Post on 29-Nov-2014
description
Narodowy Bank Polski Instytut Ekonomiczny Biuro Przedsiębiorstw, Gospodarstw Domowych i Rynków
Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw
ze szczególnym uwzględnieniem
stanu koniunktury w I kw. 2010
oraz prognoz koniunktury na II kw. 2010 Kwiecień 2010
Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw…prognozy na II kw. 2010
2
2
Podstawą opracowania są wyniki Szybkiego Monitoringu NBP, przeprowadzonego w marcu 2010 r. na próbie 1032 podmiotów niefinansowych, reprezentujących wszystkie sekcje PKD (poza rolnictwem, rybołówstwem i leśnictwem), zarówno sektor niepubliczny, jak i publiczny, przedsiębiorstwa z sektora MSP oraz duże jednostki.
Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw…prognozy na II kw. 2010
3
3
Spis treści SYNTEZA 5 1. SYTUACJA EKONOMICZNA 8 BIEŻĄCE OCENY SYTUACJI EKONOMICZNEJ 8 PROGNOZY SYTUACJI EKONOMICZNEJ 9 OCENY I PROGNOZY SYTUACJI – ANALIZA W PODSTAWOWYCH PRZEKROJACH 9 CZY PRZEDSIĘBIORSTWA NAJGORSZE MAJĄ JUŻ ZA SOBĄ? 11
2. POPYT 12 BARIERA POPYTU 12 PROGNOZY POPYTU I ZAMÓWIEŃ 13 PROGNOZY PRODUKCJI 13 WSKAŹNIKI PROGNOZ POPYTU- ANALIZA W PODSTAWOWYCH PRZEKROJACH 14 EKSPORT, IMPORT 16 OCENY I PROGNOZY EKSPORTU 16
3. KURS WALUTOWY A OPŁACALNOŚĆ EKSPORTU 18 4. ZATRUDNIENIE 21 ZMIANY ZATRUDNIENIA – I KW. 2010 R... 21 PROGNOZY ZATRUDNIENIA – II KW. 2010 R. 21 PROGNOZY ZATRUDNIENIA – ANALIZA W PODSTAWOWYCH PRZEKROJACH 22 WYBRANE CZYNNIKI ODDZIAŁUJĄCE NA ZATRUDNIENIE 23
5. WYNAGRODZENIA 25 PROGNOZY WZROSTU PŁAC 25 WYBRANE CZYNNIKI ZMIAN PŁAC 26 PODWYŻKI PŁAC A WZROST WYDAJNOŚCI PRACY 28 OPTYMALIZACJA KOSZTÓW W I KW. 2010 R. 28
6. INWESTYCJE 29 NOWE INWESTYCJE - PLANY NA II KW. 2010 R. 29 INWESTYCJE W TRAKCIE REALIZACJI 32 ŹRÓDŁA FINANSOWANIA NOWYCH INWESTYCJI 33 TRUDNOŚCI Z UZYSKANIEM KREDYTU A AKTYWNOŚĆ INWESTYCYJNA. 34
7. ZAPASY PRODUKTÓW GOTOWYCH W PRZEMYŚLE 35 OCENA STANU ZAPASÓW PRODUKTÓW GOTOWYCH 35
8. WYKORZYSTANIE MOCY PRODUKCYJNYCH 38 9. KREDYT BANKOWY 40 PROGNOZY ZADŁUŻENIA 40 PROGNOZY ZADŁUŻENIA – ANALIZA W PODSTAWOWYCH PRZEKROJACH 40 DOSTĘPNOŚĆ KREDYTÓW 41
Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw…prognozy na II kw. 2010
4
4
DOSTĘPNOŚĆ KREDYTÓW – ANALIZA W PODSTAWOWYCH PRZEKROJACH 41 PRZEZNACZENIE KREDYTÓW 41
10. OPROCENTOWANIE KREDYTÓW 42 OPROCENTOWANIE KREDYTÓW ZŁOTOWYCH 42 OPROCENTOWANIE KREDYTÓW ZŁOTOWYCH – ANALIZA W PODSTAWOWYCH PRZEKROJACH 42 OPROCENTOWANIE KREDYTÓW DEWIZOWYCH 43 PROGNOZA OPROCENTOWANIA KREDYTÓW 43
11. PŁYNNOŚĆ FINANSOWA PRZEDSIĘBIORSTW 44 OCENY PŁYNNOŚCI 44 OCENY PŁYNNOŚCI – ANALIZA W PODSTAWOWYCH PRZEKROJACH 44 WSKAŹNIK PŁYNNOŚCI I STOPNIA 45 WSKAŹNIK PŁYNNOŚCI I STOPNIA – PRZYCZYNY ZMIAN 45 ŚRODKI PIENIĘŻNE PRZEDSIĘBIORSTW 45 OBSŁUGA ZADŁUŻENIA KREDYTOWEGO 46 OBSŁUGA ZADŁUŻENIA KREDYTOWEGO – ANALIZA W PODSTAWOWYCH PRZEKROJACH 46 OBSŁUGA ZADŁUŻENIA POZABANKOWEGO 46 OBSŁUGA ZADŁUŻENIA POZABANKOWEGO – ANALIZA W PODSTAWOWYCH PRZEKROJACH 47 CZAS REALIZACJI PŁATNOŚCI 47 CZAS REALIZACJI PŁATNOŚCI – ANALIZA W PODSTAWOWYCH PRZEKROJACH 47
12. CENY I MARŻE 48 PROGNOZY CEN SUROWCÓW I MATERIAŁÓW ORAZ CEN WYROBÓW WŁASNYCH 48 PROGNOZY CEN WYROBÓW WŁASNYCH – ANALIZA W PODSTAWOWYCH PRZEKROJACH 49 CZYNNIKI ODDZIAŁUJĄCE NA ZMIANY CEN 50 ZMIANY CEN A EKSPORT 51 OCZEKIWANIA ZMIAN CPI 51 MARŻE NA SPRZEDAŻY KRAJOWEJ I ZAGRANICZNEJ 52 CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA ZMIANY MARŻ 52
13. BARIERY ROZWOJU – WYBRANE PROBLEMY 54 ANEKS 1 - UWAGI METODOLOGICZNE 55 ANEKS 2 – FORMULARZ BADANIA ANKIETOWEGO 56
Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw…prognozy na II kw. 2010
5
5
Synteza
W świetle wyników Szybkiego Monitoringu NBP oraz danych statystyki publicznej można
sformułować następujące wnioski w obszarze koniunktury gospodarczej.
Na początku 2010 r. przedsiębiorstwa odnotowały dalszą poprawę sytuacji. Prognozy i
oczekiwania, w tym przede wszystkim prognozy popytu i eksportu cechuje rosnący
optymizm. Przekłada się on na coraz mniejszy odsetek firm redukujących zatrudnienie i
coraz większy udział przedsiębiorstw je zwiększających. Nie przekłada się on natomiast
jeszcze na plany inwestycyjne przedsiębiorstw.
Tempo poprawy pozostało niskie, a zróżnicowanie między poszczególnymi branżami i
klasami wysokie. Poza słabą aktywnością inwestycyjną i słabym popytem wewnętrznym,
dodatkowy niekorzystny wpływ na tempo poprawy w I kw. miała mroźna zima, która odbiła
się najsilniej na sytuacji budownictwa. Mimo stopniowej poprawy, głównym problemem
sektora przedsiębiorstw pozostaje zbyt niski popyt, a w dalszej kolejności wahania kursu
walutowego oraz silna konkurencja.
1. Skala zaobserwowanej poprawy w obszarze popytu pozostaje niewielka. Odnotowano
nieznaczny wzrost poziomu wykorzystania mocy produkcyjnych oraz niewielki spadek
bariery popytu. Niski popyt pozostał najważniejszym problemem sektora
przedsiębiorstw. Prognozy w zakresie popytu oraz produkcji są jednak coraz bardziej
optymistyczne, a ich poprawa obserwowana jest w większości branż i klas. Zmniejsza
się również problem nadmiernych zapasów produktów gotowych.
2. Wyraźnie rośnie optymizm prognoz eksportu. Sytuacja w grupie eksporterów jest
coraz lepsza, a opłacalność sprzedaży zagranicznej, mimo aprecjacji złotego
względem euro, pozostaje wysoka. M.in. ze względu na wciąż korzystny dla
eksporterów kurs złotego, ale też zapewne ze względu na wcześniej poniesione
straty na opcjach walutowych, firmy rzadziej niż w latach 2006-2008 sięgają po
instrumenty finansowe zabezpieczające przed ryzykiem dewizowym. Takie metody
wykorzystywane są znacznie częściej przez duże przedsiębiorstwa oraz eksporterów
zaopatrujących się na rynkach zagranicznych (eksporterów-importerów). W grupie
przedsiębiorstw, które rok temu informowały o poniesieniu znaczących strat na
instrumentach pochodnych odnotowano znaczącą poprawę sytuacji.
3. Przedsiębiorstwa coraz rzadziej planują zwolnienia i coraz częściej zamierzają
zwiększać liczbę pracowników, niemniej w II kw. zatrudnienie w całym sektorze
może jeszcze nie rosnąć. Wzrost optymizmu prognoz zatrudnienia przekłada się
również na wzrost odsetka przedsiębiorstw planujących podwyższać wynagrodzenia.
Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw…prognozy na II kw. 2010
6
6
W II kw. podwyżki zamierzają przeprowadzić częściej duże przedsiębiorstwa niż
sektor MSP.
4. Nie widać oznak wzrostu aktywności inwestycyjnej. Odsetek nowoplanowanych
inwestycji pozostaje na niskim poziomie. Sytuacja wewnątrz próby jest jednak
zróżnicowana. W tych grupach przedsiębiorstw, które bardziej ograniczyły
inwestycje w okresie nasilenia skutków kryzysu, obecnie obserwuje się wzrost
odsetka nowych projektów. Pozytywnie należy ocenić również kolejne już
zwiększenie się udziału przedsiębiorstw kontynuujących projekty rozpoczęte w
okresie wcześniejszym – zamiar rezygnacji z dokończenia inwestycji jest obecnie
zjawiskiem równie rzadkim jak przed wybuchem kryzysu finansowego.
5. Słaba aktywność inwestycyjna jest jednym z powodów niskiego zainteresowania
przedsiębiorstw zwiększaniem zadłużenia wobec banków. Kredytobiorcy
przeznaczają pozyskane środki głównie na cele bieżące, zaś inwestycje finansowane
są coraz częściej ze środków własnych. Przestała poprawiać się również dostępność
kredytu – w I kw. przedsiębiorstwa poinformowały o nieco większych trudnościach w
jego uzyskaniu niż pod koniec 2009 r. Zdaniem ankietowanych częstsze przyczyny
odmowy kredytu nie wynikały z braku zdolności kredytowej i były niezależne od
kondycji firmy.
6. Utrzymała się wysoka płynność, jak też zdolność do spłaty zadłużenia, zarówno z
tytułu kredytu bankowego, jak i zobowiązań handlowych. Sytuacja wewnątrz próby
jest jednak wyraźnie zróżnicowana i w niektórych klasach obserwowane jest
pogorszenie płynności. Trudności mają zwłaszcza przedsiębiorstwa najmniejsze i
transport. W najlepszej sytuacji płynnościowej pozostają przedsiębiorstwa
największe, w tym energetyka.
7. Oczekiwania inflacyjne ankietowanych przedsiębiorstw osłabiły się wyraźnie. Nie
przełożyło się to jednak na plany odnośnie cen na oferowane przez przedsiębiorstwa
towary i usługi. Również w przypadku prognoz cen w próbie obserwowane jest
wyraźne zróżnicowanie. O spadku dynamiki cen informują m.in. firmy budowlane.
8. W okresie nasilenia się efektów międzynarodowego kryzysu finansowego firmy
budowlane radziły sobie dobrze. Wynikało to m.in. z wysokich marż na sprzedaży
oraz nagromadzonych w okresie boomu gospodarczego środków finansowych, które
pozwalały funkcjonować budownictwu w okresie obniżonego popytu i obniżonej
dostępności do kredytu. Sytuacja jednak stopniowo się pogarszała, na co w I kw. br.
nałożyła się również ciężka zima. W efekcie kondycja firm budowlanych w I kw.
wyraźnie osłabła. Wydaje się jednak, że niektóre problemy mogą mieć charakter
przejściowy, na co wskazuje m.in. wzrost planowanych inwestycji w tej sekcji i
oczekiwana przez te przedsiębiorstwa poprawa sytuacji w II kw. O dalszej poprawie
Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw…prognozy na II kw. 2010
7
7
sytuacji można natomiast mówić w odniesieniu do sekcji Przetwórstwo przemysłowe,
a więc grupy firm, które najsilniej odczuły skutki międzynarodowego kryzysu
finansowego. Poprawa w tej sekcji następuje zwłaszcza w obszarze popytu i
produkcji.
Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw…prognozy na II kw. 2010
8
8
1. Sytuacja ekonomiczna W I kw. 2010 r. sektor przedsiębiorstw odnotował niewielką poprawę sytuacji. Zanotowano również dalszy wzrost
optymizmu prognoz, czemu sprzyjały coraz lepsze perspektywy sprzedaży. Jednocześnie wewnątrz próby sytuacja
pozostała bardzo zróżnicowana i część przedsiębiorstw, w tym zwłaszcza budownictwo i transport odczuły jej
pogorszenie. Wzrósł odsetek przedsiębiorstw, które trudności związane z kryzysem mają już za sobą.
Bieżące oceny sytuacji ekonomicznej
-30
-20
-10
0
10
20
30
40
50
60
70
80
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
wskaźnik zmiana r/r trend wskaźnika
Rys. 1 Wskaźnik bieżącej oceny sytuacji ekonomicznej BOSE (wskaźnik (różnica sald): odsetek firm w bardzo dobrej i dobrej sytuacji minus odsetek firm w słabej, złej i bardzo złej sytuacji)
22,5 24,4 21,1 20,9 20,2
62,4 62,7 64,9 63,0 66,2
7,5 4,95,6 5,2 4,8
5,9 6,4 8,1 9,9 8,1
0%
20%
40%
60%
80%
100%
1Q2009 2Q2009 3Q2009 4Q2009 1Q2010
bardzo dobra
dobra
słaba
zła
bardzo zła
Rys. 2 Oceny sytuacji ekonomicznej – struktura próby
40
50
60
70
80
90
100
110
2009 2010
EU (27 countries) Czech Republic
Germany Hungary
Poland Slovakia
Rys. 3 Economic sentiment indicator (ESI) w wybranych krajach UE w okresie IV2009 – III 2010 źródło: Eurostat1
Początek 2010 r. przyniósł niewielką poprawę
ocen sytuacji bieżącej sektora przedsiębiorstw.
Wskaźnik sytuacji ekonomicznej BOSE2 wzrósł
względem poprzedniego kwartału o 2,7 pp. i był o
11,7 pp. wyższy niż w I kw. 2009 r. - czyli w okresie
nasilenia się efektów międzynarodowego kryzysu
finansowego. Za bardzo dobrą lub przynajmniej dobrą
uznało swoją sytuację nieco powyżej 74% firm, wobec
68% w I kw. 2009 r.
Szósty kwartał z rzędu najczęściej
wymienianym źródłem trudności pozostawał niski
popyt, choć w wielu branżach zauważalna była
poprawa sytuacji. Inne napotykane obecnie przez
ankietowanych problemy to przede wszystkim
wahający się i nieprzewidywalny kurs złotego
względem walut obcych, wysoka konkurencja rynkowa
oraz zatory płatnicze.
Po słabszym IV kw., koniunktura gospodarcza
Polski w I kw. poprawiła się mocniej na tle pozostałych
krajów UE, na co wskazuje wzrost wskaźnika ESI dla
Polski powyżej średniej dla UE (por. Rys. 3).
1 http://epp.eurostat.ec.europa.eu/tgm/table.do?tab=table&init=1&language=en&pcode=teibs010&plugin=1
2 Wskaźnik BOSE stanowi różnicę sald odsetka firm w bardzo dobrej i dobrej sytuacji oraz odsetka firm w słabej, złej i bardzo złej sytuacji.
Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw…prognozy na II kw. 2010
9
9
Prognozy sytuacji ekonomicznej
-30
-25
-20
-15
-10
-5
0
5
10
15
20
25
30
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
zmiana r/r
wskaźnik SA
Rys. 4 Wskaźnik prognoz sytuacji ekonomicznej przedsiębiorstw WPSE wskaźnik (różnica sald): odsetek firm oczekujących poprawy minus odsetek firm oczekujących pogorszenia po usunięciu wahań sezonowych
Ankietowani oczekują dalszej poprawy sytuacji w
II kw. br. Wskaźnik prognoz sytuacji WPSE3 po korekcie
sezonowej wzrósł o 2,4 pp. względem poprzedniego
kwartału i był o ponad 25 pp. większy w porównaniu do
analogicznego okresu ub.r. (por. Rys. 4). Wskaźnik
osiągnął wartości sprzed II poł. 2008 r. Poprawy
sytuacji w II kw. oczekuje niemal 25% przedsiębiorstw,
zaś pogorszenia spodziewa się niespełna 5% firm.
Pozytywne sygnały zanotowano w większości
analizowanych klas.
Oceny i prognozy sytuacji – analiza w podstawowych przekrojach
-40
-30
-20
-10
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
przetwórstwo przemysłowe
budownictwo
handel
Rys. 5 Wskaźnik bieżącej oceny sytuacji ekonomicznej BOSE w sekcji Przetwórstwo przemysłowe, Budownictwo oraz Handel
-20
-10
0
10
20
30
40
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
przetwórstwo przemysłowe budownictwo SAhandel i naprawy SA
Rys. 6 Wskaźnik prognoz sytuacji ekonomicznej WPSE w sekcji Przetwórstwo przemysłowe, Budownictwo oraz Handel
Oceny sytuacji są nadal zróżnicowane w obrębie
poszczególnych branż i klas.
W transporcie, zgodnie z przewidywaniami
respondentów, sytuacja wyraźnie się pogorszyła i
sekcja ta odznacza się obecnie największym odsetkiem
firm w słabej i złej sytuacji – 37% wobec 25% w całej
próbie (por. Rys. 7). Najczęściej wymienianym
problemem firm transportowych jest niski popyt.
Zgodnie z prognozami respondentów sytuacja w II kw.
powinna się jednak poprawić.
W I kw. pogorszenie sytuacji zanotowały również
firmy budowlane - odnotowano m.in. dalszy wzrost
wolnych mocy produkcyjnych4. Najczęściej
wymienianym problemem branży pozostał niski popyt.
Duży wpływ na sytuację budownictwa w I kw. miały
warunki pogodowe, co może oznaczać przejściowy
charakter zaburzeń w tej branży. Potwierdzeniem dla
tej tezy jest przewaga optymizmu w prognozach
sytuacji (poprawy oczekuje 23% firm budowlanych, a z
pogorszeniem liczy się tylko 3% przedsiębiorstw) oraz
poprawa prognoz inwestycji5.
Czwarty kwartał z rzędu sytuacja w
przedsiębiorstwach z sekcji Przetwórstwo przemysłowe
poprawiła się. Złożyła się na to z jednej strony
3 Wskaźnik WPSE stanowi różnicę sald odsetka firm oczekujących poprawy sytuacji oraz odsetka firm oczekujących pogorszenia sytuacji.
4 Por. rozdział „Wykorzystanie mocy produkcyjnych”, str. 39 5 Por. rozdział „Inwestycje”, str. 30
Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw…prognozy na II kw. 2010
10
10
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
transport
usługi pozostałe
cała próba
Rys. 7 Wskaźnik bieżącej oceny sytuacji ekonomicznej BOSE w sekcji Transport oraz w pozostałych usługach
-30
-20
-10
0
10
20
30
40
50
60
70
80
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
nieeksporterzy (prz.przem.)eksporterzy (prz.przem.)eksporterzy wyspecjal. (prz.przem.)
Rys. 8 Wskaźnik bieżącej oceny sytuacji ekonomicznej BOSE w sekcji Przetwórstwo przemysłowe w podziale na nieeksporterów oraz eksporterów, w tym wyspecjalizowanych
poprawa kondycji w grupie eksporterów, z drugiej zaś
wyraźne pogorszenie sytuacji firm zorientowanych
wyłącznie na rynek krajowy. Głównym problemem firm
przetwórczych pozostaje niski popyt, zaś w grupie
eksporterów niemniej ważne są wahania kursu
walutowego.
