Raport NBP

Narodowy Bank Polski Instytut Ekonomiczny Biuro Przedsiębiorstw, Gospodarstw Domowych i Rynków

Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw

ze szczególnym uwzględnieniem

stanu koniunktury w I kw. 2010

oraz prognoz koniunktury na II kw. 2010 Kwiecień 2010

Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw…prognozy na II kw. 2010

2

2

Podstawą opracowania są wyniki Szybkiego Monitoringu NBP, przeprowadzonego w marcu 2010 r. na próbie 1032 podmiotów niefinansowych, reprezentujących wszystkie sekcje PKD (poza rolnictwem, rybołówstwem i leśnictwem), zarówno sektor niepubliczny, jak i publiczny, przedsiębiorstwa z sektora MSP oraz duże jednostki.


3

3

Spis treści SYNTEZA 5 1. SYTUACJA EKONOMICZNA 8 BIEŻĄCE OCENY SYTUACJI EKONOMICZNEJ 8 PROGNOZY SYTUACJI EKONOMICZNEJ 9 OCENY I PROGNOZY SYTUACJI – ANALIZA W PODSTAWOWYCH PRZEKROJACH 9 CZY PRZEDSIĘBIORSTWA NAJGORSZE MAJĄ JUŻ ZA SOBĄ? 11

2. POPYT 12 BARIERA POPYTU 12 PROGNOZY POPYTU I ZAMÓWIEŃ 13 PROGNOZY PRODUKCJI 13 WSKAŹNIKI PROGNOZ POPYTU- ANALIZA W PODSTAWOWYCH PRZEKROJACH 14 EKSPORT, IMPORT 16 OCENY I PROGNOZY EKSPORTU 16

3. KURS WALUTOWY A OPŁACALNOŚĆ EKSPORTU 18 4. ZATRUDNIENIE 21 ZMIANY ZATRUDNIENIA – I KW. 2010 R... 21 PROGNOZY ZATRUDNIENIA – II KW. 2010 R. 21 PROGNOZY ZATRUDNIENIA – ANALIZA W PODSTAWOWYCH PRZEKROJACH 22 WYBRANE CZYNNIKI ODDZIAŁUJĄCE NA ZATRUDNIENIE 23

5. WYNAGRODZENIA 25 PROGNOZY WZROSTU PŁAC 25 WYBRANE CZYNNIKI ZMIAN PŁAC 26 PODWYŻKI PŁAC A WZROST WYDAJNOŚCI PRACY 28 OPTYMALIZACJA KOSZTÓW W I KW. 2010 R. 28

6. INWESTYCJE 29 NOWE INWESTYCJE - PLANY NA II KW. 2010 R. 29 INWESTYCJE W TRAKCIE REALIZACJI 32 ŹRÓDŁA FINANSOWANIA NOWYCH INWESTYCJI 33 TRUDNOŚCI Z UZYSKANIEM KREDYTU A AKTYWNOŚĆ INWESTYCYJNA. 34

7. ZAPASY PRODUKTÓW GOTOWYCH W PRZEMYŚLE 35 OCENA STANU ZAPASÓW PRODUKTÓW GOTOWYCH 35

8. WYKORZYSTANIE MOCY PRODUKCYJNYCH 38 9. KREDYT BANKOWY 40 PROGNOZY ZADŁUŻENIA 40 PROGNOZY ZADŁUŻENIA – ANALIZA W PODSTAWOWYCH PRZEKROJACH 40 DOSTĘPNOŚĆ KREDYTÓW 41


4

4

DOSTĘPNOŚĆ KREDYTÓW – ANALIZA W PODSTAWOWYCH PRZEKROJACH 41 PRZEZNACZENIE KREDYTÓW 41

10. OPROCENTOWANIE KREDYTÓW 42 OPROCENTOWANIE KREDYTÓW ZŁOTOWYCH 42 OPROCENTOWANIE KREDYTÓW ZŁOTOWYCH – ANALIZA W PODSTAWOWYCH PRZEKROJACH 42 OPROCENTOWANIE KREDYTÓW DEWIZOWYCH 43 PROGNOZA OPROCENTOWANIA KREDYTÓW 43

11. PŁYNNOŚĆ FINANSOWA PRZEDSIĘBIORSTW 44 OCENY PŁYNNOŚCI 44 OCENY PŁYNNOŚCI – ANALIZA W PODSTAWOWYCH PRZEKROJACH 44 WSKAŹNIK PŁYNNOŚCI I STOPNIA 45 WSKAŹNIK PŁYNNOŚCI I STOPNIA – PRZYCZYNY ZMIAN 45 ŚRODKI PIENIĘŻNE PRZEDSIĘBIORSTW 45 OBSŁUGA ZADŁUŻENIA KREDYTOWEGO 46 OBSŁUGA ZADŁUŻENIA KREDYTOWEGO – ANALIZA W PODSTAWOWYCH PRZEKROJACH 46 OBSŁUGA ZADŁUŻENIA POZABANKOWEGO 46 OBSŁUGA ZADŁUŻENIA POZABANKOWEGO – ANALIZA W PODSTAWOWYCH PRZEKROJACH 47 CZAS REALIZACJI PŁATNOŚCI 47 CZAS REALIZACJI PŁATNOŚCI – ANALIZA W PODSTAWOWYCH PRZEKROJACH 47

12. CENY I MARŻE 48 PROGNOZY CEN SUROWCÓW I MATERIAŁÓW ORAZ CEN WYROBÓW WŁASNYCH 48 PROGNOZY CEN WYROBÓW WŁASNYCH – ANALIZA W PODSTAWOWYCH PRZEKROJACH 49 CZYNNIKI ODDZIAŁUJĄCE NA ZMIANY CEN 50 ZMIANY CEN A EKSPORT 51 OCZEKIWANIA ZMIAN CPI 51 MARŻE NA SPRZEDAŻY KRAJOWEJ I ZAGRANICZNEJ 52 CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA ZMIANY MARŻ 52

13. BARIERY ROZWOJU – WYBRANE PROBLEMY 54 ANEKS 1 - UWAGI METODOLOGICZNE 55 ANEKS 2 – FORMULARZ BADANIA ANKIETOWEGO 56


5

5

Synteza

W świetle wyników Szybkiego Monitoringu NBP oraz danych statystyki publicznej można

sformułować następujące wnioski w obszarze koniunktury gospodarczej.

Na początku 2010 r. przedsiębiorstwa odnotowały dalszą poprawę sytuacji. Prognozy i

oczekiwania, w tym przede wszystkim prognozy popytu i eksportu cechuje rosnący

optymizm. Przekłada się on na coraz mniejszy odsetek firm redukujących zatrudnienie i

coraz większy udział przedsiębiorstw je zwiększających. Nie przekłada się on natomiast

jeszcze na plany inwestycyjne przedsiębiorstw.

Tempo poprawy pozostało niskie, a zróżnicowanie między poszczególnymi branżami i

klasami wysokie. Poza słabą aktywnością inwestycyjną i słabym popytem wewnętrznym,

dodatkowy niekorzystny wpływ na tempo poprawy w I kw. miała mroźna zima, która odbiła

się najsilniej na sytuacji budownictwa. Mimo stopniowej poprawy, głównym problemem

sektora przedsiębiorstw pozostaje zbyt niski popyt, a w dalszej kolejności wahania kursu

walutowego oraz silna konkurencja.

1. Skala zaobserwowanej poprawy w obszarze popytu pozostaje niewielka. Odnotowano

nieznaczny wzrost poziomu wykorzystania mocy produkcyjnych oraz niewielki spadek

bariery popytu. Niski popyt pozostał najważniejszym problemem sektora

przedsiębiorstw. Prognozy w zakresie popytu oraz produkcji są jednak coraz bardziej

optymistyczne, a ich poprawa obserwowana jest w większości branż i klas. Zmniejsza

się również problem nadmiernych zapasów produktów gotowych.

2. Wyraźnie rośnie optymizm prognoz eksportu. Sytuacja w grupie eksporterów jest

coraz lepsza, a opłacalność sprzedaży zagranicznej, mimo aprecjacji złotego

względem euro, pozostaje wysoka. M.in. ze względu na wciąż korzystny dla

eksporterów kurs złotego, ale też zapewne ze względu na wcześniej poniesione

straty na opcjach walutowych, firmy rzadziej niż w latach 2006-2008 sięgają po

instrumenty finansowe zabezpieczające przed ryzykiem dewizowym. Takie metody

wykorzystywane są znacznie częściej przez duże przedsiębiorstwa oraz eksporterów

zaopatrujących się na rynkach zagranicznych (eksporterów-importerów). W grupie

przedsiębiorstw, które rok temu informowały o poniesieniu znaczących strat na

instrumentach pochodnych odnotowano znaczącą poprawę sytuacji.

3. Przedsiębiorstwa coraz rzadziej planują zwolnienia i coraz częściej zamierzają

zwiększać liczbę pracowników, niemniej w II kw. zatrudnienie w całym sektorze

może jeszcze nie rosnąć. Wzrost optymizmu prognoz zatrudnienia przekłada się

również na wzrost odsetka przedsiębiorstw planujących podwyższać wynagrodzenia.


6

6

W II kw. podwyżki zamierzają przeprowadzić częściej duże przedsiębiorstwa niż

sektor MSP.

4. Nie widać oznak wzrostu aktywności inwestycyjnej. Odsetek nowoplanowanych

inwestycji pozostaje na niskim poziomie. Sytuacja wewnątrz próby jest jednak

zróżnicowana. W tych grupach przedsiębiorstw, które bardziej ograniczyły

inwestycje w okresie nasilenia skutków kryzysu, obecnie obserwuje się wzrost

odsetka nowych projektów. Pozytywnie należy ocenić również kolejne już

zwiększenie się udziału przedsiębiorstw kontynuujących projekty rozpoczęte w

okresie wcześniejszym – zamiar rezygnacji z dokończenia inwestycji jest obecnie

zjawiskiem równie rzadkim jak przed wybuchem kryzysu finansowego.

5. Słaba aktywność inwestycyjna jest jednym z powodów niskiego zainteresowania

przedsiębiorstw zwiększaniem zadłużenia wobec banków. Kredytobiorcy

przeznaczają pozyskane środki głównie na cele bieżące, zaś inwestycje finansowane

są coraz częściej ze środków własnych. Przestała poprawiać się również dostępność

kredytu – w I kw. przedsiębiorstwa poinformowały o nieco większych trudnościach w

jego uzyskaniu niż pod koniec 2009 r. Zdaniem ankietowanych częstsze przyczyny

odmowy kredytu nie wynikały z braku zdolności kredytowej i były niezależne od

kondycji firmy.

6. Utrzymała się wysoka płynność, jak też zdolność do spłaty zadłużenia, zarówno z

tytułu kredytu bankowego, jak i zobowiązań handlowych. Sytuacja wewnątrz próby

jest jednak wyraźnie zróżnicowana i w niektórych klasach obserwowane jest

pogorszenie płynności. Trudności mają zwłaszcza przedsiębiorstwa najmniejsze i

transport. W najlepszej sytuacji płynnościowej pozostają przedsiębiorstwa

największe, w tym energetyka.

7. Oczekiwania inflacyjne ankietowanych przedsiębiorstw osłabiły się wyraźnie. Nie

przełożyło się to jednak na plany odnośnie cen na oferowane przez przedsiębiorstwa

towary i usługi. Również w przypadku prognoz cen w próbie obserwowane jest

wyraźne zróżnicowanie. O spadku dynamiki cen informują m.in. firmy budowlane.

8. W okresie nasilenia się efektów międzynarodowego kryzysu finansowego firmy

budowlane radziły sobie dobrze. Wynikało to m.in. z wysokich marż na sprzedaży

oraz nagromadzonych w okresie boomu gospodarczego środków finansowych, które

pozwalały funkcjonować budownictwu w okresie obniżonego popytu i obniżonej

dostępności do kredytu. Sytuacja jednak stopniowo się pogarszała, na co w I kw. br.

nałożyła się również ciężka zima. W efekcie kondycja firm budowlanych w I kw.

wyraźnie osłabła. Wydaje się jednak, że niektóre problemy mogą mieć charakter

przejściowy, na co wskazuje m.in. wzrost planowanych inwestycji w tej sekcji i

oczekiwana przez te przedsiębiorstwa poprawa sytuacji w II kw. O dalszej poprawie


7

7

sytuacji można natomiast mówić w odniesieniu do sekcji Przetwórstwo przemysłowe,

a więc grupy firm, które najsilniej odczuły skutki międzynarodowego kryzysu

finansowego. Poprawa w tej sekcji następuje zwłaszcza w obszarze popytu i

produkcji.


8

8

1. Sytuacja ekonomiczna W I kw. 2010 r. sektor przedsiębiorstw odnotował niewielką poprawę sytuacji. Zanotowano również dalszy wzrost

optymizmu prognoz, czemu sprzyjały coraz lepsze perspektywy sprzedaży. Jednocześnie wewnątrz próby sytuacja

pozostała bardzo zróżnicowana i część przedsiębiorstw, w tym zwłaszcza budownictwo i transport odczuły jej

pogorszenie. Wzrósł odsetek przedsiębiorstw, które trudności związane z kryzysem mają już za sobą.

Bieżące oceny sytuacji ekonomicznej

-30

-20

-10

0

10

20

30

40

50

60

70

80

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

wskaźnik zmiana r/r trend wskaźnika

Rys. 1 Wskaźnik bieżącej oceny sytuacji ekonomicznej BOSE (wskaźnik (różnica sald): odsetek firm w bardzo dobrej i dobrej sytuacji minus odsetek firm w słabej, złej i bardzo złej sytuacji)

22,5 24,4 21,1 20,9 20,2

62,4 62,7 64,9 63,0 66,2

7,5 4,95,6 5,2 4,8

5,9 6,4 8,1 9,9 8,1

0%

20%

40%

60%

80%

100%

1Q2009 2Q2009 3Q2009 4Q2009 1Q2010

bardzo dobra

dobra

słaba

zła

bardzo zła

Rys. 2 Oceny sytuacji ekonomicznej – struktura próby

40

50

60

70

80

90

100

110

2009 2010

EU (27 countries) Czech Republic

Germany Hungary

Poland Slovakia

Rys. 3 Economic sentiment indicator (ESI) w wybranych krajach UE w okresie IV2009 – III 2010 źródło: Eurostat1

Początek 2010 r. przyniósł niewielką poprawę

ocen sytuacji bieżącej sektora przedsiębiorstw.

Wskaźnik sytuacji ekonomicznej BOSE2 wzrósł

względem poprzedniego kwartału o 2,7 pp. i był o

11,7 pp. wyższy niż w I kw. 2009 r. - czyli w okresie

nasilenia się efektów międzynarodowego kryzysu

finansowego. Za bardzo dobrą lub przynajmniej dobrą

uznało swoją sytuację nieco powyżej 74% firm, wobec

68% w I kw. 2009 r.

Szósty kwartał z rzędu najczęściej

wymienianym źródłem trudności pozostawał niski

popyt, choć w wielu branżach zauważalna była

poprawa sytuacji. Inne napotykane obecnie przez

ankietowanych problemy to przede wszystkim

wahający się i nieprzewidywalny kurs złotego

względem walut obcych, wysoka konkurencja rynkowa

oraz zatory płatnicze.

Po słabszym IV kw., koniunktura gospodarcza

Polski w I kw. poprawiła się mocniej na tle pozostałych

krajów UE, na co wskazuje wzrost wskaźnika ESI dla

Polski powyżej średniej dla UE (por. Rys. 3).

1 http://epp.eurostat.ec.europa.eu/tgm/table.do?tab=table&init=1&language=en&pcode=teibs010&plugin=1

2 Wskaźnik BOSE stanowi różnicę sald odsetka firm w bardzo dobrej i dobrej sytuacji oraz odsetka firm w słabej, złej i bardzo złej sytuacji.


9

9

Prognozy sytuacji ekonomicznej

-30

-25

-20

-15

-10

-5

0

5

10

15

20

25

30

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

zmiana r/r

wskaźnik SA

Rys. 4 Wskaźnik prognoz sytuacji ekonomicznej przedsiębiorstw WPSE wskaźnik (różnica sald): odsetek firm oczekujących poprawy minus odsetek firm oczekujących pogorszenia po usunięciu wahań sezonowych

Ankietowani oczekują dalszej poprawy sytuacji w

II kw. br. Wskaźnik prognoz sytuacji WPSE3 po korekcie

sezonowej wzrósł o 2,4 pp. względem poprzedniego

kwartału i był o ponad 25 pp. większy w porównaniu do

analogicznego okresu ub.r. (por. Rys. 4). Wskaźnik

osiągnął wartości sprzed II poł. 2008 r. Poprawy

sytuacji w II kw. oczekuje niemal 25% przedsiębiorstw,

zaś pogorszenia spodziewa się niespełna 5% firm.

Pozytywne sygnały zanotowano w większości

analizowanych klas.

Oceny i prognozy sytuacji – analiza w podstawowych przekrojach

-40

-30

-20

-10

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

przetwórstwo przemysłowe

budownictwo

handel

Rys. 5 Wskaźnik bieżącej oceny sytuacji ekonomicznej BOSE w sekcji Przetwórstwo przemysłowe, Budownictwo oraz Handel

-20

-10

0

10

20

30

40

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

przetwórstwo przemysłowe budownictwo SAhandel i naprawy SA

Rys. 6 Wskaźnik prognoz sytuacji ekonomicznej WPSE w sekcji Przetwórstwo przemysłowe, Budownictwo oraz Handel

Oceny sytuacji są nadal zróżnicowane w obrębie

poszczególnych branż i klas.

W transporcie, zgodnie z przewidywaniami

respondentów, sytuacja wyraźnie się pogorszyła i

sekcja ta odznacza się obecnie największym odsetkiem

firm w słabej i złej sytuacji – 37% wobec 25% w całej

próbie (por. Rys. 7). Najczęściej wymienianym

problemem firm transportowych jest niski popyt.

Zgodnie z prognozami respondentów sytuacja w II kw.

powinna się jednak poprawić.

W I kw. pogorszenie sytuacji zanotowały również

firmy budowlane - odnotowano m.in. dalszy wzrost

wolnych mocy produkcyjnych4. Najczęściej

wymienianym problemem branży pozostał niski popyt.

Duży wpływ na sytuację budownictwa w I kw. miały

warunki pogodowe, co może oznaczać przejściowy

charakter zaburzeń w tej branży. Potwierdzeniem dla

tej tezy jest przewaga optymizmu w prognozach

sytuacji (poprawy oczekuje 23% firm budowlanych, a z

pogorszeniem liczy się tylko 3% przedsiębiorstw) oraz

poprawa prognoz inwestycji5.

Czwarty kwartał z rzędu sytuacja w

przedsiębiorstwach z sekcji Przetwórstwo przemysłowe

poprawiła się. Złożyła się na to z jednej strony

3 Wskaźnik WPSE stanowi różnicę sald odsetka firm oczekujących poprawy sytuacji oraz odsetka firm oczekujących pogorszenia sytuacji.

4 Por. rozdział „Wykorzystanie mocy produkcyjnych”, str. 39 5 Por. rozdział „Inwestycje”, str. 30


10

10

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

transport

usługi pozostałe

cała próba

Rys. 7 Wskaźnik bieżącej oceny sytuacji ekonomicznej BOSE w sekcji Transport oraz w pozostałych usługach

-30

-20

-10

0

10

20

30

40

50

60

70

80

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

nieeksporterzy (prz.przem.)eksporterzy (prz.przem.)eksporterzy wyspecjal. (prz.przem.)

Rys. 8 Wskaźnik bieżącej oceny sytuacji ekonomicznej BOSE w sekcji Przetwórstwo przemysłowe w podziale na nieeksporterów oraz eksporterów, w tym wyspecjalizowanych

poprawa kondycji w grupie eksporterów, z drugiej zaś

wyraźne pogorszenie sytuacji firm zorientowanych

wyłącznie na rynek krajowy. Głównym problemem firm

przetwórczych pozostaje niski popyt, zaś w grupie

eksporterów niemniej ważne są wahania kursu

walutowego.

