NNÖÖRROOPPSSİİKKOOLLOOJJİİ,,

NNÖÖRROOPPSSİİKKOOLLOOJJİİKK TTEESSTTLLEERR,,

UUYYGGUULLAAMMAALLAARR

Prof. Dr. Sirel Karakaş

Neurometrika Medikal Tıp Teknolojileri Eğitim ve Danışmanlık Ltd Şti

Psikofizyoloji ve Nöropsikoloji Derneği Başkanı

www.neuromerika-tech.comwww.sirelkarakas.com

pnd.org.tr

Ruh Zihin Bilinç Davranış Biliş Biliş/Beyin

Ruhu, ruh kendi sezgi / nitelikleriyle bilir.

PSYKHE

SorunBir nesnenin niteliklerini / işleyişini,o nesnenin kendi nitelikleri / işleyişiyoluyla anlama.

Karakaş, S., Bekçi, B. (2003). Zihin/davranış ile beden/organizma ilişkilerini ele alan bilim dallarının doğuşu ve gelişimi. Neuroquantology, 2, 232-265.

Bilimsel çalışma ve uygulamalarda ele alınan konular:

Gözlenebilir niteliktedir.

Ölçülebilir niteliktedir.

Zihinsel süreçlerin ölçülmesinde test ve ölçeklerden

yararlanılır. Bunlar:

Psikolojik test ve görevlerdir.

Nöropsikolojik test ve görevlerdir.

Psikolojik testler görevler şunlardır:

Genel yetenek (zeka) testleri

Özel yetenek ve beceri testleri

Kişilik testleri

Zihinsel Yetenek Ve Premorbid Zeka Testleri Sözel İşlevler Ve Dil Yeteneği Testleri Algısal İşlev Testleri : Görsel, İşitsel Ve Dokunsal Algı

Testleri Yapılandırma TestleriMotor Testler Yönlenim ve Dikkat Testleri Bellek Testleri Kavramsal İşlev Testleri Yönetici İşlev Testleri

Nöropsikolojik test ve görevler şunlardır:

Nöropsikolojik testler: Zihinsel süreçleri ölçerÖlçülen sürecin temelinde yatan beyin

yapısının işlevselliği konusunda bilgi verir.

Karakaş, S. (2006). NöropsikolojiTerimleri Sözlüğü. C. Yakıncı, A.Yalman, R. Toparlı (Ed.): Sendrom II TıpTerimleri Sözlüğü, 4(11), 5-42. LogosTıp Yayını.

Altın Örümcek Web Ödülleri 2007'deBilim/Araştırma Kategorisinde Birincilik Ödülü

TEST STANDARDİZASYONU

1.Test malzemesinin (testin kendisi, yönergesi, kayıt formu)

çevirisinin yapılması.

2. Test malzemesinin uyarlamasının yapılması.

3. Testin güvenirlik katsayısının hesaplanması.

4. Testin geçerlik katsayısının hesaplanması.

5.Testin kullanılacağı kültür için norm değerlerin

belirlenmesi.

* BILNOT Bataryasının standardizasyonu TBAG-Ü / 17-2 sayılı proje ile TÜBİTAK tarafından

desteklenmiştir.

* GISD-B’nin standardizasyonu HÜAF 92-03-220-001 sayılı proje ile Hacettepe Üniversitesi

tarafından desteklenmiştir.

* Stroop ve WCST testlerinin elektrofizyolojik çalışmalar HÜAF 99K120370 sayılı projesi ile

DPT tarafından desteklenmiştir.

Karakaş, S. (2006). BİLNOT Bataryası El Kitabı: Nöropsikolojik Testler için Araştırma veGeliştirme Çalışmaları (2. baskı). Ankara: Eryılmaz Offset Matbaacılık Gazetecilik.

Karakaş, S. (2004). BİLNOT Bataryası El Kitabı: Nöropsikolojik Testler için Araştırma veGeliştirme Çalışmaları (1. baskı). Ankara: Dizayn Ofset.

Karakaş, S., Başar, E. (1993). Nöropsikolojik değerlendirme araçlarının standardizasyonu, nöropsikolojik ölçümlerin elektrofizyolojik ölçümlerle ilişkileri.Proje No: TÜBİTAK-BEDAM: TBAG - Ü / 17-2

Karakaş, S., Doğutepe Dinçer, E. (2011a). BİLNOT Bataryası El Kitabı: NöropsikolojikTestlerin Çocuklar için Araştırma ve Geliştirme Çalışmaları: BİLNOT- Çocuk (Cilt I).İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri.

Karakaş, S., Doğutepe Dinçer, E. (2011b). BİLNOT-Çocuk: Ekler (Cilt II). İstanbul: NobelTıp Kitabevleri.

DPT-2006K120-640-06-08

BİLNOT Bataryası

6-12

20-95

Öğrenme yeteneğini ölçmektedir.Hippokampus ve mezial temporal alanişlevselliği ile ilgilidir.

Sayı Dizleri Öğrenme Testi (SDÖT)

Kılıç ve ark. (2002b)Karakaş ve Yalın (1990)Karakaş ve Yalın (1990)Karakaş, Er ve Tavat (1996)

6-1213-1920-98

Değişik uyarım ve tepki modaliteleri altındaKSB kapasitesini ölçmektedir.

Görsel İşitsel Sayı Dizileri Testi B Formu (GİSD-B)

Yalçın ve Karakaş, 2007,2008Şahin-Aköz ve arkadaşları(2006)BİLNOT Bataryası

6-16

20-78

Kavram oluşturma, soyut irdeleme becerisi,çalışma belleği, dikkat ve perseveratif eğilimiölçmektedir. DLPFC’ye duyarlı bir testtir.

