PSYCHIATRIA DZIECI I MŁODZIEŻY –

cz.1

Magdalena Kotlicka-Antczak,

Katedra Psychiatrii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi

Psychiatria dzieci i młodzieży

Specyfika psychiatrii dziecięco-młodzieżowej

Diagnoza psychiatryczna dziecka

Przegląd zaburzeń psychicznych wieku rozwojowego

Omówienie wybranych zaburzeń Upośledzenie umysłowe

Specyficzne zaburzenia rozwojowe

Autyzm dziecięcy

Zaburzenie hiperkinetyczne (ADHD)

Lęk separacyjny

Dlaczego psychiatria wieku rozwojowego???

Psychiatria dzieci i młodzieży a psychiatria ogólna

Odmienności psychiki dziecka na różnych etapach

rozwoju

Specyfika rozpoznań (n.p. upośledzenie umysłowe,

autyzm dziecięcy, ADHD, moczenie mimowolne)

Odmienność obrazu klinicznego zaburzeń

rozpoznawanych także u osób dorosłych (zaburzeń

nastroju, lękowych itp..)

Odmienność terapii dzieci

Diagnoza psychiatryczna dziecka…

Diagnoza psychiatryczna dziecka

Znaczenie uwzględniania czynników biologicznych i psychospołecznych

w diagnozie dziecka

Odmienności w zakresie przeprowadzania oceny stanu psychicznego

Procesy wzrastania i dojrzewania

Stopień rozwoju emocjonalnego, intelektualnego i

społecznego

„Elastyczne” normy i kryteria

Znaczenie perspektywy rozwojowej!

Diagnoza psychiatryczna dziecka

ROZWÓJ

Czynniki biologiczne Cz. psychospołeczne

Diagnoza psychiatryczna dziecka-

znaczenie czynników biologicznych

Przebieg ciąży, porodu i okresu okołoporodowego

Czynniki genetyczne

Ocena rozwoju psychomotorycznego i zakłócających go

czynników (urazy oun, infekcje)

Diagnoza psychiatryczna dziecka- znaczenie czynników psychospołecznych

Rodzina (pierwotne środowisko)!!!

Struktura

Stopień poczucia bezpieczeństwa (przestępczość, w tym przemoc, nadużywanie SPA, uzależnienia)

Stopień zaspokojenia innych potrzeb fizycznych i emocjonalnych

Więź z rodzicami/opiekunami

Diagnoza psychiatryczna dziecka-

znaczenie czynników psychospołecznych

Rodzina/pierwotne

środowisko)!!!

Wzorce funkcjonowania rodziny (normy, style, komunikacja, interakcje, “gry rodzinne”)

„Elastyczne” normy i kryteria

Diagnoza psychiatryczna dziecka-

znaczenie czynników psychospołecznych

Szerszy system rodzinny

(dziadkowie) System szkolny

Inne systemy wsparcia

Diagnoza psychiatryczna dziecka

Sposób przeprowadzania badania

Znaczenie technik niewerbalnych

(obserwacja zachowania, zabawa, rysunek)

Znaczenie testów psychologicznych

(m.in. ocena IQ)

Terapia dzieci…

- Znaczenie wspierania rozwoju dziecka (upośledzenie

umysłowe, autyzm dziecięcy)

- Znaczenie psychoterapii, w tym technik

behawioralnych

- Zaangażowanie rodziny i innych znaczących osób

- Zaangażowanie osób spoza środowiska medycznego

(np. pedagogów)

Terapia dziecka

Psychiatria dzieci i młodzieży-

przegląd zaburzeń

Upośledzenie umysłowe

Zaburzenia rozwoju psychicznego

Specyficzne zaburzenia rozwoju

a. mowy i języka

b. umiejętności szkolnych

c. funkcji motorycznych

Całościowe zaburzenia rozwojowe

Psychiatria dzieci i młodzieży- przegląd zaburzeń

Zaburzenia zachowania i emocji zwykle rozpoczynające się w dzieciństwie

Zaburzenia hiperkinetyczne (ADHD)

Zaburzenia zachowania

Zaburzenia emocjonalne zwykle rozpoczynające się w dzieciństwie (np. lęk przed separacją w dzieciństwie, lęk społeczny)

Zaburzenia funkcjonowania społecznego zwykle rozpoczynające się w dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym

a. mutyzm wybiórczy

b. zaburzenia przywiązania

Psychiatria dzieci i młodzieży- przegląd zaburzeń

Zaburzenia zachowania i emocji zwykle rozpoczynające się w dzieciństwie- c.d.