Jeśli chodzi o główne grupy przemysłowe to w

najlepszej sytuacji znajdują się obecnie firmy

oferujące produkty energetyczne, a także producenci

dóbr trwałych - obie te grupy odnotowały wyraźną

poprawę sytuacji w ciągu kwartału, przy czym pierwsza

z tych grup praktycznie nie wykazuje problemów z

pozyskaniem odbiorców, zaś firmy produkujące dobra

trwałego użytku odnotowały wyraźną poprawę w tym

zakresie. Wyraźnie gorzej oceniają swoją sytuację

pozostałe trzy grupy, tj. firmy oferujące dobra

konsumpcyjne nietrwałe, a także producenci dóbr

zaopatrzeniowych oraz inwestycyjnych. W tych trzech

grupach nastąpiła jednak poprawa sytuacji, ale słabsza

co do skali i przy nie zmniejszających się problemach z

popytem.

Dość wyraźną poprawę w I kw. zanotowały firmy

handlowe - odsetek firm w słabej i złej sytuacji zmniejszył się w tej branży z 33% do 23%.

Najczęściej wymienianą barierą pozostaje dla tej sekcji niski popyt, ale skala tego problemu

osłabiła się. Nieznacznie poprawiły się w handlu marże, w tym zarówno marże na sprzedaży

krajowej, jak i zagranicznej6.

Wciąż najlepiej swoją sytuację ocenia energetyka oraz górnictwo. Relatywnie dobre

oceny utrzymały się, mimo pogorszenia w grupie pozostałych firm usługowych. Również w

usługach najczęściej wymienianą barierę rozwoju stanowi niski popyt.

Poprawiła się sytuacja przedsiębiorstw dużych i bardzo dużych, przy umiarkowanym

tempie poprawy kondycji firm małych i średnich. Sektor MSP nadrobił nieco w stosunku do okresu

najsilniejszego spowolnienia, ale to przede wszystkim duże i bardzo duże podmioty (w tym

zwłaszcza eksporterzy) odrobiły straty z przełomu 2008 i 2009 r.

Nie widać większych różnic w ocenach sytuacji między przedsiębiorstwami prywatnymi i

publicznymi. Głębsza dezagregacja pokazuje jednak, że w obrębie sektora publicznego sytuacja

firm jest bardzo zróżnicowana. Bardzo dobrze radzą sobie podmioty samorządowe, gdzie istnieje

wysoka reprezentacja branży energetycznej oraz firm oferujących usługi komunalne; natomiast

bardzo słabo oceniają swoją sytuację jednostki należące do Skarbu Państwa. W obrębie sektora

6 Por. rozdział „Marże na sprzedaży krajowej i zagranicznej”, str. 52


11

11

prywatnego różnice nie są już takie duże, niemniej firmy z kapitałem zagranicznym „tradycyjnie”

już osiągnęły nieco lepsze wyniki niż przedsiębiorstwa z kapitałem krajowym.

Czy przedsiębiorstwa najgorsze mają już za sobą?

Trzeci kwartał spytano przedsiębiorstwa, czy wciąż odczuwają skutki międzynarodowego

kryzysu finansowego lub spowolnienia gospodarczego. Wyniki okazały się lepsze niż przed trzema

miesiącami oraz zdecydowanie lepsze niż pół roku temu (por. Rys. 9). Przybyło przedsiębiorstw,

które dobrze oceniają swoją sytuację i jednocześnie nie odczuły bądź nie odczuwają już

negatywnych skutków kryzysu finansowego. Wydaje się więc, że tempo „wychodzenia z kryzysu”

nieco przyspieszyło względem poprzedniego kwartału, choć nadal jest ono niskie.

Oceny stanu koniunktury różnią się jednak w poszczególnych branżach i klasach (por.

Rys. 11). Najsilniej dotknięte skutkami kryzysu pozostaje przetwórstwo przemysłowe, w tym

zwłaszcza firmy oferujące dobra inwestycyjne. Warto też bliżej przyjrzeć się sytuacji w

budownictwie (por. Rys. 10). Oceny tej grupy zmieniły się w ciągu ostatniego kwartału –

wyraźnie zwiększył się odsetek przedsiębiorstw, które odczuwają trudności, ale oczekują

poprawy sytuacji w najbliższej przyszłości. Pozytywnym zjawiskiem był zaś spadek odsetka firm

mających kłopoty i nie oczekujących poprawy oraz niższy udział przedsiębiorstw, które dopiero

oczekują pojawienia się problemów. Sugeruje to, że pogorszenie jest nietrwałe.

Najmniej przez kryzys ucierpiały: energetyka oraz górnictwo. Skutki spowolnienia

gospodarczego z opóźnieniem zaczynają się pojawiać natomiast w budownictwie i usługach, a

więc w przedsiębiorstwach oferujących swoje produkty głównie na rynku krajowym. Jeśli chodzi

o wielkość zatrudnienia, to nieco szybciej sytuacja poprawia się w dużych przedsiębiorstwach niż

w sektorze MSP.

35,441,9

13,012,7

24,825,3

17,113,2

9,7 6,9

0%

20%

40%

60%

80%

100%

IV kw. I kw.

A

B

C

D

E

Rys. 9 Jak przedsiębiorstwa oceniają swoją obecną sytuację – wyniki IV kw. 2009 r. i I kw. 2010 r. A – firma oczekuje pojawienia się trudności B – firma boryka się z trudnościami i nie widać poprawy C – boryka się z trudnościami, ale wkrótce się skończą D – borykała się z trudnościami, ale ma już je za sobą E – firma nie ma i nie odczuwała trudności

37,8 38,5

9,5 7,3

21,6 31,3

17,614,6

13,5 8,3

0%

20%

40%

60%

80%

100%

IV kw. I kw.

A

B

C

D

E

Rys. 10 Oceny w sekcji Budownictwo (opis analog. jak na Rys. 9)

39,5

45,7

35,4

36,1

26,3

35,9

36,7

43,7

35,8

38,5

41,7

45,8

54,9

66,7

41,9

67,4

73,3

64,3

68,6

64,3

60,5

57,2

64,4

57,9

59,1

64,3

61,2

62,7

76,2

68,8

71,9

100,0

62,5

65,4

0 20 40 60 80 100 120 140 160 180

MSP

duże

nieeksporter

eksporter

prod.inwestycyjne

zaopatrzeniowe

prod.kons.trwałe

prod.kons.nietrwałe

prod.energetyczne

przetwór.przem.

budownictwo

handel

transport

usługi

górnictwo i kopaln.

wytw.i zaop.w en.

cała próba

nie dotknięci kryzysem przezwyciężyli problemy

Rys. 11 Odsetek firm nie dotkniętych kryzysem (lewy panel) oraz firm, które doświadczyły trudności, ale sobie z nimi już poradziły bądź wkrótce poradzą (prawy panel) wg podstawowych klas Podział wg eksporterów i nieeksporterów dotyczy wyłącznie sekcji Przetwórstwo przemysłowe. Odsetek firm, które doświadczyły trudności, ale sobie z nimi poradziły lub poradzą wkrótce został policzony z pominięciem jednostek, które ominął kryzys/recesja


12

12

2. Popyt i produkcja W I kw. 2010 r. odnotowano dalsze niewielkie osłabienie bariery popytu. Jednocześnie wzrosły wartości

wskaźników oczekiwanego popytu oraz produkcji na II kw. 2010 r., a ich poziomy są bliskie notowanym przed

okresem spowolnienia gospodarczego.

Wzrosty wskaźników odnotowano w większości analizowanych grup przedsiębiorstw. Jednocześnie rośnie

zapotrzebowanie na polski eksport, choć częściej zwiększenia sprzedaży na obce rynki oczekują przedsiębiorstwa

eksportujące relatywnie mało niż podmioty, dla których podstawowym rynkiem zbytu jest zagranica. Pomimo

umocnienia złotego w stosunku do euro, opłacalność eksportu pozostała na relatywnie wysokim poziomie. Dalsza

aprecjacja rodzimej waluty mogłaby jednak zagrozić działalności eksportowej w przyszłości.

Bariera popytu

0%

4%

8%

12%

16%

20%

24%

28%

32%

1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

problemy z popytemtrend

Rys. 12 Niski popyt jako bariera rozwoju (na osi pionowej odsetek firm informujących o problemach ze znalezieniem odbiorcy na swoje produkty)

3%

7%

11%

15%

19%

23%

27%

31%

35%

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

nieeksporter

eksporter

Rys. 13 Niski popyt jako bariera rozwoju w przetwórstwie przemysłowym (na osi pionowej odsetek firm informujących o problemach ze znalezieniem odbiorcy na swoje produkty) w grupie eksporterów i przedsiębiorstw nieeksportujących

W I kw. 2010 r. lekkiemu zmniejszeniu uległ

odsetek przedsiębiorstw, które deklarowały, że barierą

mogącą zagrozić działalności firmy jest niski popyt na

oferowane przez nie produkty. Odsetek

przedsiębiorstw zgłaszających taki problem wyniósł

19%, wobec 20% w IV kw. 2009 r. Pomimo odnotowanej

w ostatnich czterech kwartałach poprawy sytuacji,

wskaźnik bariery popytu nadal kształtuje się na

względnie wysokim poziomie - powyżej średniej

wartości indeksu z okresu badania (od 1999 r.).

Zmniejszenie bariery popytu odnotowano przede

wszystkim w przedsiębiorstwach usługowych, także w

budownictwie, natomiast w przetwórstwie

przemysłowym odsetek przedsiębiorstw zgłaszających

problem bariery popytu lekko wzrósł względem IV kw.

2009 r. Nasilenie bariery popytu w przetwórstwie

przemysłowym wynikało przede wszystkim z

pogorszenia sytuacji w grupie przedsiębiorstw

zorientowanych wyłącznie na rynek wewnętrzny.

Odnotowano także lekki wzrost bariery popytu wśród

nieeksporterów (por. Rys. 13).


13

13

Prognozy popytu i zamówień

-30

-20

-10

0

10

20

30

40

1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

wskaźniktrwały komponent wskaźnikaSA

Rys. 14 Wskaźnik prognoz popytu ogółem (saldo odpowiedzi), trwały komponent wskaźnika (saldo odpowiedzi) oraz trend wskaźnika prognoz popytu ogółem

-25

-20-15

-10-5

0

510

15

2025

3035

40

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

wskaźnik

SA

Rys. 15 Wskaźnik prognoz nowych zamówień (saldo odpowiedzi) oraz trend tego wskaźnika

W ostatnim badaniu zaobserwowano wzrost

wskaźnika prognoz popytu (po korekcie sezonowej) o

2,7 pkt. do poziomu 15,6 pkt. Obecnie wskaźnik ten

kształtuje się na najwyższym poziomie od połowy 2008

r., nieco powyżej średniej wartości z ostatnich

jedenastu lat. Wzrost wartości wskaźnika sugeruje, że

przedsiębiorstwa spodziewają się większego

zapotrzebowania na oferowane produkty w II kw.

2010 r. Wyraźną poprawę odnotował także trwały

komponent wskaźnika (z 1,9 pkt. w I kw. 2010 r. do

6,6 pkt. w II kw.) (por. Rys. 14).

Analogicznie jak wskaźnik prognoz popytu

kształtował się w ostatnim badaniu indeks nowych

zamówień (po korekcie sezonowej), który od roku

systematycznie rośnie. Obecna wartość tego

wskaźnika (22,4 pkt.) jest najwyższa od okresu sprzed

ostatniego spowolnienia gospodarczego i kształtuje się

nieco powyżej średniej wartości wskaźnika

notowanego od 2002 r. (por. Rys. 15).

Prognozy produkcji

-30

-20

-10

0

10

20

30

40

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

wskaźnik

SA

Rys. 16 Wskaźnik prognoz produkcji (saldo odpowiedzi) oraz trend tego wskaźnika

Poprawa nastrojów w obszarze popytu przełożyła

się na dalszy wzrost wskaźnika prognozowanej

produkcji. Poziom wskaźnika prognoz produkcji na

II kw. 2010 r. (indeks po korekcie sezonowej) wzrósł o

3,3 pkt. względem poprzedniego kwartału i kształtuje

się obecnie na poziomie 17,8 pkt. W związku ze

wzrostem wskaźnika oczekiwanej produkcji w II kw.

2010 r., należy spodziewać się przyspieszenia wzrostu

produkcji dóbr i usług wytwarzanych przez

ankietowane przedsiębiorstwa (por. Rys. 16).


14

14

Wskaźniki prognoz popytu- analiza w podstawowych przekrojach

-30

-20

-10

0

10

20

30

40

50

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

budownictwo SAhandel i naprawy SAprzemysł SA

Rys. 17 Wskaźniki prognoz popytu (salda odpowiedzi po korekcie sezonowej) w przemyśle, budownictwie oraz handlu

-20

-10

0

10

20

30

40

50

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

budownictwo SA

handel i naprawy SA

przemysł SA

Rys. 18 Wskaźniki nowych zamówień (salda odpowiedzi po korekcie sezonowej) w przemyśle, budownictwie oraz handlu

-30

-20

-10

0

10

20

30

40

50

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

obsługa nieruchomości, wynajem SA

transport, gospodarka magazynowa SA

Rys. 19 Wskaźniki prognoz produkcji (salda odpowiedzi po korekcie sezonowej) w transporcie oraz obsłudze nieruchomości i wynajmie

Analiza wskaźników oczekiwanego popytu oraz

produkcji (po skorygowaniu o czynniki sezonowe) w

podstawowych grupach przedsiębiorstw prowadzi do

następujących konkluzji:

• Wzrost wskaźników prognoz popytu oraz produkcji

na II kw. 2010 r. odnotowano w przetwórstwie

przemysłowym oraz w handlu i naprawach.

Analogiczne indeksy dla budownictwa spadły, choć

ich poziomy pozostają dodatnie i są zdecydowanie

wyższe niż w analogicznym okresie ubiegłego roku.

Nie zmieniły się natomiast oczekiwania wśród

podmiotów zajmujących się transportem oraz

obsługą nieruchomości i wynajmem. Poziomy

wskaźników dla wymienionych grup przedsiębiorstw

są dodatnie, co sugeruje utrzymanie dodatniego

tempa wzrostu produkcji w tych sekcjach (por. Rys.

17 - Rys. 19).

• Zwiększyć produkcję planują zarówno

przedsiębiorstwa nieeksportujące jak i eksporterzy.

Wśród podmiotów eksportujących więcej optymizmu

wykazują przedsiębiorstwa oferujące ponad połowę

swojej produkcji na rynku krajowym. Nieco niższy

jest natomiast poziom indeksu oczekiwanej

produkcji dla podmiotów, dla których głównym

rynkiem zbytu jest zagranica (por. Rys. 20-Rys. 21).

• Lekki wzrost wskaźnika prognoz produkcji

odnotowano wśród producentów dóbr

konsumpcyjnych i zaopatrzeniowych. Zmniejszył się

natomiast poziom indeksu dla producentów dóbr

inwestycyjnych (por. Rys. 22).

• Wzrost wskaźników oczekiwanego popytu oraz

produkcji zanotowano zarówno wśród

przedsiębiorstw sektora MSP, jak i w grupie

przedsiębiorstw dużych. Obecnie nie występują

różnice w poziomach wskaźników dla tych grup

podmiotów (por. Rys. 23).

• Wzrostu zapotrzebowania na oferowane produkty

oczekują przedsiębiorstwa sektora prywatnego oraz

publicznego. Jednocześnie obie grupy


15

15

przedsiębiorstw częściej niż w poprzednim kwartale

planują zwiększenie produkcji.

-20

-15

-10

-5

0

5

10

15

20

25

30

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

eksporterzy SAnieeksporterzy SA

Rys. 20 Wskaźniki prognoz produkcji (salda odpowiedzi po korekcie sezonowej) w grupie eksporterów i nieeksporterów

-30

-20

-10

0

10

20

30

40

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

eksport do 50% SA

eksport powyżej 50% SA

Rys. 21 Wskaźniki prognoz produkcji (salda odpowiedzi po korekcie sezonowej) w grupie eksporterów przeznaczających większość produkcji na eksport oraz pozostałych eksporterów

-40

-30

-20

-10

0

10

20

30

40

2007 2008 2009 2010

konsumpcyjne SAzaopatrzeniowe SAinwestycyjne SA

Rys. 22 Wskaźniki prognoz produkcji w grupie firm oferujących dobra inwestycyjne, konsumpcyjne i zaopatrzeniowe (sekcja Przetwórstwo przemysłowe; salda odpowiedzi po korekcie sezonowej)

-20

-15

-10

-5

0

5

10

15

20

25

30

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

MSP SA duże SA

Rys. 23 Wskaźniki prognoz produkcji (salda odpowiedzi po korekcie sezonowej) w sektorze MSP oraz w grupie podmiotów „dużych”


16

16

Eksport, import

Oceny i prognozy eksportu

-25

-20

-15

-10

-5

0

5

10

15

20

25

30

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 20102

2,5

3

3,5

4

4,5

5

wsk. umów ekspkurs eurowsk. umów eksp. s.a.

Rys. 24 Wskaźnik umów eksportowych (saldo odpowiedzi), wskaźnik odsezonowany, trend wskaźnika oraz rzeczywisty kurs euro (prawa oś)

30

32

34

36

38

40

42

44

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

sr udz eksportu w przych ogółem4 okr. śr. ruch. (sr udz eksportu w przych ogółem)

Rys. 25 Udział eksportu w przychodach ogółem w grupie eksporterów-oraz trend (uzyskany metodą średniej ruchomej 4-okr) (dane w %)

-20

-10

0

10

20

30

40

50

60

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

2

2,5

3

3,5

4

4,5

5

WPE WPE sa

trend kurs euro

Rys. 26 Wskaźnik prognoz eksportu WPE, oraz rzeczywisty kurs euro

W I kw. 2010 r. odnotowano poprawę

oczekiwań analizowanych przedsiębiorstw odnośnie

wielkości eksportu. Pomimo wyraźnej poprawy

względem analogicznego okresu poprzedniego roku

zapotrzebowanie na polskie produkty ze strony

głównych odbiorców naszego eksportu jest nadal

istotnie mniejsze niż przed okresem ostatniego

spowolnienia gospodarczego. Kurs złotego w marcu w

relacji do grudnia 2009 r., umocnił się do euro i

nieznacznie osłabił w stosunku do dolara. Pogorszyła

się zatem konkurencyjność cenowa polskiego eksportu

rozliczanego w euro oraz spadła opłacalność sprzedaży

rozliczanej w tej walucie. Pomimo niekorzystnych

tendencji, opłacalność eksportu nadal utrzymuje się na

relatywnie wysokim poziomie.

Wskaźnik zawartych umów eksportowych (po

korekcie sezonowej) czwarty kwartał z rzędu

odnotował wzrost (o 4,3 pp.), a jego poziom jest po raz

pierwszy od początku 2008 r. dodatni (por. Rys. 24).

Jednocześnie zmniejszył się odsetek eksporterów wśród

ankietowanych przedsiębiorstw, co jednak jest

spowodowane zmianami w strukturze próby- odsetek

eksporterów wśród podmiotów biorących udział w

badaniu zarówno w grudniu 2009 r. jak i w marcu 2010

r. nie uległ istotnej zmianie. Nieznacznie zwiększył się

natomiast średni udział eksportu w przychodach

badanych eksporterów i wynosi obecnie 39,4% (por.

Rys. 25).

Dalszej poprawie uległy oczekiwania odnośnie

sprzedaży eksportowej. Wskaźnik prognoz eksportu na

II kw. 2010 r. odnotował lekki wzrost (do 18,4 pkt.) i

kształtuje się obecnie na najwyższym poziomie od

dwóch lat, choć nadal poniżej średniej wartości

indeksu (notowanego od 2001 r.). Wartości indeksu

powyżej 0 pkt. oznaczają że więcej eksporterów

oczekuje wzrostu eksportu w najbliższym kwartale niż

spadku (por. Rys. 26).


17

17

-20

-10

0

10

20

30

40

50

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

2,5

3

3,5

4

4,5

5

wskaźnik nowych umów eksportowychkurs euro

Rys. 27 Wskaźnik prognoz nowych umów eksportowych (saldo odpowiedzi) oraz rzeczywisty kurs euro

Poprawę wskaźnika prognoz eksportu

zaobserwowano w 15 spośród 19 poddanych analizie

działów z sekcji Przetwórstwo przemysłowe (w

poprzednim kwartale wzrosty wskaźników odnotowano

w 11 działach). Jednocześnie wskaźnik prognoz

eksportu (indeks po korekcie sezonowej) dla wszystkich

działów przyjął wartości dodatnie.

Silny wzrost odnotował także wskaźnik prognoz

nowych umów eksportowych7. Jego poziom (13,5 pkt.)

jest obecnie najwyższy od 2007 r., jednak, podobnie

jak w przypadku wskaźnika prognoz eksportu, istotnie

niższy od średniej wartości wskaźnika notowanego od

2001 r. (por. Rys. 27).