Wisconsin Kart Eşleme Testi (WCST)

Kılıç ve ark. (2002c)

BİLNOT Bataryası

6-12

20-82

Odaklanmış dikkat, tepki ketlemesi, bilgiişleme hızı, bozucu etki altında kurulumusürdürmedeki bozulmayı ölçmektedir. OFCişlevlerine duyarlıdır.

Stroop Testi TBAG Formu (Stroop TBAG)

Kim Tarafından / Hangi Kapsamda Geliştirildi

YaşAralık (yıl)

Ölçtüğü ÖzellikNöropsikolojik Testler

Türkiye’ye Standardizasyonu Yapılmış Olan Nöropsikolojik Testler: BİLNOT Bataryası ve diğerleri (Karakaş ve çalışma ark. 1995)

DPT-2006K120-640-06-08

BİLNOT Bataryası

6-12

20-95

Görsel- mekansal algılamayı ölçmek içinkullanılmaktadır. Yönlenim ve görselleştirme ileilgilidir. Sağ pariyetal bölge işlevleriyleilişkilidir.

Çizgi YönünüBelirleme Testi (ÇYBT)

DPT-2006K120-640-06-08Kılıç ve ark. (2002a)

BİLNOT Bataryası

6-12

20-82

Görsel seçicilik, görsel-motor beceri ve süreklidikkati ölçmektedir. Sağ pariyetal lobunfonksiyonlarına duyarlıdır.

İşaretleme Testi Türk Formu (İT)

Şahin ve Düzen (1993)

BİLNOT Bataryası

6-15

20-85

Analitik irdeleme, problem çözme, düzenlidüşünme, soyutlama, zihinsel faaliyet hızı vegörsel mekansal algılamayı ölçen sözel olmayanbir genel yetenek testidir.

Raven Standart Progresif Matrisler Testi (RSPM)

(devam)

DPT-2006K120-640-06-08

Can, 1995.

6-12

20-2550-54

Örtük belleği değerlendirmede kullanılan birgörevdir.

Kelime Kökü Tamamlama Testi(KKTT)

Turgut (2008)

Genç-Açıkgöz, (1995)Torun Yazıhan (2003)

6-12

20-34

Sözel öğrenme ve serbest hatırlama türübelleği, geriye ve ileriye doğru bozucu etkiyi,anlık ve gecikmeli serbest hatırlamayı veayrıca tanıma belleğini ölçmektedir.Hippokampus ve temporal lobdaki hasarlaraduyarlı olup bozuk performans özellikle solhemisfer lezyonlarında ortaya çıkmaktadır.

İşitsel Sözel Öğrenme Testi (AVLT)

Yalçın (2006),

Irak (2004), Bekçi(2007)

7-14

18-30

Kişinin kendi zihnindeki olay ve işlevlerin nederece farkında olduğunu ölçmek amacıylakullanılmaktadır.

Üst-Biliş Testleri

Karakaş ve arkadaşları,2006a ve b, 20086-12

Görsel algılama, algısal öğrenme becerisiniölçmektedir. Özgül öğrenme güçlüğününayırıcı tanısında kullanılmaktadır.

Mangina Testi (MT)

Türkiye’ye Uyarlaması Yapılmış Olan Nörospikolojik Testler (Karakaş ve çalışma ark. 1995- ) FONT!!!!!!!

NÖROPSİKOLOJİK TESTLER için AR-GE

Test Standardizasyonu

BİLNOT Bataryası testlerine ilişkin geçerlik çalışmaları

(yayın, bildiri ve tezler)

Toplam 150 adet Bunların 80’i sağlıklı örneklemler (sample) üzerinde yapılan temel bilim araştırmaları 67’si klinik örneklemlerüzerindeki uygulamalı araştırmalar 3 çalışmada hem sağlıklı hem de klinik örneklemler kullanılmıştır Ülkemizde bir test grubunun bu yoğunlukta ve bu ölçüde sistematik olarak ele alındığı bir başka çalışma bulunmamaktadır.

Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (ADHD) ve alttürlerinde tanı: Bir sosyal soruna multidisipliner ve

multiteknolojik çözüm. Proje No: DPT-HÜAF 2006K120-640-06-08

ÖRNEKLEMSağlıklı: 38 çocukDEHB: 70 çocukÖzellikler: ZB< 130, ilk sevk, ilaçsız, DEHB dışında hastalık yok

YürütücüProf. Dr. Sirel Karakaş

GÜVENİRLİK

TANIMI:

Aynı koşullar altında yapılan tekrarlı ölçümlerde kişinin testten aynı puanı alabilme derecesi: testin ilgili

olduğu özelliği ne derece tutarlı olarak ölçtüğü.

GÜVENİRLİK ÇEŞİTLERİ VE İLGİLİ İŞLEMLER:

1 . Test - tekrar test güvenirliği; kararlılık katsayısı (coefficient of stability)

İşlem: Testin aynı kişilere farklı zaman aralıklarında iki veya daha fazla kere

uygulanması.

2. Paralel / eşdeğerli formlar güvenirliği; eşdeğerlik katsayısı (coefficient of equivalence)

İşlem: Testin benzer tür ve zorluktaki maddelerinden paralel formların

oluşturulması.

3. İki - yarım güvenirliği; İç - tutarlık katsayısı (coefficient of internal consistency)

İşlem: Testin tek ve çift maddeler, madde blokları veya seçkisiz olarak iki yarıya

ayrılması.

