüğündeöğrenciödevlerinipuanlamayavedüzeltmeyeayrılanzamanındiğerkarşılaştırmagrup-larındakiöğretmenlerinortalamaolarakayırdıklarızamanınyarısıkadarolması,üzerindeönemledüşünül-mesigerekenbirunsurdur.
Meslekigelişimfaaliyetlerineayrılanzamanın,velilerileiletişimveişbirliğine,okulyönetimindeyeral-magibiişlereortalamaolarakayrılanzamanıntümkarşılaştırmagruplarıiçindebirbirineyakınrakamlarasahipolduğugörülmektedir.
Ort SH Ort SH Ort SH Ort SHBuokuliçindeveyadışındabireyselplanlamayadadershazırlığı
3,41 0,08 6,56 0,09 6,56 0,10 7,82 0,11
Buokuliçindekimeslektaşlarlatakımçalışmasıvegörüşmeler
1,87 0,06 2,94 0,12 2,91 0,04 3,26 0,05
Öğrencilerinödevlerinipuanlama/düzeltme
2,30 0,06 4,60 0,16 5,32 0,09 4,18 0,06
Dersdışıaktivitelerdeyeralma(Örneğin,okulsonrasısporvekültürelaktiviteler)
1,77 0,09 2,35 0,08 1,40 0,06 5,45 0,13
Öğrencidanışmanlığı(Öğrencileredanışmanlık,rehberlik,uzaktandanışmanlık,kariyerdanışmanlığı,davranışrehberliğidâhil)
1,91 0,07 2,52 0,20 2,40 0,05 2,80 0,05
Okulyönetimindeyeralma 1,63 0,13 1,60 0,08 1,62 0,07 2,68 0,06
Genelidariişler(iletişim,evrakişleriveofisişleridâhil)
1,90 0,10 2,70 0,07 3,22 0,07 5,33 0,10
Meslekigelişimfaaliyetleri 1,55 0,06 1,66 0,05 1,24 0,05 1,34 0,03
Velilerileiletişimveişbirliği 1,73 0,07 1,50 0,07 1,49 0,03 1,37 0,03
Diğerçalışmaalanları 1,87 0,10 3,64 0,15 2,03 0,08 2,67 0,07
Okuldadersverme 24,54 0,19 22,81 0,16 19,55 0,17 17,87 0,13
Toplam 31,61 - 41,29 - 43,23 - 48,21
OECD Ortalaması
PISA En İyi Avrupa
PISA En İyi Asya
Türkiye
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü8080
5.2. Sınıf İklimi
Sınıf İçi Öğretim Uygulamaları
Öğretmenlerinsınıftayapmışolduklarıuygulamalarhiçşüpheyokkiöğrenmeningerçekleştiğiortamışe-killendirmekte,aynızamandaöğrencilerinmotivasyonlarınıvebaşarılarınıetkilemektedir.Bunedenleöğ-retmenlerinsınıfiçindegerçekleştirdikleriçeşitliöğretimuygulamalarınanesıklıklabaşvurduklarınıntespitedilmesioldukçaönemlidir.TALIS2018öğretmenanketindeöğretmenleresınıfiçindeverilenuygulamala-rınesıklıklayaptıklarısorulmuştur.Öğretmenleresunulancevapseçenekleri“hiç","neredeysehiç”,“arası-ra”,sıklıkla”ve“herzaman”şeklindedeğişmektedir.Grafik5.3’tekarşılaştırmagruplarında“sıklıkla”ve“herzaman”seçenekleriniişaretleyenöğretmenlerinoranıgörülmektedir.
Grafik 5. 3. Belirlenenöğretimuygulamalarını“sıklıkla”ve“herzaman”yaptıklarınısöyleyenöğretmenlerinoranı
%0 %10 %20 %30 %40 %50 %60 %70 %80 %90 %100Türkiye OECD Ortalaması
PISA En İyi Avrupa PISA En İyi Asya
Öğrencilerin projeler ve sınıf çalışmalarındaBİT (Bilgi ve İletişim Teknolojileri) kullanılmasınaizin veririm.
Yeni bilginin neden yararlı olduğunu göstermek için,günlük hayattan ya da iş hayatından bir problemedeğinirim.
Öğrencilerden söylediklerimi dinlemelerini isterim.
Öğrencilere sınıf kurallarına uymalarını söylerim.
Çözümü çok açık olmayan ödevler veririm.
Yeni ve eski konuların bağlantısını açıklarım.
20,7444,34
53,0766,65
64,9865,28
73,6886,63
69,8171,96
68,9984,46
70,3569,4570,57
81,38
24,4534,48
30,7921,9
72,8584,585,14
93,17
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü81
Grafik5.3’egöreTürkiye’dekiöğretmenlerin%66,6’sınınsınıfiçipratiklerindeöğrencilerinbilgiveiletişimteknolojileri(BİT)kullanmasınaizinverdiklerigörülmektedir.Buoran“PISAEnİyiAsya”grubunda%20,7olduğu,“PISAEnİyiAvrupa”grubundaise%44,3olduğugörülmektedir.Benzerşekildeyapılandırmacıyaklaşımadayalıöğretimdesüreklivurgulananyenibilgininyararlıolduğunugöstermekiçin,günlükyaşamdanyadaişhayatındanbirproblemedeğinmek,yeniveeskikonularınbağlantısınıaçıklamakgibipratiklerintümkarşılaştırmagruplarıiçindeenfazlaorandaTürkiye’dekiöğretmenlertarafından“sıklıkla”ve“herzaman”yapıldığınınsöylenmesidebirbulguolarakkarşımızaçıkmaktadır.Bupratiklerinözellikle“PISAEnİyiAsya”grubundaöğretmenlertarafındangöreceliolarakoldukçaaztercihedilmesidikkatleriçekenönemlibirunsurdur.Ayrıcayapılandırmacıyaklaşımadayalıöğretimdesüreklivurgulananöğrenmeninkarmaşıkbağlamlariçerisineentegreedilmesidurumunabenzerolarak,öğrencilereçözümüçokaçıkolmayanödevlerinverilmesidurumununTürkiye’detümkarşılaştırmagruplarıarasındaenazolduğugörülmektedir.Tümkarşılaştırmagruplarıiçinde“Öğrencileresınıfkurallarınauymasınısöylerim.”ifadesini“sıklıkla”ve“herzaman”yapanveyaptığınısöyleyenöğretmenlerinoranıenfazlaTürkiye’dedir(%81,3).Busonuç,Tablo5.2’detümkarşılaştırmagruplarıiçinde“sınıftakidüzenisağlamaya”enfazlazamanayırangrubunTürkiye’dekiöğretmenlerolduğubulgusuiledesteklenmektedir.
Öğrencilerinbirproblemdurumunaortakçözümbulmalarıiçinküçükgruplarhâlindeçalışmalarıyadaenazbirhaftasürecekprojelerüzerineyoğunlaşmaları,öğrenenmerkezlisüreçlerinyapılandırılmasıaçısın-danönemtaşımaktadır.Bununlabirlikte,butürprojeleröğrencilerinişbirliğiiçindeçalışmalarıiçinfırsat-laryaratmaktadır.Sınıfta“Öğrencilerinbirproblemyadadurumaortakbirçözümbulmalarıiçinküçükgrup-larhâlindeçalışmalarınıisterim.”ve“Öğrencilereenazbirhaftasürecekprojelerveririm.”gibiöğretimuy-gulamalarına“sıklıkla”ve“herzaman”başvurduğunusöyleyenöğretmenlerinoranlarıtümkarşılaştırmagruplarıiçinGrafik5.4’teverilmiştir.