Import

40

50

60

70

80

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

0

5

10

15

20

25odsetek importerów

sredni udział importu

Rys. 28 Średni udział importu zaopatrzeniowego w kosztach oraz odsetek respondentów korzystających z importu (prawa oś)

W I kw. 2010 r. odnotowano niewielki wzrost

udziału importu zaopatrzeniowego w kosztach

badanych przedsiębiorstw (z 18,8% do 19,8% w I kw.

2010 r.). Jednocześnie niewielkiemu zmniejszeniu uległ

odsetek importerów w próbie (o 1,7 pp. do 60,8%) (por.

Rys. 28).

7 Wzrost wskaźnika prognoz eksportu i spadek wskaźnika prognoz nowych umów eksportowych może sugerować wzrost sprzedaży eksportowej w ramach dotychczasowych umów eksportowych zawartych przez przedsiębiorstwa.


18

18

3. Kurs walutowy a opłacalność eksportu W I kw. br. konkurencyjność cenowa polskiego eksportu rozliczanego w euro uległa pogorszeniu jednak nadal

utrzymywała się na relatywnie wysokim poziomie. Podobnie jak w poprzednim badaniu średnie kursy graniczne

opłacalności eksportu były niższe od kursów rzeczywistych dolara oraz euro, a odsetek przedsiębiorstw, dla

których eksport nie był opłacalny pozostał na niskim poziomie. Jednocześnie nieco więcej przedsiębiorstw

zadeklarowało, że barierą mogącą w przyszłości zagrozić działalności przedsiębiorstwa jest kurs walutowy,

zarówno jego poziom jak i wahania. Odsetek podmiotów stosujących instrumenty zabezpieczające przed

ryzykiem kursowym, po wyraźnym spodku w zeszłym roku, pozostał na relatywnie niskim poziomie.

Kurs opłacalności eksportu oraz produkcji krajowej

3,0

3,2

3,4

3,6

3,8

4,0

4,2

4,4

4,6

4,8

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

średnia przedział ufności

przedział ufności kurs euro

Rys. 29 Kurs euro, przy którym eksport staje się nieopłacalny wraz z przedziałem ufności wyznaczonym przez +/- 1/2 odchylenia standardowego. Dodatkowo umieszczono rzeczywisty kurs euro

2,02,22,42,62,83,03,23,43,63,84,04,24,44,6

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

średnia przedział ufnościprzedział ufności kurs dolara

Rys. 30 Kurs dolara, przy którym eksport staje się nieopłacalny, wraz z przedziałem ufności wyznaczonym przez +/- 1/2 odchylenia standardowego. Dodatkowo umieszczono rzeczywisty kurs dolara

W marcu 2010 r. w stosunku do grudnia 2009 r.

polska waluta umocniła się względem euro oraz

nieznacznie osłabiła względem dolara. Opłacalność

polskiego eksportu rozliczanego w dolarze nie uległa

zatem zmianie, a pogorszyła się konkurencyjność

cenowa eksportu rozliczanego w euro. Średni kurs

graniczny opłacalności eksportu rozliczanego w euro

lekko się umocnił, jednak skala zmian była dużo

mniejsza niż w przypadku kursu rzeczywistego. W

rezultacie istotnie wzrósł odsetek przedsiębiorstw, dla

których kurs rzeczywisty EUR/PLN kształtował się

poniżej kursu granicznego (z 10,5% w grudniu 2009 r.

do 26,3% w marcu 2010 r.). Jednocześnie nie uległa

istotnej zmianie opłacalność eksportu rozlicznego w

dolarze. Średni kurs graniczny dolara opłacalności

eksportu lekko się osłabił względem grudnia 2009 r., a

odsetek podmiotów, dla których kurs rzeczywisty

USD/PLN kształtował się poniżej kursu brzegowego

opłacalności eksportu (rozliczanego w dolarze) jest na

nieznacznie wyższym poziomie niż w poprzednim

badaniu (odsetek ten wyniósł 23,3% w marcu 2010 r.)

(por. Rys. 29, Rys. 30).


19

19

Opłacalność eksportu

0

10

20

30

40

50

60

70

80

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

dolar euro

Rys. 31 Udział podmiotów (w proc.), dla których graniczny kurs opłacalności eksportu wzrósł powyżej rzeczywistego kursu USD/PLN oraz EURO/PLN

0

10

20

30

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

udz. nieopłacalnego eksportu w przychodach ze sprzedaży eksp.

udz. podmiotów informujących o nieopłacalnym eksporcie

Rys. 32 Udział nieopłacalnego eksportu w przychodach ze sprzedaży eksportowej przedsiębiorstw (średnia w %) oraz odsetek podmiotów informujących o nieopłacalnym eksporcie

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

1

2

3

4

5

6

7

kurs jako bariera kurs euro

Rys. 33 Kurs walutowy jako bariera rozwoju przedsiębiorstwa (lewa oś) oraz rzeczywisty kurs euro (prawa oś)

Umocnienie złotego względem euro

spowodowało wzrost odsetka podmiotów, dla których

kurs rzeczywisty euro był niższy od średniego

granicznego kursu opłacalności eksportu. Spowodowało

to wzrost udziału nieopłacalnego eksportu8 w sprzedaży

eksportowej (z 3,7% do 4,7%) oraz wzrost odsetka

eksporterów sygnalizujących problem nieopłacalnego

eksportu (z 12,2% w IV kw. 2009 r. do 15,1% w I kw.

2010 r.) (por. Rys. 31, Rys. 32).

Jednocześnie nieznacznie zwiększył się odsetek

podmiotów (z 13,0% do 13,3%), które wskazały, że kurs

walutowy (zarówno jego poziom, jak i stosunkowo duże

w ostatnim okresie wahania) może być barierą

działalności przedsiębiorstwa. Kurs walutowy od pięciu

kwartałów pozostaje drugą najczęściej podawaną przez

ankietowane podmioty barierą (po problemach z

popytem) (por. Rys. 33).

8 Nieopłacalność rozumiana jako cena*kurs niepokrywające kosztów produkcji i pozostałych kosztów związanych z eksportem towaru.


20

20

Instrumenty zabezpieczające przed ryzykiem kursowym

Odnotowano spadek odsetka firm zabezpieczających się przed ryzykiem kursowym. Był on

prawdopodobnie związany ze stratami na ryzykownych operacjach finansowych, jakie pod

koniec 2008 r. zanotowały przedsiębiorstwa oraz relatywnie wysoką opłacalnością sprzedaży na

eksport.

33,8

40,5 40,3 41,1

32,2 31,1

0

10

20

30

40

50

2005 2006 2007 2008 2009 2010

Rys. 34 Odsetek eksporterów zabezpieczających się przed ryzykiem kursowym z wykorzystaniem instrumentów finansowych

Udział eksporterów stosujących instrumenty

finansowe w celu ograniczenia tego ryzyka wynosi

obecnie 31%, wobec 32% w 2009 r. i nieco ponad 40%

w latach 2006-2008. Częściej z tego rodzaju

zabezpieczeń korzystają eksporterzy będący

jednocześnie importerami (32,5% tej grupy) niż

eksporterzy zaopatrujący się wyłącznie na rynku

krajowym – 18,5%. Instrumenty pochodne stosowane

są również częściej przez duże przedsiębiorstwa –

42% eksporterów zatrudniających powyżej 250 osób

deklaruje ich stosowanie wobec 21% odsetka w

sektorze MSP.

Instrumentem, po który najczęściej sięgają eksporterzy są w dalszym ciągu operacje

forward – stosuje je obecnie 26% firm wykazujących przychody z tytułu sprzedaży zagranicznej.

Z innych instrumentów pochodnych przedsiębiorstwa korzystają znacznie rzadziej, w tym opcje

walutowe stosuje obecnie ponad 4% eksporterów9, ze swapów walutowych korzysta 2,4% firm, z

futures i CIRS - po niespełna 2% respondentów wykazujących eksport.

W 2009 r. niepokój budziła sytuacja przedsiębiorstw, które wykazały straty na

instrumentach pochodnych - takie przedsiębiorstwa stanowiły 7,3% próby (12,2% eksporterów).

Rok temu 60% z tych przedsiębiorstw oceniało swoją sytuację jako słabą lub złą, i było to

dwukrotnie więcej niż w pozostałej grupie firm. Po roku odsetek przedsiębiorstw w słabej lub

złej sytuacji (wśród firm, które poniosły straty) zmalał niemal o połowę i wyniósł 34%, zaś wśród

pozostałych respondentów zmniejszył się o 5 pp. i wyniósł 25%. Trzeba podkreślić, że firmy,

które poniosły straty na operacjach finansowych, już przed wybuchem kryzysu oceniały swoją

sytuację nieco gorzej niż pozostałe przedsiębiorstwa w próbie. Zaobserwowana skala poprawy w

tej grupie sugeruje, że trudności w wielu przypadkach zostały przezwyciężone.

9 Większość z tych przedsiębiorstw, to firmy, które poniosły straty na operacjach finansowych rok temu. W zeszłym roku opcje stosowało w sumie 10,8% eksportujących przedsiębiorstw.


21

21

4. Zatrudnienie

Prognozy zatrudnienia poprawiają się nieprzerwanie od roku – w II kw. przedsiębiorstwa prawie równie często

przewidują wzrost zatrudnienia co jego spadek. Jest to wynikiem zarówno zmniejszenia się udziału

przedsiębiorstw przewidujących redukcję zatrudnienia, jak i wzrostu odsetka firm planujących je zwiększyć.

W większości sekcji i klasyfikacji prognozy zatrudnienia poprawiły się.

Zmiany zatrudnienia – I kw. 2010 r...

51,951,551,351,1

45,044,743,245,1

40,639,842,3

38,533,3

31,533,932,8

34,435,6

40,845,8

52,255,958,661,6

54,4

13,411,710,9

7,0

12,614,4

11,315,0

14,215,312,8

12,312,114,612,614,4

11,59,7

12,813,5

12,813,6

12,012,7

14,5

34,836,837,8

41,9

42,340,9

45,539,8

45,144,944,8

49,354,753,953,552,8

54,154,7

46,540,6

35,030,629,4

25,731,1

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

2

004

2

005

2

006

2

007

2

008

2

009

2

010

spadek bez zm ian wzrost

Rys. 35 Zmiany zatrudnienia o co najmniej 1% w ciągu roku (próba ograniczona do firm biorących udział w ankiecie w dwu kolejnych latach)

Wprawdzie w I kw. 2010 r. badane

przedsiębiorstwa nadal częściej informowały o spadku

zatrudnienia w relacji rocznej, ale wydaje się, że

tendencja uległa odwróceniu – po raz pierwszy od

siedmiu kwartałów spadła liczba firm zmniejszających

liczbę pracowników oraz wzrósł udział przedsiębiorstw

zwiększających zatrudnienie w relacji r/r. W I kw.

ponad połowa przedsiębiorstw zmniejszyła

zatrudnienie względem poprzedniego roku, a blisko co

trzecia firma zwiększyła je w tym czasie. Należy

jednak pamiętać, że początek poprzedniego roku to

już okres wyraźnego spadku zatrudnienia. Także w

ujęciu kwartalnym widać poprawę sytuacji (zwłaszcza

po pominięciu wahań o charakterze sezonowym) –

zwiększa się od roku udział przedsiębiorstw

rozszerzających zatrudnienie i spada odsetek firm je

redukujących.

Prognozy zatrudnienia – II kw. 2010 r.

-40

-30

-20

-10

0

10

20

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

F01 SM NBP_SA

Rys. 36 Wskaźnik prognoz zatrudnienia (saldo odpowiedzi „wzrost” i „spadek”; odsezonowane) a saldo zatrudnienia wg F01 (% firm zwiększających w ciągu roku zatrudnienie minus % zmniejszających; zmiany o co najmniej 1%)

Czwarty kwartał z rzędu poprawiają się

prognozy zatrudnienia. Plany redukcji zatrudnienia są

trochę częstsze niż wzrostu (11,1% wobec 8,8%, dane

odsezonowane, dla danych surowych wskaźniki

zrównały się). Wskaźnik prognoz zatrudnienia po

korekcie sezonowej wzrósł o 3,8 pp. kw/kw. Było to

skutkiem zarówno zmniejszenia się (kw/kw) udziału

przedsiębiorstw przewidujących spadek zatrudnienia,

jak i wzrostu odsetka firm planujących je zwiększyć.

W relacji rocznej wskaźnik zatrudnienia wzrósł o 19,6

pp. r/r, jednak II kw. 2009 r. był okresem najsłabszych

prognoz zatrudnienia.


22

22

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

wzrost zatrudnienia_SAspadek _SA

Rys. 37 Prognozy zatrudnienia (dane odsezonowane)

Prognozy zatrudnienia – analiza w podstawowych przekrojach

Wzrost wskaźnika prognoz zatrudnienia (po korekcie sezonowej) następuje od połowy 2009 r.

w prawie wszystkich analizowanych przekrojach klasyfikacyjnych. W bardzo wielu z nich wskaźnik

ten pozostaje jednak ujemny, a więc w dalszym ciągu prognozy spadku zatrudnienia przeważają

nad prognozami jego wzrostu.

-30

-20

-10

0

10

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

niepubliczne_SA

publiczne_SA

Rys. 38 Wskaźnik prognoz zatrudnienia wg sektorów własności (dane odsezonowane)

-50

-40

-30

-20

-10

0

10

20

30

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

Budownictwo_SAPrzemysł_SAUsługi_SA

Rys. 39 Wskaźnik prognoz zatrudnienia w budownictwie, przemyśle oraz usługach (dane odsezonowane)

-30

-25

-20

-15

-10

-5

0

5

10

15

20

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

Handel i naprawy_SA

Transport_SA

Pozostałe usługi_SA

Rys. 40 Wskaźnik prognoz zatrudnienia w handlu, transporcie i pozostałych usługach (dane odsezonowane)

W podziale wg form własności poprawę prognoz

zatrudnienia odnotowały zarówno przedsiębiorstwa

prywatne (z kapitałem krajowym oraz zagranicznym),

jak i publiczne. Przedsiębiorstwa samorządowe

przewidują wzrost zatrudnienia.

Prognozy zatrudnienia poprawiły się w większości

branż. Wskaźnik zatrudnienia (odsezonowany) przyjął

zbliżone (nadal ujemne) wartości dla przemysłu, usług

oraz budownictwa. Od roku zwiększa się on w

przemyśle oraz w usługach; w budownictwie wskaźnik

zatrudnienia wyhamował i drugi kwartał z rzędu nie

wzrasta.

Bardziej szczegółowa dezagregacja pokazuje, że w

przemyśle przetwórczym nastąpiła poprawa prognoz,

nadal jednak redukcja zatrudnienia jest tu częstsza niż

wzrost. W niektórych sekcjach usługowych poprawa

prognoz zatrudnienia (po uwzględnieniu wahań o

charakterze sezonowym) jest niewielka, np. w handlu

oraz transporcie (w którym nadal istnieje wyraźna

przewaga redukcji zatrudnienia nad wzrostem). W

sekcji Obsługa nieruchomości oraz Hotele i restauracje

przeważają prognozy wzrostu zatrudnienia nad jego

spadkiem. Wyraźny wzrost wskaźnika zatrudnienia

nastąpił w usługach związanych z prowadzeniem

działalności gospodarczej oraz w działalności,

związanej ze sprzedażą i naprawą pojazdów.


23

23

-50

-40

-30

-20

-10

0

10

20

30

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

MSP_SAduże_SA w tym: 2000 i więcej osób_SA

Rys. 41 Wskaźnik prognoz zatrudnienia wg klas wielkości zatrudnienia (dane odsezonowane)

W klasyfikacji wg wielkości zatrudnienia prognozy

poprawiły się w zarówno w MSP, jak i w

przedsiębiorstwach dużych, także w firmach

największych (2000 i więcej osób). Prognozy

zatrudnienia pozostają nadal nieco bardziej

optymistyczne dla MSP niż przedsiębiorstw dużych,

choć różnica wartości wskaźnika zatrudnienia dla obu

grup maleje. Nadal jednak w każdej z grup częstsze są

prognozy redukcji niż wzrostu zatrudnienia.

Wybrane czynniki oddziałujące na zatrudnienie

-80

-60

-40

-20

0

20

40

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

wzrost produkcjispadekbez zmian

Rys. 42 Wskaźnik zatrudnienia a prognozy zmian produkcji – skali działalności

-70

-60

-50

-40

-30

-20

-10

0

10

20

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

sytuacja bdb_SA

dość dobra_SA

słaba_SA

zła_SA

Rys. 43 Wskaźnik zatrudnienia a ocena kondycji

5,5

9,4

-1,2

-21,4

-5,8

-3,4

4,6

-8,9

-33,3

-25,6

0,0

2,3

-11,2

-31,7

-22,6

-40 -30 -20 -10 0 10

nie było i nie będzie

po trudnościach

są ale się skończą

są i będą

nie ma ale będą2010 kw22010 kw12009 kw4

Rys. 44 Wskaźnik zatrudnienia a ocena etapu spowolnienia

Wzrost zatrudnienia jest przewidywany w grupie

przedsiębiorstw oczekujących wzrostu popytu (zarówno

sezonowego, jak i trwałego) oraz produkcji. Wskaźnik

prognoz zatrudnienia rośnie powoli w firmach, które

nie przewidują zmian produkcji (nadal pozostaje on

jednak ujemny - Rys. 42). Głębokie redukcje

zatrudnienia planują nadal firmy przewidujące spadek

produkcji oraz przedsiębiorstwa przewidujące

zmniejszenie się popytu, ale takich firm jest coraz

mniej w próbie.

W podziale wg oceny sytuacji ekonomicznej

wskaźniki zatrudnienia poprawiły się i informują o

wzroście zatrudnienia w grupie przedsiębiorstw bardzo

dobrze oraz dość dobrze oceniających swoją kondycję,

oczekujących poprawy sytuacji oraz w tych, które nie

spodziewają się problemów. Największe spadki

zatrudnienia będą miały miejsce w firmach będących w

bardzo złej sytuacji, bądź oczekujących jej

pogorszenia, a także w przedsiębiorstwach

spodziewających się, że trudności związane z kryzysem

gospodarczym są jeszcze przed nimi, choć i w tych

grupach wskaźniki zatrudnienia poprawiły się kw/kw.

Redukcje zatrudnienia planują nadal firmy, w

których wykorzystanie mocy produkcyjnych jest

relatywnie niskie. We wszystkich klasach jednak

nastąpiła dalsza poprawa wskaźnika zatrudnienia. W

przedsiębiorstwach o najwyższym wykorzystaniu mocy


24

24

-43

-33

-23

-13

-3

7

17

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

moce-do 75%_SA<75-90%)_SA90% i więcej_SA

Rys. 45 Wskaźnik prognoz zatrudnienia a stopień wykorzystania mocy produkcyjnych (dane odsezonowane)

-40

-30

-20

-10

0

10

20

30

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

nieeksporter_SAeksporter_SA w tym: wzrost eksportu_SA

Rys. 46 Wskaźnik zatrudnienia a eksport/brak eksportu oraz w klasie eksporterów o rosnącym eksporcie(dane odsezonowane)

-45

-35

-25

-15

-5

5

15

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

inwestor_SA

nieinwestor_SA

Rys. 47 Wskaźnik prognoz zatrudnienia a inwestycje (dane odsezonowane)

-35

-25

-15

-5

5

15

25

35

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

inwestycje bez zmiannieinwestorwzrost inwestycjizakończenie wg planu

Rys. 48 Wskaźnik prognoz zatrudnienia wg grup inwestorów

przetwórczych zatrudnienie wzrośnie.

Od 2 lat wskaźnik zatrudnienia w grupie

eksporterów utrzymuje się poniżej wartości wskaźnika

dla grupy nieeksporterów (dane odsezonowane), ale ta

przewaga obecnie zmniejsza się. W obu klasach

wskaźnik prognoz po korekcie sezonowej wzrósł

względem poprzedniego kwartału (odpowiednio o 4,6 i

2,5 pp.) oraz w relacji rocznej (o 25,6 i 11,2 pp.). W

II kw. 2010 r. nieeksporterzy przewidują niewielki

wzrost zatrudnienia. Wśród eksporterów wyraźnego

wzrostu zatrudnienia oczekują przedsiębiorstwa, które

oczekują wzrostu eksportu w II kw. 2010 r.

