Post on 21-Aug-2020
1
Ontwikkeling groene
schoolpleinen en NME
in Tilburg
2016-2017
Tilburg, juni 2017
Tineke Vermeer, Trajectleider NME
2
Ontwikkeling groene schoolpleinen 2016-2017
Inhoudsopgave:
1. Inleiding 3
2. De Tilburgse methode 4
3. Groene schoolpleinen 2016-2017 5
4. Financiën 2016-2017 13
5. Plannen 2017-2018 14
6. Tot slot 15
Bijlage 1: Overzicht groene schoolpleinen Tilburg 16
Bijlage 2: Criteria 22
3
1. Inleiding
Oktober 2013, de miniconferentie van GGD ’s zuid Nederland en IVN in
de Spoorzone, over speelnatuur, was voor Brede School Tilburg de
start van de aanpak van grijze schoolpleinen. Enkele groene
schoolpleinen bestonden al, maar van een stedelijke aanpak was nog
geen sprake. In Tilburg West werd gestart met de aanleg van gezonde,
duurzame, groene schoolpleinen. Teams, kinderen en ouders moesten
participeren in dit proces, enerzijds om de betrokkenheid te vergroten,
anderzijds wegens beperkte financiële middelen. Sinds november 2015
vindt via T-Primair een stedelijke aanpak van de ontwikkeling van
gezonde, duurzame, groene schoolpleinen plaats, met een doorgaande
leerlijn natuur- en milieueducatie (NME) op elke basisschool en waar
mogelijk, leerroutes in de directe omgeving.
Steeds vaker kent de vraag naar een groen schoolplein verschillende
oorzaken:
1. De speel- en leeromgeving voor de kinderen uitdagender maken:
Door de voorschoolse opvang, een continurooster op school en de BSO
op dezelfde locatie, verblijven kinderen langer op dezelfde locatie.
Daarnaast vragen de vernieuwingen in het onderwijs meer uitdaging in
de leeromgeving. Met buitenlesplaatsen en veel biodiversiteit, leren
leerlingen in de natuur over de natuur. Buiten leren verhoogt de
concentratie. Ook heeft wetenschappelijk onderzoek naar de effecten
van groene schoolpleinen uitgewezen, dat het een positief effect heeft
op het speelgedrag van de kinderen: “een groen schoolplein heeft een
positieve werking op het welzijn op school van de jongere leerlingen; ze vinden
school leuker, hebben meer vrienden en worden minder gepest”. (uit: Groene
schoolpleinen, een wetenschappelijk onderzoek naar de effecten voor
basisschoolleerlingen. Jolanda Maas, 2013)
2. De extreme hitte en wateroverlast op de grijze schoolpleinen:
Door de klimaatveranderingen zien we de afgelopen jaren steeds meer
warme dagen en hoosbuien. Het effect hiervan is dat kinderen op
warme dagen niet buiten kunnen spelen vanwege de hoge
temperaturen op een grijs schoolplein en het gebrek aan schaduw. Op
veel schoolpleinen kan het regenwater onvoldoende weg na heftige
regenbuien, die steeds vaker voorkomen.
Niet alleen het onderwijs, maar ook de gemeente Tilburg is
voorstander van schaduwrijke speelplekken voor kinderen, met veel
biodiversiteit, natuurlijke speelaanleiding en educatieve
mogelijkheden.
In de agenda ‘Groen in de stad’ zijn de schoolpleinen opgenomen als
‘koele plekken’ in de wijk.
Hiermee sluit Tilburg aan bij landelijke ontwikkelingen op dit gebied.
Vanuit de provincie worden mogelijkheden gecreëerd om eveneens
ondersteuning te bieden aan deze ontwikkelingen in Brabantse steden
en dorpen.
Dit verslag geeft inzicht in de stand van zaken rondom NME en groene
schoolpleinen in Tilburg. De processen op scholen die hierbij betrokken
waren in schooljaar 2016-2017 zijn beschreven en er is in de bijlage een
foto-overzicht van alle groene schoolpleinen in Tilburg.