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü8282
Grafik 5.4.Projelereveişbirliğineyöneliköğretimuygulamalarına“sıklıkla”ve“herzaman”başvuranöğretmenlerinoranları
Grafik5.4’te“Öğrencilerinbirproblemyadadurumaortakbirçözümbulmalarıiçinküçükgruplarhâlinde
çalışmalarınısağlarım.”uygulamasını“sıklıkla”ve“herzaman”yaptığınısöyleyenöğretmenlerinoranının
Türkiye’de%43,9ilegruplararasındaendüşükyüzdeyesahipolduğudikkatiçekmektedir.Öğretmenlerin
“öğrencileretamamlamasıenazbirhaftasürecekprojelerverme”uygulamasını“sıklıkla”ve“herzaman”
yaptığınısöyleyenöğretmenlerinoranınınendüşükyüzdeye“PISAEnİyiAsya”grubununsahipolduğu
görülmektedir.
%0
%10
%20
%30
%40
%50
%60
Türkiye OECD Ortalaması PISA En İyi Avrupa PISA En İyi Asya
Öğrencilerin bir problem ya da ortak bir çözüm bulmaları için küçük gruplar hâlinde çalışmalarını sağlarım.
Öğrencilere, tamamlanması en az bir hafta sürürecek projeler veririm.
43,9
30,23 30,97
53,16 49,21
29,35
46,95
17,58
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü83
Sınıf Disiplini
TALIS2018’deöğretmenlerehedefsınıfıniklimihakkındasorularsorulmuştur.Sınıfiklimikavramı,öğ-renmeortamıveöğretmeninderssırasındasınıfındakidurumlabirlikteşekillenir.Sınıfındurumunubelirle-yenenönemliunsur,disiplinboyutudur.Öğretmenanketindesorulandörtmaddeylehedefsınıfındisiplinihakkındabilgitoplanmıştır.Tablo5.4’tebudörtmaddeye“katılıyorum”ve“kesinliklekatılıyorum”diyenöğretmenlerinoranlarıverilmiştir.
Tablo5.4’tegörüldüğüüzere“Busınıftakiöğrencilerolumlubiröğrenmeatmosferioluşturmakiçinözengösterirler.”ifadesine“katılıyorum”ve“kesinliklekatılıyorum”şeklindecevapverenöğretmenlerinoranı-nıntümkarşılaştırmagruplarıarasındaenazorandaTürkiye’deolduğugörülmektedir(%62,6).Buoranın“PISAEnİyiAsya”grubununoranının%82’yeçıkmasıoldukçaçarpıcıdır.Diğertaraftan“Dersbaşladığın-daöğrencilerinsessizolmasıiçinoldukçauzunbirsürebeklemekzorundakalıyorum.”,“Öğrencilerdersiböldüğüiçinepeyzamankaybediyorum.”,“Sınıftarahatsızediciçoksesvar.”ifadelerine“katılıyorum”ve“kesinliklekatılıyorum”şeklindecevapverenöğretmenlerinoranınıntümkarşılaştırmagruplarıarasındaenfazlaTürkiye’deolduğu,buoranın“PISAEnİyiAsya”grubundanerdeyseyarısıkadarolduğudikkatleriçekmektedir.Tümkarşılaştırmagruplarındabuseçenek,ençokyanıtlananseçenekolmaklabirlikte“PISAEnİyiAsya”grubununoranının%82’yeçıkmasıoldukçaçarpıcıdır.
Ort SH Ort SH Ort SH Ort SH
Dersbaşladığındaöğrencilerinsessizolmasıiçinoldukçauzunbirsürebeklemekzorundakalıyorum.
25,75 0,87 25,72 0,51 31,33 0,93 17,97 0,66
Busınıftakiöğrencilerolumlubiröğrenmeatmosferioluşturmakiçinözengösterirler.
62,65 0,99 71,12 0,87 72,61 1,07 82,51 0,58
Öğrencilerdersiböldüğüiçinepeyzamankaybediyorum. 32,56 0,82 27,89 0,67 28,74 1,06 17,29 0,63
Sınıftarahatsızediciçoksesvar. 31,99 0,79 25,36 0,62 24,66 0,97 17,97 0,70
OECD Ortalaması
PISA En İyi Avrupa
PISA En İyi Asya
Türkiye
Tablo 5.4. Hedefsınıftadisiplinleilgilimaddelere“katılıyorum”ve“kesinliklekatılıyorum”diyenöğretmenlerinoranları(%)
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü8484
Değerlendirme Uygulamaları
Öğrencideğerlendirmeleri,öğrencilereverilecekolangeribildirimleröğrenmesüreciningelişimiaçısındanönemtaşır.Bunedenleöğrencilerinyeterlibilgilendirilmeleriiçinöğretmenlerinfarklıdeğerlendirmeuygula-malarınıyapmalarıbeklenmektedir.TALIS2018anketindeöğretmenlere“Kendiölçmeyöntemimiuygularım.”,“Öğrencininödevinenotvermeninyanısırayazılıgeribildirimveririm.”,“Öğrencilerinkendiilerlemelerinideğerlendirmelerineizinveririm.”,“Belirligörevlerüzerindeçalışırkenöğrencilerigözlemlerveanındageribildirimveririm.”gibiyöntemlerinesıklıktakullandıklarısorulmuştur.Grafik5.5’tetümkarşılaştırmagrupla-rındabuyöntemleri“sıklıkla”ve“herzaman”kullandığınısöyleyenöğretmenlerinoranlarıverilmiştir.
Öğretmenlerindeğerlendirmeuygulamalarıincelendiğinde“PISAEnİyiAsya”grubundadiğertümkar-şılaştırmagruplarınagöretümdeğerlendirmeyöntemlerine“katılıyorum”ve“kesinliklekatılıyorum”diyenöğretmenoranındahaazolduğugörülmektedir.Karşılaştırmagruplarındakiöğretmenlerin“Kendiölçmeyöntemimiuygularım.”,“Belirligörevlerüzerindeçalışırkenöğrencilerigözlemlerveanındageribildirimveririm.”gibiyöntemlerinuygulamasıklığıincelendiğinde,Türkiye’debulunanöğretmenlerin%80’indenfazlasının“sıklıkla”ve“herzaman”buyöntemleriuyguladığıgörülmektedir.Buoranlar,tümkarşılaştırmagruplarındakioranlardandahayüksektir.
Busonuçlarıyorumlarkendikkatedilmesigerekenenönemliunsurlardanbirideanketteneldeedilencevap-larınsadecehedefsınıftayapılanuygulamalarınyapılmasıklıklarıhakkındabilgivermesidir.Buuygulamalarınniteliklerininnasılolduğuileilgilibilgielimizdeyoktur.Dolayısıylahemhedefsınıftakiöğretimuygulamalarıhemdedeğerlendirmeuygulamalarıüzerindeyorumyaparkenbudurumamutlakadikkateedilmelidir.
Grafik 5. 5. Belirlenendeğerlendirmeyöntemlerini“sıklıkla”ve“herzaman”kullandıklarınısöyleyenöğretmenlerinoranı
%0
%10
%20
%30
%40
%50
%60
%70
%80
%90
Türkiye OECD Ortalaması PISA En İyi Avrupa PISA En İyi Asya
Kendi ölçme yöntemimikullanırım.
Öğrencimin ödevinenot vermenin yanı sıra
yazılı geri bildirim veririm.
Öğrencilerin kendiilerlemelerini
değerlendirmelerineizin veririm.
Belirli görevler üzerindeçalışırken öğrencileri
gözlemler ve anında geri bildirim veririm.