Jeśli chodzi o główne grupy przemysłowe to w
najlepszej sytuacji znajdują się obecnie firmy
oferujące produkty energetyczne, a także producenci
dóbr trwałych - obie te grupy odnotowały wyraźną
poprawę sytuacji w ciągu kwartału, przy czym pierwsza
z tych grup praktycznie nie wykazuje problemów z
pozyskaniem odbiorców, zaś firmy produkujące dobra
trwałego użytku odnotowały wyraźną poprawę w tym
zakresie. Wyraźnie gorzej oceniają swoją sytuację
pozostałe trzy grupy, tj. firmy oferujące dobra
konsumpcyjne nietrwałe, a także producenci dóbr
zaopatrzeniowych oraz inwestycyjnych. W tych trzech
grupach nastąpiła jednak poprawa sytuacji, ale słabsza
co do skali i przy nie zmniejszających się problemach z
popytem.
Dość wyraźną poprawę w I kw. zanotowały firmy
handlowe - odsetek firm w słabej i złej sytuacji zmniejszył się w tej branży z 33% do 23%.
Najczęściej wymienianą barierą pozostaje dla tej sekcji niski popyt, ale skala tego problemu
osłabiła się. Nieznacznie poprawiły się w handlu marże, w tym zarówno marże na sprzedaży
krajowej, jak i zagranicznej6.
Wciąż najlepiej swoją sytuację ocenia energetyka oraz górnictwo. Relatywnie dobre
oceny utrzymały się, mimo pogorszenia w grupie pozostałych firm usługowych. Również w
usługach najczęściej wymienianą barierę rozwoju stanowi niski popyt.
Poprawiła się sytuacja przedsiębiorstw dużych i bardzo dużych, przy umiarkowanym
tempie poprawy kondycji firm małych i średnich. Sektor MSP nadrobił nieco w stosunku do okresu
najsilniejszego spowolnienia, ale to przede wszystkim duże i bardzo duże podmioty (w tym
zwłaszcza eksporterzy) odrobiły straty z przełomu 2008 i 2009 r.
Nie widać większych różnic w ocenach sytuacji między przedsiębiorstwami prywatnymi i
publicznymi. Głębsza dezagregacja pokazuje jednak, że w obrębie sektora publicznego sytuacja
firm jest bardzo zróżnicowana. Bardzo dobrze radzą sobie podmioty samorządowe, gdzie istnieje
wysoka reprezentacja branży energetycznej oraz firm oferujących usługi komunalne; natomiast
bardzo słabo oceniają swoją sytuację jednostki należące do Skarbu Państwa. W obrębie sektora
6 Por. rozdział „Marże na sprzedaży krajowej i zagranicznej”, str. 52
Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw…prognozy na II kw. 2010
11
11
prywatnego różnice nie są już takie duże, niemniej firmy z kapitałem zagranicznym „tradycyjnie”
już osiągnęły nieco lepsze wyniki niż przedsiębiorstwa z kapitałem krajowym.
Czy przedsiębiorstwa najgorsze mają już za sobą?
Trzeci kwartał spytano przedsiębiorstwa, czy wciąż odczuwają skutki międzynarodowego
kryzysu finansowego lub spowolnienia gospodarczego. Wyniki okazały się lepsze niż przed trzema
miesiącami oraz zdecydowanie lepsze niż pół roku temu (por. Rys. 9). Przybyło przedsiębiorstw,
które dobrze oceniają swoją sytuację i jednocześnie nie odczuły bądź nie odczuwają już
negatywnych skutków kryzysu finansowego. Wydaje się więc, że tempo „wychodzenia z kryzysu”
nieco przyspieszyło względem poprzedniego kwartału, choć nadal jest ono niskie.
Oceny stanu koniunktury różnią się jednak w poszczególnych branżach i klasach (por.
Rys. 11). Najsilniej dotknięte skutkami kryzysu pozostaje przetwórstwo przemysłowe, w tym
zwłaszcza firmy oferujące dobra inwestycyjne. Warto też bliżej przyjrzeć się sytuacji w
budownictwie (por. Rys. 10). Oceny tej grupy zmieniły się w ciągu ostatniego kwartału –
wyraźnie zwiększył się odsetek przedsiębiorstw, które odczuwają trudności, ale oczekują
poprawy sytuacji w najbliższej przyszłości. Pozytywnym zjawiskiem był zaś spadek odsetka firm
mających kłopoty i nie oczekujących poprawy oraz niższy udział przedsiębiorstw, które dopiero
oczekują pojawienia się problemów. Sugeruje to, że pogorszenie jest nietrwałe.
Najmniej przez kryzys ucierpiały: energetyka oraz górnictwo. Skutki spowolnienia
gospodarczego z opóźnieniem zaczynają się pojawiać natomiast w budownictwie i usługach, a
więc w przedsiębiorstwach oferujących swoje produkty głównie na rynku krajowym. Jeśli chodzi
o wielkość zatrudnienia, to nieco szybciej sytuacja poprawia się w dużych przedsiębiorstwach niż
w sektorze MSP.
35,441,9
13,012,7
24,825,3
17,113,2
9,7 6,9
0%
20%
40%
60%
80%
100%
IV kw. I kw.
A
B
C
D
E
Rys. 9 Jak przedsiębiorstwa oceniają swoją obecną sytuację – wyniki IV kw. 2009 r. i I kw. 2010 r. A – firma oczekuje pojawienia się trudności B – firma boryka się z trudnościami i nie widać poprawy C – boryka się z trudnościami, ale wkrótce się skończą D – borykała się z trudnościami, ale ma już je za sobą E – firma nie ma i nie odczuwała trudności
37,8 38,5
9,5 7,3
21,6 31,3
17,614,6
13,5 8,3
0%
20%
40%
60%
80%
100%
IV kw. I kw.
A
B
C
D
E
Rys. 10 Oceny w sekcji Budownictwo (opis analog. jak na Rys. 9)
39,5
45,7
35,4
36,1
26,3
35,9
36,7
43,7
35,8
38,5
41,7
45,8
54,9
66,7
41,9
67,4
73,3
64,3
68,6
64,3
60,5
57,2
64,4
57,9
59,1
64,3
61,2
62,7
76,2
68,8
71,9
100,0
62,5
65,4
0 20 40 60 80 100 120 140 160 180
MSP
duże
nieeksporter
eksporter
prod.inwestycyjne
zaopatrzeniowe
prod.kons.trwałe
prod.kons.nietrwałe
prod.energetyczne
przetwór.przem.
budownictwo
handel
transport
usługi
górnictwo i kopaln.
wytw.i zaop.w en.
cała próba
nie dotknięci kryzysem przezwyciężyli problemy
Rys. 11 Odsetek firm nie dotkniętych kryzysem (lewy panel) oraz firm, które doświadczyły trudności, ale sobie z nimi już poradziły bądź wkrótce poradzą (prawy panel) wg podstawowych klas Podział wg eksporterów i nieeksporterów dotyczy wyłącznie sekcji Przetwórstwo przemysłowe. Odsetek firm, które doświadczyły trudności, ale sobie z nimi poradziły lub poradzą wkrótce został policzony z pominięciem jednostek, które ominął kryzys/recesja
Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw…prognozy na II kw. 2010
12
12
2. Popyt i produkcja W I kw. 2010 r. odnotowano dalsze niewielkie osłabienie bariery popytu. Jednocześnie wzrosły wartości
wskaźników oczekiwanego popytu oraz produkcji na II kw. 2010 r., a ich poziomy są bliskie notowanym przed
okresem spowolnienia gospodarczego.
Wzrosty wskaźników odnotowano w większości analizowanych grup przedsiębiorstw. Jednocześnie rośnie
zapotrzebowanie na polski eksport, choć częściej zwiększenia sprzedaży na obce rynki oczekują przedsiębiorstwa
eksportujące relatywnie mało niż podmioty, dla których podstawowym rynkiem zbytu jest zagranica. Pomimo
umocnienia złotego w stosunku do euro, opłacalność eksportu pozostała na relatywnie wysokim poziomie. Dalsza
aprecjacja rodzimej waluty mogłaby jednak zagrozić działalności eksportowej w przyszłości.
Bariera popytu
0%
4%
8%
12%
16%
20%
24%
28%
32%
1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
problemy z popytemtrend
Rys. 12 Niski popyt jako bariera rozwoju (na osi pionowej odsetek firm informujących o problemach ze znalezieniem odbiorcy na swoje produkty)
3%
7%
11%
15%
19%
23%
27%
31%
35%
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
nieeksporter
eksporter
Rys. 13 Niski popyt jako bariera rozwoju w przetwórstwie przemysłowym (na osi pionowej odsetek firm informujących o problemach ze znalezieniem odbiorcy na swoje produkty) w grupie eksporterów i przedsiębiorstw nieeksportujących
W I kw. 2010 r. lekkiemu zmniejszeniu uległ
odsetek przedsiębiorstw, które deklarowały, że barierą
mogącą zagrozić działalności firmy jest niski popyt na
oferowane przez nie produkty. Odsetek
przedsiębiorstw zgłaszających taki problem wyniósł
19%, wobec 20% w IV kw. 2009 r. Pomimo odnotowanej
w ostatnich czterech kwartałach poprawy sytuacji,
wskaźnik bariery popytu nadal kształtuje się na
względnie wysokim poziomie - powyżej średniej
wartości indeksu z okresu badania (od 1999 r.).
Zmniejszenie bariery popytu odnotowano przede
wszystkim w przedsiębiorstwach usługowych, także w
budownictwie, natomiast w przetwórstwie
przemysłowym odsetek przedsiębiorstw zgłaszających
problem bariery popytu lekko wzrósł względem IV kw.
2009 r. Nasilenie bariery popytu w przetwórstwie
przemysłowym wynikało przede wszystkim z
pogorszenia sytuacji w grupie przedsiębiorstw
zorientowanych wyłącznie na rynek wewnętrzny.
Odnotowano także lekki wzrost bariery popytu wśród
nieeksporterów (por. Rys. 13).
Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw…prognozy na II kw. 2010
13
13
Prognozy popytu i zamówień
-30
-20
-10
0
10
20
30
40
1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
wskaźniktrwały komponent wskaźnikaSA
Rys. 14 Wskaźnik prognoz popytu ogółem (saldo odpowiedzi), trwały komponent wskaźnika (saldo odpowiedzi) oraz trend wskaźnika prognoz popytu ogółem
-25
-20-15
-10-5
0
510
15
2025
3035
40
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
wskaźnik
SA
Rys. 15 Wskaźnik prognoz nowych zamówień (saldo odpowiedzi) oraz trend tego wskaźnika
W ostatnim badaniu zaobserwowano wzrost
wskaźnika prognoz popytu (po korekcie sezonowej) o
2,7 pkt. do poziomu 15,6 pkt. Obecnie wskaźnik ten
kształtuje się na najwyższym poziomie od połowy 2008
r., nieco powyżej średniej wartości z ostatnich
jedenastu lat. Wzrost wartości wskaźnika sugeruje, że
przedsiębiorstwa spodziewają się większego
zapotrzebowania na oferowane produkty w II kw.
2010 r. Wyraźną poprawę odnotował także trwały
komponent wskaźnika (z 1,9 pkt. w I kw. 2010 r. do
6,6 pkt. w II kw.) (por. Rys. 14).
Analogicznie jak wskaźnik prognoz popytu
kształtował się w ostatnim badaniu indeks nowych
zamówień (po korekcie sezonowej), który od roku
systematycznie rośnie. Obecna wartość tego
wskaźnika (22,4 pkt.) jest najwyższa od okresu sprzed
ostatniego spowolnienia gospodarczego i kształtuje się
nieco powyżej średniej wartości wskaźnika
notowanego od 2002 r. (por. Rys. 15).
Prognozy produkcji
-30
-20
-10
0
10
20
30
40
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
wskaźnik
SA
Rys. 16 Wskaźnik prognoz produkcji (saldo odpowiedzi) oraz trend tego wskaźnika
Poprawa nastrojów w obszarze popytu przełożyła
się na dalszy wzrost wskaźnika prognozowanej
produkcji. Poziom wskaźnika prognoz produkcji na
II kw. 2010 r. (indeks po korekcie sezonowej) wzrósł o
3,3 pkt. względem poprzedniego kwartału i kształtuje
się obecnie na poziomie 17,8 pkt. W związku ze
wzrostem wskaźnika oczekiwanej produkcji w II kw.
2010 r., należy spodziewać się przyspieszenia wzrostu
produkcji dóbr i usług wytwarzanych przez
ankietowane przedsiębiorstwa (por. Rys. 16).
Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw…prognozy na II kw. 2010
14
14
Wskaźniki prognoz popytu- analiza w podstawowych przekrojach
-30
-20
-10
0
10
20
30
40
50
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
budownictwo SAhandel i naprawy SAprzemysł SA
Rys. 17 Wskaźniki prognoz popytu (salda odpowiedzi po korekcie sezonowej) w przemyśle, budownictwie oraz handlu
-20
-10
0
10
20
30
40
50
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
budownictwo SA
handel i naprawy SA
przemysł SA
Rys. 18 Wskaźniki nowych zamówień (salda odpowiedzi po korekcie sezonowej) w przemyśle, budownictwie oraz handlu
-30
-20
-10
0
10
20
30
40
50
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
obsługa nieruchomości, wynajem SA
transport, gospodarka magazynowa SA
Rys. 19 Wskaźniki prognoz produkcji (salda odpowiedzi po korekcie sezonowej) w transporcie oraz obsłudze nieruchomości i wynajmie
Analiza wskaźników oczekiwanego popytu oraz
produkcji (po skorygowaniu o czynniki sezonowe) w
podstawowych grupach przedsiębiorstw prowadzi do
następujących konkluzji:
• Wzrost wskaźników prognoz popytu oraz produkcji
na II kw. 2010 r. odnotowano w przetwórstwie
przemysłowym oraz w handlu i naprawach.
Analogiczne indeksy dla budownictwa spadły, choć
ich poziomy pozostają dodatnie i są zdecydowanie
wyższe niż w analogicznym okresie ubiegłego roku.
Nie zmieniły się natomiast oczekiwania wśród
podmiotów zajmujących się transportem oraz
obsługą nieruchomości i wynajmem. Poziomy
wskaźników dla wymienionych grup przedsiębiorstw
są dodatnie, co sugeruje utrzymanie dodatniego
tempa wzrostu produkcji w tych sekcjach (por. Rys.
17 - Rys. 19).
• Zwiększyć produkcję planują zarówno
przedsiębiorstwa nieeksportujące jak i eksporterzy.
Wśród podmiotów eksportujących więcej optymizmu
wykazują przedsiębiorstwa oferujące ponad połowę
swojej produkcji na rynku krajowym. Nieco niższy
jest natomiast poziom indeksu oczekiwanej
produkcji dla podmiotów, dla których głównym
rynkiem zbytu jest zagranica (por. Rys. 20-Rys. 21).
• Lekki wzrost wskaźnika prognoz produkcji
odnotowano wśród producentów dóbr
konsumpcyjnych i zaopatrzeniowych. Zmniejszył się
natomiast poziom indeksu dla producentów dóbr
inwestycyjnych (por. Rys. 22).
• Wzrost wskaźników oczekiwanego popytu oraz
produkcji zanotowano zarówno wśród
przedsiębiorstw sektora MSP, jak i w grupie
przedsiębiorstw dużych. Obecnie nie występują
różnice w poziomach wskaźników dla tych grup
podmiotów (por. Rys. 23).
• Wzrostu zapotrzebowania na oferowane produkty
oczekują przedsiębiorstwa sektora prywatnego oraz
publicznego. Jednocześnie obie grupy
Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw…prognozy na II kw. 2010
15
15
przedsiębiorstw częściej niż w poprzednim kwartale
planują zwiększenie produkcji.
-20
-15
-10
-5
0
5
10
15
20
25
30
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
eksporterzy SAnieeksporterzy SA
Rys. 20 Wskaźniki prognoz produkcji (salda odpowiedzi po korekcie sezonowej) w grupie eksporterów i nieeksporterów
-30
-20
-10
0
10
20
30
40
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
eksport do 50% SA
eksport powyżej 50% SA
Rys. 21 Wskaźniki prognoz produkcji (salda odpowiedzi po korekcie sezonowej) w grupie eksporterów przeznaczających większość produkcji na eksport oraz pozostałych eksporterów
-40
-30
-20
-10
0
10
20
30
40
2007 2008 2009 2010
konsumpcyjne SAzaopatrzeniowe SAinwestycyjne SA
Rys. 22 Wskaźniki prognoz produkcji w grupie firm oferujących dobra inwestycyjne, konsumpcyjne i zaopatrzeniowe (sekcja Przetwórstwo przemysłowe; salda odpowiedzi po korekcie sezonowej)
-20
-15
-10
-5
0
5
10
15
20
25
30
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
MSP SA duże SA
Rys. 23 Wskaźniki prognoz produkcji (salda odpowiedzi po korekcie sezonowej) w sektorze MSP oraz w grupie podmiotów „dużych”
Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw…prognozy na II kw. 2010
16
16
Eksport, import
Oceny i prognozy eksportu
-25
-20
-15
-10
-5
0
5
10
15
20
25
30
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 20102
2,5
3
3,5
4
4,5
5
wsk. umów ekspkurs eurowsk. umów eksp. s.a.
Rys. 24 Wskaźnik umów eksportowych (saldo odpowiedzi), wskaźnik odsezonowany, trend wskaźnika oraz rzeczywisty kurs euro (prawa oś)
30
32
34
36
38
40
42
44
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
sr udz eksportu w przych ogółem4 okr. śr. ruch. (sr udz eksportu w przych ogółem)
Rys. 25 Udział eksportu w przychodach ogółem w grupie eksporterów-oraz trend (uzyskany metodą średniej ruchomej 4-okr) (dane w %)
-20
-10
0
10
20
30
40
50
60
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
2
2,5
3
3,5
4
4,5
5
WPE WPE sa
trend kurs euro
Rys. 26 Wskaźnik prognoz eksportu WPE, oraz rzeczywisty kurs euro
W I kw. 2010 r. odnotowano poprawę
oczekiwań analizowanych przedsiębiorstw odnośnie
wielkości eksportu. Pomimo wyraźnej poprawy
względem analogicznego okresu poprzedniego roku
zapotrzebowanie na polskie produkty ze strony
głównych odbiorców naszego eksportu jest nadal
istotnie mniejsze niż przed okresem ostatniego
spowolnienia gospodarczego. Kurs złotego w marcu w
relacji do grudnia 2009 r., umocnił się do euro i
nieznacznie osłabił w stosunku do dolara. Pogorszyła
się zatem konkurencyjność cenowa polskiego eksportu
rozliczanego w euro oraz spadła opłacalność sprzedaży
rozliczanej w tej walucie. Pomimo niekorzystnych
tendencji, opłacalność eksportu nadal utrzymuje się na
relatywnie wysokim poziomie.
Wskaźnik zawartych umów eksportowych (po
korekcie sezonowej) czwarty kwartał z rzędu
odnotował wzrost (o 4,3 pp.), a jego poziom jest po raz
pierwszy od początku 2008 r. dodatni (por. Rys. 24).
Jednocześnie zmniejszył się odsetek eksporterów wśród
ankietowanych przedsiębiorstw, co jednak jest
spowodowane zmianami w strukturze próby- odsetek
eksporterów wśród podmiotów biorących udział w
badaniu zarówno w grudniu 2009 r. jak i w marcu 2010
r. nie uległ istotnej zmianie. Nieznacznie zwiększył się
natomiast średni udział eksportu w przychodach
badanych eksporterów i wynosi obecnie 39,4% (por.
Rys. 25).
Dalszej poprawie uległy oczekiwania odnośnie
sprzedaży eksportowej. Wskaźnik prognoz eksportu na
II kw. 2010 r. odnotował lekki wzrost (do 18,4 pkt.) i
kształtuje się obecnie na najwyższym poziomie od
dwóch lat, choć nadal poniżej średniej wartości
indeksu (notowanego od 2001 r.). Wartości indeksu
powyżej 0 pkt. oznaczają że więcej eksporterów
oczekuje wzrostu eksportu w najbliższym kwartale niż
spadku (por. Rys. 26).
Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw…prognozy na II kw. 2010
17
17
-20
-10
0
10
20
30
40
50
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
2,5
3
3,5
4
4,5
5
wskaźnik nowych umów eksportowychkurs euro
Rys. 27 Wskaźnik prognoz nowych umów eksportowych (saldo odpowiedzi) oraz rzeczywisty kurs euro
Poprawę wskaźnika prognoz eksportu
zaobserwowano w 15 spośród 19 poddanych analizie
działów z sekcji Przetwórstwo przemysłowe (w
poprzednim kwartale wzrosty wskaźników odnotowano
w 11 działach). Jednocześnie wskaźnik prognoz
eksportu (indeks po korekcie sezonowej) dla wszystkich
działów przyjął wartości dodatnie.
