TALIS 2018TALIS 2018’de, daha önceki TALIS çalışmalarındaolduğu gibi okul yöneticisi anketi...

ÖĞRETMEN ve OKUL YÖNETİCİLERİYANITLARI ANALİZİ

TALIS 2018T . C . M İ L L İ E Ğ İ T İ M B A K A N L I Ğ IÖĞRETMEN YERLEŞTİRME VE GELİŞTİRMEG E N E L M Ü D Ü R L Ü Ğ Ü

TÜRKİYE’DEKİ ÖĞRETMEN VE OKUL YÖNETİCİLERİNİN GÖRÜŞLERİ, ÖĞRETİM KOŞULLARI TALIS 2018 ÖĞRETMEN VE OKUL YÖNETİCİLERİ YANITLARI ANALİZİ Yayıncı: M�ll� Eğ�t�m Bakanlığı, Öğretmen Yet�şt�rme ve Gel�şt�rme Genel Müdürlüğü Adres: M�ll� Müdafa Cad. 6/3 Ek B�na Kızılay/Ankara Tel: 0 312 425 30 94 Web: http://oygm.meb.gov.tr/ ISBN: Tel�f Hakkı: Bu k�tabın bütün hakları saklıdır ve M�llî Eğ�t�m Bakanlığı, Öğretmen Yet�şt�rme ve Gel�şt�rme Genel Müdürlüğü’ne a�tt�r. T�car� amaçlı olarak kopyalanamaz, çoğaltılamaz. Eğ�t�m amaçlı olarak, kaynak göstermek şartıyla her tür ortamda kullanılab�l�r. Öner�len Atıf: Ceylan, E., Özdoğan Özbal, E., Sever, M. ve Boyacı, A. (2020). Türk�ye’dek� Öğretmen ve Okul Yönet�c�ler�n�n Görüşler�, Öğret�m Koşulları: TALIS 2018 Öğretmen ve Okul Yönet�c�ler� Yanıtları Anal�z�. Ankara: M�llî Eğ�t�m Bakanlığı Yayınları. Yazarlar: Eren Ceylan, Ece Özdoğan Özbal, Mustafa Sever, Adnan Boyacı

Bu rapor, yazarların araştırmaları ve anal�zler� sonucunda oluşturulmuştur. M�ll� Eğ�t�m Bakanlığı’nın resm� görüşünü yansıtmaz.

978-975-11-5365-4

Mart- Mayıs 2018 döneminde TALIS’e katılarak anketleri yanıtlayan tüm öğretmen ve okul yöneticilerimize

teşekkürlerimizle…

TÜRKİYE’DEKİ ÖĞRETMEN VE OKUL YÖNETİCİLERİNİN GÖRÜŞLERİ, ÖĞRETİM KOŞULLARI TALIS 2018 ÖĞRETMEN VE OKUL YÖNETİCİLERİ YANITLARI ANALİZİ Yayıncı: M�ll� Eğ�t�m Bakanlığı, Öğretmen Yet�şt�rme ve Gel�şt�rme Genel Müdürlüğü Adres: M�ll� Müdafa Cad. 6/3 Ek B�na Kızılay/Ankara Tel: 0 312 425 30 94 Web: http://oygm.meb.gov.tr/ ISBN: Tel�f Hakkı: Bu k�tabın bütün hakları saklıdır ve M�llî Eğ�t�m Bakanlığı, Öğretmen Yet�şt�rme ve Gel�şt�rme Genel Müdürlüğü’ne a�tt�r. T�car� amaçlı olarak kopyalanamaz, çoğaltılamaz. Eğ�t�m amaçlı olarak, kaynak göstermek şartıyla her tür ortamda kullanılab�l�r. Öner�len Atıf: Ceylan, E., Özdoğan Özbal, E., Sever, M. ve Boyacı, A. (2020). Türk�ye’dek� Öğretmen ve Okul Yönet�c�ler�n�n Görüşler�, Öğret�m Koşulları: TALIS 2018 Öğretmen ve Okul Yönet�c�ler� Yanıtları Anal�z�. Ankara: M�llî Eğ�t�m Bakanlığı Yayınları. Yazarlar: Eren Ceylan, Ece Özdoğan Özbal, Mustafa Sever, Adnan Boyacı

Bu rapor, yazarların araştırmaları ve anal�zler� sonucunda oluşturulmuştur. M�ll� Eğ�t�m Bakanlığı’nın resm� görüşünü yansıtmaz.

978-975-11-5365-4

İÇİNDEKİLER

4

5

6

8

9

11

11

22

30

45

45

56

62

66

66

71

71

78

83

84

84

100

BÖLÜM 1

Giriş: Uluslararası Öğretme ve Öğrenme Anketi (TALIS) 2018……………………...................

1.1.TALIS2018’inKavramsalÇerçevesi……………………………………………………...........

1.2.TALIS2018’deTürkiye……………………………………………………………….............

1.3.Karşılaştırmagrupları……………………………..……………………...................................

1.4.RaporunYapısıveBulgularınYorumlanması……..……………………...................................

BÖLÜM 2

Öğretmen Profilleri ve Öğretmenlerin Çalıştıkları Okullar………………………………….....

2.1.ÖğretmenlerinDemografikÖzellikleri……………………………………………………........

2.2.ÖğretmenlerinOkullaraGöreDağılımları……………………………………………………..

BÖLÜM 3

Okul Yöneticilerinin Demografik Özellikleri ve Mesleki Gelişimleri…………………………..

3.1.OkulYöneticilerininDemografikÖzellikleri…………………………………………..............

3.2.OkulYöneticilerininMeslekiGelişimi………………………………………….......................

BÖLÜM 4

Öğretmenlerin Mesleki Gelişimleri ve Desteklenmesi…………………………………………...

4.1.GöreveBaşlamaEtkinlikleriveDanışmanlıkProgramları……………………………….........

4.2.ÖğretmenlerinMeslekiGelişimleri……………………………………………………….........

4.3.MeslekiGelişimFaaliyetlerineKatılımdaDesteklerveEngeller………………………….......

BÖLÜM 5

Sınıfların Yapısı ve Sınıf İçi Uygulamalar…………………………………………………..........

5.1.HedefSınıflarınYapısı…………………………………………………………………............

5.2.Sınıfİklimi………………………………………………………………………………..........

5.3.ÖğretmenlerinYeniliğeveDeğişimeBakışları…………………………………………...........

BÖLÜM 6

Öğretmenlerin Öz Yeterlikleri ve İş Tatminleri…………………………………………….......

6.1.ÖğretmenlerinÖzYeterlikleri……………………………………………………………..........

6.2.ÖğretmenlerinİşTatminleri…………………………………………………………….............

I

II

Ön SözTALIS(UluslararasıÖğretmeveÖğrenmeAnketi);öğrenmeortamları,öğretmenlerveokulyöneticileriyle

ilgiliuluslararasıseviyedegerçekleştirilenönemlibirçalışmadır.İlkkez2008yılındayapılanTALIS,2013

ve2018yıllarındatekrarlanmış;Türkiyeise2008ve2018yıllarındayapılançalışmalarakatılmıştır.TALIS

2018,ortaokulseviyesinde(ISCED2)48ülkeninkatılımıylagerçekleşmiştir.Ülkemiz,TALIS2018

çalışmasınailköğretimveliseseviyesindekatılmıştır.TALIS2018’deokulyöneticilerineveöğretmenlere

anketleruygulanmıştır.Okulyöneticilerineverilenanketler;okulliderliği,öğretmenlerindeğerlendirilmesi,

okuliklimi,işmemnuniyetigibikonularaodaklanırkenöğretmenlereverilenanketlerisemeslekigelişim,

geribildirim,öğretim,okuliklimi,işmemnuniyetiveözyeterlikgibiboyutlaraodaklanmıştır.Buraporda,

ülkemizinTALIS2018çalışmasındaneldeedilenverilerışığındaöğretmenveyöneticilereilişkinboyutlar,

oluşturulankarşılaştırmagruplarıylabirliktedeğerlendirilmektedir.Buradakiamaç,2018yılıitibarıyla

ülkemizinçalışmadakiyerinigenelolarakdahasomutgörebilmektir.

Öğretmenlerinveokulyöneticileriningörüşvedeğerlendirmeleri,eğitim-öğretiminyapısınınve

işleyişininnasılolduğukonusundaönemliverikaynaklarıdır.Sadeceeksikliklerimizideğil,aynızamanda

güçlüyanlarımızıdagörmenin,yolharitamızışekillendirirkennelerlekarşılaşacağımızkonusundagörüş

alanımızıdahadagenişleteceğinidüşünüyoruz.Bunedenleulusalyadauluslararasıseviyedeyapılanher

türlüciddiçalışmanınsonuçlarınıtitizlikleelealıyoruz.ÖğretmenYetiştirmeveGeliştirmeGenelMüdürlüğü

olarakokulyöneticileriveöğretmenlerinmeslekigelişimlerineenyüksekderecedekatkısağlamakiçin

veritemellipolitikageliştirmestratejisinibenimsemişdurumdayız.Olabildiğinceçokveçeşitliveri

kaynağındanbeslenereköğretmenveokulyöneticilerimizingerçekihtiyaçlarınıtespitedipbunlaradönük

eğitimlerveuygulamalargeliştirmekiçinçabasarfediyoruz.OECD’nindüzenlediğiTALISçalışmasını,

veriyedayalıkararlaralmamızakatkısağlayançalışmalardanbiriolmasınedeniyleoldukçaönemsiyoruz.

TALIS2018verilerininaçıklandığıilkgündenitibarenGenelMüdürlüğümüzbünyesindegörevli

uzmanlarımızveüniversitelerdenişbirliğiyaptığımızakademisyenlerinortakçabasıylaçalışmaverileri

üzerindeçeşitlidüzeylerdeanalizleryapılmışveülkemiziçinbunlarınanlamıderinlemesineelealınmıştır.

Burapor,yaptığımızanalizlerinilkkısmınınderlenmişhâlidir.Rapordaemeğigeçenherkeseteşekkürederim.

Bubağlamda,Türkiye’deki Öğretmenlerin ve Okul Yöneticilerin Görüşleri ve Öğretim Koşulları:

TALIS 2018 Öğretmen ve Okul Yönetici Yanıtları Analiziadlıçalışmanınfaydalıolmasınıdilerim.

Doç.Dr.AdnanBOYACI

ÖğretmenYetiştirmeveGeliştirmeGenelMüdürü

Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü66

GİRİŞ: ULUSLARARASI ÖĞRETME VE ÖĞRENME ANKETİ (TALIS) 2018

UluslararasıÖğretmeveÖğrenmeAnketi(TALIS),OECD’ninyaptığıgenişölçekliçalışmalardanbiriolarakkarşımızaçıkmaktadır.TALIS,öğretmenlerinveokulyöneticilerininokullardakiçalışmakoşullarınıveöğrenmeortamlarınıodağınaalanilkuluslararasıanketçalışmasıdır.Öğretmenlerinveokulyöneticileri-nindemografiközellikleri,meslekigelişimleri,öğretmenleresağlanandeğerlendirmevegeribildirim,okuletkililiği,öğretmenmemnuniyetiveinanışlarıgibialanlardabilgisağlayanTALIS,ülkeleriuluslararasıan-lamdakarşılaştırmaolanağıdasunmaktadır.

TALIS2018’de,dahaöncekiTALISçalışmalarındaolduğugibiokulyöneticisianketiveöğretmenanke-tiolmaküzereikifarklıanketbulunmaktadır.TALIS2018’deokulyöneticilerineuygulanananketlerdeyeralanbaşlıklarkişiselbilgiler,okulbilgileri,okulliderliği,öğretmendeğerlendirilmesi,okuliklimi,görevebaş-lamavedanışmanlıkfaaliyetleri,farklılıkbarındırandurumlardaeğitimvemeslekimemnuniyetşeklindedir.TALIS2018’deöğretmenlereuygulanananketlerdeyeralanbaşlıklar;kişiselbilgilervenitelikler,meslekigelişim,geribildirim,genelöğretim,sınıfiçiöğretim,çeşitlilikiçerenortamlardaöğretmenlik,okuliklimiveişmemnuniyeti,öğretmenhareketliliğişeklindedir.

TALIS,ilkolarak2008yılında24ülkenin,2013yılında34ülkeninvesonolarakda2018yılında48ül-keninkatılımıilegerçekleşmiştir.Türkiye,TALIS2008veTALIS2018çalışmalarınakatılmıştır.TALISça-lışmasıdörtdüzeyde(ISCED-InternationalStandardClassificationofEducation)uygulanmaktadır.TALISçalışmasınınbaşlıcaodağı,ortaokuldüzeyi(ISCED2)olarakdevametmekleberaber,ilkokul(ISCED1)velise(ISCED3)düzeyleriyleilgilianketlerülkelerintercihlerinegöreuygulanmaktadır.BununlaberaberTALISçalışması,ülkelerinisteklerinebağlıolarakTALIS-PISAbağlantısıiçindeseçeneksunmaktadır.

TALIS2018’e,ortaokul(ISCED2)seviyesinde,31’iOECDülkesiolmaküzeretoplam48ülkekatılmış-tır.Bununyanında15ülkeilkokul(ISCED1)seviyesinde,11ülkedeliseseviyesinde(ISCED3)buçalış-madayeralmıştır.Türkiye’nindâhilolduğu9ülkeisebunlaraekolarakTALIS-PISAbağlantısınınoluşturu-lacağıseçeneğidedeğerlendiripPISA2018’ekatılanokullardakiöğretmenveyöneticileredeanketlerveril-mesinisağlamışlardır.Uluslararasıveriseti,tümaraştırmacılarınulaşabileceğişekildeOECD’ninwebsite-sindeyeralmaktadır.

BÖLÜM 1


1.1. TALIS 2018’in Kavramsal Çerçevesi

TALISçalışmasınınenönemliamaçlarındanbiridedünyadakifarklıeğitimsistemlerindekiiyiuygulama-larıveeksiklikleriincelemefırsatısağlamasıdır.TALISbelirlenenanatemalardaanalizleryapmaimkânısağ-lamayıamaçlamaktadır.TALISçalışmasındayeralananatemalarşuşekildedir:öğretmenlerinöğretimuygu-lamaları,öğretmeneğitimi,öğretmengeribildirimivegelişimi,okuliklimi,işmemnuniyeti,öğretmenözye-terliği,insankaynaklarıveeğitimpaydaşlarınınilişkileri(OECD,2018).

TALIS2018’debelirlenenbutemalar,ikianaeksendüşünülerekoluşturulmuştur.Bunlarınilkinde,öğret-menlerinmeslekiözellikleri(nitelikleri)veyapedagojik(öğretim)uygulamalarıodağaalınırkendiğerinde,okulveyaöğretmenlerinhangisiyleilgiliolduğunundüzeyiortayakonulmaktadır.AşağıdakişekildeTALIS2018’inkavramsalçerçevesiortayakonulmuştur(AinleyveCarstens,2018).

Şekil 1.TALIS2018KavramsalÇerçeve

ODAK

DÜ

ZEY

OKUL

MESLEKİ NİTELİKLER ÖĞRETİM UYGULAMALARI

ÖĞRETMEN

İNSAN KAYNAKLARI SORUNU VE PAYDAŞ

İLİŞKİLERİOKUL LİDERLİĞİ

OKUL İKLİMİ

İnovasyon Eşitlik ve ÇeşitlilikÖĞRETMEN EĞİTİMİ

VE MESLEĞE HAZIRLIK EĞİTİMİ

İŞ TATMİNİ VE MOTİVASYON

MESLEKİ UYGULAMALAR

ÖĞRETİM UYGULAMALARIÖĞRETMEN GELİŞİMİ ve

GERİ BİLDİRİM

ÖZ YETERLİK

ODAK

ÜÜÜÜÜD

ÜZEY

OKUL

MESLEKİ NİTELİKLER ÖĞRETİM UYGULAMALARI

ÖĞRETMEN

İNSAN KAYNAKLARI SORUNU VE PAYDAŞ

İLİŞKİLERİOKUL LİDERLİĞİ

OKUL İKLİMİ

İnovasyon Eşitlik ve ÇeşitlilikÖĞRETMEN EĞİTİMİ

VE MESLEĞE HAZIRLIK EĞİTİMİ

İŞ TATMİNİ VEMOTİVASYON

MESLEKİ UYGULAMALAR

ÖĞRETİM UYGULAMALARIÖĞRETMEN GELİŞİMİ ve

GERİ BİLDİRİM

ÖZ YETERLİK


Şekil1’deyeralankavramsalçerçevemodelininaltkısmındaöğretmenleilgilitemalarbulunmaktadır.Çerçeveninsağaltkısmı;herbiröğretmenindoğrudanetkilediği,sınıfiçiöğrenmeveöğretmesüreçleri-nekarşılıkgelmektedir.Bukısımdaikitemabulunmaktadır:öğretmenlerinöğretimuygulamalarıveöğ-retmenlerinmeslekiuygulamaları.Eğitimveöğretiminmerkezindeyeralanbutemalar,diğeruluslararasıçalışmalarda“öğretiminniteliğini”oluşturantemalarlabenzerözelliklergöstermektedir.Butemalarayrı-cabilişseletkinlik,anlaşılıröğretimvesınıfyönetimigibiöğrencibaşarısınıvemotivasyonunuyordayanpekçokboyutuiçermektedir.(AinleyveCarstens,2018)

Kavramsalçerçevemodelininsolaltkısmındaöğrencilerinöğrenmeçıktılarıylailişkiliolduğudüşünü-lenöğretmenözellikleriyeralmaktadır.“Öğretmenniteliği”kavramınıoluşturanbubileşenler;öğretmeneğitimi,öğretmeniniştatminivemotivasyonu,öğretmenleringelişimivegeribildirimileöğretmenözye-terliğigibibileşenleriiçermektedir.(AinleyveCarstens,2018)

Modelinüstkısmı,kurumla(okul)ilgiliolantemalarıiçermektedir.Solüstkısım,öğretmenözellikle-riiledoğrudanilişkiliinsankaynağıkonularınıvepaydaşlararasındakiilişkileriortayakoyantemalarıiçer-mektedir.Sağüstkısımdabulunanokuliklimiveokulliderliği,öğretimveöğrenmeyekurum(okul)sevi-yesindeetkidebulunanikitemaolarakbelirlenmiştir(AinleyveCarstens,2018).

Modeldekurum(okul)veöğretmendüzeylerindeortakolantemalarbulunmaktadır.Bunlar,okuldes-teğiyleberaberkişiselolaraköğretmenleilgilidirveodağındaöğretimveöğrenmevardır.Butemalarye-nilik(inovasyon),eşitlilikveçeşitlilikolarakbelirlenmiştir.

1.2. TALIS 2018'de Türkiye

Türkiye,TALIS2018çalışmasınatümdüzeylertoplamında971okulve19bindenfazlaöğretmenleka-tılmıştır.BurapordakibulgularISCED2seviyesindetoplananverilerinanaliziileeldeedilmiştir.TALIS2018’eTürkiye,ISCED2(5.sınıf–8.sınıf)seviyesinde,OECDtarafındanrastgeleseçilen198okuldan,3952öğretmenve196okulyöneticisininoluşturduğubirörneklemlekatılmıştır(ikiaşamalıtabakalıör-neklemyöntemikullanılmıştır:İlktabakaiçinülkelerdebulunanokullarrastgeleseçilmekte,ikicitabaka-daisebuokullardansağlananöğretmenlistelerindenöğretmenlerrastgeleseçilmektedir).(OECD,2019)Tablo1’deilkokul,ortaokulveliseiçinseçilenokul,öğretmenveokulyöneticisisayılarıverilmiştir.


*Çalışmakapsamındaörneklemdeyeralmasınarağmenbazıöğretmenveokulyöneticilerisağlıksorunu,katılmakistememe,farklıgörevileçakış-magibinedenlerdenötürüçalışmayakatılamamışlardır.Bunlara,katılamayankategorisindeyerverilmiştir.

**TALIS-PISAbağlantısıiçinPISA2018’ekatılanokullardakiöğretmenlerveokulyöneticileri

1.3. Karşılaştırma Grupları

Buçalışma,Türkiye’ninTALIS2018verileriveTALIS2018çalışmasınakatılanülkelerdenoluşturulanüçgruplakarşılaştırmalaryaparakilerlemektedir.Gruplarınoluşturulmasınailişkindetaylaraşağıdasunulmuştur:1. OECDülkeleri:BuçalışmayakatılanOECDülkeleriTablo2’deverilmiştir.OECD’ninaçıklamış

olduğuuluslararasıveritabanındaanalizlerinyapıldığıtarihdeİzlanda'nınverileriolmadığındanİzlandadışındaki29ülkeninverilerikullanılarak"OECDOrtalaması2018"olaraktanımlananbirgrupoluşturulmuştur.

Tablo 1.TALIS2018’eTürkiye’denilkokul,ortaokulvelisedüzeylerindekatılanokul,öğretmenveyöneticisayıları

Katılan Öğretmen

KatılamayanÖğretmen*

Toplam Öğretmen

Katılan Yönetici

Katılamayan Yönetici*

Toplam Okul

ISCED1 3204 62 3266 171 2 173

ISCED2 3952 138 4090 196 2 198

ISCED3 8342 265 8607 448 9 457

TPL** 3604 46 3650 142 1 143Genel

Toplam19102 511 19613 957 14 971

Avusturalya Danimarka İsrail Meksika SlovenyaAvusturya Estonya İtalya Hollanda İspanyaBelçika Finlandiya Japonya YeniZelanda İsveçKanada Fransa Kore Norveç TürkiyeŞili Macaristan Litvanya Portekiz ABDÇekCumhuriyeti İzlanda Letonya SlovakCumhuriyeti İngiltere

Tablo 2. TALIS2018’ekatılanOECDülkeleri 1

1BurapordaOECDortalaması29ülkeüzerindenhesaplanmıştır.Buülkelerarasınaaçıklananverisetindebulunmadığındandolayıİzlandadahiledilememiştir.


2. PISAEnİyiAvrupa:PISA2018'deAvrupa'dakiülkelerinOkuma,FenveMatematikOkuryazarlığıortalamaları incelenerekbuüç alanda iyi performansgösterenFinlandiya,Estonya,Hollandaveİngiltereverileribirleştirilerek"PISAEnİyiAvrupa"grubuoluşturulmuştur.Ayrıayrıyapılanana-lizlerdeAvrupa'dabulunanbudörtülkenindeğişkenlerbağlamındabenzereğilimlergöstermeleridebuülkelerinseçilmesindeönemlibiretkendir.

3. PISAEnİyiAsya:PISA2018'deAsya'dakiülkelerinOkuma,FenveMatematikOkuryazarlığıorta-lamalarıincelenerekbuüçalandaiyiperformansgösterenÇin-Tayvan,Japonya,KoreveSingapurverileribirleştirilerek"PISAEnİyiASYA"grubuoluşturulmuştur.AyrıayrıyapılananalizlerdeAs-ya'dabulunanbudörtülkenindeğişkenlerbağlamındabenzereğilimlergöstermeleridebuülkelerinseçilmesindeönemlibiretkendir.

TALISçalışmasındaherhangibirbaşarıdeğişkenibulunmadığındangruplarınoluşturulmasıveTALIS2018Türkiyebulgularınınoluşturulanbugruplarınbulgularıylakarşılaştırılmasıönemlidir.

1.4. Raporun Yapısı ve Bulguların Yorumlanması

TALIS2018çalışması,öğretmenlerinçalışmakoşullarıveokullardakiöğrenmeortamlarıhakkındaönem-libilgilersağlamaktadır.Ancakülkelerarasındaveoluşturulangruplardakarşılaştırmalaryapılırkenkültü-rel,sosyalveekonomikfarklılıklarmutlakagözönündebulundurulmalıdır.Altıçizilmesigerekenönemlibirnokta,TALISçalışmasındaöğretmenveyöneticileresağlanananketlerbeyanesasınagöredoldurulmak-tadır.TALISçalışmasındaeldeedilenverilerindoğasıgereğiöznel,kişiselvekültürelyanlılıkiçerdiğigözardıedilmemelidir.Dolayısıyla,TALISçalışmasındatoplananveriler,ulusalresmîkurumlarıntoplamışol-duğuverilerdenfarklılıklargösterebilmektedir.Yinedebahsedilenbuöznellik,öğretmenlerinveyönetici-lerinfarklıbakışaçılarınıvedeneyimlerinianlayabilmekiçinönemliavantajlarsağlayabilir.SonolarakTALISgibigenişölçekliuygulamalardan(TALIS,PISA,TIMSSgibi)eldeedilenbulgularındeğişkenlerarasıilişkilerhakkındabilgiverdiğivebuilişkilerinneden-sonuçilişkisiolarakyorumlanmamasıgerektiğiunutulmamalıdır.

BurapordaUluslararasıÖğretmeveÖğrenmeAnketi(TALIS)çalışmasındaherhangibirbaşarıdeğişke-nibulunmadığındankarşılaştırmagruplarıoluşturulmuş,bugruplarınTALIS2018’deeldeedilendeğişken-lerbağlamındakieğilimlerikarşılaştırılmıştır.RapordaTürkiye,karşılaştırmagruplarındanbirinioluştur-maktadırvebazıbulgulardaTürkiye’nin2008yılıbulgularıilekarşılaştırmalaryapılmıştır.Bukarşılaştır-malarsonucundaeldeedilenbulgularıneğitimpolitikalarıveuygulamalarıbağlamındailgilibirimlerinka-raralmasınakatkılarsağlayacağıdüşünülmektedir.


Hazırlananraporaltıbölümdenoluşmaktır: 1. Bölüm:TALIS2018çalışmasınınkavramsalçerçevesindenbahsedilerekokulyöneticilerineve

öğretmenlereuygulanananketlerinyapısıanlatılmaktadır.BununlaberaberkısacaherseviyedeTALIS2018’eseçilenokulsayılarıvebuokullardabulunanöğretmenveyöneticisayılarısunul-muştur.Burapordakullanılankarşılaştırmagruplarınınnelerolduğuvenasıloluşturulduğudabubölümdeaçıklanmıştır.

2. Bölüm:TALIS2018öğretmenanketiniyanıtlayan,Türkiye’devekarşılaştırmagruplarındabulu-nanöğretmenlerindemografiközellikleri,öğretmenlerinçalıştıklarıokullarınözellikleriileilgilibulgularortayakonmaktadır.Dolayısıyla,bubölümdiğerbölümlerdekianalizleriçinönemlibirbağlamortayakoymaktadır.

3. Bölüm:Karşılaştırmagruplarındabulunanveyöneticianketleriniyanıtlayanortaookulmüdürle-rinindemografiközelliklerine(cinsiyet,yaş,eğitim,deneyim,çalışmadurumugibi)vemeslekigelişimlerine(meslekigelişimfaaliyetleri,meslekigelişimgereksinimlerivemeslekigelişimiengelleyenetmenler)ilişkinbulgularortayakonulmaktadır.

4. Bölüm:Çalışmakapsamındabelirlenenkarşılaştırmagruplarındakianketiyanıtlayanöğretmen-lerinmeslekigelişimdeneyimleriuluslararasımeslektaşlarınındeneyimleriylekarşılaştırılarakincelenmiştir.Mesleğegirişvedanışmanlıkprogramlarıilebuprogramlardayeralmasebepleriirdelenmiştir.

5. Bölüm:ÖğretmelerinTALIS2018öğretmenanketineverdikleriyanıtlardoğrultusundasınıftakiuygulamalarıveinanışlarıincelenmektedir.Bubölümdeöğretmenlerinbeyanettiklerisınıfiçiuygulamalarilesınıfiklimi,sınıftakiuygulamalaraayrılanzamangibiçeşitliokulveöğretmendüzeyindekietmenlerleolanilişkileriincelenmiştir.

6. Bölüm:KarşılaştırmagruplarındayeralanveTALIS2018anketleriniyanıtlayarakçalışmayadâhilolanöğretmenlerinözyeterlikleriveişmemnuniyetlerineodaklanılmıştır.Öğretmenlerinyetkinlikleribağlamındanasılhissettikleribubölümdeincelenmiştir.


KAYNAKLAR

Ainley,J.andR.Carstens(2018),“TeachingandLearningInternationalSurvey(TALIS)2018ConceptualFramework”, OECD Education Working Papers,No.187,OECDPublishing,Paris.http://dx.doi.org/10.1787/799337c2-en

OECD(2019).TALIS2019TechnicalReport.PISA,OECDPublishing,Paris.RetrievedfromtheOECDwebsite:https://www.oecd.org/education/talis/TALIS_2018_Technical_Report.pdf


ÖĞRETMEN PROFİLLERİ VE ÖĞRETMENLERİN ÇALIŞTIKLARI OKULLAR

Bubölümde,Türkiye’dekivekarşılaştırmagruplarındakiTALIS2018öğretmenanketineyanıtverenor-taokulöğretmenlerinindemografiközelliklerivegörevyaptıklarıokullarınözellikleriolmaküzereikikısımbulunmaktadır.İlkkısımdaöğretmenlerindemografiközelliklerine(cinsiyet,yaş,eğitim,deneyimgibi)yerverilmiştir.İkincikısımdaisegörevyapılanokullarailişkinözelliklersunulmuştur.Karşılaştırmagrupların-dasınıflarınveokullarınortalamabüyüklükleri,öğretmenbaşınadüşenöğrencisayısıgibideğişkenlerbubölümdeelealınacaktır.

2.1. Öğretmenlerin Demografik Özellikleri

Cinsiyet Dağılımı

KarşılaştırmagruplarındakiülkelerdebulunanveTALIS2018’ekatılanöğretmenlerincinsiyetegöredağı-lımlarıincelendiğindeTürkiye’dekikadınöğretmenlerinoranınınOECDortalamasındanyaklaşık%8dahaazolduğugörülmektedir.BunakarşınTürkiye’debulunankadınöğretmelerinoranının2008yılınagöreyaklaşık%4lükbirartışgösterdiğigörülmektedir.“PISAEnİyiAsya”grubundakadınöğretmenoranınınTürkiye’de-ki2018yılıkadınöğretmenoranındanyaklaşık%4dahaazolduğugörülmektedir.“PISAEnİyiAvrupa”gru-buiseöğretmenlerincinsiyetdağılımlarıaçısındanOECDortalamasıilebenzerlikgöstermektedir.

