Post on 26-Oct-2015
TC
MİLLIcirc EĞİTİM BAKANLIĞI
MUumlZİK ALETLERİ YAPIMI
MUumlZİKTE SOLFEJ VE TARTIM
Ankara 2013
Bu moduumll mesleki ve teknik eğitim okulkurumlarında uygulanan Ccedilerccedileve
Oumlğretim Programlarında yer alan yeterlikleri kazandırmaya youmlnelik olarak
oumlğrencilere rehberlik etmek amacıyla hazırlanmış bireysel oumlğrenme
materyalidir
Millicirc Eğitim Bakanlığınca uumlcretsiz olarak verilmiştir
PARA İLE SATILMAZ
i
İCcedilİNDEKİLER ACcedilIKLAMALAR iii GİRİŞ 1 OumlĞRENME FAALİYETİndash1 3 1 MUumlZİK FORMLARI (BİCcedilİM) VE RİTMİK OKUMA (TARTIM) 3
11 Muumlzik Formlarının Oumlğeleri 3 111 Motif 3 112 Figuumlr ve Koşu 4 113 Cuumlmle 4 114 Period(Doumlnem) 4 115 Tema 4
12 Tuumlrk Muumlzik Formları (Biccedilimleri) 4 121 Peşrev 5 122 Saz Semaisi 6 123 Tavsir 7 124 Medhal 7 125 Taksim 7 126 Aranağme 8 127 Oyun Havaları 8 128 Kacircr 8 129 Beste 9 1210 Semacirci 11 1211 Şarkı 11 1212 Gazel 13 1213 Koumlccedilekccedileler 13 1214 Tuumlrkuuml 13
13 Batı Muumlziği Formları 13 131 Buumlyuumlk Formlar 14 132 Senfonik Formlar 14 133 Vokal Formlar 15 134 Polifonik (Ccedilok Sesli) Formlar 15 135 Oumlzguumln Formlar 16
14 Ritmik Okuma (Tartım) 17 UYGULAMA FAALİYETİ 19 OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME 29
OumlĞRENME FAALİYETİndash2 30 2 SES GENİŞLİKLERİ VE SOLFEJ 30
21 Erkek Sesi 30 22 Kadın Sesi 30 23 Solfeje Giriş 31
231 Uumlccedil Ses Oumlğretimi 31 232 Doumlrt Ses Oumlğretimi ve Buumlyuumlk İkili Aralığı Kuumlccediluumlk İkili Aralığı 32 233 Doumlrt Ses İccedilinde Son Durak Perdesi 33 234 Beş Ses Oumlğretimi 34 235 Altı Ses Oumlğretimi 34 236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi 36
İCcedilİNDEKİLER
ii
237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması 38 238 Dokuz Ses Oumlğretimi 38 239 On Ses Oumlğretimi 39 2310 On Bir Ses Oumlğretimi 39 2311 On İki Ses Oumlğretimi 40
UYGULAMA FAALİYETİ 43 OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME 45
CEVAP ANAHTARLARI 47 KAYNAKCcedilA 48
iii
ACcedilIKLAMALAR
ALAN Muumlzik Aletleri Yapımı
DALMESLEK Alan Ortak
MODUumlLUumlN ADI Muumlzikte Solfej ve Tartım
MODUumlLUumlN TANIMI
Temel muumlzik bilgisini formları ritmik okumayı ses
genişliklerini nota okumayı (solfej) tanıma ile ilgili bilgi ve
becerilerin kazandırıldığı bir oumlğrenme materyalidir
SUumlRE 4024
OumlN KOŞUL Muumlzikte Sistem ve Makamlar moduumlluumlnuuml başarmış olmak
YETERLİK Solfej ve tartım yapmak
MODUumlLUumlN AMACI
Genel Amaccedil
Gerekli akustik oumlzellikli sınıf ortamı ve donanımları
sağlandığında tekniğine uygun olarak muumlzikte solfej ve
tartım kavramlarını uygulayabileceksiniz
Amaccedillar 1 Tekniğine uygun olarak muumlzikte formlar ritmik
okuma ve tartımları okuyup yazabileceksiniz
2 Muumlzikte notaları tekniğine uygun olarak okuyup
yazabileceksiniz
EĞİTİM OumlĞRETİM
ORTAMLARI VE
DONANIMLARI
Ortam Muumlzik odası derslik
DonanımDinleme ccedilihazları sanat ve muumlzik ccedileşitlerine
ilişkin oumlrnek materyaller CD VCD nota kitap ders
notları ve diğer muumlzik kaynakları
OumlLCcedilME VE
DEĞERLENDİRME
Moduumll iccedilinde yer alan her oumlğrenme faaliyetinden sonra
verilen oumllccedilme araccedilları ile kendinizi değerlendireceksiniz
Oumlğretmen moduumll sonunda oumllccedilme aracı (ccediloktan seccedilmeli
test doğru-yanlış testi boşluk doldurma eşleştirme vb)
kullanarak moduumll uygulamaları ile kazandığınız bilgi ve
becerileri oumllccedilerek sizi değerlendirecektir
ACcedilIKLAMALAR
iv
1
GİRİŞ
Sevgili Oumlğrenci
Uumllkemizde muumlzik aleti yapımcıları guumlnuumlmuumlze kadar ccediloğunlukla usta ccedilırak ilişkisi
iccedilerisinde yetişmişlerdir Guumlnuumlmuumlzde ise bir meslek olarak tanımının konulması ve
satandartlarının belirlenmesi ccedilabaları sonucu bu meslek tanımlanmış iyi ve zevkli bir
meslek olma yolunda ccedilok hızlı ilerlemektedir
Bu moduumll muumlzik aletleri yapımı alanında yapma becerisi kadar temel muumlzik
kavramlarını da bilmeniz gereği uumlzerine hazırlanmıştır Muumlzik aletleri yapımcısı olarak solfej
ve tartımı tanıma kullanıldığı yerleri bilmek ve uygulamak sizler iccedilin ccedilok yararlı olacaktır
Muumlzik alanı sanatın vazgeccedililmez bir parccedilası olması ve insanların estetik duygularına
hitap etmesi dolayısıyla her insanın az ya da ccedilok ilişkili olduğu bir uğraştır Bu nedenledir ki
bu meslek elemanlarının işi hem ccedilok zevkli hem de zaman ve sabır gerektirdiği iccedilin zordur
Ccedilevrenizde bu mesleğin iyi ustalarının iyi bir muumlzik aleti yapma bilgi ve becerisi
yanında iyi bir solfej ve muumlzik bilgisine sahip olduklarını goumlzlemlemişsinizdir
Bu moduumlluuml hazırlarken konularımızı oumlnceki moduumlllerimizde işlediğimiz konulara bağlı
olarak toparlama ve tamamlama uumlzerine kurduk İşlenen konuları kolaylıkla anlayıp
uygulayabileceğinizi duumlşuumlnerek hazırladık
Elinizdeki bu moduumll solfej ve muumlzik bilgisinin son ve toparlayıcı parccedilasıdır
GİRİŞ
2
3
OumlĞRENME FAALİYETİndash1
OumlĞRENME FAALİYETİndash1
Bu faaliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak
muumlzikte formlar ritmik okuma ve tartımları okuyup yazabileceksiniz
Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır
Muumlzik formları nedir Oluşum evrelerini araştırınız
Tuumlrk ve batı muumlziği formlarını araştırınız
Ritmik okuma ve tartım ile ilgili temel kavramları araştırınız
Araştırma işlemleri iccedilin internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve
yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek muumlzikte formlar ve tartım
hakkında oumln bilgi edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaşlarınızdan veya kurslardan bilgi
edininiz
UYGULAMA FAALİYETİ
1 MUumlZİK FORMLARI (BİCcedilİM) VE RİTMİK
OKUMA (TARTIM)
Muumlzikal anlamda konuşma ve yazı diline benzer cuumlmlecik ve cuumlmleler vardır
Bunların birleşmesiyle form meydana gelir Her sanat dalında form vardır ve sanat yapıtları
bu form iccedilinde yerini bularak bir değer kazanır Muumlzikte formu anlamak iccedilin yapıtı sonuna
kadar dinlemek gerekir Her formun kendine oumlzguuml bir kuruluş duumlzeni vardır ve bunlar
boumlluumlmlere ayrılmıştır Bu boumlluumlmler kendi iccedillerinde boumlluumlmcuumlklerden oluşur Boumlluumlmcuumlkler
cuumlmlelerden cuumlmleler cuumlmle parccedilaları ve soumlzcuumlklerden soumlzcuumlkler de tek tek harflerden
meydana gelmiştir Bu yapı muumlzikte bir sonat boumlluumlmlerden boumlluumlmler temalar periyotlar
cuumlmleler ve motifler gibi boumlluumlmcuumlklerden en kuumlccediluumlk bir muumlzik fikri olan motif ise seslerden
oluşur
11 Muumlzik Formlarının Oumlğeleri
111 Motif
Muumlzikal anlatımın genellikle iki (bazen uumlccedil veya doumlrt) oumllccediluumlden oluşan en kuumlccediluumlk
birimine denir Bazen iki nota da bir motif oluşturur
OumlĞRENME FAALİYETİndash1
AMACcedil
ARAŞTIRMA
4
112 Figuumlr ve Koşu
Akorların eşit suumlrelerle arpejlenmesinden oluşan figuumlr esas ezgiye eşlik eden ve
devamlı tekrarlanan bir hareket zinciridir
113 Cuumlmle
Birbirini tamamlayan iki motiften oluşan ve aralarında ccediloğunlukla bir kuumlccediluumlk durak
bulunan boumlluumlmlerdir Cuumlmlenin sona ermesi ya tam karar ya da yarım karar ile yapılır Bu
tonlar esas tonda olduğu gibi dominant ya da paralel tonda da olabilir
114 Period(Doumlnem)
Muumlzik eserinin parccedilalarına lsquoperiodrsquo adı verilir Period motiflerin ritmik melodik ve
armonik olmak uumlzere sıralanışından doğar Aralarında bağlılık bulunan iki cuumlmle periodu
oluşturur Birinci cuumlmle lsquooumlncuumllrsquo ikinci cuumlmle ise lsquoardcılrsquo adını alır
115 Tema
Muumlzik eserinin ccediloğu zaman başında duyulan ilk fikir bestecinin onu işleyeceği
geliştireceği ve onun etrafında yapıtını oluşturacağı lsquoTemarsquo dır Bir muumlzik yapıtının teması
en kuumlccediluumlk bir motif ya da bir cuumlmle olabileceği gibi genişletilmiş bir cuumlmle ya da doumlnemde
olabilir
12 Tuumlrk Muumlzik Formları (Biccedilimleri)
Edebiyatta gazel destan şiir gibi birccedilok formlar (biccedilimler) olduğu gibi muumlzikte de
pek ccedilok form (biccedilimler) vardır Makam sistemine dayalı Tuumlrk muumlziğinde aynı makamdan
bestelenmiş pek ccedilok eser bulunur Ne var ki bu eserler ccedilok az benzerlik goumlsterseler de her
biri ayrı ifade tarzına sahiptirler
Makamların yapılarını oumlğrenirken bir dizileri olduğunu ve bu dizide dolaşılarak (seyir)
seslendirildiğini biliyoruz Seyir yoluyla canlandırılan makam dizileri melodik yapıya
geccediltiğinde ayrıca bazı kurallar ccedilerccedilevesinde başka makamlara geccedilki yoluyla soumlzluuml veya
soumlzsuumlz bestelenmeleri itibariyle yeni kimlikler kazanırlar
Aynı makamdan değişik bestelenmiş eserler dinleriz Ancak her eserin kendine oumlzguuml
bir uslucircbu vardır Bazıları uzun bazıları kısa bazıları ise usul-ritm youmlnuumlnden farklılıklar
goumlsterirler Farklara ait oumlrnekleri ccediloğaltabiliriz Dikkat edilmesi gereken noktalardan biri
eserlerin yalnız saz veya insan sesine goumlre (soumlzluuml) yazılıp yazılmadığıdır
Dinlediğimiz birbirinden farklı eserleri İki ana grupta toplayabiliriz
Yalnız sazlar iccedilin yazılmış eserler
Guumlftesi olan insan seslerinin okuyabileceği eserler
5
Yalnız sazların icra etmesi iccedilin yazılmış olan saz eserleri Tuumlrk muumlziği iccedilerisinde
oumlnemli bir yere sahiptir Saz eserlerini yedi ayrı boumlluumlmde inceleyeceğiz
Peşrev
Saz Semacircicircsi
Tasvir
Medhal
Taksim
Aranağme
Oyun Havası
Soumlzluuml ya da guumlfteli eserler dinicirc ve dindışı olmak uumlzere iki ana grupta toplanırlar
Genel olarak bu soumlzluuml eserler doumlrt grupta toplanırlar
Kacircr
Beste
Semacircicirc
Şarkı
Gazel
Koumlccedilekccedileler
Tuumlrkuuml
121 Peşrev
Saz eserlerinde en buumlyuumlk form peşrevdir Tuumlrk muumlziğinde fasil adı verilen takım da ilk
olarak daima peşrev icra edilir Klacircsik fasil peşrev beste ağir semai şarki yuumlruumlk semai ve
saz semaisi olarak sıralanır
Peşrevler hane adı verilen boumlluumlmlerden oluşurlar Ccediloğu zaman doumlrt hane olur Her
hanenin sonunda teslim adı verilen bir boumlluumlm bulunur Peşrevler buumlyuumlk usullerle
yapılmışlardır
Eski bazı peşrevlerin uumlccedil haneli olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Ancak bu tuumlr peşrevler
tutulmamış ve terk edilmiştir
Ayrıca teslimi olmayan peşrevlere de rastlanılmıştır Teslimi bulunmayan peşrevlerin
ilk haneleri teslim yerine ccedilalınmış olup bu tuumlr de uumlccedil haneli peşrevler gibi ilgi toplamamıştır
Oumlzellikle guumlnuumlmuumlzde rastlanılan bir icra tarzı vardır Peşrevler doumlrt haneli ve
usullerinin buumlyuumlk olmaları nedeniyle oldukccedila uzundurlar Bu nedenle birinci hane ccedilalınır
buna teslim eklenerek giriş tamamlanır Sonra programa geccedililir
Doumlrt hane ve teslimleri tamam olarak ccedilalınan peşrevler genellikle tek olarak ccedilalınan
saz eserlerinde konserlerde olur Belirli suumlresi olan bir fasıl bir koro veya bir solistin
programından oumlnce doumlrt haneli peşrevler ccedilalınmaz Bir hane bir teslimden sonra ikinci esere
geccedililir
6
Bir hanenin sonunda teslime geccedililecek yerde guumlccedilluuml bulunur Teslim ise makamın
bitişi olduğundan durak perdesi ile son bulur
O halde peşrevlerde dikkat edilmesi gereken kısımları uumlccedil boumlluumlmde inceleyebiliriz
1211Peşrevlerde Hane
Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır
Birinci hane makama giriştir Makam dizisinin seslerinde dolaşıldıktan sonra
teslim hanesine geccedililir Teslim hanesinde makam dizisinin sesleri kullanılarak
durak-karar yapılır
İkinci hanede ise yakın makam dizilerine geccedilkiler yapılır Tekrar teslim
ccedilalınarak uumlccediluumlncuuml haneye geccedililir
Uumlccediluumlncuuml hanede asıl makam dizisinin dışına ccedilıkılarak değişik ses ve diziler
kullanılır Bu kısma meyan adı verilir Meyanda genellikle tiz seslerde
dolaşılır Tekrar teslim hanesi ccedilalınarak doumlrduumlncuuml haneye geccedililir
Doumlrduumlncuuml hane asıl makam seslerine doumlnuumlşuuml sağladığı gibi değişik geccedilkiler de
yapılabilir Bu boumlluumlmden sonra teslim hanesi ccedilalınır Boumlylece peşrev
tamamlanmış olur
Yukarıda her hanenin sonunun sesleri teslim hanesine bağlayan nitelikteki seslerden
oluştuğunu ve teslime geccedilişi sağlayan sesin guumlccedilluuml perdesi olduğunu belirtmiştik Bazen bu
sesin guumlccedilluuml perdesi olmaz Durak sesi veya bir başka perde de olabilir Eserin bitimi teslim
hanesinin sonunda olduğuna goumlre hanelerin sonuna gelen durak sesleri asma karar
muvakkat durak tan başka bir ses değildir
1212 Teslim
Peşrevlerde teslim haneleri genellikle serbest yapılır Hemen hemen peşrevlerin en
guumlzel boumlluumlmuumlnuuml oluşturur Teslim haneleri besteci tarafından oumlzenle yapılmış nağmelerden
oluşur Parlak ve canlı boumlluumlmlerdir
1213 Usul
Peşrevler ccediloğunlukla buumlyuumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Devr-i kebir en fazla kullanılan
usulduumlr 28 zamanlı devr-i kebir usuluuml yazılırken 44 luumlk olarak boumlluumlmlere ayrılır Usul
tamamlanınca iki ccedilizgiyle usuluumln bittiği belirtilir Ccedilok az sayıda sofyan usuluuml ile de
bestelenmiş peşrevler vardır
122 Saz Semaisi
Fasılların en sonunda ccedilalınan saz eserine verilen addır Peşrev gibi saz semaileri de
doumlrt haneli olarak boumlluumlmlere ayrılır Her hanenin sonunda teslim bulunur
Saz semaileri peşrevlerin tersine kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Saz semailerinin ilk
uumlccedil hanesi (10 8) lik aksak semai usuluuml ile oumllccediluumllmuumlştuumlr Doumlrduumlncuuml hane ise ccedileşitli usullerden
yapılabilir Semai yuumlruumlk semai devr-i hindi aksak curcuna gibi
7
Teslim boumlluumlmuuml (10 8) lik aksak semai usuluuml ile oumllccediluumllmuumlştuumlr
İlk uumlccedil hane peşrevler gibi giriş geccedilki gibi oumlzellikleri yansıtır Doumlrduumlncuuml hane ise
serbest olup melodi ve usul youmlnuumlnden bestecinin isteğine kalmıştır
Peşrev ve saz semailerinin teslim boumlluumlmlerine girilecek yerde bağlantı bazen
makamın guumlccedilluumlsuumlnde bazen de durakta asma kalış olarak yapılır
Saz semaileri fasıl sonlarında ccedilalınabildiği gibi tek saz icralarında da yer alabilir Saz
semaileri ritmik ve serbest bir yapıya sahip olduklarından bestekacircrların daha ccedilok uumlstuumlnde
durdukları bir form olmuştur
123 Tavsir
Bir olayı doğadaki herhangi bir olayı veya bir duyguyu muumlzik diliyle anlatan saz
eserlerine tasvir adı verilir
Ccedilok geniş kapsamlı olmasına rağmen ccedilok az yazılan tasvir tuumlruuml eserlerin usuluuml ritmi
bestekacircrın arzusuna kalmıştır Peşrev ve saz semaileri gibi belirli haneleri yoktur Konunun
durumuna goumlre birden fazla haneleri bulunabilir
124 Medhal
Genellikle bir topluluğun programı başlamadan toplu halde sazların ccedilaldığı kuumlccediluumlk saz
eserlerine medhal adı verilir
Medhallerin hane ve teslim gibi boumlluumlmleri kaideleri yoktur Ccedilalınacak makama
girinceye kadar serbest olarak bestekacircrın duyuşuna goumlre 16 ile 32 oumllccediluumlluumlk boumlluumlmlerde
olabilir
Medhallerin en buumlyuumlk oumlzelliği peşrev ve saz semailerinde bulunan hane ve teslim
kaidelerinin olmaması serbest icra edilmesidir Yine bu iki formdan farkı fasıllardan oumlnce
ccedilalınmamasıdır
Medhal tek bir sazla yapılan taksim formunun derli toplu bir usule uydurulmuş nota
ile ccedilalınan değişik bir şeklinden ibarettirMedhalin tarihccedilesi pek eski değildir Son devir
bestelkacircrları tarafından yazılmış ve benimsenmiştir Guumlnuumlmuumlzde bu form uumlzerinde uğraşan
bestekacircrların başında Prof Dr Sayın Alacirceddin YAVAŞCcedilA gelir
125 Taksim
Tek bir sazla makamların ses dizilerinde dolaşmaya Taksim adı verilir Bu formun
Batı muumlziğinde karşılığı impruvizedir
8
Taksim bir saz eserine veya bir şarkıya başlanılmadan oumlnce icra edilecek makamın
seslerinde guumlzel nağmelerle dolaşmaktır
Taksim yapılırken girilecek makamın guumlccedilluumlsuuml asma kalışı ve durağı oumlzellikle
belirtilir O halde taksim usule uyulmadan icra edilecek eserin makamına usuluumlne uslucircbuna
uygun bir şekilde bir seyir ile durak sesinin bağlantısından oluşur denebilir
Tuumlrk Muumlziğinde bir eserin icrasına geccedilmeden oumlnce taksim yapmak adet olmuştur
Taksim yapmakla meşhur olmuş pek ccedilok saz sanatccedilılarımız vardır Tanburicirc Cemil Bey bu
konuda virtuumloumlz seviyesine ulaşmış bir sanatkacircrdır Guumlnuumlmuumlzde ise tanbucircricirc Necdet YAŞAR
ucircdicirc Cinuccedilen TANRIKORUR ucircdicirc Necati CcedilELİK Neyzen Niyazi SAYIN ve kemenccedilede
İhsan OumlZGEN oumlnde gelen isimlerdir
126 Aranağme
Bazı eserlere başlanırken hemen girişte yalnız sazların ccedilaldığı kuumlccediluumlk bir boumlluumlm
bulunur Buna giriş muumlziği yaygın bir deyimle de aranağme adı verilir
Bir eserin başında olduğu kadar ortasında ve sonunda bulunan aranağmelere de
rastlanır İki kıtalı bir şarkıda eserin ortasında kıtaları arasında bir aranağme bulunabilir
veya hiccedil olmayabilir
Aranağmelerin oumlzelliği eserin ruhuna uygun aynı ritm ve karakterde eseri
tamamlayıcı nitelikte olmasıdır
Eski eserlerin birccediloğunda aranağme bulunmazdı Guumlnuumlmuumlzde ise aranağmesiz pek az
eser şarkı yapılmaktadır
Oumlzellikle son devirlerde yapılan şarkıların her satırında iki guumlfteyi birbirine bağlayan
bir veya birkaccedil oumllccediluumlluumlk muumlzik nağmeleri bulunur Bu tuumlr muumlzik parccedilaları sadece iki cuumlmleyi
birbirine bağlayan nağmelerdir Aranağme değildirler
127 Oyun Havaları
İnsanlarda coşku uyandıran yalnızca sazların ccedilaldığı saz eserlerine oyun havası adı
verilir Tuumlrk Muumlziğinde ritim unsuru oumlnemli olan bir ccedileşittir Kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlş olan
oyun havaları mahalli dans ve oyunlar iccedilin de yazılmıştır
Ccediliftetelli zeybek longa sirto horon hora bar halay koumlccedilekccedile gibi pek ccedilok şekilleri
vardır
128 Kacircr
Eski bestecilerin uumlzerinde oumlnemle durdukları ustalıklarını goumlsterdikleri bir beste
formudur Genellikle peşrevden hemen sonra icra edilir Geniş kapsamlı bir beste tarzı
9
olduğundan buumlnyesinde değişik usuller ccedilokccedila kullanılır Bu usul değişiklikleri esere farklı bir
canlılık kazandırır
Kacircr icrasından sonra beste formu icra edilir Kacircrlar buumlyuumlk usullerle olduğu gibi kuumlccediluumlk
usullerle de oumllccediluumllmuumlş ve bestelenmişlerdir
Beste formundan bir diğer farkı da terennuumlmlerinin serbest oluşlarıdır Eserin baş
kısmında ccediloğunlukla terennuumlm bulunabilir
Kacircr tarzında bestelenmiş eserler bazen uzunluk ve kısalıklarına goumlre değişik isimlerle
anılırlar kacircr kacircrccedile kacircr-i nev kacircr-i natik gibi isimler eserlerin yapısını anlatır
Kacircr genellikle terennuumlmle başlayan geniş kapsamlı bazı usullerin kullanıldığı uzun
eserlere verilen isimdir
Kacircrccedile kacircrdan daha kısa ve oumlzelliklerini daha oumlz anlatım belirten eserlere verilen
isimdir
Kacircr-ı nev değişik usullerin kullanıldığı bir formdur Kacircrdan ccedilok farkı yoktur
Kacircr-ı natık kacircr ve kacircrccedileden usul ve guumlfte youmlnuumlnden hemen ayrıcalik goumlsterir Kacircr-ı
natıkların guumlftelerinin hemen her satırında değişik usullere rastlanılabilir Kacircr-ı natıklar
başladıkları makamın ismi ile anılırlar Rast kacircr-i natik neva kacircr-i natik gibi Kacircr-ı natık
bitişte başladığı makam seslerine doumlnerek karar verir
Her satırda değişik usullere rastlanıldığı gibi her satırda değişik makamlara geccedililmesi
kacircr-ı natıkların oumlzelliğidir Her satır icra edilirken geccedililen makamın ismi belirtilir
Kacircr tuumlruuml eserler guumlnuumlmuumlzde hemen hemen hiccedil yapılmamaktadır Eski bestekacircrlarımız
bu form uumlzerinde titizlikle durmuşlar ve ccedilok guumlzel eserler yapmışlardır
129 Beste
Genellikle beste denilince herhangi bir muumlzik eserini duumlşuumlnuumlruumlz Beste bestelemek
bestekacircr birbirine yakın kelimelerdir
Beste Bir muumlzik eseri
Bestekacircr Bir muumlzik eserini besteleyen muumlzisyen
Bestelemek Bir muumlzik eserini yapmak yazmak
Beste kelimesinin geniş tanımının yukarıda yazıldığı gibi olmasına karşın Tuumlrk
musikisindeki karşılığı yeri daha başkadır
Beste kacircr formundan sonra en geniş kapsamlı muumlzik eseridir
10
Beste doumlrt haneli olarak yapılır Her hane bir mısra demektir Şu halde bestelerin
guumlfteleri doumlrt mısralıdır Her mısranın sonunda terennuumlm adı verilen kelime olarak pek
anlamı olmayan ancak melodi youmlnuumlnden ccedilok guumlzel olan nağmeler bulunur
Peşrevlerde de her hanenin sonunda teslim kısmının bulunduğunu hatırlayalım
Peşrevlerdeki teslim kısmının yerini bestelerde terennuumlmler almıştır diyebiliriz
Terennuumlm Beste formundaki eserlerde mısra sonlarına eklenen anlamlı
anlamsız ancak melodik yapısı olan boumlluumlmlere verilen addır Terennuumlmler hece
kelime veya birkaccedil kelimeden meydana gelebilir
Ye-le-li-la-ta-ne-dil-dir-ten-ni-canım-ruhum-gel serv-i revanım- ruh-i revanım-canım
efendim vs gibi soumlzcuumlkler sıkccedila kullanılır
İkaacirc Bestelerin terennuumlmlerinin ritmik melodilerle yapılarına veya başka bir
ifadeyle bestelerdeki terennuumlmlerin muntazam bir tempo ile yapılmasına ikaacirc
adı verilir Terennuumlmlerde kullanılan hecelerin anlamı pek yoktur
Her hanenin mısranın sonunda ccedilalınan terennuumlm aynıdır Bu nedenle terennuumlmlerin
melodilerinin ccedilok guumlzel olmasına bestekacircrlar oumlzellikle oumlzen goumlsterirler
Terennuumlmlerde kullanılan guumlzel soumlzlerin bazılarının anlamı da vardır Canım ruhum
gibi kelimelerin yanısıra bazı bestekacircrlar ilgi duydukları kişilerin adlarını da terennuumlmlerde
kullanmışlardır Sultanım mihribanım gibi
Doumlrt haneli olan bestelerin birinci mısrasına zeminhane adı verilir Zeminhanelere
eserin makamına ait dizi belirtilerek başlanır Makamın oumlzellikleri goumlsterilerek zemin
hanenin son kısmında terennuumlme geccedililir Terennuumlmuumln bittiği yerde birinci mısranın son
kelimeleri tekrar edilerek durak sesinde karar verilir Bu şekilde birinci mısra yani
zeminhane bitmiş olur
İkinci hane ikinci mısranın okunmasıyla goumlsterilir Ancak soumlzler ikinci mısraya ait
olmakla beraber melodi birinci mısranın tekrarıdır
Demek ki birinci mısra ve guumlfte okunacak tekrar başa doumlnuumllerek aynı melodi ile ikinci
mısra ve terennuumlm icra edilecektir
İkinci haneye nakarathane adı verilir
Uumlccediluumlncuuml mısra meyan adını alır Meyan eserin en oumlnemli boumlluumlmlerinden birini
oluşturur Bu boumlluumlmde ccedileşitli geccedilkiler genişlemeler goumlsterilir Bitiş yine terennuumlmle olur
Doumlrduumlncuuml hane ise yine başa doumlnuumllerek son mısra olarak zeminhanenin melodileri
ile okunur Ayrıca melodisi yoktur Besteler terennuumlm hanelerinin icrasıyla son bulur
11
1210 Semacirci
Tuumlrk musikisinde beste formundan sonra gelen değişik bir beste tarzıdır Semainin
tarifi bu şekilde olmasına rağmen değişik iki tuumlr semai vardır
Ağır Semai
Yuumlruumlk Semai
Ağır Semailer beste formundan hemen sonra fasıllardaki sıraya goumlre yer alırlar
Adından da anlaşıldığı gibi yapısı ağır etkili bir formdur Kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir
Ağır semailerde kullanılan usuller 10 4 luumlk ağır aksak semai 10 8rsquolik Aksak Semai
ve 6 2rsquolik ağır sengin semaidir
Ağır semailer yapı itibariyle beste formunu andırırlar Hane terennuumlm gibi boumlluumlmler
bestede olduğu gibi semailerde de bulunur Ancak kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Kuumlccediluumlk
usullerle yapılmalarından dolayı ağır semailer daima bestelerden sonra ikinci sırayı alırlar
Fasıldaki sıraya goumlre (peşrev beste) formlarından sonra sıralanan ağır semaiden sonra
şarkı formu gelir
Fasıl icrasında şarkılardan sonra tekrar semai formuna doumlnuumlluumlr Ancak bu sıradaki
Semailer ağır semai adını taşımazlar Bu tuumlr semailere yuumlruumlk semai adı verilir
Yuumlruumlk semailer yuumlruumlk semai adı verilen usulle oumllccediluumllmuumlşlerdir Genellikle 6 4rsquo luumlk
bazen de 6 8rsquolik oumllccediluuml ile belirtilir
Yuumlruumlk semailerin yapıları ağır semailere goumlre daha hareketli ve canlıdır Hane ve
terennuumlmler ağır semailerde olduğu gibidir
Yuumlruumlk semai icrasından sonra Saz Semaisi icra edilir Bu şekilde fasıl tamamlanmış
olur Tuumlrk muumlziğinde peşrev kacircr beste ağır semai şarki yuumlruumlk semai ve saz semaisinden
meydana gelen fasıllara takım adı verilir
Tuumlrk muumlziğinde bir makamın kabul edilebilmesi iccedilin bu şekilde bir takım oluşması
şarttır
1211 Şarkı
Tuumlrk muumlziğinde kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllen soumlzluuml terennuumlmsuumlz doumlrt haneli eserlere
Şarkı adı verilir Genellikle doumlrt mısralık guumlftelerden meydana gelen şarkılar doumlrt hane
olarak bestelenir Birinci hane zernin adını alır Bu hane esas makam dizisinin seslerinin
goumlsterildiği boumlluumlm olup şarkılarda giriş boumlluumlmuumlnuuml oluşturur
İkinci hane nakarat adını alır Bu kısımda genellikle yakın makam dizilerine geccedilkiler
bulunur Nakaratların bitiş kısmında adını taşıdığı makam dizisinin sesleri ile karar bulunur
12
Uumlccediluumlncuuml hane meyan adını alır Meyanda esas makam dizilerinde dolaşıldığı kadar
genellikle tiz perdelerde dolaşılır ve geccedilkiler yapılır
Doumlrduumlncuuml hane ise ikinci satır melodisi ile doumlrduumlncuuml satırın okunmasından oluşup
nakarat adını taşır
Şarkılarda Yapı
Şarkıların genellikle doumlrt haneden oluştuğunu yukarıda belirtmiştik Doumlrt mısralı
şarkıların her satırı bir haneyi oluşturur
Her satır ccediloğunlukla birer defa bestelenir İkişer defa okunur Bu satırların sonunda
dolaplar bulunur
Yukarıda da accedilıklandığı gibi ikinci ve doumlrduumlncuuml hanelerin (satırların) besteleri aynıdır
Bazen de her satır veya bazı satırlar ikişer kere bestelenirler Bu durumda ilgili satır
okunur Bitiminde aynı soumlzler yeni bir melodi ile tekrar edilir ve doğrudan bir sonraki satıra
bağlantı yapılarak geccedililir
Klacircsik Tarzda Bestelenmiş Her Satırı Bir Defa Olan Şarkı Formu
Birinci satırda esas makama giriş yapılır Zemin mısrası okunarak sonda dolap
kısmında karar sesine inilir Başa doumlnuumllerek aynı satır tekrarlanır Ancak bu defa sona
gelindiğinde birinci dolap yerine ikinci dolap okunarak ikinci mısraya (satıra) geccedililir
Nakarata geccediliş sesi genellikle guumlccedilluuml sesi ile goumlsterilir
Nakarat ilk satır gibi iki defa tekrar edilir Satır sonundaki dolap hanesinin birinci
boumlluumlmuumlnde guumlccedilluuml sesi ile satırın başına doumlnuumlleceği belirtilir Dolabın ikinci boumlluumlmuuml ise
makamın ana sesleri ile inilen karar sesinin bulunduğu boumlluumlmduumlr Karar sesinin burada
bulunmasının sebebi şarkıların nakarat sonlarında bitmesindendir
Meyan boumlluumlmuumlne geccediliş ise bu durak sesinin goumlsterilmesiyle olur Genellikle tiz
seslerle meyanı yapılan şarkılarda ikinci defa tekrar tiz durak sesinin doumlnuumlş boumlluumlmuumlnde
goumlsterilmesiyle olur İkinci defa meyanın okunmasıyla guumlccedilluuml sesi goumlsterilerek nakarata
geccedililir Doumlrduumlncuuml hane ise ikinci satır melodisinin tekrarıdır Şarkının bitişi nakaratın
sonunda bulunan bitiş sesi (durak) ile olur
Guumlnuumlmuumlzde şarkılar genellikle klasik tarzın dışında serbest bir anlayışla
bestelenmektedir Bu tarz şarkılara fantezi eserler adı verilmektedir
Zemin hanesi bir defa bestelendiği gibi iki ayrı melodi ile iki defa bestelenebilir Veya
yalnızca meyan kısmı iki defa bestelenmiş şarkılar da bulunmaktadır
Şarkı formu ccedilok işlenmiş ve en sevilen beste tarzıdır Kuumlccediluumlk usullerle yazılmış
olmalarına karşılık serbest usulsuumlz boumlluumlmleri olan şarkılar da ccediloktur
13
Şarkılarda Usul
Şarkılar daima kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Her ne kadar 15 zamanlıya kadar kuumlccediluumlk
usuller varsa da şarkılar ccediloğunlukla 10 zamanlıya kadar olan usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir
Şarkılar kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllduumlğuuml iccedilin Beste ve Semailere oranla etkileri daha
başkadır Usullerinin kuumlccediluumlk olmaları gereği daha ritmik ve hareketli bir yapıya sahip
olmalarının yanı sıra beste ve semailer kadar ağırbaşlı hatta onlardan daha ağır yapılı
şarkılara rastlanır
1212 Gazel
Saz muumlziğindeki taksimin insan sesi ve soumlzle yapılanıdır Herhangi bir usule bağlı
değildir Serbest okunur 2-4 veya daha fazla mısrayı belli bir makam anlayışı iccedilinde
melodilerle soumlyleyerek sesle taksim etmektir
Oumlnceden hazırlık yapılmadan sanatccedilının o anki ilhamına bağlıdır Buna ldquoirticalrdquo de
denir Guumlfteden ayrı olarak lsquorsquoof lsquorsquo lsquorsquoamanrsquorsquo lsquorsquomedetrsquorsquo lsquorsquoeyrsquorsquo gibi uumlnlemler de ilave edilebilir
fakat bunların fazlası hoş karşılanmaz Gazel başlı başına yapılabildiği gibi şarkının arasına
da konulabilir Soumlzler genellikle gazel tarzından seccedililebildiği gibi başka bir tarzdan da
alınabilir
1213 Koumlccedilekccedileler
Genellikle aynı makamda yuumlruumlk hareketli şarkı ve tuumlrkuumllerin uzun aranağmelerle
birbirine bağlanmasından meydana gelmiş aynı zamanda ccedilengi ve koumlccedilek takımlarının oyun
oynamaları iccedilin duumlzenlenmiş bir muumlzik tuumlruumlduumlr Koumlccedileklerde şarkılar ve tuumlrkuumller genellikle
kendi yapıları ile kullanılmıştır
1214 Tuumlrkuuml
Şehir dışındaki koumly ve kasabalarda oturan halkın bağlama cura divan sazı zurna
davul darbuka kaval kemenccedile kabak kemane vs Gibi muumlzik aletleriyle ccedilalıp soumlyledikleri
kendine has youmlresel oumlzelliklere sahip olan soumlzluuml muumlziktir Anonimdir (Bestecisi ve yazarı
belli olmayan halkın malı) Soumlzler halk edebiyatından alınmış olup edebi değer taşıyan hece
vezni ile yazılmış şiirlerdir
13 Batı Muumlziği Formları
Batı muumlziği formlarını 5 ana başlık altınca inceleyebiliriz
Buumlyuumlk formlar
Senfonik formlar
Vokal formlar
Polifonik formlar
Oumlzguumln formlar
14
131 Buumlyuumlk Formlar
1311 Sonat
İlk kez CPE BACH tarafından temelleri atılan ve en oumlnemli formdur Senfoniler
quartetler ve quintetler hep sonat formunda yazılır Sonat formu gelişimi iccedilinde farklılık
goumlstermiştir Beethoven ve Haydn doumlneminde iyice oturan sonat formu Chopin ile birlikte
değişime uğramıştır Genellikle solo sonatlar meşhurdur Oumlrneğin Beethoven yazdığı 32
piyano sonatıyla bu formun ustalarındandır Ayrıca Haydn Chopin gibi besteciler de guumlzel
sonatlar yaratmışlardır
1312 Rondo
Adından da anlaşılacağı gibi bir boumlluumlmuumln suumlrekli tekrarlanmasıyla oluşur Oumlrneğin A
B ve A boumlluumlmlerinden oluşan bir esere yeni bir C boumlluumlmuuml eklenmesi ve tekrar başa yani A B
A boumlluumlmuumlne doumlnuumllmesiyle kuumlccediluumlk rondo formu oluşur A B A C A B A D E A B A buumlyuumlk
rondo formuna oumlrnek olabilir Klasik doumlnemde sonatların son boumlluumlmlerinde kullanılmıştır
1313 Varyasyon
Tema ve ccedileşitlerinden oluşan bu form aslında ağır tempolu dans şarkıların tekrarı
sırasında yapılan kuumlccediluumlk değişikliklerden doğmuştur Varyasyon formunun temeli 4-8
oumllccediluumlden oluşur
1314 Suumlit
Saz muumlziği alanında en eski biccedilimlerden biri olan suumlit şarkı biccediliminde 4-6
boumlluumlmlerden meydana gelmiş bir sıra danstır Sonat ve senfonilerin atası sayılır
132 Senfonik Formlar
1321 Konccedilerto
Konccedilerto genellikle solo bir ccedilalgıya bir oda orkestrasının veya bir senfoni
orkestrasının eşlik etmesiyle gerccedilekleşir Solo ccedilalgı tuumlm teknik zorlukların uumlstesinden
gelebilecek bir kişi tarafından ccedilalınır Solo ccedilalgıya orkestra eşlik eder Genellikle tek bir
ccedilalgı iccedilin yazılan konccedilertolar vardır fakat birden fazla ccedilalgı iccedilin yazılmış konccedilertolar da
vardır(Vivaldi - 2 viyolonsel konccedilertosu) Konccedilertolar dinleyicinin en ccedilok tercih ettiği
muumlzik formudur
1322 Senfoni
Orkestra iccedilin sonat formunda yazılmış genellikle doumlrt boumlluumlmden oluşan yapıtlardır
Senfoni uzun bir şiir niteliğindedir4 boumlluumlmluuml olduğundan oldukccedila uzun suumlren senfoniler
vardır Oumlrneğin Beethovenın 9 senfonisi 1 saate yakın bir suumlrede tamamlanır Başta Franz
Liszt Antonin Dvorak ve Bedrich Smetana gibi besteciler senfoniyi tek boumlluumlm halinde ele
15
almışlardır Franz Lisztin ilk kez gerccedilekleştirdiği tek boumlluumlmluuml senfoni formuna senfonik şiir
adı verilir
1323 Uvertuumlr
Giriş muumlziği anlamındadır Genellikle bir suumlitin veya operanın girişinde ccedilalınır
Genellikle kısa tutulan uvertuumlrlerin yanında uzun ve tek başına eser olan uvertuumlrler de vardır
Oumlrneğin Tschaikovskynin 1812 uvertuumlruuml ve Beethovenın ldquoLeonore Uvertuumlruumlrdquo
133 Vokal Formlar
1331 Opera
Solistleri korosu orkestrası kostuumlmuuml sahnesi ışığı ve dramatik oyunu ile muumlziğe
uyarlanmış tiyatrodur Tarihte ilk opera Rinuccinin Dafne operasıdır
1332 Operet
Operanın kuumlccediluumlğuumlne denir
Oratoryo
Dinsel ve kutsal konuların koro ve solistler tarafından orkestra eşliğinde
soumlylenmesidir Dekor kostuumlm ve sahneleme yoktur
134 Polifonik (Ccedilok Sesli) Formlar
1341 Kanon
Kanon taklit temeline dayanır Aynı ezgi iki veya daha ccedilok ses partisi tarafından
birbiri ardından başlayarak tekrarlanır Ccedilember kanonda ses partileri aynı anda
duyulduklarında birbiriyle uyumludur İlk başlayan partiye oumlncuuml yanıt veren partiye artccedilı
denir
1342 Fuumlg
Fuumlg taklit etmek anlamındadır Eserin ana teması farklı tonlarda tekrarlanır Tabi bu
kontrpuan tekniğiyle yapılır Temanın tonu mutlaka ana tonun birinci doumlrduumlncuuml ve beşinci
dereceleriyle ilişkili olmalıdır aksi halde eserin taklit edilmesinde hatalar olabilir Fuumlg
tekniğini mutlaka oumlrnekleri inceleyerek oumlğrenmek gerekir Bachın fuumlgleri bu konu iccedilin
uygun seccedilenektir
16
1343 Fuumlgato
Fuumlg tarzında fakat fuumlg kurallarına uymadan gelişen temalardan oluşur Fuumlgatoda
fuumlguumln sergi boumlluumlmuumlnuumln ardından gelişme boumlluumlmuuml başlar Mozartrsquoın Jupiter Senfonisirsquonin son
boumlluumlmuuml bu tarzda yazılmıştır
1344 Fuumlgetta
Fuumlgetta tam bir fuumlg gelişmesi olmayan kısa fuumlg biccedilimidir
135 Oumlzguumln Formlar
Batı muumlziğinde bilinen 30rsquodan fazla oumlzguumln form tuumlruuml vardır Bunların bilinen belli
başlı birkaccedilı şunlardır
1351 Preluumlt
Uvertuumlr gibi bir giriş parccedilasıdır Ancak oumlzellikle Chopin ve Rachmaninoff gibi
besteciler preluumlt tek başına bir parccedila olarak duumlşuumlnmuumlşlerdir Chopinin 24 preluumlt buna
oumlrnektir
1352 Arya
Arya Latincede şarkı veya melodi kelimesinden gelir Belirli bir kalıp iccedilinde orkestra
eşliğinde soumlz ve muumlziğin birleşmesidir A-B-A formunda yazılır
1353 Bolero
Bolero İspanyol Kastilya ve Andalusiarsquonın milli dansıdır Bu dans tef kastanyet ve
bazen de gitar eşliğinde yapılır Allegretto tempoda ve frac34 luumlk oumllccediluumldedir
1354 Capricco
İtalyanca keccedili anlamına gelir Muumlzikte belli bir planı olmayan serbest doğaccedillama ya
da fantezi tarzı neşeli değişken mizaccedil sergileyen kaprisli karakterdeki bir tuumlruumln adıdır
1355 Etuumlt
Ccedilalgı muumlziğinde karşılaşılan teknik guumlccedilluumlklere hazırlanmak amacıyla bestelenen
alıştırma parccedilalarıdır Oumlğrencilerin tekniğini geliştirmeleri iccedilin bestelenmiştir
1356 Marş
Yuumlruumlmeye eşlik eden ritim oumlğesi guumlccedilluuml ccedilok eski muumlzik tuumlrlerinden biridir Ccedileşitli
amaccedillara youmlnelik yazılan marşlar genel olarak 4 gruba ayrılır Bunlar cenaze marşı ağır
marş hızlı marş ve ccedilok hızlı marştır
17
1357 Vals
Almanca doumlnmek anlamına gelir Uumlccedil zamanlı birinci vuruşu kuvvetli doumlnerek yapılan
Alman dans muumlziğidir
1357 Ballade
Genellikle acı ve huumlzuumln gibi duyguların anlatımında kullanılan ve ccedilok ezgiden oluşan
lirik parccedilalardır
1358 Nocturne
Gece muumlziği demektir Serbest formda yazılır Karakteri huumlzuumlnluuml bazen de canlıdır En
uumlnluuml noktuumlrn bestecisi Chopindir
1359 Romance
Soumlzluuml ve soumlzsuumlz yazılabilir Noktuumlrn ve balad gibi konusu huumlzuumln ve aşktır Serbest
formda yazılır
13510 Serenade
Değişik anlamlarda kullanılır En ccedilok bilinen anlamı sevgilinin penceresinin oumlnuumlnde
soumlylenen doğaccedillama aşk şarkısıdır Genellikle soumlzluuml olur fakat soumlzsuumlz yazılmış serenatlarda
vardır Serbest bir formda yazılır
13511 Rhapsody
Ezgileri ccediloğunlukla halk ezgisi olan ve birccedilok temanın birleşmesinden oluşan serbest
bir muumlzik formudur Lisztin Macar Rapsodilerinin yanında uumlnluuml İngiliz rock grubu Queenin
efsanevi solisti Freddie Mercurynin Bohemian Rhapsodysi de bu forma ccedilok guumlzel bir
oumlrnektir
13512 Fantasie
Serbest formda genellikle doğaccedillama ccedilalınan eserlerdir
14 Ritmik Okuma (Tartım)
Bir muumlzik parccedilasını ritmini uygun olarak nota değerleriyle tekduumlze okumaya ritmik
okuma denir Diğer bir anlamda bona yapma diye adlandırılır (Bona terimi tartım kitabını
yazan yazarın isminden alıntı yapılmıştır)
Notaların seslerini dikkate almadan sadece nota değerlerinin incelenmesine ritmik
portre denir Ritim belirli bir zaman suumlrecinin kullanımını hedefleyen tempo iccedilinde
kesinleşir Ritim aynı zamanda muumlziğin karakterini de belirler
18
Her bestecinin kullandığı ritim kendine oumlzguumlduumlr ve ressamların fırccedila tekniği gibi ayırt
edicidir Genel anlamda formu etkileyen ve oluşturan faktoumlruumln ritim olduğu soumlylenebilir
19
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki muumlzik parccedilalarını ritmine ve nota değerlerine uygun olarak elle usuluumlnuuml
takip ederek tartımlarını yapınız
İşlem Basamakları Oumlneriler
Aşağıdaki birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre
isimleriyle tartımını yapınız
Elle usuumllleri doğru ve kesin hareketlerle
yapınız
Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki sekizlik ve onaltılık notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
UYGULAMA FAALİYETİ
20
Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını
yapınız
Aşağıdaki sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
21
Aşağıdaki ikilik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki sekizlik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
22
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
23
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
24
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
25
Aşağıdaki doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki notaları sekizlik es (sus)leri dikkate alarak oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını
yapınız
Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
26
Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını
yapınız
Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
27
28
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir
1 Birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
2 İkilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluuml ve isimleriyle tartımını yaptınız
mı
3 Sekizlik ve onaltılık notaların tartımını yaptınız mı
4 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
5 İkilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
6 Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
7 İkilik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
8 Doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
9 Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
10 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
11 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
12 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
13 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaların tartımını yaptınız mı
14 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
15 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
16 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
17 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
18 Doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını
yaptınız mı
19 Sekizlik esleri (susları) dikkate alarak tartımını yaptınız mı
20 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız
mı
21 Değişik değerlerdeki sesli notaların tartımını yaptınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz
29
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde
verilen bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
1 ( )Muumlzikal anlatımın en kuumlccediluumlk birimine ldquomotifrdquo denir
2 ( )Esas ezgiye eşlik eden ve devamlı tekrarlanan hareket zincirineldquotemardquodenir
3 ( )Peşrev Tuumlrk muumlziği formlarından soumlzluuml ve guumlfteli formlara verilebilecek en iyi
oumlrnektir
4 ( )Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır
5 ( )Doğadaki herhangi bir olayı veya duyguyu muumlzik diliyle anlatan eserlereldquotasvirrdquo
denir
6 ( )Rondo sonat ve suumlit Batı muumlziğinin senfonik formlarındandır
7 ( )Operanın kuumlccediluumlğuumlne operet denir
8 ( )Vals doumlnerek yapılan Alman dans muumlziğidir
9 ( )Bir bestecinin kullandığı ritim sanatccedilının ayırt edici oumlzelliklerindendir
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
30
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
Bu faliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak
muumlzikte notaları okuyup yazabileceksiniz
Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır
Muumlzik ses genişliklerini araştırınız
Solfej iccedilin gerekli temel kavramları araştırınız
Araştırma işlemleri iccedilin Internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve
yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek solfej ile ilgili oumln bilgi
edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaş veya kurslardan da bilgi edininiz
UYGULAMA FAALİYETİ
2 SES GENİŞLİKLERİ VE SOLFEJ
Muumlzikte kullanılan iki tuumlr ses vardır
İnsan sesi
Enstruumlman sesi(Bu konu ses oluşum uygulamaları moduumlluumlnde işlendi)
İnsan sesi ikiye ayrılır Erkek sesi ve kadın sesi
21 Erkek Sesi
Bas En kalın erkek sesi
Bariton Orta kalınlıkta erkek sesi
Tenor En ince erkek sesi
22 Kadın Sesi
Alto En kalın kadın sesi
Mezzosoprano Orta kalınlıkta kadın sesi
Soprano En ince kadın sesi
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
AMACcedil
ARAŞTIRMA
31
23 Solfeje Giriş
Solfej eğitimimizin şimdiye kadar ki boumlluumlmlerinde temel muumlzik kavramları ve bunlara
oumlrnekleri goumlrduumlk Moduumlluumlmuumlzuumln bu boumlluumlmuumlnde ise ağırlıklı olarak okuma parccedilalarına bol-
bol oumlrnekler vereceğiz
Solfej kısaca lsquookumarsquo demektir Notaları adlarıyla sesleriyle ve suumlreleriyle
okumaya solfej denir
231 Uumlccedil Ses Oumlğretimi
Doumlrtluumlk nota
Yuvarlak kuyruklu ve iccedili doludur Bir vuruşta okunur
İkilik nota
Yuvarlak kuyruklu ve iccedili boştur İki vuruşta okunur
32
232 Doumlrt Ses Oumlğretimi ve Buumlyuumlk İkili Aralığı Kuumlccediluumlk İkili Aralığı
İki ses arasındaki incelik kalınlık ayırımına aralık denir
Aralıkları oumllccedilmek iccedilin kullanılan oumllccedilme birimine perde denir
Batı muumlziğinde kullanılan en kuumlccediluumlk ses aralığına yarım perde denir
İki tane yarım perdeden oluşan ses aralığına tam perde denir
Moderato lsquoOrta hızdarsquo demektir Bir hız terimidir Parccedilanın orta hızda
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Monderato parccedilalarda el orta hızda (
dakikada 108-120) vurulur
Doumlneccedil iki kez okunması istenen notaların başlama yerine ileri doumlneccedil bitme
yerine geri doumlneccedil konulur Doumlneccedillerin arasında kalan notalar iki kere okunur
Parccedila yeni başlamış ise yalnız geri doumlneccedilte kullanılabilir Geri doumlneccedilten başa
doumlnuumlluumlr o boumlluumlm yine iki kere okunur
33
Allegro İtalyanca neşeli anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilabuk
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Allegro parccedilalarda el hızlıca ( dakikada
120-168) vurulur
233 Doumlrt Ses İccedilinde Son Durak Perdesi
Bir notanın altına ya da uumlstuumlne nokta konulursa o nota kısa okunur Bu noktaya da
kısaltma noktası denir
Bir notanın altına ya da uumlstuumlne ccedilizgi konulursa o nota kendi suumlresi iccedilinde uzun ve
yayık okunur Bu ccedilizgiye yayık ccedilizgisi denir
34
234 Beş Ses Oumlğretimi
Andante İtalyanca ağırca anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ağır
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Andante parccedilalarda el ağır hızda (
dakikada 76ndash108) vurulur
235 Altı Ses Oumlğretimi
Uzaktı Notaların uumlstuumlne ya da altına konulan uzatma belirtecine uzaktı denir
35
36
Largo İtalyanca geniş anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilok ağır
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Largo parccedilalarda el ccedilok ağır hızda (
dakikada 40-60) vurulur
236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi
37
Do-Mi-Sol-Do sesleri ile alıştırma
Okuma parccedilası
38
237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması
(Fa-Si Si-Fa)
Okuma parccedilası
238 Dokuz Ses Oumlğretimi
Ccedilizek Dizeğin altına ve uumlstuumlne konulan kuumlccediluumlk ccedilizgilere ccedilizek denir Kalın do
sesi ccedilizeğin uumlzerine kalın si sesi ccedilizeğin altına konulur
39
239 On Ses Oumlğretimi
2310 On Bir Ses Oumlğretimi
40
2311 On İki Ses Oumlğretimi
CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR
41
42
43
UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ
Notaları okuyup yazınız
İşlem Basamakları Oumlneriler
Notaların solfejini yapınız
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını
yapınız
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz
Parccedilaları orta hızda okuyunuz
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma
yapınız
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız
İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz
Perdelere dikkat ediniz
Bunun iccedilin monderato tekniğini
kullanınız
Bunu yaparken notanın perdelerini ve
noktalarını uygun aralıklarla
yerleştiriniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir
Notaların solfejini yaptınız mı
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml
Parccedilaları orta hızda okudunuz mu
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz
45
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen
bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur
2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir
3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir
4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır
5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır
6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı
2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı
3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız
mı
4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne
goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı
notaların tartımını yaptınız mı
9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle
oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı
12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız
mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Yanlış
4- Doğru
5- Doğru
6- Yanlış
7- Doğru
8- Doğru
9- Doğru
OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Doğru
4- Yanlış
5- Doğru
6- Yanlış
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı
İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004
YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995
Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları
İstanbul 2004
Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991
SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004
KAYNAKCcedilA
Bu moduumll mesleki ve teknik eğitim okulkurumlarında uygulanan Ccedilerccedileve
Oumlğretim Programlarında yer alan yeterlikleri kazandırmaya youmlnelik olarak
oumlğrencilere rehberlik etmek amacıyla hazırlanmış bireysel oumlğrenme
materyalidir
Millicirc Eğitim Bakanlığınca uumlcretsiz olarak verilmiştir
PARA İLE SATILMAZ
i
İCcedilİNDEKİLER ACcedilIKLAMALAR iii GİRİŞ 1 OumlĞRENME FAALİYETİndash1 3 1 MUumlZİK FORMLARI (BİCcedilİM) VE RİTMİK OKUMA (TARTIM) 3
11 Muumlzik Formlarının Oumlğeleri 3 111 Motif 3 112 Figuumlr ve Koşu 4 113 Cuumlmle 4 114 Period(Doumlnem) 4 115 Tema 4
12 Tuumlrk Muumlzik Formları (Biccedilimleri) 4 121 Peşrev 5 122 Saz Semaisi 6 123 Tavsir 7 124 Medhal 7 125 Taksim 7 126 Aranağme 8 127 Oyun Havaları 8 128 Kacircr 8 129 Beste 9 1210 Semacirci 11 1211 Şarkı 11 1212 Gazel 13 1213 Koumlccedilekccedileler 13 1214 Tuumlrkuuml 13
13 Batı Muumlziği Formları 13 131 Buumlyuumlk Formlar 14 132 Senfonik Formlar 14 133 Vokal Formlar 15 134 Polifonik (Ccedilok Sesli) Formlar 15 135 Oumlzguumln Formlar 16
14 Ritmik Okuma (Tartım) 17 UYGULAMA FAALİYETİ 19 OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME 29
OumlĞRENME FAALİYETİndash2 30 2 SES GENİŞLİKLERİ VE SOLFEJ 30
21 Erkek Sesi 30 22 Kadın Sesi 30 23 Solfeje Giriş 31
231 Uumlccedil Ses Oumlğretimi 31 232 Doumlrt Ses Oumlğretimi ve Buumlyuumlk İkili Aralığı Kuumlccediluumlk İkili Aralığı 32 233 Doumlrt Ses İccedilinde Son Durak Perdesi 33 234 Beş Ses Oumlğretimi 34 235 Altı Ses Oumlğretimi 34 236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi 36
İCcedilİNDEKİLER
ii
237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması 38 238 Dokuz Ses Oumlğretimi 38 239 On Ses Oumlğretimi 39 2310 On Bir Ses Oumlğretimi 39 2311 On İki Ses Oumlğretimi 40
UYGULAMA FAALİYETİ 43 OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME 45
CEVAP ANAHTARLARI 47 KAYNAKCcedilA 48
iii
ACcedilIKLAMALAR
ALAN Muumlzik Aletleri Yapımı
DALMESLEK Alan Ortak
MODUumlLUumlN ADI Muumlzikte Solfej ve Tartım
MODUumlLUumlN TANIMI
Temel muumlzik bilgisini formları ritmik okumayı ses
genişliklerini nota okumayı (solfej) tanıma ile ilgili bilgi ve
becerilerin kazandırıldığı bir oumlğrenme materyalidir
SUumlRE 4024
OumlN KOŞUL Muumlzikte Sistem ve Makamlar moduumlluumlnuuml başarmış olmak
YETERLİK Solfej ve tartım yapmak
MODUumlLUumlN AMACI
Genel Amaccedil
Gerekli akustik oumlzellikli sınıf ortamı ve donanımları
sağlandığında tekniğine uygun olarak muumlzikte solfej ve
tartım kavramlarını uygulayabileceksiniz
Amaccedillar 1 Tekniğine uygun olarak muumlzikte formlar ritmik
okuma ve tartımları okuyup yazabileceksiniz
2 Muumlzikte notaları tekniğine uygun olarak okuyup
yazabileceksiniz
EĞİTİM OumlĞRETİM
ORTAMLARI VE
DONANIMLARI
Ortam Muumlzik odası derslik
DonanımDinleme ccedilihazları sanat ve muumlzik ccedileşitlerine
ilişkin oumlrnek materyaller CD VCD nota kitap ders
notları ve diğer muumlzik kaynakları
OumlLCcedilME VE
DEĞERLENDİRME
Moduumll iccedilinde yer alan her oumlğrenme faaliyetinden sonra
verilen oumllccedilme araccedilları ile kendinizi değerlendireceksiniz
Oumlğretmen moduumll sonunda oumllccedilme aracı (ccediloktan seccedilmeli
test doğru-yanlış testi boşluk doldurma eşleştirme vb)
kullanarak moduumll uygulamaları ile kazandığınız bilgi ve
becerileri oumllccedilerek sizi değerlendirecektir
ACcedilIKLAMALAR
iv
1
GİRİŞ
Sevgili Oumlğrenci
Uumllkemizde muumlzik aleti yapımcıları guumlnuumlmuumlze kadar ccediloğunlukla usta ccedilırak ilişkisi
iccedilerisinde yetişmişlerdir Guumlnuumlmuumlzde ise bir meslek olarak tanımının konulması ve
satandartlarının belirlenmesi ccedilabaları sonucu bu meslek tanımlanmış iyi ve zevkli bir
meslek olma yolunda ccedilok hızlı ilerlemektedir
Bu moduumll muumlzik aletleri yapımı alanında yapma becerisi kadar temel muumlzik
kavramlarını da bilmeniz gereği uumlzerine hazırlanmıştır Muumlzik aletleri yapımcısı olarak solfej
ve tartımı tanıma kullanıldığı yerleri bilmek ve uygulamak sizler iccedilin ccedilok yararlı olacaktır
Muumlzik alanı sanatın vazgeccedililmez bir parccedilası olması ve insanların estetik duygularına
hitap etmesi dolayısıyla her insanın az ya da ccedilok ilişkili olduğu bir uğraştır Bu nedenledir ki
bu meslek elemanlarının işi hem ccedilok zevkli hem de zaman ve sabır gerektirdiği iccedilin zordur
Ccedilevrenizde bu mesleğin iyi ustalarının iyi bir muumlzik aleti yapma bilgi ve becerisi
yanında iyi bir solfej ve muumlzik bilgisine sahip olduklarını goumlzlemlemişsinizdir
Bu moduumlluuml hazırlarken konularımızı oumlnceki moduumlllerimizde işlediğimiz konulara bağlı
olarak toparlama ve tamamlama uumlzerine kurduk İşlenen konuları kolaylıkla anlayıp
uygulayabileceğinizi duumlşuumlnerek hazırladık
Elinizdeki bu moduumll solfej ve muumlzik bilgisinin son ve toparlayıcı parccedilasıdır
GİRİŞ
2
3
OumlĞRENME FAALİYETİndash1
OumlĞRENME FAALİYETİndash1
Bu faaliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak
muumlzikte formlar ritmik okuma ve tartımları okuyup yazabileceksiniz
Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır
Muumlzik formları nedir Oluşum evrelerini araştırınız
Tuumlrk ve batı muumlziği formlarını araştırınız
Ritmik okuma ve tartım ile ilgili temel kavramları araştırınız
Araştırma işlemleri iccedilin internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve
yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek muumlzikte formlar ve tartım
hakkında oumln bilgi edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaşlarınızdan veya kurslardan bilgi
edininiz
UYGULAMA FAALİYETİ
1 MUumlZİK FORMLARI (BİCcedilİM) VE RİTMİK
OKUMA (TARTIM)
Muumlzikal anlamda konuşma ve yazı diline benzer cuumlmlecik ve cuumlmleler vardır
Bunların birleşmesiyle form meydana gelir Her sanat dalında form vardır ve sanat yapıtları
bu form iccedilinde yerini bularak bir değer kazanır Muumlzikte formu anlamak iccedilin yapıtı sonuna
kadar dinlemek gerekir Her formun kendine oumlzguuml bir kuruluş duumlzeni vardır ve bunlar
boumlluumlmlere ayrılmıştır Bu boumlluumlmler kendi iccedillerinde boumlluumlmcuumlklerden oluşur Boumlluumlmcuumlkler
cuumlmlelerden cuumlmleler cuumlmle parccedilaları ve soumlzcuumlklerden soumlzcuumlkler de tek tek harflerden
meydana gelmiştir Bu yapı muumlzikte bir sonat boumlluumlmlerden boumlluumlmler temalar periyotlar
cuumlmleler ve motifler gibi boumlluumlmcuumlklerden en kuumlccediluumlk bir muumlzik fikri olan motif ise seslerden
oluşur
11 Muumlzik Formlarının Oumlğeleri
111 Motif
Muumlzikal anlatımın genellikle iki (bazen uumlccedil veya doumlrt) oumllccediluumlden oluşan en kuumlccediluumlk
birimine denir Bazen iki nota da bir motif oluşturur
OumlĞRENME FAALİYETİndash1
AMACcedil
ARAŞTIRMA
4
112 Figuumlr ve Koşu
Akorların eşit suumlrelerle arpejlenmesinden oluşan figuumlr esas ezgiye eşlik eden ve
devamlı tekrarlanan bir hareket zinciridir
113 Cuumlmle
Birbirini tamamlayan iki motiften oluşan ve aralarında ccediloğunlukla bir kuumlccediluumlk durak
bulunan boumlluumlmlerdir Cuumlmlenin sona ermesi ya tam karar ya da yarım karar ile yapılır Bu
tonlar esas tonda olduğu gibi dominant ya da paralel tonda da olabilir
114 Period(Doumlnem)
Muumlzik eserinin parccedilalarına lsquoperiodrsquo adı verilir Period motiflerin ritmik melodik ve
armonik olmak uumlzere sıralanışından doğar Aralarında bağlılık bulunan iki cuumlmle periodu
oluşturur Birinci cuumlmle lsquooumlncuumllrsquo ikinci cuumlmle ise lsquoardcılrsquo adını alır
115 Tema
Muumlzik eserinin ccediloğu zaman başında duyulan ilk fikir bestecinin onu işleyeceği
geliştireceği ve onun etrafında yapıtını oluşturacağı lsquoTemarsquo dır Bir muumlzik yapıtının teması
en kuumlccediluumlk bir motif ya da bir cuumlmle olabileceği gibi genişletilmiş bir cuumlmle ya da doumlnemde
olabilir
12 Tuumlrk Muumlzik Formları (Biccedilimleri)
Edebiyatta gazel destan şiir gibi birccedilok formlar (biccedilimler) olduğu gibi muumlzikte de
pek ccedilok form (biccedilimler) vardır Makam sistemine dayalı Tuumlrk muumlziğinde aynı makamdan
bestelenmiş pek ccedilok eser bulunur Ne var ki bu eserler ccedilok az benzerlik goumlsterseler de her
biri ayrı ifade tarzına sahiptirler
Makamların yapılarını oumlğrenirken bir dizileri olduğunu ve bu dizide dolaşılarak (seyir)
seslendirildiğini biliyoruz Seyir yoluyla canlandırılan makam dizileri melodik yapıya
geccediltiğinde ayrıca bazı kurallar ccedilerccedilevesinde başka makamlara geccedilki yoluyla soumlzluuml veya
soumlzsuumlz bestelenmeleri itibariyle yeni kimlikler kazanırlar
Aynı makamdan değişik bestelenmiş eserler dinleriz Ancak her eserin kendine oumlzguuml
bir uslucircbu vardır Bazıları uzun bazıları kısa bazıları ise usul-ritm youmlnuumlnden farklılıklar
goumlsterirler Farklara ait oumlrnekleri ccediloğaltabiliriz Dikkat edilmesi gereken noktalardan biri
eserlerin yalnız saz veya insan sesine goumlre (soumlzluuml) yazılıp yazılmadığıdır
Dinlediğimiz birbirinden farklı eserleri İki ana grupta toplayabiliriz
Yalnız sazlar iccedilin yazılmış eserler
Guumlftesi olan insan seslerinin okuyabileceği eserler
5
Yalnız sazların icra etmesi iccedilin yazılmış olan saz eserleri Tuumlrk muumlziği iccedilerisinde
oumlnemli bir yere sahiptir Saz eserlerini yedi ayrı boumlluumlmde inceleyeceğiz
Peşrev
Saz Semacircicircsi
Tasvir
Medhal
Taksim
Aranağme
Oyun Havası
Soumlzluuml ya da guumlfteli eserler dinicirc ve dindışı olmak uumlzere iki ana grupta toplanırlar
Genel olarak bu soumlzluuml eserler doumlrt grupta toplanırlar
Kacircr
Beste
Semacircicirc
Şarkı
Gazel
Koumlccedilekccedileler
Tuumlrkuuml
121 Peşrev
Saz eserlerinde en buumlyuumlk form peşrevdir Tuumlrk muumlziğinde fasil adı verilen takım da ilk
olarak daima peşrev icra edilir Klacircsik fasil peşrev beste ağir semai şarki yuumlruumlk semai ve
saz semaisi olarak sıralanır
Peşrevler hane adı verilen boumlluumlmlerden oluşurlar Ccediloğu zaman doumlrt hane olur Her
hanenin sonunda teslim adı verilen bir boumlluumlm bulunur Peşrevler buumlyuumlk usullerle
yapılmışlardır
Eski bazı peşrevlerin uumlccedil haneli olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Ancak bu tuumlr peşrevler
tutulmamış ve terk edilmiştir
Ayrıca teslimi olmayan peşrevlere de rastlanılmıştır Teslimi bulunmayan peşrevlerin
ilk haneleri teslim yerine ccedilalınmış olup bu tuumlr de uumlccedil haneli peşrevler gibi ilgi toplamamıştır
Oumlzellikle guumlnuumlmuumlzde rastlanılan bir icra tarzı vardır Peşrevler doumlrt haneli ve
usullerinin buumlyuumlk olmaları nedeniyle oldukccedila uzundurlar Bu nedenle birinci hane ccedilalınır
buna teslim eklenerek giriş tamamlanır Sonra programa geccedililir
Doumlrt hane ve teslimleri tamam olarak ccedilalınan peşrevler genellikle tek olarak ccedilalınan
saz eserlerinde konserlerde olur Belirli suumlresi olan bir fasıl bir koro veya bir solistin
programından oumlnce doumlrt haneli peşrevler ccedilalınmaz Bir hane bir teslimden sonra ikinci esere
geccedililir
6
Bir hanenin sonunda teslime geccedililecek yerde guumlccedilluuml bulunur Teslim ise makamın
bitişi olduğundan durak perdesi ile son bulur
O halde peşrevlerde dikkat edilmesi gereken kısımları uumlccedil boumlluumlmde inceleyebiliriz
1211Peşrevlerde Hane
Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır
Birinci hane makama giriştir Makam dizisinin seslerinde dolaşıldıktan sonra
teslim hanesine geccedililir Teslim hanesinde makam dizisinin sesleri kullanılarak
durak-karar yapılır
İkinci hanede ise yakın makam dizilerine geccedilkiler yapılır Tekrar teslim
ccedilalınarak uumlccediluumlncuuml haneye geccedililir
Uumlccediluumlncuuml hanede asıl makam dizisinin dışına ccedilıkılarak değişik ses ve diziler
kullanılır Bu kısma meyan adı verilir Meyanda genellikle tiz seslerde
dolaşılır Tekrar teslim hanesi ccedilalınarak doumlrduumlncuuml haneye geccedililir
Doumlrduumlncuuml hane asıl makam seslerine doumlnuumlşuuml sağladığı gibi değişik geccedilkiler de
yapılabilir Bu boumlluumlmden sonra teslim hanesi ccedilalınır Boumlylece peşrev
tamamlanmış olur
Yukarıda her hanenin sonunun sesleri teslim hanesine bağlayan nitelikteki seslerden
oluştuğunu ve teslime geccedilişi sağlayan sesin guumlccedilluuml perdesi olduğunu belirtmiştik Bazen bu
sesin guumlccedilluuml perdesi olmaz Durak sesi veya bir başka perde de olabilir Eserin bitimi teslim
hanesinin sonunda olduğuna goumlre hanelerin sonuna gelen durak sesleri asma karar
muvakkat durak tan başka bir ses değildir
1212 Teslim
Peşrevlerde teslim haneleri genellikle serbest yapılır Hemen hemen peşrevlerin en
guumlzel boumlluumlmuumlnuuml oluşturur Teslim haneleri besteci tarafından oumlzenle yapılmış nağmelerden
oluşur Parlak ve canlı boumlluumlmlerdir
1213 Usul
Peşrevler ccediloğunlukla buumlyuumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Devr-i kebir en fazla kullanılan
usulduumlr 28 zamanlı devr-i kebir usuluuml yazılırken 44 luumlk olarak boumlluumlmlere ayrılır Usul
tamamlanınca iki ccedilizgiyle usuluumln bittiği belirtilir Ccedilok az sayıda sofyan usuluuml ile de
bestelenmiş peşrevler vardır
122 Saz Semaisi
Fasılların en sonunda ccedilalınan saz eserine verilen addır Peşrev gibi saz semaileri de
doumlrt haneli olarak boumlluumlmlere ayrılır Her hanenin sonunda teslim bulunur
Saz semaileri peşrevlerin tersine kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Saz semailerinin ilk
uumlccedil hanesi (10 8) lik aksak semai usuluuml ile oumllccediluumllmuumlştuumlr Doumlrduumlncuuml hane ise ccedileşitli usullerden
yapılabilir Semai yuumlruumlk semai devr-i hindi aksak curcuna gibi
7
Teslim boumlluumlmuuml (10 8) lik aksak semai usuluuml ile oumllccediluumllmuumlştuumlr
İlk uumlccedil hane peşrevler gibi giriş geccedilki gibi oumlzellikleri yansıtır Doumlrduumlncuuml hane ise
serbest olup melodi ve usul youmlnuumlnden bestecinin isteğine kalmıştır
Peşrev ve saz semailerinin teslim boumlluumlmlerine girilecek yerde bağlantı bazen
makamın guumlccedilluumlsuumlnde bazen de durakta asma kalış olarak yapılır
Saz semaileri fasıl sonlarında ccedilalınabildiği gibi tek saz icralarında da yer alabilir Saz
semaileri ritmik ve serbest bir yapıya sahip olduklarından bestekacircrların daha ccedilok uumlstuumlnde
durdukları bir form olmuştur
123 Tavsir
Bir olayı doğadaki herhangi bir olayı veya bir duyguyu muumlzik diliyle anlatan saz
eserlerine tasvir adı verilir
Ccedilok geniş kapsamlı olmasına rağmen ccedilok az yazılan tasvir tuumlruuml eserlerin usuluuml ritmi
bestekacircrın arzusuna kalmıştır Peşrev ve saz semaileri gibi belirli haneleri yoktur Konunun
durumuna goumlre birden fazla haneleri bulunabilir
124 Medhal
Genellikle bir topluluğun programı başlamadan toplu halde sazların ccedilaldığı kuumlccediluumlk saz
eserlerine medhal adı verilir
Medhallerin hane ve teslim gibi boumlluumlmleri kaideleri yoktur Ccedilalınacak makama
girinceye kadar serbest olarak bestekacircrın duyuşuna goumlre 16 ile 32 oumllccediluumlluumlk boumlluumlmlerde
olabilir
Medhallerin en buumlyuumlk oumlzelliği peşrev ve saz semailerinde bulunan hane ve teslim
kaidelerinin olmaması serbest icra edilmesidir Yine bu iki formdan farkı fasıllardan oumlnce
ccedilalınmamasıdır
Medhal tek bir sazla yapılan taksim formunun derli toplu bir usule uydurulmuş nota
ile ccedilalınan değişik bir şeklinden ibarettirMedhalin tarihccedilesi pek eski değildir Son devir
bestelkacircrları tarafından yazılmış ve benimsenmiştir Guumlnuumlmuumlzde bu form uumlzerinde uğraşan
bestekacircrların başında Prof Dr Sayın Alacirceddin YAVAŞCcedilA gelir
125 Taksim
Tek bir sazla makamların ses dizilerinde dolaşmaya Taksim adı verilir Bu formun
Batı muumlziğinde karşılığı impruvizedir
8
Taksim bir saz eserine veya bir şarkıya başlanılmadan oumlnce icra edilecek makamın
seslerinde guumlzel nağmelerle dolaşmaktır
Taksim yapılırken girilecek makamın guumlccedilluumlsuuml asma kalışı ve durağı oumlzellikle
belirtilir O halde taksim usule uyulmadan icra edilecek eserin makamına usuluumlne uslucircbuna
uygun bir şekilde bir seyir ile durak sesinin bağlantısından oluşur denebilir
Tuumlrk Muumlziğinde bir eserin icrasına geccedilmeden oumlnce taksim yapmak adet olmuştur
Taksim yapmakla meşhur olmuş pek ccedilok saz sanatccedilılarımız vardır Tanburicirc Cemil Bey bu
konuda virtuumloumlz seviyesine ulaşmış bir sanatkacircrdır Guumlnuumlmuumlzde ise tanbucircricirc Necdet YAŞAR
ucircdicirc Cinuccedilen TANRIKORUR ucircdicirc Necati CcedilELİK Neyzen Niyazi SAYIN ve kemenccedilede
İhsan OumlZGEN oumlnde gelen isimlerdir
126 Aranağme
Bazı eserlere başlanırken hemen girişte yalnız sazların ccedilaldığı kuumlccediluumlk bir boumlluumlm
bulunur Buna giriş muumlziği yaygın bir deyimle de aranağme adı verilir
Bir eserin başında olduğu kadar ortasında ve sonunda bulunan aranağmelere de
rastlanır İki kıtalı bir şarkıda eserin ortasında kıtaları arasında bir aranağme bulunabilir
veya hiccedil olmayabilir
Aranağmelerin oumlzelliği eserin ruhuna uygun aynı ritm ve karakterde eseri
tamamlayıcı nitelikte olmasıdır
Eski eserlerin birccediloğunda aranağme bulunmazdı Guumlnuumlmuumlzde ise aranağmesiz pek az
eser şarkı yapılmaktadır
Oumlzellikle son devirlerde yapılan şarkıların her satırında iki guumlfteyi birbirine bağlayan
bir veya birkaccedil oumllccediluumlluumlk muumlzik nağmeleri bulunur Bu tuumlr muumlzik parccedilaları sadece iki cuumlmleyi
birbirine bağlayan nağmelerdir Aranağme değildirler
127 Oyun Havaları
İnsanlarda coşku uyandıran yalnızca sazların ccedilaldığı saz eserlerine oyun havası adı
verilir Tuumlrk Muumlziğinde ritim unsuru oumlnemli olan bir ccedileşittir Kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlş olan
oyun havaları mahalli dans ve oyunlar iccedilin de yazılmıştır
Ccediliftetelli zeybek longa sirto horon hora bar halay koumlccedilekccedile gibi pek ccedilok şekilleri
vardır
128 Kacircr
Eski bestecilerin uumlzerinde oumlnemle durdukları ustalıklarını goumlsterdikleri bir beste
formudur Genellikle peşrevden hemen sonra icra edilir Geniş kapsamlı bir beste tarzı
9
olduğundan buumlnyesinde değişik usuller ccedilokccedila kullanılır Bu usul değişiklikleri esere farklı bir
canlılık kazandırır
Kacircr icrasından sonra beste formu icra edilir Kacircrlar buumlyuumlk usullerle olduğu gibi kuumlccediluumlk
usullerle de oumllccediluumllmuumlş ve bestelenmişlerdir
Beste formundan bir diğer farkı da terennuumlmlerinin serbest oluşlarıdır Eserin baş
kısmında ccediloğunlukla terennuumlm bulunabilir
Kacircr tarzında bestelenmiş eserler bazen uzunluk ve kısalıklarına goumlre değişik isimlerle
anılırlar kacircr kacircrccedile kacircr-i nev kacircr-i natik gibi isimler eserlerin yapısını anlatır
Kacircr genellikle terennuumlmle başlayan geniş kapsamlı bazı usullerin kullanıldığı uzun
eserlere verilen isimdir
Kacircrccedile kacircrdan daha kısa ve oumlzelliklerini daha oumlz anlatım belirten eserlere verilen
isimdir
Kacircr-ı nev değişik usullerin kullanıldığı bir formdur Kacircrdan ccedilok farkı yoktur
Kacircr-ı natık kacircr ve kacircrccedileden usul ve guumlfte youmlnuumlnden hemen ayrıcalik goumlsterir Kacircr-ı
natıkların guumlftelerinin hemen her satırında değişik usullere rastlanılabilir Kacircr-ı natıklar
başladıkları makamın ismi ile anılırlar Rast kacircr-i natik neva kacircr-i natik gibi Kacircr-ı natık
bitişte başladığı makam seslerine doumlnerek karar verir
Her satırda değişik usullere rastlanıldığı gibi her satırda değişik makamlara geccedililmesi
kacircr-ı natıkların oumlzelliğidir Her satır icra edilirken geccedililen makamın ismi belirtilir
Kacircr tuumlruuml eserler guumlnuumlmuumlzde hemen hemen hiccedil yapılmamaktadır Eski bestekacircrlarımız
bu form uumlzerinde titizlikle durmuşlar ve ccedilok guumlzel eserler yapmışlardır
129 Beste
Genellikle beste denilince herhangi bir muumlzik eserini duumlşuumlnuumlruumlz Beste bestelemek
bestekacircr birbirine yakın kelimelerdir
Beste Bir muumlzik eseri
Bestekacircr Bir muumlzik eserini besteleyen muumlzisyen
Bestelemek Bir muumlzik eserini yapmak yazmak
Beste kelimesinin geniş tanımının yukarıda yazıldığı gibi olmasına karşın Tuumlrk
musikisindeki karşılığı yeri daha başkadır
Beste kacircr formundan sonra en geniş kapsamlı muumlzik eseridir
10
Beste doumlrt haneli olarak yapılır Her hane bir mısra demektir Şu halde bestelerin
guumlfteleri doumlrt mısralıdır Her mısranın sonunda terennuumlm adı verilen kelime olarak pek
anlamı olmayan ancak melodi youmlnuumlnden ccedilok guumlzel olan nağmeler bulunur
Peşrevlerde de her hanenin sonunda teslim kısmının bulunduğunu hatırlayalım
Peşrevlerdeki teslim kısmının yerini bestelerde terennuumlmler almıştır diyebiliriz
Terennuumlm Beste formundaki eserlerde mısra sonlarına eklenen anlamlı
anlamsız ancak melodik yapısı olan boumlluumlmlere verilen addır Terennuumlmler hece
kelime veya birkaccedil kelimeden meydana gelebilir
Ye-le-li-la-ta-ne-dil-dir-ten-ni-canım-ruhum-gel serv-i revanım- ruh-i revanım-canım
efendim vs gibi soumlzcuumlkler sıkccedila kullanılır
İkaacirc Bestelerin terennuumlmlerinin ritmik melodilerle yapılarına veya başka bir
ifadeyle bestelerdeki terennuumlmlerin muntazam bir tempo ile yapılmasına ikaacirc
adı verilir Terennuumlmlerde kullanılan hecelerin anlamı pek yoktur
Her hanenin mısranın sonunda ccedilalınan terennuumlm aynıdır Bu nedenle terennuumlmlerin
melodilerinin ccedilok guumlzel olmasına bestekacircrlar oumlzellikle oumlzen goumlsterirler
Terennuumlmlerde kullanılan guumlzel soumlzlerin bazılarının anlamı da vardır Canım ruhum
gibi kelimelerin yanısıra bazı bestekacircrlar ilgi duydukları kişilerin adlarını da terennuumlmlerde
kullanmışlardır Sultanım mihribanım gibi
Doumlrt haneli olan bestelerin birinci mısrasına zeminhane adı verilir Zeminhanelere
eserin makamına ait dizi belirtilerek başlanır Makamın oumlzellikleri goumlsterilerek zemin
hanenin son kısmında terennuumlme geccedililir Terennuumlmuumln bittiği yerde birinci mısranın son
kelimeleri tekrar edilerek durak sesinde karar verilir Bu şekilde birinci mısra yani
zeminhane bitmiş olur
İkinci hane ikinci mısranın okunmasıyla goumlsterilir Ancak soumlzler ikinci mısraya ait
olmakla beraber melodi birinci mısranın tekrarıdır
Demek ki birinci mısra ve guumlfte okunacak tekrar başa doumlnuumllerek aynı melodi ile ikinci
mısra ve terennuumlm icra edilecektir
İkinci haneye nakarathane adı verilir
Uumlccediluumlncuuml mısra meyan adını alır Meyan eserin en oumlnemli boumlluumlmlerinden birini
oluşturur Bu boumlluumlmde ccedileşitli geccedilkiler genişlemeler goumlsterilir Bitiş yine terennuumlmle olur
Doumlrduumlncuuml hane ise yine başa doumlnuumllerek son mısra olarak zeminhanenin melodileri
ile okunur Ayrıca melodisi yoktur Besteler terennuumlm hanelerinin icrasıyla son bulur
11
1210 Semacirci
Tuumlrk musikisinde beste formundan sonra gelen değişik bir beste tarzıdır Semainin
tarifi bu şekilde olmasına rağmen değişik iki tuumlr semai vardır
Ağır Semai
Yuumlruumlk Semai
Ağır Semailer beste formundan hemen sonra fasıllardaki sıraya goumlre yer alırlar
Adından da anlaşıldığı gibi yapısı ağır etkili bir formdur Kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir
Ağır semailerde kullanılan usuller 10 4 luumlk ağır aksak semai 10 8rsquolik Aksak Semai
ve 6 2rsquolik ağır sengin semaidir
Ağır semailer yapı itibariyle beste formunu andırırlar Hane terennuumlm gibi boumlluumlmler
bestede olduğu gibi semailerde de bulunur Ancak kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Kuumlccediluumlk
usullerle yapılmalarından dolayı ağır semailer daima bestelerden sonra ikinci sırayı alırlar
Fasıldaki sıraya goumlre (peşrev beste) formlarından sonra sıralanan ağır semaiden sonra
şarkı formu gelir
Fasıl icrasında şarkılardan sonra tekrar semai formuna doumlnuumlluumlr Ancak bu sıradaki
Semailer ağır semai adını taşımazlar Bu tuumlr semailere yuumlruumlk semai adı verilir
Yuumlruumlk semailer yuumlruumlk semai adı verilen usulle oumllccediluumllmuumlşlerdir Genellikle 6 4rsquo luumlk
bazen de 6 8rsquolik oumllccediluuml ile belirtilir
Yuumlruumlk semailerin yapıları ağır semailere goumlre daha hareketli ve canlıdır Hane ve
terennuumlmler ağır semailerde olduğu gibidir
Yuumlruumlk semai icrasından sonra Saz Semaisi icra edilir Bu şekilde fasıl tamamlanmış
olur Tuumlrk muumlziğinde peşrev kacircr beste ağır semai şarki yuumlruumlk semai ve saz semaisinden
meydana gelen fasıllara takım adı verilir
Tuumlrk muumlziğinde bir makamın kabul edilebilmesi iccedilin bu şekilde bir takım oluşması
şarttır
1211 Şarkı
Tuumlrk muumlziğinde kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllen soumlzluuml terennuumlmsuumlz doumlrt haneli eserlere
Şarkı adı verilir Genellikle doumlrt mısralık guumlftelerden meydana gelen şarkılar doumlrt hane
olarak bestelenir Birinci hane zernin adını alır Bu hane esas makam dizisinin seslerinin
goumlsterildiği boumlluumlm olup şarkılarda giriş boumlluumlmuumlnuuml oluşturur
İkinci hane nakarat adını alır Bu kısımda genellikle yakın makam dizilerine geccedilkiler
bulunur Nakaratların bitiş kısmında adını taşıdığı makam dizisinin sesleri ile karar bulunur
12
Uumlccediluumlncuuml hane meyan adını alır Meyanda esas makam dizilerinde dolaşıldığı kadar
genellikle tiz perdelerde dolaşılır ve geccedilkiler yapılır
Doumlrduumlncuuml hane ise ikinci satır melodisi ile doumlrduumlncuuml satırın okunmasından oluşup
nakarat adını taşır
Şarkılarda Yapı
Şarkıların genellikle doumlrt haneden oluştuğunu yukarıda belirtmiştik Doumlrt mısralı
şarkıların her satırı bir haneyi oluşturur
Her satır ccediloğunlukla birer defa bestelenir İkişer defa okunur Bu satırların sonunda
dolaplar bulunur
Yukarıda da accedilıklandığı gibi ikinci ve doumlrduumlncuuml hanelerin (satırların) besteleri aynıdır
Bazen de her satır veya bazı satırlar ikişer kere bestelenirler Bu durumda ilgili satır
okunur Bitiminde aynı soumlzler yeni bir melodi ile tekrar edilir ve doğrudan bir sonraki satıra
bağlantı yapılarak geccedililir
Klacircsik Tarzda Bestelenmiş Her Satırı Bir Defa Olan Şarkı Formu
Birinci satırda esas makama giriş yapılır Zemin mısrası okunarak sonda dolap
kısmında karar sesine inilir Başa doumlnuumllerek aynı satır tekrarlanır Ancak bu defa sona
gelindiğinde birinci dolap yerine ikinci dolap okunarak ikinci mısraya (satıra) geccedililir
Nakarata geccediliş sesi genellikle guumlccedilluuml sesi ile goumlsterilir
Nakarat ilk satır gibi iki defa tekrar edilir Satır sonundaki dolap hanesinin birinci
boumlluumlmuumlnde guumlccedilluuml sesi ile satırın başına doumlnuumlleceği belirtilir Dolabın ikinci boumlluumlmuuml ise
makamın ana sesleri ile inilen karar sesinin bulunduğu boumlluumlmduumlr Karar sesinin burada
bulunmasının sebebi şarkıların nakarat sonlarında bitmesindendir
Meyan boumlluumlmuumlne geccediliş ise bu durak sesinin goumlsterilmesiyle olur Genellikle tiz
seslerle meyanı yapılan şarkılarda ikinci defa tekrar tiz durak sesinin doumlnuumlş boumlluumlmuumlnde
goumlsterilmesiyle olur İkinci defa meyanın okunmasıyla guumlccedilluuml sesi goumlsterilerek nakarata
geccedililir Doumlrduumlncuuml hane ise ikinci satır melodisinin tekrarıdır Şarkının bitişi nakaratın
sonunda bulunan bitiş sesi (durak) ile olur
Guumlnuumlmuumlzde şarkılar genellikle klasik tarzın dışında serbest bir anlayışla
bestelenmektedir Bu tarz şarkılara fantezi eserler adı verilmektedir
Zemin hanesi bir defa bestelendiği gibi iki ayrı melodi ile iki defa bestelenebilir Veya
yalnızca meyan kısmı iki defa bestelenmiş şarkılar da bulunmaktadır
Şarkı formu ccedilok işlenmiş ve en sevilen beste tarzıdır Kuumlccediluumlk usullerle yazılmış
olmalarına karşılık serbest usulsuumlz boumlluumlmleri olan şarkılar da ccediloktur
13
Şarkılarda Usul
Şarkılar daima kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Her ne kadar 15 zamanlıya kadar kuumlccediluumlk
usuller varsa da şarkılar ccediloğunlukla 10 zamanlıya kadar olan usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir
Şarkılar kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllduumlğuuml iccedilin Beste ve Semailere oranla etkileri daha
başkadır Usullerinin kuumlccediluumlk olmaları gereği daha ritmik ve hareketli bir yapıya sahip
olmalarının yanı sıra beste ve semailer kadar ağırbaşlı hatta onlardan daha ağır yapılı
şarkılara rastlanır
1212 Gazel
Saz muumlziğindeki taksimin insan sesi ve soumlzle yapılanıdır Herhangi bir usule bağlı
değildir Serbest okunur 2-4 veya daha fazla mısrayı belli bir makam anlayışı iccedilinde
melodilerle soumlyleyerek sesle taksim etmektir
Oumlnceden hazırlık yapılmadan sanatccedilının o anki ilhamına bağlıdır Buna ldquoirticalrdquo de
denir Guumlfteden ayrı olarak lsquorsquoof lsquorsquo lsquorsquoamanrsquorsquo lsquorsquomedetrsquorsquo lsquorsquoeyrsquorsquo gibi uumlnlemler de ilave edilebilir
fakat bunların fazlası hoş karşılanmaz Gazel başlı başına yapılabildiği gibi şarkının arasına
da konulabilir Soumlzler genellikle gazel tarzından seccedililebildiği gibi başka bir tarzdan da
alınabilir
1213 Koumlccedilekccedileler
Genellikle aynı makamda yuumlruumlk hareketli şarkı ve tuumlrkuumllerin uzun aranağmelerle
birbirine bağlanmasından meydana gelmiş aynı zamanda ccedilengi ve koumlccedilek takımlarının oyun
oynamaları iccedilin duumlzenlenmiş bir muumlzik tuumlruumlduumlr Koumlccedileklerde şarkılar ve tuumlrkuumller genellikle
kendi yapıları ile kullanılmıştır
1214 Tuumlrkuuml
Şehir dışındaki koumly ve kasabalarda oturan halkın bağlama cura divan sazı zurna
davul darbuka kaval kemenccedile kabak kemane vs Gibi muumlzik aletleriyle ccedilalıp soumlyledikleri
kendine has youmlresel oumlzelliklere sahip olan soumlzluuml muumlziktir Anonimdir (Bestecisi ve yazarı
belli olmayan halkın malı) Soumlzler halk edebiyatından alınmış olup edebi değer taşıyan hece
vezni ile yazılmış şiirlerdir
13 Batı Muumlziği Formları
Batı muumlziği formlarını 5 ana başlık altınca inceleyebiliriz
Buumlyuumlk formlar
Senfonik formlar
Vokal formlar
Polifonik formlar
Oumlzguumln formlar
14
131 Buumlyuumlk Formlar
1311 Sonat
İlk kez CPE BACH tarafından temelleri atılan ve en oumlnemli formdur Senfoniler
quartetler ve quintetler hep sonat formunda yazılır Sonat formu gelişimi iccedilinde farklılık
goumlstermiştir Beethoven ve Haydn doumlneminde iyice oturan sonat formu Chopin ile birlikte
değişime uğramıştır Genellikle solo sonatlar meşhurdur Oumlrneğin Beethoven yazdığı 32
piyano sonatıyla bu formun ustalarındandır Ayrıca Haydn Chopin gibi besteciler de guumlzel
sonatlar yaratmışlardır
1312 Rondo
Adından da anlaşılacağı gibi bir boumlluumlmuumln suumlrekli tekrarlanmasıyla oluşur Oumlrneğin A
B ve A boumlluumlmlerinden oluşan bir esere yeni bir C boumlluumlmuuml eklenmesi ve tekrar başa yani A B
A boumlluumlmuumlne doumlnuumllmesiyle kuumlccediluumlk rondo formu oluşur A B A C A B A D E A B A buumlyuumlk
rondo formuna oumlrnek olabilir Klasik doumlnemde sonatların son boumlluumlmlerinde kullanılmıştır
1313 Varyasyon
Tema ve ccedileşitlerinden oluşan bu form aslında ağır tempolu dans şarkıların tekrarı
sırasında yapılan kuumlccediluumlk değişikliklerden doğmuştur Varyasyon formunun temeli 4-8
oumllccediluumlden oluşur
1314 Suumlit
Saz muumlziği alanında en eski biccedilimlerden biri olan suumlit şarkı biccediliminde 4-6
boumlluumlmlerden meydana gelmiş bir sıra danstır Sonat ve senfonilerin atası sayılır
132 Senfonik Formlar
1321 Konccedilerto
Konccedilerto genellikle solo bir ccedilalgıya bir oda orkestrasının veya bir senfoni
orkestrasının eşlik etmesiyle gerccedilekleşir Solo ccedilalgı tuumlm teknik zorlukların uumlstesinden
gelebilecek bir kişi tarafından ccedilalınır Solo ccedilalgıya orkestra eşlik eder Genellikle tek bir
ccedilalgı iccedilin yazılan konccedilertolar vardır fakat birden fazla ccedilalgı iccedilin yazılmış konccedilertolar da
vardır(Vivaldi - 2 viyolonsel konccedilertosu) Konccedilertolar dinleyicinin en ccedilok tercih ettiği
muumlzik formudur
1322 Senfoni
Orkestra iccedilin sonat formunda yazılmış genellikle doumlrt boumlluumlmden oluşan yapıtlardır
Senfoni uzun bir şiir niteliğindedir4 boumlluumlmluuml olduğundan oldukccedila uzun suumlren senfoniler
vardır Oumlrneğin Beethovenın 9 senfonisi 1 saate yakın bir suumlrede tamamlanır Başta Franz
Liszt Antonin Dvorak ve Bedrich Smetana gibi besteciler senfoniyi tek boumlluumlm halinde ele
15
almışlardır Franz Lisztin ilk kez gerccedilekleştirdiği tek boumlluumlmluuml senfoni formuna senfonik şiir
adı verilir
1323 Uvertuumlr
Giriş muumlziği anlamındadır Genellikle bir suumlitin veya operanın girişinde ccedilalınır
Genellikle kısa tutulan uvertuumlrlerin yanında uzun ve tek başına eser olan uvertuumlrler de vardır
Oumlrneğin Tschaikovskynin 1812 uvertuumlruuml ve Beethovenın ldquoLeonore Uvertuumlruumlrdquo
133 Vokal Formlar
1331 Opera
Solistleri korosu orkestrası kostuumlmuuml sahnesi ışığı ve dramatik oyunu ile muumlziğe
uyarlanmış tiyatrodur Tarihte ilk opera Rinuccinin Dafne operasıdır
1332 Operet
Operanın kuumlccediluumlğuumlne denir
Oratoryo
Dinsel ve kutsal konuların koro ve solistler tarafından orkestra eşliğinde
soumlylenmesidir Dekor kostuumlm ve sahneleme yoktur
134 Polifonik (Ccedilok Sesli) Formlar
1341 Kanon
Kanon taklit temeline dayanır Aynı ezgi iki veya daha ccedilok ses partisi tarafından
birbiri ardından başlayarak tekrarlanır Ccedilember kanonda ses partileri aynı anda
duyulduklarında birbiriyle uyumludur İlk başlayan partiye oumlncuuml yanıt veren partiye artccedilı
denir
1342 Fuumlg
Fuumlg taklit etmek anlamındadır Eserin ana teması farklı tonlarda tekrarlanır Tabi bu
kontrpuan tekniğiyle yapılır Temanın tonu mutlaka ana tonun birinci doumlrduumlncuuml ve beşinci
dereceleriyle ilişkili olmalıdır aksi halde eserin taklit edilmesinde hatalar olabilir Fuumlg
tekniğini mutlaka oumlrnekleri inceleyerek oumlğrenmek gerekir Bachın fuumlgleri bu konu iccedilin
uygun seccedilenektir
16
1343 Fuumlgato
Fuumlg tarzında fakat fuumlg kurallarına uymadan gelişen temalardan oluşur Fuumlgatoda
fuumlguumln sergi boumlluumlmuumlnuumln ardından gelişme boumlluumlmuuml başlar Mozartrsquoın Jupiter Senfonisirsquonin son
boumlluumlmuuml bu tarzda yazılmıştır
1344 Fuumlgetta
Fuumlgetta tam bir fuumlg gelişmesi olmayan kısa fuumlg biccedilimidir
135 Oumlzguumln Formlar
Batı muumlziğinde bilinen 30rsquodan fazla oumlzguumln form tuumlruuml vardır Bunların bilinen belli
başlı birkaccedilı şunlardır
1351 Preluumlt
Uvertuumlr gibi bir giriş parccedilasıdır Ancak oumlzellikle Chopin ve Rachmaninoff gibi
besteciler preluumlt tek başına bir parccedila olarak duumlşuumlnmuumlşlerdir Chopinin 24 preluumlt buna
oumlrnektir
1352 Arya
Arya Latincede şarkı veya melodi kelimesinden gelir Belirli bir kalıp iccedilinde orkestra
eşliğinde soumlz ve muumlziğin birleşmesidir A-B-A formunda yazılır
1353 Bolero
Bolero İspanyol Kastilya ve Andalusiarsquonın milli dansıdır Bu dans tef kastanyet ve
bazen de gitar eşliğinde yapılır Allegretto tempoda ve frac34 luumlk oumllccediluumldedir
1354 Capricco
İtalyanca keccedili anlamına gelir Muumlzikte belli bir planı olmayan serbest doğaccedillama ya
da fantezi tarzı neşeli değişken mizaccedil sergileyen kaprisli karakterdeki bir tuumlruumln adıdır
1355 Etuumlt
Ccedilalgı muumlziğinde karşılaşılan teknik guumlccedilluumlklere hazırlanmak amacıyla bestelenen
alıştırma parccedilalarıdır Oumlğrencilerin tekniğini geliştirmeleri iccedilin bestelenmiştir
1356 Marş
Yuumlruumlmeye eşlik eden ritim oumlğesi guumlccedilluuml ccedilok eski muumlzik tuumlrlerinden biridir Ccedileşitli
amaccedillara youmlnelik yazılan marşlar genel olarak 4 gruba ayrılır Bunlar cenaze marşı ağır
marş hızlı marş ve ccedilok hızlı marştır
17
1357 Vals
Almanca doumlnmek anlamına gelir Uumlccedil zamanlı birinci vuruşu kuvvetli doumlnerek yapılan
Alman dans muumlziğidir
1357 Ballade
Genellikle acı ve huumlzuumln gibi duyguların anlatımında kullanılan ve ccedilok ezgiden oluşan
lirik parccedilalardır
1358 Nocturne
Gece muumlziği demektir Serbest formda yazılır Karakteri huumlzuumlnluuml bazen de canlıdır En
uumlnluuml noktuumlrn bestecisi Chopindir
1359 Romance
Soumlzluuml ve soumlzsuumlz yazılabilir Noktuumlrn ve balad gibi konusu huumlzuumln ve aşktır Serbest
formda yazılır
13510 Serenade
Değişik anlamlarda kullanılır En ccedilok bilinen anlamı sevgilinin penceresinin oumlnuumlnde
soumlylenen doğaccedillama aşk şarkısıdır Genellikle soumlzluuml olur fakat soumlzsuumlz yazılmış serenatlarda
vardır Serbest bir formda yazılır
13511 Rhapsody
Ezgileri ccediloğunlukla halk ezgisi olan ve birccedilok temanın birleşmesinden oluşan serbest
bir muumlzik formudur Lisztin Macar Rapsodilerinin yanında uumlnluuml İngiliz rock grubu Queenin
efsanevi solisti Freddie Mercurynin Bohemian Rhapsodysi de bu forma ccedilok guumlzel bir
oumlrnektir
13512 Fantasie
Serbest formda genellikle doğaccedillama ccedilalınan eserlerdir
14 Ritmik Okuma (Tartım)
Bir muumlzik parccedilasını ritmini uygun olarak nota değerleriyle tekduumlze okumaya ritmik
okuma denir Diğer bir anlamda bona yapma diye adlandırılır (Bona terimi tartım kitabını
yazan yazarın isminden alıntı yapılmıştır)
Notaların seslerini dikkate almadan sadece nota değerlerinin incelenmesine ritmik
portre denir Ritim belirli bir zaman suumlrecinin kullanımını hedefleyen tempo iccedilinde
kesinleşir Ritim aynı zamanda muumlziğin karakterini de belirler
18
Her bestecinin kullandığı ritim kendine oumlzguumlduumlr ve ressamların fırccedila tekniği gibi ayırt
edicidir Genel anlamda formu etkileyen ve oluşturan faktoumlruumln ritim olduğu soumlylenebilir
19
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki muumlzik parccedilalarını ritmine ve nota değerlerine uygun olarak elle usuluumlnuuml
takip ederek tartımlarını yapınız
İşlem Basamakları Oumlneriler
Aşağıdaki birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre
isimleriyle tartımını yapınız
Elle usuumllleri doğru ve kesin hareketlerle
yapınız
Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki sekizlik ve onaltılık notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
UYGULAMA FAALİYETİ
20
Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını
yapınız
Aşağıdaki sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
21
Aşağıdaki ikilik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki sekizlik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
22
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
23
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
24
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
25
Aşağıdaki doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki notaları sekizlik es (sus)leri dikkate alarak oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını
yapınız
Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
26
Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını
yapınız
Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
27
28
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir
1 Birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
2 İkilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluuml ve isimleriyle tartımını yaptınız
mı
3 Sekizlik ve onaltılık notaların tartımını yaptınız mı
4 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
5 İkilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
6 Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
7 İkilik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
8 Doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
9 Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
10 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
11 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
12 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
13 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaların tartımını yaptınız mı
14 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
15 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
16 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
17 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
18 Doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını
yaptınız mı
19 Sekizlik esleri (susları) dikkate alarak tartımını yaptınız mı
20 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız
mı
21 Değişik değerlerdeki sesli notaların tartımını yaptınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz
29
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde
verilen bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
1 ( )Muumlzikal anlatımın en kuumlccediluumlk birimine ldquomotifrdquo denir
2 ( )Esas ezgiye eşlik eden ve devamlı tekrarlanan hareket zincirineldquotemardquodenir
3 ( )Peşrev Tuumlrk muumlziği formlarından soumlzluuml ve guumlfteli formlara verilebilecek en iyi
oumlrnektir
4 ( )Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır
5 ( )Doğadaki herhangi bir olayı veya duyguyu muumlzik diliyle anlatan eserlereldquotasvirrdquo
denir
6 ( )Rondo sonat ve suumlit Batı muumlziğinin senfonik formlarındandır
7 ( )Operanın kuumlccediluumlğuumlne operet denir
8 ( )Vals doumlnerek yapılan Alman dans muumlziğidir
9 ( )Bir bestecinin kullandığı ritim sanatccedilının ayırt edici oumlzelliklerindendir
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
30
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
Bu faliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak
muumlzikte notaları okuyup yazabileceksiniz
Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır
Muumlzik ses genişliklerini araştırınız
Solfej iccedilin gerekli temel kavramları araştırınız
Araştırma işlemleri iccedilin Internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve
yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek solfej ile ilgili oumln bilgi
edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaş veya kurslardan da bilgi edininiz
UYGULAMA FAALİYETİ
2 SES GENİŞLİKLERİ VE SOLFEJ
Muumlzikte kullanılan iki tuumlr ses vardır
İnsan sesi
Enstruumlman sesi(Bu konu ses oluşum uygulamaları moduumlluumlnde işlendi)
İnsan sesi ikiye ayrılır Erkek sesi ve kadın sesi
21 Erkek Sesi
Bas En kalın erkek sesi
Bariton Orta kalınlıkta erkek sesi
Tenor En ince erkek sesi
22 Kadın Sesi
Alto En kalın kadın sesi
Mezzosoprano Orta kalınlıkta kadın sesi
Soprano En ince kadın sesi
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
AMACcedil
ARAŞTIRMA
31
23 Solfeje Giriş
Solfej eğitimimizin şimdiye kadar ki boumlluumlmlerinde temel muumlzik kavramları ve bunlara
oumlrnekleri goumlrduumlk Moduumlluumlmuumlzuumln bu boumlluumlmuumlnde ise ağırlıklı olarak okuma parccedilalarına bol-
bol oumlrnekler vereceğiz
Solfej kısaca lsquookumarsquo demektir Notaları adlarıyla sesleriyle ve suumlreleriyle
okumaya solfej denir
231 Uumlccedil Ses Oumlğretimi
Doumlrtluumlk nota
Yuvarlak kuyruklu ve iccedili doludur Bir vuruşta okunur
İkilik nota
Yuvarlak kuyruklu ve iccedili boştur İki vuruşta okunur
32
232 Doumlrt Ses Oumlğretimi ve Buumlyuumlk İkili Aralığı Kuumlccediluumlk İkili Aralığı
İki ses arasındaki incelik kalınlık ayırımına aralık denir
Aralıkları oumllccedilmek iccedilin kullanılan oumllccedilme birimine perde denir
Batı muumlziğinde kullanılan en kuumlccediluumlk ses aralığına yarım perde denir
İki tane yarım perdeden oluşan ses aralığına tam perde denir
Moderato lsquoOrta hızdarsquo demektir Bir hız terimidir Parccedilanın orta hızda
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Monderato parccedilalarda el orta hızda (
dakikada 108-120) vurulur
Doumlneccedil iki kez okunması istenen notaların başlama yerine ileri doumlneccedil bitme
yerine geri doumlneccedil konulur Doumlneccedillerin arasında kalan notalar iki kere okunur
Parccedila yeni başlamış ise yalnız geri doumlneccedilte kullanılabilir Geri doumlneccedilten başa
doumlnuumlluumlr o boumlluumlm yine iki kere okunur
33
Allegro İtalyanca neşeli anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilabuk
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Allegro parccedilalarda el hızlıca ( dakikada
120-168) vurulur
233 Doumlrt Ses İccedilinde Son Durak Perdesi
Bir notanın altına ya da uumlstuumlne nokta konulursa o nota kısa okunur Bu noktaya da
kısaltma noktası denir
Bir notanın altına ya da uumlstuumlne ccedilizgi konulursa o nota kendi suumlresi iccedilinde uzun ve
yayık okunur Bu ccedilizgiye yayık ccedilizgisi denir
34
234 Beş Ses Oumlğretimi
Andante İtalyanca ağırca anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ağır
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Andante parccedilalarda el ağır hızda (
dakikada 76ndash108) vurulur
235 Altı Ses Oumlğretimi
Uzaktı Notaların uumlstuumlne ya da altına konulan uzatma belirtecine uzaktı denir
35
36
Largo İtalyanca geniş anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilok ağır
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Largo parccedilalarda el ccedilok ağır hızda (
dakikada 40-60) vurulur
236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi
37
Do-Mi-Sol-Do sesleri ile alıştırma
Okuma parccedilası
38
237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması
(Fa-Si Si-Fa)
Okuma parccedilası
238 Dokuz Ses Oumlğretimi
Ccedilizek Dizeğin altına ve uumlstuumlne konulan kuumlccediluumlk ccedilizgilere ccedilizek denir Kalın do
sesi ccedilizeğin uumlzerine kalın si sesi ccedilizeğin altına konulur
39
239 On Ses Oumlğretimi
2310 On Bir Ses Oumlğretimi
40
2311 On İki Ses Oumlğretimi
CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR
41
42
43
UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ
Notaları okuyup yazınız
İşlem Basamakları Oumlneriler
Notaların solfejini yapınız
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını
yapınız
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz
Parccedilaları orta hızda okuyunuz
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma
yapınız
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız
İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz
Perdelere dikkat ediniz
Bunun iccedilin monderato tekniğini
kullanınız
Bunu yaparken notanın perdelerini ve
noktalarını uygun aralıklarla
yerleştiriniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir
Notaların solfejini yaptınız mı
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml
Parccedilaları orta hızda okudunuz mu
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz
45
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen
bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur
2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir
3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir
4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır
5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır
6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı
2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı
3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız
mı
4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne
goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı
notaların tartımını yaptınız mı
9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle
oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı
12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız
mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Yanlış
4- Doğru
5- Doğru
6- Yanlış
7- Doğru
8- Doğru
9- Doğru
OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Doğru
4- Yanlış
5- Doğru
6- Yanlış
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı
İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004
YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995
Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları
İstanbul 2004
Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991
SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004
KAYNAKCcedilA
i
İCcedilİNDEKİLER ACcedilIKLAMALAR iii GİRİŞ 1 OumlĞRENME FAALİYETİndash1 3 1 MUumlZİK FORMLARI (BİCcedilİM) VE RİTMİK OKUMA (TARTIM) 3
11 Muumlzik Formlarının Oumlğeleri 3 111 Motif 3 112 Figuumlr ve Koşu 4 113 Cuumlmle 4 114 Period(Doumlnem) 4 115 Tema 4
12 Tuumlrk Muumlzik Formları (Biccedilimleri) 4 121 Peşrev 5 122 Saz Semaisi 6 123 Tavsir 7 124 Medhal 7 125 Taksim 7 126 Aranağme 8 127 Oyun Havaları 8 128 Kacircr 8 129 Beste 9 1210 Semacirci 11 1211 Şarkı 11 1212 Gazel 13 1213 Koumlccedilekccedileler 13 1214 Tuumlrkuuml 13
13 Batı Muumlziği Formları 13 131 Buumlyuumlk Formlar 14 132 Senfonik Formlar 14 133 Vokal Formlar 15 134 Polifonik (Ccedilok Sesli) Formlar 15 135 Oumlzguumln Formlar 16
14 Ritmik Okuma (Tartım) 17 UYGULAMA FAALİYETİ 19 OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME 29
OumlĞRENME FAALİYETİndash2 30 2 SES GENİŞLİKLERİ VE SOLFEJ 30
21 Erkek Sesi 30 22 Kadın Sesi 30 23 Solfeje Giriş 31
231 Uumlccedil Ses Oumlğretimi 31 232 Doumlrt Ses Oumlğretimi ve Buumlyuumlk İkili Aralığı Kuumlccediluumlk İkili Aralığı 32 233 Doumlrt Ses İccedilinde Son Durak Perdesi 33 234 Beş Ses Oumlğretimi 34 235 Altı Ses Oumlğretimi 34 236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi 36
İCcedilİNDEKİLER
ii
237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması 38 238 Dokuz Ses Oumlğretimi 38 239 On Ses Oumlğretimi 39 2310 On Bir Ses Oumlğretimi 39 2311 On İki Ses Oumlğretimi 40
UYGULAMA FAALİYETİ 43 OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME 45
CEVAP ANAHTARLARI 47 KAYNAKCcedilA 48
iii
ACcedilIKLAMALAR
ALAN Muumlzik Aletleri Yapımı
DALMESLEK Alan Ortak
MODUumlLUumlN ADI Muumlzikte Solfej ve Tartım
MODUumlLUumlN TANIMI
Temel muumlzik bilgisini formları ritmik okumayı ses
genişliklerini nota okumayı (solfej) tanıma ile ilgili bilgi ve
becerilerin kazandırıldığı bir oumlğrenme materyalidir
SUumlRE 4024
OumlN KOŞUL Muumlzikte Sistem ve Makamlar moduumlluumlnuuml başarmış olmak
YETERLİK Solfej ve tartım yapmak
MODUumlLUumlN AMACI
Genel Amaccedil
Gerekli akustik oumlzellikli sınıf ortamı ve donanımları
sağlandığında tekniğine uygun olarak muumlzikte solfej ve
tartım kavramlarını uygulayabileceksiniz
Amaccedillar 1 Tekniğine uygun olarak muumlzikte formlar ritmik
okuma ve tartımları okuyup yazabileceksiniz
2 Muumlzikte notaları tekniğine uygun olarak okuyup
yazabileceksiniz
EĞİTİM OumlĞRETİM
ORTAMLARI VE
DONANIMLARI
Ortam Muumlzik odası derslik
DonanımDinleme ccedilihazları sanat ve muumlzik ccedileşitlerine
ilişkin oumlrnek materyaller CD VCD nota kitap ders
notları ve diğer muumlzik kaynakları
OumlLCcedilME VE
DEĞERLENDİRME
Moduumll iccedilinde yer alan her oumlğrenme faaliyetinden sonra
verilen oumllccedilme araccedilları ile kendinizi değerlendireceksiniz
Oumlğretmen moduumll sonunda oumllccedilme aracı (ccediloktan seccedilmeli
test doğru-yanlış testi boşluk doldurma eşleştirme vb)
kullanarak moduumll uygulamaları ile kazandığınız bilgi ve
becerileri oumllccedilerek sizi değerlendirecektir
ACcedilIKLAMALAR
iv
1
GİRİŞ
Sevgili Oumlğrenci
Uumllkemizde muumlzik aleti yapımcıları guumlnuumlmuumlze kadar ccediloğunlukla usta ccedilırak ilişkisi
iccedilerisinde yetişmişlerdir Guumlnuumlmuumlzde ise bir meslek olarak tanımının konulması ve
satandartlarının belirlenmesi ccedilabaları sonucu bu meslek tanımlanmış iyi ve zevkli bir
meslek olma yolunda ccedilok hızlı ilerlemektedir
Bu moduumll muumlzik aletleri yapımı alanında yapma becerisi kadar temel muumlzik
kavramlarını da bilmeniz gereği uumlzerine hazırlanmıştır Muumlzik aletleri yapımcısı olarak solfej
ve tartımı tanıma kullanıldığı yerleri bilmek ve uygulamak sizler iccedilin ccedilok yararlı olacaktır
Muumlzik alanı sanatın vazgeccedililmez bir parccedilası olması ve insanların estetik duygularına
hitap etmesi dolayısıyla her insanın az ya da ccedilok ilişkili olduğu bir uğraştır Bu nedenledir ki
bu meslek elemanlarının işi hem ccedilok zevkli hem de zaman ve sabır gerektirdiği iccedilin zordur
Ccedilevrenizde bu mesleğin iyi ustalarının iyi bir muumlzik aleti yapma bilgi ve becerisi
yanında iyi bir solfej ve muumlzik bilgisine sahip olduklarını goumlzlemlemişsinizdir
Bu moduumlluuml hazırlarken konularımızı oumlnceki moduumlllerimizde işlediğimiz konulara bağlı
olarak toparlama ve tamamlama uumlzerine kurduk İşlenen konuları kolaylıkla anlayıp
uygulayabileceğinizi duumlşuumlnerek hazırladık
Elinizdeki bu moduumll solfej ve muumlzik bilgisinin son ve toparlayıcı parccedilasıdır
GİRİŞ
2
3
OumlĞRENME FAALİYETİndash1
OumlĞRENME FAALİYETİndash1
Bu faaliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak
muumlzikte formlar ritmik okuma ve tartımları okuyup yazabileceksiniz
Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır
Muumlzik formları nedir Oluşum evrelerini araştırınız
Tuumlrk ve batı muumlziği formlarını araştırınız
Ritmik okuma ve tartım ile ilgili temel kavramları araştırınız
Araştırma işlemleri iccedilin internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve
yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek muumlzikte formlar ve tartım
hakkında oumln bilgi edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaşlarınızdan veya kurslardan bilgi
edininiz
UYGULAMA FAALİYETİ
1 MUumlZİK FORMLARI (BİCcedilİM) VE RİTMİK
OKUMA (TARTIM)
Muumlzikal anlamda konuşma ve yazı diline benzer cuumlmlecik ve cuumlmleler vardır
Bunların birleşmesiyle form meydana gelir Her sanat dalında form vardır ve sanat yapıtları
bu form iccedilinde yerini bularak bir değer kazanır Muumlzikte formu anlamak iccedilin yapıtı sonuna
kadar dinlemek gerekir Her formun kendine oumlzguuml bir kuruluş duumlzeni vardır ve bunlar
boumlluumlmlere ayrılmıştır Bu boumlluumlmler kendi iccedillerinde boumlluumlmcuumlklerden oluşur Boumlluumlmcuumlkler
cuumlmlelerden cuumlmleler cuumlmle parccedilaları ve soumlzcuumlklerden soumlzcuumlkler de tek tek harflerden
meydana gelmiştir Bu yapı muumlzikte bir sonat boumlluumlmlerden boumlluumlmler temalar periyotlar
cuumlmleler ve motifler gibi boumlluumlmcuumlklerden en kuumlccediluumlk bir muumlzik fikri olan motif ise seslerden
oluşur
11 Muumlzik Formlarının Oumlğeleri
111 Motif
Muumlzikal anlatımın genellikle iki (bazen uumlccedil veya doumlrt) oumllccediluumlden oluşan en kuumlccediluumlk
birimine denir Bazen iki nota da bir motif oluşturur
OumlĞRENME FAALİYETİndash1
AMACcedil
ARAŞTIRMA
4
112 Figuumlr ve Koşu
Akorların eşit suumlrelerle arpejlenmesinden oluşan figuumlr esas ezgiye eşlik eden ve
devamlı tekrarlanan bir hareket zinciridir
113 Cuumlmle
Birbirini tamamlayan iki motiften oluşan ve aralarında ccediloğunlukla bir kuumlccediluumlk durak
bulunan boumlluumlmlerdir Cuumlmlenin sona ermesi ya tam karar ya da yarım karar ile yapılır Bu
tonlar esas tonda olduğu gibi dominant ya da paralel tonda da olabilir
114 Period(Doumlnem)
Muumlzik eserinin parccedilalarına lsquoperiodrsquo adı verilir Period motiflerin ritmik melodik ve
armonik olmak uumlzere sıralanışından doğar Aralarında bağlılık bulunan iki cuumlmle periodu
oluşturur Birinci cuumlmle lsquooumlncuumllrsquo ikinci cuumlmle ise lsquoardcılrsquo adını alır
115 Tema
Muumlzik eserinin ccediloğu zaman başında duyulan ilk fikir bestecinin onu işleyeceği
geliştireceği ve onun etrafında yapıtını oluşturacağı lsquoTemarsquo dır Bir muumlzik yapıtının teması
en kuumlccediluumlk bir motif ya da bir cuumlmle olabileceği gibi genişletilmiş bir cuumlmle ya da doumlnemde
olabilir
12 Tuumlrk Muumlzik Formları (Biccedilimleri)
Edebiyatta gazel destan şiir gibi birccedilok formlar (biccedilimler) olduğu gibi muumlzikte de
pek ccedilok form (biccedilimler) vardır Makam sistemine dayalı Tuumlrk muumlziğinde aynı makamdan
bestelenmiş pek ccedilok eser bulunur Ne var ki bu eserler ccedilok az benzerlik goumlsterseler de her
biri ayrı ifade tarzına sahiptirler
Makamların yapılarını oumlğrenirken bir dizileri olduğunu ve bu dizide dolaşılarak (seyir)
seslendirildiğini biliyoruz Seyir yoluyla canlandırılan makam dizileri melodik yapıya
geccediltiğinde ayrıca bazı kurallar ccedilerccedilevesinde başka makamlara geccedilki yoluyla soumlzluuml veya
soumlzsuumlz bestelenmeleri itibariyle yeni kimlikler kazanırlar
Aynı makamdan değişik bestelenmiş eserler dinleriz Ancak her eserin kendine oumlzguuml
bir uslucircbu vardır Bazıları uzun bazıları kısa bazıları ise usul-ritm youmlnuumlnden farklılıklar
goumlsterirler Farklara ait oumlrnekleri ccediloğaltabiliriz Dikkat edilmesi gereken noktalardan biri
eserlerin yalnız saz veya insan sesine goumlre (soumlzluuml) yazılıp yazılmadığıdır
Dinlediğimiz birbirinden farklı eserleri İki ana grupta toplayabiliriz
Yalnız sazlar iccedilin yazılmış eserler
Guumlftesi olan insan seslerinin okuyabileceği eserler
5
Yalnız sazların icra etmesi iccedilin yazılmış olan saz eserleri Tuumlrk muumlziği iccedilerisinde
oumlnemli bir yere sahiptir Saz eserlerini yedi ayrı boumlluumlmde inceleyeceğiz
Peşrev
Saz Semacircicircsi
Tasvir
Medhal
Taksim
Aranağme
Oyun Havası
Soumlzluuml ya da guumlfteli eserler dinicirc ve dindışı olmak uumlzere iki ana grupta toplanırlar
Genel olarak bu soumlzluuml eserler doumlrt grupta toplanırlar
Kacircr
Beste
Semacircicirc
Şarkı
Gazel
Koumlccedilekccedileler
Tuumlrkuuml
121 Peşrev
Saz eserlerinde en buumlyuumlk form peşrevdir Tuumlrk muumlziğinde fasil adı verilen takım da ilk
olarak daima peşrev icra edilir Klacircsik fasil peşrev beste ağir semai şarki yuumlruumlk semai ve
saz semaisi olarak sıralanır
Peşrevler hane adı verilen boumlluumlmlerden oluşurlar Ccediloğu zaman doumlrt hane olur Her
hanenin sonunda teslim adı verilen bir boumlluumlm bulunur Peşrevler buumlyuumlk usullerle
yapılmışlardır
Eski bazı peşrevlerin uumlccedil haneli olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Ancak bu tuumlr peşrevler
tutulmamış ve terk edilmiştir
Ayrıca teslimi olmayan peşrevlere de rastlanılmıştır Teslimi bulunmayan peşrevlerin
ilk haneleri teslim yerine ccedilalınmış olup bu tuumlr de uumlccedil haneli peşrevler gibi ilgi toplamamıştır
Oumlzellikle guumlnuumlmuumlzde rastlanılan bir icra tarzı vardır Peşrevler doumlrt haneli ve
usullerinin buumlyuumlk olmaları nedeniyle oldukccedila uzundurlar Bu nedenle birinci hane ccedilalınır
buna teslim eklenerek giriş tamamlanır Sonra programa geccedililir
Doumlrt hane ve teslimleri tamam olarak ccedilalınan peşrevler genellikle tek olarak ccedilalınan
saz eserlerinde konserlerde olur Belirli suumlresi olan bir fasıl bir koro veya bir solistin
programından oumlnce doumlrt haneli peşrevler ccedilalınmaz Bir hane bir teslimden sonra ikinci esere
geccedililir
6
Bir hanenin sonunda teslime geccedililecek yerde guumlccedilluuml bulunur Teslim ise makamın
bitişi olduğundan durak perdesi ile son bulur
O halde peşrevlerde dikkat edilmesi gereken kısımları uumlccedil boumlluumlmde inceleyebiliriz
1211Peşrevlerde Hane
Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır
Birinci hane makama giriştir Makam dizisinin seslerinde dolaşıldıktan sonra
teslim hanesine geccedililir Teslim hanesinde makam dizisinin sesleri kullanılarak
durak-karar yapılır
İkinci hanede ise yakın makam dizilerine geccedilkiler yapılır Tekrar teslim
ccedilalınarak uumlccediluumlncuuml haneye geccedililir
Uumlccediluumlncuuml hanede asıl makam dizisinin dışına ccedilıkılarak değişik ses ve diziler
kullanılır Bu kısma meyan adı verilir Meyanda genellikle tiz seslerde
dolaşılır Tekrar teslim hanesi ccedilalınarak doumlrduumlncuuml haneye geccedililir
Doumlrduumlncuuml hane asıl makam seslerine doumlnuumlşuuml sağladığı gibi değişik geccedilkiler de
yapılabilir Bu boumlluumlmden sonra teslim hanesi ccedilalınır Boumlylece peşrev
tamamlanmış olur
Yukarıda her hanenin sonunun sesleri teslim hanesine bağlayan nitelikteki seslerden
oluştuğunu ve teslime geccedilişi sağlayan sesin guumlccedilluuml perdesi olduğunu belirtmiştik Bazen bu
sesin guumlccedilluuml perdesi olmaz Durak sesi veya bir başka perde de olabilir Eserin bitimi teslim
hanesinin sonunda olduğuna goumlre hanelerin sonuna gelen durak sesleri asma karar
muvakkat durak tan başka bir ses değildir
1212 Teslim
Peşrevlerde teslim haneleri genellikle serbest yapılır Hemen hemen peşrevlerin en
guumlzel boumlluumlmuumlnuuml oluşturur Teslim haneleri besteci tarafından oumlzenle yapılmış nağmelerden
oluşur Parlak ve canlı boumlluumlmlerdir
1213 Usul
Peşrevler ccediloğunlukla buumlyuumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Devr-i kebir en fazla kullanılan
usulduumlr 28 zamanlı devr-i kebir usuluuml yazılırken 44 luumlk olarak boumlluumlmlere ayrılır Usul
tamamlanınca iki ccedilizgiyle usuluumln bittiği belirtilir Ccedilok az sayıda sofyan usuluuml ile de
bestelenmiş peşrevler vardır
122 Saz Semaisi
Fasılların en sonunda ccedilalınan saz eserine verilen addır Peşrev gibi saz semaileri de
doumlrt haneli olarak boumlluumlmlere ayrılır Her hanenin sonunda teslim bulunur
Saz semaileri peşrevlerin tersine kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Saz semailerinin ilk
uumlccedil hanesi (10 8) lik aksak semai usuluuml ile oumllccediluumllmuumlştuumlr Doumlrduumlncuuml hane ise ccedileşitli usullerden
yapılabilir Semai yuumlruumlk semai devr-i hindi aksak curcuna gibi
7
Teslim boumlluumlmuuml (10 8) lik aksak semai usuluuml ile oumllccediluumllmuumlştuumlr
İlk uumlccedil hane peşrevler gibi giriş geccedilki gibi oumlzellikleri yansıtır Doumlrduumlncuuml hane ise
serbest olup melodi ve usul youmlnuumlnden bestecinin isteğine kalmıştır
Peşrev ve saz semailerinin teslim boumlluumlmlerine girilecek yerde bağlantı bazen
makamın guumlccedilluumlsuumlnde bazen de durakta asma kalış olarak yapılır
Saz semaileri fasıl sonlarında ccedilalınabildiği gibi tek saz icralarında da yer alabilir Saz
semaileri ritmik ve serbest bir yapıya sahip olduklarından bestekacircrların daha ccedilok uumlstuumlnde
durdukları bir form olmuştur
123 Tavsir
Bir olayı doğadaki herhangi bir olayı veya bir duyguyu muumlzik diliyle anlatan saz
eserlerine tasvir adı verilir
Ccedilok geniş kapsamlı olmasına rağmen ccedilok az yazılan tasvir tuumlruuml eserlerin usuluuml ritmi
bestekacircrın arzusuna kalmıştır Peşrev ve saz semaileri gibi belirli haneleri yoktur Konunun
durumuna goumlre birden fazla haneleri bulunabilir
124 Medhal
Genellikle bir topluluğun programı başlamadan toplu halde sazların ccedilaldığı kuumlccediluumlk saz
eserlerine medhal adı verilir
Medhallerin hane ve teslim gibi boumlluumlmleri kaideleri yoktur Ccedilalınacak makama
girinceye kadar serbest olarak bestekacircrın duyuşuna goumlre 16 ile 32 oumllccediluumlluumlk boumlluumlmlerde
olabilir
Medhallerin en buumlyuumlk oumlzelliği peşrev ve saz semailerinde bulunan hane ve teslim
kaidelerinin olmaması serbest icra edilmesidir Yine bu iki formdan farkı fasıllardan oumlnce
ccedilalınmamasıdır
Medhal tek bir sazla yapılan taksim formunun derli toplu bir usule uydurulmuş nota
ile ccedilalınan değişik bir şeklinden ibarettirMedhalin tarihccedilesi pek eski değildir Son devir
bestelkacircrları tarafından yazılmış ve benimsenmiştir Guumlnuumlmuumlzde bu form uumlzerinde uğraşan
bestekacircrların başında Prof Dr Sayın Alacirceddin YAVAŞCcedilA gelir
125 Taksim
Tek bir sazla makamların ses dizilerinde dolaşmaya Taksim adı verilir Bu formun
Batı muumlziğinde karşılığı impruvizedir
8
Taksim bir saz eserine veya bir şarkıya başlanılmadan oumlnce icra edilecek makamın
seslerinde guumlzel nağmelerle dolaşmaktır
Taksim yapılırken girilecek makamın guumlccedilluumlsuuml asma kalışı ve durağı oumlzellikle
belirtilir O halde taksim usule uyulmadan icra edilecek eserin makamına usuluumlne uslucircbuna
uygun bir şekilde bir seyir ile durak sesinin bağlantısından oluşur denebilir
Tuumlrk Muumlziğinde bir eserin icrasına geccedilmeden oumlnce taksim yapmak adet olmuştur
Taksim yapmakla meşhur olmuş pek ccedilok saz sanatccedilılarımız vardır Tanburicirc Cemil Bey bu
konuda virtuumloumlz seviyesine ulaşmış bir sanatkacircrdır Guumlnuumlmuumlzde ise tanbucircricirc Necdet YAŞAR
ucircdicirc Cinuccedilen TANRIKORUR ucircdicirc Necati CcedilELİK Neyzen Niyazi SAYIN ve kemenccedilede
İhsan OumlZGEN oumlnde gelen isimlerdir
126 Aranağme
Bazı eserlere başlanırken hemen girişte yalnız sazların ccedilaldığı kuumlccediluumlk bir boumlluumlm
bulunur Buna giriş muumlziği yaygın bir deyimle de aranağme adı verilir
Bir eserin başında olduğu kadar ortasında ve sonunda bulunan aranağmelere de
rastlanır İki kıtalı bir şarkıda eserin ortasında kıtaları arasında bir aranağme bulunabilir
veya hiccedil olmayabilir
Aranağmelerin oumlzelliği eserin ruhuna uygun aynı ritm ve karakterde eseri
tamamlayıcı nitelikte olmasıdır
Eski eserlerin birccediloğunda aranağme bulunmazdı Guumlnuumlmuumlzde ise aranağmesiz pek az
eser şarkı yapılmaktadır
Oumlzellikle son devirlerde yapılan şarkıların her satırında iki guumlfteyi birbirine bağlayan
bir veya birkaccedil oumllccediluumlluumlk muumlzik nağmeleri bulunur Bu tuumlr muumlzik parccedilaları sadece iki cuumlmleyi
birbirine bağlayan nağmelerdir Aranağme değildirler
127 Oyun Havaları
İnsanlarda coşku uyandıran yalnızca sazların ccedilaldığı saz eserlerine oyun havası adı
verilir Tuumlrk Muumlziğinde ritim unsuru oumlnemli olan bir ccedileşittir Kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlş olan
oyun havaları mahalli dans ve oyunlar iccedilin de yazılmıştır
Ccediliftetelli zeybek longa sirto horon hora bar halay koumlccedilekccedile gibi pek ccedilok şekilleri
vardır
128 Kacircr
Eski bestecilerin uumlzerinde oumlnemle durdukları ustalıklarını goumlsterdikleri bir beste
formudur Genellikle peşrevden hemen sonra icra edilir Geniş kapsamlı bir beste tarzı
9
olduğundan buumlnyesinde değişik usuller ccedilokccedila kullanılır Bu usul değişiklikleri esere farklı bir
canlılık kazandırır
Kacircr icrasından sonra beste formu icra edilir Kacircrlar buumlyuumlk usullerle olduğu gibi kuumlccediluumlk
usullerle de oumllccediluumllmuumlş ve bestelenmişlerdir
Beste formundan bir diğer farkı da terennuumlmlerinin serbest oluşlarıdır Eserin baş
kısmında ccediloğunlukla terennuumlm bulunabilir
Kacircr tarzında bestelenmiş eserler bazen uzunluk ve kısalıklarına goumlre değişik isimlerle
anılırlar kacircr kacircrccedile kacircr-i nev kacircr-i natik gibi isimler eserlerin yapısını anlatır
Kacircr genellikle terennuumlmle başlayan geniş kapsamlı bazı usullerin kullanıldığı uzun
eserlere verilen isimdir
Kacircrccedile kacircrdan daha kısa ve oumlzelliklerini daha oumlz anlatım belirten eserlere verilen
isimdir
Kacircr-ı nev değişik usullerin kullanıldığı bir formdur Kacircrdan ccedilok farkı yoktur
Kacircr-ı natık kacircr ve kacircrccedileden usul ve guumlfte youmlnuumlnden hemen ayrıcalik goumlsterir Kacircr-ı
natıkların guumlftelerinin hemen her satırında değişik usullere rastlanılabilir Kacircr-ı natıklar
başladıkları makamın ismi ile anılırlar Rast kacircr-i natik neva kacircr-i natik gibi Kacircr-ı natık
bitişte başladığı makam seslerine doumlnerek karar verir
Her satırda değişik usullere rastlanıldığı gibi her satırda değişik makamlara geccedililmesi
kacircr-ı natıkların oumlzelliğidir Her satır icra edilirken geccedililen makamın ismi belirtilir
Kacircr tuumlruuml eserler guumlnuumlmuumlzde hemen hemen hiccedil yapılmamaktadır Eski bestekacircrlarımız
bu form uumlzerinde titizlikle durmuşlar ve ccedilok guumlzel eserler yapmışlardır
129 Beste
Genellikle beste denilince herhangi bir muumlzik eserini duumlşuumlnuumlruumlz Beste bestelemek
bestekacircr birbirine yakın kelimelerdir
Beste Bir muumlzik eseri
Bestekacircr Bir muumlzik eserini besteleyen muumlzisyen
Bestelemek Bir muumlzik eserini yapmak yazmak
Beste kelimesinin geniş tanımının yukarıda yazıldığı gibi olmasına karşın Tuumlrk
musikisindeki karşılığı yeri daha başkadır
Beste kacircr formundan sonra en geniş kapsamlı muumlzik eseridir
10
Beste doumlrt haneli olarak yapılır Her hane bir mısra demektir Şu halde bestelerin
guumlfteleri doumlrt mısralıdır Her mısranın sonunda terennuumlm adı verilen kelime olarak pek
anlamı olmayan ancak melodi youmlnuumlnden ccedilok guumlzel olan nağmeler bulunur
Peşrevlerde de her hanenin sonunda teslim kısmının bulunduğunu hatırlayalım
Peşrevlerdeki teslim kısmının yerini bestelerde terennuumlmler almıştır diyebiliriz
Terennuumlm Beste formundaki eserlerde mısra sonlarına eklenen anlamlı
anlamsız ancak melodik yapısı olan boumlluumlmlere verilen addır Terennuumlmler hece
kelime veya birkaccedil kelimeden meydana gelebilir
Ye-le-li-la-ta-ne-dil-dir-ten-ni-canım-ruhum-gel serv-i revanım- ruh-i revanım-canım
efendim vs gibi soumlzcuumlkler sıkccedila kullanılır
İkaacirc Bestelerin terennuumlmlerinin ritmik melodilerle yapılarına veya başka bir
ifadeyle bestelerdeki terennuumlmlerin muntazam bir tempo ile yapılmasına ikaacirc
adı verilir Terennuumlmlerde kullanılan hecelerin anlamı pek yoktur
Her hanenin mısranın sonunda ccedilalınan terennuumlm aynıdır Bu nedenle terennuumlmlerin
melodilerinin ccedilok guumlzel olmasına bestekacircrlar oumlzellikle oumlzen goumlsterirler
Terennuumlmlerde kullanılan guumlzel soumlzlerin bazılarının anlamı da vardır Canım ruhum
gibi kelimelerin yanısıra bazı bestekacircrlar ilgi duydukları kişilerin adlarını da terennuumlmlerde
kullanmışlardır Sultanım mihribanım gibi
Doumlrt haneli olan bestelerin birinci mısrasına zeminhane adı verilir Zeminhanelere
eserin makamına ait dizi belirtilerek başlanır Makamın oumlzellikleri goumlsterilerek zemin
hanenin son kısmında terennuumlme geccedililir Terennuumlmuumln bittiği yerde birinci mısranın son
kelimeleri tekrar edilerek durak sesinde karar verilir Bu şekilde birinci mısra yani
zeminhane bitmiş olur
İkinci hane ikinci mısranın okunmasıyla goumlsterilir Ancak soumlzler ikinci mısraya ait
olmakla beraber melodi birinci mısranın tekrarıdır
Demek ki birinci mısra ve guumlfte okunacak tekrar başa doumlnuumllerek aynı melodi ile ikinci
mısra ve terennuumlm icra edilecektir
İkinci haneye nakarathane adı verilir
Uumlccediluumlncuuml mısra meyan adını alır Meyan eserin en oumlnemli boumlluumlmlerinden birini
oluşturur Bu boumlluumlmde ccedileşitli geccedilkiler genişlemeler goumlsterilir Bitiş yine terennuumlmle olur
Doumlrduumlncuuml hane ise yine başa doumlnuumllerek son mısra olarak zeminhanenin melodileri
ile okunur Ayrıca melodisi yoktur Besteler terennuumlm hanelerinin icrasıyla son bulur
11
1210 Semacirci
Tuumlrk musikisinde beste formundan sonra gelen değişik bir beste tarzıdır Semainin
tarifi bu şekilde olmasına rağmen değişik iki tuumlr semai vardır
Ağır Semai
Yuumlruumlk Semai
Ağır Semailer beste formundan hemen sonra fasıllardaki sıraya goumlre yer alırlar
Adından da anlaşıldığı gibi yapısı ağır etkili bir formdur Kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir
Ağır semailerde kullanılan usuller 10 4 luumlk ağır aksak semai 10 8rsquolik Aksak Semai
ve 6 2rsquolik ağır sengin semaidir
Ağır semailer yapı itibariyle beste formunu andırırlar Hane terennuumlm gibi boumlluumlmler
bestede olduğu gibi semailerde de bulunur Ancak kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Kuumlccediluumlk
usullerle yapılmalarından dolayı ağır semailer daima bestelerden sonra ikinci sırayı alırlar
Fasıldaki sıraya goumlre (peşrev beste) formlarından sonra sıralanan ağır semaiden sonra
şarkı formu gelir
Fasıl icrasında şarkılardan sonra tekrar semai formuna doumlnuumlluumlr Ancak bu sıradaki
Semailer ağır semai adını taşımazlar Bu tuumlr semailere yuumlruumlk semai adı verilir
Yuumlruumlk semailer yuumlruumlk semai adı verilen usulle oumllccediluumllmuumlşlerdir Genellikle 6 4rsquo luumlk
bazen de 6 8rsquolik oumllccediluuml ile belirtilir
Yuumlruumlk semailerin yapıları ağır semailere goumlre daha hareketli ve canlıdır Hane ve
terennuumlmler ağır semailerde olduğu gibidir
Yuumlruumlk semai icrasından sonra Saz Semaisi icra edilir Bu şekilde fasıl tamamlanmış
olur Tuumlrk muumlziğinde peşrev kacircr beste ağır semai şarki yuumlruumlk semai ve saz semaisinden
meydana gelen fasıllara takım adı verilir
Tuumlrk muumlziğinde bir makamın kabul edilebilmesi iccedilin bu şekilde bir takım oluşması
şarttır
1211 Şarkı
Tuumlrk muumlziğinde kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllen soumlzluuml terennuumlmsuumlz doumlrt haneli eserlere
Şarkı adı verilir Genellikle doumlrt mısralık guumlftelerden meydana gelen şarkılar doumlrt hane
olarak bestelenir Birinci hane zernin adını alır Bu hane esas makam dizisinin seslerinin
goumlsterildiği boumlluumlm olup şarkılarda giriş boumlluumlmuumlnuuml oluşturur
İkinci hane nakarat adını alır Bu kısımda genellikle yakın makam dizilerine geccedilkiler
bulunur Nakaratların bitiş kısmında adını taşıdığı makam dizisinin sesleri ile karar bulunur
12
Uumlccediluumlncuuml hane meyan adını alır Meyanda esas makam dizilerinde dolaşıldığı kadar
genellikle tiz perdelerde dolaşılır ve geccedilkiler yapılır
Doumlrduumlncuuml hane ise ikinci satır melodisi ile doumlrduumlncuuml satırın okunmasından oluşup
nakarat adını taşır
Şarkılarda Yapı
Şarkıların genellikle doumlrt haneden oluştuğunu yukarıda belirtmiştik Doumlrt mısralı
şarkıların her satırı bir haneyi oluşturur
Her satır ccediloğunlukla birer defa bestelenir İkişer defa okunur Bu satırların sonunda
dolaplar bulunur
Yukarıda da accedilıklandığı gibi ikinci ve doumlrduumlncuuml hanelerin (satırların) besteleri aynıdır
Bazen de her satır veya bazı satırlar ikişer kere bestelenirler Bu durumda ilgili satır
okunur Bitiminde aynı soumlzler yeni bir melodi ile tekrar edilir ve doğrudan bir sonraki satıra
bağlantı yapılarak geccedililir
Klacircsik Tarzda Bestelenmiş Her Satırı Bir Defa Olan Şarkı Formu
Birinci satırda esas makama giriş yapılır Zemin mısrası okunarak sonda dolap
kısmında karar sesine inilir Başa doumlnuumllerek aynı satır tekrarlanır Ancak bu defa sona
gelindiğinde birinci dolap yerine ikinci dolap okunarak ikinci mısraya (satıra) geccedililir
Nakarata geccediliş sesi genellikle guumlccedilluuml sesi ile goumlsterilir
Nakarat ilk satır gibi iki defa tekrar edilir Satır sonundaki dolap hanesinin birinci
boumlluumlmuumlnde guumlccedilluuml sesi ile satırın başına doumlnuumlleceği belirtilir Dolabın ikinci boumlluumlmuuml ise
makamın ana sesleri ile inilen karar sesinin bulunduğu boumlluumlmduumlr Karar sesinin burada
bulunmasının sebebi şarkıların nakarat sonlarında bitmesindendir
Meyan boumlluumlmuumlne geccediliş ise bu durak sesinin goumlsterilmesiyle olur Genellikle tiz
seslerle meyanı yapılan şarkılarda ikinci defa tekrar tiz durak sesinin doumlnuumlş boumlluumlmuumlnde
goumlsterilmesiyle olur İkinci defa meyanın okunmasıyla guumlccedilluuml sesi goumlsterilerek nakarata
geccedililir Doumlrduumlncuuml hane ise ikinci satır melodisinin tekrarıdır Şarkının bitişi nakaratın
sonunda bulunan bitiş sesi (durak) ile olur
Guumlnuumlmuumlzde şarkılar genellikle klasik tarzın dışında serbest bir anlayışla
bestelenmektedir Bu tarz şarkılara fantezi eserler adı verilmektedir
Zemin hanesi bir defa bestelendiği gibi iki ayrı melodi ile iki defa bestelenebilir Veya
yalnızca meyan kısmı iki defa bestelenmiş şarkılar da bulunmaktadır
Şarkı formu ccedilok işlenmiş ve en sevilen beste tarzıdır Kuumlccediluumlk usullerle yazılmış
olmalarına karşılık serbest usulsuumlz boumlluumlmleri olan şarkılar da ccediloktur
13
Şarkılarda Usul
Şarkılar daima kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Her ne kadar 15 zamanlıya kadar kuumlccediluumlk
usuller varsa da şarkılar ccediloğunlukla 10 zamanlıya kadar olan usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir
Şarkılar kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllduumlğuuml iccedilin Beste ve Semailere oranla etkileri daha
başkadır Usullerinin kuumlccediluumlk olmaları gereği daha ritmik ve hareketli bir yapıya sahip
olmalarının yanı sıra beste ve semailer kadar ağırbaşlı hatta onlardan daha ağır yapılı
şarkılara rastlanır
1212 Gazel
Saz muumlziğindeki taksimin insan sesi ve soumlzle yapılanıdır Herhangi bir usule bağlı
değildir Serbest okunur 2-4 veya daha fazla mısrayı belli bir makam anlayışı iccedilinde
melodilerle soumlyleyerek sesle taksim etmektir
Oumlnceden hazırlık yapılmadan sanatccedilının o anki ilhamına bağlıdır Buna ldquoirticalrdquo de
denir Guumlfteden ayrı olarak lsquorsquoof lsquorsquo lsquorsquoamanrsquorsquo lsquorsquomedetrsquorsquo lsquorsquoeyrsquorsquo gibi uumlnlemler de ilave edilebilir
fakat bunların fazlası hoş karşılanmaz Gazel başlı başına yapılabildiği gibi şarkının arasına
da konulabilir Soumlzler genellikle gazel tarzından seccedililebildiği gibi başka bir tarzdan da
alınabilir
1213 Koumlccedilekccedileler
Genellikle aynı makamda yuumlruumlk hareketli şarkı ve tuumlrkuumllerin uzun aranağmelerle
birbirine bağlanmasından meydana gelmiş aynı zamanda ccedilengi ve koumlccedilek takımlarının oyun
oynamaları iccedilin duumlzenlenmiş bir muumlzik tuumlruumlduumlr Koumlccedileklerde şarkılar ve tuumlrkuumller genellikle
kendi yapıları ile kullanılmıştır
1214 Tuumlrkuuml
Şehir dışındaki koumly ve kasabalarda oturan halkın bağlama cura divan sazı zurna
davul darbuka kaval kemenccedile kabak kemane vs Gibi muumlzik aletleriyle ccedilalıp soumlyledikleri
kendine has youmlresel oumlzelliklere sahip olan soumlzluuml muumlziktir Anonimdir (Bestecisi ve yazarı
belli olmayan halkın malı) Soumlzler halk edebiyatından alınmış olup edebi değer taşıyan hece
vezni ile yazılmış şiirlerdir
13 Batı Muumlziği Formları
Batı muumlziği formlarını 5 ana başlık altınca inceleyebiliriz
Buumlyuumlk formlar
Senfonik formlar
Vokal formlar
Polifonik formlar
Oumlzguumln formlar
14
131 Buumlyuumlk Formlar
1311 Sonat
İlk kez CPE BACH tarafından temelleri atılan ve en oumlnemli formdur Senfoniler
quartetler ve quintetler hep sonat formunda yazılır Sonat formu gelişimi iccedilinde farklılık
goumlstermiştir Beethoven ve Haydn doumlneminde iyice oturan sonat formu Chopin ile birlikte
değişime uğramıştır Genellikle solo sonatlar meşhurdur Oumlrneğin Beethoven yazdığı 32
piyano sonatıyla bu formun ustalarındandır Ayrıca Haydn Chopin gibi besteciler de guumlzel
sonatlar yaratmışlardır
1312 Rondo
Adından da anlaşılacağı gibi bir boumlluumlmuumln suumlrekli tekrarlanmasıyla oluşur Oumlrneğin A
B ve A boumlluumlmlerinden oluşan bir esere yeni bir C boumlluumlmuuml eklenmesi ve tekrar başa yani A B
A boumlluumlmuumlne doumlnuumllmesiyle kuumlccediluumlk rondo formu oluşur A B A C A B A D E A B A buumlyuumlk
rondo formuna oumlrnek olabilir Klasik doumlnemde sonatların son boumlluumlmlerinde kullanılmıştır
1313 Varyasyon
Tema ve ccedileşitlerinden oluşan bu form aslında ağır tempolu dans şarkıların tekrarı
sırasında yapılan kuumlccediluumlk değişikliklerden doğmuştur Varyasyon formunun temeli 4-8
oumllccediluumlden oluşur
1314 Suumlit
Saz muumlziği alanında en eski biccedilimlerden biri olan suumlit şarkı biccediliminde 4-6
boumlluumlmlerden meydana gelmiş bir sıra danstır Sonat ve senfonilerin atası sayılır
132 Senfonik Formlar
1321 Konccedilerto
Konccedilerto genellikle solo bir ccedilalgıya bir oda orkestrasının veya bir senfoni
orkestrasının eşlik etmesiyle gerccedilekleşir Solo ccedilalgı tuumlm teknik zorlukların uumlstesinden
gelebilecek bir kişi tarafından ccedilalınır Solo ccedilalgıya orkestra eşlik eder Genellikle tek bir
ccedilalgı iccedilin yazılan konccedilertolar vardır fakat birden fazla ccedilalgı iccedilin yazılmış konccedilertolar da
vardır(Vivaldi - 2 viyolonsel konccedilertosu) Konccedilertolar dinleyicinin en ccedilok tercih ettiği
muumlzik formudur
1322 Senfoni
Orkestra iccedilin sonat formunda yazılmış genellikle doumlrt boumlluumlmden oluşan yapıtlardır
Senfoni uzun bir şiir niteliğindedir4 boumlluumlmluuml olduğundan oldukccedila uzun suumlren senfoniler
vardır Oumlrneğin Beethovenın 9 senfonisi 1 saate yakın bir suumlrede tamamlanır Başta Franz
Liszt Antonin Dvorak ve Bedrich Smetana gibi besteciler senfoniyi tek boumlluumlm halinde ele
15
almışlardır Franz Lisztin ilk kez gerccedilekleştirdiği tek boumlluumlmluuml senfoni formuna senfonik şiir
adı verilir
1323 Uvertuumlr
Giriş muumlziği anlamındadır Genellikle bir suumlitin veya operanın girişinde ccedilalınır
Genellikle kısa tutulan uvertuumlrlerin yanında uzun ve tek başına eser olan uvertuumlrler de vardır
Oumlrneğin Tschaikovskynin 1812 uvertuumlruuml ve Beethovenın ldquoLeonore Uvertuumlruumlrdquo
133 Vokal Formlar
1331 Opera
Solistleri korosu orkestrası kostuumlmuuml sahnesi ışığı ve dramatik oyunu ile muumlziğe
uyarlanmış tiyatrodur Tarihte ilk opera Rinuccinin Dafne operasıdır
1332 Operet
Operanın kuumlccediluumlğuumlne denir
Oratoryo
Dinsel ve kutsal konuların koro ve solistler tarafından orkestra eşliğinde
soumlylenmesidir Dekor kostuumlm ve sahneleme yoktur
134 Polifonik (Ccedilok Sesli) Formlar
1341 Kanon
Kanon taklit temeline dayanır Aynı ezgi iki veya daha ccedilok ses partisi tarafından
birbiri ardından başlayarak tekrarlanır Ccedilember kanonda ses partileri aynı anda
duyulduklarında birbiriyle uyumludur İlk başlayan partiye oumlncuuml yanıt veren partiye artccedilı
denir
1342 Fuumlg
Fuumlg taklit etmek anlamındadır Eserin ana teması farklı tonlarda tekrarlanır Tabi bu
kontrpuan tekniğiyle yapılır Temanın tonu mutlaka ana tonun birinci doumlrduumlncuuml ve beşinci
dereceleriyle ilişkili olmalıdır aksi halde eserin taklit edilmesinde hatalar olabilir Fuumlg
tekniğini mutlaka oumlrnekleri inceleyerek oumlğrenmek gerekir Bachın fuumlgleri bu konu iccedilin
uygun seccedilenektir
16
1343 Fuumlgato
Fuumlg tarzında fakat fuumlg kurallarına uymadan gelişen temalardan oluşur Fuumlgatoda
fuumlguumln sergi boumlluumlmuumlnuumln ardından gelişme boumlluumlmuuml başlar Mozartrsquoın Jupiter Senfonisirsquonin son
boumlluumlmuuml bu tarzda yazılmıştır
1344 Fuumlgetta
Fuumlgetta tam bir fuumlg gelişmesi olmayan kısa fuumlg biccedilimidir
135 Oumlzguumln Formlar
Batı muumlziğinde bilinen 30rsquodan fazla oumlzguumln form tuumlruuml vardır Bunların bilinen belli
başlı birkaccedilı şunlardır
1351 Preluumlt
Uvertuumlr gibi bir giriş parccedilasıdır Ancak oumlzellikle Chopin ve Rachmaninoff gibi
besteciler preluumlt tek başına bir parccedila olarak duumlşuumlnmuumlşlerdir Chopinin 24 preluumlt buna
oumlrnektir
1352 Arya
Arya Latincede şarkı veya melodi kelimesinden gelir Belirli bir kalıp iccedilinde orkestra
eşliğinde soumlz ve muumlziğin birleşmesidir A-B-A formunda yazılır
1353 Bolero
Bolero İspanyol Kastilya ve Andalusiarsquonın milli dansıdır Bu dans tef kastanyet ve
bazen de gitar eşliğinde yapılır Allegretto tempoda ve frac34 luumlk oumllccediluumldedir
1354 Capricco
İtalyanca keccedili anlamına gelir Muumlzikte belli bir planı olmayan serbest doğaccedillama ya
da fantezi tarzı neşeli değişken mizaccedil sergileyen kaprisli karakterdeki bir tuumlruumln adıdır
1355 Etuumlt
Ccedilalgı muumlziğinde karşılaşılan teknik guumlccedilluumlklere hazırlanmak amacıyla bestelenen
alıştırma parccedilalarıdır Oumlğrencilerin tekniğini geliştirmeleri iccedilin bestelenmiştir
1356 Marş
Yuumlruumlmeye eşlik eden ritim oumlğesi guumlccedilluuml ccedilok eski muumlzik tuumlrlerinden biridir Ccedileşitli
amaccedillara youmlnelik yazılan marşlar genel olarak 4 gruba ayrılır Bunlar cenaze marşı ağır
marş hızlı marş ve ccedilok hızlı marştır
17
1357 Vals
Almanca doumlnmek anlamına gelir Uumlccedil zamanlı birinci vuruşu kuvvetli doumlnerek yapılan
Alman dans muumlziğidir
1357 Ballade
Genellikle acı ve huumlzuumln gibi duyguların anlatımında kullanılan ve ccedilok ezgiden oluşan
lirik parccedilalardır
1358 Nocturne
Gece muumlziği demektir Serbest formda yazılır Karakteri huumlzuumlnluuml bazen de canlıdır En
uumlnluuml noktuumlrn bestecisi Chopindir
1359 Romance
Soumlzluuml ve soumlzsuumlz yazılabilir Noktuumlrn ve balad gibi konusu huumlzuumln ve aşktır Serbest
formda yazılır
13510 Serenade
Değişik anlamlarda kullanılır En ccedilok bilinen anlamı sevgilinin penceresinin oumlnuumlnde
soumlylenen doğaccedillama aşk şarkısıdır Genellikle soumlzluuml olur fakat soumlzsuumlz yazılmış serenatlarda
vardır Serbest bir formda yazılır
13511 Rhapsody
Ezgileri ccediloğunlukla halk ezgisi olan ve birccedilok temanın birleşmesinden oluşan serbest
bir muumlzik formudur Lisztin Macar Rapsodilerinin yanında uumlnluuml İngiliz rock grubu Queenin
efsanevi solisti Freddie Mercurynin Bohemian Rhapsodysi de bu forma ccedilok guumlzel bir
oumlrnektir
13512 Fantasie
Serbest formda genellikle doğaccedillama ccedilalınan eserlerdir
14 Ritmik Okuma (Tartım)
Bir muumlzik parccedilasını ritmini uygun olarak nota değerleriyle tekduumlze okumaya ritmik
okuma denir Diğer bir anlamda bona yapma diye adlandırılır (Bona terimi tartım kitabını
yazan yazarın isminden alıntı yapılmıştır)
Notaların seslerini dikkate almadan sadece nota değerlerinin incelenmesine ritmik
portre denir Ritim belirli bir zaman suumlrecinin kullanımını hedefleyen tempo iccedilinde
kesinleşir Ritim aynı zamanda muumlziğin karakterini de belirler
18
Her bestecinin kullandığı ritim kendine oumlzguumlduumlr ve ressamların fırccedila tekniği gibi ayırt
edicidir Genel anlamda formu etkileyen ve oluşturan faktoumlruumln ritim olduğu soumlylenebilir
19
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki muumlzik parccedilalarını ritmine ve nota değerlerine uygun olarak elle usuluumlnuuml
takip ederek tartımlarını yapınız
İşlem Basamakları Oumlneriler
Aşağıdaki birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre
isimleriyle tartımını yapınız
Elle usuumllleri doğru ve kesin hareketlerle
yapınız
Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki sekizlik ve onaltılık notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
UYGULAMA FAALİYETİ
20
Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını
yapınız
Aşağıdaki sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
21
Aşağıdaki ikilik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki sekizlik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
22
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
23
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
24
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
25
Aşağıdaki doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki notaları sekizlik es (sus)leri dikkate alarak oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını
yapınız
Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
26
Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını
yapınız
Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
27
28
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir
1 Birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
2 İkilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluuml ve isimleriyle tartımını yaptınız
mı
3 Sekizlik ve onaltılık notaların tartımını yaptınız mı
4 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
5 İkilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
6 Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
7 İkilik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
8 Doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
9 Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
10 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
11 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
12 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
13 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaların tartımını yaptınız mı
14 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
15 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
16 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
17 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
18 Doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını
yaptınız mı
19 Sekizlik esleri (susları) dikkate alarak tartımını yaptınız mı
20 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız
mı
21 Değişik değerlerdeki sesli notaların tartımını yaptınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz
29
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde
verilen bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
1 ( )Muumlzikal anlatımın en kuumlccediluumlk birimine ldquomotifrdquo denir
2 ( )Esas ezgiye eşlik eden ve devamlı tekrarlanan hareket zincirineldquotemardquodenir
3 ( )Peşrev Tuumlrk muumlziği formlarından soumlzluuml ve guumlfteli formlara verilebilecek en iyi
oumlrnektir
4 ( )Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır
5 ( )Doğadaki herhangi bir olayı veya duyguyu muumlzik diliyle anlatan eserlereldquotasvirrdquo
denir
6 ( )Rondo sonat ve suumlit Batı muumlziğinin senfonik formlarındandır
7 ( )Operanın kuumlccediluumlğuumlne operet denir
8 ( )Vals doumlnerek yapılan Alman dans muumlziğidir
9 ( )Bir bestecinin kullandığı ritim sanatccedilının ayırt edici oumlzelliklerindendir
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
30
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
Bu faliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak
muumlzikte notaları okuyup yazabileceksiniz
Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır
Muumlzik ses genişliklerini araştırınız
Solfej iccedilin gerekli temel kavramları araştırınız
Araştırma işlemleri iccedilin Internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve
yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek solfej ile ilgili oumln bilgi
edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaş veya kurslardan da bilgi edininiz
UYGULAMA FAALİYETİ
2 SES GENİŞLİKLERİ VE SOLFEJ
Muumlzikte kullanılan iki tuumlr ses vardır
İnsan sesi
Enstruumlman sesi(Bu konu ses oluşum uygulamaları moduumlluumlnde işlendi)
İnsan sesi ikiye ayrılır Erkek sesi ve kadın sesi
21 Erkek Sesi
Bas En kalın erkek sesi
Bariton Orta kalınlıkta erkek sesi
Tenor En ince erkek sesi
22 Kadın Sesi
Alto En kalın kadın sesi
Mezzosoprano Orta kalınlıkta kadın sesi
Soprano En ince kadın sesi
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
AMACcedil
ARAŞTIRMA
31
23 Solfeje Giriş
Solfej eğitimimizin şimdiye kadar ki boumlluumlmlerinde temel muumlzik kavramları ve bunlara
oumlrnekleri goumlrduumlk Moduumlluumlmuumlzuumln bu boumlluumlmuumlnde ise ağırlıklı olarak okuma parccedilalarına bol-
bol oumlrnekler vereceğiz
Solfej kısaca lsquookumarsquo demektir Notaları adlarıyla sesleriyle ve suumlreleriyle
okumaya solfej denir
231 Uumlccedil Ses Oumlğretimi
Doumlrtluumlk nota
Yuvarlak kuyruklu ve iccedili doludur Bir vuruşta okunur
İkilik nota
Yuvarlak kuyruklu ve iccedili boştur İki vuruşta okunur
32
232 Doumlrt Ses Oumlğretimi ve Buumlyuumlk İkili Aralığı Kuumlccediluumlk İkili Aralığı
İki ses arasındaki incelik kalınlık ayırımına aralık denir
Aralıkları oumllccedilmek iccedilin kullanılan oumllccedilme birimine perde denir
Batı muumlziğinde kullanılan en kuumlccediluumlk ses aralığına yarım perde denir
İki tane yarım perdeden oluşan ses aralığına tam perde denir
Moderato lsquoOrta hızdarsquo demektir Bir hız terimidir Parccedilanın orta hızda
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Monderato parccedilalarda el orta hızda (
dakikada 108-120) vurulur
Doumlneccedil iki kez okunması istenen notaların başlama yerine ileri doumlneccedil bitme
yerine geri doumlneccedil konulur Doumlneccedillerin arasında kalan notalar iki kere okunur
Parccedila yeni başlamış ise yalnız geri doumlneccedilte kullanılabilir Geri doumlneccedilten başa
doumlnuumlluumlr o boumlluumlm yine iki kere okunur
33
Allegro İtalyanca neşeli anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilabuk
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Allegro parccedilalarda el hızlıca ( dakikada
120-168) vurulur
233 Doumlrt Ses İccedilinde Son Durak Perdesi
Bir notanın altına ya da uumlstuumlne nokta konulursa o nota kısa okunur Bu noktaya da
kısaltma noktası denir
Bir notanın altına ya da uumlstuumlne ccedilizgi konulursa o nota kendi suumlresi iccedilinde uzun ve
yayık okunur Bu ccedilizgiye yayık ccedilizgisi denir
34
234 Beş Ses Oumlğretimi
Andante İtalyanca ağırca anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ağır
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Andante parccedilalarda el ağır hızda (
dakikada 76ndash108) vurulur
235 Altı Ses Oumlğretimi
Uzaktı Notaların uumlstuumlne ya da altına konulan uzatma belirtecine uzaktı denir
35
36
Largo İtalyanca geniş anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilok ağır
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Largo parccedilalarda el ccedilok ağır hızda (
dakikada 40-60) vurulur
236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi
37
Do-Mi-Sol-Do sesleri ile alıştırma
Okuma parccedilası
38
237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması
(Fa-Si Si-Fa)
Okuma parccedilası
238 Dokuz Ses Oumlğretimi
Ccedilizek Dizeğin altına ve uumlstuumlne konulan kuumlccediluumlk ccedilizgilere ccedilizek denir Kalın do
sesi ccedilizeğin uumlzerine kalın si sesi ccedilizeğin altına konulur
39
239 On Ses Oumlğretimi
2310 On Bir Ses Oumlğretimi
40
2311 On İki Ses Oumlğretimi
CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR
41
42
43
UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ
Notaları okuyup yazınız
İşlem Basamakları Oumlneriler
Notaların solfejini yapınız
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını
yapınız
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz
Parccedilaları orta hızda okuyunuz
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma
yapınız
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız
İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz
Perdelere dikkat ediniz
Bunun iccedilin monderato tekniğini
kullanınız
Bunu yaparken notanın perdelerini ve
noktalarını uygun aralıklarla
yerleştiriniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir
Notaların solfejini yaptınız mı
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml
Parccedilaları orta hızda okudunuz mu
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz
45
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen
bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur
2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir
3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir
4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır
5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır
6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı
2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı
3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız
mı
4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne
goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı
notaların tartımını yaptınız mı
9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle
oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı
12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız
mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Yanlış
4- Doğru
5- Doğru
6- Yanlış
7- Doğru
8- Doğru
9- Doğru
OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Doğru
4- Yanlış
5- Doğru
6- Yanlış
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı
İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004
YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995
Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları
İstanbul 2004
Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991
SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004
KAYNAKCcedilA
ii
237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması 38 238 Dokuz Ses Oumlğretimi 38 239 On Ses Oumlğretimi 39 2310 On Bir Ses Oumlğretimi 39 2311 On İki Ses Oumlğretimi 40
UYGULAMA FAALİYETİ 43 OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME 45
CEVAP ANAHTARLARI 47 KAYNAKCcedilA 48
iii
ACcedilIKLAMALAR
ALAN Muumlzik Aletleri Yapımı
DALMESLEK Alan Ortak
MODUumlLUumlN ADI Muumlzikte Solfej ve Tartım
MODUumlLUumlN TANIMI
Temel muumlzik bilgisini formları ritmik okumayı ses
genişliklerini nota okumayı (solfej) tanıma ile ilgili bilgi ve
becerilerin kazandırıldığı bir oumlğrenme materyalidir
SUumlRE 4024
OumlN KOŞUL Muumlzikte Sistem ve Makamlar moduumlluumlnuuml başarmış olmak
YETERLİK Solfej ve tartım yapmak
MODUumlLUumlN AMACI
Genel Amaccedil
Gerekli akustik oumlzellikli sınıf ortamı ve donanımları
sağlandığında tekniğine uygun olarak muumlzikte solfej ve
tartım kavramlarını uygulayabileceksiniz
Amaccedillar 1 Tekniğine uygun olarak muumlzikte formlar ritmik
okuma ve tartımları okuyup yazabileceksiniz
2 Muumlzikte notaları tekniğine uygun olarak okuyup
yazabileceksiniz
EĞİTİM OumlĞRETİM
ORTAMLARI VE
DONANIMLARI
Ortam Muumlzik odası derslik
DonanımDinleme ccedilihazları sanat ve muumlzik ccedileşitlerine
ilişkin oumlrnek materyaller CD VCD nota kitap ders
notları ve diğer muumlzik kaynakları
OumlLCcedilME VE
DEĞERLENDİRME
Moduumll iccedilinde yer alan her oumlğrenme faaliyetinden sonra
verilen oumllccedilme araccedilları ile kendinizi değerlendireceksiniz
Oumlğretmen moduumll sonunda oumllccedilme aracı (ccediloktan seccedilmeli
test doğru-yanlış testi boşluk doldurma eşleştirme vb)
kullanarak moduumll uygulamaları ile kazandığınız bilgi ve
becerileri oumllccedilerek sizi değerlendirecektir
ACcedilIKLAMALAR
iv
1
GİRİŞ
Sevgili Oumlğrenci
Uumllkemizde muumlzik aleti yapımcıları guumlnuumlmuumlze kadar ccediloğunlukla usta ccedilırak ilişkisi
iccedilerisinde yetişmişlerdir Guumlnuumlmuumlzde ise bir meslek olarak tanımının konulması ve
satandartlarının belirlenmesi ccedilabaları sonucu bu meslek tanımlanmış iyi ve zevkli bir
meslek olma yolunda ccedilok hızlı ilerlemektedir
Bu moduumll muumlzik aletleri yapımı alanında yapma becerisi kadar temel muumlzik
kavramlarını da bilmeniz gereği uumlzerine hazırlanmıştır Muumlzik aletleri yapımcısı olarak solfej
ve tartımı tanıma kullanıldığı yerleri bilmek ve uygulamak sizler iccedilin ccedilok yararlı olacaktır
Muumlzik alanı sanatın vazgeccedililmez bir parccedilası olması ve insanların estetik duygularına
hitap etmesi dolayısıyla her insanın az ya da ccedilok ilişkili olduğu bir uğraştır Bu nedenledir ki
bu meslek elemanlarının işi hem ccedilok zevkli hem de zaman ve sabır gerektirdiği iccedilin zordur
Ccedilevrenizde bu mesleğin iyi ustalarının iyi bir muumlzik aleti yapma bilgi ve becerisi
yanında iyi bir solfej ve muumlzik bilgisine sahip olduklarını goumlzlemlemişsinizdir
Bu moduumlluuml hazırlarken konularımızı oumlnceki moduumlllerimizde işlediğimiz konulara bağlı
olarak toparlama ve tamamlama uumlzerine kurduk İşlenen konuları kolaylıkla anlayıp
uygulayabileceğinizi duumlşuumlnerek hazırladık
Elinizdeki bu moduumll solfej ve muumlzik bilgisinin son ve toparlayıcı parccedilasıdır
GİRİŞ
2
3
OumlĞRENME FAALİYETİndash1
OumlĞRENME FAALİYETİndash1
Bu faaliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak
muumlzikte formlar ritmik okuma ve tartımları okuyup yazabileceksiniz
Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır
Muumlzik formları nedir Oluşum evrelerini araştırınız
Tuumlrk ve batı muumlziği formlarını araştırınız
Ritmik okuma ve tartım ile ilgili temel kavramları araştırınız
Araştırma işlemleri iccedilin internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve
yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek muumlzikte formlar ve tartım
hakkında oumln bilgi edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaşlarınızdan veya kurslardan bilgi
edininiz
UYGULAMA FAALİYETİ
1 MUumlZİK FORMLARI (BİCcedilİM) VE RİTMİK
OKUMA (TARTIM)
Muumlzikal anlamda konuşma ve yazı diline benzer cuumlmlecik ve cuumlmleler vardır
Bunların birleşmesiyle form meydana gelir Her sanat dalında form vardır ve sanat yapıtları
bu form iccedilinde yerini bularak bir değer kazanır Muumlzikte formu anlamak iccedilin yapıtı sonuna
kadar dinlemek gerekir Her formun kendine oumlzguuml bir kuruluş duumlzeni vardır ve bunlar
boumlluumlmlere ayrılmıştır Bu boumlluumlmler kendi iccedillerinde boumlluumlmcuumlklerden oluşur Boumlluumlmcuumlkler
cuumlmlelerden cuumlmleler cuumlmle parccedilaları ve soumlzcuumlklerden soumlzcuumlkler de tek tek harflerden
meydana gelmiştir Bu yapı muumlzikte bir sonat boumlluumlmlerden boumlluumlmler temalar periyotlar
cuumlmleler ve motifler gibi boumlluumlmcuumlklerden en kuumlccediluumlk bir muumlzik fikri olan motif ise seslerden
oluşur
11 Muumlzik Formlarının Oumlğeleri
111 Motif
Muumlzikal anlatımın genellikle iki (bazen uumlccedil veya doumlrt) oumllccediluumlden oluşan en kuumlccediluumlk
birimine denir Bazen iki nota da bir motif oluşturur
OumlĞRENME FAALİYETİndash1
AMACcedil
ARAŞTIRMA
4
112 Figuumlr ve Koşu
Akorların eşit suumlrelerle arpejlenmesinden oluşan figuumlr esas ezgiye eşlik eden ve
devamlı tekrarlanan bir hareket zinciridir
113 Cuumlmle
Birbirini tamamlayan iki motiften oluşan ve aralarında ccediloğunlukla bir kuumlccediluumlk durak
bulunan boumlluumlmlerdir Cuumlmlenin sona ermesi ya tam karar ya da yarım karar ile yapılır Bu
tonlar esas tonda olduğu gibi dominant ya da paralel tonda da olabilir
114 Period(Doumlnem)
Muumlzik eserinin parccedilalarına lsquoperiodrsquo adı verilir Period motiflerin ritmik melodik ve
armonik olmak uumlzere sıralanışından doğar Aralarında bağlılık bulunan iki cuumlmle periodu
oluşturur Birinci cuumlmle lsquooumlncuumllrsquo ikinci cuumlmle ise lsquoardcılrsquo adını alır
115 Tema
Muumlzik eserinin ccediloğu zaman başında duyulan ilk fikir bestecinin onu işleyeceği
geliştireceği ve onun etrafında yapıtını oluşturacağı lsquoTemarsquo dır Bir muumlzik yapıtının teması
en kuumlccediluumlk bir motif ya da bir cuumlmle olabileceği gibi genişletilmiş bir cuumlmle ya da doumlnemde
olabilir
12 Tuumlrk Muumlzik Formları (Biccedilimleri)
Edebiyatta gazel destan şiir gibi birccedilok formlar (biccedilimler) olduğu gibi muumlzikte de
pek ccedilok form (biccedilimler) vardır Makam sistemine dayalı Tuumlrk muumlziğinde aynı makamdan
bestelenmiş pek ccedilok eser bulunur Ne var ki bu eserler ccedilok az benzerlik goumlsterseler de her
biri ayrı ifade tarzına sahiptirler
Makamların yapılarını oumlğrenirken bir dizileri olduğunu ve bu dizide dolaşılarak (seyir)
seslendirildiğini biliyoruz Seyir yoluyla canlandırılan makam dizileri melodik yapıya
geccediltiğinde ayrıca bazı kurallar ccedilerccedilevesinde başka makamlara geccedilki yoluyla soumlzluuml veya
soumlzsuumlz bestelenmeleri itibariyle yeni kimlikler kazanırlar
Aynı makamdan değişik bestelenmiş eserler dinleriz Ancak her eserin kendine oumlzguuml
bir uslucircbu vardır Bazıları uzun bazıları kısa bazıları ise usul-ritm youmlnuumlnden farklılıklar
goumlsterirler Farklara ait oumlrnekleri ccediloğaltabiliriz Dikkat edilmesi gereken noktalardan biri
eserlerin yalnız saz veya insan sesine goumlre (soumlzluuml) yazılıp yazılmadığıdır
Dinlediğimiz birbirinden farklı eserleri İki ana grupta toplayabiliriz
Yalnız sazlar iccedilin yazılmış eserler
Guumlftesi olan insan seslerinin okuyabileceği eserler
5
Yalnız sazların icra etmesi iccedilin yazılmış olan saz eserleri Tuumlrk muumlziği iccedilerisinde
oumlnemli bir yere sahiptir Saz eserlerini yedi ayrı boumlluumlmde inceleyeceğiz
Peşrev
Saz Semacircicircsi
Tasvir
Medhal
Taksim
Aranağme
Oyun Havası
Soumlzluuml ya da guumlfteli eserler dinicirc ve dindışı olmak uumlzere iki ana grupta toplanırlar
Genel olarak bu soumlzluuml eserler doumlrt grupta toplanırlar
Kacircr
Beste
Semacircicirc
Şarkı
Gazel
Koumlccedilekccedileler
Tuumlrkuuml
121 Peşrev
Saz eserlerinde en buumlyuumlk form peşrevdir Tuumlrk muumlziğinde fasil adı verilen takım da ilk
olarak daima peşrev icra edilir Klacircsik fasil peşrev beste ağir semai şarki yuumlruumlk semai ve
saz semaisi olarak sıralanır
Peşrevler hane adı verilen boumlluumlmlerden oluşurlar Ccediloğu zaman doumlrt hane olur Her
hanenin sonunda teslim adı verilen bir boumlluumlm bulunur Peşrevler buumlyuumlk usullerle
yapılmışlardır
Eski bazı peşrevlerin uumlccedil haneli olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Ancak bu tuumlr peşrevler
tutulmamış ve terk edilmiştir
Ayrıca teslimi olmayan peşrevlere de rastlanılmıştır Teslimi bulunmayan peşrevlerin
ilk haneleri teslim yerine ccedilalınmış olup bu tuumlr de uumlccedil haneli peşrevler gibi ilgi toplamamıştır
Oumlzellikle guumlnuumlmuumlzde rastlanılan bir icra tarzı vardır Peşrevler doumlrt haneli ve
usullerinin buumlyuumlk olmaları nedeniyle oldukccedila uzundurlar Bu nedenle birinci hane ccedilalınır
buna teslim eklenerek giriş tamamlanır Sonra programa geccedililir
Doumlrt hane ve teslimleri tamam olarak ccedilalınan peşrevler genellikle tek olarak ccedilalınan
saz eserlerinde konserlerde olur Belirli suumlresi olan bir fasıl bir koro veya bir solistin
programından oumlnce doumlrt haneli peşrevler ccedilalınmaz Bir hane bir teslimden sonra ikinci esere
geccedililir
6
Bir hanenin sonunda teslime geccedililecek yerde guumlccedilluuml bulunur Teslim ise makamın
bitişi olduğundan durak perdesi ile son bulur
O halde peşrevlerde dikkat edilmesi gereken kısımları uumlccedil boumlluumlmde inceleyebiliriz
1211Peşrevlerde Hane
Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır
Birinci hane makama giriştir Makam dizisinin seslerinde dolaşıldıktan sonra
teslim hanesine geccedililir Teslim hanesinde makam dizisinin sesleri kullanılarak
durak-karar yapılır
İkinci hanede ise yakın makam dizilerine geccedilkiler yapılır Tekrar teslim
ccedilalınarak uumlccediluumlncuuml haneye geccedililir
Uumlccediluumlncuuml hanede asıl makam dizisinin dışına ccedilıkılarak değişik ses ve diziler
kullanılır Bu kısma meyan adı verilir Meyanda genellikle tiz seslerde
dolaşılır Tekrar teslim hanesi ccedilalınarak doumlrduumlncuuml haneye geccedililir
Doumlrduumlncuuml hane asıl makam seslerine doumlnuumlşuuml sağladığı gibi değişik geccedilkiler de
yapılabilir Bu boumlluumlmden sonra teslim hanesi ccedilalınır Boumlylece peşrev
tamamlanmış olur
Yukarıda her hanenin sonunun sesleri teslim hanesine bağlayan nitelikteki seslerden
oluştuğunu ve teslime geccedilişi sağlayan sesin guumlccedilluuml perdesi olduğunu belirtmiştik Bazen bu
sesin guumlccedilluuml perdesi olmaz Durak sesi veya bir başka perde de olabilir Eserin bitimi teslim
hanesinin sonunda olduğuna goumlre hanelerin sonuna gelen durak sesleri asma karar
muvakkat durak tan başka bir ses değildir
1212 Teslim
Peşrevlerde teslim haneleri genellikle serbest yapılır Hemen hemen peşrevlerin en
guumlzel boumlluumlmuumlnuuml oluşturur Teslim haneleri besteci tarafından oumlzenle yapılmış nağmelerden
oluşur Parlak ve canlı boumlluumlmlerdir
1213 Usul
Peşrevler ccediloğunlukla buumlyuumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Devr-i kebir en fazla kullanılan
usulduumlr 28 zamanlı devr-i kebir usuluuml yazılırken 44 luumlk olarak boumlluumlmlere ayrılır Usul
tamamlanınca iki ccedilizgiyle usuluumln bittiği belirtilir Ccedilok az sayıda sofyan usuluuml ile de
bestelenmiş peşrevler vardır
122 Saz Semaisi
Fasılların en sonunda ccedilalınan saz eserine verilen addır Peşrev gibi saz semaileri de
doumlrt haneli olarak boumlluumlmlere ayrılır Her hanenin sonunda teslim bulunur
Saz semaileri peşrevlerin tersine kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Saz semailerinin ilk
uumlccedil hanesi (10 8) lik aksak semai usuluuml ile oumllccediluumllmuumlştuumlr Doumlrduumlncuuml hane ise ccedileşitli usullerden
yapılabilir Semai yuumlruumlk semai devr-i hindi aksak curcuna gibi
7
Teslim boumlluumlmuuml (10 8) lik aksak semai usuluuml ile oumllccediluumllmuumlştuumlr
İlk uumlccedil hane peşrevler gibi giriş geccedilki gibi oumlzellikleri yansıtır Doumlrduumlncuuml hane ise
serbest olup melodi ve usul youmlnuumlnden bestecinin isteğine kalmıştır
Peşrev ve saz semailerinin teslim boumlluumlmlerine girilecek yerde bağlantı bazen
makamın guumlccedilluumlsuumlnde bazen de durakta asma kalış olarak yapılır
Saz semaileri fasıl sonlarında ccedilalınabildiği gibi tek saz icralarında da yer alabilir Saz
semaileri ritmik ve serbest bir yapıya sahip olduklarından bestekacircrların daha ccedilok uumlstuumlnde
durdukları bir form olmuştur
123 Tavsir
Bir olayı doğadaki herhangi bir olayı veya bir duyguyu muumlzik diliyle anlatan saz
eserlerine tasvir adı verilir
Ccedilok geniş kapsamlı olmasına rağmen ccedilok az yazılan tasvir tuumlruuml eserlerin usuluuml ritmi
bestekacircrın arzusuna kalmıştır Peşrev ve saz semaileri gibi belirli haneleri yoktur Konunun
durumuna goumlre birden fazla haneleri bulunabilir
124 Medhal
Genellikle bir topluluğun programı başlamadan toplu halde sazların ccedilaldığı kuumlccediluumlk saz
eserlerine medhal adı verilir
Medhallerin hane ve teslim gibi boumlluumlmleri kaideleri yoktur Ccedilalınacak makama
girinceye kadar serbest olarak bestekacircrın duyuşuna goumlre 16 ile 32 oumllccediluumlluumlk boumlluumlmlerde
olabilir
Medhallerin en buumlyuumlk oumlzelliği peşrev ve saz semailerinde bulunan hane ve teslim
kaidelerinin olmaması serbest icra edilmesidir Yine bu iki formdan farkı fasıllardan oumlnce
ccedilalınmamasıdır
Medhal tek bir sazla yapılan taksim formunun derli toplu bir usule uydurulmuş nota
ile ccedilalınan değişik bir şeklinden ibarettirMedhalin tarihccedilesi pek eski değildir Son devir
bestelkacircrları tarafından yazılmış ve benimsenmiştir Guumlnuumlmuumlzde bu form uumlzerinde uğraşan
bestekacircrların başında Prof Dr Sayın Alacirceddin YAVAŞCcedilA gelir
125 Taksim
Tek bir sazla makamların ses dizilerinde dolaşmaya Taksim adı verilir Bu formun
Batı muumlziğinde karşılığı impruvizedir
8
Taksim bir saz eserine veya bir şarkıya başlanılmadan oumlnce icra edilecek makamın
seslerinde guumlzel nağmelerle dolaşmaktır
Taksim yapılırken girilecek makamın guumlccedilluumlsuuml asma kalışı ve durağı oumlzellikle
belirtilir O halde taksim usule uyulmadan icra edilecek eserin makamına usuluumlne uslucircbuna
uygun bir şekilde bir seyir ile durak sesinin bağlantısından oluşur denebilir
Tuumlrk Muumlziğinde bir eserin icrasına geccedilmeden oumlnce taksim yapmak adet olmuştur
Taksim yapmakla meşhur olmuş pek ccedilok saz sanatccedilılarımız vardır Tanburicirc Cemil Bey bu
konuda virtuumloumlz seviyesine ulaşmış bir sanatkacircrdır Guumlnuumlmuumlzde ise tanbucircricirc Necdet YAŞAR
ucircdicirc Cinuccedilen TANRIKORUR ucircdicirc Necati CcedilELİK Neyzen Niyazi SAYIN ve kemenccedilede
İhsan OumlZGEN oumlnde gelen isimlerdir
126 Aranağme
Bazı eserlere başlanırken hemen girişte yalnız sazların ccedilaldığı kuumlccediluumlk bir boumlluumlm
bulunur Buna giriş muumlziği yaygın bir deyimle de aranağme adı verilir
Bir eserin başında olduğu kadar ortasında ve sonunda bulunan aranağmelere de
rastlanır İki kıtalı bir şarkıda eserin ortasında kıtaları arasında bir aranağme bulunabilir
veya hiccedil olmayabilir
Aranağmelerin oumlzelliği eserin ruhuna uygun aynı ritm ve karakterde eseri
tamamlayıcı nitelikte olmasıdır
Eski eserlerin birccediloğunda aranağme bulunmazdı Guumlnuumlmuumlzde ise aranağmesiz pek az
eser şarkı yapılmaktadır
Oumlzellikle son devirlerde yapılan şarkıların her satırında iki guumlfteyi birbirine bağlayan
bir veya birkaccedil oumllccediluumlluumlk muumlzik nağmeleri bulunur Bu tuumlr muumlzik parccedilaları sadece iki cuumlmleyi
birbirine bağlayan nağmelerdir Aranağme değildirler
127 Oyun Havaları
İnsanlarda coşku uyandıran yalnızca sazların ccedilaldığı saz eserlerine oyun havası adı
verilir Tuumlrk Muumlziğinde ritim unsuru oumlnemli olan bir ccedileşittir Kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlş olan
oyun havaları mahalli dans ve oyunlar iccedilin de yazılmıştır
Ccediliftetelli zeybek longa sirto horon hora bar halay koumlccedilekccedile gibi pek ccedilok şekilleri
vardır
128 Kacircr
Eski bestecilerin uumlzerinde oumlnemle durdukları ustalıklarını goumlsterdikleri bir beste
formudur Genellikle peşrevden hemen sonra icra edilir Geniş kapsamlı bir beste tarzı
9
olduğundan buumlnyesinde değişik usuller ccedilokccedila kullanılır Bu usul değişiklikleri esere farklı bir
canlılık kazandırır
Kacircr icrasından sonra beste formu icra edilir Kacircrlar buumlyuumlk usullerle olduğu gibi kuumlccediluumlk
usullerle de oumllccediluumllmuumlş ve bestelenmişlerdir
Beste formundan bir diğer farkı da terennuumlmlerinin serbest oluşlarıdır Eserin baş
kısmında ccediloğunlukla terennuumlm bulunabilir
Kacircr tarzında bestelenmiş eserler bazen uzunluk ve kısalıklarına goumlre değişik isimlerle
anılırlar kacircr kacircrccedile kacircr-i nev kacircr-i natik gibi isimler eserlerin yapısını anlatır
Kacircr genellikle terennuumlmle başlayan geniş kapsamlı bazı usullerin kullanıldığı uzun
eserlere verilen isimdir
Kacircrccedile kacircrdan daha kısa ve oumlzelliklerini daha oumlz anlatım belirten eserlere verilen
isimdir
Kacircr-ı nev değişik usullerin kullanıldığı bir formdur Kacircrdan ccedilok farkı yoktur
Kacircr-ı natık kacircr ve kacircrccedileden usul ve guumlfte youmlnuumlnden hemen ayrıcalik goumlsterir Kacircr-ı
natıkların guumlftelerinin hemen her satırında değişik usullere rastlanılabilir Kacircr-ı natıklar
başladıkları makamın ismi ile anılırlar Rast kacircr-i natik neva kacircr-i natik gibi Kacircr-ı natık
bitişte başladığı makam seslerine doumlnerek karar verir
Her satırda değişik usullere rastlanıldığı gibi her satırda değişik makamlara geccedililmesi
kacircr-ı natıkların oumlzelliğidir Her satır icra edilirken geccedililen makamın ismi belirtilir
Kacircr tuumlruuml eserler guumlnuumlmuumlzde hemen hemen hiccedil yapılmamaktadır Eski bestekacircrlarımız
bu form uumlzerinde titizlikle durmuşlar ve ccedilok guumlzel eserler yapmışlardır
129 Beste
Genellikle beste denilince herhangi bir muumlzik eserini duumlşuumlnuumlruumlz Beste bestelemek
bestekacircr birbirine yakın kelimelerdir
Beste Bir muumlzik eseri
Bestekacircr Bir muumlzik eserini besteleyen muumlzisyen
Bestelemek Bir muumlzik eserini yapmak yazmak
Beste kelimesinin geniş tanımının yukarıda yazıldığı gibi olmasına karşın Tuumlrk
musikisindeki karşılığı yeri daha başkadır
Beste kacircr formundan sonra en geniş kapsamlı muumlzik eseridir
10
Beste doumlrt haneli olarak yapılır Her hane bir mısra demektir Şu halde bestelerin
guumlfteleri doumlrt mısralıdır Her mısranın sonunda terennuumlm adı verilen kelime olarak pek
anlamı olmayan ancak melodi youmlnuumlnden ccedilok guumlzel olan nağmeler bulunur
Peşrevlerde de her hanenin sonunda teslim kısmının bulunduğunu hatırlayalım
Peşrevlerdeki teslim kısmının yerini bestelerde terennuumlmler almıştır diyebiliriz
Terennuumlm Beste formundaki eserlerde mısra sonlarına eklenen anlamlı
anlamsız ancak melodik yapısı olan boumlluumlmlere verilen addır Terennuumlmler hece
kelime veya birkaccedil kelimeden meydana gelebilir
Ye-le-li-la-ta-ne-dil-dir-ten-ni-canım-ruhum-gel serv-i revanım- ruh-i revanım-canım
efendim vs gibi soumlzcuumlkler sıkccedila kullanılır
İkaacirc Bestelerin terennuumlmlerinin ritmik melodilerle yapılarına veya başka bir
ifadeyle bestelerdeki terennuumlmlerin muntazam bir tempo ile yapılmasına ikaacirc
adı verilir Terennuumlmlerde kullanılan hecelerin anlamı pek yoktur
Her hanenin mısranın sonunda ccedilalınan terennuumlm aynıdır Bu nedenle terennuumlmlerin
melodilerinin ccedilok guumlzel olmasına bestekacircrlar oumlzellikle oumlzen goumlsterirler
Terennuumlmlerde kullanılan guumlzel soumlzlerin bazılarının anlamı da vardır Canım ruhum
gibi kelimelerin yanısıra bazı bestekacircrlar ilgi duydukları kişilerin adlarını da terennuumlmlerde
kullanmışlardır Sultanım mihribanım gibi
Doumlrt haneli olan bestelerin birinci mısrasına zeminhane adı verilir Zeminhanelere
eserin makamına ait dizi belirtilerek başlanır Makamın oumlzellikleri goumlsterilerek zemin
hanenin son kısmında terennuumlme geccedililir Terennuumlmuumln bittiği yerde birinci mısranın son
kelimeleri tekrar edilerek durak sesinde karar verilir Bu şekilde birinci mısra yani
zeminhane bitmiş olur
İkinci hane ikinci mısranın okunmasıyla goumlsterilir Ancak soumlzler ikinci mısraya ait
olmakla beraber melodi birinci mısranın tekrarıdır
Demek ki birinci mısra ve guumlfte okunacak tekrar başa doumlnuumllerek aynı melodi ile ikinci
mısra ve terennuumlm icra edilecektir
İkinci haneye nakarathane adı verilir
Uumlccediluumlncuuml mısra meyan adını alır Meyan eserin en oumlnemli boumlluumlmlerinden birini
oluşturur Bu boumlluumlmde ccedileşitli geccedilkiler genişlemeler goumlsterilir Bitiş yine terennuumlmle olur
Doumlrduumlncuuml hane ise yine başa doumlnuumllerek son mısra olarak zeminhanenin melodileri
ile okunur Ayrıca melodisi yoktur Besteler terennuumlm hanelerinin icrasıyla son bulur
11
1210 Semacirci
Tuumlrk musikisinde beste formundan sonra gelen değişik bir beste tarzıdır Semainin
tarifi bu şekilde olmasına rağmen değişik iki tuumlr semai vardır
Ağır Semai
Yuumlruumlk Semai
Ağır Semailer beste formundan hemen sonra fasıllardaki sıraya goumlre yer alırlar
Adından da anlaşıldığı gibi yapısı ağır etkili bir formdur Kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir
Ağır semailerde kullanılan usuller 10 4 luumlk ağır aksak semai 10 8rsquolik Aksak Semai
ve 6 2rsquolik ağır sengin semaidir
Ağır semailer yapı itibariyle beste formunu andırırlar Hane terennuumlm gibi boumlluumlmler
bestede olduğu gibi semailerde de bulunur Ancak kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Kuumlccediluumlk
usullerle yapılmalarından dolayı ağır semailer daima bestelerden sonra ikinci sırayı alırlar
Fasıldaki sıraya goumlre (peşrev beste) formlarından sonra sıralanan ağır semaiden sonra
şarkı formu gelir
Fasıl icrasında şarkılardan sonra tekrar semai formuna doumlnuumlluumlr Ancak bu sıradaki
Semailer ağır semai adını taşımazlar Bu tuumlr semailere yuumlruumlk semai adı verilir
Yuumlruumlk semailer yuumlruumlk semai adı verilen usulle oumllccediluumllmuumlşlerdir Genellikle 6 4rsquo luumlk
bazen de 6 8rsquolik oumllccediluuml ile belirtilir
Yuumlruumlk semailerin yapıları ağır semailere goumlre daha hareketli ve canlıdır Hane ve
terennuumlmler ağır semailerde olduğu gibidir
Yuumlruumlk semai icrasından sonra Saz Semaisi icra edilir Bu şekilde fasıl tamamlanmış
olur Tuumlrk muumlziğinde peşrev kacircr beste ağır semai şarki yuumlruumlk semai ve saz semaisinden
meydana gelen fasıllara takım adı verilir
Tuumlrk muumlziğinde bir makamın kabul edilebilmesi iccedilin bu şekilde bir takım oluşması
şarttır
1211 Şarkı
Tuumlrk muumlziğinde kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllen soumlzluuml terennuumlmsuumlz doumlrt haneli eserlere
Şarkı adı verilir Genellikle doumlrt mısralık guumlftelerden meydana gelen şarkılar doumlrt hane
olarak bestelenir Birinci hane zernin adını alır Bu hane esas makam dizisinin seslerinin
goumlsterildiği boumlluumlm olup şarkılarda giriş boumlluumlmuumlnuuml oluşturur
İkinci hane nakarat adını alır Bu kısımda genellikle yakın makam dizilerine geccedilkiler
bulunur Nakaratların bitiş kısmında adını taşıdığı makam dizisinin sesleri ile karar bulunur
12
Uumlccediluumlncuuml hane meyan adını alır Meyanda esas makam dizilerinde dolaşıldığı kadar
genellikle tiz perdelerde dolaşılır ve geccedilkiler yapılır
Doumlrduumlncuuml hane ise ikinci satır melodisi ile doumlrduumlncuuml satırın okunmasından oluşup
nakarat adını taşır
Şarkılarda Yapı
Şarkıların genellikle doumlrt haneden oluştuğunu yukarıda belirtmiştik Doumlrt mısralı
şarkıların her satırı bir haneyi oluşturur
Her satır ccediloğunlukla birer defa bestelenir İkişer defa okunur Bu satırların sonunda
dolaplar bulunur
Yukarıda da accedilıklandığı gibi ikinci ve doumlrduumlncuuml hanelerin (satırların) besteleri aynıdır
Bazen de her satır veya bazı satırlar ikişer kere bestelenirler Bu durumda ilgili satır
okunur Bitiminde aynı soumlzler yeni bir melodi ile tekrar edilir ve doğrudan bir sonraki satıra
bağlantı yapılarak geccedililir
Klacircsik Tarzda Bestelenmiş Her Satırı Bir Defa Olan Şarkı Formu
Birinci satırda esas makama giriş yapılır Zemin mısrası okunarak sonda dolap
kısmında karar sesine inilir Başa doumlnuumllerek aynı satır tekrarlanır Ancak bu defa sona
gelindiğinde birinci dolap yerine ikinci dolap okunarak ikinci mısraya (satıra) geccedililir
Nakarata geccediliş sesi genellikle guumlccedilluuml sesi ile goumlsterilir
Nakarat ilk satır gibi iki defa tekrar edilir Satır sonundaki dolap hanesinin birinci
boumlluumlmuumlnde guumlccedilluuml sesi ile satırın başına doumlnuumlleceği belirtilir Dolabın ikinci boumlluumlmuuml ise
makamın ana sesleri ile inilen karar sesinin bulunduğu boumlluumlmduumlr Karar sesinin burada
bulunmasının sebebi şarkıların nakarat sonlarında bitmesindendir
Meyan boumlluumlmuumlne geccediliş ise bu durak sesinin goumlsterilmesiyle olur Genellikle tiz
seslerle meyanı yapılan şarkılarda ikinci defa tekrar tiz durak sesinin doumlnuumlş boumlluumlmuumlnde
goumlsterilmesiyle olur İkinci defa meyanın okunmasıyla guumlccedilluuml sesi goumlsterilerek nakarata
geccedililir Doumlrduumlncuuml hane ise ikinci satır melodisinin tekrarıdır Şarkının bitişi nakaratın
sonunda bulunan bitiş sesi (durak) ile olur
Guumlnuumlmuumlzde şarkılar genellikle klasik tarzın dışında serbest bir anlayışla
bestelenmektedir Bu tarz şarkılara fantezi eserler adı verilmektedir
Zemin hanesi bir defa bestelendiği gibi iki ayrı melodi ile iki defa bestelenebilir Veya
yalnızca meyan kısmı iki defa bestelenmiş şarkılar da bulunmaktadır
Şarkı formu ccedilok işlenmiş ve en sevilen beste tarzıdır Kuumlccediluumlk usullerle yazılmış
olmalarına karşılık serbest usulsuumlz boumlluumlmleri olan şarkılar da ccediloktur
13
Şarkılarda Usul
Şarkılar daima kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Her ne kadar 15 zamanlıya kadar kuumlccediluumlk
usuller varsa da şarkılar ccediloğunlukla 10 zamanlıya kadar olan usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir
Şarkılar kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllduumlğuuml iccedilin Beste ve Semailere oranla etkileri daha
başkadır Usullerinin kuumlccediluumlk olmaları gereği daha ritmik ve hareketli bir yapıya sahip
olmalarının yanı sıra beste ve semailer kadar ağırbaşlı hatta onlardan daha ağır yapılı
şarkılara rastlanır
1212 Gazel
Saz muumlziğindeki taksimin insan sesi ve soumlzle yapılanıdır Herhangi bir usule bağlı
değildir Serbest okunur 2-4 veya daha fazla mısrayı belli bir makam anlayışı iccedilinde
melodilerle soumlyleyerek sesle taksim etmektir
Oumlnceden hazırlık yapılmadan sanatccedilının o anki ilhamına bağlıdır Buna ldquoirticalrdquo de
denir Guumlfteden ayrı olarak lsquorsquoof lsquorsquo lsquorsquoamanrsquorsquo lsquorsquomedetrsquorsquo lsquorsquoeyrsquorsquo gibi uumlnlemler de ilave edilebilir
fakat bunların fazlası hoş karşılanmaz Gazel başlı başına yapılabildiği gibi şarkının arasına
da konulabilir Soumlzler genellikle gazel tarzından seccedililebildiği gibi başka bir tarzdan da
alınabilir
1213 Koumlccedilekccedileler
Genellikle aynı makamda yuumlruumlk hareketli şarkı ve tuumlrkuumllerin uzun aranağmelerle
birbirine bağlanmasından meydana gelmiş aynı zamanda ccedilengi ve koumlccedilek takımlarının oyun
oynamaları iccedilin duumlzenlenmiş bir muumlzik tuumlruumlduumlr Koumlccedileklerde şarkılar ve tuumlrkuumller genellikle
kendi yapıları ile kullanılmıştır
1214 Tuumlrkuuml
Şehir dışındaki koumly ve kasabalarda oturan halkın bağlama cura divan sazı zurna
davul darbuka kaval kemenccedile kabak kemane vs Gibi muumlzik aletleriyle ccedilalıp soumlyledikleri
kendine has youmlresel oumlzelliklere sahip olan soumlzluuml muumlziktir Anonimdir (Bestecisi ve yazarı
belli olmayan halkın malı) Soumlzler halk edebiyatından alınmış olup edebi değer taşıyan hece
vezni ile yazılmış şiirlerdir
13 Batı Muumlziği Formları
Batı muumlziği formlarını 5 ana başlık altınca inceleyebiliriz
Buumlyuumlk formlar
Senfonik formlar
Vokal formlar
Polifonik formlar
Oumlzguumln formlar
14
131 Buumlyuumlk Formlar
1311 Sonat
İlk kez CPE BACH tarafından temelleri atılan ve en oumlnemli formdur Senfoniler
quartetler ve quintetler hep sonat formunda yazılır Sonat formu gelişimi iccedilinde farklılık
goumlstermiştir Beethoven ve Haydn doumlneminde iyice oturan sonat formu Chopin ile birlikte
değişime uğramıştır Genellikle solo sonatlar meşhurdur Oumlrneğin Beethoven yazdığı 32
piyano sonatıyla bu formun ustalarındandır Ayrıca Haydn Chopin gibi besteciler de guumlzel
sonatlar yaratmışlardır
1312 Rondo
Adından da anlaşılacağı gibi bir boumlluumlmuumln suumlrekli tekrarlanmasıyla oluşur Oumlrneğin A
B ve A boumlluumlmlerinden oluşan bir esere yeni bir C boumlluumlmuuml eklenmesi ve tekrar başa yani A B
A boumlluumlmuumlne doumlnuumllmesiyle kuumlccediluumlk rondo formu oluşur A B A C A B A D E A B A buumlyuumlk
rondo formuna oumlrnek olabilir Klasik doumlnemde sonatların son boumlluumlmlerinde kullanılmıştır
1313 Varyasyon
Tema ve ccedileşitlerinden oluşan bu form aslında ağır tempolu dans şarkıların tekrarı
sırasında yapılan kuumlccediluumlk değişikliklerden doğmuştur Varyasyon formunun temeli 4-8
oumllccediluumlden oluşur
1314 Suumlit
Saz muumlziği alanında en eski biccedilimlerden biri olan suumlit şarkı biccediliminde 4-6
boumlluumlmlerden meydana gelmiş bir sıra danstır Sonat ve senfonilerin atası sayılır
132 Senfonik Formlar
1321 Konccedilerto
Konccedilerto genellikle solo bir ccedilalgıya bir oda orkestrasının veya bir senfoni
orkestrasının eşlik etmesiyle gerccedilekleşir Solo ccedilalgı tuumlm teknik zorlukların uumlstesinden