Silny wzrost odnotował także wskaźnik prognoz
nowych umów eksportowych7. Jego poziom (13,5 pkt.)
jest obecnie najwyższy od 2007 r., jednak, podobnie
jak w przypadku wskaźnika prognoz eksportu, istotnie
niższy od średniej wartości wskaźnika notowanego od
2001 r. (por. Rys. 27).
Import
40
50
60
70
80
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
0
5
10
15
20
25odsetek importerów
sredni udział importu
Rys. 28 Średni udział importu zaopatrzeniowego w kosztach oraz odsetek respondentów korzystających z importu (prawa oś)
W I kw. 2010 r. odnotowano niewielki wzrost
udziału importu zaopatrzeniowego w kosztach
badanych przedsiębiorstw (z 18,8% do 19,8% w I kw.
2010 r.). Jednocześnie niewielkiemu zmniejszeniu uległ
odsetek importerów w próbie (o 1,7 pp. do 60,8%) (por.
Rys. 28).
7 Wzrost wskaźnika prognoz eksportu i spadek wskaźnika prognoz nowych umów eksportowych może sugerować wzrost sprzedaży eksportowej w ramach dotychczasowych umów eksportowych zawartych przez przedsiębiorstwa.
Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw…prognozy na II kw. 2010
18
18
3. Kurs walutowy a opłacalność eksportu W I kw. br. konkurencyjność cenowa polskiego eksportu rozliczanego w euro uległa pogorszeniu jednak nadal
utrzymywała się na relatywnie wysokim poziomie. Podobnie jak w poprzednim badaniu średnie kursy graniczne
opłacalności eksportu były niższe od kursów rzeczywistych dolara oraz euro, a odsetek przedsiębiorstw, dla
których eksport nie był opłacalny pozostał na niskim poziomie. Jednocześnie nieco więcej przedsiębiorstw
zadeklarowało, że barierą mogącą w przyszłości zagrozić działalności przedsiębiorstwa jest kurs walutowy,
zarówno jego poziom jak i wahania. Odsetek podmiotów stosujących instrumenty zabezpieczające przed
ryzykiem kursowym, po wyraźnym spodku w zeszłym roku, pozostał na relatywnie niskim poziomie.
Kurs opłacalności eksportu oraz produkcji krajowej
3,0
3,2
3,4
3,6
3,8
4,0
4,2
4,4
4,6
4,8
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
średnia przedział ufności
przedział ufności kurs euro
Rys. 29 Kurs euro, przy którym eksport staje się nieopłacalny wraz z przedziałem ufności wyznaczonym przez +/- 1/2 odchylenia standardowego. Dodatkowo umieszczono rzeczywisty kurs euro
2,02,22,42,62,83,03,23,43,63,84,04,24,44,6
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
średnia przedział ufnościprzedział ufności kurs dolara
Rys. 30 Kurs dolara, przy którym eksport staje się nieopłacalny, wraz z przedziałem ufności wyznaczonym przez +/- 1/2 odchylenia standardowego. Dodatkowo umieszczono rzeczywisty kurs dolara
W marcu 2010 r. w stosunku do grudnia 2009 r.
polska waluta umocniła się względem euro oraz
nieznacznie osłabiła względem dolara. Opłacalność
polskiego eksportu rozliczanego w dolarze nie uległa
zatem zmianie, a pogorszyła się konkurencyjność
cenowa eksportu rozliczanego w euro. Średni kurs
graniczny opłacalności eksportu rozliczanego w euro
lekko się umocnił, jednak skala zmian była dużo
mniejsza niż w przypadku kursu rzeczywistego. W
rezultacie istotnie wzrósł odsetek przedsiębiorstw, dla
których kurs rzeczywisty EUR/PLN kształtował się
poniżej kursu granicznego (z 10,5% w grudniu 2009 r.
do 26,3% w marcu 2010 r.). Jednocześnie nie uległa
istotnej zmianie opłacalność eksportu rozlicznego w
dolarze. Średni kurs graniczny dolara opłacalności
eksportu lekko się osłabił względem grudnia 2009 r., a
odsetek podmiotów, dla których kurs rzeczywisty
USD/PLN kształtował się poniżej kursu brzegowego
opłacalności eksportu (rozliczanego w dolarze) jest na
nieznacznie wyższym poziomie niż w poprzednim
badaniu (odsetek ten wyniósł 23,3% w marcu 2010 r.)
(por. Rys. 29, Rys. 30).
Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw…prognozy na II kw. 2010
19
19
Opłacalność eksportu
0
10
20
30
40
50
60
70
80
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
dolar euro
Rys. 31 Udział podmiotów (w proc.), dla których graniczny kurs opłacalności eksportu wzrósł powyżej rzeczywistego kursu USD/PLN oraz EURO/PLN
0
10
20
30
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
udz. nieopłacalnego eksportu w przychodach ze sprzedaży eksp.
udz. podmiotów informujących o nieopłacalnym eksporcie
Rys. 32 Udział nieopłacalnego eksportu w przychodach ze sprzedaży eksportowej przedsiębiorstw (średnia w %) oraz odsetek podmiotów informujących o nieopłacalnym eksporcie
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
1
2
3
4
5
6
7
kurs jako bariera kurs euro
Rys. 33 Kurs walutowy jako bariera rozwoju przedsiębiorstwa (lewa oś) oraz rzeczywisty kurs euro (prawa oś)
Umocnienie złotego względem euro
spowodowało wzrost odsetka podmiotów, dla których
kurs rzeczywisty euro był niższy od średniego
granicznego kursu opłacalności eksportu. Spowodowało
to wzrost udziału nieopłacalnego eksportu8 w sprzedaży
eksportowej (z 3,7% do 4,7%) oraz wzrost odsetka
eksporterów sygnalizujących problem nieopłacalnego
eksportu (z 12,2% w IV kw. 2009 r. do 15,1% w I kw.
2010 r.) (por. Rys. 31, Rys. 32).
Jednocześnie nieznacznie zwiększył się odsetek
podmiotów (z 13,0% do 13,3%), które wskazały, że kurs
walutowy (zarówno jego poziom, jak i stosunkowo duże
w ostatnim okresie wahania) może być barierą
działalności przedsiębiorstwa. Kurs walutowy od pięciu
kwartałów pozostaje drugą najczęściej podawaną przez
ankietowane podmioty barierą (po problemach z
popytem) (por. Rys. 33).
8 Nieopłacalność rozumiana jako cena*kurs niepokrywające kosztów produkcji i pozostałych kosztów związanych z eksportem towaru.
Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw…prognozy na II kw. 2010
20
20
Instrumenty zabezpieczające przed ryzykiem kursowym
Odnotowano spadek odsetka firm zabezpieczających się przed ryzykiem kursowym. Był on
prawdopodobnie związany ze stratami na ryzykownych operacjach finansowych, jakie pod
koniec 2008 r. zanotowały przedsiębiorstwa oraz relatywnie wysoką opłacalnością sprzedaży na
eksport.
33,8
40,5 40,3 41,1
32,2 31,1
0
10
20
30
40
50
2005 2006 2007 2008 2009 2010
Rys. 34 Odsetek eksporterów zabezpieczających się przed ryzykiem kursowym z wykorzystaniem instrumentów finansowych
Udział eksporterów stosujących instrumenty
finansowe w celu ograniczenia tego ryzyka wynosi
obecnie 31%, wobec 32% w 2009 r. i nieco ponad 40%
w latach 2006-2008. Częściej z tego rodzaju
zabezpieczeń korzystają eksporterzy będący
jednocześnie importerami (32,5% tej grupy) niż
eksporterzy zaopatrujący się wyłącznie na rynku
krajowym – 18,5%. Instrumenty pochodne stosowane
są również częściej przez duże przedsiębiorstwa –
42% eksporterów zatrudniających powyżej 250 osób
deklaruje ich stosowanie wobec 21% odsetka w
sektorze MSP.
Instrumentem, po który najczęściej sięgają eksporterzy są w dalszym ciągu operacje
forward – stosuje je obecnie 26% firm wykazujących przychody z tytułu sprzedaży zagranicznej.
Z innych instrumentów pochodnych przedsiębiorstwa korzystają znacznie rzadziej, w tym opcje
walutowe stosuje obecnie ponad 4% eksporterów9, ze swapów walutowych korzysta 2,4% firm, z
futures i CIRS - po niespełna 2% respondentów wykazujących eksport.
W 2009 r. niepokój budziła sytuacja przedsiębiorstw, które wykazały straty na
instrumentach pochodnych - takie przedsiębiorstwa stanowiły 7,3% próby (12,2% eksporterów).
Rok temu 60% z tych przedsiębiorstw oceniało swoją sytuację jako słabą lub złą, i było to
dwukrotnie więcej niż w pozostałej grupie firm. Po roku odsetek przedsiębiorstw w słabej lub
złej sytuacji (wśród firm, które poniosły straty) zmalał niemal o połowę i wyniósł 34%, zaś wśród
pozostałych respondentów zmniejszył się o 5 pp. i wyniósł 25%. Trzeba podkreślić, że firmy,
które poniosły straty na operacjach finansowych, już przed wybuchem kryzysu oceniały swoją
sytuację nieco gorzej niż pozostałe przedsiębiorstwa w próbie. Zaobserwowana skala poprawy w
tej grupie sugeruje, że trudności w wielu przypadkach zostały przezwyciężone.
9 Większość z tych przedsiębiorstw, to firmy, które poniosły straty na operacjach finansowych rok temu. W zeszłym roku opcje stosowało w sumie 10,8% eksportujących przedsiębiorstw.
Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw…prognozy na II kw. 2010
21
21
4. Zatrudnienie
Prognozy zatrudnienia poprawiają się nieprzerwanie od roku – w II kw. przedsiębiorstwa prawie równie często
przewidują wzrost zatrudnienia co jego spadek. Jest to wynikiem zarówno zmniejszenia się udziału
przedsiębiorstw przewidujących redukcję zatrudnienia, jak i wzrostu odsetka firm planujących je zwiększyć.
W większości sekcji i klasyfikacji prognozy zatrudnienia poprawiły się.
Zmiany zatrudnienia – I kw. 2010 r...
51,951,551,351,1
45,044,743,245,1
40,639,842,3
38,533,3
31,533,932,8
34,435,6
40,845,8
52,255,958,661,6
54,4
13,411,710,9
7,0
12,614,4
11,315,0
14,215,312,8
12,312,114,612,614,4
11,59,7
12,813,5
12,813,6
12,012,7
14,5
34,836,837,8
41,9
42,340,9
45,539,8
45,144,944,8
49,354,753,953,552,8
54,154,7
46,540,6
35,030,629,4
25,731,1
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
2
004
2
005
2
006
2
007
2
008
2
009
2
010
spadek bez zm ian wzrost
Rys. 35 Zmiany zatrudnienia o co najmniej 1% w ciągu roku (próba ograniczona do firm biorących udział w ankiecie w dwu kolejnych latach)
Wprawdzie w I kw. 2010 r. badane
przedsiębiorstwa nadal częściej informowały o spadku
zatrudnienia w relacji rocznej, ale wydaje się, że
tendencja uległa odwróceniu – po raz pierwszy od
siedmiu kwartałów spadła liczba firm zmniejszających
liczbę pracowników oraz wzrósł udział przedsiębiorstw
zwiększających zatrudnienie w relacji r/r. W I kw.
ponad połowa przedsiębiorstw zmniejszyła
zatrudnienie względem poprzedniego roku, a blisko co
trzecia firma zwiększyła je w tym czasie. Należy
jednak pamiętać, że początek poprzedniego roku to
już okres wyraźnego spadku zatrudnienia. Także w
ujęciu kwartalnym widać poprawę sytuacji (zwłaszcza
po pominięciu wahań o charakterze sezonowym) –
zwiększa się od roku udział przedsiębiorstw
rozszerzających zatrudnienie i spada odsetek firm je
redukujących.
Prognozy zatrudnienia – II kw. 2010 r.
-40
-30
-20
-10
0
10
20
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
F01 SM NBP_SA
Rys. 36 Wskaźnik prognoz zatrudnienia (saldo odpowiedzi „wzrost” i „spadek”; odsezonowane) a saldo zatrudnienia wg F01 (% firm zwiększających w ciągu roku zatrudnienie minus % zmniejszających; zmiany o co najmniej 1%)
Czwarty kwartał z rzędu poprawiają się
prognozy zatrudnienia. Plany redukcji zatrudnienia są
trochę częstsze niż wzrostu (11,1% wobec 8,8%, dane
odsezonowane, dla danych surowych wskaźniki
zrównały się). Wskaźnik prognoz zatrudnienia po
korekcie sezonowej wzrósł o 3,8 pp. kw/kw. Było to
skutkiem zarówno zmniejszenia się (kw/kw) udziału
przedsiębiorstw przewidujących spadek zatrudnienia,
jak i wzrostu odsetka firm planujących je zwiększyć.
W relacji rocznej wskaźnik zatrudnienia wzrósł o 19,6
pp. r/r, jednak II kw. 2009 r. był okresem najsłabszych
prognoz zatrudnienia.
Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw…prognozy na II kw. 2010
22
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
wzrost zatrudnienia_SAspadek _SA
Rys. 37 Prognozy zatrudnienia (dane odsezonowane)
Prognozy zatrudnienia – analiza w podstawowych przekrojach
Wzrost wskaźnika prognoz zatrudnienia (po korekcie sezonowej) następuje od połowy 2009 r.
w prawie wszystkich analizowanych przekrojach klasyfikacyjnych. W bardzo wielu z nich wskaźnik
ten pozostaje jednak ujemny, a więc w dalszym ciągu prognozy spadku zatrudnienia przeważają
nad prognozami jego wzrostu.
-30
-20
-10
0
10
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
niepubliczne_SA
publiczne_SA
Rys. 38 Wskaźnik prognoz zatrudnienia wg sektorów własności (dane odsezonowane)
-50
-40
-30
-20
-10
0
10
20
30
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Budownictwo_SAPrzemysł_SAUsługi_SA
Rys. 39 Wskaźnik prognoz zatrudnienia w budownictwie, przemyśle oraz usługach (dane odsezonowane)
-30
-25
-20
-15
-10
-5
0
5
10
15
20
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Handel i naprawy_SA
Transport_SA
Pozostałe usługi_SA
Rys. 40 Wskaźnik prognoz zatrudnienia w handlu, transporcie i pozostałych usługach (dane odsezonowane)
W podziale wg form własności poprawę prognoz
zatrudnienia odnotowały zarówno przedsiębiorstwa
prywatne (z kapitałem krajowym oraz zagranicznym),
jak i publiczne. Przedsiębiorstwa samorządowe
przewidują wzrost zatrudnienia.
Prognozy zatrudnienia poprawiły się w większości
branż. Wskaźnik zatrudnienia (odsezonowany) przyjął
zbliżone (nadal ujemne) wartości dla przemysłu, usług
oraz budownictwa. Od roku zwiększa się on w
przemyśle oraz w usługach; w budownictwie wskaźnik
zatrudnienia wyhamował i drugi kwartał z rzędu nie
wzrasta.
Bardziej szczegółowa dezagregacja pokazuje, że w
przemyśle przetwórczym nastąpiła poprawa prognoz,
nadal jednak redukcja zatrudnienia jest tu częstsza niż
wzrost. W niektórych sekcjach usługowych poprawa
prognoz zatrudnienia (po uwzględnieniu wahań o
charakterze sezonowym) jest niewielka, np. w handlu
oraz transporcie (w którym nadal istnieje wyraźna
przewaga redukcji zatrudnienia nad wzrostem). W
sekcji Obsługa nieruchomości oraz Hotele i restauracje
przeważają prognozy wzrostu zatrudnienia nad jego
spadkiem. Wyraźny wzrost wskaźnika zatrudnienia
nastąpił w usługach związanych z prowadzeniem
działalności gospodarczej oraz w działalności,
związanej ze sprzedażą i naprawą pojazdów.
Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw…prognozy na II kw. 2010
23
23
-50
-40
-30
-20
-10
0
10
20
30
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
MSP_SAduże_SA w tym: 2000 i więcej osób_SA
Rys. 41 Wskaźnik prognoz zatrudnienia wg klas wielkości zatrudnienia (dane odsezonowane)
W klasyfikacji wg wielkości zatrudnienia prognozy
poprawiły się w zarówno w MSP, jak i w
przedsiębiorstwach dużych, także w firmach
największych (2000 i więcej osób). Prognozy
zatrudnienia pozostają nadal nieco bardziej
optymistyczne dla MSP niż przedsiębiorstw dużych,
choć różnica wartości wskaźnika zatrudnienia dla obu
grup maleje. Nadal jednak w każdej z grup częstsze są
prognozy redukcji niż wzrostu zatrudnienia.
Wybrane czynniki oddziałujące na zatrudnienie
-80
-60
-40
-20
0
20
40
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
wzrost produkcjispadekbez zmian
Rys. 42 Wskaźnik zatrudnienia a prognozy zmian produkcji – skali działalności
-70
-60
-50
-40
-30
-20
-10
0
10
20
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
sytuacja bdb_SA
dość dobra_SA
słaba_SA
zła_SA
Rys. 43 Wskaźnik zatrudnienia a ocena kondycji
5,5
9,4
-1,2
-21,4
-5,8
-3,4
4,6
-8,9
-33,3
-25,6
0,0
2,3
-11,2
-31,7
-22,6
-40 -30 -20 -10 0 10
nie było i nie będzie
po trudnościach
są ale się skończą
są i będą
nie ma ale będą2010 kw22010 kw12009 kw4
Rys. 44 Wskaźnik zatrudnienia a ocena etapu spowolnienia
Wzrost zatrudnienia jest przewidywany w grupie
przedsiębiorstw oczekujących wzrostu popytu (zarówno
sezonowego, jak i trwałego) oraz produkcji. Wskaźnik
prognoz zatrudnienia rośnie powoli w firmach, które
nie przewidują zmian produkcji (nadal pozostaje on
jednak ujemny - Rys. 42). Głębokie redukcje
zatrudnienia planują nadal firmy przewidujące spadek
produkcji oraz przedsiębiorstwa przewidujące
zmniejszenie się popytu, ale takich firm jest coraz
mniej w próbie.
W podziale wg oceny sytuacji ekonomicznej
wskaźniki zatrudnienia poprawiły się i informują o
wzroście zatrudnienia w grupie przedsiębiorstw bardzo
dobrze oraz dość dobrze oceniających swoją kondycję,
oczekujących poprawy sytuacji oraz w tych, które nie
spodziewają się problemów. Największe spadki
zatrudnienia będą miały miejsce w firmach będących w
bardzo złej sytuacji, bądź oczekujących jej
pogorszenia, a także w przedsiębiorstwach
spodziewających się, że trudności związane z kryzysem
gospodarczym są jeszcze przed nimi, choć i w tych
grupach wskaźniki zatrudnienia poprawiły się kw/kw.
Redukcje zatrudnienia planują nadal firmy, w
których wykorzystanie mocy produkcyjnych jest
relatywnie niskie. We wszystkich klasach jednak
nastąpiła dalsza poprawa wskaźnika zatrudnienia. W
przedsiębiorstwach o najwyższym wykorzystaniu mocy
Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw…prognozy na II kw. 2010
24
24
-43
-33
-23
-13
-3
7
17
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
moce-do 75%_SA<75-90%)_SA90% i więcej_SA
Rys. 45 Wskaźnik prognoz zatrudnienia a stopień wykorzystania mocy produkcyjnych (dane odsezonowane)
-40
-30
-20
-10
0
10
20
30
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
nieeksporter_SAeksporter_SA w tym: wzrost eksportu_SA
Rys. 46 Wskaźnik zatrudnienia a eksport/brak eksportu oraz w klasie eksporterów o rosnącym eksporcie(dane odsezonowane)
-45
-35
-25
-15
-5
5
15
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
inwestor_SA
nieinwestor_SA
Rys. 47 Wskaźnik prognoz zatrudnienia a inwestycje (dane odsezonowane)
-35
-25
-15
-5
5
15
25
35
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
inwestycje bez zmiannieinwestorwzrost inwestycjizakończenie wg planu
Rys. 48 Wskaźnik prognoz zatrudnienia wg grup inwestorów
przetwórczych zatrudnienie wzrośnie.
Od 2 lat wskaźnik zatrudnienia w grupie
eksporterów utrzymuje się poniżej wartości wskaźnika
dla grupy nieeksporterów (dane odsezonowane), ale ta
przewaga obecnie zmniejsza się. W obu klasach
wskaźnik prognoz po korekcie sezonowej wzrósł
względem poprzedniego kwartału (odpowiednio o 4,6 i
2,5 pp.) oraz w relacji rocznej (o 25,6 i 11,2 pp.). W
II kw. 2010 r. nieeksporterzy przewidują niewielki
wzrost zatrudnienia. Wśród eksporterów wyraźnego
wzrostu zatrudnienia oczekują przedsiębiorstwa, które
oczekują wzrostu eksportu w II kw. 2010 r.