82,9878,54 75,8
54,25 54,74
63,3469,42
32,04
59,4
40,26
56,49
31,74
84,580,19
84,15
50,4
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü85
5.3. Öğretmenlerin Yeniliğe ve Değişime Bakışları
TALIS2018anketindeöğretmenlere,öğretmenlerinyeniliğevedeğişimeolanyaklaşımlarınıortayakoy-maamacıylaokullarındakiöğretmenlerhakkındaverilenifadelereneorandakatıldıklarısorulmuştur.EldeedilenbulgularGrafik5.6’dayeralmaktadır.Tablodakioranlartümkarşılaştırmagruplarında“katılıyorum”ve“kesinliklekatılıyorum”seçeneğiniişaretlemişolanöğretmenlerinoranlarıdır.
Grafik5.6incelendiğindeTürkiye’dekiöğretmenlerinçoğu(%80)okuldakiöğretmenlerindeğişimeaçıkolduklarınısöylemişlerdir.Buoran,tümkarşılaştırmagruplarıarasındaenyüksekolanıdır.Benzerşe-kilde“Okuldakiöğretmenlerinçoğu,sorunlarıçözmekiçinyeniyollarararlar.”ifadesinetümkarşılaştırmagruplarınagöreTürkiye’dekiöğretmenlerinenfazlaoranda“katılıyorum”ve“kesinliklekatılıyorum”şek-lindecevapverdiklerigörülmektedir.
%64
%66
%68
%70
%72
%74
%76
%78
%80
%82
%84
Türkiye OECD Ortalaması PISA En İyi Avrupa PISA En İyi Asya
80,7
79,2280,33
79,4
80,38
72,11
75,64
78,26
77,42
73,6 73,66
80,3681,59
70,64
78,2
72,03
Bu okuldaki öğretmenlerin çoğu öğretme ve öğrenme konusunda yeni fikirler geliştirmek için gayret gösterirler.
Bu okuldaki öğretmenlerin çoğu değişime açıktır.
Bu okuldaki öğretmenlerin çoğu sorunları çözmek için yeni yollar ararlar.
Bu okuldaki öğretmenlerin çoğu yeni fikirlerin uygunlanması için birbirlerine destek verirler.
Grafik 5.6. Yenilikvedeğişimleilgilibelirlenencümlelere“katılıyorum”ve“kesinliklekatılıyorum”seçenekleriniişaretleyenöğretmenlerinoranları
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü8686
KAYNAKÇA
Peterson,P.L.,Fennema,E.,Carpenter,T.P.,andLoef,M.(1989)‘Teachers’PedagogicalContentBeliefsinMathematics’CognitionandInstruction,6(1):1-40.
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü87
ÖĞRETMENLERİN ÖZ YETERLİKLERİ VE İŞ TATMİNLERİ
Birmeslekgrubundakibireylerinözyeterliklerininveiştatminlerininbelirlenmesi,onlarınmesleğiet-kinyapabilmelerineilişkinbazıipuçlarınıiçerir.Özelliklekişilerinkendileritarafındanyapılandeğerlendir-meler,onlarınmeslekialgılarıveiştatminleriaçısındandaönemlidir.Bununlaberaber,öğretmenlerinmes-leklerinibırakmalarıveöğretmenlikmesleğindentatminolmamadurumuarasındayüksekilişkininolduğu-nubirçokçalışmaortayakoymaktadır(Johnson,KraftvePapay,2012;Kraft,MarinellveShen-WeiYee,2016).
Özyeterlikalgısıöğretmenlerinsınıfiçipratiklerini,öğretimsüreçlerinivesınıfdisiplinineilişkinuygu-lamalarınıyönlendirenenbüyüketmenlerdenbiridir(Tschannen-Moranvediğerleri,1998).Özyeterlikyal-nızcaöğrencilerüzerindebiretkiyesahipdeğildir.Öğretmenözyeterliğinin,öğretmenleriniştatmininiar-tırmadadaönemivardır(KlassenveChiu,2010).İştatminiyükseköğretmenleriniseverimliliklerininda-hafazlaolmasıvemotivasyonlarınınyüksekliğiilebaşarıyaodaklanmalarıbeklenir.
TALIS2018’deöğretmenanketindekibazımaddelerle,öğretmenlerinözyeterlikleriveiştatminlerineilişkindurumlarınınincelenmesiamaçlanmaktadır.Bubölümde,Türkiye’dekiöğretmenlerinözyeterlikle-riveiştatminlerineilişkinbulgularayerverilmiştir.Bubölümünilkilkkısmındaöğretmenlerinözyeterli-ğine,ikincikısımdaiseiştatminlerineilişkinbulgularsunulmaktadır.
6.1. Öğretmenlerin Öz Yeterlikleri
TALIS2018’deöğretmenanketindeöğretmenözyeterliklerininbelirlenmesineyöneliköğretmenlereve-rilenifadelerineölçüdeyerinegetirdiklerisorulmuşturBuifadeler;“öğrencileriokulçalışmalarındabaşa-rılıolabileceklerineinandırmak”,“öğrencilerinöğrenmeyedeğervermesinisağlamak”,“öğrencileriçingü-zelsorularoluşturmak”,“sınıftakirahatsızedicidavranışlarıkontrolaltınaalmak”,“okulçalışmalarınaazilgigösterenöğrencilerimotiveetmek”,“öğrencidavranışıhakkındabeklentilerininetleştirmek”,“öğrenci-lerineleştireldüşünmelerineyardımcıolmak”,“öğrencilerinsınıfkurallarınauymalarınısağlamak”,“rahat-sızlıkverenyadagürültüyapanöğrencilerisakinleştirmek”,“çeşitliölçmeyöntemlerikullanmak”,“öğren-cilerinkafasıkarıştığızamanalternatifbiraçıklamayapmak”,“sınıftakieğitimstratejileriniçeşitlendirmek”,“öğrencinindijitalteknolojiyikullanaraköğrenmesinidesteklemek(örneğin;bilgisayarlar,tabletler,etkile-şimlitahtalar)”şeklindekarşımızaçıkmaktadır.Öğretmenlereyanıtlar“hiç”,“birdereceyekadar”,“sıklık-la”ve“çok”seçenekleriolaraksunulmuştur.Çalışmadaisehiçvebirdereceyekadaryanıtlarıbirleştirilerek“nadir”yanıtıolarak,sıklıklaveçokyanıtlarıisebirleştirilerek“sıklıkla”olarakgrafiklerdesunulmuştur.
Karşılaştırmagruplarındayeralanöğretmenlerin“öğrencileriokulçalışmalarındabaşarılıolabilecekle-rineinandırma”davranışınıyerinegetirmedüzeylerineilişkinsöylemleriGrafik6.1’deyeralmaktadır.
BÖLÜM 6
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü8888
Grafik 6.1. “Öğrencileriokulçalışmalarındabaşarılıolabileceklerineinandırma”yı“nadiren”ve“sıklıkla”yerinegetirebildiğinisöyleyenöğretmenlerinoranları
Grafik6.1’debelirtildiğiüzere,karşılaştırmagruplarından“PISAEnİyiAsya”grubudışındakitümkar-şılaştırmagruplarındakiöğretmenler“sıklıkla”öğrencileriniokulçalışmalarındabaşarılıolabileceklerineinandırdıklarınısöylediklerigörülmektedir.“PISAEnİyiAsya”grubundayeralanöğretmenlerinise%52,51’ibudavranışı“nadiren”gerçekleştirdiğinibelirtmektedir.Budavranışıgerçekleştirmedeenfazlayüzdeyesahipgrupise%91,25ile“PISAEnİyiAvrupa”grubudur.
Öğretmenözyeterliğinideğerlendirebilmeaçısındanöğretmenlere“öğrencilerinöğrenmeyedeğerver-mesinisağlama”davranışınıneorandagerçekleştirdiklerisorulmuştur.Karşılaştırmagruplarındakiöğret-menlerinöğrencilerinöğrenmeyedeğervermesinisağlamalarınayönelikgruplarınoranlarıGrafik6.2’deyeralmaktadır.