Tiki

Moczenie mimowolne (enuresis) nieorganiczne

Zanieczyszczanie się kałem (encopresis) nieorganiczne

Zaburzenia odżywiania się w niemowlęctwie i dzieciństwie

Pica

Stereotypie ruchowe

Jąkanie się

Mowa bezładna

Upośledzenie umysłowe (UU)-

definicja i kryteria diagnostyczne

Obniżenie sprawności intelektualnej

istotnie poniżej przeciętnej

+ Istotne obniżenie możliwości

adaptacyjnych

UU- definicja i kryteria diagnostyczne

IQ (II) = (wiek umysłowy/

wiek kalendarzowy) X 100

UU

dane demograficzne i epidemiologiczne

Rozpowszechnienie: 1-2% populacji ogólnej

M :K = 2 : 1

UU w stopniu lekkim bardziej rozpowszechnione w

niższych warstwach społecznych

UU- klasyfikacja wg ICD-X

II

Przeciętny II: 100 + 15

„Pograniczny” II: 70 - 85

UU lekkie: 50 - 69 (85%)

UU umiarkowane: 35 - 49 (10%)

UU znaczne : 20 – 34 (3-4%)

UU głębokie: < 20 (1-2%)

+ Zaburzenia funkcjonowania społecznego

UU- obraz kliniczny

UU lekkie (II 50-69, 85% przypadków)

W literaturze anglojęzycznej grupa określana jako “Educable”

Wiek umysłowy 9-12 lat

Umiejętności szkolne do poziomu~ 6 klasy

W okresie przedszkolnym nabywana jest zdolność adekwatnego porozumiewania się (mowa) i podstawowe umiejętności społeczne

Osoby dorosłe są zazwyczaj zdolne samodzielnie funkcjonować i podejmować pracę, mogą wymagać wsparcia i nadzoru

UU- obraz kliniczny

Umiarkowane UU (II 35-49 ), 10 % przypadków

Grupa określana jako “Trainable”

Umiejętności szkolne do poziomu II klasy

Wiek umysłowy 6-9 lat

Większość nabywa zdolności porozumiewania się w okresie przedszkolnym (z opóźnieniem)

Większość osiąga pewien stopień niezależności w zakresie samoobsługi (może wymagać nadzoru)

Osoby dorosłe zdolne do podejmowania niewykwalifikowanej pracy w warunkach pomocy i nadzoru

Dobre funkcjonowanie w chroniącym środowisku

UU- obraz kliniczny

UU znaczne ( II 20 - 34), 3-4 % przypadków

Wiek umysłowy: 3-6 lat

Częsta towarzysząca niesprawność fizyczna

Nie nabywają umiejętności adekwatnego porozumiewania się (lub w niewielkim stopniu) w okresie przedszkolnym

Mogą nauczyć się mówić i osiągnąć zdolność samoobsługi w elementarnym zakresie w okresie wieku szkolnego

Mogą nauczyć się najprostszych czynności matematycznych (liczenie) i wzrokowego rozpoznawania niektórych słów

Osoby dorosłe mogą wykonywać proste zadania w warunkach ścisłego nadzoru

UU- obraz kliniczny

UU głębokie (II <20), 1-2 % przypadków

Wiek umysłowy: <3 lat

Zazwyczaj towarzysząca niesprawność fizyczna (wady rozwojowe), poważne ograniczenia w zakresie poruszania, samoobsługi, kontroli zwieraczy

Mowa niewykształcona lub ograniczona do pojedynczych słów

Wymagają stałej opieki - niezdolne do samodzielnej egzystencji

UU- zaburzenia towarzyszące

25% osób z UU pozostających pod opieką

medyczną ma problemy psychiatryczne

Odsetek zaburzeń w badaniach populacyjnych:

10-15%

Rozpowszechnienie zaburzeń psychicznych 3-4

razy większe niż w populacji ogólnej

UU- zaburzenia towarzyszące

ADHD

Zaburzenia nastroju

Całościowe zaburzenia rozwojowe

Stereotypie ruchowe

Zaburzenia zachowania

UU- Etiologia

W ~ 50% ustalona przyczyna

W większości przypadków uu w stopniu

lekkim przyczyna pozostaje nieustalona

UU- Etiologia

Czynniki biologiczne

Genetyczne

- Translokacje chromosomów ( Zespół Downa - trisomia 21, trisomia 13, trisomia 18)

- Inne nieprawidłowości liczby chromosomów ( Zespół Turnera - 45 X, Klinefeltera -47 XXY)

- Aberracje chromosomalne (Zespół kruchego X, 5Q delecja)

UU- Etiologia

Czynniki genetyczne

-Genetycznie uwarunkowane zaburzenia metaboliczne:

Fenyloketonuria, Galaktozemia, choroby

spichrzeniowe (ch. Taya-Sachsa. ch. Huntera )

- Genetycznie uwarunkowane schorzenia neurologiczne

(Neurofibromatozy, Sclerosis Tuberosa)

UU- Etiologia

Czynniki biologiczne

Zaburzenia rozwoju oun

(Anencephalia, hydrocephalus, microcephalia,

spina bifida)

UU- Etiologia

Cz-ki działające w okresie ciąży:

infekcje,

hipoksja,

niewydolność łożyska,

cukrzyca ,

nadużywanie alkoholu i innych SPA

(FAS: płodowy zespół alkoholowy!!!)

Przedwczesny lub traumatyczny poród

Biologiczne czynniki środowiskowe

UU- Etiologia

Infekcje (w okresie płodowym lub

wczesnodziecięcym):

Herpes simplex

HIV

Hemophilus influenzae

Zapalenie opon mózg-rdz.

Różyczka,

Toxoplasmoza

Malaria

UU- Etiologia

Czynniki biologiczne

Biologiczne czynniki środowiskowe

Urazy głowy

Zatrucia (np. ołowiem)

UU- Etiologia

Czynniki społeczne

Brak podstawowej opieki

Znacząca deprywacja stymulacji rozwoju

społecznego, rozwoju mowy

Zaburzenia psychiczne (np.autyzm dziecięcy)

UU- przebieg i rokowanie

Różnorodny przebieg i rokowanie w znacznym stopniu uwarunkowane rodzajem przyczyny UU (np. schorzeniem neurologicznym)- w części przypadków przebieg postępujący

W UU lekkim i umiarkowanym dużo większy wpływ czynników środowiskowych (stymulacja rozwoju!)

Rozpoznanie UU nie musi być rozpoznaniem na całe życie

UU- postępowanie terapeutyczne

Wsparcie i pomoc w rozwoju i codziennym funkcjonowaniu

Adekwatne możliwości kształcenia (zindywidualizowane programy i metody nauczania, wspieranie rozwoju mowy)

Interwencje behawioralne- modyfikacja niepożądanych zachowań

Praca w warunkach chronionych (dorośli)

Leczenie farmakologiczne w uzasadnionych sytuacjach (leczenie zaburzeń współistniejących, poważne problemy behawioralne)

Wsparcie społeczne dla rodziny

Specyficzne zaburzenia rozwojowe

Dotyczą dzieci w NORMIE INTELEKTUALNEJ

Specyficzne zaburzenia rozwoju umiejętności

szkolnych

Specyficzne zaburzenia rozwoju mowy

Specyficzne zaburzenia rozwoju funkcji

motorycznych

Specyficzne zaburzenia rozwoju

umiejętności szkolnych

Osiągnięcia w zakresie czytania, umiejętności matematycznych lub analizy dźwiękowo-literowej (oceniane wystandaryzowanymi testami) pozostają znacząco poniżej (ponad dwa odchylenia standardowe dla danego testu) osiągnięć oczekiwanych w stosunku do wieku, procesu edukacji i poziomu inteligencji dziecka)

Jeśli obecne są zaburzenia funkcji określonych zmysłów (np. wzroku), trudności muszą przekraczać zakres zazwyczaj spotykanych przy danym deficycie

Trudności w osiągnięciach szkolnych znacząco wpływają na osiągnięcia w szkole lub inne aktywności i zadania codziennego życia, które wymagają umiejętności matematycznych, czytania lub pisania.