Prognozy zatrudnienia poprawiają się zarówno
wśród inwestorów, jak i w firmach nieinwestujących
(te przedsiębiorstwa prognozują jednak dalszy spadek
zatrudnienia). Wyraźny wzrost wskaźnika zatrudnienia
odnotowany został w przedsiębiorstwach,
zamierzających rozszerzyć inwestycje oraz w firmach,
które w II kw. zakończą inwestycje zgodnie z planem.
Zatrudnienie w tych firmach wyraźnie wzrośnie. Także
w przedsiębiorstwach mających rozpoczęte inwestycje
spodziewany jest lekki wzrost zatrudnienia.
Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw…prognozy na II kw. 2010
25
25
5. Wynagrodzenia Wzrost płac obejmie wyraźnie większą część ogółu zatrudnionych niż w poprzednim kwartale oraz w
analogicznym kwartale poprzedniego roku. Średnia wysokość planowanych podwyżek wynagrodzeń będzie
jednak na nieco niższym poziomie niż w poprzednim kwartale. Podwyższać płace będą najczęściej
przedsiębiorstwa, które przezwyciężyły już trudności związane ze spowolnieniem gospodarczym.
Pogorszyła się relacja pomiędzy wzrostem wynagrodzeń i wzrostem wydajności pracy.
Prognozy wzrostu płac
0
10
20
30
40
50
2005 2006 2007 2008 2009 2010
odsetek przedsiębiorstw odsetek przedsiębiorstw_'SAodsetek zatrudnionych_'SA
Rys. 49 Odsetek przedsiębiorstw planujących podwyżki wynagrodzeń oraz odsetek pracowników objętych podwyżkami
W II kw. 2010 r. zasięg podwyżek płac zwiększy się
w stosunku do II kw. 2009 r., który był jednak okresem
najsłabszych prognoz. Podwyżki wynagrodzeń planuje
16,6% przedsiębiorstw (wskaźnik po korekcie sezonowej
wynosi 12,4%, tzn. o 2,7 pp. więcej niż w poprzednim
kwartale i 8,3 pp. niż rok wcześniej). Wzrost płac
obejmie wyraźnie większą część ogółu zatrudnionych
niż w poprzednim kwartale oraz w analogicznym
kwartale rok wcześniej.
Po uwzględnieniu wielkości przedsiębiorstwa, mierzonej liczbą zatrudnionych, można oszacować,
że podwyżki wynagrodzeń w II kw. 2010 r. obejmą 30,1% pracowników (25,1% po odsezonowaniu,
a więc o 12,4 pp. więcej niż w poprzednim kw. i o 14,0 pp. więcej niż przed rokiem).
Tab. 1 Częstotliwość prognoz zmian wynagrodzeń oraz ich średnie i mediany
% przedsiębiorstw % zatrudnionych średnia średnia ważona* mediana mediana ważona*
OGÓŁEM - - 0,58 0,78 0 0
podwyżki 17,8 31,6 5,00 3,29 4 3
obniżki 2,4 2,3 -13,24 -11,26 -10 -10
zmiana płac 20,2 33,9 2,87 2,31 4 3 *)zatrudnieniem
W II kw. 2010 r. zdecydowanie więcej przedsiębiorstw zamierza podnosić płace niż je
zmniejszać, w efekcie podwyżki obejmą wielokrotnie więcej pracowników niż obniżki.
Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw…prognozy na II kw. 2010
26
26
4,60,52,01,42,3
64,481,8
91,493,6
72,375,9
85,386,0
55,164,5
70,676,7
46,956,4
75,586,2
74,579,285,5
91,774,1
66,1
26,2
6,14,3
21,917,5
10,08,5
30,319,0
12,211,1
16,613,4
10,76,6
6,89,06,4
2,618,8
23,9
3,94,2
12,013,5
10,86,2
28,220,9
10,25,3
17,27,06,2
3,04,57,0
2,51,00,40,81,10,60,81,32,63,1
6,35,9
8,39,3
3,71,81,50,4
0,71,20,7
1,2
0% 20% 40% 60% 80% 100%
2005
2006
2007
2008
2009
2010
obniżka brak podwyżek/zmian_od 2009kw2wzrost do 5% wzrost <5 - 10%)wzrost 10% i więcej
Rys. 50 Rozkład planowanych zmian wynagrodzeń (dane ważone zatrudnieniem; pytanie o obniżki płac pojawiło się po raz pierwszy w ankiecie za II kw. 2009 r.)
Wprawdzie zasięg redukcji płac nieco się zwiększył w
porównaniu z poprzedni kwartałem - obejmą one 2,4%
przedsiębiorstw i 2,3% pracowników w próbie10
(poprzednio – odpowiednio 2,2% i 1,4%), ale jest to
zdecydowanie mniej niż rok wcześniej (obniżki
wynagrodzeń planowało wtedy prawie 4 razy więcej
firm i objąć one miały 2 razy większą liczbę
pracowników).
Po raz pierwszy podwyżki wynagrodzeń w drugim
kwartale obejmą więcej osób niż w pierwszym, co
jednocześnie stanowić będzie znacznie częstszy wzrost
płac niż przed rokiem.
2,5
3,0
3,5
4,0
4,5
5,0
5,5
6,0
6,5
7,0
2005 2006 2007 2008 2009 2010
średniaśrednia-ważonamediana-ważona
Rys. 51 Średnia i mediana planowanych podwyżek wynagrodzeń (w grupie przedsiębiorstw, które planują podnieść wynagrodzenia)
Większość tych podwyżek będzie umiarkowana co
do skali, dominują bowiem niewielkie wzrosty płac – do
5%. Wysokość planowanych podwyżek wynagrodzeń nie
rośnie – średnie są na niższym poziomie niż w
poprzednim kwartale oraz przed rokiem. Mediana
podwyżek w grupie przedsiębiorstw, które je
przewidują, kształtuje się na poziomie 4% (rok
wcześniej było to 5%); średnia podwyżka
wynagrodzenia wynosi 3,3%, wobec 3,5% w
I kw. 2010 r. i 4,4% przed rokiem.
48,1
35,2
12,4
4,00,4
61,4
28,7
8,11,3 0,5
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
0 prognozpodwyżek
1 prognoza 2 3 4
III kw 2008 - II kw 2009
III kw 2009 - II kw 2010
Rys. 52 Ile razy planowano podwyżki wynagrodzeń w ciągu kolejnych czterech kwartałów (odsetek firm; próba ograniczona do przedsiębiorstw, które brały udział w badaniu w czterech kolejnych edycjach ankiety)
Częstotliwość deklarowanych podwyżek płac była
w ostatnich czterech kwartałach mniejsza niż rok
wcześniej - plany podwyższenia wynagrodzeń objęły
38,6% firm wobec 51,9% rok wcześniej. Odsetek
przedsiębiorstw, które w ciągu ostatniego roku
informowały wielokrotnie o planach wzrostu płac jest
niewielki.
Wybrane czynniki zmian płac
W większości analizowanych klas wzrósł w relacji do poprzedniego roku udział firm, które
zamierzają zwiększyć płace. W II kw. 2010 r. podwyżki płac nadal obejmować będą zbliżoną część
pracowników w sektorze prywatnym oraz w publicznym, najczęstsze będą w firmach
samorządowych (38%) oraz z przewagą kapitału zagranicznego (23%). Nadal najczęściej zwiększać
płace będą firmy największe (2000 i więcej osób).
10 Pytanie o redukcję wynagrodzeń zostało zadane po raz pierwszy w II kw. 2009 r.
Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw…prognozy na II kw. 2010
27
27
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
2005 2006 2007 2008 2009 2010
sytuacja b. dobra_SAdosyć dobra_SAsłaba _SA
Rys. 53 Planowane podwyżki wynagrodzeń a kondycja ekonomiczna przedsiębiorstwa (odsetek podwyższających w klasie)
20,2
22,3
10,9
11,9
11,4
0,5
3,1
2,7
8,9
4,3
0 5 10 15 20 25 30 35
nie było i nie będzie
po trudnościach
są ale się skończą
są i będą
nie ma ale będą
wzrost płac
spadek Rys. 54 Planowane zmiany wynagrodzeń a ocena etapu spowolnienia gospodarczego
0
10
20
30
40
2005 2006 2007 2008 2009 2010
BUDOWNICTWO_SAPRZEMYSŁ_SAUSŁUGI_SA
Rys. 55 Planowane podwyżki wynagrodzeń a sektor działania przedsiębiorstwa (odsetek podwyższających w sektorze)
Plany wzrostu płac, po wyraźnym spadku w
poprzednim kwartale, są w II kw. 2010 r. częstsze
zarówno w firmach w bardzo dobrej, jak i w złej
sytuacji, choć w tej ostatniej grupie są one oczywiście
znacznie bardziej ograniczone. Planuje je bowiem
tylko 6,3% przedsiębiorstw w słabej kondycji, podczas
gdy w klasie firm w bardzo dobrej sytuacji jest to
29,6% respondentów.
Podwyżki wynagrodzeń w II kw. 2010 r. planuje
blisko co czwarte przedsiębiorstwo, które trudności
uważa za już pokonane i co piąta firma, która takich
trudności nie zanotowała i ich nie przewiduje w
najbliższym czasie. Obniżki płac są planowane w
większości w przedsiębiorstwach, które spodziewają się
dalszych trudności, związanych ze spowolnieniem
gospodarczym.
Zasięg podwyżek wynagrodzeń zwiększył się
zarówno w przemyśle, w budownictwie, jak i w handlu.
W usługach nastąpiła stabilizacja. Spośród wszystkich
sekcji jedynie w Transporcie mniej firm planuje wzrost
płac niż rok wcześniej oraz w relacji kw/kw (po
usunięciu wahań sezonowych).
W budownictwie, jednocześnie z rosnącym udziałem przedsiębiorstw podnoszących
wynagrodzenia, wzrósł odsetek firm planujących redukcję płac (do 6,4%, tj. wartości najwyższej
w analizowanych przekrojach). W podziale wg form własności zmniejszanie płac jest
przewidywane najczęściej przez firmy prywatne krajowe oraz przedsiębiorstwa Skarbu Państwa.
Redukcje wynagrodzeń planowane są tym częściej, im gorsza jest kondycja firmy, a więc przede
wszystkim w przedsiębiorstwach w złej kondycji, w firmach, które nie spodziewają się szybkiej
poprawy sytuacji oraz w tych, które przewidują utrzymanie się spowolnienia.
Wynagrodzenia zamierzają podnosić najczęściej przedsiębiorstwa największe (2000 i więcej
pracowników), a najrzadziej firmy najmniejsze (do 50 osób).
22,1
7,4 59,3
10,5
74,2
33,3
81,08,5
3,7
0% 20% 40% 60% 80% 100%
wzrost płac
spadek płac
bez zmian
wzrost zatr. spadek zatr bez zmian
Rys. 56 Prognozy zmian zatrudnienia a zmiany płac (% przedsiębiorstw)
Zmniejszanie płac nie zapobiega redukcji
zatrudnienia – nieomal 60% przedsiębiorstw
redukujących wynagrodzenia pracownikom będzie
również ograniczać zatrudnienie - zdecydowanie
częściej niż w pozostałych firmach. Natomiast
podmioty, które zamierzają zwiększać płace
trzykrotnie częściej informują o jednoczesnym
Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw…prognozy na II kw. 2010
28
28
zwiększaniu zatrudnienia. Ponadto przedsiębiorstwa,
które poinformowały, że w I kw. 2010 r. dokonały
redukcji/optymalizacji kosztów (nie tylko zatrudnienia)
ponad dwukrotnie częściej niż pozostałe przewidują w
II kw. 2010 r. ograniczenie zatrudnienia.
Podwyżki płac a wzrost wydajności pracy
29,729,6
35,336,539,3
33,935,6
25,126,3
23,020,5
47,051,8
48,948,746,7
49,339,9
48,050,2
51,460,6
23,318,615,814,814,0
16,924,5
26,923,425,7
18,9
0 20 40 60 80 100
2007 II I2007
20008 I2008 II2008 II I
200820009 I2009 II2009 II I
20092010 I
płace wzrosły w większym stopniu niż wydajność wzrost płac był zbliżony do wzrostu wydajnościpłace rosły wolniej niż wydajność
Rys. 57 Ocena relacji wzrostu płac do wzrostu wydajności pracy w ciągu roku (próba ograniczona do firm, w których wynagrodzenia wzrosły)
17
20
23
26
29
32
35
38
41
44
2007
III
2007
IV
2000
8 I
2008
II
2008
III
2008
IV
2000
9 I
2009
II
2009
III
2009
IV
2010
I
BudownictwoPrzetw. przemysłoweUsługiOGÓŁEM
Rys. 58 Odsetek przedsiębiorstw, w których wzrost płac był w ciągu roku szybszy niż wzrost wydajności pracy w 3 sektorach (próba ograniczona do firm, w których wynagrodzenia wzrosły)
W I kw. 2010 r. wśród przedsiębiorstw
podwyższających wynagrodzenia spadł zarówno udział
firm, w których wydajność rośnie szybciej niż płace (o
6,8 pp. ), jak i odsetek firm, w których wydajność nie
nadąża za płacami (spadek o 2,4 pp.) – por. Rys. 57. W
efekcie relacja pomiędzy wzrostem wynagrodzeń i
wzrostem wydajności pracy poprawiła się. O szybszym
wzroście płac niż wydajności pracy poinformowało 6,5%
przedsiębiorstw w próbie, a więc 20,5% firm,
zamierzających podwyższyć płace. Wzrost
wynagrodzeń nie przewyższa więc wydajności w prawie
80% przedsiębiorstw, w których wynagrodzenia rosły.
Odsetek przedsiębiorstw, w których wzrost płac był
szybszy niż wzrost wydajności spadł w budownictwie
oraz w usługach, wzrósł zaś w przetwórstwie
przemysłowym – por. Rys. 58. Warto jednocześnie
zauważyć, że w ok. 13% przedsiębiorstw rośnie
wydajność, pomimo utrzymywania się wynagrodzeń na
niezmienionym poziomie.
Optymalizacja kosztów w I kw. 2010 r.
W I kw. 2010 r. blisko połowa przedsiębiorstw dokonała redukcji kosztów, a więc mniej
firm, niż w poprzednich kwartałach. O ile poprzednio podwyżki płac były równie częste w grupie
przedsiębiorstw redukujących koszty, jak w pozostałych firmach, to firmy, które dokonywały
optymalizacji kosztów w I kw. będą w II kw. 2010 r. częściej podnosić wynagrodzenia niż
pozostali. W mniejszym stopniu optymalizacja kosztów wiąże się więc z redukcją wynagrodzeń.
Tab. 2 Optymalizacja kosztów
Ogółem Budownictwo Przetwórstwo przemysłowe Usługi eksporterzy nieeksporterzy kondycja
dobra słaba zła
2009 III kw 56,6 52,9 65,2 49,0 65,6 43,4 53,0 64,4 73,5
2009 IV kw 56,0 58,0 62,1 48,6 60,5 48,1 53,2 61,1 71,2
2010 I kw 49,6 51,1 54,4 44,4 51,3 46,3 45,7 61,1 62,3
Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw…prognozy na II kw. 2010
29
29
6. Inwestycje
W II kw. b.r. nie należy się spodziewać większych zmian aktywności inwestycyjnej w sektorze przedsiębiorstw.
Mimo dalszej poprawy sytuacji ekonomicznej zainteresowanie inwestycjami jest nadal niewielkie. W próbie
widoczne jest jednak wyraźne zróżnicowanie w obrębie poszczególnych branż i klas.
Pozytywnie natomiast należy ocenić fakt, że niemal wszyscy inwestorzy, którzy posiadali inwestycje w fazie
realizacji zapowiadają ich kontynuację.
Nowe inwestycje - plany na II kw. 2010 r.
10
15
20
25
30
35
40
45
50
55
60
1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
F01-udział zwiększających inwest.wsk. nowych inwest.wsk. nowych inwest. (SA)średnia (wsk. nowych inwest. SA)ważony wsk. nowych inwest. (SA)
Rys. 59 Wskaźnik nowych inwestycji – udział przedsiębiorstw planujących rozpoczęcie nowych inwestycji w perspektywie kwartału, oraz wskaźnik ważony wielkością zatrudnienia. Udział przedsiębiorstw realnie zwiększających nakłady na środki trwałe wg. F01 GUS (nakł. narastająco, śr. ruch.)
0 10 20 30 40 50
prywatnypubliczny
Skarbu Państwapaństw. os. praw.
samorządowaprywatna kraj.
z przew. k. zagr.Górnictwo
Przetw. przemysł.Wytw. en. elektr.
BudownictwoHandel
TransportPozostałe
MSPduże
ponad 1999500-1999250-49950-249
pon. 50 pracow.eksporter
nieeksporter-eksp. niewyspec.
-wyspecjalizowany-eksp. opłacalny
-nieopłacalnyimporter
nieimporterinwestycyjne
konsumpcyjnezaopatrzeniowe
OGÓŁEM
-15 -10 -5 0 5 10
2010Q2przyrost q/q (górna oś)
Rys. 60 Wskaźnik nowych inwestycji w wybranych przekrojach (wskaźnik odsezonowany)
Zgodnie z planami respondentów w II kw. br.
nie należy się spodziewać większych zmian aktywności
inwestycyjnej przedsiębiorstw. Wskaźniki obrazujące
zainteresowanie przedsiębiorstw rozpoczynaniem
nowych inwestycji wskazują na nieznaczną poprawę
wobec poprzedniego kwartału i nieco większą w
relacji rocznej. Mimo dalszej poprawy sytuacji
ekonomicznej przedsiębiorstw, ich aktywność
inwestycyjna nadal będzie więc niewielka (wskaźnik
nowych inwestycji pozostaje znacznie poniżej
średnich wskazań dla 11-letniego okresu). Nowe
inwestycje w ciągu najbliższego kwartału rozpocznie
21% firm (wzrost o niespełna 1 pp. kw/kw i 4,8 r/r).
Zmiany wskaźnika nowych inwestycji w próbie były
zróżnicowane (w poprzednim kwartale w większości
grup odnotowano pogorszenie).
Nastroje inwestorów kształtowały się odmiennie w
dwóch głównych sektorach własności i różnice dotyczą
zarówno poziomu wskaźnika nowych inwestycji, jak i
jego zmian w ostatnich kwartałach (Rys. 61). Sektor
publiczny nadal jest obszarem wyższej aktywności
inwestycyjnej niż sektor prywatny (ta prawidłowość
utrzymuje się od 2005 r.). Jednak w planach inwestycji
przedsiębiorstw prywatnych widać pewne symptomy
poprawy w ostatnich kwartałach, podczas gdy w
sektorze publicznym nie obserwuje się jeszcze
odbudowy wskaźników nowych inwestycji. Wskaźnik
ten w przedsiębiorstwach publicznych pozostał na
praktycznie niezmienionym poziomie z początku
2009 r. Wśród przedsiębiorstw publicznych zwraca
Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw…prognozy na II kw. 2010
30
30
szczególnie uwagę pogłębiające się od dwóch
kwartałów pogorszenie planów inwestycji w sektorze
samorządowym (był to dotychczas zdecydowany lider
pod względem liczby rozpoczynanych inwestycji).
Wśród sekcji PKD wskaźnik nowych inwestycji
wyraźnie poprawił się w ciągu kwartału jedynie w
handlu i budownictwie (Rys. 62, Rys. 60). W handlu jest
to pierwszy tak wyraźny wzrost planowanej aktywności
inwestycyjnej od początku 2008 r. W budownictwie
zainteresowanie rozpoczynaniem nowych inwestycji po
głębokim spadku związanym z dekoniunkturą rośnie od
drugiej połowy ub. r. Nowe inwestycje w budownictwie
nie wynikają z potrzeby zwiększenia potencjału
produkcyjnego, gdyż w tej grupie przedsiębiorstw
utrzymuje się nadal spadek wykorzystania zdolności
produkcyjnych. W przedsiębiorstwach przetwórstwa
przemysłowego od dwóch kwartałów obserwujemy
natomiast wyhamowanie wzrostu zainteresowania
nowymi inwestycjami.
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
55
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
prywatny publiczny
Rys. 61 Wskaźnik nowych inwestycji w podziale na sektory własności (wskaźniki odsezonowane)
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010Przetw. przem. Budownictwo Handel i napr.
Rys. 62 Wskaźnik nowych inwestycji w wybranych sekcjach PKD (wskaźniki odsezonowane)
10
15
20
25
30
35
40
45
50
55
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010MSP duże
Rys. 63 Wskaźnik nowych inwestycji w podziale wg wielkości zatrudnienia (wskaźniki odsezonowane)
Nadal będzie się zwiększać aktywność
inwestycyjna dużych przedsiębiorstw (Rys. 63).