Grafik 6.2.“Öğrencilerinöğrenmeyedeğervermesinisağlama”yı“nadiren”ve“sıklıkla”yerinegetirebildiğinisöyleyenöğretmenlerinoranları
%0
%10
%20
%30
%40
%50
%60
%70
%80
%90
%100
Türkiye OECD Ortalaması PISA En İyi Avrupa PISA En İyi Asya
Nadiren Sıklıkla
10,82
89,18
18,74
8,75
91,25
52,51 47,49
81,26
%0
%10
%20
%30
%40
%50
%60
%70
%80
%90
%100
Türkiye OECD Ortalaması PISA En İyi Avrupa PISA En İyi Asya
Nadiren Sıklıkla
11,35
88,65
23,09
14,42
85,58
46,253,8
76,91
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü89
Grafik6.2incelendiğindeanketiyanıtlayanTürkiye’dekiöğretmengrubunun%88,65oranıilebudavranışıenfazlagerçekleştirengrupolduğugörülmektedir.OECDve“PISAEnİyiAvrupa”grubunundaTürkiyeilebenzerolarakbüyükoranda“sıklıkla”budavranışıgerçekleştirdiklerinisöylediklerigörülmektedir.“PISAEnİyiAsya”grubuise“sıklıkla”yanıtıiçindeendüşükyüzdeye(%53,8),“nadiren”yanıtıiçindedeenyüksekyüzdeye(%46,2)sahipgrupolarakdikkatiçekmektedir.
Öğretmenlerinözyeterliğinibelirlemeyeyönelikbirbaşkadavranışolarakise“öğrencileriçingüzelsorularoluşturabilme”lerisorulmuştur.ÖğretmenlerinbusoruyailişkinyanıtlarıGrafik6.3’teyeralmaktadır.Grafik6.3incelendiğinde,budavranışı“sıklıkla”yaptığınısöyleyengruplariçindeenyüksekyüzdeye“PISAEnİyiAvrupa”%92,28ileyeralmaktadır.Türkiyede%91,87’likbiroranlaikincisıradayeralmaktadır.Budavranışıgerçekleştirdiğinisöyleyenöğretmenlerinoranlarındaendüşükyüzdeye%63,03ile“PISAEnİyiAsya”grubusahiptir.
Grafik 6.3.“Öğrencileriçingüzelsorularoluşturabilme”yi“nadiren”ve“sıklıkla”yerinegetirebildiğinisöyleyenöğretmenlerinoranları
%0
%10
%20
%30
%40
%50
%60
%70
%80
%90
%100
Türkiye OECD Ortalaması
PISA En İyi Avrupa PISA En İyi Asya
Nadiren Sıklıkla
8,13
91,87
14,97
7,72
92,28
36,97
63,03
85,03
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü9090
“Sınıftakirahatsızedicidavranışlarıkontrolaltınaalabilme”yiyapabilmedüzeyi,sınıfyönetimiveöğ-retmeninözyeterliğiaçısındanönemtaşır.Budavranışı“nadiren”ve“sıklıkla”yapabildiğinisöyleyenöğ-retmenlerinoranlarıGrafik6.4’deyerverilmiştir.
Grafik 6.4. “Sınıftakirahatsızedicidavranışlarıkontrolaltınaalma”yı“nadiren”ve“sıklıkla”yerinegetirebildiğinisöyleyenöğretmenlerinoranları
Grafik6.4’teçalışmayakatılanvesınıftakirahatsızedicidavranışlarıkontrolaltınaalmadavranışınısık-lıklagösterdiğinisöyleyenöğretmenoranlarıincelendiğindeTürkiye’nin%90,34ileenyüksekyüzdeyesa-hipolduğugörülmektedir.Gruplararasındaise“PISAEnİyiAsya”grubunun“sıklıkla”oranlarında%69,13ileendüşükyüzdeyesahipolmasıdikkatçekicidir.
%0
%10
%20
%30
%40
%50
%60
%70
%80
%90
%100
Türkiye OECD Ortalaması PISA En İyi Avrupa PISA En İyi Asya
Nadiren Sıklıkla
9,66
90,34
16,75 12,26
87,74
30,87
69,13
83,25
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü91
Grafik6.5’tesınıfta“okulçalışmalarınaazilgigösterenöğrencilerimotiveetme”yi“sıklıkla”yerinege-tirdiğinisöyleyenöğretmenlerinoranlarıincelendiğinde,enyüksekyüzdeyeTürkiye’nin%81,35oranındasahipolduğugörülmektedir.“PISAEnİyiAsya”grubununise%45,43ileendüşükyüzdeyesahipolduğudikkatiçekmektedir.
Grafik 6.5.“Okulçalışmalarınaazilgigösterenöğrencilerimotiveetme”yi“nadiren”ve“sıklıkla”yerinegetirebildiğinisöyleyenöğretmenlerinoranları
%0
%10
%20
%30
%40
%50
%60
%70
%80
%90
Türkiye OECD Ortalaması
PISA En İyi Avrupa PISA En İyi Asya
Nadiren Sıklıkla
18,65
81,35
34,0427,09
72,91
54,57
45,43
65,96
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü9292
Karşılaştırmagruplarındayeralanöğretmenlerdenöğrencidavranışlarıhakkındakibeklentilerininetleş-tirdiğini“nadiren”ve“sıklıkla”yaptığınısöyleyenöğretmenlerinoranlarıGrafik6.6’dayerverilmiştir.
Grafik 6.6.“Öğrencidavranışlarıhakkındakibeklentilerininetleştirme”yi“nadiren”ve“sıklıkla”yerinegetirdiğinisöyleyenöğretmenlerinoranları
%0
%20
%40
%60
%80
%100
Türkiye OECD Ortalaması
PISA En İyi Avrupa PISA En İyi Asya
Nadiren Sıklıkla
9,49
90,51
10,464,59
95,41
30,5
69,5
89,54
Grafik6.6incelendiğindekarşılaştırmagruplarından“PISAEnİyiAvrupa”grubunun%95,41’likbiryüz-deilebudavranışısıklıklagösterdiğinisöyleyenöğretmenoranınınenyüksekyüzdeyesahipgrupolduğugö-rülmektedir.“PISAEnİyiAsya”grubundaisebudavranışı“sıklıkla”gösterdiğinisöyleyenöğretmenoranı-nındiğergruplardandahadüşükolarak%69,5’likbiryüzdeyesahipolduğugörülmektedir.
Grafik6.7’deise“öğrencilerineleştireldüşünmebecerilerineyardımcıolma”yı“nadiren”ve“sıklıkla”ger-çekleştirdiğinisöyleyenöğretmenlerinoranlarıyeralmaktadır.Budavranış,özellikle21.yüzyılbecerileriara-sındavurgulananveilerleyenyıllardamantıkkurmaveyorumyapabilmebecerilerinigeliştirenbirdavranış-tır.Öğretmenlerinöğrencilerineleştireldüşünmelerineyardımcıolmalarıdeğerlendirildiğindebudavranışı“sıklıkla”gerçekleştirdiğinibelirtenöğretmenlerinoranıTürkiye’de%87,88’dir.Gruplararasındabudavranı-şı“nadiren”gerçekleştirdiğinibelirtenlerinyüzdesinin“sıklıkla”gerçekleştirdiğinibelirtenlerdenfazlaolantekgrupise“PISAEnİyiAsya”grubudur.
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü93
Grafik 6.7.“Öğrencilerineleştireldüşünmebecerilerineyardımcıolma”yı“nadiren”ve“sıklıkla”yerinegetirebildiğinisöyleyenöğretmenlerinoranları
Grafik6.8’de“öğrencilerinsınıfkurallarınauymalarınısağlama”yı“nadiren”ve“sıklıkla”
gerçekleştirdiğinisöyleyenöğretmenlerinoranlarıyeralmaktadır.