gelebilecek bir kişi tarafından ccedilalınır Solo ccedilalgıya orkestra eşlik eder Genellikle tek bir
ccedilalgı iccedilin yazılan konccedilertolar vardır fakat birden fazla ccedilalgı iccedilin yazılmış konccedilertolar da
vardır(Vivaldi - 2 viyolonsel konccedilertosu) Konccedilertolar dinleyicinin en ccedilok tercih ettiği
muumlzik formudur
1322 Senfoni
Orkestra iccedilin sonat formunda yazılmış genellikle doumlrt boumlluumlmden oluşan yapıtlardır
Senfoni uzun bir şiir niteliğindedir4 boumlluumlmluuml olduğundan oldukccedila uzun suumlren senfoniler
vardır Oumlrneğin Beethovenın 9 senfonisi 1 saate yakın bir suumlrede tamamlanır Başta Franz
Liszt Antonin Dvorak ve Bedrich Smetana gibi besteciler senfoniyi tek boumlluumlm halinde ele
15
almışlardır Franz Lisztin ilk kez gerccedilekleştirdiği tek boumlluumlmluuml senfoni formuna senfonik şiir
adı verilir
1323 Uvertuumlr
Giriş muumlziği anlamındadır Genellikle bir suumlitin veya operanın girişinde ccedilalınır
Genellikle kısa tutulan uvertuumlrlerin yanında uzun ve tek başına eser olan uvertuumlrler de vardır
Oumlrneğin Tschaikovskynin 1812 uvertuumlruuml ve Beethovenın ldquoLeonore Uvertuumlruumlrdquo
133 Vokal Formlar
1331 Opera
Solistleri korosu orkestrası kostuumlmuuml sahnesi ışığı ve dramatik oyunu ile muumlziğe
uyarlanmış tiyatrodur Tarihte ilk opera Rinuccinin Dafne operasıdır
1332 Operet
Operanın kuumlccediluumlğuumlne denir
Oratoryo
Dinsel ve kutsal konuların koro ve solistler tarafından orkestra eşliğinde
soumlylenmesidir Dekor kostuumlm ve sahneleme yoktur
134 Polifonik (Ccedilok Sesli) Formlar
1341 Kanon
Kanon taklit temeline dayanır Aynı ezgi iki veya daha ccedilok ses partisi tarafından
birbiri ardından başlayarak tekrarlanır Ccedilember kanonda ses partileri aynı anda
duyulduklarında birbiriyle uyumludur İlk başlayan partiye oumlncuuml yanıt veren partiye artccedilı
denir
1342 Fuumlg
Fuumlg taklit etmek anlamındadır Eserin ana teması farklı tonlarda tekrarlanır Tabi bu
kontrpuan tekniğiyle yapılır Temanın tonu mutlaka ana tonun birinci doumlrduumlncuuml ve beşinci
dereceleriyle ilişkili olmalıdır aksi halde eserin taklit edilmesinde hatalar olabilir Fuumlg
tekniğini mutlaka oumlrnekleri inceleyerek oumlğrenmek gerekir Bachın fuumlgleri bu konu iccedilin
uygun seccedilenektir
16
1343 Fuumlgato
Fuumlg tarzında fakat fuumlg kurallarına uymadan gelişen temalardan oluşur Fuumlgatoda
fuumlguumln sergi boumlluumlmuumlnuumln ardından gelişme boumlluumlmuuml başlar Mozartrsquoın Jupiter Senfonisirsquonin son
boumlluumlmuuml bu tarzda yazılmıştır
1344 Fuumlgetta
Fuumlgetta tam bir fuumlg gelişmesi olmayan kısa fuumlg biccedilimidir
135 Oumlzguumln Formlar
Batı muumlziğinde bilinen 30rsquodan fazla oumlzguumln form tuumlruuml vardır Bunların bilinen belli
başlı birkaccedilı şunlardır
1351 Preluumlt
Uvertuumlr gibi bir giriş parccedilasıdır Ancak oumlzellikle Chopin ve Rachmaninoff gibi
besteciler preluumlt tek başına bir parccedila olarak duumlşuumlnmuumlşlerdir Chopinin 24 preluumlt buna
oumlrnektir
1352 Arya
Arya Latincede şarkı veya melodi kelimesinden gelir Belirli bir kalıp iccedilinde orkestra
eşliğinde soumlz ve muumlziğin birleşmesidir A-B-A formunda yazılır
1353 Bolero
Bolero İspanyol Kastilya ve Andalusiarsquonın milli dansıdır Bu dans tef kastanyet ve
bazen de gitar eşliğinde yapılır Allegretto tempoda ve frac34 luumlk oumllccediluumldedir
1354 Capricco
İtalyanca keccedili anlamına gelir Muumlzikte belli bir planı olmayan serbest doğaccedillama ya
da fantezi tarzı neşeli değişken mizaccedil sergileyen kaprisli karakterdeki bir tuumlruumln adıdır
1355 Etuumlt
Ccedilalgı muumlziğinde karşılaşılan teknik guumlccedilluumlklere hazırlanmak amacıyla bestelenen
alıştırma parccedilalarıdır Oumlğrencilerin tekniğini geliştirmeleri iccedilin bestelenmiştir
1356 Marş
Yuumlruumlmeye eşlik eden ritim oumlğesi guumlccedilluuml ccedilok eski muumlzik tuumlrlerinden biridir Ccedileşitli
amaccedillara youmlnelik yazılan marşlar genel olarak 4 gruba ayrılır Bunlar cenaze marşı ağır
marş hızlı marş ve ccedilok hızlı marştır
17
1357 Vals
Almanca doumlnmek anlamına gelir Uumlccedil zamanlı birinci vuruşu kuvvetli doumlnerek yapılan
Alman dans muumlziğidir
1357 Ballade
Genellikle acı ve huumlzuumln gibi duyguların anlatımında kullanılan ve ccedilok ezgiden oluşan
lirik parccedilalardır
1358 Nocturne
Gece muumlziği demektir Serbest formda yazılır Karakteri huumlzuumlnluuml bazen de canlıdır En
uumlnluuml noktuumlrn bestecisi Chopindir
1359 Romance
Soumlzluuml ve soumlzsuumlz yazılabilir Noktuumlrn ve balad gibi konusu huumlzuumln ve aşktır Serbest
formda yazılır
13510 Serenade
Değişik anlamlarda kullanılır En ccedilok bilinen anlamı sevgilinin penceresinin oumlnuumlnde
soumlylenen doğaccedillama aşk şarkısıdır Genellikle soumlzluuml olur fakat soumlzsuumlz yazılmış serenatlarda
vardır Serbest bir formda yazılır
13511 Rhapsody
Ezgileri ccediloğunlukla halk ezgisi olan ve birccedilok temanın birleşmesinden oluşan serbest
bir muumlzik formudur Lisztin Macar Rapsodilerinin yanında uumlnluuml İngiliz rock grubu Queenin
efsanevi solisti Freddie Mercurynin Bohemian Rhapsodysi de bu forma ccedilok guumlzel bir
oumlrnektir
13512 Fantasie
Serbest formda genellikle doğaccedillama ccedilalınan eserlerdir
14 Ritmik Okuma (Tartım)
Bir muumlzik parccedilasını ritmini uygun olarak nota değerleriyle tekduumlze okumaya ritmik
okuma denir Diğer bir anlamda bona yapma diye adlandırılır (Bona terimi tartım kitabını
yazan yazarın isminden alıntı yapılmıştır)
Notaların seslerini dikkate almadan sadece nota değerlerinin incelenmesine ritmik
portre denir Ritim belirli bir zaman suumlrecinin kullanımını hedefleyen tempo iccedilinde
kesinleşir Ritim aynı zamanda muumlziğin karakterini de belirler
18
Her bestecinin kullandığı ritim kendine oumlzguumlduumlr ve ressamların fırccedila tekniği gibi ayırt
edicidir Genel anlamda formu etkileyen ve oluşturan faktoumlruumln ritim olduğu soumlylenebilir
19
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki muumlzik parccedilalarını ritmine ve nota değerlerine uygun olarak elle usuluumlnuuml
takip ederek tartımlarını yapınız
İşlem Basamakları Oumlneriler
Aşağıdaki birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre
isimleriyle tartımını yapınız
Elle usuumllleri doğru ve kesin hareketlerle
yapınız
Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki sekizlik ve onaltılık notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
UYGULAMA FAALİYETİ
20
Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını
yapınız
Aşağıdaki sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
21
Aşağıdaki ikilik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki sekizlik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
22
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
23
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
24
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
25
Aşağıdaki doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki notaları sekizlik es (sus)leri dikkate alarak oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını
yapınız
Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
26
Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını
yapınız
Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
27
28
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir
1 Birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
2 İkilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluuml ve isimleriyle tartımını yaptınız
mı
3 Sekizlik ve onaltılık notaların tartımını yaptınız mı
4 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
5 İkilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
6 Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
7 İkilik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
8 Doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
9 Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
10 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
11 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
12 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
13 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaların tartımını yaptınız mı
14 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
15 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
16 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
17 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
18 Doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını
yaptınız mı
19 Sekizlik esleri (susları) dikkate alarak tartımını yaptınız mı
20 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız
mı
21 Değişik değerlerdeki sesli notaların tartımını yaptınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz
29
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde
verilen bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
1 ( )Muumlzikal anlatımın en kuumlccediluumlk birimine ldquomotifrdquo denir
2 ( )Esas ezgiye eşlik eden ve devamlı tekrarlanan hareket zincirineldquotemardquodenir
3 ( )Peşrev Tuumlrk muumlziği formlarından soumlzluuml ve guumlfteli formlara verilebilecek en iyi
oumlrnektir
4 ( )Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır
5 ( )Doğadaki herhangi bir olayı veya duyguyu muumlzik diliyle anlatan eserlereldquotasvirrdquo
denir
6 ( )Rondo sonat ve suumlit Batı muumlziğinin senfonik formlarındandır
7 ( )Operanın kuumlccediluumlğuumlne operet denir
8 ( )Vals doumlnerek yapılan Alman dans muumlziğidir
9 ( )Bir bestecinin kullandığı ritim sanatccedilının ayırt edici oumlzelliklerindendir
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
30
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
Bu faliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak
muumlzikte notaları okuyup yazabileceksiniz
Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır
Muumlzik ses genişliklerini araştırınız
Solfej iccedilin gerekli temel kavramları araştırınız
Araştırma işlemleri iccedilin Internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve
yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek solfej ile ilgili oumln bilgi
edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaş veya kurslardan da bilgi edininiz
UYGULAMA FAALİYETİ
2 SES GENİŞLİKLERİ VE SOLFEJ
Muumlzikte kullanılan iki tuumlr ses vardır
İnsan sesi
Enstruumlman sesi(Bu konu ses oluşum uygulamaları moduumlluumlnde işlendi)
İnsan sesi ikiye ayrılır Erkek sesi ve kadın sesi
21 Erkek Sesi
Bas En kalın erkek sesi
Bariton Orta kalınlıkta erkek sesi
Tenor En ince erkek sesi
22 Kadın Sesi
Alto En kalın kadın sesi
Mezzosoprano Orta kalınlıkta kadın sesi
Soprano En ince kadın sesi
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
AMACcedil
ARAŞTIRMA
31
23 Solfeje Giriş
Solfej eğitimimizin şimdiye kadar ki boumlluumlmlerinde temel muumlzik kavramları ve bunlara
oumlrnekleri goumlrduumlk Moduumlluumlmuumlzuumln bu boumlluumlmuumlnde ise ağırlıklı olarak okuma parccedilalarına bol-
bol oumlrnekler vereceğiz
Solfej kısaca lsquookumarsquo demektir Notaları adlarıyla sesleriyle ve suumlreleriyle
okumaya solfej denir
231 Uumlccedil Ses Oumlğretimi
Doumlrtluumlk nota
Yuvarlak kuyruklu ve iccedili doludur Bir vuruşta okunur
İkilik nota
Yuvarlak kuyruklu ve iccedili boştur İki vuruşta okunur
32
232 Doumlrt Ses Oumlğretimi ve Buumlyuumlk İkili Aralığı Kuumlccediluumlk İkili Aralığı
İki ses arasındaki incelik kalınlık ayırımına aralık denir
Aralıkları oumllccedilmek iccedilin kullanılan oumllccedilme birimine perde denir
Batı muumlziğinde kullanılan en kuumlccediluumlk ses aralığına yarım perde denir
İki tane yarım perdeden oluşan ses aralığına tam perde denir
Moderato lsquoOrta hızdarsquo demektir Bir hız terimidir Parccedilanın orta hızda
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Monderato parccedilalarda el orta hızda (
dakikada 108-120) vurulur
Doumlneccedil iki kez okunması istenen notaların başlama yerine ileri doumlneccedil bitme
yerine geri doumlneccedil konulur Doumlneccedillerin arasında kalan notalar iki kere okunur
Parccedila yeni başlamış ise yalnız geri doumlneccedilte kullanılabilir Geri doumlneccedilten başa
doumlnuumlluumlr o boumlluumlm yine iki kere okunur
33
Allegro İtalyanca neşeli anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilabuk
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Allegro parccedilalarda el hızlıca ( dakikada
120-168) vurulur
233 Doumlrt Ses İccedilinde Son Durak Perdesi
Bir notanın altına ya da uumlstuumlne nokta konulursa o nota kısa okunur Bu noktaya da
kısaltma noktası denir
Bir notanın altına ya da uumlstuumlne ccedilizgi konulursa o nota kendi suumlresi iccedilinde uzun ve
yayık okunur Bu ccedilizgiye yayık ccedilizgisi denir
34
234 Beş Ses Oumlğretimi
Andante İtalyanca ağırca anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ağır
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Andante parccedilalarda el ağır hızda (
dakikada 76ndash108) vurulur
235 Altı Ses Oumlğretimi
Uzaktı Notaların uumlstuumlne ya da altına konulan uzatma belirtecine uzaktı denir
35
36
Largo İtalyanca geniş anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilok ağır
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Largo parccedilalarda el ccedilok ağır hızda (
dakikada 40-60) vurulur
236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi
37
Do-Mi-Sol-Do sesleri ile alıştırma
Okuma parccedilası
38
237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması
(Fa-Si Si-Fa)
Okuma parccedilası
238 Dokuz Ses Oumlğretimi
Ccedilizek Dizeğin altına ve uumlstuumlne konulan kuumlccediluumlk ccedilizgilere ccedilizek denir Kalın do
sesi ccedilizeğin uumlzerine kalın si sesi ccedilizeğin altına konulur
39
239 On Ses Oumlğretimi
2310 On Bir Ses Oumlğretimi
40
2311 On İki Ses Oumlğretimi
CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR
41
42
43
UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ
Notaları okuyup yazınız
İşlem Basamakları Oumlneriler
Notaların solfejini yapınız
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını
yapınız
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz
Parccedilaları orta hızda okuyunuz
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma
yapınız
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız
İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz
Perdelere dikkat ediniz
Bunun iccedilin monderato tekniğini
kullanınız
Bunu yaparken notanın perdelerini ve
noktalarını uygun aralıklarla
yerleştiriniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir
Notaların solfejini yaptınız mı
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml
Parccedilaları orta hızda okudunuz mu
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz
45
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen
bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur
2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir
3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir
4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır
5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır
6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı
2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı
3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız
mı
4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne
goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı
notaların tartımını yaptınız mı
9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle
oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı
12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız
mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Yanlış
4- Doğru
5- Doğru
6- Yanlış
7- Doğru
8- Doğru
9- Doğru
OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Doğru
4- Yanlış
5- Doğru
6- Yanlış
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı
İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004
YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995
Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları
İstanbul 2004
Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991
SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004
KAYNAKCcedilA
iii
ACcedilIKLAMALAR
ALAN Muumlzik Aletleri Yapımı
DALMESLEK Alan Ortak
MODUumlLUumlN ADI Muumlzikte Solfej ve Tartım
MODUumlLUumlN TANIMI
Temel muumlzik bilgisini formları ritmik okumayı ses
genişliklerini nota okumayı (solfej) tanıma ile ilgili bilgi ve
becerilerin kazandırıldığı bir oumlğrenme materyalidir
SUumlRE 4024
OumlN KOŞUL Muumlzikte Sistem ve Makamlar moduumlluumlnuuml başarmış olmak
YETERLİK Solfej ve tartım yapmak
MODUumlLUumlN AMACI
Genel Amaccedil
Gerekli akustik oumlzellikli sınıf ortamı ve donanımları
sağlandığında tekniğine uygun olarak muumlzikte solfej ve
tartım kavramlarını uygulayabileceksiniz
Amaccedillar 1 Tekniğine uygun olarak muumlzikte formlar ritmik
okuma ve tartımları okuyup yazabileceksiniz
2 Muumlzikte notaları tekniğine uygun olarak okuyup
yazabileceksiniz
EĞİTİM OumlĞRETİM
ORTAMLARI VE
DONANIMLARI
Ortam Muumlzik odası derslik
DonanımDinleme ccedilihazları sanat ve muumlzik ccedileşitlerine
ilişkin oumlrnek materyaller CD VCD nota kitap ders
notları ve diğer muumlzik kaynakları
OumlLCcedilME VE
DEĞERLENDİRME
Moduumll iccedilinde yer alan her oumlğrenme faaliyetinden sonra
verilen oumllccedilme araccedilları ile kendinizi değerlendireceksiniz
Oumlğretmen moduumll sonunda oumllccedilme aracı (ccediloktan seccedilmeli
test doğru-yanlış testi boşluk doldurma eşleştirme vb)
kullanarak moduumll uygulamaları ile kazandığınız bilgi ve
becerileri oumllccedilerek sizi değerlendirecektir
ACcedilIKLAMALAR
iv
1
GİRİŞ
Sevgili Oumlğrenci
Uumllkemizde muumlzik aleti yapımcıları guumlnuumlmuumlze kadar ccediloğunlukla usta ccedilırak ilişkisi
iccedilerisinde yetişmişlerdir Guumlnuumlmuumlzde ise bir meslek olarak tanımının konulması ve
satandartlarının belirlenmesi ccedilabaları sonucu bu meslek tanımlanmış iyi ve zevkli bir
meslek olma yolunda ccedilok hızlı ilerlemektedir
Bu moduumll muumlzik aletleri yapımı alanında yapma becerisi kadar temel muumlzik
kavramlarını da bilmeniz gereği uumlzerine hazırlanmıştır Muumlzik aletleri yapımcısı olarak solfej
ve tartımı tanıma kullanıldığı yerleri bilmek ve uygulamak sizler iccedilin ccedilok yararlı olacaktır
Muumlzik alanı sanatın vazgeccedililmez bir parccedilası olması ve insanların estetik duygularına
hitap etmesi dolayısıyla her insanın az ya da ccedilok ilişkili olduğu bir uğraştır Bu nedenledir ki
bu meslek elemanlarının işi hem ccedilok zevkli hem de zaman ve sabır gerektirdiği iccedilin zordur
Ccedilevrenizde bu mesleğin iyi ustalarının iyi bir muumlzik aleti yapma bilgi ve becerisi
yanında iyi bir solfej ve muumlzik bilgisine sahip olduklarını goumlzlemlemişsinizdir
Bu moduumlluuml hazırlarken konularımızı oumlnceki moduumlllerimizde işlediğimiz konulara bağlı
olarak toparlama ve tamamlama uumlzerine kurduk İşlenen konuları kolaylıkla anlayıp
uygulayabileceğinizi duumlşuumlnerek hazırladık
Elinizdeki bu moduumll solfej ve muumlzik bilgisinin son ve toparlayıcı parccedilasıdır
GİRİŞ
2
3
OumlĞRENME FAALİYETİndash1
OumlĞRENME FAALİYETİndash1
Bu faaliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak
muumlzikte formlar ritmik okuma ve tartımları okuyup yazabileceksiniz
Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır
Muumlzik formları nedir Oluşum evrelerini araştırınız
Tuumlrk ve batı muumlziği formlarını araştırınız
Ritmik okuma ve tartım ile ilgili temel kavramları araştırınız
Araştırma işlemleri iccedilin internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve
yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek muumlzikte formlar ve tartım
hakkında oumln bilgi edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaşlarınızdan veya kurslardan bilgi
edininiz
UYGULAMA FAALİYETİ
1 MUumlZİK FORMLARI (BİCcedilİM) VE RİTMİK
OKUMA (TARTIM)
Muumlzikal anlamda konuşma ve yazı diline benzer cuumlmlecik ve cuumlmleler vardır
Bunların birleşmesiyle form meydana gelir Her sanat dalında form vardır ve sanat yapıtları
bu form iccedilinde yerini bularak bir değer kazanır Muumlzikte formu anlamak iccedilin yapıtı sonuna
kadar dinlemek gerekir Her formun kendine oumlzguuml bir kuruluş duumlzeni vardır ve bunlar
boumlluumlmlere ayrılmıştır Bu boumlluumlmler kendi iccedillerinde boumlluumlmcuumlklerden oluşur Boumlluumlmcuumlkler
cuumlmlelerden cuumlmleler cuumlmle parccedilaları ve soumlzcuumlklerden soumlzcuumlkler de tek tek harflerden
meydana gelmiştir Bu yapı muumlzikte bir sonat boumlluumlmlerden boumlluumlmler temalar periyotlar
cuumlmleler ve motifler gibi boumlluumlmcuumlklerden en kuumlccediluumlk bir muumlzik fikri olan motif ise seslerden
oluşur
11 Muumlzik Formlarının Oumlğeleri
111 Motif
Muumlzikal anlatımın genellikle iki (bazen uumlccedil veya doumlrt) oumllccediluumlden oluşan en kuumlccediluumlk
birimine denir Bazen iki nota da bir motif oluşturur
OumlĞRENME FAALİYETİndash1
AMACcedil
ARAŞTIRMA
4
112 Figuumlr ve Koşu
Akorların eşit suumlrelerle arpejlenmesinden oluşan figuumlr esas ezgiye eşlik eden ve
devamlı tekrarlanan bir hareket zinciridir
113 Cuumlmle
Birbirini tamamlayan iki motiften oluşan ve aralarında ccediloğunlukla bir kuumlccediluumlk durak
bulunan boumlluumlmlerdir Cuumlmlenin sona ermesi ya tam karar ya da yarım karar ile yapılır Bu
tonlar esas tonda olduğu gibi dominant ya da paralel tonda da olabilir
114 Period(Doumlnem)
Muumlzik eserinin parccedilalarına lsquoperiodrsquo adı verilir Period motiflerin ritmik melodik ve
armonik olmak uumlzere sıralanışından doğar Aralarında bağlılık bulunan iki cuumlmle periodu
oluşturur Birinci cuumlmle lsquooumlncuumllrsquo ikinci cuumlmle ise lsquoardcılrsquo adını alır
115 Tema
Muumlzik eserinin ccediloğu zaman başında duyulan ilk fikir bestecinin onu işleyeceği
geliştireceği ve onun etrafında yapıtını oluşturacağı lsquoTemarsquo dır Bir muumlzik yapıtının teması
en kuumlccediluumlk bir motif ya da bir cuumlmle olabileceği gibi genişletilmiş bir cuumlmle ya da doumlnemde
olabilir
12 Tuumlrk Muumlzik Formları (Biccedilimleri)
Edebiyatta gazel destan şiir gibi birccedilok formlar (biccedilimler) olduğu gibi muumlzikte de
pek ccedilok form (biccedilimler) vardır Makam sistemine dayalı Tuumlrk muumlziğinde aynı makamdan
bestelenmiş pek ccedilok eser bulunur Ne var ki bu eserler ccedilok az benzerlik goumlsterseler de her
biri ayrı ifade tarzına sahiptirler
Makamların yapılarını oumlğrenirken bir dizileri olduğunu ve bu dizide dolaşılarak (seyir)
seslendirildiğini biliyoruz Seyir yoluyla canlandırılan makam dizileri melodik yapıya
geccediltiğinde ayrıca bazı kurallar ccedilerccedilevesinde başka makamlara geccedilki yoluyla soumlzluuml veya
soumlzsuumlz bestelenmeleri itibariyle yeni kimlikler kazanırlar
Aynı makamdan değişik bestelenmiş eserler dinleriz Ancak her eserin kendine oumlzguuml
bir uslucircbu vardır Bazıları uzun bazıları kısa bazıları ise usul-ritm youmlnuumlnden farklılıklar
goumlsterirler Farklara ait oumlrnekleri ccediloğaltabiliriz Dikkat edilmesi gereken noktalardan biri
eserlerin yalnız saz veya insan sesine goumlre (soumlzluuml) yazılıp yazılmadığıdır
Dinlediğimiz birbirinden farklı eserleri İki ana grupta toplayabiliriz
Yalnız sazlar iccedilin yazılmış eserler
Guumlftesi olan insan seslerinin okuyabileceği eserler
5
Yalnız sazların icra etmesi iccedilin yazılmış olan saz eserleri Tuumlrk muumlziği iccedilerisinde
oumlnemli bir yere sahiptir Saz eserlerini yedi ayrı boumlluumlmde inceleyeceğiz
Peşrev
Saz Semacircicircsi
Tasvir
Medhal
Taksim
Aranağme
Oyun Havası
Soumlzluuml ya da guumlfteli eserler dinicirc ve dindışı olmak uumlzere iki ana grupta toplanırlar
Genel olarak bu soumlzluuml eserler doumlrt grupta toplanırlar
Kacircr
Beste
Semacircicirc
Şarkı
Gazel
Koumlccedilekccedileler
Tuumlrkuuml
121 Peşrev
Saz eserlerinde en buumlyuumlk form peşrevdir Tuumlrk muumlziğinde fasil adı verilen takım da ilk
olarak daima peşrev icra edilir Klacircsik fasil peşrev beste ağir semai şarki yuumlruumlk semai ve
saz semaisi olarak sıralanır
Peşrevler hane adı verilen boumlluumlmlerden oluşurlar Ccediloğu zaman doumlrt hane olur Her
hanenin sonunda teslim adı verilen bir boumlluumlm bulunur Peşrevler buumlyuumlk usullerle
yapılmışlardır
Eski bazı peşrevlerin uumlccedil haneli olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Ancak bu tuumlr peşrevler
tutulmamış ve terk edilmiştir
Ayrıca teslimi olmayan peşrevlere de rastlanılmıştır Teslimi bulunmayan peşrevlerin
ilk haneleri teslim yerine ccedilalınmış olup bu tuumlr de uumlccedil haneli peşrevler gibi ilgi toplamamıştır
Oumlzellikle guumlnuumlmuumlzde rastlanılan bir icra tarzı vardır Peşrevler doumlrt haneli ve
usullerinin buumlyuumlk olmaları nedeniyle oldukccedila uzundurlar Bu nedenle birinci hane ccedilalınır
buna teslim eklenerek giriş tamamlanır Sonra programa geccedililir
Doumlrt hane ve teslimleri tamam olarak ccedilalınan peşrevler genellikle tek olarak ccedilalınan
saz eserlerinde konserlerde olur Belirli suumlresi olan bir fasıl bir koro veya bir solistin
programından oumlnce doumlrt haneli peşrevler ccedilalınmaz Bir hane bir teslimden sonra ikinci esere
geccedililir
6
Bir hanenin sonunda teslime geccedililecek yerde guumlccedilluuml bulunur Teslim ise makamın
bitişi olduğundan durak perdesi ile son bulur
O halde peşrevlerde dikkat edilmesi gereken kısımları uumlccedil boumlluumlmde inceleyebiliriz
1211Peşrevlerde Hane
Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır
Birinci hane makama giriştir Makam dizisinin seslerinde dolaşıldıktan sonra
teslim hanesine geccedililir Teslim hanesinde makam dizisinin sesleri kullanılarak
durak-karar yapılır
İkinci hanede ise yakın makam dizilerine geccedilkiler yapılır Tekrar teslim
ccedilalınarak uumlccediluumlncuuml haneye geccedililir
Uumlccediluumlncuuml hanede asıl makam dizisinin dışına ccedilıkılarak değişik ses ve diziler
kullanılır Bu kısma meyan adı verilir Meyanda genellikle tiz seslerde
dolaşılır Tekrar teslim hanesi ccedilalınarak doumlrduumlncuuml haneye geccedililir
Doumlrduumlncuuml hane asıl makam seslerine doumlnuumlşuuml sağladığı gibi değişik geccedilkiler de
yapılabilir Bu boumlluumlmden sonra teslim hanesi ccedilalınır Boumlylece peşrev
tamamlanmış olur
Yukarıda her hanenin sonunun sesleri teslim hanesine bağlayan nitelikteki seslerden
oluştuğunu ve teslime geccedilişi sağlayan sesin guumlccedilluuml perdesi olduğunu belirtmiştik Bazen bu
sesin guumlccedilluuml perdesi olmaz Durak sesi veya bir başka perde de olabilir Eserin bitimi teslim
hanesinin sonunda olduğuna goumlre hanelerin sonuna gelen durak sesleri asma karar
muvakkat durak tan başka bir ses değildir
1212 Teslim
Peşrevlerde teslim haneleri genellikle serbest yapılır Hemen hemen peşrevlerin en
guumlzel boumlluumlmuumlnuuml oluşturur Teslim haneleri besteci tarafından oumlzenle yapılmış nağmelerden
oluşur Parlak ve canlı boumlluumlmlerdir
1213 Usul
Peşrevler ccediloğunlukla buumlyuumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Devr-i kebir en fazla kullanılan
usulduumlr 28 zamanlı devr-i kebir usuluuml yazılırken 44 luumlk olarak boumlluumlmlere ayrılır Usul
tamamlanınca iki ccedilizgiyle usuluumln bittiği belirtilir Ccedilok az sayıda sofyan usuluuml ile de
bestelenmiş peşrevler vardır
122 Saz Semaisi
Fasılların en sonunda ccedilalınan saz eserine verilen addır Peşrev gibi saz semaileri de
doumlrt haneli olarak boumlluumlmlere ayrılır Her hanenin sonunda teslim bulunur
Saz semaileri peşrevlerin tersine kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Saz semailerinin ilk
uumlccedil hanesi (10 8) lik aksak semai usuluuml ile oumllccediluumllmuumlştuumlr Doumlrduumlncuuml hane ise ccedileşitli usullerden
yapılabilir Semai yuumlruumlk semai devr-i hindi aksak curcuna gibi
7
Teslim boumlluumlmuuml (10 8) lik aksak semai usuluuml ile oumllccediluumllmuumlştuumlr
İlk uumlccedil hane peşrevler gibi giriş geccedilki gibi oumlzellikleri yansıtır Doumlrduumlncuuml hane ise
serbest olup melodi ve usul youmlnuumlnden bestecinin isteğine kalmıştır
Peşrev ve saz semailerinin teslim boumlluumlmlerine girilecek yerde bağlantı bazen
makamın guumlccedilluumlsuumlnde bazen de durakta asma kalış olarak yapılır
Saz semaileri fasıl sonlarında ccedilalınabildiği gibi tek saz icralarında da yer alabilir Saz
semaileri ritmik ve serbest bir yapıya sahip olduklarından bestekacircrların daha ccedilok uumlstuumlnde
durdukları bir form olmuştur
123 Tavsir
Bir olayı doğadaki herhangi bir olayı veya bir duyguyu muumlzik diliyle anlatan saz
eserlerine tasvir adı verilir
Ccedilok geniş kapsamlı olmasına rağmen ccedilok az yazılan tasvir tuumlruuml eserlerin usuluuml ritmi
bestekacircrın arzusuna kalmıştır Peşrev ve saz semaileri gibi belirli haneleri yoktur Konunun
durumuna goumlre birden fazla haneleri bulunabilir
124 Medhal
Genellikle bir topluluğun programı başlamadan toplu halde sazların ccedilaldığı kuumlccediluumlk saz
eserlerine medhal adı verilir
Medhallerin hane ve teslim gibi boumlluumlmleri kaideleri yoktur Ccedilalınacak makama
girinceye kadar serbest olarak bestekacircrın duyuşuna goumlre 16 ile 32 oumllccediluumlluumlk boumlluumlmlerde
olabilir
Medhallerin en buumlyuumlk oumlzelliği peşrev ve saz semailerinde bulunan hane ve teslim
kaidelerinin olmaması serbest icra edilmesidir Yine bu iki formdan farkı fasıllardan oumlnce
ccedilalınmamasıdır
Medhal tek bir sazla yapılan taksim formunun derli toplu bir usule uydurulmuş nota
ile ccedilalınan değişik bir şeklinden ibarettirMedhalin tarihccedilesi pek eski değildir Son devir
bestelkacircrları tarafından yazılmış ve benimsenmiştir Guumlnuumlmuumlzde bu form uumlzerinde uğraşan
bestekacircrların başında Prof Dr Sayın Alacirceddin YAVAŞCcedilA gelir
125 Taksim
Tek bir sazla makamların ses dizilerinde dolaşmaya Taksim adı verilir Bu formun
Batı muumlziğinde karşılığı impruvizedir
8
Taksim bir saz eserine veya bir şarkıya başlanılmadan oumlnce icra edilecek makamın
seslerinde guumlzel nağmelerle dolaşmaktır
Taksim yapılırken girilecek makamın guumlccedilluumlsuuml asma kalışı ve durağı oumlzellikle
belirtilir O halde taksim usule uyulmadan icra edilecek eserin makamına usuluumlne uslucircbuna
uygun bir şekilde bir seyir ile durak sesinin bağlantısından oluşur denebilir
Tuumlrk Muumlziğinde bir eserin icrasına geccedilmeden oumlnce taksim yapmak adet olmuştur
Taksim yapmakla meşhur olmuş pek ccedilok saz sanatccedilılarımız vardır Tanburicirc Cemil Bey bu
konuda virtuumloumlz seviyesine ulaşmış bir sanatkacircrdır Guumlnuumlmuumlzde ise tanbucircricirc Necdet YAŞAR
ucircdicirc Cinuccedilen TANRIKORUR ucircdicirc Necati CcedilELİK Neyzen Niyazi SAYIN ve kemenccedilede
İhsan OumlZGEN oumlnde gelen isimlerdir
126 Aranağme
Bazı eserlere başlanırken hemen girişte yalnız sazların ccedilaldığı kuumlccediluumlk bir boumlluumlm
bulunur Buna giriş muumlziği yaygın bir deyimle de aranağme adı verilir
Bir eserin başında olduğu kadar ortasında ve sonunda bulunan aranağmelere de
rastlanır İki kıtalı bir şarkıda eserin ortasında kıtaları arasında bir aranağme bulunabilir
veya hiccedil olmayabilir
Aranağmelerin oumlzelliği eserin ruhuna uygun aynı ritm ve karakterde eseri
tamamlayıcı nitelikte olmasıdır
Eski eserlerin birccediloğunda aranağme bulunmazdı Guumlnuumlmuumlzde ise aranağmesiz pek az
eser şarkı yapılmaktadır
Oumlzellikle son devirlerde yapılan şarkıların her satırında iki guumlfteyi birbirine bağlayan
bir veya birkaccedil oumllccediluumlluumlk muumlzik nağmeleri bulunur Bu tuumlr muumlzik parccedilaları sadece iki cuumlmleyi
birbirine bağlayan nağmelerdir Aranağme değildirler
127 Oyun Havaları
İnsanlarda coşku uyandıran yalnızca sazların ccedilaldığı saz eserlerine oyun havası adı
verilir Tuumlrk Muumlziğinde ritim unsuru oumlnemli olan bir ccedileşittir Kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlş olan
oyun havaları mahalli dans ve oyunlar iccedilin de yazılmıştır
Ccediliftetelli zeybek longa sirto horon hora bar halay koumlccedilekccedile gibi pek ccedilok şekilleri
vardır
128 Kacircr
Eski bestecilerin uumlzerinde oumlnemle durdukları ustalıklarını goumlsterdikleri bir beste
formudur Genellikle peşrevden hemen sonra icra edilir Geniş kapsamlı bir beste tarzı
9
olduğundan buumlnyesinde değişik usuller ccedilokccedila kullanılır Bu usul değişiklikleri esere farklı bir
canlılık kazandırır
Kacircr icrasından sonra beste formu icra edilir Kacircrlar buumlyuumlk usullerle olduğu gibi kuumlccediluumlk
usullerle de oumllccediluumllmuumlş ve bestelenmişlerdir
Beste formundan bir diğer farkı da terennuumlmlerinin serbest oluşlarıdır Eserin baş
kısmında ccediloğunlukla terennuumlm bulunabilir
Kacircr tarzında bestelenmiş eserler bazen uzunluk ve kısalıklarına goumlre değişik isimlerle
anılırlar kacircr kacircrccedile kacircr-i nev kacircr-i natik gibi isimler eserlerin yapısını anlatır
Kacircr genellikle terennuumlmle başlayan geniş kapsamlı bazı usullerin kullanıldığı uzun
eserlere verilen isimdir
Kacircrccedile kacircrdan daha kısa ve oumlzelliklerini daha oumlz anlatım belirten eserlere verilen
isimdir
Kacircr-ı nev değişik usullerin kullanıldığı bir formdur Kacircrdan ccedilok farkı yoktur
Kacircr-ı natık kacircr ve kacircrccedileden usul ve guumlfte youmlnuumlnden hemen ayrıcalik goumlsterir Kacircr-ı
natıkların guumlftelerinin hemen her satırında değişik usullere rastlanılabilir Kacircr-ı natıklar
başladıkları makamın ismi ile anılırlar Rast kacircr-i natik neva kacircr-i natik gibi Kacircr-ı natık
bitişte başladığı makam seslerine doumlnerek karar verir
Her satırda değişik usullere rastlanıldığı gibi her satırda değişik makamlara geccedililmesi
kacircr-ı natıkların oumlzelliğidir Her satır icra edilirken geccedililen makamın ismi belirtilir
Kacircr tuumlruuml eserler guumlnuumlmuumlzde hemen hemen hiccedil yapılmamaktadır Eski bestekacircrlarımız
bu form uumlzerinde titizlikle durmuşlar ve ccedilok guumlzel eserler yapmışlardır
129 Beste
Genellikle beste denilince herhangi bir muumlzik eserini duumlşuumlnuumlruumlz Beste bestelemek
bestekacircr birbirine yakın kelimelerdir
Beste Bir muumlzik eseri
Bestekacircr Bir muumlzik eserini besteleyen muumlzisyen
Bestelemek Bir muumlzik eserini yapmak yazmak
Beste kelimesinin geniş tanımının yukarıda yazıldığı gibi olmasına karşın Tuumlrk
musikisindeki karşılığı yeri daha başkadır
Beste kacircr formundan sonra en geniş kapsamlı muumlzik eseridir
10
Beste doumlrt haneli olarak yapılır Her hane bir mısra demektir Şu halde bestelerin
guumlfteleri doumlrt mısralıdır Her mısranın sonunda terennuumlm adı verilen kelime olarak pek
anlamı olmayan ancak melodi youmlnuumlnden ccedilok guumlzel olan nağmeler bulunur
Peşrevlerde de her hanenin sonunda teslim kısmının bulunduğunu hatırlayalım
Peşrevlerdeki teslim kısmının yerini bestelerde terennuumlmler almıştır diyebiliriz
Terennuumlm Beste formundaki eserlerde mısra sonlarına eklenen anlamlı
anlamsız ancak melodik yapısı olan boumlluumlmlere verilen addır Terennuumlmler hece
kelime veya birkaccedil kelimeden meydana gelebilir
Ye-le-li-la-ta-ne-dil-dir-ten-ni-canım-ruhum-gel serv-i revanım- ruh-i revanım-canım
efendim vs gibi soumlzcuumlkler sıkccedila kullanılır
İkaacirc Bestelerin terennuumlmlerinin ritmik melodilerle yapılarına veya başka bir
ifadeyle bestelerdeki terennuumlmlerin muntazam bir tempo ile yapılmasına ikaacirc
adı verilir Terennuumlmlerde kullanılan hecelerin anlamı pek yoktur
Her hanenin mısranın sonunda ccedilalınan terennuumlm aynıdır Bu nedenle terennuumlmlerin
melodilerinin ccedilok guumlzel olmasına bestekacircrlar oumlzellikle oumlzen goumlsterirler
Terennuumlmlerde kullanılan guumlzel soumlzlerin bazılarının anlamı da vardır Canım ruhum
gibi kelimelerin yanısıra bazı bestekacircrlar ilgi duydukları kişilerin adlarını da terennuumlmlerde
kullanmışlardır Sultanım mihribanım gibi
Doumlrt haneli olan bestelerin birinci mısrasına zeminhane adı verilir Zeminhanelere
eserin makamına ait dizi belirtilerek başlanır Makamın oumlzellikleri goumlsterilerek zemin
hanenin son kısmında terennuumlme geccedililir Terennuumlmuumln bittiği yerde birinci mısranın son
kelimeleri tekrar edilerek durak sesinde karar verilir Bu şekilde birinci mısra yani
zeminhane bitmiş olur
İkinci hane ikinci mısranın okunmasıyla goumlsterilir Ancak soumlzler ikinci mısraya ait
olmakla beraber melodi birinci mısranın tekrarıdır
Demek ki birinci mısra ve guumlfte okunacak tekrar başa doumlnuumllerek aynı melodi ile ikinci
mısra ve terennuumlm icra edilecektir
İkinci haneye nakarathane adı verilir
Uumlccediluumlncuuml mısra meyan adını alır Meyan eserin en oumlnemli boumlluumlmlerinden birini
oluşturur Bu boumlluumlmde ccedileşitli geccedilkiler genişlemeler goumlsterilir Bitiş yine terennuumlmle olur
Doumlrduumlncuuml hane ise yine başa doumlnuumllerek son mısra olarak zeminhanenin melodileri
ile okunur Ayrıca melodisi yoktur Besteler terennuumlm hanelerinin icrasıyla son bulur
11
1210 Semacirci
Tuumlrk musikisinde beste formundan sonra gelen değişik bir beste tarzıdır Semainin
tarifi bu şekilde olmasına rağmen değişik iki tuumlr semai vardır
Ağır Semai
Yuumlruumlk Semai
Ağır Semailer beste formundan hemen sonra fasıllardaki sıraya goumlre yer alırlar
Adından da anlaşıldığı gibi yapısı ağır etkili bir formdur Kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir
Ağır semailerde kullanılan usuller 10 4 luumlk ağır aksak semai 10 8rsquolik Aksak Semai
ve 6 2rsquolik ağır sengin semaidir
Ağır semailer yapı itibariyle beste formunu andırırlar Hane terennuumlm gibi boumlluumlmler
bestede olduğu gibi semailerde de bulunur Ancak kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Kuumlccediluumlk
usullerle yapılmalarından dolayı ağır semailer daima bestelerden sonra ikinci sırayı alırlar
Fasıldaki sıraya goumlre (peşrev beste) formlarından sonra sıralanan ağır semaiden sonra
şarkı formu gelir
Fasıl icrasında şarkılardan sonra tekrar semai formuna doumlnuumlluumlr Ancak bu sıradaki
Semailer ağır semai adını taşımazlar Bu tuumlr semailere yuumlruumlk semai adı verilir
Yuumlruumlk semailer yuumlruumlk semai adı verilen usulle oumllccediluumllmuumlşlerdir Genellikle 6 4rsquo luumlk
bazen de 6 8rsquolik oumllccediluuml ile belirtilir
Yuumlruumlk semailerin yapıları ağır semailere goumlre daha hareketli ve canlıdır Hane ve
terennuumlmler ağır semailerde olduğu gibidir
Yuumlruumlk semai icrasından sonra Saz Semaisi icra edilir Bu şekilde fasıl tamamlanmış
olur Tuumlrk muumlziğinde peşrev kacircr beste ağır semai şarki yuumlruumlk semai ve saz semaisinden
meydana gelen fasıllara takım adı verilir
Tuumlrk muumlziğinde bir makamın kabul edilebilmesi iccedilin bu şekilde bir takım oluşması
şarttır
1211 Şarkı
Tuumlrk muumlziğinde kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllen soumlzluuml terennuumlmsuumlz doumlrt haneli eserlere
Şarkı adı verilir Genellikle doumlrt mısralık guumlftelerden meydana gelen şarkılar doumlrt hane
olarak bestelenir Birinci hane zernin adını alır Bu hane esas makam dizisinin seslerinin
goumlsterildiği boumlluumlm olup şarkılarda giriş boumlluumlmuumlnuuml oluşturur
İkinci hane nakarat adını alır Bu kısımda genellikle yakın makam dizilerine geccedilkiler
bulunur Nakaratların bitiş kısmında adını taşıdığı makam dizisinin sesleri ile karar bulunur
12
Uumlccediluumlncuuml hane meyan adını alır Meyanda esas makam dizilerinde dolaşıldığı kadar
genellikle tiz perdelerde dolaşılır ve geccedilkiler yapılır
Doumlrduumlncuuml hane ise ikinci satır melodisi ile doumlrduumlncuuml satırın okunmasından oluşup
nakarat adını taşır
Şarkılarda Yapı
Şarkıların genellikle doumlrt haneden oluştuğunu yukarıda belirtmiştik Doumlrt mısralı
şarkıların her satırı bir haneyi oluşturur
Her satır ccediloğunlukla birer defa bestelenir İkişer defa okunur Bu satırların sonunda
dolaplar bulunur
Yukarıda da accedilıklandığı gibi ikinci ve doumlrduumlncuuml hanelerin (satırların) besteleri aynıdır
Bazen de her satır veya bazı satırlar ikişer kere bestelenirler Bu durumda ilgili satır
okunur Bitiminde aynı soumlzler yeni bir melodi ile tekrar edilir ve doğrudan bir sonraki satıra
bağlantı yapılarak geccedililir
Klacircsik Tarzda Bestelenmiş Her Satırı Bir Defa Olan Şarkı Formu
Birinci satırda esas makama giriş yapılır Zemin mısrası okunarak sonda dolap
kısmında karar sesine inilir Başa doumlnuumllerek aynı satır tekrarlanır Ancak bu defa sona
gelindiğinde birinci dolap yerine ikinci dolap okunarak ikinci mısraya (satıra) geccedililir
Nakarata geccediliş sesi genellikle guumlccedilluuml sesi ile goumlsterilir
Nakarat ilk satır gibi iki defa tekrar edilir Satır sonundaki dolap hanesinin birinci
boumlluumlmuumlnde guumlccedilluuml sesi ile satırın başına doumlnuumlleceği belirtilir Dolabın ikinci boumlluumlmuuml ise
makamın ana sesleri ile inilen karar sesinin bulunduğu boumlluumlmduumlr Karar sesinin burada
bulunmasının sebebi şarkıların nakarat sonlarında bitmesindendir
Meyan boumlluumlmuumlne geccediliş ise bu durak sesinin goumlsterilmesiyle olur Genellikle tiz
seslerle meyanı yapılan şarkılarda ikinci defa tekrar tiz durak sesinin doumlnuumlş boumlluumlmuumlnde
goumlsterilmesiyle olur İkinci defa meyanın okunmasıyla guumlccedilluuml sesi goumlsterilerek nakarata
geccedililir Doumlrduumlncuuml hane ise ikinci satır melodisinin tekrarıdır Şarkının bitişi nakaratın
sonunda bulunan bitiş sesi (durak) ile olur
Guumlnuumlmuumlzde şarkılar genellikle klasik tarzın dışında serbest bir anlayışla
bestelenmektedir Bu tarz şarkılara fantezi eserler adı verilmektedir
Zemin hanesi bir defa bestelendiği gibi iki ayrı melodi ile iki defa bestelenebilir Veya
yalnızca meyan kısmı iki defa bestelenmiş şarkılar da bulunmaktadır
Şarkı formu ccedilok işlenmiş ve en sevilen beste tarzıdır Kuumlccediluumlk usullerle yazılmış
olmalarına karşılık serbest usulsuumlz boumlluumlmleri olan şarkılar da ccediloktur
13
Şarkılarda Usul
Şarkılar daima kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Her ne kadar 15 zamanlıya kadar kuumlccediluumlk
usuller varsa da şarkılar ccediloğunlukla 10 zamanlıya kadar olan usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir
Şarkılar kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllduumlğuuml iccedilin Beste ve Semailere oranla etkileri daha
başkadır Usullerinin kuumlccediluumlk olmaları gereği daha ritmik ve hareketli bir yapıya sahip
olmalarının yanı sıra beste ve semailer kadar ağırbaşlı hatta onlardan daha ağır yapılı
şarkılara rastlanır
1212 Gazel
Saz muumlziğindeki taksimin insan sesi ve soumlzle yapılanıdır Herhangi bir usule bağlı
değildir Serbest okunur 2-4 veya daha fazla mısrayı belli bir makam anlayışı iccedilinde
melodilerle soumlyleyerek sesle taksim etmektir
Oumlnceden hazırlık yapılmadan sanatccedilının o anki ilhamına bağlıdır Buna ldquoirticalrdquo de
denir Guumlfteden ayrı olarak lsquorsquoof lsquorsquo lsquorsquoamanrsquorsquo lsquorsquomedetrsquorsquo lsquorsquoeyrsquorsquo gibi uumlnlemler de ilave edilebilir
fakat bunların fazlası hoş karşılanmaz Gazel başlı başına yapılabildiği gibi şarkının arasına
da konulabilir Soumlzler genellikle gazel tarzından seccedililebildiği gibi başka bir tarzdan da
alınabilir
1213 Koumlccedilekccedileler
Genellikle aynı makamda yuumlruumlk hareketli şarkı ve tuumlrkuumllerin uzun aranağmelerle
birbirine bağlanmasından meydana gelmiş aynı zamanda ccedilengi ve koumlccedilek takımlarının oyun
oynamaları iccedilin duumlzenlenmiş bir muumlzik tuumlruumlduumlr Koumlccedileklerde şarkılar ve tuumlrkuumller genellikle
kendi yapıları ile kullanılmıştır
1214 Tuumlrkuuml
Şehir dışındaki koumly ve kasabalarda oturan halkın bağlama cura divan sazı zurna
davul darbuka kaval kemenccedile kabak kemane vs Gibi muumlzik aletleriyle ccedilalıp soumlyledikleri
kendine has youmlresel oumlzelliklere sahip olan soumlzluuml muumlziktir Anonimdir (Bestecisi ve yazarı
belli olmayan halkın malı) Soumlzler halk edebiyatından alınmış olup edebi değer taşıyan hece
vezni ile yazılmış şiirlerdir
13 Batı Muumlziği Formları
Batı muumlziği formlarını 5 ana başlık altınca inceleyebiliriz
Buumlyuumlk formlar
Senfonik formlar
Vokal formlar
Polifonik formlar
Oumlzguumln formlar
14
131 Buumlyuumlk Formlar
1311 Sonat
İlk kez CPE BACH tarafından temelleri atılan ve en oumlnemli formdur Senfoniler
quartetler ve quintetler hep sonat formunda yazılır Sonat formu gelişimi iccedilinde farklılık
goumlstermiştir Beethoven ve Haydn doumlneminde iyice oturan sonat formu Chopin ile birlikte
değişime uğramıştır Genellikle solo sonatlar meşhurdur Oumlrneğin Beethoven yazdığı 32
piyano sonatıyla bu formun ustalarındandır Ayrıca Haydn Chopin gibi besteciler de guumlzel
sonatlar yaratmışlardır
1312 Rondo
Adından da anlaşılacağı gibi bir boumlluumlmuumln suumlrekli tekrarlanmasıyla oluşur Oumlrneğin A
B ve A boumlluumlmlerinden oluşan bir esere yeni bir C boumlluumlmuuml eklenmesi ve tekrar başa yani A B
A boumlluumlmuumlne doumlnuumllmesiyle kuumlccediluumlk rondo formu oluşur A B A C A B A D E A B A buumlyuumlk
rondo formuna oumlrnek olabilir Klasik doumlnemde sonatların son boumlluumlmlerinde kullanılmıştır
1313 Varyasyon
Tema ve ccedileşitlerinden oluşan bu form aslında ağır tempolu dans şarkıların tekrarı
sırasında yapılan kuumlccediluumlk değişikliklerden doğmuştur Varyasyon formunun temeli 4-8
oumllccediluumlden oluşur
1314 Suumlit
Saz muumlziği alanında en eski biccedilimlerden biri olan suumlit şarkı biccediliminde 4-6
boumlluumlmlerden meydana gelmiş bir sıra danstır Sonat ve senfonilerin atası sayılır
132 Senfonik Formlar
1321 Konccedilerto
Konccedilerto genellikle solo bir ccedilalgıya bir oda orkestrasının veya bir senfoni
orkestrasının eşlik etmesiyle gerccedilekleşir Solo ccedilalgı tuumlm teknik zorlukların uumlstesinden
gelebilecek bir kişi tarafından ccedilalınır Solo ccedilalgıya orkestra eşlik eder Genellikle tek bir
ccedilalgı iccedilin yazılan konccedilertolar vardır fakat birden fazla ccedilalgı iccedilin yazılmış konccedilertolar da
vardır(Vivaldi - 2 viyolonsel konccedilertosu) Konccedilertolar dinleyicinin en ccedilok tercih ettiği
muumlzik formudur
1322 Senfoni
Orkestra iccedilin sonat formunda yazılmış genellikle doumlrt boumlluumlmden oluşan yapıtlardır
Senfoni uzun bir şiir niteliğindedir4 boumlluumlmluuml olduğundan oldukccedila uzun suumlren senfoniler
vardır Oumlrneğin Beethovenın 9 senfonisi 1 saate yakın bir suumlrede tamamlanır Başta Franz
Liszt Antonin Dvorak ve Bedrich Smetana gibi besteciler senfoniyi tek boumlluumlm halinde ele
15
almışlardır Franz Lisztin ilk kez gerccedilekleştirdiği tek boumlluumlmluuml senfoni formuna senfonik şiir
adı verilir
1323 Uvertuumlr
Giriş muumlziği anlamındadır Genellikle bir suumlitin veya operanın girişinde ccedilalınır
Genellikle kısa tutulan uvertuumlrlerin yanında uzun ve tek başına eser olan uvertuumlrler de vardır
Oumlrneğin Tschaikovskynin 1812 uvertuumlruuml ve Beethovenın ldquoLeonore Uvertuumlruumlrdquo
133 Vokal Formlar
1331 Opera
Solistleri korosu orkestrası kostuumlmuuml sahnesi ışığı ve dramatik oyunu ile muumlziğe
uyarlanmış tiyatrodur Tarihte ilk opera Rinuccinin Dafne operasıdır
1332 Operet
Operanın kuumlccediluumlğuumlne denir
Oratoryo
Dinsel ve kutsal konuların koro ve solistler tarafından orkestra eşliğinde
soumlylenmesidir Dekor kostuumlm ve sahneleme yoktur
134 Polifonik (Ccedilok Sesli) Formlar
1341 Kanon
Kanon taklit temeline dayanır Aynı ezgi iki veya daha ccedilok ses partisi tarafından
birbiri ardından başlayarak tekrarlanır Ccedilember kanonda ses partileri aynı anda
duyulduklarında birbiriyle uyumludur İlk başlayan partiye oumlncuuml yanıt veren partiye artccedilı
denir
1342 Fuumlg
Fuumlg taklit etmek anlamındadır Eserin ana teması farklı tonlarda tekrarlanır Tabi bu
kontrpuan tekniğiyle yapılır Temanın tonu mutlaka ana tonun birinci doumlrduumlncuuml ve beşinci
dereceleriyle ilişkili olmalıdır aksi halde eserin taklit edilmesinde hatalar olabilir Fuumlg
tekniğini mutlaka oumlrnekleri inceleyerek oumlğrenmek gerekir Bachın fuumlgleri bu konu iccedilin
uygun seccedilenektir
16
1343 Fuumlgato
Fuumlg tarzında fakat fuumlg kurallarına uymadan gelişen temalardan oluşur Fuumlgatoda
fuumlguumln sergi boumlluumlmuumlnuumln ardından gelişme boumlluumlmuuml başlar Mozartrsquoın Jupiter Senfonisirsquonin son
boumlluumlmuuml bu tarzda yazılmıştır
1344 Fuumlgetta
Fuumlgetta tam bir fuumlg gelişmesi olmayan kısa fuumlg biccedilimidir
135 Oumlzguumln Formlar
Batı muumlziğinde bilinen 30rsquodan fazla oumlzguumln form tuumlruuml vardır Bunların bilinen belli
başlı birkaccedilı şunlardır
1351 Preluumlt
Uvertuumlr gibi bir giriş parccedilasıdır Ancak oumlzellikle Chopin ve Rachmaninoff gibi
besteciler preluumlt tek başına bir parccedila olarak duumlşuumlnmuumlşlerdir Chopinin 24 preluumlt buna
oumlrnektir
1352 Arya
Arya Latincede şarkı veya melodi kelimesinden gelir Belirli bir kalıp iccedilinde orkestra
eşliğinde soumlz ve muumlziğin birleşmesidir A-B-A formunda yazılır
1353 Bolero
Bolero İspanyol Kastilya ve Andalusiarsquonın milli dansıdır Bu dans tef kastanyet ve
bazen de gitar eşliğinde yapılır Allegretto tempoda ve frac34 luumlk oumllccediluumldedir
1354 Capricco
İtalyanca keccedili anlamına gelir Muumlzikte belli bir planı olmayan serbest doğaccedillama ya
da fantezi tarzı neşeli değişken mizaccedil sergileyen kaprisli karakterdeki bir tuumlruumln adıdır
1355 Etuumlt
Ccedilalgı muumlziğinde karşılaşılan teknik guumlccedilluumlklere hazırlanmak amacıyla bestelenen
alıştırma parccedilalarıdır Oumlğrencilerin tekniğini geliştirmeleri iccedilin bestelenmiştir
1356 Marş
Yuumlruumlmeye eşlik eden ritim oumlğesi guumlccedilluuml ccedilok eski muumlzik tuumlrlerinden biridir Ccedileşitli
amaccedillara youmlnelik yazılan marşlar genel olarak 4 gruba ayrılır Bunlar cenaze marşı ağır
marş hızlı marş ve ccedilok hızlı marştır
17
1357 Vals
Almanca doumlnmek anlamına gelir Uumlccedil zamanlı birinci vuruşu kuvvetli doumlnerek yapılan
Alman dans muumlziğidir
1357 Ballade
Genellikle acı ve huumlzuumln gibi duyguların anlatımında kullanılan ve ccedilok ezgiden oluşan
lirik parccedilalardır
1358 Nocturne
Gece muumlziği demektir Serbest formda yazılır Karakteri huumlzuumlnluuml bazen de canlıdır En
uumlnluuml noktuumlrn bestecisi Chopindir
1359 Romance
Soumlzluuml ve soumlzsuumlz yazılabilir Noktuumlrn ve balad gibi konusu huumlzuumln ve aşktır Serbest
formda yazılır
13510 Serenade
Değişik anlamlarda kullanılır En ccedilok bilinen anlamı sevgilinin penceresinin oumlnuumlnde
soumlylenen doğaccedillama aşk şarkısıdır Genellikle soumlzluuml olur fakat soumlzsuumlz yazılmış serenatlarda
vardır Serbest bir formda yazılır
13511 Rhapsody
Ezgileri ccediloğunlukla halk ezgisi olan ve birccedilok temanın birleşmesinden oluşan serbest
bir muumlzik formudur Lisztin Macar Rapsodilerinin yanında uumlnluuml İngiliz rock grubu Queenin
efsanevi solisti Freddie Mercurynin Bohemian Rhapsodysi de bu forma ccedilok guumlzel bir
oumlrnektir
13512 Fantasie
Serbest formda genellikle doğaccedillama ccedilalınan eserlerdir
14 Ritmik Okuma (Tartım)
Bir muumlzik parccedilasını ritmini uygun olarak nota değerleriyle tekduumlze okumaya ritmik
okuma denir Diğer bir anlamda bona yapma diye adlandırılır (Bona terimi tartım kitabını
yazan yazarın isminden alıntı yapılmıştır)
Notaların seslerini dikkate almadan sadece nota değerlerinin incelenmesine ritmik
portre denir Ritim belirli bir zaman suumlrecinin kullanımını hedefleyen tempo iccedilinde
kesinleşir Ritim aynı zamanda muumlziğin karakterini de belirler
18
Her bestecinin kullandığı ritim kendine oumlzguumlduumlr ve ressamların fırccedila tekniği gibi ayırt
edicidir Genel anlamda formu etkileyen ve oluşturan faktoumlruumln ritim olduğu soumlylenebilir
19
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki muumlzik parccedilalarını ritmine ve nota değerlerine uygun olarak elle usuluumlnuuml
takip ederek tartımlarını yapınız
İşlem Basamakları Oumlneriler
Aşağıdaki birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre
isimleriyle tartımını yapınız
Elle usuumllleri doğru ve kesin hareketlerle
yapınız
Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki sekizlik ve onaltılık notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
UYGULAMA FAALİYETİ
20
Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını
yapınız
Aşağıdaki sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
21
Aşağıdaki ikilik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki sekizlik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
22
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
23
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
24
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
25
Aşağıdaki doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki notaları sekizlik es (sus)leri dikkate alarak oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını
yapınız
Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
26
Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını
yapınız
Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
27
28
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir
1 Birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
2 İkilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluuml ve isimleriyle tartımını yaptınız
mı
3 Sekizlik ve onaltılık notaların tartımını yaptınız mı
4 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
5 İkilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
6 Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
7 İkilik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
8 Doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
9 Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
10 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
11 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
12 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
13 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaların tartımını yaptınız mı
14 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
15 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
16 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
17 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
18 Doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını
yaptınız mı
19 Sekizlik esleri (susları) dikkate alarak tartımını yaptınız mı
20 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız
mı
21 Değişik değerlerdeki sesli notaların tartımını yaptınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz
29
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde
verilen bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
1 ( )Muumlzikal anlatımın en kuumlccediluumlk birimine ldquomotifrdquo denir
2 ( )Esas ezgiye eşlik eden ve devamlı tekrarlanan hareket zincirineldquotemardquodenir
3 ( )Peşrev Tuumlrk muumlziği formlarından soumlzluuml ve guumlfteli formlara verilebilecek en iyi
oumlrnektir
4 ( )Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır
5 ( )Doğadaki herhangi bir olayı veya duyguyu muumlzik diliyle anlatan eserlereldquotasvirrdquo
denir
6 ( )Rondo sonat ve suumlit Batı muumlziğinin senfonik formlarındandır
7 ( )Operanın kuumlccediluumlğuumlne operet denir
8 ( )Vals doumlnerek yapılan Alman dans muumlziğidir
9 ( )Bir bestecinin kullandığı ritim sanatccedilının ayırt edici oumlzelliklerindendir
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
30
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
Bu faliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak
muumlzikte notaları okuyup yazabileceksiniz
Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır
Muumlzik ses genişliklerini araştırınız
Solfej iccedilin gerekli temel kavramları araştırınız
Araştırma işlemleri iccedilin Internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve
yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek solfej ile ilgili oumln bilgi
edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaş veya kurslardan da bilgi edininiz
UYGULAMA FAALİYETİ
2 SES GENİŞLİKLERİ VE SOLFEJ
Muumlzikte kullanılan iki tuumlr ses vardır
İnsan sesi
Enstruumlman sesi(Bu konu ses oluşum uygulamaları moduumlluumlnde işlendi)
İnsan sesi ikiye ayrılır Erkek sesi ve kadın sesi
21 Erkek Sesi
Bas En kalın erkek sesi
Bariton Orta kalınlıkta erkek sesi
Tenor En ince erkek sesi
22 Kadın Sesi
Alto En kalın kadın sesi
Mezzosoprano Orta kalınlıkta kadın sesi
Soprano En ince kadın sesi
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
AMACcedil
ARAŞTIRMA
31
23 Solfeje Giriş
Solfej eğitimimizin şimdiye kadar ki boumlluumlmlerinde temel muumlzik kavramları ve bunlara
oumlrnekleri goumlrduumlk Moduumlluumlmuumlzuumln bu boumlluumlmuumlnde ise ağırlıklı olarak okuma parccedilalarına bol-
bol oumlrnekler vereceğiz
Solfej kısaca lsquookumarsquo demektir Notaları adlarıyla sesleriyle ve suumlreleriyle
okumaya solfej denir
231 Uumlccedil Ses Oumlğretimi
Doumlrtluumlk nota
Yuvarlak kuyruklu ve iccedili doludur Bir vuruşta okunur
İkilik nota
Yuvarlak kuyruklu ve iccedili boştur İki vuruşta okunur
32
232 Doumlrt Ses Oumlğretimi ve Buumlyuumlk İkili Aralığı Kuumlccediluumlk İkili Aralığı
İki ses arasındaki incelik kalınlık ayırımına aralık denir
Aralıkları oumllccedilmek iccedilin kullanılan oumllccedilme birimine perde denir
Batı muumlziğinde kullanılan en kuumlccediluumlk ses aralığına yarım perde denir
İki tane yarım perdeden oluşan ses aralığına tam perde denir
Moderato lsquoOrta hızdarsquo demektir Bir hız terimidir Parccedilanın orta hızda
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Monderato parccedilalarda el orta hızda (
dakikada 108-120) vurulur
Doumlneccedil iki kez okunması istenen notaların başlama yerine ileri doumlneccedil bitme
yerine geri doumlneccedil konulur Doumlneccedillerin arasında kalan notalar iki kere okunur
Parccedila yeni başlamış ise yalnız geri doumlneccedilte kullanılabilir Geri doumlneccedilten başa
doumlnuumlluumlr o boumlluumlm yine iki kere okunur
33
Allegro İtalyanca neşeli anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilabuk
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Allegro parccedilalarda el hızlıca ( dakikada
120-168) vurulur
233 Doumlrt Ses İccedilinde Son Durak Perdesi
Bir notanın altına ya da uumlstuumlne nokta konulursa o nota kısa okunur Bu noktaya da
kısaltma noktası denir
Bir notanın altına ya da uumlstuumlne ccedilizgi konulursa o nota kendi suumlresi iccedilinde uzun ve
yayık okunur Bu ccedilizgiye yayık ccedilizgisi denir
34
234 Beş Ses Oumlğretimi
Andante İtalyanca ağırca anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ağır
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Andante parccedilalarda el ağır hızda (
dakikada 76ndash108) vurulur
235 Altı Ses Oumlğretimi
Uzaktı Notaların uumlstuumlne ya da altına konulan uzatma belirtecine uzaktı denir
35
36
Largo İtalyanca geniş anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilok ağır
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Largo parccedilalarda el ccedilok ağır hızda (
dakikada 40-60) vurulur
236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi
37
Do-Mi-Sol-Do sesleri ile alıştırma
Okuma parccedilası
38
237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması
(Fa-Si Si-Fa)
Okuma parccedilası
238 Dokuz Ses Oumlğretimi
Ccedilizek Dizeğin altına ve uumlstuumlne konulan kuumlccediluumlk ccedilizgilere ccedilizek denir Kalın do
sesi ccedilizeğin uumlzerine kalın si sesi ccedilizeğin altına konulur
39
239 On Ses Oumlğretimi
2310 On Bir Ses Oumlğretimi
40
2311 On İki Ses Oumlğretimi
CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR
41
42
43
UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ
Notaları okuyup yazınız
İşlem Basamakları Oumlneriler
Notaların solfejini yapınız
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını
yapınız
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz
Parccedilaları orta hızda okuyunuz
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma
yapınız
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız
İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz
Perdelere dikkat ediniz
Bunun iccedilin monderato tekniğini
kullanınız
Bunu yaparken notanın perdelerini ve
noktalarını uygun aralıklarla
yerleştiriniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir
Notaların solfejini yaptınız mı
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml
Parccedilaları orta hızda okudunuz mu
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz
45
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen
bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur
2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir
3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir
4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır
5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır
6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı
2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı
3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız
mı
4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne
goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı
notaların tartımını yaptınız mı
9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle
oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı
12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız
mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Yanlış
4- Doğru
5- Doğru
6- Yanlış
7- Doğru
8- Doğru
9- Doğru
OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Doğru
4- Yanlış
5- Doğru
6- Yanlış
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı
İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004
YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995
Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları
İstanbul 2004
Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991
SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004
KAYNAKCcedilA
iv
1
GİRİŞ
Sevgili Oumlğrenci
Uumllkemizde muumlzik aleti yapımcıları guumlnuumlmuumlze kadar ccediloğunlukla usta ccedilırak ilişkisi
iccedilerisinde yetişmişlerdir Guumlnuumlmuumlzde ise bir meslek olarak tanımının konulması ve
satandartlarının belirlenmesi ccedilabaları sonucu bu meslek tanımlanmış iyi ve zevkli bir
meslek olma yolunda ccedilok hızlı ilerlemektedir
Bu moduumll muumlzik aletleri yapımı alanında yapma becerisi kadar temel muumlzik
kavramlarını da bilmeniz gereği uumlzerine hazırlanmıştır Muumlzik aletleri yapımcısı olarak solfej
ve tartımı tanıma kullanıldığı yerleri bilmek ve uygulamak sizler iccedilin ccedilok yararlı olacaktır
Muumlzik alanı sanatın vazgeccedililmez bir parccedilası olması ve insanların estetik duygularına
hitap etmesi dolayısıyla her insanın az ya da ccedilok ilişkili olduğu bir uğraştır Bu nedenledir ki
bu meslek elemanlarının işi hem ccedilok zevkli hem de zaman ve sabır gerektirdiği iccedilin zordur
Ccedilevrenizde bu mesleğin iyi ustalarının iyi bir muumlzik aleti yapma bilgi ve becerisi
yanında iyi bir solfej ve muumlzik bilgisine sahip olduklarını goumlzlemlemişsinizdir
Bu moduumlluuml hazırlarken konularımızı oumlnceki moduumlllerimizde işlediğimiz konulara bağlı
olarak toparlama ve tamamlama uumlzerine kurduk İşlenen konuları kolaylıkla anlayıp
uygulayabileceğinizi duumlşuumlnerek hazırladık
Elinizdeki bu moduumll solfej ve muumlzik bilgisinin son ve toparlayıcı parccedilasıdır
GİRİŞ
2
3
OumlĞRENME FAALİYETİndash1
OumlĞRENME FAALİYETİndash1
Bu faaliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak
muumlzikte formlar ritmik okuma ve tartımları okuyup yazabileceksiniz
Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır
Muumlzik formları nedir Oluşum evrelerini araştırınız
Tuumlrk ve batı muumlziği formlarını araştırınız
Ritmik okuma ve tartım ile ilgili temel kavramları araştırınız
Araştırma işlemleri iccedilin internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve
yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek muumlzikte formlar ve tartım
hakkında oumln bilgi edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaşlarınızdan veya kurslardan bilgi
edininiz
UYGULAMA FAALİYETİ
1 MUumlZİK FORMLARI (BİCcedilİM) VE RİTMİK
OKUMA (TARTIM)
Muumlzikal anlamda konuşma ve yazı diline benzer cuumlmlecik ve cuumlmleler vardır
Bunların birleşmesiyle form meydana gelir Her sanat dalında form vardır ve sanat yapıtları
bu form iccedilinde yerini bularak bir değer kazanır Muumlzikte formu anlamak iccedilin yapıtı sonuna
kadar dinlemek gerekir Her formun kendine oumlzguuml bir kuruluş duumlzeni vardır ve bunlar
boumlluumlmlere ayrılmıştır Bu boumlluumlmler kendi iccedillerinde boumlluumlmcuumlklerden oluşur Boumlluumlmcuumlkler
cuumlmlelerden cuumlmleler cuumlmle parccedilaları ve soumlzcuumlklerden soumlzcuumlkler de tek tek harflerden
meydana gelmiştir Bu yapı muumlzikte bir sonat boumlluumlmlerden boumlluumlmler temalar periyotlar
cuumlmleler ve motifler gibi boumlluumlmcuumlklerden en kuumlccediluumlk bir muumlzik fikri olan motif ise seslerden
oluşur
11 Muumlzik Formlarının Oumlğeleri
111 Motif
Muumlzikal anlatımın genellikle iki (bazen uumlccedil veya doumlrt) oumllccediluumlden oluşan en kuumlccediluumlk
birimine denir Bazen iki nota da bir motif oluşturur
OumlĞRENME FAALİYETİndash1
AMACcedil
ARAŞTIRMA
4
112 Figuumlr ve Koşu
Akorların eşit suumlrelerle arpejlenmesinden oluşan figuumlr esas ezgiye eşlik eden ve
devamlı tekrarlanan bir hareket zinciridir
113 Cuumlmle
Birbirini tamamlayan iki motiften oluşan ve aralarında ccediloğunlukla bir kuumlccediluumlk durak
bulunan boumlluumlmlerdir Cuumlmlenin sona ermesi ya tam karar ya da yarım karar ile yapılır Bu
tonlar esas tonda olduğu gibi dominant ya da paralel tonda da olabilir
114 Period(Doumlnem)
Muumlzik eserinin parccedilalarına lsquoperiodrsquo adı verilir Period motiflerin ritmik melodik ve
armonik olmak uumlzere sıralanışından doğar Aralarında bağlılık bulunan iki cuumlmle periodu
oluşturur Birinci cuumlmle lsquooumlncuumllrsquo ikinci cuumlmle ise lsquoardcılrsquo adını alır
115 Tema
Muumlzik eserinin ccediloğu zaman başında duyulan ilk fikir bestecinin onu işleyeceği
geliştireceği ve onun etrafında yapıtını oluşturacağı lsquoTemarsquo dır Bir muumlzik yapıtının teması
en kuumlccediluumlk bir motif ya da bir cuumlmle olabileceği gibi genişletilmiş bir cuumlmle ya da doumlnemde
olabilir
12 Tuumlrk Muumlzik Formları (Biccedilimleri)
Edebiyatta gazel destan şiir gibi birccedilok formlar (biccedilimler) olduğu gibi muumlzikte de
pek ccedilok form (biccedilimler) vardır Makam sistemine dayalı Tuumlrk muumlziğinde aynı makamdan
bestelenmiş pek ccedilok eser bulunur Ne var ki bu eserler ccedilok az benzerlik goumlsterseler de her
biri ayrı ifade tarzına sahiptirler
Makamların yapılarını oumlğrenirken bir dizileri olduğunu ve bu dizide dolaşılarak (seyir)
seslendirildiğini biliyoruz Seyir yoluyla canlandırılan makam dizileri melodik yapıya
geccediltiğinde ayrıca bazı kurallar ccedilerccedilevesinde başka makamlara geccedilki yoluyla soumlzluuml veya
soumlzsuumlz bestelenmeleri itibariyle yeni kimlikler kazanırlar
Aynı makamdan değişik bestelenmiş eserler dinleriz Ancak her eserin kendine oumlzguuml
bir uslucircbu vardır Bazıları uzun bazıları kısa bazıları ise usul-ritm youmlnuumlnden farklılıklar
goumlsterirler Farklara ait oumlrnekleri ccediloğaltabiliriz Dikkat edilmesi gereken noktalardan biri
eserlerin yalnız saz veya insan sesine goumlre (soumlzluuml) yazılıp yazılmadığıdır
Dinlediğimiz birbirinden farklı eserleri İki ana grupta toplayabiliriz
Yalnız sazlar iccedilin yazılmış eserler
Guumlftesi olan insan seslerinin okuyabileceği eserler
5
Yalnız sazların icra etmesi iccedilin yazılmış olan saz eserleri Tuumlrk muumlziği iccedilerisinde
oumlnemli bir yere sahiptir Saz eserlerini yedi ayrı boumlluumlmde inceleyeceğiz
Peşrev
Saz Semacircicircsi
Tasvir
Medhal
Taksim
Aranağme
Oyun Havası
Soumlzluuml ya da guumlfteli eserler dinicirc ve dindışı olmak uumlzere iki ana grupta toplanırlar
Genel olarak bu soumlzluuml eserler doumlrt grupta toplanırlar
Kacircr
Beste
Semacircicirc
Şarkı
Gazel
Koumlccedilekccedileler
Tuumlrkuuml
121 Peşrev
Saz eserlerinde en buumlyuumlk form peşrevdir Tuumlrk muumlziğinde fasil adı verilen takım da ilk
olarak daima peşrev icra edilir Klacircsik fasil peşrev beste ağir semai şarki yuumlruumlk semai ve
saz semaisi olarak sıralanır
Peşrevler hane adı verilen boumlluumlmlerden oluşurlar Ccediloğu zaman doumlrt hane olur Her
hanenin sonunda teslim adı verilen bir boumlluumlm bulunur Peşrevler buumlyuumlk usullerle
yapılmışlardır
Eski bazı peşrevlerin uumlccedil haneli olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Ancak bu tuumlr peşrevler
tutulmamış ve terk edilmiştir
Ayrıca teslimi olmayan peşrevlere de rastlanılmıştır Teslimi bulunmayan peşrevlerin
ilk haneleri teslim yerine ccedilalınmış olup bu tuumlr de uumlccedil haneli peşrevler gibi ilgi toplamamıştır
Oumlzellikle guumlnuumlmuumlzde rastlanılan bir icra tarzı vardır Peşrevler doumlrt haneli ve
usullerinin buumlyuumlk olmaları nedeniyle oldukccedila uzundurlar Bu nedenle birinci hane ccedilalınır
buna teslim eklenerek giriş tamamlanır Sonra programa geccedililir
Doumlrt hane ve teslimleri tamam olarak ccedilalınan peşrevler genellikle tek olarak ccedilalınan
saz eserlerinde konserlerde olur Belirli suumlresi olan bir fasıl bir koro veya bir solistin
programından oumlnce doumlrt haneli peşrevler ccedilalınmaz Bir hane bir teslimden sonra ikinci esere
geccedililir
6
Bir hanenin sonunda teslime geccedililecek yerde guumlccedilluuml bulunur Teslim ise makamın
bitişi olduğundan durak perdesi ile son bulur
O halde peşrevlerde dikkat edilmesi gereken kısımları uumlccedil boumlluumlmde inceleyebiliriz
1211Peşrevlerde Hane
Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır
Birinci hane makama giriştir Makam dizisinin seslerinde dolaşıldıktan sonra
teslim hanesine geccedililir Teslim hanesinde makam dizisinin sesleri kullanılarak
durak-karar yapılır
İkinci hanede ise yakın makam dizilerine geccedilkiler yapılır Tekrar teslim
ccedilalınarak uumlccediluumlncuuml haneye geccedililir
Uumlccediluumlncuuml hanede asıl makam dizisinin dışına ccedilıkılarak değişik ses ve diziler
kullanılır Bu kısma meyan adı verilir Meyanda genellikle tiz seslerde
dolaşılır Tekrar teslim hanesi ccedilalınarak doumlrduumlncuuml haneye geccedililir
Doumlrduumlncuuml hane asıl makam seslerine doumlnuumlşuuml sağladığı gibi değişik geccedilkiler de
yapılabilir Bu boumlluumlmden sonra teslim hanesi ccedilalınır Boumlylece peşrev
tamamlanmış olur
Yukarıda her hanenin sonunun sesleri teslim hanesine bağlayan nitelikteki seslerden
oluştuğunu ve teslime geccedilişi sağlayan sesin guumlccedilluuml perdesi olduğunu belirtmiştik Bazen bu
sesin guumlccedilluuml perdesi olmaz Durak sesi veya bir başka perde de olabilir Eserin bitimi teslim
hanesinin sonunda olduğuna goumlre hanelerin sonuna gelen durak sesleri asma karar
muvakkat durak tan başka bir ses değildir
1212 Teslim
Peşrevlerde teslim haneleri genellikle serbest yapılır Hemen hemen peşrevlerin en
guumlzel boumlluumlmuumlnuuml oluşturur Teslim haneleri besteci tarafından oumlzenle yapılmış nağmelerden
oluşur Parlak ve canlı boumlluumlmlerdir
1213 Usul
Peşrevler ccediloğunlukla buumlyuumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Devr-i kebir en fazla kullanılan
usulduumlr 28 zamanlı devr-i kebir usuluuml yazılırken 44 luumlk olarak boumlluumlmlere ayrılır Usul
tamamlanınca iki ccedilizgiyle usuluumln bittiği belirtilir Ccedilok az sayıda sofyan usuluuml ile de
bestelenmiş peşrevler vardır
122 Saz Semaisi
Fasılların en sonunda ccedilalınan saz eserine verilen addır Peşrev gibi saz semaileri de
doumlrt haneli olarak boumlluumlmlere ayrılır Her hanenin sonunda teslim bulunur
Saz semaileri peşrevlerin tersine kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Saz semailerinin ilk
uumlccedil hanesi (10 8) lik aksak semai usuluuml ile oumllccediluumllmuumlştuumlr Doumlrduumlncuuml hane ise ccedileşitli usullerden
yapılabilir Semai yuumlruumlk semai devr-i hindi aksak curcuna gibi
7
Teslim boumlluumlmuuml (10 8) lik aksak semai usuluuml ile oumllccediluumllmuumlştuumlr
İlk uumlccedil hane peşrevler gibi giriş geccedilki gibi oumlzellikleri yansıtır Doumlrduumlncuuml hane ise
serbest olup melodi ve usul youmlnuumlnden bestecinin isteğine kalmıştır
Peşrev ve saz semailerinin teslim boumlluumlmlerine girilecek yerde bağlantı bazen
makamın guumlccedilluumlsuumlnde bazen de durakta asma kalış olarak yapılır
Saz semaileri fasıl sonlarında ccedilalınabildiği gibi tek saz icralarında da yer alabilir Saz
semaileri ritmik ve serbest bir yapıya sahip olduklarından bestekacircrların daha ccedilok uumlstuumlnde
durdukları bir form olmuştur
123 Tavsir
Bir olayı doğadaki herhangi bir olayı veya bir duyguyu muumlzik diliyle anlatan saz
eserlerine tasvir adı verilir
Ccedilok geniş kapsamlı olmasına rağmen ccedilok az yazılan tasvir tuumlruuml eserlerin usuluuml ritmi
bestekacircrın arzusuna kalmıştır Peşrev ve saz semaileri gibi belirli haneleri yoktur Konunun
durumuna goumlre birden fazla haneleri bulunabilir
124 Medhal
Genellikle bir topluluğun programı başlamadan toplu halde sazların ccedilaldığı kuumlccediluumlk saz
eserlerine medhal adı verilir
Medhallerin hane ve teslim gibi boumlluumlmleri kaideleri yoktur Ccedilalınacak makama
girinceye kadar serbest olarak bestekacircrın duyuşuna goumlre 16 ile 32 oumllccediluumlluumlk boumlluumlmlerde
olabilir
Medhallerin en buumlyuumlk oumlzelliği peşrev ve saz semailerinde bulunan hane ve teslim
kaidelerinin olmaması serbest icra edilmesidir Yine bu iki formdan farkı fasıllardan oumlnce
ccedilalınmamasıdır
Medhal tek bir sazla yapılan taksim formunun derli toplu bir usule uydurulmuş nota
ile ccedilalınan değişik bir şeklinden ibarettirMedhalin tarihccedilesi pek eski değildir Son devir
bestelkacircrları tarafından yazılmış ve benimsenmiştir Guumlnuumlmuumlzde bu form uumlzerinde uğraşan
bestekacircrların başında Prof Dr Sayın Alacirceddin YAVAŞCcedilA gelir
125 Taksim
Tek bir sazla makamların ses dizilerinde dolaşmaya Taksim adı verilir Bu formun
Batı muumlziğinde karşılığı impruvizedir
8
Taksim bir saz eserine veya bir şarkıya başlanılmadan oumlnce icra edilecek makamın
seslerinde guumlzel nağmelerle dolaşmaktır
Taksim yapılırken girilecek makamın guumlccedilluumlsuuml asma kalışı ve durağı oumlzellikle
belirtilir O halde taksim usule uyulmadan icra edilecek eserin makamına usuluumlne uslucircbuna
uygun bir şekilde bir seyir ile durak sesinin bağlantısından oluşur denebilir
Tuumlrk Muumlziğinde bir eserin icrasına geccedilmeden oumlnce taksim yapmak adet olmuştur
Taksim yapmakla meşhur olmuş pek ccedilok saz sanatccedilılarımız vardır Tanburicirc Cemil Bey bu
konuda virtuumloumlz seviyesine ulaşmış bir sanatkacircrdır Guumlnuumlmuumlzde ise tanbucircricirc Necdet YAŞAR
ucircdicirc Cinuccedilen TANRIKORUR ucircdicirc Necati CcedilELİK Neyzen Niyazi SAYIN ve kemenccedilede
İhsan OumlZGEN oumlnde gelen isimlerdir
126 Aranağme
Bazı eserlere başlanırken hemen girişte yalnız sazların ccedilaldığı kuumlccediluumlk bir boumlluumlm
bulunur Buna giriş muumlziği yaygın bir deyimle de aranağme adı verilir
Bir eserin başında olduğu kadar ortasında ve sonunda bulunan aranağmelere de
rastlanır İki kıtalı bir şarkıda eserin ortasında kıtaları arasında bir aranağme bulunabilir
veya hiccedil olmayabilir
Aranağmelerin oumlzelliği eserin ruhuna uygun aynı ritm ve karakterde eseri
tamamlayıcı nitelikte olmasıdır
Eski eserlerin birccediloğunda aranağme bulunmazdı Guumlnuumlmuumlzde ise aranağmesiz pek az
eser şarkı yapılmaktadır
Oumlzellikle son devirlerde yapılan şarkıların her satırında iki guumlfteyi birbirine bağlayan
bir veya birkaccedil oumllccediluumlluumlk muumlzik nağmeleri bulunur Bu tuumlr muumlzik parccedilaları sadece iki cuumlmleyi
birbirine bağlayan nağmelerdir Aranağme değildirler
127 Oyun Havaları
İnsanlarda coşku uyandıran yalnızca sazların ccedilaldığı saz eserlerine oyun havası adı
verilir Tuumlrk Muumlziğinde ritim unsuru oumlnemli olan bir ccedileşittir Kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlş olan
oyun havaları mahalli dans ve oyunlar iccedilin de yazılmıştır
Ccediliftetelli zeybek longa sirto horon hora bar halay koumlccedilekccedile gibi pek ccedilok şekilleri
vardır
128 Kacircr
Eski bestecilerin uumlzerinde oumlnemle durdukları ustalıklarını goumlsterdikleri bir beste
formudur Genellikle peşrevden hemen sonra icra edilir Geniş kapsamlı bir beste tarzı
9
olduğundan buumlnyesinde değişik usuller ccedilokccedila kullanılır Bu usul değişiklikleri esere farklı bir
canlılık kazandırır
Kacircr icrasından sonra beste formu icra edilir Kacircrlar buumlyuumlk usullerle olduğu gibi kuumlccediluumlk
usullerle de oumllccediluumllmuumlş ve bestelenmişlerdir
Beste formundan bir diğer farkı da terennuumlmlerinin serbest oluşlarıdır Eserin baş
kısmında ccediloğunlukla terennuumlm bulunabilir
Kacircr tarzında bestelenmiş eserler bazen uzunluk ve kısalıklarına goumlre değişik isimlerle
anılırlar kacircr kacircrccedile kacircr-i nev kacircr-i natik gibi isimler eserlerin yapısını anlatır
Kacircr genellikle terennuumlmle başlayan geniş kapsamlı bazı usullerin kullanıldığı uzun
eserlere verilen isimdir
Kacircrccedile kacircrdan daha kısa ve oumlzelliklerini daha oumlz anlatım belirten eserlere verilen
isimdir
Kacircr-ı nev değişik usullerin kullanıldığı bir formdur Kacircrdan ccedilok farkı yoktur
Kacircr-ı natık kacircr ve kacircrccedileden usul ve guumlfte youmlnuumlnden hemen ayrıcalik goumlsterir Kacircr-ı
natıkların guumlftelerinin hemen her satırında değişik usullere rastlanılabilir Kacircr-ı natıklar
başladıkları makamın ismi ile anılırlar Rast kacircr-i natik neva kacircr-i natik gibi Kacircr-ı natık
bitişte başladığı makam seslerine doumlnerek karar verir
Her satırda değişik usullere rastlanıldığı gibi her satırda değişik makamlara geccedililmesi
kacircr-ı natıkların oumlzelliğidir Her satır icra edilirken geccedililen makamın ismi belirtilir
Kacircr tuumlruuml eserler guumlnuumlmuumlzde hemen hemen hiccedil yapılmamaktadır Eski bestekacircrlarımız
bu form uumlzerinde titizlikle durmuşlar ve ccedilok guumlzel eserler yapmışlardır
129 Beste
Genellikle beste denilince herhangi bir muumlzik eserini duumlşuumlnuumlruumlz Beste bestelemek
bestekacircr birbirine yakın kelimelerdir
Beste Bir muumlzik eseri
Bestekacircr Bir muumlzik eserini besteleyen muumlzisyen
Bestelemek Bir muumlzik eserini yapmak yazmak
Beste kelimesinin geniş tanımının yukarıda yazıldığı gibi olmasına karşın Tuumlrk
musikisindeki karşılığı yeri daha başkadır
Beste kacircr formundan sonra en geniş kapsamlı muumlzik eseridir
10
Beste doumlrt haneli olarak yapılır Her hane bir mısra demektir Şu halde bestelerin
guumlfteleri doumlrt mısralıdır Her mısranın sonunda terennuumlm adı verilen kelime olarak pek
anlamı olmayan ancak melodi youmlnuumlnden ccedilok guumlzel olan nağmeler bulunur
Peşrevlerde de her hanenin sonunda teslim kısmının bulunduğunu hatırlayalım
Peşrevlerdeki teslim kısmının yerini bestelerde terennuumlmler almıştır diyebiliriz
Terennuumlm Beste formundaki eserlerde mısra sonlarına eklenen anlamlı
anlamsız ancak melodik yapısı olan boumlluumlmlere verilen addır Terennuumlmler hece
kelime veya birkaccedil kelimeden meydana gelebilir
Ye-le-li-la-ta-ne-dil-dir-ten-ni-canım-ruhum-gel serv-i revanım- ruh-i revanım-canım
efendim vs gibi soumlzcuumlkler sıkccedila kullanılır
İkaacirc Bestelerin terennuumlmlerinin ritmik melodilerle yapılarına veya başka bir
ifadeyle bestelerdeki terennuumlmlerin muntazam bir tempo ile yapılmasına ikaacirc
adı verilir Terennuumlmlerde kullanılan hecelerin anlamı pek yoktur
Her hanenin mısranın sonunda ccedilalınan terennuumlm aynıdır Bu nedenle terennuumlmlerin
melodilerinin ccedilok guumlzel olmasına bestekacircrlar oumlzellikle oumlzen goumlsterirler
Terennuumlmlerde kullanılan guumlzel soumlzlerin bazılarının anlamı da vardır Canım ruhum
gibi kelimelerin yanısıra bazı bestekacircrlar ilgi duydukları kişilerin adlarını da terennuumlmlerde
kullanmışlardır Sultanım mihribanım gibi
Doumlrt haneli olan bestelerin birinci mısrasına zeminhane adı verilir Zeminhanelere
eserin makamına ait dizi belirtilerek başlanır Makamın oumlzellikleri goumlsterilerek zemin
hanenin son kısmında terennuumlme geccedililir Terennuumlmuumln bittiği yerde birinci mısranın son
kelimeleri tekrar edilerek durak sesinde karar verilir Bu şekilde birinci mısra yani
zeminhane bitmiş olur
İkinci hane ikinci mısranın okunmasıyla goumlsterilir Ancak soumlzler ikinci mısraya ait
olmakla beraber melodi birinci mısranın tekrarıdır
Demek ki birinci mısra ve guumlfte okunacak tekrar başa doumlnuumllerek aynı melodi ile ikinci
mısra ve terennuumlm icra edilecektir
İkinci haneye nakarathane adı verilir
Uumlccediluumlncuuml mısra meyan adını alır Meyan eserin en oumlnemli boumlluumlmlerinden birini
oluşturur Bu boumlluumlmde ccedileşitli geccedilkiler genişlemeler goumlsterilir Bitiş yine terennuumlmle olur
Doumlrduumlncuuml hane ise yine başa doumlnuumllerek son mısra olarak zeminhanenin melodileri
ile okunur Ayrıca melodisi yoktur Besteler terennuumlm hanelerinin icrasıyla son bulur
11
1210 Semacirci
Tuumlrk musikisinde beste formundan sonra gelen değişik bir beste tarzıdır Semainin
tarifi bu şekilde olmasına rağmen değişik iki tuumlr semai vardır
Ağır Semai
Yuumlruumlk Semai
Ağır Semailer beste formundan hemen sonra fasıllardaki sıraya goumlre yer alırlar
Adından da anlaşıldığı gibi yapısı ağır etkili bir formdur Kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir
Ağır semailerde kullanılan usuller 10 4 luumlk ağır aksak semai 10 8rsquolik Aksak Semai
ve 6 2rsquolik ağır sengin semaidir
Ağır semailer yapı itibariyle beste formunu andırırlar Hane terennuumlm gibi boumlluumlmler
bestede olduğu gibi semailerde de bulunur Ancak kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Kuumlccediluumlk
usullerle yapılmalarından dolayı ağır semailer daima bestelerden sonra ikinci sırayı alırlar
Fasıldaki sıraya goumlre (peşrev beste) formlarından sonra sıralanan ağır semaiden sonra
şarkı formu gelir
Fasıl icrasında şarkılardan sonra tekrar semai formuna doumlnuumlluumlr Ancak bu sıradaki
Semailer ağır semai adını taşımazlar Bu tuumlr semailere yuumlruumlk semai adı verilir
Yuumlruumlk semailer yuumlruumlk semai adı verilen usulle oumllccediluumllmuumlşlerdir Genellikle 6 4rsquo luumlk
bazen de 6 8rsquolik oumllccediluuml ile belirtilir
Yuumlruumlk semailerin yapıları ağır semailere goumlre daha hareketli ve canlıdır Hane ve
terennuumlmler ağır semailerde olduğu gibidir
Yuumlruumlk semai icrasından sonra Saz Semaisi icra edilir Bu şekilde fasıl tamamlanmış
olur Tuumlrk muumlziğinde peşrev kacircr beste ağır semai şarki yuumlruumlk semai ve saz semaisinden
meydana gelen fasıllara takım adı verilir
Tuumlrk muumlziğinde bir makamın kabul edilebilmesi iccedilin bu şekilde bir takım oluşması
şarttır
1211 Şarkı
Tuumlrk muumlziğinde kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllen soumlzluuml terennuumlmsuumlz doumlrt haneli eserlere
Şarkı adı verilir Genellikle doumlrt mısralık guumlftelerden meydana gelen şarkılar doumlrt hane
olarak bestelenir Birinci hane zernin adını alır Bu hane esas makam dizisinin seslerinin
goumlsterildiği boumlluumlm olup şarkılarda giriş boumlluumlmuumlnuuml oluşturur
İkinci hane nakarat adını alır Bu kısımda genellikle yakın makam dizilerine geccedilkiler
bulunur Nakaratların bitiş kısmında adını taşıdığı makam dizisinin sesleri ile karar bulunur
12
Uumlccediluumlncuuml hane meyan adını alır Meyanda esas makam dizilerinde dolaşıldığı kadar
genellikle tiz perdelerde dolaşılır ve geccedilkiler yapılır
Doumlrduumlncuuml hane ise ikinci satır melodisi ile doumlrduumlncuuml satırın okunmasından oluşup
nakarat adını taşır
Şarkılarda Yapı
Şarkıların genellikle doumlrt haneden oluştuğunu yukarıda belirtmiştik Doumlrt mısralı
şarkıların her satırı bir haneyi oluşturur
Her satır ccediloğunlukla birer defa bestelenir İkişer defa okunur Bu satırların sonunda
dolaplar bulunur
Yukarıda da accedilıklandığı gibi ikinci ve doumlrduumlncuuml hanelerin (satırların) besteleri aynıdır
Bazen de her satır veya bazı satırlar ikişer kere bestelenirler Bu durumda ilgili satır
okunur Bitiminde aynı soumlzler yeni bir melodi ile tekrar edilir ve doğrudan bir sonraki satıra
bağlantı yapılarak geccedililir
Klacircsik Tarzda Bestelenmiş Her Satırı Bir Defa Olan Şarkı Formu
Birinci satırda esas makama giriş yapılır Zemin mısrası okunarak sonda dolap
kısmında karar sesine inilir Başa doumlnuumllerek aynı satır tekrarlanır Ancak bu defa sona
gelindiğinde birinci dolap yerine ikinci dolap okunarak ikinci mısraya (satıra) geccedililir
Nakarata geccediliş sesi genellikle guumlccedilluuml sesi ile goumlsterilir
Nakarat ilk satır gibi iki defa tekrar edilir Satır sonundaki dolap hanesinin birinci
boumlluumlmuumlnde guumlccedilluuml sesi ile satırın başına doumlnuumlleceği belirtilir Dolabın ikinci boumlluumlmuuml ise
makamın ana sesleri ile inilen karar sesinin bulunduğu boumlluumlmduumlr Karar sesinin burada
bulunmasının sebebi şarkıların nakarat sonlarında bitmesindendir
Meyan boumlluumlmuumlne geccediliş ise bu durak sesinin goumlsterilmesiyle olur Genellikle tiz
seslerle meyanı yapılan şarkılarda ikinci defa tekrar tiz durak sesinin doumlnuumlş boumlluumlmuumlnde
goumlsterilmesiyle olur İkinci defa meyanın okunmasıyla guumlccedilluuml sesi goumlsterilerek nakarata
geccedililir Doumlrduumlncuuml hane ise ikinci satır melodisinin tekrarıdır Şarkının bitişi nakaratın
sonunda bulunan bitiş sesi (durak) ile olur
Guumlnuumlmuumlzde şarkılar genellikle klasik tarzın dışında serbest bir anlayışla
bestelenmektedir Bu tarz şarkılara fantezi eserler adı verilmektedir
Zemin hanesi bir defa bestelendiği gibi iki ayrı melodi ile iki defa bestelenebilir Veya
yalnızca meyan kısmı iki defa bestelenmiş şarkılar da bulunmaktadır
Şarkı formu ccedilok işlenmiş ve en sevilen beste tarzıdır Kuumlccediluumlk usullerle yazılmış
olmalarına karşılık serbest usulsuumlz boumlluumlmleri olan şarkılar da ccediloktur
13
Şarkılarda Usul
Şarkılar daima kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Her ne kadar 15 zamanlıya kadar kuumlccediluumlk
usuller varsa da şarkılar ccediloğunlukla 10 zamanlıya kadar olan usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir
Şarkılar kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllduumlğuuml iccedilin Beste ve Semailere oranla etkileri daha
başkadır Usullerinin kuumlccediluumlk olmaları gereği daha ritmik ve hareketli bir yapıya sahip
olmalarının yanı sıra beste ve semailer kadar ağırbaşlı hatta onlardan daha ağır yapılı
şarkılara rastlanır
1212 Gazel
Saz muumlziğindeki taksimin insan sesi ve soumlzle yapılanıdır Herhangi bir usule bağlı
değildir Serbest okunur 2-4 veya daha fazla mısrayı belli bir makam anlayışı iccedilinde
melodilerle soumlyleyerek sesle taksim etmektir
Oumlnceden hazırlık yapılmadan sanatccedilının o anki ilhamına bağlıdır Buna ldquoirticalrdquo de
denir Guumlfteden ayrı olarak lsquorsquoof lsquorsquo lsquorsquoamanrsquorsquo lsquorsquomedetrsquorsquo lsquorsquoeyrsquorsquo gibi uumlnlemler de ilave edilebilir
fakat bunların fazlası hoş karşılanmaz Gazel başlı başına yapılabildiği gibi şarkının arasına
da konulabilir Soumlzler genellikle gazel tarzından seccedililebildiği gibi başka bir tarzdan da
alınabilir
1213 Koumlccedilekccedileler
Genellikle aynı makamda yuumlruumlk hareketli şarkı ve tuumlrkuumllerin uzun aranağmelerle
birbirine bağlanmasından meydana gelmiş aynı zamanda ccedilengi ve koumlccedilek takımlarının oyun
oynamaları iccedilin duumlzenlenmiş bir muumlzik tuumlruumlduumlr Koumlccedileklerde şarkılar ve tuumlrkuumller genellikle
kendi yapıları ile kullanılmıştır
1214 Tuumlrkuuml
Şehir dışındaki koumly ve kasabalarda oturan halkın bağlama cura divan sazı zurna
davul darbuka kaval kemenccedile kabak kemane vs Gibi muumlzik aletleriyle ccedilalıp soumlyledikleri
kendine has youmlresel oumlzelliklere sahip olan soumlzluuml muumlziktir Anonimdir (Bestecisi ve yazarı
belli olmayan halkın malı) Soumlzler halk edebiyatından alınmış olup edebi değer taşıyan hece
vezni ile yazılmış şiirlerdir
13 Batı Muumlziği Formları
Batı muumlziği formlarını 5 ana başlık altınca inceleyebiliriz
Buumlyuumlk formlar
Senfonik formlar
Vokal formlar
Polifonik formlar
Oumlzguumln formlar
14
131 Buumlyuumlk Formlar
1311 Sonat
İlk kez CPE BACH tarafından temelleri atılan ve en oumlnemli formdur Senfoniler
quartetler ve quintetler hep sonat formunda yazılır Sonat formu gelişimi iccedilinde farklılık
goumlstermiştir Beethoven ve Haydn doumlneminde iyice oturan sonat formu Chopin ile birlikte
değişime uğramıştır Genellikle solo sonatlar meşhurdur Oumlrneğin Beethoven yazdığı 32
piyano sonatıyla bu formun ustalarındandır Ayrıca Haydn Chopin gibi besteciler de guumlzel
sonatlar yaratmışlardır
1312 Rondo
Adından da anlaşılacağı gibi bir boumlluumlmuumln suumlrekli tekrarlanmasıyla oluşur Oumlrneğin A
B ve A boumlluumlmlerinden oluşan bir esere yeni bir C boumlluumlmuuml eklenmesi ve tekrar başa yani A B
A boumlluumlmuumlne doumlnuumllmesiyle kuumlccediluumlk rondo formu oluşur A B A C A B A D E A B A buumlyuumlk
rondo formuna oumlrnek olabilir Klasik doumlnemde sonatların son boumlluumlmlerinde kullanılmıştır
1313 Varyasyon
Tema ve ccedileşitlerinden oluşan bu form aslında ağır tempolu dans şarkıların tekrarı
sırasında yapılan kuumlccediluumlk değişikliklerden doğmuştur Varyasyon formunun temeli 4-8
oumllccediluumlden oluşur
1314 Suumlit
Saz muumlziği alanında en eski biccedilimlerden biri olan suumlit şarkı biccediliminde 4-6
boumlluumlmlerden meydana gelmiş bir sıra danstır Sonat ve senfonilerin atası sayılır
132 Senfonik Formlar
1321 Konccedilerto
Konccedilerto genellikle solo bir ccedilalgıya bir oda orkestrasının veya bir senfoni
orkestrasının eşlik etmesiyle gerccedilekleşir Solo ccedilalgı tuumlm teknik zorlukların uumlstesinden
gelebilecek bir kişi tarafından ccedilalınır Solo ccedilalgıya orkestra eşlik eder Genellikle tek bir
ccedilalgı iccedilin yazılan konccedilertolar vardır fakat birden fazla ccedilalgı iccedilin yazılmış konccedilertolar da
vardır(Vivaldi - 2 viyolonsel konccedilertosu) Konccedilertolar dinleyicinin en ccedilok tercih ettiği
muumlzik formudur
1322 Senfoni
Orkestra iccedilin sonat formunda yazılmış genellikle doumlrt boumlluumlmden oluşan yapıtlardır
Senfoni uzun bir şiir niteliğindedir4 boumlluumlmluuml olduğundan oldukccedila uzun suumlren senfoniler
vardır Oumlrneğin Beethovenın 9 senfonisi 1 saate yakın bir suumlrede tamamlanır Başta Franz
Liszt Antonin Dvorak ve Bedrich Smetana gibi besteciler senfoniyi tek boumlluumlm halinde ele
15
almışlardır Franz Lisztin ilk kez gerccedilekleştirdiği tek boumlluumlmluuml senfoni formuna senfonik şiir
adı verilir
1323 Uvertuumlr
Giriş muumlziği anlamındadır Genellikle bir suumlitin veya operanın girişinde ccedilalınır
Genellikle kısa tutulan uvertuumlrlerin yanında uzun ve tek başına eser olan uvertuumlrler de vardır
Oumlrneğin Tschaikovskynin 1812 uvertuumlruuml ve Beethovenın ldquoLeonore Uvertuumlruumlrdquo
133 Vokal Formlar
1331 Opera
Solistleri korosu orkestrası kostuumlmuuml sahnesi ışığı ve dramatik oyunu ile muumlziğe
uyarlanmış tiyatrodur Tarihte ilk opera Rinuccinin Dafne operasıdır
1332 Operet
Operanın kuumlccediluumlğuumlne denir
Oratoryo
Dinsel ve kutsal konuların koro ve solistler tarafından orkestra eşliğinde
soumlylenmesidir Dekor kostuumlm ve sahneleme yoktur
134 Polifonik (Ccedilok Sesli) Formlar
1341 Kanon
Kanon taklit temeline dayanır Aynı ezgi iki veya daha ccedilok ses partisi tarafından
birbiri ardından başlayarak tekrarlanır Ccedilember kanonda ses partileri aynı anda
duyulduklarında birbiriyle uyumludur İlk başlayan partiye oumlncuuml yanıt veren partiye artccedilı
denir
1342 Fuumlg
Fuumlg taklit etmek anlamındadır Eserin ana teması farklı tonlarda tekrarlanır Tabi bu
kontrpuan tekniğiyle yapılır Temanın tonu mutlaka ana tonun birinci doumlrduumlncuuml ve beşinci
dereceleriyle ilişkili olmalıdır aksi halde eserin taklit edilmesinde hatalar olabilir Fuumlg
tekniğini mutlaka oumlrnekleri inceleyerek oumlğrenmek gerekir Bachın fuumlgleri bu konu iccedilin
uygun seccedilenektir
16
1343 Fuumlgato
Fuumlg tarzında fakat fuumlg kurallarına uymadan gelişen temalardan oluşur Fuumlgatoda
fuumlguumln sergi boumlluumlmuumlnuumln ardından gelişme boumlluumlmuuml başlar Mozartrsquoın Jupiter Senfonisirsquonin son
boumlluumlmuuml bu tarzda yazılmıştır
1344 Fuumlgetta
Fuumlgetta tam bir fuumlg gelişmesi olmayan kısa fuumlg biccedilimidir
135 Oumlzguumln Formlar
Batı muumlziğinde bilinen 30rsquodan fazla oumlzguumln form tuumlruuml vardır Bunların bilinen belli
başlı birkaccedilı şunlardır
1351 Preluumlt
Uvertuumlr gibi bir giriş parccedilasıdır Ancak oumlzellikle Chopin ve Rachmaninoff gibi
besteciler preluumlt tek başına bir parccedila olarak duumlşuumlnmuumlşlerdir Chopinin 24 preluumlt buna
oumlrnektir
1352 Arya
Arya Latincede şarkı veya melodi kelimesinden gelir Belirli bir kalıp iccedilinde orkestra
eşliğinde soumlz ve muumlziğin birleşmesidir A-B-A formunda yazılır
1353 Bolero
Bolero İspanyol Kastilya ve Andalusiarsquonın milli dansıdır Bu dans tef kastanyet ve
bazen de gitar eşliğinde yapılır Allegretto tempoda ve frac34 luumlk oumllccediluumldedir
1354 Capricco
İtalyanca keccedili anlamına gelir Muumlzikte belli bir planı olmayan serbest doğaccedillama ya
da fantezi tarzı neşeli değişken mizaccedil sergileyen kaprisli karakterdeki bir tuumlruumln adıdır
1355 Etuumlt
Ccedilalgı muumlziğinde karşılaşılan teknik guumlccedilluumlklere hazırlanmak amacıyla bestelenen
alıştırma parccedilalarıdır Oumlğrencilerin tekniğini geliştirmeleri iccedilin bestelenmiştir
1356 Marş
Yuumlruumlmeye eşlik eden ritim oumlğesi guumlccedilluuml ccedilok eski muumlzik tuumlrlerinden biridir Ccedileşitli
amaccedillara youmlnelik yazılan marşlar genel olarak 4 gruba ayrılır Bunlar cenaze marşı ağır
marş hızlı marş ve ccedilok hızlı marştır
17
1357 Vals
Almanca doumlnmek anlamına gelir Uumlccedil zamanlı birinci vuruşu kuvvetli doumlnerek yapılan
Alman dans muumlziğidir
1357 Ballade
Genellikle acı ve huumlzuumln gibi duyguların anlatımında kullanılan ve ccedilok ezgiden oluşan
lirik parccedilalardır
1358 Nocturne
Gece muumlziği demektir Serbest formda yazılır Karakteri huumlzuumlnluuml bazen de canlıdır En
uumlnluuml noktuumlrn bestecisi Chopindir
1359 Romance
Soumlzluuml ve soumlzsuumlz yazılabilir Noktuumlrn ve balad gibi konusu huumlzuumln ve aşktır Serbest
formda yazılır
13510 Serenade
Değişik anlamlarda kullanılır En ccedilok bilinen anlamı sevgilinin penceresinin oumlnuumlnde
soumlylenen doğaccedillama aşk şarkısıdır Genellikle soumlzluuml olur fakat soumlzsuumlz yazılmış serenatlarda
vardır Serbest bir formda yazılır
13511 Rhapsody
Ezgileri ccediloğunlukla halk ezgisi olan ve birccedilok temanın birleşmesinden oluşan serbest
bir muumlzik formudur Lisztin Macar Rapsodilerinin yanında uumlnluuml İngiliz rock grubu Queenin
efsanevi solisti Freddie Mercurynin Bohemian Rhapsodysi de bu forma ccedilok guumlzel bir
oumlrnektir
13512 Fantasie
Serbest formda genellikle doğaccedillama ccedilalınan eserlerdir
14 Ritmik Okuma (Tartım)
Bir muumlzik parccedilasını ritmini uygun olarak nota değerleriyle tekduumlze okumaya ritmik
okuma denir Diğer bir anlamda bona yapma diye adlandırılır (Bona terimi tartım kitabını
yazan yazarın isminden alıntı yapılmıştır)
Notaların seslerini dikkate almadan sadece nota değerlerinin incelenmesine ritmik
portre denir Ritim belirli bir zaman suumlrecinin kullanımını hedefleyen tempo iccedilinde
kesinleşir Ritim aynı zamanda muumlziğin karakterini de belirler
18
Her bestecinin kullandığı ritim kendine oumlzguumlduumlr ve ressamların fırccedila tekniği gibi ayırt
edicidir Genel anlamda formu etkileyen ve oluşturan faktoumlruumln ritim olduğu soumlylenebilir
19
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki muumlzik parccedilalarını ritmine ve nota değerlerine uygun olarak elle usuluumlnuuml
takip ederek tartımlarını yapınız
İşlem Basamakları Oumlneriler
Aşağıdaki birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre
isimleriyle tartımını yapınız
Elle usuumllleri doğru ve kesin hareketlerle
yapınız
Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki sekizlik ve onaltılık notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
UYGULAMA FAALİYETİ
20
Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını
yapınız
Aşağıdaki sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
21
Aşağıdaki ikilik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki sekizlik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
22
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
23
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
24
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
25
Aşağıdaki doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki notaları sekizlik es (sus)leri dikkate alarak oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını
yapınız
Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
26
Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını
yapınız
Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
27
28
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir
1 Birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
2 İkilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluuml ve isimleriyle tartımını yaptınız
mı
3 Sekizlik ve onaltılık notaların tartımını yaptınız mı
4 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
5 İkilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
6 Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
7 İkilik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
8 Doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
9 Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
10 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
11 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
12 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
13 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaların tartımını yaptınız mı
14 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
15 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
16 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
17 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
18 Doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını
yaptınız mı
19 Sekizlik esleri (susları) dikkate alarak tartımını yaptınız mı
20 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız
mı
21 Değişik değerlerdeki sesli notaların tartımını yaptınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz
29
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde
verilen bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
1 ( )Muumlzikal anlatımın en kuumlccediluumlk birimine ldquomotifrdquo denir
2 ( )Esas ezgiye eşlik eden ve devamlı tekrarlanan hareket zincirineldquotemardquodenir
3 ( )Peşrev Tuumlrk muumlziği formlarından soumlzluuml ve guumlfteli formlara verilebilecek en iyi
oumlrnektir
4 ( )Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır
5 ( )Doğadaki herhangi bir olayı veya duyguyu muumlzik diliyle anlatan eserlereldquotasvirrdquo
denir
6 ( )Rondo sonat ve suumlit Batı muumlziğinin senfonik formlarındandır
7 ( )Operanın kuumlccediluumlğuumlne operet denir
8 ( )Vals doumlnerek yapılan Alman dans muumlziğidir
9 ( )Bir bestecinin kullandığı ritim sanatccedilının ayırt edici oumlzelliklerindendir
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
30
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
Bu faliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak
muumlzikte notaları okuyup yazabileceksiniz
Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır
Muumlzik ses genişliklerini araştırınız
Solfej iccedilin gerekli temel kavramları araştırınız
Araştırma işlemleri iccedilin Internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve
yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek solfej ile ilgili oumln bilgi
edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaş veya kurslardan da bilgi edininiz
UYGULAMA FAALİYETİ
2 SES GENİŞLİKLERİ VE SOLFEJ
Muumlzikte kullanılan iki tuumlr ses vardır
İnsan sesi
Enstruumlman sesi(Bu konu ses oluşum uygulamaları moduumlluumlnde işlendi)
İnsan sesi ikiye ayrılır Erkek sesi ve kadın sesi
21 Erkek Sesi
Bas En kalın erkek sesi
Bariton Orta kalınlıkta erkek sesi
Tenor En ince erkek sesi
22 Kadın Sesi
Alto En kalın kadın sesi
Mezzosoprano Orta kalınlıkta kadın sesi
Soprano En ince kadın sesi
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
AMACcedil
ARAŞTIRMA
31
23 Solfeje Giriş
Solfej eğitimimizin şimdiye kadar ki boumlluumlmlerinde temel muumlzik kavramları ve bunlara
oumlrnekleri goumlrduumlk Moduumlluumlmuumlzuumln bu boumlluumlmuumlnde ise ağırlıklı olarak okuma parccedilalarına bol-
bol oumlrnekler vereceğiz
Solfej kısaca lsquookumarsquo demektir Notaları adlarıyla sesleriyle ve suumlreleriyle
okumaya solfej denir
231 Uumlccedil Ses Oumlğretimi
Doumlrtluumlk nota
Yuvarlak kuyruklu ve iccedili doludur Bir vuruşta okunur
İkilik nota
Yuvarlak kuyruklu ve iccedili boştur İki vuruşta okunur
32
232 Doumlrt Ses Oumlğretimi ve Buumlyuumlk İkili Aralığı Kuumlccediluumlk İkili Aralığı
İki ses arasındaki incelik kalınlık ayırımına aralık denir
Aralıkları oumllccedilmek iccedilin kullanılan oumllccedilme birimine perde denir
Batı muumlziğinde kullanılan en kuumlccediluumlk ses aralığına yarım perde denir
İki tane yarım perdeden oluşan ses aralığına tam perde denir
Moderato lsquoOrta hızdarsquo demektir Bir hız terimidir Parccedilanın orta hızda
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Monderato parccedilalarda el orta hızda (
dakikada 108-120) vurulur
Doumlneccedil iki kez okunması istenen notaların başlama yerine ileri doumlneccedil bitme
yerine geri doumlneccedil konulur Doumlneccedillerin arasında kalan notalar iki kere okunur
Parccedila yeni başlamış ise yalnız geri doumlneccedilte kullanılabilir Geri doumlneccedilten başa
doumlnuumlluumlr o boumlluumlm yine iki kere okunur
33
Allegro İtalyanca neşeli anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilabuk
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Allegro parccedilalarda el hızlıca ( dakikada
120-168) vurulur
233 Doumlrt Ses İccedilinde Son Durak Perdesi
Bir notanın altına ya da uumlstuumlne nokta konulursa o nota kısa okunur Bu noktaya da
kısaltma noktası denir
Bir notanın altına ya da uumlstuumlne ccedilizgi konulursa o nota kendi suumlresi iccedilinde uzun ve
yayık okunur Bu ccedilizgiye yayık ccedilizgisi denir
34
234 Beş Ses Oumlğretimi
Andante İtalyanca ağırca anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ağır
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Andante parccedilalarda el ağır hızda (
dakikada 76ndash108) vurulur
235 Altı Ses Oumlğretimi
Uzaktı Notaların uumlstuumlne ya da altına konulan uzatma belirtecine uzaktı denir
35
36
Largo İtalyanca geniş anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilok ağır
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Largo parccedilalarda el ccedilok ağır hızda (
dakikada 40-60) vurulur
236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi
37
Do-Mi-Sol-Do sesleri ile alıştırma
Okuma parccedilası
38
237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması
(Fa-Si Si-Fa)
Okuma parccedilası
238 Dokuz Ses Oumlğretimi
Ccedilizek Dizeğin altına ve uumlstuumlne konulan kuumlccediluumlk ccedilizgilere ccedilizek denir Kalın do
sesi ccedilizeğin uumlzerine kalın si sesi ccedilizeğin altına konulur
39
239 On Ses Oumlğretimi
2310 On Bir Ses Oumlğretimi
40
2311 On İki Ses Oumlğretimi
CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR
41
42
43
UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ
Notaları okuyup yazınız
İşlem Basamakları Oumlneriler
Notaların solfejini yapınız
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını
yapınız
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz
Parccedilaları orta hızda okuyunuz
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma
yapınız
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız
İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz
Perdelere dikkat ediniz
Bunun iccedilin monderato tekniğini
kullanınız
Bunu yaparken notanın perdelerini ve
noktalarını uygun aralıklarla
yerleştiriniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir
Notaların solfejini yaptınız mı
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml
Parccedilaları orta hızda okudunuz mu
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz
45
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen
bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur
2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir
3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir
4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır
5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır
6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı
2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı
3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız
mı
4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne
goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı
notaların tartımını yaptınız mı
9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle
oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı
12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız
mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Yanlış
4- Doğru
5- Doğru
6- Yanlış
7- Doğru
8- Doğru
9- Doğru
OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Doğru
4- Yanlış
5- Doğru
6- Yanlış
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı
İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004
YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995
Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları
İstanbul 2004
Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991
SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004
KAYNAKCcedilA
1
GİRİŞ
Sevgili Oumlğrenci
Uumllkemizde muumlzik aleti yapımcıları guumlnuumlmuumlze kadar ccediloğunlukla usta ccedilırak ilişkisi
iccedilerisinde yetişmişlerdir Guumlnuumlmuumlzde ise bir meslek olarak tanımının konulması ve
satandartlarının belirlenmesi ccedilabaları sonucu bu meslek tanımlanmış iyi ve zevkli bir
meslek olma yolunda ccedilok hızlı ilerlemektedir
Bu moduumll muumlzik aletleri yapımı alanında yapma becerisi kadar temel muumlzik
kavramlarını da bilmeniz gereği uumlzerine hazırlanmıştır Muumlzik aletleri yapımcısı olarak solfej
ve tartımı tanıma kullanıldığı yerleri bilmek ve uygulamak sizler iccedilin ccedilok yararlı olacaktır
Muumlzik alanı sanatın vazgeccedililmez bir parccedilası olması ve insanların estetik duygularına
hitap etmesi dolayısıyla her insanın az ya da ccedilok ilişkili olduğu bir uğraştır Bu nedenledir ki
bu meslek elemanlarının işi hem ccedilok zevkli hem de zaman ve sabır gerektirdiği iccedilin zordur
Ccedilevrenizde bu mesleğin iyi ustalarının iyi bir muumlzik aleti yapma bilgi ve becerisi
yanında iyi bir solfej ve muumlzik bilgisine sahip olduklarını goumlzlemlemişsinizdir
Bu moduumlluuml hazırlarken konularımızı oumlnceki moduumlllerimizde işlediğimiz konulara bağlı
olarak toparlama ve tamamlama uumlzerine kurduk İşlenen konuları kolaylıkla anlayıp
uygulayabileceğinizi duumlşuumlnerek hazırladık
Elinizdeki bu moduumll solfej ve muumlzik bilgisinin son ve toparlayıcı parccedilasıdır
GİRİŞ
2
3
OumlĞRENME FAALİYETİndash1
OumlĞRENME FAALİYETİndash1
Bu faaliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak
muumlzikte formlar ritmik okuma ve tartımları okuyup yazabileceksiniz
Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır
Muumlzik formları nedir Oluşum evrelerini araştırınız
Tuumlrk ve batı muumlziği formlarını araştırınız
Ritmik okuma ve tartım ile ilgili temel kavramları araştırınız
Araştırma işlemleri iccedilin internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve
yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek muumlzikte formlar ve tartım
hakkında oumln bilgi edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaşlarınızdan veya kurslardan bilgi
edininiz
UYGULAMA FAALİYETİ
1 MUumlZİK FORMLARI (BİCcedilİM) VE RİTMİK
OKUMA (TARTIM)
Muumlzikal anlamda konuşma ve yazı diline benzer cuumlmlecik ve cuumlmleler vardır
Bunların birleşmesiyle form meydana gelir Her sanat dalında form vardır ve sanat yapıtları
bu form iccedilinde yerini bularak bir değer kazanır Muumlzikte formu anlamak iccedilin yapıtı sonuna
kadar dinlemek gerekir Her formun kendine oumlzguuml bir kuruluş duumlzeni vardır ve bunlar
boumlluumlmlere ayrılmıştır Bu boumlluumlmler kendi iccedillerinde boumlluumlmcuumlklerden oluşur Boumlluumlmcuumlkler
cuumlmlelerden cuumlmleler cuumlmle parccedilaları ve soumlzcuumlklerden soumlzcuumlkler de tek tek harflerden
meydana gelmiştir Bu yapı muumlzikte bir sonat boumlluumlmlerden boumlluumlmler temalar periyotlar
cuumlmleler ve motifler gibi boumlluumlmcuumlklerden en kuumlccediluumlk bir muumlzik fikri olan motif ise seslerden
oluşur
11 Muumlzik Formlarının Oumlğeleri
111 Motif
Muumlzikal anlatımın genellikle iki (bazen uumlccedil veya doumlrt) oumllccediluumlden oluşan en kuumlccediluumlk
birimine denir Bazen iki nota da bir motif oluşturur
OumlĞRENME FAALİYETİndash1
AMACcedil
ARAŞTIRMA
4
112 Figuumlr ve Koşu
Akorların eşit suumlrelerle arpejlenmesinden oluşan figuumlr esas ezgiye eşlik eden ve
devamlı tekrarlanan bir hareket zinciridir
113 Cuumlmle
Birbirini tamamlayan iki motiften oluşan ve aralarında ccediloğunlukla bir kuumlccediluumlk durak
bulunan boumlluumlmlerdir Cuumlmlenin sona ermesi ya tam karar ya da yarım karar ile yapılır Bu
tonlar esas tonda olduğu gibi dominant ya da paralel tonda da olabilir
114 Period(Doumlnem)
Muumlzik eserinin parccedilalarına lsquoperiodrsquo adı verilir Period motiflerin ritmik melodik ve
armonik olmak uumlzere sıralanışından doğar Aralarında bağlılık bulunan iki cuumlmle periodu
oluşturur Birinci cuumlmle lsquooumlncuumllrsquo ikinci cuumlmle ise lsquoardcılrsquo adını alır
115 Tema
Muumlzik eserinin ccediloğu zaman başında duyulan ilk fikir bestecinin onu işleyeceği
geliştireceği ve onun etrafında yapıtını oluşturacağı lsquoTemarsquo dır Bir muumlzik yapıtının teması
en kuumlccediluumlk bir motif ya da bir cuumlmle olabileceği gibi genişletilmiş bir cuumlmle ya da doumlnemde
olabilir
12 Tuumlrk Muumlzik Formları (Biccedilimleri)
Edebiyatta gazel destan şiir gibi birccedilok formlar (biccedilimler) olduğu gibi muumlzikte de
pek ccedilok form (biccedilimler) vardır Makam sistemine dayalı Tuumlrk muumlziğinde aynı makamdan
bestelenmiş pek ccedilok eser bulunur Ne var ki bu eserler ccedilok az benzerlik goumlsterseler de her
biri ayrı ifade tarzına sahiptirler
Makamların yapılarını oumlğrenirken bir dizileri olduğunu ve bu dizide dolaşılarak (seyir)
seslendirildiğini biliyoruz Seyir yoluyla canlandırılan makam dizileri melodik yapıya
geccediltiğinde ayrıca bazı kurallar ccedilerccedilevesinde başka makamlara geccedilki yoluyla soumlzluuml veya
soumlzsuumlz bestelenmeleri itibariyle yeni kimlikler kazanırlar
Aynı makamdan değişik bestelenmiş eserler dinleriz Ancak her eserin kendine oumlzguuml
bir uslucircbu vardır Bazıları uzun bazıları kısa bazıları ise usul-ritm youmlnuumlnden farklılıklar
goumlsterirler Farklara ait oumlrnekleri ccediloğaltabiliriz Dikkat edilmesi gereken noktalardan biri
eserlerin yalnız saz veya insan sesine goumlre (soumlzluuml) yazılıp yazılmadığıdır
Dinlediğimiz birbirinden farklı eserleri İki ana grupta toplayabiliriz
Yalnız sazlar iccedilin yazılmış eserler
Guumlftesi olan insan seslerinin okuyabileceği eserler
5
Yalnız sazların icra etmesi iccedilin yazılmış olan saz eserleri Tuumlrk muumlziği iccedilerisinde
oumlnemli bir yere sahiptir Saz eserlerini yedi ayrı boumlluumlmde inceleyeceğiz
Peşrev
Saz Semacircicircsi
Tasvir
Medhal
Taksim
Aranağme
Oyun Havası
Soumlzluuml ya da guumlfteli eserler dinicirc ve dindışı olmak uumlzere iki ana grupta toplanırlar
Genel olarak bu soumlzluuml eserler doumlrt grupta toplanırlar
Kacircr
Beste
Semacircicirc
Şarkı
Gazel
Koumlccedilekccedileler
Tuumlrkuuml
121 Peşrev
Saz eserlerinde en buumlyuumlk form peşrevdir Tuumlrk muumlziğinde fasil adı verilen takım da ilk
olarak daima peşrev icra edilir Klacircsik fasil peşrev beste ağir semai şarki yuumlruumlk semai ve
saz semaisi olarak sıralanır
Peşrevler hane adı verilen boumlluumlmlerden oluşurlar Ccediloğu zaman doumlrt hane olur Her
hanenin sonunda teslim adı verilen bir boumlluumlm bulunur Peşrevler buumlyuumlk usullerle
yapılmışlardır
Eski bazı peşrevlerin uumlccedil haneli olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Ancak bu tuumlr peşrevler
tutulmamış ve terk edilmiştir
Ayrıca teslimi olmayan peşrevlere de rastlanılmıştır Teslimi bulunmayan peşrevlerin
ilk haneleri teslim yerine ccedilalınmış olup bu tuumlr de uumlccedil haneli peşrevler gibi ilgi toplamamıştır
Oumlzellikle guumlnuumlmuumlzde rastlanılan bir icra tarzı vardır Peşrevler doumlrt haneli ve
usullerinin buumlyuumlk olmaları nedeniyle oldukccedila uzundurlar Bu nedenle birinci hane ccedilalınır
buna teslim eklenerek giriş tamamlanır Sonra programa geccedililir
Doumlrt hane ve teslimleri tamam olarak ccedilalınan peşrevler genellikle tek olarak ccedilalınan
saz eserlerinde konserlerde olur Belirli suumlresi olan bir fasıl bir koro veya bir solistin
programından oumlnce doumlrt haneli peşrevler ccedilalınmaz Bir hane bir teslimden sonra ikinci esere
geccedililir
6
Bir hanenin sonunda teslime geccedililecek yerde guumlccedilluuml bulunur Teslim ise makamın
bitişi olduğundan durak perdesi ile son bulur
O halde peşrevlerde dikkat edilmesi gereken kısımları uumlccedil boumlluumlmde inceleyebiliriz
1211Peşrevlerde Hane
Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır
Birinci hane makama giriştir Makam dizisinin seslerinde dolaşıldıktan sonra
teslim hanesine geccedililir Teslim hanesinde makam dizisinin sesleri kullanılarak
durak-karar yapılır
İkinci hanede ise yakın makam dizilerine geccedilkiler yapılır Tekrar teslim
ccedilalınarak uumlccediluumlncuuml haneye geccedililir
Uumlccediluumlncuuml hanede asıl makam dizisinin dışına ccedilıkılarak değişik ses ve diziler
kullanılır Bu kısma meyan adı verilir Meyanda genellikle tiz seslerde
dolaşılır Tekrar teslim hanesi ccedilalınarak doumlrduumlncuuml haneye geccedililir
Doumlrduumlncuuml hane asıl makam seslerine doumlnuumlşuuml sağladığı gibi değişik geccedilkiler de
yapılabilir Bu boumlluumlmden sonra teslim hanesi ccedilalınır Boumlylece peşrev
tamamlanmış olur
Yukarıda her hanenin sonunun sesleri teslim hanesine bağlayan nitelikteki seslerden
oluştuğunu ve teslime geccedilişi sağlayan sesin guumlccedilluuml perdesi olduğunu belirtmiştik Bazen bu
sesin guumlccedilluuml perdesi olmaz Durak sesi veya bir başka perde de olabilir Eserin bitimi teslim
hanesinin sonunda olduğuna goumlre hanelerin sonuna gelen durak sesleri asma karar
muvakkat durak tan başka bir ses değildir
1212 Teslim
Peşrevlerde teslim haneleri genellikle serbest yapılır Hemen hemen peşrevlerin en
guumlzel boumlluumlmuumlnuuml oluşturur Teslim haneleri besteci tarafından oumlzenle yapılmış nağmelerden
oluşur Parlak ve canlı boumlluumlmlerdir
1213 Usul
Peşrevler ccediloğunlukla buumlyuumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Devr-i kebir en fazla kullanılan
usulduumlr 28 zamanlı devr-i kebir usuluuml yazılırken 44 luumlk olarak boumlluumlmlere ayrılır Usul
tamamlanınca iki ccedilizgiyle usuluumln bittiği belirtilir Ccedilok az sayıda sofyan usuluuml ile de
bestelenmiş peşrevler vardır
122 Saz Semaisi
Fasılların en sonunda ccedilalınan saz eserine verilen addır Peşrev gibi saz semaileri de
doumlrt haneli olarak boumlluumlmlere ayrılır Her hanenin sonunda teslim bulunur
Saz semaileri peşrevlerin tersine kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Saz semailerinin ilk
uumlccedil hanesi (10 8) lik aksak semai usuluuml ile oumllccediluumllmuumlştuumlr Doumlrduumlncuuml hane ise ccedileşitli usullerden
yapılabilir Semai yuumlruumlk semai devr-i hindi aksak curcuna gibi
7
Teslim boumlluumlmuuml (10 8) lik aksak semai usuluuml ile oumllccediluumllmuumlştuumlr
İlk uumlccedil hane peşrevler gibi giriş geccedilki gibi oumlzellikleri yansıtır Doumlrduumlncuuml hane ise
serbest olup melodi ve usul youmlnuumlnden bestecinin isteğine kalmıştır
Peşrev ve saz semailerinin teslim boumlluumlmlerine girilecek yerde bağlantı bazen
makamın guumlccedilluumlsuumlnde bazen de durakta asma kalış olarak yapılır
Saz semaileri fasıl sonlarında ccedilalınabildiği gibi tek saz icralarında da yer alabilir Saz
semaileri ritmik ve serbest bir yapıya sahip olduklarından bestekacircrların daha ccedilok uumlstuumlnde
durdukları bir form olmuştur
123 Tavsir
Bir olayı doğadaki herhangi bir olayı veya bir duyguyu muumlzik diliyle anlatan saz
eserlerine tasvir adı verilir
Ccedilok geniş kapsamlı olmasına rağmen ccedilok az yazılan tasvir tuumlruuml eserlerin usuluuml ritmi
bestekacircrın arzusuna kalmıştır Peşrev ve saz semaileri gibi belirli haneleri yoktur Konunun
durumuna goumlre birden fazla haneleri bulunabilir
124 Medhal
Genellikle bir topluluğun programı başlamadan toplu halde sazların ccedilaldığı kuumlccediluumlk saz
eserlerine medhal adı verilir
Medhallerin hane ve teslim gibi boumlluumlmleri kaideleri yoktur Ccedilalınacak makama
girinceye kadar serbest olarak bestekacircrın duyuşuna goumlre 16 ile 32 oumllccediluumlluumlk boumlluumlmlerde
olabilir
Medhallerin en buumlyuumlk oumlzelliği peşrev ve saz semailerinde bulunan hane ve teslim
kaidelerinin olmaması serbest icra edilmesidir Yine bu iki formdan farkı fasıllardan oumlnce
ccedilalınmamasıdır
Medhal tek bir sazla yapılan taksim formunun derli toplu bir usule uydurulmuş nota
ile ccedilalınan değişik bir şeklinden ibarettirMedhalin tarihccedilesi pek eski değildir Son devir
bestelkacircrları tarafından yazılmış ve benimsenmiştir Guumlnuumlmuumlzde bu form uumlzerinde uğraşan
bestekacircrların başında Prof Dr Sayın Alacirceddin YAVAŞCcedilA gelir
125 Taksim
Tek bir sazla makamların ses dizilerinde dolaşmaya Taksim adı verilir Bu formun
Batı muumlziğinde karşılığı impruvizedir
8
Taksim bir saz eserine veya bir şarkıya başlanılmadan oumlnce icra edilecek makamın
seslerinde guumlzel nağmelerle dolaşmaktır
Taksim yapılırken girilecek makamın guumlccedilluumlsuuml asma kalışı ve durağı oumlzellikle
belirtilir O halde taksim usule uyulmadan icra edilecek eserin makamına usuluumlne uslucircbuna
uygun bir şekilde bir seyir ile durak sesinin bağlantısından oluşur denebilir
Tuumlrk Muumlziğinde bir eserin icrasına geccedilmeden oumlnce taksim yapmak adet olmuştur
Taksim yapmakla meşhur olmuş pek ccedilok saz sanatccedilılarımız vardır Tanburicirc Cemil Bey bu
konuda virtuumloumlz seviyesine ulaşmış bir sanatkacircrdır Guumlnuumlmuumlzde ise tanbucircricirc Necdet YAŞAR
ucircdicirc Cinuccedilen TANRIKORUR ucircdicirc Necati CcedilELİK Neyzen Niyazi SAYIN ve kemenccedilede
İhsan OumlZGEN oumlnde gelen isimlerdir
126 Aranağme
Bazı eserlere başlanırken hemen girişte yalnız sazların ccedilaldığı kuumlccediluumlk bir boumlluumlm
bulunur Buna giriş muumlziği yaygın bir deyimle de aranağme adı verilir
Bir eserin başında olduğu kadar ortasında ve sonunda bulunan aranağmelere de
rastlanır İki kıtalı bir şarkıda eserin ortasında kıtaları arasında bir aranağme bulunabilir
veya hiccedil olmayabilir
Aranağmelerin oumlzelliği eserin ruhuna uygun aynı ritm ve karakterde eseri
tamamlayıcı nitelikte olmasıdır
Eski eserlerin birccediloğunda aranağme bulunmazdı Guumlnuumlmuumlzde ise aranağmesiz pek az
eser şarkı yapılmaktadır
Oumlzellikle son devirlerde yapılan şarkıların her satırında iki guumlfteyi birbirine bağlayan
bir veya birkaccedil oumllccediluumlluumlk muumlzik nağmeleri bulunur Bu tuumlr muumlzik parccedilaları sadece iki cuumlmleyi
birbirine bağlayan nağmelerdir Aranağme değildirler
127 Oyun Havaları
İnsanlarda coşku uyandıran yalnızca sazların ccedilaldığı saz eserlerine oyun havası adı
verilir Tuumlrk Muumlziğinde ritim unsuru oumlnemli olan bir ccedileşittir Kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlş olan
oyun havaları mahalli dans ve oyunlar iccedilin de yazılmıştır
Ccediliftetelli zeybek longa sirto horon hora bar halay koumlccedilekccedile gibi pek ccedilok şekilleri
vardır
128 Kacircr
Eski bestecilerin uumlzerinde oumlnemle durdukları ustalıklarını goumlsterdikleri bir beste
formudur Genellikle peşrevden hemen sonra icra edilir Geniş kapsamlı bir beste tarzı
9
olduğundan buumlnyesinde değişik usuller ccedilokccedila kullanılır Bu usul değişiklikleri esere farklı bir
canlılık kazandırır
Kacircr icrasından sonra beste formu icra edilir Kacircrlar buumlyuumlk usullerle olduğu gibi kuumlccediluumlk
usullerle de oumllccediluumllmuumlş ve bestelenmişlerdir
Beste formundan bir diğer farkı da terennuumlmlerinin serbest oluşlarıdır Eserin baş
kısmında ccediloğunlukla terennuumlm bulunabilir
Kacircr tarzında bestelenmiş eserler bazen uzunluk ve kısalıklarına goumlre değişik isimlerle
anılırlar kacircr kacircrccedile kacircr-i nev kacircr-i natik gibi isimler eserlerin yapısını anlatır
Kacircr genellikle terennuumlmle başlayan geniş kapsamlı bazı usullerin kullanıldığı uzun
eserlere verilen isimdir
Kacircrccedile kacircrdan daha kısa ve oumlzelliklerini daha oumlz anlatım belirten eserlere verilen
isimdir
Kacircr-ı nev değişik usullerin kullanıldığı bir formdur Kacircrdan ccedilok farkı yoktur
Kacircr-ı natık kacircr ve kacircrccedileden usul ve guumlfte youmlnuumlnden hemen ayrıcalik goumlsterir Kacircr-ı
natıkların guumlftelerinin hemen her satırında değişik usullere rastlanılabilir Kacircr-ı natıklar
başladıkları makamın ismi ile anılırlar Rast kacircr-i natik neva kacircr-i natik gibi Kacircr-ı natık
bitişte başladığı makam seslerine doumlnerek karar verir
Her satırda değişik usullere rastlanıldığı gibi her satırda değişik makamlara geccedililmesi
kacircr-ı natıkların oumlzelliğidir Her satır icra edilirken geccedililen makamın ismi belirtilir
Kacircr tuumlruuml eserler guumlnuumlmuumlzde hemen hemen hiccedil yapılmamaktadır Eski bestekacircrlarımız
bu form uumlzerinde titizlikle durmuşlar ve ccedilok guumlzel eserler yapmışlardır
129 Beste
Genellikle beste denilince herhangi bir muumlzik eserini duumlşuumlnuumlruumlz Beste bestelemek
bestekacircr birbirine yakın kelimelerdir
Beste Bir muumlzik eseri
Bestekacircr Bir muumlzik eserini besteleyen muumlzisyen
Bestelemek Bir muumlzik eserini yapmak yazmak
Beste kelimesinin geniş tanımının yukarıda yazıldığı gibi olmasına karşın Tuumlrk
musikisindeki karşılığı yeri daha başkadır
Beste kacircr formundan sonra en geniş kapsamlı muumlzik eseridir
10
Beste doumlrt haneli olarak yapılır Her hane bir mısra demektir Şu halde bestelerin
guumlfteleri doumlrt mısralıdır Her mısranın sonunda terennuumlm adı verilen kelime olarak pek
anlamı olmayan ancak melodi youmlnuumlnden ccedilok guumlzel olan nağmeler bulunur
Peşrevlerde de her hanenin sonunda teslim kısmının bulunduğunu hatırlayalım
Peşrevlerdeki teslim kısmının yerini bestelerde terennuumlmler almıştır diyebiliriz
Terennuumlm Beste formundaki eserlerde mısra sonlarına eklenen anlamlı
anlamsız ancak melodik yapısı olan boumlluumlmlere verilen addır Terennuumlmler hece
kelime veya birkaccedil kelimeden meydana gelebilir
Ye-le-li-la-ta-ne-dil-dir-ten-ni-canım-ruhum-gel serv-i revanım- ruh-i revanım-canım
efendim vs gibi soumlzcuumlkler sıkccedila kullanılır
İkaacirc Bestelerin terennuumlmlerinin ritmik melodilerle yapılarına veya başka bir
ifadeyle bestelerdeki terennuumlmlerin muntazam bir tempo ile yapılmasına ikaacirc
adı verilir Terennuumlmlerde kullanılan hecelerin anlamı pek yoktur
Her hanenin mısranın sonunda ccedilalınan terennuumlm aynıdır Bu nedenle terennuumlmlerin
melodilerinin ccedilok guumlzel olmasına bestekacircrlar oumlzellikle oumlzen goumlsterirler
Terennuumlmlerde kullanılan guumlzel soumlzlerin bazılarının anlamı da vardır Canım ruhum
gibi kelimelerin yanısıra bazı bestekacircrlar ilgi duydukları kişilerin adlarını da terennuumlmlerde
kullanmışlardır Sultanım mihribanım gibi
Doumlrt haneli olan bestelerin birinci mısrasına zeminhane adı verilir Zeminhanelere
eserin makamına ait dizi belirtilerek başlanır Makamın oumlzellikleri goumlsterilerek zemin
hanenin son kısmında terennuumlme geccedililir Terennuumlmuumln bittiği yerde birinci mısranın son
kelimeleri tekrar edilerek durak sesinde karar verilir Bu şekilde birinci mısra yani
zeminhane bitmiş olur
İkinci hane ikinci mısranın okunmasıyla goumlsterilir Ancak soumlzler ikinci mısraya ait
olmakla beraber melodi birinci mısranın tekrarıdır
Demek ki birinci mısra ve guumlfte okunacak tekrar başa doumlnuumllerek aynı melodi ile ikinci
mısra ve terennuumlm icra edilecektir
İkinci haneye nakarathane adı verilir
Uumlccediluumlncuuml mısra meyan adını alır Meyan eserin en oumlnemli boumlluumlmlerinden birini
oluşturur Bu boumlluumlmde ccedileşitli geccedilkiler genişlemeler goumlsterilir Bitiş yine terennuumlmle olur
Doumlrduumlncuuml hane ise yine başa doumlnuumllerek son mısra olarak zeminhanenin melodileri
ile okunur Ayrıca melodisi yoktur Besteler terennuumlm hanelerinin icrasıyla son bulur
11
1210 Semacirci
Tuumlrk musikisinde beste formundan sonra gelen değişik bir beste tarzıdır Semainin
tarifi bu şekilde olmasına rağmen değişik iki tuumlr semai vardır
Ağır Semai
Yuumlruumlk Semai
Ağır Semailer beste formundan hemen sonra fasıllardaki sıraya goumlre yer alırlar
Adından da anlaşıldığı gibi yapısı ağır etkili bir formdur Kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir
Ağır semailerde kullanılan usuller 10 4 luumlk ağır aksak semai 10 8rsquolik Aksak Semai
ve 6 2rsquolik ağır sengin semaidir
Ağır semailer yapı itibariyle beste formunu andırırlar Hane terennuumlm gibi boumlluumlmler
bestede olduğu gibi semailerde de bulunur Ancak kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Kuumlccediluumlk
usullerle yapılmalarından dolayı ağır semailer daima bestelerden sonra ikinci sırayı alırlar
Fasıldaki sıraya goumlre (peşrev beste) formlarından sonra sıralanan ağır semaiden sonra
şarkı formu gelir
Fasıl icrasında şarkılardan sonra tekrar semai formuna doumlnuumlluumlr Ancak bu sıradaki
Semailer ağır semai adını taşımazlar Bu tuumlr semailere yuumlruumlk semai adı verilir
Yuumlruumlk semailer yuumlruumlk semai adı verilen usulle oumllccediluumllmuumlşlerdir Genellikle 6 4rsquo luumlk
bazen de 6 8rsquolik oumllccediluuml ile belirtilir
Yuumlruumlk semailerin yapıları ağır semailere goumlre daha hareketli ve canlıdır Hane ve
terennuumlmler ağır semailerde olduğu gibidir
Yuumlruumlk semai icrasından sonra Saz Semaisi icra edilir Bu şekilde fasıl tamamlanmış
olur Tuumlrk muumlziğinde peşrev kacircr beste ağır semai şarki yuumlruumlk semai ve saz semaisinden
meydana gelen fasıllara takım adı verilir
Tuumlrk muumlziğinde bir makamın kabul edilebilmesi iccedilin bu şekilde bir takım oluşması
şarttır
1211 Şarkı
Tuumlrk muumlziğinde kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllen soumlzluuml terennuumlmsuumlz doumlrt haneli eserlere
Şarkı adı verilir Genellikle doumlrt mısralık guumlftelerden meydana gelen şarkılar doumlrt hane
olarak bestelenir Birinci hane zernin adını alır Bu hane esas makam dizisinin seslerinin
goumlsterildiği boumlluumlm olup şarkılarda giriş boumlluumlmuumlnuuml oluşturur
İkinci hane nakarat adını alır Bu kısımda genellikle yakın makam dizilerine geccedilkiler
bulunur Nakaratların bitiş kısmında adını taşıdığı makam dizisinin sesleri ile karar bulunur
12
Uumlccediluumlncuuml hane meyan adını alır Meyanda esas makam dizilerinde dolaşıldığı kadar
genellikle tiz perdelerde dolaşılır ve geccedilkiler yapılır
Doumlrduumlncuuml hane ise ikinci satır melodisi ile doumlrduumlncuuml satırın okunmasından oluşup
nakarat adını taşır
Şarkılarda Yapı
Şarkıların genellikle doumlrt haneden oluştuğunu yukarıda belirtmiştik Doumlrt mısralı
şarkıların her satırı bir haneyi oluşturur
Her satır ccediloğunlukla birer defa bestelenir İkişer defa okunur Bu satırların sonunda
dolaplar bulunur
Yukarıda da accedilıklandığı gibi ikinci ve doumlrduumlncuuml hanelerin (satırların) besteleri aynıdır
Bazen de her satır veya bazı satırlar ikişer kere bestelenirler Bu durumda ilgili satır
okunur Bitiminde aynı soumlzler yeni bir melodi ile tekrar edilir ve doğrudan bir sonraki satıra
bağlantı yapılarak geccedililir
Klacircsik Tarzda Bestelenmiş Her Satırı Bir Defa Olan Şarkı Formu
Birinci satırda esas makama giriş yapılır Zemin mısrası okunarak sonda dolap
kısmında karar sesine inilir Başa doumlnuumllerek aynı satır tekrarlanır Ancak bu defa sona
gelindiğinde birinci dolap yerine ikinci dolap okunarak ikinci mısraya (satıra) geccedililir
Nakarata geccediliş sesi genellikle guumlccedilluuml sesi ile goumlsterilir
Nakarat ilk satır gibi iki defa tekrar edilir Satır sonundaki dolap hanesinin birinci
boumlluumlmuumlnde guumlccedilluuml sesi ile satırın başına doumlnuumlleceği belirtilir Dolabın ikinci boumlluumlmuuml ise
makamın ana sesleri ile inilen karar sesinin bulunduğu boumlluumlmduumlr Karar sesinin burada
bulunmasının sebebi şarkıların nakarat sonlarında bitmesindendir
Meyan boumlluumlmuumlne geccediliş ise bu durak sesinin goumlsterilmesiyle olur Genellikle tiz
seslerle meyanı yapılan şarkılarda ikinci defa tekrar tiz durak sesinin doumlnuumlş boumlluumlmuumlnde
goumlsterilmesiyle olur İkinci defa meyanın okunmasıyla guumlccedilluuml sesi goumlsterilerek nakarata
geccedililir Doumlrduumlncuuml hane ise ikinci satır melodisinin tekrarıdır Şarkının bitişi nakaratın
sonunda bulunan bitiş sesi (durak) ile olur
Guumlnuumlmuumlzde şarkılar genellikle klasik tarzın dışında serbest bir anlayışla
bestelenmektedir Bu tarz şarkılara fantezi eserler adı verilmektedir
Zemin hanesi bir defa bestelendiği gibi iki ayrı melodi ile iki defa bestelenebilir Veya
yalnızca meyan kısmı iki defa bestelenmiş şarkılar da bulunmaktadır
Şarkı formu ccedilok işlenmiş ve en sevilen beste tarzıdır Kuumlccediluumlk usullerle yazılmış
olmalarına karşılık serbest usulsuumlz boumlluumlmleri olan şarkılar da ccediloktur
13
Şarkılarda Usul
Şarkılar daima kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Her ne kadar 15 zamanlıya kadar kuumlccediluumlk
usuller varsa da şarkılar ccediloğunlukla 10 zamanlıya kadar olan usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir
Şarkılar kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllduumlğuuml iccedilin Beste ve Semailere oranla etkileri daha
başkadır Usullerinin kuumlccediluumlk olmaları gereği daha ritmik ve hareketli bir yapıya sahip
olmalarının yanı sıra beste ve semailer kadar ağırbaşlı hatta onlardan daha ağır yapılı
şarkılara rastlanır
1212 Gazel
Saz muumlziğindeki taksimin insan sesi ve soumlzle yapılanıdır Herhangi bir usule bağlı
değildir Serbest okunur 2-4 veya daha fazla mısrayı belli bir makam anlayışı iccedilinde
melodilerle soumlyleyerek sesle taksim etmektir
Oumlnceden hazırlık yapılmadan sanatccedilının o anki ilhamına bağlıdır Buna ldquoirticalrdquo de
denir Guumlfteden ayrı olarak lsquorsquoof lsquorsquo lsquorsquoamanrsquorsquo lsquorsquomedetrsquorsquo lsquorsquoeyrsquorsquo gibi uumlnlemler de ilave edilebilir
fakat bunların fazlası hoş karşılanmaz Gazel başlı başına yapılabildiği gibi şarkının arasına
da konulabilir Soumlzler genellikle gazel tarzından seccedililebildiği gibi başka bir tarzdan da
alınabilir
1213 Koumlccedilekccedileler
Genellikle aynı makamda yuumlruumlk hareketli şarkı ve tuumlrkuumllerin uzun aranağmelerle
birbirine bağlanmasından meydana gelmiş aynı zamanda ccedilengi ve koumlccedilek takımlarının oyun
oynamaları iccedilin duumlzenlenmiş bir muumlzik tuumlruumlduumlr Koumlccedileklerde şarkılar ve tuumlrkuumller genellikle
kendi yapıları ile kullanılmıştır
1214 Tuumlrkuuml
Şehir dışındaki koumly ve kasabalarda oturan halkın bağlama cura divan sazı zurna
davul darbuka kaval kemenccedile kabak kemane vs Gibi muumlzik aletleriyle ccedilalıp soumlyledikleri
kendine has youmlresel oumlzelliklere sahip olan soumlzluuml muumlziktir Anonimdir (Bestecisi ve yazarı
belli olmayan halkın malı) Soumlzler halk edebiyatından alınmış olup edebi değer taşıyan hece
vezni ile yazılmış şiirlerdir
13 Batı Muumlziği Formları
Batı muumlziği formlarını 5 ana başlık altınca inceleyebiliriz
Buumlyuumlk formlar
Senfonik formlar
Vokal formlar
Polifonik formlar
Oumlzguumln formlar
14
131 Buumlyuumlk Formlar
1311 Sonat
İlk kez CPE BACH tarafından temelleri atılan ve en oumlnemli formdur Senfoniler
quartetler ve quintetler hep sonat formunda yazılır Sonat formu gelişimi iccedilinde farklılık
goumlstermiştir Beethoven ve Haydn doumlneminde iyice oturan sonat formu Chopin ile birlikte
değişime uğramıştır Genellikle solo sonatlar meşhurdur Oumlrneğin Beethoven yazdığı 32
piyano sonatıyla bu formun ustalarındandır Ayrıca Haydn Chopin gibi besteciler de guumlzel
sonatlar yaratmışlardır
1312 Rondo
Adından da anlaşılacağı gibi bir boumlluumlmuumln suumlrekli tekrarlanmasıyla oluşur Oumlrneğin A
B ve A boumlluumlmlerinden oluşan bir esere yeni bir C boumlluumlmuuml eklenmesi ve tekrar başa yani A B
A boumlluumlmuumlne doumlnuumllmesiyle kuumlccediluumlk rondo formu oluşur A B A C A B A D E A B A buumlyuumlk
rondo formuna oumlrnek olabilir Klasik doumlnemde sonatların son boumlluumlmlerinde kullanılmıştır
1313 Varyasyon
Tema ve ccedileşitlerinden oluşan bu form aslında ağır tempolu dans şarkıların tekrarı
sırasında yapılan kuumlccediluumlk değişikliklerden doğmuştur Varyasyon formunun temeli 4-8
oumllccediluumlden oluşur
1314 Suumlit
Saz muumlziği alanında en eski biccedilimlerden biri olan suumlit şarkı biccediliminde 4-6
boumlluumlmlerden meydana gelmiş bir sıra danstır Sonat ve senfonilerin atası sayılır
132 Senfonik Formlar
1321 Konccedilerto
Konccedilerto genellikle solo bir ccedilalgıya bir oda orkestrasının veya bir senfoni
orkestrasının eşlik etmesiyle gerccedilekleşir Solo ccedilalgı tuumlm teknik zorlukların uumlstesinden
gelebilecek bir kişi tarafından ccedilalınır Solo ccedilalgıya orkestra eşlik eder Genellikle tek bir
ccedilalgı iccedilin yazılan konccedilertolar vardır fakat birden fazla ccedilalgı iccedilin yazılmış konccedilertolar da
vardır(Vivaldi - 2 viyolonsel konccedilertosu) Konccedilertolar dinleyicinin en ccedilok tercih ettiği
muumlzik formudur
1322 Senfoni
Orkestra iccedilin sonat formunda yazılmış genellikle doumlrt boumlluumlmden oluşan yapıtlardır
Senfoni uzun bir şiir niteliğindedir4 boumlluumlmluuml olduğundan oldukccedila uzun suumlren senfoniler
vardır Oumlrneğin Beethovenın 9 senfonisi 1 saate yakın bir suumlrede tamamlanır Başta Franz
Liszt Antonin Dvorak ve Bedrich Smetana gibi besteciler senfoniyi tek boumlluumlm halinde ele
15
almışlardır Franz Lisztin ilk kez gerccedilekleştirdiği tek boumlluumlmluuml senfoni formuna senfonik şiir
adı verilir
1323 Uvertuumlr
Giriş muumlziği anlamındadır Genellikle bir suumlitin veya operanın girişinde ccedilalınır
Genellikle kısa tutulan uvertuumlrlerin yanında uzun ve tek başına eser olan uvertuumlrler de vardır
Oumlrneğin Tschaikovskynin 1812 uvertuumlruuml ve Beethovenın ldquoLeonore Uvertuumlruumlrdquo
133 Vokal Formlar
1331 Opera
Solistleri korosu orkestrası kostuumlmuuml sahnesi ışığı ve dramatik oyunu ile muumlziğe
uyarlanmış tiyatrodur Tarihte ilk opera Rinuccinin Dafne operasıdır
1332 Operet
Operanın kuumlccediluumlğuumlne denir
Oratoryo
Dinsel ve kutsal konuların koro ve solistler tarafından orkestra eşliğinde
soumlylenmesidir Dekor kostuumlm ve sahneleme yoktur
134 Polifonik (Ccedilok Sesli) Formlar
1341 Kanon
Kanon taklit temeline dayanır Aynı ezgi iki veya daha ccedilok ses partisi tarafından
birbiri ardından başlayarak tekrarlanır Ccedilember kanonda ses partileri aynı anda
duyulduklarında birbiriyle uyumludur İlk başlayan partiye oumlncuuml yanıt veren partiye artccedilı
denir
1342 Fuumlg
Fuumlg taklit etmek anlamındadır Eserin ana teması farklı tonlarda tekrarlanır Tabi bu
kontrpuan tekniğiyle yapılır Temanın tonu mutlaka ana tonun birinci doumlrduumlncuuml ve beşinci
dereceleriyle ilişkili olmalıdır aksi halde eserin taklit edilmesinde hatalar olabilir Fuumlg
tekniğini mutlaka oumlrnekleri inceleyerek oumlğrenmek gerekir Bachın fuumlgleri bu konu iccedilin
uygun seccedilenektir
16
1343 Fuumlgato
Fuumlg tarzında fakat fuumlg kurallarına uymadan gelişen temalardan oluşur Fuumlgatoda
fuumlguumln sergi boumlluumlmuumlnuumln ardından gelişme boumlluumlmuuml başlar Mozartrsquoın Jupiter Senfonisirsquonin son
boumlluumlmuuml bu tarzda yazılmıştır
1344 Fuumlgetta
Fuumlgetta tam bir fuumlg gelişmesi olmayan kısa fuumlg biccedilimidir
135 Oumlzguumln Formlar
Batı muumlziğinde bilinen 30rsquodan fazla oumlzguumln form tuumlruuml vardır Bunların bilinen belli
başlı birkaccedilı şunlardır
1351 Preluumlt
Uvertuumlr gibi bir giriş parccedilasıdır Ancak oumlzellikle Chopin ve Rachmaninoff gibi
besteciler preluumlt tek başına bir parccedila olarak duumlşuumlnmuumlşlerdir Chopinin 24 preluumlt buna
oumlrnektir
1352 Arya
Arya Latincede şarkı veya melodi kelimesinden gelir Belirli bir kalıp iccedilinde orkestra
eşliğinde soumlz ve muumlziğin birleşmesidir A-B-A formunda yazılır
1353 Bolero
Bolero İspanyol Kastilya ve Andalusiarsquonın milli dansıdır Bu dans tef kastanyet ve
bazen de gitar eşliğinde yapılır Allegretto tempoda ve frac34 luumlk oumllccediluumldedir
1354 Capricco
İtalyanca keccedili anlamına gelir Muumlzikte belli bir planı olmayan serbest doğaccedillama ya
da fantezi tarzı neşeli değişken mizaccedil sergileyen kaprisli karakterdeki bir tuumlruumln adıdır
1355 Etuumlt
Ccedilalgı muumlziğinde karşılaşılan teknik guumlccedilluumlklere hazırlanmak amacıyla bestelenen
alıştırma parccedilalarıdır Oumlğrencilerin tekniğini geliştirmeleri iccedilin bestelenmiştir
1356 Marş
Yuumlruumlmeye eşlik eden ritim oumlğesi guumlccedilluuml ccedilok eski muumlzik tuumlrlerinden biridir Ccedileşitli
amaccedillara youmlnelik yazılan marşlar genel olarak 4 gruba ayrılır Bunlar cenaze marşı ağır
marş hızlı marş ve ccedilok hızlı marştır
17
1357 Vals
Almanca doumlnmek anlamına gelir Uumlccedil zamanlı birinci vuruşu kuvvetli doumlnerek yapılan
Alman dans muumlziğidir
1357 Ballade
Genellikle acı ve huumlzuumln gibi duyguların anlatımında kullanılan ve ccedilok ezgiden oluşan
lirik parccedilalardır
1358 Nocturne
Gece muumlziği demektir Serbest formda yazılır Karakteri huumlzuumlnluuml bazen de canlıdır En
uumlnluuml noktuumlrn bestecisi Chopindir
1359 Romance
Soumlzluuml ve soumlzsuumlz yazılabilir Noktuumlrn ve balad gibi konusu huumlzuumln ve aşktır Serbest
formda yazılır
13510 Serenade
Değişik anlamlarda kullanılır En ccedilok bilinen anlamı sevgilinin penceresinin oumlnuumlnde
soumlylenen doğaccedillama aşk şarkısıdır Genellikle soumlzluuml olur fakat soumlzsuumlz yazılmış serenatlarda
vardır Serbest bir formda yazılır
13511 Rhapsody
Ezgileri ccediloğunlukla halk ezgisi olan ve birccedilok temanın birleşmesinden oluşan serbest
bir muumlzik formudur Lisztin Macar Rapsodilerinin yanında uumlnluuml İngiliz rock grubu Queenin
efsanevi solisti Freddie Mercurynin Bohemian Rhapsodysi de bu forma ccedilok guumlzel bir
oumlrnektir
13512 Fantasie
Serbest formda genellikle doğaccedillama ccedilalınan eserlerdir
14 Ritmik Okuma (Tartım)
Bir muumlzik parccedilasını ritmini uygun olarak nota değerleriyle tekduumlze okumaya ritmik
okuma denir Diğer bir anlamda bona yapma diye adlandırılır (Bona terimi tartım kitabını
yazan yazarın isminden alıntı yapılmıştır)
Notaların seslerini dikkate almadan sadece nota değerlerinin incelenmesine ritmik
portre denir Ritim belirli bir zaman suumlrecinin kullanımını hedefleyen tempo iccedilinde
kesinleşir Ritim aynı zamanda muumlziğin karakterini de belirler
18
Her bestecinin kullandığı ritim kendine oumlzguumlduumlr ve ressamların fırccedila tekniği gibi ayırt
edicidir Genel anlamda formu etkileyen ve oluşturan faktoumlruumln ritim olduğu soumlylenebilir
19
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki muumlzik parccedilalarını ritmine ve nota değerlerine uygun olarak elle usuluumlnuuml
takip ederek tartımlarını yapınız
İşlem Basamakları Oumlneriler
Aşağıdaki birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre
isimleriyle tartımını yapınız
Elle usuumllleri doğru ve kesin hareketlerle
yapınız
Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki sekizlik ve onaltılık notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
UYGULAMA FAALİYETİ
20
Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını
yapınız
Aşağıdaki sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
21
Aşağıdaki ikilik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki sekizlik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
22
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
23
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
24
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
25
Aşağıdaki doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki notaları sekizlik es (sus)leri dikkate alarak oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını
yapınız
Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
26
Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını
yapınız
Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
27
28
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir
1 Birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
2 İkilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluuml ve isimleriyle tartımını yaptınız
mı
3 Sekizlik ve onaltılık notaların tartımını yaptınız mı
4 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
5 İkilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
6 Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
7 İkilik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
8 Doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
9 Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
10 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
11 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
12 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
13 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaların tartımını yaptınız mı
14 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
15 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
16 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
17 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
18 Doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını
yaptınız mı
19 Sekizlik esleri (susları) dikkate alarak tartımını yaptınız mı
20 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız
mı
21 Değişik değerlerdeki sesli notaların tartımını yaptınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz
29
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde
verilen bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
1 ( )Muumlzikal anlatımın en kuumlccediluumlk birimine ldquomotifrdquo denir
2 ( )Esas ezgiye eşlik eden ve devamlı tekrarlanan hareket zincirineldquotemardquodenir
3 ( )Peşrev Tuumlrk muumlziği formlarından soumlzluuml ve guumlfteli formlara verilebilecek en iyi
oumlrnektir
4 ( )Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır
5 ( )Doğadaki herhangi bir olayı veya duyguyu muumlzik diliyle anlatan eserlereldquotasvirrdquo
denir
6 ( )Rondo sonat ve suumlit Batı muumlziğinin senfonik formlarındandır
7 ( )Operanın kuumlccediluumlğuumlne operet denir
8 ( )Vals doumlnerek yapılan Alman dans muumlziğidir
9 ( )Bir bestecinin kullandığı ritim sanatccedilının ayırt edici oumlzelliklerindendir
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
30
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
Bu faliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak
muumlzikte notaları okuyup yazabileceksiniz
Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır
Muumlzik ses genişliklerini araştırınız
Solfej iccedilin gerekli temel kavramları araştırınız
Araştırma işlemleri iccedilin Internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve
yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek solfej ile ilgili oumln bilgi
edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaş veya kurslardan da bilgi edininiz
UYGULAMA FAALİYETİ
2 SES GENİŞLİKLERİ VE SOLFEJ
Muumlzikte kullanılan iki tuumlr ses vardır
İnsan sesi
Enstruumlman sesi(Bu konu ses oluşum uygulamaları moduumlluumlnde işlendi)
İnsan sesi ikiye ayrılır Erkek sesi ve kadın sesi
21 Erkek Sesi
Bas En kalın erkek sesi
Bariton Orta kalınlıkta erkek sesi
Tenor En ince erkek sesi
22 Kadın Sesi
Alto En kalın kadın sesi
Mezzosoprano Orta kalınlıkta kadın sesi
Soprano En ince kadın sesi
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
AMACcedil
ARAŞTIRMA
31
23 Solfeje Giriş
Solfej eğitimimizin şimdiye kadar ki boumlluumlmlerinde temel muumlzik kavramları ve bunlara
oumlrnekleri goumlrduumlk Moduumlluumlmuumlzuumln bu boumlluumlmuumlnde ise ağırlıklı olarak okuma parccedilalarına bol-
bol oumlrnekler vereceğiz
Solfej kısaca lsquookumarsquo demektir Notaları adlarıyla sesleriyle ve suumlreleriyle
okumaya solfej denir
231 Uumlccedil Ses Oumlğretimi
Doumlrtluumlk nota
Yuvarlak kuyruklu ve iccedili doludur Bir vuruşta okunur
İkilik nota
Yuvarlak kuyruklu ve iccedili boştur İki vuruşta okunur
32
232 Doumlrt Ses Oumlğretimi ve Buumlyuumlk İkili Aralığı Kuumlccediluumlk İkili Aralığı
İki ses arasındaki incelik kalınlık ayırımına aralık denir
Aralıkları oumllccedilmek iccedilin kullanılan oumllccedilme birimine perde denir
Batı muumlziğinde kullanılan en kuumlccediluumlk ses aralığına yarım perde denir
İki tane yarım perdeden oluşan ses aralığına tam perde denir
Moderato lsquoOrta hızdarsquo demektir Bir hız terimidir Parccedilanın orta hızda
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Monderato parccedilalarda el orta hızda (
dakikada 108-120) vurulur
Doumlneccedil iki kez okunması istenen notaların başlama yerine ileri doumlneccedil bitme
yerine geri doumlneccedil konulur Doumlneccedillerin arasında kalan notalar iki kere okunur
Parccedila yeni başlamış ise yalnız geri doumlneccedilte kullanılabilir Geri doumlneccedilten başa
doumlnuumlluumlr o boumlluumlm yine iki kere okunur
33
Allegro İtalyanca neşeli anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilabuk
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Allegro parccedilalarda el hızlıca ( dakikada
120-168) vurulur
233 Doumlrt Ses İccedilinde Son Durak Perdesi
Bir notanın altına ya da uumlstuumlne nokta konulursa o nota kısa okunur Bu noktaya da
kısaltma noktası denir
Bir notanın altına ya da uumlstuumlne ccedilizgi konulursa o nota kendi suumlresi iccedilinde uzun ve
yayık okunur Bu ccedilizgiye yayık ccedilizgisi denir
34
234 Beş Ses Oumlğretimi
Andante İtalyanca ağırca anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ağır
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Andante parccedilalarda el ağır hızda (
dakikada 76ndash108) vurulur
235 Altı Ses Oumlğretimi
Uzaktı Notaların uumlstuumlne ya da altına konulan uzatma belirtecine uzaktı denir
35
36
Largo İtalyanca geniş anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilok ağır
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Largo parccedilalarda el ccedilok ağır hızda (
dakikada 40-60) vurulur
236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi
37
Do-Mi-Sol-Do sesleri ile alıştırma
Okuma parccedilası
38
237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması
(Fa-Si Si-Fa)
Okuma parccedilası
238 Dokuz Ses Oumlğretimi
Ccedilizek Dizeğin altına ve uumlstuumlne konulan kuumlccediluumlk ccedilizgilere ccedilizek denir Kalın do
sesi ccedilizeğin uumlzerine kalın si sesi ccedilizeğin altına konulur
39
239 On Ses Oumlğretimi
2310 On Bir Ses Oumlğretimi
40
2311 On İki Ses Oumlğretimi
CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR
41
42
43
UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ
Notaları okuyup yazınız
İşlem Basamakları Oumlneriler
Notaların solfejini yapınız
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını
yapınız
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz
Parccedilaları orta hızda okuyunuz
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma
yapınız
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız
İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz
Perdelere dikkat ediniz
Bunun iccedilin monderato tekniğini
kullanınız
Bunu yaparken notanın perdelerini ve
noktalarını uygun aralıklarla
yerleştiriniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir
Notaların solfejini yaptınız mı
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml
Parccedilaları orta hızda okudunuz mu
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz
45
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen
bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur
2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir
3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir
4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır
5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır
6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı
2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı
3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız
mı
4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne
goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı
notaların tartımını yaptınız mı
9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle
oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı
12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız
mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Yanlış
4- Doğru
5- Doğru
6- Yanlış
7- Doğru
8- Doğru
9- Doğru
OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Doğru
4- Yanlış
5- Doğru
6- Yanlış
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı
İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004
YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995
Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları
İstanbul 2004
Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991
SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004
KAYNAKCcedilA
2
3
OumlĞRENME FAALİYETİndash1
OumlĞRENME FAALİYETİndash1
Bu faaliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak
muumlzikte formlar ritmik okuma ve tartımları okuyup yazabileceksiniz
Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır
Muumlzik formları nedir Oluşum evrelerini araştırınız
Tuumlrk ve batı muumlziği formlarını araştırınız
Ritmik okuma ve tartım ile ilgili temel kavramları araştırınız
Araştırma işlemleri iccedilin internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve
yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek muumlzikte formlar ve tartım
hakkında oumln bilgi edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaşlarınızdan veya kurslardan bilgi
edininiz
UYGULAMA FAALİYETİ
1 MUumlZİK FORMLARI (BİCcedilİM) VE RİTMİK
OKUMA (TARTIM)
Muumlzikal anlamda konuşma ve yazı diline benzer cuumlmlecik ve cuumlmleler vardır
Bunların birleşmesiyle form meydana gelir Her sanat dalında form vardır ve sanat yapıtları
bu form iccedilinde yerini bularak bir değer kazanır Muumlzikte formu anlamak iccedilin yapıtı sonuna
kadar dinlemek gerekir Her formun kendine oumlzguuml bir kuruluş duumlzeni vardır ve bunlar
boumlluumlmlere ayrılmıştır Bu boumlluumlmler kendi iccedillerinde boumlluumlmcuumlklerden oluşur Boumlluumlmcuumlkler
cuumlmlelerden cuumlmleler cuumlmle parccedilaları ve soumlzcuumlklerden soumlzcuumlkler de tek tek harflerden
meydana gelmiştir Bu yapı muumlzikte bir sonat boumlluumlmlerden boumlluumlmler temalar periyotlar
cuumlmleler ve motifler gibi boumlluumlmcuumlklerden en kuumlccediluumlk bir muumlzik fikri olan motif ise seslerden
oluşur
11 Muumlzik Formlarının Oumlğeleri
111 Motif
Muumlzikal anlatımın genellikle iki (bazen uumlccedil veya doumlrt) oumllccediluumlden oluşan en kuumlccediluumlk
birimine denir Bazen iki nota da bir motif oluşturur
OumlĞRENME FAALİYETİndash1
AMACcedil
ARAŞTIRMA
4
112 Figuumlr ve Koşu
Akorların eşit suumlrelerle arpejlenmesinden oluşan figuumlr esas ezgiye eşlik eden ve
devamlı tekrarlanan bir hareket zinciridir
113 Cuumlmle
Birbirini tamamlayan iki motiften oluşan ve aralarında ccediloğunlukla bir kuumlccediluumlk durak
bulunan boumlluumlmlerdir Cuumlmlenin sona ermesi ya tam karar ya da yarım karar ile yapılır Bu
tonlar esas tonda olduğu gibi dominant ya da paralel tonda da olabilir
114 Period(Doumlnem)
Muumlzik eserinin parccedilalarına lsquoperiodrsquo adı verilir Period motiflerin ritmik melodik ve
armonik olmak uumlzere sıralanışından doğar Aralarında bağlılık bulunan iki cuumlmle periodu
oluşturur Birinci cuumlmle lsquooumlncuumllrsquo ikinci cuumlmle ise lsquoardcılrsquo adını alır
115 Tema
Muumlzik eserinin ccediloğu zaman başında duyulan ilk fikir bestecinin onu işleyeceği
geliştireceği ve onun etrafında yapıtını oluşturacağı lsquoTemarsquo dır Bir muumlzik yapıtının teması
en kuumlccediluumlk bir motif ya da bir cuumlmle olabileceği gibi genişletilmiş bir cuumlmle ya da doumlnemde
olabilir
12 Tuumlrk Muumlzik Formları (Biccedilimleri)
Edebiyatta gazel destan şiir gibi birccedilok formlar (biccedilimler) olduğu gibi muumlzikte de
pek ccedilok form (biccedilimler) vardır Makam sistemine dayalı Tuumlrk muumlziğinde aynı makamdan
bestelenmiş pek ccedilok eser bulunur Ne var ki bu eserler ccedilok az benzerlik goumlsterseler de her
biri ayrı ifade tarzına sahiptirler
Makamların yapılarını oumlğrenirken bir dizileri olduğunu ve bu dizide dolaşılarak (seyir)
seslendirildiğini biliyoruz Seyir yoluyla canlandırılan makam dizileri melodik yapıya
geccediltiğinde ayrıca bazı kurallar ccedilerccedilevesinde başka makamlara geccedilki yoluyla soumlzluuml veya
soumlzsuumlz bestelenmeleri itibariyle yeni kimlikler kazanırlar
Aynı makamdan değişik bestelenmiş eserler dinleriz Ancak her eserin kendine oumlzguuml
bir uslucircbu vardır Bazıları uzun bazıları kısa bazıları ise usul-ritm youmlnuumlnden farklılıklar
goumlsterirler Farklara ait oumlrnekleri ccediloğaltabiliriz Dikkat edilmesi gereken noktalardan biri
eserlerin yalnız saz veya insan sesine goumlre (soumlzluuml) yazılıp yazılmadığıdır
Dinlediğimiz birbirinden farklı eserleri İki ana grupta toplayabiliriz
Yalnız sazlar iccedilin yazılmış eserler
Guumlftesi olan insan seslerinin okuyabileceği eserler
5
Yalnız sazların icra etmesi iccedilin yazılmış olan saz eserleri Tuumlrk muumlziği iccedilerisinde
oumlnemli bir yere sahiptir Saz eserlerini yedi ayrı boumlluumlmde inceleyeceğiz
Peşrev
Saz Semacircicircsi
Tasvir
Medhal
Taksim
Aranağme
Oyun Havası
Soumlzluuml ya da guumlfteli eserler dinicirc ve dindışı olmak uumlzere iki ana grupta toplanırlar
Genel olarak bu soumlzluuml eserler doumlrt grupta toplanırlar
Kacircr
Beste
Semacircicirc
Şarkı
Gazel
Koumlccedilekccedileler
Tuumlrkuuml
121 Peşrev
Saz eserlerinde en buumlyuumlk form peşrevdir Tuumlrk muumlziğinde fasil adı verilen takım da ilk
olarak daima peşrev icra edilir Klacircsik fasil peşrev beste ağir semai şarki yuumlruumlk semai ve
saz semaisi olarak sıralanır
Peşrevler hane adı verilen boumlluumlmlerden oluşurlar Ccediloğu zaman doumlrt hane olur Her
hanenin sonunda teslim adı verilen bir boumlluumlm bulunur Peşrevler buumlyuumlk usullerle
yapılmışlardır
Eski bazı peşrevlerin uumlccedil haneli olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Ancak bu tuumlr peşrevler
tutulmamış ve terk edilmiştir
Ayrıca teslimi olmayan peşrevlere de rastlanılmıştır Teslimi bulunmayan peşrevlerin
ilk haneleri teslim yerine ccedilalınmış olup bu tuumlr de uumlccedil haneli peşrevler gibi ilgi toplamamıştır
Oumlzellikle guumlnuumlmuumlzde rastlanılan bir icra tarzı vardır Peşrevler doumlrt haneli ve
usullerinin buumlyuumlk olmaları nedeniyle oldukccedila uzundurlar Bu nedenle birinci hane ccedilalınır
buna teslim eklenerek giriş tamamlanır Sonra programa geccedililir
Doumlrt hane ve teslimleri tamam olarak ccedilalınan peşrevler genellikle tek olarak ccedilalınan
saz eserlerinde konserlerde olur Belirli suumlresi olan bir fasıl bir koro veya bir solistin
programından oumlnce doumlrt haneli peşrevler ccedilalınmaz Bir hane bir teslimden sonra ikinci esere
geccedililir
6
Bir hanenin sonunda teslime geccedililecek yerde guumlccedilluuml bulunur Teslim ise makamın
bitişi olduğundan durak perdesi ile son bulur
O halde peşrevlerde dikkat edilmesi gereken kısımları uumlccedil boumlluumlmde inceleyebiliriz
1211Peşrevlerde Hane
Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır
Birinci hane makama giriştir Makam dizisinin seslerinde dolaşıldıktan sonra
teslim hanesine geccedililir Teslim hanesinde makam dizisinin sesleri kullanılarak
durak-karar yapılır
İkinci hanede ise yakın makam dizilerine geccedilkiler yapılır Tekrar teslim
ccedilalınarak uumlccediluumlncuuml haneye geccedililir
Uumlccediluumlncuuml hanede asıl makam dizisinin dışına ccedilıkılarak değişik ses ve diziler
kullanılır Bu kısma meyan adı verilir Meyanda genellikle tiz seslerde
dolaşılır Tekrar teslim hanesi ccedilalınarak doumlrduumlncuuml haneye geccedililir
Doumlrduumlncuuml hane asıl makam seslerine doumlnuumlşuuml sağladığı gibi değişik geccedilkiler de
yapılabilir Bu boumlluumlmden sonra teslim hanesi ccedilalınır Boumlylece peşrev
tamamlanmış olur
Yukarıda her hanenin sonunun sesleri teslim hanesine bağlayan nitelikteki seslerden
oluştuğunu ve teslime geccedilişi sağlayan sesin guumlccedilluuml perdesi olduğunu belirtmiştik Bazen bu
sesin guumlccedilluuml perdesi olmaz Durak sesi veya bir başka perde de olabilir Eserin bitimi teslim
hanesinin sonunda olduğuna goumlre hanelerin sonuna gelen durak sesleri asma karar
muvakkat durak tan başka bir ses değildir
1212 Teslim
Peşrevlerde teslim haneleri genellikle serbest yapılır Hemen hemen peşrevlerin en
guumlzel boumlluumlmuumlnuuml oluşturur Teslim haneleri besteci tarafından oumlzenle yapılmış nağmelerden
oluşur Parlak ve canlı boumlluumlmlerdir
1213 Usul
Peşrevler ccediloğunlukla buumlyuumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Devr-i kebir en fazla kullanılan
usulduumlr 28 zamanlı devr-i kebir usuluuml yazılırken 44 luumlk olarak boumlluumlmlere ayrılır Usul
tamamlanınca iki ccedilizgiyle usuluumln bittiği belirtilir Ccedilok az sayıda sofyan usuluuml ile de
bestelenmiş peşrevler vardır
122 Saz Semaisi
Fasılların en sonunda ccedilalınan saz eserine verilen addır Peşrev gibi saz semaileri de
doumlrt haneli olarak boumlluumlmlere ayrılır Her hanenin sonunda teslim bulunur
Saz semaileri peşrevlerin tersine kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Saz semailerinin ilk
uumlccedil hanesi (10 8) lik aksak semai usuluuml ile oumllccediluumllmuumlştuumlr Doumlrduumlncuuml hane ise ccedileşitli usullerden
yapılabilir Semai yuumlruumlk semai devr-i hindi aksak curcuna gibi
7
Teslim boumlluumlmuuml (10 8) lik aksak semai usuluuml ile oumllccediluumllmuumlştuumlr
İlk uumlccedil hane peşrevler gibi giriş geccedilki gibi oumlzellikleri yansıtır Doumlrduumlncuuml hane ise
serbest olup melodi ve usul youmlnuumlnden bestecinin isteğine kalmıştır
Peşrev ve saz semailerinin teslim boumlluumlmlerine girilecek yerde bağlantı bazen
makamın guumlccedilluumlsuumlnde bazen de durakta asma kalış olarak yapılır
Saz semaileri fasıl sonlarında ccedilalınabildiği gibi tek saz icralarında da yer alabilir Saz
semaileri ritmik ve serbest bir yapıya sahip olduklarından bestekacircrların daha ccedilok uumlstuumlnde
durdukları bir form olmuştur
123 Tavsir
Bir olayı doğadaki herhangi bir olayı veya bir duyguyu muumlzik diliyle anlatan saz
eserlerine tasvir adı verilir
Ccedilok geniş kapsamlı olmasına rağmen ccedilok az yazılan tasvir tuumlruuml eserlerin usuluuml ritmi
bestekacircrın arzusuna kalmıştır Peşrev ve saz semaileri gibi belirli haneleri yoktur Konunun
durumuna goumlre birden fazla haneleri bulunabilir
124 Medhal
Genellikle bir topluluğun programı başlamadan toplu halde sazların ccedilaldığı kuumlccediluumlk saz
eserlerine medhal adı verilir
Medhallerin hane ve teslim gibi boumlluumlmleri kaideleri yoktur Ccedilalınacak makama
girinceye kadar serbest olarak bestekacircrın duyuşuna goumlre 16 ile 32 oumllccediluumlluumlk boumlluumlmlerde
olabilir
Medhallerin en buumlyuumlk oumlzelliği peşrev ve saz semailerinde bulunan hane ve teslim
kaidelerinin olmaması serbest icra edilmesidir Yine bu iki formdan farkı fasıllardan oumlnce
ccedilalınmamasıdır
Medhal tek bir sazla yapılan taksim formunun derli toplu bir usule uydurulmuş nota
ile ccedilalınan değişik bir şeklinden ibarettirMedhalin tarihccedilesi pek eski değildir Son devir
bestelkacircrları tarafından yazılmış ve benimsenmiştir Guumlnuumlmuumlzde bu form uumlzerinde uğraşan
bestekacircrların başında Prof Dr Sayın Alacirceddin YAVAŞCcedilA gelir
125 Taksim
Tek bir sazla makamların ses dizilerinde dolaşmaya Taksim adı verilir Bu formun
Batı muumlziğinde karşılığı impruvizedir
8
Taksim bir saz eserine veya bir şarkıya başlanılmadan oumlnce icra edilecek makamın
seslerinde guumlzel nağmelerle dolaşmaktır
Taksim yapılırken girilecek makamın guumlccedilluumlsuuml asma kalışı ve durağı oumlzellikle
belirtilir O halde taksim usule uyulmadan icra edilecek eserin makamına usuluumlne uslucircbuna
uygun bir şekilde bir seyir ile durak sesinin bağlantısından oluşur denebilir
Tuumlrk Muumlziğinde bir eserin icrasına geccedilmeden oumlnce taksim yapmak adet olmuştur
Taksim yapmakla meşhur olmuş pek ccedilok saz sanatccedilılarımız vardır Tanburicirc Cemil Bey bu
konuda virtuumloumlz seviyesine ulaşmış bir sanatkacircrdır Guumlnuumlmuumlzde ise tanbucircricirc Necdet YAŞAR
ucircdicirc Cinuccedilen TANRIKORUR ucircdicirc Necati CcedilELİK Neyzen Niyazi SAYIN ve kemenccedilede
İhsan OumlZGEN oumlnde gelen isimlerdir
126 Aranağme
Bazı eserlere başlanırken hemen girişte yalnız sazların ccedilaldığı kuumlccediluumlk bir boumlluumlm
bulunur Buna giriş muumlziği yaygın bir deyimle de aranağme adı verilir
Bir eserin başında olduğu kadar ortasında ve sonunda bulunan aranağmelere de
rastlanır İki kıtalı bir şarkıda eserin ortasında kıtaları arasında bir aranağme bulunabilir
veya hiccedil olmayabilir
Aranağmelerin oumlzelliği eserin ruhuna uygun aynı ritm ve karakterde eseri
tamamlayıcı nitelikte olmasıdır
Eski eserlerin birccediloğunda aranağme bulunmazdı Guumlnuumlmuumlzde ise aranağmesiz pek az
eser şarkı yapılmaktadır
Oumlzellikle son devirlerde yapılan şarkıların her satırında iki guumlfteyi birbirine bağlayan
bir veya birkaccedil oumllccediluumlluumlk muumlzik nağmeleri bulunur Bu tuumlr muumlzik parccedilaları sadece iki cuumlmleyi
birbirine bağlayan nağmelerdir Aranağme değildirler
127 Oyun Havaları
İnsanlarda coşku uyandıran yalnızca sazların ccedilaldığı saz eserlerine oyun havası adı
verilir Tuumlrk Muumlziğinde ritim unsuru oumlnemli olan bir ccedileşittir Kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlş olan
oyun havaları mahalli dans ve oyunlar iccedilin de yazılmıştır
Ccediliftetelli zeybek longa sirto horon hora bar halay koumlccedilekccedile gibi pek ccedilok şekilleri
vardır
128 Kacircr
Eski bestecilerin uumlzerinde oumlnemle durdukları ustalıklarını goumlsterdikleri bir beste
formudur Genellikle peşrevden hemen sonra icra edilir Geniş kapsamlı bir beste tarzı
9
olduğundan buumlnyesinde değişik usuller ccedilokccedila kullanılır Bu usul değişiklikleri esere farklı bir
canlılık kazandırır
Kacircr icrasından sonra beste formu icra edilir Kacircrlar buumlyuumlk usullerle olduğu gibi kuumlccediluumlk
usullerle de oumllccediluumllmuumlş ve bestelenmişlerdir
Beste formundan bir diğer farkı da terennuumlmlerinin serbest oluşlarıdır Eserin baş
kısmında ccediloğunlukla terennuumlm bulunabilir
Kacircr tarzında bestelenmiş eserler bazen uzunluk ve kısalıklarına goumlre değişik isimlerle
anılırlar kacircr kacircrccedile kacircr-i nev kacircr-i natik gibi isimler eserlerin yapısını anlatır
Kacircr genellikle terennuumlmle başlayan geniş kapsamlı bazı usullerin kullanıldığı uzun
eserlere verilen isimdir
Kacircrccedile kacircrdan daha kısa ve oumlzelliklerini daha oumlz anlatım belirten eserlere verilen
isimdir
Kacircr-ı nev değişik usullerin kullanıldığı bir formdur Kacircrdan ccedilok farkı yoktur
Kacircr-ı natık kacircr ve kacircrccedileden usul ve guumlfte youmlnuumlnden hemen ayrıcalik goumlsterir Kacircr-ı
natıkların guumlftelerinin hemen her satırında değişik usullere rastlanılabilir Kacircr-ı natıklar
başladıkları makamın ismi ile anılırlar Rast kacircr-i natik neva kacircr-i natik gibi Kacircr-ı natık
bitişte başladığı makam seslerine doumlnerek karar verir
Her satırda değişik usullere rastlanıldığı gibi her satırda değişik makamlara geccedililmesi
kacircr-ı natıkların oumlzelliğidir Her satır icra edilirken geccedililen makamın ismi belirtilir
Kacircr tuumlruuml eserler guumlnuumlmuumlzde hemen hemen hiccedil yapılmamaktadır Eski bestekacircrlarımız
bu form uumlzerinde titizlikle durmuşlar ve ccedilok guumlzel eserler yapmışlardır
129 Beste
Genellikle beste denilince herhangi bir muumlzik eserini duumlşuumlnuumlruumlz Beste bestelemek
bestekacircr birbirine yakın kelimelerdir
Beste Bir muumlzik eseri
Bestekacircr Bir muumlzik eserini besteleyen muumlzisyen
Bestelemek Bir muumlzik eserini yapmak yazmak
Beste kelimesinin geniş tanımının yukarıda yazıldığı gibi olmasına karşın Tuumlrk
musikisindeki karşılığı yeri daha başkadır
Beste kacircr formundan sonra en geniş kapsamlı muumlzik eseridir
10
Beste doumlrt haneli olarak yapılır Her hane bir mısra demektir Şu halde bestelerin
guumlfteleri doumlrt mısralıdır Her mısranın sonunda terennuumlm adı verilen kelime olarak pek
anlamı olmayan ancak melodi youmlnuumlnden ccedilok guumlzel olan nağmeler bulunur
Peşrevlerde de her hanenin sonunda teslim kısmının bulunduğunu hatırlayalım
Peşrevlerdeki teslim kısmının yerini bestelerde terennuumlmler almıştır diyebiliriz
Terennuumlm Beste formundaki eserlerde mısra sonlarına eklenen anlamlı
anlamsız ancak melodik yapısı olan boumlluumlmlere verilen addır Terennuumlmler hece
kelime veya birkaccedil kelimeden meydana gelebilir
Ye-le-li-la-ta-ne-dil-dir-ten-ni-canım-ruhum-gel serv-i revanım- ruh-i revanım-canım
efendim vs gibi soumlzcuumlkler sıkccedila kullanılır
İkaacirc Bestelerin terennuumlmlerinin ritmik melodilerle yapılarına veya başka bir
ifadeyle bestelerdeki terennuumlmlerin muntazam bir tempo ile yapılmasına ikaacirc
adı verilir Terennuumlmlerde kullanılan hecelerin anlamı pek yoktur
Her hanenin mısranın sonunda ccedilalınan terennuumlm aynıdır Bu nedenle terennuumlmlerin
melodilerinin ccedilok guumlzel olmasına bestekacircrlar oumlzellikle oumlzen goumlsterirler
Terennuumlmlerde kullanılan guumlzel soumlzlerin bazılarının anlamı da vardır Canım ruhum
gibi kelimelerin yanısıra bazı bestekacircrlar ilgi duydukları kişilerin adlarını da terennuumlmlerde
kullanmışlardır Sultanım mihribanım gibi
Doumlrt haneli olan bestelerin birinci mısrasına zeminhane adı verilir Zeminhanelere
eserin makamına ait dizi belirtilerek başlanır Makamın oumlzellikleri goumlsterilerek zemin
hanenin son kısmında terennuumlme geccedililir Terennuumlmuumln bittiği yerde birinci mısranın son
kelimeleri tekrar edilerek durak sesinde karar verilir Bu şekilde birinci mısra yani
zeminhane bitmiş olur
İkinci hane ikinci mısranın okunmasıyla goumlsterilir Ancak soumlzler ikinci mısraya ait
olmakla beraber melodi birinci mısranın tekrarıdır
Demek ki birinci mısra ve guumlfte okunacak tekrar başa doumlnuumllerek aynı melodi ile ikinci
mısra ve terennuumlm icra edilecektir
İkinci haneye nakarathane adı verilir
Uumlccediluumlncuuml mısra meyan adını alır Meyan eserin en oumlnemli boumlluumlmlerinden birini
oluşturur Bu boumlluumlmde ccedileşitli geccedilkiler genişlemeler goumlsterilir Bitiş yine terennuumlmle olur
Doumlrduumlncuuml hane ise yine başa doumlnuumllerek son mısra olarak zeminhanenin melodileri
ile okunur Ayrıca melodisi yoktur Besteler terennuumlm hanelerinin icrasıyla son bulur
11
1210 Semacirci
Tuumlrk musikisinde beste formundan sonra gelen değişik bir beste tarzıdır Semainin
tarifi bu şekilde olmasına rağmen değişik iki tuumlr semai vardır
Ağır Semai
Yuumlruumlk Semai
Ağır Semailer beste formundan hemen sonra fasıllardaki sıraya goumlre yer alırlar
Adından da anlaşıldığı gibi yapısı ağır etkili bir formdur Kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir
Ağır semailerde kullanılan usuller 10 4 luumlk ağır aksak semai 10 8rsquolik Aksak Semai
ve 6 2rsquolik ağır sengin semaidir
Ağır semailer yapı itibariyle beste formunu andırırlar Hane terennuumlm gibi boumlluumlmler
bestede olduğu gibi semailerde de bulunur Ancak kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Kuumlccediluumlk
usullerle yapılmalarından dolayı ağır semailer daima bestelerden sonra ikinci sırayı alırlar
Fasıldaki sıraya goumlre (peşrev beste) formlarından sonra sıralanan ağır semaiden sonra
şarkı formu gelir
Fasıl icrasında şarkılardan sonra tekrar semai formuna doumlnuumlluumlr Ancak bu sıradaki
Semailer ağır semai adını taşımazlar Bu tuumlr semailere yuumlruumlk semai adı verilir
Yuumlruumlk semailer yuumlruumlk semai adı verilen usulle oumllccediluumllmuumlşlerdir Genellikle 6 4rsquo luumlk
bazen de 6 8rsquolik oumllccediluuml ile belirtilir
Yuumlruumlk semailerin yapıları ağır semailere goumlre daha hareketli ve canlıdır Hane ve
terennuumlmler ağır semailerde olduğu gibidir
Yuumlruumlk semai icrasından sonra Saz Semaisi icra edilir Bu şekilde fasıl tamamlanmış
olur Tuumlrk muumlziğinde peşrev kacircr beste ağır semai şarki yuumlruumlk semai ve saz semaisinden
meydana gelen fasıllara takım adı verilir
Tuumlrk muumlziğinde bir makamın kabul edilebilmesi iccedilin bu şekilde bir takım oluşması
şarttır
1211 Şarkı
Tuumlrk muumlziğinde kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllen soumlzluuml terennuumlmsuumlz doumlrt haneli eserlere
Şarkı adı verilir Genellikle doumlrt mısralık guumlftelerden meydana gelen şarkılar doumlrt hane
olarak bestelenir Birinci hane zernin adını alır Bu hane esas makam dizisinin seslerinin
goumlsterildiği boumlluumlm olup şarkılarda giriş boumlluumlmuumlnuuml oluşturur
İkinci hane nakarat adını alır Bu kısımda genellikle yakın makam dizilerine geccedilkiler
bulunur Nakaratların bitiş kısmında adını taşıdığı makam dizisinin sesleri ile karar bulunur
12
Uumlccediluumlncuuml hane meyan adını alır Meyanda esas makam dizilerinde dolaşıldığı kadar
genellikle tiz perdelerde dolaşılır ve geccedilkiler yapılır
Doumlrduumlncuuml hane ise ikinci satır melodisi ile doumlrduumlncuuml satırın okunmasından oluşup
nakarat adını taşır
Şarkılarda Yapı
Şarkıların genellikle doumlrt haneden oluştuğunu yukarıda belirtmiştik Doumlrt mısralı
şarkıların her satırı bir haneyi oluşturur
Her satır ccediloğunlukla birer defa bestelenir İkişer defa okunur Bu satırların sonunda
dolaplar bulunur
Yukarıda da accedilıklandığı gibi ikinci ve doumlrduumlncuuml hanelerin (satırların) besteleri aynıdır
Bazen de her satır veya bazı satırlar ikişer kere bestelenirler Bu durumda ilgili satır
okunur Bitiminde aynı soumlzler yeni bir melodi ile tekrar edilir ve doğrudan bir sonraki satıra
bağlantı yapılarak geccedililir
Klacircsik Tarzda Bestelenmiş Her Satırı Bir Defa Olan Şarkı Formu
Birinci satırda esas makama giriş yapılır Zemin mısrası okunarak sonda dolap
kısmında karar sesine inilir Başa doumlnuumllerek aynı satır tekrarlanır Ancak bu defa sona
gelindiğinde birinci dolap yerine ikinci dolap okunarak ikinci mısraya (satıra) geccedililir
Nakarata geccediliş sesi genellikle guumlccedilluuml sesi ile goumlsterilir
Nakarat ilk satır gibi iki defa tekrar edilir Satır sonundaki dolap hanesinin birinci
boumlluumlmuumlnde guumlccedilluuml sesi ile satırın başına doumlnuumlleceği belirtilir Dolabın ikinci boumlluumlmuuml ise
makamın ana sesleri ile inilen karar sesinin bulunduğu boumlluumlmduumlr Karar sesinin burada
bulunmasının sebebi şarkıların nakarat sonlarında bitmesindendir
Meyan boumlluumlmuumlne geccediliş ise bu durak sesinin goumlsterilmesiyle olur Genellikle tiz
seslerle meyanı yapılan şarkılarda ikinci defa tekrar tiz durak sesinin doumlnuumlş boumlluumlmuumlnde
goumlsterilmesiyle olur İkinci defa meyanın okunmasıyla guumlccedilluuml sesi goumlsterilerek nakarata
geccedililir Doumlrduumlncuuml hane ise ikinci satır melodisinin tekrarıdır Şarkının bitişi nakaratın