TestinKısaltması

Testin Adı KorelasyonKatsayısı

Wechsler Bellek Ölçeği GeliştirilmişFormu (WMS-R)

WGBY Genel bi lg i ve yönelim puanı 0.14WZİKO Zihinsel kontrol puanı 0.55* * *WESEBE Şek il bel leği puanı 0.38* *WMABE1T Mantıksal bellek IA ve B toplam puanı 0.78* * *WGOCAÇ1 Görsel çağr ışım çiftler i I puanı 0.60* * *WSOCAÇ1 Sözel çağr ışım çiftler i I puanı 0.75* * *WGOUR1 Görsel üretim I puanı 0.53* * *WDUSD Düz sayı uzamı puanı 0.56* * *WTESD Ters sayısı uzamı puanı 0.69* * *WDUTET Düz ve ters sayısı uzamı toplam puanı 0.75* * *WGBUDU Düz görsel bellek uzamı puanı 0.62* * *WGBUTE Ters görsel bellek uzamı puanı 0.67* * *WGBUDTT Düz ve ters görsel bellek uzamı toplam

puanı0.74* * *

WMABE2T Mantıksal el lek IIA ve B toplam puanı 0.87* * *WGOCAÇ2 Görsel çağr ışım çiftler i II puanı 0.52* * *WSOCAÇ2 Sözel çağr ışım çiftler i II puanı 0.68* * *WGOUR2 Görsel üretim II puanı 0.63* * *

Karakaş, S. (2006). BİLNOT Bataryası El Kitabı: Nöropsikolojik Testler için Araştırma ve Geliştirme Çalışmaları (2. baskı). Ankara: Eryılmaz Offset Matbaacılık Gazetecilik.

TestinKısaltması

Testin Adı KorelasyonKatsayısı

İşaretleme Testi (İT)

İTDH1 Düzenli harfler işaretlenen hedef sayısı puanı 0.00İTDH2 Düzenli harfler atlanan hedef sayısı puanı 0.00İTDH3 Düzenli harfler işaretlenen yanlış harf sayısı puanı 0.00İTDH4 Düzenli harfler toplam hata puanı 0. 00İTDH5 Düzenli harfler tarama süresi puanı 0.72**İTDŞ1 Düzenli şekiller işaretlenen hedef sayısı puanı 0.40**İTDŞ2 Düzenli şekiller atlanan hedef sayısı puanı 0.37**İTDŞ3 Düzenli şekiller işaretlenen yanlış şekil sayısı puanı 0.00İTDŞ4 Düzenli şekiller toplam hata puanı 0.47**İTDŞ5 Düzenli şekiller tarama süresi puanı 0.80**İTDZH1 Düzensiz harfler işaretlenen hedef sayısı puanı 0.39**İTDZH2 Düzensiz harfler atlanan hedef sayısı puanı 0.39**İTDZH3 Düzensiz harfler işaretlenen yanlış harf sayısı puanı 0.00İTDZH4 Düzensiz harfler toplam hata puanı 0.38**İTDZH5 Düzensiz harfler tarama süresi puanı 0.70**İTDZŞ1 Düzensiz şekiller işaretlenen hedef sayısı puanı 0.30*İTDZŞ2 Düzensiz şekiller atlanan hedef sayısı puanı 0.30*İTDZŞ3 Düzensiz şekiller işaretlenen yanlış şekil sayısı puanı 0.00İTDZŞ4 Düzensiz şekiller toplam hata puanı 0.00İTDZŞ5 Düzensiz şekiller tarama süresi puanı 0.79**

TestinKısaltması

Testin Adı KorelasyonKatsayısı

İşaretleme Testi (İT)

İTDH1 Düzenli harfler işaretlenen hedef sayısı puanı 0.00İTDH2 Düzenli harfler atlanan hedef sayısı puanı 0.00İTDH3 Düzenli harfler işaretlenen yanlış harf sayısı puanı 0.00İTDH4 Düzenli harfler toplam hata puanı 0. 00İTDH5 Düzenli harfler tarama süresi puanı 0.72**İTDŞ1 Düzenli şekiller işaretlenen hedef sayısı puanı 0.40**İTDŞ2 Düzenli şekiller atlanan hedef sayısı puanı 0.37**İTDŞ3 Düzenli şekiller işaretlenen yanlış şekil sayısı puanı 0.00İTDŞ4 Düzenli şekiller toplam hata puanı 0.47**İTDŞ5 Düzenli şekiller tarama süresi puanı 0.80**İTDZH1 Düzensiz harfler işaretlenen hedef sayısı puanı 0.39**İTDZH2 Düzensiz harfler atlanan hedef sayısı puanı 0.39**İTDZH3 Düzensiz harfler işaretlenen yanlış harf sayısı puanı 0.00İTDZH4 Düzensiz harfler toplam hata puanı 0.38**İTDZH5 Düzensiz harfler tarama süresi puanı 0.70**İTDZŞ1 Düzensiz şekiller işaretlenen hedef sayısı puanı 0.30*İTDZŞ2 Düzensiz şekiller atlanan hedef sayısı puanı 0.30*İTDZŞ3 Düzensiz şekiller işaretlenen yanlış şekil sayısı puanı 0.00İTDZŞ4 Düzensiz şekiller toplam hata puanı 0.00İTDZŞ5 Düzensiz şekiller tarama süresi puanı 0.79**

TestinKısaltması

Testin Adı KorelasyonKatsayısı

Sayı Dizisi Öğrenme Testi (SDÖT)

SD Toplam puan 0.59**

Çizgi Yönünü Belirleme Testi (ÇYBT)

ÇYBT Toplam puan 0.85**

Raven Standart Progresif Matrisler Testi (RSPM)

RAVENSÜ Toplam süre puanı 0.64**RAVENT Toplam puan 0.79**

Normatif Verilerin Toplanmasında Kullanılan Araştırma Deseni

Eğitim (yıl) 5 - 8 9 - 11 12

Cinsiyet Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek

Yaş (yıl)20 – 2425 – 3435 – 4445 – 5455

NORMALİZASYON

BİLNOT Bataryası Testlerinin Norm TablolarındaKullanılan Yaş Grupları ve Eğitim Düzeyleri