Grafik 6.8.“Öğrencilerinsınıfkurallarınauymalarınısağlama”yı“nadiren”ve“sıklıkla”yerinegetirebildiğinisöyleyenöğretmenlerinoranları
%0
%20
%40
%60
%80
%100
Türkiye 2018
OECD Ortalaması
PISA En İyi Avrupa PISA En İyi Asya
Nadiren Sıklıkla
12,12
87,88
21,917,58
82,42
56,7343,27
78,1
%0
%10
%20
%30
%40
%50
%60
%70
%80
%90
%100
Türkiye OECD Ortalaması
PISA En İyi Avrupa PISA En İyi Asya
Nadiren Sıklıkla
92,86
7,14 7,41
92,59
71,61
28,39
87,51
12,49
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü9494
Grafik6.8incelendiğindeTALIS2018anketindeöğrencilerinsınıfkurallarınauymayı“nadiren”ve“sık-lıkla”yerinegetirebildiğinisöyleyenöğretmenlerinoranıTürkiye’de%92,86,“PISAEnİyiAvrupa”grubu-nun%92,59,OECDortalamasının%87,51olduğugörülmektedir.“PISAEnİyiAsya”grubundabudavra-nışınsıklıklakazandırılmasıoranı(%71,61)isediğergruplardanortalama%15-20’likbirorandadahadü-şüktür.
Öğretmenlerinyerinegetirmesıklığınınsorulduğudiğerdavranışiserahatsızlıkverenyada“gürültüya-panöğrencilerisakinleştirme”davranışıdır.Budavranışı“nadiren”ve“sıklıkla”yerinegetirdiğinisöyleyenöğretmenlerinoranıGrafik6.9’daverilmiştir.
Grafik 6.9. “Rahatsızlıkverenyadagürültüyapanöğrencilerisakinleştirme”yi“nadiren”ve“sıklıkla”yerinegetirebildiğinisöyleyenöğretmenlerinoranları
%0
%10
%20
%30
%40
%50
%60
%70
%80
%90
%100
Türkiye OECD Ortalaması PISA En İyi Avrupa PISA En İyi Asya
Nadiren Sıklıkla
10,29 19,36
89,7180,64
14,77
85,23
31,6
68,4
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü95
Rahatsızlıkverenyadagürültüyapanöğrencilerinsakinleştirilmesi,eğitimöğretimsürecinindevamlı-lığıaçısındanönemtaşımaktadır.Bunusıklıklayerinegetirdiğinisöyleyenveanketibudoğrultudayanıt-layanöğretmenlerinoranıincelendiğindeTürkiye’ninoranının(%89,71)enyüksekolduğugörülmektedir.Endüşükyüzdeyesahipgrupise%68,4ile“PISAEnİyiAsya”grubudur.
Eğitimöğretimsürecinindeğerlendirilmesi,öğretimsüreçleriniyileştirilmesivegeliştirilmesiaçısındanönemtaşır.Değerlendirmesürecindeçeşitliölçmeyöntemlerikullanmakisedeğerlendirmesürecinefark-lıaçılardanyaklaşmayaolanaksağlar.ÖğretmenlerinçeşitliölçmeyöntemlerinikullanmadurumlarınaGra-fik6.10’dayerverilmiştir.Grafik6.10incelendiğinde“PISAEnİyiAvrupa”grubundaöğretmenlerin%85,3’ü,Türkiye’deöğretmenlerin%84,7’siveOECDortalamasındaöğretmenlerin%78,2’siçeşitliölç-meyöntemlerinikullanmayı“sıklıkla”yerinegetirebildiğinisöylemektedir.“PISAEnİyiAsya”grubun-dabudavranışı“nadiren”yerinegetirdiğinisöyleyenlerinoranının%51,7,“sıklıkla”gerçekleştirdiğinisöy-leyenlerinoranınınise%48,2olduğugörülmektedir.
Grafik 6.10.“Çeşitliölçmeyöntemlerinikullanma”yı“nadiren”ve“sıklıkla”yerinegetirebildiğinisöyleyenöğretmenlerinoranları
%0
%10
%20
%30
%40
%50
%60
%70
%80
%90
Türkiye OECD Ortalaması
PISA En İyi Avrupa PISA En İyi Asya
Nadiren Sıklıkla
15,23 21,78
84,7778,22
14,68
85,32
51,7148,29
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü9696
Tümkarşılaştırmagruplarındaöğretmenlerin“öğrencilerinkafasıkarıştığızamanalternatifbiraçıklamayapma”yı“sıklıkla”ve“nadiren”yerinegetirdiğinisöyleyenöğretmenlerinoranlarıGrafik6.11’deyeral-maktadır.
Grafik 6.11. “Öğrencilerinkafasıkarıştığızamanalternatifaçıklamayapma”yı“nadiren”ve“sıklıkla”yerinegetirebildiğinisöyleyenöğretmenlerinoranları
%0
%20
%40
%60
%80
%100
%120
Türkiye OECD Ortalaması PISA En İyi Avrupa PISA En İyi Asya
Nadiren Sıklıkla
3,84 8,44
96,16 91,56
5,54
94,46
26,76
73,24
Grafik6.11incelendiğindeTürkiye’dekianketiyanıtlayanöğretmenlerin“öğrencilerinkafasıkarıştığızamanalternatifbiraçıklamayapma”yı“sıklıkla”gerçekleştirmeoranlarının%96,16olmasıdikkatçekici-dir.Buoran,neredeyseöğretmenlerintamamınayakınınınbudavranışıgerçekleştirdiklerinisöylediğiniifa-deetmektedir.“PISAEnİyiAvrupa”(%94,46)veOECD(%91,56)oranlarıdabenzeryüzdelerileyüksekorandabudavranışıngösterildiğiniortayakoymaktadır.Karşılaştırmagruplarıarasındadiğergruplardanyaklaşık%20’likdüşükbiroranla“PISAEnİyiAsya”(%73,24)grubudikkatiçekmektedir.“PISAEnİyiAsya”grubundaöğrencilerinkafasıkarıştığızamanalternatifbiraçıklamayapmadavranışını“nadiren”ger-çekleştirdiğinibelirtenöğretmenoranı(%26,76)oldukçaönemlibiryüzdedir.
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü97
Grafik 6.12. “Sınıftakieğitimstratejileriniçeşitlendirme”yi”“nadiren”ve“sıklıkla”yerinegetirebildiğinisöyleyenöğretmenlerinoranları
%0
%10
%20
%30
%40
%50
%60
%70
%80
%90
%100
Türkiye OECD Ortalaması
PISA En İyi Avrupa PISA En İyi Asya
Nadiren Sıklıkla
13,6617,23
86,3482,77
13,27
86,73
40,19
59,81
Öğretimsüreciaçısındanbirbaşkaönemlisüreçiseöğretmeninsınıfındakieğitimstratejileriniçeşitlen-dirmesidir.BudavranışailişkinkarşılaştırmagruplarınınoranlarıGrafik6.12’deyeralmaktadır.Karşılaş-tırmagruplarınına“sıklıkla”budavranışıyerinegetirdiğinisöyleyenöğretmenlerinyüzdeleriincelendiğin-de“PISAEnİyiAvrupa”(%86,73),Türkiye(%86,34)veOECD(%82,77)ortalamalarınınyüksekvebir-birlerineyakınolduğugörülmektedir.“PISAEnİyiAsya”ortalaması(%59,81)yaklaşıkolarak%25'likoranlabugruplarınaltındadır.“PISAEnİyiAsya”nıngruplararasındabudenlidüşükbirortalamayasahipolmasıdikkatçekicidir.