ERKEK

BÖLÜM 2

Tablo 2.1.Karşılaştırmagruplarındayeralanülkelerdekiöğretmenlerincinsiyetegöredağılımı

% SH % SHTürkiye2008 51,97 2,27 48,03 2,27

Türkiye2018 55,84 1,0 44,16 1,0

OECDOrtalaması 63,63 0,44 36,37 0,44

PISAEnİyiAvrupa 62,63 0,78 37,37 0,78

PISAEnİyiAsya 51,78 0,54 48,22 0,54

Yaş Dağılımı

TALIS2018’ekatılanortaokulöğretmenlerinyaşdağılımlarınınincelenmesi;ülkelerdebulunanöğretimişgücününyaşlanıpyaşlanmadığınıgörmek,gençöğretmenlerinyaşdağılımlarıiçindekioranlarınıdene-yimleribağlamındadeğerlendirmekiçinoldukçaönemlidir.

KADIN ERKEK


Grafik2.1incelendiğinde2008yılındaTALISanketiniyanıtlayanTürkiye’deki25yaşaltı,yaniyenime-zunolanöğretmenlerinistihdamoranlarının%10’larıgeçtiğiancakbuoranın2018yılında%2’leredüştüğüdikkatçekmektedir.DiğertaraftananketiyanıtlayanTürkiye’deki30yaşaltıöğretmenlerinoranıincelendi-ğinde,OECDortalamasınınyaklaşıkikikatıolduğugörülmektedir.Budurum,yakınbirzamandilimindeçoksayıdayeniöğretmeninsistemegirişyaptığınıgöstermektedir.ÇalışmayakatılanTürkiye’deki30yaşaltındabulunanöğretmenlerinoranıyaklaşık%26ikenbuoranın“PISAEnİyiAsya”ve“PISAEnİyiAv-rupa”gruplarında%16,5civarındaolduğugörülmektedir.2018yılıTALISanketiniyanıtlayanöğretmenle-rinverilerinegöreTürkiye’debulunanöğretmenlerin%48’inin30-39yaşaralığındaolduğuvebuoranınkar-şılaştırmagruplarınıntamamındanyüksekolduğugörülmektedir.50yaşınınüzerindebulunanöğretmenle-rinoranlarıincelendiğindeTürkiye’debuoranın%6,OECDortalamasınıniseyaklaşık%30olduğugörül-mektedir.Buoran“PISAEnİyiAsya”grubunda%30civarındadır.Bubulguylaberaber60yaşüzerindekiöğretmenoranlarıincelendiğindeOECDortalamasınınyaklaşık%7olduğu,“PISAEnİyiAsya”ve“PISAEnİyiAvrupa”gruplarındaisebuoranınyaklaşık%5olduğugörülmektedir.Çalışmayakatılanortaokulöğ-retmenlerininTürkiye’de60yaşüzerindekioranınındiğergruplarakıyaslaoldukçadüşük(%1,3)olduğugörülmektedir.

Grafik 2.1.Karşılaştırmagruplarındayeralanöğretmenlerinyaşaralıklarınagöredağılımları

%0

%10 10,10

2,20 2,42 3,

60

8,18

33,8

5

35,0

0

48,11

28,2

7 32,5

4

26,6

9

14,7

0 19,7

528

,56

26,8

3

26,5

8

6,21

4,97

22,9

8

18,7

5

25,11

0,14 1,3

2

6,89

4,94

4,94

23,6

510

,87

13,3

4

13,4

9%20

%30

%40

%50

%60

25 yaş altı 25-29 yaş altı 30-39 yaş 40-49 yaş 50-59 yaş 60 yaş üstü

Türkiye 2008 Türkiye 2018 OECD Ortalaması PISA En İyi AVRUPA PISA En İyi ASYA


Çalışma Durumları

TALIS2018yılıçalışmasınakatılanöğretmenlerinçalışmadurumlarınınortayakonulmasıiçin“Öğret-menolarakmesaisaatleribakımındanşuandakiçalışmadurumunuznedir?”sorusuanketkapsamındasorul-muştur.Öğretmenleretamzamanlı(tamzamanlısaatlerin%90’ındanfazlası),yarızamanlı(tamzamanlısa-atlerin%71-90’ı),yarızamanlı(tamzamanlısaatlerin%50-70’i)veyarızamanlı(tamzamanlısaatlerin%50’sindenaz)seçeneklerisunulmuştur.

Öğretmenlereanketlerdeşuaçıklamasunulmuştur:'Tamzamanlı'ifadesi,resmîolaraktarafınızata-nımlanmışderssaatisayısıvegörevlerinizigösterir.Resmîokullardagörevlibranşöğretmenleriiçin15derssaatini,sınıföğretmenleriiçin18derssaatinigösterir”.Öğretmenlerinbuseçeneklereverdikleriya-nıtlarTablo2.2’deyeralmaktadır.

% SH % SH % SH % SH

Türkiye2008 75,04 1,54 - - - - 1,62 0,48

Türkiye2018 82,50 0,73 9,89 0,54 6,58 0,47 1,04 0,17

OECDOrtalaması 83,34 0,59 6,20 0,22 5,83 0,25 4,63 0,24

PISAEnİyiAvrupa 71,14 0,73 13,71 0,51 11,52 0,62 3,62 0,30

PISAEniyiAsya 93,48 0,38 2,07 0,15 1,83 0,17 2,63 0,30

Tam zamanlı (tam zamanlı

saatlerin % 90'ından fazlası)

Yarı zamanlı (tam zamanlı

saatlerin% 71-90'ı)

Yarı zamanlı (tam zamanlı

saatlerin% 50-70'i)

Yarı zamanlı (tam zamanlı saatlerin%

50'sinden az)

MEB'degörevliöğretmenlerintamamıtamzamanlıolarakçalışmaktadır.Tablonunüzerindeaçıklamasıyapılmışolantamzamanlıifadesinekarşılıkgelenderssaatisayısınıgörevyaptıkları

okuldatamamlayamayanöğretmenlerMEB'ebağlıbaşkabirokuldagörevlendirilerektamzamanlıolaraktanımlananderssaatinitamamlayabilmektedirler.Farklıilvebölgelerdeöğretmenlerin

girdikleriderssaatlerifarklılıkgöstermektedir.Sorudaöğretmenlere"buokulda"girilenderssaatisorulduğuiçinöğretmenlersadecetekbirokuldagirdikleriderssaatinidüşünerek

cevapverdiklerisöylenebilir.Ayrıcaözelokullardersücretikarşılığındayarızamanlıöğretmendeçalıştırabilmektedir.

Türkiye’denaraştırmayakatılanöğretmenlerintamzamanlıoranının2008yılınagöre%7yükselerek2018yılındaOECDortalamasınayaklaştığıgörülmektedir.“PISAEnİyiAvrupa”grubuilekıyaslandığındaTürkiye’dekitamzamanlıöğretmenoranınınyaklaşık%11dahafazlaolduğugörülmektedir.“Türkiye2018”ile“PISAEnİyiAsya”grubukıyaslandığındaise“PISAEnİyiAsya”grubundakitamzamanlıöğretmenlerinoranınınTürkiye’den%11dahafazlaolduğuve%90’larıaştığıgörülmektedir.

Tablo 2.2.Karşılaştırmagruplarındayeralanöğretmenlerinmesaisaatlerinegöreçalışmadurumları


Eğitim Durumları

TALIS2018’deöğretmenlere“Tamamladığınızenyüksekresmîeğitimseviyesinedir?”şeklindebirso-rusorulmuştur.Öğretmenleresunulanseçenekler“önlisans”,“lisans”,“yükseklisans”ve“doktora”şeklin-dedeğişmektedir.

Grafik 2.2. Karşılaştırmagruplarındayeralanöğretmenlerintamamladıklarıenyüksekresmîeğitimseviyesi

%0

%100,18 0,18

60,7 1,7 0,59 2,05

88,1692,27

53,53

63,55

73,19

1,77 1,81 0,5

%20

%30

%40

%50

%60

%70

%80

%90

%100

Ön Lisans Yüksek Lisans DoktoraLisans

Türkiye 2008 Türkiye 2018 OECD Ortalaması PISA En İyi AVRUPA PISA En İyi ASYA

5,64 6,86

41,64

32,76

24,21

Grafik2.2’deanketi,yanıtlayanöğretmenlerintamamladıklarıenyüksekresmîeğitimseviyelerigörülmek-tedir.AnketyanıtlarınagöreTürkiye’deönlisansmezunuöğretmenlerinoranının2008yılınagöreoldukçaazal-dığıve%1'inaltınadüştüğügörülmektedir.Yine2008yılıilekarşılaştırıldığındalisansmezunuolanöğretmen-lerinoranının%5oranındayükseldiğigörülmektedir.

Benzerkarşılaştırma,yükseklisansmezunuöğretmenlerinoranınagöreyapıldığında2008yılında%5,6olanyükseklisansmezunuolanöğretmenoranının2011yılındasadece%1,2artarak%6,8’eulaştığıgörülmektedir.KarşılaştırmagruplarınınyükseklisansmezunuolanöğretmenlerinoranınabakıldığındaOECDortalamasının%42,“PISAEnİyiAvrupa”ve“PISAEnİyiAsya”yükseklisansmezunuolanöğretmenlerinoranınınsırasıyla%33ve%24olduğugörülmektedir.Türkiye’dedoktoramezunuöğretmenlerinoranının%0,18olduğuveTürkiye’dedoktoramezunuolanöğretmenlerinoranının2008yılınagöredeğişmediğigörülmektedir.


Öğretmenlik Yeterliğini Kazanma Yolları

Öğretmenlereuygulananankette,öğretmenlikyeterliklerininasıleldeettiklerisorulmuştur.Öğretmenlere“Alaneğitimisırasındakiöğretmeneğitimi”,“Alaneğitimineekolaraköğretmeneğitimi”,“Başkabirpedagojikalandaeğitimveyayetiştirmeprogramı”,“Sadecealanodaklıeğitimveyayetiştirmeprogramı”,“Öğretmenlikyaptığımalanadairherhangibirresmîyeterliğeveyapedagojikeğitimesahipdeğilim.”ve"Diğer"seçeneklerisunulmuştur.

Anketkapsamında“Alaneğitimisırasındakiöğretmeneğitimi:Öğretmenolacakların,alaneğitiminivepedagojikformasyonualdığınıtekbelgeilegöstereneğitimdir.”tanımıve“Alaneğitimineekolaraköğret-meneğitimi:Öğretmenolacakların,alaneğitiminivepedagojikformasyonualdığınıayrıayrıbelgelerlegös-tereneğitimdir.”tanımıöğretmenlerlepaylaşılmıştır.Türkiye’dehızlıveyaözelbiryollayapılanöğretmeneğitimibulunmadığındanbuseçenekTürkiyeanketindeyeralmamıştır.Tablo2.3’te,anketeyanıtlarındağı-lımlarıyeralmaktadır.

% SH % SH % SH % SH % SH % SH % SH

Türkiye 79,60 0,82 16,48 0,75 - - 0,90 0,19 1,85 0,30 0,13 0,05 1,05 0,19

OECD Ortalaması 51,11 0,40 30,17 0,37 2,00 0,12 2,37 0,11 6,64 0,24 2,56 0,16 5,15 0,17

PISA En İyi Avrupa 20,42 0,72 66,71 1,03 7,14 0,57 0,68 0,16 1,03 0,24 1,59 0,27 2,44 0,29

PISA En iyi Asya 83,08 0,51 14,27 0,44 - - 1,18 0,17 0,48 0,10 0,83 0,15 0,16 0,05

Alaneğitimi

sırasındakiöğretmeneğitimi(%)

Alaneğitimineek

olaraköğretmeneğitimi(%)

Hızlıveyaözelbir

yollayapılanöğretmeneğitimi(%)

Başkabirpedagojik

alandaeğitimveyayetiştirmeprogramı(%)

Sadecealanodaklıeğitim

veyayetiştirme

programı(%)

Öğretmenlikyaptığıalanadairherhangibirresmî

yeterliğeveyapedagojik

eğitimesahipolmama(%)

Diğer(%)

Tablo2.3incelendiğindeanketiyanıtlayanTürkiye’dekiortaokulöğretmenlerininbüyükçoğunluğununalaneğitimisırasındaöğretmeneğitimiyleöğretmenlikyeterliklerinikazandıklarıgörülmektedir(%79,8).Alaneğitimisırasındaöğretmenlikyeterliğinikazanmaoranı“PISAEnİyiAsya”grubunda%83ve“PISAEnİyiAvrupa”grubundaise%20oranındadır.

Tablo 2.3.Öğretmenlerinöğretmenlikyeterliğinikazanmayolları


Dolayısıyla,Türkiye’dekiöğretmenlikyeterliğinieldeetmeşeklindekioran“PISAEnİyiAsya”grubuy-labenzerlikgöstersede“PISAEnİyiAvrupa”grubutamtersiorandabireğilimgöstermektedir.OECDor-talamasınabakıldığındaöğretmenlikyeterliğinieldeetmeyolununalaneğitimisırasındaöğretmeneğitimiy-le(%51)vediğeryollarlaeldeedilenyeterliğindeaynıorandaolduğugörülmektedir.Öğretmenlerinyeter-liklerinifarklıtürdekieğitimlerilekazanmalarıdikkatiçekmektedir.

Öğretmenlik Eğitimi Sürecinin Kapsamı

Öğretmeneğitimi,birçokülkedealaneğitimisırasındaöğretmeneğitimiveyaalaneğitimineekolaraköğretmeneğitimişeklindedevametmektedir.Tablo2.3’tedeişaretedildiğiüzereöğretmeneğitimiyoluneolursaolsunöğretmeneğitimininniteliğiönemtaşımaktadır.BubağlamdaTALIS2018’deöğretmenlere,resmîöğretmeneğitimisürecindebellihususlarıneğitimsürecindeyeralıpalmadığısorulmuştur.Buhusus-lardanbazıları“öğretilenderslerin/konularınbazılarınınveyatamamınıniçeriği”,“öğretilenderslerin/konu-larınbazılarınınveyatamamınınsınıfiçiuygulamaları”ve“öğretilenderslerin/konularınbazılarınınveyatamamınınöğretimyöntemleri”şeklindeyeralmıştır.Buhususlarıneğitimsürecindeyeraldığınıdüşünenöğretmenler“evet”,yeralmadığınıdüşünenlerise“hayır”seçeneğiniişaretlemiştir.Grafik2.3’teöğretmeneğitimisürecincebelirtilenhususlarınyeraldığını(“evet”iseçenöğretmenlerinoranı)düşünenöğretmen-lerinoranlarıverilmiştir.

Grafik 2.3. Öğretmeneğitimisürecindebazıhususlarınyeralmadurumları

ÖĞRETİLEN KONULARIN BAZILARININ VEYA TAMAMININSINIF İÇİ UYGULAMASI

ÖĞRETİLEN DERSLERİN BAZILARININ VEYA TAMAMININÖĞRETİM YÖNTEMLERİ

ÖĞRETİLEN DERSLERİN / KONULARIN BAZILARININ YA DA TAMAMININ İÇERİĞİ

76 78 82 84 86 88 90 92 94 96 98

Türkiye OECD Ortalaması PISA En İyi AVRUPAPISA En İyi ASYA

%

%

% 89,94

88,1487,84

94,7591,61

83,887,81

96,3489,66

92,8191,24

93,38


Grafik2.3incelendiğinde“PISAEnİyiAsya”grubundabulunanöğretmenlerin%93,3’üöğretmeneğiti-misürecindeöğretilenderslerin/konularınbazılarınınveyatamamınıniçeriğininprogramlarındayeraldığı-nısöylemiştir.BuoranTürkiye’de%89,9olarakkarşımızaçıkmaktadır.

TALIS2018anketiniyanıtlayanortaokulöğretmenlerininöğretmeneğitimisürecinde“öğretilendersle-rin/konularınbazılarınınveyatamamınınöğretimyöntemleri”konusunukapsayanbireğitimalmadurumla-rıincelendiğinde,“PISAEnİyiAvrupa”grubundabulunanöğretmenlerin%94,7’sininbukonularıkapsayanbireğitimaldıklarınıifadeetmiştir.Türkiye’de%88,1olarakbelirlenmiştir.BuoranOECDortalamasındanyaklaşık%0,3yüksekken,“PISAEnİyiAvrupa”ve“PISAEnİyiAsya”karşılaştırmagruplarındandüşük-tür.

Öğretilenderslerin/konularınbazılarınınveyatamamınınsınıfiçiuygulamalarınınöğretmeneğitimiprog-ramlarındakapsandığını“PISAEnİyiAvrupa”grubundabulunanveçalışmayakatılanöğretmenlerin%96,3’ü'evet'olarakyanıtlarkenbuoranTürkiye’de%83,8’dir.BuoranlaTürkiye,karşılaştırmagruplarıiçindeendüşükoranasahiptir.Belirlenentümhususlararasındaendüşükorandaöğretmenin,öğretmeneğitimisüre-cindeöğretilenkonularınsınıfiçiuygulamalarınınyeraldığınısöylemesiüzerindeönemledurulmasıgere-kenhususlardanbiriolarakkarşımızaçıkmaktadır.

Öğretmenlerin Kendilerini Hazır Hissetmeleri

TALIS2018’deöğretmenlereiçerik,pedagojiveuygulamabağlamındakendilerininekadarhazırhisset-tiklerisorulmuştur.Öğretmenleresunulanyanıtseçenekleri“hiç”,“biraz”,“oldukça”ve“tamamen”şeklin-dedeğişmektedir.Tablo2.4’teöğretmenlerinbelirlenenhususlardakendilerinihazırhissetmedurumlarıve-rilmiştir.

Türkiye’debulunanöğretmenlerin%85’tenfazlasıkonularıniçeriği,öğretimyöntemleri,sınıfiçiuygu-lamalarvegelişimveöğrenmeyitakipetmegibikonulardakendilerini“oldukça”ve“tamamen”hazırhis-setmektedirler.Tümbuhususlararasındabilimveiletişimteknolojilerikonusunda“oldukça”ve“tamamen”hazırhissedenlerinoranıTürkiye’de%70civarındadır.

Belirlenenhususlardakendilerini“oldukça”ve“tamamen”hazırhissedenöğretmenlerinoranları,tümkarşılaştırmagruplarıiçindeenfazlaTürkiye’dedir.Budurum,oldukçadikkatçekicidirvederinlemesinebiraraştırmayapılmasıgereklidir.Diğertaraftanbakıldığındaiçerik,öğretimyöntemleri,sınıfiçiuygulamalar,gelişimveöğrenmeyitakipetmegibihususlardakendisini“hiç”ve“biraz”hazırhissedenlerinoranının%10’unüzerindeolduğugörülmektedir.Buoran,bilgiveiletişimteknolojilerikonusunda%30’larayaklaş-maktadır.


Tablo 2.4.Öğretmenlerinkendilerinihazırhissetmedurumları

% SH % SH % SH % SH

Hiç 0,46 0,12 1,73 0,12 2,09 0,19 2,72 0,22

Biraz 11,11 0,54 18,72 0,66 20,59 0,76 40,13 0,61İÇERİK

Oldukça 49,63 1,10 44,87 0,46 47,58 0,85 42,35 0,53

Tamamen 38,79 0,98 34,67 0,72 29,75 0,80 14,80 0,42

Hiç 0,61 0,13 4,20 0,21 2,15 0,23 3,61 0,26

Biraz 13,78 0,67 26,70 1,07 23,64 0,98 41,51 0,55ÖĞRETİM

YÖNTEMLERİ Oldukça 53,08 0,88 45,62 0,56 51,92 0,92 42,47 0,53

Tamamen 32,52 0,89 23,47 0,65 22,30 0,74 12,40 0,33

Hiç 1,37 0,23 4,38 0,21 1,80 0,20 5,14 0,33

SINIF İÇİ UYGULAMALAR

Biraz 16,45 0,71 24,07 0,52 18,07 0,62 37,17 0,63

Oldukça 48,96 1,01 45,15 0,56 48,43 0,94 43,91 0,63

Tamamen 33,22 0,95 26,0 0,54 31,70 0,84 13,79 0,42

Hiç 5,29 0,42 20,86 0,44 21,45 0,68 20,97 0,63

BİLGİ VE İLETİŞİM TEKNOLOJİLERİ Biraz 23,38 0,77 33,05 0,85 35,26 0,87 43,07 0,59

Oldukça 43,80 1,05 30,77 0,79 31,35 0,86 27,75 0,53

Tamamen 27,53 0,84 15,32 0,48 11,94 0,64 8,21 0,32

Hiç 1,96 0,26 11,08 0,43 12,80 0,62 10,51 0,39

Biraz 12,48 0,63 30,19 0,75 36,72 0,88 43,27 0,57

Oldukça 47,74 1,09 41,35 1,37 39,30 0,95 37,87 0,55

Tamamen 37,83 1,04 17,38 0,57 11,18 0,58 8,35 0,28

Türkiye OECD Ortalaması

PISA En İyi Avrupa

PISA En İyi Asya

GELİŞİM VE ÖĞRENMEYİ TAKİP ETME


Grafik2.4’te“içerik”,“öğretimyöntemleri”,“sınıfiçiuygulamalar”,“bilgiveiletişimteknolojileri”,“gelişimveöğrenmeyitakipetme”hususlarındaanketekatılanvekendini“tamamen”hazırhissedenlerinTürkiye’dekioranınındiğerkarşılaştırmagruplarınagöreoldukçafazlaolduğugörülmektedir.ÖzelliklePISA’dabaşarılıolanülkelerdekiöğretmenlerinTürkiye’dekiöğretmenleregöredahaazınınkendinihazırhissetmesi,üzerindeönemledurulmasıgerekenbirkonuolarakkarşımızaçıkmaktadır.

Grafik 2.4. Belirlikonulardakendini"tamamen"hazırhissetiğinisöyleyenöğretmenlerinoranları

%0

%5

%10

%15

%20

%25

%30

%35

%40

İçerik Öğretim Yöntemleri Sınıf İçi Uygulamalar

Bilgi ve İletişim Teknolojileri Gelişim ve Öğrenmeyi Takip Etme

Türkiye OECD Ortalaması PISA En İyi AVRUPA PISA En İyi ASYA

38,79

32,52 33,22

29,75

22,30

31,70

11,94 11,18

14,80

12,4013,79

8,21 8,35

34,67

23,47

26,40

15,3217,38

27,53

37,83

Öğretmen Olmadaki Önemli Faktörler

TALIS2018’deöğretmenlere,öğretmenlikmesleğiniseçmedebelirlenenhususlarınnekadarönemliol-duğusorulmuştur.Öğretmenleresunulanyanıtseçenekleri“hiçönemlideğil”,“azönemli”,“ortaderecedeönemli”ve“çokönemli”şeklindedeğişmektedir.AnketiyanıtlayanTürkiye’dekiöğretmenlerinyaklaşık%50’siöğretmenlikmesleğiniseçmede“mesaisaatlerininözelhayatlarındakisorumluluklaradahafazlava-kitayırmayısağlaması"nınçokönemliolduğunubelirtmişlerdir.BuoranOECD,“PISAEnİyiAvrupa”ve“PISAEnİyiAsya”gruplarındasırasıyla%32,%24ve%28olarakkarşımızaçıkmaktadır.Öğretmenyanıt-larınailişkinbulgularTablo2.5’teyerverilmiştir.


Tablo2.5’tegörüldüğüüzereanketiyanıtlayanTürkiye’dekiöğretmenlerin%85’iöğretmenlikmesleği-niseçmede“öğretmenliğintoplumafaydalıolmayısağlaması"nınçokönemliolduğunubelirtirkenbuoran“PISAEnİyiAvrupa”grubunda%52ve“PISAEnİyiAsya”grubunda%37olarakkarşımızaçıkmaktadır.Türkiye’deöğretmenlikmesleğininseçilmesindemesaisaatleribirçoköğretmentarafındanönemlibirne-denolarakgösterilsedeöğretmenlikmesleğininseçilmesindemesleğintoplumafaydalıbirmeslekolarakgörülmesinindeönemliolduğugörülmektedir.

Öğretmenlik Tercihi

TALIS2018anketindeöğretmenlere,öğretmenliğinkariyerolarakilktercihleriolupolmadığısorulmuş-tur.Öğretmenlerdensoruya“evet”yada“hayır”şeklindeyanıtvermeleriistenmiştir.Türkiye'deanketiya-nıtlayanöğretmenlerin%64’üöğretmenliğinkariyerolarakilktercihleriolduğunusöylemiştir.Buoran;OECD,PISAEnİyiAvrupavePISAEnİyiAsyagruplarındasırasıyla%63,%57ve%81’dir.“PISAEnİyiAsya”grubundaöğretmenlerinbüyükbirçoğunluğununkariyerolarakilktercihlerininöğretmenlikolmasıdikkatçekicidir.

Tablo 2.5.Öğretmenlikmesleğiniseçmedekifaktörleregöreöğretmenlerinoranları

% SH % SH % SH % SH % SH % SH % SH % SH % SH % SH % SH % SH

Türkiye 4,48 0,47 12,11 0,67 33,99 0,92 49,42 1,01 1,91 0,21 7,02 0,43 32,03 0,91 59,04 0.90 0,34 0.07 1,34 0,17 12,55 0,50 85,77 0,51

OECDOrtalaması 8,91 0,37 21,69 0,57 36,80 0,96 32,60 0,73 4,01 0,19 15,45 0,32 36,38 0,75 44,15 0,79 1,61 0,09 6,12 0,25 27,68 0,49 64,59 0,63

PISAEnİyiAvrupa 15,27 0,83 25,10 0,74 35,63 0,97 24,00 0,76 9,39 0,56 20,62 0,65 36,82 0,93 33,17 0,93 2,91 0,25 9,59 0,52 34,96 0,86 52,53 0,99

PISAEnİyiAsya 7,60 0,37 25,89 0,53 38,11 0,58 28,41 0,46 4,61 0,27 23,99 0,57 47,54 0,65 23,87 0,54 2,76 0,22 13,78 0,48 45,77 0,62 37,69 0,62

Mesai saatleri ve çalışma takviminin (ders saatleri, tatiller, yarı zamanlı pozisyonlar) özel hayatımdaki

sorumluluklarıma vakit ayırmamı sağlamasıÖğretmenliğin, sosyal olarak dezavantajlı olanlara

faydalı olmamı sağlaması Öğretmenliğin topluma faydalı olmamı sağlaması

Hiç

öne

mli

deği

l

Hiç

öne

mli

deği

l

Ort

a de

rece

de ö

nem

li

Ort

a de

rece

de ö

nem

li

Çok

öne

mli

Çok

öne

mli

Çok

öne

mli

Az

önem

li

Az

önem

li

Hiç

öne

mli

deği

l

Ort

a de

rece

de ö

nem

li

Az

önem

li


Öğretmenlik Deneyimi

Karşılaştırmagruplarındayeralanöğretmenlere,öğretmenolarakçalıştıklarıtoplamyılveöğretmenolarakbulunduklarıokuldaçalıştıklarıyılsorulmuştur.Oluşturulankategoriler“5ve5yıldanaz”,“6-11yılarası”,“11-20yılarası”ve“20yıldanfazla”şeklindedir.Tablo2.7’dekiTürkiye’deöğretmenlerintoplamöğretmenlikdeneyimsürelerinebakıldığında2008yılınagöre2018yılında10yıldanazdeneyimesahipolanöğretmenlerinoranlarındayaklaşık%13’lükbirazalmagerçekleştiği,“11-20yılarasında”deneyimesahipolanöğretmenlerinoranındaiseyaklaşık%13’lükbirartışolduğugörülmektedir.Budurumarağmentümkarşılaştırmagruplarıarasında“5yıldanaz”deneyimesahipolanöğretmenlerinoranınınenfazlaTürkiye’deolduğugörülmektedir.“11-20yılarası”öğretmenlikdeneyiminesahipolanlarınoranı,TALIS2018’detümkarşılaştırmagruplarıiçinbirbirineçokyakındır.“20yıldanfazla”deneyimesahipolanöğretmenlerinoranınınisediğerkarşılaştırmagruplarındaTürkiye’ninikikatındanfazlaolduğugörülmektedir.Buoran,Türkiye’de%12iken“PISAEnİyiAsya”grubunda%37’lereyaklaşmaktadır.

Karşılaştırmagruplarındakiöğretmenlerinbulunduklarıokullardakideneyimlerinebakıldığında,Türkiye’dekiöğretmenlerinyaklaşık%80'ininbulunduklarıokulda5yıldanazsüredirgörevyaptıklarıgörülmektedir.KarşılaştırmagruplarınagörebuoranenfazlaTürkiye’dedir.Şuandaçalıştığıokulda“11-20yılarasında”çalışanöğretmenlerin“PISAEnİyiAvrupa”grubunda%23,OECDortalamasındaiseyaklaşık%20olduğuanlaşılmaktadır.Buoranlar,Türkiyeve“PISAEnİyiAsya”grubuiçinsırasıylayaklaşıkolarak%5ve%10olarakkarşımızaçıkmaktadır.

Tablo 2.6.Kariyerolarakilktercihininöğretmenlikolduğunusöyleyenöğretmenlerinoranları

Evet Hayır

% SH % SH

Türkiye 64,69 0,83 35,31 0,83

OECDOrtalaması 63,73 0,61 36,27 0,61


PISAEnİyiAsya 81,03 0,47 18,97 0,47

Kariyer olarak öğretmenliğin ilk tercih olması (%)


Tablo 2.7. Bulunduklarıokuldakivetoplamöğretmenlikdeneyiminegöreöğretmenlerinoranları

2.2. Öğretmenlerin Okullara Göre Dağılımları

TALIS2018uluslararasıraporundaöğretmenlerinokullaradağılımlarınınçokönemliolduğubelirtilmektedir

(OECD,2019).Tümülkelerde,ülkeiçindekiokullar,bulunduklarıkonum(kırsal,kentselvs.),karşılaştıkları

zorluklar,bellialanlardakiöğretmenihtiyaçlarıbakımındanfarklılıkgöstermektedir.Bubağlamda,birçokülke

farklıkonumlardabulunanokullarına,onlarınihtiyaçlarınıkarşılayacaköğretmenleratamaktadır(Schleicher,

2012).Uluslararasıraporlardadavurgulandığıgibi(OECD,2014)birçokçalışma,düşüknitelikleresahip

öğretmenlerindahaçokdezavantajlıokullardabulunduğunuvebunundabuokullardabulunanöğrencileriçin

eğitimdefırsateşitliğibağlamındadezavantajlıbirdurumayolaçtığınıvurgulamaktadır.Bubölümdeöğretmenlerin

okullaradağılımları;onlarınmeslekideneyimleri,sosyoekonomikbakımdandezavantajlıveavantajlıokullar,

öğretmenlerinmezuniyetdüzeyleriveokulunkonumubağlamlarındaincelenecektir.

