Post on 14-Jan-2016
description
Styl romański
Styl romański ( tzw. romanizm)Styl romański ( tzw. romanizm) – – styl w sztuce średniowiecznej, dominował mniej więcej w okresie
XI – XIII w., początkowo rozwijał się głównie we Włoszech i Francji, następnie także w zachodniej
części Niemiec. Z czasem formy stylu romańskiego zaczęły się pojawiać także na Bliskim Wschodzie
(następstwo częstych w tym okresie wypraw krzyżowych). Powstające w stylu romańskim budowle cechowały się prostotą form, masywnością - budynki
często miały kształt prostopadłościanu lub walca. Podyktowane było między innymi względami
obronnymi, to samo zresztą można powiedzieć o raczej nielicznych i niewielkich oknach w budowlach romańskich. Nawet kościoły spełniały w tym czasie
funkcje obronne – mogły stanowić np. schronienie dla wiernych w trakcie najazdu wroga. Warto jeszcze dodać, że budulcem, z którego korzystano w tym
czasie był kamień, co decydowało o trwałości budowli, zresztą wiele z nich przetrwało w całkiem
dobrym stanie aż do dzisiaj.
Kościoły romańskieKościoły romańskie budowano najczęściej na rzucie budowano najczęściej na rzucie prostokąta, ich wnętrze dzielono z reguły na trzy nawy prostokąta, ich wnętrze dzielono z reguły na trzy nawy
za pomocą rzędu kolumn. Często stosowanym za pomocą rzędu kolumn. Często stosowanym rozwiązaniem były sklepienia kolebkowe i krzyżowe, rozwiązaniem były sklepienia kolebkowe i krzyżowe,
które miały przede wszystkim polepszać akustykę które miały przede wszystkim polepszać akustykę wnętrz, co było szczególnie ważne w kościołach, wnętrz, co było szczególnie ważne w kościołach, gdzie odbywały się chóralne śpiewy. Zazwyczaj gdzie odbywały się chóralne śpiewy. Zazwyczaj
uważa się, że styl romański w przeciwieństwie do uważa się, że styl romański w przeciwieństwie do gotyckiego pozbawiony był całkiem wszelakich gotyckiego pozbawiony był całkiem wszelakich
zdobień. Nie jest to jednak całkowita prawda. Faktem zdobień. Nie jest to jednak całkowita prawda. Faktem jest, że budowle romańskie z zewnątrz miały po jest, że budowle romańskie z zewnątrz miały po
prostu kształt raczej gładkich masywnych brył, lecz w prostu kształt raczej gładkich masywnych brył, lecz w środku, zwłaszcza w kościołach stosowano liczne środku, zwłaszcza w kościołach stosowano liczne zdobienia. Ściany pokryte były płaskorzeźbami, zdobienia. Ściany pokryte były płaskorzeźbami,
pojawiały się także motywy fauny i flory. Na pojawiały się także motywy fauny i flory. Na posadzkach z płytek ceramicznych bądź kamiennych posadzkach z płytek ceramicznych bądź kamiennych
układano różne wzory, bywało, że na ścianach układano różne wzory, bywało, że na ścianach budowano freski – tyczy się to zwłaszcza kościołów budowano freski – tyczy się to zwłaszcza kościołów
pielgrzymkowych.pielgrzymkowych.
W sklepieniach krzyżowychW sklepieniach krzyżowych po raz pierwszy w historii po raz pierwszy w historii pojawiają się żebra, biegnące po krawędzi przenikania pojawiają się żebra, biegnące po krawędzi przenikania
kolebek. Z wydzielenia dwu kwadratów pola naw kolebek. Z wydzielenia dwu kwadratów pola naw bocznych kościoła w stosunku do jednego kwadratu pola bocznych kościoła w stosunku do jednego kwadratu pola nawy głównej wynikała zmienność systemu podpór (czyli nawy głównej wynikała zmienność systemu podpór (czyli kolumn). Przysadziste trzony kolumn, na ogół gładkie i kolumn). Przysadziste trzony kolumn, na ogół gładkie i proste, zdobiono w okresie późniejszym ornamentyką proste, zdobiono w okresie późniejszym ornamentyką geometryczną, plecionką lub spiralnym żłobkowaniem, geometryczną, plecionką lub spiralnym żłobkowaniem,
ewentualnie - płaskorzeźbami figuralnymi. ewentualnie - płaskorzeźbami figuralnymi. Charakterystyczne dla stylu romańskiego głowice Charakterystyczne dla stylu romańskiego głowice
kolumn kostkowych występowały obok głowic kolumn kostkowych występowały obok głowic kielichowych lub figuralnych. kielichowych lub figuralnych.