4
2. De Tilburgse methode
Het proces
Vanuit T-Primair is een trajectleider NME beschikbaar die de scholen
adviseert en ondersteunt tijdens het proces van vergroening van het
schoolplein en integratie van NME in het lesprogramma. De scholen
vragen maatwerk: elke school heeft een eigen werkwijze en methodes.
Samen met directie en/of een werkgroep wordt bepaald wat de juiste
aanpak op de betreffende locatie is om draagvlak te creëren, kinderen,
ouders en de wijk te betrekken en te komen tot een groen, gezond en
duurzaam schoolplein. Daarnaast komen een doorgaande leerlijn NME
en wordt NME opgenomen in het integraal locatieplan van school en
kinderopvang.
Het budget is over het algemeen laag. Bestaande spullen worden
zoveel mogelijk hergebruikt, speeltoestellen die nog voldoen, worden
opgenomen in het ontwerp en team, kinderen, ouders en
buurtbewoners helpen mee met de uitvoering. Op deze manier
ontstaat een duurzaam schoolplein.
Criteria
Uitgangspunt bij het ontwikkelen van een groen schoolplein is het
volgen van de criteria voor gezonde, duurzame schoolpleinen, die door
het Tilburgs Platform Speelnatuur zijn ontwikkeld (zie bijlage 2). Deze
criteria worden niet alleen in de gemeente Tilburg gebruikt, maar zijn
in 2017 ook meegenomen in de subsidievoorwaarden van de provincie.
Hierin wordt beschreven: de omvang, beplanting, natuurlijke
speelaanleiding, educatie, gezondheid en gezonde leefstijl, sport en
motoriek, participatie, duurzaamheid en onderhoud.
Borging in het onderwijs
NME bevordert het onderzoekend leren en is leent zich prima om te
integreren in cognitieve vakken, wo, sport en gezondheid.
De bestaande leerroutes door de wijken, zijn hier een goed voorbeeld
van.
Borging van NME is essentieel. Behalve het verwoorden van de
ambities in het integraal locatieplan, worden leerkrachten geschoold in
NME. T-Primair biedt hiervoor jaarlijks een driedaagse NME-cursus aan
voor leerkrachten. Eindopdracht van de cursus is het schrijven van een
uitvoerend NME-plan voor de eigen school, dat wordt gekoppeld aan
het integraal locatieplan. De betreffende leerkracht wordt NME-
coördinator van de school en is de kartrekker voor alle NME-
activiteiten op school.
Leerroute bs. Don Sarto
5
3. Groene schoolpleinen 2016-2017
De Triangel (Oud Zuid)
De Triangel is al sinds de start van het project “Brede Scholen als groen
netwerk in de wijk” (2014) betrokken bij de ontwikkeling van groene
schoolpleinen en leerroutes in de omliggende wijk. Hun eigen
leerroutes lopen door Stadspark Oude Dijk, Leijpark en Piushaven. Zij
waren zelf al gestart met de aanleg van het groene plein, maar
financiële middelen om het af te ronden ontbraken. Uit hun aanvraag:
“Als school zijn wij gericht op gezondheid en een gezonde leefstijl.
Kinderen weten nauwelijks waar hun voedsel vandaan komt. Zorgen
voor de moestuin en ervan genieten is een zinvolle ervaring. Op deze
manier leren kinderen de cyclus van zaaien, groei en oogsten. Kinderen
kunnen hiermee succeservaringen opdoen evenals de kennis van de
natuur en van gezonde voeding”.
Ouders en buurtbewoners hebben een actieve rol gespeeld tijdens de
voorbereiding en uitvoering van het project.
Tegelijkertijd met het schoolplein, is ook het terrein voor de school en
MFA het Zuiderkwartier aangepakt. De groene speelplek is uitgebreid
en samen met het schoolplein, wordt hier binnen- en buitenschools
volop gebruik van gemaakt.