% SH % SH % SH % SH

Türkiye2008 77,20 1,51 16,43 1,40 4,88 0,58 1,49 0,38

Türkiye2018 79,14 0,70 15,15 0,64 4,80 0,32 0,91 0,18

OECDOrtalaması 52,29 0,89 18,26 0,47 19,25 0,77 10,21 0,47


PISAEnİyiAsya 69,35 0,67 15,22 0,48 9,79 ,36 5,65 0,34

Türkiye2008 41,07 2,23 27,58 1,84 19,40 1,37 11,95 1,26

Türkiye2018 31,09 0,92 24,43 0,89 32,34 0,78 12,13 0,51

OECDOrtalaması 22,06 0.85 17,75 0,45 30,81 1,08 29,37 0,54


PISAEnİyiAsya 19,78 0,53 17,04 0,48 26,54 0,62 36,65 0,74

5 ve 5 yıldan az (%)

BU

LU

ND

UK

LA

RI

OK

UL

DA

Kİ

ÖĞ

RE

TM

EN

LİK

D

EN

EY

İMİ

TOPL

AM

Ö

ĞR

ET

ME

NL

İK

DE

NE

YİM

İ

6-10 yıl arası (%)

11-20 yıl arası %

20 yıldan fazla %


Öğretmenlerin Deneyimlerine Göre Kırsal ve Kentsel Bölgelerde Görev Almaları

TALIS2018anketindeokullarınbulunduklarıkonumlar;köy(3000kişiyekadar),belde(3001ile15.000

kişiarası),ilçe(15.000ile100.000kişiarası),şehir(100.001ile1.000.000arası),büyükşehir(1.000.000ki-

şidenfazla)olarakbelirlenmiştir.Bubölümdeokullarınkonumları15.000’denazkişininyaşadığıyerdeki

okullar(köylervebeldeler),15.000ile100.000kişiarasındakişininyaşadığıyerdekiokullar(ilçe)ve

100.000’denfazlakişininyaşadığıyerdekiokullar(şehirvebüyükşehir)olaraküçkısımdaincelenmiştir.

Tablo2.8’deanketyanıtlarıdoğrultusundaTürkiye’de2008yılındanüfusu15.000’denazolanbölgeler-

debulunanöğretmenlerin%62’sinin“5yılveyadahaaz”öğretmenlikdeneyiminesahipolduğu,buoranın

2018yılında%49’adüştüğügörülmektedir.Ancakbuoranhâlenkarşılaştırmagruplarıiçindeenyüksekola-

nıdır.Nüfusu15.000’denazolanyerlerdebulunanöğretmenlerden5yılvedahaaztecrübeyesahipolanla-

rınoranı“PISAEnİyiAvrupa”ve“PISAEnİyiAsya”gruplarında%21olarakbelirlenmiştir.Nüfusu15.000

ile100.000kişiarasındaolanyerlerdebulunanöğretmenlerinTürkiye’de%33’ü,“PISAEnİyiAvrupa”da

%18’ive“PISAEnİyiAsya”da%19’u5yılvedahaazöğretmenlikdeneyiminesahiptir.

Diğertaraftan,katılımcılarınyanıtlarınagöreTürkiye’denüfusu100.000kişininüzerinde(şehirvebü-

yükşehir)olanyerlerdebulunanöğretmenlerinoranının%52,6olduğugörülmektedir.Buöğretmenlerden5

yıldanfazlaöğretmenliktecrübesinesahipolanlarınoranıTürkiye’de%78,“PISAEnİyiAvrupa”da%77

ve“PISAEnİyiAsya”da%80olarakkarşımızaçıkmaktadır.

TALIS2018anketyanıtlarınagöreiseTürkiye’denüfusu15.000’denazolanyerlerdegörevyapanöğ-

retmenlerinoranı%22’dir.Genelolarakbuyerlerdebulunanöğrencilerindiğeryerlerdekiöğrencileregöre

akademikolarakdahabaşarısızolduklarıbazıçalışmalardakarşımızaçıkmaktadır(Yıldırım,Yıldırımve

Ceylan,2017).Tablo2.8'deöğretmenlerindeneyimlerinegörekırsalvekentselokullardakioranlarıdaha

detaylıolarakincelenebilir.


Tablo 2.8. Öğretmenlerindeneyimlerinegörekırsalvekentselbölgelerdekiokullardagörevyapanöğretmenlerinoranları

Sosyoekonomik yönden dezavantajlı ailelerden gelen öğrencilerin oranına göre öğretmen deneyimleri.

TALIS2018anketinde“sosyoekonomikyöndendezavantajlıaileler”ifadesi;yeterlidüzeydebarınma,beslenmeyadatıbbibakımgibitemelihtiyaçlardanyoksunailelereişaretetmektedir.TALIS2018anketin-deortaokulöğretmenlerinesınıflarındabulunansosyoekonomikyöndendezavantajlıailelerdengelenöğ-rencilerinoranısorulmuştur.

Sosyoekonomikyöndendezavantajlıailelerdengelenöğrencilerinoranının%30'danfazlaolduğuokul-larliteratürde"zorluokullar"olaraktanımlanmaktadır.

% SH % SH % SH % SH % SH % SH % SH % SH % SH

Türkiye2008 20,29 4,32 61,66 5,30 38,34 5,30 31,20 5,48 38,18 4,74 61,82 4,74 48,51 3,39 33,12 4,97 66,88 4,97

Türkiye2018 22,20 0,24 49,16 2,47 50,84 2,47 25,19 0,19 33,94 1,79 66,06 1,79 52,61 0,23 21,81 0,93 78,19 0,93

OECDOrtalaması 31,99 2,53 24,88 2,13 75,12 2,13 30,98 1,74 19,52 0,79 80,48 0,79 37,03 1,64 21,71 0,83 78,29 0,83

PISAEnİyiAvrupa 23,58 2,54 21,93 1,63 78,07 1,63 40,84 3,50 18,38 1,05 81,62 1,05 35,58 3,13 22,58 1,54 77,42 1,54

PISAEnİyiAsya 8,62 0,92 21,24 2,79 78,76 2,79 23,96 2,05 19,63 1,34 80,37 1,34 67,42 1,77 19,58 0,66 80,42 0,66

15 000 veya daha az kişi

bulunan bölgelerde bulunan

okullarda çalışan öğ-

retmenlerin oranı

5 yıl veya daha az

öğretmenlik tecrübesi

olan öğretmenler

15 001 - 100 000 kişilik

alanlardaki okullarda

çalışan öğretmenler

100 000'den fazla kişiliğe

sahip bölgelerde bulunan

okullarda çalışan

öğretmenler

5 yıl veya daha az


olan öğretmenler

5 yıldan fazla


olan öğretmenler

5 yıl veya daha az


olan öğretmenler

5 yıldan fazla


olanöğretmenler

15 000 veya daha az kişiden oluşan alanlardaki

okullarda15 001 - 100 000 kişilik alanlardaki okullarda

100 000'den fazla kişinin bulunduğu bölgelerde

bulunan okullarda

5 yıldan fazla


olan öğretmenler


Tablo2.9’daTALIS2018anketiniyanıtlarınagöresosyoekonomikyöndendezavantajlıailelerdengelenöğrencilerinoranı%30’danfazlaolanokullardakiöğretmenlerindağılımlarıgörülmektedir.Türkiye’desos-yoekonomikyöndendezavantajlıailelerdengelenöğrencilerinoranının%30’danfazlaolduğuokullarınınoranı%23,86olarakkarşımızaçıkmaktadır.Buokullarınoranı“PISAEnİyiAvrupa”grubundaTürkiye’yeyakın(%21,54)iken“PISAEnİyiAsya”grubundabuoranoldukçadüşüktür(%8,8).BuokullardabulunanöğretmenlerindeneyimlerinegöredağılımlarıGrafik2.5’teverilmiştir.

Tablo 2.9. Sosyoekonomikyöndendezavantajlıailelerdengelenöğrencilerinoranınagöreokullarınveöğretmenlerinoranı

% SH % SH

Türkiye 23,86 0,20 20,57 0,20

OECDOrtalaması 39,59 2,5 35,00 2,5


PISAEnİyiAsya 8,79 1,33 7,60 1,33

Sosyoekonomik yönden dezavantajlı ailelerden gelen

öğrencilerin oranının%30’dan fazla olduğu okullar


öğrencilerin oranının%30’dan fazla olduğu okullardaki

öğretmenler


Grafik 2.5. Sosyoekonomik yönden dezavantajlı ailelerden gelen öğrencilerin %30’dan fazlabulunduğu okullarda (zorlu okullar) görev yapan öğretmenlerin deneyimleri

Grafik2.5incelendiğindeTALIS2018yanıtlarınagöreTürkiye’dezorluokullardagörevyapanöğret-menlerinyaklaşık%40’ının5yılveya5yıldanazdeneyimesahipolduklarıgörülmektedir.“PISAEnİyiAvrupa”ve“PISAEnİyiAsya”gruplarındabuoranınTürkiye’dekioranagöreoldukçadüşükvesırasıyla%25ve%20olduğugörülmektedir.Diğertaraftan,Türkiye’dezorluokullardagörevyapanöğretmenlerinyaklaşık%9’unun20yıldanfazladeneyimesahipolduklarıgörülürkenbuoranın“PISAEnİyiAsya”gru-bunda%36,5’eyaklaştığıgörülmektedir.OECDortalamasındabuoran%25,5olarakkarşımızaçıkmakta-dır.Şüphesizöğretmenlikdeneyimibirokuldazorluklarlabaşedebilmekiçinönemliunsurlardanbiridir.Türkiye’de,zorluokullardadeneyimleriazolanöğretmenlerinoranınınfazlaolması,diğertaraftansosyo-ekonomikyöndengörecedahaavantajlıokullardagörevyapandeneyimlerifazlaolanöğretmenlerinoranı-nınyüksekolmasıdikkatleriçekenbirdurumolarakkarşımızaçıkmaktadır.

%0

%5

%10

%15

%20

%25

%30

%35

%40

%45

5 ve 5 yıldan az 20 yıldan fazla

Türkiye 2018 OECD Ortalaması 2018 PISA En İyi Avrupa 2018 PISA En İyi Asya 2018

9,04

40,06

25,56 25,1926,11

17,97

36,43

20,02


Öğretmen Sayılarının Okullara Göre Dağılımları

TALIS2018anketindeokulyöneticilerine,okullarındabulunanöğretmenlerinsayılarısorulmuştur.Tab-lo2.10’daokulyöneticilerininyanıtlarınagöreokullardabulunanöğretmensayılarınınortalamalarıveokul-lardakiöğrencisayısınınöğretmensayısınaoranınınortalamasıverilmiştir.KarşılaştırmagruplarıiçerisindezorluokullardaokulbaşınadüşenortalamaöğretmensayısınınenazTürkiye’de(23,2),enfazla“PISAEnİyiAvrupa”grubunda(59,5)olduğugörülmektedir.Buokullardaki...öğrencisayısınınöğretmensayısınınoranınabakıldığında,ortalamaolarakzorlubirokuldaTürkiye’debiröğretmene17,3öğrencidüşerkenbuoranın“PISAEnİyiAvrupa”ve“PISAEnİyiAsya”gruplarındasırasıyla13ve12,3olduğugörülmekte-dir.

Nitelikli Öğretim Sağlama Kapasitesinin Kısıtlanmadığı Okullar

TALIS2018’deokulyöneticilerinebazıunsurların“okullarınnitelikliöğretimsağlamakapasitesinineöl-çüdekısıtladığı”sorulmuştur.Yöneticileresunulanyanıtseçenekleri“hiç”,“birdereceyekadar”,“sıklıkla”ve“çok”şeklindedeğişmektedir.Tablo2.11’debuunsurlardan“nitelikliöğretmeneksikliğinin”,“eğitimmater-yallerinineksikliğininyadayetersizliğinin”,“yetersizinterneterişiminin”ve“sosyoekonomikyöndendeza-vantajlıailelerdengelenöğrencilereeğitimverecekyetkinliğesahipöğretmenlerineksikliğinin”nitelikliöğ-retimeksikliğinin“hiç”kısıtlanmadığınısöyleyenyöneticilerinoranıverilmiştir.“Nitelikliöğretmeneksikli-ğinin”sorunolmadığıokullarınoranı,Türkiye’de%16ikenbuoranın“PISAEnİyiAsya”grubunda%30,4olmasıve“OECDOrtalaması”nın%31,2olmasıdikkatleriçekmektedir.Diğertaraftan“eğitimmateryalleri-nineksikliğininyadayetersizliğinin”sorunolmadığıokullarınoranıTürkiye’de%35,6’dır.

Ortalama öğretmen sayısı SH Ortalama

öğrenci sayısı SH

Türkiye 23,23 0,70 17,30 1,55

OECDOrtalaması 34,97 1,59 13,54 0,45


PISAEnİyiAsya 29,82 0,49 12,36 0,21


öğrencilerin oranının%30’dan fazla olduğu okullar


öğrencilerin oranının%30’dan fazla olduğu okullarda bir öğretmene düşen ortalama

öğrenci sayısı

Tablo 2.10.Karşılaştırmagruplarınınokullardakiöğretmensayısıortalamasıveöğretmenbaşınadüşenortalamaöğrencisayısı


“PISAEnİyiAsya”ve“PISAEnİyiAvrupa”gruplarındabuoranınsırasıyla%66,5ve%59,2olduğugörülmek-tedir.Sorunolmadığı,dolayısıyla“nitelikliöğretmeneksikliğinin”ve“eğitimmateryallerinineksikveyayetersiz”olmadurumununolmadığıokullarınoranınındiğerkarşılaştırmagruplarınakıyaslaendüşükorandaTürkiye’deolduğugörülmektedir.“Yetersizinterneterişiminin”sorunolmadığıokullarınoranı,Türkiye’de%50,5olarakkar-şımızaçıkmaktadır.Buoran,enyüksekolarak“PISAEnİyiAvrupa”grubundadır(%67).“Sosyoekonomikyön-dendezavantajlıailelerdengelenöğrencilereeğitimverecekyetkinliğesahipöğretmenlerineksikliğinin”sorunol-madığıokullarınoranıTürkiye’de%31,7’dir.“PISAEnİyiAvrupa”grubundabuoran%55,5’ekadarçıkmakta-dır.

% SH % SH % SH % SHTürkiye 16,00 3,70 35,63 4,16 50,50 4,64 31,75 3,68OECDOrtalaması 31,26 2,87 59,94 2,95 52,51 3,46 46,32 3,71PISAEnİyiAvrupa 22,91 2,88 59,22 3,25 67,02 3,05 55,55 3,71PISAEnİyiAsya 30,42 2,50 66,56 2,84 46,74 3,04 32,04 2,53

Nitelikli öğretmen

eksikliği (HİÇ)

Eğitim materyallerinin

eksikliği ya da yetersizliği

(HİÇ)

Yetersiz internet erişimi

(HİÇ)

Sosyoekonomik yönden

dezavantajlı ailelerden gelen

öğrencilere eğitim verecek

yetkinliğe sahip öğretmenlerin eksikliği (HİÇ)

Tablo 2.11. Nitelikli öğretim sağlama kapasitesinin kısıtlandığı unsurlara "hiç"

cevabını veren okul yöneticilerin oranı


KAYNAKÇA

OECD(2014),TALIS2013Results:AnInternationalPerspectiveonTeachingandLearning,TALIS,OECDPublishing.

OECD(2019).TALIS2019TechnicalReport.PISA,OECDPublishing,Paris.RetrievedfromtheOECDwebsite:https://www.oecd.org/education/talis/TALIS_2018_Technical_Report.pdf

Schleicher,A.(ed.)(2012),PreparingTeachersandDevelopingSchoolLeadersforthe21stCentury:LessonsfromaroundtheWorld,

OECDPublishing,Paris,http://dx.doi.org/10.1787/9789264174559-en.

Yıldırım,H.H.,Yıldırım,S.veCeylan,E.(2017).TürkiyePerspektifindenTIMSS2015Sonuçları(TEDMEMAnalizDizisi4).Ankara:TürkEğitimDerneğiYayınları.


OKUL YÖNETİCİLERİNİN DEMOGRAFİK ÖZELLİKLERİ VE MESLEKİ GELİŞİMLERİ

Bubölümde,TALIS2018’ekatılarakanketeyanıtveren,Türkiye’dekivekarşılaştırmagruplarındakior-taokullarda(ISCED2)bulunanyöneticilerindemografiközelliklerivemeslekigelişimlerineilişkinbulgula-rayerverilmiştir.İlkkısımdaokulyöneticilerinindemografiközelliklerine(cinsiyet,yaş,eğitim,deneyim,çalışmadurumugibi),ikincikısımdaisemeslekigelişimlerine(meslekigelişimfaaliyetleri,meslekigelişimgereksinimlerivemeslekigelişimiengelleyenetmenler)değinilmiştir.Türkiyeözelindeverilenbulgularınba-zılarınahem2008hemde2018yıllarıiçinyerverilirkenbazılarınaise2008yılıve2018yılıanketlerindekifarklılıktanötürüyalnız2018yılıolarakyerverilmiştir.

TALIS2018okulyöneticianketleriyle,ortaokulyöneticilerininözelliklerinivemeslekigelişimeiliş-kindurumlarınıdahaiyianlamakamaçlanmaktadır.Buamaçlaortaokulyöneticilerinincinsiyetegöreda-ğılımları,deneyimleri,çalışmaetkinlikleri,eğitimdurumları,yaşdağılımları,meslekigelişimetkinlikleri,meslekigelişimgereksinimlerivemeslekigelişimlerininönündekiengellerincelenmiştir.Uygulananan-ketlerleokulyöneticilerininokullardakirollerinidahaiyianlamakamaçlanmaktır.

Okulyöneticileri,okuliletoplumarasındakurulanköprününenönemlimimarıdır.Okulbaşarısı,dolaylıbiçimlerdedeolsaokulyöneticilerininyeterlikleriileilişkilidir.Diğerbirmeseledeokulyöneticilerininrol-lerindekideğişimlereilişkindir.Toplumsaldeğişimlerilebirlikteokulunrolündedolayısıylaokulyöneticisi-ninrollerindedeğişimleryaşanmaktadır.Birçokaraştırmadaokulyöneticilerininrollerindekideğişimlerede-ğinilmiştir(Mulford,2003;CatanoveStronge,2006;Goodwin,CunninghamveEagle,2005).Birokulyö-neticisininrolününokulunetkililiğindebüyükönemesahipolduğuyönündekigörüşler(ChengveWong,1996;Leithwoodvediğerleri,2020)deokulyöneticileriningerekdemografikgereksemeslekigelişimaçı-sındandurumlarınınincelenmesiningerekliliğiniortayakoymaktadır.Okulyöneticilerininözelliklerineiliş-kinbilgisahibiolmakvemeslekigelişimlerineilişkinbirfarkındalığınolmasıokulikliminianlamaaçısın-dandaönemtaşır.Okuliklimiiseliderliktarzıgibideğişkenlerdenetkilenen,aynızamandaçalışanlarındav-ranışlarınıveişeyöneliktutumlarınıetkileyen(Schneider,2000),okulunamaçlarınaulaşmadaönemlibirde-ğişkendir.Bunoktadabirokulyöneticisininrolü,okulunçokyönlügelişimiaçısındanoldukçaönemlidir.

BÖLÜM 3


3.1. Okul Yöneticilerinin Demografik Özellikleri

Cinsiyet ve Yaş Dağılımı

TALIS2018yöneticianketineyanıtverenortaokulyöneticilerinincinsiyetveyaşdağılımlarıGrafik3.1veGrafik3.2’deverilmiştir.OrtaokulyöneticilerininGrafik3.1’deyeralancinsiyetdağılımlarıincelendiğinde2008ve2018yıllarınaaitoranlardaTürkiye’dekikadınortaokulyöneticilerininoranınınerkeklerevediğerkarşılaştırmagruplarınaoranlaoldukçadüşükolduğugörülmektedir.2008yılındaTürkiye’dekikadınortaokulyöneticioranı%8,77ikenbuoran%1,5’likbirdüşüşle2018yılında%7,17’yegerilemiştir.Türkiyeilebenzerliktaşıyanbirdiğerkarşılaştırmagrubuise“PISAEnİyiAsya”grubudur.“PISAEnİyiAsya”grubunda2018yılıkadınortaokulyöneticilerininoranı%11,76’dır.OECDortalamasındaisekadınortaokulyöneticilerininoranı%40,88iken“PISAEnİyiAvrupa”grubundabuoran%42,78’dir.

Grafik 3.1.Karşılaştırmagruplarındayeralanokulyöneticilerinincinsiyetlerinegöredağılımoranları

%0

%10

%20

%30

%40

%50

%60

%70

%80

%90

%100

Kadın Erkek

Türkiye 2008

Türkiye 2018

OECD Ortalaması PISA En İyi Avrupa PISA En İyi Asya

8,77 7,17

91,23 92,83

40,8842,78

57,22

11,76

88,24

59,12

Okulyöneticilerinincinsiyetegöredağılımlarıkadarönemlidiğerbirkonusahipolduklarıyaşvedene-yimdir.Grafik3.2’dekarşılaştırmagruplarındayeralanokulyöneticilerininyaşdağılımlarıincelenmiştir.Türkiye’deyeralanokulyöneticilerininyaşdağılımlarıincelendiğinde60yaşveüzeriyöneticilerin2008yılındaoranı%0,88iken2018yılındabuoranın%7,15’eyükseldiğigörülmektedir.


Bununyanısırakarşılaştırmagruplarında40yaşaltıgörevyapanokulyöneticilerindeendüşükorana%0,03ile“PISAEnİyiAsya”ortalamasınınsahipolduğugörülmektedir.

“PISAEnİyiAsya”ortalamasınınaksine40yaşaltıokulyöneticisioranınınençokTürkiye2008(%24,55)ve2018(%35,16)2018'deolduğuyeraldığıdikkatiçekmektedir.“PISAEnİyiAsya”grubundadikkatçe-kenbirbaşkabulguiseokulyöneticilerininbüyükbirçoğunluğunun(%71,51)50-59yaşaralığındabulun-masıdır.“PISAEnİyiAsya”ülkelerindeuzunyıllaröğretmenlikdeneyimisonrasındaokulyöneticisiolarakgörevebaşlandığıdüşünülebilir.

Grafik 3.2. Karşılaştırmagruplarındayeralanokulyöneticilerininyaşlaragöredağılımoranları

Eğitim Durumları

Okulyöneticilerinintamamladıklarıresmîeğitimseviyesi,onlarıneğitimalanındadahafazlabilgisahi-biolmalarıveokulyönetimigörevlerinidahabaşarılıyürütebilmeleriaçısındanönemtaşımaktadır.Grafik3.3’tekarşılaştırmagruplarındayeralanokulyöneticilerinintamamladıklarıenyüksekresmîeğitimsevi-yesineilişkinbulgularyeralmaktadır.

%0

%10

%20

%30

%40

%50

%60

%70

%80

40 yaş altı 40 - 49 yaş 50 - 59 yaş 60 ve üstü

Türkiye 2008 Türkiye 2018 OECD Ortalaması PISA En İyi Avrupa PISA En İyi Asya

24,55

43,75

30,82

0,88

35,16

44,61

13,07

7,15

16,56

28,1

37,58

17,76

6,68

33,88

50,05

9,39

0,032,01

71,51

26,46


Grafik 3.3.Okulyöneticilerinineğitimdüzeylerinegöreoranları

Karşılaştırmagruplarındakiokulyöneticilerininönlisansmezunuolmadurumuincelendiğindeenyük-sekoranaTürkiye2008yılında(%17,83)sahipolduğugörülmektedir.BuoranTürkiyeiçin2018yılında%4’edüşmüştür.AncakTürkiye’nin2018yılıverileriincelendiğindeyinediğerkarşılaştırmagruplarındanyüksekbiroranasahipolunduğudikkatiçekmektedir(OECDOrtalama%1,43,“PISAEnİyiAvrupa”%0,33,“PISAEnİyiAsya”%0,87).Türkiyelisansmezunuortalamalarıgerek2008(%80,65)yılıgerekse2018(%78,03)yılıortalamalarıiletümkarşılaştırmagruplardandahafazlabiryüzdeyesahiptir.

Lisansüstüeğitim,kişininmeslekigelişimiaçısındanönemtaşımaktadır.ÖzellikleTürkiye’deokulyö-netimiiçerikliderslerinlisansdüzeyindesınırlıolduğudüşünüldüğündelisansüstüeğitimileokulyönetici-lerinindesteklenmesiönemlidir.Karşılaştırmagruplarındayükseklisansmezunuolmaoranlarıincelendi-ğindeTürkiye’ninhem2008(%1,52)hemde2018(%17,67)yılındatümgruplariçindeendüşükoranasa-hipolduğugörülmektedir.Ancak2008yılında%1,52olanyükseklisansmezunuoranının%16,15’likbirar-tışla2018yılında%17,67’yeçıkmasıTürkiyeaçısındanönemlidir.Yükseklisansmezunuyöneticilerinoran-larındaOECDve“PISAEnİyiAvrupa”gruplarındaiseyüzdeelliyiaşanoranlarınolduğugörülmektedir.Doktoradüzeyindeiseönemlibulgulardikkatiçekmektedir.Türkiye’de2008yılındadoktoramezunuokulyöneticisibulunmazkenbuoranın2018yılında%0,3oranınaçıktığıgörülmektedir.“PISAEnİyiAsya”ve“PISAEnİyiAvrupa”gruplarındaisebuoransırasıyla%3,09ve%3,3olarakkarşımızaçıkmaktadır.

%0

%10

%20

%30

%40

%50

%60

%70

%80

%90

Ön Lisans Lisans Yüksek Lisans Doktora

Türkiye 2008 Türkiye 2018 OECD Ortalaması PISA En İyi Avrupa PISA En İyi Asya

17,83

80,65

1,520

4

78,03

0,3

17,67

1,43

28,62

63,11

6,510,33

38,23

57,11

3,9 0,87

64,92

31,12

3,09


Tamamlanan Eğitim Programının (Resmî Eğitim) Kapsamı

KarşılaştırmagruplarındayeralanveanketiyanıtlayanortaokulyöneticilerineTALIS2018anketikap-samında“Bitirdiğinizresmîeğitimvetamamladığınızyetiştirmeprogramlarıaşağıdakilerdenbiriniiçeriyormuydu?”sorususorulmuşveseçeneklerkapsamında“Okulyönetimiveyamüdürlükeğitimprogramıyadakursu”,“öğretmeneğitimprogramıyadakursu”,“öğretimleilgililiderlikeğitimiyadakursu”maddelerisu-nulmuştur.Ayrıcaokulyöneticilerinebueğitimlerigörevebaşlamalarındanöncemi,sonramıyoksahemön-cehemdesonramıalıpalmadıklarısorulmuştur.Okulyöneticilerinin“okulyönetimiveyamüdürlükeğitimprogramıyadakursu”içerenbireğitimekatılmaseçeneğineilişkinyanıtlarınaGrafik3.4’teyerverilmiştir.

Grafik 3.4.Tamamlananresmîeğitimin‘okulyönetimiveyamüdürlükeğitimprogramıyadakursunu’içerdiğinisöyleyenyöneticioranları

%0

%5

%10

%15

%20

%25

%30

%35

%40

%45

%50

Önce Sonra Önce ve Sonra Hiç

Türkiye OECD Ortalaması PISA En İyi Avrupa PISA En İyi Asya

15,17

35,12

43,57

23,95

35,0837,74

23,62

16,9714,79

22,21

27,21

32,3

14,0517,25

38,78

2,18

Grafik3.4’tegörüldüğüüzere,okulyöneticileriningörevebaşlamadanönce“Okulyönetimiveyamüdür-lükeğitimprogramıyadakursu”içerenbireğitimekatılımoranlarıincelendiğindeTürkiye’nin%15,17ora-nıilekarşılaştırmagruplarıiçindeendüşükortalamayasahipolduğugörülmektedir.


“PISAEnİyiAvrupa”grubundakiokulyöneticilerindeisebuoran%43,57’dir.“PISAEnİyiAvrupa”grubundaokulyöneticilerininönemlibiroranınıngörevebaşlamadanöncetamamladıklarıresmîeğitiminokulyönetimiveyamüdürlükileilgilibireğitimprogramınıyadakursunuiçerdiğigörülmektedir.OkulyöneticileriningörevebaşlamasonrasındabutürbireğitimekatıldığınısöyleyenlerinoranıincelendiğindeiseTürkiye’nin%37,74ilediğertümgruplardanfazlabiryüzdeyesahipolduğudikkatleriçekmektedir.Türkiye’dekiokulyöneticilerininönemlibiroranınıngörevebaşladıktansonraokulyönetimineilişkinbireğitimyadakursaldıklarısöylenebilir.