Testler Yaş Düzeyleri (yıl) Eğitim Düzeyleri (yıl)20-54, 55-72 5 - 11WCST20-54, 55-78 12 20-54, 55-74 5 - 8STROOP

TBAG 20-54, 55-82 9 20-34, 35-74 5 – 11WMS-R20-54, 55-74 12 20-44, 45-89 5 – 11SDÖT20-54, 55-95 12 20-34, 35-54, 55-74 5 – 820-34, 35-54, 55-76 9 – 11

ÇYBT

20-34, 35-54, 55-74 12 20-54, 55-89 5 – 11İT20-54, 55-85 12 20-54, 55-85 5 - 820-44, 45-72 9 – 11

RSPM

20-44, 45-54, 55-82 12

GEÇERLİK TANIMI:

Testin ölçmeyi amaçladığı özelliği ölçme derecesi.

4. Ölçüt geçerliği (criterion-related validity)

a. Hemzaman geçerlik (concurrent validity)İşlem: Test puanlarının, test performansına ilişkin bir alandaki ölçümlerle

ilişkilendirilmesi.b. Yordayıcı geçerlik (predictive validity)

İşlem: Test puanlarında, testin ilişkili olduğu alandaki performansınyordanması.

5. Uyuşma geçerliği (congruent validity)İşlem: Testin, aynı özelliği ölçen, geçerliği kanıtlanmış bir başka testle

ilişkilendirilmesi.

GEÇERLİK ÇEŞİTLERİ VE İLGİLİ İŞLEMLER:1. Sağduyusal / a priori / görünüm geçerliği (common-sense / a priori / face validity)

İşlem: Uzmanlarca testin görünümüne bakılarak ön-değerlendirme yapılması.

2. Kapsam geçerliği (content validity)İşlem: Test maddelerinin içerikleri bakımından testin bütününe uygunluğunun

uzmanlarca, sistematik bir biçimde değerlendirilmesi.

3. Kurultu geçerliği (construct validity)İşlem: Testin ilişkili olduğu hipotetik özellik ve treytleri ölçme durumunun deneysel

veya faktör analitik çalışmalarla araştırılması.

Wisconsin Kart Eşleme TestiWCST

Perseverasyon

Akıl yürütme Çalışma belleği

Sağ Sol

WCST Türk Formu Ne Ölçüyor?

Karakaş, S., Karakaş, H.M. (2000). Yönetici işlevlerin ayrıştırılmasında multidisipliner yaklaşım: Bilişsel psikolojiden nöroradyolojiye. Klinik Psikiyatri Dergisi, 3(4), 215-227.

ÇALIŞMA BELLEĞİ göreviBA 9, 46, 47

OLGU (pııy)

Kullanılan Yazılım: Brain Voyager QX 1.9

Karakaş, S., Karakaş, H.M. (2009). Fonksiyonel Manyetik Rezonans Görüntüleme İçin TURCONS-4 Beyin Haritalama Bataryası Kullanıcı El Kitabı. Ankara: Eryılmaz Ofset Matbaacılık Gazetecilik.

Karakaş, S., Irak, M., Kurt, M., Erzengin, Ö.U. (1999). WisconsinKart Eşleme Testi ve Stroop Testi TBAG Formu: Ölçülen özellikleraçısından karşılaştırmalı analiz. Psikiyatri PsikolojiPsikofarmakoloji Dergisi, 7(3), 179-192.

En İyi AraştırmaÖdülü

11999999PPssiikkiiyyaattrrii PPssiikkoolloojjiiPPssiikkooffaarrmmaakkoolloojjii

DDeerrggiissii

mavi sarı kırmızı yeşilyeşil mavi sarı kırmızıyeşil kırmızı mavi sarıkırmızı yeşil sarı mavisarı kırmızı yeşil mavikırmızı mavi sarı yeşil

1. Kart

mavi sarı kırmızı yeşilyeşil mavi sarı kırmızıyeşil kırmızı mavi sarıkırmızı yeşil sarı mavisarı kırmızı yeşil mavikırmızı mavi sarı yeşil

2. Kart ve 5. Kart

3. Kart

kadar zayıf ise ortaorta kadar zayıf iseorta ise kadar zayıfise orta zayıf kadarzayıf ise orta kadarise kadar zayıf orta

4. Kart

Stroop Testi TBAG Formu

Odaklanmış dikkat Seçici dikkat Bozucu etki

St r o o p Test i TBAG Fo r m u n e ö l çü y o r ?

Sağ Sol

Stroop Testi TBAG Kayıt Formu

1320

1330

1340

1350

1360

1370

1380

1390

1

STROOP BÖLÜM 5 SÜRE

Series1Series2Alt Yetenek GrubuÜst Yetenek Grubu

mavi sarı kırmızı yeşilyeşil mavi sarı kırmızıyeşil kırmızı mavi sarıkırmızı yeşil sarı mavisarı kırmızı yeşil mavikırmızı mavi sarı yeşil

Stroop Testi: Çelişki çözümleme ve kendini ketlemenin alt ve üst yetenek düzeyinden gelen bireylerdeki

durumu.

Üstün zeka düzeyinden gelen çocuklar Milli Eğitim Bakanlığı Özel Eğitim Rehberlik ve

Danışma Hizmetleri Genel Müdürlüğünce uygun bulunan ön proje kapsamında Ankara ilindeki

Bilim ve Sanat Merkezleri’nden sağlanmıştır.