Prognozy zatrudnienia poprawiają się zarówno

wśród inwestorów, jak i w firmach nieinwestujących

(te przedsiębiorstwa prognozują jednak dalszy spadek

zatrudnienia). Wyraźny wzrost wskaźnika zatrudnienia

odnotowany został w przedsiębiorstwach,

zamierzających rozszerzyć inwestycje oraz w firmach,

które w II kw. zakończą inwestycje zgodnie z planem.

Zatrudnienie w tych firmach wyraźnie wzrośnie. Także

w przedsiębiorstwach mających rozpoczęte inwestycje

spodziewany jest lekki wzrost zatrudnienia.


25

25

5. Wynagrodzenia Wzrost płac obejmie wyraźnie większą część ogółu zatrudnionych niż w poprzednim kwartale oraz w

analogicznym kwartale poprzedniego roku. Średnia wysokość planowanych podwyżek wynagrodzeń będzie

jednak na nieco niższym poziomie niż w poprzednim kwartale. Podwyższać płace będą najczęściej

przedsiębiorstwa, które przezwyciężyły już trudności związane ze spowolnieniem gospodarczym.

Pogorszyła się relacja pomiędzy wzrostem wynagrodzeń i wzrostem wydajności pracy.

Prognozy wzrostu płac

0

10

20

30

40

50

2005 2006 2007 2008 2009 2010

odsetek przedsiębiorstw odsetek przedsiębiorstw_'SAodsetek zatrudnionych_'SA

Rys. 49 Odsetek przedsiębiorstw planujących podwyżki wynagrodzeń oraz odsetek pracowników objętych podwyżkami

W II kw. 2010 r. zasięg podwyżek płac zwiększy się

w stosunku do II kw. 2009 r., który był jednak okresem

najsłabszych prognoz. Podwyżki wynagrodzeń planuje

16,6% przedsiębiorstw (wskaźnik po korekcie sezonowej

wynosi 12,4%, tzn. o 2,7 pp. więcej niż w poprzednim

kwartale i 8,3 pp. niż rok wcześniej). Wzrost płac

obejmie wyraźnie większą część ogółu zatrudnionych

niż w poprzednim kwartale oraz w analogicznym

kwartale rok wcześniej.

Po uwzględnieniu wielkości przedsiębiorstwa, mierzonej liczbą zatrudnionych, można oszacować,

że podwyżki wynagrodzeń w II kw. 2010 r. obejmą 30,1% pracowników (25,1% po odsezonowaniu,

a więc o 12,4 pp. więcej niż w poprzednim kw. i o 14,0 pp. więcej niż przed rokiem).

Tab. 1 Częstotliwość prognoz zmian wynagrodzeń oraz ich średnie i mediany

% przedsiębiorstw % zatrudnionych średnia średnia ważona* mediana mediana ważona*

OGÓŁEM - - 0,58 0,78 0 0

podwyżki 17,8 31,6 5,00 3,29 4 3

obniżki 2,4 2,3 -13,24 -11,26 -10 -10

zmiana płac 20,2 33,9 2,87 2,31 4 3 *)zatrudnieniem

W II kw. 2010 r. zdecydowanie więcej przedsiębiorstw zamierza podnosić płace niż je

zmniejszać, w efekcie podwyżki obejmą wielokrotnie więcej pracowników niż obniżki.


26

26

4,60,52,01,42,3

64,481,8

91,493,6

72,375,9

85,386,0

55,164,5

70,676,7

46,956,4

75,586,2

74,579,285,5

91,774,1

66,1

26,2

6,14,3

21,917,5

10,08,5

30,319,0

12,211,1

16,613,4

10,76,6

6,89,06,4

2,618,8

23,9

3,94,2

12,013,5

10,86,2

28,220,9

10,25,3

17,27,06,2

3,04,57,0

2,51,00,40,81,10,60,81,32,63,1

6,35,9

8,39,3

3,71,81,50,4

0,71,20,7

1,2

0% 20% 40% 60% 80% 100%

2005

2006

2007

2008

2009

2010

obniżka brak podwyżek/zmian_od 2009kw2wzrost do 5% wzrost <5 - 10%)wzrost 10% i więcej

Rys. 50 Rozkład planowanych zmian wynagrodzeń (dane ważone zatrudnieniem; pytanie o obniżki płac pojawiło się po raz pierwszy w ankiecie za II kw. 2009 r.)

Wprawdzie zasięg redukcji płac nieco się zwiększył w

porównaniu z poprzedni kwartałem - obejmą one 2,4%

przedsiębiorstw i 2,3% pracowników w próbie10

(poprzednio – odpowiednio 2,2% i 1,4%), ale jest to

zdecydowanie mniej niż rok wcześniej (obniżki

wynagrodzeń planowało wtedy prawie 4 razy więcej

firm i objąć one miały 2 razy większą liczbę

pracowników).

Po raz pierwszy podwyżki wynagrodzeń w drugim

kwartale obejmą więcej osób niż w pierwszym, co

jednocześnie stanowić będzie znacznie częstszy wzrost

płac niż przed rokiem.

2,5

3,0

3,5

4,0

4,5

5,0

5,5

6,0

6,5

7,0

2005 2006 2007 2008 2009 2010

średniaśrednia-ważonamediana-ważona

Rys. 51 Średnia i mediana planowanych podwyżek wynagrodzeń (w grupie przedsiębiorstw, które planują podnieść wynagrodzenia)

Większość tych podwyżek będzie umiarkowana co

do skali, dominują bowiem niewielkie wzrosty płac – do

5%. Wysokość planowanych podwyżek wynagrodzeń nie

rośnie – średnie są na niższym poziomie niż w

poprzednim kwartale oraz przed rokiem. Mediana

podwyżek w grupie przedsiębiorstw, które je

przewidują, kształtuje się na poziomie 4% (rok

wcześniej było to 5%); średnia podwyżka

wynagrodzenia wynosi 3,3%, wobec 3,5% w

I kw. 2010 r. i 4,4% przed rokiem.

48,1

35,2

12,4

4,00,4

61,4

28,7

8,11,3 0,5

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

0 prognozpodwyżek

1 prognoza 2 3 4

III kw 2008 - II kw 2009

III kw 2009 - II kw 2010

Rys. 52 Ile razy planowano podwyżki wynagrodzeń w ciągu kolejnych czterech kwartałów (odsetek firm; próba ograniczona do przedsiębiorstw, które brały udział w badaniu w czterech kolejnych edycjach ankiety)

Częstotliwość deklarowanych podwyżek płac była

w ostatnich czterech kwartałach mniejsza niż rok

wcześniej - plany podwyższenia wynagrodzeń objęły

38,6% firm wobec 51,9% rok wcześniej. Odsetek

przedsiębiorstw, które w ciągu ostatniego roku

informowały wielokrotnie o planach wzrostu płac jest

niewielki.

Wybrane czynniki zmian płac

W większości analizowanych klas wzrósł w relacji do poprzedniego roku udział firm, które

zamierzają zwiększyć płace. W II kw. 2010 r. podwyżki płac nadal obejmować będą zbliżoną część

pracowników w sektorze prywatnym oraz w publicznym, najczęstsze będą w firmach

samorządowych (38%) oraz z przewagą kapitału zagranicznego (23%). Nadal najczęściej zwiększać

płace będą firmy największe (2000 i więcej osób).

10 Pytanie o redukcję wynagrodzeń zostało zadane po raz pierwszy w II kw. 2009 r.


27

27

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

2005 2006 2007 2008 2009 2010

sytuacja b. dobra_SAdosyć dobra_SAsłaba _SA

Rys. 53 Planowane podwyżki wynagrodzeń a kondycja ekonomiczna przedsiębiorstwa (odsetek podwyższających w klasie)

20,2

22,3

10,9

11,9

11,4

0,5

3,1

2,7

8,9

4,3

0 5 10 15 20 25 30 35

nie było i nie będzie

po trudnościach

są ale się skończą

są i będą

nie ma ale będą

wzrost płac

spadek Rys. 54 Planowane zmiany wynagrodzeń a ocena etapu spowolnienia gospodarczego

0

10

20

30

40

2005 2006 2007 2008 2009 2010

BUDOWNICTWO_SAPRZEMYSŁ_SAUSŁUGI_SA

Rys. 55 Planowane podwyżki wynagrodzeń a sektor działania przedsiębiorstwa (odsetek podwyższających w sektorze)

Plany wzrostu płac, po wyraźnym spadku w

poprzednim kwartale, są w II kw. 2010 r. częstsze

zarówno w firmach w bardzo dobrej, jak i w złej

sytuacji, choć w tej ostatniej grupie są one oczywiście

znacznie bardziej ograniczone. Planuje je bowiem

tylko 6,3% przedsiębiorstw w słabej kondycji, podczas

gdy w klasie firm w bardzo dobrej sytuacji jest to

29,6% respondentów.

Podwyżki wynagrodzeń w II kw. 2010 r. planuje

blisko co czwarte przedsiębiorstwo, które trudności

uważa za już pokonane i co piąta firma, która takich

trudności nie zanotowała i ich nie przewiduje w

najbliższym czasie. Obniżki płac są planowane w

większości w przedsiębiorstwach, które spodziewają się

dalszych trudności, związanych ze spowolnieniem

gospodarczym.

Zasięg podwyżek wynagrodzeń zwiększył się

zarówno w przemyśle, w budownictwie, jak i w handlu.

W usługach nastąpiła stabilizacja. Spośród wszystkich

sekcji jedynie w Transporcie mniej firm planuje wzrost

płac niż rok wcześniej oraz w relacji kw/kw (po

usunięciu wahań sezonowych).

W budownictwie, jednocześnie z rosnącym udziałem przedsiębiorstw podnoszących

wynagrodzenia, wzrósł odsetek firm planujących redukcję płac (do 6,4%, tj. wartości najwyższej

w analizowanych przekrojach). W podziale wg form własności zmniejszanie płac jest

przewidywane najczęściej przez firmy prywatne krajowe oraz przedsiębiorstwa Skarbu Państwa.

Redukcje wynagrodzeń planowane są tym częściej, im gorsza jest kondycja firmy, a więc przede

wszystkim w przedsiębiorstwach w złej kondycji, w firmach, które nie spodziewają się szybkiej

poprawy sytuacji oraz w tych, które przewidują utrzymanie się spowolnienia.

Wynagrodzenia zamierzają podnosić najczęściej przedsiębiorstwa największe (2000 i więcej

pracowników), a najrzadziej firmy najmniejsze (do 50 osób).

22,1

7,4 59,3

10,5

74,2

33,3

81,08,5

3,7

0% 20% 40% 60% 80% 100%

wzrost płac

spadek płac

bez zmian

wzrost zatr. spadek zatr bez zmian

Rys. 56 Prognozy zmian zatrudnienia a zmiany płac (% przedsiębiorstw)

Zmniejszanie płac nie zapobiega redukcji

zatrudnienia – nieomal 60% przedsiębiorstw

redukujących wynagrodzenia pracownikom będzie

również ograniczać zatrudnienie - zdecydowanie

częściej niż w pozostałych firmach. Natomiast

podmioty, które zamierzają zwiększać płace

trzykrotnie częściej informują o jednoczesnym


28

28

zwiększaniu zatrudnienia. Ponadto przedsiębiorstwa,

które poinformowały, że w I kw. 2010 r. dokonały

redukcji/optymalizacji kosztów (nie tylko zatrudnienia)

ponad dwukrotnie częściej niż pozostałe przewidują w

II kw. 2010 r. ograniczenie zatrudnienia.

Podwyżki płac a wzrost wydajności pracy

29,729,6

35,336,539,3

33,935,6

25,126,3

23,020,5

47,051,8

48,948,746,7

49,339,9

48,050,2

51,460,6

23,318,615,814,814,0

16,924,5

26,923,425,7

18,9

0 20 40 60 80 100

2007 II I2007

20008 I2008 II2008 II I

200820009 I2009 II2009 II I

20092010 I

płace wzrosły w większym stopniu niż wydajność wzrost płac był zbliżony do wzrostu wydajnościpłace rosły wolniej niż wydajność

Rys. 57 Ocena relacji wzrostu płac do wzrostu wydajności pracy w ciągu roku (próba ograniczona do firm, w których wynagrodzenia wzrosły)

17

20

23

26

29

32

35

38

41

44

2007

III

2007

IV

2000

8 I

2008

II

2008

III

2008

IV

2000

9 I

2009

II

2009

III

2009

IV

2010

I

BudownictwoPrzetw. przemysłoweUsługiOGÓŁEM

Rys. 58 Odsetek przedsiębiorstw, w których wzrost płac był w ciągu roku szybszy niż wzrost wydajności pracy w 3 sektorach (próba ograniczona do firm, w których wynagrodzenia wzrosły)

W I kw. 2010 r. wśród przedsiębiorstw

podwyższających wynagrodzenia spadł zarówno udział

firm, w których wydajność rośnie szybciej niż płace (o

6,8 pp. ), jak i odsetek firm, w których wydajność nie

nadąża za płacami (spadek o 2,4 pp.) – por. Rys. 57. W

efekcie relacja pomiędzy wzrostem wynagrodzeń i

wzrostem wydajności pracy poprawiła się. O szybszym

wzroście płac niż wydajności pracy poinformowało 6,5%

przedsiębiorstw w próbie, a więc 20,5% firm,

zamierzających podwyższyć płace. Wzrost

wynagrodzeń nie przewyższa więc wydajności w prawie

80% przedsiębiorstw, w których wynagrodzenia rosły.

Odsetek przedsiębiorstw, w których wzrost płac był

szybszy niż wzrost wydajności spadł w budownictwie

oraz w usługach, wzrósł zaś w przetwórstwie

przemysłowym – por. Rys. 58. Warto jednocześnie

zauważyć, że w ok. 13% przedsiębiorstw rośnie

wydajność, pomimo utrzymywania się wynagrodzeń na

niezmienionym poziomie.

Optymalizacja kosztów w I kw. 2010 r.

W I kw. 2010 r. blisko połowa przedsiębiorstw dokonała redukcji kosztów, a więc mniej

firm, niż w poprzednich kwartałach. O ile poprzednio podwyżki płac były równie częste w grupie

przedsiębiorstw redukujących koszty, jak w pozostałych firmach, to firmy, które dokonywały

optymalizacji kosztów w I kw. będą w II kw. 2010 r. częściej podnosić wynagrodzenia niż

pozostali. W mniejszym stopniu optymalizacja kosztów wiąże się więc z redukcją wynagrodzeń.

Tab. 2 Optymalizacja kosztów

Ogółem Budownictwo Przetwórstwo przemysłowe Usługi eksporterzy nieeksporterzy kondycja

dobra słaba zła

2009 III kw 56,6 52,9 65,2 49,0 65,6 43,4 53,0 64,4 73,5

2009 IV kw 56,0 58,0 62,1 48,6 60,5 48,1 53,2 61,1 71,2

2010 I kw 49,6 51,1 54,4 44,4 51,3 46,3 45,7 61,1 62,3


29

29

6. Inwestycje

W II kw. b.r. nie należy się spodziewać większych zmian aktywności inwestycyjnej w sektorze przedsiębiorstw.

Mimo dalszej poprawy sytuacji ekonomicznej zainteresowanie inwestycjami jest nadal niewielkie. W próbie

widoczne jest jednak wyraźne zróżnicowanie w obrębie poszczególnych branż i klas.

Pozytywnie natomiast należy ocenić fakt, że niemal wszyscy inwestorzy, którzy posiadali inwestycje w fazie

realizacji zapowiadają ich kontynuację.

Nowe inwestycje - plany na II kw. 2010 r.

10

15

20

25

30

35

40

45

50

55

60

1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

F01-udział zwiększających inwest.wsk. nowych inwest.wsk. nowych inwest. (SA)średnia (wsk. nowych inwest. SA)ważony wsk. nowych inwest. (SA)

Rys. 59 Wskaźnik nowych inwestycji – udział przedsiębiorstw planujących rozpoczęcie nowych inwestycji w perspektywie kwartału, oraz wskaźnik ważony wielkością zatrudnienia. Udział przedsiębiorstw realnie zwiększających nakłady na środki trwałe wg. F01 GUS (nakł. narastająco, śr. ruch.)

0 10 20 30 40 50

prywatnypubliczny

Skarbu Państwapaństw. os. praw.

samorządowaprywatna kraj.

z przew. k. zagr.Górnictwo

Przetw. przemysł.Wytw. en. elektr.

BudownictwoHandel

TransportPozostałe

MSPduże

ponad 1999500-1999250-49950-249

pon. 50 pracow.eksporter

nieeksporter-eksp. niewyspec.

-wyspecjalizowany-eksp. opłacalny

-nieopłacalnyimporter

nieimporterinwestycyjne

konsumpcyjnezaopatrzeniowe

OGÓŁEM

-15 -10 -5 0 5 10

2010Q2przyrost q/q (górna oś)

Rys. 60 Wskaźnik nowych inwestycji w wybranych przekrojach (wskaźnik odsezonowany)

Zgodnie z planami respondentów w II kw. br.

nie należy się spodziewać większych zmian aktywności

inwestycyjnej przedsiębiorstw. Wskaźniki obrazujące

zainteresowanie przedsiębiorstw rozpoczynaniem

nowych inwestycji wskazują na nieznaczną poprawę

wobec poprzedniego kwartału i nieco większą w

relacji rocznej. Mimo dalszej poprawy sytuacji

ekonomicznej przedsiębiorstw, ich aktywność

inwestycyjna nadal będzie więc niewielka (wskaźnik

nowych inwestycji pozostaje znacznie poniżej

średnich wskazań dla 11-letniego okresu). Nowe

inwestycje w ciągu najbliższego kwartału rozpocznie

21% firm (wzrost o niespełna 1 pp. kw/kw i 4,8 r/r).

Zmiany wskaźnika nowych inwestycji w próbie były

zróżnicowane (w poprzednim kwartale w większości

grup odnotowano pogorszenie).

Nastroje inwestorów kształtowały się odmiennie w

dwóch głównych sektorach własności i różnice dotyczą

zarówno poziomu wskaźnika nowych inwestycji, jak i

jego zmian w ostatnich kwartałach (Rys. 61). Sektor

publiczny nadal jest obszarem wyższej aktywności

inwestycyjnej niż sektor prywatny (ta prawidłowość

utrzymuje się od 2005 r.). Jednak w planach inwestycji

przedsiębiorstw prywatnych widać pewne symptomy

poprawy w ostatnich kwartałach, podczas gdy w

sektorze publicznym nie obserwuje się jeszcze

odbudowy wskaźników nowych inwestycji. Wskaźnik

ten w przedsiębiorstwach publicznych pozostał na

praktycznie niezmienionym poziomie z początku

2009 r. Wśród przedsiębiorstw publicznych zwraca


30

30

szczególnie uwagę pogłębiające się od dwóch

kwartałów pogorszenie planów inwestycji w sektorze

samorządowym (był to dotychczas zdecydowany lider

pod względem liczby rozpoczynanych inwestycji).

Wśród sekcji PKD wskaźnik nowych inwestycji

wyraźnie poprawił się w ciągu kwartału jedynie w

handlu i budownictwie (Rys. 62, Rys. 60). W handlu jest

to pierwszy tak wyraźny wzrost planowanej aktywności

inwestycyjnej od początku 2008 r. W budownictwie

zainteresowanie rozpoczynaniem nowych inwestycji po

głębokim spadku związanym z dekoniunkturą rośnie od

drugiej połowy ub. r. Nowe inwestycje w budownictwie

nie wynikają z potrzeby zwiększenia potencjału

produkcyjnego, gdyż w tej grupie przedsiębiorstw

utrzymuje się nadal spadek wykorzystania zdolności

produkcyjnych. W przedsiębiorstwach przetwórstwa

przemysłowego od dwóch kwartałów obserwujemy

natomiast wyhamowanie wzrostu zainteresowania

nowymi inwestycjami.

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

55

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

prywatny publiczny

Rys. 61 Wskaźnik nowych inwestycji w podziale na sektory własności (wskaźniki odsezonowane)

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010Przetw. przem. Budownictwo Handel i napr.

Rys. 62 Wskaźnik nowych inwestycji w wybranych sekcjach PKD (wskaźniki odsezonowane)

10

15

20

25

30

35

40

45

50

55

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010MSP duże

Rys. 63 Wskaźnik nowych inwestycji w podziale wg wielkości zatrudnienia (wskaźniki odsezonowane)

Nadal będzie się zwiększać aktywność

inwestycyjna dużych przedsiębiorstw (Rys. 63).