sonunda bulunan bitiş sesi (durak) ile olur
Guumlnuumlmuumlzde şarkılar genellikle klasik tarzın dışında serbest bir anlayışla
bestelenmektedir Bu tarz şarkılara fantezi eserler adı verilmektedir
Zemin hanesi bir defa bestelendiği gibi iki ayrı melodi ile iki defa bestelenebilir Veya
yalnızca meyan kısmı iki defa bestelenmiş şarkılar da bulunmaktadır
Şarkı formu ccedilok işlenmiş ve en sevilen beste tarzıdır Kuumlccediluumlk usullerle yazılmış
olmalarına karşılık serbest usulsuumlz boumlluumlmleri olan şarkılar da ccediloktur
13
Şarkılarda Usul
Şarkılar daima kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Her ne kadar 15 zamanlıya kadar kuumlccediluumlk
usuller varsa da şarkılar ccediloğunlukla 10 zamanlıya kadar olan usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir
Şarkılar kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllduumlğuuml iccedilin Beste ve Semailere oranla etkileri daha
başkadır Usullerinin kuumlccediluumlk olmaları gereği daha ritmik ve hareketli bir yapıya sahip
olmalarının yanı sıra beste ve semailer kadar ağırbaşlı hatta onlardan daha ağır yapılı
şarkılara rastlanır
1212 Gazel
Saz muumlziğindeki taksimin insan sesi ve soumlzle yapılanıdır Herhangi bir usule bağlı
değildir Serbest okunur 2-4 veya daha fazla mısrayı belli bir makam anlayışı iccedilinde
melodilerle soumlyleyerek sesle taksim etmektir
Oumlnceden hazırlık yapılmadan sanatccedilının o anki ilhamına bağlıdır Buna ldquoirticalrdquo de
denir Guumlfteden ayrı olarak lsquorsquoof lsquorsquo lsquorsquoamanrsquorsquo lsquorsquomedetrsquorsquo lsquorsquoeyrsquorsquo gibi uumlnlemler de ilave edilebilir
fakat bunların fazlası hoş karşılanmaz Gazel başlı başına yapılabildiği gibi şarkının arasına
da konulabilir Soumlzler genellikle gazel tarzından seccedililebildiği gibi başka bir tarzdan da
alınabilir
1213 Koumlccedilekccedileler
Genellikle aynı makamda yuumlruumlk hareketli şarkı ve tuumlrkuumllerin uzun aranağmelerle
birbirine bağlanmasından meydana gelmiş aynı zamanda ccedilengi ve koumlccedilek takımlarının oyun
oynamaları iccedilin duumlzenlenmiş bir muumlzik tuumlruumlduumlr Koumlccedileklerde şarkılar ve tuumlrkuumller genellikle
kendi yapıları ile kullanılmıştır
1214 Tuumlrkuuml
Şehir dışındaki koumly ve kasabalarda oturan halkın bağlama cura divan sazı zurna
davul darbuka kaval kemenccedile kabak kemane vs Gibi muumlzik aletleriyle ccedilalıp soumlyledikleri
kendine has youmlresel oumlzelliklere sahip olan soumlzluuml muumlziktir Anonimdir (Bestecisi ve yazarı
belli olmayan halkın malı) Soumlzler halk edebiyatından alınmış olup edebi değer taşıyan hece
vezni ile yazılmış şiirlerdir
13 Batı Muumlziği Formları
Batı muumlziği formlarını 5 ana başlık altınca inceleyebiliriz
Buumlyuumlk formlar
Senfonik formlar
Vokal formlar
Polifonik formlar
Oumlzguumln formlar
14
131 Buumlyuumlk Formlar
1311 Sonat
İlk kez CPE BACH tarafından temelleri atılan ve en oumlnemli formdur Senfoniler
quartetler ve quintetler hep sonat formunda yazılır Sonat formu gelişimi iccedilinde farklılık
goumlstermiştir Beethoven ve Haydn doumlneminde iyice oturan sonat formu Chopin ile birlikte
değişime uğramıştır Genellikle solo sonatlar meşhurdur Oumlrneğin Beethoven yazdığı 32
piyano sonatıyla bu formun ustalarındandır Ayrıca Haydn Chopin gibi besteciler de guumlzel
sonatlar yaratmışlardır
1312 Rondo
Adından da anlaşılacağı gibi bir boumlluumlmuumln suumlrekli tekrarlanmasıyla oluşur Oumlrneğin A
B ve A boumlluumlmlerinden oluşan bir esere yeni bir C boumlluumlmuuml eklenmesi ve tekrar başa yani A B
A boumlluumlmuumlne doumlnuumllmesiyle kuumlccediluumlk rondo formu oluşur A B A C A B A D E A B A buumlyuumlk
rondo formuna oumlrnek olabilir Klasik doumlnemde sonatların son boumlluumlmlerinde kullanılmıştır
1313 Varyasyon
Tema ve ccedileşitlerinden oluşan bu form aslında ağır tempolu dans şarkıların tekrarı
sırasında yapılan kuumlccediluumlk değişikliklerden doğmuştur Varyasyon formunun temeli 4-8
oumllccediluumlden oluşur
1314 Suumlit
Saz muumlziği alanında en eski biccedilimlerden biri olan suumlit şarkı biccediliminde 4-6
boumlluumlmlerden meydana gelmiş bir sıra danstır Sonat ve senfonilerin atası sayılır
132 Senfonik Formlar
1321 Konccedilerto
Konccedilerto genellikle solo bir ccedilalgıya bir oda orkestrasının veya bir senfoni
orkestrasının eşlik etmesiyle gerccedilekleşir Solo ccedilalgı tuumlm teknik zorlukların uumlstesinden
gelebilecek bir kişi tarafından ccedilalınır Solo ccedilalgıya orkestra eşlik eder Genellikle tek bir
ccedilalgı iccedilin yazılan konccedilertolar vardır fakat birden fazla ccedilalgı iccedilin yazılmış konccedilertolar da
vardır(Vivaldi - 2 viyolonsel konccedilertosu) Konccedilertolar dinleyicinin en ccedilok tercih ettiği
muumlzik formudur
1322 Senfoni
Orkestra iccedilin sonat formunda yazılmış genellikle doumlrt boumlluumlmden oluşan yapıtlardır
Senfoni uzun bir şiir niteliğindedir4 boumlluumlmluuml olduğundan oldukccedila uzun suumlren senfoniler
vardır Oumlrneğin Beethovenın 9 senfonisi 1 saate yakın bir suumlrede tamamlanır Başta Franz
Liszt Antonin Dvorak ve Bedrich Smetana gibi besteciler senfoniyi tek boumlluumlm halinde ele
15
almışlardır Franz Lisztin ilk kez gerccedilekleştirdiği tek boumlluumlmluuml senfoni formuna senfonik şiir
adı verilir
1323 Uvertuumlr
Giriş muumlziği anlamındadır Genellikle bir suumlitin veya operanın girişinde ccedilalınır
Genellikle kısa tutulan uvertuumlrlerin yanında uzun ve tek başına eser olan uvertuumlrler de vardır
Oumlrneğin Tschaikovskynin 1812 uvertuumlruuml ve Beethovenın ldquoLeonore Uvertuumlruumlrdquo
133 Vokal Formlar
1331 Opera
Solistleri korosu orkestrası kostuumlmuuml sahnesi ışığı ve dramatik oyunu ile muumlziğe
uyarlanmış tiyatrodur Tarihte ilk opera Rinuccinin Dafne operasıdır
1332 Operet
Operanın kuumlccediluumlğuumlne denir
Oratoryo
Dinsel ve kutsal konuların koro ve solistler tarafından orkestra eşliğinde
soumlylenmesidir Dekor kostuumlm ve sahneleme yoktur
134 Polifonik (Ccedilok Sesli) Formlar
1341 Kanon
Kanon taklit temeline dayanır Aynı ezgi iki veya daha ccedilok ses partisi tarafından
birbiri ardından başlayarak tekrarlanır Ccedilember kanonda ses partileri aynı anda
duyulduklarında birbiriyle uyumludur İlk başlayan partiye oumlncuuml yanıt veren partiye artccedilı
denir
1342 Fuumlg
Fuumlg taklit etmek anlamındadır Eserin ana teması farklı tonlarda tekrarlanır Tabi bu
kontrpuan tekniğiyle yapılır Temanın tonu mutlaka ana tonun birinci doumlrduumlncuuml ve beşinci
dereceleriyle ilişkili olmalıdır aksi halde eserin taklit edilmesinde hatalar olabilir Fuumlg
tekniğini mutlaka oumlrnekleri inceleyerek oumlğrenmek gerekir Bachın fuumlgleri bu konu iccedilin
uygun seccedilenektir
16
1343 Fuumlgato
Fuumlg tarzında fakat fuumlg kurallarına uymadan gelişen temalardan oluşur Fuumlgatoda
fuumlguumln sergi boumlluumlmuumlnuumln ardından gelişme boumlluumlmuuml başlar Mozartrsquoın Jupiter Senfonisirsquonin son
boumlluumlmuuml bu tarzda yazılmıştır
1344 Fuumlgetta
Fuumlgetta tam bir fuumlg gelişmesi olmayan kısa fuumlg biccedilimidir
135 Oumlzguumln Formlar
Batı muumlziğinde bilinen 30rsquodan fazla oumlzguumln form tuumlruuml vardır Bunların bilinen belli
başlı birkaccedilı şunlardır
1351 Preluumlt
Uvertuumlr gibi bir giriş parccedilasıdır Ancak oumlzellikle Chopin ve Rachmaninoff gibi
besteciler preluumlt tek başına bir parccedila olarak duumlşuumlnmuumlşlerdir Chopinin 24 preluumlt buna
oumlrnektir
1352 Arya
Arya Latincede şarkı veya melodi kelimesinden gelir Belirli bir kalıp iccedilinde orkestra
eşliğinde soumlz ve muumlziğin birleşmesidir A-B-A formunda yazılır
1353 Bolero
Bolero İspanyol Kastilya ve Andalusiarsquonın milli dansıdır Bu dans tef kastanyet ve
bazen de gitar eşliğinde yapılır Allegretto tempoda ve frac34 luumlk oumllccediluumldedir
1354 Capricco
İtalyanca keccedili anlamına gelir Muumlzikte belli bir planı olmayan serbest doğaccedillama ya
da fantezi tarzı neşeli değişken mizaccedil sergileyen kaprisli karakterdeki bir tuumlruumln adıdır
1355 Etuumlt
Ccedilalgı muumlziğinde karşılaşılan teknik guumlccedilluumlklere hazırlanmak amacıyla bestelenen
alıştırma parccedilalarıdır Oumlğrencilerin tekniğini geliştirmeleri iccedilin bestelenmiştir
1356 Marş
Yuumlruumlmeye eşlik eden ritim oumlğesi guumlccedilluuml ccedilok eski muumlzik tuumlrlerinden biridir Ccedileşitli
amaccedillara youmlnelik yazılan marşlar genel olarak 4 gruba ayrılır Bunlar cenaze marşı ağır
marş hızlı marş ve ccedilok hızlı marştır
17
1357 Vals
Almanca doumlnmek anlamına gelir Uumlccedil zamanlı birinci vuruşu kuvvetli doumlnerek yapılan
Alman dans muumlziğidir
1357 Ballade
Genellikle acı ve huumlzuumln gibi duyguların anlatımında kullanılan ve ccedilok ezgiden oluşan
lirik parccedilalardır
1358 Nocturne
Gece muumlziği demektir Serbest formda yazılır Karakteri huumlzuumlnluuml bazen de canlıdır En
uumlnluuml noktuumlrn bestecisi Chopindir
1359 Romance
Soumlzluuml ve soumlzsuumlz yazılabilir Noktuumlrn ve balad gibi konusu huumlzuumln ve aşktır Serbest
formda yazılır
13510 Serenade
Değişik anlamlarda kullanılır En ccedilok bilinen anlamı sevgilinin penceresinin oumlnuumlnde
soumlylenen doğaccedillama aşk şarkısıdır Genellikle soumlzluuml olur fakat soumlzsuumlz yazılmış serenatlarda
vardır Serbest bir formda yazılır
13511 Rhapsody
Ezgileri ccediloğunlukla halk ezgisi olan ve birccedilok temanın birleşmesinden oluşan serbest
bir muumlzik formudur Lisztin Macar Rapsodilerinin yanında uumlnluuml İngiliz rock grubu Queenin
efsanevi solisti Freddie Mercurynin Bohemian Rhapsodysi de bu forma ccedilok guumlzel bir
oumlrnektir
13512 Fantasie
Serbest formda genellikle doğaccedillama ccedilalınan eserlerdir
14 Ritmik Okuma (Tartım)
Bir muumlzik parccedilasını ritmini uygun olarak nota değerleriyle tekduumlze okumaya ritmik
okuma denir Diğer bir anlamda bona yapma diye adlandırılır (Bona terimi tartım kitabını
yazan yazarın isminden alıntı yapılmıştır)
Notaların seslerini dikkate almadan sadece nota değerlerinin incelenmesine ritmik
portre denir Ritim belirli bir zaman suumlrecinin kullanımını hedefleyen tempo iccedilinde
kesinleşir Ritim aynı zamanda muumlziğin karakterini de belirler
18
Her bestecinin kullandığı ritim kendine oumlzguumlduumlr ve ressamların fırccedila tekniği gibi ayırt
edicidir Genel anlamda formu etkileyen ve oluşturan faktoumlruumln ritim olduğu soumlylenebilir
19
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki muumlzik parccedilalarını ritmine ve nota değerlerine uygun olarak elle usuluumlnuuml
takip ederek tartımlarını yapınız
İşlem Basamakları Oumlneriler
Aşağıdaki birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre
isimleriyle tartımını yapınız
Elle usuumllleri doğru ve kesin hareketlerle
yapınız
Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki sekizlik ve onaltılık notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
UYGULAMA FAALİYETİ
20
Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını
yapınız
Aşağıdaki sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
21
Aşağıdaki ikilik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki sekizlik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
22
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
23
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
24
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
25
Aşağıdaki doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki notaları sekizlik es (sus)leri dikkate alarak oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını
yapınız
Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
26
Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını
yapınız
Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
27
28
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir
1 Birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
2 İkilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluuml ve isimleriyle tartımını yaptınız
mı
3 Sekizlik ve onaltılık notaların tartımını yaptınız mı
4 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
5 İkilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
6 Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
7 İkilik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
8 Doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
9 Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
10 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
11 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
12 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
13 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaların tartımını yaptınız mı
14 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
15 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
16 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
17 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
18 Doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını
yaptınız mı
19 Sekizlik esleri (susları) dikkate alarak tartımını yaptınız mı
20 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız
mı
21 Değişik değerlerdeki sesli notaların tartımını yaptınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz
29
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde
verilen bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
1 ( )Muumlzikal anlatımın en kuumlccediluumlk birimine ldquomotifrdquo denir
2 ( )Esas ezgiye eşlik eden ve devamlı tekrarlanan hareket zincirineldquotemardquodenir
3 ( )Peşrev Tuumlrk muumlziği formlarından soumlzluuml ve guumlfteli formlara verilebilecek en iyi
oumlrnektir
4 ( )Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır
5 ( )Doğadaki herhangi bir olayı veya duyguyu muumlzik diliyle anlatan eserlereldquotasvirrdquo
denir
6 ( )Rondo sonat ve suumlit Batı muumlziğinin senfonik formlarındandır
7 ( )Operanın kuumlccediluumlğuumlne operet denir
8 ( )Vals doumlnerek yapılan Alman dans muumlziğidir
9 ( )Bir bestecinin kullandığı ritim sanatccedilının ayırt edici oumlzelliklerindendir
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
30
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
Bu faliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak
muumlzikte notaları okuyup yazabileceksiniz
Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır
Muumlzik ses genişliklerini araştırınız
Solfej iccedilin gerekli temel kavramları araştırınız
Araştırma işlemleri iccedilin Internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve
yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek solfej ile ilgili oumln bilgi
edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaş veya kurslardan da bilgi edininiz
UYGULAMA FAALİYETİ
2 SES GENİŞLİKLERİ VE SOLFEJ
Muumlzikte kullanılan iki tuumlr ses vardır
İnsan sesi
Enstruumlman sesi(Bu konu ses oluşum uygulamaları moduumlluumlnde işlendi)
İnsan sesi ikiye ayrılır Erkek sesi ve kadın sesi
21 Erkek Sesi
Bas En kalın erkek sesi
Bariton Orta kalınlıkta erkek sesi
Tenor En ince erkek sesi
22 Kadın Sesi
Alto En kalın kadın sesi
Mezzosoprano Orta kalınlıkta kadın sesi
Soprano En ince kadın sesi
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
AMACcedil
ARAŞTIRMA
31
23 Solfeje Giriş
Solfej eğitimimizin şimdiye kadar ki boumlluumlmlerinde temel muumlzik kavramları ve bunlara
oumlrnekleri goumlrduumlk Moduumlluumlmuumlzuumln bu boumlluumlmuumlnde ise ağırlıklı olarak okuma parccedilalarına bol-
bol oumlrnekler vereceğiz
Solfej kısaca lsquookumarsquo demektir Notaları adlarıyla sesleriyle ve suumlreleriyle
okumaya solfej denir
231 Uumlccedil Ses Oumlğretimi
Doumlrtluumlk nota
Yuvarlak kuyruklu ve iccedili doludur Bir vuruşta okunur
İkilik nota
Yuvarlak kuyruklu ve iccedili boştur İki vuruşta okunur
32
232 Doumlrt Ses Oumlğretimi ve Buumlyuumlk İkili Aralığı Kuumlccediluumlk İkili Aralığı
İki ses arasındaki incelik kalınlık ayırımına aralık denir
Aralıkları oumllccedilmek iccedilin kullanılan oumllccedilme birimine perde denir
Batı muumlziğinde kullanılan en kuumlccediluumlk ses aralığına yarım perde denir
İki tane yarım perdeden oluşan ses aralığına tam perde denir
Moderato lsquoOrta hızdarsquo demektir Bir hız terimidir Parccedilanın orta hızda
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Monderato parccedilalarda el orta hızda (
dakikada 108-120) vurulur
Doumlneccedil iki kez okunması istenen notaların başlama yerine ileri doumlneccedil bitme
yerine geri doumlneccedil konulur Doumlneccedillerin arasında kalan notalar iki kere okunur
Parccedila yeni başlamış ise yalnız geri doumlneccedilte kullanılabilir Geri doumlneccedilten başa
doumlnuumlluumlr o boumlluumlm yine iki kere okunur
33
Allegro İtalyanca neşeli anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilabuk
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Allegro parccedilalarda el hızlıca ( dakikada
120-168) vurulur
233 Doumlrt Ses İccedilinde Son Durak Perdesi
Bir notanın altına ya da uumlstuumlne nokta konulursa o nota kısa okunur Bu noktaya da
kısaltma noktası denir
Bir notanın altına ya da uumlstuumlne ccedilizgi konulursa o nota kendi suumlresi iccedilinde uzun ve
yayık okunur Bu ccedilizgiye yayık ccedilizgisi denir
34
234 Beş Ses Oumlğretimi
Andante İtalyanca ağırca anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ağır
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Andante parccedilalarda el ağır hızda (
dakikada 76ndash108) vurulur
235 Altı Ses Oumlğretimi
Uzaktı Notaların uumlstuumlne ya da altına konulan uzatma belirtecine uzaktı denir
35
36
Largo İtalyanca geniş anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilok ağır
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Largo parccedilalarda el ccedilok ağır hızda (
dakikada 40-60) vurulur
236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi
37
Do-Mi-Sol-Do sesleri ile alıştırma
Okuma parccedilası
38
237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması
(Fa-Si Si-Fa)
Okuma parccedilası
238 Dokuz Ses Oumlğretimi
Ccedilizek Dizeğin altına ve uumlstuumlne konulan kuumlccediluumlk ccedilizgilere ccedilizek denir Kalın do
sesi ccedilizeğin uumlzerine kalın si sesi ccedilizeğin altına konulur
39
239 On Ses Oumlğretimi
2310 On Bir Ses Oumlğretimi
40
2311 On İki Ses Oumlğretimi
CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR
41
42
43
UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ
Notaları okuyup yazınız
İşlem Basamakları Oumlneriler
Notaların solfejini yapınız
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını
yapınız
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz
Parccedilaları orta hızda okuyunuz
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma
yapınız
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız
İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz
Perdelere dikkat ediniz
Bunun iccedilin monderato tekniğini
kullanınız
Bunu yaparken notanın perdelerini ve
noktalarını uygun aralıklarla
yerleştiriniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir
Notaların solfejini yaptınız mı
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml
Parccedilaları orta hızda okudunuz mu
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz
45
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen
bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur
2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir
3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir
4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır
5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır
6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı
2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı
3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız
mı
4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne
goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı
notaların tartımını yaptınız mı
9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle
oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı
12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız
mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Yanlış
4- Doğru
5- Doğru
6- Yanlış
7- Doğru
8- Doğru
9- Doğru
OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Doğru
4- Yanlış
5- Doğru
6- Yanlış
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı
İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004
YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995
Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları
İstanbul 2004
Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991
SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004
KAYNAKCcedilA
3
OumlĞRENME FAALİYETİndash1
OumlĞRENME FAALİYETİndash1
Bu faaliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak
muumlzikte formlar ritmik okuma ve tartımları okuyup yazabileceksiniz
Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır
Muumlzik formları nedir Oluşum evrelerini araştırınız
Tuumlrk ve batı muumlziği formlarını araştırınız
Ritmik okuma ve tartım ile ilgili temel kavramları araştırınız
Araştırma işlemleri iccedilin internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve
yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek muumlzikte formlar ve tartım
hakkında oumln bilgi edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaşlarınızdan veya kurslardan bilgi
edininiz
UYGULAMA FAALİYETİ
1 MUumlZİK FORMLARI (BİCcedilİM) VE RİTMİK
OKUMA (TARTIM)
Muumlzikal anlamda konuşma ve yazı diline benzer cuumlmlecik ve cuumlmleler vardır
Bunların birleşmesiyle form meydana gelir Her sanat dalında form vardır ve sanat yapıtları
bu form iccedilinde yerini bularak bir değer kazanır Muumlzikte formu anlamak iccedilin yapıtı sonuna
kadar dinlemek gerekir Her formun kendine oumlzguuml bir kuruluş duumlzeni vardır ve bunlar
boumlluumlmlere ayrılmıştır Bu boumlluumlmler kendi iccedillerinde boumlluumlmcuumlklerden oluşur Boumlluumlmcuumlkler
cuumlmlelerden cuumlmleler cuumlmle parccedilaları ve soumlzcuumlklerden soumlzcuumlkler de tek tek harflerden
meydana gelmiştir Bu yapı muumlzikte bir sonat boumlluumlmlerden boumlluumlmler temalar periyotlar
cuumlmleler ve motifler gibi boumlluumlmcuumlklerden en kuumlccediluumlk bir muumlzik fikri olan motif ise seslerden
oluşur
11 Muumlzik Formlarının Oumlğeleri
111 Motif
Muumlzikal anlatımın genellikle iki (bazen uumlccedil veya doumlrt) oumllccediluumlden oluşan en kuumlccediluumlk
birimine denir Bazen iki nota da bir motif oluşturur
OumlĞRENME FAALİYETİndash1
AMACcedil
ARAŞTIRMA
4
112 Figuumlr ve Koşu
Akorların eşit suumlrelerle arpejlenmesinden oluşan figuumlr esas ezgiye eşlik eden ve
devamlı tekrarlanan bir hareket zinciridir
113 Cuumlmle
Birbirini tamamlayan iki motiften oluşan ve aralarında ccediloğunlukla bir kuumlccediluumlk durak
bulunan boumlluumlmlerdir Cuumlmlenin sona ermesi ya tam karar ya da yarım karar ile yapılır Bu
tonlar esas tonda olduğu gibi dominant ya da paralel tonda da olabilir
114 Period(Doumlnem)
Muumlzik eserinin parccedilalarına lsquoperiodrsquo adı verilir Period motiflerin ritmik melodik ve
armonik olmak uumlzere sıralanışından doğar Aralarında bağlılık bulunan iki cuumlmle periodu
oluşturur Birinci cuumlmle lsquooumlncuumllrsquo ikinci cuumlmle ise lsquoardcılrsquo adını alır
115 Tema
Muumlzik eserinin ccediloğu zaman başında duyulan ilk fikir bestecinin onu işleyeceği
geliştireceği ve onun etrafında yapıtını oluşturacağı lsquoTemarsquo dır Bir muumlzik yapıtının teması
en kuumlccediluumlk bir motif ya da bir cuumlmle olabileceği gibi genişletilmiş bir cuumlmle ya da doumlnemde
olabilir
12 Tuumlrk Muumlzik Formları (Biccedilimleri)
Edebiyatta gazel destan şiir gibi birccedilok formlar (biccedilimler) olduğu gibi muumlzikte de
pek ccedilok form (biccedilimler) vardır Makam sistemine dayalı Tuumlrk muumlziğinde aynı makamdan
bestelenmiş pek ccedilok eser bulunur Ne var ki bu eserler ccedilok az benzerlik goumlsterseler de her
biri ayrı ifade tarzına sahiptirler
Makamların yapılarını oumlğrenirken bir dizileri olduğunu ve bu dizide dolaşılarak (seyir)
seslendirildiğini biliyoruz Seyir yoluyla canlandırılan makam dizileri melodik yapıya
geccediltiğinde ayrıca bazı kurallar ccedilerccedilevesinde başka makamlara geccedilki yoluyla soumlzluuml veya
soumlzsuumlz bestelenmeleri itibariyle yeni kimlikler kazanırlar
Aynı makamdan değişik bestelenmiş eserler dinleriz Ancak her eserin kendine oumlzguuml
bir uslucircbu vardır Bazıları uzun bazıları kısa bazıları ise usul-ritm youmlnuumlnden farklılıklar
goumlsterirler Farklara ait oumlrnekleri ccediloğaltabiliriz Dikkat edilmesi gereken noktalardan biri
eserlerin yalnız saz veya insan sesine goumlre (soumlzluuml) yazılıp yazılmadığıdır
Dinlediğimiz birbirinden farklı eserleri İki ana grupta toplayabiliriz
Yalnız sazlar iccedilin yazılmış eserler
Guumlftesi olan insan seslerinin okuyabileceği eserler
5
Yalnız sazların icra etmesi iccedilin yazılmış olan saz eserleri Tuumlrk muumlziği iccedilerisinde
oumlnemli bir yere sahiptir Saz eserlerini yedi ayrı boumlluumlmde inceleyeceğiz
Peşrev
Saz Semacircicircsi
Tasvir
Medhal
Taksim
Aranağme
Oyun Havası
Soumlzluuml ya da guumlfteli eserler dinicirc ve dindışı olmak uumlzere iki ana grupta toplanırlar
Genel olarak bu soumlzluuml eserler doumlrt grupta toplanırlar
Kacircr
Beste
Semacircicirc
Şarkı
Gazel
Koumlccedilekccedileler
Tuumlrkuuml
121 Peşrev
Saz eserlerinde en buumlyuumlk form peşrevdir Tuumlrk muumlziğinde fasil adı verilen takım da ilk
olarak daima peşrev icra edilir Klacircsik fasil peşrev beste ağir semai şarki yuumlruumlk semai ve
saz semaisi olarak sıralanır
Peşrevler hane adı verilen boumlluumlmlerden oluşurlar Ccediloğu zaman doumlrt hane olur Her
hanenin sonunda teslim adı verilen bir boumlluumlm bulunur Peşrevler buumlyuumlk usullerle
yapılmışlardır
Eski bazı peşrevlerin uumlccedil haneli olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Ancak bu tuumlr peşrevler
tutulmamış ve terk edilmiştir
Ayrıca teslimi olmayan peşrevlere de rastlanılmıştır Teslimi bulunmayan peşrevlerin
ilk haneleri teslim yerine ccedilalınmış olup bu tuumlr de uumlccedil haneli peşrevler gibi ilgi toplamamıştır
Oumlzellikle guumlnuumlmuumlzde rastlanılan bir icra tarzı vardır Peşrevler doumlrt haneli ve
usullerinin buumlyuumlk olmaları nedeniyle oldukccedila uzundurlar Bu nedenle birinci hane ccedilalınır
buna teslim eklenerek giriş tamamlanır Sonra programa geccedililir
Doumlrt hane ve teslimleri tamam olarak ccedilalınan peşrevler genellikle tek olarak ccedilalınan
saz eserlerinde konserlerde olur Belirli suumlresi olan bir fasıl bir koro veya bir solistin
programından oumlnce doumlrt haneli peşrevler ccedilalınmaz Bir hane bir teslimden sonra ikinci esere
geccedililir
6
Bir hanenin sonunda teslime geccedililecek yerde guumlccedilluuml bulunur Teslim ise makamın
bitişi olduğundan durak perdesi ile son bulur
O halde peşrevlerde dikkat edilmesi gereken kısımları uumlccedil boumlluumlmde inceleyebiliriz
1211Peşrevlerde Hane
Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır
Birinci hane makama giriştir Makam dizisinin seslerinde dolaşıldıktan sonra
teslim hanesine geccedililir Teslim hanesinde makam dizisinin sesleri kullanılarak
durak-karar yapılır
İkinci hanede ise yakın makam dizilerine geccedilkiler yapılır Tekrar teslim
ccedilalınarak uumlccediluumlncuuml haneye geccedililir
Uumlccediluumlncuuml hanede asıl makam dizisinin dışına ccedilıkılarak değişik ses ve diziler
kullanılır Bu kısma meyan adı verilir Meyanda genellikle tiz seslerde
dolaşılır Tekrar teslim hanesi ccedilalınarak doumlrduumlncuuml haneye geccedililir
Doumlrduumlncuuml hane asıl makam seslerine doumlnuumlşuuml sağladığı gibi değişik geccedilkiler de
yapılabilir Bu boumlluumlmden sonra teslim hanesi ccedilalınır Boumlylece peşrev
tamamlanmış olur
Yukarıda her hanenin sonunun sesleri teslim hanesine bağlayan nitelikteki seslerden
oluştuğunu ve teslime geccedilişi sağlayan sesin guumlccedilluuml perdesi olduğunu belirtmiştik Bazen bu
sesin guumlccedilluuml perdesi olmaz Durak sesi veya bir başka perde de olabilir Eserin bitimi teslim
hanesinin sonunda olduğuna goumlre hanelerin sonuna gelen durak sesleri asma karar
muvakkat durak tan başka bir ses değildir
1212 Teslim
Peşrevlerde teslim haneleri genellikle serbest yapılır Hemen hemen peşrevlerin en
guumlzel boumlluumlmuumlnuuml oluşturur Teslim haneleri besteci tarafından oumlzenle yapılmış nağmelerden
oluşur Parlak ve canlı boumlluumlmlerdir
1213 Usul
Peşrevler ccediloğunlukla buumlyuumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Devr-i kebir en fazla kullanılan
usulduumlr 28 zamanlı devr-i kebir usuluuml yazılırken 44 luumlk olarak boumlluumlmlere ayrılır Usul
tamamlanınca iki ccedilizgiyle usuluumln bittiği belirtilir Ccedilok az sayıda sofyan usuluuml ile de
bestelenmiş peşrevler vardır
122 Saz Semaisi
Fasılların en sonunda ccedilalınan saz eserine verilen addır Peşrev gibi saz semaileri de
doumlrt haneli olarak boumlluumlmlere ayrılır Her hanenin sonunda teslim bulunur
Saz semaileri peşrevlerin tersine kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Saz semailerinin ilk
uumlccedil hanesi (10 8) lik aksak semai usuluuml ile oumllccediluumllmuumlştuumlr Doumlrduumlncuuml hane ise ccedileşitli usullerden
yapılabilir Semai yuumlruumlk semai devr-i hindi aksak curcuna gibi
7
Teslim boumlluumlmuuml (10 8) lik aksak semai usuluuml ile oumllccediluumllmuumlştuumlr
İlk uumlccedil hane peşrevler gibi giriş geccedilki gibi oumlzellikleri yansıtır Doumlrduumlncuuml hane ise
serbest olup melodi ve usul youmlnuumlnden bestecinin isteğine kalmıştır
Peşrev ve saz semailerinin teslim boumlluumlmlerine girilecek yerde bağlantı bazen
makamın guumlccedilluumlsuumlnde bazen de durakta asma kalış olarak yapılır
Saz semaileri fasıl sonlarında ccedilalınabildiği gibi tek saz icralarında da yer alabilir Saz
semaileri ritmik ve serbest bir yapıya sahip olduklarından bestekacircrların daha ccedilok uumlstuumlnde
durdukları bir form olmuştur
123 Tavsir
Bir olayı doğadaki herhangi bir olayı veya bir duyguyu muumlzik diliyle anlatan saz
eserlerine tasvir adı verilir
Ccedilok geniş kapsamlı olmasına rağmen ccedilok az yazılan tasvir tuumlruuml eserlerin usuluuml ritmi
bestekacircrın arzusuna kalmıştır Peşrev ve saz semaileri gibi belirli haneleri yoktur Konunun
durumuna goumlre birden fazla haneleri bulunabilir
124 Medhal
Genellikle bir topluluğun programı başlamadan toplu halde sazların ccedilaldığı kuumlccediluumlk saz
eserlerine medhal adı verilir
Medhallerin hane ve teslim gibi boumlluumlmleri kaideleri yoktur Ccedilalınacak makama
girinceye kadar serbest olarak bestekacircrın duyuşuna goumlre 16 ile 32 oumllccediluumlluumlk boumlluumlmlerde
olabilir
Medhallerin en buumlyuumlk oumlzelliği peşrev ve saz semailerinde bulunan hane ve teslim
kaidelerinin olmaması serbest icra edilmesidir Yine bu iki formdan farkı fasıllardan oumlnce
ccedilalınmamasıdır
Medhal tek bir sazla yapılan taksim formunun derli toplu bir usule uydurulmuş nota
ile ccedilalınan değişik bir şeklinden ibarettirMedhalin tarihccedilesi pek eski değildir Son devir
bestelkacircrları tarafından yazılmış ve benimsenmiştir Guumlnuumlmuumlzde bu form uumlzerinde uğraşan
bestekacircrların başında Prof Dr Sayın Alacirceddin YAVAŞCcedilA gelir
125 Taksim
Tek bir sazla makamların ses dizilerinde dolaşmaya Taksim adı verilir Bu formun
Batı muumlziğinde karşılığı impruvizedir
8
Taksim bir saz eserine veya bir şarkıya başlanılmadan oumlnce icra edilecek makamın
seslerinde guumlzel nağmelerle dolaşmaktır
Taksim yapılırken girilecek makamın guumlccedilluumlsuuml asma kalışı ve durağı oumlzellikle
belirtilir O halde taksim usule uyulmadan icra edilecek eserin makamına usuluumlne uslucircbuna
uygun bir şekilde bir seyir ile durak sesinin bağlantısından oluşur denebilir
Tuumlrk Muumlziğinde bir eserin icrasına geccedilmeden oumlnce taksim yapmak adet olmuştur
Taksim yapmakla meşhur olmuş pek ccedilok saz sanatccedilılarımız vardır Tanburicirc Cemil Bey bu
konuda virtuumloumlz seviyesine ulaşmış bir sanatkacircrdır Guumlnuumlmuumlzde ise tanbucircricirc Necdet YAŞAR
ucircdicirc Cinuccedilen TANRIKORUR ucircdicirc Necati CcedilELİK Neyzen Niyazi SAYIN ve kemenccedilede
İhsan OumlZGEN oumlnde gelen isimlerdir
126 Aranağme
Bazı eserlere başlanırken hemen girişte yalnız sazların ccedilaldığı kuumlccediluumlk bir boumlluumlm
bulunur Buna giriş muumlziği yaygın bir deyimle de aranağme adı verilir
Bir eserin başında olduğu kadar ortasında ve sonunda bulunan aranağmelere de
rastlanır İki kıtalı bir şarkıda eserin ortasında kıtaları arasında bir aranağme bulunabilir
veya hiccedil olmayabilir
Aranağmelerin oumlzelliği eserin ruhuna uygun aynı ritm ve karakterde eseri
tamamlayıcı nitelikte olmasıdır
Eski eserlerin birccediloğunda aranağme bulunmazdı Guumlnuumlmuumlzde ise aranağmesiz pek az
eser şarkı yapılmaktadır
Oumlzellikle son devirlerde yapılan şarkıların her satırında iki guumlfteyi birbirine bağlayan
bir veya birkaccedil oumllccediluumlluumlk muumlzik nağmeleri bulunur Bu tuumlr muumlzik parccedilaları sadece iki cuumlmleyi
birbirine bağlayan nağmelerdir Aranağme değildirler
127 Oyun Havaları
İnsanlarda coşku uyandıran yalnızca sazların ccedilaldığı saz eserlerine oyun havası adı
verilir Tuumlrk Muumlziğinde ritim unsuru oumlnemli olan bir ccedileşittir Kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlş olan
oyun havaları mahalli dans ve oyunlar iccedilin de yazılmıştır
Ccediliftetelli zeybek longa sirto horon hora bar halay koumlccedilekccedile gibi pek ccedilok şekilleri
vardır
128 Kacircr
Eski bestecilerin uumlzerinde oumlnemle durdukları ustalıklarını goumlsterdikleri bir beste
formudur Genellikle peşrevden hemen sonra icra edilir Geniş kapsamlı bir beste tarzı
9
olduğundan buumlnyesinde değişik usuller ccedilokccedila kullanılır Bu usul değişiklikleri esere farklı bir
canlılık kazandırır
Kacircr icrasından sonra beste formu icra edilir Kacircrlar buumlyuumlk usullerle olduğu gibi kuumlccediluumlk
usullerle de oumllccediluumllmuumlş ve bestelenmişlerdir
Beste formundan bir diğer farkı da terennuumlmlerinin serbest oluşlarıdır Eserin baş
kısmında ccediloğunlukla terennuumlm bulunabilir
Kacircr tarzında bestelenmiş eserler bazen uzunluk ve kısalıklarına goumlre değişik isimlerle
anılırlar kacircr kacircrccedile kacircr-i nev kacircr-i natik gibi isimler eserlerin yapısını anlatır
Kacircr genellikle terennuumlmle başlayan geniş kapsamlı bazı usullerin kullanıldığı uzun
eserlere verilen isimdir
Kacircrccedile kacircrdan daha kısa ve oumlzelliklerini daha oumlz anlatım belirten eserlere verilen
isimdir
Kacircr-ı nev değişik usullerin kullanıldığı bir formdur Kacircrdan ccedilok farkı yoktur
Kacircr-ı natık kacircr ve kacircrccedileden usul ve guumlfte youmlnuumlnden hemen ayrıcalik goumlsterir Kacircr-ı
natıkların guumlftelerinin hemen her satırında değişik usullere rastlanılabilir Kacircr-ı natıklar
başladıkları makamın ismi ile anılırlar Rast kacircr-i natik neva kacircr-i natik gibi Kacircr-ı natık
bitişte başladığı makam seslerine doumlnerek karar verir
Her satırda değişik usullere rastlanıldığı gibi her satırda değişik makamlara geccedililmesi
kacircr-ı natıkların oumlzelliğidir Her satır icra edilirken geccedililen makamın ismi belirtilir
Kacircr tuumlruuml eserler guumlnuumlmuumlzde hemen hemen hiccedil yapılmamaktadır Eski bestekacircrlarımız
bu form uumlzerinde titizlikle durmuşlar ve ccedilok guumlzel eserler yapmışlardır
129 Beste
Genellikle beste denilince herhangi bir muumlzik eserini duumlşuumlnuumlruumlz Beste bestelemek
bestekacircr birbirine yakın kelimelerdir
Beste Bir muumlzik eseri
Bestekacircr Bir muumlzik eserini besteleyen muumlzisyen
Bestelemek Bir muumlzik eserini yapmak yazmak
Beste kelimesinin geniş tanımının yukarıda yazıldığı gibi olmasına karşın Tuumlrk
musikisindeki karşılığı yeri daha başkadır
Beste kacircr formundan sonra en geniş kapsamlı muumlzik eseridir
10
Beste doumlrt haneli olarak yapılır Her hane bir mısra demektir Şu halde bestelerin
guumlfteleri doumlrt mısralıdır Her mısranın sonunda terennuumlm adı verilen kelime olarak pek
anlamı olmayan ancak melodi youmlnuumlnden ccedilok guumlzel olan nağmeler bulunur
Peşrevlerde de her hanenin sonunda teslim kısmının bulunduğunu hatırlayalım
Peşrevlerdeki teslim kısmının yerini bestelerde terennuumlmler almıştır diyebiliriz
Terennuumlm Beste formundaki eserlerde mısra sonlarına eklenen anlamlı
anlamsız ancak melodik yapısı olan boumlluumlmlere verilen addır Terennuumlmler hece
kelime veya birkaccedil kelimeden meydana gelebilir
Ye-le-li-la-ta-ne-dil-dir-ten-ni-canım-ruhum-gel serv-i revanım- ruh-i revanım-canım
efendim vs gibi soumlzcuumlkler sıkccedila kullanılır
İkaacirc Bestelerin terennuumlmlerinin ritmik melodilerle yapılarına veya başka bir
ifadeyle bestelerdeki terennuumlmlerin muntazam bir tempo ile yapılmasına ikaacirc
adı verilir Terennuumlmlerde kullanılan hecelerin anlamı pek yoktur
Her hanenin mısranın sonunda ccedilalınan terennuumlm aynıdır Bu nedenle terennuumlmlerin
melodilerinin ccedilok guumlzel olmasına bestekacircrlar oumlzellikle oumlzen goumlsterirler
Terennuumlmlerde kullanılan guumlzel soumlzlerin bazılarının anlamı da vardır Canım ruhum
gibi kelimelerin yanısıra bazı bestekacircrlar ilgi duydukları kişilerin adlarını da terennuumlmlerde
kullanmışlardır Sultanım mihribanım gibi
Doumlrt haneli olan bestelerin birinci mısrasına zeminhane adı verilir Zeminhanelere
eserin makamına ait dizi belirtilerek başlanır Makamın oumlzellikleri goumlsterilerek zemin
hanenin son kısmında terennuumlme geccedililir Terennuumlmuumln bittiği yerde birinci mısranın son
kelimeleri tekrar edilerek durak sesinde karar verilir Bu şekilde birinci mısra yani
zeminhane bitmiş olur
İkinci hane ikinci mısranın okunmasıyla goumlsterilir Ancak soumlzler ikinci mısraya ait
olmakla beraber melodi birinci mısranın tekrarıdır
Demek ki birinci mısra ve guumlfte okunacak tekrar başa doumlnuumllerek aynı melodi ile ikinci
mısra ve terennuumlm icra edilecektir
İkinci haneye nakarathane adı verilir
Uumlccediluumlncuuml mısra meyan adını alır Meyan eserin en oumlnemli boumlluumlmlerinden birini
oluşturur Bu boumlluumlmde ccedileşitli geccedilkiler genişlemeler goumlsterilir Bitiş yine terennuumlmle olur
Doumlrduumlncuuml hane ise yine başa doumlnuumllerek son mısra olarak zeminhanenin melodileri
ile okunur Ayrıca melodisi yoktur Besteler terennuumlm hanelerinin icrasıyla son bulur
11
1210 Semacirci
Tuumlrk musikisinde beste formundan sonra gelen değişik bir beste tarzıdır Semainin
tarifi bu şekilde olmasına rağmen değişik iki tuumlr semai vardır
Ağır Semai
Yuumlruumlk Semai
Ağır Semailer beste formundan hemen sonra fasıllardaki sıraya goumlre yer alırlar
Adından da anlaşıldığı gibi yapısı ağır etkili bir formdur Kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir
Ağır semailerde kullanılan usuller 10 4 luumlk ağır aksak semai 10 8rsquolik Aksak Semai
ve 6 2rsquolik ağır sengin semaidir
Ağır semailer yapı itibariyle beste formunu andırırlar Hane terennuumlm gibi boumlluumlmler
bestede olduğu gibi semailerde de bulunur Ancak kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Kuumlccediluumlk
usullerle yapılmalarından dolayı ağır semailer daima bestelerden sonra ikinci sırayı alırlar
Fasıldaki sıraya goumlre (peşrev beste) formlarından sonra sıralanan ağır semaiden sonra
şarkı formu gelir
Fasıl icrasında şarkılardan sonra tekrar semai formuna doumlnuumlluumlr Ancak bu sıradaki
Semailer ağır semai adını taşımazlar Bu tuumlr semailere yuumlruumlk semai adı verilir
Yuumlruumlk semailer yuumlruumlk semai adı verilen usulle oumllccediluumllmuumlşlerdir Genellikle 6 4rsquo luumlk
bazen de 6 8rsquolik oumllccediluuml ile belirtilir
Yuumlruumlk semailerin yapıları ağır semailere goumlre daha hareketli ve canlıdır Hane ve
terennuumlmler ağır semailerde olduğu gibidir
Yuumlruumlk semai icrasından sonra Saz Semaisi icra edilir Bu şekilde fasıl tamamlanmış
olur Tuumlrk muumlziğinde peşrev kacircr beste ağır semai şarki yuumlruumlk semai ve saz semaisinden
meydana gelen fasıllara takım adı verilir
Tuumlrk muumlziğinde bir makamın kabul edilebilmesi iccedilin bu şekilde bir takım oluşması
şarttır
1211 Şarkı
Tuumlrk muumlziğinde kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllen soumlzluuml terennuumlmsuumlz doumlrt haneli eserlere
Şarkı adı verilir Genellikle doumlrt mısralık guumlftelerden meydana gelen şarkılar doumlrt hane
olarak bestelenir Birinci hane zernin adını alır Bu hane esas makam dizisinin seslerinin
goumlsterildiği boumlluumlm olup şarkılarda giriş boumlluumlmuumlnuuml oluşturur
İkinci hane nakarat adını alır Bu kısımda genellikle yakın makam dizilerine geccedilkiler
bulunur Nakaratların bitiş kısmında adını taşıdığı makam dizisinin sesleri ile karar bulunur
12
Uumlccediluumlncuuml hane meyan adını alır Meyanda esas makam dizilerinde dolaşıldığı kadar
genellikle tiz perdelerde dolaşılır ve geccedilkiler yapılır
Doumlrduumlncuuml hane ise ikinci satır melodisi ile doumlrduumlncuuml satırın okunmasından oluşup
nakarat adını taşır
Şarkılarda Yapı
Şarkıların genellikle doumlrt haneden oluştuğunu yukarıda belirtmiştik Doumlrt mısralı
şarkıların her satırı bir haneyi oluşturur
Her satır ccediloğunlukla birer defa bestelenir İkişer defa okunur Bu satırların sonunda
dolaplar bulunur
Yukarıda da accedilıklandığı gibi ikinci ve doumlrduumlncuuml hanelerin (satırların) besteleri aynıdır
Bazen de her satır veya bazı satırlar ikişer kere bestelenirler Bu durumda ilgili satır
okunur Bitiminde aynı soumlzler yeni bir melodi ile tekrar edilir ve doğrudan bir sonraki satıra
bağlantı yapılarak geccedililir
Klacircsik Tarzda Bestelenmiş Her Satırı Bir Defa Olan Şarkı Formu
Birinci satırda esas makama giriş yapılır Zemin mısrası okunarak sonda dolap
kısmında karar sesine inilir Başa doumlnuumllerek aynı satır tekrarlanır Ancak bu defa sona
gelindiğinde birinci dolap yerine ikinci dolap okunarak ikinci mısraya (satıra) geccedililir
Nakarata geccediliş sesi genellikle guumlccedilluuml sesi ile goumlsterilir
Nakarat ilk satır gibi iki defa tekrar edilir Satır sonundaki dolap hanesinin birinci
boumlluumlmuumlnde guumlccedilluuml sesi ile satırın başına doumlnuumlleceği belirtilir Dolabın ikinci boumlluumlmuuml ise
makamın ana sesleri ile inilen karar sesinin bulunduğu boumlluumlmduumlr Karar sesinin burada
bulunmasının sebebi şarkıların nakarat sonlarında bitmesindendir
Meyan boumlluumlmuumlne geccediliş ise bu durak sesinin goumlsterilmesiyle olur Genellikle tiz
seslerle meyanı yapılan şarkılarda ikinci defa tekrar tiz durak sesinin doumlnuumlş boumlluumlmuumlnde
goumlsterilmesiyle olur İkinci defa meyanın okunmasıyla guumlccedilluuml sesi goumlsterilerek nakarata
geccedililir Doumlrduumlncuuml hane ise ikinci satır melodisinin tekrarıdır Şarkının bitişi nakaratın
sonunda bulunan bitiş sesi (durak) ile olur
Guumlnuumlmuumlzde şarkılar genellikle klasik tarzın dışında serbest bir anlayışla
bestelenmektedir Bu tarz şarkılara fantezi eserler adı verilmektedir
Zemin hanesi bir defa bestelendiği gibi iki ayrı melodi ile iki defa bestelenebilir Veya
yalnızca meyan kısmı iki defa bestelenmiş şarkılar da bulunmaktadır
Şarkı formu ccedilok işlenmiş ve en sevilen beste tarzıdır Kuumlccediluumlk usullerle yazılmış
olmalarına karşılık serbest usulsuumlz boumlluumlmleri olan şarkılar da ccediloktur
13
Şarkılarda Usul
Şarkılar daima kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Her ne kadar 15 zamanlıya kadar kuumlccediluumlk
usuller varsa da şarkılar ccediloğunlukla 10 zamanlıya kadar olan usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir
Şarkılar kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllduumlğuuml iccedilin Beste ve Semailere oranla etkileri daha
başkadır Usullerinin kuumlccediluumlk olmaları gereği daha ritmik ve hareketli bir yapıya sahip
olmalarının yanı sıra beste ve semailer kadar ağırbaşlı hatta onlardan daha ağır yapılı
şarkılara rastlanır
1212 Gazel
Saz muumlziğindeki taksimin insan sesi ve soumlzle yapılanıdır Herhangi bir usule bağlı
değildir Serbest okunur 2-4 veya daha fazla mısrayı belli bir makam anlayışı iccedilinde
melodilerle soumlyleyerek sesle taksim etmektir
Oumlnceden hazırlık yapılmadan sanatccedilının o anki ilhamına bağlıdır Buna ldquoirticalrdquo de
denir Guumlfteden ayrı olarak lsquorsquoof lsquorsquo lsquorsquoamanrsquorsquo lsquorsquomedetrsquorsquo lsquorsquoeyrsquorsquo gibi uumlnlemler de ilave edilebilir
fakat bunların fazlası hoş karşılanmaz Gazel başlı başına yapılabildiği gibi şarkının arasına
da konulabilir Soumlzler genellikle gazel tarzından seccedililebildiği gibi başka bir tarzdan da
alınabilir
1213 Koumlccedilekccedileler
Genellikle aynı makamda yuumlruumlk hareketli şarkı ve tuumlrkuumllerin uzun aranağmelerle
birbirine bağlanmasından meydana gelmiş aynı zamanda ccedilengi ve koumlccedilek takımlarının oyun
oynamaları iccedilin duumlzenlenmiş bir muumlzik tuumlruumlduumlr Koumlccedileklerde şarkılar ve tuumlrkuumller genellikle
kendi yapıları ile kullanılmıştır
1214 Tuumlrkuuml
Şehir dışındaki koumly ve kasabalarda oturan halkın bağlama cura divan sazı zurna
davul darbuka kaval kemenccedile kabak kemane vs Gibi muumlzik aletleriyle ccedilalıp soumlyledikleri
kendine has youmlresel oumlzelliklere sahip olan soumlzluuml muumlziktir Anonimdir (Bestecisi ve yazarı
belli olmayan halkın malı) Soumlzler halk edebiyatından alınmış olup edebi değer taşıyan hece
vezni ile yazılmış şiirlerdir
13 Batı Muumlziği Formları
Batı muumlziği formlarını 5 ana başlık altınca inceleyebiliriz
Buumlyuumlk formlar
Senfonik formlar
Vokal formlar
Polifonik formlar
Oumlzguumln formlar
14
131 Buumlyuumlk Formlar
1311 Sonat
İlk kez CPE BACH tarafından temelleri atılan ve en oumlnemli formdur Senfoniler
quartetler ve quintetler hep sonat formunda yazılır Sonat formu gelişimi iccedilinde farklılık
goumlstermiştir Beethoven ve Haydn doumlneminde iyice oturan sonat formu Chopin ile birlikte
değişime uğramıştır Genellikle solo sonatlar meşhurdur Oumlrneğin Beethoven yazdığı 32
piyano sonatıyla bu formun ustalarındandır Ayrıca Haydn Chopin gibi besteciler de guumlzel
sonatlar yaratmışlardır
1312 Rondo
Adından da anlaşılacağı gibi bir boumlluumlmuumln suumlrekli tekrarlanmasıyla oluşur Oumlrneğin A
B ve A boumlluumlmlerinden oluşan bir esere yeni bir C boumlluumlmuuml eklenmesi ve tekrar başa yani A B
A boumlluumlmuumlne doumlnuumllmesiyle kuumlccediluumlk rondo formu oluşur A B A C A B A D E A B A buumlyuumlk
rondo formuna oumlrnek olabilir Klasik doumlnemde sonatların son boumlluumlmlerinde kullanılmıştır
1313 Varyasyon
Tema ve ccedileşitlerinden oluşan bu form aslında ağır tempolu dans şarkıların tekrarı
sırasında yapılan kuumlccediluumlk değişikliklerden doğmuştur Varyasyon formunun temeli 4-8
oumllccediluumlden oluşur
1314 Suumlit
Saz muumlziği alanında en eski biccedilimlerden biri olan suumlit şarkı biccediliminde 4-6
boumlluumlmlerden meydana gelmiş bir sıra danstır Sonat ve senfonilerin atası sayılır
132 Senfonik Formlar
1321 Konccedilerto
Konccedilerto genellikle solo bir ccedilalgıya bir oda orkestrasının veya bir senfoni
orkestrasının eşlik etmesiyle gerccedilekleşir Solo ccedilalgı tuumlm teknik zorlukların uumlstesinden
gelebilecek bir kişi tarafından ccedilalınır Solo ccedilalgıya orkestra eşlik eder Genellikle tek bir
ccedilalgı iccedilin yazılan konccedilertolar vardır fakat birden fazla ccedilalgı iccedilin yazılmış konccedilertolar da
vardır(Vivaldi - 2 viyolonsel konccedilertosu) Konccedilertolar dinleyicinin en ccedilok tercih ettiği
muumlzik formudur
1322 Senfoni
Orkestra iccedilin sonat formunda yazılmış genellikle doumlrt boumlluumlmden oluşan yapıtlardır
Senfoni uzun bir şiir niteliğindedir4 boumlluumlmluuml olduğundan oldukccedila uzun suumlren senfoniler
vardır Oumlrneğin Beethovenın 9 senfonisi 1 saate yakın bir suumlrede tamamlanır Başta Franz
Liszt Antonin Dvorak ve Bedrich Smetana gibi besteciler senfoniyi tek boumlluumlm halinde ele
15
almışlardır Franz Lisztin ilk kez gerccedilekleştirdiği tek boumlluumlmluuml senfoni formuna senfonik şiir
adı verilir
1323 Uvertuumlr
Giriş muumlziği anlamındadır Genellikle bir suumlitin veya operanın girişinde ccedilalınır
Genellikle kısa tutulan uvertuumlrlerin yanında uzun ve tek başına eser olan uvertuumlrler de vardır
Oumlrneğin Tschaikovskynin 1812 uvertuumlruuml ve Beethovenın ldquoLeonore Uvertuumlruumlrdquo
133 Vokal Formlar
1331 Opera
Solistleri korosu orkestrası kostuumlmuuml sahnesi ışığı ve dramatik oyunu ile muumlziğe
uyarlanmış tiyatrodur Tarihte ilk opera Rinuccinin Dafne operasıdır
1332 Operet
Operanın kuumlccediluumlğuumlne denir
Oratoryo
Dinsel ve kutsal konuların koro ve solistler tarafından orkestra eşliğinde
soumlylenmesidir Dekor kostuumlm ve sahneleme yoktur
134 Polifonik (Ccedilok Sesli) Formlar
1341 Kanon
Kanon taklit temeline dayanır Aynı ezgi iki veya daha ccedilok ses partisi tarafından
birbiri ardından başlayarak tekrarlanır Ccedilember kanonda ses partileri aynı anda
duyulduklarında birbiriyle uyumludur İlk başlayan partiye oumlncuuml yanıt veren partiye artccedilı
denir
1342 Fuumlg
Fuumlg taklit etmek anlamındadır Eserin ana teması farklı tonlarda tekrarlanır Tabi bu
kontrpuan tekniğiyle yapılır Temanın tonu mutlaka ana tonun birinci doumlrduumlncuuml ve beşinci
dereceleriyle ilişkili olmalıdır aksi halde eserin taklit edilmesinde hatalar olabilir Fuumlg
tekniğini mutlaka oumlrnekleri inceleyerek oumlğrenmek gerekir Bachın fuumlgleri bu konu iccedilin
uygun seccedilenektir
16
1343 Fuumlgato
Fuumlg tarzında fakat fuumlg kurallarına uymadan gelişen temalardan oluşur Fuumlgatoda
fuumlguumln sergi boumlluumlmuumlnuumln ardından gelişme boumlluumlmuuml başlar Mozartrsquoın Jupiter Senfonisirsquonin son
boumlluumlmuuml bu tarzda yazılmıştır
1344 Fuumlgetta
Fuumlgetta tam bir fuumlg gelişmesi olmayan kısa fuumlg biccedilimidir
135 Oumlzguumln Formlar
Batı muumlziğinde bilinen 30rsquodan fazla oumlzguumln form tuumlruuml vardır Bunların bilinen belli
başlı birkaccedilı şunlardır
1351 Preluumlt
Uvertuumlr gibi bir giriş parccedilasıdır Ancak oumlzellikle Chopin ve Rachmaninoff gibi
besteciler preluumlt tek başına bir parccedila olarak duumlşuumlnmuumlşlerdir Chopinin 24 preluumlt buna
oumlrnektir
1352 Arya
Arya Latincede şarkı veya melodi kelimesinden gelir Belirli bir kalıp iccedilinde orkestra
eşliğinde soumlz ve muumlziğin birleşmesidir A-B-A formunda yazılır
1353 Bolero
Bolero İspanyol Kastilya ve Andalusiarsquonın milli dansıdır Bu dans tef kastanyet ve
bazen de gitar eşliğinde yapılır Allegretto tempoda ve frac34 luumlk oumllccediluumldedir
1354 Capricco
İtalyanca keccedili anlamına gelir Muumlzikte belli bir planı olmayan serbest doğaccedillama ya
da fantezi tarzı neşeli değişken mizaccedil sergileyen kaprisli karakterdeki bir tuumlruumln adıdır
1355 Etuumlt
Ccedilalgı muumlziğinde karşılaşılan teknik guumlccedilluumlklere hazırlanmak amacıyla bestelenen
alıştırma parccedilalarıdır Oumlğrencilerin tekniğini geliştirmeleri iccedilin bestelenmiştir
1356 Marş
Yuumlruumlmeye eşlik eden ritim oumlğesi guumlccedilluuml ccedilok eski muumlzik tuumlrlerinden biridir Ccedileşitli
amaccedillara youmlnelik yazılan marşlar genel olarak 4 gruba ayrılır Bunlar cenaze marşı ağır
marş hızlı marş ve ccedilok hızlı marştır
17
1357 Vals
Almanca doumlnmek anlamına gelir Uumlccedil zamanlı birinci vuruşu kuvvetli doumlnerek yapılan
Alman dans muumlziğidir
1357 Ballade
Genellikle acı ve huumlzuumln gibi duyguların anlatımında kullanılan ve ccedilok ezgiden oluşan
lirik parccedilalardır
1358 Nocturne
Gece muumlziği demektir Serbest formda yazılır Karakteri huumlzuumlnluuml bazen de canlıdır En
uumlnluuml noktuumlrn bestecisi Chopindir
1359 Romance
Soumlzluuml ve soumlzsuumlz yazılabilir Noktuumlrn ve balad gibi konusu huumlzuumln ve aşktır Serbest
formda yazılır
13510 Serenade
Değişik anlamlarda kullanılır En ccedilok bilinen anlamı sevgilinin penceresinin oumlnuumlnde
soumlylenen doğaccedillama aşk şarkısıdır Genellikle soumlzluuml olur fakat soumlzsuumlz yazılmış serenatlarda
vardır Serbest bir formda yazılır
13511 Rhapsody
Ezgileri ccediloğunlukla halk ezgisi olan ve birccedilok temanın birleşmesinden oluşan serbest
bir muumlzik formudur Lisztin Macar Rapsodilerinin yanında uumlnluuml İngiliz rock grubu Queenin
efsanevi solisti Freddie Mercurynin Bohemian Rhapsodysi de bu forma ccedilok guumlzel bir
oumlrnektir
13512 Fantasie
Serbest formda genellikle doğaccedillama ccedilalınan eserlerdir
14 Ritmik Okuma (Tartım)
Bir muumlzik parccedilasını ritmini uygun olarak nota değerleriyle tekduumlze okumaya ritmik
okuma denir Diğer bir anlamda bona yapma diye adlandırılır (Bona terimi tartım kitabını
yazan yazarın isminden alıntı yapılmıştır)
Notaların seslerini dikkate almadan sadece nota değerlerinin incelenmesine ritmik
portre denir Ritim belirli bir zaman suumlrecinin kullanımını hedefleyen tempo iccedilinde
kesinleşir Ritim aynı zamanda muumlziğin karakterini de belirler
18
Her bestecinin kullandığı ritim kendine oumlzguumlduumlr ve ressamların fırccedila tekniği gibi ayırt
edicidir Genel anlamda formu etkileyen ve oluşturan faktoumlruumln ritim olduğu soumlylenebilir
19
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki muumlzik parccedilalarını ritmine ve nota değerlerine uygun olarak elle usuluumlnuuml
takip ederek tartımlarını yapınız
İşlem Basamakları Oumlneriler
Aşağıdaki birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre
isimleriyle tartımını yapınız
Elle usuumllleri doğru ve kesin hareketlerle
yapınız
Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki sekizlik ve onaltılık notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
UYGULAMA FAALİYETİ
20
Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını
yapınız
Aşağıdaki sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
21
Aşağıdaki ikilik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki sekizlik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
22
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
23
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
24
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
25
Aşağıdaki doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki notaları sekizlik es (sus)leri dikkate alarak oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını
yapınız
Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
26
Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını
yapınız
Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
27
28
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir
1 Birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
2 İkilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluuml ve isimleriyle tartımını yaptınız
mı
3 Sekizlik ve onaltılık notaların tartımını yaptınız mı
4 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
5 İkilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
6 Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
7 İkilik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
8 Doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
9 Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
10 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
11 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
12 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
13 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaların tartımını yaptınız mı
14 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
15 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
16 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
17 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
18 Doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını
yaptınız mı
19 Sekizlik esleri (susları) dikkate alarak tartımını yaptınız mı
20 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız
mı
21 Değişik değerlerdeki sesli notaların tartımını yaptınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz
29
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde
verilen bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
1 ( )Muumlzikal anlatımın en kuumlccediluumlk birimine ldquomotifrdquo denir
2 ( )Esas ezgiye eşlik eden ve devamlı tekrarlanan hareket zincirineldquotemardquodenir
3 ( )Peşrev Tuumlrk muumlziği formlarından soumlzluuml ve guumlfteli formlara verilebilecek en iyi
oumlrnektir
4 ( )Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır
5 ( )Doğadaki herhangi bir olayı veya duyguyu muumlzik diliyle anlatan eserlereldquotasvirrdquo
denir
6 ( )Rondo sonat ve suumlit Batı muumlziğinin senfonik formlarındandır
7 ( )Operanın kuumlccediluumlğuumlne operet denir
8 ( )Vals doumlnerek yapılan Alman dans muumlziğidir
9 ( )Bir bestecinin kullandığı ritim sanatccedilının ayırt edici oumlzelliklerindendir
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
30
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
Bu faliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak
muumlzikte notaları okuyup yazabileceksiniz
Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır
Muumlzik ses genişliklerini araştırınız
Solfej iccedilin gerekli temel kavramları araştırınız
Araştırma işlemleri iccedilin Internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve
yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek solfej ile ilgili oumln bilgi
edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaş veya kurslardan da bilgi edininiz
UYGULAMA FAALİYETİ
2 SES GENİŞLİKLERİ VE SOLFEJ
Muumlzikte kullanılan iki tuumlr ses vardır
İnsan sesi
Enstruumlman sesi(Bu konu ses oluşum uygulamaları moduumlluumlnde işlendi)
İnsan sesi ikiye ayrılır Erkek sesi ve kadın sesi
21 Erkek Sesi
Bas En kalın erkek sesi
Bariton Orta kalınlıkta erkek sesi
Tenor En ince erkek sesi
22 Kadın Sesi
Alto En kalın kadın sesi
Mezzosoprano Orta kalınlıkta kadın sesi
Soprano En ince kadın sesi
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
AMACcedil
ARAŞTIRMA
31
23 Solfeje Giriş
Solfej eğitimimizin şimdiye kadar ki boumlluumlmlerinde temel muumlzik kavramları ve bunlara
oumlrnekleri goumlrduumlk Moduumlluumlmuumlzuumln bu boumlluumlmuumlnde ise ağırlıklı olarak okuma parccedilalarına bol-
bol oumlrnekler vereceğiz
Solfej kısaca lsquookumarsquo demektir Notaları adlarıyla sesleriyle ve suumlreleriyle
okumaya solfej denir
231 Uumlccedil Ses Oumlğretimi
Doumlrtluumlk nota
Yuvarlak kuyruklu ve iccedili doludur Bir vuruşta okunur
İkilik nota
Yuvarlak kuyruklu ve iccedili boştur İki vuruşta okunur
32
232 Doumlrt Ses Oumlğretimi ve Buumlyuumlk İkili Aralığı Kuumlccediluumlk İkili Aralığı
İki ses arasındaki incelik kalınlık ayırımına aralık denir
Aralıkları oumllccedilmek iccedilin kullanılan oumllccedilme birimine perde denir
Batı muumlziğinde kullanılan en kuumlccediluumlk ses aralığına yarım perde denir
İki tane yarım perdeden oluşan ses aralığına tam perde denir
Moderato lsquoOrta hızdarsquo demektir Bir hız terimidir Parccedilanın orta hızda
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Monderato parccedilalarda el orta hızda (
dakikada 108-120) vurulur
Doumlneccedil iki kez okunması istenen notaların başlama yerine ileri doumlneccedil bitme
yerine geri doumlneccedil konulur Doumlneccedillerin arasında kalan notalar iki kere okunur
Parccedila yeni başlamış ise yalnız geri doumlneccedilte kullanılabilir Geri doumlneccedilten başa
doumlnuumlluumlr o boumlluumlm yine iki kere okunur
33
Allegro İtalyanca neşeli anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilabuk
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Allegro parccedilalarda el hızlıca ( dakikada
120-168) vurulur
233 Doumlrt Ses İccedilinde Son Durak Perdesi
Bir notanın altına ya da uumlstuumlne nokta konulursa o nota kısa okunur Bu noktaya da
kısaltma noktası denir
Bir notanın altına ya da uumlstuumlne ccedilizgi konulursa o nota kendi suumlresi iccedilinde uzun ve
yayık okunur Bu ccedilizgiye yayık ccedilizgisi denir
34
234 Beş Ses Oumlğretimi
Andante İtalyanca ağırca anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ağır
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Andante parccedilalarda el ağır hızda (
dakikada 76ndash108) vurulur
235 Altı Ses Oumlğretimi
Uzaktı Notaların uumlstuumlne ya da altına konulan uzatma belirtecine uzaktı denir
35
36
Largo İtalyanca geniş anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilok ağır
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Largo parccedilalarda el ccedilok ağır hızda (
dakikada 40-60) vurulur
236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi
37
Do-Mi-Sol-Do sesleri ile alıştırma
Okuma parccedilası
38
237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması
(Fa-Si Si-Fa)
Okuma parccedilası
238 Dokuz Ses Oumlğretimi
Ccedilizek Dizeğin altına ve uumlstuumlne konulan kuumlccediluumlk ccedilizgilere ccedilizek denir Kalın do
sesi ccedilizeğin uumlzerine kalın si sesi ccedilizeğin altına konulur
39
239 On Ses Oumlğretimi
2310 On Bir Ses Oumlğretimi
40
2311 On İki Ses Oumlğretimi
CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR
41
42
43
UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ
Notaları okuyup yazınız
İşlem Basamakları Oumlneriler
Notaların solfejini yapınız
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını
yapınız
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz
Parccedilaları orta hızda okuyunuz
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma
yapınız
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız
İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz
Perdelere dikkat ediniz
Bunun iccedilin monderato tekniğini
kullanınız
Bunu yaparken notanın perdelerini ve
noktalarını uygun aralıklarla
yerleştiriniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir
Notaların solfejini yaptınız mı
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml
Parccedilaları orta hızda okudunuz mu
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz
45
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen
bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur
2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir
3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir
4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır
5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır
6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı
2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı
3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız
mı
4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne
goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı
notaların tartımını yaptınız mı
9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle
oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı
12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız
mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Yanlış
4- Doğru
5- Doğru
6- Yanlış
7- Doğru
8- Doğru
9- Doğru
OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Doğru
4- Yanlış
5- Doğru
6- Yanlış
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı
İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004
YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995
Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları
İstanbul 2004
Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991
SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004
KAYNAKCcedilA
4
112 Figuumlr ve Koşu
Akorların eşit suumlrelerle arpejlenmesinden oluşan figuumlr esas ezgiye eşlik eden ve
devamlı tekrarlanan bir hareket zinciridir
113 Cuumlmle
Birbirini tamamlayan iki motiften oluşan ve aralarında ccediloğunlukla bir kuumlccediluumlk durak
bulunan boumlluumlmlerdir Cuumlmlenin sona ermesi ya tam karar ya da yarım karar ile yapılır Bu
tonlar esas tonda olduğu gibi dominant ya da paralel tonda da olabilir
114 Period(Doumlnem)
Muumlzik eserinin parccedilalarına lsquoperiodrsquo adı verilir Period motiflerin ritmik melodik ve
armonik olmak uumlzere sıralanışından doğar Aralarında bağlılık bulunan iki cuumlmle periodu
oluşturur Birinci cuumlmle lsquooumlncuumllrsquo ikinci cuumlmle ise lsquoardcılrsquo adını alır
115 Tema
Muumlzik eserinin ccediloğu zaman başında duyulan ilk fikir bestecinin onu işleyeceği
geliştireceği ve onun etrafında yapıtını oluşturacağı lsquoTemarsquo dır Bir muumlzik yapıtının teması
en kuumlccediluumlk bir motif ya da bir cuumlmle olabileceği gibi genişletilmiş bir cuumlmle ya da doumlnemde
olabilir
12 Tuumlrk Muumlzik Formları (Biccedilimleri)
Edebiyatta gazel destan şiir gibi birccedilok formlar (biccedilimler) olduğu gibi muumlzikte de
pek ccedilok form (biccedilimler) vardır Makam sistemine dayalı Tuumlrk muumlziğinde aynı makamdan
bestelenmiş pek ccedilok eser bulunur Ne var ki bu eserler ccedilok az benzerlik goumlsterseler de her
biri ayrı ifade tarzına sahiptirler
Makamların yapılarını oumlğrenirken bir dizileri olduğunu ve bu dizide dolaşılarak (seyir)
seslendirildiğini biliyoruz Seyir yoluyla canlandırılan makam dizileri melodik yapıya
geccediltiğinde ayrıca bazı kurallar ccedilerccedilevesinde başka makamlara geccedilki yoluyla soumlzluuml veya
soumlzsuumlz bestelenmeleri itibariyle yeni kimlikler kazanırlar
Aynı makamdan değişik bestelenmiş eserler dinleriz Ancak her eserin kendine oumlzguuml
bir uslucircbu vardır Bazıları uzun bazıları kısa bazıları ise usul-ritm youmlnuumlnden farklılıklar
goumlsterirler Farklara ait oumlrnekleri ccediloğaltabiliriz Dikkat edilmesi gereken noktalardan biri
eserlerin yalnız saz veya insan sesine goumlre (soumlzluuml) yazılıp yazılmadığıdır
Dinlediğimiz birbirinden farklı eserleri İki ana grupta toplayabiliriz
Yalnız sazlar iccedilin yazılmış eserler
Guumlftesi olan insan seslerinin okuyabileceği eserler
5
Yalnız sazların icra etmesi iccedilin yazılmış olan saz eserleri Tuumlrk muumlziği iccedilerisinde
oumlnemli bir yere sahiptir Saz eserlerini yedi ayrı boumlluumlmde inceleyeceğiz
Peşrev
Saz Semacircicircsi
Tasvir
Medhal
Taksim
Aranağme
Oyun Havası
Soumlzluuml ya da guumlfteli eserler dinicirc ve dindışı olmak uumlzere iki ana grupta toplanırlar
Genel olarak bu soumlzluuml eserler doumlrt grupta toplanırlar
Kacircr
Beste
Semacircicirc
Şarkı
Gazel
Koumlccedilekccedileler
Tuumlrkuuml
121 Peşrev
Saz eserlerinde en buumlyuumlk form peşrevdir Tuumlrk muumlziğinde fasil adı verilen takım da ilk
olarak daima peşrev icra edilir Klacircsik fasil peşrev beste ağir semai şarki yuumlruumlk semai ve
saz semaisi olarak sıralanır
Peşrevler hane adı verilen boumlluumlmlerden oluşurlar Ccediloğu zaman doumlrt hane olur Her
hanenin sonunda teslim adı verilen bir boumlluumlm bulunur Peşrevler buumlyuumlk usullerle
yapılmışlardır
Eski bazı peşrevlerin uumlccedil haneli olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Ancak bu tuumlr peşrevler
tutulmamış ve terk edilmiştir
Ayrıca teslimi olmayan peşrevlere de rastlanılmıştır Teslimi bulunmayan peşrevlerin
ilk haneleri teslim yerine ccedilalınmış olup bu tuumlr de uumlccedil haneli peşrevler gibi ilgi toplamamıştır
Oumlzellikle guumlnuumlmuumlzde rastlanılan bir icra tarzı vardır Peşrevler doumlrt haneli ve
usullerinin buumlyuumlk olmaları nedeniyle oldukccedila uzundurlar Bu nedenle birinci hane ccedilalınır
buna teslim eklenerek giriş tamamlanır Sonra programa geccedililir
Doumlrt hane ve teslimleri tamam olarak ccedilalınan peşrevler genellikle tek olarak ccedilalınan
saz eserlerinde konserlerde olur Belirli suumlresi olan bir fasıl bir koro veya bir solistin
programından oumlnce doumlrt haneli peşrevler ccedilalınmaz Bir hane bir teslimden sonra ikinci esere
geccedililir
6
Bir hanenin sonunda teslime geccedililecek yerde guumlccedilluuml bulunur Teslim ise makamın
bitişi olduğundan durak perdesi ile son bulur
O halde peşrevlerde dikkat edilmesi gereken kısımları uumlccedil boumlluumlmde inceleyebiliriz
1211Peşrevlerde Hane
Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır
Birinci hane makama giriştir Makam dizisinin seslerinde dolaşıldıktan sonra
teslim hanesine geccedililir Teslim hanesinde makam dizisinin sesleri kullanılarak
durak-karar yapılır
İkinci hanede ise yakın makam dizilerine geccedilkiler yapılır Tekrar teslim
ccedilalınarak uumlccediluumlncuuml haneye geccedililir
Uumlccediluumlncuuml hanede asıl makam dizisinin dışına ccedilıkılarak değişik ses ve diziler
kullanılır Bu kısma meyan adı verilir Meyanda genellikle tiz seslerde
dolaşılır Tekrar teslim hanesi ccedilalınarak doumlrduumlncuuml haneye geccedililir
Doumlrduumlncuuml hane asıl makam seslerine doumlnuumlşuuml sağladığı gibi değişik geccedilkiler de
yapılabilir Bu boumlluumlmden sonra teslim hanesi ccedilalınır Boumlylece peşrev
tamamlanmış olur
Yukarıda her hanenin sonunun sesleri teslim hanesine bağlayan nitelikteki seslerden
oluştuğunu ve teslime geccedilişi sağlayan sesin guumlccedilluuml perdesi olduğunu belirtmiştik Bazen bu
sesin guumlccedilluuml perdesi olmaz Durak sesi veya bir başka perde de olabilir Eserin bitimi teslim
hanesinin sonunda olduğuna goumlre hanelerin sonuna gelen durak sesleri asma karar
muvakkat durak tan başka bir ses değildir
1212 Teslim
Peşrevlerde teslim haneleri genellikle serbest yapılır Hemen hemen peşrevlerin en
guumlzel boumlluumlmuumlnuuml oluşturur Teslim haneleri besteci tarafından oumlzenle yapılmış nağmelerden
oluşur Parlak ve canlı boumlluumlmlerdir
1213 Usul
Peşrevler ccediloğunlukla buumlyuumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Devr-i kebir en fazla kullanılan
usulduumlr 28 zamanlı devr-i kebir usuluuml yazılırken 44 luumlk olarak boumlluumlmlere ayrılır Usul
tamamlanınca iki ccedilizgiyle usuluumln bittiği belirtilir Ccedilok az sayıda sofyan usuluuml ile de
bestelenmiş peşrevler vardır
122 Saz Semaisi
Fasılların en sonunda ccedilalınan saz eserine verilen addır Peşrev gibi saz semaileri de
doumlrt haneli olarak boumlluumlmlere ayrılır Her hanenin sonunda teslim bulunur
Saz semaileri peşrevlerin tersine kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Saz semailerinin ilk
uumlccedil hanesi (10 8) lik aksak semai usuluuml ile oumllccediluumllmuumlştuumlr Doumlrduumlncuuml hane ise ccedileşitli usullerden
yapılabilir Semai yuumlruumlk semai devr-i hindi aksak curcuna gibi
7
Teslim boumlluumlmuuml (10 8) lik aksak semai usuluuml ile oumllccediluumllmuumlştuumlr
İlk uumlccedil hane peşrevler gibi giriş geccedilki gibi oumlzellikleri yansıtır Doumlrduumlncuuml hane ise
serbest olup melodi ve usul youmlnuumlnden bestecinin isteğine kalmıştır
Peşrev ve saz semailerinin teslim boumlluumlmlerine girilecek yerde bağlantı bazen
makamın guumlccedilluumlsuumlnde bazen de durakta asma kalış olarak yapılır
Saz semaileri fasıl sonlarında ccedilalınabildiği gibi tek saz icralarında da yer alabilir Saz
semaileri ritmik ve serbest bir yapıya sahip olduklarından bestekacircrların daha ccedilok uumlstuumlnde
durdukları bir form olmuştur
123 Tavsir
Bir olayı doğadaki herhangi bir olayı veya bir duyguyu muumlzik diliyle anlatan saz
eserlerine tasvir adı verilir
Ccedilok geniş kapsamlı olmasına rağmen ccedilok az yazılan tasvir tuumlruuml eserlerin usuluuml ritmi
bestekacircrın arzusuna kalmıştır Peşrev ve saz semaileri gibi belirli haneleri yoktur Konunun
durumuna goumlre birden fazla haneleri bulunabilir
124 Medhal
Genellikle bir topluluğun programı başlamadan toplu halde sazların ccedilaldığı kuumlccediluumlk saz
eserlerine medhal adı verilir
Medhallerin hane ve teslim gibi boumlluumlmleri kaideleri yoktur Ccedilalınacak makama
girinceye kadar serbest olarak bestekacircrın duyuşuna goumlre 16 ile 32 oumllccediluumlluumlk boumlluumlmlerde
olabilir
Medhallerin en buumlyuumlk oumlzelliği peşrev ve saz semailerinde bulunan hane ve teslim
kaidelerinin olmaması serbest icra edilmesidir Yine bu iki formdan farkı fasıllardan oumlnce
ccedilalınmamasıdır
Medhal tek bir sazla yapılan taksim formunun derli toplu bir usule uydurulmuş nota
ile ccedilalınan değişik bir şeklinden ibarettirMedhalin tarihccedilesi pek eski değildir Son devir
bestelkacircrları tarafından yazılmış ve benimsenmiştir Guumlnuumlmuumlzde bu form uumlzerinde uğraşan
bestekacircrların başında Prof Dr Sayın Alacirceddin YAVAŞCcedilA gelir
125 Taksim
Tek bir sazla makamların ses dizilerinde dolaşmaya Taksim adı verilir Bu formun
Batı muumlziğinde karşılığı impruvizedir
8
Taksim bir saz eserine veya bir şarkıya başlanılmadan oumlnce icra edilecek makamın
seslerinde guumlzel nağmelerle dolaşmaktır
Taksim yapılırken girilecek makamın guumlccedilluumlsuuml asma kalışı ve durağı oumlzellikle
belirtilir O halde taksim usule uyulmadan icra edilecek eserin makamına usuluumlne uslucircbuna
uygun bir şekilde bir seyir ile durak sesinin bağlantısından oluşur denebilir
Tuumlrk Muumlziğinde bir eserin icrasına geccedilmeden oumlnce taksim yapmak adet olmuştur
Taksim yapmakla meşhur olmuş pek ccedilok saz sanatccedilılarımız vardır Tanburicirc Cemil Bey bu
konuda virtuumloumlz seviyesine ulaşmış bir sanatkacircrdır Guumlnuumlmuumlzde ise tanbucircricirc Necdet YAŞAR
ucircdicirc Cinuccedilen TANRIKORUR ucircdicirc Necati CcedilELİK Neyzen Niyazi SAYIN ve kemenccedilede
İhsan OumlZGEN oumlnde gelen isimlerdir
126 Aranağme
Bazı eserlere başlanırken hemen girişte yalnız sazların ccedilaldığı kuumlccediluumlk bir boumlluumlm
bulunur Buna giriş muumlziği yaygın bir deyimle de aranağme adı verilir
Bir eserin başında olduğu kadar ortasında ve sonunda bulunan aranağmelere de
rastlanır İki kıtalı bir şarkıda eserin ortasında kıtaları arasında bir aranağme bulunabilir
veya hiccedil olmayabilir
Aranağmelerin oumlzelliği eserin ruhuna uygun aynı ritm ve karakterde eseri
tamamlayıcı nitelikte olmasıdır
Eski eserlerin birccediloğunda aranağme bulunmazdı Guumlnuumlmuumlzde ise aranağmesiz pek az
eser şarkı yapılmaktadır
Oumlzellikle son devirlerde yapılan şarkıların her satırında iki guumlfteyi birbirine bağlayan
bir veya birkaccedil oumllccediluumlluumlk muumlzik nağmeleri bulunur Bu tuumlr muumlzik parccedilaları sadece iki cuumlmleyi
birbirine bağlayan nağmelerdir Aranağme değildirler
127 Oyun Havaları
İnsanlarda coşku uyandıran yalnızca sazların ccedilaldığı saz eserlerine oyun havası adı
verilir Tuumlrk Muumlziğinde ritim unsuru oumlnemli olan bir ccedileşittir Kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlş olan
oyun havaları mahalli dans ve oyunlar iccedilin de yazılmıştır
Ccediliftetelli zeybek longa sirto horon hora bar halay koumlccedilekccedile gibi pek ccedilok şekilleri
vardır
128 Kacircr
Eski bestecilerin uumlzerinde oumlnemle durdukları ustalıklarını goumlsterdikleri bir beste
formudur Genellikle peşrevden hemen sonra icra edilir Geniş kapsamlı bir beste tarzı
9
olduğundan buumlnyesinde değişik usuller ccedilokccedila kullanılır Bu usul değişiklikleri esere farklı bir
canlılık kazandırır
Kacircr icrasından sonra beste formu icra edilir Kacircrlar buumlyuumlk usullerle olduğu gibi kuumlccediluumlk
usullerle de oumllccediluumllmuumlş ve bestelenmişlerdir
Beste formundan bir diğer farkı da terennuumlmlerinin serbest oluşlarıdır Eserin baş
kısmında ccediloğunlukla terennuumlm bulunabilir
Kacircr tarzında bestelenmiş eserler bazen uzunluk ve kısalıklarına goumlre değişik isimlerle
anılırlar kacircr kacircrccedile kacircr-i nev kacircr-i natik gibi isimler eserlerin yapısını anlatır
Kacircr genellikle terennuumlmle başlayan geniş kapsamlı bazı usullerin kullanıldığı uzun
eserlere verilen isimdir
Kacircrccedile kacircrdan daha kısa ve oumlzelliklerini daha oumlz anlatım belirten eserlere verilen
isimdir
Kacircr-ı nev değişik usullerin kullanıldığı bir formdur Kacircrdan ccedilok farkı yoktur
Kacircr-ı natık kacircr ve kacircrccedileden usul ve guumlfte youmlnuumlnden hemen ayrıcalik goumlsterir Kacircr-ı
natıkların guumlftelerinin hemen her satırında değişik usullere rastlanılabilir Kacircr-ı natıklar
başladıkları makamın ismi ile anılırlar Rast kacircr-i natik neva kacircr-i natik gibi Kacircr-ı natık
bitişte başladığı makam seslerine doumlnerek karar verir
Her satırda değişik usullere rastlanıldığı gibi her satırda değişik makamlara geccedililmesi
kacircr-ı natıkların oumlzelliğidir Her satır icra edilirken geccedililen makamın ismi belirtilir
Kacircr tuumlruuml eserler guumlnuumlmuumlzde hemen hemen hiccedil yapılmamaktadır Eski bestekacircrlarımız
bu form uumlzerinde titizlikle durmuşlar ve ccedilok guumlzel eserler yapmışlardır
129 Beste
Genellikle beste denilince herhangi bir muumlzik eserini duumlşuumlnuumlruumlz Beste bestelemek
bestekacircr birbirine yakın kelimelerdir
Beste Bir muumlzik eseri
Bestekacircr Bir muumlzik eserini besteleyen muumlzisyen
Bestelemek Bir muumlzik eserini yapmak yazmak
Beste kelimesinin geniş tanımının yukarıda yazıldığı gibi olmasına karşın Tuumlrk
musikisindeki karşılığı yeri daha başkadır
Beste kacircr formundan sonra en geniş kapsamlı muumlzik eseridir
10
Beste doumlrt haneli olarak yapılır Her hane bir mısra demektir Şu halde bestelerin
guumlfteleri doumlrt mısralıdır Her mısranın sonunda terennuumlm adı verilen kelime olarak pek
anlamı olmayan ancak melodi youmlnuumlnden ccedilok guumlzel olan nağmeler bulunur
Peşrevlerde de her hanenin sonunda teslim kısmının bulunduğunu hatırlayalım
Peşrevlerdeki teslim kısmının yerini bestelerde terennuumlmler almıştır diyebiliriz
Terennuumlm Beste formundaki eserlerde mısra sonlarına eklenen anlamlı
anlamsız ancak melodik yapısı olan boumlluumlmlere verilen addır Terennuumlmler hece
kelime veya birkaccedil kelimeden meydana gelebilir
Ye-le-li-la-ta-ne-dil-dir-ten-ni-canım-ruhum-gel serv-i revanım- ruh-i revanım-canım
efendim vs gibi soumlzcuumlkler sıkccedila kullanılır
İkaacirc Bestelerin terennuumlmlerinin ritmik melodilerle yapılarına veya başka bir
ifadeyle bestelerdeki terennuumlmlerin muntazam bir tempo ile yapılmasına ikaacirc
adı verilir Terennuumlmlerde kullanılan hecelerin anlamı pek yoktur
Her hanenin mısranın sonunda ccedilalınan terennuumlm aynıdır Bu nedenle terennuumlmlerin
melodilerinin ccedilok guumlzel olmasına bestekacircrlar oumlzellikle oumlzen goumlsterirler
Terennuumlmlerde kullanılan guumlzel soumlzlerin bazılarının anlamı da vardır Canım ruhum
gibi kelimelerin yanısıra bazı bestekacircrlar ilgi duydukları kişilerin adlarını da terennuumlmlerde
kullanmışlardır Sultanım mihribanım gibi
Doumlrt haneli olan bestelerin birinci mısrasına zeminhane adı verilir Zeminhanelere
eserin makamına ait dizi belirtilerek başlanır Makamın oumlzellikleri goumlsterilerek zemin
hanenin son kısmında terennuumlme geccedililir Terennuumlmuumln bittiği yerde birinci mısranın son
kelimeleri tekrar edilerek durak sesinde karar verilir Bu şekilde birinci mısra yani
zeminhane bitmiş olur
İkinci hane ikinci mısranın okunmasıyla goumlsterilir Ancak soumlzler ikinci mısraya ait
olmakla beraber melodi birinci mısranın tekrarıdır
Demek ki birinci mısra ve guumlfte okunacak tekrar başa doumlnuumllerek aynı melodi ile ikinci
mısra ve terennuumlm icra edilecektir
İkinci haneye nakarathane adı verilir
Uumlccediluumlncuuml mısra meyan adını alır Meyan eserin en oumlnemli boumlluumlmlerinden birini
oluşturur Bu boumlluumlmde ccedileşitli geccedilkiler genişlemeler goumlsterilir Bitiş yine terennuumlmle olur
Doumlrduumlncuuml hane ise yine başa doumlnuumllerek son mısra olarak zeminhanenin melodileri
ile okunur Ayrıca melodisi yoktur Besteler terennuumlm hanelerinin icrasıyla son bulur
11
1210 Semacirci
Tuumlrk musikisinde beste formundan sonra gelen değişik bir beste tarzıdır Semainin
tarifi bu şekilde olmasına rağmen değişik iki tuumlr semai vardır
Ağır Semai
Yuumlruumlk Semai
Ağır Semailer beste formundan hemen sonra fasıllardaki sıraya goumlre yer alırlar
Adından da anlaşıldığı gibi yapısı ağır etkili bir formdur Kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir
Ağır semailerde kullanılan usuller 10 4 luumlk ağır aksak semai 10 8rsquolik Aksak Semai
ve 6 2rsquolik ağır sengin semaidir
Ağır semailer yapı itibariyle beste formunu andırırlar Hane terennuumlm gibi boumlluumlmler
bestede olduğu gibi semailerde de bulunur Ancak kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Kuumlccediluumlk
usullerle yapılmalarından dolayı ağır semailer daima bestelerden sonra ikinci sırayı alırlar
Fasıldaki sıraya goumlre (peşrev beste) formlarından sonra sıralanan ağır semaiden sonra
şarkı formu gelir
Fasıl icrasında şarkılardan sonra tekrar semai formuna doumlnuumlluumlr Ancak bu sıradaki
Semailer ağır semai adını taşımazlar Bu tuumlr semailere yuumlruumlk semai adı verilir
Yuumlruumlk semailer yuumlruumlk semai adı verilen usulle oumllccediluumllmuumlşlerdir Genellikle 6 4rsquo luumlk
bazen de 6 8rsquolik oumllccediluuml ile belirtilir
Yuumlruumlk semailerin yapıları ağır semailere goumlre daha hareketli ve canlıdır Hane ve
terennuumlmler ağır semailerde olduğu gibidir
Yuumlruumlk semai icrasından sonra Saz Semaisi icra edilir Bu şekilde fasıl tamamlanmış
olur Tuumlrk muumlziğinde peşrev kacircr beste ağır semai şarki yuumlruumlk semai ve saz semaisinden
meydana gelen fasıllara takım adı verilir
Tuumlrk muumlziğinde bir makamın kabul edilebilmesi iccedilin bu şekilde bir takım oluşması
şarttır
1211 Şarkı
Tuumlrk muumlziğinde kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllen soumlzluuml terennuumlmsuumlz doumlrt haneli eserlere
Şarkı adı verilir Genellikle doumlrt mısralık guumlftelerden meydana gelen şarkılar doumlrt hane
olarak bestelenir Birinci hane zernin adını alır Bu hane esas makam dizisinin seslerinin
goumlsterildiği boumlluumlm olup şarkılarda giriş boumlluumlmuumlnuuml oluşturur
İkinci hane nakarat adını alır Bu kısımda genellikle yakın makam dizilerine geccedilkiler
bulunur Nakaratların bitiş kısmında adını taşıdığı makam dizisinin sesleri ile karar bulunur
12
Uumlccediluumlncuuml hane meyan adını alır Meyanda esas makam dizilerinde dolaşıldığı kadar
genellikle tiz perdelerde dolaşılır ve geccedilkiler yapılır
Doumlrduumlncuuml hane ise ikinci satır melodisi ile doumlrduumlncuuml satırın okunmasından oluşup
nakarat adını taşır
Şarkılarda Yapı
Şarkıların genellikle doumlrt haneden oluştuğunu yukarıda belirtmiştik Doumlrt mısralı
şarkıların her satırı bir haneyi oluşturur
Her satır ccediloğunlukla birer defa bestelenir İkişer defa okunur Bu satırların sonunda
dolaplar bulunur
Yukarıda da accedilıklandığı gibi ikinci ve doumlrduumlncuuml hanelerin (satırların) besteleri aynıdır
Bazen de her satır veya bazı satırlar ikişer kere bestelenirler Bu durumda ilgili satır
okunur Bitiminde aynı soumlzler yeni bir melodi ile tekrar edilir ve doğrudan bir sonraki satıra
bağlantı yapılarak geccedililir
Klacircsik Tarzda Bestelenmiş Her Satırı Bir Defa Olan Şarkı Formu
Birinci satırda esas makama giriş yapılır Zemin mısrası okunarak sonda dolap
kısmında karar sesine inilir Başa doumlnuumllerek aynı satır tekrarlanır Ancak bu defa sona
gelindiğinde birinci dolap yerine ikinci dolap okunarak ikinci mısraya (satıra) geccedililir
Nakarata geccediliş sesi genellikle guumlccedilluuml sesi ile goumlsterilir
Nakarat ilk satır gibi iki defa tekrar edilir Satır sonundaki dolap hanesinin birinci
boumlluumlmuumlnde guumlccedilluuml sesi ile satırın başına doumlnuumlleceği belirtilir Dolabın ikinci boumlluumlmuuml ise
makamın ana sesleri ile inilen karar sesinin bulunduğu boumlluumlmduumlr Karar sesinin burada
bulunmasının sebebi şarkıların nakarat sonlarında bitmesindendir
Meyan boumlluumlmuumlne geccediliş ise bu durak sesinin goumlsterilmesiyle olur Genellikle tiz
seslerle meyanı yapılan şarkılarda ikinci defa tekrar tiz durak sesinin doumlnuumlş boumlluumlmuumlnde
goumlsterilmesiyle olur İkinci defa meyanın okunmasıyla guumlccedilluuml sesi goumlsterilerek nakarata
geccedililir Doumlrduumlncuuml hane ise ikinci satır melodisinin tekrarıdır Şarkının bitişi nakaratın
sonunda bulunan bitiş sesi (durak) ile olur
Guumlnuumlmuumlzde şarkılar genellikle klasik tarzın dışında serbest bir anlayışla
bestelenmektedir Bu tarz şarkılara fantezi eserler adı verilmektedir
Zemin hanesi bir defa bestelendiği gibi iki ayrı melodi ile iki defa bestelenebilir Veya
yalnızca meyan kısmı iki defa bestelenmiş şarkılar da bulunmaktadır
Şarkı formu ccedilok işlenmiş ve en sevilen beste tarzıdır Kuumlccediluumlk usullerle yazılmış
olmalarına karşılık serbest usulsuumlz boumlluumlmleri olan şarkılar da ccediloktur
13
Şarkılarda Usul
Şarkılar daima kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Her ne kadar 15 zamanlıya kadar kuumlccediluumlk
usuller varsa da şarkılar ccediloğunlukla 10 zamanlıya kadar olan usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir
Şarkılar kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllduumlğuuml iccedilin Beste ve Semailere oranla etkileri daha
başkadır Usullerinin kuumlccediluumlk olmaları gereği daha ritmik ve hareketli bir yapıya sahip
olmalarının yanı sıra beste ve semailer kadar ağırbaşlı hatta onlardan daha ağır yapılı
şarkılara rastlanır
1212 Gazel
Saz muumlziğindeki taksimin insan sesi ve soumlzle yapılanıdır Herhangi bir usule bağlı
değildir Serbest okunur 2-4 veya daha fazla mısrayı belli bir makam anlayışı iccedilinde
melodilerle soumlyleyerek sesle taksim etmektir
Oumlnceden hazırlık yapılmadan sanatccedilının o anki ilhamına bağlıdır Buna ldquoirticalrdquo de
denir Guumlfteden ayrı olarak lsquorsquoof lsquorsquo lsquorsquoamanrsquorsquo lsquorsquomedetrsquorsquo lsquorsquoeyrsquorsquo gibi uumlnlemler de ilave edilebilir
fakat bunların fazlası hoş karşılanmaz Gazel başlı başına yapılabildiği gibi şarkının arasına
da konulabilir Soumlzler genellikle gazel tarzından seccedililebildiği gibi başka bir tarzdan da
alınabilir
1213 Koumlccedilekccedileler
Genellikle aynı makamda yuumlruumlk hareketli şarkı ve tuumlrkuumllerin uzun aranağmelerle
birbirine bağlanmasından meydana gelmiş aynı zamanda ccedilengi ve koumlccedilek takımlarının oyun
oynamaları iccedilin duumlzenlenmiş bir muumlzik tuumlruumlduumlr Koumlccedileklerde şarkılar ve tuumlrkuumller genellikle
kendi yapıları ile kullanılmıştır
1214 Tuumlrkuuml
Şehir dışındaki koumly ve kasabalarda oturan halkın bağlama cura divan sazı zurna
davul darbuka kaval kemenccedile kabak kemane vs Gibi muumlzik aletleriyle ccedilalıp soumlyledikleri
kendine has youmlresel oumlzelliklere sahip olan soumlzluuml muumlziktir Anonimdir (Bestecisi ve yazarı