6
De Zuidwester (Oud Zuid)
Ook de Zuidwester was al sinds 2014 betrokken bij het project “Brede
Scholen als groen netwerk in de wijk” en had een start gemaakt met
groene onderdelen op hun schoolplein. Uit hun aanvraag:
“het aanleggen van een wilgentenen hut, waarin de kinderen zich terug kunnen trekken en tot rust kunnen komen (een boekje kunnen lezen etc.). Het aangelegde groen sluit aan bij de leeftijdsfase van de kinderen. De wilgentenen hut bevordert het natuurlijk spelen. Fase 3 is het aanleggen van moestuintjes. Als school zijn wij gericht op gezondheid en een gezonde leefstijl. Op deze manier leren kinderen de cyclus van zaaien, groei en oogsten. Kinderen kunnen hiermee succeservaringen opdoen evenals de kennis van de natuur en van gezonde voeding. Tevens is er een verbinding met de leerroutes naar het Rooseveltplein en Kromhoutpark. Er heeft een rondleiding door de wijk plaatsgevonden, waarbij buurtbewoners ook een bezoek hebben gebracht aan ons plein en op de hoogte zijn gebracht van de ontwikkelingen en de NME-routes”. De school heeft tegelijkertijd actie ondernomen om op het Rooseveltplein, waar veel leerlingen in de buurt wonen, een natuurlijke speelplek aan te laten leggen met educatieve mogelijkheden. Bewoners konden op school het ontwerp hiervoor bekijken en stemmen over de onderdelen die hierin werden opgenomen. In de loop van 2017 vindt de uitvoering plaats.
7
De Petteflet (Reeshof)
Dit was de eerste school in de Reeshof die vol enthousiasme aan de
slag is gegaan met een groen schoolplein. Uit hun aanvraag:
“Montessori onderwijs kenmerkt zich onder meer door het zorgdragen
voor jezelf, anderen en je omgeving. Het schoolplein biedt een grote
mogelijkheid om het zorgdragen voor de omgeving te ontplooien en
vorm te geven. Het verzorgen van het groen, de schooltuin en de
verschillende speelobjecten valt niet te realiseren binnen ons huidige
schoolplein. Een rijkere en natuurlijke omgeving zal hierin een
aanvulling zijn.
We willen meer natuur realiseren om tegemoet te komen aan de
behoefte van leerlingen om ontdekkend te spelen. Natuurlijke
materialen en speelobjecten bieden een ongelimiteerde gelegenheid om
vrij te kunnen spelen. De toepassing van natuurlijke materialen bieden
door de veranderingen in de seizoenen tevens steeds opnieuw een
ander decor voor spelmogelijkheden.
Een grote wens van de leerkrachten is ook om onderwijs óp het
schoolplein te kunnen verzorgen (Criterium 4: Educatie). In de natuur
een drama activiteit, een tekenles naar aanleiding van observaties, een
biologieles ín de natuur in plaats van over de natuur. Hiervoor hebben
we wel een grotere biodiversiteit nodig. Vlinderstruiken, insectenhotels,
voedingsplaatsen voor vogels en konijnen zullen hiervoor
mogelijkheden bieden. In de toekomst hopen we ook een plaats te
kunnen bieden aan kleinvee”.
Met een ongelooflijk enthousiasme van team, ouders en kinderen is
men aan de slag gegaan. Onder leiding van een hoveniersbedrijf
hebben zij (grotendeels) zelf de uitvoering gerealiseerd.