Wskaźnik nowych inwestycji rośnie w tej grupie

przedsiębiorstw od połowy ubiegłego roku, chociaż

poziom wskaźnika należy jeszcze oceniać jako niski.

Sytuacja w sektorze dużych przedsiębiorstw nie jest

jednak jednorodna i trzeba zauważyć, że II kw.

przyniósł bardzo głęboki spadek wskaźnika nowych

inwestycji w podgrupie największych przedsiębiorstw

zatrudniających ponad 2000 pracowników. Ten spadek

zdecydował o obniżeniu się wskaźnika ważonego

nowych inwestycji (Rys. 59). Mniej optymistycznie niż

w przypadku sektora dużych przedsiębiorstw rysują się

perspektywy inwestycji w sektorze MSP, gdzie od

trzech kwartałów nie widać wzrostu zainteresowania

rozpoczynaniem inwestycji.

Odnotowano niewielki spadek aktywności

inwestycyjnej zarówno eksporterów oraz firm nie

eksportujących (Rys. 64) i jest to drugi kolejny kwartał

słabszych wyników. Po głębokim załamaniu optymizmu

inwestycyjnego w grupie eksporterów wywołanym


31

31

10

15

20

25

30

35

40

45

50

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

eksporter nieeksporter

Rys. 64 Wskaźnik nowych inwestycji a działalność eksportowa (wskaźniki odsezonowane)

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

55

2006 2007 2008 2009 2010

inwestycyjne konsumpcyjne zaopatrzeniowe

Rys. 65 Wskaźnik nowych inwestycji a przeznaczenie produkcji (wskaźniki odsezonowane)

5

10

15

20

25

30

35

40

45

1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010firmy z barierą popytu pozostałe

Rys. 66 Wskaźnik nowych inwestycji a występowanie bariery popytu (wskaźnik odsezonowany)

spowolnieniem koniunktury w 2008 r. przedsiębiorstwa

te wciąż rzadziej decydują się na rozpoczęcie nowych

inwestycji niż firmy zaopatrujące wyłącznie rynek

krajowy. Większa ostrożność w planowaniu inwestycji

przez eksporterów jest zjawiskiem nowym, nie

obserwowanym przed kryzysem, i może być oznaką

niepewności, co do kształtowania się koniunktury

zagranicznej.

W II kw. br. pogorszeniu uległy wskaźniki

nowych inwestycji w przedsiębiorstwach oferujących

dobra inwestycyjne oraz konsumpcyjne (Rys. 65). Na

nowe inwestycje natomiast coraz częściej niż w

poprzednich kwartałach decydują się producenci dóbr

zaopatrzeniowych (wskaźniki nowych inwestycji rosną

w tej grupie począwszy od 2009 r.).

Rozpoczęcie nowych inwestycji częściej

planują przedsiębiorstwa będące w bardzo dobrej

sytuacji ekonomicznej, zarówno bieżącej, jak i

prognozowanej, o dobrej płynności finansowej,

spodziewające się wzrostu popytu, w tym szczególnie

jego trwałego komponentu (nowe inwestycje w II kw.

b.r. podejmie prawie 44% firm, które oczekują

trwałego wzrostu popytu), zwiększające produkcję,

eksport, płace oraz zatrudnienie. Trzeci kolejny

kwartał rośnie dynamicznie liczba rozpoczynanych

inwestycji wśród przedsiębiorstw odczuwających brak

zapasów (o nowych inwestycjach w II kw.

poinformowało 40% takich podmiotów), co potwierdza,

że dla wyraźnej poprawy aktywności inwestycyjnej

potrzebny jest trwały wzrost popytu.


32

32

Inwestycje w trakcie realizacji

Niewielkie zainteresowanie rozpoczynaniem nowych inwestycji przekłada się w rezultacie na

dalszy spadek udziału przedsiębiorstw zaangażowanych w realizację inwestycji (spośród

inwestorów, którzy zapowiadają planowe ukończenie inwestycji w ciągu kwartału zamiar

rozpoczęcia kolejnego zadania inwestycyjnego deklaruje 30% respondentów). W II kw. br. udział

inwestorów w próbie wyniósł 61,6% (spadek o 1,5 pp. kw/kw, Rys. 67), osiągając historyczne

minimum.

Wśród sekcji PKD spadek liczby inwestorów widoczny jest głównie w przedsiębiorstwach

handlowych oraz w przetwórstwie przemysłowym (spadek od początku kryzysu odpowiednio z 80

do 66% i z 60 do 43%). Warto zauważyć, że osłabienie koniunktury nie wywołało podobnego spadku

liczby inwestorów w sektorze budowlanym.

Na wysokim poziomie (powyżej długookresowej średniej) utrzymuje się natomiast wskaźnik

kontynuacji inwestycji (Rys. 67, wskaźnik ten w II kw. wyniósł 97,2%, wzrost o 0,28 pp. kw/kw).

75

80

85

90

95

100

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 201055

60

65

70

75

80

85

90

udział firm mających rozpoczęte inwestycje (prawa oś)wskaźnik kontynuacji inwestycjiśrednia (wsk. kont.inwest.)

Rys. 67 Wskaźnik kontynuacji inwestycji oraz odsetek przedsiębiorstw mających rozpoczęte inwestycje wskaźnik: udział przedsiębiorstw planujących kontynuować inwestycje w podgrupie przedsiębiorstw mających rozpoczęte inwestycje. Poprzez kontynuowanie inwestycji rozumiemy tutaj realizowanie inwestycji według przyjętych planów, zwiększenie tych inwestycji, ale też planowe zakończenie inwestycji

5,1

5,3

6,3

9,1

9,1

70,6

76,1

75,6

76,2

78,1 2,7

8,9

11,1

11,6

10,0

8,6

6,5

2,5

11,6 9,9

0,0 20,0 40,0 60,0 80,0 100,0

2009Q2

2009Q3

2009Q4

2010Q1

2010Q2

wzrost inwestycji inwestycje bez zmianredukcja rezygnacjazakończenie inwestycji

Rys. 68 Przewidywany przebieg rozpoczętych inwestycji (% odpowiedzi w grupie inwestorów)

Wśród inwestorów zapowiadających

kontynuowanie inwestycji największa grupa będzie

realizowała inwestycje zgodnie z przyjętymi uprzednio

planami (78,1% inwestorów, wzrost o 1,9 pp. kw/kw,

Rys. 68), 9,1% przedsiębiorstw zdecydowało o

zwiększeniu skali inwestycji, a 10% inwestorów

planowo zakończy inwestycje (o 1,6 pp. mniej niż w

poprzednim kwartale). Przypadki ograniczania skali

inwestycji pojawiają się w badanej próbie już tylko

sporadycznie. W II kw. niespełna 3% badanych

inwestorów planuje zmniejszenie skali prowadzonych

inwestycji, zatem w ciągu czterech kwartałów liczba

takich sytuacji zmniejszyła się prawie pięciokrotnie.

Poprawa wskaźnika kontynuacji inwestycji nastąpiła w

2/3 analizowanych grup przedsiębiorstw. Największe

trudności z planowym ukończeniem inwestycji,

podobnie jak w poprzednim kwartale, wykazała grupa

eksporterów ponoszących straty na sprzedaży

eksportowej, krajowe przedsiębiorstwa prywatne

(lepsze wyniki sektora publicznego tłumaczyć może

jego zaangażowanie w projekty współfinansowane z

europejskich funduszy pomocowych), a spośród sekcji

PKD – budownictwo (ale podobnie jak w pełnej próbie

warunki dla kontynuacji inwestycji w Budownictwie

poprawiają się od połowy ub.r.).

Gorzej możliwości kontynuacji inwestycji oceniały firmy odczuwające trudności z

utrzymaniem płynności finansowej. W przedsiębiorstwach, które odnotowały problemy z


33

33

terminowym regulowaniem zobowiązań pozabankowych wskaźnik kontynuacji spadł do 91%, a w

przedsiębiorstwach, gdzie poważne opóźnienia dotyczą zobowiązań wobec banków – do 87%.

Źródła finansowania nowych inwestycji

25,2

25,5

23,0

28,9

28,6

46,5

44,8

43,2

45,9

47,1

15,5

17,2

18,9

14,9

13,7

12,9

12,4

14,9

10,3

10,6

0 20 40 60 80 100

2009Q2

2009Q3

2009Q4

2010Q1

2010Q2

kredyt bankowy środki własnepozabankowe środki obce inne źródła

Rys. 69 Główne źródło finansowania nowych inwestycji. Podgrupa przedsiębiorstw rozpoczynających nowe inwestycje

20

25

30

35

40

45

50

55

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

kredyty średnia środki własne średnia

Rys. 70 Porównanie udziału inwestorów deklarujących finansowanie nowych inwestycji ze środków własnych i kredytów bankowych. Podgrupa inwestorów planujących nowe inwestycje

15

20

25

30

35

40

45

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

MSP duże

Rys. 71 Udział inwestorów finansujących nowo rozpoczynane inwestycje z kredytów bankowych w podziale wg wielkości zatrudnienia

Od początku badania nie zmienia się struktura

źródeł finansowania nowych inwestycji. Podobnie jak w

poprzednich kwartałach, przedsiębiorstwa sfinansują

nowo rozpoczynane inwestycje najczęściej z własnych

środków finansowych. Z tego źródła skorzysta w II kw.

47,1% inwestorów (wzrost o 1,3 pp. kw/kw, Rys. 69),

czyli więcej niż przeciętnie w całym okresie badania.

Na samofinansowanie inwestycji pozwala relatywnie

dobra rentowność i rosnące depozyty na rachunkach

bankowych. Kolejnym źródłem pozyskiwania środków

finansowych są kredyty bankowe, ale znaczenie

kredytów w finansowaniu inwestycji jest obecnie niższe

niż w poprzednich latach. W II kw. b.r. kredyty

wykorzysta 28,6% firm (wobec np. 37% na początku

2009 r.). Niskie zainteresowanie firm kredytem może

wiązać się m.in. z pogorszeniem się jego dostępności w

ostatnim kwartale (wzrosła liczba firm, które otrzymały

negatywne decyzje kredytowe) oraz ze wzrostem

oprocentowania kredytów długoterminowych. 13,7%

przedsiębiorców sfinansuje inwestycje z

pozabankowych środków obcych (spadek o 1,3 pp.

kw/kw), a pozostałe 10,6% - z innych źródeł.

Spadek znaczenia kredytów w finansowaniu

inwestycji widoczny jest w sektorze dużych

przedsiębiorstw, gdzie jednocześnie coraz więcej

inwestorów decyduje się na sfinansowanie wydatków

rozwojowych ze środków własnych. Udział inwestorów

samofinansujących inwestycje przekroczył w tej grupie

55%, co jest najwyższym rezultatem od 6 lat.

Odbudowuje się natomiast bardzo wyraźnie

zainteresowanie kredytem wśród inwestorów sektora

MSP. W efekcie, w II kw. małe i średnie

przedsiębiorstwa nieco częściej sięgać będą po kredyty

bankowe dla pokrycia inwestycji niż przedsiębiorstwa

duże (odpowiednio 31,2% i 27,3%).


34

34

Trudności z uzyskaniem kredytu11 a aktywność inwestycyjna.

10

20

30

40

50

60

70

80

90

2006 2007 2008 2009 2010firma nie ubiegała się o kredyt była odmowa kredytu

brak odmowy

Rys. 72 Wskaźnik nowych inwestycji w grupie firm nie korzystających z kredytów oraz w grupach przedsiębiorstw wydzielonych na podstawie oceny dostępności kredytu. Podgrupa przedsiębiorstw będących w bardzo dobrej lub dobrej kondycji ekonomicznej

Przedsiębiorstwom będącym w dobrej kondycji

ekonomicznej (mówimy tutaj tylko o firmach

znajdujących się w dobrej kondycji, aby wyeliminować

wpływ pogorszenia się sytuacji ekonomicznej

przedsiębiorstw i w rezultacie słabszej zdolności

kredytowej na dostępność kredytu) nadal jest trudniej

uzyskać kredyt niż w okresie poprzedzającym ostatnie

obserwowane spowolnienie koniunktury. Odmowną

decyzję otrzymało w I kw. prawie 16% takich firm, czyli

2,5 raza więcej niż na początku 2008 r. Niemniej

jednak wyniki badania nie potwierdzają, by w

przedsiębiorstwach, które doświadczyły trudności z

uzyskaniem finansowania w banku miało to negatywny

wpływ na ich aktywność inwestycyjną. Ostatnie dwa

kwartały pokazują nawet znaczny wzrost liczby

inwestorów rozpoczynających nowe inwestycje wśród

przedsiębiorstw, którym banki odmówiły finansowania

(Rys. 72). Może to świadczyć o tym, że firmy w dobrej

sytuacji ekonomicznej planują inwestycje niezależnie

od dostępności kredytów i sięgają także po

alternatywne wobec kredytu źródła finansowania.

11 W badaniu pytamy o trudności z uzyskaniem kredytów ogółem, bez rozróżnienia co do przeznaczenia kredytu. Interpretując wyniki w tej części trzeba zatem pamiętać, że odmowy kredytu mogą dotyczyć jednego z kredytów o jakie ubiegała się firma w danym okresie, ale niekoniecznie kredytu inwestycyjnego. Oceny trudności w uzyskaniu kredytu dotyczą ponadto IV kw. ub. r., natomiast rolę kredytu w finansowaniu inwestycji oceniamy na podstawie deklarowanego przez inwestorów wykorzystania różnych źródeł finansowania nowych inwestycji w I kw. b.r.


35

35

7. Zapasy produktów gotowych w przemyśle

W przedsiębiorstwach nadal trwa proces wyzbywania się nadmiernych zapasów produktów gotowych. Jednak

tempo obserwowanej od początku ubiegłego roku poprawy dopasowania zapasów wyhamowało w I kw.

Pogorszenie dopasowania zapasów odnotowano m.in. w grupie firm zajmujących się produkcją dóbr

inwestycyjnych, zaopatrzeniowych oraz w części przedsiębiorstw sektora MSP.

Ocena stanu zapasów produktów gotowych12

-25

-15

-5

5

15

25

35

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

łączny udział firm z niedopasowanymi zapasamizapasy zbyt dużezapasy zbyt małesaldo NBPsaldo GUS (pow. 250 os.)

Rys. 73 Ocena poziomu zapasów. Próba ograniczona do sekcji przetwórstwo przemysłowe oraz górnictwo i kopalnictwo. Saldo ocen zapasów wg badania NBP i GUS.

0 20 40 60 80 100

gotowe

towary

w toku

materiały

towary

prze

tw.

prze

m.

i gór

n.ha

ndel

-20,0 -15,0 -10,0 -5,0 0,0

zbyt duże właściwe zbyt małe saldo [górna oś]

Rys. 74 Ocena poziomu poszczególnych kategorii zapasów (przetwórstwo przemysłowe i górnictwo oraz handel)

W przedsiębiorstwach nadal trwa proces

wyzbywania się nadmiernych zapasów produktów

gotowych (Rys. 73). Udział przedsiębiorstw

oceniających zapasy jako zbyt wysokie zmniejsza się

w próbie czwarty kwartał z rzędu i w I kw. wyniósł on

14,9% (spadek o 2,5 pp. kw/kw). Jednocześnie

znacznie więcej przedsiębiorstw niż w poprzednim

kwartale informowało o występowaniu zbyt niskich

zapasów (odsetek takich ocen wzrósł o 3 pp. kw/kw

do poziomu 6,8%). Ostatecznie należy więc oceniać,

że tempo obserwowanej od początku ubiegłego roku

poprawy dopasowania zapasów wyhamowało,

ponieważ łączny odsetek przedsiębiorstw

uskarżających się na niedopasowanie zapasów nie

zmienił się wobec poprzednich wyników (wyniósł on

21,7% i jest to poziom poniżej średniej dla badanego

okresu).

Po raz pierwszy w ramach tego badania

oceniony został stopień dopasowania zapasów w

podziale na ich podstawowe kategorie. Wyniki

wskazują, że zapasy produktów gotowych nieco

częściej niż zapasy w pozostałych grupach

rodzajowych odchylają się od pożądanego poziomu

(Rys. 74). Nieodpowiedni poziom zapasów produktów

gotowych występował u 22% badanych, zaś w

przypadku materiałów, towarów, czy produktów w

toku – nie więcej niż u 15% firm. Najmniej trudności

sprawiało zaś przedsiębiorstwom zarządzanie

produkcją w toku. Na nieodpowiedni zasób produktów

w toku wskazało 12% respondentów. Jeśli zaś chodzi o

12 Dane w tym rozdziale dotyczą przedsiębiorstw z sekcji „Przetwórstwo przemysłowe” oraz „Górnictwo i kopalnictwo”.


36

36

0 10 20 30 40 50

prywatnypubliczny

MSPduże

pow 1999500-1999250-49950-249

pon. 50 pracow.eksporter

nieeksportereksp. niewyspec.

wyspecjalizowanyopłacalny

nieopłacalnyimporter

nieimporterinwestycyjne

konsumpcyjnezaopatrzeniowe

OGÓŁEM

-80 -60 -40 -20 0 20 40

2010Q1wsk. dynamiki kw/kw (górna oś)

Rys. 75 Udział przedsiębiorstw oceniających poziom zapasów jako nieodpowiedni w wybranych przekrojach

10

15

20

25

30

35

40

45

50

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

prywatny publiczny Rys. 76 Udział przedsiębiorstw oceniających poziom zapasów jako nieodpowiedni (zbyt wysoki lub zbyt niski) w podziale na sektory własności

10

15

20

25

30

35

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

MSP duże Rys. 77 Udział przedsiębiorstw oceniających poziom zapasów jako nieodpowiedni w podziale na wielkość przedsiębiorstwa

ocenę poziomu zapasów towarów w handlu, to nie

odbiegała ona zasadniczo od ocen uzyskanych dla

przetwórstwa (w obu tych sekcjach udział

przedsiębiorstw, w których poziomi zapasów odchylał

się od poziomu optymalnego kształtował się w

granicach 14-15%).

Udział przedsiębiorstw oceniających wielkość

zapasów jako nieodpowiednią zmniejszył się w ciągu

kwartału w 8 spośród 20 analizowanych grup

przedsiębiorstw (Rys. 75). Podobnie jak w poprzednim

kwartale znaczniejsza poprawa nastąpiła m.in. w

przedsiębiorstwach największych (zatrudniających

przynajmniej 2000 pracowników) oraz w grupie

przedsiębiorstw z sektora publicznego. Pogorszenie

dopasowania zapasów odnotowano natomiast m.in. w

firmach zajmujących się produkcją dóbr

inwestycyjnych, zaopatrzeniowych oraz w części

przedsiębiorstw sektora MSP.

Analiza poziomu zapasów w zależności od

formy własności pokazuje, że poprawa ocen w

ostatnich dwóch kwartałach objęła tylko sektor

publiczny (Rys. 76). Wyniki sugerują, że

przedsiębiorstwa publiczne w znacznej mierze

poradziły sobie z problemem niedopasowanych

zapasów, który nasilił się wraz z nadejściem

dekoniunktury. Obecnie w obu sektorach własności

ocena zapasów jest podobna.

Z początkiem 2008 r. oceny zapasów w

przedsiębiorstwach zaczęły się kształtować niezależnie

od wielkości firmy (Rys. 77), z tą jednak różnicą, że w

sektorze MSP problem niedopasowania zapasów

obejmował nieco większą cześć przedsiębiorstw. W

pierwszym kwartale b.r. w obu tych grupach

dopasowanie zapasów po raz pierwszy od początku

2009 r. pogorszyło się. Najpoważniejsze trudności z

utrzymaniem właściwego poziomu zapasów od

początku ubiegłego roku mają podmioty najmniejsze

(poniżej 50 pracowników), gdzie ponad 1/3 badanych

ocenia wielkość zapasów w swoim przedsiębiorstwie

jako nieodpowiednią.


37

37

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

przedsiębiorstwa informujace o barierze popytowej reszta

Rys. 78 Udział przedsiębiorstw oceniających poziom zapasów jako nieodpowiedni a występowanie bariery popytu

Nieodpowiedni poziom zapasów podobnie

często notowany jest zarówno wśród firm, które

odczuwają oddziaływanie bariery popytowej, jak i

wśród firm nie mających trudności ze zbytem swoich

produktów (Rys. 78). Te oceny wyrównały się w

połowie ubiegłego roku, po tym jak wśród

przedsiębiorstw, które wskazywały na występowanie

trudności ze zbytem własnych produktów nastąpiła

znacząca poprawa dopasowania wielkości zapasów.