W budownictwie sakralnym jawią się rozwiązania W budownictwie sakralnym jawią się rozwiązania bazylikowe (wysoka nawa główna i niższe nawy boczne), bazylikowe (wysoka nawa główna i niższe nawy boczne),
halowe (jednakowa wysokość naw), jednonawowe halowe (jednakowa wysokość naw), jednonawowe podłużne lub centralne (na planie koła, kwadratu lub podłużne lub centralne (na planie koła, kwadratu lub
krzyża greckiego).krzyża greckiego).
Sklepienie kolebkowe
Sklepienie krzyżowe
Jeśli chodzi o budownictwo świeckieJeśli chodzi o budownictwo świeckie z okresu z okresu romańskiego, to na uwagę zasługują romańskiego, to na uwagę zasługują
monumentalne zamki średniowiecznych monumentalne zamki średniowiecznych feudałów. Najważniejszą częścią był oczywiście feudałów. Najważniejszą częścią był oczywiście
masywny donżon, w którym znajdowały się masywny donżon, w którym znajdowały się pomieszczenia mieszkalne oraz spiżarnia. pomieszczenia mieszkalne oraz spiżarnia.
Zamek otaczał oczywiście gruby mur obronny Zamek otaczał oczywiście gruby mur obronny zwieńczony najczęściej blankami. Wokół muru zwieńczony najczęściej blankami. Wokół muru
płynęła fosa.płynęła fosa.
Styl romańskiStyl romański przejmuje wiele elementów przejmuje wiele elementów charakterystycznych ze sztuki wczesnośredniowiecznej, charakterystycznych ze sztuki wczesnośredniowiecznej, jak np. geometryczną ornamentykę, plecionki, ozdobne jak np. geometryczną ornamentykę, plecionki, ozdobne
motywy zwierzęce. Początkowo (XI w.) rozwiązania motywy zwierzęce. Początkowo (XI w.) rozwiązania konstrukcyjne przeważały nad dbałością o formę. konstrukcyjne przeważały nad dbałością o formę.
Dopiero dojrzały styl romański (1-sza połowa XII w.) Dopiero dojrzały styl romański (1-sza połowa XII w.) doprowadza do pewnej harmonii konstrukcji i formy. doprowadza do pewnej harmonii konstrukcji i formy. W tym okresie na ziemiach polskich budowano W tym okresie na ziemiach polskich budowano
początkowo z drewna, a ważniejsze obiekty z kamienia. początkowo z drewna, a ważniejsze obiekty z kamienia. Pod koniec XII w. na terenach ubogich w kamień wzrasta Pod koniec XII w. na terenach ubogich w kamień wzrasta
zainteresowanie cegłą. Murowano z użyciem tłustej zainteresowanie cegłą. Murowano z użyciem tłustej zaprawy wapiennej, także - wapienno-glinowej i glinowej. zaprawy wapiennej, także - wapienno-glinowej i glinowej. Obok rzadkich i skromnych witraży do okien wstawiano Obok rzadkich i skromnych witraży do okien wstawiano tafle gomółek - małych zielonkawych krążków z grubego tafle gomółek - małych zielonkawych krążków z grubego
szkła, oprawianych ołowiem. We wnętrzach mniej szkła, oprawianych ołowiem. We wnętrzach mniej reprezentacyjnych otwory okienne przesłaniano błonami reprezentacyjnych otwory okienne przesłaniano błonami
zwierzęcymi lub naoliwionym płótnem.zwierzęcymi lub naoliwionym płótnem.
Okna romańskie: a) jednodzielne, b) biforium, c) triforium,
d) rozeta
Dachy na ogólDachy na ogól niezbyt strome, kryto dachówką, niezbyt strome, kryto dachówką, łupkiem lub płytkami kamiennymi. Wyjątkowo łupkiem lub płytkami kamiennymi. Wyjątkowo
stosowano blachę ołowianą. W murach o stosowano blachę ołowianą. W murach o znacznej grubości zazwyczaj tylko lica znacznej grubości zazwyczaj tylko lica
wykonane były z ciosów kamiennych lub z całej wykonane były z ciosów kamiennych lub z całej cegły; przestrzeń między-licową wypełniano cegły; przestrzeń między-licową wypełniano kamieniem łupanym lub gruzem ceglanym, kamieniem łupanym lub gruzem ceglanym,
zalanym zaprawą wapienną.zalanym zaprawą wapienną. W miejscach, gdzie skupiały się siły skośne W miejscach, gdzie skupiały się siły skośne
sklepień - ściany usztywniano lizenami lub sklepień - ściany usztywniano lizenami lub przyporami. Sklepienie kolebkowe wzmocniono przyporami. Sklepienie kolebkowe wzmocniono
gurtami (czyli łękami, rozmieszczonymi w gurtami (czyli łękami, rozmieszczonymi w odstępach), opartymi na wspornikach lub odstępach), opartymi na wspornikach lub
służkach (czyli smukłych i wąskich kolumienkach służkach (czyli smukłych i wąskich kolumienkach przyściennych).przyściennych).