Okulyöneticilerininhemgörevebaşlamadanöncehemdegörevebaşladıktansonraokulyönetimiveyamüdürlükeğitimprogramıyadakursuiçereneğitimalmadurumlarıincelendiğindeenyüksekyüzdeye%38,78ile“PISAEnİyiAsya”grubununsahipolduğugörülmektedir.“PISAEnİyiAsya”grubuincelendiğindegörevebaşlamaöncesi(%23,95),görevebaşlamasonrası(%35,08),hemgörevebaşlamaöncesihemdegörevebaşlamasonrası(%38,78)toplamyüzdelerininönemlibiryüzdeyioluşturduğu,butürbireğitimihiçalmayanlarınoranının(%2,18)iseçokdüşükolduğugörülmektedir.“PISAEnİyiAsya”grubundakiokulyöneticilerininbüyükbirçoğunluğununokulyönetimiileilgilieğitimedâhilolduğusöylenebilir.Türkiye’deiseokulyöneticilerinin%32,3'übutürbireğitimehiçdâhilolmadığınıbelirtmektedir.Buoranoldukçaönemlidir.Okulyöneticilerininönemlibiroranınınhiçokulyönetimiveyamüdürlükeğitimprogramıyadakursuiçereneğitimalmadıklarınıgöstermektedir.“Hiç”yanıtınıverenlerinoranı“PISAEnİyiAvrupa”%17,25,OECDOrtalaması%14,05olarakkarşımızaçıkmaktadır.Buoranlar“PISAEnİyiAsya”grubuoranıylakarşılaştırıldığındaoldukçayüksekolduğunusöylemekmümkündür.

Ortaokulyöneticilerinintamamladığıresmîeğitimin“öğretmeneğitimiprogramıyadakursu’içeripiçermediğikonusundaverdikleriyanıtlarGrafik3.5’teyergösterilmiştir.


Grafik 3.5. Tamamlananresmîeğitimin‘öğretmeneğitimiprogramıyadakursunu’içerdiğinisöyleyenyöneticioranları

%0

%10

%20

%30

%40

%50

%60

%70

%80

%90

%100



57,3

64,42

87,16

49,2

17,7612,79

5,83

0,65

19,22

5,17

18,7210,69 11,02

7,02

28,61

4,43

Grafik3.5’tegörüldüğügibi,okulyöneticileriningörevebaşlamadanöncedâhilolduklarıeğitimprog-ramlarının“öğretmeneğitimiyadakursu”içermesioranlarıincelendiğindeTürkiye’nin%57,3’likbiryüz-deyesahipolduğu,hemöncehemdesonrabueğitimialdığınısöyleyenlerinde%19,22olduğudikkatiçek-mektedir.Türkiye’de%12,79’lukbirgrubunisegörevebaşladıktansonrabueğitimialdığıgörülmektedir.Öğretmeneğitimprogramınıhiçalmadığınısöyleyenlerinoranıise%10,69’dur.Okulyöneticileriningöre-vebaşlamadanöncebueğitimialmadurumlarındaenyüksekoranaise%87,16ile“PISAEnİyiAvrupa”grubununsahipolduğugörülmektedir.“PISAEnİyiAvrupa”grubundaöğretmeneğitimiyadakursunailiş-kinhiçeğitimalmayanlarise%7,02’dir.


OrtaokulyöneticilerininöğretimleilgililiderlikeğitimiyadakursualmadurumlarıilebulgulariseGra-fik3.6’dayeralmaktadır.

Grafik 3.6.Tamamlananresmîeğitimin‘öğretimleilgililiderlikeğitimiyadakursunu’içerdiğinisöyleyenyöneticioranları

Okulyöneticilerinintamamladıklarıresmîeğitimin“öğretimleilgililiderlikeğitimiyadakursunu”ge-rekgörevebaşlamadanöncegerekgörevebaşladıktansonraiçermesioldukçaönemlidir.Okulyöneticileri-ninöğretimeilişkinliderliğeyönelikbilgisahibiolmalarıonlarınöğretimsüreçleriniyönetmeleriaçısındanönemtaşır.Grafik3.6’dayeralankarşılaştırmagruplarındatamamlananeğitimprogramının“öğretimleil-gililiderlikeğitimiyadakursunu”içermedurumlarıincelendiğindegörevebaşlamadanöncebueğitimialanlarıniçindeendüşükyüzdeye%21,49ileTürkiye’ninsahipolduğugörülmektedir.Türkiyegrubunda-kiyöneticilerinortalamalarıincelendiğindeise%41,74’ününbutürbireğitimigörevebaşladıktansonraal-dıklarıgörülmektedir.Buoran,bueğitimisonraaldığınısöyleyenlerarasındatümkarşılaştırmagruplarıara-sındaenyüksekoranıoluşturmaktadır.Okulyöneticileriningörevebaşladıktankaçyılsonrabutürbireği-timaldıklarıbilinmemektedir.Görevebaşlamaöncesindebutürbireğitiminalınması,okuldakiöğretiminsürdürülmesindekibaşarıyakatkısağlayacağıdüşünülmektedir.

%0

%10

%20

%30

%40

%50

%60



21,49

39,78

32,29

49,43

18,95

41,74

20,68

13,89 14,1

22,73

27,14

22,67

12,4

31,0927,54

4,09


Grafik3.6.incelendiğindeTürkiyegrubundakiokulyöneticilerininağırlıklıolarakbugörevebaşladıktansonrabueğitimialdıklarıancakdiğerkarşılaştırmagruplarındakiokulyöneticilerininbugörevebaşlamadanönceağırlıklıolarakbueğitimialdıklarıgörülmektedir.Karşılaştırmagruplarıiçinde“PISAEnİyiAvrupa”grubundakiokulyöneticilerinin%31,09’lukbiryüzdesialdıklarıeğitiminbueğitimihiçkapsamadığınısöy-lemekteancak%49,43’üiseyöneticiolarakgörevebaşlamadanöncebueğitimialdıklarınısöylemektedir.

Mesleki Deneyim

Okulyöneticilerinindeneyimleri,okulunyönetimsüreçleriaçısındanönemlidir.Biröğretmenolarakde-neyimkazanmak,okuldakiöğretimsüreçlerineilişkindeneyimsahibiolmayısağlasadayönetimselsorun-larınçözümüfarklıdeneyimleridegerektirmektedir.PreetikavePriti(2013)deneyimliokulyöneticilerininbileokulliderliğiveyönetimiileilgilibirçokzorluklakarşılaştıklarınıvurgulamaktadır.Bunedenleokulyö-neticileriningereköğretmenlikgerekokulunidariişlerigerekseokulyöneticiliğisürecindesahipolduklarıdeneyimin,yönetimbecerileriaçısındanönemliolduğudüşünülmektedir.KarşılaştırmagruplarındayeralanokulyöneticilerininöğretmenolarakçalıştıklarıyıllarGrafik3.7’deyeralmaktadır.

Grafik 3.7.Öğretmenolarakçalıştıklarıyılsayısınagöreokulyöneticilerininoranları

%0

%10

%20

%30

%40

%50

%60

%70

%80

%90

%100

Ortalama yıllıkdeneyim

3 yıldan az 3 - 10 yıl arası 11 - 20 yıl arası 20 yıldan fazla


11,6317,02

22,2728,55

4,271,31 2,8

0,37

48,41

27,72

10,32

1,4

34,5633,25

25,59

10,45 12,76

37,73

61,29

88,05


Grafik3.7’dekarşılaştırmagruplarındayöneticilerinortalamakaçyılöğretmenlikyaptıklarıbelirtilmiş-tir.Okulyöneticilerininöğretmenolarakenfazladeneyimesahipolangrubun28,55yılortalamaile“PISAEnİyiAsya”grubununolduğu,endüşükortalamayasahipgrubunise11,63yılileTürkiyeolduğugörül-mektedir.Türkiye’dekiortaokulyöneticilerinin%48,41’inin3-10yıl,%34,56’sınında11-20yılarasıöğret-menlikdeneyiminesahipolduğugörülmektedir.“PISAEnİyiAsya”grubundakiokulyöneticilerininise%80,05’in20yıldanfazlaöğretmenlikdeneyiminesahipolmasıdikkatiçekmektedir.

KarşılaştırmagruplarındayeralanokulyöneticilerininyöneticiolarakdeneyimleriincelendiğindeiseTürkiye’dekiokulyöneticilerininortalama6,57yıllıkbirdeneyimesahipolduğugörülmektedir.Türkiye’dekiokulyöneticilerinin%57,42’si3-10yılarasıdeneyimesahiptir.Tümkarşılaştırmagruplarındaenbüyükyüzdelikoranı3-10yılarasıolandilimoluşturmaktadır.Grafik3.8’dekarşılaştırmagruplarındayeralanokulyöneticilerininyöneticiolarakdeneyimlerineilişkinbulgularsunulmuştur.

Grafik 3.8. Yöneticiolarakçalıştıklarıyılsayısınagöreokulyöneticilerininoranları

%0

%10

%20

%30

%40

%50

%60

%70




6,578,17 7,88

4,49

23,0722,48

22,61

32,13

57,42

47,2748,48

61,33

15,9419,59

22,83

4,1 3,57 2,45

10,666,08


Karşılaştırmagruplarındayeralanokulyöneticilerinincinsiyetlerinegöreöğretmenliktekiveyöneticilik-tekiortalamadeneyimyıllarınailişkinbulgularGrafik3.9’dayeralmaktadır.

Grafik 3.9. Cinsiyetegöreöğretmenveyöneticiolarakortalamadeneyimyıllarınagöreokulyöneticilerininoranları

KarşılaştırmagruplarındayeralanokulyöneticilerininöğretmenolarakdeneyimleriincelendiğindeTürkiye’dekikadınokulyöneticilerininortalama12,84yıl,erkekokulyöneticilerininise11,53yıllatümkarşılaştırmagruplarıiçindeendüşükortalamayasahipolduklarıgörülmektedir.KadınokulyöneticilerininöğretmenolarakdeneyimlerikarşılaştırmagruplarıiçindedeğerlendirildiğindeOECDortalamasının16,9yıl,“PISAEnİyiAvrupa”grubunun22,98yıl,“PISAEnİyiAsya”grubununise26,78yıllıkortalamadeneyimesahipolduklarıgörülmektedir.ErkekokulyöneticilerininöğretmenolarakdeneyimlerindeiseOECDortalaması17,12yıl,“PISAEnİyiAvrupa”grubu21,84yıl,“PISAEnİyiAsya”grubununise28,78yıllıkortalamayasahipolduğugörülmektedir.

0

5

10

15

20

25

30

35

Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek

Öğretmen olarak Yönetici olarak

12,84 11,53

6,596,26

16,9 17,12

7,449,25

22,98 21,84

8,53

6,99

26,78

28,78

4,554,02



KarşılaştırmagruplarındayeralanokulyöneticilerininyöneticiolarakdeneyimleriincelendiğindeTürkiye’dekikadınyöneticilerinin6,26yıl,erkekyöneticilerinise6,59yıllıkbirortalamaile“PISAEnİyiAsya”grubunugeçtiğigörülmektedir.KadınokulyöneticilerininyöneticiolarakdeneyimlerideğerlendirildiğindeOECDortalamasının9,25yıl,“PISAEnİyiAvrupa”grubunun6,99yıl,“PISAEnİyiAsya”grubununise4,02yıllıkbirortalamayasahipolduğugörülmektedir.ErkekokulyöneticilerininyöneticiolarakdeneyimlerindeiseOECDortalaması7,44yıl,“PISAEnİyiAvrupa”grubunun8,53yıl,“PISAEnİyiAsya”grubununise4,55yıllıkbirortalamayasahipolduğugörülmektedir.Gruplarınortalamalarındadikkatçekenbirnoktayı“PISAEnİyiAsya”ortalamasıoluşturmaktadır.Bugruptakiokulyöneticilerininortalama26-28yıllıkbiröğretmenlikdeneyimisonrasındayönetimsürecinegeçtikleridikkatiçekmektedir.

Karşılaştırmagruplarındayeralanokulyöneticilerininokulyöneticiliğidışındakidiğerokulyöneticili-ğinde(müdüryardımcılığıvb.)çalıştıklarıyıllarındağılımlarıiseGrafik3.10’dayeralmaktadır.

Grafik 3.10. Diğerokulyöneticiliğigörevlerinde(müdüryardımcılığıvs)çalıştıklarıyıllaragöreokulyöneticilerininoranları

%0

%10

%20

%30

%40

%50

%60

%70

%80

%90




4,36 5,3810,63

5,04

22,27

14,09

5,88

12,83

64,6859,56

47,61

78,89

9,44

20,71

31,76

6,223,6 2,07

5,64

14,75


Okulyöneticilerinindiğerokulyöneticiliğigörevlerinde(müdüryardımcılığıvb.)çalıştıklarıortalamayıllarincelendiğindeortalamayıllıkdeneyiminenfazlaorana%10,63ile“PISAEnİyiAvrupa”grubununsahipolduğugörülmektedir.Türkiye’dekiokulyöneticilerinin%64,68’inin3-10yılarasıdiğerokulyöneti-ciliğigörevlerindeçalıştıklarıgörülmektedir.Tümkarşılaştırmagruplarında,“PISAEnİyiAsya”grubunundiğerokulyöneticiliğigörevlerinde3-10yılarasındaenfazlayüzdeyesahipolduğugörülmektedir.

Okul Yöneticilerinin Çalışma Durumları

TALIS2018anketindeokulyöneticilerine“Müdürolarakmesaisaatleribakımındanşuandakiçalışmadurumunuznedir?”sorusuyöneltilmiştir.Müdürlerincevaplamalarıiçinisedersegirmezorunluluğuolmak-sızıntamzamanlı(mesaisaatlerinin%90'ındanfazlası),dersegirmezorunluluğuilebirliktetamzamanlı(mesaisaatlerinin%90'ındanfazlası),dersegirmezorunluluğuolmaksızınyarızamanlı(mesaisaatlerinin%90'ınakadar)vedersegirmezorunluluğuilebirlikteyarızamanlı(mesaisaatlerinin%90'ınakadar)seçe-neklerisunulmuştur.Anketkapsamındamesaisaatlerinin%90’ındanfazlasıtamzamanlıolarakkabuledil-miştir.Mesaisaatlerinin%90’ınakadarolankısmıiseyarızamanlıolarakkabuledilmiştir.Ayrıcaderszo-runluluğuolmasıvederszorunluluğuolmamasıgibiifadelerdeanketkapsamındasunulmuştur.Okulyöne-ticilerininçalışmakoşullarındatamzamanlıyadayarızamanlıçalışmalarınınyanındadersegirmezorunlu-luklarınaverdiklericevaplarailişkinbulgularGrafik3.11’desunulmuştur.

Grafik 3.11. Dersegirmezorunluluklarınagöreokulyönetcilerininoranları

%0

%20

%40

%60

%80

%100

%120


35,56

64

0,2 0,23

77,19

20,93

0,65 1,23,

57,29

40,34

1,64 0,73

99,44

0,47 0 0,09,

Derse girme zorunluluğu olmaksızın tam zamanlı (mesai saatlerinin %90’ında fazlası)

Derse girme zorunluluğu olmaksızın yarı zamanlı (mesai saatlerinin %90’ına kadar)Derse girme zorunluluğu ile birlikte tam zamanlı (mesai saatlerinin %90’ında fazlası)

Derse girme zorunluluğu ile birlikte yarı zamanlı (mesai saatlerinin %90’ına kadar)

Türkiye'dekamuokullarındagörevyapanokulmüdürlerinindersegirmeyükümlülükleribulunmaktadır.Ancakilköğretimuygulamasınınsona

ermesinitakibenilköğretimokullarınınilkokulveortaokulolarakayrılmasısebebiyleokulmüdürlerininalanlarıitibariylegirebilecekleriders

bulunmayabilir.Özelokullardadaokulyöneticilerinindersegirmezorunluluğubulunmamaktadır.


Grafik3.11'degörüldüğüüzereTürkiye’dekiokulyöneticilerinin%35,56’sıdersegirmezorunluluğuol-maksızıntamzamanlı,%64’üisedersegirmezorunluluğuylabirliktetamzamanlıolarakgörevyaptıklarınıbelirtmişlerdir.Türkiyedışındakitümkarşılaştırmagruplarındayöneticilerinbüyükbirçoğunluğu“dersegir-mezorunluluğuolmaksızıntamzamanlı”çalıştıklarınısöylemiştir.Bugruplararasındaözellikle%99,44’ünün“dersegirmezorunluluğuolmaksızıntamzamanlımesaiyaptığını”belirten“PISAEnİyiAsya”grubunda-kiyöneticilerdikkatiçekmektedir.Okulmüdürlerininyarızamanlıçalışmalarıisetümgruplardaneredeyseyokdenecekkadarazdır.

Okulyöneticilerizamanlarınıfarklıyönetselfaaliyetlereayırmaktadırlar.Okulyöneticilerindenokulunyönetimfaaliyetleri,öğretmeveöğrenme,araştırmayönetimi,insankaynaklarıyönetimi,politikaoluşturmavedışilişkiler(DreaveO’Brien,2001)gibibirçokfaaliyetisürdürmeleribeklenmektedir.Tümbufaaliyet-leryönetimsürecinindeğerlendirilmesiaçısındanönemlidir.TALIS2018anketikapsamındabusoruyaya-nıtaramakamacıylaokulyöneticilerine“Bireğitimöğretimyılıiçinde,buokuldamüdürolarakzamanını-zınortalamaolarakyüzdekaçınıaşağıdakigörevleriçinharcarsınız?”sorususorulmuştur.Okulyöneticile-rininbuişlereayırdıklarıortalamazamanıyüzdeolarakbelirtip,toplamı%100olacakşekildeifadeetmele-riiçinşuseçeneklersunulmuştur:

• Yönetimileilgiligörevlervetoplantılar Yönetmelikler, raporlar, okul bütçesi, sınıf dağılımlarının ve zaman çizelgelerinin hazırlanması, yerel

ve ulusal eğitim yetkililerinden gelen isteklerin karşılanması dâhil • Liderlikgörevlerivetoplantıları Stratejik planlama, okul gelişim planlarının geliştirilmesi gibi liderlik ve yönetim faaliyetleri ve perso-

nel istihdamı gibi insan kaynakları ve personel işleri dâhil • Müfredatveöğretimileilgiligörevlervetoplantılar Müfredat geliştirme, öğretim, ders izleme, öğrenci değerlendirmeleri, öğretmen rehberliği ve öğretmen

mesleki gelişimi dâhil • Öğrencietkileşimleri Danışmanlık, yapılandırılmış öğrenme etkinliklerinin dışında kalan görüşmeler ve disiplin dâhil • Velietkileşimleri Resmî ve resmî olmayan etkileşimler dâhil • Yerelvebölgeseltopluluklar,işletmelervesanayikuruluşlarıylaetkileşimler • Diğer


Tablo3.1’dekarşılaştırmagruplarındayeralanokulyöneticilerininbiröğretimyılıiçindebelirlenengörev-lereayırdıklarızamanlarınyüzdeolarakdağılımlarıgörülmektedir.

Tablo3.1’debelirtildiğiüzereTürkiye’dekiokulyöneticilerininzamanlarınıençokyönetimileilgiligö-revlervetoplantılaraayırdıklarıgörülmektedir.Türkiyeilebenzerşekilde“OECDOrtalaması”ve“PISAEnİyiAsya”gruplarındadaokulyöneticilerienfazlazamanlarınıyönetimileilgiligörevlervetoplantılaraayır-dıklarınıbelirtmektedir.YönetimileilgiligörevlervetoplantılaraayrılanzamanınenfazlaolduğuülkeTür-kiye’dir.“PISAEnİyiAvrupa”grubuisekendiiçindeenfazlazamanıliderlikgörevlerivetoplantılaraayır-maktadır.

Türkiye'dezellikleokulyöneticilerininvelietkileşiminekarşılaştırmagruplarınagöredahafazlazamanayırdığısöylenebilir.BununyanısıraTürkiyegrubununliderlikgörevlerivetoplantılarıileöğretimprogra-mıveöğretimileilgiligörevlervetoplantılaralanlarındadiğerkarşılaştırmagruplarınagöredahaazzamanayırmasıdadikkatçekenbirbulguolarakkarşımızaçıkmaktadır.

Türkiye OECD Ortalama

PISA En iyi Avrupa

PISA En iyi Asya

Yönetimileilgiligörevlervetoplantılar 29,48 27,73 26,75 24,07

Liderlikgörevlerivetoplantıları 15,14 19,01 27,44 19,62Öğretimprogramıveöğretimileilgiligörevlervetoplantılar 14,66 17,31 15,47 22,62

Öğrencietkileşimleri 16,9 15,79 12,98 11,69

Velietkileşimleri 13,94 10,25 9,46 9,69Yerelvebölgeseltopluluklar,işletmelervesanayikuruluşlarıy-laetkileşimler

5,1 5,16 5,05 8

Diğer 4,81 4,78 2,84 4,24

Tablo 3.1. Okulyöneticilerininbelirlenengörevlereayırdıklarızamandağılımları(%)


Diğerişlereayrılanzamanincelendiğindeise“PISAEnİyiAvrupa”grubundakiyöneticilerinbuişlereenazzamanı“(%2,84)ayırdığıgörülmektedir.Diğertümgruplarınyaklaşık%4’lükbirzamandiliminiayırdı-ğıgörülmektedir.

3.2. Okul Yöneticilerinin Mesleki Gelişimi

Okulyöneticilerininmeslekigelişimleri,okulunamaçlarınaulaşabilmesiveetkilibirokulhâlinegelebil-mesiaçısındanoldukçaönemlidir.Okulyöneticilerininokulunmisyonuvevizyonunauygunşekildegerek-lilikleriniyerinegetirilebilmesi,yöneticiliğinşansveyailişkilerüzerineedinilmesiyerine,işidoğruyapabi-lecekşekildeözelolarakeğitilmişnitelikliprofesyonellerinatanmasıilesağlanabilir(Mathibe,2007).Bunedenleokulyöneticilerininmeslekigelişimlerinindesteklenmesininokulunetkilibirokulhâlinegelmesin-deönemliolduğudüşünülmektedir.

Bubölümdekarşılaştırmagruplarındayeralanokulyöneticilerininnetürmeslekigelişimfaaliyetlerinekatıldıkları,meslekigelişimihtiyaçlarınınnelerolduğuvemeslekigelişimlerinietkileyenfaktörlerinnelerolduğuincelenmiştir.

Mesleki Gelişim Faaliyetleri

Karşılaştırmagruplarındayeralanokulyöneticilerininnetürmeslekigelişimfaaliyetlerinekatılımsağ-ladığınınbelirlenmesiamacıylaTALIS2018anketikapsamındaokulyöneticilerine“Son12ayiçinde,birmüdürolaraksizeyönelikyapılanaşağıdakimeslekigelişimfaaliyetlerindenherhangibirinekatıldınızmı?”sorususorulmuştur.

Sorukapsamında“meslekigelişim;bireyinmeslekibecerilerini,bilgisiniveuzmanlığınıgeliştirmeyihe-defleyenfaaliyetlerolaraktanımlanır.Haziranveeylülaylarındaheryılyapılanmeslekiçalışmalarıdagözönündebulundurunuz.”ifadesideokulyöneticileriilepaylaşılmıştır.Liderlikkonusundakurslar,seminer-ler;öğretmenlerin,müdürlerinveyaaraştırmacılarınaraştırmalarınısunduğuyadaeğitimileilgilikonularıtartıştıklarıeğitimkonferansları;resmîyeterlikkazandırmaprogramı,özelliklemüdürlerinmeslekigelişimiiçinoluşturulanbirmüdüriletişimağıiçindeyeralma;meslekiyayınlarıokumagibiseçeneklerekatılımoranlarıGrafik3.12’deyeralmaktadır.


Grafik 3.12. Okulyöneticilerininbelirlenenkonulardameslekigelişimfaaliyetlerinekatılımyüzdeleri

Grafik3.12’deyeralanliderlikkonusundakurslar,seminerlerveilgilimeslekigelişimfaaliyetinekatıl-madurumlarıincelendiğindeTürkiye’nin%46,29’lıkkatılımyüzdesiylediğerkarşılaştırmagruplarındanol-dukçadüşükbiroranasahipolduğugörülmektedir.Okulyöneticileriarasındaliderlikkonusundakurslar,se-minerlerveilgilimeslekigelişimfaaliyetinekatılımkonusundaenyüksekyüzdeyesahipgruplar“PISAEnİyiAsya”ve“PISAEnİyiAvrupa”grubudur.

%0

%20

%40

%60

%80

%100

%120

Liderlik konusundakurslar, seminerler

Öğretmenlerin,müdürlerin ve / veya

araştırmacılarınaraştırmalarını

sorduğu ya da eğitim ile ilgili konuları

tartıştıkları eğitimkonferansları

Resmî yeterlilikkazandırma

programı(örneğin; diploma

programı)

Özellikle müdürlerinmeleki gelişimöi için

oluşturulan birmüdür iletişim ağı

içinde yer alma

Mesleki yayınlarıokuma


46,29 42,41

69,9

77,52

86,21

15,74

22,32

5,69 6,1

54,11

59,98

70,17 72,02 71,6

84,93

96,22

88,14

71,4877,23 77,89


Meslekigelişimfaaliyetlerinindiğerideöğretmenlerin,okulyöneticilerininveyaaraştırmacılarınaraştırmalarınısunduğuyadaeğitimileilgilikonularıtartıştıklarıkonferanslarıdır.Eğitimkonferanslarıkonusundaenyüksekyüzdeyesahipgrup%86,21’likoranla“PISAEnİyiAsya”grubudur.İkincisıradaise%77,52’likbiryüzdeile“PISAEnİyiAvrupa”grubuyeralmaktadır.MeslekigelişimfaaliyetlerininbuboyutunakatılmadaTürkiye’nin%42,41’likbiroranasahipolduğugörülmektedir.

Resmîyeterlikkazandırmaprogramı(örneğin;diplomaprogramı)konusundakifaaliyetlerdetümkarşılaştırmagruplarınındüşükbiroranasahipolduğugörülmektedir.Bununnedeniolarakokulyöneticilerininfarklıtürdeneğitimleregereksinimduymalarıancakdiplomaprogramıkadaruzundönemliplanlamayapmadıklarıdüşünülebilir.Ayrıcaverilenyanıtlarkapsamındayükseklisansvedoktoragibieğitimlerindedeğerlendirmeyealındığıdüşünülebilir.Türkiye%15,74’lükbiryüzdeilebugrupta“PISAEnİyiAsya”ve“PISAEnİyiAvrupa”gruplarınınönündeyeralmaktadır.

Okulyöneticilerininmeslekigelişimiiçinoluşturulanbirmüdüriletişimağıiçindeyeralma,benzersorunlarınpaylaşımıvesorunlarınçözümüaçısındangelişimeyönelikönemlibirolanaksağlar.BufaaliyeteilişkinTürkiye’nin%54,11’likbiryüzdeyesahipolduğugörülmektedir.Bugruptaenyüksekorana%72,02’likoranile“PISAEnİyiAsya”grubusahiptir.Bugrubu%70,17’likbiryüzdeile“PISAEnİyiAvrupa”takipetmektedir.

Meslekiyayınlarıokumaoranlarıdeğerlendirildiğinde“PISAEnİyiAvrupa”grubunun%96,22’likyüzdesidikkatiçekmektedir.Bugrubutakipeden“PISAEnİyiAsya”grubununoranı%88,14,OECDortalamasıise%84,93’lükbiryüzdeyesahiptir.Türkiye’ninbufaaliyetekatılamayailişkinyüzdesiise%71,6’dır.

Meslekigelişimfaaliyetlerinderesmîyeterlikkazandırmaprogramıdışındakitümfaaliyetlerde“PISAEnİyiAsya”ve“PISAEnİyiAvrupa”gruplarınınenyüksekdüzeydekatılımoranınasahipolduklarıdikkatiçekmektedir.


Okul Yöneticilerinin Mesleki Gelişim İhtiyaçları

Karşılaştırmagruplarındayeralanokulyöneticilerinemeslekigelişimihtiyaçlarınınnelerolduğusorulmuş-tur.Okulyöneticilerinebusorularınyanıtıolarakşuseçeneklersunulmuştur:

• Liderlikileilgiliaraştırmavekuramlarkonusundayenigelişmeleribilmeveanlama

• Güncelulusal/yereleğitimpolitikalarınıbilmeveanlama

• Okulunniteliğinigeliştirmekiçinverilerikullanma

• Okulöğretimprogramıoluşturma

• Öğretmenleriçinyadaöğretmenlerlemeslekigelişimplanlama

• Dersgözlemleme

• Etkiligeribildirimsağlama

• Hakkaniyetvefarklılıklarıdestekleme

• Öğretmenlerarasındaişbirliğinigeliştirme

• İnsankaynaklarıyönetimi

• MaliYönetim

Okulyöneticilerininbelirlenenalanlardaneorandaihtiyaçlarınınolduğununbelirlenmesiiçin“ihtiyaçyok”,“düşükdüzeydeihtiyaçvar”,“ortadüzeydeihtiyaçvar”ve“yüksekdüzeydeihtiyaç”seçeneklerisu-nulmuştur.Değerlendirmede“ortadüzeydeihtiyaç”ile“yüksekdüzeydeihtiyaç”seçeneklerininseçilmeoranlarıbirleştirilerekanalizleryapılmıştır.KarşılaştırmagruplarınailişkinbulgularGrafik3.13’tesunul-muştur.


Grafik 3.13. Çeşitlialanlardaortaveyüksekdüzeydemeslekigelişimeihtiyaçduyanokulyö-neticilerininoranı

%0 %10 %20 %30 %40 %50 %60 %70 %80 %90 %100


Mali Yönetim

İnsan kaynakları yönetimi

Öğretmenler arasında işbirliğini geliştirme

Hakkaniyet ve farklılıkları destekleme

Etkili geri bildirim sağlama

Ders gözlemleme

Öğretmenler için ya da öğretmenlerle mesleki gelişim planlama

Okul öğretim programı oluşturma

Okulun niteliğini geliştimek için verileri kullanma

Güncel ulusal / yerel eğitim politikalarını bilme ve anlama

Liderlik ile iilgili araştırma ve kurumlarkonusunda yeni geşişmeleri

bilme ve anlama

82,8441,43

51,6952,1

87,7839,95

48,2338,22

90,4234,51

50,0836,66

80,6123,12

36,5530,19

88,4222,07

51,0442,18

90,2714,49

38,4133,18

87,3240,03

58,8648,36

91,3726,23

50,7143,52

91,8235,14

61,4841,73

89,2540,7

57,1444,92

91,8845,65

53,2247,99


TALIS2018’de,okulyöneticilerininihtiyaçduyduklarımeslekigelişimalanları“liderlikileilgiliaraş-tırmavekuramlarkonusundayenigelişmeleribilmeveanlama”,“güncelulusal/yereleğitimpolitikalarınıbilmeveanlama”,“okulunniteliğinigeliştirmekiçinverilerikullanma”,“okulöğretimprogramınıoluştur-ma”,“öğretmenleriçinyadaöğretmenlerlemeslekigelişimplanlama”,“dersgözlemleme”,“etkiligeribil-dirimsağlama”,“hakkaniyetvefarklılıklarıdestekleme”,“öğretmenlerarasındaişbirliğinigeliştirme”,“in-sankaynaklarıyönetimi”ve“maliyönetim”olarakkarşımızaçıkmaktadır.