38

38

8. Wykorzystanie mocy produkcyjnych Po trzech kwartałach wzrostu stopnia wykorzystania mocy produkcyjnych tempo zmian nieco wyhamowało, a

poziom wskaźnika pozostał relatywnie niski. Skala poprawy jest wolniejsza niż wynosi przeciętna dla UE.

65

70

75

80

85

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

-10

-5

0

5

10

15

zmiana r/r (prawa oś)

wskaźnik SA (lewa oś)

Rys. 79 Średni poziom wykorzystania mocy produkcyjnych po usunięciu wahań sezonowych oraz zmiana tego poziomu r/r

50

60

70

80

90

100

2005 2006 2007 2008 2009 2010

EU-27 Polska Czechy

Węgry Słowacja

Rys. 80 Poziom wykorzystania mocy produkcyjnych w sekcji przetwórstwo przemysłowe w Polsce i w krajach UE-27 Źródło: Eurostat

70

80

90

100

110

120

130

140

150

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

72

74

76

78

80

82

84

86dyn.inwestycji F-01 (lewa oś)

wskaźnik wyk.mocy prod. SA (prawa oś)

Rys. 81 Średni poziom wykorzystania mocy produkcyjnych po usunięciu wahań sezonowych (SM NBP) na tle realnej dynamiki inwestycji w sektorze przedsiębiorstw (obliczenia własne na podst. F-01/I-01 GUS; deflator: wsk. cen nakładów inwestycyjnych)

Pod koniec I kw. wskaźnik stopnia wykorzystania

mocy produkcyjnych po korekcie sezonowej trzeci

kwartał z rzędu nieznacznie wzrósł względem

poprzedniego kwartału (o 0,2 pp. do poziomu 77,4%),

co oznacza również pierwszy od siedmiu kwartałów

wzrost wskaźnika względem analogicznego okresu ub.r.

– o 1 pp.

Poziom wykorzystania mocy produkcyjnych należy

jednak uznać za wciąż niski (poniżej 10-letniej

wartości średniej), a tempo zmian za bardzo słabe.

Rys. 80 pokazuje, że wzrost stopnia wykorzystania

mocy produkcyjnych w UE jest wyższy niż w Polsce i

już w I kw. Polska ponownie znalazła się w grupie

krajów o przeciętnie niższym dopasowaniu poziomu

produkcji do potencjału wytwórczego.

Niski poziom wykorzystania mocy produkcyjnych

przekłada się na słabą aktywność inwestycyjną

(zauważono, że oba wskaźniki są ze sobą silnie

skorelowane13, co dobrze obrazuje Rys. 81). W ciągu

ostatnich 10 lat dodatnią dynamikę inwestycji

obserwowano w okresie, gdy zdolności produkcyjne

wykorzystywane były w ponad 80%. Przy zachowaniu

obecnego bardzo niskiego tempa wzrostu wykorzystania

mocy produkcyjnych, nie należy oczekiwać zwiększenia

nakładów inwestycyjnych w perspektywie najbliższych

kwartałów. Rosnący optymizm w prognozach popytu

sugeruje jednak możliwość przyspieszenia tempa

wzrostu produkcji.


39

39

70

75

80

85

90

95

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

budownictwo

przetwórstwo przemysłowe

Rys. 82 Średni poziom wykorzystania mocy produkcyjnych po usunięciu wahań sezonowych w sekcji Przetwórstwo przemysłowe oraz Budownictwo

65

70

75

80

85

90

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

eksporterzy wyspecjalizowanieksporterzy niewyspecjalizowaninieeksporterzy

Rys. 83 Średni poziom wykorzystania mocy produkcyjnych po usunięciu wahań sezonowych w sekcji Przetwórstwo przemysłowe w podziale na nieeksporterów oraz eksporterów wyspecjalizowanych (pow.50% udział eksportu w przychodach) i niewyspecjalizowanych (poniżej 50% udział)

Wzrost wykorzystania mocy produkcyjnych

odnotowano głównie w sekcji Przetwórstwo

przemysłowe (por. Rys. 82), i to przede wszystkim w

grupie eksporterów niewyspecjalizowanych (por. Rys.

83). Silny spadek zaobserwowano w grupie firm

przetwórczych nie wykazujących eksportu, niewielki

spadek zanotowały ponadto przedsiębiorstwa z

wysokim udziałem eksportu w przychodach.

Również w budownictwie zanotowano wyraźny

spadek stopnia wykorzystania mocy produkcyjnych.

Spadek ten zapewne pogłębiła ciężka zima, która

wstrzymała część prac budowlanych na dłużej niż

zwykle obserwuje się w tym okresie roku.

13 Wskaźnik korelacji Pearson’a dla tej relacji wyniósł 0,84


40

40

9. Kredyt bankowy Prawie we wszystkich analizowanych klasach przeważają plany ograniczenia zadłużenia z tytułu kredytowego

bankowego. Tendencję tę może wzmacniać nie poprawiająca się dostępność kredytów.

Prognozy zadłużenia

-30

-20

-10

0

10

20

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

wskaźnik prognoz zadłużeniaS.A. wskaźnik prognoz zadłużeniawskaźnik prognoz zadłużenia ważony wielkością zatrudnieniaS.A. wskaźnik prognoz zadłużenia ważony wielkością zatrudnienia

Rys. 84 Wskaźnik prognoz zadłużenia kredytowego (saldo odsetków odpowiedzi: wzrost zadłużenia – spadek zadłużenia; populacja kredytobiorców = 100).

Odsezonowany wskaźnik prognoz zadłużenia

ważony wielkością zatrudniania pozostał ujemny i

utrzymał się na poziomie z poprzedniego kwartału, ale

wzrósł w relacji rocznej o 1,5 pp. Odsezonowany

wskaźnik nieważony, który wykazał spadek zarówno

względem poprzedniego kwartału (o 2,6 pp.), jak i w

relacji rocznej (o 4,7 pp.) (por. Rys. 1), pozostał

również ujemny. Rośnie zatem liczba przedsiębiorstw

planujących ograniczyć finansowanie kredytem

bankowym w II kw. 2010 r.

Prognozy zadłużenia – analiza w podstawowych przekrojach

16.4

-37.5

-11.4

-25.0

-11.8

-8.1

-21.6

-15.0

-22.9

-6.2

8.3

-19.4

4.5

-6.5

-35.0

-21.4

-8.9

-20.0

-28.6

-23.6

-4.3

-50 -40 -30 -20 -10 0 10

Budownictwo

Górn. i kopaln.

Wyt. i zaop. w ener.

Handel i napr.

Przetw. przem.

Transport

Pozostałe usługi

poniżej 50

50 - 249

250 - 499

500 - 1999

2000 i więcej

prywatny

publiczny

inwestor

nieinwestor

eksporter

nieeksporter

inwestycyjne

konsumpcyjne

zaopatrzeniowe

sekc

ja P

KDza

trud

nien

iese

ktor

inw

.ek

sp.

prze

z. p

r.

+7.0 pp.

-66.1 pp.

+16.3 pp.

+22.7 pp.

+1,3 pp.

-12,5 pp.

+7.6 pp.

+11 pp.

-11.6 pp.

-12.2 pp.

+7.2 pp.

+4.2 pp.

-8.2 pp.

+8.5 pp.

-4.7 pp.

-8.6 pp.

-7.8 pp.

-3.6 pp.

+0.7 pp.

-10 pp.

-19 pp.

zmiana r/r

Rys. 85 Prognoza zadłużenia kredytowego na najbliższy kwartał wg klas (słupki, saldo odsetków odpowiedzi: wzrost zadłużenia – spadek zadłużenia; populacja kredytobiorców = 100) oraz zmiana wartości wskaźnika w relacji rocznej (kolorowa czcionka).

Plany redukcji zadłużenia kredytowego przeważają

w niemal wszystkich analizowanych klasach

przedsiębiorstw oprócz budownictwa14, sektora

publicznego oraz firm największych pod względem

zatrudnienia (por. Rys. 85). W II kw. 2010 r. zadłużenie

z tytułu kredytu bankowego najmocniej planują

ograniczyć górnictwo i kopalnictwo15, przetwórstwo

przemysłowe oraz firmy nie będące inwestorami.

W stosunku do analogicznego okresu poprzedniego

roku, zdecydowanie największego spadku wskaźnika

prognoz zadłużenia kredytowego doświadczyło

górnictwo i kopalnictwo, a w następnej kolejności

także firmy oferujące dobra zaopatrzeniowe.

Dynamiczny wzrost wskaźnika prognoz zadłużenia

kredytowego zaobserwowano natomiast w energetyce

oraz transporcie (por. Rys. 85).

14 Planowane zwiększenie zadłużenia z tytułu kredytu bankowego w budownictwie wynika najprawdopodobniej z wzrostu zapotrzebowania na płynność finansową, którego firmy budowlane nie są w stanie zaspokoić ze środków własnych (por. Rys. 96) 15 Należy mieć na uwadze niską liczebność klas Górnictwo i kopalnictwo, Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię (w skrócie: energetyka) oraz Transport wg sekcji PKD.


41

41

Dostępność kredytów

20

25

30

35

40

2005 2006 2007 2008 2009 2010

60

70

80

90

100

odsetek przedsiębiorstw ubiegających się o kredyt (lewa oś)

S.A. odsetek przedsiębiorstw ubiegających się o kredyt (lewa oś)

udział wniosków zaakceptowanych (prawa oś)

Rys. 86 Udział przedsiębiorstw w próbie ubiegających się o kredyt oraz odsetek pozytywnie rozpatrzonych wniosków kredytowych.

W I kw. 2010 r. nieznacznie wzrósł w relacji

kwartalnej odsezonowany odsetek firm ubiegających

się o kredyt (o 0,9 pp.), niemniej jednak jest on wciąż

niższy niż rok temu o 1,7 pp. Równocześnie, po

czterech kwartałach poprawy, spadł odsetek akceptacji

wniosków kredytowych, o 4,5 pp. względem

poprzedniego kwartału (por. Rys. 86). Przyczyną tego

zjawiska był wzrost ilości decyzji odmownych ze

względu na czynniki niezależne od sytuacji

ekonomicznej przedsiębiorstwa.

Dostępność kredytów – analiza w podstawowych przekrojach

21.2

19.3

18.9

22.6

18.1

14.3

20.7

21.6

25.6

23.3

85.7

79.3

78.4

74.4

76.7

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

2000 i więcej

500-1999

250 - 499

50 - 249

poniżej 50

łączny odsetek złożonych wniosków kredytowychodmowne rozpatrzenie wniosku kredytowegopozytywne rozpatrzenie wniosku kredytowego

Rys. 87 Odsetek przedsiębiorstw, ubiegających się o kredyt w I kw. 2010 r. wg wielkości zatrudnienia oraz udział akceptacji i odrzuceń wniosków.

Inaczej niż w ostatnich kwartałach, w I kw. 2010 r.

o kredyt ubiegały się podobnie często zarówno duże,

jak i małe firmy. Z drugiej jednak strony, zwiększyła

się dysproporcja między odsetkami akceptacji

wniosków kredytowych – wyraźnie najczęściej

akceptowano wnioski przedsiębiorstw największych pod

względem zatrudnienia (por. Rys. 87).

27.7

30.0

8.1

21.3

24.6

11.7

15.0

26.9

33.3

22.6

25.6

42.9

16.7

73.1

66.7

100.0

77.4

74.4

57.1

83.3

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

Budownictwo

Górn. i kopaln.

Wyt. i zaop. w ener.

Przetw. przem.

Handel i naprawy

Transport

Pozost. usługi

łączny odsetek złożonych wniosków kredytowychodmowne rozpatrzenie wniosku kredytowegopozytywne rozpatrzenie wniosku kredytowego

Rys. 88 Odsetek przedsiębiorstw, ubiegających się o kredyt w I kw. 2010 r. wg sekcji PKD oraz udział akceptacji i odrzuceń wniosków.

W podziale wg sekcji PKD, najczęściej wniosek o

kredyt składały firmy z sekcji Górnictwo i kopalnictwo

oraz Budownictwo, a najrzadziej Transport oraz

energetyka. Najtrudniej kredyt było uzyskać firmom

transportowym, a w następnej kolejności także

górnictwu i kopalnictwu. Zdecydowanie najmniej

problemów z uzyskaniem kredytu miała natomiast

energetyka (por. Rys. 88).

Przeznaczenie kredytów

17%2% 10%

71%

finans. zapasów i kapitału obrotowego finans. środków trwałych

restrukt. długu, zmiana strukt. kapit. inne cele

Rys. 89 Przeznaczenie kredytów wśród przedsiębiorstw ubiegających się o kredyt w I kw. 2010 r.

Zdecydowana większość (71%) firm ubiegających

się o kredyt w I kw. 2010 r. zamierzała przeznaczyć go

na finansowanie zapasów i kapitału obrotowego, a

tylko 17% z nich planowało sfinansować nim inwestycje

w środki trwałe16. Nieco ponad 2% firm planowało

wykorzystać kredyt do restrukturyzacji długu lub

zmiany struktury kapitałowej (por. Rys. 89).

16 Firmy usługowe oraz przedsiębiorstwa największe pod względem zatrudnienia zamierzają przeznaczyć kredyt w równym stopniu na finansowanie zapasów i kapitału obrotowego, jak i inwestycji w środki trwałe.


42

42

10. Oprocentowanie kredytów W I kw. 2010 r. mediany oprocentowania krótko- i długoterminowych kredytów złotowych utrzymały się na

poziomach zbliżonych do poprzedniego kwartału. Wśród przedsiębiorców będących kredytobiorcami wciąż

przeważają oczekiwania wzrostu oprocentowania kredytów w najbliższym okresie.

Oprocentowanie kredytów złotowych

5.0

5.5

6.0

6.5

7.0

7.5

2007 2008 2009 2010

mediana oprocentowania krótkoterminowego dla zadłużenia w PLN

mediana oprocentowania długoterminowego dla zadłużenia w PLN

Rys. 90 Przeciętne oprocentowanie kredytów złotowych dla przedsiębiorstw w IV kw. 2009 r.

W I kw. 2010 r. mediany oprocentowania krótko-

oraz długoterminowych kredytów złotowych utrzymały

się na poziomach zbliżonych do poprzedniego kwartału,

podczas gdy w relacji rocznej zanotowały spadek

odpowiednio o 0,2 pp. i 0,6 pp. (por. Rys. 90). Tym

samym, deklarowany przez przedsiębiorców koszt

finansowania krótkoterminowego w złotym kolejny

kwartał z rzędu przewyższa koszt finansowania

długoterminowego.

Oprocentowanie kredytów złotowych – analiza w podstawowych przekrojach

zmiana w pp.

zmiana w pp.

oproc.

kredytów krótkoterm. kw/kw r/r

oproc. kredytów

długoterm. kw/kw r/r

poniżej 50 6,9 -0,8 -1,3 7,1 0,1 -0,8

50-249 6,0 0,0 -0,1 5,8 0,2 -0,5

250-499 5,5 0,0 -0,5 5,5 -0,1 -0,4

500-1999 5,4 0,1 -0,4 5,2 0,3 -0,4

2000 i więcej 4,8 -0,2 -0,4 5,3 0,4 -1,1

Budownictwo 6,2 -0,6 -0,8 6,5 -0,1 -0,6

Górn. i kopaln. 5,8 -0,2 -0,7 5,5 -1,3 -0,9

Wyt. i zaop. w ener. 4,8 0,0 -0,7 4,6 -0,1 -1,5

Przetw. przem. 5,7 0,1 -0,3 5,6 0,0 -0,6

Handel i napr. 6,0 0,2 0,0 5,6 0,4 -0,5

Transport 5,6 -0,9 0,1 6,1 -0,1 0,2

Pozost. uslugi 6,8 0,2 0,2 6,3 0,5 -0,4

inwestycyjne 5,8 0,2 -0,2 5,4 -0,1 -0,8

konsumpcyjne 5,6 -0,1 -0,5 5,7 0,1 -0,1

zaopatrzeniowe 5,8 0,3 -0,2 5,5 0,1 -1,1

inwestor 5,7 0,1 -0,2 5,5 0,0 -0,7

nieinwestor 6,1 -0,1 -0,9 6,0 0,0 -0,8

eksporter 5,7 0,1 -0,3 5,6 0,1 -0,6

nieeksporter 6,1 -0,3 -0,4 5,7 0,1 -0,8

prywatny 5,8 0,0 -0,3 5,6 0,1 -0,6

publiczny 6,0 0,4 0,2 4,9 -0,1 -1,0

Tab. 3 Mediana oprocentowania kredytów złotowych w IV kw. 2009 r. w podstawowych przekrojach.

W I kw. 2010 r. tradycyjnie utrzymały się różnice

w oprocentowaniu kredytów dla badanych klas

przedsiębiorstw. Relatywnie najtaniej finansowanie

krótkoterminowym kredytem wciąż pozyskiwały firmy

największe pod względem zatrudnienia oraz

energetyka, a kredytem długoterminowym także

przedsiębiorstwa z sektora publicznego. Najwyżej

oprocentowany kredyt zaciągały mikro

przedsiębiorstwa oraz wg sekcji PKD Pozostałe usługi i

Budownictwo (por. Tab. 3).

W relacji rocznej zdecydowana większość klas

przedsiębiorstw odczuła obniżki oprocentowania

zarówno dla kredytów krótko-, jak i długoterminowych.

Na obniżkach tych w największej mierze skorzystały

firmy najmniejsze pod względem zatrudnienia,

energetyka oraz firmy nie będące inwestorami.

Przedsiębiorstwa transportowe jako jedyne zanotowały

w relacji rocznej wzrost oprocentowania dla obydwu

kategorii kredytów (por. Tab. 3).


43

43

Oprocentowanie kredytów dewizowych

2.5

3.0

3.5

4.0

4.5

5.0

5.5

6.0

2007 2008 2009 2010

mediana oprocentowania krótkoterminowego dla zadłużenia w wal. obcych

mediana oprocentowania długoterminowego dla zadłużenia w wal. obcych

Rys. 91 Przeciętne oprocentowanie kredytów dewizowych dla przedsiębiorstw w IV kw. 2009 r.

Mediana oprocentowania krótkoterminowych

kredytów dewizowych spadła w I kw. 2010 r. o 0,4 pp.

kw/kw oraz o 0,5 pp. r/r. Mediana dla kredytów

długoterminowych wzrosła co prawda w relacji

kwartalnej o 0,1 pp., niemniej jednak była o 1 pp.

mniejsza niż w I kw. 2009 r. Inaczej niż w przypadku

kredytów złotowych, oprocentowanie kredytów

długoterminowych było więc nieznacznie wyższe niż

oprocentowanie kredytów krótkoterminowych (por.

Rys. 91). Przeciętne oprocentowanie kredytów

dewizowych wciąż pozostaje znacząco niższe niż

oprocentowanie kredytów w złotym.

Prognoza oprocentowania kredytów

-60

-40

-20

0

20

40

60

80

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

-60

-40

-20

0

20

40

60

80

prognozy wzrostu oprocentowania kredytów (lewa oś)prognozy spadku oprocentowania kredytów (lewa oś)S.A. saldo odpowiedzi (prawa oś)saldo odpowiedzi (prawa oś)

Rys. 92 Odsetek przedsiębiorstw będących kredytobiorcami prognozujących wzrost i spadek oprocentowania kredytów oraz saldo odpowiedzi.

W perspektywie II kw. 2010 r. wśród

przedsiębiorstw będących kredytobiorcami wciąż

przeważają oczekiwania wzrostu oprocentowania

kredytów. Dopasowane sezonowo saldo odpowiedzi

wzrosło o 3 pp. kw/kw oraz o 2,1 pp. r/r (por. Rys. 92).

Powyższe może oznaczać, że coraz więcej

przedsiębiorstw spodziewa się w najbliższym okresie

wzrostu stóp NBP lub zwiększenia marż kredytowych ze

strony banków komercyjnych.


44

44

11. Płynność finansowa przedsiębiorstw

Sytuacja płynnościowa sektora przedsiębiorstw w I kw. 2010 r. była relatywnie dobra i stabilna. Zdecydowana

większość firm nadal nie notuje problemów z obsługą zadłużenia kredytowego oraz obsługą zobowiązań

pozabankowych. Niemniej jednak, w niektórych analizowanych branżach pojawiły się niepokojące sygnały

świadczące o powstaniu problemów z płynnością.