8
Pendula (Centrum)
Kindercampus Pendula ligt in het centrum van Tilburg. Een monumentaal pand met prachtige bomen in de voortuin. Maar de speelplek voor de kinderen in de binnentuin was erg versteend en veel te warm op zomerse dagen om de kinderen te laten spelen. Uit hun aanvraag: “Natuurlijke en speelse omgevingen zorgen voor meer prikkels. Kinderen kunnen hun zintuigen ten volle ontwikkelen. Zo stimuleert een groene en avontuurlijke speelplaats fantasie en creativiteit. En dit zet weer aan tot bewegen. Een groene speelplaats creëert niet alleen leuke speelmomenten en een kans om te ontspannen, maar biedt kinderen ook de mogelijkheid om directe natuurervaringen op te doen: ‘levend leren’. Kinderen die zelf op ontdekking gaan, vinden zo de wetenschappelijke vakken heel wat bevattelijker en interessanter. Een groene omgeving zorgt ten slotte ook voor een spontane natuurbeleving. Ze kunnen op tal van momenten zelf ontdekken, beleven, onderzoeken, waarnemen, experimenteren, spelen en leren. Door deze dagelijkse natuurervaringen zullen de kinderen zich nauwer met de natuur verbonden voelen. Ze ontdekken dat natuur niet alleen in bossen te beleven valt, maar onder elke tegel en achter elke hoek aanwezig is. Daarnaast zijn er voor onze campus ook een aantal praktische overwegingen: Bomen of struiken rond de school verminderen de kans op wateroverlast omdat regenwater in de grond kan dringen en wordt opgenomen door de wortels. Door bomen en struiken te plaatsen creëren we schaduw plaatsen waardoor we nog langer van onze buitenruimte gebruik kunnen maken en dus nog langer buiten kunnen genieten”.
Inmiddels is de binnentuin een groene speelomgeving voor de kinderen
van Pendula.
9
Den Bijstere (Oud Noord)
Deze school, gelegen in de versteende omgeving van de het Tilburg
Oud Noord, had al jaren een groen schoolplein voor de groepen 3 t/m
8. Uit hun aanvraag:
“Het kleuterplein op onze school is erg verouderd en voldoet niet aan
onze kernwaarden en eisen, het biedt onze jongere kinderen te weinig
uitdaging.
Het plein voor de groepen 3 tot en met 8 is al een zeer groen plein en
voldoet aan wel onze wensen en eisen.
Graag willen wij dit jaar het kleuterplein aanpakken.
Wensen voor het plein:
Wij willen dat onze kernwaarden: In beweging, onderzoeken,
eigenaarschap en verbondenheid terugkomen in het schoolplein.
Groene uitstraling van het plein: minimaal 1/3 van het plein bestaat uit
ander materiaal dan stoeptegels. Graag extra bomen of hagen
aanplanten, hoeken creëren waar kinderen zelf kunnen onderzoeken.
Wij willen graag zoveel mogelijk natuurlijke speeltoestellen waarbij de
beweging van kinderen tot hun recht komt. Wij willen aandacht
besteden aan educatie door middel van het bakken om te zaaien en
insektenhotels en/of vogelhuisjes”.
Inmiddels zijn de tekeningen voor het nieuwe plein gemaakt en
besproken door de kinderen, team en ouders. In de herfstvakantie
2017 wordt gestart met de uitvoering ervan.
Plein 1
Ontwerp plein 2
10
De Vuurvogel (Centrum)
De aanvraag vanuit Kindercampus de Vuurvogel komt voort uit het
enthousiasme van twee leerkrachten die de cursus voor NME-
coördinator hebben gevolgd in schooljaar 2016-2017. Uit de aanvraag:
“De Kindercampus ligt in de mooie wijk; De Bomenbuurt. Helaas doet
deze wijk zijn naam niet veel eer aan. Het is geen groene wijk. Het plein
van de Kindercampus is openbaar toegankelijk voor alle mensen uit de
wijk.
Het plein is niet bijzonder groot, en is vooral voorzien van tegels en
speeltoestellen.
Wat we graag willen
-Een groenere omgeving heeft een positief effect op het welbevinden
van de kinderen. We willen een groen plein inzetten voor educatieve
doeleinden en kinderen uitlokken tot ontdekken, veelzijdig bewegen en
gevarieerd spel.