Wskaźnik nowych inwestycji rośnie w tej grupie
przedsiębiorstw od połowy ubiegłego roku, chociaż
poziom wskaźnika należy jeszcze oceniać jako niski.
Sytuacja w sektorze dużych przedsiębiorstw nie jest
jednak jednorodna i trzeba zauważyć, że II kw.
przyniósł bardzo głęboki spadek wskaźnika nowych
inwestycji w podgrupie największych przedsiębiorstw
zatrudniających ponad 2000 pracowników. Ten spadek
zdecydował o obniżeniu się wskaźnika ważonego
nowych inwestycji (Rys. 59). Mniej optymistycznie niż
w przypadku sektora dużych przedsiębiorstw rysują się
perspektywy inwestycji w sektorze MSP, gdzie od
trzech kwartałów nie widać wzrostu zainteresowania
rozpoczynaniem inwestycji.
Odnotowano niewielki spadek aktywności
inwestycyjnej zarówno eksporterów oraz firm nie
eksportujących (Rys. 64) i jest to drugi kolejny kwartał
słabszych wyników. Po głębokim załamaniu optymizmu
inwestycyjnego w grupie eksporterów wywołanym
Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw…prognozy na II kw. 2010
31
31
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
eksporter nieeksporter
Rys. 64 Wskaźnik nowych inwestycji a działalność eksportowa (wskaźniki odsezonowane)
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
55
2006 2007 2008 2009 2010
inwestycyjne konsumpcyjne zaopatrzeniowe
Rys. 65 Wskaźnik nowych inwestycji a przeznaczenie produkcji (wskaźniki odsezonowane)
5
10
15
20
25
30
35
40
45
1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010firmy z barierą popytu pozostałe
Rys. 66 Wskaźnik nowych inwestycji a występowanie bariery popytu (wskaźnik odsezonowany)
spowolnieniem koniunktury w 2008 r. przedsiębiorstwa
te wciąż rzadziej decydują się na rozpoczęcie nowych
inwestycji niż firmy zaopatrujące wyłącznie rynek
krajowy. Większa ostrożność w planowaniu inwestycji
przez eksporterów jest zjawiskiem nowym, nie
obserwowanym przed kryzysem, i może być oznaką
niepewności, co do kształtowania się koniunktury
zagranicznej.
W II kw. br. pogorszeniu uległy wskaźniki
nowych inwestycji w przedsiębiorstwach oferujących
dobra inwestycyjne oraz konsumpcyjne (Rys. 65). Na
nowe inwestycje natomiast coraz częściej niż w
poprzednich kwartałach decydują się producenci dóbr
zaopatrzeniowych (wskaźniki nowych inwestycji rosną
w tej grupie począwszy od 2009 r.).
Rozpoczęcie nowych inwestycji częściej
planują przedsiębiorstwa będące w bardzo dobrej
sytuacji ekonomicznej, zarówno bieżącej, jak i
prognozowanej, o dobrej płynności finansowej,
spodziewające się wzrostu popytu, w tym szczególnie
jego trwałego komponentu (nowe inwestycje w II kw.
b.r. podejmie prawie 44% firm, które oczekują
trwałego wzrostu popytu), zwiększające produkcję,
eksport, płace oraz zatrudnienie. Trzeci kolejny
kwartał rośnie dynamicznie liczba rozpoczynanych
inwestycji wśród przedsiębiorstw odczuwających brak
zapasów (o nowych inwestycjach w II kw.
poinformowało 40% takich podmiotów), co potwierdza,
że dla wyraźnej poprawy aktywności inwestycyjnej
potrzebny jest trwały wzrost popytu.
Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw…prognozy na II kw. 2010
32
32
Inwestycje w trakcie realizacji
Niewielkie zainteresowanie rozpoczynaniem nowych inwestycji przekłada się w rezultacie na
dalszy spadek udziału przedsiębiorstw zaangażowanych w realizację inwestycji (spośród
inwestorów, którzy zapowiadają planowe ukończenie inwestycji w ciągu kwartału zamiar
rozpoczęcia kolejnego zadania inwestycyjnego deklaruje 30% respondentów). W II kw. br. udział
inwestorów w próbie wyniósł 61,6% (spadek o 1,5 pp. kw/kw, Rys. 67), osiągając historyczne
minimum.
Wśród sekcji PKD spadek liczby inwestorów widoczny jest głównie w przedsiębiorstwach
handlowych oraz w przetwórstwie przemysłowym (spadek od początku kryzysu odpowiednio z 80
do 66% i z 60 do 43%). Warto zauważyć, że osłabienie koniunktury nie wywołało podobnego spadku
liczby inwestorów w sektorze budowlanym.
Na wysokim poziomie (powyżej długookresowej średniej) utrzymuje się natomiast wskaźnik
kontynuacji inwestycji (Rys. 67, wskaźnik ten w II kw. wyniósł 97,2%, wzrost o 0,28 pp. kw/kw).
75
80
85
90
95
100
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 201055
60
65
70
75
80
85
90
udział firm mających rozpoczęte inwestycje (prawa oś)wskaźnik kontynuacji inwestycjiśrednia (wsk. kont.inwest.)
Rys. 67 Wskaźnik kontynuacji inwestycji oraz odsetek przedsiębiorstw mających rozpoczęte inwestycje wskaźnik: udział przedsiębiorstw planujących kontynuować inwestycje w podgrupie przedsiębiorstw mających rozpoczęte inwestycje. Poprzez kontynuowanie inwestycji rozumiemy tutaj realizowanie inwestycji według przyjętych planów, zwiększenie tych inwestycji, ale też planowe zakończenie inwestycji
5,1
5,3
6,3
9,1
9,1
70,6
76,1
75,6
76,2
78,1 2,7
8,9
11,1
11,6
10,0
8,6
6,5
2,5
11,6 9,9
0,0 20,0 40,0 60,0 80,0 100,0
2009Q2
2009Q3
2009Q4
2010Q1
2010Q2
wzrost inwestycji inwestycje bez zmianredukcja rezygnacjazakończenie inwestycji
Rys. 68 Przewidywany przebieg rozpoczętych inwestycji (% odpowiedzi w grupie inwestorów)
Wśród inwestorów zapowiadających
kontynuowanie inwestycji największa grupa będzie
realizowała inwestycje zgodnie z przyjętymi uprzednio
planami (78,1% inwestorów, wzrost o 1,9 pp. kw/kw,
Rys. 68), 9,1% przedsiębiorstw zdecydowało o
zwiększeniu skali inwestycji, a 10% inwestorów
planowo zakończy inwestycje (o 1,6 pp. mniej niż w
poprzednim kwartale). Przypadki ograniczania skali
inwestycji pojawiają się w badanej próbie już tylko
sporadycznie. W II kw. niespełna 3% badanych
inwestorów planuje zmniejszenie skali prowadzonych
inwestycji, zatem w ciągu czterech kwartałów liczba
takich sytuacji zmniejszyła się prawie pięciokrotnie.
Poprawa wskaźnika kontynuacji inwestycji nastąpiła w
2/3 analizowanych grup przedsiębiorstw. Największe
trudności z planowym ukończeniem inwestycji,
podobnie jak w poprzednim kwartale, wykazała grupa
eksporterów ponoszących straty na sprzedaży
eksportowej, krajowe przedsiębiorstwa prywatne
(lepsze wyniki sektora publicznego tłumaczyć może
jego zaangażowanie w projekty współfinansowane z
europejskich funduszy pomocowych), a spośród sekcji
PKD – budownictwo (ale podobnie jak w pełnej próbie
warunki dla kontynuacji inwestycji w Budownictwie
poprawiają się od połowy ub.r.).
Gorzej możliwości kontynuacji inwestycji oceniały firmy odczuwające trudności z
utrzymaniem płynności finansowej. W przedsiębiorstwach, które odnotowały problemy z
Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw…prognozy na II kw. 2010
33
33
terminowym regulowaniem zobowiązań pozabankowych wskaźnik kontynuacji spadł do 91%, a w
przedsiębiorstwach, gdzie poważne opóźnienia dotyczą zobowiązań wobec banków – do 87%.
Źródła finansowania nowych inwestycji
25,2
25,5
23,0
28,9
28,6
46,5
44,8
43,2
45,9
47,1
15,5
17,2
18,9
14,9
13,7
12,9
12,4
14,9
10,3
10,6
0 20 40 60 80 100
2009Q2
2009Q3
2009Q4
2010Q1
2010Q2
kredyt bankowy środki własnepozabankowe środki obce inne źródła
Rys. 69 Główne źródło finansowania nowych inwestycji. Podgrupa przedsiębiorstw rozpoczynających nowe inwestycje
20
25
30
35
40
45
50
55
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
kredyty średnia środki własne średnia
Rys. 70 Porównanie udziału inwestorów deklarujących finansowanie nowych inwestycji ze środków własnych i kredytów bankowych. Podgrupa inwestorów planujących nowe inwestycje
15
20
25
30
35
40
45
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
MSP duże
Rys. 71 Udział inwestorów finansujących nowo rozpoczynane inwestycje z kredytów bankowych w podziale wg wielkości zatrudnienia
Od początku badania nie zmienia się struktura
źródeł finansowania nowych inwestycji. Podobnie jak w
poprzednich kwartałach, przedsiębiorstwa sfinansują
nowo rozpoczynane inwestycje najczęściej z własnych
środków finansowych. Z tego źródła skorzysta w II kw.
47,1% inwestorów (wzrost o 1,3 pp. kw/kw, Rys. 69),
czyli więcej niż przeciętnie w całym okresie badania.
Na samofinansowanie inwestycji pozwala relatywnie
dobra rentowność i rosnące depozyty na rachunkach
bankowych. Kolejnym źródłem pozyskiwania środków
finansowych są kredyty bankowe, ale znaczenie
kredytów w finansowaniu inwestycji jest obecnie niższe
niż w poprzednich latach. W II kw. b.r. kredyty
wykorzysta 28,6% firm (wobec np. 37% na początku
2009 r.). Niskie zainteresowanie firm kredytem może
wiązać się m.in. z pogorszeniem się jego dostępności w
ostatnim kwartale (wzrosła liczba firm, które otrzymały
negatywne decyzje kredytowe) oraz ze wzrostem
oprocentowania kredytów długoterminowych. 13,7%
przedsiębiorców sfinansuje inwestycje z
pozabankowych środków obcych (spadek o 1,3 pp.
kw/kw), a pozostałe 10,6% - z innych źródeł.
Spadek znaczenia kredytów w finansowaniu
inwestycji widoczny jest w sektorze dużych
przedsiębiorstw, gdzie jednocześnie coraz więcej
inwestorów decyduje się na sfinansowanie wydatków
rozwojowych ze środków własnych. Udział inwestorów
samofinansujących inwestycje przekroczył w tej grupie
55%, co jest najwyższym rezultatem od 6 lat.
Odbudowuje się natomiast bardzo wyraźnie
zainteresowanie kredytem wśród inwestorów sektora
MSP. W efekcie, w II kw. małe i średnie
przedsiębiorstwa nieco częściej sięgać będą po kredyty
bankowe dla pokrycia inwestycji niż przedsiębiorstwa
duże (odpowiednio 31,2% i 27,3%).
Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw…prognozy na II kw. 2010
34
34
Trudności z uzyskaniem kredytu11 a aktywność inwestycyjna.
10
20
30
40
50
60
70
80
90
2006 2007 2008 2009 2010firma nie ubiegała się o kredyt była odmowa kredytu
brak odmowy
Rys. 72 Wskaźnik nowych inwestycji w grupie firm nie korzystających z kredytów oraz w grupach przedsiębiorstw wydzielonych na podstawie oceny dostępności kredytu. Podgrupa przedsiębiorstw będących w bardzo dobrej lub dobrej kondycji ekonomicznej
Przedsiębiorstwom będącym w dobrej kondycji
ekonomicznej (mówimy tutaj tylko o firmach
znajdujących się w dobrej kondycji, aby wyeliminować
wpływ pogorszenia się sytuacji ekonomicznej
przedsiębiorstw i w rezultacie słabszej zdolności
kredytowej na dostępność kredytu) nadal jest trudniej
uzyskać kredyt niż w okresie poprzedzającym ostatnie
obserwowane spowolnienie koniunktury. Odmowną
decyzję otrzymało w I kw. prawie 16% takich firm, czyli
2,5 raza więcej niż na początku 2008 r. Niemniej
jednak wyniki badania nie potwierdzają, by w
przedsiębiorstwach, które doświadczyły trudności z
uzyskaniem finansowania w banku miało to negatywny
wpływ na ich aktywność inwestycyjną. Ostatnie dwa
kwartały pokazują nawet znaczny wzrost liczby
inwestorów rozpoczynających nowe inwestycje wśród
przedsiębiorstw, którym banki odmówiły finansowania
(Rys. 72). Może to świadczyć o tym, że firmy w dobrej
sytuacji ekonomicznej planują inwestycje niezależnie
od dostępności kredytów i sięgają także po
alternatywne wobec kredytu źródła finansowania.
11 W badaniu pytamy o trudności z uzyskaniem kredytów ogółem, bez rozróżnienia co do przeznaczenia kredytu. Interpretując wyniki w tej części trzeba zatem pamiętać, że odmowy kredytu mogą dotyczyć jednego z kredytów o jakie ubiegała się firma w danym okresie, ale niekoniecznie kredytu inwestycyjnego. Oceny trudności w uzyskaniu kredytu dotyczą ponadto IV kw. ub. r., natomiast rolę kredytu w finansowaniu inwestycji oceniamy na podstawie deklarowanego przez inwestorów wykorzystania różnych źródeł finansowania nowych inwestycji w I kw. b.r.
Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw…prognozy na II kw. 2010
35
35
7. Zapasy produktów gotowych w przemyśle
W przedsiębiorstwach nadal trwa proces wyzbywania się nadmiernych zapasów produktów gotowych. Jednak
tempo obserwowanej od początku ubiegłego roku poprawy dopasowania zapasów wyhamowało w I kw.
Pogorszenie dopasowania zapasów odnotowano m.in. w grupie firm zajmujących się produkcją dóbr
inwestycyjnych, zaopatrzeniowych oraz w części przedsiębiorstw sektora MSP.
Ocena stanu zapasów produktów gotowych12
-25
-15
-5
5
15
25
35
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
łączny udział firm z niedopasowanymi zapasamizapasy zbyt dużezapasy zbyt małesaldo NBPsaldo GUS (pow. 250 os.)
Rys. 73 Ocena poziomu zapasów. Próba ograniczona do sekcji przetwórstwo przemysłowe oraz górnictwo i kopalnictwo. Saldo ocen zapasów wg badania NBP i GUS.
0 20 40 60 80 100
gotowe
towary
w toku
materiały
towary
prze
tw.
prze
m.
i gór
n.ha
ndel
-20,0 -15,0 -10,0 -5,0 0,0
zbyt duże właściwe zbyt małe saldo [górna oś]
Rys. 74 Ocena poziomu poszczególnych kategorii zapasów (przetwórstwo przemysłowe i górnictwo oraz handel)
W przedsiębiorstwach nadal trwa proces
wyzbywania się nadmiernych zapasów produktów
gotowych (Rys. 73). Udział przedsiębiorstw
oceniających zapasy jako zbyt wysokie zmniejsza się
w próbie czwarty kwartał z rzędu i w I kw. wyniósł on
14,9% (spadek o 2,5 pp. kw/kw). Jednocześnie
znacznie więcej przedsiębiorstw niż w poprzednim
kwartale informowało o występowaniu zbyt niskich
zapasów (odsetek takich ocen wzrósł o 3 pp. kw/kw
do poziomu 6,8%). Ostatecznie należy więc oceniać,
że tempo obserwowanej od początku ubiegłego roku
poprawy dopasowania zapasów wyhamowało,
ponieważ łączny odsetek przedsiębiorstw
uskarżających się na niedopasowanie zapasów nie
zmienił się wobec poprzednich wyników (wyniósł on
21,7% i jest to poziom poniżej średniej dla badanego
okresu).
Po raz pierwszy w ramach tego badania
oceniony został stopień dopasowania zapasów w
podziale na ich podstawowe kategorie. Wyniki
wskazują, że zapasy produktów gotowych nieco
częściej niż zapasy w pozostałych grupach
rodzajowych odchylają się od pożądanego poziomu
(Rys. 74). Nieodpowiedni poziom zapasów produktów
gotowych występował u 22% badanych, zaś w
przypadku materiałów, towarów, czy produktów w
toku – nie więcej niż u 15% firm. Najmniej trudności
sprawiało zaś przedsiębiorstwom zarządzanie
produkcją w toku. Na nieodpowiedni zasób produktów
w toku wskazało 12% respondentów. Jeśli zaś chodzi o
12 Dane w tym rozdziale dotyczą przedsiębiorstw z sekcji „Przetwórstwo przemysłowe” oraz „Górnictwo i kopalnictwo”.
Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw…prognozy na II kw. 2010
36
36
0 10 20 30 40 50
prywatnypubliczny
MSPduże
pow 1999500-1999250-49950-249
pon. 50 pracow.eksporter
nieeksportereksp. niewyspec.
wyspecjalizowanyopłacalny
nieopłacalnyimporter
nieimporterinwestycyjne
konsumpcyjnezaopatrzeniowe
OGÓŁEM
-80 -60 -40 -20 0 20 40
2010Q1wsk. dynamiki kw/kw (górna oś)
Rys. 75 Udział przedsiębiorstw oceniających poziom zapasów jako nieodpowiedni w wybranych przekrojach
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
prywatny publiczny Rys. 76 Udział przedsiębiorstw oceniających poziom zapasów jako nieodpowiedni (zbyt wysoki lub zbyt niski) w podziale na sektory własności
10
15
20
25
30
35
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
MSP duże Rys. 77 Udział przedsiębiorstw oceniających poziom zapasów jako nieodpowiedni w podziale na wielkość przedsiębiorstwa
ocenę poziomu zapasów towarów w handlu, to nie
odbiegała ona zasadniczo od ocen uzyskanych dla
przetwórstwa (w obu tych sekcjach udział
przedsiębiorstw, w których poziomi zapasów odchylał
się od poziomu optymalnego kształtował się w
granicach 14-15%).
Udział przedsiębiorstw oceniających wielkość
zapasów jako nieodpowiednią zmniejszył się w ciągu
kwartału w 8 spośród 20 analizowanych grup
przedsiębiorstw (Rys. 75). Podobnie jak w poprzednim
kwartale znaczniejsza poprawa nastąpiła m.in. w
przedsiębiorstwach największych (zatrudniających
przynajmniej 2000 pracowników) oraz w grupie
przedsiębiorstw z sektora publicznego. Pogorszenie
dopasowania zapasów odnotowano natomiast m.in. w
firmach zajmujących się produkcją dóbr
inwestycyjnych, zaopatrzeniowych oraz w części
przedsiębiorstw sektora MSP.
Analiza poziomu zapasów w zależności od
formy własności pokazuje, że poprawa ocen w
ostatnich dwóch kwartałach objęła tylko sektor
publiczny (Rys. 76). Wyniki sugerują, że
przedsiębiorstwa publiczne w znacznej mierze
poradziły sobie z problemem niedopasowanych
zapasów, który nasilił się wraz z nadejściem
dekoniunktury. Obecnie w obu sektorach własności
ocena zapasów jest podobna.
Z początkiem 2008 r. oceny zapasów w
przedsiębiorstwach zaczęły się kształtować niezależnie
od wielkości firmy (Rys. 77), z tą jednak różnicą, że w
sektorze MSP problem niedopasowania zapasów
obejmował nieco większą cześć przedsiębiorstw. W
pierwszym kwartale b.r. w obu tych grupach
dopasowanie zapasów po raz pierwszy od początku
2009 r. pogorszyło się. Najpoważniejsze trudności z
utrzymaniem właściwego poziomu zapasów od
początku ubiegłego roku mają podmioty najmniejsze
(poniżej 50 pracowników), gdzie ponad 1/3 badanych
ocenia wielkość zapasów w swoim przedsiębiorstwie
jako nieodpowiednią.
Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw…prognozy na II kw. 2010
37
37
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
przedsiębiorstwa informujace o barierze popytowej reszta
Rys. 78 Udział przedsiębiorstw oceniających poziom zapasów jako nieodpowiedni a występowanie bariery popytu
Nieodpowiedni poziom zapasów podobnie
często notowany jest zarówno wśród firm, które
odczuwają oddziaływanie bariery popytowej, jak i
wśród firm nie mających trudności ze zbytem swoich
produktów (Rys. 78). Te oceny wyrównały się w
połowie ubiegłego roku, po tym jak wśród
przedsiębiorstw, które wskazywały na występowanie
trudności ze zbytem własnych produktów nastąpiła
znacząca poprawa dopasowania wielkości zapasów.
Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw…prognozy na II kw. 2010
38
38
8. Wykorzystanie mocy produkcyjnych Po trzech kwartałach wzrostu stopnia wykorzystania mocy produkcyjnych tempo zmian nieco wyhamowało, a
poziom wskaźnika pozostał relatywnie niski. Skala poprawy jest wolniejsza niż wynosi przeciętna dla UE.
65
70
75
80
85
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
-10
-5
0
5
10
15
zmiana r/r (prawa oś)
wskaźnik SA (lewa oś)
Rys. 79 Średni poziom wykorzystania mocy produkcyjnych po usunięciu wahań sezonowych oraz zmiana tego poziomu r/r
50
60
70
80
90
100
2005 2006 2007 2008 2009 2010
EU-27 Polska Czechy
Węgry Słowacja
Rys. 80 Poziom wykorzystania mocy produkcyjnych w sekcji przetwórstwo przemysłowe w Polsce i w krajach UE-27 Źródło: Eurostat
70
80
90
100
110
120
130
140
150
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
72
74
76
78
80
82
84
86dyn.inwestycji F-01 (lewa oś)
wskaźnik wyk.mocy prod. SA (prawa oś)
Rys. 81 Średni poziom wykorzystania mocy produkcyjnych po usunięciu wahań sezonowych (SM NBP) na tle realnej dynamiki inwestycji w sektorze przedsiębiorstw (obliczenia własne na podst. F-01/I-01 GUS; deflator: wsk. cen nakładów inwestycyjnych)
Pod koniec I kw. wskaźnik stopnia wykorzystania
mocy produkcyjnych po korekcie sezonowej trzeci
kwartał z rzędu nieznacznie wzrósł względem
poprzedniego kwartału (o 0,2 pp. do poziomu 77,4%),
co oznacza również pierwszy od siedmiu kwartałów
wzrost wskaźnika względem analogicznego okresu ub.r.
– o 1 pp.
Poziom wykorzystania mocy produkcyjnych należy
jednak uznać za wciąż niski (poniżej 10-letniej
wartości średniej), a tempo zmian za bardzo słabe.
Rys. 80 pokazuje, że wzrost stopnia wykorzystania
mocy produkcyjnych w UE jest wyższy niż w Polsce i
już w I kw. Polska ponownie znalazła się w grupie
krajów o przeciętnie niższym dopasowaniu poziomu
produkcji do potencjału wytwórczego.
Niski poziom wykorzystania mocy produkcyjnych
przekłada się na słabą aktywność inwestycyjną
(zauważono, że oba wskaźniki są ze sobą silnie
skorelowane13, co dobrze obrazuje Rys. 81). W ciągu
ostatnich 10 lat dodatnią dynamikę inwestycji
obserwowano w okresie, gdy zdolności produkcyjne
wykorzystywane były w ponad 80%. Przy zachowaniu
obecnego bardzo niskiego tempa wzrostu wykorzystania
mocy produkcyjnych, nie należy oczekiwać zwiększenia
nakładów inwestycyjnych w perspektywie najbliższych
kwartałów. Rosnący optymizm w prognozach popytu
sugeruje jednak możliwość przyspieszenia tempa
wzrostu produkcji.
Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw…prognozy na II kw. 2010
39
39
70
75
80
85
90
95
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
budownictwo
przetwórstwo przemysłowe
Rys. 82 Średni poziom wykorzystania mocy produkcyjnych po usunięciu wahań sezonowych w sekcji Przetwórstwo przemysłowe oraz Budownictwo
65
70
75
80
85
90
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
eksporterzy wyspecjalizowanieksporterzy niewyspecjalizowaninieeksporterzy
Rys. 83 Średni poziom wykorzystania mocy produkcyjnych po usunięciu wahań sezonowych w sekcji Przetwórstwo przemysłowe w podziale na nieeksporterów oraz eksporterów wyspecjalizowanych (pow.50% udział eksportu w przychodach) i niewyspecjalizowanych (poniżej 50% udział)
Wzrost wykorzystania mocy produkcyjnych
odnotowano głównie w sekcji Przetwórstwo
przemysłowe (por. Rys. 82), i to przede wszystkim w
grupie eksporterów niewyspecjalizowanych (por. Rys.
83). Silny spadek zaobserwowano w grupie firm
przetwórczych nie wykazujących eksportu, niewielki
spadek zanotowały ponadto przedsiębiorstwa z
wysokim udziałem eksportu w przychodach.
Również w budownictwie zanotowano wyraźny
spadek stopnia wykorzystania mocy produkcyjnych.
Spadek ten zapewne pogłębiła ciężka zima, która
wstrzymała część prac budowlanych na dłużej niż
zwykle obserwuje się w tym okresie roku.
13 Wskaźnik korelacji Pearson’a dla tej relacji wyniósł 0,84
Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw…prognozy na II kw. 2010
40
40
9. Kredyt bankowy Prawie we wszystkich analizowanych klasach przeważają plany ograniczenia zadłużenia z tytułu kredytowego
bankowego. Tendencję tę może wzmacniać nie poprawiająca się dostępność kredytów.
Prognozy zadłużenia
-30
-20
-10
0
10
20
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
wskaźnik prognoz zadłużeniaS.A. wskaźnik prognoz zadłużeniawskaźnik prognoz zadłużenia ważony wielkością zatrudnieniaS.A. wskaźnik prognoz zadłużenia ważony wielkością zatrudnienia
Rys. 84 Wskaźnik prognoz zadłużenia kredytowego (saldo odsetków odpowiedzi: wzrost zadłużenia – spadek zadłużenia; populacja kredytobiorców = 100).
Odsezonowany wskaźnik prognoz zadłużenia
ważony wielkością zatrudniania pozostał ujemny i
utrzymał się na poziomie z poprzedniego kwartału, ale
wzrósł w relacji rocznej o 1,5 pp. Odsezonowany
wskaźnik nieważony, który wykazał spadek zarówno
względem poprzedniego kwartału (o 2,6 pp.), jak i w
relacji rocznej (o 4,7 pp.) (por. Rys. 1), pozostał
również ujemny. Rośnie zatem liczba przedsiębiorstw
planujących ograniczyć finansowanie kredytem
bankowym w II kw. 2010 r.
Prognozy zadłużenia – analiza w podstawowych przekrojach
16.4
-37.5
-11.4
-25.0
-11.8
-8.1
-21.6
-15.0
-22.9
-6.2
8.3
-19.4
4.5
-6.5
-35.0
-21.4
-8.9
-20.0
-28.6
-23.6
-4.3
-50 -40 -30 -20 -10 0 10
Budownictwo
Górn. i kopaln.
Wyt. i zaop. w ener.
Handel i napr.
Przetw. przem.
Transport
Pozostałe usługi
poniżej 50
50 - 249
250 - 499
500 - 1999
2000 i więcej
prywatny
publiczny
inwestor
nieinwestor
eksporter
nieeksporter
inwestycyjne
konsumpcyjne
zaopatrzeniowe
sekc
ja P
KDza
trud
nien
iese
ktor
inw
.ek
sp.
prze
z. p
r.
+7.0 pp.
-66.1 pp.
+16.3 pp.
+22.7 pp.
+1,3 pp.
-12,5 pp.
+7.6 pp.
+11 pp.
-11.6 pp.
-12.2 pp.
+7.2 pp.
+4.2 pp.
-8.2 pp.
+8.5 pp.
-4.7 pp.
-8.6 pp.
-7.8 pp.
-3.6 pp.
+0.7 pp.
-10 pp.
-19 pp.
zmiana r/r
Rys. 85 Prognoza zadłużenia kredytowego na najbliższy kwartał wg klas (słupki, saldo odsetków odpowiedzi: wzrost zadłużenia – spadek zadłużenia; populacja kredytobiorców = 100) oraz zmiana wartości wskaźnika w relacji rocznej (kolorowa czcionka).
Plany redukcji zadłużenia kredytowego przeważają
w niemal wszystkich analizowanych klasach
przedsiębiorstw oprócz budownictwa14, sektora
publicznego oraz firm największych pod względem
zatrudnienia (por. Rys. 85). W II kw. 2010 r. zadłużenie
z tytułu kredytu bankowego najmocniej planują
ograniczyć górnictwo i kopalnictwo15, przetwórstwo
przemysłowe oraz firmy nie będące inwestorami.
W stosunku do analogicznego okresu poprzedniego
roku, zdecydowanie największego spadku wskaźnika
prognoz zadłużenia kredytowego doświadczyło
górnictwo i kopalnictwo, a w następnej kolejności
także firmy oferujące dobra zaopatrzeniowe.
Dynamiczny wzrost wskaźnika prognoz zadłużenia
kredytowego zaobserwowano natomiast w energetyce
oraz transporcie (por. Rys. 85).
14 Planowane zwiększenie zadłużenia z tytułu kredytu bankowego w budownictwie wynika najprawdopodobniej z wzrostu zapotrzebowania na płynność finansową, którego firmy budowlane nie są w stanie zaspokoić ze środków własnych (por. Rys. 96) 15 Należy mieć na uwadze niską liczebność klas Górnictwo i kopalnictwo, Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię (w skrócie: energetyka) oraz Transport wg sekcji PKD.
Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw…prognozy na II kw. 2010
41
41
Dostępność kredytów
20
25
30
35
40
2005 2006 2007 2008 2009 2010
60
70
80
90
100
odsetek przedsiębiorstw ubiegających się o kredyt (lewa oś)
S.A. odsetek przedsiębiorstw ubiegających się o kredyt (lewa oś)
udział wniosków zaakceptowanych (prawa oś)
Rys. 86 Udział przedsiębiorstw w próbie ubiegających się o kredyt oraz odsetek pozytywnie rozpatrzonych wniosków kredytowych.
W I kw. 2010 r. nieznacznie wzrósł w relacji
kwartalnej odsezonowany odsetek firm ubiegających
się o kredyt (o 0,9 pp.), niemniej jednak jest on wciąż
niższy niż rok temu o 1,7 pp. Równocześnie, po
czterech kwartałach poprawy, spadł odsetek akceptacji
wniosków kredytowych, o 4,5 pp. względem
poprzedniego kwartału (por. Rys. 86). Przyczyną tego
zjawiska był wzrost ilości decyzji odmownych ze
względu na czynniki niezależne od sytuacji
ekonomicznej przedsiębiorstwa.
Dostępność kredytów – analiza w podstawowych przekrojach
21.2
19.3
18.9
22.6
18.1
14.3
20.7
21.6
25.6
23.3
85.7
79.3
78.4
74.4
76.7
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
2000 i więcej
500-1999
250 - 499
50 - 249
poniżej 50
łączny odsetek złożonych wniosków kredytowychodmowne rozpatrzenie wniosku kredytowegopozytywne rozpatrzenie wniosku kredytowego
Rys. 87 Odsetek przedsiębiorstw, ubiegających się o kredyt w I kw. 2010 r. wg wielkości zatrudnienia oraz udział akceptacji i odrzuceń wniosków.
Inaczej niż w ostatnich kwartałach, w I kw. 2010 r.
o kredyt ubiegały się podobnie często zarówno duże,
jak i małe firmy. Z drugiej jednak strony, zwiększyła
się dysproporcja między odsetkami akceptacji
wniosków kredytowych – wyraźnie najczęściej
akceptowano wnioski przedsiębiorstw największych pod
względem zatrudnienia (por. Rys. 87).
27.7
30.0
8.1
21.3
24.6
11.7
15.0
26.9
33.3
22.6
25.6
42.9
16.7
73.1
66.7
100.0
77.4
74.4
57.1
83.3
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Budownictwo
Górn. i kopaln.
Wyt. i zaop. w ener.
Przetw. przem.
Handel i naprawy
Transport
Pozost. usługi
łączny odsetek złożonych wniosków kredytowychodmowne rozpatrzenie wniosku kredytowegopozytywne rozpatrzenie wniosku kredytowego
Rys. 88 Odsetek przedsiębiorstw, ubiegających się o kredyt w I kw. 2010 r. wg sekcji PKD oraz udział akceptacji i odrzuceń wniosków.
W podziale wg sekcji PKD, najczęściej wniosek o
kredyt składały firmy z sekcji Górnictwo i kopalnictwo
oraz Budownictwo, a najrzadziej Transport oraz
energetyka. Najtrudniej kredyt było uzyskać firmom
transportowym, a w następnej kolejności także
górnictwu i kopalnictwu. Zdecydowanie najmniej
problemów z uzyskaniem kredytu miała natomiast
energetyka (por. Rys. 88).
Przeznaczenie kredytów
17%2% 10%
71%
finans. zapasów i kapitału obrotowego finans. środków trwałych
restrukt. długu, zmiana strukt. kapit. inne cele
Rys. 89 Przeznaczenie kredytów wśród przedsiębiorstw ubiegających się o kredyt w I kw. 2010 r.
Zdecydowana większość (71%) firm ubiegających
się o kredyt w I kw. 2010 r. zamierzała przeznaczyć go
na finansowanie zapasów i kapitału obrotowego, a
tylko 17% z nich planowało sfinansować nim inwestycje
w środki trwałe16. Nieco ponad 2% firm planowało
wykorzystać kredyt do restrukturyzacji długu lub
zmiany struktury kapitałowej (por. Rys. 89).
16 Firmy usługowe oraz przedsiębiorstwa największe pod względem zatrudnienia zamierzają przeznaczyć kredyt w równym stopniu na finansowanie zapasów i kapitału obrotowego, jak i inwestycji w środki trwałe.
Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw…prognozy na II kw. 2010
42
42
10. Oprocentowanie kredytów W I kw. 2010 r. mediany oprocentowania krótko- i długoterminowych kredytów złotowych utrzymały się na
poziomach zbliżonych do poprzedniego kwartału. Wśród przedsiębiorców będących kredytobiorcami wciąż
przeważają oczekiwania wzrostu oprocentowania kredytów w najbliższym okresie.
Oprocentowanie kredytów złotowych
5.0
5.5
6.0
6.5
7.0
7.5
2007 2008 2009 2010
mediana oprocentowania krótkoterminowego dla zadłużenia w PLN
mediana oprocentowania długoterminowego dla zadłużenia w PLN
Rys. 90 Przeciętne oprocentowanie kredytów złotowych dla przedsiębiorstw w IV kw. 2009 r.
W I kw. 2010 r. mediany oprocentowania krótko-
oraz długoterminowych kredytów złotowych utrzymały
się na poziomach zbliżonych do poprzedniego kwartału,
podczas gdy w relacji rocznej zanotowały spadek
odpowiednio o 0,2 pp. i 0,6 pp. (por. Rys. 90). Tym
samym, deklarowany przez przedsiębiorców koszt
finansowania krótkoterminowego w złotym kolejny
kwartał z rzędu przewyższa koszt finansowania
długoterminowego.
Oprocentowanie kredytów złotowych – analiza w podstawowych przekrojach
zmiana w pp.
zmiana w pp.
oproc.
kredytów krótkoterm. kw/kw r/r
oproc. kredytów
długoterm. kw/kw r/r
poniżej 50 6,9 -0,8 -1,3 7,1 0,1 -0,8
50-249 6,0 0,0 -0,1 5,8 0,2 -0,5
250-499 5,5 0,0 -0,5 5,5 -0,1 -0,4
500-1999 5,4 0,1 -0,4 5,2 0,3 -0,4
2000 i więcej 4,8 -0,2 -0,4 5,3 0,4 -1,1
Budownictwo 6,2 -0,6 -0,8 6,5 -0,1 -0,6
Górn. i kopaln. 5,8 -0,2 -0,7 5,5 -1,3 -0,9
Wyt. i zaop. w ener. 4,8 0,0 -0,7 4,6 -0,1 -1,5
Przetw. przem. 5,7 0,1 -0,3 5,6 0,0 -0,6
Handel i napr. 6,0 0,2 0,0 5,6 0,4 -0,5
Transport 5,6 -0,9 0,1 6,1 -0,1 0,2
Pozost. uslugi 6,8 0,2 0,2 6,3 0,5 -0,4
inwestycyjne 5,8 0,2 -0,2 5,4 -0,1 -0,8
konsumpcyjne 5,6 -0,1 -0,5 5,7 0,1 -0,1
zaopatrzeniowe 5,8 0,3 -0,2 5,5 0,1 -1,1
inwestor 5,7 0,1 -0,2 5,5 0,0 -0,7
nieinwestor 6,1 -0,1 -0,9 6,0 0,0 -0,8
eksporter 5,7 0,1 -0,3 5,6 0,1 -0,6
nieeksporter 6,1 -0,3 -0,4 5,7 0,1 -0,8
prywatny 5,8 0,0 -0,3 5,6 0,1 -0,6
publiczny 6,0 0,4 0,2 4,9 -0,1 -1,0
Tab. 3 Mediana oprocentowania kredytów złotowych w IV kw. 2009 r. w podstawowych przekrojach.
W I kw. 2010 r. tradycyjnie utrzymały się różnice
w oprocentowaniu kredytów dla badanych klas
przedsiębiorstw. Relatywnie najtaniej finansowanie
krótkoterminowym kredytem wciąż pozyskiwały firmy
największe pod względem zatrudnienia oraz
energetyka, a kredytem długoterminowym także
przedsiębiorstwa z sektora publicznego. Najwyżej
oprocentowany kredyt zaciągały mikro
przedsiębiorstwa oraz wg sekcji PKD Pozostałe usługi i
Budownictwo (por. Tab. 3).
W relacji rocznej zdecydowana większość klas
przedsiębiorstw odczuła obniżki oprocentowania
zarówno dla kredytów krótko-, jak i długoterminowych.
Na obniżkach tych w największej mierze skorzystały
firmy najmniejsze pod względem zatrudnienia,
energetyka oraz firmy nie będące inwestorami.
Przedsiębiorstwa transportowe jako jedyne zanotowały
w relacji rocznej wzrost oprocentowania dla obydwu
kategorii kredytów (por. Tab. 3).
Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw…prognozy na II kw. 2010
43
43
Oprocentowanie kredytów dewizowych
2.5
3.0
3.5
4.0
4.5
5.0
5.5
6.0
2007 2008 2009 2010
mediana oprocentowania krótkoterminowego dla zadłużenia w wal. obcych
mediana oprocentowania długoterminowego dla zadłużenia w wal. obcych
Rys. 91 Przeciętne oprocentowanie kredytów dewizowych dla przedsiębiorstw w IV kw. 2009 r.
Mediana oprocentowania krótkoterminowych
kredytów dewizowych spadła w I kw. 2010 r. o 0,4 pp.
kw/kw oraz o 0,5 pp. r/r. Mediana dla kredytów
długoterminowych wzrosła co prawda w relacji
kwartalnej o 0,1 pp., niemniej jednak była o 1 pp.
mniejsza niż w I kw. 2009 r. Inaczej niż w przypadku
kredytów złotowych, oprocentowanie kredytów
długoterminowych było więc nieznacznie wyższe niż
oprocentowanie kredytów krótkoterminowych (por.
Rys. 91). Przeciętne oprocentowanie kredytów
dewizowych wciąż pozostaje znacząco niższe niż
oprocentowanie kredytów w złotym.
Prognoza oprocentowania kredytów
-60
-40
-20
0
20
40
60
80
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
-60
-40
-20
0
20
40
60
80
prognozy wzrostu oprocentowania kredytów (lewa oś)prognozy spadku oprocentowania kredytów (lewa oś)S.A. saldo odpowiedzi (prawa oś)saldo odpowiedzi (prawa oś)
Rys. 92 Odsetek przedsiębiorstw będących kredytobiorcami prognozujących wzrost i spadek oprocentowania kredytów oraz saldo odpowiedzi.
W perspektywie II kw. 2010 r. wśród
przedsiębiorstw będących kredytobiorcami wciąż
przeważają oczekiwania wzrostu oprocentowania
kredytów. Dopasowane sezonowo saldo odpowiedzi
wzrosło o 3 pp. kw/kw oraz o 2,1 pp. r/r (por. Rys. 92).
Powyższe może oznaczać, że coraz więcej
przedsiębiorstw spodziewa się w najbliższym okresie
wzrostu stóp NBP lub zwiększenia marż kredytowych ze
strony banków komercyjnych.
Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw…prognozy na II kw. 2010
44
44
11. Płynność finansowa przedsiębiorstw
Sytuacja płynnościowa sektora przedsiębiorstw w I kw. 2010 r. była relatywnie dobra i stabilna. Zdecydowana
większość firm nadal nie notuje problemów z obsługą zadłużenia kredytowego oraz obsługą zobowiązań
pozabankowych. Niemniej jednak, w niektórych analizowanych branżach pojawiły się niepokojące sygnały
świadczące o powstaniu problemów z płynnością.