Oceny płynności

-40

-20

0

20

40

60

80

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

brak problemów z płynnością sporadyczne problemy z płynnościączęste problemy z płynnością saldo odpowiedzi

Rys. 93 Płynność finansowa przedsiębiorstw (odsetek odpowiedzi).

0

2

4

6

8

10

12

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

płynność barierą rozwoju zatory płat. barierą rozwoju

Rys. 94 Płynność finansowa oraz zatory płatnicze jako bariera rozwoju przedsiębiorstw (odsetek odpowiedzi).

Sytuacja płynnościowa w sektorze przedsiębiorstw

w I kw. 2010 r. wciąż była relatywnie dobra. Odsetek

jednostek, które nie notują problemów z płynnością

wynosi obecnie ok. 71% tj. mniej więcej tyle, ile przed

rokiem. Niemniej jednak, saldo odpowiedzi17 wykazało

spadek o 3 pp. kw/kw18 (por. Rys. 93).

W I kw. 2010 r. odnotowano nieznaczny kwartalny

wzrost odsetka firm deklarujących płynność finansową

oraz zatory płatnicze jako barierę rozwoju (wzrost po

0,5 pp. kw/kw). Na przestrzeni ostatniego roku

zauważalnie zmalał jednak problem zatorów

płatniczych (spadek o 1,5 pp. r/r). Z perspektywy

historycznej wskaźniki znajdują się wciąż na relatywnie

bezpiecznych poziomach (por. Rys. 94).

Oceny płynności – analiza w podstawowych przekrojach

68.8

70.0

94.6

68.5

64.2

64.4

61.6

67.8

75.8

80.0

84.8

70.0

76.3

74.7

64.7

68.9

72.2

67.9

72.3

66.8

81.0

-60 -40 -20 0 20 40 60 80

Budownictwo

Górn. i kopaln.

Wyt. i zaop. w en.

Przetw. przem.

Handel i napr.

Transport

Pozostałe usługi

poniżej 50

50 - 249

250 - 499

500 - 1999

2000 i więcej

prywatny

publiczny

inwestor

nieinwestor

eksporter

nieeksporter

inwestycyjne

konsumpcyjne

zaopatrzeniowe

sekc

jaza

trud

nien

iese

ktor

inw

.ek

sp.

prze

z.

prod

.

brak problemów z płynnością sporadyczne problemy z płynnosciączęste problemy z płynnością

-3.2 pp.

-4.8 pp.

-10 pp.+5 pp.

+0.2 pp.

-10.3 pp.

-21.2 pp.-3.5 pp.

-1.6 pp.

-1.9 pp.-7.7 pp.

-2 pp.+5.4 pp.

-2.2 pp.+1.7 pp.

-2.9 pp.-3.8 pp.

-2.4 pp.

+10.8 pp.

-4.3 pp.-2.7 pp.

zmiana salda kw/kw

Rys. 95 Płynność finansowa przedsiębiorstw w podstawowych przekrojach (słupki) oraz zmiana salda odpowiedzi w relacji rocznej (kolorowa czcionka).

Podobnie jak w poprzednim kwartale, także w I

kw. 2010 r. problemy z płynnością najrzadziej zgłaszała

energetyka oraz przedsiębiorstwa największe pod

względem zatrudnienia. Problemy z płynnością

najczęściej dotykały natomiast małych i mikro firm,

nieinwestorów, a także Transport oraz Handel i

naprawy wg sekcji PKD (por. Rys. 95).

W relacji kwartalnej wyraźnego nasilenia

problemów z płynnością doświadczyły transport, handel

oraz górnictwo i kopalnictwo, natomiast największą

poprawę odnotowały firmy oferujące dobra

inwestycyjne oraz przedsiębiorstwa zatrudniające co

najmniej 2000 pracowników (por. Rys. 95).

17 Odsetek firm deklarujących problemy z płynnością minus odsetek firm, które takich problemów nie deklarują. 18 Należy zauważyć, że spadek ocen płynności nie przekłada się na pogorszenie jakości obsługi zadłużenia kredytowego (por. Rys. 99) oraz zobowiązań pozabankowych (por. Rys. 101) w sektorze przedsiębiorstw.


45

45

Wskaźnik płynności I stopnia

20.7

24.5

10.0

21.6

21.3

19.9

21.0

12.3

18.4

30.1

28.7

27.3

20.9

20.3

22.9

17.5

22.0

18.8

20.9

26.0

18.1

13.3

26.9

21.4

23.6

19.5

22.4

19.4

24.0

27.1

20.0

27.3

18.7

21.2

22.0

20.8

10.9

23.3

19.9

23.9

16.2

30.0

22.3

21.1

-40 -30 -20 -10 0 10 20 30 40

CAŁA PRÓBA

Budownictwo

Górn. i kopaln.

Wyt. i zaop. w en.

Przetw. przem.

Handel i napr.

Transport

Pozostałe usługi

poniżej 50

50 - 249

250 - 499

500 - 1999

2000 i więcej

prywatny

publiczny

inwestor

nieinwestor

eksporter

nieeksporter

inwestycyjne

konsumpcyjne

zaopatrzeniowe

sekc

jaza

trud

nien

iese

ktor

inw

.ek

sp.

prze

z.

prod

.

wzrost wskaźnika płynności I stopnia spadek wskaźnika płynności I stopnia

Rys. 96 Deklarowana miana wskaźnika płynności I stopnia w relacji rocznej w podstawowych przekrojach.

W większości klas przedsiębiorstw roczna zmiana

wskaźnika płynności I stopnia (por. Rys. 96) wykazuje

ten sam kierunek zmian co jakościowe oceny płynności.

Wyjątek stanowią firmy budowlane, które w okresie

ostatniego roku co prawda zdołały poprawić wskaźnik

płynności I stopnia, ale równocześnie doświadczyły

wyraźnego nasilenia się problemów z płynnością.

Planowane zwiększenie zadłużenia kredytowego w tej

klasie (por. Rys. 85) pozwala przypuszczać, że w

budownictwie wyraźnie wzrosło zapotrzebowanie na

płynność finansową, którego firmy nie są w stanie

zaspokoić wykorzystując wyłącznie środki własne.

Wskaźnik płynności I stopnia – przyczyny zmian

14%13%11%

27%

5%

30%

spadek rentowności ograniczenie inwestycji w zapasyograniczenie inwestycji w środki trwałe niepewność sytuacjiograniczenie dostępu do kredytu inne

Rys. 97 Przyczyny zmian wskaźnika płynności I stopnia wśród przedsiębiorstw, które zanotowały jego spadek.

Wśród przedsiębiorstw, które w ostatnim roku

zanotowały spadek wskaźnika płynności I stopnia,

główną przyczyną jego zmian był przede wszystkim

spadek rentowności (30%), a w następnej kolejności

także ograniczenie inwestycji w zapasy (14%) i w środki

trwałe (13%) oraz niepewność sytuacji (11%) (por. Rys.

97). Marginalne znaczenie (1%) miały natomiast

trudności w ściąganiu należności od kontrahentów.

Środki pieniężne przedsiębiorstw

13.812.9

27.8

14.69.8

14.9

11.114.9

13.815.4

12.513.2

19.514.8

12.513.8

13.813.1

17.814.2

8.5

10.0

36.4

42.425.6

39.335.0

31.126.2

18.832.8

35.629.4

38.933.5

34.034.6

28.937.9

34.6

8.330.0

37.633.5

-50 -40 -30 -20 -10 0 10 20 30

CAŁA PRÓBA

BudownictwoGórn. i kopaln.

Wyt. i zaop. w en.Przetw. przem.

Handel i napr.Transport

Pozostałe usługiponiżej 50

50 - 249250 - 499

500 - 19992000 i więcej

prywatnypubliczny

inwestornieinwestor

eksporternieeksporter

inwestycyjnekonsumpcyjne

zaopatrzeniowe

sekc

jaza

trud

nien

iese

k.in

w.

eksp

.

prze

z.

pr.

stan środków pieniężnych przewyższa potrzeby bieżącestan środków pieniężnych zbyt niski w relacji do potrzeb bieżących

Rys. 98 Środki pieniężne w relacji do potrzeb przedsiębiorstw w podstawowych przekrojach.

W I kw. 2010 r. odsetek przedsiębiorstw

deklarujących zbyt niski stan środków pieniężnych w

relacji do potrzeb bieżących wzrósł w relacji

kwartalnej o 2,6 pp19 do ok. 33,5%. Największy

niedobór środków pieniężnych deklaruje transport,

budownictwo, mikro przedsiębiorstwa, nieinwestorzy

oraz firmy oferujące dobra zaopatrzeniowe.

Energetyka wciąż stanowi jedyną klasę, w przypadku

której stan środków pieniężnych wyraźnie przewyższa

potrzeby bieżące (por. Rys. 98).

19 Historia pytania jest zbyt krótka, aby przedstawić dynamikę zmian w relacji rocznej.


46

46

Obsługa zadłużenia kredytowego

75

80

85

90

95

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

brak problemów z obsługą zadłużenia kredytowego

Rys. 99 Udział podmiotów regulujących zadłużenie kredytowe zgodnie z umową.

Odsetek firm regulujących zobowiązania

kredytowe zgodnie z umową nie uległ w I kw. 2010 r.

znaczącym zmianom kw/kw i wyniósł ok. 89%. Pomimo

iż poziom ten znajduje się wysoko ponad minimum z

2002 r. (76%), wciąż jest on niższy niż w analogicznym

okresie poprzedniego roku o 2,5 pp. (por. Rys. 99).

Obsługa zadłużenia kredytowego – analiza w podstawowych przekrojach

0.0

84.3

85.9

87.5

95.5

80.1

89.3

87.9

87.3

78.8

82.2

87.0

89.9

100.0

84.1

89.4

86.9

79.2

83.0

86.1

76.3

86.6

77.8

4.0

6.3

6.9

3.8

2.6

5.2

4.3

3.0

5.3

4.5

4.3

3.6

9.1

7.9

6.9

6.2

2.1

1.8

0.0

4.9

7.8

-40 -20 0 20 40 60 80 100

CAŁA PRÓBA

Budownictwo

Górn. i kopaln.

Wytw. i zaop. w en.

Przetw. przem.

Handel i napr.

Transport

Pozostałe usługi

poniżej 50

50 - 249

250 - 499

500 - 1999

2000 i więcej

prywatny

publiczny

inwestor

nieinwestor

eksporter

nieeksporter

inwestycyjne

konsumpcyjne

zaopatrzeniowe

sekc

jaza

trud

nien

iese

k.in

w.

eksp

.

prze

z.

prod

.

problemy z obsługą zadł. kredytowego, ale spodziewana poprawaproblemy z obsługą zadł. kredytowego i brak przewidywania poprawybrak problemów z obsługą zadł. kredytowego, ale przewidywane problemybrak problemów z obsługą zadł. kredytowego i brak przewidywanych problemów

+0.2 pp.+6 pp.

+8.3 pp.-25 pp.

-4.5 pp.+11.7 pp.

-6.1 pp.

-0.4 pp.+4.3 pp.

+2 pp.

-8.9 pp.+4.2 pp.

0 pp.

+0.1 pp.+11.1 pp.

-2 pp.+0.1 pp.

-2.3 pp.

+3.7 pp.-8.8 pp.

-4.9 pp.-4.3 pp.

zmiana salda kw/kw

Rys. 100 Obsługa zadłużenia kredytowego w podstawowych przekrojach (słupki) oraz zmiana salda odpowiedzi w relacji rocznej (kolorowa czcionka).

W relacji kwartalnej jakość obsługi zadłużenia

kredytowego uległa największemu pogorszeniu w

górnictwie i kopalnictwie, transporcie oraz firmach

oferujące dobra inwestycyjne. Wyraźną poprawę

odnotował natomiast handel, energetyka oraz

przedsiębiorstwa z sektora publicznego(por. Rys. 100).

Producenci dóbr inwestycyjnych oraz

zaopatrzeniowych, a także mikro firmy stanowią klasy

przedsiębiorstw, które radzą sobie z obsługą zadłużenia

kredytowego relatywnie najsłabiej. Problemów takich

nie notują natomiast przedsiębiorstwa największe pod

względem zatrudnienia oraz energetyka (por. Rys.

100).

Obsługa zadłużenia pozabankowego

-60

-40

-20

0

20

40

60

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

-60

-40

-20

0

20

40

60

brak problemów (lewa oś) sporadyczne problemy (lewa oś)częste problemy (lewa oś) saldo odpowiedzi (prawa oś)

Rys. 101 Problemy przedsiębiorstw z obsługą zadłużenia pozabankowego.

W I kw. 2010 r. odsetek firm terminowo

regulujących zobowiązania pozabankowe wyniósł 64,5%

(wzrost o 0,3 pp. kw/kw i o 1,1 pp. r/r). Poziom ten

znajduje się tylko ok. 4 pp. poniżej historycznego

maksimum z I kw. 2007 r. Problemy, o ile występują,

zdecydowanie częściej mają charakter sporadyczny.

Udział przedsiębiorstw zgłaszających częste problemy

od 4 lat trwale utrzymuje się w przedziale 8-12 % (por.

Rys. 101).


47

47

Obsługa zadłużenia pozabankowego – analiza w podstawowych przekrojach

64.5

61.7

60.0

94.6

63.7

56.5

55.2

74.4

57.2

60.6

67.7

75.8

87.9

63.5

72.9

69.2

57.6

62.8

66.6

62.4

67.7

62.6

-80 -60 -40 -20 0 20 40 60 80 100

CAŁA PRÓBA

Budownictwo

Górn. i kopaln.

Wyt. i zaop. w en.

Przetw. przem.

Handel i napr.

Transport

Pozostałe usługi

poniżej 50

50 - 249

250 - 499

500 - 1999

2000 i więcej

prywatny

publiczny

inwestor

nieinwestor

eksporter

nieeksporter

inwestycyjne

konsumpcyjne

zaopatrzeniowe

sekc

jaza

trud

nien

iese

k.in

w.

eksp

.pr

zez.

pr.

brak problemów sporadyczne problemy częste problemy

+0.6 pp.

-0.1 pp.

+11.1 pp.

-1.1 pp.+3.3 pp.

+2.1 pp.-0.6 pp.

+1.9 pp.+1.9 pp.

+17.1 pp.-1.6 pp.

-5.4 pp.

+2 pp.

+3.5 pp.

+5.1 pp.

+20 pp.+10.2 pp.

+1.2 pp.

-27.2 pp.

-9.9 pp.

+5.2 pp.

+7.5 pp.

zmiana salda kw/kw

Rys. 102 Problemy przedsiębiorstw z obsługą zadłużenia pozabankowego w podstawowych przekrojach (słupki) oraz zmiana salda odpowiedzi r/r (kolorowa czcionka).

W analizowanych przekrojach najlepiej z obsługą

zadłużenia pozabankowego radzi sobie energetyka oraz

jednostki zatrudniające 2000 i więcej pracowników.

Najczęściej o problemach tego typu informuje

natomiast transport, handel oraz firmy zatrudniające

poniżej 50 pracowników (por. Rys. 102).

W relacji kwartalnej wyraźne pogorszenie obsługi

zadłużenia pozabankowego odnotowały transport oraz

pozostałe usługi. Największą poprawę zaobserwowano

natomiast w górnictwie i kopalnictwie, energetyce,

wśród producentów dóbr inwestycyjnych oraz firm

zatrudniających min. 2000 pracowników (por. Rys.

102).

Czas realizacji płatności

zmiana (w dniach)

zmiana (w dniach) percentyle

ściąganie należności w dniach kw/kw r/r

spłata zobowiązań

w dniach kw/kw r/r

10 15 -2 0 14 0 0

25 28 -1 0 21 0 0

50 37 -1,7 2 30 0 0

75 60 0 0 47 -3 -0,6

90 80 5 -2 70 0 1

100 253 3 23 405 31 172

średnia 44,7 0,4 1,2 38,5 -1,2 -0,1

Tab. 4 Rozkład realizacji płatności z tytułu należności i zobowiązań.

W I kw. 2010 r., wśród badanych przedsiębiorstw

średni okres płatności zobowiązań wyniósł 38,5 dnia

(spadek o 1,2 dnia kw/kw i 0,1 dnia r/r), a okres

ściągania należności 44,7 dnia (wzrost o 0,4 kw/kw i

1,2 r/r). W przypadku połowy próby, spłata zobowiązań

następuje w przeciągu 30 dni (brak zmian kw/kw i r/r),

natomiast ściąganie należności w ciągu 37 dni (spadek

o 1,7 dnia kw/kw, wzrost o 2 dni r/r) (por. Tab. 4).

Czas realizacji płatności – analiza w podstawowych przekrojach

zmiana (w dniach)

zmiana (w dniach)

ściąganie należności w dniach kw/kw r/r

spłata zobowiązań

w dniach kw/kw r/r

poniżej 50 30 0 0 21 -9 -9

50-249 39 -1 4 30 0 0

250-499 45 5 7 38 1 3

500-1999 43 3 3 37 1 -2

2000 i więcej 32 -7 -9 40 -5 -4,5

Budownictwo 32 -4 2 30 0 0

Górn. i kopaln. 35 4,5 5 26 2,5 4

Wytw. i zaop. w en. 30 1 0 24 1 1,5

Przetw. przem. 45 0 0 38 3 0

Handel i napr. 40 4 10 30 0 0

Transport 30 0 0 30 0 8,5

Pozost. usługi 28 -2 3 16 -4 -4

inwestycyjne 47 2 2 40 -5 -5

konsumpcyjne 41 5 1 30 0 -3

zaopatrzeniowe 48 3 0 40 10 5

inwestor 40 2,5 3,2 30 0 0

nieinwestor 33 -6 3 30 0 0

eksporter 45 0 0 39 4 2

nieeksporter 30 0 0 27,5 -1,5 -2,5

prywatny 40 0 5 30 0 0

publiczny 30 0 0 30 0 0

Tab. 5 Mediana czasu realizacji płatności z tytułu należności oraz zobowiązań w podstawowych przekrojach.

Przedsiębiorstwa największe pod względem

zatrudnienia wciąż pozostają jedyną badaną klasą, dla

której mediana czasu potrzebnego na ściągnięcie

należności jest niższa od mediany czasu spłaty

zobowiązań. Równocześnie jest to także jedyna klasa,

która zanotowała poprawę w czasie ściągania

należności zarówno w relacji rocznej (spadek o 9 dni),

jak i kwartalnej (spadek o 7 dni) (por. Tab. 5).

Najmniej korzystną dysproporcję w zakresie

różnicy między czasem ściągania należności a spłatą

zobowiązań notuje Handel i naprawy, Pozostałe usługi

wg sekcji PKD oraz firmy z sektora prywatnego. Te

same klasy doświadczyły największego pogorszenia

sytuacji w relacji rocznej (por. Tab. 5).


48

48

12. Ceny i marże

Oczekiwania inflacyjne uległy osłabieniu kw/kw, ankietowane przedsiębiorstwa zdecydowanie częściej

przewidują spadek inflacji w ciągu najbliższego roku niż jej wzrost.

Nie uległy natomiast zmianie oczekiwania odnośnie dynamiki cen surowców i materiałów wykorzystywanych do

produkcji. Można też oczekiwać niewielkiego wzrostu dynamiki cen własnych produktów i usług.

Mimo stopniowej poprawy nadal więcej przedsiębiorstw w próbie obniża marże na sprzedaży krajowej niż je

podnosi. Marże na sprzedaży zagranicznej odznaczają się tendencją spadkową. Spadek marż notowany jest we

wszystkich sekcjach, poza energetyką i niektórymi branżami usługowymi.

Prognozy cen surowców i materiałów oraz cen wyrobów własnych

1

1

2

2

3

3

4

4

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

oczekiwan ia kw. wzrostu cen mat i sur (średnia)dane odsezonowane

Rys. 103 Kwartalne prognozy wzrostu cen surowców i materiałów wykorzystywanych przez przedsiębiorstwa

0,0

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

3,0

1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

ceny wyrobów_średniadane odsezonowane

Rys. 104 Kwartalne prognozy wzrostu cen sprzedawanych przez przedsiębiorstwa towarów i usług

30

35

40

45

50

55

60

65

70

1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

% firm dane odsezonowane

Rys. 105 Odsetek przedsiębiorstw planujących podwyższyć ceny na oferowane przez siebie towary i usługi

W II kw. 2010 r. przedsiębiorstwa oczekują

zbliżonej, w relacji do ubiegłego kwartału, dynamiki

cen surowców i materiałów wykorzystywanych do

produkcji. Po odsezonowaniu dane wskazują na

niewielki wzrost oczekiwań inflacyjnych. Oczekiwania

kształtują się średnio na poziomie 2,1% kw/kw

(podobnie jak w kwartale poprzednim oraz rok

wcześniej).