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü9898
Dijitalteknolojininkullanımı,günümüzdeöğrencilerinbilgiyeulaşmalarıaçısındanönemtaşıyanbirdav-ranışolarakkarşımızaçıkmaktadır.Grafik6.13’teöğretmenlerinöğrencinindijitalteknolojiyikullanaraköğrenmesinidesteklemeyiyerinegetirdiğinisöyleyenöğretmenlereilişkinkarşılaştırmagruplarındakioran-larıyeralmaktadır.
Grafik 6.13. “Öğrencinindijitalteknolojiyikullanaraköğrenmesinidestekleme”yi“nadiren”ve“sıklıkla”yerinegetirebildiğinisöyleyenöğretmenlerinoranları
%0
%10
%20
%30
%40
%50
%60
%70
%80
Türkiye OECD Ortalaması
PISA En İyi Avrupa PISA En İyi Asya
Nadiren Sıklıkla
24,21
34,52
75,79
65,48
35,79
64,21
53,91
46,09
Grafik6.13incelendiğindeanketiyanıtlayanöğretmenlerdenöğrencinindijitalteknolojiyikullanaraköğ-renmesinidesteklemedavranışınıyerinegetirebildiğinisöyleyenlerinoranınınenyüksekyüzdeyeTürkiye’de(%75,79)olmasıdikkatçekicidir.Birbaşkadikkatçekicinoktaise“PISAEnİyiAsya”grubundakilerinbudav-ranışıgerçekleştirmeoranının(%53,91)“sıklıkla”gerçekleştirmeoranından(%46,09)fazlaolmasıdır.
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü99
Öğretmenlerin Yaş Aralıklarına Göre Öz Yeterlikleri
ÖğretmenözyeterliğininTALIS2018'deelealınanüçtemelboyutu(Tschannen-MoranveHoy,2001);öğ-rencikatılımı,sınıfyönetimiveöğretimdir.TALIS2018’deöğretmenleringenelözyeterlikleriniortayaçıkart-mayayöneliktoplamda13maddesorulmuştur.Bubağlamdakarşılaştırmagruplarındaöğretmenlerinbumad-delerinadirenvesıklıklayerinegetirebilmeoranlarıöncekibölümdedetaylıolarakincelenmiştir.Yapılanfak-törçözümlemesisonucuncaTALIS2018uluslararasıverisetindebu13maddeüçboyutaltındatoplanmıştır.Oluşturulanbuboyutlarınfaktörpuanlarındanyolaçıkılarakherbiröğretmeniçinbirindekspuanoluşturul-muştur.Oluşturulanbudeğişken,süreklibirdeğişkendirveyüksekpuanözyeterliğinyüksekolduğunu,düşükpuaniseözyeterliğindüşükolduğunugöstermektedir.Buboyutlar,öğretmenlerin“sınıfyönetimindeözyeter-likleri”,“öğretimdekiözyeterlikleri”ve“öğrencikatılımınısağlamadakiözyeterlikleri”şeklindebelirlenmiş-tir.Tablo6.1’debelirlenenbuboyutlarıoluşturanmaddeleryeralmaktadır(OECD,2019).
Tablo 6. 1. Özyeterliliğioluşturanaltboyutlarvebualtboyutlarıoluşturanmaddeler
Öğretmen Öz yeterliği (Birleşik)
Cevap Seçenekleri: “hiç”, “bir dereceye kadar”, “sıklıkla”, “çok”
Sınıf yönetiminde öz yeterlik
Sınıftaki rahatsız edici davranışları kontrol altına almakÖğrenci davranışı hakkında beklentimi netleştirmekÖğrencilerin sınıf kurallarına uymalarını sağlamakRahatsızlık veren ya da gürültü yapan öğrencileri sakinleştirmek
ç
ç
ç
ç
ç
ç
ç
ç
Öğrenciler için güzel sorular oluşturmakÇeşitli ölçme yöntemleri kullanmakÖğrencilerin kafası karıştığı zaman alternatif bir açıklama yapmakSınıfımdaki eğitim stratejilerini çeşitlendirmek
Öğretimdeki öz yeterlik
Öğrencileri okul çalışmalarında başarılı olabileceklerine inandırmakÖğrencilerin öğrenmeye değer vermesini sağlamakOkul çalışmalarına az ilgi gösteren öğrencileri motive etmekÖğrencilerin eleştirel düşünmelerine yardımcı olmak
Öğrenci katılımını sağlamadaki öz yeterlikç
ç
ç
ç
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü100100
Grafik6.14’tekarşılaştırmagruplarındabulunanöğretmenlerinbelliyaşaralıklarındakisınıfyönetimin-deözyeterlikortalamalarıgörülmektedir.
Grafik.6.14.Öğretmenlerinyaşlarınagöre“sınıfyönetimindeözyeterlik”ortalamaları
10,50
11,00
11,50
12,00
12,50
13,00
13,50
Türkiye OECD Ortalaması PISA En İyi Avrupa PISA En İyi Asya
25 yaş altı 25-29 30-39 40-49 50-59 60 yaş üstü
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü101
Grafik6.14’teözyeterliğinsınıfyönetimiboyutununyaşlaragöredağılımıincelendiğindeTürkiye’deöğretmenlerinsınıfyönetimdekiözyeterliklerininenyüksekortalamadaolduğuyaşgrubunun25yaşaltıolması,başkabirbulguolarakkarşımızaçıkmaktadır.Türkiye’deöğretmenlerinsınıfyönetimindekiöz-ye-terlikleriöğretmenlerinyaşıilerledikçeazalanbireğilimgöstermektedir.“PISAEnİyiAsya”grubundabueğilimtamtersinebirilerlemegöstermektedir.Benzerdurum,öğretmenlerinyaşlarıartıkçasınıfyönetimin-dekiözyeterliklerininartması60yaşüstühariç“PISAEnİyiAvrupa”içindegeçerlidir.
Grafik6.15’tekarşılaştırmagruplarındabulunanöğretmenlerinbelliyaşaralıklarındakiöğrencikatılı-mınısağlamadakiözyeterlikortalamalarıgörülmektedir.
Grafik 6. 15.Öğretmenlerinyaşlarınagöre“öğrencikatılımınısağlamadakiözyeterlik”ortalamaları
10,00
10,50
11,00
11,50
12,00
12,50
13,00
Türkiye OECD Ortalaması PISA En İyi Avrupa PISA En İyi Asya
25 yaş altı 25-29 30-39 40-49 50-59 60 yaş üstü
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü102102
Grafik6.15incelendiğindebenzerdurumunöğretmenlerinöğrencikatılımınısağlamadakiözyeterlikor-talamalarındagörüldüğübelirlenmiştir.Türkiye’de25yaşaltındakiöğretmenlerinöğrencikatılımınısağla-madakiöz-yeterliklerininenyüksekortalamayasahipolduğugörülmektedir.Sınıfyönetimindekiözyeterli-ğebenzerşekildeTürkiye’dekiöğretmenlerinyaşlarıartıkçaöğrencikatılımınısağlamadakiözyeterlikleridüşmekteyken(50-59yaşaralığıhariç),“PISAEnİyiAsya”grubundakiöğretmenlerinbuboyuttakiözye-terlikleriartmaktadır.
Grafik6.16’dakarşılaştırmagruplarındabulunanöğretmenlerinbelliyaşaralıklarındakiöğretimdekiözyeterlikortalamalarıgörülmektedir.