Oceny płynności
-40
-20
0
20
40
60
80
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
brak problemów z płynnością sporadyczne problemy z płynnościączęste problemy z płynnością saldo odpowiedzi
Rys. 93 Płynność finansowa przedsiębiorstw (odsetek odpowiedzi).
0
2
4
6
8
10
12
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
płynność barierą rozwoju zatory płat. barierą rozwoju
Rys. 94 Płynność finansowa oraz zatory płatnicze jako bariera rozwoju przedsiębiorstw (odsetek odpowiedzi).
Sytuacja płynnościowa w sektorze przedsiębiorstw
w I kw. 2010 r. wciąż była relatywnie dobra. Odsetek
jednostek, które nie notują problemów z płynnością
wynosi obecnie ok. 71% tj. mniej więcej tyle, ile przed
rokiem. Niemniej jednak, saldo odpowiedzi17 wykazało
spadek o 3 pp. kw/kw18 (por. Rys. 93).
W I kw. 2010 r. odnotowano nieznaczny kwartalny
wzrost odsetka firm deklarujących płynność finansową
oraz zatory płatnicze jako barierę rozwoju (wzrost po
0,5 pp. kw/kw). Na przestrzeni ostatniego roku
zauważalnie zmalał jednak problem zatorów
płatniczych (spadek o 1,5 pp. r/r). Z perspektywy
historycznej wskaźniki znajdują się wciąż na relatywnie
bezpiecznych poziomach (por. Rys. 94).
Oceny płynności – analiza w podstawowych przekrojach
68.8
70.0
94.6
68.5
64.2
64.4
61.6
67.8
75.8
80.0
84.8
70.0
76.3
74.7
64.7
68.9
72.2
67.9
72.3
66.8
81.0
-60 -40 -20 0 20 40 60 80
Budownictwo
Górn. i kopaln.
Wyt. i zaop. w en.
Przetw. przem.
Handel i napr.
Transport
Pozostałe usługi
poniżej 50
50 - 249
250 - 499
500 - 1999
2000 i więcej
prywatny
publiczny
inwestor
nieinwestor
eksporter
nieeksporter
inwestycyjne
konsumpcyjne
zaopatrzeniowe
sekc
jaza
trud
nien
iese
ktor
inw
.ek
sp.
prze
z.
prod
.
brak problemów z płynnością sporadyczne problemy z płynnosciączęste problemy z płynnością
-3.2 pp.
-4.8 pp.
-10 pp.+5 pp.
+0.2 pp.
-10.3 pp.
-21.2 pp.-3.5 pp.
-1.6 pp.
-1.9 pp.-7.7 pp.
-2 pp.+5.4 pp.
-2.2 pp.+1.7 pp.
-2.9 pp.-3.8 pp.
-2.4 pp.
+10.8 pp.
-4.3 pp.-2.7 pp.
zmiana salda kw/kw
Rys. 95 Płynność finansowa przedsiębiorstw w podstawowych przekrojach (słupki) oraz zmiana salda odpowiedzi w relacji rocznej (kolorowa czcionka).
Podobnie jak w poprzednim kwartale, także w I
kw. 2010 r. problemy z płynnością najrzadziej zgłaszała
energetyka oraz przedsiębiorstwa największe pod
względem zatrudnienia. Problemy z płynnością
najczęściej dotykały natomiast małych i mikro firm,
nieinwestorów, a także Transport oraz Handel i
naprawy wg sekcji PKD (por. Rys. 95).
W relacji kwartalnej wyraźnego nasilenia
problemów z płynnością doświadczyły transport, handel
oraz górnictwo i kopalnictwo, natomiast największą
poprawę odnotowały firmy oferujące dobra
inwestycyjne oraz przedsiębiorstwa zatrudniające co
najmniej 2000 pracowników (por. Rys. 95).
17 Odsetek firm deklarujących problemy z płynnością minus odsetek firm, które takich problemów nie deklarują. 18 Należy zauważyć, że spadek ocen płynności nie przekłada się na pogorszenie jakości obsługi zadłużenia kredytowego (por. Rys. 99) oraz zobowiązań pozabankowych (por. Rys. 101) w sektorze przedsiębiorstw.
Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw…prognozy na II kw. 2010
45
45
Wskaźnik płynności I stopnia
20.7
24.5
10.0
21.6
21.3
19.9
21.0
12.3
18.4
30.1
28.7
27.3
20.9
20.3
22.9
17.5
22.0
18.8
20.9
26.0
18.1
13.3
26.9
21.4
23.6
19.5
22.4
19.4
24.0
27.1
20.0
27.3
18.7
21.2
22.0
20.8
10.9
23.3
19.9
23.9
16.2
30.0
22.3
21.1
-40 -30 -20 -10 0 10 20 30 40
CAŁA PRÓBA
Budownictwo
Górn. i kopaln.
Wyt. i zaop. w en.
Przetw. przem.
Handel i napr.
Transport
Pozostałe usługi
poniżej 50
50 - 249
250 - 499
500 - 1999
2000 i więcej
prywatny
publiczny
inwestor
nieinwestor
eksporter
nieeksporter
inwestycyjne
konsumpcyjne
zaopatrzeniowe
sekc
jaza
trud
nien
iese
ktor
inw
.ek
sp.
prze
z.
prod
.
wzrost wskaźnika płynności I stopnia spadek wskaźnika płynności I stopnia
Rys. 96 Deklarowana miana wskaźnika płynności I stopnia w relacji rocznej w podstawowych przekrojach.
W większości klas przedsiębiorstw roczna zmiana
wskaźnika płynności I stopnia (por. Rys. 96) wykazuje
ten sam kierunek zmian co jakościowe oceny płynności.
Wyjątek stanowią firmy budowlane, które w okresie
ostatniego roku co prawda zdołały poprawić wskaźnik
płynności I stopnia, ale równocześnie doświadczyły
wyraźnego nasilenia się problemów z płynnością.
Planowane zwiększenie zadłużenia kredytowego w tej
klasie (por. Rys. 85) pozwala przypuszczać, że w
budownictwie wyraźnie wzrosło zapotrzebowanie na
płynność finansową, którego firmy nie są w stanie
zaspokoić wykorzystując wyłącznie środki własne.
Wskaźnik płynności I stopnia – przyczyny zmian
14%13%11%
27%
5%
30%
spadek rentowności ograniczenie inwestycji w zapasyograniczenie inwestycji w środki trwałe niepewność sytuacjiograniczenie dostępu do kredytu inne
Rys. 97 Przyczyny zmian wskaźnika płynności I stopnia wśród przedsiębiorstw, które zanotowały jego spadek.
Wśród przedsiębiorstw, które w ostatnim roku
zanotowały spadek wskaźnika płynności I stopnia,
główną przyczyną jego zmian był przede wszystkim
spadek rentowności (30%), a w następnej kolejności
także ograniczenie inwestycji w zapasy (14%) i w środki
trwałe (13%) oraz niepewność sytuacji (11%) (por. Rys.
97). Marginalne znaczenie (1%) miały natomiast
trudności w ściąganiu należności od kontrahentów.
Środki pieniężne przedsiębiorstw
13.812.9
27.8
14.69.8
14.9
11.114.9
13.815.4
12.513.2
19.514.8
12.513.8
13.813.1
17.814.2
8.5
10.0
36.4
42.425.6
39.335.0
31.126.2
18.832.8
35.629.4
38.933.5
34.034.6
28.937.9
34.6
8.330.0
37.633.5
-50 -40 -30 -20 -10 0 10 20 30
CAŁA PRÓBA
BudownictwoGórn. i kopaln.
Wyt. i zaop. w en.Przetw. przem.
Handel i napr.Transport
Pozostałe usługiponiżej 50
50 - 249250 - 499
500 - 19992000 i więcej
prywatnypubliczny
inwestornieinwestor
eksporternieeksporter
inwestycyjnekonsumpcyjne
zaopatrzeniowe
sekc
jaza
trud
nien
iese
k.in
w.
eksp
.
prze
z.
pr.
stan środków pieniężnych przewyższa potrzeby bieżącestan środków pieniężnych zbyt niski w relacji do potrzeb bieżących
Rys. 98 Środki pieniężne w relacji do potrzeb przedsiębiorstw w podstawowych przekrojach.
W I kw. 2010 r. odsetek przedsiębiorstw
deklarujących zbyt niski stan środków pieniężnych w
relacji do potrzeb bieżących wzrósł w relacji
kwartalnej o 2,6 pp19 do ok. 33,5%. Największy
niedobór środków pieniężnych deklaruje transport,
budownictwo, mikro przedsiębiorstwa, nieinwestorzy
oraz firmy oferujące dobra zaopatrzeniowe.
Energetyka wciąż stanowi jedyną klasę, w przypadku
której stan środków pieniężnych wyraźnie przewyższa
potrzeby bieżące (por. Rys. 98).
19 Historia pytania jest zbyt krótka, aby przedstawić dynamikę zmian w relacji rocznej.
Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw…prognozy na II kw. 2010
46
46
Obsługa zadłużenia kredytowego
75
80
85
90
95
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
brak problemów z obsługą zadłużenia kredytowego
Rys. 99 Udział podmiotów regulujących zadłużenie kredytowe zgodnie z umową.
Odsetek firm regulujących zobowiązania
kredytowe zgodnie z umową nie uległ w I kw. 2010 r.
znaczącym zmianom kw/kw i wyniósł ok. 89%. Pomimo
iż poziom ten znajduje się wysoko ponad minimum z
2002 r. (76%), wciąż jest on niższy niż w analogicznym
okresie poprzedniego roku o 2,5 pp. (por. Rys. 99).
Obsługa zadłużenia kredytowego – analiza w podstawowych przekrojach
0.0
84.3
85.9
87.5
95.5
80.1
89.3
87.9
87.3
78.8
82.2
87.0
89.9
100.0
84.1
89.4
86.9
79.2
83.0
86.1
76.3
86.6
77.8
4.0
6.3
6.9
3.8
2.6
5.2
4.3
3.0
5.3
4.5
4.3
3.6
9.1
7.9
6.9
6.2
2.1
1.8
0.0
4.9
7.8
-40 -20 0 20 40 60 80 100
CAŁA PRÓBA
Budownictwo
Górn. i kopaln.
Wytw. i zaop. w en.
Przetw. przem.
Handel i napr.
Transport
Pozostałe usługi
poniżej 50
50 - 249
250 - 499
500 - 1999
2000 i więcej
prywatny
publiczny
inwestor
nieinwestor
eksporter
nieeksporter
inwestycyjne
konsumpcyjne
zaopatrzeniowe
sekc
jaza
trud
nien
iese
k.in
w.
eksp
.
prze
z.
prod
.
problemy z obsługą zadł. kredytowego, ale spodziewana poprawaproblemy z obsługą zadł. kredytowego i brak przewidywania poprawybrak problemów z obsługą zadł. kredytowego, ale przewidywane problemybrak problemów z obsługą zadł. kredytowego i brak przewidywanych problemów
+0.2 pp.+6 pp.
+8.3 pp.-25 pp.
-4.5 pp.+11.7 pp.
-6.1 pp.
-0.4 pp.+4.3 pp.
+2 pp.
-8.9 pp.+4.2 pp.
0 pp.
+0.1 pp.+11.1 pp.
-2 pp.+0.1 pp.
-2.3 pp.
+3.7 pp.-8.8 pp.
-4.9 pp.-4.3 pp.
zmiana salda kw/kw
Rys. 100 Obsługa zadłużenia kredytowego w podstawowych przekrojach (słupki) oraz zmiana salda odpowiedzi w relacji rocznej (kolorowa czcionka).
W relacji kwartalnej jakość obsługi zadłużenia
kredytowego uległa największemu pogorszeniu w
górnictwie i kopalnictwie, transporcie oraz firmach
oferujące dobra inwestycyjne. Wyraźną poprawę
odnotował natomiast handel, energetyka oraz
przedsiębiorstwa z sektora publicznego(por. Rys. 100).
Producenci dóbr inwestycyjnych oraz
zaopatrzeniowych, a także mikro firmy stanowią klasy
przedsiębiorstw, które radzą sobie z obsługą zadłużenia
kredytowego relatywnie najsłabiej. Problemów takich
nie notują natomiast przedsiębiorstwa największe pod
względem zatrudnienia oraz energetyka (por. Rys.
100).
Obsługa zadłużenia pozabankowego
-60
-40
-20
0
20
40
60
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
-60
-40
-20
0
20
40
60
brak problemów (lewa oś) sporadyczne problemy (lewa oś)częste problemy (lewa oś) saldo odpowiedzi (prawa oś)
Rys. 101 Problemy przedsiębiorstw z obsługą zadłużenia pozabankowego.
W I kw. 2010 r. odsetek firm terminowo
regulujących zobowiązania pozabankowe wyniósł 64,5%
(wzrost o 0,3 pp. kw/kw i o 1,1 pp. r/r). Poziom ten
znajduje się tylko ok. 4 pp. poniżej historycznego
maksimum z I kw. 2007 r. Problemy, o ile występują,
zdecydowanie częściej mają charakter sporadyczny.
Udział przedsiębiorstw zgłaszających częste problemy
od 4 lat trwale utrzymuje się w przedziale 8-12 % (por.
Rys. 101).
Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw…prognozy na II kw. 2010
47
47
Obsługa zadłużenia pozabankowego – analiza w podstawowych przekrojach
64.5
61.7
60.0
94.6
63.7
56.5
55.2
74.4
57.2
60.6
67.7
75.8
87.9
63.5
72.9
69.2
57.6
62.8
66.6
62.4
67.7
62.6
-80 -60 -40 -20 0 20 40 60 80 100
CAŁA PRÓBA
Budownictwo
Górn. i kopaln.
Wyt. i zaop. w en.
Przetw. przem.
Handel i napr.
Transport
Pozostałe usługi
poniżej 50
50 - 249
250 - 499
500 - 1999
2000 i więcej
prywatny
publiczny
inwestor
nieinwestor
eksporter
nieeksporter
inwestycyjne
konsumpcyjne
zaopatrzeniowe
sekc
jaza
trud
nien
iese
k.in
w.
eksp
.pr
zez.
pr.
brak problemów sporadyczne problemy częste problemy
+0.6 pp.
-0.1 pp.
+11.1 pp.
-1.1 pp.+3.3 pp.
+2.1 pp.-0.6 pp.
+1.9 pp.+1.9 pp.
+17.1 pp.-1.6 pp.
-5.4 pp.
+2 pp.
+3.5 pp.
+5.1 pp.
+20 pp.+10.2 pp.
+1.2 pp.
-27.2 pp.
-9.9 pp.
+5.2 pp.
+7.5 pp.
zmiana salda kw/kw
Rys. 102 Problemy przedsiębiorstw z obsługą zadłużenia pozabankowego w podstawowych przekrojach (słupki) oraz zmiana salda odpowiedzi r/r (kolorowa czcionka).
W analizowanych przekrojach najlepiej z obsługą
zadłużenia pozabankowego radzi sobie energetyka oraz
jednostki zatrudniające 2000 i więcej pracowników.
Najczęściej o problemach tego typu informuje
natomiast transport, handel oraz firmy zatrudniające
poniżej 50 pracowników (por. Rys. 102).
W relacji kwartalnej wyraźne pogorszenie obsługi
zadłużenia pozabankowego odnotowały transport oraz
pozostałe usługi. Największą poprawę zaobserwowano
natomiast w górnictwie i kopalnictwie, energetyce,
wśród producentów dóbr inwestycyjnych oraz firm
zatrudniających min. 2000 pracowników (por. Rys.
102).
Czas realizacji płatności
zmiana (w dniach)
zmiana (w dniach) percentyle
ściąganie należności w dniach kw/kw r/r
spłata zobowiązań
w dniach kw/kw r/r
10 15 -2 0 14 0 0
25 28 -1 0 21 0 0
50 37 -1,7 2 30 0 0
75 60 0 0 47 -3 -0,6
90 80 5 -2 70 0 1
100 253 3 23 405 31 172
średnia 44,7 0,4 1,2 38,5 -1,2 -0,1
Tab. 4 Rozkład realizacji płatności z tytułu należności i zobowiązań.
W I kw. 2010 r., wśród badanych przedsiębiorstw
średni okres płatności zobowiązań wyniósł 38,5 dnia
(spadek o 1,2 dnia kw/kw i 0,1 dnia r/r), a okres
ściągania należności 44,7 dnia (wzrost o 0,4 kw/kw i
1,2 r/r). W przypadku połowy próby, spłata zobowiązań
następuje w przeciągu 30 dni (brak zmian kw/kw i r/r),
natomiast ściąganie należności w ciągu 37 dni (spadek
o 1,7 dnia kw/kw, wzrost o 2 dni r/r) (por. Tab. 4).
Czas realizacji płatności – analiza w podstawowych przekrojach
zmiana (w dniach)
zmiana (w dniach)
ściąganie należności w dniach kw/kw r/r
spłata zobowiązań
w dniach kw/kw r/r
poniżej 50 30 0 0 21 -9 -9
50-249 39 -1 4 30 0 0
250-499 45 5 7 38 1 3
500-1999 43 3 3 37 1 -2
2000 i więcej 32 -7 -9 40 -5 -4,5
Budownictwo 32 -4 2 30 0 0
Górn. i kopaln. 35 4,5 5 26 2,5 4
Wytw. i zaop. w en. 30 1 0 24 1 1,5
Przetw. przem. 45 0 0 38 3 0
Handel i napr. 40 4 10 30 0 0
Transport 30 0 0 30 0 8,5
Pozost. usługi 28 -2 3 16 -4 -4
inwestycyjne 47 2 2 40 -5 -5
konsumpcyjne 41 5 1 30 0 -3
zaopatrzeniowe 48 3 0 40 10 5
inwestor 40 2,5 3,2 30 0 0
nieinwestor 33 -6 3 30 0 0
eksporter 45 0 0 39 4 2
nieeksporter 30 0 0 27,5 -1,5 -2,5
prywatny 40 0 5 30 0 0
publiczny 30 0 0 30 0 0
Tab. 5 Mediana czasu realizacji płatności z tytułu należności oraz zobowiązań w podstawowych przekrojach.
Przedsiębiorstwa największe pod względem
zatrudnienia wciąż pozostają jedyną badaną klasą, dla
której mediana czasu potrzebnego na ściągnięcie
należności jest niższa od mediany czasu spłaty
zobowiązań. Równocześnie jest to także jedyna klasa,
która zanotowała poprawę w czasie ściągania
należności zarówno w relacji rocznej (spadek o 9 dni),
jak i kwartalnej (spadek o 7 dni) (por. Tab. 5).
Najmniej korzystną dysproporcję w zakresie
różnicy między czasem ściągania należności a spłatą
zobowiązań notuje Handel i naprawy, Pozostałe usługi
wg sekcji PKD oraz firmy z sektora prywatnego. Te
same klasy doświadczyły największego pogorszenia
sytuacji w relacji rocznej (por. Tab. 5).
Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw…prognozy na II kw. 2010
48
48
12. Ceny i marże
Oczekiwania inflacyjne uległy osłabieniu kw/kw, ankietowane przedsiębiorstwa zdecydowanie częściej
przewidują spadek inflacji w ciągu najbliższego roku niż jej wzrost.
Nie uległy natomiast zmianie oczekiwania odnośnie dynamiki cen surowców i materiałów wykorzystywanych do
produkcji. Można też oczekiwać niewielkiego wzrostu dynamiki cen własnych produktów i usług.
Mimo stopniowej poprawy nadal więcej przedsiębiorstw w próbie obniża marże na sprzedaży krajowej niż je
podnosi. Marże na sprzedaży zagranicznej odznaczają się tendencją spadkową. Spadek marż notowany jest we
wszystkich sekcjach, poza energetyką i niektórymi branżami usługowymi.
Prognozy cen surowców i materiałów oraz cen wyrobów własnych
1
1
2
2
3
3
4
4
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
oczekiwan ia kw. wzrostu cen mat i sur (średnia)dane odsezonowane
Rys. 103 Kwartalne prognozy wzrostu cen surowców i materiałów wykorzystywanych przez przedsiębiorstwa
0,0
0,5
1,0
1,5
2,0
2,5
3,0
1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
ceny wyrobów_średniadane odsezonowane
Rys. 104 Kwartalne prognozy wzrostu cen sprzedawanych przez przedsiębiorstwa towarów i usług
30
35
40
45
50
55
60
65
70
1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
% firm dane odsezonowane
Rys. 105 Odsetek przedsiębiorstw planujących podwyższyć ceny na oferowane przez siebie towary i usługi
W II kw. 2010 r. przedsiębiorstwa oczekują
zbliżonej, w relacji do ubiegłego kwartału, dynamiki
cen surowców i materiałów wykorzystywanych do
produkcji. Po odsezonowaniu dane wskazują na
niewielki wzrost oczekiwań inflacyjnych. Oczekiwania
kształtują się średnio na poziomie 2,1% kw/kw
(podobnie jak w kwartale poprzednim oraz rok
wcześniej).