“Liderlikileilgiliaraştırmavekuramlarkonusundayenigelişmeleribilmeveanlama”konusundaortaveyüksekdüzeydekiihtiyaçduymaoranlarıincelendiğinde“PISAEnİyiAsya”grubunun%91,88’likbiryüz-deyesahipolmasıoldukçadikkatçekicidir.Bugruptakilerinliderlikkonusundakiaraştırma,kuramveyenigelişmeleritakipetmeaçısındandahafazlagelişimegereksinimduyduklarıgörülmektedir.Endüşükyüzde-yesahip“PISAEnİyiAvrupa”grubundakiortaveyüksekdüzeydeihtiyacıolanlarınyüzdesiise%45,65’tir.Türkiyeise%47,99’lukbiryüzdeyesahiptir.

Güncelulusal/yereleğitimpolitikalarınıbilmeveanlamakonusundaortaveyüksekdüzeydeihtiyacıolangruplardeğerlendirildiğindediğergruplardanfarklı“PISAEnİyiAsya”grubunun%89,25’likbirortalama-yasahipolduğugörülmektedir.Türkiyeise%44,92’likbiryüzdeileyüksekdüzeydeihtiyacıolduğunube-lirtmektedir.

Okulunniteliğinigeliştirmekiçinverilerikullanmayailişkinalanlardameslekigelişimeortaveyüksekdüzeydeihtiyaçduymaoranlarıdeğerlendirildiğinde,%91,82’likbiroranla“PISAEnİyiAsya”grubundakiokulyöneticilerininbualandameslekigelişimeenfazlaihtiyaçduyangrupolduğugörülmektedir.OECDortalamasınınise%61,48olduğugörülmektedir.Bugruplariçindeendüşükyüzdeye%35,14ile“PISAEnİyiAvrupa”grubununsahipolduğuveonu%41,73ileTürkiye’nintakipettiğigörülmektedir.

Okulyöneticilerinin“okulöğretimprogramınıoluşturma”alanındameslekigelişimeihtiyaçlarıincelen-diğindediğerihtiyaçlarabenzerolarak“PISAEnİyiAsya”(%91,37)grubununenfazlaoranasahipolduğugörülmektedir.Türkiyeiseyöneticilerin%43,52’siortaveyüksekdüzeydeokulöğretimprogramıkonusun-dameslekigelişimeihtiyacıolduğunubelirtmiştir.


“Öğretmenleriçinyadaöğretmenlerlemeslekigelişimplanlama”konusundakiortaveyüksekdüzey-dekiihtiyaçlarincelendiğinde“PISAEnİyiAvrupa”grubunun%40,03’lükyüzdeileendüşükoranasahipolduğugörülmektedir.Yüksekdüzeydeihtiyaçoranlarıincelendiğinde%87,32’likbiryüzdeile“PISAEnİyiAsya”grubununilksıradaolmasıdikkatiçekmektedir.

Okulyöneticilerinin“dersgözlemleme”konusundaortaveyüksekdüzeydekiihtiyaçduyduklarıoran-larincelendiğinde“PISAEnİyiAvrupa”grubundasadece%14,49yöneticiortaveyüksekdüzeydeihtiyaçduyduğunubelirtmiştir.“PISAEnİyiAsya”grubundaiseyöneticilerin%90,27’siortaveyüksekdüzeydebukonudameslekigelişimeihtiyaçduyduğunubelirtmiştir.Türkiye'deisebukonudameslekigelişimeor-taveyüksekdüzeydeihtiyaçduyanlarınoranı%33,18olarakkarşımızaçıkmaktadır.

“Etkiligeribildirim”yönetselsüreçlerinsağlıklısürdürülmesiaçısındanönemlikonudur.Bukonudaor-taveyüksekdüzeydemeslekigelişimeihtiyaçduyanyöneticilerinoranı“PISAEnİyiAsya”grubunda%88,42’dir.“PISAEnİyiAvrupa”grubundabuoran“PISAEnİyiAsya”grubunagöreoldukçadüşüktür.Türkiye’deisebukonudaortaveyüksekseviyedemeslekigelişimeihtiyaçduyanyöneticilerinoranı%42,18olarakkarşımızaçıkmaktadır.

Okulyöneticilerininöğretmenleringelişimlerinidesteklemeveöğretmenlerarasındaişbirliğiniartırmagibigörevleribulunmaktadır.Bu,okulunyönetimsüreçleriaçısındanönemtaşır.Okulyöneticilerininbukonudakimeslekigelişimihtiyaçları,bukonudaortaveyüksekdüzeydemeslekigelişimeihtiyaçduyanyöneticilerinoranının“PISAEnİyiAsya”grubunda%90,42,“PISAEnİyiAvrupa”grubunda%34,51veTürkiye’deise%36,66olduğugörülmektedir.

Genelolaraktümkonulardaokulyöneticilerininortaveyüksekdüzeydekimeslekigelişimihtiyaçlarıin-celendiğinde“PISAEnİyiAsya”grubundaortaveyüksekdüzeydemeslekigelişimeihtiyaçduyanyönetici-lerinoranınınenyüksekolduğugörülmektedir.“PISAEnİyiAsya”grubununaksine“PISAEnİyiAvrupa”grubundabulunanyöneticilerisetümkonulardaenazorandaortaveyüksekdüzeydemeslekigelişimeihti-yaçduyduklarınıbelirtmişlerdir.Türkiye’deisebelirlenenalanlardaortaveyüksekdüzeydemeslekigelişimeihtiyaçduyanyöneticilerinoranının%30-50arasındafarklılıkgösterdiğigörülmektedir.


Mesleki Gelişimi Engelleyen Faktörler

Meslekigelişimiengelleyenfaktörler,meslekigelişimeyönelikplanlamalaraçısındanönemtaşır.Buengel-lerinkaldırılması,eğitimyöneticilerininmeslekigelişimfaaliyetlerindendahaverimlibirşekildefaydalanma-larınaolanaktanır.

TALIS2018’deokulyöneticilerineonlarınmeslekigelişimlerineengelteşkilettiğidüşünülenmaddelerenedüzeydekatılıpkatılmadıklarısorulmuştur.Okulyöneticilerinemeslekigelişimleriniengelleyenfaktörlerola-rakmeslekigelişimfaaliyetlerinekatılmayıözendiriciunsurlarınolmaması,uygunmeslekigelişimfaaliyetle-rininolmaması,ailevisorumluluklarınedeniylevakitolmaması,meslekigelişimfaaliyetlerininçalışmaprog-ramlarıileçakışması,yeterliişveren/kurumdesteğiolmaması,meslekigelişimfaaliyetlerininpahalıolmasıveöngereklilikleresahipolmamasıseçeneklerisunulmuştur.Okulyöneticilerininmeslekigelişimleriniengelle-yenfaktörlereilişkinokulyöneticilerinin“kesinliklekatılmıyorum”,“katılmıyorum”,“katılıyorum”,“kesinlik-lekatılıyorum”seçeneklerindenbirinitercihetmeleriistenmiştir.Yanıtlardan“kesinliklekatılmıyorum”,“ka-tılmıyorum”seçenekleriile“katılıyorum”,“kesinliklekatılıyorum”yanıtlarıbirleştirilerek“katılıyorum”ve“katılmıyorum”seçenekleriolarakdeğerlendirilmiştir.Buyanıtlariçinde“katılıyorum”ve“kesinliklekatılıyo-rum”yanıtlarındanbirleşimindeneldeedilenbulgularGrafik3.14’tesunulmuştur.


Grafik 3.14. Meslekigelişimiengelleyenfaktörlere“katılıyorum”ve“kesinliklekatılıyorum”diyenokulyöneticilerininoranı


Mesleki gelişim faaliyetlerine katılmayıözendirici unsurlar yok.

Mesleki gelişim faaliyetleri çalışmaprogramımla çakışıyor.

Yeterli işveren / kurum desteği yok.

Mesleki gelişim faaliyetleri çok pahalı.

Ön gerekliliklere sahip değilim (örneğin; yeterlilikler, deneyim, kıdem).

Sunulan uygun bir mesleki gelişimfaaliyeti yok.

Ailevi sorumluluklarım nedeniyle vaktim yok.

43,1823,9

38,2261,58

30,312,8

29,9244,38

29,8620,6620,9

12,96

76,7452,0352,65

49,08

49,967,01

23,7857,13

53,1940,54

33,938,26

21,271,04

11,8714,9

%0 %10 %20 %30 %40 %50 %60 %70 %80 %90


Karşılaştırmagruplarındakiokulyöneticilerinin“meslekigelişimfaaliyetlerinekatılmayıözendiriciun-surlarınolmaması”nayönelikyanıtlarıincelendiğindekarşılaştırmagruplarıiçindebumaddeye“katılıyo-rum”ve“tamamenkatılıyorum”diyenyöneticilerinoranının%61,58ileenfazlaTürkiye’deolduğugörül-mektedir.Endüşükyüzdeyesahip“PISAEnİyiAvrupa”daisebuoran%23,97’dir.

Bununlaberaber,Türkiye’deyöneticilerin%44,38’i“sunulanuygunbirmeslekigelişimfaaliyetininol-maması”faktörününmeslekigelişimiengellediğine“katılıyorum”ve“tamamenkatılıyorum”cevaplarınıvermişlerdir.Buoran,endüşükdüzeyde“PISAEnİyiAvrupa”grubundadır(%12,8).“Ailevisorumluluklarnedeniylevaktininolmaması”maddesinekatıldığınıvetamamenkatıldığınısöyleyenyöneticilerinoranınenyüksekolduğugrubun“PISAEnİyiAsya”olduğugörülmektedir.

Meslekigelişimiengelleyenfaktörlerden“yeterliişverenkurumdesteğiolmaması”maddesinekayıldığı-nıvetamamenkatıldığınısöyleyenlerinoranınınkarşılaştırmagruplarıiçindeenyüksekdüzeydeTürkiye’deolduğugörülmektedir(%57,13).“PISAEnİyiAsya”grubundakiokulyöneticilerininde%49,96’sıyeterliişverenkurumdesteğininolmadığınakatıldıklarıvetamamenkatıldıklarınısöylemişlerdir.

Okulyöneticilerininmeslekigelişimlerininönündekiengellerincelendiğindemeslekigelişimçalışmaprogramıileçakışması,meslekigelişimiözendiriciunsurlarınolmamasıgibinoktalardakarşılaştırmagrup-larınınyüksekyüzdeleresahipolduğudikkatiçekmektedir.Bunedenlebuengellerinkaldırılmasınayönelikçalışmalarınyapılmasıoldukçaönemlidir.


KAYNAKÇA

Catano,N.,&Stronge,J.H.(2006).Whatareprincipalsexpectedtodo?Congruencebetweenprincipalevaluationandperformancestandards.NASSP bulletin,90(3),221-237.

Cheng,K.andWong,K.(1996),"SchooleffectivenessinEastAsia:Concepts,originsandimplications",Journal of Educational Administration,Vol.34No.5,pp.32-49.

Drea,E.andO’Brien,M.(2001), Defining the Role of the Primary Principal in Ireland,HayGroupManagementConsultants,Dublin.

Goodwin,R.H.,Cunningham,M.L.,&Eagle,T.(2005).ThechangingroleofthesecondaryprincipalintheUnitedStates:Anhistoricalperspective.JournalofEducationalAdministrationandHistory,37(1),1-17.

Leithwood,K.,Harris,A.,&Hopkins,D.(2020).Sevenstrongclaimsaboutsuccessfulschoolleadershiprevisited.School Leadership & Management,40(1),5-22.

Mathibe,I.(2007).Theprofessionaldevelopmentofschoolprincipals. South African journal of education,27(3),523-540.

Mulford,B.(2003).Schoolleaders:Changingrolesandimpactonteacherandschooleffectiveness. Education and Training Policy Division,OECD.

Preetika,B.,&Priti,J.(2013).Adescriptivestudyonthechallengesfacedbyschoolprincipals. International Research Journal of Social Sciences,2(5),39-40.

Schneider,W.E.(2000).Whygoodmanagementideasfail.Strategy & Leadership,28(1),24-29.


ÖĞRETMENLERİN MESLEKİ GELİŞİMLERİ VE DESTEKLENMESİ

BubölümdekarşılaştırmagruplarıylabirlikteTürkiye’dekiöğretmenleresağlananmeslekigelişimdene-yimlerineilişkingörüşlerincelenmiştir.Öğretmenlerinmeslekibecerileriningeliştirilmesivebunabağlıola-raköğretmenlerinsınıfiçiuygulamalarınıniyileştirilmesiamacıylaonlarasunulanfırsatlarveetkinliklermeslekigelişimiçindeyeralmaktadır.Bubölümdeöncelikleöğretmenleringörevebaşlamavedanışmanlıkprogramlarınaerişimvekatılımdurumlarıincelenecektir.Dahasonraöğretmenlerinmeslekigelişimihtiyaç-larıveöğretmenlerinmeslekigelişimfaaliyetlerinekatılmakiçinkarşılarınaçıkanzorluklarveengellerelealınacaktır.Sonolaraköğretmenlerinsonbiryıldakatılmışolduklarımeslekigelişimfaaliyetleriincelenmiş-tir.Bufaaliyetler;öğretmenlerinkatıldıklarıdersler,çalıştaylar,eğitimkonferanslarıveseminerler,diğerokullarayaptıklarıgözlemziyaretleri,hizmetiçieğitimkursları,yükseklisansvedoktoraprogramlarınaka-tılım,meslekigelişimeyöneliköğretmenağlarındayeralmavemeslekiolarakilgiduyduğubaşlıklardaaraş-tırmayapmaşeklindebelirlenmiştir.

4. 1. Göreve Başlama Etkinlikleri ve Danışmanlık Programları

Göreve Başlama Etkinlikleri

TALIS2018anketindeokulyöneticilerineokuldagörevebaşlayanyeniöğretmenleriçingörevebaşlamaetkinlikleriileilgiliresmîveyagayriresmîbirprogramınolupolmadığısorulmuştur.Anketkapsamında“Görevebaşlamaetkinlikleri”öğretmenlik mesleğine geçişte yeni öğretmenleri veya bir okulda yeni olan tecrübeli öğretmenleri desteklemek için düzenlenen faaliyetlerdir ve resmî planlanmış programlar ya da gayriresmî düzenlenmiş etkinlikler şeklinde olabileceği belirtilmiştir.TALIS2018’ekatılanokulyöneticilerininokuldakiöğretmenleringörevebaşlamaetkinliklerihakkındakigörüşleriTablo4.1’deyeralmaktadır.

Tablo 4.1. Görevebaşlamaetkinlikleri(okulyöneticisi)

BÖLÜM 4

% SH % SH % SH % SH

Görevebaşlamaileilgiliresmîbirprogramvardır. 82,67 3,46 65,25 3,43 86,37 1,66 80,59 2,00

Görevebaşlamaileilgiligayriresmîprogramvardır. 49,33 5,16 70,56 2,78 88,21 2,26 56,87 3,19

TürkiyeOECD

OrtalamasıPISA En İyi

AvrupaPISA En iyi

Asya


Tablo4.1’dedegörüldüğügibiTürkiye’denanketiyanıtlayanokulyöneticilerinin%82,6’sıokullarındagöreveyenibaşlayanöğretmenleriçingörevebaşlamaetkinlikleriileilgiliresmîbirprogramınolduğunusöylemişlerdir.Buoranın“PISAEnİyiAvrupa”ve“PISAEnİyiAsya”gruplarındabenzerbirşekildeTürkiye’dekioranlarayakınolduğugörülmektedir.“OECDortalaması”nın%65,2olmasıdikkatleriçekenbirunsurolarakkarşımızaçıkmaktadır.

Diğertaraftan,çalışmadayeralanTürkiye’dekiokulyöneticilerininyaklaşıkyarısıokuldayeniöğretmen-lerileilgiligayriresmîgörevebaşlamaprogramlarınınvarolduğunusöylemiştir.Tümkarşılaştırmagrupla-rıiçinde“PISAEnİyiAvrupa”grubundabuoranenyüksektir(%88,2).“OECDortalaması”nındaTürkiyeilekarşılaştırıldığındaoldukçayüksekolduğugörülmektedir(%70).

TALIS2018anketindegörevebaşlamaileilgilibenzerbirsoruöğretmenleredesorulmuştur.Öğretme-lerebulunduklarıgörevebaşlarkenvebulunduklarıokuldaresmîveyagayriresmîherhangibir“görevebaş-lamaetkinliğine”katılıpkatılmadıklarısorulmuştur.Görevebaşlamaetkinliklerininneolduğuyöneticileresorulduğuşekildetanımlanmıştır.ÖğretmenlerinverdikleriyanıtlarTablo4.2’degörülmektedir.

Tablo 4.2.Görevebaşlamaetkinlikleri(öğretmenler)

% SH % SH % SH % SH

Resmîbirgörevebaşlamaetkinliğindeyeraldım(buokulda).

22,88 0,80 35,48 0,97 58,58 0,90 19,55 0,52

Gayriresmîbirgörevebaşlamaetkinliğindeyeraldım(buokulda).

8,48 0,60 35,48 0,97 59,74 0,95 17,09 0,44

Resmîbirgörevebaşlamaetkinliğindeyeraldım(ilkçalışma).

67,15 0,81 28,49 0,55 53,66 1,03 64,73 0,71

Gayriresmîbirgörevebaşlamaetkinliğindeyeraldım(ilkçalışma).

15,13 0,74 28,49 0,55 39,15 0,80 21,27 0,47


PISA En İyi Avrupa

PISA En iyi Asya


Tablo4.2’dekibulgularTablo4.1’dekibulgularlaberaberincelendiğindetümkarşılaştırmagruplarındaokulyöneticilerininçoğunluğuokullarındaresmîolarakgörevebaşlamaetkinliklerininvarolduğunusöyle-sede(Tablo4.1)tümkarşılaştırmagruplarındaöğretmenlerinyarısındandahaazı(PISAEnİyiAvrupaha-riç)bulunduklarıokuldaresmîgörevebaşlamaetkinliklerindeyeraldıklarınısöylemişlerdir.Bulunduklarıokuldaresmîgörevebaşlamaetkinliklerindeyeralmaoranlarınabakıldığındakarşılaştırmagruplarıarasın-dabuoranınendüşükTürkiyeve“PISAEnİyiAsya”gruplarındaolduğugörülmektedir.“PISAEnİyiAv-rupa”grubundabulunanöğretmenlerinyaklaşık%60’ıbulunduklarıokuldahemresmîhemdegayrıresmîbirgörevebaşlamaetkinliğinekatıldığınısöylemiştir.GayrıresmîbirgörevebaşlamaetkinliğinekatılmaoranıTürkiye’detümkarşılaştırmagruplarıiçindeendüşükolanıdır(%8,4).

TALIS2018’deöğretmenlereayrıcaçalışmayailkbaşladıklarındaresmîvegayriresmîbirgörevebaşla-maetkinliğindeyeralıpalmadıklarıdasorulmuştur.Çalışmayailkbaşladıklarında,Türkiye’debulunanöğ-retmenlerin%67’siresmîbirgörevebaşlamaetkinliğindeyeraldığınısöylemiştir.Buorantümkarşılaştır-magruplarıiçindeenyüksekolanıdır.“OECDortalaması”ilekarşılaştırıldığında(%28,4)buoranınolduk-çayüksekolduğubirkezdahadikkatleriçekmektedir.Diğertaraftanöğretmenlerinçalışmayailkbaşladık-larındagayrıresmîbirgörevebaşlamaetkinliğindeyeralmaoranlarıtümkarşılaştırmagruplarıiçindeendü-şükoranTürkiye’dedir(%15,1).AncakTALIS2018anketikapsamındaeldeedilenbubulgularınkonuylailgiliniteliktenziyadenicelikleilgiliolduğugözönündebulundurulmalıdır.

Grafik4.1’deöğretmenlerinresmîgörevebaşlamaetkinlerinekatılımlarınagöredeneyimdurumlarıin-celenmiştir.Resmîgörevebaşlamaetkinliğinebulunduğuokuldakatıldığınısöyleyenöğretmenleriniçinde5yıldandahaazdeneyimesahipolanlarınınoranınınenfazlaTürkiye’deolduğugörülmektedir.Resmîgö-revebaşlamaetkinliğinebulunduğuokuldakatıldığınısöyleyenve5yıldandahafazladeneyimesahipolan-larınoranınınenazTürkiye’deolduğugörülmektedir.Benzerdurumresmîçalışmaetkinliğineilkçalışma-sısırasındakatıldığınısöyleyenöğretmenlerarasındadeneyimdurumundaaynıeğilimlerkarşımızaçıkmak-tadır.


Grafik 4.1. Resmîgörevebaşlamaetkinliklerinekatılanöğretmenlerindeneyimdurumlarınagöreoranları

Danışmanlık Programları

TALIS2018’deyöneticilereveöğretmenleredanışmanlıklailgilisorularsorulmuştur.TALIS2018an-ketinde“Danışmanlık”tanımıokullarda daha tecrübeli öğretmenlerin daha az tecrübeli öğretmenleri des-teklediği bir yapı olaraktanımlanmaktadır.Buyapı,okuldakibütünöğretmenlerikapsayabileceğigibisa-deceyeniöğretmenleridekapsayabilir.Ancakbuçalışmadabahsedilendanışmanlık,öğretmenlikstajıiçinbuokuldabulunanstajyeröğretmenlereyapılandanışmanlığıkapsamamaktadır.

%0 %10 %20 %30 %40 %50 %60 %70 %80 %90


5 yıl ya da daha az deneyim

5 yıl ya da daha az deneyim

5 yıldan fazla deneyim

5 yıldan fazla deneyim83,99

79,2180,75

71,89

16,0120,79

19,2528,11

67,2673,1272,38

59,13

32,7426,88

27,6240,87

Evet

, bu

okul

daEv

et, i

lk ç

alış

mam

esna

sınd

a


TALIS2018’deokulyöneticilerineokuldakiöğretmenlerin,danışmanlıkprogramınaerişimimkânlarınınolupolmadığısorulmuştur.Yöneticileresunulancevapalternatifleri“Evet,fakatsadeceyeniöğretmenlerin,yaniöğretmenolarakgöreveyenibaşlayanlarınerişimimkânıvardır.”,“Evet,buokuldayeniolanbütünöğ-retmenlerinerişimimkânıvardır.”,“Evet,buokuldakibütünöğretmenlerinerişimimkânıvardır.”,“Hayır,buokuldaşuandaöğretmenleriçinbirdanışmanlıkprogramınaerişimimkânıyoktur.”şeklindekarşımızaçıkmaktadır.Tablo4.3'teokulyöneticilerininvermişolduklarıcevaplarınoranlarıgörülmektedir.

Tablo4.3incelendiğinde,Türkiye’dekiokulyöneticilerininyaklaşık%35’iokuldasadecegöreveyenibaşlayan,aynızamandaokuldayeniolanöğretmenleredanışmanlığaerişimimkânınınsağlandığınısöyle-mişlerdir.Buoran“PISAEnİyiAsya”grubundaTürkiye’yeoldukçayakındır(%38).Danışmanlığaokulda-kiyeniolantümöğretmenlerinerişmeimkânınınolduğunusöyleyenyöneticilerinoranıTürkiye’detümkar-şılaştırmagruplarıiçindeendüşüktür(%10,7).Öğretmenleriçinokullarındadanışmanlıkprogramınaeri-şimimkânınınolmadığınısöyleyenlerinoranı“PISAEnİyiAvrupa”grubundatümkarşılaştırmagruplarınagöreenazolanıolarakkaşımızaçıkmaktadır.Buoran,Türkiye’de%26’dırvetümkarşılaştırmagruplarıiçin-deenyüksekolanıdır.

Tablo 4.3. Danışmanlıkprogramlarınaerişimimkânı(okulyöneticisi)

% SH % SH % SH % SH

Evet,fakatsadeceyeniöğretmenlerin,yaniöğretmenolarakgöreveyenibaşlayanlarınerişimimkânıvardır.

34,55 4,13 34,92 2,86 27,56 2,99 38,05 3,16

Evet,buokuldayeniolanbütünöğretmenlerineri-şimimkânıvardır.

10,76 3,06 19,64 2,51 28,61 2,72 14,83 2,06

Evet,buokuldakibütünöğretmenlerinerişimim-kânıvardır.

28,67 3,70 21,83 4,35 28,17 3,00 21,74 2,24

Hayır,buokuldaşuandaöğretmenleriçinbirdanış-manlıkprogramınaerişimimkânıyoktur.

26,03 3,93 23,62 1,76 15,66 1,03 25,37 2,93

TürkiyeOECD

OrtalamasıPISA En İyi

AvrupaPISA En iyi

Asya


TALIS2018anketindeöğretmenlerebulunduklarıokuldaresmîbirdüzenlemekapsamındaherhangibirdanışmanlıkfaaliyetindeyeralıpalmadıklarısorulmuştur.Öğretmenleresunulanseçenekler“Şuandabenidesteklemeküzereatanmışbirdanışmanımvar.”ve“Şuandabiryadabirdençoköğretmenedanışmanlıkyapıyorum.”şeklindekiyargılardanoluşmaktadırvecevapalternatifleri“evet”veya“hayır”şeklindedüzenlenmiştir.Grafik4.2’dedegörüldüğügibidanışmanlıkfaaliyetlerindeyeralanöğretmenlerinoranınınendüşükTürkiye’deolduğugörülmektedir.Danışmanlıkfaaliyetlerininenfazlaolduğugrupların“PISAEnİyiAvrupa”ve“PISAEnİyiAsya”olduğugörülmektedir.

Grafik 4.2.Danışmanlıkfaaliyetlerindeyeralmadurumlarınagöreöğretmenlerinoranları

%0

%5

%10

%15

%20

%25

%30

%35

%40


5,83

7,1111,36

12,41

12,43

22,37

17,84

12,74

Şu anda beni desteklemek üzere atanmış bir danışmanım var.

Şu anda bir ya da birden çok öğretmene danışmanlık yapıyorum.


4.2. Öğretmenlerin Mesleki Gelişimleri

Mesleki Gelişim Faaliyetlerine Katılım

Bubölümdeöğretmenlerinkatıldıklarımeslekigelişimfaaliyetlerininnelerolduğunailişkinöğretmengö-

rüşleriortayakonulacaktır.Meslekigelişimfaaliyetlerinekatılımınfazlalığıveçeşitliliğibufaaliyetlerinnite-

liğihakkındafikirvermemektedir.TALIS2018’deöğretmenleresonbiryıliçindeverilenmeslekigelişimfaa-

liyetlerindenherhangibirinekatılıpkatılmadıklarısorulmuştur.Tablo4.4‘tekarşılaştırmagrubundabulunan

öğretmenlerinfarklıtürlerdeverilenmeslekigelişimfaaliyetlerinekatılmaoranlarıgösterilmektedir.

Tablo4.4incelendiğindeTürkiye’dekiöğretmenlerin%86’sınınsonbiryıliçindebirkursveyasemine-

rekatıldıklarıgörülmektedir.Buoran,tümkarşılaştırmagruplarıarasındaenyüksekolanıdır.“PISAEnİyi

Asya”grubundabulunanöğretmenlerinsadeceyarısınınsonbiryıliçindeherhangibirkursveyaseminere

katılmışolmalarıdikkatleriçekenbirdurumolarakkarşımızaçıkmaktadır.

Türkiye’dekiöğretmenlerin%33,3’üsonbiryıliçinderesmîyeterlilikkazandıranbirprogramakatıldık-

larınısöylemiştir.Türkiye’ninbukategoridesahipolduğuyüzde,tümkarşılaştırmagruplarıiçindeenyük-

sekolanıdır.Türkiye’dekiöğretmenlerinlisansüstümezuniyetoranlarıdüşünüldüğünde,resmîbirsertifika

programınakatılımınfazlaolmaihtimalidüşünülebilir.“PISAEnİyiAsya”grubundabulunanöğretmenle-

rinsadece%9,8’isonbiryıldaböylebirmeslekifaaliyetiniçindeyeraldığınıbelirtmiştir.

SonbiryıldaTürkiye’debulunanöğretmenlerin%21’i“resmîbirplanlamadâhilindemeslektaşgözlemi

veyaözgözlemverehberlik”gibibirfaaliyetiniçindebulunduğunusöylerkenbuoran“PISAEnİyiAvrupa”

ve“PISAEnİyiAsya”gruplarındaüçkatınaçıkarak%62’yeyaklaşmaktadır.


Tablo 4.4.Meslekigelişimfaaliyettürlerinekatılanöğretmenoranları

% SH % SH % SH % SH

Katıldığınızkurslar/seminerler 86,00 0,68 73,68 0,71 77,18 0,78 52,34 0,80

Çevrimiçikurslar/seminerler(uzaktaneğitim/e-kurs) 46,31 0,94 44,56 0,73 40,80 1,23 33,89 0,72

Öğretmenlerin,müdürlerinve/veyaaraştırmacılarınaraştırma-larınısunduğuyadaeğitimileilgilikonularıtartıştıklarıeğitimkonferansları

51,77 0,93 49,87 0,79 37,32 0,93 58,49 0,80

Resmîyeterlilikkazandırmaprogramı(örneğin;diplomayadasertifikaprogramı)

33,39 0,95 16,04 0,74 11,87 0,57 9,83 0,35

Diğer okullara gözlem ziyaretleri 25.64 0,84 23,57 0,60 27,54 1,01 58,80 0,74

İş yerlerine, kamu ve sivil toplum kuruluşlarına gözlem ziyaretleri 19.00 0,75 12,36 0,36 11,05 0,69 16,76 0,44

Resmî bir planlama dâhilinde meslektaş gözlemi ve/veya öz gözlem ve rehberlik

21.45 0,83 45,46 1,40 61,62 1,10 61,16 0,84

Özellikle öğretmenlerin mesleki gelişimi için oluşturulmuş öğret-men iletişim ağına katılım

43,11 1,06 41,31 0,64 42,92 1,04 44,35 0,72

Mesleki yayınları okuma 69,20 0,87 65,85 0,51 70,95 0,90 69,17 0,70

Diğer 37,18 1.,04 30,98 0,75 26,02 0,76 26.,94 0,58

PISA En iyi Asya

TürkiyeOECD

Ortalaması PISA En İyi Avrupa


Mesleki Gelişim Faaliyet Konuları

TALIS2018anketindeöğretmenleresonbiryıldakatıldıklarımeslekigelişimfaaliyetlerikapsamındahangikonularınyeraldığısorulmuştur.Öğretmenlerdenlistelenenkonularınyeralmasıdurumunda“evet”,yeralmamasıdurumda“hayır”seçeneğiniişaretlemeleriistenmiştir.Grafik4.3'demeslekigelişimfaaliyet-lerininkapsamındaverilenkonularınmeslekigelişimfaaliyetleriiçindeneorandayeraldığıgörülmektedir.