-Ouders uit de wijk betrekken bij het ‘vergroenen’ van het plein. Omdat
hun kinderen (ook die niet op de Vuurvogel zitten) hier ook mogen
spelen.
-Biodiversiteit in de schoolomgeving vergroten
-Aanblik van het betonnen plein in de stenen omgeving vriendelijk
vergroenen en verbloemen”.
Een van de ouders van school is hovenier en via hem is een groot
hoveniersbedrijf ingeschakeld om een ontwerp te maken.
Tijdens NL-Doet, in maart 2017, is door het team van Contourdetwern
Zuidwest meegewerkt aan de uitvoering ervan. De NME-coördinatoren
maken een rooster waardoor de kinderen van groep 1 t/m8 om
beurten meehelpen met het onderhoud van het groen.
11
Stelaertshoeve en de Sleutel (beiden in de Symfonie, Noord)
De pleinen rondom MFA de Symfonie bestaan voornamelijk uit beton.
Al enige tijd zijn we bezig met de scholen om te bekijken op welke
manier de schoolpleinen beter kunnen aansluiten bij hun omgeving:
voor en achter de scholen ligt een park. Uit hun gezamenlijke aanvraag:
“De speelplaats van De Symfonie wordt gebruikt door basisschool De Sleutel en basisschool Stelaertshoeve. Van het speelterrein in de ‘oksel’ van het gebouw maken beide scholen gebruik. Overigens is de speelplaats openbaar terrein en wordt het dus ook gebruikt door de kinderen uit onze wijk. Beide scholen willen het schoolterrein graag ‘vergroenen’ en uitdagender maken. Dat betekent dat het speelterrein uitdagender wordt voor spelende kinderen in de pauzes, maar ook voor kinderen die onder schooltijd educatieve activiteiten uitvoeren met hun leerkrachten. In de pauzes bieden we nieuwe mogelijkheden tot (samen)spel en ontdekken. Dat geeft meer rust, minder conflicten; kortom: vreedzaam spelen. Met de mogelijkheid educatieve activiteiten uit te voeren vergroten we de leeromgeving van kinderen en leerkrachten en bieden we nieuwe mogelijkheden voor de talentontwikkeling van onze leerlingen”. Om de groene pleinen te realiseren zoeken we aansluiting met de Noordraad, Contourdetwern, het jongerenwerk en de gemeente. Hierdoor willen we duurzame speelterreinen ontwikkelen. Wel is er al een NME-leerroute ontwikkeld voor alle klassen in het Quirinuspark. Momenteel zijn de scholen bezig met stemmen op de onderdelen die op het schoolplein komen. Voor de zomer moet het ontwerp klaar zijn. Herfst 2017 start de uitvoering.
12
Jan Ligthart Driecant en De Bloemaert (beiden in de Grote Beemd,
Reeshof)
De omgeving van de Grote Beemd vormt een mooie uitdaging voor de
realisatie van een groene en duurzame speel- en leeromgeving. De
gemeente Tilburg werkt hieraan mee. In het kader van de
klimaatmaatregelen wordt ook het zogenaamde ‘teerveld’ dat voor de
scholen ligt, meegenomen in het ontwerp. Met de realisatie van het
groene sportterrein tegenover de Grote Beemd en later dit jaar van de
schoolpleinen en het teerveld, ontstaat een groene omgeving die veel
beter aansluit bij de naastgelegen Dongevallei. Uit hun gezamenlijke
aanvraag:
“Door vergroening willen we een meer uitdagende speelomgeving
creëren die tegelijkertijd zorgt voor koele plekken op het schoolplein. Op
dit moment ontbreken deze koele plekken (bijna) volledig. Door het
aanbieden van een natuurlijke omgeving en een daaraan gekoppeld
lesprogramma voor NME, willen we kinderen en ouders meer in contact
brengen met de natuur. We willen dit ook gebruiken om de
samenwerking tussen de verschillende partners van De Grote Beemd in
de ruimte zichtbaar te maken. Ook op het gebied van gezondheid speelt
een natuurlijke omgeving een rol. Kinderen vertonen minder pestgedrag
naarmate ze meer worden uitgedaagd door een natuurlijke omgeving.