belli olmayan halkın malı) Soumlzler halk edebiyatından alınmış olup edebi değer taşıyan hece
vezni ile yazılmış şiirlerdir
13 Batı Muumlziği Formları
Batı muumlziği formlarını 5 ana başlık altınca inceleyebiliriz
Buumlyuumlk formlar
Senfonik formlar
Vokal formlar
Polifonik formlar
Oumlzguumln formlar
14
131 Buumlyuumlk Formlar
1311 Sonat
İlk kez CPE BACH tarafından temelleri atılan ve en oumlnemli formdur Senfoniler
quartetler ve quintetler hep sonat formunda yazılır Sonat formu gelişimi iccedilinde farklılık
goumlstermiştir Beethoven ve Haydn doumlneminde iyice oturan sonat formu Chopin ile birlikte
değişime uğramıştır Genellikle solo sonatlar meşhurdur Oumlrneğin Beethoven yazdığı 32
piyano sonatıyla bu formun ustalarındandır Ayrıca Haydn Chopin gibi besteciler de guumlzel
sonatlar yaratmışlardır
1312 Rondo
Adından da anlaşılacağı gibi bir boumlluumlmuumln suumlrekli tekrarlanmasıyla oluşur Oumlrneğin A
B ve A boumlluumlmlerinden oluşan bir esere yeni bir C boumlluumlmuuml eklenmesi ve tekrar başa yani A B
A boumlluumlmuumlne doumlnuumllmesiyle kuumlccediluumlk rondo formu oluşur A B A C A B A D E A B A buumlyuumlk
rondo formuna oumlrnek olabilir Klasik doumlnemde sonatların son boumlluumlmlerinde kullanılmıştır
1313 Varyasyon
Tema ve ccedileşitlerinden oluşan bu form aslında ağır tempolu dans şarkıların tekrarı
sırasında yapılan kuumlccediluumlk değişikliklerden doğmuştur Varyasyon formunun temeli 4-8
oumllccediluumlden oluşur
1314 Suumlit
Saz muumlziği alanında en eski biccedilimlerden biri olan suumlit şarkı biccediliminde 4-6
boumlluumlmlerden meydana gelmiş bir sıra danstır Sonat ve senfonilerin atası sayılır
132 Senfonik Formlar
1321 Konccedilerto
Konccedilerto genellikle solo bir ccedilalgıya bir oda orkestrasının veya bir senfoni
orkestrasının eşlik etmesiyle gerccedilekleşir Solo ccedilalgı tuumlm teknik zorlukların uumlstesinden
gelebilecek bir kişi tarafından ccedilalınır Solo ccedilalgıya orkestra eşlik eder Genellikle tek bir
ccedilalgı iccedilin yazılan konccedilertolar vardır fakat birden fazla ccedilalgı iccedilin yazılmış konccedilertolar da
vardır(Vivaldi - 2 viyolonsel konccedilertosu) Konccedilertolar dinleyicinin en ccedilok tercih ettiği
muumlzik formudur
1322 Senfoni
Orkestra iccedilin sonat formunda yazılmış genellikle doumlrt boumlluumlmden oluşan yapıtlardır
Senfoni uzun bir şiir niteliğindedir4 boumlluumlmluuml olduğundan oldukccedila uzun suumlren senfoniler
vardır Oumlrneğin Beethovenın 9 senfonisi 1 saate yakın bir suumlrede tamamlanır Başta Franz
Liszt Antonin Dvorak ve Bedrich Smetana gibi besteciler senfoniyi tek boumlluumlm halinde ele
15
almışlardır Franz Lisztin ilk kez gerccedilekleştirdiği tek boumlluumlmluuml senfoni formuna senfonik şiir
adı verilir
1323 Uvertuumlr
Giriş muumlziği anlamındadır Genellikle bir suumlitin veya operanın girişinde ccedilalınır
Genellikle kısa tutulan uvertuumlrlerin yanında uzun ve tek başına eser olan uvertuumlrler de vardır
Oumlrneğin Tschaikovskynin 1812 uvertuumlruuml ve Beethovenın ldquoLeonore Uvertuumlruumlrdquo
133 Vokal Formlar
1331 Opera
Solistleri korosu orkestrası kostuumlmuuml sahnesi ışığı ve dramatik oyunu ile muumlziğe
uyarlanmış tiyatrodur Tarihte ilk opera Rinuccinin Dafne operasıdır
1332 Operet
Operanın kuumlccediluumlğuumlne denir
Oratoryo
Dinsel ve kutsal konuların koro ve solistler tarafından orkestra eşliğinde
soumlylenmesidir Dekor kostuumlm ve sahneleme yoktur
134 Polifonik (Ccedilok Sesli) Formlar
1341 Kanon
Kanon taklit temeline dayanır Aynı ezgi iki veya daha ccedilok ses partisi tarafından
birbiri ardından başlayarak tekrarlanır Ccedilember kanonda ses partileri aynı anda
duyulduklarında birbiriyle uyumludur İlk başlayan partiye oumlncuuml yanıt veren partiye artccedilı
denir
1342 Fuumlg
Fuumlg taklit etmek anlamındadır Eserin ana teması farklı tonlarda tekrarlanır Tabi bu
kontrpuan tekniğiyle yapılır Temanın tonu mutlaka ana tonun birinci doumlrduumlncuuml ve beşinci
dereceleriyle ilişkili olmalıdır aksi halde eserin taklit edilmesinde hatalar olabilir Fuumlg
tekniğini mutlaka oumlrnekleri inceleyerek oumlğrenmek gerekir Bachın fuumlgleri bu konu iccedilin
uygun seccedilenektir
16
1343 Fuumlgato
Fuumlg tarzında fakat fuumlg kurallarına uymadan gelişen temalardan oluşur Fuumlgatoda
fuumlguumln sergi boumlluumlmuumlnuumln ardından gelişme boumlluumlmuuml başlar Mozartrsquoın Jupiter Senfonisirsquonin son
boumlluumlmuuml bu tarzda yazılmıştır
1344 Fuumlgetta
Fuumlgetta tam bir fuumlg gelişmesi olmayan kısa fuumlg biccedilimidir
135 Oumlzguumln Formlar
Batı muumlziğinde bilinen 30rsquodan fazla oumlzguumln form tuumlruuml vardır Bunların bilinen belli
başlı birkaccedilı şunlardır
1351 Preluumlt
Uvertuumlr gibi bir giriş parccedilasıdır Ancak oumlzellikle Chopin ve Rachmaninoff gibi
besteciler preluumlt tek başına bir parccedila olarak duumlşuumlnmuumlşlerdir Chopinin 24 preluumlt buna
oumlrnektir
1352 Arya
Arya Latincede şarkı veya melodi kelimesinden gelir Belirli bir kalıp iccedilinde orkestra
eşliğinde soumlz ve muumlziğin birleşmesidir A-B-A formunda yazılır
1353 Bolero
Bolero İspanyol Kastilya ve Andalusiarsquonın milli dansıdır Bu dans tef kastanyet ve
bazen de gitar eşliğinde yapılır Allegretto tempoda ve frac34 luumlk oumllccediluumldedir
1354 Capricco
İtalyanca keccedili anlamına gelir Muumlzikte belli bir planı olmayan serbest doğaccedillama ya
da fantezi tarzı neşeli değişken mizaccedil sergileyen kaprisli karakterdeki bir tuumlruumln adıdır
1355 Etuumlt
Ccedilalgı muumlziğinde karşılaşılan teknik guumlccedilluumlklere hazırlanmak amacıyla bestelenen
alıştırma parccedilalarıdır Oumlğrencilerin tekniğini geliştirmeleri iccedilin bestelenmiştir
1356 Marş
Yuumlruumlmeye eşlik eden ritim oumlğesi guumlccedilluuml ccedilok eski muumlzik tuumlrlerinden biridir Ccedileşitli
amaccedillara youmlnelik yazılan marşlar genel olarak 4 gruba ayrılır Bunlar cenaze marşı ağır
marş hızlı marş ve ccedilok hızlı marştır
17
1357 Vals
Almanca doumlnmek anlamına gelir Uumlccedil zamanlı birinci vuruşu kuvvetli doumlnerek yapılan
Alman dans muumlziğidir
1357 Ballade
Genellikle acı ve huumlzuumln gibi duyguların anlatımında kullanılan ve ccedilok ezgiden oluşan
lirik parccedilalardır
1358 Nocturne
Gece muumlziği demektir Serbest formda yazılır Karakteri huumlzuumlnluuml bazen de canlıdır En
uumlnluuml noktuumlrn bestecisi Chopindir
1359 Romance
Soumlzluuml ve soumlzsuumlz yazılabilir Noktuumlrn ve balad gibi konusu huumlzuumln ve aşktır Serbest
formda yazılır
13510 Serenade
Değişik anlamlarda kullanılır En ccedilok bilinen anlamı sevgilinin penceresinin oumlnuumlnde
soumlylenen doğaccedillama aşk şarkısıdır Genellikle soumlzluuml olur fakat soumlzsuumlz yazılmış serenatlarda
vardır Serbest bir formda yazılır
13511 Rhapsody
Ezgileri ccediloğunlukla halk ezgisi olan ve birccedilok temanın birleşmesinden oluşan serbest
bir muumlzik formudur Lisztin Macar Rapsodilerinin yanında uumlnluuml İngiliz rock grubu Queenin
efsanevi solisti Freddie Mercurynin Bohemian Rhapsodysi de bu forma ccedilok guumlzel bir
oumlrnektir
13512 Fantasie
Serbest formda genellikle doğaccedillama ccedilalınan eserlerdir
14 Ritmik Okuma (Tartım)
Bir muumlzik parccedilasını ritmini uygun olarak nota değerleriyle tekduumlze okumaya ritmik
okuma denir Diğer bir anlamda bona yapma diye adlandırılır (Bona terimi tartım kitabını
yazan yazarın isminden alıntı yapılmıştır)
Notaların seslerini dikkate almadan sadece nota değerlerinin incelenmesine ritmik
portre denir Ritim belirli bir zaman suumlrecinin kullanımını hedefleyen tempo iccedilinde
kesinleşir Ritim aynı zamanda muumlziğin karakterini de belirler
18
Her bestecinin kullandığı ritim kendine oumlzguumlduumlr ve ressamların fırccedila tekniği gibi ayırt
edicidir Genel anlamda formu etkileyen ve oluşturan faktoumlruumln ritim olduğu soumlylenebilir
19
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki muumlzik parccedilalarını ritmine ve nota değerlerine uygun olarak elle usuluumlnuuml
takip ederek tartımlarını yapınız
İşlem Basamakları Oumlneriler
Aşağıdaki birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre
isimleriyle tartımını yapınız
Elle usuumllleri doğru ve kesin hareketlerle
yapınız
Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki sekizlik ve onaltılık notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
UYGULAMA FAALİYETİ
20
Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını
yapınız
Aşağıdaki sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
21
Aşağıdaki ikilik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki sekizlik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
22
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
23
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
24
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
25
Aşağıdaki doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki notaları sekizlik es (sus)leri dikkate alarak oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını
yapınız
Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
26
Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını
yapınız
Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
27
28
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir
1 Birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
2 İkilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluuml ve isimleriyle tartımını yaptınız
mı
3 Sekizlik ve onaltılık notaların tartımını yaptınız mı
4 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
5 İkilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
6 Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
7 İkilik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
8 Doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
9 Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
10 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
11 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
12 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
13 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaların tartımını yaptınız mı
14 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
15 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
16 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
17 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
18 Doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını
yaptınız mı
19 Sekizlik esleri (susları) dikkate alarak tartımını yaptınız mı
20 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız
mı
21 Değişik değerlerdeki sesli notaların tartımını yaptınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz
29
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde
verilen bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
1 ( )Muumlzikal anlatımın en kuumlccediluumlk birimine ldquomotifrdquo denir
2 ( )Esas ezgiye eşlik eden ve devamlı tekrarlanan hareket zincirineldquotemardquodenir
3 ( )Peşrev Tuumlrk muumlziği formlarından soumlzluuml ve guumlfteli formlara verilebilecek en iyi
oumlrnektir
4 ( )Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır
5 ( )Doğadaki herhangi bir olayı veya duyguyu muumlzik diliyle anlatan eserlereldquotasvirrdquo
denir
6 ( )Rondo sonat ve suumlit Batı muumlziğinin senfonik formlarındandır
7 ( )Operanın kuumlccediluumlğuumlne operet denir
8 ( )Vals doumlnerek yapılan Alman dans muumlziğidir
9 ( )Bir bestecinin kullandığı ritim sanatccedilının ayırt edici oumlzelliklerindendir
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
30
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
Bu faliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak
muumlzikte notaları okuyup yazabileceksiniz
Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır
Muumlzik ses genişliklerini araştırınız
Solfej iccedilin gerekli temel kavramları araştırınız
Araştırma işlemleri iccedilin Internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve
yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek solfej ile ilgili oumln bilgi
edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaş veya kurslardan da bilgi edininiz
UYGULAMA FAALİYETİ
2 SES GENİŞLİKLERİ VE SOLFEJ
Muumlzikte kullanılan iki tuumlr ses vardır
İnsan sesi
Enstruumlman sesi(Bu konu ses oluşum uygulamaları moduumlluumlnde işlendi)
İnsan sesi ikiye ayrılır Erkek sesi ve kadın sesi
21 Erkek Sesi
Bas En kalın erkek sesi
Bariton Orta kalınlıkta erkek sesi
Tenor En ince erkek sesi
22 Kadın Sesi
Alto En kalın kadın sesi
Mezzosoprano Orta kalınlıkta kadın sesi
Soprano En ince kadın sesi
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
AMACcedil
ARAŞTIRMA
31
23 Solfeje Giriş
Solfej eğitimimizin şimdiye kadar ki boumlluumlmlerinde temel muumlzik kavramları ve bunlara
oumlrnekleri goumlrduumlk Moduumlluumlmuumlzuumln bu boumlluumlmuumlnde ise ağırlıklı olarak okuma parccedilalarına bol-
bol oumlrnekler vereceğiz
Solfej kısaca lsquookumarsquo demektir Notaları adlarıyla sesleriyle ve suumlreleriyle
okumaya solfej denir
231 Uumlccedil Ses Oumlğretimi
Doumlrtluumlk nota
Yuvarlak kuyruklu ve iccedili doludur Bir vuruşta okunur
İkilik nota
Yuvarlak kuyruklu ve iccedili boştur İki vuruşta okunur
32
232 Doumlrt Ses Oumlğretimi ve Buumlyuumlk İkili Aralığı Kuumlccediluumlk İkili Aralığı
İki ses arasındaki incelik kalınlık ayırımına aralık denir
Aralıkları oumllccedilmek iccedilin kullanılan oumllccedilme birimine perde denir
Batı muumlziğinde kullanılan en kuumlccediluumlk ses aralığına yarım perde denir
İki tane yarım perdeden oluşan ses aralığına tam perde denir
Moderato lsquoOrta hızdarsquo demektir Bir hız terimidir Parccedilanın orta hızda
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Monderato parccedilalarda el orta hızda (
dakikada 108-120) vurulur
Doumlneccedil iki kez okunması istenen notaların başlama yerine ileri doumlneccedil bitme
yerine geri doumlneccedil konulur Doumlneccedillerin arasında kalan notalar iki kere okunur
Parccedila yeni başlamış ise yalnız geri doumlneccedilte kullanılabilir Geri doumlneccedilten başa
doumlnuumlluumlr o boumlluumlm yine iki kere okunur
33
Allegro İtalyanca neşeli anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilabuk
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Allegro parccedilalarda el hızlıca ( dakikada
120-168) vurulur
233 Doumlrt Ses İccedilinde Son Durak Perdesi
Bir notanın altına ya da uumlstuumlne nokta konulursa o nota kısa okunur Bu noktaya da
kısaltma noktası denir
Bir notanın altına ya da uumlstuumlne ccedilizgi konulursa o nota kendi suumlresi iccedilinde uzun ve
yayık okunur Bu ccedilizgiye yayık ccedilizgisi denir
34
234 Beş Ses Oumlğretimi
Andante İtalyanca ağırca anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ağır
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Andante parccedilalarda el ağır hızda (
dakikada 76ndash108) vurulur
235 Altı Ses Oumlğretimi
Uzaktı Notaların uumlstuumlne ya da altına konulan uzatma belirtecine uzaktı denir
35
36
Largo İtalyanca geniş anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilok ağır
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Largo parccedilalarda el ccedilok ağır hızda (
dakikada 40-60) vurulur
236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi
37
Do-Mi-Sol-Do sesleri ile alıştırma
Okuma parccedilası
38
237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması
(Fa-Si Si-Fa)
Okuma parccedilası
238 Dokuz Ses Oumlğretimi
Ccedilizek Dizeğin altına ve uumlstuumlne konulan kuumlccediluumlk ccedilizgilere ccedilizek denir Kalın do
sesi ccedilizeğin uumlzerine kalın si sesi ccedilizeğin altına konulur
39
239 On Ses Oumlğretimi
2310 On Bir Ses Oumlğretimi
40
2311 On İki Ses Oumlğretimi
CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR
41
42
43
UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ
Notaları okuyup yazınız
İşlem Basamakları Oumlneriler
Notaların solfejini yapınız
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını
yapınız
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz
Parccedilaları orta hızda okuyunuz
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma
yapınız
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız
İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz
Perdelere dikkat ediniz
Bunun iccedilin monderato tekniğini
kullanınız
Bunu yaparken notanın perdelerini ve
noktalarını uygun aralıklarla
yerleştiriniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir
Notaların solfejini yaptınız mı
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml
Parccedilaları orta hızda okudunuz mu
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz
45
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen
bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur
2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir
3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir
4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır
5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır
6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı
2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı
3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız
mı
4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne
goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı
notaların tartımını yaptınız mı
9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle
oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı
12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız
mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Yanlış
4- Doğru
5- Doğru
6- Yanlış
7- Doğru
8- Doğru
9- Doğru
OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Doğru
4- Yanlış
5- Doğru
6- Yanlış
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı
İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004
YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995
Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları
İstanbul 2004
Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991
SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004
KAYNAKCcedilA
5
Yalnız sazların icra etmesi iccedilin yazılmış olan saz eserleri Tuumlrk muumlziği iccedilerisinde
oumlnemli bir yere sahiptir Saz eserlerini yedi ayrı boumlluumlmde inceleyeceğiz
Peşrev
Saz Semacircicircsi
Tasvir
Medhal
Taksim
Aranağme
Oyun Havası
Soumlzluuml ya da guumlfteli eserler dinicirc ve dindışı olmak uumlzere iki ana grupta toplanırlar
Genel olarak bu soumlzluuml eserler doumlrt grupta toplanırlar
Kacircr
Beste
Semacircicirc
Şarkı
Gazel
Koumlccedilekccedileler
Tuumlrkuuml
121 Peşrev
Saz eserlerinde en buumlyuumlk form peşrevdir Tuumlrk muumlziğinde fasil adı verilen takım da ilk
olarak daima peşrev icra edilir Klacircsik fasil peşrev beste ağir semai şarki yuumlruumlk semai ve
saz semaisi olarak sıralanır
Peşrevler hane adı verilen boumlluumlmlerden oluşurlar Ccediloğu zaman doumlrt hane olur Her
hanenin sonunda teslim adı verilen bir boumlluumlm bulunur Peşrevler buumlyuumlk usullerle
yapılmışlardır
Eski bazı peşrevlerin uumlccedil haneli olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Ancak bu tuumlr peşrevler
tutulmamış ve terk edilmiştir
Ayrıca teslimi olmayan peşrevlere de rastlanılmıştır Teslimi bulunmayan peşrevlerin
ilk haneleri teslim yerine ccedilalınmış olup bu tuumlr de uumlccedil haneli peşrevler gibi ilgi toplamamıştır
Oumlzellikle guumlnuumlmuumlzde rastlanılan bir icra tarzı vardır Peşrevler doumlrt haneli ve
usullerinin buumlyuumlk olmaları nedeniyle oldukccedila uzundurlar Bu nedenle birinci hane ccedilalınır
buna teslim eklenerek giriş tamamlanır Sonra programa geccedililir
Doumlrt hane ve teslimleri tamam olarak ccedilalınan peşrevler genellikle tek olarak ccedilalınan
saz eserlerinde konserlerde olur Belirli suumlresi olan bir fasıl bir koro veya bir solistin
programından oumlnce doumlrt haneli peşrevler ccedilalınmaz Bir hane bir teslimden sonra ikinci esere
geccedililir
6
Bir hanenin sonunda teslime geccedililecek yerde guumlccedilluuml bulunur Teslim ise makamın
bitişi olduğundan durak perdesi ile son bulur
O halde peşrevlerde dikkat edilmesi gereken kısımları uumlccedil boumlluumlmde inceleyebiliriz
1211Peşrevlerde Hane
Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır
Birinci hane makama giriştir Makam dizisinin seslerinde dolaşıldıktan sonra
teslim hanesine geccedililir Teslim hanesinde makam dizisinin sesleri kullanılarak
durak-karar yapılır
İkinci hanede ise yakın makam dizilerine geccedilkiler yapılır Tekrar teslim
ccedilalınarak uumlccediluumlncuuml haneye geccedililir
Uumlccediluumlncuuml hanede asıl makam dizisinin dışına ccedilıkılarak değişik ses ve diziler
kullanılır Bu kısma meyan adı verilir Meyanda genellikle tiz seslerde
dolaşılır Tekrar teslim hanesi ccedilalınarak doumlrduumlncuuml haneye geccedililir
Doumlrduumlncuuml hane asıl makam seslerine doumlnuumlşuuml sağladığı gibi değişik geccedilkiler de
yapılabilir Bu boumlluumlmden sonra teslim hanesi ccedilalınır Boumlylece peşrev
tamamlanmış olur
Yukarıda her hanenin sonunun sesleri teslim hanesine bağlayan nitelikteki seslerden
oluştuğunu ve teslime geccedilişi sağlayan sesin guumlccedilluuml perdesi olduğunu belirtmiştik Bazen bu
sesin guumlccedilluuml perdesi olmaz Durak sesi veya bir başka perde de olabilir Eserin bitimi teslim
hanesinin sonunda olduğuna goumlre hanelerin sonuna gelen durak sesleri asma karar
muvakkat durak tan başka bir ses değildir
1212 Teslim
Peşrevlerde teslim haneleri genellikle serbest yapılır Hemen hemen peşrevlerin en
guumlzel boumlluumlmuumlnuuml oluşturur Teslim haneleri besteci tarafından oumlzenle yapılmış nağmelerden
oluşur Parlak ve canlı boumlluumlmlerdir
1213 Usul
Peşrevler ccediloğunlukla buumlyuumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Devr-i kebir en fazla kullanılan
usulduumlr 28 zamanlı devr-i kebir usuluuml yazılırken 44 luumlk olarak boumlluumlmlere ayrılır Usul
tamamlanınca iki ccedilizgiyle usuluumln bittiği belirtilir Ccedilok az sayıda sofyan usuluuml ile de
bestelenmiş peşrevler vardır
122 Saz Semaisi
Fasılların en sonunda ccedilalınan saz eserine verilen addır Peşrev gibi saz semaileri de
doumlrt haneli olarak boumlluumlmlere ayrılır Her hanenin sonunda teslim bulunur
Saz semaileri peşrevlerin tersine kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Saz semailerinin ilk
uumlccedil hanesi (10 8) lik aksak semai usuluuml ile oumllccediluumllmuumlştuumlr Doumlrduumlncuuml hane ise ccedileşitli usullerden
yapılabilir Semai yuumlruumlk semai devr-i hindi aksak curcuna gibi
7
Teslim boumlluumlmuuml (10 8) lik aksak semai usuluuml ile oumllccediluumllmuumlştuumlr
İlk uumlccedil hane peşrevler gibi giriş geccedilki gibi oumlzellikleri yansıtır Doumlrduumlncuuml hane ise
serbest olup melodi ve usul youmlnuumlnden bestecinin isteğine kalmıştır
Peşrev ve saz semailerinin teslim boumlluumlmlerine girilecek yerde bağlantı bazen
makamın guumlccedilluumlsuumlnde bazen de durakta asma kalış olarak yapılır
Saz semaileri fasıl sonlarında ccedilalınabildiği gibi tek saz icralarında da yer alabilir Saz
semaileri ritmik ve serbest bir yapıya sahip olduklarından bestekacircrların daha ccedilok uumlstuumlnde
durdukları bir form olmuştur
123 Tavsir
Bir olayı doğadaki herhangi bir olayı veya bir duyguyu muumlzik diliyle anlatan saz
eserlerine tasvir adı verilir
Ccedilok geniş kapsamlı olmasına rağmen ccedilok az yazılan tasvir tuumlruuml eserlerin usuluuml ritmi
bestekacircrın arzusuna kalmıştır Peşrev ve saz semaileri gibi belirli haneleri yoktur Konunun
durumuna goumlre birden fazla haneleri bulunabilir
124 Medhal
Genellikle bir topluluğun programı başlamadan toplu halde sazların ccedilaldığı kuumlccediluumlk saz
eserlerine medhal adı verilir
Medhallerin hane ve teslim gibi boumlluumlmleri kaideleri yoktur Ccedilalınacak makama
girinceye kadar serbest olarak bestekacircrın duyuşuna goumlre 16 ile 32 oumllccediluumlluumlk boumlluumlmlerde
olabilir
Medhallerin en buumlyuumlk oumlzelliği peşrev ve saz semailerinde bulunan hane ve teslim
kaidelerinin olmaması serbest icra edilmesidir Yine bu iki formdan farkı fasıllardan oumlnce
ccedilalınmamasıdır
Medhal tek bir sazla yapılan taksim formunun derli toplu bir usule uydurulmuş nota
ile ccedilalınan değişik bir şeklinden ibarettirMedhalin tarihccedilesi pek eski değildir Son devir
bestelkacircrları tarafından yazılmış ve benimsenmiştir Guumlnuumlmuumlzde bu form uumlzerinde uğraşan
bestekacircrların başında Prof Dr Sayın Alacirceddin YAVAŞCcedilA gelir
125 Taksim
Tek bir sazla makamların ses dizilerinde dolaşmaya Taksim adı verilir Bu formun
Batı muumlziğinde karşılığı impruvizedir
8
Taksim bir saz eserine veya bir şarkıya başlanılmadan oumlnce icra edilecek makamın
seslerinde guumlzel nağmelerle dolaşmaktır
Taksim yapılırken girilecek makamın guumlccedilluumlsuuml asma kalışı ve durağı oumlzellikle
belirtilir O halde taksim usule uyulmadan icra edilecek eserin makamına usuluumlne uslucircbuna
uygun bir şekilde bir seyir ile durak sesinin bağlantısından oluşur denebilir
Tuumlrk Muumlziğinde bir eserin icrasına geccedilmeden oumlnce taksim yapmak adet olmuştur
Taksim yapmakla meşhur olmuş pek ccedilok saz sanatccedilılarımız vardır Tanburicirc Cemil Bey bu
konuda virtuumloumlz seviyesine ulaşmış bir sanatkacircrdır Guumlnuumlmuumlzde ise tanbucircricirc Necdet YAŞAR
ucircdicirc Cinuccedilen TANRIKORUR ucircdicirc Necati CcedilELİK Neyzen Niyazi SAYIN ve kemenccedilede
İhsan OumlZGEN oumlnde gelen isimlerdir
126 Aranağme
Bazı eserlere başlanırken hemen girişte yalnız sazların ccedilaldığı kuumlccediluumlk bir boumlluumlm
bulunur Buna giriş muumlziği yaygın bir deyimle de aranağme adı verilir
Bir eserin başında olduğu kadar ortasında ve sonunda bulunan aranağmelere de
rastlanır İki kıtalı bir şarkıda eserin ortasında kıtaları arasında bir aranağme bulunabilir
veya hiccedil olmayabilir
Aranağmelerin oumlzelliği eserin ruhuna uygun aynı ritm ve karakterde eseri
tamamlayıcı nitelikte olmasıdır
Eski eserlerin birccediloğunda aranağme bulunmazdı Guumlnuumlmuumlzde ise aranağmesiz pek az
eser şarkı yapılmaktadır
Oumlzellikle son devirlerde yapılan şarkıların her satırında iki guumlfteyi birbirine bağlayan
bir veya birkaccedil oumllccediluumlluumlk muumlzik nağmeleri bulunur Bu tuumlr muumlzik parccedilaları sadece iki cuumlmleyi
birbirine bağlayan nağmelerdir Aranağme değildirler
127 Oyun Havaları
İnsanlarda coşku uyandıran yalnızca sazların ccedilaldığı saz eserlerine oyun havası adı
verilir Tuumlrk Muumlziğinde ritim unsuru oumlnemli olan bir ccedileşittir Kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlş olan
oyun havaları mahalli dans ve oyunlar iccedilin de yazılmıştır
Ccediliftetelli zeybek longa sirto horon hora bar halay koumlccedilekccedile gibi pek ccedilok şekilleri
vardır
128 Kacircr
Eski bestecilerin uumlzerinde oumlnemle durdukları ustalıklarını goumlsterdikleri bir beste
formudur Genellikle peşrevden hemen sonra icra edilir Geniş kapsamlı bir beste tarzı
9
olduğundan buumlnyesinde değişik usuller ccedilokccedila kullanılır Bu usul değişiklikleri esere farklı bir
canlılık kazandırır
Kacircr icrasından sonra beste formu icra edilir Kacircrlar buumlyuumlk usullerle olduğu gibi kuumlccediluumlk
usullerle de oumllccediluumllmuumlş ve bestelenmişlerdir
Beste formundan bir diğer farkı da terennuumlmlerinin serbest oluşlarıdır Eserin baş
kısmında ccediloğunlukla terennuumlm bulunabilir
Kacircr tarzında bestelenmiş eserler bazen uzunluk ve kısalıklarına goumlre değişik isimlerle
anılırlar kacircr kacircrccedile kacircr-i nev kacircr-i natik gibi isimler eserlerin yapısını anlatır
Kacircr genellikle terennuumlmle başlayan geniş kapsamlı bazı usullerin kullanıldığı uzun
eserlere verilen isimdir
Kacircrccedile kacircrdan daha kısa ve oumlzelliklerini daha oumlz anlatım belirten eserlere verilen
isimdir
Kacircr-ı nev değişik usullerin kullanıldığı bir formdur Kacircrdan ccedilok farkı yoktur
Kacircr-ı natık kacircr ve kacircrccedileden usul ve guumlfte youmlnuumlnden hemen ayrıcalik goumlsterir Kacircr-ı
natıkların guumlftelerinin hemen her satırında değişik usullere rastlanılabilir Kacircr-ı natıklar
başladıkları makamın ismi ile anılırlar Rast kacircr-i natik neva kacircr-i natik gibi Kacircr-ı natık
bitişte başladığı makam seslerine doumlnerek karar verir
Her satırda değişik usullere rastlanıldığı gibi her satırda değişik makamlara geccedililmesi
kacircr-ı natıkların oumlzelliğidir Her satır icra edilirken geccedililen makamın ismi belirtilir
Kacircr tuumlruuml eserler guumlnuumlmuumlzde hemen hemen hiccedil yapılmamaktadır Eski bestekacircrlarımız
bu form uumlzerinde titizlikle durmuşlar ve ccedilok guumlzel eserler yapmışlardır
129 Beste
Genellikle beste denilince herhangi bir muumlzik eserini duumlşuumlnuumlruumlz Beste bestelemek
bestekacircr birbirine yakın kelimelerdir
Beste Bir muumlzik eseri
Bestekacircr Bir muumlzik eserini besteleyen muumlzisyen
Bestelemek Bir muumlzik eserini yapmak yazmak
Beste kelimesinin geniş tanımının yukarıda yazıldığı gibi olmasına karşın Tuumlrk
musikisindeki karşılığı yeri daha başkadır
Beste kacircr formundan sonra en geniş kapsamlı muumlzik eseridir
10
Beste doumlrt haneli olarak yapılır Her hane bir mısra demektir Şu halde bestelerin
guumlfteleri doumlrt mısralıdır Her mısranın sonunda terennuumlm adı verilen kelime olarak pek
anlamı olmayan ancak melodi youmlnuumlnden ccedilok guumlzel olan nağmeler bulunur
Peşrevlerde de her hanenin sonunda teslim kısmının bulunduğunu hatırlayalım
Peşrevlerdeki teslim kısmının yerini bestelerde terennuumlmler almıştır diyebiliriz
Terennuumlm Beste formundaki eserlerde mısra sonlarına eklenen anlamlı
anlamsız ancak melodik yapısı olan boumlluumlmlere verilen addır Terennuumlmler hece
kelime veya birkaccedil kelimeden meydana gelebilir
Ye-le-li-la-ta-ne-dil-dir-ten-ni-canım-ruhum-gel serv-i revanım- ruh-i revanım-canım
efendim vs gibi soumlzcuumlkler sıkccedila kullanılır
İkaacirc Bestelerin terennuumlmlerinin ritmik melodilerle yapılarına veya başka bir
ifadeyle bestelerdeki terennuumlmlerin muntazam bir tempo ile yapılmasına ikaacirc
adı verilir Terennuumlmlerde kullanılan hecelerin anlamı pek yoktur
Her hanenin mısranın sonunda ccedilalınan terennuumlm aynıdır Bu nedenle terennuumlmlerin
melodilerinin ccedilok guumlzel olmasına bestekacircrlar oumlzellikle oumlzen goumlsterirler
Terennuumlmlerde kullanılan guumlzel soumlzlerin bazılarının anlamı da vardır Canım ruhum
gibi kelimelerin yanısıra bazı bestekacircrlar ilgi duydukları kişilerin adlarını da terennuumlmlerde
kullanmışlardır Sultanım mihribanım gibi
Doumlrt haneli olan bestelerin birinci mısrasına zeminhane adı verilir Zeminhanelere
eserin makamına ait dizi belirtilerek başlanır Makamın oumlzellikleri goumlsterilerek zemin
hanenin son kısmında terennuumlme geccedililir Terennuumlmuumln bittiği yerde birinci mısranın son
kelimeleri tekrar edilerek durak sesinde karar verilir Bu şekilde birinci mısra yani
zeminhane bitmiş olur
İkinci hane ikinci mısranın okunmasıyla goumlsterilir Ancak soumlzler ikinci mısraya ait
olmakla beraber melodi birinci mısranın tekrarıdır
Demek ki birinci mısra ve guumlfte okunacak tekrar başa doumlnuumllerek aynı melodi ile ikinci
mısra ve terennuumlm icra edilecektir
İkinci haneye nakarathane adı verilir
Uumlccediluumlncuuml mısra meyan adını alır Meyan eserin en oumlnemli boumlluumlmlerinden birini
oluşturur Bu boumlluumlmde ccedileşitli geccedilkiler genişlemeler goumlsterilir Bitiş yine terennuumlmle olur
Doumlrduumlncuuml hane ise yine başa doumlnuumllerek son mısra olarak zeminhanenin melodileri
ile okunur Ayrıca melodisi yoktur Besteler terennuumlm hanelerinin icrasıyla son bulur
11
1210 Semacirci
Tuumlrk musikisinde beste formundan sonra gelen değişik bir beste tarzıdır Semainin
tarifi bu şekilde olmasına rağmen değişik iki tuumlr semai vardır
Ağır Semai
Yuumlruumlk Semai
Ağır Semailer beste formundan hemen sonra fasıllardaki sıraya goumlre yer alırlar
Adından da anlaşıldığı gibi yapısı ağır etkili bir formdur Kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir
Ağır semailerde kullanılan usuller 10 4 luumlk ağır aksak semai 10 8rsquolik Aksak Semai
ve 6 2rsquolik ağır sengin semaidir
Ağır semailer yapı itibariyle beste formunu andırırlar Hane terennuumlm gibi boumlluumlmler
bestede olduğu gibi semailerde de bulunur Ancak kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Kuumlccediluumlk
usullerle yapılmalarından dolayı ağır semailer daima bestelerden sonra ikinci sırayı alırlar
Fasıldaki sıraya goumlre (peşrev beste) formlarından sonra sıralanan ağır semaiden sonra
şarkı formu gelir
Fasıl icrasında şarkılardan sonra tekrar semai formuna doumlnuumlluumlr Ancak bu sıradaki
Semailer ağır semai adını taşımazlar Bu tuumlr semailere yuumlruumlk semai adı verilir
Yuumlruumlk semailer yuumlruumlk semai adı verilen usulle oumllccediluumllmuumlşlerdir Genellikle 6 4rsquo luumlk
bazen de 6 8rsquolik oumllccediluuml ile belirtilir
Yuumlruumlk semailerin yapıları ağır semailere goumlre daha hareketli ve canlıdır Hane ve
terennuumlmler ağır semailerde olduğu gibidir
Yuumlruumlk semai icrasından sonra Saz Semaisi icra edilir Bu şekilde fasıl tamamlanmış
olur Tuumlrk muumlziğinde peşrev kacircr beste ağır semai şarki yuumlruumlk semai ve saz semaisinden
meydana gelen fasıllara takım adı verilir
Tuumlrk muumlziğinde bir makamın kabul edilebilmesi iccedilin bu şekilde bir takım oluşması
şarttır
1211 Şarkı
Tuumlrk muumlziğinde kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllen soumlzluuml terennuumlmsuumlz doumlrt haneli eserlere
Şarkı adı verilir Genellikle doumlrt mısralık guumlftelerden meydana gelen şarkılar doumlrt hane
olarak bestelenir Birinci hane zernin adını alır Bu hane esas makam dizisinin seslerinin
goumlsterildiği boumlluumlm olup şarkılarda giriş boumlluumlmuumlnuuml oluşturur
İkinci hane nakarat adını alır Bu kısımda genellikle yakın makam dizilerine geccedilkiler
bulunur Nakaratların bitiş kısmında adını taşıdığı makam dizisinin sesleri ile karar bulunur
12
Uumlccediluumlncuuml hane meyan adını alır Meyanda esas makam dizilerinde dolaşıldığı kadar
genellikle tiz perdelerde dolaşılır ve geccedilkiler yapılır
Doumlrduumlncuuml hane ise ikinci satır melodisi ile doumlrduumlncuuml satırın okunmasından oluşup
nakarat adını taşır
Şarkılarda Yapı
Şarkıların genellikle doumlrt haneden oluştuğunu yukarıda belirtmiştik Doumlrt mısralı
şarkıların her satırı bir haneyi oluşturur
Her satır ccediloğunlukla birer defa bestelenir İkişer defa okunur Bu satırların sonunda
dolaplar bulunur
Yukarıda da accedilıklandığı gibi ikinci ve doumlrduumlncuuml hanelerin (satırların) besteleri aynıdır
Bazen de her satır veya bazı satırlar ikişer kere bestelenirler Bu durumda ilgili satır
okunur Bitiminde aynı soumlzler yeni bir melodi ile tekrar edilir ve doğrudan bir sonraki satıra
bağlantı yapılarak geccedililir
Klacircsik Tarzda Bestelenmiş Her Satırı Bir Defa Olan Şarkı Formu
Birinci satırda esas makama giriş yapılır Zemin mısrası okunarak sonda dolap
kısmında karar sesine inilir Başa doumlnuumllerek aynı satır tekrarlanır Ancak bu defa sona
gelindiğinde birinci dolap yerine ikinci dolap okunarak ikinci mısraya (satıra) geccedililir
Nakarata geccediliş sesi genellikle guumlccedilluuml sesi ile goumlsterilir
Nakarat ilk satır gibi iki defa tekrar edilir Satır sonundaki dolap hanesinin birinci
boumlluumlmuumlnde guumlccedilluuml sesi ile satırın başına doumlnuumlleceği belirtilir Dolabın ikinci boumlluumlmuuml ise
makamın ana sesleri ile inilen karar sesinin bulunduğu boumlluumlmduumlr Karar sesinin burada
bulunmasının sebebi şarkıların nakarat sonlarında bitmesindendir
Meyan boumlluumlmuumlne geccediliş ise bu durak sesinin goumlsterilmesiyle olur Genellikle tiz
seslerle meyanı yapılan şarkılarda ikinci defa tekrar tiz durak sesinin doumlnuumlş boumlluumlmuumlnde
goumlsterilmesiyle olur İkinci defa meyanın okunmasıyla guumlccedilluuml sesi goumlsterilerek nakarata
geccedililir Doumlrduumlncuuml hane ise ikinci satır melodisinin tekrarıdır Şarkının bitişi nakaratın
sonunda bulunan bitiş sesi (durak) ile olur
Guumlnuumlmuumlzde şarkılar genellikle klasik tarzın dışında serbest bir anlayışla
bestelenmektedir Bu tarz şarkılara fantezi eserler adı verilmektedir
Zemin hanesi bir defa bestelendiği gibi iki ayrı melodi ile iki defa bestelenebilir Veya
yalnızca meyan kısmı iki defa bestelenmiş şarkılar da bulunmaktadır
Şarkı formu ccedilok işlenmiş ve en sevilen beste tarzıdır Kuumlccediluumlk usullerle yazılmış
olmalarına karşılık serbest usulsuumlz boumlluumlmleri olan şarkılar da ccediloktur
13
Şarkılarda Usul
Şarkılar daima kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Her ne kadar 15 zamanlıya kadar kuumlccediluumlk
usuller varsa da şarkılar ccediloğunlukla 10 zamanlıya kadar olan usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir
Şarkılar kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllduumlğuuml iccedilin Beste ve Semailere oranla etkileri daha
başkadır Usullerinin kuumlccediluumlk olmaları gereği daha ritmik ve hareketli bir yapıya sahip
olmalarının yanı sıra beste ve semailer kadar ağırbaşlı hatta onlardan daha ağır yapılı
şarkılara rastlanır
1212 Gazel
Saz muumlziğindeki taksimin insan sesi ve soumlzle yapılanıdır Herhangi bir usule bağlı
değildir Serbest okunur 2-4 veya daha fazla mısrayı belli bir makam anlayışı iccedilinde
melodilerle soumlyleyerek sesle taksim etmektir
Oumlnceden hazırlık yapılmadan sanatccedilının o anki ilhamına bağlıdır Buna ldquoirticalrdquo de
denir Guumlfteden ayrı olarak lsquorsquoof lsquorsquo lsquorsquoamanrsquorsquo lsquorsquomedetrsquorsquo lsquorsquoeyrsquorsquo gibi uumlnlemler de ilave edilebilir
fakat bunların fazlası hoş karşılanmaz Gazel başlı başına yapılabildiği gibi şarkının arasına
da konulabilir Soumlzler genellikle gazel tarzından seccedililebildiği gibi başka bir tarzdan da
alınabilir
1213 Koumlccedilekccedileler
Genellikle aynı makamda yuumlruumlk hareketli şarkı ve tuumlrkuumllerin uzun aranağmelerle
birbirine bağlanmasından meydana gelmiş aynı zamanda ccedilengi ve koumlccedilek takımlarının oyun
oynamaları iccedilin duumlzenlenmiş bir muumlzik tuumlruumlduumlr Koumlccedileklerde şarkılar ve tuumlrkuumller genellikle
kendi yapıları ile kullanılmıştır
1214 Tuumlrkuuml
Şehir dışındaki koumly ve kasabalarda oturan halkın bağlama cura divan sazı zurna
davul darbuka kaval kemenccedile kabak kemane vs Gibi muumlzik aletleriyle ccedilalıp soumlyledikleri
kendine has youmlresel oumlzelliklere sahip olan soumlzluuml muumlziktir Anonimdir (Bestecisi ve yazarı
belli olmayan halkın malı) Soumlzler halk edebiyatından alınmış olup edebi değer taşıyan hece
vezni ile yazılmış şiirlerdir
13 Batı Muumlziği Formları
Batı muumlziği formlarını 5 ana başlık altınca inceleyebiliriz
Buumlyuumlk formlar
Senfonik formlar
Vokal formlar
Polifonik formlar
Oumlzguumln formlar
14
131 Buumlyuumlk Formlar
1311 Sonat
İlk kez CPE BACH tarafından temelleri atılan ve en oumlnemli formdur Senfoniler
quartetler ve quintetler hep sonat formunda yazılır Sonat formu gelişimi iccedilinde farklılık
goumlstermiştir Beethoven ve Haydn doumlneminde iyice oturan sonat formu Chopin ile birlikte
değişime uğramıştır Genellikle solo sonatlar meşhurdur Oumlrneğin Beethoven yazdığı 32
piyano sonatıyla bu formun ustalarındandır Ayrıca Haydn Chopin gibi besteciler de guumlzel
sonatlar yaratmışlardır
1312 Rondo
Adından da anlaşılacağı gibi bir boumlluumlmuumln suumlrekli tekrarlanmasıyla oluşur Oumlrneğin A
B ve A boumlluumlmlerinden oluşan bir esere yeni bir C boumlluumlmuuml eklenmesi ve tekrar başa yani A B
A boumlluumlmuumlne doumlnuumllmesiyle kuumlccediluumlk rondo formu oluşur A B A C A B A D E A B A buumlyuumlk
rondo formuna oumlrnek olabilir Klasik doumlnemde sonatların son boumlluumlmlerinde kullanılmıştır
1313 Varyasyon
Tema ve ccedileşitlerinden oluşan bu form aslında ağır tempolu dans şarkıların tekrarı
sırasında yapılan kuumlccediluumlk değişikliklerden doğmuştur Varyasyon formunun temeli 4-8
oumllccediluumlden oluşur
1314 Suumlit
Saz muumlziği alanında en eski biccedilimlerden biri olan suumlit şarkı biccediliminde 4-6
boumlluumlmlerden meydana gelmiş bir sıra danstır Sonat ve senfonilerin atası sayılır
132 Senfonik Formlar
1321 Konccedilerto
Konccedilerto genellikle solo bir ccedilalgıya bir oda orkestrasının veya bir senfoni
orkestrasının eşlik etmesiyle gerccedilekleşir Solo ccedilalgı tuumlm teknik zorlukların uumlstesinden
gelebilecek bir kişi tarafından ccedilalınır Solo ccedilalgıya orkestra eşlik eder Genellikle tek bir
ccedilalgı iccedilin yazılan konccedilertolar vardır fakat birden fazla ccedilalgı iccedilin yazılmış konccedilertolar da
vardır(Vivaldi - 2 viyolonsel konccedilertosu) Konccedilertolar dinleyicinin en ccedilok tercih ettiği
muumlzik formudur
1322 Senfoni
Orkestra iccedilin sonat formunda yazılmış genellikle doumlrt boumlluumlmden oluşan yapıtlardır
Senfoni uzun bir şiir niteliğindedir4 boumlluumlmluuml olduğundan oldukccedila uzun suumlren senfoniler
vardır Oumlrneğin Beethovenın 9 senfonisi 1 saate yakın bir suumlrede tamamlanır Başta Franz
Liszt Antonin Dvorak ve Bedrich Smetana gibi besteciler senfoniyi tek boumlluumlm halinde ele
15
almışlardır Franz Lisztin ilk kez gerccedilekleştirdiği tek boumlluumlmluuml senfoni formuna senfonik şiir
adı verilir
1323 Uvertuumlr
Giriş muumlziği anlamındadır Genellikle bir suumlitin veya operanın girişinde ccedilalınır
Genellikle kısa tutulan uvertuumlrlerin yanında uzun ve tek başına eser olan uvertuumlrler de vardır
Oumlrneğin Tschaikovskynin 1812 uvertuumlruuml ve Beethovenın ldquoLeonore Uvertuumlruumlrdquo
133 Vokal Formlar
1331 Opera
Solistleri korosu orkestrası kostuumlmuuml sahnesi ışığı ve dramatik oyunu ile muumlziğe
uyarlanmış tiyatrodur Tarihte ilk opera Rinuccinin Dafne operasıdır
1332 Operet
Operanın kuumlccediluumlğuumlne denir
Oratoryo
Dinsel ve kutsal konuların koro ve solistler tarafından orkestra eşliğinde
soumlylenmesidir Dekor kostuumlm ve sahneleme yoktur
134 Polifonik (Ccedilok Sesli) Formlar
1341 Kanon
Kanon taklit temeline dayanır Aynı ezgi iki veya daha ccedilok ses partisi tarafından
birbiri ardından başlayarak tekrarlanır Ccedilember kanonda ses partileri aynı anda
duyulduklarında birbiriyle uyumludur İlk başlayan partiye oumlncuuml yanıt veren partiye artccedilı
denir
1342 Fuumlg
Fuumlg taklit etmek anlamındadır Eserin ana teması farklı tonlarda tekrarlanır Tabi bu
kontrpuan tekniğiyle yapılır Temanın tonu mutlaka ana tonun birinci doumlrduumlncuuml ve beşinci
dereceleriyle ilişkili olmalıdır aksi halde eserin taklit edilmesinde hatalar olabilir Fuumlg
tekniğini mutlaka oumlrnekleri inceleyerek oumlğrenmek gerekir Bachın fuumlgleri bu konu iccedilin
uygun seccedilenektir
16
1343 Fuumlgato
Fuumlg tarzında fakat fuumlg kurallarına uymadan gelişen temalardan oluşur Fuumlgatoda
fuumlguumln sergi boumlluumlmuumlnuumln ardından gelişme boumlluumlmuuml başlar Mozartrsquoın Jupiter Senfonisirsquonin son
boumlluumlmuuml bu tarzda yazılmıştır
1344 Fuumlgetta
Fuumlgetta tam bir fuumlg gelişmesi olmayan kısa fuumlg biccedilimidir
135 Oumlzguumln Formlar
Batı muumlziğinde bilinen 30rsquodan fazla oumlzguumln form tuumlruuml vardır Bunların bilinen belli
başlı birkaccedilı şunlardır
1351 Preluumlt
Uvertuumlr gibi bir giriş parccedilasıdır Ancak oumlzellikle Chopin ve Rachmaninoff gibi
besteciler preluumlt tek başına bir parccedila olarak duumlşuumlnmuumlşlerdir Chopinin 24 preluumlt buna
oumlrnektir
1352 Arya
Arya Latincede şarkı veya melodi kelimesinden gelir Belirli bir kalıp iccedilinde orkestra
eşliğinde soumlz ve muumlziğin birleşmesidir A-B-A formunda yazılır
1353 Bolero
Bolero İspanyol Kastilya ve Andalusiarsquonın milli dansıdır Bu dans tef kastanyet ve
bazen de gitar eşliğinde yapılır Allegretto tempoda ve frac34 luumlk oumllccediluumldedir
1354 Capricco
İtalyanca keccedili anlamına gelir Muumlzikte belli bir planı olmayan serbest doğaccedillama ya
da fantezi tarzı neşeli değişken mizaccedil sergileyen kaprisli karakterdeki bir tuumlruumln adıdır
1355 Etuumlt
Ccedilalgı muumlziğinde karşılaşılan teknik guumlccedilluumlklere hazırlanmak amacıyla bestelenen
alıştırma parccedilalarıdır Oumlğrencilerin tekniğini geliştirmeleri iccedilin bestelenmiştir
1356 Marş
Yuumlruumlmeye eşlik eden ritim oumlğesi guumlccedilluuml ccedilok eski muumlzik tuumlrlerinden biridir Ccedileşitli
amaccedillara youmlnelik yazılan marşlar genel olarak 4 gruba ayrılır Bunlar cenaze marşı ağır
marş hızlı marş ve ccedilok hızlı marştır
17
1357 Vals
Almanca doumlnmek anlamına gelir Uumlccedil zamanlı birinci vuruşu kuvvetli doumlnerek yapılan
Alman dans muumlziğidir
1357 Ballade
Genellikle acı ve huumlzuumln gibi duyguların anlatımında kullanılan ve ccedilok ezgiden oluşan
lirik parccedilalardır
1358 Nocturne
Gece muumlziği demektir Serbest formda yazılır Karakteri huumlzuumlnluuml bazen de canlıdır En
uumlnluuml noktuumlrn bestecisi Chopindir
1359 Romance
Soumlzluuml ve soumlzsuumlz yazılabilir Noktuumlrn ve balad gibi konusu huumlzuumln ve aşktır Serbest
formda yazılır
13510 Serenade
Değişik anlamlarda kullanılır En ccedilok bilinen anlamı sevgilinin penceresinin oumlnuumlnde
soumlylenen doğaccedillama aşk şarkısıdır Genellikle soumlzluuml olur fakat soumlzsuumlz yazılmış serenatlarda
vardır Serbest bir formda yazılır
13511 Rhapsody
Ezgileri ccediloğunlukla halk ezgisi olan ve birccedilok temanın birleşmesinden oluşan serbest
bir muumlzik formudur Lisztin Macar Rapsodilerinin yanında uumlnluuml İngiliz rock grubu Queenin
efsanevi solisti Freddie Mercurynin Bohemian Rhapsodysi de bu forma ccedilok guumlzel bir
oumlrnektir
13512 Fantasie
Serbest formda genellikle doğaccedillama ccedilalınan eserlerdir
14 Ritmik Okuma (Tartım)
Bir muumlzik parccedilasını ritmini uygun olarak nota değerleriyle tekduumlze okumaya ritmik
okuma denir Diğer bir anlamda bona yapma diye adlandırılır (Bona terimi tartım kitabını
yazan yazarın isminden alıntı yapılmıştır)
Notaların seslerini dikkate almadan sadece nota değerlerinin incelenmesine ritmik
portre denir Ritim belirli bir zaman suumlrecinin kullanımını hedefleyen tempo iccedilinde
kesinleşir Ritim aynı zamanda muumlziğin karakterini de belirler
18
Her bestecinin kullandığı ritim kendine oumlzguumlduumlr ve ressamların fırccedila tekniği gibi ayırt
edicidir Genel anlamda formu etkileyen ve oluşturan faktoumlruumln ritim olduğu soumlylenebilir
19
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki muumlzik parccedilalarını ritmine ve nota değerlerine uygun olarak elle usuluumlnuuml
takip ederek tartımlarını yapınız
İşlem Basamakları Oumlneriler
Aşağıdaki birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre
isimleriyle tartımını yapınız
Elle usuumllleri doğru ve kesin hareketlerle
yapınız
Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki sekizlik ve onaltılık notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
UYGULAMA FAALİYETİ
20
Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını
yapınız
Aşağıdaki sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
21
Aşağıdaki ikilik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki sekizlik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
22
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
23
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
24
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
25
Aşağıdaki doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki notaları sekizlik es (sus)leri dikkate alarak oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını
yapınız
Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
26
Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını
yapınız
Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
27
28
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir
1 Birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
2 İkilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluuml ve isimleriyle tartımını yaptınız
mı
3 Sekizlik ve onaltılık notaların tartımını yaptınız mı
4 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
5 İkilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
6 Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
7 İkilik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
8 Doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
9 Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
10 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
11 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
12 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
13 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaların tartımını yaptınız mı
14 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
15 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
16 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
17 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
18 Doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını
yaptınız mı
19 Sekizlik esleri (susları) dikkate alarak tartımını yaptınız mı
20 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız
mı
21 Değişik değerlerdeki sesli notaların tartımını yaptınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz
29
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde
verilen bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
1 ( )Muumlzikal anlatımın en kuumlccediluumlk birimine ldquomotifrdquo denir
2 ( )Esas ezgiye eşlik eden ve devamlı tekrarlanan hareket zincirineldquotemardquodenir
3 ( )Peşrev Tuumlrk muumlziği formlarından soumlzluuml ve guumlfteli formlara verilebilecek en iyi
oumlrnektir
4 ( )Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır
5 ( )Doğadaki herhangi bir olayı veya duyguyu muumlzik diliyle anlatan eserlereldquotasvirrdquo
denir
6 ( )Rondo sonat ve suumlit Batı muumlziğinin senfonik formlarındandır
7 ( )Operanın kuumlccediluumlğuumlne operet denir
8 ( )Vals doumlnerek yapılan Alman dans muumlziğidir
9 ( )Bir bestecinin kullandığı ritim sanatccedilının ayırt edici oumlzelliklerindendir
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
30
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
Bu faliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak
muumlzikte notaları okuyup yazabileceksiniz
Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır
Muumlzik ses genişliklerini araştırınız
Solfej iccedilin gerekli temel kavramları araştırınız
Araştırma işlemleri iccedilin Internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve
yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek solfej ile ilgili oumln bilgi
edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaş veya kurslardan da bilgi edininiz
UYGULAMA FAALİYETİ
2 SES GENİŞLİKLERİ VE SOLFEJ
Muumlzikte kullanılan iki tuumlr ses vardır
İnsan sesi
Enstruumlman sesi(Bu konu ses oluşum uygulamaları moduumlluumlnde işlendi)
İnsan sesi ikiye ayrılır Erkek sesi ve kadın sesi
21 Erkek Sesi
Bas En kalın erkek sesi
Bariton Orta kalınlıkta erkek sesi
Tenor En ince erkek sesi
22 Kadın Sesi
Alto En kalın kadın sesi
Mezzosoprano Orta kalınlıkta kadın sesi
Soprano En ince kadın sesi
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
AMACcedil
ARAŞTIRMA
31
23 Solfeje Giriş
Solfej eğitimimizin şimdiye kadar ki boumlluumlmlerinde temel muumlzik kavramları ve bunlara
oumlrnekleri goumlrduumlk Moduumlluumlmuumlzuumln bu boumlluumlmuumlnde ise ağırlıklı olarak okuma parccedilalarına bol-
bol oumlrnekler vereceğiz
Solfej kısaca lsquookumarsquo demektir Notaları adlarıyla sesleriyle ve suumlreleriyle
okumaya solfej denir
231 Uumlccedil Ses Oumlğretimi
Doumlrtluumlk nota
Yuvarlak kuyruklu ve iccedili doludur Bir vuruşta okunur
İkilik nota
Yuvarlak kuyruklu ve iccedili boştur İki vuruşta okunur
32
232 Doumlrt Ses Oumlğretimi ve Buumlyuumlk İkili Aralığı Kuumlccediluumlk İkili Aralığı
İki ses arasındaki incelik kalınlık ayırımına aralık denir
Aralıkları oumllccedilmek iccedilin kullanılan oumllccedilme birimine perde denir
Batı muumlziğinde kullanılan en kuumlccediluumlk ses aralığına yarım perde denir
İki tane yarım perdeden oluşan ses aralığına tam perde denir
Moderato lsquoOrta hızdarsquo demektir Bir hız terimidir Parccedilanın orta hızda
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Monderato parccedilalarda el orta hızda (
dakikada 108-120) vurulur
Doumlneccedil iki kez okunması istenen notaların başlama yerine ileri doumlneccedil bitme
yerine geri doumlneccedil konulur Doumlneccedillerin arasında kalan notalar iki kere okunur
Parccedila yeni başlamış ise yalnız geri doumlneccedilte kullanılabilir Geri doumlneccedilten başa
doumlnuumlluumlr o boumlluumlm yine iki kere okunur
33
Allegro İtalyanca neşeli anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilabuk
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Allegro parccedilalarda el hızlıca ( dakikada
120-168) vurulur
233 Doumlrt Ses İccedilinde Son Durak Perdesi
Bir notanın altına ya da uumlstuumlne nokta konulursa o nota kısa okunur Bu noktaya da
kısaltma noktası denir
Bir notanın altına ya da uumlstuumlne ccedilizgi konulursa o nota kendi suumlresi iccedilinde uzun ve
yayık okunur Bu ccedilizgiye yayık ccedilizgisi denir
34
234 Beş Ses Oumlğretimi
Andante İtalyanca ağırca anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ağır
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Andante parccedilalarda el ağır hızda (
dakikada 76ndash108) vurulur
235 Altı Ses Oumlğretimi
Uzaktı Notaların uumlstuumlne ya da altına konulan uzatma belirtecine uzaktı denir
35
36
Largo İtalyanca geniş anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilok ağır
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Largo parccedilalarda el ccedilok ağır hızda (
dakikada 40-60) vurulur
236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi
37
Do-Mi-Sol-Do sesleri ile alıştırma
Okuma parccedilası
38
237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması
(Fa-Si Si-Fa)
Okuma parccedilası
238 Dokuz Ses Oumlğretimi
Ccedilizek Dizeğin altına ve uumlstuumlne konulan kuumlccediluumlk ccedilizgilere ccedilizek denir Kalın do
sesi ccedilizeğin uumlzerine kalın si sesi ccedilizeğin altına konulur
39
239 On Ses Oumlğretimi
2310 On Bir Ses Oumlğretimi
40
2311 On İki Ses Oumlğretimi
CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR
41
42
43
UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ
Notaları okuyup yazınız
İşlem Basamakları Oumlneriler
Notaların solfejini yapınız
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını
yapınız
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz
Parccedilaları orta hızda okuyunuz
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma
yapınız
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız
İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz
Perdelere dikkat ediniz
Bunun iccedilin monderato tekniğini
kullanınız
Bunu yaparken notanın perdelerini ve
noktalarını uygun aralıklarla
yerleştiriniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir
Notaların solfejini yaptınız mı
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml
Parccedilaları orta hızda okudunuz mu
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz
45
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen
bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur
2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir
3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir
4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır
5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır
6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı
2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı
3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız
mı
4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne
goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı
notaların tartımını yaptınız mı
9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle
oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı
12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız
mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Yanlış
4- Doğru
5- Doğru
6- Yanlış
7- Doğru
8- Doğru
9- Doğru
OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Doğru
4- Yanlış
5- Doğru
6- Yanlış
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı
İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004
YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995
Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları
İstanbul 2004
Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991
SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004
KAYNAKCcedilA
6
Bir hanenin sonunda teslime geccedililecek yerde guumlccedilluuml bulunur Teslim ise makamın
bitişi olduğundan durak perdesi ile son bulur
O halde peşrevlerde dikkat edilmesi gereken kısımları uumlccedil boumlluumlmde inceleyebiliriz
1211Peşrevlerde Hane
Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır
Birinci hane makama giriştir Makam dizisinin seslerinde dolaşıldıktan sonra
teslim hanesine geccedililir Teslim hanesinde makam dizisinin sesleri kullanılarak
durak-karar yapılır
İkinci hanede ise yakın makam dizilerine geccedilkiler yapılır Tekrar teslim
ccedilalınarak uumlccediluumlncuuml haneye geccedililir
Uumlccediluumlncuuml hanede asıl makam dizisinin dışına ccedilıkılarak değişik ses ve diziler
kullanılır Bu kısma meyan adı verilir Meyanda genellikle tiz seslerde
dolaşılır Tekrar teslim hanesi ccedilalınarak doumlrduumlncuuml haneye geccedililir
Doumlrduumlncuuml hane asıl makam seslerine doumlnuumlşuuml sağladığı gibi değişik geccedilkiler de
yapılabilir Bu boumlluumlmden sonra teslim hanesi ccedilalınır Boumlylece peşrev
tamamlanmış olur
Yukarıda her hanenin sonunun sesleri teslim hanesine bağlayan nitelikteki seslerden
oluştuğunu ve teslime geccedilişi sağlayan sesin guumlccedilluuml perdesi olduğunu belirtmiştik Bazen bu
sesin guumlccedilluuml perdesi olmaz Durak sesi veya bir başka perde de olabilir Eserin bitimi teslim
hanesinin sonunda olduğuna goumlre hanelerin sonuna gelen durak sesleri asma karar
muvakkat durak tan başka bir ses değildir
1212 Teslim
Peşrevlerde teslim haneleri genellikle serbest yapılır Hemen hemen peşrevlerin en
guumlzel boumlluumlmuumlnuuml oluşturur Teslim haneleri besteci tarafından oumlzenle yapılmış nağmelerden
oluşur Parlak ve canlı boumlluumlmlerdir
1213 Usul
Peşrevler ccediloğunlukla buumlyuumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Devr-i kebir en fazla kullanılan
usulduumlr 28 zamanlı devr-i kebir usuluuml yazılırken 44 luumlk olarak boumlluumlmlere ayrılır Usul
tamamlanınca iki ccedilizgiyle usuluumln bittiği belirtilir Ccedilok az sayıda sofyan usuluuml ile de
bestelenmiş peşrevler vardır
122 Saz Semaisi
Fasılların en sonunda ccedilalınan saz eserine verilen addır Peşrev gibi saz semaileri de
doumlrt haneli olarak boumlluumlmlere ayrılır Her hanenin sonunda teslim bulunur
Saz semaileri peşrevlerin tersine kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Saz semailerinin ilk
uumlccedil hanesi (10 8) lik aksak semai usuluuml ile oumllccediluumllmuumlştuumlr Doumlrduumlncuuml hane ise ccedileşitli usullerden
yapılabilir Semai yuumlruumlk semai devr-i hindi aksak curcuna gibi
7
Teslim boumlluumlmuuml (10 8) lik aksak semai usuluuml ile oumllccediluumllmuumlştuumlr
İlk uumlccedil hane peşrevler gibi giriş geccedilki gibi oumlzellikleri yansıtır Doumlrduumlncuuml hane ise
serbest olup melodi ve usul youmlnuumlnden bestecinin isteğine kalmıştır
Peşrev ve saz semailerinin teslim boumlluumlmlerine girilecek yerde bağlantı bazen
makamın guumlccedilluumlsuumlnde bazen de durakta asma kalış olarak yapılır
Saz semaileri fasıl sonlarında ccedilalınabildiği gibi tek saz icralarında da yer alabilir Saz
semaileri ritmik ve serbest bir yapıya sahip olduklarından bestekacircrların daha ccedilok uumlstuumlnde
durdukları bir form olmuştur
123 Tavsir
Bir olayı doğadaki herhangi bir olayı veya bir duyguyu muumlzik diliyle anlatan saz
eserlerine tasvir adı verilir
Ccedilok geniş kapsamlı olmasına rağmen ccedilok az yazılan tasvir tuumlruuml eserlerin usuluuml ritmi
bestekacircrın arzusuna kalmıştır Peşrev ve saz semaileri gibi belirli haneleri yoktur Konunun
durumuna goumlre birden fazla haneleri bulunabilir
124 Medhal
Genellikle bir topluluğun programı başlamadan toplu halde sazların ccedilaldığı kuumlccediluumlk saz
eserlerine medhal adı verilir
Medhallerin hane ve teslim gibi boumlluumlmleri kaideleri yoktur Ccedilalınacak makama
girinceye kadar serbest olarak bestekacircrın duyuşuna goumlre 16 ile 32 oumllccediluumlluumlk boumlluumlmlerde
olabilir
Medhallerin en buumlyuumlk oumlzelliği peşrev ve saz semailerinde bulunan hane ve teslim
kaidelerinin olmaması serbest icra edilmesidir Yine bu iki formdan farkı fasıllardan oumlnce
ccedilalınmamasıdır
Medhal tek bir sazla yapılan taksim formunun derli toplu bir usule uydurulmuş nota
ile ccedilalınan değişik bir şeklinden ibarettirMedhalin tarihccedilesi pek eski değildir Son devir
bestelkacircrları tarafından yazılmış ve benimsenmiştir Guumlnuumlmuumlzde bu form uumlzerinde uğraşan
bestekacircrların başında Prof Dr Sayın Alacirceddin YAVAŞCcedilA gelir
125 Taksim
Tek bir sazla makamların ses dizilerinde dolaşmaya Taksim adı verilir Bu formun
Batı muumlziğinde karşılığı impruvizedir
8
Taksim bir saz eserine veya bir şarkıya başlanılmadan oumlnce icra edilecek makamın
seslerinde guumlzel nağmelerle dolaşmaktır
Taksim yapılırken girilecek makamın guumlccedilluumlsuuml asma kalışı ve durağı oumlzellikle
belirtilir O halde taksim usule uyulmadan icra edilecek eserin makamına usuluumlne uslucircbuna
uygun bir şekilde bir seyir ile durak sesinin bağlantısından oluşur denebilir
Tuumlrk Muumlziğinde bir eserin icrasına geccedilmeden oumlnce taksim yapmak adet olmuştur
Taksim yapmakla meşhur olmuş pek ccedilok saz sanatccedilılarımız vardır Tanburicirc Cemil Bey bu
konuda virtuumloumlz seviyesine ulaşmış bir sanatkacircrdır Guumlnuumlmuumlzde ise tanbucircricirc Necdet YAŞAR
ucircdicirc Cinuccedilen TANRIKORUR ucircdicirc Necati CcedilELİK Neyzen Niyazi SAYIN ve kemenccedilede
İhsan OumlZGEN oumlnde gelen isimlerdir
126 Aranağme
Bazı eserlere başlanırken hemen girişte yalnız sazların ccedilaldığı kuumlccediluumlk bir boumlluumlm
bulunur Buna giriş muumlziği yaygın bir deyimle de aranağme adı verilir
Bir eserin başında olduğu kadar ortasında ve sonunda bulunan aranağmelere de
rastlanır İki kıtalı bir şarkıda eserin ortasında kıtaları arasında bir aranağme bulunabilir
veya hiccedil olmayabilir
Aranağmelerin oumlzelliği eserin ruhuna uygun aynı ritm ve karakterde eseri
tamamlayıcı nitelikte olmasıdır
Eski eserlerin birccediloğunda aranağme bulunmazdı Guumlnuumlmuumlzde ise aranağmesiz pek az
eser şarkı yapılmaktadır
Oumlzellikle son devirlerde yapılan şarkıların her satırında iki guumlfteyi birbirine bağlayan
bir veya birkaccedil oumllccediluumlluumlk muumlzik nağmeleri bulunur Bu tuumlr muumlzik parccedilaları sadece iki cuumlmleyi
birbirine bağlayan nağmelerdir Aranağme değildirler
127 Oyun Havaları
İnsanlarda coşku uyandıran yalnızca sazların ccedilaldığı saz eserlerine oyun havası adı
verilir Tuumlrk Muumlziğinde ritim unsuru oumlnemli olan bir ccedileşittir Kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlş olan
oyun havaları mahalli dans ve oyunlar iccedilin de yazılmıştır
Ccediliftetelli zeybek longa sirto horon hora bar halay koumlccedilekccedile gibi pek ccedilok şekilleri
vardır
128 Kacircr
Eski bestecilerin uumlzerinde oumlnemle durdukları ustalıklarını goumlsterdikleri bir beste
formudur Genellikle peşrevden hemen sonra icra edilir Geniş kapsamlı bir beste tarzı
9
olduğundan buumlnyesinde değişik usuller ccedilokccedila kullanılır Bu usul değişiklikleri esere farklı bir
canlılık kazandırır
Kacircr icrasından sonra beste formu icra edilir Kacircrlar buumlyuumlk usullerle olduğu gibi kuumlccediluumlk
usullerle de oumllccediluumllmuumlş ve bestelenmişlerdir
Beste formundan bir diğer farkı da terennuumlmlerinin serbest oluşlarıdır Eserin baş
kısmında ccediloğunlukla terennuumlm bulunabilir
Kacircr tarzında bestelenmiş eserler bazen uzunluk ve kısalıklarına goumlre değişik isimlerle
anılırlar kacircr kacircrccedile kacircr-i nev kacircr-i natik gibi isimler eserlerin yapısını anlatır
Kacircr genellikle terennuumlmle başlayan geniş kapsamlı bazı usullerin kullanıldığı uzun
eserlere verilen isimdir
Kacircrccedile kacircrdan daha kısa ve oumlzelliklerini daha oumlz anlatım belirten eserlere verilen
isimdir
Kacircr-ı nev değişik usullerin kullanıldığı bir formdur Kacircrdan ccedilok farkı yoktur
Kacircr-ı natık kacircr ve kacircrccedileden usul ve guumlfte youmlnuumlnden hemen ayrıcalik goumlsterir Kacircr-ı
natıkların guumlftelerinin hemen her satırında değişik usullere rastlanılabilir Kacircr-ı natıklar
başladıkları makamın ismi ile anılırlar Rast kacircr-i natik neva kacircr-i natik gibi Kacircr-ı natık
bitişte başladığı makam seslerine doumlnerek karar verir
Her satırda değişik usullere rastlanıldığı gibi her satırda değişik makamlara geccedililmesi
kacircr-ı natıkların oumlzelliğidir Her satır icra edilirken geccedililen makamın ismi belirtilir
Kacircr tuumlruuml eserler guumlnuumlmuumlzde hemen hemen hiccedil yapılmamaktadır Eski bestekacircrlarımız
bu form uumlzerinde titizlikle durmuşlar ve ccedilok guumlzel eserler yapmışlardır
129 Beste
Genellikle beste denilince herhangi bir muumlzik eserini duumlşuumlnuumlruumlz Beste bestelemek
bestekacircr birbirine yakın kelimelerdir
Beste Bir muumlzik eseri
Bestekacircr Bir muumlzik eserini besteleyen muumlzisyen
Bestelemek Bir muumlzik eserini yapmak yazmak
Beste kelimesinin geniş tanımının yukarıda yazıldığı gibi olmasına karşın Tuumlrk
musikisindeki karşılığı yeri daha başkadır
Beste kacircr formundan sonra en geniş kapsamlı muumlzik eseridir
10
Beste doumlrt haneli olarak yapılır Her hane bir mısra demektir Şu halde bestelerin
guumlfteleri doumlrt mısralıdır Her mısranın sonunda terennuumlm adı verilen kelime olarak pek
anlamı olmayan ancak melodi youmlnuumlnden ccedilok guumlzel olan nağmeler bulunur
Peşrevlerde de her hanenin sonunda teslim kısmının bulunduğunu hatırlayalım
Peşrevlerdeki teslim kısmının yerini bestelerde terennuumlmler almıştır diyebiliriz
Terennuumlm Beste formundaki eserlerde mısra sonlarına eklenen anlamlı
anlamsız ancak melodik yapısı olan boumlluumlmlere verilen addır Terennuumlmler hece
kelime veya birkaccedil kelimeden meydana gelebilir
Ye-le-li-la-ta-ne-dil-dir-ten-ni-canım-ruhum-gel serv-i revanım- ruh-i revanım-canım
efendim vs gibi soumlzcuumlkler sıkccedila kullanılır
İkaacirc Bestelerin terennuumlmlerinin ritmik melodilerle yapılarına veya başka bir
ifadeyle bestelerdeki terennuumlmlerin muntazam bir tempo ile yapılmasına ikaacirc
adı verilir Terennuumlmlerde kullanılan hecelerin anlamı pek yoktur
Her hanenin mısranın sonunda ccedilalınan terennuumlm aynıdır Bu nedenle terennuumlmlerin
melodilerinin ccedilok guumlzel olmasına bestekacircrlar oumlzellikle oumlzen goumlsterirler
Terennuumlmlerde kullanılan guumlzel soumlzlerin bazılarının anlamı da vardır Canım ruhum
gibi kelimelerin yanısıra bazı bestekacircrlar ilgi duydukları kişilerin adlarını da terennuumlmlerde
kullanmışlardır Sultanım mihribanım gibi
Doumlrt haneli olan bestelerin birinci mısrasına zeminhane adı verilir Zeminhanelere
eserin makamına ait dizi belirtilerek başlanır Makamın oumlzellikleri goumlsterilerek zemin
hanenin son kısmında terennuumlme geccedililir Terennuumlmuumln bittiği yerde birinci mısranın son
kelimeleri tekrar edilerek durak sesinde karar verilir Bu şekilde birinci mısra yani
zeminhane bitmiş olur
İkinci hane ikinci mısranın okunmasıyla goumlsterilir Ancak soumlzler ikinci mısraya ait
olmakla beraber melodi birinci mısranın tekrarıdır
Demek ki birinci mısra ve guumlfte okunacak tekrar başa doumlnuumllerek aynı melodi ile ikinci
mısra ve terennuumlm icra edilecektir
İkinci haneye nakarathane adı verilir
Uumlccediluumlncuuml mısra meyan adını alır Meyan eserin en oumlnemli boumlluumlmlerinden birini
oluşturur Bu boumlluumlmde ccedileşitli geccedilkiler genişlemeler goumlsterilir Bitiş yine terennuumlmle olur
Doumlrduumlncuuml hane ise yine başa doumlnuumllerek son mısra olarak zeminhanenin melodileri
ile okunur Ayrıca melodisi yoktur Besteler terennuumlm hanelerinin icrasıyla son bulur
11
1210 Semacirci
Tuumlrk musikisinde beste formundan sonra gelen değişik bir beste tarzıdır Semainin
tarifi bu şekilde olmasına rağmen değişik iki tuumlr semai vardır
Ağır Semai
Yuumlruumlk Semai
Ağır Semailer beste formundan hemen sonra fasıllardaki sıraya goumlre yer alırlar
Adından da anlaşıldığı gibi yapısı ağır etkili bir formdur Kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir
Ağır semailerde kullanılan usuller 10 4 luumlk ağır aksak semai 10 8rsquolik Aksak Semai
ve 6 2rsquolik ağır sengin semaidir
Ağır semailer yapı itibariyle beste formunu andırırlar Hane terennuumlm gibi boumlluumlmler
bestede olduğu gibi semailerde de bulunur Ancak kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Kuumlccediluumlk
usullerle yapılmalarından dolayı ağır semailer daima bestelerden sonra ikinci sırayı alırlar
Fasıldaki sıraya goumlre (peşrev beste) formlarından sonra sıralanan ağır semaiden sonra
şarkı formu gelir
Fasıl icrasında şarkılardan sonra tekrar semai formuna doumlnuumlluumlr Ancak bu sıradaki
Semailer ağır semai adını taşımazlar Bu tuumlr semailere yuumlruumlk semai adı verilir
Yuumlruumlk semailer yuumlruumlk semai adı verilen usulle oumllccediluumllmuumlşlerdir Genellikle 6 4rsquo luumlk
bazen de 6 8rsquolik oumllccediluuml ile belirtilir
Yuumlruumlk semailerin yapıları ağır semailere goumlre daha hareketli ve canlıdır Hane ve
terennuumlmler ağır semailerde olduğu gibidir
Yuumlruumlk semai icrasından sonra Saz Semaisi icra edilir Bu şekilde fasıl tamamlanmış
olur Tuumlrk muumlziğinde peşrev kacircr beste ağır semai şarki yuumlruumlk semai ve saz semaisinden
meydana gelen fasıllara takım adı verilir
Tuumlrk muumlziğinde bir makamın kabul edilebilmesi iccedilin bu şekilde bir takım oluşması
şarttır
1211 Şarkı
Tuumlrk muumlziğinde kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllen soumlzluuml terennuumlmsuumlz doumlrt haneli eserlere
Şarkı adı verilir Genellikle doumlrt mısralık guumlftelerden meydana gelen şarkılar doumlrt hane
olarak bestelenir Birinci hane zernin adını alır Bu hane esas makam dizisinin seslerinin
goumlsterildiği boumlluumlm olup şarkılarda giriş boumlluumlmuumlnuuml oluşturur
İkinci hane nakarat adını alır Bu kısımda genellikle yakın makam dizilerine geccedilkiler
bulunur Nakaratların bitiş kısmında adını taşıdığı makam dizisinin sesleri ile karar bulunur
12
Uumlccediluumlncuuml hane meyan adını alır Meyanda esas makam dizilerinde dolaşıldığı kadar
genellikle tiz perdelerde dolaşılır ve geccedilkiler yapılır
Doumlrduumlncuuml hane ise ikinci satır melodisi ile doumlrduumlncuuml satırın okunmasından oluşup
nakarat adını taşır
Şarkılarda Yapı
Şarkıların genellikle doumlrt haneden oluştuğunu yukarıda belirtmiştik Doumlrt mısralı
şarkıların her satırı bir haneyi oluşturur
Her satır ccediloğunlukla birer defa bestelenir İkişer defa okunur Bu satırların sonunda
dolaplar bulunur
Yukarıda da accedilıklandığı gibi ikinci ve doumlrduumlncuuml hanelerin (satırların) besteleri aynıdır
Bazen de her satır veya bazı satırlar ikişer kere bestelenirler Bu durumda ilgili satır
okunur Bitiminde aynı soumlzler yeni bir melodi ile tekrar edilir ve doğrudan bir sonraki satıra
bağlantı yapılarak geccedililir
Klacircsik Tarzda Bestelenmiş Her Satırı Bir Defa Olan Şarkı Formu
Birinci satırda esas makama giriş yapılır Zemin mısrası okunarak sonda dolap
kısmında karar sesine inilir Başa doumlnuumllerek aynı satır tekrarlanır Ancak bu defa sona
gelindiğinde birinci dolap yerine ikinci dolap okunarak ikinci mısraya (satıra) geccedililir
Nakarata geccediliş sesi genellikle guumlccedilluuml sesi ile goumlsterilir
Nakarat ilk satır gibi iki defa tekrar edilir Satır sonundaki dolap hanesinin birinci
boumlluumlmuumlnde guumlccedilluuml sesi ile satırın başına doumlnuumlleceği belirtilir Dolabın ikinci boumlluumlmuuml ise
makamın ana sesleri ile inilen karar sesinin bulunduğu boumlluumlmduumlr Karar sesinin burada
bulunmasının sebebi şarkıların nakarat sonlarında bitmesindendir
Meyan boumlluumlmuumlne geccediliş ise bu durak sesinin goumlsterilmesiyle olur Genellikle tiz
seslerle meyanı yapılan şarkılarda ikinci defa tekrar tiz durak sesinin doumlnuumlş boumlluumlmuumlnde
goumlsterilmesiyle olur İkinci defa meyanın okunmasıyla guumlccedilluuml sesi goumlsterilerek nakarata
geccedililir Doumlrduumlncuuml hane ise ikinci satır melodisinin tekrarıdır Şarkının bitişi nakaratın
sonunda bulunan bitiş sesi (durak) ile olur
Guumlnuumlmuumlzde şarkılar genellikle klasik tarzın dışında serbest bir anlayışla
bestelenmektedir Bu tarz şarkılara fantezi eserler adı verilmektedir
Zemin hanesi bir defa bestelendiği gibi iki ayrı melodi ile iki defa bestelenebilir Veya
yalnızca meyan kısmı iki defa bestelenmiş şarkılar da bulunmaktadır
Şarkı formu ccedilok işlenmiş ve en sevilen beste tarzıdır Kuumlccediluumlk usullerle yazılmış
olmalarına karşılık serbest usulsuumlz boumlluumlmleri olan şarkılar da ccediloktur
13
Şarkılarda Usul
Şarkılar daima kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Her ne kadar 15 zamanlıya kadar kuumlccediluumlk
usuller varsa da şarkılar ccediloğunlukla 10 zamanlıya kadar olan usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir
Şarkılar kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllduumlğuuml iccedilin Beste ve Semailere oranla etkileri daha
başkadır Usullerinin kuumlccediluumlk olmaları gereği daha ritmik ve hareketli bir yapıya sahip
olmalarının yanı sıra beste ve semailer kadar ağırbaşlı hatta onlardan daha ağır yapılı
şarkılara rastlanır
1212 Gazel
Saz muumlziğindeki taksimin insan sesi ve soumlzle yapılanıdır Herhangi bir usule bağlı
değildir Serbest okunur 2-4 veya daha fazla mısrayı belli bir makam anlayışı iccedilinde
melodilerle soumlyleyerek sesle taksim etmektir
Oumlnceden hazırlık yapılmadan sanatccedilının o anki ilhamına bağlıdır Buna ldquoirticalrdquo de
denir Guumlfteden ayrı olarak lsquorsquoof lsquorsquo lsquorsquoamanrsquorsquo lsquorsquomedetrsquorsquo lsquorsquoeyrsquorsquo gibi uumlnlemler de ilave edilebilir
fakat bunların fazlası hoş karşılanmaz Gazel başlı başına yapılabildiği gibi şarkının arasına
da konulabilir Soumlzler genellikle gazel tarzından seccedililebildiği gibi başka bir tarzdan da
alınabilir
1213 Koumlccedilekccedileler
Genellikle aynı makamda yuumlruumlk hareketli şarkı ve tuumlrkuumllerin uzun aranağmelerle
birbirine bağlanmasından meydana gelmiş aynı zamanda ccedilengi ve koumlccedilek takımlarının oyun
oynamaları iccedilin duumlzenlenmiş bir muumlzik tuumlruumlduumlr Koumlccedileklerde şarkılar ve tuumlrkuumller genellikle
kendi yapıları ile kullanılmıştır
1214 Tuumlrkuuml
Şehir dışındaki koumly ve kasabalarda oturan halkın bağlama cura divan sazı zurna
davul darbuka kaval kemenccedile kabak kemane vs Gibi muumlzik aletleriyle ccedilalıp soumlyledikleri
kendine has youmlresel oumlzelliklere sahip olan soumlzluuml muumlziktir Anonimdir (Bestecisi ve yazarı
belli olmayan halkın malı) Soumlzler halk edebiyatından alınmış olup edebi değer taşıyan hece
vezni ile yazılmış şiirlerdir
13 Batı Muumlziği Formları
Batı muumlziği formlarını 5 ana başlık altınca inceleyebiliriz
Buumlyuumlk formlar
Senfonik formlar
Vokal formlar
Polifonik formlar
Oumlzguumln formlar
14
131 Buumlyuumlk Formlar
1311 Sonat
İlk kez CPE BACH tarafından temelleri atılan ve en oumlnemli formdur Senfoniler
quartetler ve quintetler hep sonat formunda yazılır Sonat formu gelişimi iccedilinde farklılık
goumlstermiştir Beethoven ve Haydn doumlneminde iyice oturan sonat formu Chopin ile birlikte
değişime uğramıştır Genellikle solo sonatlar meşhurdur Oumlrneğin Beethoven yazdığı 32
piyano sonatıyla bu formun ustalarındandır Ayrıca Haydn Chopin gibi besteciler de guumlzel
sonatlar yaratmışlardır
1312 Rondo
Adından da anlaşılacağı gibi bir boumlluumlmuumln suumlrekli tekrarlanmasıyla oluşur Oumlrneğin A
B ve A boumlluumlmlerinden oluşan bir esere yeni bir C boumlluumlmuuml eklenmesi ve tekrar başa yani A B
A boumlluumlmuumlne doumlnuumllmesiyle kuumlccediluumlk rondo formu oluşur A B A C A B A D E A B A buumlyuumlk
rondo formuna oumlrnek olabilir Klasik doumlnemde sonatların son boumlluumlmlerinde kullanılmıştır
1313 Varyasyon
Tema ve ccedileşitlerinden oluşan bu form aslında ağır tempolu dans şarkıların tekrarı
sırasında yapılan kuumlccediluumlk değişikliklerden doğmuştur Varyasyon formunun temeli 4-8
oumllccediluumlden oluşur
1314 Suumlit
Saz muumlziği alanında en eski biccedilimlerden biri olan suumlit şarkı biccediliminde 4-6
boumlluumlmlerden meydana gelmiş bir sıra danstır Sonat ve senfonilerin atası sayılır
132 Senfonik Formlar
1321 Konccedilerto
Konccedilerto genellikle solo bir ccedilalgıya bir oda orkestrasının veya bir senfoni
orkestrasının eşlik etmesiyle gerccedilekleşir Solo ccedilalgı tuumlm teknik zorlukların uumlstesinden
gelebilecek bir kişi tarafından ccedilalınır Solo ccedilalgıya orkestra eşlik eder Genellikle tek bir
ccedilalgı iccedilin yazılan konccedilertolar vardır fakat birden fazla ccedilalgı iccedilin yazılmış konccedilertolar da
vardır(Vivaldi - 2 viyolonsel konccedilertosu) Konccedilertolar dinleyicinin en ccedilok tercih ettiği
muumlzik formudur
1322 Senfoni
Orkestra iccedilin sonat formunda yazılmış genellikle doumlrt boumlluumlmden oluşan yapıtlardır
Senfoni uzun bir şiir niteliğindedir4 boumlluumlmluuml olduğundan oldukccedila uzun suumlren senfoniler
vardır Oumlrneğin Beethovenın 9 senfonisi 1 saate yakın bir suumlrede tamamlanır Başta Franz
Liszt Antonin Dvorak ve Bedrich Smetana gibi besteciler senfoniyi tek boumlluumlm halinde ele
15
almışlardır Franz Lisztin ilk kez gerccedilekleştirdiği tek boumlluumlmluuml senfoni formuna senfonik şiir
adı verilir
1323 Uvertuumlr
Giriş muumlziği anlamındadır Genellikle bir suumlitin veya operanın girişinde ccedilalınır
Genellikle kısa tutulan uvertuumlrlerin yanında uzun ve tek başına eser olan uvertuumlrler de vardır
Oumlrneğin Tschaikovskynin 1812 uvertuumlruuml ve Beethovenın ldquoLeonore Uvertuumlruumlrdquo
133 Vokal Formlar
1331 Opera
Solistleri korosu orkestrası kostuumlmuuml sahnesi ışığı ve dramatik oyunu ile muumlziğe
uyarlanmış tiyatrodur Tarihte ilk opera Rinuccinin Dafne operasıdır
1332 Operet
Operanın kuumlccediluumlğuumlne denir
Oratoryo
Dinsel ve kutsal konuların koro ve solistler tarafından orkestra eşliğinde
soumlylenmesidir Dekor kostuumlm ve sahneleme yoktur
134 Polifonik (Ccedilok Sesli) Formlar
1341 Kanon
Kanon taklit temeline dayanır Aynı ezgi iki veya daha ccedilok ses partisi tarafından
birbiri ardından başlayarak tekrarlanır Ccedilember kanonda ses partileri aynı anda
duyulduklarında birbiriyle uyumludur İlk başlayan partiye oumlncuuml yanıt veren partiye artccedilı
denir
1342 Fuumlg
Fuumlg taklit etmek anlamındadır Eserin ana teması farklı tonlarda tekrarlanır Tabi bu
kontrpuan tekniğiyle yapılır Temanın tonu mutlaka ana tonun birinci doumlrduumlncuuml ve beşinci
dereceleriyle ilişkili olmalıdır aksi halde eserin taklit edilmesinde hatalar olabilir Fuumlg
tekniğini mutlaka oumlrnekleri inceleyerek oumlğrenmek gerekir Bachın fuumlgleri bu konu iccedilin
uygun seccedilenektir
16
1343 Fuumlgato
Fuumlg tarzında fakat fuumlg kurallarına uymadan gelişen temalardan oluşur Fuumlgatoda
fuumlguumln sergi boumlluumlmuumlnuumln ardından gelişme boumlluumlmuuml başlar Mozartrsquoın Jupiter Senfonisirsquonin son
boumlluumlmuuml bu tarzda yazılmıştır
1344 Fuumlgetta
Fuumlgetta tam bir fuumlg gelişmesi olmayan kısa fuumlg biccedilimidir
135 Oumlzguumln Formlar
Batı muumlziğinde bilinen 30rsquodan fazla oumlzguumln form tuumlruuml vardır Bunların bilinen belli
başlı birkaccedilı şunlardır
1351 Preluumlt
Uvertuumlr gibi bir giriş parccedilasıdır Ancak oumlzellikle Chopin ve Rachmaninoff gibi
besteciler preluumlt tek başına bir parccedila olarak duumlşuumlnmuumlşlerdir Chopinin 24 preluumlt buna
oumlrnektir
1352 Arya
Arya Latincede şarkı veya melodi kelimesinden gelir Belirli bir kalıp iccedilinde orkestra
eşliğinde soumlz ve muumlziğin birleşmesidir A-B-A formunda yazılır
1353 Bolero
Bolero İspanyol Kastilya ve Andalusiarsquonın milli dansıdır Bu dans tef kastanyet ve
bazen de gitar eşliğinde yapılır Allegretto tempoda ve frac34 luumlk oumllccediluumldedir
1354 Capricco
İtalyanca keccedili anlamına gelir Muumlzikte belli bir planı olmayan serbest doğaccedillama ya
da fantezi tarzı neşeli değişken mizaccedil sergileyen kaprisli karakterdeki bir tuumlruumln adıdır
1355 Etuumlt
Ccedilalgı muumlziğinde karşılaşılan teknik guumlccedilluumlklere hazırlanmak amacıyla bestelenen
alıştırma parccedilalarıdır Oumlğrencilerin tekniğini geliştirmeleri iccedilin bestelenmiştir
1356 Marş
Yuumlruumlmeye eşlik eden ritim oumlğesi guumlccedilluuml ccedilok eski muumlzik tuumlrlerinden biridir Ccedileşitli
amaccedillara youmlnelik yazılan marşlar genel olarak 4 gruba ayrılır Bunlar cenaze marşı ağır
marş hızlı marş ve ccedilok hızlı marştır
17
1357 Vals
Almanca doumlnmek anlamına gelir Uumlccedil zamanlı birinci vuruşu kuvvetli doumlnerek yapılan
Alman dans muumlziğidir
1357 Ballade
Genellikle acı ve huumlzuumln gibi duyguların anlatımında kullanılan ve ccedilok ezgiden oluşan
lirik parccedilalardır
1358 Nocturne
Gece muumlziği demektir Serbest formda yazılır Karakteri huumlzuumlnluuml bazen de canlıdır En
uumlnluuml noktuumlrn bestecisi Chopindir
1359 Romance
Soumlzluuml ve soumlzsuumlz yazılabilir Noktuumlrn ve balad gibi konusu huumlzuumln ve aşktır Serbest
formda yazılır
13510 Serenade
Değişik anlamlarda kullanılır En ccedilok bilinen anlamı sevgilinin penceresinin oumlnuumlnde
soumlylenen doğaccedillama aşk şarkısıdır Genellikle soumlzluuml olur fakat soumlzsuumlz yazılmış serenatlarda
vardır Serbest bir formda yazılır
13511 Rhapsody
Ezgileri ccediloğunlukla halk ezgisi olan ve birccedilok temanın birleşmesinden oluşan serbest
bir muumlzik formudur Lisztin Macar Rapsodilerinin yanında uumlnluuml İngiliz rock grubu Queenin
efsanevi solisti Freddie Mercurynin Bohemian Rhapsodysi de bu forma ccedilok guumlzel bir
oumlrnektir
13512 Fantasie
Serbest formda genellikle doğaccedillama ccedilalınan eserlerdir
14 Ritmik Okuma (Tartım)
Bir muumlzik parccedilasını ritmini uygun olarak nota değerleriyle tekduumlze okumaya ritmik
okuma denir Diğer bir anlamda bona yapma diye adlandırılır (Bona terimi tartım kitabını
yazan yazarın isminden alıntı yapılmıştır)
Notaların seslerini dikkate almadan sadece nota değerlerinin incelenmesine ritmik
portre denir Ritim belirli bir zaman suumlrecinin kullanımını hedefleyen tempo iccedilinde
kesinleşir Ritim aynı zamanda muumlziğin karakterini de belirler
18
Her bestecinin kullandığı ritim kendine oumlzguumlduumlr ve ressamların fırccedila tekniği gibi ayırt
edicidir Genel anlamda formu etkileyen ve oluşturan faktoumlruumln ritim olduğu soumlylenebilir
19
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki muumlzik parccedilalarını ritmine ve nota değerlerine uygun olarak elle usuluumlnuuml
takip ederek tartımlarını yapınız
İşlem Basamakları Oumlneriler
Aşağıdaki birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre
isimleriyle tartımını yapınız
Elle usuumllleri doğru ve kesin hareketlerle
yapınız
Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki sekizlik ve onaltılık notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
UYGULAMA FAALİYETİ
20
Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını
yapınız
Aşağıdaki sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
21
Aşağıdaki ikilik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki sekizlik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
22
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
23
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
24
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
25
Aşağıdaki doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki notaları sekizlik es (sus)leri dikkate alarak oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını
yapınız
Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
26
Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını
yapınız
Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
27
28
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir
1 Birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
2 İkilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluuml ve isimleriyle tartımını yaptınız
mı
3 Sekizlik ve onaltılık notaların tartımını yaptınız mı
4 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
5 İkilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
6 Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
7 İkilik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
8 Doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
9 Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
10 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
11 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
12 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
13 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaların tartımını yaptınız mı
14 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
15 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
16 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
17 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
18 Doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını
yaptınız mı
19 Sekizlik esleri (susları) dikkate alarak tartımını yaptınız mı
20 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız
mı
21 Değişik değerlerdeki sesli notaların tartımını yaptınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz
29
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde
verilen bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
1 ( )Muumlzikal anlatımın en kuumlccediluumlk birimine ldquomotifrdquo denir
2 ( )Esas ezgiye eşlik eden ve devamlı tekrarlanan hareket zincirineldquotemardquodenir
3 ( )Peşrev Tuumlrk muumlziği formlarından soumlzluuml ve guumlfteli formlara verilebilecek en iyi
oumlrnektir
4 ( )Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır
5 ( )Doğadaki herhangi bir olayı veya duyguyu muumlzik diliyle anlatan eserlereldquotasvirrdquo
denir
6 ( )Rondo sonat ve suumlit Batı muumlziğinin senfonik formlarındandır
7 ( )Operanın kuumlccediluumlğuumlne operet denir
8 ( )Vals doumlnerek yapılan Alman dans muumlziğidir
9 ( )Bir bestecinin kullandığı ritim sanatccedilının ayırt edici oumlzelliklerindendir
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
30
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
Bu faliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak
muumlzikte notaları okuyup yazabileceksiniz
Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır
Muumlzik ses genişliklerini araştırınız
Solfej iccedilin gerekli temel kavramları araştırınız
Araştırma işlemleri iccedilin Internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve
yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek solfej ile ilgili oumln bilgi
edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaş veya kurslardan da bilgi edininiz
UYGULAMA FAALİYETİ
2 SES GENİŞLİKLERİ VE SOLFEJ
Muumlzikte kullanılan iki tuumlr ses vardır
İnsan sesi
Enstruumlman sesi(Bu konu ses oluşum uygulamaları moduumlluumlnde işlendi)
İnsan sesi ikiye ayrılır Erkek sesi ve kadın sesi
21 Erkek Sesi
Bas En kalın erkek sesi
Bariton Orta kalınlıkta erkek sesi
Tenor En ince erkek sesi
22 Kadın Sesi
Alto En kalın kadın sesi
Mezzosoprano Orta kalınlıkta kadın sesi
Soprano En ince kadın sesi
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
AMACcedil
ARAŞTIRMA
31
23 Solfeje Giriş
Solfej eğitimimizin şimdiye kadar ki boumlluumlmlerinde temel muumlzik kavramları ve bunlara
oumlrnekleri goumlrduumlk Moduumlluumlmuumlzuumln bu boumlluumlmuumlnde ise ağırlıklı olarak okuma parccedilalarına bol-
bol oumlrnekler vereceğiz
Solfej kısaca lsquookumarsquo demektir Notaları adlarıyla sesleriyle ve suumlreleriyle
okumaya solfej denir
231 Uumlccedil Ses Oumlğretimi
Doumlrtluumlk nota
Yuvarlak kuyruklu ve iccedili doludur Bir vuruşta okunur
İkilik nota
Yuvarlak kuyruklu ve iccedili boştur İki vuruşta okunur
32
232 Doumlrt Ses Oumlğretimi ve Buumlyuumlk İkili Aralığı Kuumlccediluumlk İkili Aralığı
İki ses arasındaki incelik kalınlık ayırımına aralık denir
Aralıkları oumllccedilmek iccedilin kullanılan oumllccedilme birimine perde denir
Batı muumlziğinde kullanılan en kuumlccediluumlk ses aralığına yarım perde denir
İki tane yarım perdeden oluşan ses aralığına tam perde denir
Moderato lsquoOrta hızdarsquo demektir Bir hız terimidir Parccedilanın orta hızda
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Monderato parccedilalarda el orta hızda (
dakikada 108-120) vurulur
Doumlneccedil iki kez okunması istenen notaların başlama yerine ileri doumlneccedil bitme
yerine geri doumlneccedil konulur Doumlneccedillerin arasında kalan notalar iki kere okunur
Parccedila yeni başlamış ise yalnız geri doumlneccedilte kullanılabilir Geri doumlneccedilten başa
doumlnuumlluumlr o boumlluumlm yine iki kere okunur
33
Allegro İtalyanca neşeli anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilabuk
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Allegro parccedilalarda el hızlıca ( dakikada
120-168) vurulur
233 Doumlrt Ses İccedilinde Son Durak Perdesi
Bir notanın altına ya da uumlstuumlne nokta konulursa o nota kısa okunur Bu noktaya da
kısaltma noktası denir
Bir notanın altına ya da uumlstuumlne ccedilizgi konulursa o nota kendi suumlresi iccedilinde uzun ve
yayık okunur Bu ccedilizgiye yayık ccedilizgisi denir
34
234 Beş Ses Oumlğretimi
Andante İtalyanca ağırca anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ağır
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Andante parccedilalarda el ağır hızda (
dakikada 76ndash108) vurulur
235 Altı Ses Oumlğretimi
Uzaktı Notaların uumlstuumlne ya da altına konulan uzatma belirtecine uzaktı denir
35
36
Largo İtalyanca geniş anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilok ağır
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Largo parccedilalarda el ccedilok ağır hızda (
dakikada 40-60) vurulur
236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi
37
Do-Mi-Sol-Do sesleri ile alıştırma
Okuma parccedilası
38
237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması
(Fa-Si Si-Fa)
Okuma parccedilası
238 Dokuz Ses Oumlğretimi
Ccedilizek Dizeğin altına ve uumlstuumlne konulan kuumlccediluumlk ccedilizgilere ccedilizek denir Kalın do
sesi ccedilizeğin uumlzerine kalın si sesi ccedilizeğin altına konulur
39
239 On Ses Oumlğretimi
2310 On Bir Ses Oumlğretimi
40
2311 On İki Ses Oumlğretimi
CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR
41
42
43
UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ
Notaları okuyup yazınız
İşlem Basamakları Oumlneriler
Notaların solfejini yapınız
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını
yapınız
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz
Parccedilaları orta hızda okuyunuz
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma
yapınız
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız
İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz
Perdelere dikkat ediniz
Bunun iccedilin monderato tekniğini
kullanınız
Bunu yaparken notanın perdelerini ve
noktalarını uygun aralıklarla
yerleştiriniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir
Notaların solfejini yaptınız mı
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml
Parccedilaları orta hızda okudunuz mu
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz
45
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen
bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur
2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir
3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir
4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır
5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır
6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı
2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı
3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız
mı
4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne
goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı
notaların tartımını yaptınız mı
9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle
oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı
12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız
mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Yanlış
4- Doğru
5- Doğru
6- Yanlış
7- Doğru
8- Doğru
9- Doğru
OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Doğru
4- Yanlış
5- Doğru
6- Yanlış
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı
İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004
YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995
Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları
İstanbul 2004
Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991
SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004
KAYNAKCcedilA
7
Teslim boumlluumlmuuml (10 8) lik aksak semai usuluuml ile oumllccediluumllmuumlştuumlr
İlk uumlccedil hane peşrevler gibi giriş geccedilki gibi oumlzellikleri yansıtır Doumlrduumlncuuml hane ise
serbest olup melodi ve usul youmlnuumlnden bestecinin isteğine kalmıştır
Peşrev ve saz semailerinin teslim boumlluumlmlerine girilecek yerde bağlantı bazen
makamın guumlccedilluumlsuumlnde bazen de durakta asma kalış olarak yapılır
Saz semaileri fasıl sonlarında ccedilalınabildiği gibi tek saz icralarında da yer alabilir Saz
semaileri ritmik ve serbest bir yapıya sahip olduklarından bestekacircrların daha ccedilok uumlstuumlnde
durdukları bir form olmuştur
123 Tavsir
Bir olayı doğadaki herhangi bir olayı veya bir duyguyu muumlzik diliyle anlatan saz
eserlerine tasvir adı verilir
Ccedilok geniş kapsamlı olmasına rağmen ccedilok az yazılan tasvir tuumlruuml eserlerin usuluuml ritmi
bestekacircrın arzusuna kalmıştır Peşrev ve saz semaileri gibi belirli haneleri yoktur Konunun
durumuna goumlre birden fazla haneleri bulunabilir
124 Medhal
Genellikle bir topluluğun programı başlamadan toplu halde sazların ccedilaldığı kuumlccediluumlk saz
eserlerine medhal adı verilir
Medhallerin hane ve teslim gibi boumlluumlmleri kaideleri yoktur Ccedilalınacak makama
girinceye kadar serbest olarak bestekacircrın duyuşuna goumlre 16 ile 32 oumllccediluumlluumlk boumlluumlmlerde
olabilir
Medhallerin en buumlyuumlk oumlzelliği peşrev ve saz semailerinde bulunan hane ve teslim
kaidelerinin olmaması serbest icra edilmesidir Yine bu iki formdan farkı fasıllardan oumlnce
ccedilalınmamasıdır
Medhal tek bir sazla yapılan taksim formunun derli toplu bir usule uydurulmuş nota
ile ccedilalınan değişik bir şeklinden ibarettirMedhalin tarihccedilesi pek eski değildir Son devir
bestelkacircrları tarafından yazılmış ve benimsenmiştir Guumlnuumlmuumlzde bu form uumlzerinde uğraşan
bestekacircrların başında Prof Dr Sayın Alacirceddin YAVAŞCcedilA gelir
125 Taksim
Tek bir sazla makamların ses dizilerinde dolaşmaya Taksim adı verilir Bu formun
Batı muumlziğinde karşılığı impruvizedir
8
Taksim bir saz eserine veya bir şarkıya başlanılmadan oumlnce icra edilecek makamın
seslerinde guumlzel nağmelerle dolaşmaktır
Taksim yapılırken girilecek makamın guumlccedilluumlsuuml asma kalışı ve durağı oumlzellikle
belirtilir O halde taksim usule uyulmadan icra edilecek eserin makamına usuluumlne uslucircbuna
uygun bir şekilde bir seyir ile durak sesinin bağlantısından oluşur denebilir
Tuumlrk Muumlziğinde bir eserin icrasına geccedilmeden oumlnce taksim yapmak adet olmuştur
Taksim yapmakla meşhur olmuş pek ccedilok saz sanatccedilılarımız vardır Tanburicirc Cemil Bey bu
konuda virtuumloumlz seviyesine ulaşmış bir sanatkacircrdır Guumlnuumlmuumlzde ise tanbucircricirc Necdet YAŞAR
ucircdicirc Cinuccedilen TANRIKORUR ucircdicirc Necati CcedilELİK Neyzen Niyazi SAYIN ve kemenccedilede
İhsan OumlZGEN oumlnde gelen isimlerdir
126 Aranağme
Bazı eserlere başlanırken hemen girişte yalnız sazların ccedilaldığı kuumlccediluumlk bir boumlluumlm
bulunur Buna giriş muumlziği yaygın bir deyimle de aranağme adı verilir
Bir eserin başında olduğu kadar ortasında ve sonunda bulunan aranağmelere de
rastlanır İki kıtalı bir şarkıda eserin ortasında kıtaları arasında bir aranağme bulunabilir
veya hiccedil olmayabilir
Aranağmelerin oumlzelliği eserin ruhuna uygun aynı ritm ve karakterde eseri
tamamlayıcı nitelikte olmasıdır
Eski eserlerin birccediloğunda aranağme bulunmazdı Guumlnuumlmuumlzde ise aranağmesiz pek az
eser şarkı yapılmaktadır
Oumlzellikle son devirlerde yapılan şarkıların her satırında iki guumlfteyi birbirine bağlayan
bir veya birkaccedil oumllccediluumlluumlk muumlzik nağmeleri bulunur Bu tuumlr muumlzik parccedilaları sadece iki cuumlmleyi
birbirine bağlayan nağmelerdir Aranağme değildirler
127 Oyun Havaları
İnsanlarda coşku uyandıran yalnızca sazların ccedilaldığı saz eserlerine oyun havası adı
verilir Tuumlrk Muumlziğinde ritim unsuru oumlnemli olan bir ccedileşittir Kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlş olan
oyun havaları mahalli dans ve oyunlar iccedilin de yazılmıştır
Ccediliftetelli zeybek longa sirto horon hora bar halay koumlccedilekccedile gibi pek ccedilok şekilleri
vardır
128 Kacircr
Eski bestecilerin uumlzerinde oumlnemle durdukları ustalıklarını goumlsterdikleri bir beste
formudur Genellikle peşrevden hemen sonra icra edilir Geniş kapsamlı bir beste tarzı
9
olduğundan buumlnyesinde değişik usuller ccedilokccedila kullanılır Bu usul değişiklikleri esere farklı bir
canlılık kazandırır
Kacircr icrasından sonra beste formu icra edilir Kacircrlar buumlyuumlk usullerle olduğu gibi kuumlccediluumlk
usullerle de oumllccediluumllmuumlş ve bestelenmişlerdir
Beste formundan bir diğer farkı da terennuumlmlerinin serbest oluşlarıdır Eserin baş
kısmında ccediloğunlukla terennuumlm bulunabilir
Kacircr tarzında bestelenmiş eserler bazen uzunluk ve kısalıklarına goumlre değişik isimlerle
anılırlar kacircr kacircrccedile kacircr-i nev kacircr-i natik gibi isimler eserlerin yapısını anlatır
Kacircr genellikle terennuumlmle başlayan geniş kapsamlı bazı usullerin kullanıldığı uzun
eserlere verilen isimdir
Kacircrccedile kacircrdan daha kısa ve oumlzelliklerini daha oumlz anlatım belirten eserlere verilen
isimdir
Kacircr-ı nev değişik usullerin kullanıldığı bir formdur Kacircrdan ccedilok farkı yoktur
Kacircr-ı natık kacircr ve kacircrccedileden usul ve guumlfte youmlnuumlnden hemen ayrıcalik goumlsterir Kacircr-ı
natıkların guumlftelerinin hemen her satırında değişik usullere rastlanılabilir Kacircr-ı natıklar
başladıkları makamın ismi ile anılırlar Rast kacircr-i natik neva kacircr-i natik gibi Kacircr-ı natık
bitişte başladığı makam seslerine doumlnerek karar verir
Her satırda değişik usullere rastlanıldığı gibi her satırda değişik makamlara geccedililmesi
kacircr-ı natıkların oumlzelliğidir Her satır icra edilirken geccedililen makamın ismi belirtilir
Kacircr tuumlruuml eserler guumlnuumlmuumlzde hemen hemen hiccedil yapılmamaktadır Eski bestekacircrlarımız
bu form uumlzerinde titizlikle durmuşlar ve ccedilok guumlzel eserler yapmışlardır
129 Beste
Genellikle beste denilince herhangi bir muumlzik eserini duumlşuumlnuumlruumlz Beste bestelemek
bestekacircr birbirine yakın kelimelerdir
Beste Bir muumlzik eseri
Bestekacircr Bir muumlzik eserini besteleyen muumlzisyen
Bestelemek Bir muumlzik eserini yapmak yazmak
Beste kelimesinin geniş tanımının yukarıda yazıldığı gibi olmasına karşın Tuumlrk
musikisindeki karşılığı yeri daha başkadır
Beste kacircr formundan sonra en geniş kapsamlı muumlzik eseridir
10
Beste doumlrt haneli olarak yapılır Her hane bir mısra demektir Şu halde bestelerin
guumlfteleri doumlrt mısralıdır Her mısranın sonunda terennuumlm adı verilen kelime olarak pek
anlamı olmayan ancak melodi youmlnuumlnden ccedilok guumlzel olan nağmeler bulunur
Peşrevlerde de her hanenin sonunda teslim kısmının bulunduğunu hatırlayalım
Peşrevlerdeki teslim kısmının yerini bestelerde terennuumlmler almıştır diyebiliriz
Terennuumlm Beste formundaki eserlerde mısra sonlarına eklenen anlamlı
anlamsız ancak melodik yapısı olan boumlluumlmlere verilen addır Terennuumlmler hece
kelime veya birkaccedil kelimeden meydana gelebilir
Ye-le-li-la-ta-ne-dil-dir-ten-ni-canım-ruhum-gel serv-i revanım- ruh-i revanım-canım
efendim vs gibi soumlzcuumlkler sıkccedila kullanılır
İkaacirc Bestelerin terennuumlmlerinin ritmik melodilerle yapılarına veya başka bir
ifadeyle bestelerdeki terennuumlmlerin muntazam bir tempo ile yapılmasına ikaacirc
adı verilir Terennuumlmlerde kullanılan hecelerin anlamı pek yoktur
Her hanenin mısranın sonunda ccedilalınan terennuumlm aynıdır Bu nedenle terennuumlmlerin
melodilerinin ccedilok guumlzel olmasına bestekacircrlar oumlzellikle oumlzen goumlsterirler
Terennuumlmlerde kullanılan guumlzel soumlzlerin bazılarının anlamı da vardır Canım ruhum
gibi kelimelerin yanısıra bazı bestekacircrlar ilgi duydukları kişilerin adlarını da terennuumlmlerde
kullanmışlardır Sultanım mihribanım gibi
Doumlrt haneli olan bestelerin birinci mısrasına zeminhane adı verilir Zeminhanelere
eserin makamına ait dizi belirtilerek başlanır Makamın oumlzellikleri goumlsterilerek zemin
hanenin son kısmında terennuumlme geccedililir Terennuumlmuumln bittiği yerde birinci mısranın son
kelimeleri tekrar edilerek durak sesinde karar verilir Bu şekilde birinci mısra yani
zeminhane bitmiş olur
İkinci hane ikinci mısranın okunmasıyla goumlsterilir Ancak soumlzler ikinci mısraya ait
olmakla beraber melodi birinci mısranın tekrarıdır
Demek ki birinci mısra ve guumlfte okunacak tekrar başa doumlnuumllerek aynı melodi ile ikinci
mısra ve terennuumlm icra edilecektir
İkinci haneye nakarathane adı verilir
Uumlccediluumlncuuml mısra meyan adını alır Meyan eserin en oumlnemli boumlluumlmlerinden birini
oluşturur Bu boumlluumlmde ccedileşitli geccedilkiler genişlemeler goumlsterilir Bitiş yine terennuumlmle olur
Doumlrduumlncuuml hane ise yine başa doumlnuumllerek son mısra olarak zeminhanenin melodileri
ile okunur Ayrıca melodisi yoktur Besteler terennuumlm hanelerinin icrasıyla son bulur
11
1210 Semacirci
Tuumlrk musikisinde beste formundan sonra gelen değişik bir beste tarzıdır Semainin
tarifi bu şekilde olmasına rağmen değişik iki tuumlr semai vardır
Ağır Semai
Yuumlruumlk Semai
Ağır Semailer beste formundan hemen sonra fasıllardaki sıraya goumlre yer alırlar
Adından da anlaşıldığı gibi yapısı ağır etkili bir formdur Kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir
Ağır semailerde kullanılan usuller 10 4 luumlk ağır aksak semai 10 8rsquolik Aksak Semai
ve 6 2rsquolik ağır sengin semaidir
Ağır semailer yapı itibariyle beste formunu andırırlar Hane terennuumlm gibi boumlluumlmler
bestede olduğu gibi semailerde de bulunur Ancak kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Kuumlccediluumlk
usullerle yapılmalarından dolayı ağır semailer daima bestelerden sonra ikinci sırayı alırlar
Fasıldaki sıraya goumlre (peşrev beste) formlarından sonra sıralanan ağır semaiden sonra
şarkı formu gelir
Fasıl icrasında şarkılardan sonra tekrar semai formuna doumlnuumlluumlr Ancak bu sıradaki
Semailer ağır semai adını taşımazlar Bu tuumlr semailere yuumlruumlk semai adı verilir
Yuumlruumlk semailer yuumlruumlk semai adı verilen usulle oumllccediluumllmuumlşlerdir Genellikle 6 4rsquo luumlk
bazen de 6 8rsquolik oumllccediluuml ile belirtilir
Yuumlruumlk semailerin yapıları ağır semailere goumlre daha hareketli ve canlıdır Hane ve
terennuumlmler ağır semailerde olduğu gibidir
Yuumlruumlk semai icrasından sonra Saz Semaisi icra edilir Bu şekilde fasıl tamamlanmış
olur Tuumlrk muumlziğinde peşrev kacircr beste ağır semai şarki yuumlruumlk semai ve saz semaisinden
meydana gelen fasıllara takım adı verilir
Tuumlrk muumlziğinde bir makamın kabul edilebilmesi iccedilin bu şekilde bir takım oluşması
şarttır
1211 Şarkı
Tuumlrk muumlziğinde kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllen soumlzluuml terennuumlmsuumlz doumlrt haneli eserlere
Şarkı adı verilir Genellikle doumlrt mısralık guumlftelerden meydana gelen şarkılar doumlrt hane
olarak bestelenir Birinci hane zernin adını alır Bu hane esas makam dizisinin seslerinin
goumlsterildiği boumlluumlm olup şarkılarda giriş boumlluumlmuumlnuuml oluşturur
İkinci hane nakarat adını alır Bu kısımda genellikle yakın makam dizilerine geccedilkiler
bulunur Nakaratların bitiş kısmında adını taşıdığı makam dizisinin sesleri ile karar bulunur
12
Uumlccediluumlncuuml hane meyan adını alır Meyanda esas makam dizilerinde dolaşıldığı kadar
genellikle tiz perdelerde dolaşılır ve geccedilkiler yapılır
Doumlrduumlncuuml hane ise ikinci satır melodisi ile doumlrduumlncuuml satırın okunmasından oluşup
nakarat adını taşır
Şarkılarda Yapı
Şarkıların genellikle doumlrt haneden oluştuğunu yukarıda belirtmiştik Doumlrt mısralı
şarkıların her satırı bir haneyi oluşturur
Her satır ccediloğunlukla birer defa bestelenir İkişer defa okunur Bu satırların sonunda
dolaplar bulunur
Yukarıda da accedilıklandığı gibi ikinci ve doumlrduumlncuuml hanelerin (satırların) besteleri aynıdır
Bazen de her satır veya bazı satırlar ikişer kere bestelenirler Bu durumda ilgili satır
okunur Bitiminde aynı soumlzler yeni bir melodi ile tekrar edilir ve doğrudan bir sonraki satıra
bağlantı yapılarak geccedililir
Klacircsik Tarzda Bestelenmiş Her Satırı Bir Defa Olan Şarkı Formu
Birinci satırda esas makama giriş yapılır Zemin mısrası okunarak sonda dolap
kısmında karar sesine inilir Başa doumlnuumllerek aynı satır tekrarlanır Ancak bu defa sona
gelindiğinde birinci dolap yerine ikinci dolap okunarak ikinci mısraya (satıra) geccedililir
Nakarata geccediliş sesi genellikle guumlccedilluuml sesi ile goumlsterilir
Nakarat ilk satır gibi iki defa tekrar edilir Satır sonundaki dolap hanesinin birinci
boumlluumlmuumlnde guumlccedilluuml sesi ile satırın başına doumlnuumlleceği belirtilir Dolabın ikinci boumlluumlmuuml ise
makamın ana sesleri ile inilen karar sesinin bulunduğu boumlluumlmduumlr Karar sesinin burada
bulunmasının sebebi şarkıların nakarat sonlarında bitmesindendir
Meyan boumlluumlmuumlne geccediliş ise bu durak sesinin goumlsterilmesiyle olur Genellikle tiz
seslerle meyanı yapılan şarkılarda ikinci defa tekrar tiz durak sesinin doumlnuumlş boumlluumlmuumlnde
goumlsterilmesiyle olur İkinci defa meyanın okunmasıyla guumlccedilluuml sesi goumlsterilerek nakarata
geccedililir Doumlrduumlncuuml hane ise ikinci satır melodisinin tekrarıdır Şarkının bitişi nakaratın
sonunda bulunan bitiş sesi (durak) ile olur
Guumlnuumlmuumlzde şarkılar genellikle klasik tarzın dışında serbest bir anlayışla
bestelenmektedir Bu tarz şarkılara fantezi eserler adı verilmektedir
Zemin hanesi bir defa bestelendiği gibi iki ayrı melodi ile iki defa bestelenebilir Veya
yalnızca meyan kısmı iki defa bestelenmiş şarkılar da bulunmaktadır
Şarkı formu ccedilok işlenmiş ve en sevilen beste tarzıdır Kuumlccediluumlk usullerle yazılmış
olmalarına karşılık serbest usulsuumlz boumlluumlmleri olan şarkılar da ccediloktur
13
Şarkılarda Usul
Şarkılar daima kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Her ne kadar 15 zamanlıya kadar kuumlccediluumlk
usuller varsa da şarkılar ccediloğunlukla 10 zamanlıya kadar olan usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir
Şarkılar kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllduumlğuuml iccedilin Beste ve Semailere oranla etkileri daha
başkadır Usullerinin kuumlccediluumlk olmaları gereği daha ritmik ve hareketli bir yapıya sahip
olmalarının yanı sıra beste ve semailer kadar ağırbaşlı hatta onlardan daha ağır yapılı
şarkılara rastlanır
1212 Gazel
Saz muumlziğindeki taksimin insan sesi ve soumlzle yapılanıdır Herhangi bir usule bağlı
değildir Serbest okunur 2-4 veya daha fazla mısrayı belli bir makam anlayışı iccedilinde
melodilerle soumlyleyerek sesle taksim etmektir
Oumlnceden hazırlık yapılmadan sanatccedilının o anki ilhamına bağlıdır Buna ldquoirticalrdquo de
denir Guumlfteden ayrı olarak lsquorsquoof lsquorsquo lsquorsquoamanrsquorsquo lsquorsquomedetrsquorsquo lsquorsquoeyrsquorsquo gibi uumlnlemler de ilave edilebilir
fakat bunların fazlası hoş karşılanmaz Gazel başlı başına yapılabildiği gibi şarkının arasına
da konulabilir Soumlzler genellikle gazel tarzından seccedililebildiği gibi başka bir tarzdan da
alınabilir
1213 Koumlccedilekccedileler
Genellikle aynı makamda yuumlruumlk hareketli şarkı ve tuumlrkuumllerin uzun aranağmelerle
birbirine bağlanmasından meydana gelmiş aynı zamanda ccedilengi ve koumlccedilek takımlarının oyun
oynamaları iccedilin duumlzenlenmiş bir muumlzik tuumlruumlduumlr Koumlccedileklerde şarkılar ve tuumlrkuumller genellikle
kendi yapıları ile kullanılmıştır
1214 Tuumlrkuuml
Şehir dışındaki koumly ve kasabalarda oturan halkın bağlama cura divan sazı zurna
davul darbuka kaval kemenccedile kabak kemane vs Gibi muumlzik aletleriyle ccedilalıp soumlyledikleri
kendine has youmlresel oumlzelliklere sahip olan soumlzluuml muumlziktir Anonimdir (Bestecisi ve yazarı
belli olmayan halkın malı) Soumlzler halk edebiyatından alınmış olup edebi değer taşıyan hece
vezni ile yazılmış şiirlerdir
13 Batı Muumlziği Formları
Batı muumlziği formlarını 5 ana başlık altınca inceleyebiliriz
Buumlyuumlk formlar
Senfonik formlar
Vokal formlar
Polifonik formlar
Oumlzguumln formlar
14
131 Buumlyuumlk Formlar
1311 Sonat
İlk kez CPE BACH tarafından temelleri atılan ve en oumlnemli formdur Senfoniler
quartetler ve quintetler hep sonat formunda yazılır Sonat formu gelişimi iccedilinde farklılık
goumlstermiştir Beethoven ve Haydn doumlneminde iyice oturan sonat formu Chopin ile birlikte
değişime uğramıştır Genellikle solo sonatlar meşhurdur Oumlrneğin Beethoven yazdığı 32
piyano sonatıyla bu formun ustalarındandır Ayrıca Haydn Chopin gibi besteciler de guumlzel
sonatlar yaratmışlardır
1312 Rondo
Adından da anlaşılacağı gibi bir boumlluumlmuumln suumlrekli tekrarlanmasıyla oluşur Oumlrneğin A
B ve A boumlluumlmlerinden oluşan bir esere yeni bir C boumlluumlmuuml eklenmesi ve tekrar başa yani A B
A boumlluumlmuumlne doumlnuumllmesiyle kuumlccediluumlk rondo formu oluşur A B A C A B A D E A B A buumlyuumlk
rondo formuna oumlrnek olabilir Klasik doumlnemde sonatların son boumlluumlmlerinde kullanılmıştır
1313 Varyasyon
Tema ve ccedileşitlerinden oluşan bu form aslında ağır tempolu dans şarkıların tekrarı
sırasında yapılan kuumlccediluumlk değişikliklerden doğmuştur Varyasyon formunun temeli 4-8
oumllccediluumlden oluşur
1314 Suumlit
Saz muumlziği alanında en eski biccedilimlerden biri olan suumlit şarkı biccediliminde 4-6
boumlluumlmlerden meydana gelmiş bir sıra danstır Sonat ve senfonilerin atası sayılır
132 Senfonik Formlar
1321 Konccedilerto
Konccedilerto genellikle solo bir ccedilalgıya bir oda orkestrasının veya bir senfoni
orkestrasının eşlik etmesiyle gerccedilekleşir Solo ccedilalgı tuumlm teknik zorlukların uumlstesinden
gelebilecek bir kişi tarafından ccedilalınır Solo ccedilalgıya orkestra eşlik eder Genellikle tek bir
ccedilalgı iccedilin yazılan konccedilertolar vardır fakat birden fazla ccedilalgı iccedilin yazılmış konccedilertolar da
vardır(Vivaldi - 2 viyolonsel konccedilertosu) Konccedilertolar dinleyicinin en ccedilok tercih ettiği
muumlzik formudur
1322 Senfoni
Orkestra iccedilin sonat formunda yazılmış genellikle doumlrt boumlluumlmden oluşan yapıtlardır
Senfoni uzun bir şiir niteliğindedir4 boumlluumlmluuml olduğundan oldukccedila uzun suumlren senfoniler
vardır Oumlrneğin Beethovenın 9 senfonisi 1 saate yakın bir suumlrede tamamlanır Başta Franz
Liszt Antonin Dvorak ve Bedrich Smetana gibi besteciler senfoniyi tek boumlluumlm halinde ele
15
almışlardır Franz Lisztin ilk kez gerccedilekleştirdiği tek boumlluumlmluuml senfoni formuna senfonik şiir
adı verilir
1323 Uvertuumlr
Giriş muumlziği anlamındadır Genellikle bir suumlitin veya operanın girişinde ccedilalınır
Genellikle kısa tutulan uvertuumlrlerin yanında uzun ve tek başına eser olan uvertuumlrler de vardır
Oumlrneğin Tschaikovskynin 1812 uvertuumlruuml ve Beethovenın ldquoLeonore Uvertuumlruumlrdquo
133 Vokal Formlar
1331 Opera
Solistleri korosu orkestrası kostuumlmuuml sahnesi ışığı ve dramatik oyunu ile muumlziğe
uyarlanmış tiyatrodur Tarihte ilk opera Rinuccinin Dafne operasıdır
1332 Operet
Operanın kuumlccediluumlğuumlne denir
Oratoryo
Dinsel ve kutsal konuların koro ve solistler tarafından orkestra eşliğinde
soumlylenmesidir Dekor kostuumlm ve sahneleme yoktur
134 Polifonik (Ccedilok Sesli) Formlar
1341 Kanon
Kanon taklit temeline dayanır Aynı ezgi iki veya daha ccedilok ses partisi tarafından
birbiri ardından başlayarak tekrarlanır Ccedilember kanonda ses partileri aynı anda
duyulduklarında birbiriyle uyumludur İlk başlayan partiye oumlncuuml yanıt veren partiye artccedilı
denir
1342 Fuumlg
Fuumlg taklit etmek anlamındadır Eserin ana teması farklı tonlarda tekrarlanır Tabi bu
kontrpuan tekniğiyle yapılır Temanın tonu mutlaka ana tonun birinci doumlrduumlncuuml ve beşinci
dereceleriyle ilişkili olmalıdır aksi halde eserin taklit edilmesinde hatalar olabilir Fuumlg
tekniğini mutlaka oumlrnekleri inceleyerek oumlğrenmek gerekir Bachın fuumlgleri bu konu iccedilin
uygun seccedilenektir
16
1343 Fuumlgato
Fuumlg tarzında fakat fuumlg kurallarına uymadan gelişen temalardan oluşur Fuumlgatoda
fuumlguumln sergi boumlluumlmuumlnuumln ardından gelişme boumlluumlmuuml başlar Mozartrsquoın Jupiter Senfonisirsquonin son
boumlluumlmuuml bu tarzda yazılmıştır
1344 Fuumlgetta
Fuumlgetta tam bir fuumlg gelişmesi olmayan kısa fuumlg biccedilimidir
135 Oumlzguumln Formlar
Batı muumlziğinde bilinen 30rsquodan fazla oumlzguumln form tuumlruuml vardır Bunların bilinen belli
başlı birkaccedilı şunlardır
1351 Preluumlt
Uvertuumlr gibi bir giriş parccedilasıdır Ancak oumlzellikle Chopin ve Rachmaninoff gibi
besteciler preluumlt tek başına bir parccedila olarak duumlşuumlnmuumlşlerdir Chopinin 24 preluumlt buna
oumlrnektir
1352 Arya
Arya Latincede şarkı veya melodi kelimesinden gelir Belirli bir kalıp iccedilinde orkestra
eşliğinde soumlz ve muumlziğin birleşmesidir A-B-A formunda yazılır
1353 Bolero
Bolero İspanyol Kastilya ve Andalusiarsquonın milli dansıdır Bu dans tef kastanyet ve
bazen de gitar eşliğinde yapılır Allegretto tempoda ve frac34 luumlk oumllccediluumldedir
1354 Capricco
İtalyanca keccedili anlamına gelir Muumlzikte belli bir planı olmayan serbest doğaccedillama ya
da fantezi tarzı neşeli değişken mizaccedil sergileyen kaprisli karakterdeki bir tuumlruumln adıdır
1355 Etuumlt
Ccedilalgı muumlziğinde karşılaşılan teknik guumlccedilluumlklere hazırlanmak amacıyla bestelenen
alıştırma parccedilalarıdır Oumlğrencilerin tekniğini geliştirmeleri iccedilin bestelenmiştir
1356 Marş
Yuumlruumlmeye eşlik eden ritim oumlğesi guumlccedilluuml ccedilok eski muumlzik tuumlrlerinden biridir Ccedileşitli
amaccedillara youmlnelik yazılan marşlar genel olarak 4 gruba ayrılır Bunlar cenaze marşı ağır
marş hızlı marş ve ccedilok hızlı marştır
17
1357 Vals
Almanca doumlnmek anlamına gelir Uumlccedil zamanlı birinci vuruşu kuvvetli doumlnerek yapılan
Alman dans muumlziğidir
1357 Ballade
Genellikle acı ve huumlzuumln gibi duyguların anlatımında kullanılan ve ccedilok ezgiden oluşan
lirik parccedilalardır
1358 Nocturne
Gece muumlziği demektir Serbest formda yazılır Karakteri huumlzuumlnluuml bazen de canlıdır En
uumlnluuml noktuumlrn bestecisi Chopindir
1359 Romance
Soumlzluuml ve soumlzsuumlz yazılabilir Noktuumlrn ve balad gibi konusu huumlzuumln ve aşktır Serbest
formda yazılır
13510 Serenade
Değişik anlamlarda kullanılır En ccedilok bilinen anlamı sevgilinin penceresinin oumlnuumlnde
soumlylenen doğaccedillama aşk şarkısıdır Genellikle soumlzluuml olur fakat soumlzsuumlz yazılmış serenatlarda
vardır Serbest bir formda yazılır
13511 Rhapsody
Ezgileri ccediloğunlukla halk ezgisi olan ve birccedilok temanın birleşmesinden oluşan serbest
bir muumlzik formudur Lisztin Macar Rapsodilerinin yanında uumlnluuml İngiliz rock grubu Queenin
efsanevi solisti Freddie Mercurynin Bohemian Rhapsodysi de bu forma ccedilok guumlzel bir
oumlrnektir
13512 Fantasie
Serbest formda genellikle doğaccedillama ccedilalınan eserlerdir
14 Ritmik Okuma (Tartım)
Bir muumlzik parccedilasını ritmini uygun olarak nota değerleriyle tekduumlze okumaya ritmik
okuma denir Diğer bir anlamda bona yapma diye adlandırılır (Bona terimi tartım kitabını
yazan yazarın isminden alıntı yapılmıştır)
Notaların seslerini dikkate almadan sadece nota değerlerinin incelenmesine ritmik
portre denir Ritim belirli bir zaman suumlrecinin kullanımını hedefleyen tempo iccedilinde
kesinleşir Ritim aynı zamanda muumlziğin karakterini de belirler
18
Her bestecinin kullandığı ritim kendine oumlzguumlduumlr ve ressamların fırccedila tekniği gibi ayırt
edicidir Genel anlamda formu etkileyen ve oluşturan faktoumlruumln ritim olduğu soumlylenebilir
19
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki muumlzik parccedilalarını ritmine ve nota değerlerine uygun olarak elle usuluumlnuuml
takip ederek tartımlarını yapınız
İşlem Basamakları Oumlneriler
Aşağıdaki birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre
isimleriyle tartımını yapınız
Elle usuumllleri doğru ve kesin hareketlerle
yapınız
Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki sekizlik ve onaltılık notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
UYGULAMA FAALİYETİ
20
Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını
yapınız
Aşağıdaki sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
21
Aşağıdaki ikilik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki sekizlik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
22
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
23
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
24
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
25
Aşağıdaki doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki notaları sekizlik es (sus)leri dikkate alarak oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını
yapınız
Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
26
Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını
yapınız
Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
27
28
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir
1 Birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
2 İkilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluuml ve isimleriyle tartımını yaptınız
mı
3 Sekizlik ve onaltılık notaların tartımını yaptınız mı
4 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
5 İkilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
6 Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
7 İkilik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
8 Doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
9 Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
10 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
11 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
12 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
13 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaların tartımını yaptınız mı
14 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
15 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
16 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
17 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
18 Doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını
yaptınız mı
19 Sekizlik esleri (susları) dikkate alarak tartımını yaptınız mı
20 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız
mı
21 Değişik değerlerdeki sesli notaların tartımını yaptınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz
29
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde
verilen bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
1 ( )Muumlzikal anlatımın en kuumlccediluumlk birimine ldquomotifrdquo denir
2 ( )Esas ezgiye eşlik eden ve devamlı tekrarlanan hareket zincirineldquotemardquodenir
3 ( )Peşrev Tuumlrk muumlziği formlarından soumlzluuml ve guumlfteli formlara verilebilecek en iyi
oumlrnektir
4 ( )Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır
5 ( )Doğadaki herhangi bir olayı veya duyguyu muumlzik diliyle anlatan eserlereldquotasvirrdquo
denir
6 ( )Rondo sonat ve suumlit Batı muumlziğinin senfonik formlarındandır
7 ( )Operanın kuumlccediluumlğuumlne operet denir
8 ( )Vals doumlnerek yapılan Alman dans muumlziğidir
9 ( )Bir bestecinin kullandığı ritim sanatccedilının ayırt edici oumlzelliklerindendir
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
30
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
Bu faliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak
muumlzikte notaları okuyup yazabileceksiniz
Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır
Muumlzik ses genişliklerini araştırınız
Solfej iccedilin gerekli temel kavramları araştırınız
Araştırma işlemleri iccedilin Internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve
yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek solfej ile ilgili oumln bilgi
edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaş veya kurslardan da bilgi edininiz
UYGULAMA FAALİYETİ
2 SES GENİŞLİKLERİ VE SOLFEJ
Muumlzikte kullanılan iki tuumlr ses vardır
İnsan sesi
Enstruumlman sesi(Bu konu ses oluşum uygulamaları moduumlluumlnde işlendi)
İnsan sesi ikiye ayrılır Erkek sesi ve kadın sesi
21 Erkek Sesi
Bas En kalın erkek sesi
Bariton Orta kalınlıkta erkek sesi
Tenor En ince erkek sesi
22 Kadın Sesi
Alto En kalın kadın sesi
Mezzosoprano Orta kalınlıkta kadın sesi
Soprano En ince kadın sesi
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
AMACcedil
ARAŞTIRMA
31
23 Solfeje Giriş
Solfej eğitimimizin şimdiye kadar ki boumlluumlmlerinde temel muumlzik kavramları ve bunlara
oumlrnekleri goumlrduumlk Moduumlluumlmuumlzuumln bu boumlluumlmuumlnde ise ağırlıklı olarak okuma parccedilalarına bol-
bol oumlrnekler vereceğiz
Solfej kısaca lsquookumarsquo demektir Notaları adlarıyla sesleriyle ve suumlreleriyle
okumaya solfej denir
231 Uumlccedil Ses Oumlğretimi
Doumlrtluumlk nota
Yuvarlak kuyruklu ve iccedili doludur Bir vuruşta okunur
İkilik nota
Yuvarlak kuyruklu ve iccedili boştur İki vuruşta okunur
32
232 Doumlrt Ses Oumlğretimi ve Buumlyuumlk İkili Aralığı Kuumlccediluumlk İkili Aralığı
İki ses arasındaki incelik kalınlık ayırımına aralık denir
Aralıkları oumllccedilmek iccedilin kullanılan oumllccedilme birimine perde denir
Batı muumlziğinde kullanılan en kuumlccediluumlk ses aralığına yarım perde denir
İki tane yarım perdeden oluşan ses aralığına tam perde denir
Moderato lsquoOrta hızdarsquo demektir Bir hız terimidir Parccedilanın orta hızda
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Monderato parccedilalarda el orta hızda (
dakikada 108-120) vurulur
Doumlneccedil iki kez okunması istenen notaların başlama yerine ileri doumlneccedil bitme
yerine geri doumlneccedil konulur Doumlneccedillerin arasında kalan notalar iki kere okunur
Parccedila yeni başlamış ise yalnız geri doumlneccedilte kullanılabilir Geri doumlneccedilten başa
doumlnuumlluumlr o boumlluumlm yine iki kere okunur
33
Allegro İtalyanca neşeli anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilabuk
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Allegro parccedilalarda el hızlıca ( dakikada
120-168) vurulur
233 Doumlrt Ses İccedilinde Son Durak Perdesi
Bir notanın altına ya da uumlstuumlne nokta konulursa o nota kısa okunur Bu noktaya da
kısaltma noktası denir
Bir notanın altına ya da uumlstuumlne ccedilizgi konulursa o nota kendi suumlresi iccedilinde uzun ve
yayık okunur Bu ccedilizgiye yayık ccedilizgisi denir
34
234 Beş Ses Oumlğretimi
Andante İtalyanca ağırca anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ağır
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Andante parccedilalarda el ağır hızda (
dakikada 76ndash108) vurulur
235 Altı Ses Oumlğretimi
Uzaktı Notaların uumlstuumlne ya da altına konulan uzatma belirtecine uzaktı denir
35
36
Largo İtalyanca geniş anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilok ağır
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Largo parccedilalarda el ccedilok ağır hızda (
dakikada 40-60) vurulur
236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi
37
Do-Mi-Sol-Do sesleri ile alıştırma
Okuma parccedilası
38
237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması
(Fa-Si Si-Fa)
Okuma parccedilası
238 Dokuz Ses Oumlğretimi
Ccedilizek Dizeğin altına ve uumlstuumlne konulan kuumlccediluumlk ccedilizgilere ccedilizek denir Kalın do
sesi ccedilizeğin uumlzerine kalın si sesi ccedilizeğin altına konulur
39
239 On Ses Oumlğretimi
2310 On Bir Ses Oumlğretimi
40
2311 On İki Ses Oumlğretimi
CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR
41
42
43
UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ
Notaları okuyup yazınız
İşlem Basamakları Oumlneriler
Notaların solfejini yapınız
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını
yapınız
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz
Parccedilaları orta hızda okuyunuz
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma
yapınız
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız
İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz
Perdelere dikkat ediniz
Bunun iccedilin monderato tekniğini
kullanınız
Bunu yaparken notanın perdelerini ve
noktalarını uygun aralıklarla
yerleştiriniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir
Notaların solfejini yaptınız mı
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml
Parccedilaları orta hızda okudunuz mu
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz
45
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen
bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur
2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir
3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir
4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır
5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır
6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı
2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı
3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız
mı
4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne
goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı
notaların tartımını yaptınız mı
9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle
oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı
12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız
mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Yanlış
4- Doğru
5- Doğru
6- Yanlış
7- Doğru
8- Doğru
9- Doğru
OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Doğru
4- Yanlış
5- Doğru
6- Yanlış
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı
İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004
YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995
Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları
İstanbul 2004
Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991
SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004
KAYNAKCcedilA
8
Taksim bir saz eserine veya bir şarkıya başlanılmadan oumlnce icra edilecek makamın
seslerinde guumlzel nağmelerle dolaşmaktır
Taksim yapılırken girilecek makamın guumlccedilluumlsuuml asma kalışı ve durağı oumlzellikle
belirtilir O halde taksim usule uyulmadan icra edilecek eserin makamına usuluumlne uslucircbuna
uygun bir şekilde bir seyir ile durak sesinin bağlantısından oluşur denebilir
Tuumlrk Muumlziğinde bir eserin icrasına geccedilmeden oumlnce taksim yapmak adet olmuştur
Taksim yapmakla meşhur olmuş pek ccedilok saz sanatccedilılarımız vardır Tanburicirc Cemil Bey bu
konuda virtuumloumlz seviyesine ulaşmış bir sanatkacircrdır Guumlnuumlmuumlzde ise tanbucircricirc Necdet YAŞAR
ucircdicirc Cinuccedilen TANRIKORUR ucircdicirc Necati CcedilELİK Neyzen Niyazi SAYIN ve kemenccedilede
İhsan OumlZGEN oumlnde gelen isimlerdir
126 Aranağme
Bazı eserlere başlanırken hemen girişte yalnız sazların ccedilaldığı kuumlccediluumlk bir boumlluumlm
bulunur Buna giriş muumlziği yaygın bir deyimle de aranağme adı verilir
Bir eserin başında olduğu kadar ortasında ve sonunda bulunan aranağmelere de
rastlanır İki kıtalı bir şarkıda eserin ortasında kıtaları arasında bir aranağme bulunabilir
veya hiccedil olmayabilir
Aranağmelerin oumlzelliği eserin ruhuna uygun aynı ritm ve karakterde eseri
tamamlayıcı nitelikte olmasıdır
Eski eserlerin birccediloğunda aranağme bulunmazdı Guumlnuumlmuumlzde ise aranağmesiz pek az
eser şarkı yapılmaktadır
Oumlzellikle son devirlerde yapılan şarkıların her satırında iki guumlfteyi birbirine bağlayan
bir veya birkaccedil oumllccediluumlluumlk muumlzik nağmeleri bulunur Bu tuumlr muumlzik parccedilaları sadece iki cuumlmleyi
birbirine bağlayan nağmelerdir Aranağme değildirler
127 Oyun Havaları
İnsanlarda coşku uyandıran yalnızca sazların ccedilaldığı saz eserlerine oyun havası adı
verilir Tuumlrk Muumlziğinde ritim unsuru oumlnemli olan bir ccedileşittir Kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlş olan
oyun havaları mahalli dans ve oyunlar iccedilin de yazılmıştır
Ccediliftetelli zeybek longa sirto horon hora bar halay koumlccedilekccedile gibi pek ccedilok şekilleri
vardır
128 Kacircr
Eski bestecilerin uumlzerinde oumlnemle durdukları ustalıklarını goumlsterdikleri bir beste
formudur Genellikle peşrevden hemen sonra icra edilir Geniş kapsamlı bir beste tarzı
9
olduğundan buumlnyesinde değişik usuller ccedilokccedila kullanılır Bu usul değişiklikleri esere farklı bir
canlılık kazandırır
Kacircr icrasından sonra beste formu icra edilir Kacircrlar buumlyuumlk usullerle olduğu gibi kuumlccediluumlk
usullerle de oumllccediluumllmuumlş ve bestelenmişlerdir
Beste formundan bir diğer farkı da terennuumlmlerinin serbest oluşlarıdır Eserin baş
kısmında ccediloğunlukla terennuumlm bulunabilir
Kacircr tarzında bestelenmiş eserler bazen uzunluk ve kısalıklarına goumlre değişik isimlerle
anılırlar kacircr kacircrccedile kacircr-i nev kacircr-i natik gibi isimler eserlerin yapısını anlatır
Kacircr genellikle terennuumlmle başlayan geniş kapsamlı bazı usullerin kullanıldığı uzun
eserlere verilen isimdir
Kacircrccedile kacircrdan daha kısa ve oumlzelliklerini daha oumlz anlatım belirten eserlere verilen
isimdir
Kacircr-ı nev değişik usullerin kullanıldığı bir formdur Kacircrdan ccedilok farkı yoktur
Kacircr-ı natık kacircr ve kacircrccedileden usul ve guumlfte youmlnuumlnden hemen ayrıcalik goumlsterir Kacircr-ı
natıkların guumlftelerinin hemen her satırında değişik usullere rastlanılabilir Kacircr-ı natıklar
başladıkları makamın ismi ile anılırlar Rast kacircr-i natik neva kacircr-i natik gibi Kacircr-ı natık
bitişte başladığı makam seslerine doumlnerek karar verir
Her satırda değişik usullere rastlanıldığı gibi her satırda değişik makamlara geccedililmesi
kacircr-ı natıkların oumlzelliğidir Her satır icra edilirken geccedililen makamın ismi belirtilir
Kacircr tuumlruuml eserler guumlnuumlmuumlzde hemen hemen hiccedil yapılmamaktadır Eski bestekacircrlarımız
bu form uumlzerinde titizlikle durmuşlar ve ccedilok guumlzel eserler yapmışlardır
129 Beste
Genellikle beste denilince herhangi bir muumlzik eserini duumlşuumlnuumlruumlz Beste bestelemek
bestekacircr birbirine yakın kelimelerdir
Beste Bir muumlzik eseri
Bestekacircr Bir muumlzik eserini besteleyen muumlzisyen
Bestelemek Bir muumlzik eserini yapmak yazmak
Beste kelimesinin geniş tanımının yukarıda yazıldığı gibi olmasına karşın Tuumlrk
musikisindeki karşılığı yeri daha başkadır
Beste kacircr formundan sonra en geniş kapsamlı muumlzik eseridir
10
Beste doumlrt haneli olarak yapılır Her hane bir mısra demektir Şu halde bestelerin
guumlfteleri doumlrt mısralıdır Her mısranın sonunda terennuumlm adı verilen kelime olarak pek
anlamı olmayan ancak melodi youmlnuumlnden ccedilok guumlzel olan nağmeler bulunur
Peşrevlerde de her hanenin sonunda teslim kısmının bulunduğunu hatırlayalım
Peşrevlerdeki teslim kısmının yerini bestelerde terennuumlmler almıştır diyebiliriz
Terennuumlm Beste formundaki eserlerde mısra sonlarına eklenen anlamlı
anlamsız ancak melodik yapısı olan boumlluumlmlere verilen addır Terennuumlmler hece
kelime veya birkaccedil kelimeden meydana gelebilir
Ye-le-li-la-ta-ne-dil-dir-ten-ni-canım-ruhum-gel serv-i revanım- ruh-i revanım-canım
efendim vs gibi soumlzcuumlkler sıkccedila kullanılır
İkaacirc Bestelerin terennuumlmlerinin ritmik melodilerle yapılarına veya başka bir
ifadeyle bestelerdeki terennuumlmlerin muntazam bir tempo ile yapılmasına ikaacirc
adı verilir Terennuumlmlerde kullanılan hecelerin anlamı pek yoktur
Her hanenin mısranın sonunda ccedilalınan terennuumlm aynıdır Bu nedenle terennuumlmlerin
melodilerinin ccedilok guumlzel olmasına bestekacircrlar oumlzellikle oumlzen goumlsterirler
Terennuumlmlerde kullanılan guumlzel soumlzlerin bazılarının anlamı da vardır Canım ruhum
gibi kelimelerin yanısıra bazı bestekacircrlar ilgi duydukları kişilerin adlarını da terennuumlmlerde
kullanmışlardır Sultanım mihribanım gibi
Doumlrt haneli olan bestelerin birinci mısrasına zeminhane adı verilir Zeminhanelere
eserin makamına ait dizi belirtilerek başlanır Makamın oumlzellikleri goumlsterilerek zemin
hanenin son kısmında terennuumlme geccedililir Terennuumlmuumln bittiği yerde birinci mısranın son
kelimeleri tekrar edilerek durak sesinde karar verilir Bu şekilde birinci mısra yani
zeminhane bitmiş olur
İkinci hane ikinci mısranın okunmasıyla goumlsterilir Ancak soumlzler ikinci mısraya ait
olmakla beraber melodi birinci mısranın tekrarıdır
Demek ki birinci mısra ve guumlfte okunacak tekrar başa doumlnuumllerek aynı melodi ile ikinci
mısra ve terennuumlm icra edilecektir
İkinci haneye nakarathane adı verilir
Uumlccediluumlncuuml mısra meyan adını alır Meyan eserin en oumlnemli boumlluumlmlerinden birini
oluşturur Bu boumlluumlmde ccedileşitli geccedilkiler genişlemeler goumlsterilir Bitiş yine terennuumlmle olur
Doumlrduumlncuuml hane ise yine başa doumlnuumllerek son mısra olarak zeminhanenin melodileri
ile okunur Ayrıca melodisi yoktur Besteler terennuumlm hanelerinin icrasıyla son bulur
11
1210 Semacirci
Tuumlrk musikisinde beste formundan sonra gelen değişik bir beste tarzıdır Semainin
tarifi bu şekilde olmasına rağmen değişik iki tuumlr semai vardır
Ağır Semai
Yuumlruumlk Semai
Ağır Semailer beste formundan hemen sonra fasıllardaki sıraya goumlre yer alırlar
Adından da anlaşıldığı gibi yapısı ağır etkili bir formdur Kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir
Ağır semailerde kullanılan usuller 10 4 luumlk ağır aksak semai 10 8rsquolik Aksak Semai
ve 6 2rsquolik ağır sengin semaidir
Ağır semailer yapı itibariyle beste formunu andırırlar Hane terennuumlm gibi boumlluumlmler
bestede olduğu gibi semailerde de bulunur Ancak kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Kuumlccediluumlk
usullerle yapılmalarından dolayı ağır semailer daima bestelerden sonra ikinci sırayı alırlar
Fasıldaki sıraya goumlre (peşrev beste) formlarından sonra sıralanan ağır semaiden sonra
şarkı formu gelir
Fasıl icrasında şarkılardan sonra tekrar semai formuna doumlnuumlluumlr Ancak bu sıradaki
Semailer ağır semai adını taşımazlar Bu tuumlr semailere yuumlruumlk semai adı verilir
Yuumlruumlk semailer yuumlruumlk semai adı verilen usulle oumllccediluumllmuumlşlerdir Genellikle 6 4rsquo luumlk
bazen de 6 8rsquolik oumllccediluuml ile belirtilir
Yuumlruumlk semailerin yapıları ağır semailere goumlre daha hareketli ve canlıdır Hane ve
terennuumlmler ağır semailerde olduğu gibidir
Yuumlruumlk semai icrasından sonra Saz Semaisi icra edilir Bu şekilde fasıl tamamlanmış
olur Tuumlrk muumlziğinde peşrev kacircr beste ağır semai şarki yuumlruumlk semai ve saz semaisinden
meydana gelen fasıllara takım adı verilir
Tuumlrk muumlziğinde bir makamın kabul edilebilmesi iccedilin bu şekilde bir takım oluşması
şarttır
1211 Şarkı
Tuumlrk muumlziğinde kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllen soumlzluuml terennuumlmsuumlz doumlrt haneli eserlere
Şarkı adı verilir Genellikle doumlrt mısralık guumlftelerden meydana gelen şarkılar doumlrt hane
olarak bestelenir Birinci hane zernin adını alır Bu hane esas makam dizisinin seslerinin
goumlsterildiği boumlluumlm olup şarkılarda giriş boumlluumlmuumlnuuml oluşturur
İkinci hane nakarat adını alır Bu kısımda genellikle yakın makam dizilerine geccedilkiler
bulunur Nakaratların bitiş kısmında adını taşıdığı makam dizisinin sesleri ile karar bulunur
12
Uumlccediluumlncuuml hane meyan adını alır Meyanda esas makam dizilerinde dolaşıldığı kadar
genellikle tiz perdelerde dolaşılır ve geccedilkiler yapılır
Doumlrduumlncuuml hane ise ikinci satır melodisi ile doumlrduumlncuuml satırın okunmasından oluşup
nakarat adını taşır
Şarkılarda Yapı
Şarkıların genellikle doumlrt haneden oluştuğunu yukarıda belirtmiştik Doumlrt mısralı
şarkıların her satırı bir haneyi oluşturur
Her satır ccediloğunlukla birer defa bestelenir İkişer defa okunur Bu satırların sonunda
dolaplar bulunur
Yukarıda da accedilıklandığı gibi ikinci ve doumlrduumlncuuml hanelerin (satırların) besteleri aynıdır
Bazen de her satır veya bazı satırlar ikişer kere bestelenirler Bu durumda ilgili satır
okunur Bitiminde aynı soumlzler yeni bir melodi ile tekrar edilir ve doğrudan bir sonraki satıra
bağlantı yapılarak geccedililir
Klacircsik Tarzda Bestelenmiş Her Satırı Bir Defa Olan Şarkı Formu
Birinci satırda esas makama giriş yapılır Zemin mısrası okunarak sonda dolap
kısmında karar sesine inilir Başa doumlnuumllerek aynı satır tekrarlanır Ancak bu defa sona
gelindiğinde birinci dolap yerine ikinci dolap okunarak ikinci mısraya (satıra) geccedililir
Nakarata geccediliş sesi genellikle guumlccedilluuml sesi ile goumlsterilir
Nakarat ilk satır gibi iki defa tekrar edilir Satır sonundaki dolap hanesinin birinci
boumlluumlmuumlnde guumlccedilluuml sesi ile satırın başına doumlnuumlleceği belirtilir Dolabın ikinci boumlluumlmuuml ise
makamın ana sesleri ile inilen karar sesinin bulunduğu boumlluumlmduumlr Karar sesinin burada
bulunmasının sebebi şarkıların nakarat sonlarında bitmesindendir
Meyan boumlluumlmuumlne geccediliş ise bu durak sesinin goumlsterilmesiyle olur Genellikle tiz
seslerle meyanı yapılan şarkılarda ikinci defa tekrar tiz durak sesinin doumlnuumlş boumlluumlmuumlnde
goumlsterilmesiyle olur İkinci defa meyanın okunmasıyla guumlccedilluuml sesi goumlsterilerek nakarata
geccedililir Doumlrduumlncuuml hane ise ikinci satır melodisinin tekrarıdır Şarkının bitişi nakaratın
sonunda bulunan bitiş sesi (durak) ile olur
Guumlnuumlmuumlzde şarkılar genellikle klasik tarzın dışında serbest bir anlayışla
bestelenmektedir Bu tarz şarkılara fantezi eserler adı verilmektedir
Zemin hanesi bir defa bestelendiği gibi iki ayrı melodi ile iki defa bestelenebilir Veya
yalnızca meyan kısmı iki defa bestelenmiş şarkılar da bulunmaktadır
Şarkı formu ccedilok işlenmiş ve en sevilen beste tarzıdır Kuumlccediluumlk usullerle yazılmış
olmalarına karşılık serbest usulsuumlz boumlluumlmleri olan şarkılar da ccediloktur
13
Şarkılarda Usul
Şarkılar daima kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Her ne kadar 15 zamanlıya kadar kuumlccediluumlk
usuller varsa da şarkılar ccediloğunlukla 10 zamanlıya kadar olan usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir
Şarkılar kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllduumlğuuml iccedilin Beste ve Semailere oranla etkileri daha
başkadır Usullerinin kuumlccediluumlk olmaları gereği daha ritmik ve hareketli bir yapıya sahip
olmalarının yanı sıra beste ve semailer kadar ağırbaşlı hatta onlardan daha ağır yapılı
şarkılara rastlanır
1212 Gazel
Saz muumlziğindeki taksimin insan sesi ve soumlzle yapılanıdır Herhangi bir usule bağlı
değildir Serbest okunur 2-4 veya daha fazla mısrayı belli bir makam anlayışı iccedilinde
melodilerle soumlyleyerek sesle taksim etmektir
Oumlnceden hazırlık yapılmadan sanatccedilının o anki ilhamına bağlıdır Buna ldquoirticalrdquo de
denir Guumlfteden ayrı olarak lsquorsquoof lsquorsquo lsquorsquoamanrsquorsquo lsquorsquomedetrsquorsquo lsquorsquoeyrsquorsquo gibi uumlnlemler de ilave edilebilir
fakat bunların fazlası hoş karşılanmaz Gazel başlı başına yapılabildiği gibi şarkının arasına
da konulabilir Soumlzler genellikle gazel tarzından seccedililebildiği gibi başka bir tarzdan da
alınabilir
1213 Koumlccedilekccedileler
Genellikle aynı makamda yuumlruumlk hareketli şarkı ve tuumlrkuumllerin uzun aranağmelerle
birbirine bağlanmasından meydana gelmiş aynı zamanda ccedilengi ve koumlccedilek takımlarının oyun
oynamaları iccedilin duumlzenlenmiş bir muumlzik tuumlruumlduumlr Koumlccedileklerde şarkılar ve tuumlrkuumller genellikle
kendi yapıları ile kullanılmıştır
1214 Tuumlrkuuml
Şehir dışındaki koumly ve kasabalarda oturan halkın bağlama cura divan sazı zurna
davul darbuka kaval kemenccedile kabak kemane vs Gibi muumlzik aletleriyle ccedilalıp soumlyledikleri
kendine has youmlresel oumlzelliklere sahip olan soumlzluuml muumlziktir Anonimdir (Bestecisi ve yazarı
belli olmayan halkın malı) Soumlzler halk edebiyatından alınmış olup edebi değer taşıyan hece
vezni ile yazılmış şiirlerdir
13 Batı Muumlziği Formları
Batı muumlziği formlarını 5 ana başlık altınca inceleyebiliriz
Buumlyuumlk formlar
Senfonik formlar
Vokal formlar
Polifonik formlar
Oumlzguumln formlar
14
131 Buumlyuumlk Formlar
1311 Sonat
İlk kez CPE BACH tarafından temelleri atılan ve en oumlnemli formdur Senfoniler
quartetler ve quintetler hep sonat formunda yazılır Sonat formu gelişimi iccedilinde farklılık
goumlstermiştir Beethoven ve Haydn doumlneminde iyice oturan sonat formu Chopin ile birlikte
değişime uğramıştır Genellikle solo sonatlar meşhurdur Oumlrneğin Beethoven yazdığı 32
piyano sonatıyla bu formun ustalarındandır Ayrıca Haydn Chopin gibi besteciler de guumlzel
sonatlar yaratmışlardır
1312 Rondo
Adından da anlaşılacağı gibi bir boumlluumlmuumln suumlrekli tekrarlanmasıyla oluşur Oumlrneğin A
B ve A boumlluumlmlerinden oluşan bir esere yeni bir C boumlluumlmuuml eklenmesi ve tekrar başa yani A B
A boumlluumlmuumlne doumlnuumllmesiyle kuumlccediluumlk rondo formu oluşur A B A C A B A D E A B A buumlyuumlk
rondo formuna oumlrnek olabilir Klasik doumlnemde sonatların son boumlluumlmlerinde kullanılmıştır
1313 Varyasyon
Tema ve ccedileşitlerinden oluşan bu form aslında ağır tempolu dans şarkıların tekrarı
sırasında yapılan kuumlccediluumlk değişikliklerden doğmuştur Varyasyon formunun temeli 4-8
oumllccediluumlden oluşur
1314 Suumlit
Saz muumlziği alanında en eski biccedilimlerden biri olan suumlit şarkı biccediliminde 4-6
boumlluumlmlerden meydana gelmiş bir sıra danstır Sonat ve senfonilerin atası sayılır
132 Senfonik Formlar
1321 Konccedilerto
Konccedilerto genellikle solo bir ccedilalgıya bir oda orkestrasının veya bir senfoni
orkestrasının eşlik etmesiyle gerccedilekleşir Solo ccedilalgı tuumlm teknik zorlukların uumlstesinden
gelebilecek bir kişi tarafından ccedilalınır Solo ccedilalgıya orkestra eşlik eder Genellikle tek bir
ccedilalgı iccedilin yazılan konccedilertolar vardır fakat birden fazla ccedilalgı iccedilin yazılmış konccedilertolar da
vardır(Vivaldi - 2 viyolonsel konccedilertosu) Konccedilertolar dinleyicinin en ccedilok tercih ettiği
muumlzik formudur
1322 Senfoni
Orkestra iccedilin sonat formunda yazılmış genellikle doumlrt boumlluumlmden oluşan yapıtlardır
Senfoni uzun bir şiir niteliğindedir4 boumlluumlmluuml olduğundan oldukccedila uzun suumlren senfoniler
vardır Oumlrneğin Beethovenın 9 senfonisi 1 saate yakın bir suumlrede tamamlanır Başta Franz
Liszt Antonin Dvorak ve Bedrich Smetana gibi besteciler senfoniyi tek boumlluumlm halinde ele
15
almışlardır Franz Lisztin ilk kez gerccedilekleştirdiği tek boumlluumlmluuml senfoni formuna senfonik şiir
adı verilir
1323 Uvertuumlr
Giriş muumlziği anlamındadır Genellikle bir suumlitin veya operanın girişinde ccedilalınır
Genellikle kısa tutulan uvertuumlrlerin yanında uzun ve tek başına eser olan uvertuumlrler de vardır
Oumlrneğin Tschaikovskynin 1812 uvertuumlruuml ve Beethovenın ldquoLeonore Uvertuumlruumlrdquo
133 Vokal Formlar
1331 Opera
Solistleri korosu orkestrası kostuumlmuuml sahnesi ışığı ve dramatik oyunu ile muumlziğe
uyarlanmış tiyatrodur Tarihte ilk opera Rinuccinin Dafne operasıdır
1332 Operet
Operanın kuumlccediluumlğuumlne denir
Oratoryo
Dinsel ve kutsal konuların koro ve solistler tarafından orkestra eşliğinde
soumlylenmesidir Dekor kostuumlm ve sahneleme yoktur
134 Polifonik (Ccedilok Sesli) Formlar
1341 Kanon
Kanon taklit temeline dayanır Aynı ezgi iki veya daha ccedilok ses partisi tarafından
birbiri ardından başlayarak tekrarlanır Ccedilember kanonda ses partileri aynı anda
duyulduklarında birbiriyle uyumludur İlk başlayan partiye oumlncuuml yanıt veren partiye artccedilı
denir
1342 Fuumlg
Fuumlg taklit etmek anlamındadır Eserin ana teması farklı tonlarda tekrarlanır Tabi bu
kontrpuan tekniğiyle yapılır Temanın tonu mutlaka ana tonun birinci doumlrduumlncuuml ve beşinci
dereceleriyle ilişkili olmalıdır aksi halde eserin taklit edilmesinde hatalar olabilir Fuumlg
tekniğini mutlaka oumlrnekleri inceleyerek oumlğrenmek gerekir Bachın fuumlgleri bu konu iccedilin
uygun seccedilenektir
16
1343 Fuumlgato
Fuumlg tarzında fakat fuumlg kurallarına uymadan gelişen temalardan oluşur Fuumlgatoda
fuumlguumln sergi boumlluumlmuumlnuumln ardından gelişme boumlluumlmuuml başlar Mozartrsquoın Jupiter Senfonisirsquonin son
boumlluumlmuuml bu tarzda yazılmıştır
1344 Fuumlgetta
Fuumlgetta tam bir fuumlg gelişmesi olmayan kısa fuumlg biccedilimidir
135 Oumlzguumln Formlar
Batı muumlziğinde bilinen 30rsquodan fazla oumlzguumln form tuumlruuml vardır Bunların bilinen belli
başlı birkaccedilı şunlardır
1351 Preluumlt
Uvertuumlr gibi bir giriş parccedilasıdır Ancak oumlzellikle Chopin ve Rachmaninoff gibi
besteciler preluumlt tek başına bir parccedila olarak duumlşuumlnmuumlşlerdir Chopinin 24 preluumlt buna
oumlrnektir
1352 Arya
Arya Latincede şarkı veya melodi kelimesinden gelir Belirli bir kalıp iccedilinde orkestra
eşliğinde soumlz ve muumlziğin birleşmesidir A-B-A formunda yazılır
1353 Bolero
Bolero İspanyol Kastilya ve Andalusiarsquonın milli dansıdır Bu dans tef kastanyet ve
bazen de gitar eşliğinde yapılır Allegretto tempoda ve frac34 luumlk oumllccediluumldedir
1354 Capricco
İtalyanca keccedili anlamına gelir Muumlzikte belli bir planı olmayan serbest doğaccedillama ya
da fantezi tarzı neşeli değişken mizaccedil sergileyen kaprisli karakterdeki bir tuumlruumln adıdır
1355 Etuumlt
Ccedilalgı muumlziğinde karşılaşılan teknik guumlccedilluumlklere hazırlanmak amacıyla bestelenen
alıştırma parccedilalarıdır Oumlğrencilerin tekniğini geliştirmeleri iccedilin bestelenmiştir
1356 Marş
Yuumlruumlmeye eşlik eden ritim oumlğesi guumlccedilluuml ccedilok eski muumlzik tuumlrlerinden biridir Ccedileşitli
amaccedillara youmlnelik yazılan marşlar genel olarak 4 gruba ayrılır Bunlar cenaze marşı ağır
marş hızlı marş ve ccedilok hızlı marştır
17
1357 Vals
Almanca doumlnmek anlamına gelir Uumlccedil zamanlı birinci vuruşu kuvvetli doumlnerek yapılan
Alman dans muumlziğidir
1357 Ballade
Genellikle acı ve huumlzuumln gibi duyguların anlatımında kullanılan ve ccedilok ezgiden oluşan
lirik parccedilalardır
1358 Nocturne
Gece muumlziği demektir Serbest formda yazılır Karakteri huumlzuumlnluuml bazen de canlıdır En
uumlnluuml noktuumlrn bestecisi Chopindir
1359 Romance
Soumlzluuml ve soumlzsuumlz yazılabilir Noktuumlrn ve balad gibi konusu huumlzuumln ve aşktır Serbest
formda yazılır
13510 Serenade
Değişik anlamlarda kullanılır En ccedilok bilinen anlamı sevgilinin penceresinin oumlnuumlnde
soumlylenen doğaccedillama aşk şarkısıdır Genellikle soumlzluuml olur fakat soumlzsuumlz yazılmış serenatlarda
vardır Serbest bir formda yazılır
13511 Rhapsody
Ezgileri ccediloğunlukla halk ezgisi olan ve birccedilok temanın birleşmesinden oluşan serbest
bir muumlzik formudur Lisztin Macar Rapsodilerinin yanında uumlnluuml İngiliz rock grubu Queenin
efsanevi solisti Freddie Mercurynin Bohemian Rhapsodysi de bu forma ccedilok guumlzel bir
oumlrnektir
13512 Fantasie
Serbest formda genellikle doğaccedillama ccedilalınan eserlerdir
14 Ritmik Okuma (Tartım)
Bir muumlzik parccedilasını ritmini uygun olarak nota değerleriyle tekduumlze okumaya ritmik
okuma denir Diğer bir anlamda bona yapma diye adlandırılır (Bona terimi tartım kitabını
yazan yazarın isminden alıntı yapılmıştır)
Notaların seslerini dikkate almadan sadece nota değerlerinin incelenmesine ritmik
portre denir Ritim belirli bir zaman suumlrecinin kullanımını hedefleyen tempo iccedilinde
kesinleşir Ritim aynı zamanda muumlziğin karakterini de belirler
18
Her bestecinin kullandığı ritim kendine oumlzguumlduumlr ve ressamların fırccedila tekniği gibi ayırt
edicidir Genel anlamda formu etkileyen ve oluşturan faktoumlruumln ritim olduğu soumlylenebilir
19
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki muumlzik parccedilalarını ritmine ve nota değerlerine uygun olarak elle usuluumlnuuml
takip ederek tartımlarını yapınız
İşlem Basamakları Oumlneriler
Aşağıdaki birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre
isimleriyle tartımını yapınız
Elle usuumllleri doğru ve kesin hareketlerle
yapınız
Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki sekizlik ve onaltılık notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
UYGULAMA FAALİYETİ
20
Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını
yapınız
Aşağıdaki sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
21
Aşağıdaki ikilik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki sekizlik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
22
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
23
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
24
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
25
Aşağıdaki doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki notaları sekizlik es (sus)leri dikkate alarak oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını
yapınız
Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
26
Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını
yapınız
Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
27
28
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir
1 Birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
2 İkilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluuml ve isimleriyle tartımını yaptınız
mı
3 Sekizlik ve onaltılık notaların tartımını yaptınız mı
4 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
5 İkilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
6 Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
7 İkilik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
8 Doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
9 Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
10 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
11 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
12 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
13 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaların tartımını yaptınız mı
14 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
15 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
16 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
17 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
18 Doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını
yaptınız mı
19 Sekizlik esleri (susları) dikkate alarak tartımını yaptınız mı
20 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız
mı
21 Değişik değerlerdeki sesli notaların tartımını yaptınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz
29
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde
verilen bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
1 ( )Muumlzikal anlatımın en kuumlccediluumlk birimine ldquomotifrdquo denir
2 ( )Esas ezgiye eşlik eden ve devamlı tekrarlanan hareket zincirineldquotemardquodenir
3 ( )Peşrev Tuumlrk muumlziği formlarından soumlzluuml ve guumlfteli formlara verilebilecek en iyi
oumlrnektir
4 ( )Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır
5 ( )Doğadaki herhangi bir olayı veya duyguyu muumlzik diliyle anlatan eserlereldquotasvirrdquo
denir
6 ( )Rondo sonat ve suumlit Batı muumlziğinin senfonik formlarındandır
7 ( )Operanın kuumlccediluumlğuumlne operet denir
8 ( )Vals doumlnerek yapılan Alman dans muumlziğidir
9 ( )Bir bestecinin kullandığı ritim sanatccedilının ayırt edici oumlzelliklerindendir
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
30
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
Bu faliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak
muumlzikte notaları okuyup yazabileceksiniz
Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır
Muumlzik ses genişliklerini araştırınız
Solfej iccedilin gerekli temel kavramları araştırınız
Araştırma işlemleri iccedilin Internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve
yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek solfej ile ilgili oumln bilgi
edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaş veya kurslardan da bilgi edininiz
UYGULAMA FAALİYETİ
2 SES GENİŞLİKLERİ VE SOLFEJ
Muumlzikte kullanılan iki tuumlr ses vardır
İnsan sesi
Enstruumlman sesi(Bu konu ses oluşum uygulamaları moduumlluumlnde işlendi)
İnsan sesi ikiye ayrılır Erkek sesi ve kadın sesi
21 Erkek Sesi
Bas En kalın erkek sesi
Bariton Orta kalınlıkta erkek sesi
Tenor En ince erkek sesi
22 Kadın Sesi
Alto En kalın kadın sesi
Mezzosoprano Orta kalınlıkta kadın sesi
Soprano En ince kadın sesi
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
AMACcedil
ARAŞTIRMA
31
23 Solfeje Giriş
Solfej eğitimimizin şimdiye kadar ki boumlluumlmlerinde temel muumlzik kavramları ve bunlara
oumlrnekleri goumlrduumlk Moduumlluumlmuumlzuumln bu boumlluumlmuumlnde ise ağırlıklı olarak okuma parccedilalarına bol-
bol oumlrnekler vereceğiz
Solfej kısaca lsquookumarsquo demektir Notaları adlarıyla sesleriyle ve suumlreleriyle
okumaya solfej denir
231 Uumlccedil Ses Oumlğretimi
Doumlrtluumlk nota
Yuvarlak kuyruklu ve iccedili doludur Bir vuruşta okunur
İkilik nota
Yuvarlak kuyruklu ve iccedili boştur İki vuruşta okunur
32
232 Doumlrt Ses Oumlğretimi ve Buumlyuumlk İkili Aralığı Kuumlccediluumlk İkili Aralığı
İki ses arasındaki incelik kalınlık ayırımına aralık denir
Aralıkları oumllccedilmek iccedilin kullanılan oumllccedilme birimine perde denir
Batı muumlziğinde kullanılan en kuumlccediluumlk ses aralığına yarım perde denir
İki tane yarım perdeden oluşan ses aralığına tam perde denir
Moderato lsquoOrta hızdarsquo demektir Bir hız terimidir Parccedilanın orta hızda
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Monderato parccedilalarda el orta hızda (
dakikada 108-120) vurulur
Doumlneccedil iki kez okunması istenen notaların başlama yerine ileri doumlneccedil bitme
yerine geri doumlneccedil konulur Doumlneccedillerin arasında kalan notalar iki kere okunur
Parccedila yeni başlamış ise yalnız geri doumlneccedilte kullanılabilir Geri doumlneccedilten başa
doumlnuumlluumlr o boumlluumlm yine iki kere okunur
33
Allegro İtalyanca neşeli anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilabuk
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Allegro parccedilalarda el hızlıca ( dakikada
120-168) vurulur
233 Doumlrt Ses İccedilinde Son Durak Perdesi
Bir notanın altına ya da uumlstuumlne nokta konulursa o nota kısa okunur Bu noktaya da
kısaltma noktası denir
Bir notanın altına ya da uumlstuumlne ccedilizgi konulursa o nota kendi suumlresi iccedilinde uzun ve
yayık okunur Bu ccedilizgiye yayık ccedilizgisi denir
34
234 Beş Ses Oumlğretimi
Andante İtalyanca ağırca anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ağır
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Andante parccedilalarda el ağır hızda (
dakikada 76ndash108) vurulur
235 Altı Ses Oumlğretimi
Uzaktı Notaların uumlstuumlne ya da altına konulan uzatma belirtecine uzaktı denir
35
36
Largo İtalyanca geniş anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilok ağır
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Largo parccedilalarda el ccedilok ağır hızda (
dakikada 40-60) vurulur
236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi
37
Do-Mi-Sol-Do sesleri ile alıştırma
Okuma parccedilası
38
237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması
(Fa-Si Si-Fa)
Okuma parccedilası
238 Dokuz Ses Oumlğretimi
Ccedilizek Dizeğin altına ve uumlstuumlne konulan kuumlccediluumlk ccedilizgilere ccedilizek denir Kalın do
sesi ccedilizeğin uumlzerine kalın si sesi ccedilizeğin altına konulur
39
239 On Ses Oumlğretimi
2310 On Bir Ses Oumlğretimi
40
2311 On İki Ses Oumlğretimi
CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR
41
42
43
UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ
Notaları okuyup yazınız
İşlem Basamakları Oumlneriler
Notaların solfejini yapınız
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını
yapınız
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz
Parccedilaları orta hızda okuyunuz
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma
yapınız
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız
İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz
Perdelere dikkat ediniz
Bunun iccedilin monderato tekniğini
kullanınız
Bunu yaparken notanın perdelerini ve
noktalarını uygun aralıklarla
yerleştiriniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir
Notaların solfejini yaptınız mı
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml
Parccedilaları orta hızda okudunuz mu
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz
45
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen
bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur
2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir
3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir
4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır
5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır
6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı
2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı
3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız
mı
4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne
goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı
notaların tartımını yaptınız mı
9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle
oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı
12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız
mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Yanlış
4- Doğru
5- Doğru
6- Yanlış
7- Doğru
8- Doğru
9- Doğru
OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Doğru
4- Yanlış
5- Doğru
6- Yanlış
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı
İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004
YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995
Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları
İstanbul 2004
Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991
SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004
KAYNAKCcedilA
9
olduğundan buumlnyesinde değişik usuller ccedilokccedila kullanılır Bu usul değişiklikleri esere farklı bir
canlılık kazandırır
Kacircr icrasından sonra beste formu icra edilir Kacircrlar buumlyuumlk usullerle olduğu gibi kuumlccediluumlk
usullerle de oumllccediluumllmuumlş ve bestelenmişlerdir
Beste formundan bir diğer farkı da terennuumlmlerinin serbest oluşlarıdır Eserin baş
kısmında ccediloğunlukla terennuumlm bulunabilir
Kacircr tarzında bestelenmiş eserler bazen uzunluk ve kısalıklarına goumlre değişik isimlerle
anılırlar kacircr kacircrccedile kacircr-i nev kacircr-i natik gibi isimler eserlerin yapısını anlatır
Kacircr genellikle terennuumlmle başlayan geniş kapsamlı bazı usullerin kullanıldığı uzun
eserlere verilen isimdir
Kacircrccedile kacircrdan daha kısa ve oumlzelliklerini daha oumlz anlatım belirten eserlere verilen
isimdir
Kacircr-ı nev değişik usullerin kullanıldığı bir formdur Kacircrdan ccedilok farkı yoktur
Kacircr-ı natık kacircr ve kacircrccedileden usul ve guumlfte youmlnuumlnden hemen ayrıcalik goumlsterir Kacircr-ı
natıkların guumlftelerinin hemen her satırında değişik usullere rastlanılabilir Kacircr-ı natıklar
başladıkları makamın ismi ile anılırlar Rast kacircr-i natik neva kacircr-i natik gibi Kacircr-ı natık
bitişte başladığı makam seslerine doumlnerek karar verir
Her satırda değişik usullere rastlanıldığı gibi her satırda değişik makamlara geccedililmesi
kacircr-ı natıkların oumlzelliğidir Her satır icra edilirken geccedililen makamın ismi belirtilir
Kacircr tuumlruuml eserler guumlnuumlmuumlzde hemen hemen hiccedil yapılmamaktadır Eski bestekacircrlarımız
bu form uumlzerinde titizlikle durmuşlar ve ccedilok guumlzel eserler yapmışlardır
129 Beste
Genellikle beste denilince herhangi bir muumlzik eserini duumlşuumlnuumlruumlz Beste bestelemek
bestekacircr birbirine yakın kelimelerdir
Beste Bir muumlzik eseri
Bestekacircr Bir muumlzik eserini besteleyen muumlzisyen
Bestelemek Bir muumlzik eserini yapmak yazmak
Beste kelimesinin geniş tanımının yukarıda yazıldığı gibi olmasına karşın Tuumlrk
musikisindeki karşılığı yeri daha başkadır
Beste kacircr formundan sonra en geniş kapsamlı muumlzik eseridir
10
Beste doumlrt haneli olarak yapılır Her hane bir mısra demektir Şu halde bestelerin
guumlfteleri doumlrt mısralıdır Her mısranın sonunda terennuumlm adı verilen kelime olarak pek
anlamı olmayan ancak melodi youmlnuumlnden ccedilok guumlzel olan nağmeler bulunur
Peşrevlerde de her hanenin sonunda teslim kısmının bulunduğunu hatırlayalım
Peşrevlerdeki teslim kısmının yerini bestelerde terennuumlmler almıştır diyebiliriz
Terennuumlm Beste formundaki eserlerde mısra sonlarına eklenen anlamlı
anlamsız ancak melodik yapısı olan boumlluumlmlere verilen addır Terennuumlmler hece
kelime veya birkaccedil kelimeden meydana gelebilir
Ye-le-li-la-ta-ne-dil-dir-ten-ni-canım-ruhum-gel serv-i revanım- ruh-i revanım-canım
efendim vs gibi soumlzcuumlkler sıkccedila kullanılır
İkaacirc Bestelerin terennuumlmlerinin ritmik melodilerle yapılarına veya başka bir
ifadeyle bestelerdeki terennuumlmlerin muntazam bir tempo ile yapılmasına ikaacirc
adı verilir Terennuumlmlerde kullanılan hecelerin anlamı pek yoktur
Her hanenin mısranın sonunda ccedilalınan terennuumlm aynıdır Bu nedenle terennuumlmlerin
melodilerinin ccedilok guumlzel olmasına bestekacircrlar oumlzellikle oumlzen goumlsterirler
Terennuumlmlerde kullanılan guumlzel soumlzlerin bazılarının anlamı da vardır Canım ruhum
gibi kelimelerin yanısıra bazı bestekacircrlar ilgi duydukları kişilerin adlarını da terennuumlmlerde
kullanmışlardır Sultanım mihribanım gibi
Doumlrt haneli olan bestelerin birinci mısrasına zeminhane adı verilir Zeminhanelere
eserin makamına ait dizi belirtilerek başlanır Makamın oumlzellikleri goumlsterilerek zemin
hanenin son kısmında terennuumlme geccedililir Terennuumlmuumln bittiği yerde birinci mısranın son
kelimeleri tekrar edilerek durak sesinde karar verilir Bu şekilde birinci mısra yani
zeminhane bitmiş olur
İkinci hane ikinci mısranın okunmasıyla goumlsterilir Ancak soumlzler ikinci mısraya ait
olmakla beraber melodi birinci mısranın tekrarıdır
Demek ki birinci mısra ve guumlfte okunacak tekrar başa doumlnuumllerek aynı melodi ile ikinci
mısra ve terennuumlm icra edilecektir
İkinci haneye nakarathane adı verilir
Uumlccediluumlncuuml mısra meyan adını alır Meyan eserin en oumlnemli boumlluumlmlerinden birini
oluşturur Bu boumlluumlmde ccedileşitli geccedilkiler genişlemeler goumlsterilir Bitiş yine terennuumlmle olur
Doumlrduumlncuuml hane ise yine başa doumlnuumllerek son mısra olarak zeminhanenin melodileri
ile okunur Ayrıca melodisi yoktur Besteler terennuumlm hanelerinin icrasıyla son bulur
11
1210 Semacirci
Tuumlrk musikisinde beste formundan sonra gelen değişik bir beste tarzıdır Semainin
tarifi bu şekilde olmasına rağmen değişik iki tuumlr semai vardır
Ağır Semai
Yuumlruumlk Semai
Ağır Semailer beste formundan hemen sonra fasıllardaki sıraya goumlre yer alırlar
Adından da anlaşıldığı gibi yapısı ağır etkili bir formdur Kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir
Ağır semailerde kullanılan usuller 10 4 luumlk ağır aksak semai 10 8rsquolik Aksak Semai
ve 6 2rsquolik ağır sengin semaidir
Ağır semailer yapı itibariyle beste formunu andırırlar Hane terennuumlm gibi boumlluumlmler
bestede olduğu gibi semailerde de bulunur Ancak kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Kuumlccediluumlk
usullerle yapılmalarından dolayı ağır semailer daima bestelerden sonra ikinci sırayı alırlar
Fasıldaki sıraya goumlre (peşrev beste) formlarından sonra sıralanan ağır semaiden sonra
şarkı formu gelir
Fasıl icrasında şarkılardan sonra tekrar semai formuna doumlnuumlluumlr Ancak bu sıradaki
Semailer ağır semai adını taşımazlar Bu tuumlr semailere yuumlruumlk semai adı verilir
Yuumlruumlk semailer yuumlruumlk semai adı verilen usulle oumllccediluumllmuumlşlerdir Genellikle 6 4rsquo luumlk
bazen de 6 8rsquolik oumllccediluuml ile belirtilir
Yuumlruumlk semailerin yapıları ağır semailere goumlre daha hareketli ve canlıdır Hane ve
terennuumlmler ağır semailerde olduğu gibidir
Yuumlruumlk semai icrasından sonra Saz Semaisi icra edilir Bu şekilde fasıl tamamlanmış
olur Tuumlrk muumlziğinde peşrev kacircr beste ağır semai şarki yuumlruumlk semai ve saz semaisinden
meydana gelen fasıllara takım adı verilir
Tuumlrk muumlziğinde bir makamın kabul edilebilmesi iccedilin bu şekilde bir takım oluşması
şarttır
1211 Şarkı
Tuumlrk muumlziğinde kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllen soumlzluuml terennuumlmsuumlz doumlrt haneli eserlere
Şarkı adı verilir Genellikle doumlrt mısralık guumlftelerden meydana gelen şarkılar doumlrt hane
olarak bestelenir Birinci hane zernin adını alır Bu hane esas makam dizisinin seslerinin
goumlsterildiği boumlluumlm olup şarkılarda giriş boumlluumlmuumlnuuml oluşturur
İkinci hane nakarat adını alır Bu kısımda genellikle yakın makam dizilerine geccedilkiler
bulunur Nakaratların bitiş kısmında adını taşıdığı makam dizisinin sesleri ile karar bulunur
12
Uumlccediluumlncuuml hane meyan adını alır Meyanda esas makam dizilerinde dolaşıldığı kadar
genellikle tiz perdelerde dolaşılır ve geccedilkiler yapılır
Doumlrduumlncuuml hane ise ikinci satır melodisi ile doumlrduumlncuuml satırın okunmasından oluşup
nakarat adını taşır
Şarkılarda Yapı
Şarkıların genellikle doumlrt haneden oluştuğunu yukarıda belirtmiştik Doumlrt mısralı
şarkıların her satırı bir haneyi oluşturur
Her satır ccediloğunlukla birer defa bestelenir İkişer defa okunur Bu satırların sonunda
dolaplar bulunur
Yukarıda da accedilıklandığı gibi ikinci ve doumlrduumlncuuml hanelerin (satırların) besteleri aynıdır
Bazen de her satır veya bazı satırlar ikişer kere bestelenirler Bu durumda ilgili satır
okunur Bitiminde aynı soumlzler yeni bir melodi ile tekrar edilir ve doğrudan bir sonraki satıra
bağlantı yapılarak geccedililir
Klacircsik Tarzda Bestelenmiş Her Satırı Bir Defa Olan Şarkı Formu
Birinci satırda esas makama giriş yapılır Zemin mısrası okunarak sonda dolap
kısmında karar sesine inilir Başa doumlnuumllerek aynı satır tekrarlanır Ancak bu defa sona
gelindiğinde birinci dolap yerine ikinci dolap okunarak ikinci mısraya (satıra) geccedililir
Nakarata geccediliş sesi genellikle guumlccedilluuml sesi ile goumlsterilir
Nakarat ilk satır gibi iki defa tekrar edilir Satır sonundaki dolap hanesinin birinci
boumlluumlmuumlnde guumlccedilluuml sesi ile satırın başına doumlnuumlleceği belirtilir Dolabın ikinci boumlluumlmuuml ise
makamın ana sesleri ile inilen karar sesinin bulunduğu boumlluumlmduumlr Karar sesinin burada
bulunmasının sebebi şarkıların nakarat sonlarında bitmesindendir
Meyan boumlluumlmuumlne geccediliş ise bu durak sesinin goumlsterilmesiyle olur Genellikle tiz
seslerle meyanı yapılan şarkılarda ikinci defa tekrar tiz durak sesinin doumlnuumlş boumlluumlmuumlnde
goumlsterilmesiyle olur İkinci defa meyanın okunmasıyla guumlccedilluuml sesi goumlsterilerek nakarata
geccedililir Doumlrduumlncuuml hane ise ikinci satır melodisinin tekrarıdır Şarkının bitişi nakaratın
sonunda bulunan bitiş sesi (durak) ile olur
Guumlnuumlmuumlzde şarkılar genellikle klasik tarzın dışında serbest bir anlayışla
bestelenmektedir Bu tarz şarkılara fantezi eserler adı verilmektedir
Zemin hanesi bir defa bestelendiği gibi iki ayrı melodi ile iki defa bestelenebilir Veya
yalnızca meyan kısmı iki defa bestelenmiş şarkılar da bulunmaktadır
Şarkı formu ccedilok işlenmiş ve en sevilen beste tarzıdır Kuumlccediluumlk usullerle yazılmış
olmalarına karşılık serbest usulsuumlz boumlluumlmleri olan şarkılar da ccediloktur
13
Şarkılarda Usul
Şarkılar daima kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Her ne kadar 15 zamanlıya kadar kuumlccediluumlk
usuller varsa da şarkılar ccediloğunlukla 10 zamanlıya kadar olan usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir
Şarkılar kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllduumlğuuml iccedilin Beste ve Semailere oranla etkileri daha
başkadır Usullerinin kuumlccediluumlk olmaları gereği daha ritmik ve hareketli bir yapıya sahip
olmalarının yanı sıra beste ve semailer kadar ağırbaşlı hatta onlardan daha ağır yapılı
şarkılara rastlanır
1212 Gazel
Saz muumlziğindeki taksimin insan sesi ve soumlzle yapılanıdır Herhangi bir usule bağlı
değildir Serbest okunur 2-4 veya daha fazla mısrayı belli bir makam anlayışı iccedilinde
melodilerle soumlyleyerek sesle taksim etmektir
Oumlnceden hazırlık yapılmadan sanatccedilının o anki ilhamına bağlıdır Buna ldquoirticalrdquo de
denir Guumlfteden ayrı olarak lsquorsquoof lsquorsquo lsquorsquoamanrsquorsquo lsquorsquomedetrsquorsquo lsquorsquoeyrsquorsquo gibi uumlnlemler de ilave edilebilir
fakat bunların fazlası hoş karşılanmaz Gazel başlı başına yapılabildiği gibi şarkının arasına
da konulabilir Soumlzler genellikle gazel tarzından seccedililebildiği gibi başka bir tarzdan da
alınabilir
1213 Koumlccedilekccedileler
Genellikle aynı makamda yuumlruumlk hareketli şarkı ve tuumlrkuumllerin uzun aranağmelerle
birbirine bağlanmasından meydana gelmiş aynı zamanda ccedilengi ve koumlccedilek takımlarının oyun
oynamaları iccedilin duumlzenlenmiş bir muumlzik tuumlruumlduumlr Koumlccedileklerde şarkılar ve tuumlrkuumller genellikle
kendi yapıları ile kullanılmıştır
1214 Tuumlrkuuml
Şehir dışındaki koumly ve kasabalarda oturan halkın bağlama cura divan sazı zurna
davul darbuka kaval kemenccedile kabak kemane vs Gibi muumlzik aletleriyle ccedilalıp soumlyledikleri
kendine has youmlresel oumlzelliklere sahip olan soumlzluuml muumlziktir Anonimdir (Bestecisi ve yazarı
belli olmayan halkın malı) Soumlzler halk edebiyatından alınmış olup edebi değer taşıyan hece
vezni ile yazılmış şiirlerdir
13 Batı Muumlziği Formları
Batı muumlziği formlarını 5 ana başlık altınca inceleyebiliriz
Buumlyuumlk formlar
Senfonik formlar
Vokal formlar
Polifonik formlar
Oumlzguumln formlar
14
131 Buumlyuumlk Formlar
1311 Sonat
İlk kez CPE BACH tarafından temelleri atılan ve en oumlnemli formdur Senfoniler
quartetler ve quintetler hep sonat formunda yazılır Sonat formu gelişimi iccedilinde farklılık
goumlstermiştir Beethoven ve Haydn doumlneminde iyice oturan sonat formu Chopin ile birlikte
değişime uğramıştır Genellikle solo sonatlar meşhurdur Oumlrneğin Beethoven yazdığı 32
piyano sonatıyla bu formun ustalarındandır Ayrıca Haydn Chopin gibi besteciler de guumlzel
sonatlar yaratmışlardır
1312 Rondo
Adından da anlaşılacağı gibi bir boumlluumlmuumln suumlrekli tekrarlanmasıyla oluşur Oumlrneğin A
B ve A boumlluumlmlerinden oluşan bir esere yeni bir C boumlluumlmuuml eklenmesi ve tekrar başa yani A B
A boumlluumlmuumlne doumlnuumllmesiyle kuumlccediluumlk rondo formu oluşur A B A C A B A D E A B A buumlyuumlk
rondo formuna oumlrnek olabilir Klasik doumlnemde sonatların son boumlluumlmlerinde kullanılmıştır
1313 Varyasyon
Tema ve ccedileşitlerinden oluşan bu form aslında ağır tempolu dans şarkıların tekrarı
sırasında yapılan kuumlccediluumlk değişikliklerden doğmuştur Varyasyon formunun temeli 4-8
oumllccediluumlden oluşur
1314 Suumlit
Saz muumlziği alanında en eski biccedilimlerden biri olan suumlit şarkı biccediliminde 4-6
boumlluumlmlerden meydana gelmiş bir sıra danstır Sonat ve senfonilerin atası sayılır