Specyficzne zaburzenia rozwoju umiejętności szkolnych

SZRU czytania (dysleksja rozwojowa)

Specyficzne zaburzenia rozwoju umiejętności szkolnych

SZRU pisania (analizy dźwiękowo-literowej): dysortografia

Specyficzne zaburzenia rozwoju umiejętności szkolnych

SZRU pisania (analizy dźwiękowo-literowej): dysgrafia

Specyficzne zaburzenia rozwoju umiejętności szkolnych

SZRU matematycznych (dyskalkulia)

Specyficzne zaburzenia rozwoju umiejętności szkolnych

Dotyczą ~ 5 % uczniów

ADHD

Attention

Deficit

Hyperactivity

Disorder

ADHD (Zaburzenia hiperkinetyczne)-

Epidemiologia

ADHD -Epidemiologia

ADHD-Epidemiologia

ADHD- kryteria diagnostyczne

(wg ICD-10)

Sześć lub więcej objawów zaburzeń uwagi utrzymuje się przez co najmniej 6 miesięcy w stopniu niezgodnym z poziomem rozwojowym dziecka i zaburzającym jego funkcjonowanie

Zaburzenia uwagi

(a) Często nie potrafi skupić uwagi na szczegółach lub popełnia błędy wynikające z zaburzeń uwagi podczas pracy szkolnej i innych zajęć

(b) Często ma trudności z utrzymaniem uwagi na wykonywanych zadaniach lub w zabawie

(c) Często wydaje się nie słuchać, gdy się do niego mówi

(d) Często nie postępuje według instrukcji i nie dokańcza pracy szkolnej lub innych obowiązków (nie z powodu zachowań buntowniczych lub z powodu niezrozumienia instrukcji)

(e) Często ma trudności w organizowani zadań i innych aktywności

(f) Często unika, nie lubi lub jest oporny wobec zadań, które wymagają wysiłku umysłowego (praca w szkole, praca domowa)

(g) Często gubi przedmioty potrzebne do wykonania zadań lub przeprowadzenia innych aktywności ( zabawki, przybory szkolne, narzędzia)

(h) Łatwo rozprasza się pod wpływem zewnętrznych bodźców

(i) Zapomina o wielu rzeczach podczas codziennych aktywności („zapominalski”)

ADHD-Kryteria diagnostyczne

nie może skupić uwagi

zapomina

nie słucha

rozprasza się

gubi rzeczy

ADHD-Kryteria diagnostyczne

Nadruchliwość (co najmniej 3) (a) Często porusza rękami lub stopami lub

„wierci się” w pozycji siedzącej (b) Często wstaje z miejsca w klasie lub w

innych sytuacjach, gdy oczekiwane jest pozostawanie w pozycji siedzącej

(c) Często biega w koło lub wspina się w nieodpowiednich sytuacjach (u młodzieży i dorosłych może być ograniczone do uczucia niepokoju

(d) Ma trudności ze spokojną zabawą, przesadna hałaśliwość w zabawie

(e) Przejawia utrwalony wzorzec nadmiernej aktywności ruchowej, praktycznie nie modyfikowany przez społeczny kontekst

ADHD-Kryteria diagnostyczne

Jest stale „na biegu”, działa „jak nakręcone”

ADHD-Kryteria diagnostyczne

Impulsywność (co najmniej 1) (a) Często wyrywa się do odpowiedzi zanim pytanie zostaje

ukończone

(b) Ma trudności z poczekaniem na swoją kolej

(c) Często przerywa i przeszkadza innym (np. wtrąca się do rozmów i zabaw)