Het komt hun motorische ontwikkeling ten goede en het vergroot het
welzijn van de kinderen”.
In september 2017 staat de eerste bijeenkomst voor de beide teams op
de planning. Zij kunnen input leveren voor het basisontwerp, waarna
kinderen en ouders gaan stemmen op de onderdelen die in het
ontwerp worden meegenomen.
13
4. Financiën 2016-2017
De verleende subsidie voor schooljaar 2016-2017 was uitsluitend te
gebruiken voor ondersteuning van scholen die hun schoolplein willen
vergroenen en financiële steun nodig hebben voor de aanschaf van
bomen en planten en het verrichten van grondwerk.
Het totale subsidiebedrag voor bovenstaande periode was € 50.000,-
10 scholen hebben een aanvraag gedaan voor een bijdrage aan een
groen schoolplein. Het gaat om de scholen: De Triangel, de Zuidwester,
de Petteflet, Pendula, den Bijstere, de Vuurvogel, Stelaertshoeve en de
Sleutel, Jan Ligthart Driecant en de Bloemaert.
Al deze scholen hebben in het schooljaar 2016-2017 eenzelfde bedrag
ontvangen ter ondersteuning van de ontwikkeling van hun groene
schoolplein.
December 2016:
De Triangel € 5.000,-
De Zuidwester € 5.000,-
De Petteflet € 5.000,-
Pendula € 5.000,-
De Vuurvogel € 5.000,-
Den Bijstere € 5.000,-
Januari 2017:
Jan Ligthart Driecant € 5.000,-
De Bloemaert € 5.000,-
Stelaertshoeve € 5.000,-
De Sleutel € 5.000,-
Totaal: € 50.000,-
14
5. Plannen 2017-2018
Groene schoolpleinen:
Voor het schooljaar 2017-2018 zijn er al weer verschillende aanvragen
binnen:
De Stappen (oud Noord) wil samen met de naastgelegen MFA het
Spoor en zorgcentrum de Bijsterstede een gezamenlijk binnentuin
realiseren die zowel door school en kinderopvang, als ouderen en
wijkbewoners kan worden gebruikt.
Cleijn Hasselt (Oud Noord) heeft de vraag naar een schaduwrijke leer
en speeltuin voor de kleuters.
Klinkers (Reeshof) wil een groen schoolplein laten aansluiten bij het
betekenisvol leren in de school.
OBS Panta Rhei (Centrum) heeft een groene visie ontwikkelt die men
terug wil zien op alle drie hun locaties.
Met de Armhoefse Akkers (Armhoefse Akkers), Kindcentrum de Schout
(Zorgvlied), Mytylschool (Tilburg Zuid), kindcentrum Berkel-Enschot /
bs. Caecilia en de Sporckt worden momenteel gesprekken gevoerd over
mogelijke aanvragen.
Cursus voor NME-coördinatoren:
Vanaf 15 juni 2017 start de inschrijving voor de NME cursus 2017-2018.
We streven naar een NME-coördinator op elke basisschool. De cursus
wordt weer verzorgd door Rob Vereijken.
Ontwikkeling leerroutes:
Het streven voor de komende jaren is om financiële middelen te vinden
om leerroutes uit te zetten in alle wijken in Tilburg, zodat er een stedelijk
netwerk ontstaat van routes die digitaal inzetbaar zijn voor alle scholen.
Leerroutes Tilburg 2017
15
6. Tot slot
Elke school die start met NME en een groen schoolplein, doet dat op
eigen wijze. Het groene schoolplein moet aansluiten bij de manier van
leren op de betreffende school. Dat betekent dat er geen twee
trajecten op dezelfde manier verlopen en dat elke school díe accenten
krijgt, die aansluiten bij het lesprogramma.