ÖRNEKLEMZB: 130-140 olan grup: 12 çocuk ZB 90-129: 16 çocukErkek, 6-13 yaş, sağlıklı

YürütücüProf. Dr. Sirel Karakaş

.80

STP5HATA.01

STP5DÜSA

.78

STP1SÜRE.68

STP2SÜRE

.63

STP3SÜRE.91

STP4SÜRE

.45

STP5SÜRE

BOZUCUETKİ

HIZ

RENKSÖYLEME

e6

e7

e1

e2

e3

e4

e5

-.11*

.89***

.83***

.54***

.88***

.71***

.90***

.39***

.15*

-.10*.38***

.19**

.45***

N=391χ 2= 13.804df=10p=.182

GFI=.99AGFI=.97CFI=.99RMSEA=.03

Karakaş, S., Doğutepe, E., Sosyal, A.Ş., Erdoğan-Bakar, E. (2006). Path analysis of Stroop Test performance: attention and/or interference? 13th World Congress of Psychophysiology. The Olympics of the Brain. International Journal of Psychophysiology, 61(3), 347.

Odaklanmış dikkat Seçici dikkat Bozucu etki

Sağ Sol

Stroop Testi TBAG Formu Ne Ölçüyor?

Karakaş, S., Karakaş, H.M. (2000). Yönetici işlevlerin ayrıştırılmasında multidisipliner yaklaşım: Bilişsel psikolojiden nöroradyolojiye. Klinik Psikiyatri Dergisi, 3(4), 215-227.

Sağlıklı Y

etişk

inSağlıklı Ç

ocuk

BA 10

BA 39BA 22

BA 29BA 39

BA 45

BA 46BA 32

BA 11

BA 47BA 22

BA 36 BA 36

Ne olması gerekiyor?

Yetişkinde: Etkinlik frontal alanda

Çocukta: (1) Konuşma ve çalışma belleği alanlar da kapsayan yaygın etkinlik

(2) Önde aktivasyon, arkada deaktivasyon. Kaynklar görevi yerine getiren

alanlara odaklanıyor, diğer alanlar bastırılıyor.

Karakaş, S., (Proje Yürütücüsü) (2006). Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (ADHD) ve alttürlerinde tanı: Bir sosyal soruna multidisipliner ve multiteknolojik çözüm. Proje No: DPT-HÜAF 2006K120-640-06-08

BA 10

BA 39BA 22

BA 29BA 39

BA 45

BA 46 BA 32 BA 11

BA 47BA 22

BA 36 BA 36

BA 29

BA 45

BA 10

MDN

BA 32 BA 11

BA 22GP

BA 36

RN

BA 32

Sağlıklı Ç

ocuk

Dikkat

Eksikliği

Hipera

ktivite

Boz

ukluğu

DEHB’de beyin nasıl çalışıyor (sağlıklı çocuğa göre):

Yaygın etkinliğin bütünlüğü bozulmuş durumda. Etkinlik konuşma alanında (içsel konuşma) ve korteksaltı alanlarda gerçekleşiyor.

Beynin aktivasyon ve deaktivasyon alanlarına örgütlenmesi bozulmuş durumda. Arka kısımda

deaktivasyon yok veya çok zayıf.

Karakaş, S., Irak, M., Kurt, M., Erzengin, Ö.U. (1999). WisconsinKart Eşleme Testi ve Stroop Testi TBAG Formu: Ölçülen özellikleraçısından karşılaştırmalı analiz. Psikiyatri PsikolojiPsikofarmakoloji Dergisi, 7(3), 179-192.

En İyi AraştırmaÖdülü

11999999PPssiikkiiyyaattrrii PPssiikkoolloojjiiPPssiikkooffaarrmmaakkoolloojjii

DDeerrggiissii

GİSD-B Puanları

Temel PuanlarIşitsel - Sözel İ-SGörsel - Sözel G-Sİşitsel - Yazılı İ-YGörsel - Yazılı G-YBirleşik Puanlarİşitsel Uyarım İUGörsel Uyarım GUSözel anlatım SAYazılı Anlatım YADuyu-içi Bütünleştirme DİBDuyular-arası Bütünleştirme DABToplam TOPLAM

Bellek uzamının yaşam boyu (6 - 70 yaş ve üstü) değişimi

-20

0

20

1 sınıf 2 sınıf 3 sınıf 4 sınıf 5.sınıf 13-15 16-19 20-34 35-54 55-69 70+Yaş

z-pu

anı

Karakaş et al. (2002): Dev. Neuropsychol., 22(2), 423-453.

Kılıç ve diğ. (2002): 3P, 10(3), 243-254.

Karakaş ve Yalın (2009). GİSD-B Kullanın Kılavuzu

Karakaş, S., Er, N., Tavat, B. (1992). Görsel İşitsel Sayı Dizileri Testinin Türk çocuk ve yetişkin örneklemleri üzerindeki standardizasyonu.Proje No: HÜAF 92-03-220-001 (Katılımcı sayısı: 1551)

0

5

10

15

20

25

ilkokul orta dereceli okul yüksekokulEğitim

GİS

D-B

Top

lam

Pua

nı

20-34

35-54

55-69

70+

Yaş ve Eğitime Göre GİSD-B Testi Toplam Puanının Dağılımı

0

5

10

15

20

25

20-34 35-54 55-69 70+

Yaş

GİS

D-B

Top

lam

Pua

nı

ilkokulorta dereceli okulyüksekokul

Yaş ve Eğitime Göre GİSD-B Testi Toplam Puanının Dağılımı

0

5

10

15

20

25

30

35

40

1

GİSD-B TOPLAM PUAN

Series1Series2

Alt Yetenek GrubuÜst Yetenek Grubu

GİSD-B: Kısa süreli bellek kapasitesi ve ezber öğrenme yeteneğinin alt ve üst yetenek düzeyinden gelen

bireylerdeki durumu.

Alt Yetenek GrubuÜst Yetenek Grubu

Görsel İşitsel Sayı Dizileri Testi B Formu Ne Ölçüyor?