(d) Często wypowiada się nadmiernie

ADHD-Kryteria diagnostyczne

Jest niecierpliwe

B. Niektóre z objawów nadruchliwości/impulsywności lub zaburzeń uwagi były obecne przed ukończeniem 7 roku życia

C. Część objawów jest obecna w dwóch lub więcej środowiskach (np. w szkole/pracy i w domu)

D. Objawy znacząco zaburzają funkcjonowanie społeczne, szkolne lub zawodowe

E. Objawy nie występują wyłącznie w przebiegu całościowych zaburzeń rozwojowych, schizofrenii lub innych zaburzeń psychotycznych i nie są bardziej charakterystyczne dla innych zaburzeń psychicznych (np. zaburzeń nastroju, lękowych, zaburzeń osobowości )

ADHD- postaci wg DSM IV-R

ADHD

typ z dominacją zaburzeń uwagi

typ z dominacją nadruchliwości/impulsywności

typ mieszany

DSMV nie wyróżnia już podtypów!

ADHD-Zaburzenia towarzyszące

ADHD- Diagnoza różnicowa

Prawidłowy rozwój dziecka

Odpowiedź na nadużywające środowisko

Zaburzenie opozycyjno-buntownicze

Zaburzenia zachowania

Specyficzne zaburzenia rozwoju umiejętności szkolnych

CHAD

Zaburzenia depresyjne

Zaburzenia lękowe

Zaburzenia endokrynologiczne (nadczynność tarczycy)

ADHD- Przebieg i rokowanie

W USA 50 % dzieci z ADHD kończy pomyślnie

edukację szkolną (zazwyczaj jednak kilka klas mniej

niż dzieci bez ADHD)

U 25 % w wieku dorosłym rozpoznaje się

antysocjalne zaburzenie osobowości

Zwiększony odsetek nadużywania środków

psychoaktywnych, prób samobójczych, wypadków

samochodowych i aresztowań w porównaniu ze

zdrowymi rówieśnikami

ADHD- Przebieg i rokowanie

60 % dzieci z ADHD, jako osoby dorosłe wciąż ma

objawy (choć często nie spełnia wszystkich

kryteriów, uzasadniających rozpoznanie)

ADHD- Przebieg i rokowanie

Dorośli z objawami ADHD

Funkcjonowanie w szkole/pracy

Słabsze osiągnięcia

Niedotrzymywanie terminów

Częste spóźnienia

Bałagan, gubienie przedmiotów/dokumentów

ADHD- Przebieg i rokowanie

Dorośli z objawami ADHD

Funkcjonowanie zawodowe

Gorsze spełnianie wymagań pracodawcy

Rzadsze dobre relacje z przełożonym

Częstsze zmiany/zwolnienia z pracy

Niższy status zawodowy

W porównaniu ze zdrowymi osobami

ADHD- Przebieg i rokowanie

Dorośli z objawami ADHD

Problemy w codziennym funkcjonowaniu

Kłopoty w zarządzaniu finansami

Nadmierne zadłużenie

Zapominanie o płaceniu rachunków

Większy chaos w codziennych czynnościach

ADHD- Przebieg i rokowanie

Dorośli z objawami ADHD

Relacje i umiejętności społeczne

Niewielka zdolność „słuchania”

Szybkie wpadanie w złość, agresja słowna

Trudności w tworzeniu i podtrzymywaniu relacji

Trudności w związkach damsko/męskich/większy

odsetek rozwodów w porównaniu ze zdrowymi

Częstsze konflikty rodzinne

ADHD- Przebieg i rokowanie

Dorośli z objawami ADHD

Problemy emocjonalne

Słaba kontrola emocji/wybuchy emocjonalne

Zła samoocena wobec wielu niepowodzeń

ADHD-Przebieg i rokowanie

ADHD-Przebieg i rokowanie

ADHD-Etiologia

ADHD-Etiologia

Czynniki genetyczne

MZ/DZ Twins Ratio: 51-80% / ~30%

Ryzyko zachorowania dziecka biologicznego

rodzica z ADHD :15-20%

ADHD-Etiologia

Czynniki genetyczne

Potwierdzony udział genów związanych z obrotem

dopaminy :

Gen DAT1( transporter dopaminy )

Gen dla DBH ( betahydroksylaza dopaminowa)

Gen receptora D4- DRD 4 (odpowiedź na DA)