Grafik 4.3.Meslekigelişimfaaliyetlerindebelirlenenkonularınyeraldığınısöyleyenöğretmenlerinoranları

%0

%10

%20

%30

%40

%50

%60

%70

%80

%90

%100


63,8

8

62,4

6 71,5

564

,65

88,8

9

85,9

5

70,5

6

68,4

7

65,4

2

60,8

3

59,0

4

48,4 56

,23

46,9

9

52,3

2

52,4

6

53

56,2

5

35,6

1

25,9

6

40,5

3

73,8

5

70,1

90,3

7

Alan bilgisi Öğrettiğim alan/alanlardakipedogojikyeterlikler

Müfredat bilgisi Öğretimde BİT(Bilgi İşlem

Teknolojileri) becerileri

Öğrenci değerlendirmesininanalizi ve kullanımı

Öğretmen-veliiş birliği


Grafik4.3incelendiğindesonbiryıldaTürkiye’dekiöğretmenlerinyaklaşık%64’ükatıldıklarımeslekigelişimfaaliyetlerinin“alanbilgisi”konusunuiçerdiğinisöylemiştir.Türkiye’dekianketiyanıtlayanöğret-menlerinbüyükbirçoğunluğu(%85,9)isekatılıklarıeğitimin“müfredatbilgisi”konusunukapsadığınısöy-lemiştir.“PISAEnİyiAsya”grubundabulunanöğretmenlerin%89’umeslekigelişimfaaliyetlerinde“öğre-tilenalandakipedagojikyeterlikleri”konusununyeraldığınıbelirtirkenbuoranTürkiye’de%62,4’türvekarşılaştırmagruplarıiçindeendüşükolanıdır.Sonyıllardayapılançalışmalar,öğrencilereverilengeribil-diriminöğrencibaşarısınıetkileyenenönemliunsurlardanbiriolduğunuortayakoymaktadır.Anlamlıgeribildiriminenönemlikoşulu,öğrencilerindeğerlendirilmesininanalizininetkilibirşekildeyapılmasınıge-rektirir.Bubağlamda,Türkiye’dekiöğretmenlerinsadece%47’sisonbiryıldakatıldıklarımeslekigelişimfaaliyetlerinin“öğrencideğerlendirmesininanalizivekullanımı”konusunuiçerdiğinibelirtmiştir.

Grafik4.3’tedikkatleriçekenbirbaşkabulgudaTürkiye’desonbiryıldaöğretmenlerin%52,6’sıkatıl-dıklarımeslekigelişimfaaliyetlerinin“öğretmenveliişbirliği”konularınıiçerdiğinisöylemesidir.Buoran,karşılaştırmagruplarıiçindeenyüksekolanıdır.“PISAEnİyiAvrupa”grubundabulunanöğretmenlerinsa-dece%26’sıaldıklarımeslekigelişimfaaliyetlerinin“öğretmenveliişbirliği”konularınıkapsadığınısöyle-mektedir.

Öğretmenlerin Mesleki Gelişim İhtiyaçları

TALIS2018anketindeöğretmenlereverilenkonualanlarındanherbiriiçinmeslekigelişimihtiyaçları-nınnedüzeydeolduğusorulmuştur.Verilenalanlardanbazılarıalanbilgisi,öğretilenalandakipedagojikye-terlikler,müfredatbilgisi,öğrencideğerlendirmesininanalizi,öğretmenveliişbirliğişeklindebelirlenmiş-tir.Öğretmenleresunulancevapseçenekleri“şuanihtiyaçyok”,“düşükseviyedeihtiyaç”,“ortadüzeydeih-tiyaç”,“yüksekdüzeydeihtiyaç”şeklindetasarlanmıştır.Grafik4.4’temeslekigelişimeverilenalanlarda“yüksekdüzeydeihtiyaç”duyanöğretmenlerinoranlarıverilmiştir.

Grafik4.4incelendiğindetümkarşılaştırmagruplarıarasında“PISAEnİyiAsya”grubundaenfazlaoran-daöğretmen,hemenhemenherkonudameslekigelişime“yüksekdüzeydeihtiyaç”duyduklarınıbelirtirkenTürkiye’detümkarşılaştırmagruplarıarasındaenazorandaöğretmen,hemenhemenherkonudameslekigelişime“yüksekdüzeydeihtiyaç”duyduğunubelirtmiştir.Örneğin,Türkiye’debulunanöğretmenlerin%4,1’ialanbilgisikonusundameslekigelişime“yüksekdüzeydeihtiyaç”duyarkenbuoran“PISAEnİyiAsya”grubunda%43,1'eçıkmaktadır.


Benzerşekilde,Türkiye’debulunanöğretmenlerin%4’üöğretilenalandakipedagojikyeterliklerkonusun-dameslekigelişime“yüksekdüzeydeihtiyaç”duyarken“PISAEnİyiAsya”grubunda%48oranındaöğret-menbu,alandameslekigelişime“yüksekdüzeydeihtiyaç”duyduklarınısöylemişlerdir.Türkiye’desonbiryılda%47’sikatıldıklarımeslekigelişimfaaliyetlerinin“öğrencideğerlendirmesininanalizivekullanımı”konusunuiçerdiğinisöylesede(Grafik4.3)bualandameslekigelişime“yüksekdüzeydeihtiyaç”duyanöğ-retmenlerinoranın%6’dakaldığı,diğertaraftan“PISAEnİyiAsya”grubundabuoranın%28olduğugörül-mektedir.

Grafik 4.4. Çeşitlimeslekigelişimkonularına"yüksekdüzeydeihtiyaç"duyduğunusöyleyenöğretmenlerinoranları

4,178,54

4,56 4,05

10,05

3,14 4,066,61

3,96,2

9,374,17

7,259,09

2,14

25,6728,1722,9

4843,16


Alan bilgisi Öğrettiğim alan/alanlardakipedogojikyeterlikler

Müfredat bilgisi Öğrenci değerlendirmesininanalizi ve kullanımı

Öğretmen-veliiş birliği

%0

%10

%20

%30

%40

%50

%60

4.3. Mesleki Gelişim Faaliyetlerine Katılımda Destekler ve Engeller

Mesleki Gelişim Faaliyetlerindeki Destekler

TALIS2018anketindeöğretmenleresonbiryıldakatıldıklarımeslekigelişimfaaliyetlerindelistelenen-lerinsağlanıpsağlanmadığısorulmuştur.Öğretmenlerelistelenendestekseçenekleriarasında“maaşartışı”,“mesaisaatleriiçindegerçekleşenfaaliyetleriçinöğretmenlikgörevindenmuafsayılma”,“masraflarıngeriödenmesiyadadoğrudankarşılanması”,“mesaisaatleridışındakieğitimfaaliyetleriiçinparasalolmayandesteğinsağlanması”,“mesaisaatidışındakieğitimfaaliyetleriiçingereklimaddidestek”gibialternatifleryeralmaktadır.Öğretmenlerdenverilenkonularadesteksağlandığıdurumlara“evet”,sağlanmadığıdurum-lara“hayır”seçeneğiniişaretlemeleribeklenmektedir.


Grafik4.5’teöğretmenlerinmeslekigelişimkonusundaalınandesteklereilişkinmaddelereverdikleriya-nıtlaryeralmaktadır.Tümkarşılaştırmagruplarındamaaşartışısağlandığınısöyleyenöğretmenlerinoranı-nınoldukçadüşükolduğugörülmektedir.Türkiye’demeslekigelişimfaaliyetlerinekatıldığındanmaaşınınarttığınısöyleyenöğretmenlerinoranı%8,44,“PISAEnİyiAsya”ve“PISAEnİyiAvrupa”gruplarındaisebuoranınsırasıyla%9,17ve%7,37olduğugörülmektedir.Türkiye’debulunanöğretmenlerin%19,9’umes-lekigelişimfaaliyetlerinde“masraflarınındoğrudanödenmesininveyadoğrudankarşılanmasının”sağlandı-ğınısöylemiştirvebuorankarşılaştırmagruplarıiçindeendüşükolanıdır.Buoran“PISAEnİyiAvrupa”grubunda%41,4olarakbelirlenmiştir.

Grafik 4.5.Meslekigelişimfaaliyetlerindeverilenkonulardadesteksağlandığınısöyleyen

öğretmenlerinoranları

Türkiye OECD Ortalaması PISA En iyi Avrupa PISA En iyi Asya

Mesai saatleri dışındaki eğitim faaliyetleri içinparasal olmayan destek sağlanması (örneğin;

mesai saatinin azaltılması, izinli sayılma)

Mesai saatleri dışındaki eğitim faaliyetleri içingerekli maddi destek

Mesai saati içinde gerçekleşen faaliyetleriçin öğretmenlik görevlerinden muaf sayılmak

Masrafların geri ödenmesi ya da doğrudan karşılanması

Maaş artışı

44,66

8,447,197,379,17

56,5446,5746,57

36,5841,46

25,8119,91

25,1516,6815,48

27,19

31,646,64

12,3615,71

%0 %10 %20 %30 %40 %50 %60


DiğertaraftanTürkiye’deöğretmenlerin%27,1'ive“PISAEnİyiAsya”grubundabulunanöğretmenle-rin%25,1’imesaisaatidışındakieğitimfaaliyetleriiçinparasalolmayandesteklersağlandığınıbildirmiş-ler.Mesaisaatleridışındakieğitimfaaliyetleriiçingereklimaddidesteğinsağlandığınıbildirenöğretmen-lerinoranınınenyüksek“PISAEnİyiAsya”grubunda(%31,6)olduğugörülmektedir.Türkiye’deiseöğ-retmenlerin%15,7’simesaisaatleridışındakieğitimfaaliyetleriiçingereklimaddidesteğinsağlandığınıbil-dirmiştir.

Mesleki Gelişime Engel olan Etmenler

TALIS2018’deöğretmenleremeslekigelişimineengelolmasımuhtemelkonularverilerekbunlarınnedüzeydeengelteşkilettiğisorulmuştur.Bunlar,“öngereklilikleresahipolmama”,“meslekigelişimfaaliyet-lerininçokpahalıolması”,“yeterliişverenveyakurumdesteğininolmaması”,“meslekigelişimfaaliyetle-rininçalışmaprogramlarıylaçakışması”,“ailevisorumluluklarnedeniylevaktinolmaması”,“sunulanuygunbirmeslekigelişimfaaliyetininolmaması”ve“meslekigelişimfaaliyetlerinekatılmayaözendiriciunsurla-rınolmaması”şeklindebelirlenmiştir.Öğretmenleresunulancevapseçenekleri“kesinliklekatılmıyorum”,“katılmıyorum”,“katılıyorum”ve“kesinliklekatılıyorum”şeklindedir.Grafik4.6’datümkarşılaştırmagrup-larındaverilenkonulara“katılıyorum”ve“kesinliklekatılıyorum”şeklindecevapverenöğretmenlerinoran-larıgörülmektedir.

Grafik4.6incelendiğindetümkarşılaştırmagruplarıiçinde,meslekigelişimeengelteşkiledenunsurola-rakverilen“sunulanuygunbirmeslekigelişimfaaliyetininolmaması”maddesienfazlaorandaTürkiye’debulunanöğretmenlertarafından“katılıyorum”ve“kesinliklekatılıyorum”şeklindeişaretlenmiştir(%51,3).Bununlabirlikte,diğerbirunsurolaraksunulan“Meslekigelişimfaaliyetlerinekatılmayıözendiriciunsur-laryok”seçeneğinedekarşılaştırmagruplarıiçindeenfazlaTürkiye’debulunanöğretmenler“katılıyorum”ve“kesinliklekatılıyorum”şeklindegörüşbildirmişlerdir.“PISAEnİyiAsya”grubundaöğretmenlerin%84,2’si“meslekigelişimfaaliyetininçalışmaprogramıylaçakıştığını”söylemişlerdir.Buoran,tümkarşı-laştırmagruplarındaenyüksekolanıdır.Dikkatleriçekendiğerbirbulguda“PISAEnİyiAsya”grubundabulunanöğretmenlerinyaklaşık%30’unun“öngereklikleresahipolmadığını”söyleyerekdiğerkarşılaştır-magruplarındakiöğretmenoranlarınagörebuoranınikikatolmasıdır.PISA’daenbaşarılıülkelergrubunuoluşturan“PISAEnİyiAsya”grubundaöğretmenlerinyaklaşıküçtebirininverilenmeslekigelişimfaaliyet-leriileilgiliöngereklilikleresahipolmadığınıbildirmesi,bununyanındaTürkiye’dekiöğretmenlerinsade-ce%7,8’ininbuöngerekliliğesahipolmadığınıbelirttiği,görülmektedir.BubulgularGrafik4.4’lebirliktedeğerlendirildiğindedahadaanlamlıbirhâlegelmektedir.


Grafik 4.6. Meslekigelişimeengelteşkiledenunsurlara“katılıyorum”ve“kesinliklekatılıyorum”diyenöğretmenlerinoranları

Mesleki gelişimim Etkisi

TALIS2018’deöğretmenleresonbiryıldakimeslekigelişimfaaliyetlerinintümünüdüşündüklerinde,bufaaliyetlerinöğretmenlikuygulamasınaolumlubiretkisininolupolmadığısorulmuştur.Türkiye’dekiöğ-retmenlerdenheryılhaziranveeylülaylarındayapılanmeslekigelişimçalışmalarınıdabusorubağlamın-dagözönündebulundurmalarıistenmiştir.Öğretmenleresunulancevapalternatifleri“evet”ve“hayır”şek-lindedeğişmektedir.Grafik4.7karşılaştırmagruplarındaki“evet”ve“hayır”oranlarınıgöstermektedir.

Grafik4.7incelendiğindeanketiyanıtlayanTürkiye’dekiöğretmenlerin%28,1’isonbiryıldakatıldıklarımeslekigelişimfaaliyetlerininöğretmenlikuygulamasınaolumlubiretkisininolmadığınıbelirtmiştir.Buoran,tümkarşılaştırmagruplarıiçindeenyüksekolanıdır.Buoran“PISAEnİyiAsya”grubundaTürkiye’dekioranınüçtebirikadarve%9,7’dir.“PISAEnİyiAvrupa”grubundaise“PISAEnİyiAsya”grubundakioranınikikatıolarak(%18,3)olarakkarşımızaçıkmaktadır.BusonuçlarınGrafik4.4’deverilenöğretmenlerinmeslekigelişimihtiyaçlarıyladeğerlendirilmesiçokönemlidir.

%0

%10

%20

%30

%40

%50

%60

%70

%80


7,8 12

,97,

3429

,7

Ön gereklilikleresahip değilim

(örneğin; yeterlilikler,

deneyim, kıdem).

Mesleki gelişimfaaliyetleriçok pahalı.

Yeterli işveren/kurum

desteğiyok.

Mesleki gelişimfaaliyetleriçalışma

programımlaçakışıyor.

Ailevisorumluluklarım

nedeniyle vaktim yok.

Mesleki gelişimfaaliyetlerine

katılmayı özendrici

unsurlar yok.

Sunulan uygunbir mesleki

gelişim faaliyetleri yok.

41,0

544 46

,41 54

,34

55,1

33,4

126

,64

54,3

6

55,9

355

,67

58,0

3

84,2

8

39,9

42

,02

30,4

664

,41

51,3

137

,1829

,68 38

,03

68,7

53,12

38,8

3 51,3


Grafik 4. 7. Meslekigelişimfaaliyetlerininetkisi

%0

%10

%20

%30

%40

%50

%60

%70

%80

%90

%100


Evet Hayır

71,84

28,16

83,99 81,69

18,31

90,28

9,72

16,01


SINIFLARIN YAPISI VE SINIF İÇİ UYGULAMALAR

Kavramsalolarakliteratürdeyapılandırmacıyaklaşımlagelenekselyaklaşımadayalıöğretimveöğrenmepratiklerindebelirginfarklarbulunmaktadır.Gelenekselyaklaşımdaöğretmeninrolügenelolarakbilgiyinetveyapılandırılmışbirşekildeöğrencilereiletmek,doğrucevaplarıaçıklamakveöğrencileriçözülebilirprob-lemleremaruzbırakmayoluylabilginindoğrudantransferihedeflenmiştir.Bunakarşılıkyapılandırmacıyak-laşım,öğrenmeyiveöğretimidahadinamikbiryaklaşımlaelealır.Öğrencileri,bilginindoğrudantransferedildiğipasifalıcılarolarakgörmektenziyadeöğrenenidahaçokaktifkatılımcılarvebilgininyapılandırmasürecindekibireylerolarakgörür(Petersonvediğerleri,1989).Öğretmenlerdeyapılandırmacıyaklaşımdaaktiföğrenmeyikolaylaştıranbireylerolaraktanımlanır.Öğretmenlerinsınıfiçiuygulamalarınıanalizetmekvebuuygulamalarıntemelinioluşturaninanışlarınıanlamak,okullardakieğitimsüreçlerinindahasonrakigelişmeleriiçinçokönemlidir.Öğretmenuygulamalarıveinanışlarıkuşkusuzöğrenciöğreniminingerçek-leştiğiortamışekillendirir.Öğrencimotivasyonununvebaşarısınınyanısıraöğretmenlerinbaşaçıkmastra-tejilerinivegenelişmemnuniyetinideetkilemektedirler.BunedenlerleTALIS2018anketi,öğretmenler,okullarveülkelerarasındaöğretmenlerinsınıfiçipratikleriveinanışlarınıincelemektedir.

Bubölümünilkkısmındaöğrenmeveöğretimsüreciningerçekleştiğisınıflarınyapısı;öğrencilerinsos-yoekonomikseviyeleriveakademikbaşarıları,sınıflardakidağılımlarıvesınıflardakiöğrencisayılarıbağ-lamındaincelenecektir.İkincikısımda,öğretmenlerinçalışmasaatlerivesınıfiçiöğretimpratikleriveken-digörevlerihakkındakidüşünceleriincelenecektir.

5.1. Hedef Sınıfların Yapısı

TALIS2018’deöğretmenleredersvermişolduklarısınıflarhakkındasorularsorulmuştur.Busorularge-nelolaraksınıftabulunanöğrencilerinakademikbaşarıları,sosyoekonomikstatüleriileilgilidağılımlarınıiçermektedir.Öğretmenlerortaokulöğretmenleriolduğundanvefarklısınıflaragirdiklerindendolayıhedefbirsınıfınbelirlenebilmesivebusınıfagöreyanıtlarınverilebilmesiiçin“hedef sınıf bu okulda geçen salı sabah 11’den sonra dersine girdiğiniz ilk ortaokul sınıfıdır. Eğer salı günleri bir ortaokul sınıfına dersiniz yoksa geçen salı gününü takip eden günlerdeki ders verdiğiniz ilk sınıfınız olabilir”şeklindebirifadeanket-teöğretmenlereyöneltilmişvesorularıbunagöreyanıtlamalarıistenmiştir.

BÖLÜM 5


Öğretmenlere Göre Sınıfların Sosyoekonomik Statü ve Akademik Başarıya Göre Dağılımları

TALIS2018’deöğretmenlerehedefsınıflarınyapılarıhakkındasorularsorulmuştur.Belirtilengruplarınhedefsınıftaneorandaolduğuöğretmenleresorulmuştur.Verilenseçenekler“yok”,“%1ile%10arası”,“%11ile%30arası”,“%31ile%60arası”ve“%60’tanfazla”olarakbelirlenmiştir.İlkolarak“sosyoekonomikyöndendezavantajlıailelerdengelenöğrencilerin”oranlarısorulmuşvesosyoekonomikyöndendezavantaj-lıaileler“yeterlidüzeydebarınma,beslenmeyadatıbbibakımgibitemelihtiyaçlardanyoksunaileleriişa-reteder”şeklindetanımlanmıştır.Benzerşekildeöğretmenlerehedefsınıfta“akademikbaşarısıdüşükolanöğrencilerin”oranlarıdasorulmuştur,verilenseçenekleraynıdır.Gereksosyoekonomikaçıdandezavantajlıailelerdengelmegerekseakademikbaşarısıdüşükolmadurumlarının%30’danfazlaolmasınındikkatçeki-cibirbulguolacağıdüşünüldüğündenbuoranlarincelenmiştir.

Tablo5.1’dekarşılaştırmagruplarındahedefsınıftadezavantajlıailelerdengelenöğrencilerinoranının%30'danfazlaolduğunusöyleyenöğretmenlerinoranıveakademikbaşarısıdüşükolanöğrencilerin%30’danfazlaolduğunusöyleyenöğretenlerinoranlarıverilmiştir.Tablo5.1’deyeralancevaplarındağılımlarınabakıldığındaTürkiye’debulunanöğretmenlerin%24,2’sisınıftasosyoekonomikyöndendezavantajlıailelerdengelenöğrencilerinoranının%30’danfazlaolduğunusöylemiştir.Budeğer,“PISAEnİyiAsya”ve“PISAEnİyiAvrupa”gruplarındasırasıyla%7,5ve%17,8olarakkarşımızaçıkmaktadır.BenzerşekildeTürkiye’dekiöğretmenlerin%29,9’usınıftabulunanöğrencilerin%30’danfazlasınınakademikbaşarısıdüşüköğrencilerdenoluştuğunusöylemiştir.Buoran,“PISAEnİyiAsya”ve“PISAEnİyiAvrupa”gruplarındasırasıyla%14,2ve%19,7olarakkarşımızaçıkmaktadır.

% SH % SH

Türkiye 24,29 0,83 29,90 0,84

OECD Ortalaması 26,52 2,10 26,63 2,31

PISA En İyi Avrupa 17,86 0,91 19,70 1,05

PISA En İyi Asya 7,57 0,55 14,24 0,66

Sınıflarındasosyoekonomikyöndendezavantajlıailelerdengelen

öğrencilerinoranının%30'danfazlaolduğunusöyleyenöğretmenlerin

oranı

Sınıflarındaakademikbaşarısıdüşükolanöğrencilerinoranının%30'danfazlaolduğunusöyleyen

öğretmenlerinoranı

Tablo 5.1. Sınıftakiöğrencilerinsosyoekonomikdurumlarınagöreveakademikbaşarılarınagöreöğretmenlerinoranları


Grafik5.1’deisehedefsınıftasosyoekonomikyöndendezavantajlıailelerdengelenöğrencilerinoranının%30’danfazlaolduğugrubunbaşarıdurumlarıdahaayrıntılısunulmuştur.Hedefsınıftasosyoekonomikyön-den%30’danfazladezavantajlıailelerdengelenöğrencilerinolduğunusöyleyenöğretmenleriniçindebulu-nan,hedefsınıftaöğrencilerinakademikbaşarısıdüşükolanların%30’danfazlaveyaazolduğunusöyleyenöğretmenlerinoranlarıincelenmiştir.Başkabirifadeyle,önceliklehedefsınıftasosyoekonomikyöndende-zavantajlıailelerdengelenöğrencilerinoranının%30’danfazlaolduğunusöyleyenöğretmenlerbelirlenmiş(Türkiye’de%24,2,Tablo5.1),sonrabuöğretmenleriçindehedefsınıftaöğrencilerinakademikbaşarısıdü-şükolanların%30’danfazlaveyaazolduğunusöyleyenöğretmenoranlarıverilmiştir.

Grafik5.1’egöreiseTürkiye’dekianketiyanıtlayanöğretmenlerdensınıfındasosyoekonomikyöndendezavantajlıöğrencilerin%30’danfazlaolduğunusöyleyenlerin,sınıflarındakiöğrencilerininakademikba-şarılarıyeralmaktadır.Sınıfındasosyoekonomikyöndendezavantajlıöğrencilerin%30’danfazlaolduğunusöyleyenöğretmenlerin%66’sısınıfında%30’danfazlaöğrencininakademikbaşarısınındüşükolduğunubelirtmiştir.Buoran“OECDortalaması”ve“PISAEnİyiAsya”grubunuoranıylabenzerlikgöstermektedir.“PISAEnİyiAvrupa”grubundaisebuoranyaklaşık%10-13oranındadahaazdır.Hedefsınıflardasosyoe-konomikyöndendezavantajlıailelerdengelenöğrencilerinoranının%30’danfazlaolduğunusöyleyenöğ-retmenleriçinde,hedefsınıflardaakademikbaşarısıdüşükolanların%30’danazvefazlaolduğunusöyleyenöğretmenlerinoranınbirbirineyakınolmasıoldukçafırsateşitliğibağlamındaolumluveönemlidir.Buba-kımdan,eğitimdefırsateşitliğibağlamında“PISAEnİyiAvrupa”grubunundiğerkarşılaştırmagruplarınagöredahaiyibirnoktadaolduğusöylenebilir.Başkabirifadeylebufarkınazolmasısosyoekonomikaçılar-danfarklıgruplardabaşarıdüzeyininfarklıolmadığınıngöstergesidirkibudaeğitimdefırsateşitliğininte-melunsurlarındanbiriolarakkabuledilmektedir.Sosyoekonomikyöndendezavantajlıolanveolmayangrup-lararasındakibaşarıfarkı,eşitliğindeğerlendirilmesiaçısındanönemtaşımaktadır.


Grafik 5.1. Sosyoekonomikyöndendezavantajlıailelerdengelenöğrencioranının%30'danfazlaolduğusınıflardaakademikbaşarısıdüşükolanöğrencilerinoranının%30'danazvefazlaolduğunusöyleyenöğretmenlerinoranı

%0

%10

%20

%30

%40

%50

%60

%70

%80

%90

%100


Sınıfta akademik başarısı düşük olan öğrencilerin %30’dan az olmasıSınıfta akademik başarısı düşük olan öğrencilerin %30’dan fazla olması

34

66

37,2

46,6

53,3

31,4

68,562,7

Sınıftaki Öğrenci Sayısı ve Sınıf İçindeki Faaliyetlere Ayrılan Zaman

TALIS2018anketindeöğretmenlerebelirlediklerihedefsınıftakiöğrencilerinsayısısorulmuştur.Öğ-retmenyanıtlarınaGrafik5.2’deyerverilmiştir.Türkiyegrubundakiöğretmenlerinsınıftakiöğrencisayısıortalaması26,9’dur.“PISAEnİyiAsya”grubundabuoran28,8,“PISAEnİyiAvrupa”grubundaise23,8’dir.OECDortalamasınıniseTürkiye’yeçokyakınolduğugörülmektedir.


Grafik 5. 2. Hedefsınıflardabulunanöğrencisayısıortalaması

TALIS2018anketindeöğretmenlereyöneltilenbirbaşkasorudahedefsınıfiçingenelliklederssaati-ninyüzdekaçınıverilenfaaliyetlerinherbirineayırdıklarısorulmuştur.Öğretmenlereverilenfaaliyetlerşuşekildesunulmuşturvetoplamın%100’eulaşmasıgerektiğibelirtilmiştir:

ç Yönetimselgörevler(örneğin;devamsızlıkkaydı,okulbilgiveformlarınıdağıtma) ç Sınıftakidüzenisağlama(disiplinisürdürme) ç Saltöğretmeveöğrenme

Tablo5.2’dekarşılaştırmagruplarındakiöğretmenlerinsınıfiçindekifaaliyetlereayırdıklarızamanınyüzdesigörülmektedir.TümkarşılaştırmagruplarıiçindebirderssaatindeöğrenmeveöğretmeyeayrılanzamanınTürkiye’de%72,4’üolduğugörülmektedir.BelirlenenoranortalamalarıbirbirineçokyakınolsadatümkarşılaştırmagruplarıarasındabuoranınTürkiye’deendüşükolduğugörülmektedir.Sınıftadüze-nisağlamayaayrılanzamandaiseTürkiye’nindiğerkarşılaştırmagruplarındanyaklaşık%4-5oranındada-hayüksekbiryüzdeyesahipolmasıdadikkatiçekmektedir.

%0

%5

%10

%15

%20

%25

%30

%35


26,95 26,45

23,8

28,8


Tablo 5.2.Öğretmenlerinverilenfaaliyetlereayırdıklarızaman(yüzde)

% SH % % % %

Türkiye 8,59 0,23 18,01 0,29 72,49 0,46

OECD Ortalaması 7,93 0,08 14,10 0,29 77,46 0,33

PISA En İyi Avrupa 7,60 0,13 13,54 0,28 78,38 0,34

PISA En İyi Asya 8,00 0,15 14,04 0,20 77,65 0,29

Yönetimsel Görevler Sınıfta Düzeni Sağlama

Sadece Öğrenme ve Öğretme

Öğretmenlerin Haftalık Çalışma Saatleri

TALIS2018anketindeöğretmenleretamolarakçalışılanensonhaftada,hangiişlerekaçsaatleriniayır-dıklarısorulmuştur.Busaatlereakşamları,haftasonlarıvedersdışındakigörevsüreleridedâhiledilmiştir.Ayrıcaçalışmasaatlerine,dersverilerekgeçirilenzamandadâhildir.Çalışmasaatlerikapsamındakibuiş-lersırasıylabireyselplanlamayadadershazırlığı,meslektaşlarlatakımçalışmasıvegörüşmeler,öğrenciödevlerininpuanlanmasıvedüzeltmeleri,öğrencidanışmanlığı,okulyönetimindeyeralma,genelidariiş-ler,meslekigelişimfaaliyetleri,velilerleiletişimveişbirliği,dersdışıaktivitelerdeyeralma,diğerçalışmaalanlarıvedersvermesaatleriolarakbelirlenmiştir.Tablo5.3’tekarşılaştırmagruplarındakiöğretmenlerinfarklıişlereayırdıklarızamandağılımlarıyeralmaktadır.Belirlenentümişlereayrılanzamantoplandığın-daTürkiye’dekiöğretmenlerinbuişleretoplamda(okuldadersvermesaatleridedâhil)haftada31,6saatza-manayırdıklarıgörülmektedir.Butoplamsaattümkarşılaştırmagruplarıiçindeendüşükolanıdır.“PISAEnİyiAsya”ve“PISAEnİyiAvrupa”gruplarındabuişleretoplamayrılanzamanınortalamaolarak48.21ve43.23olduğugörülmektedir.