Grafik 6.16Öğretmenlerinyaşlarınagöre“öğretimdekiözyeterlik”ortalamaları
10,50
10,00
11,50
12,00
12,50
13,00
13,50
Türkiye OECD Ortalaması PISA En İyi Avrupa PISA En İyi Asya
25 yaş altı 25-29 30-39 40-49 50-59 60 yaş üstü
Grafik6.16incelendiğindebenzerdurumunöğretmenlerinöğretimdekiözyeterlikortalamalarındadagö-rüldüğübelirlenmiştir.Türkiye’de25yaşaltındakiöğretmenlerinöğretimdekiözyeterliklerininenyüksekortalamayasahipolduğugörülmektedir.SınıfyönetimindekiveöğrencikatılımınısağlamadakiözyeterliğebenzerşekildeTürkiye’dekiöğretmenlerinyaşlarıartıkçaöğrencikatılımınısağlamadakiözyeterlikleridüş-mekteyken(50-59yaşaralığıhariç),“PISAEnİyiAsya”grubundakiöğretmenlerinbuboyuttakiözyeter-likleriartmaktadır
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü103
6.2. Öğretmenlerin İş Tatminleri
İnsankaynaklarıaçısındanöğretmenlerinsorunlarıveonlarıniştatminlerininelealınması,genellikleöğ-rencisonuçlarıiledoğrudanilişkiligörülmektedir.Öğretmenleriniştatminleri,öğretmenlerinöğretmeveöğ-renmekoşullarınıdaetkileyeceğindenetkiliöğrenmeortamlarınınoluşmasıaçısındanoldukçaönemlidir.
BubölümdeanketiyanıtlayanöğretmenlerinişmemnuniyetleriTALISanketindeyeralanmaddelerdoğ-rultusundaincelenmiştir.TALIS2018öğretmenanketinde,öğretmenlere“İşinizkonusundagenelolarakna-sılhissettiğiniziöğrenmekistiyoruz.Aşağıdakiifadelerenedüzeydekatılıyoryadakatılmıyorsunuz?”soru-suyöneltilmişveaşağıdakimaddeleröğretmenleresorulmuştur:
♦Öğretmenolmanınavantajları,dezavantajlarınagörebelirginşekildeağırbasıyor.
♦Tekrarseçmeşansımolsaydı,yineöğretmenolmayıseçerdim.
♦Mümkünolsaydıbaşkabirokulageçmekisterdim.
♦Öğretmenolmayakararverdiğimepişmanım.
♦Buokuldaçalışmayıseviyorum.
♦Başkabirmeslekseçseydimdahamıiyiolurdumerakediyorum.
♦Buokuluçalışmakiçiniyibiryerolaraktavsiyeederim.
♦Toplumdaöğretmenlikmesleğinedeğerverildiğinidüşünüyorum.
♦Buokuldakiperformansımdanmemnunum.
♦İşimdengenelolarakmemnunum.
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü104104
Öğretmenlerinbusorularıyanıtlamalarıiçin“kesinliklekatılmıyorum”,“katılmıyorum”,“katılıyorum”ve“kesinliklekatılıyorum”seçeneklerisunulmuştur.“Kesinliklekatılmıyorum”ile“katılmıyorum”seçenek-leribirleştirilerek“katılmıyorum”,“kesinliklekatılmıyorum”ile“katılmıyorum”seçenekleribirleştirilerek“katılıyorum”şeklindesunulmuştur.Tablo6.2’deverilenmaddelereilişkinöğretmenlerin“katılıyorum”ile“katılmıyorum”seçeneklerineverdikleriyanıtlarınyüzdeleriyeralmaktadır.
Tablo 6.2.İştatminlerineilişkinmaddelereverilenyanıtlardakiöğretmenoranları(%)
Katılıyorum 73,85 77,25 76,12 77,10
Katılmıyorum 26,15 22,75 23,88 22,90
Katılıyorum 74,50 77,65 72,21 61,52
Katılmıyorum 25,50 22,35 27,79 38,48
Katılıyorum 36,91 22,67 20,92 32,48
Katılmıyorum 63,09 77,33 79,08 67,52
Katılıyorum 16,14 8,81 10,34 11,05
Katılmıyorum 83,86 91,19 89,66 88,95
Katılıyorum 79,03 89,42 89,35 78,54
Katılmıyorum 20,97 10,58 10,65 21,46
Katılıyorum 47,92 32,96 42,68 37,04
Katılmıyorum 52,08 67,04 57,32 62,96
Katılıyorum 73,43 82,69 82,41 64,53
Katılmıyorum 26,57 17,31 17,59 35,47
Katılıyorum 26,04 29,45 31,33 45,20
Katılmıyorum 73,96 70,55 68,67 54,80
Katılıyorum 92,53 90,35 92,96 62,55
Katılmıyorum 7,47 9,65 7,04 37,45
Katılıyorum 89,20 89,69 82,62 84,28
Katılmıyorum 10,80 10,31 17,38 15,72
TürkiyeOECD
Ortalaması PISA En İyi
Avrupa PISA En İyi
Asya
Öğretmenolmanınavantaj-ları,dezavantajlarınagörebelirginşekildeağırbasıyor.
Tekrarseçmeşansımolsay-dı,yineöğretmenolmayıse-çerdim.
Mümkünolsaydıbaşkabirokulageçmekisterdim
Öğretmenolmayakararver-diğimepişmanım.
Buokuldaçalışmayısevi-yorum.
Başkabirmeslekseçseydimdahamıiyiolurdumerakediyorum.
Buokuluçalışmakiçiniyibiryerolaraktavsiyeede-rim.
Toplumdaöğretmenlikmes-leğinedeğerverildiğinidü-şünüyorum.
Buokuldakiperformansım-danmemnunum.
İşimdengenelolarakmem-nunum.
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü105
Öğretmenlerin“Öğretmenolmanınavantajları,dezavantajlarınagörebelirginşekildeağırbasıyor.”maddesineverdikleriyanıtlarındağılımıincelendiğindegruplarınhepsindeağırlıklıolaraköğretmenolmanınavantajlarınındezavantajlarınagörebelirginşekildeağırbastığınıdüşündükleridikkatiçekmektedir.“Tekrarseçmeşansımolsaydı,yineöğretmenolmayıseçerdim.”maddesineverdikleriyanıtlarındağılımıincelendiğindeyanıtlaroldukçadikkatçekicidir.Tümgrupların“katılıyorum”ve“kesinliklekatılıyorum”seçeneklerineverdikleriyanıtlarincelendiğindeoranlarınyüksekolduğudüşünülsedeöğretmenlerinTürkiye’de%25,5’i,“PISAEnİyiAvrupa”da%27,7’sive“PISAEnİyiAsya”da%38,4’übumaddeye“kesinliklekatılmadığını”ve“katılmadığını”belirtmiştir.
“Mümkünolsaydıbaşkaokulageçmekisterdim.”maddesineverilenyanıtlardeğerlendirildiğindeTürkiyegrubundaöğretmenlerin%36,9’u,OECDgrubunda%22,6’si,“PISAEnİyiAvrupa”grubunda%20,9’u,“PISAEnİyiAsya”grubunda%32,4’ü“katılıyorum”ve“kesinliklekatılıyorum”yanıtlarınıvermişlerdir.Buoranlar,özellikleTürkiyeaçısındandikkatçekicidir.Türkiye’dekiöğretmenlerin%36’sımümkünolsabaşkabirokulageçmekistediklerinibelirtmişlerdir.
“Öğretmenolmayakararverdiğimepişmanım.”maddesimeslekmemnuniyetivemotivasyonuaçısındanoldukçaönemlidir.Bumaddeyeverilen“katılıyorum”ve“kesinliklekatılıyorum”yanıtlarınınoranıincelen-diğindeTürkiye’nin%16,1ileilksıradaolduğudikkatiçekmektedir.Türkiye’dekiöğretmenlerin%16’lıkbirdilimiöğretmenolmayakararverdiğinepişmanolduğunuifadeetmiştir.OECDOrtalamasının%8,8ol-duğudüşünüldüğündebubulgununüzerindeönemledurulmasıgerektiğigörülmektedir.