ADHD-Etiologia: Czynniki środowiskowe

Uszkodzenie OUN

Palenie przez matkę w czasie ciąży

Nadużywanie SPA przez matkę w

czasie ciąży

Nadużywanie alkoholu przez matkę w

czasie ciąży

Zatrucie ołowiem

ADHD-Etiologia

Badania neuroobrazowe

Zmniejszona objętość

- Kory przedczołowej

- Jąder podstawy mózgu (jądra ogoniaste,

soczewkowate)

- Móżdżku

ADHD-Etiologia

Funkcjonalne badania neuroobrazowe

ADHD-Etiologia

Badania neuropatologiczne

Zmniejszenie gęstości neuronów w

obszarze prążkowia

(striatal neuronal loss)

ADHD-Etiology

Zaburzenia neurobiochemiczne

ADHD-Etiologia

Zaburzenia neurobiochemiczne

Zmniejszony „obrót” dopaminy

Dysregulacja w zakresie hamującej czynności kory

czołowej ( głownie szlaki noradrenergiczne) na

struktury podkorowe- prążkowie (głównie

dopaminergiczne)

ADHD –Etiologia

Badania neuropsychologiczne

Zaburzenia w zakresie funkcji wykonawczych (kora

czołowa):

AKTYWACJA

-Aktywacja do pracy

-Organizowanie

-Ustanawianie priorytetów

ADHD- Etiologia

ADHD- Etiologia

ADHD- Etiologia

ADHD-Etiologia

Geny

Zmiany strukturalne i biochemiczne

Deficyty w zakresie funkcji wykonawczych (kora przedczołowa)

Objawy poznawcze i behawioralne

ADHD- Postępowanie terapeutyczne

Podejście wielopłaszczyznowe!!!

Oddziaływania środowiskowe i behawioralne

Dom Szkoła Służba zdrowia

Farmakoterapia

ADHD- Postępowanie terapeutyczne

Krok 1 Oddziaływania środowiskowe i behawioralne

ADHD- Postępowanie terapeutyczne

Oddziaływania środowiskowe i behawioralne

Redukcja bodźców (ograniczenie bodźców rozpraszających)

Utrzymywanie przewidywalnego, regularnego schematu dnia

Ustrukturyzowane warunki w szkole/klasie

Specyficzne techniki nauczania (zadania podzielone na części, przerwy)

Ograniczanie (lecz nie eliminowanie) liczby wyborów do 2-3 opcji

ADHD- Postępowanie terapeutyczne

Oddziaływania środowiskowe i behawioralne

Wyeliminowanie lub zmiana określonych zachowań

- Wzmocnienia pozytywne

- Bezpieczne, nie karzące środowisko, lecz z

wytyczonymi granicami

- Zasady i konsekwencje!

ADHD- Postępowanie terapeutyczne

Farmakoterapia Krok 2

ADHD- Postępowanie terapeutyczne

Farmakoterapia

Psychostymulanty

Methylfenidat ( Ritalin, Medikinet, Concerta-

preparat SR))

Dextramfetamina (Dexedrine)*

Pemolina (Cylert)*

Mieszane sole amfetaminy (Adderall) *

*nie stosowane w Polsce

ADHD- Postępowanie

Farmakoterapia

Antydepresanty

-Trójcykliczne- Imipramina (wycofana)

-SNRI- Atomoksetyna (Strattera)

10, 18, 25, 40, 60 mg (dawkowanie:1.2-1.8 mg/kg

m.c.)

-Bupropion (brak rejestracji)

ADHD- Postępowanie

Farmakoterapia- za i przeciw

Znacząca poprawa u 80 % leczonych

Efekty szybsze i bardziej „spektakularne” w

porównaniu z metodami niefarmakologicznymi

Poprawa osiągnięć szkolnych.