DersvermesaatlerininortalamasınabakıldığındaisebusaatintümkarşılaştırmagruplarıiçindeenfazlaTürkiye’de(24.54)olduğugörülmektedir.Busaatinortalamaolarak“PISAEnİyiAsya”grubundaTürkiye’denyedisaatazolması(17.87)dikkatleriçekenbaşkabirunsurdur.


Tablo 5.3. Dersdışındaöğretmenlerinbirhaftadafarklıişlereayırdıklarızaman-saat

Bununlaberaberokuliçindeveyadışındabireyselplanlamayadadershazırlığınaayrılansaatlerveöğ-rencilerinödevlerinipuanlamayavedüzeltmeyeayrılanzamanlarincelendiğindetümkarşılaştırmagruplarıiçindeortalamaolarakenazsaatinTürkiye’deolduğugörülmektedir.Öğrencilereverilengeribildiriminöne-midüşünüldüğündeöğrenciödevlerinipuanlamayavedüzeltmeyeayrılanzamanındiğerkarşılaştırmagrup-larındakiöğretmenlerinortalamaolarakayırdıklarızamanınyarısıkadarolması,üzerindeönemledüşünül-mesigerekenbirunsurdur.

Meslekigelişimfaaliyetlerineayrılanzamanın,velilerileiletişimveişbirliğine,okulyönetimindeyeral-magibiişlereortalamaolarakayrılanzamanıntümkarşılaştırmagruplarıiçindebirbirineyakınrakamlarasahipolduğugörülmektedir.

Ort SH Ort SH Ort SH Ort SHBuokuliçindeveyadışındabireyselplanlamayadadershazırlığı

3,41 0,08 6,56 0,09 6,56 0,10 7,82 0,11

Buokuliçindekimeslektaşlarlatakımçalışmasıvegörüşmeler

1,87 0,06 2,94 0,12 2,91 0,04 3,26 0,05

Öğrencilerinödevlerinipuanlama/düzeltme

2,30 0,06 4,60 0,16 5,32 0,09 4,18 0,06

Dersdışıaktivitelerdeyeralma(Örneğin,okulsonrasısporvekültürelaktiviteler)

1,77 0,09 2,35 0,08 1,40 0,06 5,45 0,13

Öğrencidanışmanlığı(Öğrencileredanışmanlık,rehberlik,uzaktandanışmanlık,kariyerdanışmanlığı,davranışrehberliğidâhil)

1,91 0,07 2,52 0,20 2,40 0,05 2,80 0,05

Okulyönetimindeyeralma 1,63 0,13 1,60 0,08 1,62 0,07 2,68 0,06

Genelidariişler(iletişim,evrakişleriveofisişleridâhil)

1,90 0,10 2,70 0,07 3,22 0,07 5,33 0,10

Meslekigelişimfaaliyetleri 1,55 0,06 1,66 0,05 1,24 0,05 1,34 0,03

Velilerileiletişimveişbirliği 1,73 0,07 1,50 0,07 1,49 0,03 1,37 0,03

Diğerçalışmaalanları 1,87 0,10 3,64 0,15 2,03 0,08 2,67 0,07

Okuldadersverme 24,54 0,19 22,81 0,16 19,55 0,17 17,87 0,13

Toplam 31,61 - 41,29 - 43,23 - 48,21

OECD Ortalaması

PISA En İyi Avrupa

PISA En İyi Asya

Türkiye


5.2. Sınıf İklimi

Sınıf İçi Öğretim Uygulamaları

Öğretmenlerinsınıftayapmışolduklarıuygulamalarhiçşüpheyokkiöğrenmeningerçekleştiğiortamışe-killendirmekte,aynızamandaöğrencilerinmotivasyonlarınıvebaşarılarınıetkilemektedir.Bunedenleöğ-retmenlerinsınıfiçindegerçekleştirdikleriçeşitliöğretimuygulamalarınanesıklıklabaşvurduklarınıntespitedilmesioldukçaönemlidir.TALIS2018öğretmenanketindeöğretmenleresınıfiçindeverilenuygulamala-rınesıklıklayaptıklarısorulmuştur.Öğretmenleresunulancevapseçenekleri“hiç","neredeysehiç”,“arası-ra”,sıklıkla”ve“herzaman”şeklindedeğişmektedir.Grafik5.3’tekarşılaştırmagruplarında“sıklıkla”ve“herzaman”seçenekleriniişaretleyenöğretmenlerinoranıgörülmektedir.

Grafik 5. 3. Belirlenenöğretimuygulamalarını“sıklıkla”ve“herzaman”yaptıklarınısöyleyenöğretmenlerinoranı

%0 %10 %20 %30 %40 %50 %60 %70 %80 %90 %100Türkiye OECD Ortalaması

PISA En İyi Avrupa PISA En İyi Asya

Öğrencilerin projeler ve sınıf çalışmalarındaBİT (Bilgi ve İletişim Teknolojileri) kullanılmasınaizin veririm.

Yeni bilginin neden yararlı olduğunu göstermek için,günlük hayattan ya da iş hayatından bir problemedeğinirim.

Öğrencilerden söylediklerimi dinlemelerini isterim.

Öğrencilere sınıf kurallarına uymalarını söylerim.

Çözümü çok açık olmayan ödevler veririm.

Yeni ve eski konuların bağlantısını açıklarım.

20,7444,34

53,0766,65

64,9865,28

73,6886,63

69,8171,96

68,9984,46

70,3569,4570,57

81,38

24,4534,48

30,7921,9

72,8584,585,14

93,17


Grafik5.3’egöreTürkiye’dekiöğretmenlerin%66,6’sınınsınıfiçipratiklerindeöğrencilerinbilgiveiletişimteknolojileri(BİT)kullanmasınaizinverdiklerigörülmektedir.Buoran“PISAEnİyiAsya”grubunda%20,7olduğu,“PISAEnİyiAvrupa”grubundaise%44,3olduğugörülmektedir.Benzerşekildeyapılandırmacıyaklaşımadayalıöğretimdesüreklivurgulananyenibilgininyararlıolduğunugöstermekiçin,günlükyaşamdanyadaişhayatındanbirproblemedeğinmek,yeniveeskikonularınbağlantısınıaçıklamakgibipratiklerintümkarşılaştırmagruplarıiçindeenfazlaorandaTürkiye’dekiöğretmenlertarafından“sıklıkla”ve“herzaman”yapıldığınınsöylenmesidebirbulguolarakkarşımızaçıkmaktadır.Bupratiklerinözellikle“PISAEnİyiAsya”grubundaöğretmenlertarafındangöreceliolarakoldukçaaztercihedilmesidikkatleriçekenönemlibirunsurdur.Ayrıcayapılandırmacıyaklaşımadayalıöğretimdesüreklivurgulananöğrenmeninkarmaşıkbağlamlariçerisineentegreedilmesidurumunabenzerolarak,öğrencilereçözümüçokaçıkolmayanödevlerinverilmesidurumununTürkiye’detümkarşılaştırmagruplarıarasındaenazolduğugörülmektedir.Tümkarşılaştırmagruplarıiçinde“Öğrencileresınıfkurallarınauymasınısöylerim.”ifadesini“sıklıkla”ve“herzaman”yapanveyaptığınısöyleyenöğretmenlerinoranıenfazlaTürkiye’dedir(%81,3).Busonuç,Tablo5.2’detümkarşılaştırmagruplarıiçinde“sınıftakidüzenisağlamaya”enfazlazamanayırangrubunTürkiye’dekiöğretmenlerolduğubulgusuiledesteklenmektedir.

Öğrencilerinbirproblemdurumunaortakçözümbulmalarıiçinküçükgruplarhâlindeçalışmalarıyadaenazbirhaftasürecekprojelerüzerineyoğunlaşmaları,öğrenenmerkezlisüreçlerinyapılandırılmasıaçısın-danönemtaşımaktadır.Bununlabirlikte,butürprojeleröğrencilerinişbirliğiiçindeçalışmalarıiçinfırsat-laryaratmaktadır.Sınıfta“Öğrencilerinbirproblemyadadurumaortakbirçözümbulmalarıiçinküçükgrup-larhâlindeçalışmalarınıisterim.”ve“Öğrencilereenazbirhaftasürecekprojelerveririm.”gibiöğretimuy-gulamalarına“sıklıkla”ve“herzaman”başvurduğunusöyleyenöğretmenlerinoranlarıtümkarşılaştırmagruplarıiçinGrafik5.4’teverilmiştir.


Grafik 5.4.Projelereveişbirliğineyöneliköğretimuygulamalarına“sıklıkla”ve“herzaman”başvuranöğretmenlerinoranları

Grafik5.4’te“Öğrencilerinbirproblemyadadurumaortakbirçözümbulmalarıiçinküçükgruplarhâlinde

çalışmalarınısağlarım.”uygulamasını“sıklıkla”ve“herzaman”yaptığınısöyleyenöğretmenlerinoranının

Türkiye’de%43,9ilegruplararasındaendüşükyüzdeyesahipolduğudikkatiçekmektedir.Öğretmenlerin

“öğrencileretamamlamasıenazbirhaftasürecekprojelerverme”uygulamasını“sıklıkla”ve“herzaman”

yaptığınısöyleyenöğretmenlerinoranınınendüşükyüzdeye“PISAEnİyiAsya”grubununsahipolduğu

görülmektedir.

%0

%10

%20

%30

%40

%50

%60


Öğrencilerin bir problem ya da ortak bir çözüm bulmaları için küçük gruplar hâlinde çalışmalarını sağlarım.

Öğrencilere, tamamlanması en az bir hafta sürürecek projeler veririm.

43,9

30,23 30,97

53,16 49,21

29,35

46,95

17,58


Sınıf Disiplini

TALIS2018’deöğretmenlerehedefsınıfıniklimihakkındasorularsorulmuştur.Sınıfiklimikavramı,öğ-renmeortamıveöğretmeninderssırasındasınıfındakidurumlabirlikteşekillenir.Sınıfındurumunubelirle-yenenönemliunsur,disiplinboyutudur.Öğretmenanketindesorulandörtmaddeylehedefsınıfındisiplinihakkındabilgitoplanmıştır.Tablo5.4’tebudörtmaddeye“katılıyorum”ve“kesinliklekatılıyorum”diyenöğretmenlerinoranlarıverilmiştir.

Tablo5.4’tegörüldüğüüzere“Busınıftakiöğrencilerolumlubiröğrenmeatmosferioluşturmakiçinözengösterirler.”ifadesine“katılıyorum”ve“kesinliklekatılıyorum”şeklindecevapverenöğretmenlerinoranı-nıntümkarşılaştırmagruplarıarasındaenazorandaTürkiye’deolduğugörülmektedir(%62,6).Buoranın“PISAEnİyiAsya”grubununoranının%82’yeçıkmasıoldukçaçarpıcıdır.Diğertaraftan“Dersbaşladığın-daöğrencilerinsessizolmasıiçinoldukçauzunbirsürebeklemekzorundakalıyorum.”,“Öğrencilerdersiböldüğüiçinepeyzamankaybediyorum.”,“Sınıftarahatsızediciçoksesvar.”ifadelerine“katılıyorum”ve“kesinliklekatılıyorum”şeklindecevapverenöğretmenlerinoranınıntümkarşılaştırmagruplarıarasındaenfazlaTürkiye’deolduğu,buoranın“PISAEnİyiAsya”grubundanerdeyseyarısıkadarolduğudikkatleriçekmektedir.Tümkarşılaştırmagruplarındabuseçenek,ençokyanıtlananseçenekolmaklabirlikte“PISAEnİyiAsya”grubununoranının%82’yeçıkmasıoldukçaçarpıcıdır.

Ort SH Ort SH Ort SH Ort SH

Dersbaşladığındaöğrencilerinsessizolmasıiçinoldukçauzunbirsürebeklemekzorundakalıyorum.

25,75 0,87 25,72 0,51 31,33 0,93 17,97 0,66

Busınıftakiöğrencilerolumlubiröğrenmeatmosferioluşturmakiçinözengösterirler.

62,65 0,99 71,12 0,87 72,61 1,07 82,51 0,58

Öğrencilerdersiböldüğüiçinepeyzamankaybediyorum. 32,56 0,82 27,89 0,67 28,74 1,06 17,29 0,63

Sınıftarahatsızediciçoksesvar. 31,99 0,79 25,36 0,62 24,66 0,97 17,97 0,70

OECD Ortalaması

PISA En İyi Avrupa

PISA En İyi Asya

Türkiye

Tablo 5.4. Hedefsınıftadisiplinleilgilimaddelere“katılıyorum”ve“kesinliklekatılıyorum”diyenöğretmenlerinoranları(%)


Değerlendirme Uygulamaları

Öğrencideğerlendirmeleri,öğrencilereverilecekolangeribildirimleröğrenmesüreciningelişimiaçısındanönemtaşır.Bunedenleöğrencilerinyeterlibilgilendirilmeleriiçinöğretmenlerinfarklıdeğerlendirmeuygula-malarınıyapmalarıbeklenmektedir.TALIS2018anketindeöğretmenlere“Kendiölçmeyöntemimiuygularım.”,“Öğrencininödevinenotvermeninyanısırayazılıgeribildirimveririm.”,“Öğrencilerinkendiilerlemelerinideğerlendirmelerineizinveririm.”,“Belirligörevlerüzerindeçalışırkenöğrencilerigözlemlerveanındageribildirimveririm.”gibiyöntemlerinesıklıktakullandıklarısorulmuştur.Grafik5.5’tetümkarşılaştırmagrupla-rındabuyöntemleri“sıklıkla”ve“herzaman”kullandığınısöyleyenöğretmenlerinoranlarıverilmiştir.

Öğretmenlerindeğerlendirmeuygulamalarıincelendiğinde“PISAEnİyiAsya”grubundadiğertümkar-şılaştırmagruplarınagöretümdeğerlendirmeyöntemlerine“katılıyorum”ve“kesinliklekatılıyorum”diyenöğretmenoranındahaazolduğugörülmektedir.Karşılaştırmagruplarındakiöğretmenlerin“Kendiölçmeyöntemimiuygularım.”,“Belirligörevlerüzerindeçalışırkenöğrencilerigözlemlerveanındageribildirimveririm.”gibiyöntemlerinuygulamasıklığıincelendiğinde,Türkiye’debulunanöğretmenlerin%80’indenfazlasının“sıklıkla”ve“herzaman”buyöntemleriuyguladığıgörülmektedir.Buoranlar,tümkarşılaştırmagruplarındakioranlardandahayüksektir.

Busonuçlarıyorumlarkendikkatedilmesigerekenenönemliunsurlardanbirideanketteneldeedilencevap-larınsadecehedefsınıftayapılanuygulamalarınyapılmasıklıklarıhakkındabilgivermesidir.Buuygulamalarınniteliklerininnasılolduğuileilgilibilgielimizdeyoktur.Dolayısıylahemhedefsınıftakiöğretimuygulamalarıhemdedeğerlendirmeuygulamalarıüzerindeyorumyaparkenbudurumamutlakadikkateedilmelidir.

Grafik 5. 5. Belirlenendeğerlendirmeyöntemlerini“sıklıkla”ve“herzaman”kullandıklarınısöyleyenöğretmenlerinoranı

%0

%10

%20

%30

%40

%50

%60

%70

%80

%90


Kendi ölçme yöntemimikullanırım.

Öğrencimin ödevinenot vermenin yanı sıra

yazılı geri bildirim veririm.

Öğrencilerin kendiilerlemelerini

değerlendirmelerineizin veririm.

Belirli görevler üzerindeçalışırken öğrencileri

gözlemler ve anında geri bildirim veririm.

82,9878,54 75,8

54,25 54,74

63,3469,42

32,04

59,4

40,26

56,49

31,74

84,580,19

84,15

50,4


5.3. Öğretmenlerin Yeniliğe ve Değişime Bakışları

TALIS2018anketindeöğretmenlere,öğretmenlerinyeniliğevedeğişimeolanyaklaşımlarınıortayakoy-maamacıylaokullarındakiöğretmenlerhakkındaverilenifadelereneorandakatıldıklarısorulmuştur.EldeedilenbulgularGrafik5.6’dayeralmaktadır.Tablodakioranlartümkarşılaştırmagruplarında“katılıyorum”ve“kesinliklekatılıyorum”seçeneğiniişaretlemişolanöğretmenlerinoranlarıdır.

Grafik5.6incelendiğindeTürkiye’dekiöğretmenlerinçoğu(%80)okuldakiöğretmenlerindeğişimeaçıkolduklarınısöylemişlerdir.Buoran,tümkarşılaştırmagruplarıarasındaenyüksekolanıdır.Benzerşe-kilde“Okuldakiöğretmenlerinçoğu,sorunlarıçözmekiçinyeniyollarararlar.”ifadesinetümkarşılaştırmagruplarınagöreTürkiye’dekiöğretmenlerinenfazlaoranda“katılıyorum”ve“kesinliklekatılıyorum”şek-lindecevapverdiklerigörülmektedir.

%64

%66

%68

%70

%72

%74

%76

%78

%80

%82

%84


80,7

79,2280,33

79,4

80,38

72,11

75,64

78,26

77,42

73,6 73,66

80,3681,59

70,64

78,2

72,03

Bu okuldaki öğretmenlerin çoğu öğretme ve öğrenme konusunda yeni fikirler geliştirmek için gayret gösterirler.

Bu okuldaki öğretmenlerin çoğu değişime açıktır.

Bu okuldaki öğretmenlerin çoğu sorunları çözmek için yeni yollar ararlar.

Bu okuldaki öğretmenlerin çoğu yeni fikirlerin uygunlanması için birbirlerine destek verirler.

Grafik 5.6. Yenilikvedeğişimleilgilibelirlenencümlelere“katılıyorum”ve“kesinliklekatılıyorum”seçenekleriniişaretleyenöğretmenlerinoranları


KAYNAKÇA

Peterson,P.L.,Fennema,E.,Carpenter,T.P.,andLoef,M.(1989)‘Teachers’PedagogicalContentBeliefsinMathematics’CognitionandInstruction,6(1):1-40.


ÖĞRETMENLERİN ÖZ YETERLİKLERİ VE İŞ TATMİNLERİ

Birmeslekgrubundakibireylerinözyeterliklerininveiştatminlerininbelirlenmesi,onlarınmesleğiet-kinyapabilmelerineilişkinbazıipuçlarınıiçerir.Özelliklekişilerinkendileritarafındanyapılandeğerlendir-meler,onlarınmeslekialgılarıveiştatminleriaçısındandaönemlidir.Bununlaberaber,öğretmenlerinmes-leklerinibırakmalarıveöğretmenlikmesleğindentatminolmamadurumuarasındayüksekilişkininolduğu-nubirçokçalışmaortayakoymaktadır(Johnson,KraftvePapay,2012;Kraft,MarinellveShen-WeiYee,2016).

Özyeterlikalgısıöğretmenlerinsınıfiçipratiklerini,öğretimsüreçlerinivesınıfdisiplinineilişkinuygu-lamalarınıyönlendirenenbüyüketmenlerdenbiridir(Tschannen-Moranvediğerleri,1998).Özyeterlikyal-nızcaöğrencilerüzerindebiretkiyesahipdeğildir.Öğretmenözyeterliğinin,öğretmenleriniştatmininiar-tırmadadaönemivardır(KlassenveChiu,2010).İştatminiyükseköğretmenleriniseverimliliklerininda-hafazlaolmasıvemotivasyonlarınınyüksekliğiilebaşarıyaodaklanmalarıbeklenir.

TALIS2018’deöğretmenanketindekibazımaddelerle,öğretmenlerinözyeterlikleriveiştatminlerineilişkindurumlarınınincelenmesiamaçlanmaktadır.Bubölümde,Türkiye’dekiöğretmenlerinözyeterlikle-riveiştatminlerineilişkinbulgularayerverilmiştir.Bubölümünilkilkkısmındaöğretmenlerinözyeterli-ğine,ikincikısımdaiseiştatminlerineilişkinbulgularsunulmaktadır.

6.1. Öğretmenlerin Öz Yeterlikleri

TALIS2018’deöğretmenanketindeöğretmenözyeterliklerininbelirlenmesineyöneliköğretmenlereve-rilenifadelerineölçüdeyerinegetirdiklerisorulmuşturBuifadeler;“öğrencileriokulçalışmalarındabaşa-rılıolabileceklerineinandırmak”,“öğrencilerinöğrenmeyedeğervermesinisağlamak”,“öğrencileriçingü-zelsorularoluşturmak”,“sınıftakirahatsızedicidavranışlarıkontrolaltınaalmak”,“okulçalışmalarınaazilgigösterenöğrencilerimotiveetmek”,“öğrencidavranışıhakkındabeklentilerininetleştirmek”,“öğrenci-lerineleştireldüşünmelerineyardımcıolmak”,“öğrencilerinsınıfkurallarınauymalarınısağlamak”,“rahat-sızlıkverenyadagürültüyapanöğrencilerisakinleştirmek”,“çeşitliölçmeyöntemlerikullanmak”,“öğren-cilerinkafasıkarıştığızamanalternatifbiraçıklamayapmak”,“sınıftakieğitimstratejileriniçeşitlendirmek”,“öğrencinindijitalteknolojiyikullanaraköğrenmesinidesteklemek(örneğin;bilgisayarlar,tabletler,etkile-şimlitahtalar)”şeklindekarşımızaçıkmaktadır.Öğretmenlereyanıtlar“hiç”,“birdereceyekadar”,“sıklık-la”ve“çok”seçenekleriolaraksunulmuştur.Çalışmadaisehiçvebirdereceyekadaryanıtlarıbirleştirilerek“nadir”yanıtıolarak,sıklıklaveçokyanıtlarıisebirleştirilerek“sıklıkla”olarakgrafiklerdesunulmuştur.

Karşılaştırmagruplarındayeralanöğretmenlerin“öğrencileriokulçalışmalarındabaşarılıolabilecekle-rineinandırma”davranışınıyerinegetirmedüzeylerineilişkinsöylemleriGrafik6.1’deyeralmaktadır.

BÖLÜM 6


Grafik 6.1. “Öğrencileriokulçalışmalarındabaşarılıolabileceklerineinandırma”yı“nadiren”ve“sıklıkla”yerinegetirebildiğinisöyleyenöğretmenlerinoranları

Grafik6.1’debelirtildiğiüzere,karşılaştırmagruplarından“PISAEnİyiAsya”grubudışındakitümkar-şılaştırmagruplarındakiöğretmenler“sıklıkla”öğrencileriniokulçalışmalarındabaşarılıolabileceklerineinandırdıklarınısöylediklerigörülmektedir.“PISAEnİyiAsya”grubundayeralanöğretmenlerinise%52,51’ibudavranışı“nadiren”gerçekleştirdiğinibelirtmektedir.Budavranışıgerçekleştirmedeenfazlayüzdeyesahipgrupise%91,25ile“PISAEnİyiAvrupa”grubudur.

Öğretmenözyeterliğinideğerlendirebilmeaçısındanöğretmenlere“öğrencilerinöğrenmeyedeğerver-mesinisağlama”davranışınıneorandagerçekleştirdiklerisorulmuştur.Karşılaştırmagruplarındakiöğret-menlerinöğrencilerinöğrenmeyedeğervermesinisağlamalarınayönelikgruplarınoranlarıGrafik6.2’deyeralmaktadır.

Grafik 6.2.“Öğrencilerinöğrenmeyedeğervermesinisağlama”yı“nadiren”ve“sıklıkla”yerinegetirebildiğinisöyleyenöğretmenlerinoranları

%0

%10

%20

%30

%40

%50

%60

%70

%80

%90

%100


Nadiren Sıklıkla

10,82

89,18

18,74

8,75

91,25

52,51 47,49

81,26

%0

%10

%20

%30

%40

%50

%60

%70

%80

%90

%100


Nadiren Sıklıkla

11,35

88,65

23,09

14,42

85,58

46,253,8

76,91


Grafik6.2incelendiğindeanketiyanıtlayanTürkiye’dekiöğretmengrubunun%88,65oranıilebudavranışıenfazlagerçekleştirengrupolduğugörülmektedir.OECDve“PISAEnİyiAvrupa”grubunundaTürkiyeilebenzerolarakbüyükoranda“sıklıkla”budavranışıgerçekleştirdiklerinisöylediklerigörülmektedir.“PISAEnİyiAsya”grubuise“sıklıkla”yanıtıiçindeendüşükyüzdeye(%53,8),“nadiren”yanıtıiçindedeenyüksekyüzdeye(%46,2)sahipgrupolarakdikkatiçekmektedir.

Öğretmenlerinözyeterliğinibelirlemeyeyönelikbirbaşkadavranışolarakise“öğrencileriçingüzelsorularoluşturabilme”lerisorulmuştur.ÖğretmenlerinbusoruyailişkinyanıtlarıGrafik6.3’teyeralmaktadır.Grafik6.3incelendiğinde,budavranışı“sıklıkla”yaptığınısöyleyengruplariçindeenyüksekyüzdeye“PISAEnİyiAvrupa”%92,28ileyeralmaktadır.Türkiyede%91,87’likbiroranlaikincisıradayeralmaktadır.Budavranışıgerçekleştirdiğinisöyleyenöğretmenlerinoranlarındaendüşükyüzdeye%63,03ile“PISAEnİyiAsya”grubusahiptir.

Grafik 6.3.“Öğrencileriçingüzelsorularoluşturabilme”yi“nadiren”ve“sıklıkla”yerinegetirebildiğinisöyleyenöğretmenlerinoranları

%0

%10

%20

%30

%40

%50

%60

%70

%80

%90

%100



Nadiren Sıklıkla

8,13

91,87

14,97

7,72

92,28

36,97

63,03

85,03


“Sınıftakirahatsızedicidavranışlarıkontrolaltınaalabilme”yiyapabilmedüzeyi,sınıfyönetimiveöğ-retmeninözyeterliğiaçısındanönemtaşır.Budavranışı“nadiren”ve“sıklıkla”yapabildiğinisöyleyenöğ-retmenlerinoranlarıGrafik6.4’deyerverilmiştir.

Grafik 6.4. “Sınıftakirahatsızedicidavranışlarıkontrolaltınaalma”yı“nadiren”ve“sıklıkla”yerinegetirebildiğinisöyleyenöğretmenlerinoranları

Grafik6.4’teçalışmayakatılanvesınıftakirahatsızedicidavranışlarıkontrolaltınaalmadavranışınısık-lıklagösterdiğinisöyleyenöğretmenoranlarıincelendiğindeTürkiye’nin%90,34ileenyüksekyüzdeyesa-hipolduğugörülmektedir.Gruplararasındaise“PISAEnİyiAsya”grubunun“sıklıkla”oranlarında%69,13ileendüşükyüzdeyesahipolmasıdikkatçekicidir.

%0

%10

%20

%30

%40

%50

%60

%70

%80

%90

%100


Nadiren Sıklıkla

9,66

90,34

16,75 12,26

87,74

30,87

69,13

83,25


Grafik6.5’tesınıfta“okulçalışmalarınaazilgigösterenöğrencilerimotiveetme”yi“sıklıkla”yerinege-tirdiğinisöyleyenöğretmenlerinoranlarıincelendiğinde,enyüksekyüzdeyeTürkiye’nin%81,35oranındasahipolduğugörülmektedir.“PISAEnİyiAsya”grubununise%45,43ileendüşükyüzdeyesahipolduğudikkatiçekmektedir.

Grafik 6.5.“Okulçalışmalarınaazilgigösterenöğrencilerimotiveetme”yi“nadiren”ve“sıklıkla”yerinegetirebildiğinisöyleyenöğretmenlerinoranları

%0

%10

%20

%30

%40

%50

%60

%70

%80

%90



Nadiren Sıklıkla

18,65

81,35

34,0427,09

72,91

54,57

45,43

65,96


Karşılaştırmagruplarındayeralanöğretmenlerdenöğrencidavranışlarıhakkındakibeklentilerininetleş-tirdiğini“nadiren”ve“sıklıkla”yaptığınısöyleyenöğretmenlerinoranlarıGrafik6.6’dayerverilmiştir.

Grafik 6.6.“Öğrencidavranışlarıhakkındakibeklentilerininetleştirme”yi“nadiren”ve“sıklıkla”yerinegetirdiğinisöyleyenöğretmenlerinoranları

%0

%20

%40

%60

%80

%100



Nadiren Sıklıkla

9,49

90,51

10,464,59

95,41

30,5

69,5

89,54

Grafik6.6incelendiğindekarşılaştırmagruplarından“PISAEnİyiAvrupa”grubunun%95,41’likbiryüz-deilebudavranışısıklıklagösterdiğinisöyleyenöğretmenoranınınenyüksekyüzdeyesahipgrupolduğugö-rülmektedir.“PISAEnİyiAsya”grubundaisebudavranışı“sıklıkla”gösterdiğinisöyleyenöğretmenoranı-nındiğergruplardandahadüşükolarak%69,5’likbiryüzdeyesahipolduğugörülmektedir.