Zihinsel kapasiteninin sığası: Dikkat Kısa-Süreli Bellek

Kılıç, B.G., Kaçkar, A.İ ., Irak, M., Şener, Ş., Karakaş, S. Görselİşitsel Sayı Dizileri Testi B Formu kullanılarak ölçülen bellekuzamının Türk ilkokul çocuklarında gelişimi.

En İyi AraştırmaÖdülü

22000022PPrrooff.. DDrr.. MMuuaallllaa ÖÖzzttüürrkk

WMS-R Testi Kayıt Formu

Wechsler Bellek Ölçeği Geliştirilmiş Formu için Faktör Analizi SonucuLiteratürde Elde Edilmiş Olan Değişik Modeller

Modeller Faktör Yapısı

Model 1 Genel Bellek

Model 2 Dikkat/ Konsantrasyon, Genel Bellek

Model 3A Dikkat/ Konsantrasyon, Sözel Bellek, Görsel Bellek

Model 3B Dikkat/ Konsantrasyon, Anlık Hatırlama, GecikmeliHatırlama

Model 4A Dikkat/ Konsantrasyon, Anlık Sözel Bellek, Anlık GörselBellek, Gecikmeli Hatırlama

Model 4B Dikkat/ Konsantrasyon, Anlık Bellek, Sözel GecikmeliHatırlama, Görsel Gecikmeli Hatırlama

Model 5 Dikkat/ Konsantrasyon, Anlık Sözel Bellek, Anlık GörselBellek Gecikmeli Sözel Hatırlama, Gecikmeli GörselHatırlama

Wechsler Bellek Ölçeği Geliştirilmiş Formu Türk Formu PuanlarınınTemel Bileşenler Analizi Sonucu Elde Edilen Faktör Yapısı

Değişkenler Faktör

1

Faktör

2

Faktör

3

Faktör 4

Genel Bilgi Yönelim 0.00 0.00 0.00 0.52

Zihinsel Kontrol 0.00 0.00 0.00 0.62

Şekil Belleği 0.00 0.51 0.00 0.00

Mantıksal Bellek IA 0.83 0.00 0.00 0.00

Mantıksal Bellek IB 0.86 0.00 0.00 0.00

Mantıksal Bellek I Toplam 0.92 0.00 0.00 0.00

Görsel Çağrışım Çiftleri I 0.00 0.61 0.00 0.00

Sözel Çağrışım Çiftleri I 0.00 0.66 0.34 0.00

Görsel Üretim I 0.00 0.67 0.00 0.38

Sayı Uzamı: Düz 0.00 0.00 0.49 0.55

Sayı Uzamı:Ters 0.00 0.00 0.54 0.57

Sayı Uzamı: Toplam 0.00 0.00 0.57 0.63

Görsel Bellek Uzamı: Düz 0.00 0.00 0.84 0.00

Görsel Bellek Uzamı: Ters 0.00 0.31 0.74 0.00

Görsel Bellek Uzamı: Toplam 0.00 0.00 0.91 0.00

Mantıksal Bellek IIA 0.83 0.00 0.00 0.00

Mantıksal Bellek IIB 0.85 0.00 0.00 0.00

Mantıksal Bellek II Toplam 0.92 0.00 0.00 0.00

Görsel Çağrışım Çiftleri II 0.00 0.75 0.00 0.00

Sözel Çağrışım Çiftleri II 0.00 0.70 0.00 0.00

Görsel Üretim II 0.00 0.66 0.00 0.00

Özdeğer 9.29 2.79 1.47 1.23

Açıklanan varyans (%) 44.30 13.30 7.00 5.90

Birikimli varyans (%) 44.30 57.60 64.60 70.50

Dikkat-konsantrasyon

Sözel bellek

Görsel bellek

Görsel-mekansal bellek: yönlenim:

Wm s-r Tü r k Fo r m u n e ö l çü y o r ?

WMABE-IA

WMABE-IB

WESEBE

WGÖÇAÇ-I

WSÖÇAÇ-I

WGÖÜR-I

WGBUDU

WGBUTE

WGBY

WZİKO

WDUSD

WTESD

SÖZEL BELLEK

GÖRSEL BELLEK

YÖNELİM

DİKKAT/ KONSANTRASYON

v1 e1

v1 e2

e4

e3 .97

e5

e6

v2 e7

v2 e8 .90

e8

v3 e10

e11 v3

e12

.75

.90

.93

.51

.99

.98

.99

.61

.57***

.90

.79

.71***

.40**

.51**

.84**

.31**

.68***

.57***

.-34

.27

.79*

.55*

.28

-.07

.16

-.15

.24

.35

WMS-R Yapısal Eşitlik ModeliDoğutepe et al (2006). Int. J. of Psychophysiol., 61(3).

WCST Türk Formu, ÇYBT Türk Formu, WMS-R Türk Formu ileWAIS’in Faktör Yapısı

Faktör 1: WAIS Sözel, Performans, WAIS Toplam Zeka, WMS-RMantıksal Bellek, ÇYBT Genel Yetenek Faktörü

Faktör 2: WCST

Faktör 3: WAIS Performans Zeka, WMS-R Şekil Belleği, WMS-RGörsel Bellek Uzamı, WMS-R Sayı Dizileri Algısal Organizasyon

SAYI DİZİSİ ÖĞRENME TESTİ

SD8 FORMU İÇİN SEÇENEK DİZİLER :

A) 9-1-8-5-2-6-7-4

B) 3-6-5-9-2-7-8-4

C) 4-7-3-8-2-9-1-6

SD9 FORMU İÇİN SEÇENEK DİZİLER:

A) 6-1-3-5-2-8-7-4-9

B) 3-9-7-4-8-5-2-6-1

C) 8-5-2-9-4-1-7-3-6

ÖĞRENME göreviBA 9, 44,

24, 32

OLGU (alak)BA 4

Karakaş, H.M., Karakaş, S. (2001). Sayı Dizisi Öğrenme Testinin yol açtığı frontal kortikal aktivasyonlar: fMRG paternleri. Klinik Psikiyatri Dergisi, 4(2), 79-86.