*gurty - pojawiły się w sklepieniu kolebkowym, jako tzw. Łęki jarzmowe, dzieliły kolebkę napola sklepienne.
Elementy architektoniczne:
*gomółki - niewielkie,
najczęściej okrągłe szybki
*lizeny - wzmocnienie ściany – w miejscu skupiska sił oddziaływujących od strony sklepienia.
*służka - pionowy element o małym przekroju dostawiony do ściany lub filaru stosowany w budownictwie kościelnym.
• Rzeźba romańska została całkowicie podporządkowana architekturze, nie odgrywała
samodzielnie żadnej roli, często była zwieńczeniem kolumn, zdobiono nią również kapitele, elementy wyposażenia świątyń (tj.: chrzcielnice, relikwiarze) i portale. Rzeźbę
stosowano również do ozdobienia tympanonów, czyli półkolistego zwieńczenia portali. Tematyka
rzeźb była przede wszystkim religijna, przedstawiała najczęściej Jezusa Chrystusa,
Matkę Bożą, świętych, czasami również fundatorów kościoła.
Rzeźby Rzeźby posiadały monumentalny charakter, były pełne powagi i posiadały monumentalny charakter, były pełne powagi i dostojeństwa. Silna sugestywność rzeźby podkreślona jest przez dostojeństwa. Silna sugestywność rzeźby podkreślona jest przez
niewłaściwe proporcje np. stosunkowo duże dłonie w porównaniu z niewłaściwe proporcje np. stosunkowo duże dłonie w porównaniu z resztą ciała. Pod koniec stylu romańskiego pojawiły się resztą ciała. Pod koniec stylu romańskiego pojawiły się
samodzielne rzeźby Matki Bożej z dzieciątkiem oraz krzyże z samodzielne rzeźby Matki Bożej z dzieciątkiem oraz krzyże z różnymi wyobrażeniami Chrystusa. Do rzadkości należał krzyż, z różnymi wyobrażeniami Chrystusa. Do rzadkości należał krzyż, z
którego wychodziły kolce, jednak posiadał on bardzo dużą którego wychodziły kolce, jednak posiadał on bardzo dużą symbolikę, podobnie jak winogrona rzeźbione bądź jako spadająca symbolikę, podobnie jak winogrona rzeźbione bądź jako spadająca
z ran Jezusa krew, bądź samodzielnie, po to aby przypomnieć z ran Jezusa krew, bądź samodzielnie, po to aby przypomnieć człowiekowi symbolikę krzewu winnego. Zdarzało się, że człowiekowi symbolikę krzewu winnego. Zdarzało się, że
wykorzystywano w rzeźbie również symbolikę roślinną, zwierzęcą wykorzystywano w rzeźbie również symbolikę roślinną, zwierzęcą lub fantastyczną, jednak uchodziło to do rzadkości. lub fantastyczną, jednak uchodziło to do rzadkości.
Sztuka średniowieczna zawiera w sobie ogromne bogactwo Sztuka średniowieczna zawiera w sobie ogromne bogactwo symboliki, ponieważ jej odbiorcy byli prostymi, niewykształconymi symboliki, ponieważ jej odbiorcy byli prostymi, niewykształconymi
ludźmi, należało więc podąć im najprostszy przekaz. I tak np. ludźmi, należało więc podąć im najprostszy przekaz. I tak np. stosowano symbolikę barw, gdzie czerwień oznaczała miłość, stosowano symbolikę barw, gdzie czerwień oznaczała miłość,
namiętność, grzech, zaś zieleń odnowę, młodość, a nawet namiętność, grzech, zaś zieleń odnowę, młodość, a nawet nieporządek. Symbolika była również ukryta w liczbach nieporządek. Symbolika była również ukryta w liczbach przedstawianych dyskretnie na obrazie, miała służyć do przedstawianych dyskretnie na obrazie, miała służyć do
pobożnych rozmyślań. Rzeźba romańska wykonywana była z pobożnych rozmyślań. Rzeźba romańska wykonywana była z kamienia, drewna, brązy, czasami kości słoniowej. Wiele rzeźb kamienia, drewna, brązy, czasami kości słoniowej. Wiele rzeźb
było polichromowane. Rzeźba występowała jako element było polichromowane. Rzeźba występowała jako element zdobniczy, dydaktyczne, symboliczny lub propagandowy.zdobniczy, dydaktyczne, symboliczny lub propagandowy.