Na świecie przepisywane w nadmiarze

Bywają nadużywane (zwłaszcza przez dorosłych z

ADHD)

Możliwe efekty uboczne

ADHD- Postępowanie

Farmakoterapia-objawy uboczne

Leki psychostymulujące

- Zaburzenia snu

- RR, zaburzenia rytmu serca

- Zaburzenia gastryczne

- Spadek łaknienia potencjalne upośledzenie przyrostu

masy ciała i wzrostu dziecka

Atomoksetyna

- Zaburzenia sercowo- naczyniowe

- Zwiększone ryzyko zachowań samobójczych na początku

leczenia

ADHD- Postępowanie

Wskazówki dla rodziców/opiekunów

Bądź cierpliwy

Bądź stały

Bądź wyrozumiały

Odróżniaj złe zachowania dziecka od samego

dziecka!!!

Złe zachowania nie to samo co złe dziecko

Lęk separacyjny (SAD)

Główne zadanie rozwojowe w

okresie niemowlęcym:

Wytworzenie więzi z

rodzicem/opiekunem

Lęk separacyjny

Przywiązanie Zdolność do

„zatrzymania” obrazu obiektu

w umyśle dziecka

(“stałość obiektu”)

Lęk przed separacją (8-9 miesiąc życia)

Lęk przed separacja w dzieciństwie – kryteria

diagnostyczne (ICD X)

Nierealistyczne martwienie się, że opiekunowi coś się stanie lub, że straci się go np. pójdzie i nie wróci

Zamartwienie się, że jakieś wydarzenie rozdzieli dziecko i opiekuna (szpital, zgubienie się, itp.)

Niechęć do pozostawania w przedszkolu, szkole, poza domem, ze względu na obawę przed rozdzieleniem z opiekunem

Problemy ze snem (niechęć lub odmowa, żeby samemu zasypiać, budzenie się, żeby sprawdzić, czy jest opiekun, niechęć spania poza domem, sny o rozdzieleniu)

Lęk przed separacją w dzieciństwie – kryteria

diagnostyczne (ICD X)

Bezzasadna obawa przed osamotnieniem (w domu)

Objawy somatyczne (nudności, bóle żołądka, bóle głowy, wymioty) w sytuacjach związanych z oddzieleniem od opiekuna

Pogarszanie się samopoczucia w sytuacji przewidywanego rozdzielenia (lęk, płacz, napady złości, poczucie nieszczęścia, apatia, społeczne wycofanie się, niechęć opuszczenia domu).

Początek przed 6 rokiem życia

Czas trwania minimum 4 tygodnie

Lęk przed separacją w dzieciństwie–

rozpowszechnienie, przebieg

Dotyczy ~ 4% dzieci i wczesnych adolescentów

Typowy przebieg z okresami zaostrzeń i remisji

Może utrzymywać się przez wiele lat

Może poprzedzać wystąpienie napadów paniki z

agorafobią

Lęk przed separacją w dzieciństwie-

objawy towarzyszące

Objawy zaburzeń nastroju : przygnębienie, apatia, trudności z koncentracją uwagi, wycofanie społeczne,

Lęki przed zwierzętami, potworami, bandytami, porywaczami, ciemnością

Rozważania na temat śmierci i umierania

Wybuchy złości, zachowania agresywne

Niezwykłe doznania zmysłowe

Skargi somatyczne

Odmowa chodzenia do szkoły (w 75 % przypadków)

Lęk sprzed separacją w dzieciństwie-

postępowanie

Psychoterapia dziecka

- terapia behawioralna

(desensytyzacja,wzmacnianie pożądanych

zachowań) i poznawczo- behawioralna (dla

starszych dzieci)

Psychoterapia rodziców (trening rodzicielski,

terapia poznawcza)

Terapia rodzinna

Leki przeciwdepresyjne???

Odmowa chodzenia do szkoły- główne przyczyny

Lęk przed separacją (młodsze dzieci)

Inne zaburzenia psychiczne: SZRU szkolnych, fobia społeczna, zaburzenia nastroju, zaburzenia psychotyczne, zaburzenia zachowania

Problemy na terenie szkoły: przemoc, dokuczanie/wyśmiewanie, nadużywanie środków psychoaktywnych, konflikty z rówieśnikami i/lub nauczycielami

Postawy i zachowania rodziców: rodzice lękowi, kontrolujący, zbyt wysokie oczekiwania wobec dziecka

Zaburzenia psychiczne rodziców