Öğretmenlerebulunduklarıokuldaçalışmayısevmedüzeylerisorulmuştur.Öncekimaddelerdekiifade-lereverilenyanıtlaragörebumaddede“kesinliklekatılmıyorum”ve“katılmıyorum”maddelerinedahafaz-laoranlardatercihedildiğidikkatiçekmektedir.“Kesinliklekatılıyorum”ve“katılıyorum”yanıtlarınıntop-lamlarıincelendiğindeTürkiye’nin%20,97,OECD’nin%10,58,“PISAEnİyiAvrupa”nın%10,65,“PISAEnİyiAsya”nın21,46veTALIS’in%10,29’lukbirortalamayasahipolduğugörülmektedir.Türkiye’de%20’likbiroranınbulunduklarıokuldaçalışmaktanmemnunolmamasıiseönemlibirbulgudur.
“Başkabirmeslekseçseydimdahamıiyiolurdu,merakediyorum.”maddesineverilenyanıtlarincelen-diğindeTürkiye’dekiöğretmenlerin%47,9’unun,OECDgrubundakiöğretmenlerin%32,9’unun,“PISAEnİyiAvrupa”grubundakiöğretmenlerin%42,68’inin,“PISAEnİyiAsya”grubunda%37’sinin“katılıyorum”ve“kesinliklekatılıyorum”yanıtınıverdiklerigörülmektedir.
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü106106
Türkiye’dekiöğretmenlerin%73,9’u“Toplumdaöğretmenlikmesleğinedeğerverildiğinidüşünüyorum.”maddesinekatılmadığınısöylerkenbuoran“PISAEnİyiAsya”grubunda%54,8olarakkarşımızaçıkmak-tadır.
Yaşlara Göre Memnuniyet Düzeyleri
TALIS2018’deöğretmenleringenelişmemnuniyetleriniortayaçıkartmayayöneliktoplamda10maddesorulmuştur.YapılanfaktörçözümlemesisonucuncaTALIS2018uluslararasıverisetindebu10madde,ikiboyutaltındatoplanmıştır.Oluşturulanbuboyutlarınfaktörpuanlarındanyolaçıkılarakherbiröğretmeniçinbirindekspuanoluşturulmuştur.Oluşturulanbudeğişken,süreklibirdeğişkendirveyüksekpuanişmem-nuniyetinyüksekolduğunu;düşükpuaniseişmemnuniyetinindüşükolduğunugöstermektedir.Buboyut-lar“çalışmaortamındakiişmemnuniyeti”ve“meslekiişmemnuniyeti”şeklindebelirlenmiştir.Tablo6.2’de,belirlenenbuboyutlarıoluşturanmaddeleryeralmaktadır(OECD,2019).
Tablo 6.2.İştatmininioluşturanaltboyutlarvebualtboyutlarıoluşturanmaddeler
Öğretmenlerin İş Memnuniyetleri (Birleşik)
Cevap seçenekleri: “kesinlikle katılmıyorum”, “katılmıyorum”, “katılıyorum”, “kesinlikle katılıyorum”
Çalışma Ortamındaki İş Memnuniyetleri
Mümkün olsaydı başka bir okula geçmek isterdim.Bu okulda çalışmayı seviyorum.Bu okulu çalışmak için iyi bir yer olarak tavsiye ederim.İşimden genel olarak memnunum.
ç
ç
ç
ç
ç
ç
ç
ç
Öğretmen olmanın avantajları, dezavantajlarına göre belirgin şekilde ağır basıyor.Tekrar seçme şansım olsaydı yine öğretmen olmayı seçerdim.Öğretmen olmaya karar verdiğime pişmanım.Başka bir meslek seçseydim daha mı iyi olurdu merak ediyorum.
Mesleki İş Memnuniyeti
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü107
Grafik6.17’deÖğretmenlerinyaşlarınagöreişlerindenmemnunolmadüzeylerineyerverilmiştir.
Grafik 6.17. Yaşlaragöreöğretmenlerin"meslekiişmemnuniyeti"ortalamaları
10,80
11,00
11,20
11,40
11,60
11,80
12,00
12,20
Türkiye OECD Ortalaması PISA En İyi Avrupa PISA En İyi Asya
25 yaş altı 25-29 30-39 40-49 50-59 60 yaş üstü
Grafik6.17incelendiğindeTürkiye’dekiöğretmenlerinmeslekianlamdaişmemnuniyetlerinin30-49yaşgrubundagöreceolarakdiğeryaşgruplarındakiöğretmenlerdendahadüşükolduğugörülmektedir.“PISAEnİyiAvrupa”grubudabenzerbireğilimgöstermektedir.“PISAEnİyiAvrupa”dagrubunda40-59yaşgrup-larındaöğretmenlerinmeslekiişmemnuniyetleriningöreceolarakdiğeryaşgruplarınagöredüşükolduğugörülmektedir.“PISAEnİyiAsya”grubundaiseöğretmenlerinmeslekiişmemnuniyetleriningöreceola-rak40-60yaşaralığındadüşükolduğugörülmektedir.Diğertaraftantümkarşılaştırmagruplarıiçinde60yaşüstüöğretmenleriiçinde“PISAEnİyiAsya”grubundabulunanöğretmenlerinmeslekiişmemnuniyet-lerininyüksekolduğugörülmektedir.
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü108108
Ortalamalararasındakifarklılıklaroldukçaküçükolduğundanortalamadeğerlerinstandarthatlarilede-ğerlendirilmesihangigruplararasındaistatikselfarklılıklarınolduğuhakkındabilgisağlayacaktır.Buneden-leTablo6.3’teöğretmenlerinmeslekiiştatminiortalamalarıilestandarthatalarbirlikteverilmiştir.
Tablo 6.3. Karşılaştırmagruplarındaöğretmenlerinyaşlaragöremeslekiişmemnuniyetiortalamalarıvestandarthatalar
Ortalama SH Ortalama SH Ortalama SH Ortalama SH
25yaşaltı 11,78 0,31 11,56 0,19 12,08 0,16 11,54 0,23
25-29 11,71 0,09 11,54 0,06 11,70 0,07 11,39 0,11
30-39 11,33 0,07 11,36 0,06 11,49 0,05 11,55 0,07
40-49 11,34 0,09 11,39 0,04 11,32 0,05 11,30 0,09
50-59 11,76 0,15 11,57 0,15 11,35 0,05 11,44 0,08
60üstü 11,83 0,27 11,55 0,07 11,35 0,12 11,93 0,10
Türkiye OECD Ortalaması
PISA En İyi Avrupa
PISA En iyi Asya
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü109
KAYNAKÇA
Tschannen-Moran,M.,WoolfolkHoy,A.,veHoy,W.K.(1998).Teacherefficacy:Itsmeaningandmeasu-re.Review of Educational Research.68.202–248.
Klassen,R.M.andM.M.Chiu(2010),‘Effectonteachers’self-efficacyandjobsatisfaction:
Teachergender,yearsofexperience,andjobstress’, Journal of Educational Psychology,Vol.
102/3,pp.741-756.
Kraft,M.A.,Marinell,W.H.,&Shen-WeiYee,D.(2016).Schoolorganizationalcontexts,teacherturnover,andstudentachievement:Evidencefrompaneldata.American Educational Research Journal,53(5),1411–1449.
Johnson,S.M.,Kraft,M.A.,&Papay,J.P.(2012).Howcontextmattersinhigh-needschools:Theeffectsofteachers’workingconditionsontheirprofessionalsatisfactionandtheirstudents’achievement.Teachers College Record, 39