Przykłady polskiej rzeźby, malarstwa i wyrobów artystycznych Przykłady polskiej rzeźby, malarstwa i wyrobów artystycznych stylu romańskiegostylu romańskiego
Portal w Czerwińsku,Portal w Czerwińsku, Płyta wiślicka z lat około 1170-1180 z rytymi przedstawieniami Płyta wiślicka z lat około 1170-1180 z rytymi przedstawieniami
figuralnymi, odkryta w 1959 roku,figuralnymi, odkryta w 1959 roku, Drzwi Płockie wykonane w XII wieku w Magdeburgu, z Drzwi Płockie wykonane w XII wieku w Magdeburgu, z
przeznaczeniem dla katedry płockiej, wykonane w Moguncji na przeznaczeniem dla katedry płockiej, wykonane w Moguncji na zamówienie biskupa płockiego Aleksandra Malonne,zamówienie biskupa płockiego Aleksandra Malonne,
Drzwi Gnieźnieńskie - to jeden z najważniejszych zabytków sztuki Drzwi Gnieźnieńskie - to jeden z najważniejszych zabytków sztuki romańskiej w Europie. Odlane w brązie, zostały prawdopodobnie romańskiej w Europie. Odlane w brązie, zostały prawdopodobnie
wykonane w Polsce w ostatniej ćwierci XII w,wykonane w Polsce w ostatniej ćwierci XII w, Posadzka w krypcie Kolegiaty wiślickiej,Posadzka w krypcie Kolegiaty wiślickiej,
Malowidła ścienne w Czerwińsku.Malowidła ścienne w Czerwińsku. Przykłady obce rzeźby, malarstwa i wyrobów artystycznych stylu Przykłady obce rzeźby, malarstwa i wyrobów artystycznych stylu
romańskiego:romańskiego: Sztuka iluminatorskaSztuka iluminatorska np.: Księga z Kells (VIII wiek) arcydzieło sztuki np.: Księga z Kells (VIII wiek) arcydzieło sztuki
iluminatorskiej iroszkodzkich skryptoriów klasztornych),iluminatorskiej iroszkodzkich skryptoriów klasztornych), Mozaika ilustrująca wypędzenie Adama i Ewy z rajuMozaika ilustrująca wypędzenie Adama i Ewy z raju, znajdująca się w , znajdująca się w
bazylice św. Marka z Wenecji,bazylice św. Marka z Wenecji, Witraż z opactwa Saint DenisWitraż z opactwa Saint Denis (I połowa XII wieku), (I połowa XII wieku),
Anioł i diabeł Anioł i diabeł z kapitelu kolumny z Vezelay,z kapitelu kolumny z Vezelay, Malarstwo ścienne Malarstwo ścienne w katedrze Canterbury,w katedrze Canterbury,
Miniatury Zwierciadła Saskiego.Miniatury Zwierciadła Saskiego.
W malarstwie romańskimW malarstwie romańskim dominuje malarstwo ścienne, książkowe, dominuje malarstwo ścienne, książkowe, (miniaturowe), tablicowe oraz witrażownictwo. Malarze i rzeźbiarze (miniaturowe), tablicowe oraz witrażownictwo. Malarze i rzeźbiarze
przedstawiali świat niewidzialny np.: piekło, niebo, raj lub anioły. przedstawiali świat niewidzialny np.: piekło, niebo, raj lub anioły. Malowidła zdobiły ściany średniowiecznych klasztorów i kościołów, Malowidła zdobiły ściany średniowiecznych klasztorów i kościołów,
pojawiło się też malowanie obrazów na deskach, które później pojawiło się też malowanie obrazów na deskach, które później zdobiły ołtarze. Odrębny rodzaj tworzy malarstwo iluminacyjne zdobiły ołtarze. Odrębny rodzaj tworzy malarstwo iluminacyjne (zdobnictwo), które rozwija się w związku ze wzrostem liczby (zdobnictwo), które rozwija się w związku ze wzrostem liczby
przepisywanych ksiąg. Znakomitym przykładem jest iluminacja przepisywanych ksiąg. Znakomitym przykładem jest iluminacja ewangeliarza Emmeramskiego, znajdującego się w katedrze na ewangeliarza Emmeramskiego, znajdującego się w katedrze na
Wawelu.Wawelu. Dzieła malarskie i rzeźbiarskie powstawały najczęściej na Dzieła malarskie i rzeźbiarskie powstawały najczęściej na
zamówienia kościelne lub fundatorów świeckich.zamówienia kościelne lub fundatorów świeckich.
Iluminacja ewangeliarza
KoniecKoniecWykonała: Karina Kucik Wykonała: Karina Kucik