Grafik6.7’deise“öğrencilerineleştireldüşünmebecerilerineyardımcıolma”yı“nadiren”ve“sıklıkla”ger-çekleştirdiğinisöyleyenöğretmenlerinoranlarıyeralmaktadır.Budavranış,özellikle21.yüzyılbecerileriara-sındavurgulananveilerleyenyıllardamantıkkurmaveyorumyapabilmebecerilerinigeliştirenbirdavranış-tır.Öğretmenlerinöğrencilerineleştireldüşünmelerineyardımcıolmalarıdeğerlendirildiğindebudavranışı“sıklıkla”gerçekleştirdiğinibelirtenöğretmenlerinoranıTürkiye’de%87,88’dir.Gruplararasındabudavranı-şı“nadiren”gerçekleştirdiğinibelirtenlerinyüzdesinin“sıklıkla”gerçekleştirdiğinibelirtenlerdenfazlaolantekgrupise“PISAEnİyiAsya”grubudur.


Grafik 6.7.“Öğrencilerineleştireldüşünmebecerilerineyardımcıolma”yı“nadiren”ve“sıklıkla”yerinegetirebildiğinisöyleyenöğretmenlerinoranları

Grafik6.8’de“öğrencilerinsınıfkurallarınauymalarınısağlama”yı“nadiren”ve“sıklıkla”

gerçekleştirdiğinisöyleyenöğretmenlerinoranlarıyeralmaktadır.

Grafik 6.8.“Öğrencilerinsınıfkurallarınauymalarınısağlama”yı“nadiren”ve“sıklıkla”yerinegetirebildiğinisöyleyenöğretmenlerinoranları

%0

%20

%40

%60

%80

%100

Türkiye 2018

OECD Ortalaması


Nadiren Sıklıkla

12,12

87,88

21,917,58

82,42

56,7343,27

78,1

%0

%10

%20

%30

%40

%50

%60

%70

%80

%90

%100



Nadiren Sıklıkla

92,86

7,14 7,41

92,59

71,61

28,39

87,51

12,49


Grafik6.8incelendiğindeTALIS2018anketindeöğrencilerinsınıfkurallarınauymayı“nadiren”ve“sık-lıkla”yerinegetirebildiğinisöyleyenöğretmenlerinoranıTürkiye’de%92,86,“PISAEnİyiAvrupa”grubu-nun%92,59,OECDortalamasının%87,51olduğugörülmektedir.“PISAEnİyiAsya”grubundabudavra-nışınsıklıklakazandırılmasıoranı(%71,61)isediğergruplardanortalama%15-20’likbirorandadahadü-şüktür.

Öğretmenlerinyerinegetirmesıklığınınsorulduğudiğerdavranışiserahatsızlıkverenyada“gürültüya-panöğrencilerisakinleştirme”davranışıdır.Budavranışı“nadiren”ve“sıklıkla”yerinegetirdiğinisöyleyenöğretmenlerinoranıGrafik6.9’daverilmiştir.

Grafik 6.9. “Rahatsızlıkverenyadagürültüyapanöğrencilerisakinleştirme”yi“nadiren”ve“sıklıkla”yerinegetirebildiğinisöyleyenöğretmenlerinoranları

%0

%10

%20

%30

%40

%50

%60

%70

%80

%90

%100


Nadiren Sıklıkla

10,29 19,36

89,7180,64

14,77

85,23

31,6

68,4


Rahatsızlıkverenyadagürültüyapanöğrencilerinsakinleştirilmesi,eğitimöğretimsürecinindevamlı-lığıaçısındanönemtaşımaktadır.Bunusıklıklayerinegetirdiğinisöyleyenveanketibudoğrultudayanıt-layanöğretmenlerinoranıincelendiğindeTürkiye’ninoranının(%89,71)enyüksekolduğugörülmektedir.Endüşükyüzdeyesahipgrupise%68,4ile“PISAEnİyiAsya”grubudur.

Eğitimöğretimsürecinindeğerlendirilmesi,öğretimsüreçleriniyileştirilmesivegeliştirilmesiaçısındanönemtaşır.Değerlendirmesürecindeçeşitliölçmeyöntemlerikullanmakisedeğerlendirmesürecinefark-lıaçılardanyaklaşmayaolanaksağlar.ÖğretmenlerinçeşitliölçmeyöntemlerinikullanmadurumlarınaGra-fik6.10’dayerverilmiştir.Grafik6.10incelendiğinde“PISAEnİyiAvrupa”grubundaöğretmenlerin%85,3’ü,Türkiye’deöğretmenlerin%84,7’siveOECDortalamasındaöğretmenlerin%78,2’siçeşitliölç-meyöntemlerinikullanmayı“sıklıkla”yerinegetirebildiğinisöylemektedir.“PISAEnİyiAsya”grubun-dabudavranışı“nadiren”yerinegetirdiğinisöyleyenlerinoranının%51,7,“sıklıkla”gerçekleştirdiğinisöy-leyenlerinoranınınise%48,2olduğugörülmektedir.

Grafik 6.10.“Çeşitliölçmeyöntemlerinikullanma”yı“nadiren”ve“sıklıkla”yerinegetirebildiğinisöyleyenöğretmenlerinoranları

%0

%10

%20

%30

%40

%50

%60

%70

%80

%90



Nadiren Sıklıkla

15,23 21,78

84,7778,22

14,68

85,32

51,7148,29


Tümkarşılaştırmagruplarındaöğretmenlerin“öğrencilerinkafasıkarıştığızamanalternatifbiraçıklamayapma”yı“sıklıkla”ve“nadiren”yerinegetirdiğinisöyleyenöğretmenlerinoranlarıGrafik6.11’deyeral-maktadır.

Grafik 6.11. “Öğrencilerinkafasıkarıştığızamanalternatifaçıklamayapma”yı“nadiren”ve“sıklıkla”yerinegetirebildiğinisöyleyenöğretmenlerinoranları

%0

%20

%40

%60

%80

%100

%120


Nadiren Sıklıkla

3,84 8,44

96,16 91,56

5,54

94,46

26,76

73,24

Grafik6.11incelendiğindeTürkiye’dekianketiyanıtlayanöğretmenlerin“öğrencilerinkafasıkarıştığızamanalternatifbiraçıklamayapma”yı“sıklıkla”gerçekleştirmeoranlarının%96,16olmasıdikkatçekici-dir.Buoran,neredeyseöğretmenlerintamamınayakınınınbudavranışıgerçekleştirdiklerinisöylediğiniifa-deetmektedir.“PISAEnİyiAvrupa”(%94,46)veOECD(%91,56)oranlarıdabenzeryüzdelerileyüksekorandabudavranışıngösterildiğiniortayakoymaktadır.Karşılaştırmagruplarıarasındadiğergruplardanyaklaşık%20’likdüşükbiroranla“PISAEnİyiAsya”(%73,24)grubudikkatiçekmektedir.“PISAEnİyiAsya”grubundaöğrencilerinkafasıkarıştığızamanalternatifbiraçıklamayapmadavranışını“nadiren”ger-çekleştirdiğinibelirtenöğretmenoranı(%26,76)oldukçaönemlibiryüzdedir.


Grafik 6.12. “Sınıftakieğitimstratejileriniçeşitlendirme”yi”“nadiren”ve“sıklıkla”yerinegetirebildiğinisöyleyenöğretmenlerinoranları

%0

%10

%20

%30

%40

%50

%60

%70

%80

%90

%100



Nadiren Sıklıkla

13,6617,23

86,3482,77

13,27

86,73

40,19

59,81

Öğretimsüreciaçısındanbirbaşkaönemlisüreçiseöğretmeninsınıfındakieğitimstratejileriniçeşitlen-dirmesidir.BudavranışailişkinkarşılaştırmagruplarınınoranlarıGrafik6.12’deyeralmaktadır.Karşılaş-tırmagruplarınına“sıklıkla”budavranışıyerinegetirdiğinisöyleyenöğretmenlerinyüzdeleriincelendiğin-de“PISAEnİyiAvrupa”(%86,73),Türkiye(%86,34)veOECD(%82,77)ortalamalarınınyüksekvebir-birlerineyakınolduğugörülmektedir.“PISAEnİyiAsya”ortalaması(%59,81)yaklaşıkolarak%25'likoranlabugruplarınaltındadır.“PISAEnİyiAsya”nıngruplararasındabudenlidüşükbirortalamayasahipolmasıdikkatçekicidir.


Dijitalteknolojininkullanımı,günümüzdeöğrencilerinbilgiyeulaşmalarıaçısındanönemtaşıyanbirdav-ranışolarakkarşımızaçıkmaktadır.Grafik6.13’teöğretmenlerinöğrencinindijitalteknolojiyikullanaraköğrenmesinidesteklemeyiyerinegetirdiğinisöyleyenöğretmenlereilişkinkarşılaştırmagruplarındakioran-larıyeralmaktadır.

Grafik 6.13. “Öğrencinindijitalteknolojiyikullanaraköğrenmesinidestekleme”yi“nadiren”ve“sıklıkla”yerinegetirebildiğinisöyleyenöğretmenlerinoranları

%0

%10

%20

%30

%40

%50

%60

%70

%80



Nadiren Sıklıkla

24,21

34,52

75,79

65,48

35,79

64,21

53,91

46,09

Grafik6.13incelendiğindeanketiyanıtlayanöğretmenlerdenöğrencinindijitalteknolojiyikullanaraköğ-renmesinidesteklemedavranışınıyerinegetirebildiğinisöyleyenlerinoranınınenyüksekyüzdeyeTürkiye’de(%75,79)olmasıdikkatçekicidir.Birbaşkadikkatçekicinoktaise“PISAEnİyiAsya”grubundakilerinbudav-ranışıgerçekleştirmeoranının(%53,91)“sıklıkla”gerçekleştirmeoranından(%46,09)fazlaolmasıdır.


Öğretmenlerin Yaş Aralıklarına Göre Öz Yeterlikleri

ÖğretmenözyeterliğininTALIS2018'deelealınanüçtemelboyutu(Tschannen-MoranveHoy,2001);öğ-rencikatılımı,sınıfyönetimiveöğretimdir.TALIS2018’deöğretmenleringenelözyeterlikleriniortayaçıkart-mayayöneliktoplamda13maddesorulmuştur.Bubağlamdakarşılaştırmagruplarındaöğretmenlerinbumad-delerinadirenvesıklıklayerinegetirebilmeoranlarıöncekibölümdedetaylıolarakincelenmiştir.Yapılanfak-törçözümlemesisonucuncaTALIS2018uluslararasıverisetindebu13maddeüçboyutaltındatoplanmıştır.Oluşturulanbuboyutlarınfaktörpuanlarındanyolaçıkılarakherbiröğretmeniçinbirindekspuanoluşturul-muştur.Oluşturulanbudeğişken,süreklibirdeğişkendirveyüksekpuanözyeterliğinyüksekolduğunu,düşükpuaniseözyeterliğindüşükolduğunugöstermektedir.Buboyutlar,öğretmenlerin“sınıfyönetimindeözyeter-likleri”,“öğretimdekiözyeterlikleri”ve“öğrencikatılımınısağlamadakiözyeterlikleri”şeklindebelirlenmiş-tir.Tablo6.1’debelirlenenbuboyutlarıoluşturanmaddeleryeralmaktadır(OECD,2019).

Tablo 6. 1. Özyeterliliğioluşturanaltboyutlarvebualtboyutlarıoluşturanmaddeler

Öğretmen Öz yeterliği (Birleşik)

Cevap Seçenekleri: “hiç”, “bir dereceye kadar”, “sıklıkla”, “çok”

Sınıf yönetiminde öz yeterlik

Sınıftaki rahatsız edici davranışları kontrol altına almakÖğrenci davranışı hakkında beklentimi netleştirmekÖğrencilerin sınıf kurallarına uymalarını sağlamakRahatsızlık veren ya da gürültü yapan öğrencileri sakinleştirmek

ç

ç

ç

ç

ç

ç

ç

ç

Öğrenciler için güzel sorular oluşturmakÇeşitli ölçme yöntemleri kullanmakÖğrencilerin kafası karıştığı zaman alternatif bir açıklama yapmakSınıfımdaki eğitim stratejilerini çeşitlendirmek

Öğretimdeki öz yeterlik

Öğrencileri okul çalışmalarında başarılı olabileceklerine inandırmakÖğrencilerin öğrenmeye değer vermesini sağlamakOkul çalışmalarına az ilgi gösteren öğrencileri motive etmekÖğrencilerin eleştirel düşünmelerine yardımcı olmak

Öğrenci katılımını sağlamadaki öz yeterlikç

ç

ç

ç


Grafik6.14’tekarşılaştırmagruplarındabulunanöğretmenlerinbelliyaşaralıklarındakisınıfyönetimin-deözyeterlikortalamalarıgörülmektedir.

Grafik.6.14.Öğretmenlerinyaşlarınagöre“sınıfyönetimindeözyeterlik”ortalamaları

10,50

11,00

11,50

12,00

12,50

13,00

13,50


25 yaş altı 25-29 30-39 40-49 50-59 60 yaş üstü


Grafik6.14’teözyeterliğinsınıfyönetimiboyutununyaşlaragöredağılımıincelendiğindeTürkiye’deöğretmenlerinsınıfyönetimdekiözyeterliklerininenyüksekortalamadaolduğuyaşgrubunun25yaşaltıolması,başkabirbulguolarakkarşımızaçıkmaktadır.Türkiye’deöğretmenlerinsınıfyönetimindekiöz-ye-terlikleriöğretmenlerinyaşıilerledikçeazalanbireğilimgöstermektedir.“PISAEnİyiAsya”grubundabueğilimtamtersinebirilerlemegöstermektedir.Benzerdurum,öğretmenlerinyaşlarıartıkçasınıfyönetimin-dekiözyeterliklerininartması60yaşüstühariç“PISAEnİyiAvrupa”içindegeçerlidir.

Grafik6.15’tekarşılaştırmagruplarındabulunanöğretmenlerinbelliyaşaralıklarındakiöğrencikatılı-mınısağlamadakiözyeterlikortalamalarıgörülmektedir.

Grafik 6. 15.Öğretmenlerinyaşlarınagöre“öğrencikatılımınısağlamadakiözyeterlik”ortalamaları

10,00

10,50

11,00

11,50

12,00

12,50

13,00


25 yaş altı 25-29 30-39 40-49 50-59 60 yaş üstü


Grafik6.15incelendiğindebenzerdurumunöğretmenlerinöğrencikatılımınısağlamadakiözyeterlikor-talamalarındagörüldüğübelirlenmiştir.Türkiye’de25yaşaltındakiöğretmenlerinöğrencikatılımınısağla-madakiöz-yeterliklerininenyüksekortalamayasahipolduğugörülmektedir.Sınıfyönetimindekiözyeterli-ğebenzerşekildeTürkiye’dekiöğretmenlerinyaşlarıartıkçaöğrencikatılımınısağlamadakiözyeterlikleridüşmekteyken(50-59yaşaralığıhariç),“PISAEnİyiAsya”grubundakiöğretmenlerinbuboyuttakiözye-terlikleriartmaktadır.

Grafik6.16’dakarşılaştırmagruplarındabulunanöğretmenlerinbelliyaşaralıklarındakiöğretimdekiözyeterlikortalamalarıgörülmektedir.

Grafik 6.16Öğretmenlerinyaşlarınagöre“öğretimdekiözyeterlik”ortalamaları

10,50

10,00

11,50

12,00

12,50

13,00

13,50


25 yaş altı 25-29 30-39 40-49 50-59 60 yaş üstü

Grafik6.16incelendiğindebenzerdurumunöğretmenlerinöğretimdekiözyeterlikortalamalarındadagö-rüldüğübelirlenmiştir.Türkiye’de25yaşaltındakiöğretmenlerinöğretimdekiözyeterliklerininenyüksekortalamayasahipolduğugörülmektedir.SınıfyönetimindekiveöğrencikatılımınısağlamadakiözyeterliğebenzerşekildeTürkiye’dekiöğretmenlerinyaşlarıartıkçaöğrencikatılımınısağlamadakiözyeterlikleridüş-mekteyken(50-59yaşaralığıhariç),“PISAEnİyiAsya”grubundakiöğretmenlerinbuboyuttakiözyeter-likleriartmaktadır


6.2. Öğretmenlerin İş Tatminleri

İnsankaynaklarıaçısındanöğretmenlerinsorunlarıveonlarıniştatminlerininelealınması,genellikleöğ-rencisonuçlarıiledoğrudanilişkiligörülmektedir.Öğretmenleriniştatminleri,öğretmenlerinöğretmeveöğ-renmekoşullarınıdaetkileyeceğindenetkiliöğrenmeortamlarınınoluşmasıaçısındanoldukçaönemlidir.

BubölümdeanketiyanıtlayanöğretmenlerinişmemnuniyetleriTALISanketindeyeralanmaddelerdoğ-rultusundaincelenmiştir.TALIS2018öğretmenanketinde,öğretmenlere“İşinizkonusundagenelolarakna-sılhissettiğiniziöğrenmekistiyoruz.Aşağıdakiifadelerenedüzeydekatılıyoryadakatılmıyorsunuz?”soru-suyöneltilmişveaşağıdakimaddeleröğretmenleresorulmuştur:

♦Öğretmenolmanınavantajları,dezavantajlarınagörebelirginşekildeağırbasıyor.

♦Tekrarseçmeşansımolsaydı,yineöğretmenolmayıseçerdim.

♦Mümkünolsaydıbaşkabirokulageçmekisterdim.

♦Öğretmenolmayakararverdiğimepişmanım.

♦Buokuldaçalışmayıseviyorum.

♦Başkabirmeslekseçseydimdahamıiyiolurdumerakediyorum.

♦Buokuluçalışmakiçiniyibiryerolaraktavsiyeederim.

♦Toplumdaöğretmenlikmesleğinedeğerverildiğinidüşünüyorum.

♦Buokuldakiperformansımdanmemnunum.

♦İşimdengenelolarakmemnunum.


Öğretmenlerinbusorularıyanıtlamalarıiçin“kesinliklekatılmıyorum”,“katılmıyorum”,“katılıyorum”ve“kesinliklekatılıyorum”seçeneklerisunulmuştur.“Kesinliklekatılmıyorum”ile“katılmıyorum”seçenek-leribirleştirilerek“katılmıyorum”,“kesinliklekatılmıyorum”ile“katılmıyorum”seçenekleribirleştirilerek“katılıyorum”şeklindesunulmuştur.Tablo6.2’deverilenmaddelereilişkinöğretmenlerin“katılıyorum”ile“katılmıyorum”seçeneklerineverdikleriyanıtlarınyüzdeleriyeralmaktadır.

Tablo 6.2.İştatminlerineilişkinmaddelereverilenyanıtlardakiöğretmenoranları(%)

Katılıyorum 73,85 77,25 76,12 77,10

Katılmıyorum 26,15 22,75 23,88 22,90

Katılıyorum 74,50 77,65 72,21 61,52

Katılmıyorum 25,50 22,35 27,79 38,48

Katılıyorum 36,91 22,67 20,92 32,48

Katılmıyorum 63,09 77,33 79,08 67,52

Katılıyorum 16,14 8,81 10,34 11,05

Katılmıyorum 83,86 91,19 89,66 88,95

Katılıyorum 79,03 89,42 89,35 78,54

Katılmıyorum 20,97 10,58 10,65 21,46

Katılıyorum 47,92 32,96 42,68 37,04

Katılmıyorum 52,08 67,04 57,32 62,96

Katılıyorum 73,43 82,69 82,41 64,53

Katılmıyorum 26,57 17,31 17,59 35,47

Katılıyorum 26,04 29,45 31,33 45,20

Katılmıyorum 73,96 70,55 68,67 54,80

Katılıyorum 92,53 90,35 92,96 62,55

Katılmıyorum 7,47 9,65 7,04 37,45

Katılıyorum 89,20 89,69 82,62 84,28

Katılmıyorum 10,80 10,31 17,38 15,72

TürkiyeOECD

Ortalaması PISA En İyi

Avrupa PISA En İyi

Asya

Öğretmenolmanınavantaj-ları,dezavantajlarınagörebelirginşekildeağırbasıyor.

Tekrarseçmeşansımolsay-dı,yineöğretmenolmayıse-çerdim.

Mümkünolsaydıbaşkabirokulageçmekisterdim

Öğretmenolmayakararver-diğimepişmanım.

Buokuldaçalışmayısevi-yorum.

Başkabirmeslekseçseydimdahamıiyiolurdumerakediyorum.

Buokuluçalışmakiçiniyibiryerolaraktavsiyeede-rim.

Toplumdaöğretmenlikmes-leğinedeğerverildiğinidü-şünüyorum.

Buokuldakiperformansım-danmemnunum.

İşimdengenelolarakmem-nunum.


Öğretmenlerin“Öğretmenolmanınavantajları,dezavantajlarınagörebelirginşekildeağırbasıyor.”maddesineverdikleriyanıtlarındağılımıincelendiğindegruplarınhepsindeağırlıklıolaraköğretmenolmanınavantajlarınındezavantajlarınagörebelirginşekildeağırbastığınıdüşündükleridikkatiçekmektedir.“Tekrarseçmeşansımolsaydı,yineöğretmenolmayıseçerdim.”maddesineverdikleriyanıtlarındağılımıincelendiğindeyanıtlaroldukçadikkatçekicidir.Tümgrupların“katılıyorum”ve“kesinliklekatılıyorum”seçeneklerineverdikleriyanıtlarincelendiğindeoranlarınyüksekolduğudüşünülsedeöğretmenlerinTürkiye’de%25,5’i,“PISAEnİyiAvrupa”da%27,7’sive“PISAEnİyiAsya”da%38,4’übumaddeye“kesinliklekatılmadığını”ve“katılmadığını”belirtmiştir.

“Mümkünolsaydıbaşkaokulageçmekisterdim.”maddesineverilenyanıtlardeğerlendirildiğindeTürkiyegrubundaöğretmenlerin%36,9’u,OECDgrubunda%22,6’si,“PISAEnİyiAvrupa”grubunda%20,9’u,“PISAEnİyiAsya”grubunda%32,4’ü“katılıyorum”ve“kesinliklekatılıyorum”yanıtlarınıvermişlerdir.Buoranlar,özellikleTürkiyeaçısındandikkatçekicidir.Türkiye’dekiöğretmenlerin%36’sımümkünolsabaşkabirokulageçmekistediklerinibelirtmişlerdir.

“Öğretmenolmayakararverdiğimepişmanım.”maddesimeslekmemnuniyetivemotivasyonuaçısındanoldukçaönemlidir.Bumaddeyeverilen“katılıyorum”ve“kesinliklekatılıyorum”yanıtlarınınoranıincelen-diğindeTürkiye’nin%16,1ileilksıradaolduğudikkatiçekmektedir.Türkiye’dekiöğretmenlerin%16’lıkbirdilimiöğretmenolmayakararverdiğinepişmanolduğunuifadeetmiştir.OECDOrtalamasının%8,8ol-duğudüşünüldüğündebubulgununüzerindeönemledurulmasıgerektiğigörülmektedir.

Öğretmenlerebulunduklarıokuldaçalışmayısevmedüzeylerisorulmuştur.Öncekimaddelerdekiifade-lereverilenyanıtlaragörebumaddede“kesinliklekatılmıyorum”ve“katılmıyorum”maddelerinedahafaz-laoranlardatercihedildiğidikkatiçekmektedir.“Kesinliklekatılıyorum”ve“katılıyorum”yanıtlarınıntop-lamlarıincelendiğindeTürkiye’nin%20,97,OECD’nin%10,58,“PISAEnİyiAvrupa”nın%10,65,“PISAEnİyiAsya”nın21,46veTALIS’in%10,29’lukbirortalamayasahipolduğugörülmektedir.Türkiye’de%20’likbiroranınbulunduklarıokuldaçalışmaktanmemnunolmamasıiseönemlibirbulgudur.

“Başkabirmeslekseçseydimdahamıiyiolurdu,merakediyorum.”maddesineverilenyanıtlarincelen-diğindeTürkiye’dekiöğretmenlerin%47,9’unun,OECDgrubundakiöğretmenlerin%32,9’unun,“PISAEnİyiAvrupa”grubundakiöğretmenlerin%42,68’inin,“PISAEnİyiAsya”grubunda%37’sinin“katılıyorum”ve“kesinliklekatılıyorum”yanıtınıverdiklerigörülmektedir.


Türkiye’dekiöğretmenlerin%73,9’u“Toplumdaöğretmenlikmesleğinedeğerverildiğinidüşünüyorum.”maddesinekatılmadığınısöylerkenbuoran“PISAEnİyiAsya”grubunda%54,8olarakkarşımızaçıkmak-tadır.

Yaşlara Göre Memnuniyet Düzeyleri

TALIS2018’deöğretmenleringenelişmemnuniyetleriniortayaçıkartmayayöneliktoplamda10maddesorulmuştur.YapılanfaktörçözümlemesisonucuncaTALIS2018uluslararasıverisetindebu10madde,ikiboyutaltındatoplanmıştır.Oluşturulanbuboyutlarınfaktörpuanlarındanyolaçıkılarakherbiröğretmeniçinbirindekspuanoluşturulmuştur.Oluşturulanbudeğişken,süreklibirdeğişkendirveyüksekpuanişmem-nuniyetinyüksekolduğunu;düşükpuaniseişmemnuniyetinindüşükolduğunugöstermektedir.Buboyut-lar“çalışmaortamındakiişmemnuniyeti”ve“meslekiişmemnuniyeti”şeklindebelirlenmiştir.Tablo6.2’de,belirlenenbuboyutlarıoluşturanmaddeleryeralmaktadır(OECD,2019).

Tablo 6.2.İştatmininioluşturanaltboyutlarvebualtboyutlarıoluşturanmaddeler

Öğretmenlerin İş Memnuniyetleri (Birleşik)

Cevap seçenekleri: “kesinlikle katılmıyorum”, “katılmıyorum”, “katılıyorum”, “kesinlikle katılıyorum”

Çalışma Ortamındaki İş Memnuniyetleri

Mümkün olsaydı başka bir okula geçmek isterdim.Bu okulda çalışmayı seviyorum.Bu okulu çalışmak için iyi bir yer olarak tavsiye ederim.İşimden genel olarak memnunum.

ç

ç

ç

ç

ç

ç

ç

ç

Öğretmen olmanın avantajları, dezavantajlarına göre belirgin şekilde ağır basıyor.Tekrar seçme şansım olsaydı yine öğretmen olmayı seçerdim.Öğretmen olmaya karar verdiğime pişmanım.Başka bir meslek seçseydim daha mı iyi olurdu merak ediyorum.

Mesleki İş Memnuniyeti


Grafik6.17’deÖğretmenlerinyaşlarınagöreişlerindenmemnunolmadüzeylerineyerverilmiştir.

Grafik 6.17. Yaşlaragöreöğretmenlerin"meslekiişmemnuniyeti"ortalamaları

10,80

11,00

11,20

11,40

11,60

11,80

12,00

12,20


25 yaş altı 25-29 30-39 40-49 50-59 60 yaş üstü

Grafik6.17incelendiğindeTürkiye’dekiöğretmenlerinmeslekianlamdaişmemnuniyetlerinin30-49yaşgrubundagöreceolarakdiğeryaşgruplarındakiöğretmenlerdendahadüşükolduğugörülmektedir.“PISAEnİyiAvrupa”grubudabenzerbireğilimgöstermektedir.“PISAEnİyiAvrupa”dagrubunda40-59yaşgrup-larındaöğretmenlerinmeslekiişmemnuniyetleriningöreceolarakdiğeryaşgruplarınagöredüşükolduğugörülmektedir.“PISAEnİyiAsya”grubundaiseöğretmenlerinmeslekiişmemnuniyetleriningöreceola-rak40-60yaşaralığındadüşükolduğugörülmektedir.Diğertaraftantümkarşılaştırmagruplarıiçinde60yaşüstüöğretmenleriiçinde“PISAEnİyiAsya”grubundabulunanöğretmenlerinmeslekiişmemnuniyet-lerininyüksekolduğugörülmektedir.


Ortalamalararasındakifarklılıklaroldukçaküçükolduğundanortalamadeğerlerinstandarthatlarilede-ğerlendirilmesihangigruplararasındaistatikselfarklılıklarınolduğuhakkındabilgisağlayacaktır.Buneden-leTablo6.3’teöğretmenlerinmeslekiiştatminiortalamalarıilestandarthatalarbirlikteverilmiştir.

Tablo 6.3. Karşılaştırmagruplarındaöğretmenlerinyaşlaragöremeslekiişmemnuniyetiortalamalarıvestandarthatalar

Ortalama SH Ortalama SH Ortalama SH Ortalama SH

25yaşaltı 11,78 0,31 11,56 0,19 12,08 0,16 11,54 0,23

25-29 11,71 0,09 11,54 0,06 11,70 0,07 11,39 0,11

30-39 11,33 0,07 11,36 0,06 11,49 0,05 11,55 0,07

40-49 11,34 0,09 11,39 0,04 11,32 0,05 11,30 0,09

50-59 11,76 0,15 11,57 0,15 11,35 0,05 11,44 0,08

60üstü 11,83 0,27 11,55 0,07 11,35 0,12 11,93 0,10


PISA En İyi Avrupa

PISA En iyi Asya


KAYNAKÇA

Tschannen-Moran,M.,WoolfolkHoy,A.,veHoy,W.K.(1998).Teacherefficacy:Itsmeaningandmeasu-re.Review of Educational Research.68.202–248.

Klassen,R.M.andM.M.Chiu(2010),‘Effectonteachers’self-efficacyandjobsatisfaction:

Teachergender,yearsofexperience,andjobstress’, Journal of Educational Psychology,Vol.

102/3,pp.741-756.

Kraft,M.A.,Marinell,W.H.,&Shen-WeiYee,D.(2016).Schoolorganizationalcontexts,teacherturnover,andstudentachievement:Evidencefrompaneldata.American Educational Research Journal,53(5),1411–1449.

Johnson,S.M.,Kraft,M.A.,&Papay,J.P.(2012).Howcontextmattersinhigh-needschools:Theeffectsofteachers’workingconditionsontheirprofessionalsatisfactionandtheirstudents’achievement.Teachers College Record, 39

TALIS 2018TALIS 2018’de, daha önceki TALIS çalışmalarındaolduğu gibi okul yöneticisi anketi...

Documents

Transcript of TALIS 2018TALIS 2018’de, daha önceki TALIS çalışmalarındaolduğu gibi okul yöneticisi anketi...