Karakaş, H.M., Karakaş, S. (2006). Learning of serial digits leads to frontal activation in functional MR imaging. Diagnostic Interventional Radiology, 12, 9-13.

SDÖT,WMS-R, AVLT ve GİSD-B’nin Faktör Yapısı

Faktör 1: WMS-R Düz ve Ters Sayı Dizileri, GİSD-B

Dikkat- Konsantrasyon

Faktör 2: SDÖT, AVLT listesi

Öğrenme

Faktör 3: WMS-R Mantıksal Bellek, AVLT Bozucu Etki

Sözel Bellek

İşaretleme Testi Düzenli ve Düzensiz Harfler Formları

İşaretleme Testi Düzenli ve Düzensiz Şekiller Formları

3300

3350

3400

3450

3500

3550

3600

3650

3700

1

İŞARETLEME TESTİ TOPLAM İŞARETLENEN HEDEF SAYISI

Series1Series2

İşaretleme Testi: Dikkati sürdürme yeteneğinin alt ve üst yetenek düzeyinden gelen bireylerdeki durumu.

.13

WGBY

.09

WZIKO

.29

WDUSD

.62

WTESD

DikkatUzamı

e10

e11

e12

e13

.80

STP1SÜRE

.81

STP2SÜRE

.52

STP3SÜRE

.49

STP4SÜRE

.22

STP5SÜRE

e1

e2

e3

e4

e5

.31

İTDH5

.74

İTDŞ5.82

İTDZH5.76

İTDZŞ5

e6

e7

e8

e9

SürdürülenDikkat

.56***

.83***

.91***

.30***

.12

.47***

-.79**

-.54*

-.30

.36

.87***

.66***

.91***

.58***

-.15*.15

.40***

.20

.32*

.43*

.11

.29***

OdaklanmışDikkat

N=83χ 2= 77.816df=59p=.051

GFI=.88AGFI=.81CFI=.96RMSEA=.06

Doğutepe, Karakaş (2006). 13th World Congress of Psychophysioloy

Doğutepe Dinçer, E., Karakaş, S. (2008). Nöropsikolojik dikkat testleri arasındaki ilişkilerin modellenmesi. Bulletin of Clinical Pharmacology, 18(1), 31-40.

Çizgi Yönünü Belirleme Testi

Raven Standart Progresif Matrisler Testi

ÇYBT, RSPM ve İT Puanlarının Temel Bileşenler Analizi Sonucu Elde Edilen Faktör YapısıDeğişken Faktör

1

Faktör 2 Faktör 3 Faktör 4 Faktör 5 Faktör 6 Faktör 7

ÇYBT 0.74 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00

RSPM/A 0.79 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00

RSPM/B 0.87 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00

RSPM/C 0.89 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00

RSPM/D 0.87 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00

RSPM/E 0.86 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00

RSPM / Toplam 0.94 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00

İTDZŞ1 0.00 0.92 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00

İTDZŞ2 0.00 0.92 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00

İTDZŞ4 0.00 0.95 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00

İTDH1 0.00 0.00 0.98 0.00 0.00 0.00 0.00

İTDH2 0.00 0.00 0.98 0.00 0.00 0.00 0.00

İTDH4 0.00 0.00 0.98 0.00 0.00 0.00 0.00

İTDZH1 0.00 0.00 0.00 -0.91 0.00 0.00 0.00

İTDZH2 0.00 0.00 0.00 0.91 0.00 0.00 0.00

İTDZH4 0.00 0.00 0.00 0.91 0.00 0.00 0.00

İTDŞ1 0.00 0.00 0.00 0.00 -0.96 0.00 0.00

İTDŞ2 0.00 0.00 0.00 0.00 0.96 0.00 0.00

İTDŞ4 0.00 0.00 0.00 0.00 0.90 0.00 0.36

İTDH5 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.82 0.00

İTDŞ5 -0.36 0.00 0.00 0.00 0.00 0.78 0.00

İTDZH5 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.76 -0.00

İTDZŞ5 -0.32 0.00 0.00 0.00 0.00 0.76 0.00

İTDH3 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.39

İTDŞ3 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.85

İTDZŞ3 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.38

İTDZH3 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.10 0.00

Özdeğer 7.95 4.82 2.67 2.32 1.80 1.42 1.24

Açıklanan varyans (%) 29.40 17.80 9.90 8.60 6.70 5.30 4.60

Birikimli varyans (%) 29.40 47.30 57.20 65.70 72.40 77.70 82.30

Kurt, M., Karakaş, S. (2000). Sağ serebral hemisferin bilişsel işlevlerine duyarlı üç nöropsikolojik testin özellikleri ve aralarındaki ilişkiler. Psikiyatri Psikoloji Psikofarmakoloji Dergisi, 8(4), 251-265.

Erkek ve Kadınların ÇYBT Türk Formundan Elde Ettikleri Puanların Yaşa Bağlı Değişimi

24,38

23,41

22,0421,49

20,97

22,1521,65

20,65

23,08

21,61

18

19

20

21

22

23

24

25

20-24 25-34 35-44 45-54 55+

KADINERKEK

Karakaş, S., Bekçi, B., Kurt, M., Irak, M., Erzengin, Ö.U. (Ekim 2003). Yaşın Çizgi Yönünü Belirleme Testi ile ölçülen görsel-uzaysal algılamaya etkisi cinsiyete göre değişmektedir. 39. Ulusal Nöroloji Kongresi (s. 219), Antalya.