Een goede ontwikkeling is, dat scholen ook steeds vaker op zoek gaan
naar speciale projecten voor hun leerlingen, die aansluiten bij het
gevolgde traject. Een mooi voorbeeld was de pilot van het
‘waterproject’ op basisschool Don Sarto: het belang van water en
bewust omgaan met water. Het vervolg van deze pilot wordt weer
meegenomen naar andere scholen via het project
‘Water voor Later’ van ‘Kids maken de blits’ van Rotary Triborch.
De gezonde school en een gezonde leefstijl komt ook duidelijker in
beeld als scholen aan de slag gaan met NME en een groen schoolplein.
Steeds meer scholen schaffen bidons aan voor hun leerlingen en
schaffen de pakjes drinken in de pauze af: minder afval en kinderen
mogen de hele dag water drinken. De vraag naar watertappunten op
de groene schoolpleinen neemt dan ook toe.
Afgelopen week werd duidelijk dat de gemeente Tilburg nog drie jaar
doorgaat met het ondersteunen van groene schoolpleinen. T-Primair
continueert de ondersteuning van het NME-traject, zodat alle scholen
in Tilburg uiteindelijk een groene leeromgeving krijgen, die uitdaagt tot
onderzoeken en ontdekken.
De scholen staan steeds meer open voor NME-scholing van hun leerkrachten
en het inrichten van buitenlessen wordt gangbaar op steeds meer locaties.
Tineke Vermeer,
Trajectleider NME, T-Primair
16
Bijlage 1: Overzicht groene schoolpleinen Tilburg
Tilburg West:
Jan Ligthart Rendierhof
De Bodde
St. Hubertus
Jeanne d’Arc
17
Antares
Wandelbos
Wandelbos
Prins Bernhardschool
18
Tilburg Reeshof:
De Petteflet
Meander
Tilburg Noord:
De Dirigent: Aboe el Chayr en Regenboog
De Dirigent: Aboe el Chayr en Regenboog
19
de Lochtenbergh
Vlashof
Tilburg Oud Noord:
Cleijn Hasselt, plein 1.
De Cocon, plein 1
20
Vrije school Tiliander
Tilburg Centrum:
De Elzen en de kloostertuin
Vuurvogel
Pendula
21
Tilburg Zuid:
Zonnesteen, fase 1
Zuidwester, fase 1
Triangel, fase 1
Don Sarto
22
Bijlage 2:
Criteria voor gezonde, duurzame, groene schoolpleinen.
De laatste jaren kiezen veel scholen ervoor hun schoolplein om te vormen tot
een groen schoolplein.
Het Tilburgs Platform Speelnatuur heeft een aantal criteria opgesteld, voor de
ontwikkeling van een groen schoolplein. Een school hoeft niet direct te voldoen
aan al deze criteria, maar men kan dit beschouwen als een groeimodel.
1. De omvang:
In Tilburg spreken we van een groen schoolplein als minimaal 1/3 van
de betegeling wordt vervangen door een waterdoorlatende
ondergrond. Dit kan zijn zand, grind, gras, kunstgras, boomschors.
2. De beplanting:
Er is sprake van natuurlijke beplanting: een of meer bomen, (bij
voorkeur inheemse) planten, bloemen, groente/fruit en speelbaar
groen, bijvoorbeeld een speelbosje. Het aangelegde groen moet
aansluiten bij de leeftijdsfase van de kinderen.