Przedsiębiorstwa przewidują niewielki wzrost
dynamiki cen własnych. Planowane na II kw. 2010 r.
podwyżki cen wyrobów i usług wyniosą średnio 1,3% (po
korekcie sezonowej), co oznacza wzrost o 0,2 pp.
kw/kw i o 0,4 pp. r/r - por. Rys. 104.
Odsetek firm zamierzających podnieść ceny
utrzymuje się na zbliżonym poziomie od początku
2009 r., pomijając sezonowe wzrosty,
charakterystyczne dla I kwartału. W II kw. 2010 r.
podwyżki cen wyrobów i usług planuje 37,7%
respondentów (poprzednio 44,0%) - por. Rys. 10520. Po
usunięciu wahań sezonowych udział przedsiębiorstw
podwyższających ceny spadł nieznacznie.
Odsetek firm zamierzających obniżyć ceny
utrzymuje się drugi kwartał z rzędu na poziomie z
drugiej połowy 2008 r. i jest niższy niż rok wcześniej.
20 Odsetek ten liczony jest jako iloraz odpowiedzi firm prognozujących wzrost cen swoich wyrobów i usług i liczebności grupy przedsiębiorstw, które odpowiedziały na dane pytanie (przy czym odsetek „braku odpowiedzi” waha się w granicach 10-15% w różnych kwartałach).
Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw…prognozy na II kw. 2010
49
49
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
wzrost cenbez zmian
spadek cen
Rys. 106 Odsetek przedsiębiorstw prognozujących wzrost i spadek cen sprzedawanych przez przedsiębiorstwa towarów i usług
15
20
25
30
35
40
45
50
55
60
65
1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
WPC_SA_ważone zatrWPC_SA
Rys. 107 Wskaźnik prognoz zmian cen wyrobów i usług WPC (saldo prognoz zmian cen wyrobów i usług)
W efekcie wskaźnik informujący o zasięgu podwyżek
(WPC21) wyhamował po 3 kwartałach wzrostu. W relacji
do poprzedniego kwartału WPC zmniejszył się z 31,8%
do 30,2% (po odsezonowaniu), ale w relacji rocznej
wzrósł o 6,9 pp. Po uwzględnieniu wielkości
przedsiębiorstw, wzrost zasięgu podwyżek wyhamował
już w poprzednim kwartale (wskaźnik ważony
zatrudnieniem) i utrzymuje niższe wartości, a więc
podwyżki cen częstsze są w sektorze MSP.
Prognozy cen wyrobów własnych – analiza w podstawowych przekrojach
-1
0
1
2
3
4
5
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Przetwórstwo przemysłoweBudownictwoHandel
Rys. 108 Kwartalne prognozy wzrostu cen sprzedawanych przez przedsiębiorstwa towarów i usług w przetwórstwie przemysłowym, w sekcji Handel i naprawy oraz Budownictwo
-20
-10
0
10
20
30
40
50
60
70
80
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
kondycja_poprawapogorszeniebez_zmian
Rys. 109 Wskaźnik WPC a przewidywane kondycja ekonomiczna przedsiębiorstwa
W budownictwie, po wzroście cen w
poprzednich kwartałach, w II kw. 2010 r. spodziewany
jest spadek dynamiki cen. Spodziewany wzrost cen
wyniesie średnio 0,4%, czyli o 0,8 pp. niżej niż w
poprzednim kwartale, ale więcej niż rok wcześniej,
kiedy w budownictwie prognozowano spadki cen.
Zmniejszył się też zasięg podwyżek – wskaźnik
informujący o zasięgu podwyżek (WPC) spadł do 19,2%
z 38,3% w poprzednim kwartale (jest jednak nadal
wyższy niż rok wcześniej, kiedy przyjmował najniższe
wartości).
Zmniejszyła się również przewidywana skala
podwyżek cen w sekcji Przetwórstwo przemysłowe -
wzrost cen wyniesie średnio 1,1% (1,3% w poprzednim
kwartale). Wskaźnik WPC spadł z 34,1% do 24,4%.
W usługach przewidywane jest niewielkie
przyspieszenie dynamiki cen – wzrost wyniesie średnio
1,6% (1,5% w poprzednim kwartale).
21 Wskaźnik WPC jest to saldo prognoz zmian cen wyrobów i usług (podwyżki minus obniżki)
Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw…prognozy na II kw. 2010
50
50
W handlu dynamika cen wzrośnie i w II kw. 2010 r. wyniesie 2,1% (wzrost o 0,3 pp.). W handlu
utrzymuje się relatywnie duży zasięg podwyżek cen (WPC wyniósł 44,8%). Spadek wskaźnika
prognoz cen ma miejsce w pozostałych sekcjach usługowych, w tym sekcji Transport oraz
Obsługa nieruchomości.
Tradycyjnie już respondenci prognozujący poprawę sytuacji ekonomicznej w II kw. 2010
r. planują podwyżki cen wyrobów częściej i znaczniejsze niż pozostałe firmy (zwłaszcza te
obawiające się pogorszenia kondycji); wskaźniki cen w tej grupie wzrosły kw/kw (średnia
planowanych podwyżek cen 2,5%, WPC – 42,9% ).
Czynniki oddziałujące na zmiany cen
9,5
10,0
14,4
17,7
15,0
16,1
0 5 10 15 20 25 30 35
III kw. 2009
IV kw. 2009
I kw. 2010
wzrost censpadek cen
Rys. 110 Zmiany cen oferowanych przez przedsiębiorstwa produktów/usług (% przedsiębiorstw)
-100
-80
-60
-40
-20
0
20
40
60
80
1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
spadek cen surbez zmianwzrost cen
Rys. 111 Wskaźnik WPC a prognozy zmian cen nabywanych surowców i materiałów
Tab. 6 Prognozowane przez przedsiębiorstwa zmiany cen nabywanych surowców i materiałów w II kw. 2010 r. a zmiany prognozowanych cen sprzedawanych wyrobów i usług (dane w %)
zmiany cen wyrobów zmiany cen surowców spadek bez zmian wzrost spadek 53,3 35,6 11,1
bez zmian 3,4 88,9 7,7
wzrost 7,3 34,2 58,6
W I kw. 2010 r. podwyżki cen były prawie równie
częste, co obniżki – 16,1% respondentów dokonało
redukcji cen, zaś 14,4% podniosło je. Spośród
przedsiębiorstw, które podniosły ostatnio ceny 52%
zamierza je nadal zwiększać, w reszcie próby – 35%.
Spośród tych firm, które ceny obniżyły 23% będzie je
redukować też w II kw. 2010 r. - w reszcie próby tylko
ok. 5%.
Prognozy na II kw. 2010 r. potwierdzają dalsze
istnienie silnego wpływu wzrostu cen surowców i
materiałów na ceny własne badanych firm (choć
problem wysokich kosztów działalności - w tym cen
surowców, materiałów i paliw - nie należy już od
półtora roku do pierwszoplanowych problemów
przedsiębiorstw). W przypadku oczekiwanego wzrostu
cen surowców i materiałów ok. 59% respondentów
deklaruje przeniesienie wzrostu tych cen na ceny
swoich wyrobów, a 1/3 przedsiębiorstw pozostawi ceny
wyrobów na niezmienionym poziomie. Ponad połowa
firm, spodziewających się spadku cen surowców obniży
też ceny. Zdecydowana większość firm (89%), które nie
spodziewają się zmian cen surowców nie zamierza też
zmieniać cen własnych wyrobów.
Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw…prognozy na II kw. 2010
51
51
Zmiany cen a eksport
15
25
35
45
55
65
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
eksporternieeksporter
Rys. 112 Wskaźnik WPC w podziale na eksporterów i nieeksporterów
0
10
20
30
40
50
60
70
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
wzrost cen eksporter spadek cen eksporterwzrost cen nieeksporter spadek cen nieeksporter
Rys. 113 Prognozy wzrostu i spadku cen w podziale na eksporterów i nieeksporterów – próba ograniczone do sekcji Przetwórstwo przemysłowe; odsetek firm
Prognozy cen w grupie eksporterów kształtują się
w II kw. na zbliżonym poziomie jak w grupie
przedsiębiorstw oferujących swoje produkty wyłącznie
na rynku krajowym – zarówno co do wysokości, jak i
zasięgu podwyżek cen. Dla eksporterów wskaźnik WPC
spadł do 28,9% (o 7,8 pp. kw/kw), podczas gdy dla
nieeksporterów do 30,3% (spadek o 3,7 pp. kw/kw).
Średnia podwyżka dla eksporterów i nieeksporterów
wyniesie 1,2% (spadek o 0,2 i 0,1 pp.).
Warto zauważyć, że w obu grupach spadł udział
przedsiębiorstw podnoszących ceny. W sekcji
Przetwórstwo przemysłowe spadek wskaźnika WPC był
przede wszystkim efektem spadku udziału
przedsiębiorstw podnoszących ceny, zarówno w grupie
eksporterów, jak i firm działających na krajowym
rynku.
Oczekiwania zmian CPI
16,9
16,5
15,6
8,1
9,7
10,2
6,5
35,0
23,1
26,9
31,6
38,4
42,3
34,6
28,5
29,3
26,3
35,3
29,6
25,1
29,1
7,2
8,1
10,0
8,9
7,3
7,2
12,3
2,5
10,8
6,9
4,2
3,1
2,7
2,2
9,8
12,2
14,3
11,9
11,9
12,6
15,4
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
2008 IV
2009 I
2009 II
2009 III
2009 IV
2010 I
2010 II
wzrost CPI CPI bz spadek CPI (CPI>0) ceny bz spadek cen nie wiem
Rys. 114 Prognozy rocznych zmian wskaźnika CPI w relacji do kwartału poprzedniego
Oczekiwania inflacyjne uległy osłabieniu w
stosunku do poprzedniego kwartału. Spadł odsetek firm
oczekujących szybszego niż dotychczas wzrostu cen
oraz zwiększyła się grupa firm przewidująca spadek
CPI. W II kw. 2010 r. wzrostu cen w ciągu najbliższego
roku spodziewa się ogółem 70,2% respondentów (82,9%
tych, którzy sprecyzowali swoją opinię), o 7 pp. mniej
niż poprzednio, zaś spadek cen prognozuje jedynie
2,2% firm.
Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw…prognozy na II kw. 2010
52
52
Marże na sprzedaży krajowej i zagranicznej
-45
-40
-35
-30
-25
-20
-15
-10
-5
0
5
10
15
1Q2008 2Q2008 3Q2008 4Q2008 1Q2009 2Q2009 3Q2009 4Q2009 1Q2010
sprzedaż krajowa
sprzedaż eksportowa
-50
-40
-30
-20
-10
0
10
1Q2008 2Q2008 3Q2008 4Q2008 1Q2009 2Q2009 3Q2009 4Q2009 1Q2010
eksporterzyniewyspecjalizowani
eksporterzywyspecjalizowani
Rys. 115 Zmiany marż na sprzedaży krajowej i zagranicznej (zmiany marż prezentowane są w postaci wskaźników wyliczonych wg formuły: odsetek przedsiębiorstw deklarujących wzrost marż minus odsetek przedsiębiorstw deklarujących spadek marż)
Czwarty kwartał z rzędu odnotowano
niewielką poprawę wskaźnika zmian marż na
sprzedaży krajowej. Niewielki spadek miał natomiast
miejsce w odniesieniu do wskaźnika zmian marż na
sprzedaży zagranicznej. Oba wskaźniki pozostały
ujemne, co oznacza, że w próbie więcej jest firm, w
których marże maleją niż firm, w których są one
wyższe niż rok wcześniej.
Wzrost wskaźnika marż na sprzedaży krajowej
zaobserwowano w większości sekcji PKD, poza
budownictwem i górnictwem. W branży budowlanej
gwałtowny spadek marż nastąpił na początku 2009 r.
Wskaźnik zmian marż utrzymał się na podobnym
poziomie przez następne cztery kwartały, niemniej
warto również zauważyć, że zagregowany wskaźnik
rentowności obrotu netto w budownictwie pozostał w
2009 r. na poziomie z lat poprzednich (5,5% w 2009 r.
wobec 5,7% w 2008 r. i 5,5% w 2007 r.22).
Jeśli chodzi o sprzedaż na eksport, to poprawę
zanotowały przedsiębiorstwa handlowe, zaś spadek
wskaźnika – przetwórstwo przemysłowe i transport.
Mimo tej poprawy, we wszystkich sekcjach, poza
energetyką i pozostałymi usługami, więcej było
przedsiębiorstw, w których marże spadły niż firm, w
których marże wzrosły w ciągu roku.
Czynniki wpływające na zmiany marż
22
4236
45
27 28
17 15
34
51
-14
17
31
-14 -19
52
-30
-20
-10
0
10
20
30
40
50
60
wzr
ost
marż bz
spad
ek
sald
o
wzr
ost
bz
spad
ek
sald
o
wzr
ost
bz
spad
ek
sald
o
wzr
ost
bz
spad
ek
sald
o
redukcja kosztów kosztów nieobniżono
podwyżki cen cen niepodniesiono
Rys. 116 Wpływ redukcji kosztów i podwyżek cen na zmiany marż na sprzedaży krajowej – dane za I kw. br.
Nadal skuteczniejsze dla utrzymania poziomu
marż (w krótkim okresie) są podwyżki cen niż redukcje
kosztów (por. Rys. 116). Firmy, które podniosły ceny w
I kw. 2010 r. wyraźnie częściej notowały wzrost marż
na sprzedaży krajowej niż ich spadek. W
przedsiębiorstwach, w których ceny nie zostały
zwiększone (lub je obniżono) wzrost marż zanotowało
znacznie mniej firm niż spadek. Natomiast zarówno w
grupie przedsiębiorstw obniżających koszty, jak i w
firmach , które nie dokonały redukcji częściej miał
22 Dane F-01/I-01 GUS
Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw…prognozy na II kw. 2010
53
53
miejsce spadek marż. Należy przypuszczać, że podobnie jak w ostatnim półroczu
przedsiębiorstwa, które doświadczały spadku zysków decydowały się na cięcia kosztów, co
jednak nie powstrzymywało tych spadków, a w każdym razie efekty tych działań nie pojawiły się
natychmiast.
Zbliżone wyniki otrzymano dla sprzedaży zagranicznej, tj. redukcja kosztów
przeprowadzona przez eksporterów nie powodowała zwiększenia marż na sprzedaży
zagranicznej. Różnice w zachowaniu marż między eksporterami podnoszącymi ceny i ich nie
zwiększającymi okazały się również mniejsze niż w przypadku sprzedaży krajowej. Wcześniejsze
obserwacje dotyczące przyczyn zachowania się marż eksportowych wskazywały, że ich zmiany
były najczęściej efektem zmian kursu walutowego23. W ciągu kwartału, wraz z aprecjacją
złotego, oceny zmian marż w grupie eksporterów pogorszyły się - większy spadek zanotowały te
przedsiębiorstwa, które nie podniosły cen lub/i nie zredukowały kosztów.
23 Por. poprzednie edycje raportu.
Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw…prognozy na II kw. 2010
54
54
13. Bariery rozwoju – wybrane problemy
Tab. 7 Bariery rozwoju24 (w tabeli wyróżniono momenty, w którym wskaźniki przyjmują maksymalne wartości w całej historii badania)
częstotliwość pojawiania się problemów zgłoszonych w kwartale:
niski popyt
kursy walutowe,
w tym wahania
zatory płatnicze, problemy z płynnością
duża, rosnąca
konkurencja
wzrost cen
surowców i materiałów
zła koniunktura
kryzys
niejasne przepisy, zmiany prawa
trudności w otrzymaniu
kredytu
wartości min. i maks. w całej historii badań SM
4,3 \ 30,0 8,6 \ 26,8 4,9 \ 21,2 5,4 \ 21,2 2,7 \ 17,5 1,0 \ 21,6 4,3 \ 17,2 0,9 \ 7,6
I kw. 2008 r. 7,8 17,7 4,9 6,7 14,7 1,1 6,1 1,0
II kw. 2008 r. 7,8 15,5 5,7 5,7 17,5 2,5 5,0 1,1
III kw. 2008 r. 13,1 16,6 5,1 7,8 16,9 4,5 4,3 1,8
IV kw. 2008 r. 20,8 10,3 7,2 6,2 7,2 12,9 4,5 3,6
I kw. 2009 r. 30,0 14,4 9,4 7,3 10,0 11,5 4,9 6,3
II kw. 2009 r. 24,3 13,7 10,4 5,8 6,9 10,9 4,7 7,6
III kw. 2009 r. 21,3 11,5 8,6 8,5 7,6 6,1 5,0 4,5
IV kw. 2009 r. 20,0 13,0 7,6 9,3 6,9 6,9 5,4 4,4
I kw. 2010 r. 19,3 13,3 9,2 9,0 7,6 4,7 4,2 3,3
OPRACOWANIE: Z.JANKIEWICZ P.POPOWSKI Ł.POSTEK K.PUCHALSKA – KIERUJĄCA TEMATEM A.SAWICKA AKCEPTOWALI: M.GRADZEWICZ J. JAKUBIK
24 Wskaźniki barier rozwoju wyznaczono w oparciu o udział przedsiębiorstw informujących o istnieniu danego rodzaju problemu w liczbie wszystkich przedsiębiorstw biorących udział w ankiecie (również tych firm, które nie udzieliły żadnej odpowiedzi na pytanie o bariery rozwoju)
Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw…prognozy na II kw. 2010
55
55
Aneks 1 - Uwagi metodologiczne
1. Prezentowane opracowanie przedstawia oceny ankietowanych przez NBP przedsiębiorstw w
I kw. 2010 r. i przewidywania na II kw. 2010 r.
2. W marcu 2010 r. w szybkim monitoringu NBP wzięły udział 1032 podmioty wybrane z terenu
całego kraju. Były to przedsiębiorstwa z sektora niefinansowego, reprezentujące wszystkie
sekcje PKD, poza rolnictwem, leśnictwem i rybołówstwem, oba sektory własności,
przedsiębiorstwa z sektora MSP oraz duże jednostki.
3. Ze względu na przewagę w próbie przedsiębiorstw dużych, za którą jednak przemawia silna
koncentracja zjawisk makroekonomicznych, wyniki badań ankietowych należy traktować z
pewną ostrożnością.
4. W opracowaniu wykorzystano następujące przekroje klasyfikacyjne:
• wg rodzajów działalności PKD (podział na sekcje PKD został nieznacznie zmodyfikowany:
sekcja „Transport, gospodarka magazynowa i łączność” została rozdzielona na dwie grupy:
pierwsza z nich zawiera dział „Poczta i telekomunikacja”, druga – pod nazwą „Transport” –
obejmuje wszystkie pozostałe działy sekcji); sekcja „Pozostałe usługi” skupia przedsiębiorstwa
usługowe z sekcji – „Hotele i restauracje”, „Obsługa nieruchomości, wynajem i usługi związane
z prowadzeniem działalności gospodarczej”, „Edukacja”, „Ochrona zdrowia i pomoc
społeczna”
• wg sektorów własności: sektor publiczny, sektor prywatny oraz pięciu form własności
• wg klas wielkości zatrudnienia: od 1 do 49 zatrudnionych, od 50 do 249, od 250 do 499, od 500
do 1999 oraz 2000 i więcej osób lub alternatywnie, w podziale na: sektor MSP (do 249
pracujących) i duże przedsiębiorstwa (250 i więcej pracowników)
• wg przeznaczenia oferowanych przez przedsiębiorstwa produktów: przedsiębiorstwa oferujące
dobra energetyczne, inwestycyjne, konsumpcyjne trwałe i nietrwałe oraz półprodukty.
5. Podstawową metodą konstrukcji prezentowanych w raporcie wskaźników jest różnica między
procentem odpowiedzi korzystnych i niekorzystnych dla sytuacji przedsiębiorstw. Wskaźniki te
przyjmują wartości z przedziału od +100 do –100. Ujemne wyniki należy interpretować jako
pogorszenie się stanu koniunktury, natomiast dodatnie jako jego poprawę,
6. Ilekroć pod tabelą bądź rysunkiem nie pojawia się informacja odnośnie źródła danych, należy
rozumieć, że źródłem informacji jest wtedy szybki monitoring NBP.
7. Dla oznaczenia wskaźników wyrównanych sezonowo zastosowano skrót „SA”, pochodzący od
ang. wyrażenia seasonally adjusted.
Aneks 2 – formularz badania ankietowego
Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw…prognozy na II kw. 2010
57
57
Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw…prognozy na II kw. 2010
58
58
Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw…prognozy na II kw. 2010
59
59