Erkek ve Kadınların RSPM Türk Formundan Elde Ettikleri Puanların Yaşa Bağlı Değişimi.

40,81

38,11

36,32

39,35

33,21

42,41

37,11

32,1731,16

40.87

30

32

34

36

38

40

42

44

20-24 25-34 35-44 45-54 55+

KADINERKEK

Karakaş, S., Bekçi, B., Kurt, M., Irak, M., Erzengin, Ö.U. (Ekim 2003). Yaşın Çizgi Yönünü Belirleme Testi ile ölçülen görsel-uzaysal algılamaya etkisi cinsiyete göre değişmektedir. 39. Ulusal Nöroloji Kongresi (s. 219), Antalya.

Genel yetenek

Görsel-mekansal biliş

Tepki hızı

Dürtüsellik

Sürekli dikkat

RSPM , ÇYBT v e I T TÜRK FORM Un e ö l çü y o r ?

Kurt,M., Karakaş, S. (2000). Sağ serebral hemisferin bilişselişlevlerine duyarlı üç nöropsikolojik testin özellik leri vearalarındaki ilişkiler. Psikiyatri Psikoloji PsikofarmakolojiDergisi, 8(4), 251-265.

En İyi AraştırmaÖdülü

22000000PPssiikkiiyyaattrrii PPssiikkoolloojjiiPPssiikkooffaarrmmaakkoolloojjii

DDeerrggiissii

Mangina Testi PuanlarıZeka Bölümü

130 90-130 Yüzde

Büyüklük ve Boyut 13.50 9.12 148.03

Yön ve Uzaysal yönlenim 14.88 11.41 130.41

Her ikisi birlikte 5.38 3.41 157.77

Toplam doğru tepki sayısı 39.63 29.89 132.59

Üstün zekalı çocukların görsel malzemeleri anlama ve

çözümleme yeteneği normal çocukların çok üstündedir.

GÖRSEL MEKANSAL BİLİŞ Mangina Testi

Zeka Bölümü (ZB) 130'un üstündeki 8 çocuktan oluşan grubun incelenen tüm bilişsel süreçler açısından ortalamaları, aynı yaş ve eğitim grubunda olup ZB 90-130 olan çocuklardan daha yüksektir.

ZB 130’un üstünde olan çocukların üstün olduğu bilişsel alanlar şunlardır:

Görsel mekansal biliş (% 57.77)

Öğrenme yeteneği (%34.25)

Çelişki çözümleme ve tepki ketleme yeteneğini ölçmek üzere geliştirilmiş

görevlerdeki tepki hızı %27 dolaylarında daha kısadır.

Sürekli dikkati ölçmek üzere geliştirilmiş görevlerde doğru tepki sayıları %1-

%2 oranında daha yüksek, görevleri tamamlama sürelerindeki %7-16 oranında

daha kısadır.

Seçici dikkati ölçmek üzere geliştirilmiş görevleri tamamlama sürelerindeki

üstünlük de, %7-%18 dolaylarındadır.

NÖROPSİKOLOJİK DEĞERLENDİRMEGENEL DEĞERLENDİRME

Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu

Sağlıklı Çocuk: ZB= 90-130

Sağlıklı Çocuk: ZB > 130

*Bu araştırma, HÜAF-BAB Proje No: 2006K-120-640-06-08 çalışmaları bağlamında gerçekleştirilmiştir (Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Etik Kurulu'nun 17.01.2005 tarih ve 433 sayılı karar, Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Etik Kurulu'nun 28.04.2005 tarih ve HEK 05/13-32 sayılı kararı).

Ülkemiz Bireylerinde Eğitimin, BİLNOT Bataryası Testlerinin Ölçtüğü BilişselSüreçlere Etkisi.

Eğitim (yıl) 5-8 9-11 12 Dikkat

Algısal kurulumu değiştirme

Bozucu etkiye karşı koyabilme

Tepki hızı

Testler: STROOP – TBAG)

Görsel-mekansal algılama

Yönlenim ve görselleştirme

İrdeleme

Genel yetenek

Testler: RSPM, ÇYBT, WCST)

Öğrenme

Değişik bellek türleri

Kavramsallaştırma

Zihinsel esneklik

(Testler: WMS-R, SDÖT, WCST)

Karakaş, S. (2006). BİLNOT Bataryası El Kitabı: Nöropsikolojik Testler için Araştırma ve Geliştirme Çalışmaları (2. baskı). Ankara: Eryılmaz Offset Matbaacılık Gazetecilik.

BİLNOT Bataryası testlerinin doğasını açıklayan ülkemiz kültürü için geçerlik araştırmaları 100’e ulaşmıştır (Karakaş ve diğ., 2008).

Günümüzde BİLNOT Bataryası testlerinden hesaplanan 73 puanın her birinin neyi temsil ettiği, görgül veriler temelinde açıklanmış bulunmaktadır.

Ülkemizde böylesine yakından ve bu ayrıntı düzeyinde incelenmiş olan bir başka testler topluluğu daha bulunmamaktadır.

2004 yılında nöropsikolojik testlerin standardizasyon sürecine ilişkin tüm işlem basamaklarına ilişkin bulguların içerildiği ilk ulusal eser olan BİLNOT Bataryası El Kitabı yayınlanmıştır.

Bu kitabın baskıları 2 yıl gibi kısa sürede tükenmiş ve kitabın ikinci baskısı yapılmıştır.

Prof. Dr. Sirel Karakaş (Dr. BYF)

Hacettepe Üniversitesi KOSGEB Teknoloji Geliştirme Merkezi Nörometrika Ltd.Şti Kurucu Ortak ve Yöneticisi

Internet/ Elektronik Ortam: info@neurometrika-tech.com.skarakas@hacettepe.edu.trwww.neurometrika-tech.com

Yönetim Kurulu Başkanı