3. Natuurlijke speelaanleiding:
Een groen schoolplein bevordert vrij spel, ruimte voor zelfstandig
beslissen, te ontdekken en uitproberen spelaanleidingen zijn:
bijvoorbeeld klimboom, rioolbuis, stappalen, wilgenhut, heuvel met
glijbaan, natuurlijke klimwand. Door een groen schoolplein dat variatie
en uitdaging biedt, verandert het speelgedrag van kinderen. Een groen
schoolplein bevat hoogteverschillen, verschillende natuurlijke
ondergronden en klim- en klautermogelijkheden
4. Educatie:
Met een buitenlesplaats (overkapping of tribune) en veel biodiversiteit,
leren leerlingen in de natuur over de natuur. Buiten leren verhoogt de
concentratie, maar ook buiten spelen en buiten bewegen is leuk en
heeft een gunstig effect op gezondheid en leerprestaties. Leerlingen
leren zo op onderzoekende en speelse wijze. De lessen kunnen
gecombineerd worden met bewegen. Scholen kunnen mee doen aan
de landelijke jaarlijkse buitenspeeldag.
Ruimte voor fauna is een positieve bijdrage: vogelkastjes,
insectenhotels, vleermuiskasten, etc.
5. Gezondheid en gezonde leefstijl:
Het aanleggen van een schoolmoestuin, is een prima basis voor lessen
over gezondheid en gezonde leefstijl. Kinderen in de stad weten
nauwelijks waar hun voedsel vandaan komt. Zorgen voor de moestuin
en ervan genieten is een zinvolle ervaring. Kinderen worden beloond
voor hun geduld en doorzettingsvermogen. Ze leren zich aanpassen
aan het weer en andere externe factoren. Het aanleggen van een
watertappunt stimuleert het water drinken op school.
6. Sport en motoriek:
Het Nederlands Instituut voor Sport en Bewegen (NISB) pleit ervoor
schoolpleinen zo in te richten dat ze kinderen en jongeren uitdagen om
te bewegen en ingezet kunnen worden als oplossing tegen
beweegarmoede onder de jeugd. De combinatiefunctionaris sport en
bewegen kan een rol hebben hierin. Het sporten in een groene
omgeving is belangrijk blijkt uit een onderzoek van Agnes van den Berg
http://www.agnesvandenberg.nl/komjebuitenspelen.pdf, blijkt dat
spelen in een natuurlijke omgeving leidt tot een betere motorische
ontwikkeling van kinderen. Een thema wat op dit moment actueel is
dat er een toename van het aantal botbreuken bij valincidenten is. Er
worden nu zelfs lessen gegeven in vallen. Als kinderen meer in een
natuurlijke omgeving spelen is dat niet nodig (zie ook
http://www.rtlnieuws.nl/nederland/botbreuken-de-gymzaal-geef-
kinderen-les-vallen).
7. Participatie:
Het is belangrijk om het schoolplein samen met de buurt te
'vergroenen'. Als dit lukt draagt dit bij aan een goede woon- werk- en
leefomgeving. Kinderen en ouders voelen zich verantwoordelijk voelen
voor het groene schoolplein. Dit kan worden gerealiseerd door hen
23
mee te laten denken over het ontwerp, mogelijkheden, planning en
uitvoering. Door iedereen hierin een rol te geven, wordt de
betrokkenheid met de school en schoolomgeving vergroot.
8. Duurzaamheid:
Goed functionerende speeltoestellen woorden desgewenst
opgenomen in het nieuwe ontwerp.
Vrijgekomen materialen zijn her te gebruiken. (Bijv. van stoeptegels
maak je een tribune) Ook kan de school overgaan tot waterbesparende
maatregelen: het aanbrengen van waterspelen en regentonnen om
water op te vangen, dragen nog extra bij aan de klimaatdoelen. Een
groen schoolplein is op warme dagen graden koeler dan een betonnen
plein.
9. Onderhoud:
Een groen schoolplein vraagt meer onderhoud dan een grijs
schoolplein. Het betrekken van de kinderen, ouders en omwonenden
kan een oplossing bieden voor dit meerwerk en bevorderd wederom
het verantwoordelijkheidsgevoel voor en betrokkenheid bij het
schoolplein.
September 2016, Tilburgs Platform Speelnatuur
24
Colofon Tekst: Tineke Vermeer Foto’s: Larissa Rand Foto Don Sarto Leerroute: Lisa Bakker