Przedsiębiorstwa przewidują niewielki wzrost

dynamiki cen własnych. Planowane na II kw. 2010 r.

podwyżki cen wyrobów i usług wyniosą średnio 1,3% (po

korekcie sezonowej), co oznacza wzrost o 0,2 pp.

kw/kw i o 0,4 pp. r/r - por. Rys. 104.

Odsetek firm zamierzających podnieść ceny

utrzymuje się na zbliżonym poziomie od początku

2009 r., pomijając sezonowe wzrosty,

charakterystyczne dla I kwartału. W II kw. 2010 r.

podwyżki cen wyrobów i usług planuje 37,7%

respondentów (poprzednio 44,0%) - por. Rys. 10520. Po

usunięciu wahań sezonowych udział przedsiębiorstw

podwyższających ceny spadł nieznacznie.

Odsetek firm zamierzających obniżyć ceny

utrzymuje się drugi kwartał z rzędu na poziomie z

drugiej połowy 2008 r. i jest niższy niż rok wcześniej.

20 Odsetek ten liczony jest jako iloraz odpowiedzi firm prognozujących wzrost cen swoich wyrobów i usług i liczebności grupy przedsiębiorstw, które odpowiedziały na dane pytanie (przy czym odsetek „braku odpowiedzi” waha się w granicach 10-15% w różnych kwartałach).


49

49

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

wzrost cenbez zmian

spadek cen

Rys. 106 Odsetek przedsiębiorstw prognozujących wzrost i spadek cen sprzedawanych przez przedsiębiorstwa towarów i usług

15

20

25

30

35

40

45

50

55

60

65

1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

WPC_SA_ważone zatrWPC_SA

Rys. 107 Wskaźnik prognoz zmian cen wyrobów i usług WPC (saldo prognoz zmian cen wyrobów i usług)

W efekcie wskaźnik informujący o zasięgu podwyżek

(WPC21) wyhamował po 3 kwartałach wzrostu. W relacji

do poprzedniego kwartału WPC zmniejszył się z 31,8%

do 30,2% (po odsezonowaniu), ale w relacji rocznej

wzrósł o 6,9 pp. Po uwzględnieniu wielkości

przedsiębiorstw, wzrost zasięgu podwyżek wyhamował

już w poprzednim kwartale (wskaźnik ważony

zatrudnieniem) i utrzymuje niższe wartości, a więc

podwyżki cen częstsze są w sektorze MSP.

Prognozy cen wyrobów własnych – analiza w podstawowych przekrojach

-1

0

1

2

3

4

5

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

Przetwórstwo przemysłoweBudownictwoHandel

Rys. 108 Kwartalne prognozy wzrostu cen sprzedawanych przez przedsiębiorstwa towarów i usług w przetwórstwie przemysłowym, w sekcji Handel i naprawy oraz Budownictwo

-20

-10

0

10

20

30

40

50

60

70

80

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

kondycja_poprawapogorszeniebez_zmian

Rys. 109 Wskaźnik WPC a przewidywane kondycja ekonomiczna przedsiębiorstwa

W budownictwie, po wzroście cen w

poprzednich kwartałach, w II kw. 2010 r. spodziewany

jest spadek dynamiki cen. Spodziewany wzrost cen

wyniesie średnio 0,4%, czyli o 0,8 pp. niżej niż w

poprzednim kwartale, ale więcej niż rok wcześniej,

kiedy w budownictwie prognozowano spadki cen.

Zmniejszył się też zasięg podwyżek – wskaźnik

informujący o zasięgu podwyżek (WPC) spadł do 19,2%

z 38,3% w poprzednim kwartale (jest jednak nadal

wyższy niż rok wcześniej, kiedy przyjmował najniższe

wartości).

Zmniejszyła się również przewidywana skala

podwyżek cen w sekcji Przetwórstwo przemysłowe -

wzrost cen wyniesie średnio 1,1% (1,3% w poprzednim

kwartale). Wskaźnik WPC spadł z 34,1% do 24,4%.

W usługach przewidywane jest niewielkie

przyspieszenie dynamiki cen – wzrost wyniesie średnio

1,6% (1,5% w poprzednim kwartale).

21 Wskaźnik WPC jest to saldo prognoz zmian cen wyrobów i usług (podwyżki minus obniżki)


50

50

W handlu dynamika cen wzrośnie i w II kw. 2010 r. wyniesie 2,1% (wzrost o 0,3 pp.). W handlu

utrzymuje się relatywnie duży zasięg podwyżek cen (WPC wyniósł 44,8%). Spadek wskaźnika

prognoz cen ma miejsce w pozostałych sekcjach usługowych, w tym sekcji Transport oraz

Obsługa nieruchomości.

Tradycyjnie już respondenci prognozujący poprawę sytuacji ekonomicznej w II kw. 2010

r. planują podwyżki cen wyrobów częściej i znaczniejsze niż pozostałe firmy (zwłaszcza te

obawiające się pogorszenia kondycji); wskaźniki cen w tej grupie wzrosły kw/kw (średnia

planowanych podwyżek cen 2,5%, WPC – 42,9% ).

Czynniki oddziałujące na zmiany cen

9,5

10,0

14,4

17,7

15,0

16,1

0 5 10 15 20 25 30 35

III kw. 2009

IV kw. 2009

I kw. 2010

wzrost censpadek cen

Rys. 110 Zmiany cen oferowanych przez przedsiębiorstwa produktów/usług (% przedsiębiorstw)

-100

-80

-60

-40

-20

0

20

40

60

80

1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

spadek cen surbez zmianwzrost cen

Rys. 111 Wskaźnik WPC a prognozy zmian cen nabywanych surowców i materiałów

Tab. 6 Prognozowane przez przedsiębiorstwa zmiany cen nabywanych surowców i materiałów w II kw. 2010 r. a zmiany prognozowanych cen sprzedawanych wyrobów i usług (dane w %)

zmiany cen wyrobów zmiany cen surowców spadek bez zmian wzrost spadek 53,3 35,6 11,1

bez zmian 3,4 88,9 7,7

wzrost 7,3 34,2 58,6

W I kw. 2010 r. podwyżki cen były prawie równie

częste, co obniżki – 16,1% respondentów dokonało

redukcji cen, zaś 14,4% podniosło je. Spośród

przedsiębiorstw, które podniosły ostatnio ceny 52%

zamierza je nadal zwiększać, w reszcie próby – 35%.

Spośród tych firm, które ceny obniżyły 23% będzie je

redukować też w II kw. 2010 r. - w reszcie próby tylko

ok. 5%.

Prognozy na II kw. 2010 r. potwierdzają dalsze

istnienie silnego wpływu wzrostu cen surowców i

materiałów na ceny własne badanych firm (choć

problem wysokich kosztów działalności - w tym cen

surowców, materiałów i paliw - nie należy już od

półtora roku do pierwszoplanowych problemów

przedsiębiorstw). W przypadku oczekiwanego wzrostu

cen surowców i materiałów ok. 59% respondentów

deklaruje przeniesienie wzrostu tych cen na ceny

swoich wyrobów, a 1/3 przedsiębiorstw pozostawi ceny

wyrobów na niezmienionym poziomie. Ponad połowa

firm, spodziewających się spadku cen surowców obniży

też ceny. Zdecydowana większość firm (89%), które nie

spodziewają się zmian cen surowców nie zamierza też

zmieniać cen własnych wyrobów.


51

51

Zmiany cen a eksport

15

25

35

45

55

65

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

eksporternieeksporter

Rys. 112 Wskaźnik WPC w podziale na eksporterów i nieeksporterów

0

10

20

30

40

50

60

70

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

wzrost cen eksporter spadek cen eksporterwzrost cen nieeksporter spadek cen nieeksporter

Rys. 113 Prognozy wzrostu i spadku cen w podziale na eksporterów i nieeksporterów – próba ograniczone do sekcji Przetwórstwo przemysłowe; odsetek firm

Prognozy cen w grupie eksporterów kształtują się

w II kw. na zbliżonym poziomie jak w grupie

przedsiębiorstw oferujących swoje produkty wyłącznie

na rynku krajowym – zarówno co do wysokości, jak i

zasięgu podwyżek cen. Dla eksporterów wskaźnik WPC

spadł do 28,9% (o 7,8 pp. kw/kw), podczas gdy dla

nieeksporterów do 30,3% (spadek o 3,7 pp. kw/kw).

Średnia podwyżka dla eksporterów i nieeksporterów

wyniesie 1,2% (spadek o 0,2 i 0,1 pp.).

Warto zauważyć, że w obu grupach spadł udział

przedsiębiorstw podnoszących ceny. W sekcji

Przetwórstwo przemysłowe spadek wskaźnika WPC był

przede wszystkim efektem spadku udziału

przedsiębiorstw podnoszących ceny, zarówno w grupie

eksporterów, jak i firm działających na krajowym

rynku.

Oczekiwania zmian CPI

16,9

16,5

15,6

8,1

9,7

10,2

6,5

35,0

23,1

26,9

31,6

38,4

42,3

34,6

28,5

29,3

26,3

35,3

29,6

25,1

29,1

7,2

8,1

10,0

8,9

7,3

7,2

12,3

2,5

10,8

6,9

4,2

3,1

2,7

2,2

9,8

12,2

14,3

11,9

11,9

12,6

15,4

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

2008 IV

2009 I

2009 II

2009 III

2009 IV

2010 I

2010 II

wzrost CPI CPI bz spadek CPI (CPI>0) ceny bz spadek cen nie wiem

Rys. 114 Prognozy rocznych zmian wskaźnika CPI w relacji do kwartału poprzedniego

Oczekiwania inflacyjne uległy osłabieniu w

stosunku do poprzedniego kwartału. Spadł odsetek firm

oczekujących szybszego niż dotychczas wzrostu cen

oraz zwiększyła się grupa firm przewidująca spadek

CPI. W II kw. 2010 r. wzrostu cen w ciągu najbliższego

roku spodziewa się ogółem 70,2% respondentów (82,9%

tych, którzy sprecyzowali swoją opinię), o 7 pp. mniej

niż poprzednio, zaś spadek cen prognozuje jedynie

2,2% firm.


52

52

Marże na sprzedaży krajowej i zagranicznej

-45

-40

-35

-30

-25

-20

-15

-10

-5

0

5

10

15

1Q2008 2Q2008 3Q2008 4Q2008 1Q2009 2Q2009 3Q2009 4Q2009 1Q2010

sprzedaż krajowa

sprzedaż eksportowa

-50

-40

-30

-20

-10

0

10

1Q2008 2Q2008 3Q2008 4Q2008 1Q2009 2Q2009 3Q2009 4Q2009 1Q2010

eksporterzyniewyspecjalizowani

eksporterzywyspecjalizowani

Rys. 115 Zmiany marż na sprzedaży krajowej i zagranicznej (zmiany marż prezentowane są w postaci wskaźników wyliczonych wg formuły: odsetek przedsiębiorstw deklarujących wzrost marż minus odsetek przedsiębiorstw deklarujących spadek marż)

Czwarty kwartał z rzędu odnotowano

niewielką poprawę wskaźnika zmian marż na

sprzedaży krajowej. Niewielki spadek miał natomiast

miejsce w odniesieniu do wskaźnika zmian marż na

sprzedaży zagranicznej. Oba wskaźniki pozostały

ujemne, co oznacza, że w próbie więcej jest firm, w

których marże maleją niż firm, w których są one

wyższe niż rok wcześniej.

Wzrost wskaźnika marż na sprzedaży krajowej

zaobserwowano w większości sekcji PKD, poza

budownictwem i górnictwem. W branży budowlanej

gwałtowny spadek marż nastąpił na początku 2009 r.

Wskaźnik zmian marż utrzymał się na podobnym

poziomie przez następne cztery kwartały, niemniej

warto również zauważyć, że zagregowany wskaźnik

rentowności obrotu netto w budownictwie pozostał w

2009 r. na poziomie z lat poprzednich (5,5% w 2009 r.

wobec 5,7% w 2008 r. i 5,5% w 2007 r.22).

Jeśli chodzi o sprzedaż na eksport, to poprawę

zanotowały przedsiębiorstwa handlowe, zaś spadek

wskaźnika – przetwórstwo przemysłowe i transport.

Mimo tej poprawy, we wszystkich sekcjach, poza

energetyką i pozostałymi usługami, więcej było

przedsiębiorstw, w których marże spadły niż firm, w

których marże wzrosły w ciągu roku.

Czynniki wpływające na zmiany marż

22

4236

45

27 28

17 15

34

51

-14

17

31

-14 -19

52

-30

-20

-10

0

10

20

30

40

50

60

wzr

ost

marż bz

spad

ek

sald

o

wzr

ost

bz

spad

ek

sald

o

wzr

ost

bz

spad

ek

sald

o

wzr

ost

bz

spad

ek

sald

o

redukcja kosztów kosztów nieobniżono

podwyżki cen cen niepodniesiono

Rys. 116 Wpływ redukcji kosztów i podwyżek cen na zmiany marż na sprzedaży krajowej – dane za I kw. br.

Nadal skuteczniejsze dla utrzymania poziomu

marż (w krótkim okresie) są podwyżki cen niż redukcje

kosztów (por. Rys. 116). Firmy, które podniosły ceny w

I kw. 2010 r. wyraźnie częściej notowały wzrost marż

na sprzedaży krajowej niż ich spadek. W

przedsiębiorstwach, w których ceny nie zostały

zwiększone (lub je obniżono) wzrost marż zanotowało

znacznie mniej firm niż spadek. Natomiast zarówno w

grupie przedsiębiorstw obniżających koszty, jak i w

firmach , które nie dokonały redukcji częściej miał

22 Dane F-01/I-01 GUS


53

53

miejsce spadek marż. Należy przypuszczać, że podobnie jak w ostatnim półroczu

przedsiębiorstwa, które doświadczały spadku zysków decydowały się na cięcia kosztów, co

jednak nie powstrzymywało tych spadków, a w każdym razie efekty tych działań nie pojawiły się

natychmiast.

Zbliżone wyniki otrzymano dla sprzedaży zagranicznej, tj. redukcja kosztów

przeprowadzona przez eksporterów nie powodowała zwiększenia marż na sprzedaży

zagranicznej. Różnice w zachowaniu marż między eksporterami podnoszącymi ceny i ich nie

zwiększającymi okazały się również mniejsze niż w przypadku sprzedaży krajowej. Wcześniejsze

obserwacje dotyczące przyczyn zachowania się marż eksportowych wskazywały, że ich zmiany

były najczęściej efektem zmian kursu walutowego23. W ciągu kwartału, wraz z aprecjacją

złotego, oceny zmian marż w grupie eksporterów pogorszyły się - większy spadek zanotowały te

przedsiębiorstwa, które nie podniosły cen lub/i nie zredukowały kosztów.

23 Por. poprzednie edycje raportu.


54

54

13. Bariery rozwoju – wybrane problemy

Tab. 7 Bariery rozwoju24 (w tabeli wyróżniono momenty, w którym wskaźniki przyjmują maksymalne wartości w całej historii badania)

częstotliwość pojawiania się problemów zgłoszonych w kwartale:

niski popyt

kursy walutowe,

w tym wahania

zatory płatnicze, problemy z płynnością

duża, rosnąca

konkurencja

wzrost cen

surowców i materiałów

zła koniunktura

kryzys

niejasne przepisy, zmiany prawa

trudności w otrzymaniu

kredytu

wartości min. i maks. w całej historii badań SM

4,3 \ 30,0 8,6 \ 26,8 4,9 \ 21,2 5,4 \ 21,2 2,7 \ 17,5 1,0 \ 21,6 4,3 \ 17,2 0,9 \ 7,6

I kw. 2008 r. 7,8 17,7 4,9 6,7 14,7 1,1 6,1 1,0

II kw. 2008 r. 7,8 15,5 5,7 5,7 17,5 2,5 5,0 1,1

III kw. 2008 r. 13,1 16,6 5,1 7,8 16,9 4,5 4,3 1,8

IV kw. 2008 r. 20,8 10,3 7,2 6,2 7,2 12,9 4,5 3,6

I kw. 2009 r. 30,0 14,4 9,4 7,3 10,0 11,5 4,9 6,3

II kw. 2009 r. 24,3 13,7 10,4 5,8 6,9 10,9 4,7 7,6

III kw. 2009 r. 21,3 11,5 8,6 8,5 7,6 6,1 5,0 4,5

IV kw. 2009 r. 20,0 13,0 7,6 9,3 6,9 6,9 5,4 4,4

I kw. 2010 r. 19,3 13,3 9,2 9,0 7,6 4,7 4,2 3,3

OPRACOWANIE: Z.JANKIEWICZ P.POPOWSKI Ł.POSTEK K.PUCHALSKA – KIERUJĄCA TEMATEM A.SAWICKA AKCEPTOWALI: M.GRADZEWICZ J. JAKUBIK

24 Wskaźniki barier rozwoju wyznaczono w oparciu o udział przedsiębiorstw informujących o istnieniu danego rodzaju problemu w liczbie wszystkich przedsiębiorstw biorących udział w ankiecie (również tych firm, które nie udzieliły żadnej odpowiedzi na pytanie o bariery rozwoju)


55

55

Aneks 1 - Uwagi metodologiczne

1. Prezentowane opracowanie przedstawia oceny ankietowanych przez NBP przedsiębiorstw w

I kw. 2010 r. i przewidywania na II kw. 2010 r.

2. W marcu 2010 r. w szybkim monitoringu NBP wzięły udział 1032 podmioty wybrane z terenu

całego kraju. Były to przedsiębiorstwa z sektora niefinansowego, reprezentujące wszystkie

sekcje PKD, poza rolnictwem, leśnictwem i rybołówstwem, oba sektory własności,

przedsiębiorstwa z sektora MSP oraz duże jednostki.

3. Ze względu na przewagę w próbie przedsiębiorstw dużych, za którą jednak przemawia silna

koncentracja zjawisk makroekonomicznych, wyniki badań ankietowych należy traktować z

pewną ostrożnością.

4. W opracowaniu wykorzystano następujące przekroje klasyfikacyjne:

• wg rodzajów działalności PKD (podział na sekcje PKD został nieznacznie zmodyfikowany:

sekcja „Transport, gospodarka magazynowa i łączność” została rozdzielona na dwie grupy:

pierwsza z nich zawiera dział „Poczta i telekomunikacja”, druga – pod nazwą „Transport” –

obejmuje wszystkie pozostałe działy sekcji); sekcja „Pozostałe usługi” skupia przedsiębiorstwa

usługowe z sekcji – „Hotele i restauracje”, „Obsługa nieruchomości, wynajem i usługi związane

z prowadzeniem działalności gospodarczej”, „Edukacja”, „Ochrona zdrowia i pomoc

społeczna”

• wg sektorów własności: sektor publiczny, sektor prywatny oraz pięciu form własności

• wg klas wielkości zatrudnienia: od 1 do 49 zatrudnionych, od 50 do 249, od 250 do 499, od 500

do 1999 oraz 2000 i więcej osób lub alternatywnie, w podziale na: sektor MSP (do 249

pracujących) i duże przedsiębiorstwa (250 i więcej pracowników)

• wg przeznaczenia oferowanych przez przedsiębiorstwa produktów: przedsiębiorstwa oferujące

dobra energetyczne, inwestycyjne, konsumpcyjne trwałe i nietrwałe oraz półprodukty.

5. Podstawową metodą konstrukcji prezentowanych w raporcie wskaźników jest różnica między

procentem odpowiedzi korzystnych i niekorzystnych dla sytuacji przedsiębiorstw. Wskaźniki te

przyjmują wartości z przedziału od +100 do –100. Ujemne wyniki należy interpretować jako

pogorszenie się stanu koniunktury, natomiast dodatnie jako jego poprawę,

6. Ilekroć pod tabelą bądź rysunkiem nie pojawia się informacja odnośnie źródła danych, należy

rozumieć, że źródłem informacji jest wtedy szybki monitoring NBP.

7. Dla oznaczenia wskaźników wyrównanych sezonowo zastosowano skrót „SA”, pochodzący od

ang. wyrażenia seasonally adjusted.

Aneks 2 – formularz badania ankietowego


57

57


58

58


59

59

Raport NBP

Documents

Transcript of Raport NBP