132 Senfonik Formlar
1321 Konccedilerto
Konccedilerto genellikle solo bir ccedilalgıya bir oda orkestrasının veya bir senfoni
orkestrasının eşlik etmesiyle gerccedilekleşir Solo ccedilalgı tuumlm teknik zorlukların uumlstesinden
gelebilecek bir kişi tarafından ccedilalınır Solo ccedilalgıya orkestra eşlik eder Genellikle tek bir
ccedilalgı iccedilin yazılan konccedilertolar vardır fakat birden fazla ccedilalgı iccedilin yazılmış konccedilertolar da
vardır(Vivaldi - 2 viyolonsel konccedilertosu) Konccedilertolar dinleyicinin en ccedilok tercih ettiği
muumlzik formudur
1322 Senfoni
Orkestra iccedilin sonat formunda yazılmış genellikle doumlrt boumlluumlmden oluşan yapıtlardır
Senfoni uzun bir şiir niteliğindedir4 boumlluumlmluuml olduğundan oldukccedila uzun suumlren senfoniler
vardır Oumlrneğin Beethovenın 9 senfonisi 1 saate yakın bir suumlrede tamamlanır Başta Franz
Liszt Antonin Dvorak ve Bedrich Smetana gibi besteciler senfoniyi tek boumlluumlm halinde ele
15
almışlardır Franz Lisztin ilk kez gerccedilekleştirdiği tek boumlluumlmluuml senfoni formuna senfonik şiir
adı verilir
1323 Uvertuumlr
Giriş muumlziği anlamındadır Genellikle bir suumlitin veya operanın girişinde ccedilalınır
Genellikle kısa tutulan uvertuumlrlerin yanında uzun ve tek başına eser olan uvertuumlrler de vardır
Oumlrneğin Tschaikovskynin 1812 uvertuumlruuml ve Beethovenın ldquoLeonore Uvertuumlruumlrdquo
133 Vokal Formlar
1331 Opera
Solistleri korosu orkestrası kostuumlmuuml sahnesi ışığı ve dramatik oyunu ile muumlziğe
uyarlanmış tiyatrodur Tarihte ilk opera Rinuccinin Dafne operasıdır
1332 Operet
Operanın kuumlccediluumlğuumlne denir
Oratoryo
Dinsel ve kutsal konuların koro ve solistler tarafından orkestra eşliğinde
soumlylenmesidir Dekor kostuumlm ve sahneleme yoktur
134 Polifonik (Ccedilok Sesli) Formlar
1341 Kanon
Kanon taklit temeline dayanır Aynı ezgi iki veya daha ccedilok ses partisi tarafından
birbiri ardından başlayarak tekrarlanır Ccedilember kanonda ses partileri aynı anda
duyulduklarında birbiriyle uyumludur İlk başlayan partiye oumlncuuml yanıt veren partiye artccedilı
denir
1342 Fuumlg
Fuumlg taklit etmek anlamındadır Eserin ana teması farklı tonlarda tekrarlanır Tabi bu
kontrpuan tekniğiyle yapılır Temanın tonu mutlaka ana tonun birinci doumlrduumlncuuml ve beşinci
dereceleriyle ilişkili olmalıdır aksi halde eserin taklit edilmesinde hatalar olabilir Fuumlg
tekniğini mutlaka oumlrnekleri inceleyerek oumlğrenmek gerekir Bachın fuumlgleri bu konu iccedilin
uygun seccedilenektir
16
1343 Fuumlgato
Fuumlg tarzında fakat fuumlg kurallarına uymadan gelişen temalardan oluşur Fuumlgatoda
fuumlguumln sergi boumlluumlmuumlnuumln ardından gelişme boumlluumlmuuml başlar Mozartrsquoın Jupiter Senfonisirsquonin son
boumlluumlmuuml bu tarzda yazılmıştır
1344 Fuumlgetta
Fuumlgetta tam bir fuumlg gelişmesi olmayan kısa fuumlg biccedilimidir
135 Oumlzguumln Formlar
Batı muumlziğinde bilinen 30rsquodan fazla oumlzguumln form tuumlruuml vardır Bunların bilinen belli
başlı birkaccedilı şunlardır
1351 Preluumlt
Uvertuumlr gibi bir giriş parccedilasıdır Ancak oumlzellikle Chopin ve Rachmaninoff gibi
besteciler preluumlt tek başına bir parccedila olarak duumlşuumlnmuumlşlerdir Chopinin 24 preluumlt buna
oumlrnektir
1352 Arya
Arya Latincede şarkı veya melodi kelimesinden gelir Belirli bir kalıp iccedilinde orkestra
eşliğinde soumlz ve muumlziğin birleşmesidir A-B-A formunda yazılır
1353 Bolero
Bolero İspanyol Kastilya ve Andalusiarsquonın milli dansıdır Bu dans tef kastanyet ve
bazen de gitar eşliğinde yapılır Allegretto tempoda ve frac34 luumlk oumllccediluumldedir
1354 Capricco
İtalyanca keccedili anlamına gelir Muumlzikte belli bir planı olmayan serbest doğaccedillama ya
da fantezi tarzı neşeli değişken mizaccedil sergileyen kaprisli karakterdeki bir tuumlruumln adıdır
1355 Etuumlt
Ccedilalgı muumlziğinde karşılaşılan teknik guumlccedilluumlklere hazırlanmak amacıyla bestelenen
alıştırma parccedilalarıdır Oumlğrencilerin tekniğini geliştirmeleri iccedilin bestelenmiştir
1356 Marş
Yuumlruumlmeye eşlik eden ritim oumlğesi guumlccedilluuml ccedilok eski muumlzik tuumlrlerinden biridir Ccedileşitli
amaccedillara youmlnelik yazılan marşlar genel olarak 4 gruba ayrılır Bunlar cenaze marşı ağır
marş hızlı marş ve ccedilok hızlı marştır
17
1357 Vals
Almanca doumlnmek anlamına gelir Uumlccedil zamanlı birinci vuruşu kuvvetli doumlnerek yapılan
Alman dans muumlziğidir
1357 Ballade
Genellikle acı ve huumlzuumln gibi duyguların anlatımında kullanılan ve ccedilok ezgiden oluşan
lirik parccedilalardır
1358 Nocturne
Gece muumlziği demektir Serbest formda yazılır Karakteri huumlzuumlnluuml bazen de canlıdır En
uumlnluuml noktuumlrn bestecisi Chopindir
1359 Romance
Soumlzluuml ve soumlzsuumlz yazılabilir Noktuumlrn ve balad gibi konusu huumlzuumln ve aşktır Serbest
formda yazılır
13510 Serenade
Değişik anlamlarda kullanılır En ccedilok bilinen anlamı sevgilinin penceresinin oumlnuumlnde
soumlylenen doğaccedillama aşk şarkısıdır Genellikle soumlzluuml olur fakat soumlzsuumlz yazılmış serenatlarda
vardır Serbest bir formda yazılır
13511 Rhapsody
Ezgileri ccediloğunlukla halk ezgisi olan ve birccedilok temanın birleşmesinden oluşan serbest
bir muumlzik formudur Lisztin Macar Rapsodilerinin yanında uumlnluuml İngiliz rock grubu Queenin
efsanevi solisti Freddie Mercurynin Bohemian Rhapsodysi de bu forma ccedilok guumlzel bir
oumlrnektir
13512 Fantasie
Serbest formda genellikle doğaccedillama ccedilalınan eserlerdir
14 Ritmik Okuma (Tartım)
Bir muumlzik parccedilasını ritmini uygun olarak nota değerleriyle tekduumlze okumaya ritmik
okuma denir Diğer bir anlamda bona yapma diye adlandırılır (Bona terimi tartım kitabını
yazan yazarın isminden alıntı yapılmıştır)
Notaların seslerini dikkate almadan sadece nota değerlerinin incelenmesine ritmik
portre denir Ritim belirli bir zaman suumlrecinin kullanımını hedefleyen tempo iccedilinde
kesinleşir Ritim aynı zamanda muumlziğin karakterini de belirler
18
Her bestecinin kullandığı ritim kendine oumlzguumlduumlr ve ressamların fırccedila tekniği gibi ayırt
edicidir Genel anlamda formu etkileyen ve oluşturan faktoumlruumln ritim olduğu soumlylenebilir
19
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki muumlzik parccedilalarını ritmine ve nota değerlerine uygun olarak elle usuluumlnuuml
takip ederek tartımlarını yapınız
İşlem Basamakları Oumlneriler
Aşağıdaki birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre
isimleriyle tartımını yapınız
Elle usuumllleri doğru ve kesin hareketlerle
yapınız
Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki sekizlik ve onaltılık notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
UYGULAMA FAALİYETİ
20
Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını
yapınız
Aşağıdaki sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
21
Aşağıdaki ikilik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki sekizlik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
22
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
23
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
24
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
25
Aşağıdaki doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki notaları sekizlik es (sus)leri dikkate alarak oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını
yapınız
Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
26
Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını
yapınız
Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
27
28
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir
1 Birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
2 İkilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluuml ve isimleriyle tartımını yaptınız
mı
3 Sekizlik ve onaltılık notaların tartımını yaptınız mı
4 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
5 İkilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
6 Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
7 İkilik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
8 Doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
9 Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
10 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
11 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
12 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
13 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaların tartımını yaptınız mı
14 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
15 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
16 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
17 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
18 Doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını
yaptınız mı
19 Sekizlik esleri (susları) dikkate alarak tartımını yaptınız mı
20 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız
mı
21 Değişik değerlerdeki sesli notaların tartımını yaptınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz
29
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde
verilen bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
1 ( )Muumlzikal anlatımın en kuumlccediluumlk birimine ldquomotifrdquo denir
2 ( )Esas ezgiye eşlik eden ve devamlı tekrarlanan hareket zincirineldquotemardquodenir
3 ( )Peşrev Tuumlrk muumlziği formlarından soumlzluuml ve guumlfteli formlara verilebilecek en iyi
oumlrnektir
4 ( )Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır
5 ( )Doğadaki herhangi bir olayı veya duyguyu muumlzik diliyle anlatan eserlereldquotasvirrdquo
denir
6 ( )Rondo sonat ve suumlit Batı muumlziğinin senfonik formlarındandır
7 ( )Operanın kuumlccediluumlğuumlne operet denir
8 ( )Vals doumlnerek yapılan Alman dans muumlziğidir
9 ( )Bir bestecinin kullandığı ritim sanatccedilının ayırt edici oumlzelliklerindendir
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
30
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
Bu faliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak
muumlzikte notaları okuyup yazabileceksiniz
Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır
Muumlzik ses genişliklerini araştırınız
Solfej iccedilin gerekli temel kavramları araştırınız
Araştırma işlemleri iccedilin Internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve
yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek solfej ile ilgili oumln bilgi
edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaş veya kurslardan da bilgi edininiz
UYGULAMA FAALİYETİ
2 SES GENİŞLİKLERİ VE SOLFEJ
Muumlzikte kullanılan iki tuumlr ses vardır
İnsan sesi
Enstruumlman sesi(Bu konu ses oluşum uygulamaları moduumlluumlnde işlendi)
İnsan sesi ikiye ayrılır Erkek sesi ve kadın sesi
21 Erkek Sesi
Bas En kalın erkek sesi
Bariton Orta kalınlıkta erkek sesi
Tenor En ince erkek sesi
22 Kadın Sesi
Alto En kalın kadın sesi
Mezzosoprano Orta kalınlıkta kadın sesi
Soprano En ince kadın sesi
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
AMACcedil
ARAŞTIRMA
31
23 Solfeje Giriş
Solfej eğitimimizin şimdiye kadar ki boumlluumlmlerinde temel muumlzik kavramları ve bunlara
oumlrnekleri goumlrduumlk Moduumlluumlmuumlzuumln bu boumlluumlmuumlnde ise ağırlıklı olarak okuma parccedilalarına bol-
bol oumlrnekler vereceğiz
Solfej kısaca lsquookumarsquo demektir Notaları adlarıyla sesleriyle ve suumlreleriyle
okumaya solfej denir
231 Uumlccedil Ses Oumlğretimi
Doumlrtluumlk nota
Yuvarlak kuyruklu ve iccedili doludur Bir vuruşta okunur
İkilik nota
Yuvarlak kuyruklu ve iccedili boştur İki vuruşta okunur
32
232 Doumlrt Ses Oumlğretimi ve Buumlyuumlk İkili Aralığı Kuumlccediluumlk İkili Aralığı
İki ses arasındaki incelik kalınlık ayırımına aralık denir
Aralıkları oumllccedilmek iccedilin kullanılan oumllccedilme birimine perde denir
Batı muumlziğinde kullanılan en kuumlccediluumlk ses aralığına yarım perde denir
İki tane yarım perdeden oluşan ses aralığına tam perde denir
Moderato lsquoOrta hızdarsquo demektir Bir hız terimidir Parccedilanın orta hızda
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Monderato parccedilalarda el orta hızda (
dakikada 108-120) vurulur
Doumlneccedil iki kez okunması istenen notaların başlama yerine ileri doumlneccedil bitme
yerine geri doumlneccedil konulur Doumlneccedillerin arasında kalan notalar iki kere okunur
Parccedila yeni başlamış ise yalnız geri doumlneccedilte kullanılabilir Geri doumlneccedilten başa
doumlnuumlluumlr o boumlluumlm yine iki kere okunur
33
Allegro İtalyanca neşeli anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilabuk
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Allegro parccedilalarda el hızlıca ( dakikada
120-168) vurulur
233 Doumlrt Ses İccedilinde Son Durak Perdesi
Bir notanın altına ya da uumlstuumlne nokta konulursa o nota kısa okunur Bu noktaya da
kısaltma noktası denir
Bir notanın altına ya da uumlstuumlne ccedilizgi konulursa o nota kendi suumlresi iccedilinde uzun ve
yayık okunur Bu ccedilizgiye yayık ccedilizgisi denir
34
234 Beş Ses Oumlğretimi
Andante İtalyanca ağırca anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ağır
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Andante parccedilalarda el ağır hızda (
dakikada 76ndash108) vurulur
235 Altı Ses Oumlğretimi
Uzaktı Notaların uumlstuumlne ya da altına konulan uzatma belirtecine uzaktı denir
35
36
Largo İtalyanca geniş anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilok ağır
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Largo parccedilalarda el ccedilok ağır hızda (
dakikada 40-60) vurulur
236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi
37
Do-Mi-Sol-Do sesleri ile alıştırma
Okuma parccedilası
38
237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması
(Fa-Si Si-Fa)
Okuma parccedilası
238 Dokuz Ses Oumlğretimi
Ccedilizek Dizeğin altına ve uumlstuumlne konulan kuumlccediluumlk ccedilizgilere ccedilizek denir Kalın do
sesi ccedilizeğin uumlzerine kalın si sesi ccedilizeğin altına konulur
39
239 On Ses Oumlğretimi
2310 On Bir Ses Oumlğretimi
40
2311 On İki Ses Oumlğretimi
CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR
41
42
43
UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ
Notaları okuyup yazınız
İşlem Basamakları Oumlneriler
Notaların solfejini yapınız
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını
yapınız
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz
Parccedilaları orta hızda okuyunuz
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma
yapınız
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız
İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz
Perdelere dikkat ediniz
Bunun iccedilin monderato tekniğini
kullanınız
Bunu yaparken notanın perdelerini ve
noktalarını uygun aralıklarla
yerleştiriniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir
Notaların solfejini yaptınız mı
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml
Parccedilaları orta hızda okudunuz mu
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz
45
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen
bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur
2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir
3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir
4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır
5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır
6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı
2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı
3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız
mı
4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne
goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı
notaların tartımını yaptınız mı
9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle
oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı
12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız
mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Yanlış
4- Doğru
5- Doğru
6- Yanlış
7- Doğru
8- Doğru
9- Doğru
OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Doğru
4- Yanlış
5- Doğru
6- Yanlış
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı
İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004
YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995
Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları
İstanbul 2004
Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991
SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004
KAYNAKCcedilA
10
Beste doumlrt haneli olarak yapılır Her hane bir mısra demektir Şu halde bestelerin
guumlfteleri doumlrt mısralıdır Her mısranın sonunda terennuumlm adı verilen kelime olarak pek
anlamı olmayan ancak melodi youmlnuumlnden ccedilok guumlzel olan nağmeler bulunur
Peşrevlerde de her hanenin sonunda teslim kısmının bulunduğunu hatırlayalım
Peşrevlerdeki teslim kısmının yerini bestelerde terennuumlmler almıştır diyebiliriz
Terennuumlm Beste formundaki eserlerde mısra sonlarına eklenen anlamlı
anlamsız ancak melodik yapısı olan boumlluumlmlere verilen addır Terennuumlmler hece
kelime veya birkaccedil kelimeden meydana gelebilir
Ye-le-li-la-ta-ne-dil-dir-ten-ni-canım-ruhum-gel serv-i revanım- ruh-i revanım-canım
efendim vs gibi soumlzcuumlkler sıkccedila kullanılır
İkaacirc Bestelerin terennuumlmlerinin ritmik melodilerle yapılarına veya başka bir
ifadeyle bestelerdeki terennuumlmlerin muntazam bir tempo ile yapılmasına ikaacirc
adı verilir Terennuumlmlerde kullanılan hecelerin anlamı pek yoktur
Her hanenin mısranın sonunda ccedilalınan terennuumlm aynıdır Bu nedenle terennuumlmlerin
melodilerinin ccedilok guumlzel olmasına bestekacircrlar oumlzellikle oumlzen goumlsterirler
Terennuumlmlerde kullanılan guumlzel soumlzlerin bazılarının anlamı da vardır Canım ruhum
gibi kelimelerin yanısıra bazı bestekacircrlar ilgi duydukları kişilerin adlarını da terennuumlmlerde
kullanmışlardır Sultanım mihribanım gibi
Doumlrt haneli olan bestelerin birinci mısrasına zeminhane adı verilir Zeminhanelere
eserin makamına ait dizi belirtilerek başlanır Makamın oumlzellikleri goumlsterilerek zemin
hanenin son kısmında terennuumlme geccedililir Terennuumlmuumln bittiği yerde birinci mısranın son
kelimeleri tekrar edilerek durak sesinde karar verilir Bu şekilde birinci mısra yani
zeminhane bitmiş olur
İkinci hane ikinci mısranın okunmasıyla goumlsterilir Ancak soumlzler ikinci mısraya ait
olmakla beraber melodi birinci mısranın tekrarıdır
Demek ki birinci mısra ve guumlfte okunacak tekrar başa doumlnuumllerek aynı melodi ile ikinci
mısra ve terennuumlm icra edilecektir
İkinci haneye nakarathane adı verilir
Uumlccediluumlncuuml mısra meyan adını alır Meyan eserin en oumlnemli boumlluumlmlerinden birini
oluşturur Bu boumlluumlmde ccedileşitli geccedilkiler genişlemeler goumlsterilir Bitiş yine terennuumlmle olur
Doumlrduumlncuuml hane ise yine başa doumlnuumllerek son mısra olarak zeminhanenin melodileri
ile okunur Ayrıca melodisi yoktur Besteler terennuumlm hanelerinin icrasıyla son bulur
11
1210 Semacirci
Tuumlrk musikisinde beste formundan sonra gelen değişik bir beste tarzıdır Semainin
tarifi bu şekilde olmasına rağmen değişik iki tuumlr semai vardır
Ağır Semai
Yuumlruumlk Semai
Ağır Semailer beste formundan hemen sonra fasıllardaki sıraya goumlre yer alırlar
Adından da anlaşıldığı gibi yapısı ağır etkili bir formdur Kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir
Ağır semailerde kullanılan usuller 10 4 luumlk ağır aksak semai 10 8rsquolik Aksak Semai
ve 6 2rsquolik ağır sengin semaidir
Ağır semailer yapı itibariyle beste formunu andırırlar Hane terennuumlm gibi boumlluumlmler
bestede olduğu gibi semailerde de bulunur Ancak kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Kuumlccediluumlk
usullerle yapılmalarından dolayı ağır semailer daima bestelerden sonra ikinci sırayı alırlar
Fasıldaki sıraya goumlre (peşrev beste) formlarından sonra sıralanan ağır semaiden sonra
şarkı formu gelir
Fasıl icrasında şarkılardan sonra tekrar semai formuna doumlnuumlluumlr Ancak bu sıradaki
Semailer ağır semai adını taşımazlar Bu tuumlr semailere yuumlruumlk semai adı verilir
Yuumlruumlk semailer yuumlruumlk semai adı verilen usulle oumllccediluumllmuumlşlerdir Genellikle 6 4rsquo luumlk
bazen de 6 8rsquolik oumllccediluuml ile belirtilir
Yuumlruumlk semailerin yapıları ağır semailere goumlre daha hareketli ve canlıdır Hane ve
terennuumlmler ağır semailerde olduğu gibidir
Yuumlruumlk semai icrasından sonra Saz Semaisi icra edilir Bu şekilde fasıl tamamlanmış
olur Tuumlrk muumlziğinde peşrev kacircr beste ağır semai şarki yuumlruumlk semai ve saz semaisinden
meydana gelen fasıllara takım adı verilir
Tuumlrk muumlziğinde bir makamın kabul edilebilmesi iccedilin bu şekilde bir takım oluşması
şarttır
1211 Şarkı
Tuumlrk muumlziğinde kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllen soumlzluuml terennuumlmsuumlz doumlrt haneli eserlere
Şarkı adı verilir Genellikle doumlrt mısralık guumlftelerden meydana gelen şarkılar doumlrt hane
olarak bestelenir Birinci hane zernin adını alır Bu hane esas makam dizisinin seslerinin
goumlsterildiği boumlluumlm olup şarkılarda giriş boumlluumlmuumlnuuml oluşturur
İkinci hane nakarat adını alır Bu kısımda genellikle yakın makam dizilerine geccedilkiler
bulunur Nakaratların bitiş kısmında adını taşıdığı makam dizisinin sesleri ile karar bulunur
12
Uumlccediluumlncuuml hane meyan adını alır Meyanda esas makam dizilerinde dolaşıldığı kadar
genellikle tiz perdelerde dolaşılır ve geccedilkiler yapılır
Doumlrduumlncuuml hane ise ikinci satır melodisi ile doumlrduumlncuuml satırın okunmasından oluşup
nakarat adını taşır
Şarkılarda Yapı
Şarkıların genellikle doumlrt haneden oluştuğunu yukarıda belirtmiştik Doumlrt mısralı
şarkıların her satırı bir haneyi oluşturur
Her satır ccediloğunlukla birer defa bestelenir İkişer defa okunur Bu satırların sonunda
dolaplar bulunur
Yukarıda da accedilıklandığı gibi ikinci ve doumlrduumlncuuml hanelerin (satırların) besteleri aynıdır
Bazen de her satır veya bazı satırlar ikişer kere bestelenirler Bu durumda ilgili satır
okunur Bitiminde aynı soumlzler yeni bir melodi ile tekrar edilir ve doğrudan bir sonraki satıra
bağlantı yapılarak geccedililir
Klacircsik Tarzda Bestelenmiş Her Satırı Bir Defa Olan Şarkı Formu
Birinci satırda esas makama giriş yapılır Zemin mısrası okunarak sonda dolap
kısmında karar sesine inilir Başa doumlnuumllerek aynı satır tekrarlanır Ancak bu defa sona
gelindiğinde birinci dolap yerine ikinci dolap okunarak ikinci mısraya (satıra) geccedililir
Nakarata geccediliş sesi genellikle guumlccedilluuml sesi ile goumlsterilir
Nakarat ilk satır gibi iki defa tekrar edilir Satır sonundaki dolap hanesinin birinci
boumlluumlmuumlnde guumlccedilluuml sesi ile satırın başına doumlnuumlleceği belirtilir Dolabın ikinci boumlluumlmuuml ise
makamın ana sesleri ile inilen karar sesinin bulunduğu boumlluumlmduumlr Karar sesinin burada
bulunmasının sebebi şarkıların nakarat sonlarında bitmesindendir
Meyan boumlluumlmuumlne geccediliş ise bu durak sesinin goumlsterilmesiyle olur Genellikle tiz
seslerle meyanı yapılan şarkılarda ikinci defa tekrar tiz durak sesinin doumlnuumlş boumlluumlmuumlnde
goumlsterilmesiyle olur İkinci defa meyanın okunmasıyla guumlccedilluuml sesi goumlsterilerek nakarata
geccedililir Doumlrduumlncuuml hane ise ikinci satır melodisinin tekrarıdır Şarkının bitişi nakaratın
sonunda bulunan bitiş sesi (durak) ile olur
Guumlnuumlmuumlzde şarkılar genellikle klasik tarzın dışında serbest bir anlayışla
bestelenmektedir Bu tarz şarkılara fantezi eserler adı verilmektedir
Zemin hanesi bir defa bestelendiği gibi iki ayrı melodi ile iki defa bestelenebilir Veya
yalnızca meyan kısmı iki defa bestelenmiş şarkılar da bulunmaktadır
Şarkı formu ccedilok işlenmiş ve en sevilen beste tarzıdır Kuumlccediluumlk usullerle yazılmış
olmalarına karşılık serbest usulsuumlz boumlluumlmleri olan şarkılar da ccediloktur
13
Şarkılarda Usul
Şarkılar daima kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Her ne kadar 15 zamanlıya kadar kuumlccediluumlk
usuller varsa da şarkılar ccediloğunlukla 10 zamanlıya kadar olan usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir
Şarkılar kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllduumlğuuml iccedilin Beste ve Semailere oranla etkileri daha
başkadır Usullerinin kuumlccediluumlk olmaları gereği daha ritmik ve hareketli bir yapıya sahip
olmalarının yanı sıra beste ve semailer kadar ağırbaşlı hatta onlardan daha ağır yapılı
şarkılara rastlanır
1212 Gazel
Saz muumlziğindeki taksimin insan sesi ve soumlzle yapılanıdır Herhangi bir usule bağlı
değildir Serbest okunur 2-4 veya daha fazla mısrayı belli bir makam anlayışı iccedilinde
melodilerle soumlyleyerek sesle taksim etmektir
Oumlnceden hazırlık yapılmadan sanatccedilının o anki ilhamına bağlıdır Buna ldquoirticalrdquo de
denir Guumlfteden ayrı olarak lsquorsquoof lsquorsquo lsquorsquoamanrsquorsquo lsquorsquomedetrsquorsquo lsquorsquoeyrsquorsquo gibi uumlnlemler de ilave edilebilir
fakat bunların fazlası hoş karşılanmaz Gazel başlı başına yapılabildiği gibi şarkının arasına
da konulabilir Soumlzler genellikle gazel tarzından seccedililebildiği gibi başka bir tarzdan da
alınabilir
1213 Koumlccedilekccedileler
Genellikle aynı makamda yuumlruumlk hareketli şarkı ve tuumlrkuumllerin uzun aranağmelerle
birbirine bağlanmasından meydana gelmiş aynı zamanda ccedilengi ve koumlccedilek takımlarının oyun
oynamaları iccedilin duumlzenlenmiş bir muumlzik tuumlruumlduumlr Koumlccedileklerde şarkılar ve tuumlrkuumller genellikle
kendi yapıları ile kullanılmıştır
1214 Tuumlrkuuml
Şehir dışındaki koumly ve kasabalarda oturan halkın bağlama cura divan sazı zurna
davul darbuka kaval kemenccedile kabak kemane vs Gibi muumlzik aletleriyle ccedilalıp soumlyledikleri
kendine has youmlresel oumlzelliklere sahip olan soumlzluuml muumlziktir Anonimdir (Bestecisi ve yazarı
belli olmayan halkın malı) Soumlzler halk edebiyatından alınmış olup edebi değer taşıyan hece
vezni ile yazılmış şiirlerdir
13 Batı Muumlziği Formları
Batı muumlziği formlarını 5 ana başlık altınca inceleyebiliriz
Buumlyuumlk formlar
Senfonik formlar
Vokal formlar
Polifonik formlar
Oumlzguumln formlar
14
131 Buumlyuumlk Formlar
1311 Sonat
İlk kez CPE BACH tarafından temelleri atılan ve en oumlnemli formdur Senfoniler
quartetler ve quintetler hep sonat formunda yazılır Sonat formu gelişimi iccedilinde farklılık
goumlstermiştir Beethoven ve Haydn doumlneminde iyice oturan sonat formu Chopin ile birlikte
değişime uğramıştır Genellikle solo sonatlar meşhurdur Oumlrneğin Beethoven yazdığı 32
piyano sonatıyla bu formun ustalarındandır Ayrıca Haydn Chopin gibi besteciler de guumlzel
sonatlar yaratmışlardır
1312 Rondo
Adından da anlaşılacağı gibi bir boumlluumlmuumln suumlrekli tekrarlanmasıyla oluşur Oumlrneğin A
B ve A boumlluumlmlerinden oluşan bir esere yeni bir C boumlluumlmuuml eklenmesi ve tekrar başa yani A B
A boumlluumlmuumlne doumlnuumllmesiyle kuumlccediluumlk rondo formu oluşur A B A C A B A D E A B A buumlyuumlk
rondo formuna oumlrnek olabilir Klasik doumlnemde sonatların son boumlluumlmlerinde kullanılmıştır
1313 Varyasyon
Tema ve ccedileşitlerinden oluşan bu form aslında ağır tempolu dans şarkıların tekrarı
sırasında yapılan kuumlccediluumlk değişikliklerden doğmuştur Varyasyon formunun temeli 4-8
oumllccediluumlden oluşur
1314 Suumlit
Saz muumlziği alanında en eski biccedilimlerden biri olan suumlit şarkı biccediliminde 4-6
boumlluumlmlerden meydana gelmiş bir sıra danstır Sonat ve senfonilerin atası sayılır
132 Senfonik Formlar
1321 Konccedilerto
Konccedilerto genellikle solo bir ccedilalgıya bir oda orkestrasının veya bir senfoni
orkestrasının eşlik etmesiyle gerccedilekleşir Solo ccedilalgı tuumlm teknik zorlukların uumlstesinden
gelebilecek bir kişi tarafından ccedilalınır Solo ccedilalgıya orkestra eşlik eder Genellikle tek bir
ccedilalgı iccedilin yazılan konccedilertolar vardır fakat birden fazla ccedilalgı iccedilin yazılmış konccedilertolar da
vardır(Vivaldi - 2 viyolonsel konccedilertosu) Konccedilertolar dinleyicinin en ccedilok tercih ettiği
muumlzik formudur
1322 Senfoni
Orkestra iccedilin sonat formunda yazılmış genellikle doumlrt boumlluumlmden oluşan yapıtlardır
Senfoni uzun bir şiir niteliğindedir4 boumlluumlmluuml olduğundan oldukccedila uzun suumlren senfoniler
vardır Oumlrneğin Beethovenın 9 senfonisi 1 saate yakın bir suumlrede tamamlanır Başta Franz
Liszt Antonin Dvorak ve Bedrich Smetana gibi besteciler senfoniyi tek boumlluumlm halinde ele
15
almışlardır Franz Lisztin ilk kez gerccedilekleştirdiği tek boumlluumlmluuml senfoni formuna senfonik şiir
adı verilir
1323 Uvertuumlr
Giriş muumlziği anlamındadır Genellikle bir suumlitin veya operanın girişinde ccedilalınır
Genellikle kısa tutulan uvertuumlrlerin yanında uzun ve tek başına eser olan uvertuumlrler de vardır
Oumlrneğin Tschaikovskynin 1812 uvertuumlruuml ve Beethovenın ldquoLeonore Uvertuumlruumlrdquo
133 Vokal Formlar
1331 Opera
Solistleri korosu orkestrası kostuumlmuuml sahnesi ışığı ve dramatik oyunu ile muumlziğe
uyarlanmış tiyatrodur Tarihte ilk opera Rinuccinin Dafne operasıdır
1332 Operet
Operanın kuumlccediluumlğuumlne denir
Oratoryo
Dinsel ve kutsal konuların koro ve solistler tarafından orkestra eşliğinde
soumlylenmesidir Dekor kostuumlm ve sahneleme yoktur
134 Polifonik (Ccedilok Sesli) Formlar
1341 Kanon
Kanon taklit temeline dayanır Aynı ezgi iki veya daha ccedilok ses partisi tarafından
birbiri ardından başlayarak tekrarlanır Ccedilember kanonda ses partileri aynı anda
duyulduklarında birbiriyle uyumludur İlk başlayan partiye oumlncuuml yanıt veren partiye artccedilı
denir
1342 Fuumlg
Fuumlg taklit etmek anlamındadır Eserin ana teması farklı tonlarda tekrarlanır Tabi bu
kontrpuan tekniğiyle yapılır Temanın tonu mutlaka ana tonun birinci doumlrduumlncuuml ve beşinci
dereceleriyle ilişkili olmalıdır aksi halde eserin taklit edilmesinde hatalar olabilir Fuumlg
tekniğini mutlaka oumlrnekleri inceleyerek oumlğrenmek gerekir Bachın fuumlgleri bu konu iccedilin
uygun seccedilenektir
16
1343 Fuumlgato
Fuumlg tarzında fakat fuumlg kurallarına uymadan gelişen temalardan oluşur Fuumlgatoda
fuumlguumln sergi boumlluumlmuumlnuumln ardından gelişme boumlluumlmuuml başlar Mozartrsquoın Jupiter Senfonisirsquonin son
boumlluumlmuuml bu tarzda yazılmıştır
1344 Fuumlgetta
Fuumlgetta tam bir fuumlg gelişmesi olmayan kısa fuumlg biccedilimidir
135 Oumlzguumln Formlar
Batı muumlziğinde bilinen 30rsquodan fazla oumlzguumln form tuumlruuml vardır Bunların bilinen belli
başlı birkaccedilı şunlardır
1351 Preluumlt
Uvertuumlr gibi bir giriş parccedilasıdır Ancak oumlzellikle Chopin ve Rachmaninoff gibi
besteciler preluumlt tek başına bir parccedila olarak duumlşuumlnmuumlşlerdir Chopinin 24 preluumlt buna
oumlrnektir
1352 Arya
Arya Latincede şarkı veya melodi kelimesinden gelir Belirli bir kalıp iccedilinde orkestra
eşliğinde soumlz ve muumlziğin birleşmesidir A-B-A formunda yazılır
1353 Bolero
Bolero İspanyol Kastilya ve Andalusiarsquonın milli dansıdır Bu dans tef kastanyet ve
bazen de gitar eşliğinde yapılır Allegretto tempoda ve frac34 luumlk oumllccediluumldedir
1354 Capricco
İtalyanca keccedili anlamına gelir Muumlzikte belli bir planı olmayan serbest doğaccedillama ya
da fantezi tarzı neşeli değişken mizaccedil sergileyen kaprisli karakterdeki bir tuumlruumln adıdır
1355 Etuumlt
Ccedilalgı muumlziğinde karşılaşılan teknik guumlccedilluumlklere hazırlanmak amacıyla bestelenen
alıştırma parccedilalarıdır Oumlğrencilerin tekniğini geliştirmeleri iccedilin bestelenmiştir
1356 Marş
Yuumlruumlmeye eşlik eden ritim oumlğesi guumlccedilluuml ccedilok eski muumlzik tuumlrlerinden biridir Ccedileşitli
amaccedillara youmlnelik yazılan marşlar genel olarak 4 gruba ayrılır Bunlar cenaze marşı ağır
marş hızlı marş ve ccedilok hızlı marştır
17
1357 Vals
Almanca doumlnmek anlamına gelir Uumlccedil zamanlı birinci vuruşu kuvvetli doumlnerek yapılan
Alman dans muumlziğidir
1357 Ballade
Genellikle acı ve huumlzuumln gibi duyguların anlatımında kullanılan ve ccedilok ezgiden oluşan
lirik parccedilalardır
1358 Nocturne
Gece muumlziği demektir Serbest formda yazılır Karakteri huumlzuumlnluuml bazen de canlıdır En
uumlnluuml noktuumlrn bestecisi Chopindir
1359 Romance
Soumlzluuml ve soumlzsuumlz yazılabilir Noktuumlrn ve balad gibi konusu huumlzuumln ve aşktır Serbest
formda yazılır
13510 Serenade
Değişik anlamlarda kullanılır En ccedilok bilinen anlamı sevgilinin penceresinin oumlnuumlnde
soumlylenen doğaccedillama aşk şarkısıdır Genellikle soumlzluuml olur fakat soumlzsuumlz yazılmış serenatlarda
vardır Serbest bir formda yazılır
13511 Rhapsody
Ezgileri ccediloğunlukla halk ezgisi olan ve birccedilok temanın birleşmesinden oluşan serbest
bir muumlzik formudur Lisztin Macar Rapsodilerinin yanında uumlnluuml İngiliz rock grubu Queenin
efsanevi solisti Freddie Mercurynin Bohemian Rhapsodysi de bu forma ccedilok guumlzel bir
oumlrnektir
13512 Fantasie
Serbest formda genellikle doğaccedillama ccedilalınan eserlerdir
14 Ritmik Okuma (Tartım)
Bir muumlzik parccedilasını ritmini uygun olarak nota değerleriyle tekduumlze okumaya ritmik
okuma denir Diğer bir anlamda bona yapma diye adlandırılır (Bona terimi tartım kitabını
yazan yazarın isminden alıntı yapılmıştır)
Notaların seslerini dikkate almadan sadece nota değerlerinin incelenmesine ritmik
portre denir Ritim belirli bir zaman suumlrecinin kullanımını hedefleyen tempo iccedilinde
kesinleşir Ritim aynı zamanda muumlziğin karakterini de belirler
18
Her bestecinin kullandığı ritim kendine oumlzguumlduumlr ve ressamların fırccedila tekniği gibi ayırt
edicidir Genel anlamda formu etkileyen ve oluşturan faktoumlruumln ritim olduğu soumlylenebilir
19
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki muumlzik parccedilalarını ritmine ve nota değerlerine uygun olarak elle usuluumlnuuml
takip ederek tartımlarını yapınız
İşlem Basamakları Oumlneriler
Aşağıdaki birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre
isimleriyle tartımını yapınız
Elle usuumllleri doğru ve kesin hareketlerle
yapınız
Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki sekizlik ve onaltılık notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
UYGULAMA FAALİYETİ
20
Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını
yapınız
Aşağıdaki sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
21
Aşağıdaki ikilik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki sekizlik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
22
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
23
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
24
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
25
Aşağıdaki doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki notaları sekizlik es (sus)leri dikkate alarak oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını
yapınız
Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
26
Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını
yapınız
Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
27
28
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir
1 Birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
2 İkilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluuml ve isimleriyle tartımını yaptınız
mı
3 Sekizlik ve onaltılık notaların tartımını yaptınız mı
4 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
5 İkilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
6 Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
7 İkilik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
8 Doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
9 Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
10 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
11 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
12 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
13 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaların tartımını yaptınız mı
14 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
15 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
16 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
17 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
18 Doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını
yaptınız mı
19 Sekizlik esleri (susları) dikkate alarak tartımını yaptınız mı
20 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız
mı
21 Değişik değerlerdeki sesli notaların tartımını yaptınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz
29
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde
verilen bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
1 ( )Muumlzikal anlatımın en kuumlccediluumlk birimine ldquomotifrdquo denir
2 ( )Esas ezgiye eşlik eden ve devamlı tekrarlanan hareket zincirineldquotemardquodenir
3 ( )Peşrev Tuumlrk muumlziği formlarından soumlzluuml ve guumlfteli formlara verilebilecek en iyi
oumlrnektir
4 ( )Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır
5 ( )Doğadaki herhangi bir olayı veya duyguyu muumlzik diliyle anlatan eserlereldquotasvirrdquo
denir
6 ( )Rondo sonat ve suumlit Batı muumlziğinin senfonik formlarındandır
7 ( )Operanın kuumlccediluumlğuumlne operet denir
8 ( )Vals doumlnerek yapılan Alman dans muumlziğidir
9 ( )Bir bestecinin kullandığı ritim sanatccedilının ayırt edici oumlzelliklerindendir
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
30
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
Bu faliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak
muumlzikte notaları okuyup yazabileceksiniz
Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır
Muumlzik ses genişliklerini araştırınız
Solfej iccedilin gerekli temel kavramları araştırınız
Araştırma işlemleri iccedilin Internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve
yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek solfej ile ilgili oumln bilgi
edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaş veya kurslardan da bilgi edininiz
UYGULAMA FAALİYETİ
2 SES GENİŞLİKLERİ VE SOLFEJ
Muumlzikte kullanılan iki tuumlr ses vardır
İnsan sesi
Enstruumlman sesi(Bu konu ses oluşum uygulamaları moduumlluumlnde işlendi)
İnsan sesi ikiye ayrılır Erkek sesi ve kadın sesi
21 Erkek Sesi
Bas En kalın erkek sesi
Bariton Orta kalınlıkta erkek sesi
Tenor En ince erkek sesi
22 Kadın Sesi
Alto En kalın kadın sesi
Mezzosoprano Orta kalınlıkta kadın sesi
Soprano En ince kadın sesi
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
AMACcedil
ARAŞTIRMA
31
23 Solfeje Giriş
Solfej eğitimimizin şimdiye kadar ki boumlluumlmlerinde temel muumlzik kavramları ve bunlara
oumlrnekleri goumlrduumlk Moduumlluumlmuumlzuumln bu boumlluumlmuumlnde ise ağırlıklı olarak okuma parccedilalarına bol-
bol oumlrnekler vereceğiz
Solfej kısaca lsquookumarsquo demektir Notaları adlarıyla sesleriyle ve suumlreleriyle
okumaya solfej denir
231 Uumlccedil Ses Oumlğretimi
Doumlrtluumlk nota
Yuvarlak kuyruklu ve iccedili doludur Bir vuruşta okunur
İkilik nota
Yuvarlak kuyruklu ve iccedili boştur İki vuruşta okunur
32
232 Doumlrt Ses Oumlğretimi ve Buumlyuumlk İkili Aralığı Kuumlccediluumlk İkili Aralığı
İki ses arasındaki incelik kalınlık ayırımına aralık denir
Aralıkları oumllccedilmek iccedilin kullanılan oumllccedilme birimine perde denir
Batı muumlziğinde kullanılan en kuumlccediluumlk ses aralığına yarım perde denir
İki tane yarım perdeden oluşan ses aralığına tam perde denir
Moderato lsquoOrta hızdarsquo demektir Bir hız terimidir Parccedilanın orta hızda
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Monderato parccedilalarda el orta hızda (
dakikada 108-120) vurulur
Doumlneccedil iki kez okunması istenen notaların başlama yerine ileri doumlneccedil bitme
yerine geri doumlneccedil konulur Doumlneccedillerin arasında kalan notalar iki kere okunur
Parccedila yeni başlamış ise yalnız geri doumlneccedilte kullanılabilir Geri doumlneccedilten başa
doumlnuumlluumlr o boumlluumlm yine iki kere okunur
33
Allegro İtalyanca neşeli anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilabuk
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Allegro parccedilalarda el hızlıca ( dakikada
120-168) vurulur
233 Doumlrt Ses İccedilinde Son Durak Perdesi
Bir notanın altına ya da uumlstuumlne nokta konulursa o nota kısa okunur Bu noktaya da
kısaltma noktası denir
Bir notanın altına ya da uumlstuumlne ccedilizgi konulursa o nota kendi suumlresi iccedilinde uzun ve
yayık okunur Bu ccedilizgiye yayık ccedilizgisi denir
34
234 Beş Ses Oumlğretimi
Andante İtalyanca ağırca anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ağır
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Andante parccedilalarda el ağır hızda (
dakikada 76ndash108) vurulur
235 Altı Ses Oumlğretimi
Uzaktı Notaların uumlstuumlne ya da altına konulan uzatma belirtecine uzaktı denir
35
36
Largo İtalyanca geniş anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilok ağır
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Largo parccedilalarda el ccedilok ağır hızda (
dakikada 40-60) vurulur
236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi
37
Do-Mi-Sol-Do sesleri ile alıştırma
Okuma parccedilası
38
237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması
(Fa-Si Si-Fa)
Okuma parccedilası
238 Dokuz Ses Oumlğretimi
Ccedilizek Dizeğin altına ve uumlstuumlne konulan kuumlccediluumlk ccedilizgilere ccedilizek denir Kalın do
sesi ccedilizeğin uumlzerine kalın si sesi ccedilizeğin altına konulur
39
239 On Ses Oumlğretimi
2310 On Bir Ses Oumlğretimi
40
2311 On İki Ses Oumlğretimi
CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR
41
42
43
UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ
Notaları okuyup yazınız
İşlem Basamakları Oumlneriler
Notaların solfejini yapınız
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını
yapınız
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz
Parccedilaları orta hızda okuyunuz
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma
yapınız
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız
İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz
Perdelere dikkat ediniz
Bunun iccedilin monderato tekniğini
kullanınız
Bunu yaparken notanın perdelerini ve
noktalarını uygun aralıklarla
yerleştiriniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir
Notaların solfejini yaptınız mı
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml
Parccedilaları orta hızda okudunuz mu
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz
45
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen
bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur
2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir
3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir
4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır
5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır
6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı
2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı
3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız
mı
4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne
goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı
notaların tartımını yaptınız mı
9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle
oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı
12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız
mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Yanlış
4- Doğru
5- Doğru
6- Yanlış
7- Doğru
8- Doğru
9- Doğru
OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Doğru
4- Yanlış
5- Doğru
6- Yanlış
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı
İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004
YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995
Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları
İstanbul 2004
Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991
SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004
KAYNAKCcedilA
11
1210 Semacirci
Tuumlrk musikisinde beste formundan sonra gelen değişik bir beste tarzıdır Semainin
tarifi bu şekilde olmasına rağmen değişik iki tuumlr semai vardır
Ağır Semai
Yuumlruumlk Semai
Ağır Semailer beste formundan hemen sonra fasıllardaki sıraya goumlre yer alırlar
Adından da anlaşıldığı gibi yapısı ağır etkili bir formdur Kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir
Ağır semailerde kullanılan usuller 10 4 luumlk ağır aksak semai 10 8rsquolik Aksak Semai
ve 6 2rsquolik ağır sengin semaidir
Ağır semailer yapı itibariyle beste formunu andırırlar Hane terennuumlm gibi boumlluumlmler
bestede olduğu gibi semailerde de bulunur Ancak kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Kuumlccediluumlk
usullerle yapılmalarından dolayı ağır semailer daima bestelerden sonra ikinci sırayı alırlar
Fasıldaki sıraya goumlre (peşrev beste) formlarından sonra sıralanan ağır semaiden sonra
şarkı formu gelir
Fasıl icrasında şarkılardan sonra tekrar semai formuna doumlnuumlluumlr Ancak bu sıradaki
Semailer ağır semai adını taşımazlar Bu tuumlr semailere yuumlruumlk semai adı verilir
Yuumlruumlk semailer yuumlruumlk semai adı verilen usulle oumllccediluumllmuumlşlerdir Genellikle 6 4rsquo luumlk
bazen de 6 8rsquolik oumllccediluuml ile belirtilir
Yuumlruumlk semailerin yapıları ağır semailere goumlre daha hareketli ve canlıdır Hane ve
terennuumlmler ağır semailerde olduğu gibidir
Yuumlruumlk semai icrasından sonra Saz Semaisi icra edilir Bu şekilde fasıl tamamlanmış
olur Tuumlrk muumlziğinde peşrev kacircr beste ağır semai şarki yuumlruumlk semai ve saz semaisinden
meydana gelen fasıllara takım adı verilir
Tuumlrk muumlziğinde bir makamın kabul edilebilmesi iccedilin bu şekilde bir takım oluşması
şarttır
1211 Şarkı
Tuumlrk muumlziğinde kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllen soumlzluuml terennuumlmsuumlz doumlrt haneli eserlere
Şarkı adı verilir Genellikle doumlrt mısralık guumlftelerden meydana gelen şarkılar doumlrt hane
olarak bestelenir Birinci hane zernin adını alır Bu hane esas makam dizisinin seslerinin
goumlsterildiği boumlluumlm olup şarkılarda giriş boumlluumlmuumlnuuml oluşturur
İkinci hane nakarat adını alır Bu kısımda genellikle yakın makam dizilerine geccedilkiler
bulunur Nakaratların bitiş kısmında adını taşıdığı makam dizisinin sesleri ile karar bulunur
12
Uumlccediluumlncuuml hane meyan adını alır Meyanda esas makam dizilerinde dolaşıldığı kadar
genellikle tiz perdelerde dolaşılır ve geccedilkiler yapılır
Doumlrduumlncuuml hane ise ikinci satır melodisi ile doumlrduumlncuuml satırın okunmasından oluşup
nakarat adını taşır
Şarkılarda Yapı
Şarkıların genellikle doumlrt haneden oluştuğunu yukarıda belirtmiştik Doumlrt mısralı
şarkıların her satırı bir haneyi oluşturur
Her satır ccediloğunlukla birer defa bestelenir İkişer defa okunur Bu satırların sonunda
dolaplar bulunur
Yukarıda da accedilıklandığı gibi ikinci ve doumlrduumlncuuml hanelerin (satırların) besteleri aynıdır
Bazen de her satır veya bazı satırlar ikişer kere bestelenirler Bu durumda ilgili satır
okunur Bitiminde aynı soumlzler yeni bir melodi ile tekrar edilir ve doğrudan bir sonraki satıra
bağlantı yapılarak geccedililir
Klacircsik Tarzda Bestelenmiş Her Satırı Bir Defa Olan Şarkı Formu
Birinci satırda esas makama giriş yapılır Zemin mısrası okunarak sonda dolap
kısmında karar sesine inilir Başa doumlnuumllerek aynı satır tekrarlanır Ancak bu defa sona
gelindiğinde birinci dolap yerine ikinci dolap okunarak ikinci mısraya (satıra) geccedililir
Nakarata geccediliş sesi genellikle guumlccedilluuml sesi ile goumlsterilir
Nakarat ilk satır gibi iki defa tekrar edilir Satır sonundaki dolap hanesinin birinci
boumlluumlmuumlnde guumlccedilluuml sesi ile satırın başına doumlnuumlleceği belirtilir Dolabın ikinci boumlluumlmuuml ise
makamın ana sesleri ile inilen karar sesinin bulunduğu boumlluumlmduumlr Karar sesinin burada
bulunmasının sebebi şarkıların nakarat sonlarında bitmesindendir
Meyan boumlluumlmuumlne geccediliş ise bu durak sesinin goumlsterilmesiyle olur Genellikle tiz
seslerle meyanı yapılan şarkılarda ikinci defa tekrar tiz durak sesinin doumlnuumlş boumlluumlmuumlnde
goumlsterilmesiyle olur İkinci defa meyanın okunmasıyla guumlccedilluuml sesi goumlsterilerek nakarata
geccedililir Doumlrduumlncuuml hane ise ikinci satır melodisinin tekrarıdır Şarkının bitişi nakaratın
sonunda bulunan bitiş sesi (durak) ile olur
Guumlnuumlmuumlzde şarkılar genellikle klasik tarzın dışında serbest bir anlayışla
bestelenmektedir Bu tarz şarkılara fantezi eserler adı verilmektedir
Zemin hanesi bir defa bestelendiği gibi iki ayrı melodi ile iki defa bestelenebilir Veya
yalnızca meyan kısmı iki defa bestelenmiş şarkılar da bulunmaktadır
Şarkı formu ccedilok işlenmiş ve en sevilen beste tarzıdır Kuumlccediluumlk usullerle yazılmış
olmalarına karşılık serbest usulsuumlz boumlluumlmleri olan şarkılar da ccediloktur
13
Şarkılarda Usul
Şarkılar daima kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Her ne kadar 15 zamanlıya kadar kuumlccediluumlk
usuller varsa da şarkılar ccediloğunlukla 10 zamanlıya kadar olan usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir
Şarkılar kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllduumlğuuml iccedilin Beste ve Semailere oranla etkileri daha
başkadır Usullerinin kuumlccediluumlk olmaları gereği daha ritmik ve hareketli bir yapıya sahip
olmalarının yanı sıra beste ve semailer kadar ağırbaşlı hatta onlardan daha ağır yapılı
şarkılara rastlanır
1212 Gazel
Saz muumlziğindeki taksimin insan sesi ve soumlzle yapılanıdır Herhangi bir usule bağlı
değildir Serbest okunur 2-4 veya daha fazla mısrayı belli bir makam anlayışı iccedilinde
melodilerle soumlyleyerek sesle taksim etmektir
Oumlnceden hazırlık yapılmadan sanatccedilının o anki ilhamına bağlıdır Buna ldquoirticalrdquo de
denir Guumlfteden ayrı olarak lsquorsquoof lsquorsquo lsquorsquoamanrsquorsquo lsquorsquomedetrsquorsquo lsquorsquoeyrsquorsquo gibi uumlnlemler de ilave edilebilir
fakat bunların fazlası hoş karşılanmaz Gazel başlı başına yapılabildiği gibi şarkının arasına
da konulabilir Soumlzler genellikle gazel tarzından seccedililebildiği gibi başka bir tarzdan da
alınabilir
1213 Koumlccedilekccedileler
Genellikle aynı makamda yuumlruumlk hareketli şarkı ve tuumlrkuumllerin uzun aranağmelerle
birbirine bağlanmasından meydana gelmiş aynı zamanda ccedilengi ve koumlccedilek takımlarının oyun
oynamaları iccedilin duumlzenlenmiş bir muumlzik tuumlruumlduumlr Koumlccedileklerde şarkılar ve tuumlrkuumller genellikle
kendi yapıları ile kullanılmıştır
1214 Tuumlrkuuml
Şehir dışındaki koumly ve kasabalarda oturan halkın bağlama cura divan sazı zurna
davul darbuka kaval kemenccedile kabak kemane vs Gibi muumlzik aletleriyle ccedilalıp soumlyledikleri
kendine has youmlresel oumlzelliklere sahip olan soumlzluuml muumlziktir Anonimdir (Bestecisi ve yazarı
belli olmayan halkın malı) Soumlzler halk edebiyatından alınmış olup edebi değer taşıyan hece
vezni ile yazılmış şiirlerdir
13 Batı Muumlziği Formları
Batı muumlziği formlarını 5 ana başlık altınca inceleyebiliriz
Buumlyuumlk formlar
Senfonik formlar
Vokal formlar
Polifonik formlar
Oumlzguumln formlar
14
131 Buumlyuumlk Formlar
1311 Sonat
İlk kez CPE BACH tarafından temelleri atılan ve en oumlnemli formdur Senfoniler
quartetler ve quintetler hep sonat formunda yazılır Sonat formu gelişimi iccedilinde farklılık
goumlstermiştir Beethoven ve Haydn doumlneminde iyice oturan sonat formu Chopin ile birlikte
değişime uğramıştır Genellikle solo sonatlar meşhurdur Oumlrneğin Beethoven yazdığı 32
piyano sonatıyla bu formun ustalarındandır Ayrıca Haydn Chopin gibi besteciler de guumlzel
sonatlar yaratmışlardır
1312 Rondo
Adından da anlaşılacağı gibi bir boumlluumlmuumln suumlrekli tekrarlanmasıyla oluşur Oumlrneğin A
B ve A boumlluumlmlerinden oluşan bir esere yeni bir C boumlluumlmuuml eklenmesi ve tekrar başa yani A B
A boumlluumlmuumlne doumlnuumllmesiyle kuumlccediluumlk rondo formu oluşur A B A C A B A D E A B A buumlyuumlk
rondo formuna oumlrnek olabilir Klasik doumlnemde sonatların son boumlluumlmlerinde kullanılmıştır
1313 Varyasyon
Tema ve ccedileşitlerinden oluşan bu form aslında ağır tempolu dans şarkıların tekrarı
sırasında yapılan kuumlccediluumlk değişikliklerden doğmuştur Varyasyon formunun temeli 4-8
oumllccediluumlden oluşur
1314 Suumlit
Saz muumlziği alanında en eski biccedilimlerden biri olan suumlit şarkı biccediliminde 4-6
boumlluumlmlerden meydana gelmiş bir sıra danstır Sonat ve senfonilerin atası sayılır
132 Senfonik Formlar
1321 Konccedilerto
Konccedilerto genellikle solo bir ccedilalgıya bir oda orkestrasının veya bir senfoni
orkestrasının eşlik etmesiyle gerccedilekleşir Solo ccedilalgı tuumlm teknik zorlukların uumlstesinden
gelebilecek bir kişi tarafından ccedilalınır Solo ccedilalgıya orkestra eşlik eder Genellikle tek bir
ccedilalgı iccedilin yazılan konccedilertolar vardır fakat birden fazla ccedilalgı iccedilin yazılmış konccedilertolar da
vardır(Vivaldi - 2 viyolonsel konccedilertosu) Konccedilertolar dinleyicinin en ccedilok tercih ettiği
muumlzik formudur
1322 Senfoni
Orkestra iccedilin sonat formunda yazılmış genellikle doumlrt boumlluumlmden oluşan yapıtlardır
Senfoni uzun bir şiir niteliğindedir4 boumlluumlmluuml olduğundan oldukccedila uzun suumlren senfoniler
vardır Oumlrneğin Beethovenın 9 senfonisi 1 saate yakın bir suumlrede tamamlanır Başta Franz
Liszt Antonin Dvorak ve Bedrich Smetana gibi besteciler senfoniyi tek boumlluumlm halinde ele
15
almışlardır Franz Lisztin ilk kez gerccedilekleştirdiği tek boumlluumlmluuml senfoni formuna senfonik şiir
adı verilir
1323 Uvertuumlr
Giriş muumlziği anlamındadır Genellikle bir suumlitin veya operanın girişinde ccedilalınır
Genellikle kısa tutulan uvertuumlrlerin yanında uzun ve tek başına eser olan uvertuumlrler de vardır
Oumlrneğin Tschaikovskynin 1812 uvertuumlruuml ve Beethovenın ldquoLeonore Uvertuumlruumlrdquo
133 Vokal Formlar
1331 Opera
Solistleri korosu orkestrası kostuumlmuuml sahnesi ışığı ve dramatik oyunu ile muumlziğe
uyarlanmış tiyatrodur Tarihte ilk opera Rinuccinin Dafne operasıdır
1332 Operet
Operanın kuumlccediluumlğuumlne denir
Oratoryo
Dinsel ve kutsal konuların koro ve solistler tarafından orkestra eşliğinde
soumlylenmesidir Dekor kostuumlm ve sahneleme yoktur
134 Polifonik (Ccedilok Sesli) Formlar
1341 Kanon
Kanon taklit temeline dayanır Aynı ezgi iki veya daha ccedilok ses partisi tarafından
birbiri ardından başlayarak tekrarlanır Ccedilember kanonda ses partileri aynı anda
duyulduklarında birbiriyle uyumludur İlk başlayan partiye oumlncuuml yanıt veren partiye artccedilı
denir
1342 Fuumlg
Fuumlg taklit etmek anlamındadır Eserin ana teması farklı tonlarda tekrarlanır Tabi bu
kontrpuan tekniğiyle yapılır Temanın tonu mutlaka ana tonun birinci doumlrduumlncuuml ve beşinci
dereceleriyle ilişkili olmalıdır aksi halde eserin taklit edilmesinde hatalar olabilir Fuumlg
tekniğini mutlaka oumlrnekleri inceleyerek oumlğrenmek gerekir Bachın fuumlgleri bu konu iccedilin
uygun seccedilenektir
16
1343 Fuumlgato
Fuumlg tarzında fakat fuumlg kurallarına uymadan gelişen temalardan oluşur Fuumlgatoda
fuumlguumln sergi boumlluumlmuumlnuumln ardından gelişme boumlluumlmuuml başlar Mozartrsquoın Jupiter Senfonisirsquonin son
boumlluumlmuuml bu tarzda yazılmıştır
1344 Fuumlgetta
Fuumlgetta tam bir fuumlg gelişmesi olmayan kısa fuumlg biccedilimidir
135 Oumlzguumln Formlar
Batı muumlziğinde bilinen 30rsquodan fazla oumlzguumln form tuumlruuml vardır Bunların bilinen belli
başlı birkaccedilı şunlardır
1351 Preluumlt
Uvertuumlr gibi bir giriş parccedilasıdır Ancak oumlzellikle Chopin ve Rachmaninoff gibi
besteciler preluumlt tek başına bir parccedila olarak duumlşuumlnmuumlşlerdir Chopinin 24 preluumlt buna
oumlrnektir
1352 Arya
Arya Latincede şarkı veya melodi kelimesinden gelir Belirli bir kalıp iccedilinde orkestra
eşliğinde soumlz ve muumlziğin birleşmesidir A-B-A formunda yazılır
1353 Bolero
Bolero İspanyol Kastilya ve Andalusiarsquonın milli dansıdır Bu dans tef kastanyet ve
bazen de gitar eşliğinde yapılır Allegretto tempoda ve frac34 luumlk oumllccediluumldedir
1354 Capricco
İtalyanca keccedili anlamına gelir Muumlzikte belli bir planı olmayan serbest doğaccedillama ya
da fantezi tarzı neşeli değişken mizaccedil sergileyen kaprisli karakterdeki bir tuumlruumln adıdır
1355 Etuumlt
Ccedilalgı muumlziğinde karşılaşılan teknik guumlccedilluumlklere hazırlanmak amacıyla bestelenen
alıştırma parccedilalarıdır Oumlğrencilerin tekniğini geliştirmeleri iccedilin bestelenmiştir
1356 Marş
Yuumlruumlmeye eşlik eden ritim oumlğesi guumlccedilluuml ccedilok eski muumlzik tuumlrlerinden biridir Ccedileşitli
amaccedillara youmlnelik yazılan marşlar genel olarak 4 gruba ayrılır Bunlar cenaze marşı ağır
marş hızlı marş ve ccedilok hızlı marştır
17
1357 Vals
Almanca doumlnmek anlamına gelir Uumlccedil zamanlı birinci vuruşu kuvvetli doumlnerek yapılan
Alman dans muumlziğidir
1357 Ballade
Genellikle acı ve huumlzuumln gibi duyguların anlatımında kullanılan ve ccedilok ezgiden oluşan
lirik parccedilalardır
1358 Nocturne
Gece muumlziği demektir Serbest formda yazılır Karakteri huumlzuumlnluuml bazen de canlıdır En
uumlnluuml noktuumlrn bestecisi Chopindir
1359 Romance
Soumlzluuml ve soumlzsuumlz yazılabilir Noktuumlrn ve balad gibi konusu huumlzuumln ve aşktır Serbest
formda yazılır
13510 Serenade
Değişik anlamlarda kullanılır En ccedilok bilinen anlamı sevgilinin penceresinin oumlnuumlnde
soumlylenen doğaccedillama aşk şarkısıdır Genellikle soumlzluuml olur fakat soumlzsuumlz yazılmış serenatlarda
vardır Serbest bir formda yazılır
13511 Rhapsody
Ezgileri ccediloğunlukla halk ezgisi olan ve birccedilok temanın birleşmesinden oluşan serbest
bir muumlzik formudur Lisztin Macar Rapsodilerinin yanında uumlnluuml İngiliz rock grubu Queenin
efsanevi solisti Freddie Mercurynin Bohemian Rhapsodysi de bu forma ccedilok guumlzel bir
oumlrnektir
13512 Fantasie
Serbest formda genellikle doğaccedillama ccedilalınan eserlerdir
14 Ritmik Okuma (Tartım)
Bir muumlzik parccedilasını ritmini uygun olarak nota değerleriyle tekduumlze okumaya ritmik
okuma denir Diğer bir anlamda bona yapma diye adlandırılır (Bona terimi tartım kitabını
yazan yazarın isminden alıntı yapılmıştır)
Notaların seslerini dikkate almadan sadece nota değerlerinin incelenmesine ritmik
portre denir Ritim belirli bir zaman suumlrecinin kullanımını hedefleyen tempo iccedilinde
kesinleşir Ritim aynı zamanda muumlziğin karakterini de belirler
18
Her bestecinin kullandığı ritim kendine oumlzguumlduumlr ve ressamların fırccedila tekniği gibi ayırt
edicidir Genel anlamda formu etkileyen ve oluşturan faktoumlruumln ritim olduğu soumlylenebilir
19
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki muumlzik parccedilalarını ritmine ve nota değerlerine uygun olarak elle usuluumlnuuml
takip ederek tartımlarını yapınız
İşlem Basamakları Oumlneriler
Aşağıdaki birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre
isimleriyle tartımını yapınız
Elle usuumllleri doğru ve kesin hareketlerle
yapınız
Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki sekizlik ve onaltılık notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
UYGULAMA FAALİYETİ
20
Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını
yapınız
Aşağıdaki sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
21
Aşağıdaki ikilik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki sekizlik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
22
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
23
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
24
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
25
Aşağıdaki doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki notaları sekizlik es (sus)leri dikkate alarak oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını
yapınız
Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
26
Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını
yapınız
Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
27
28
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir
1 Birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
2 İkilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluuml ve isimleriyle tartımını yaptınız
mı
3 Sekizlik ve onaltılık notaların tartımını yaptınız mı
4 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
5 İkilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
6 Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
7 İkilik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
8 Doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
9 Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
10 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
11 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
12 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
13 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaların tartımını yaptınız mı
14 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
15 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
16 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
17 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
18 Doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını
yaptınız mı
19 Sekizlik esleri (susları) dikkate alarak tartımını yaptınız mı
20 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız
mı
21 Değişik değerlerdeki sesli notaların tartımını yaptınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz
29
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde
verilen bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
1 ( )Muumlzikal anlatımın en kuumlccediluumlk birimine ldquomotifrdquo denir
2 ( )Esas ezgiye eşlik eden ve devamlı tekrarlanan hareket zincirineldquotemardquodenir
3 ( )Peşrev Tuumlrk muumlziği formlarından soumlzluuml ve guumlfteli formlara verilebilecek en iyi
oumlrnektir
4 ( )Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır
5 ( )Doğadaki herhangi bir olayı veya duyguyu muumlzik diliyle anlatan eserlereldquotasvirrdquo
denir
6 ( )Rondo sonat ve suumlit Batı muumlziğinin senfonik formlarındandır
7 ( )Operanın kuumlccediluumlğuumlne operet denir
8 ( )Vals doumlnerek yapılan Alman dans muumlziğidir
9 ( )Bir bestecinin kullandığı ritim sanatccedilının ayırt edici oumlzelliklerindendir
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
30
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
Bu faliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak
muumlzikte notaları okuyup yazabileceksiniz
Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır
Muumlzik ses genişliklerini araştırınız
Solfej iccedilin gerekli temel kavramları araştırınız
Araştırma işlemleri iccedilin Internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve
yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek solfej ile ilgili oumln bilgi
edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaş veya kurslardan da bilgi edininiz
UYGULAMA FAALİYETİ
2 SES GENİŞLİKLERİ VE SOLFEJ
Muumlzikte kullanılan iki tuumlr ses vardır
İnsan sesi
Enstruumlman sesi(Bu konu ses oluşum uygulamaları moduumlluumlnde işlendi)
İnsan sesi ikiye ayrılır Erkek sesi ve kadın sesi
21 Erkek Sesi
Bas En kalın erkek sesi
Bariton Orta kalınlıkta erkek sesi
Tenor En ince erkek sesi
22 Kadın Sesi
Alto En kalın kadın sesi
Mezzosoprano Orta kalınlıkta kadın sesi
Soprano En ince kadın sesi
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
AMACcedil
ARAŞTIRMA
31
23 Solfeje Giriş
Solfej eğitimimizin şimdiye kadar ki boumlluumlmlerinde temel muumlzik kavramları ve bunlara
oumlrnekleri goumlrduumlk Moduumlluumlmuumlzuumln bu boumlluumlmuumlnde ise ağırlıklı olarak okuma parccedilalarına bol-
bol oumlrnekler vereceğiz
Solfej kısaca lsquookumarsquo demektir Notaları adlarıyla sesleriyle ve suumlreleriyle
okumaya solfej denir
231 Uumlccedil Ses Oumlğretimi
Doumlrtluumlk nota
Yuvarlak kuyruklu ve iccedili doludur Bir vuruşta okunur
İkilik nota
Yuvarlak kuyruklu ve iccedili boştur İki vuruşta okunur
32
232 Doumlrt Ses Oumlğretimi ve Buumlyuumlk İkili Aralığı Kuumlccediluumlk İkili Aralığı
İki ses arasındaki incelik kalınlık ayırımına aralık denir
Aralıkları oumllccedilmek iccedilin kullanılan oumllccedilme birimine perde denir
Batı muumlziğinde kullanılan en kuumlccediluumlk ses aralığına yarım perde denir
İki tane yarım perdeden oluşan ses aralığına tam perde denir
Moderato lsquoOrta hızdarsquo demektir Bir hız terimidir Parccedilanın orta hızda
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Monderato parccedilalarda el orta hızda (
dakikada 108-120) vurulur
Doumlneccedil iki kez okunması istenen notaların başlama yerine ileri doumlneccedil bitme
yerine geri doumlneccedil konulur Doumlneccedillerin arasında kalan notalar iki kere okunur
Parccedila yeni başlamış ise yalnız geri doumlneccedilte kullanılabilir Geri doumlneccedilten başa
doumlnuumlluumlr o boumlluumlm yine iki kere okunur
33
Allegro İtalyanca neşeli anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilabuk
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Allegro parccedilalarda el hızlıca ( dakikada
120-168) vurulur
233 Doumlrt Ses İccedilinde Son Durak Perdesi
Bir notanın altına ya da uumlstuumlne nokta konulursa o nota kısa okunur Bu noktaya da
kısaltma noktası denir
Bir notanın altına ya da uumlstuumlne ccedilizgi konulursa o nota kendi suumlresi iccedilinde uzun ve
yayık okunur Bu ccedilizgiye yayık ccedilizgisi denir
34
234 Beş Ses Oumlğretimi
Andante İtalyanca ağırca anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ağır
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Andante parccedilalarda el ağır hızda (
dakikada 76ndash108) vurulur
235 Altı Ses Oumlğretimi
Uzaktı Notaların uumlstuumlne ya da altına konulan uzatma belirtecine uzaktı denir
35
36
Largo İtalyanca geniş anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilok ağır
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Largo parccedilalarda el ccedilok ağır hızda (
dakikada 40-60) vurulur
236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi
37
Do-Mi-Sol-Do sesleri ile alıştırma
Okuma parccedilası
38
237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması
(Fa-Si Si-Fa)
Okuma parccedilası
238 Dokuz Ses Oumlğretimi
Ccedilizek Dizeğin altına ve uumlstuumlne konulan kuumlccediluumlk ccedilizgilere ccedilizek denir Kalın do
sesi ccedilizeğin uumlzerine kalın si sesi ccedilizeğin altına konulur
39
239 On Ses Oumlğretimi
2310 On Bir Ses Oumlğretimi
40
2311 On İki Ses Oumlğretimi
CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR
41
42
43
UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ
Notaları okuyup yazınız
İşlem Basamakları Oumlneriler
Notaların solfejini yapınız
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını
yapınız
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz
Parccedilaları orta hızda okuyunuz
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma
yapınız
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız
İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz
Perdelere dikkat ediniz
Bunun iccedilin monderato tekniğini
kullanınız
Bunu yaparken notanın perdelerini ve
noktalarını uygun aralıklarla
yerleştiriniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir
Notaların solfejini yaptınız mı
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml
Parccedilaları orta hızda okudunuz mu
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz
45
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen
bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur
2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir
3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir
4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır
5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır
6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı
2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı
3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız
mı
4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne
goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı
notaların tartımını yaptınız mı
9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle
oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı
12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız
mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Yanlış
4- Doğru
5- Doğru
6- Yanlış
7- Doğru
8- Doğru
9- Doğru
OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Doğru
4- Yanlış
5- Doğru
6- Yanlış
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı
İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004
YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995
Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları
İstanbul 2004
Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991
SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004
KAYNAKCcedilA
12
Uumlccediluumlncuuml hane meyan adını alır Meyanda esas makam dizilerinde dolaşıldığı kadar
genellikle tiz perdelerde dolaşılır ve geccedilkiler yapılır
Doumlrduumlncuuml hane ise ikinci satır melodisi ile doumlrduumlncuuml satırın okunmasından oluşup
nakarat adını taşır
Şarkılarda Yapı
Şarkıların genellikle doumlrt haneden oluştuğunu yukarıda belirtmiştik Doumlrt mısralı
şarkıların her satırı bir haneyi oluşturur
Her satır ccediloğunlukla birer defa bestelenir İkişer defa okunur Bu satırların sonunda
dolaplar bulunur
Yukarıda da accedilıklandığı gibi ikinci ve doumlrduumlncuuml hanelerin (satırların) besteleri aynıdır
Bazen de her satır veya bazı satırlar ikişer kere bestelenirler Bu durumda ilgili satır
okunur Bitiminde aynı soumlzler yeni bir melodi ile tekrar edilir ve doğrudan bir sonraki satıra
bağlantı yapılarak geccedililir
Klacircsik Tarzda Bestelenmiş Her Satırı Bir Defa Olan Şarkı Formu
Birinci satırda esas makama giriş yapılır Zemin mısrası okunarak sonda dolap
kısmında karar sesine inilir Başa doumlnuumllerek aynı satır tekrarlanır Ancak bu defa sona
gelindiğinde birinci dolap yerine ikinci dolap okunarak ikinci mısraya (satıra) geccedililir
Nakarata geccediliş sesi genellikle guumlccedilluuml sesi ile goumlsterilir
Nakarat ilk satır gibi iki defa tekrar edilir Satır sonundaki dolap hanesinin birinci
boumlluumlmuumlnde guumlccedilluuml sesi ile satırın başına doumlnuumlleceği belirtilir Dolabın ikinci boumlluumlmuuml ise
makamın ana sesleri ile inilen karar sesinin bulunduğu boumlluumlmduumlr Karar sesinin burada
bulunmasının sebebi şarkıların nakarat sonlarında bitmesindendir
Meyan boumlluumlmuumlne geccediliş ise bu durak sesinin goumlsterilmesiyle olur Genellikle tiz
seslerle meyanı yapılan şarkılarda ikinci defa tekrar tiz durak sesinin doumlnuumlş boumlluumlmuumlnde
goumlsterilmesiyle olur İkinci defa meyanın okunmasıyla guumlccedilluuml sesi goumlsterilerek nakarata
geccedililir Doumlrduumlncuuml hane ise ikinci satır melodisinin tekrarıdır Şarkının bitişi nakaratın
sonunda bulunan bitiş sesi (durak) ile olur
Guumlnuumlmuumlzde şarkılar genellikle klasik tarzın dışında serbest bir anlayışla
bestelenmektedir Bu tarz şarkılara fantezi eserler adı verilmektedir
Zemin hanesi bir defa bestelendiği gibi iki ayrı melodi ile iki defa bestelenebilir Veya
yalnızca meyan kısmı iki defa bestelenmiş şarkılar da bulunmaktadır
Şarkı formu ccedilok işlenmiş ve en sevilen beste tarzıdır Kuumlccediluumlk usullerle yazılmış
olmalarına karşılık serbest usulsuumlz boumlluumlmleri olan şarkılar da ccediloktur
13
Şarkılarda Usul
Şarkılar daima kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Her ne kadar 15 zamanlıya kadar kuumlccediluumlk
usuller varsa da şarkılar ccediloğunlukla 10 zamanlıya kadar olan usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir
Şarkılar kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllduumlğuuml iccedilin Beste ve Semailere oranla etkileri daha
başkadır Usullerinin kuumlccediluumlk olmaları gereği daha ritmik ve hareketli bir yapıya sahip
olmalarının yanı sıra beste ve semailer kadar ağırbaşlı hatta onlardan daha ağır yapılı
şarkılara rastlanır
1212 Gazel
Saz muumlziğindeki taksimin insan sesi ve soumlzle yapılanıdır Herhangi bir usule bağlı
değildir Serbest okunur 2-4 veya daha fazla mısrayı belli bir makam anlayışı iccedilinde
melodilerle soumlyleyerek sesle taksim etmektir
Oumlnceden hazırlık yapılmadan sanatccedilının o anki ilhamına bağlıdır Buna ldquoirticalrdquo de
denir Guumlfteden ayrı olarak lsquorsquoof lsquorsquo lsquorsquoamanrsquorsquo lsquorsquomedetrsquorsquo lsquorsquoeyrsquorsquo gibi uumlnlemler de ilave edilebilir
fakat bunların fazlası hoş karşılanmaz Gazel başlı başına yapılabildiği gibi şarkının arasına
da konulabilir Soumlzler genellikle gazel tarzından seccedililebildiği gibi başka bir tarzdan da
alınabilir
1213 Koumlccedilekccedileler
Genellikle aynı makamda yuumlruumlk hareketli şarkı ve tuumlrkuumllerin uzun aranağmelerle
birbirine bağlanmasından meydana gelmiş aynı zamanda ccedilengi ve koumlccedilek takımlarının oyun
oynamaları iccedilin duumlzenlenmiş bir muumlzik tuumlruumlduumlr Koumlccedileklerde şarkılar ve tuumlrkuumller genellikle
kendi yapıları ile kullanılmıştır
1214 Tuumlrkuuml
Şehir dışındaki koumly ve kasabalarda oturan halkın bağlama cura divan sazı zurna
davul darbuka kaval kemenccedile kabak kemane vs Gibi muumlzik aletleriyle ccedilalıp soumlyledikleri
kendine has youmlresel oumlzelliklere sahip olan soumlzluuml muumlziktir Anonimdir (Bestecisi ve yazarı
belli olmayan halkın malı) Soumlzler halk edebiyatından alınmış olup edebi değer taşıyan hece
vezni ile yazılmış şiirlerdir
13 Batı Muumlziği Formları
Batı muumlziği formlarını 5 ana başlık altınca inceleyebiliriz
Buumlyuumlk formlar
Senfonik formlar
Vokal formlar
Polifonik formlar
Oumlzguumln formlar
14
131 Buumlyuumlk Formlar
1311 Sonat
İlk kez CPE BACH tarafından temelleri atılan ve en oumlnemli formdur Senfoniler
quartetler ve quintetler hep sonat formunda yazılır Sonat formu gelişimi iccedilinde farklılık
goumlstermiştir Beethoven ve Haydn doumlneminde iyice oturan sonat formu Chopin ile birlikte
değişime uğramıştır Genellikle solo sonatlar meşhurdur Oumlrneğin Beethoven yazdığı 32
piyano sonatıyla bu formun ustalarındandır Ayrıca Haydn Chopin gibi besteciler de guumlzel
sonatlar yaratmışlardır
1312 Rondo
Adından da anlaşılacağı gibi bir boumlluumlmuumln suumlrekli tekrarlanmasıyla oluşur Oumlrneğin A
B ve A boumlluumlmlerinden oluşan bir esere yeni bir C boumlluumlmuuml eklenmesi ve tekrar başa yani A B
A boumlluumlmuumlne doumlnuumllmesiyle kuumlccediluumlk rondo formu oluşur A B A C A B A D E A B A buumlyuumlk
rondo formuna oumlrnek olabilir Klasik doumlnemde sonatların son boumlluumlmlerinde kullanılmıştır
1313 Varyasyon
Tema ve ccedileşitlerinden oluşan bu form aslında ağır tempolu dans şarkıların tekrarı
sırasında yapılan kuumlccediluumlk değişikliklerden doğmuştur Varyasyon formunun temeli 4-8
oumllccediluumlden oluşur
1314 Suumlit
Saz muumlziği alanında en eski biccedilimlerden biri olan suumlit şarkı biccediliminde 4-6
boumlluumlmlerden meydana gelmiş bir sıra danstır Sonat ve senfonilerin atası sayılır
132 Senfonik Formlar
1321 Konccedilerto
Konccedilerto genellikle solo bir ccedilalgıya bir oda orkestrasının veya bir senfoni
orkestrasının eşlik etmesiyle gerccedilekleşir Solo ccedilalgı tuumlm teknik zorlukların uumlstesinden
gelebilecek bir kişi tarafından ccedilalınır Solo ccedilalgıya orkestra eşlik eder Genellikle tek bir
ccedilalgı iccedilin yazılan konccedilertolar vardır fakat birden fazla ccedilalgı iccedilin yazılmış konccedilertolar da
vardır(Vivaldi - 2 viyolonsel konccedilertosu) Konccedilertolar dinleyicinin en ccedilok tercih ettiği
muumlzik formudur
1322 Senfoni
Orkestra iccedilin sonat formunda yazılmış genellikle doumlrt boumlluumlmden oluşan yapıtlardır
Senfoni uzun bir şiir niteliğindedir4 boumlluumlmluuml olduğundan oldukccedila uzun suumlren senfoniler
vardır Oumlrneğin Beethovenın 9 senfonisi 1 saate yakın bir suumlrede tamamlanır Başta Franz
Liszt Antonin Dvorak ve Bedrich Smetana gibi besteciler senfoniyi tek boumlluumlm halinde ele
15
almışlardır Franz Lisztin ilk kez gerccedilekleştirdiği tek boumlluumlmluuml senfoni formuna senfonik şiir
adı verilir
1323 Uvertuumlr
Giriş muumlziği anlamındadır Genellikle bir suumlitin veya operanın girişinde ccedilalınır
Genellikle kısa tutulan uvertuumlrlerin yanında uzun ve tek başına eser olan uvertuumlrler de vardır
Oumlrneğin Tschaikovskynin 1812 uvertuumlruuml ve Beethovenın ldquoLeonore Uvertuumlruumlrdquo
133 Vokal Formlar
1331 Opera
Solistleri korosu orkestrası kostuumlmuuml sahnesi ışığı ve dramatik oyunu ile muumlziğe
uyarlanmış tiyatrodur Tarihte ilk opera Rinuccinin Dafne operasıdır
1332 Operet
Operanın kuumlccediluumlğuumlne denir
Oratoryo
Dinsel ve kutsal konuların koro ve solistler tarafından orkestra eşliğinde
soumlylenmesidir Dekor kostuumlm ve sahneleme yoktur
134 Polifonik (Ccedilok Sesli) Formlar
1341 Kanon
Kanon taklit temeline dayanır Aynı ezgi iki veya daha ccedilok ses partisi tarafından
birbiri ardından başlayarak tekrarlanır Ccedilember kanonda ses partileri aynı anda
duyulduklarında birbiriyle uyumludur İlk başlayan partiye oumlncuuml yanıt veren partiye artccedilı
denir
1342 Fuumlg
Fuumlg taklit etmek anlamındadır Eserin ana teması farklı tonlarda tekrarlanır Tabi bu
kontrpuan tekniğiyle yapılır Temanın tonu mutlaka ana tonun birinci doumlrduumlncuuml ve beşinci
dereceleriyle ilişkili olmalıdır aksi halde eserin taklit edilmesinde hatalar olabilir Fuumlg
tekniğini mutlaka oumlrnekleri inceleyerek oumlğrenmek gerekir Bachın fuumlgleri bu konu iccedilin
uygun seccedilenektir
16
1343 Fuumlgato
Fuumlg tarzında fakat fuumlg kurallarına uymadan gelişen temalardan oluşur Fuumlgatoda
fuumlguumln sergi boumlluumlmuumlnuumln ardından gelişme boumlluumlmuuml başlar Mozartrsquoın Jupiter Senfonisirsquonin son
boumlluumlmuuml bu tarzda yazılmıştır
1344 Fuumlgetta
Fuumlgetta tam bir fuumlg gelişmesi olmayan kısa fuumlg biccedilimidir
135 Oumlzguumln Formlar
Batı muumlziğinde bilinen 30rsquodan fazla oumlzguumln form tuumlruuml vardır Bunların bilinen belli
başlı birkaccedilı şunlardır
1351 Preluumlt
Uvertuumlr gibi bir giriş parccedilasıdır Ancak oumlzellikle Chopin ve Rachmaninoff gibi
besteciler preluumlt tek başına bir parccedila olarak duumlşuumlnmuumlşlerdir Chopinin 24 preluumlt buna
oumlrnektir
1352 Arya
Arya Latincede şarkı veya melodi kelimesinden gelir Belirli bir kalıp iccedilinde orkestra
eşliğinde soumlz ve muumlziğin birleşmesidir A-B-A formunda yazılır
1353 Bolero
Bolero İspanyol Kastilya ve Andalusiarsquonın milli dansıdır Bu dans tef kastanyet ve
bazen de gitar eşliğinde yapılır Allegretto tempoda ve frac34 luumlk oumllccediluumldedir
1354 Capricco
İtalyanca keccedili anlamına gelir Muumlzikte belli bir planı olmayan serbest doğaccedillama ya
da fantezi tarzı neşeli değişken mizaccedil sergileyen kaprisli karakterdeki bir tuumlruumln adıdır
1355 Etuumlt
Ccedilalgı muumlziğinde karşılaşılan teknik guumlccedilluumlklere hazırlanmak amacıyla bestelenen
alıştırma parccedilalarıdır Oumlğrencilerin tekniğini geliştirmeleri iccedilin bestelenmiştir
1356 Marş
Yuumlruumlmeye eşlik eden ritim oumlğesi guumlccedilluuml ccedilok eski muumlzik tuumlrlerinden biridir Ccedileşitli
amaccedillara youmlnelik yazılan marşlar genel olarak 4 gruba ayrılır Bunlar cenaze marşı ağır
marş hızlı marş ve ccedilok hızlı marştır
17
1357 Vals
Almanca doumlnmek anlamına gelir Uumlccedil zamanlı birinci vuruşu kuvvetli doumlnerek yapılan
Alman dans muumlziğidir
1357 Ballade
Genellikle acı ve huumlzuumln gibi duyguların anlatımında kullanılan ve ccedilok ezgiden oluşan
lirik parccedilalardır
1358 Nocturne
Gece muumlziği demektir Serbest formda yazılır Karakteri huumlzuumlnluuml bazen de canlıdır En
uumlnluuml noktuumlrn bestecisi Chopindir
1359 Romance
Soumlzluuml ve soumlzsuumlz yazılabilir Noktuumlrn ve balad gibi konusu huumlzuumln ve aşktır Serbest
formda yazılır
13510 Serenade
Değişik anlamlarda kullanılır En ccedilok bilinen anlamı sevgilinin penceresinin oumlnuumlnde
soumlylenen doğaccedillama aşk şarkısıdır Genellikle soumlzluuml olur fakat soumlzsuumlz yazılmış serenatlarda
vardır Serbest bir formda yazılır
13511 Rhapsody
Ezgileri ccediloğunlukla halk ezgisi olan ve birccedilok temanın birleşmesinden oluşan serbest
bir muumlzik formudur Lisztin Macar Rapsodilerinin yanında uumlnluuml İngiliz rock grubu Queenin
efsanevi solisti Freddie Mercurynin Bohemian Rhapsodysi de bu forma ccedilok guumlzel bir
oumlrnektir
13512 Fantasie
Serbest formda genellikle doğaccedillama ccedilalınan eserlerdir
14 Ritmik Okuma (Tartım)
Bir muumlzik parccedilasını ritmini uygun olarak nota değerleriyle tekduumlze okumaya ritmik
okuma denir Diğer bir anlamda bona yapma diye adlandırılır (Bona terimi tartım kitabını
yazan yazarın isminden alıntı yapılmıştır)
Notaların seslerini dikkate almadan sadece nota değerlerinin incelenmesine ritmik
portre denir Ritim belirli bir zaman suumlrecinin kullanımını hedefleyen tempo iccedilinde
kesinleşir Ritim aynı zamanda muumlziğin karakterini de belirler
18
Her bestecinin kullandığı ritim kendine oumlzguumlduumlr ve ressamların fırccedila tekniği gibi ayırt
edicidir Genel anlamda formu etkileyen ve oluşturan faktoumlruumln ritim olduğu soumlylenebilir
19
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki muumlzik parccedilalarını ritmine ve nota değerlerine uygun olarak elle usuluumlnuuml
takip ederek tartımlarını yapınız
İşlem Basamakları Oumlneriler
Aşağıdaki birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre
isimleriyle tartımını yapınız
Elle usuumllleri doğru ve kesin hareketlerle
yapınız
Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki sekizlik ve onaltılık notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
UYGULAMA FAALİYETİ
20
Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını
yapınız
Aşağıdaki sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
21
Aşağıdaki ikilik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki sekizlik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
22
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
23
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
24
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
25
Aşağıdaki doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki notaları sekizlik es (sus)leri dikkate alarak oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını
yapınız
Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
26
Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını
yapınız
Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
27
28
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir
1 Birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
2 İkilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluuml ve isimleriyle tartımını yaptınız
mı
3 Sekizlik ve onaltılık notaların tartımını yaptınız mı
4 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
5 İkilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
6 Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
7 İkilik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
8 Doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
9 Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
10 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
11 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
12 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
13 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaların tartımını yaptınız mı
14 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
15 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
16 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
17 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
18 Doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını
yaptınız mı
19 Sekizlik esleri (susları) dikkate alarak tartımını yaptınız mı
20 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız
mı
21 Değişik değerlerdeki sesli notaların tartımını yaptınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz
29
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde
verilen bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
1 ( )Muumlzikal anlatımın en kuumlccediluumlk birimine ldquomotifrdquo denir
2 ( )Esas ezgiye eşlik eden ve devamlı tekrarlanan hareket zincirineldquotemardquodenir
3 ( )Peşrev Tuumlrk muumlziği formlarından soumlzluuml ve guumlfteli formlara verilebilecek en iyi
oumlrnektir
4 ( )Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır
5 ( )Doğadaki herhangi bir olayı veya duyguyu muumlzik diliyle anlatan eserlereldquotasvirrdquo
denir
6 ( )Rondo sonat ve suumlit Batı muumlziğinin senfonik formlarındandır
7 ( )Operanın kuumlccediluumlğuumlne operet denir
8 ( )Vals doumlnerek yapılan Alman dans muumlziğidir
9 ( )Bir bestecinin kullandığı ritim sanatccedilının ayırt edici oumlzelliklerindendir
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
30
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
Bu faliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak
muumlzikte notaları okuyup yazabileceksiniz
Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır
Muumlzik ses genişliklerini araştırınız
Solfej iccedilin gerekli temel kavramları araştırınız
Araştırma işlemleri iccedilin Internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve
yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek solfej ile ilgili oumln bilgi
edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaş veya kurslardan da bilgi edininiz
UYGULAMA FAALİYETİ
2 SES GENİŞLİKLERİ VE SOLFEJ
Muumlzikte kullanılan iki tuumlr ses vardır
İnsan sesi
Enstruumlman sesi(Bu konu ses oluşum uygulamaları moduumlluumlnde işlendi)
İnsan sesi ikiye ayrılır Erkek sesi ve kadın sesi
21 Erkek Sesi
Bas En kalın erkek sesi
Bariton Orta kalınlıkta erkek sesi
Tenor En ince erkek sesi
22 Kadın Sesi
Alto En kalın kadın sesi
Mezzosoprano Orta kalınlıkta kadın sesi
Soprano En ince kadın sesi
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
AMACcedil
ARAŞTIRMA
31
23 Solfeje Giriş
Solfej eğitimimizin şimdiye kadar ki boumlluumlmlerinde temel muumlzik kavramları ve bunlara
oumlrnekleri goumlrduumlk Moduumlluumlmuumlzuumln bu boumlluumlmuumlnde ise ağırlıklı olarak okuma parccedilalarına bol-
bol oumlrnekler vereceğiz
Solfej kısaca lsquookumarsquo demektir Notaları adlarıyla sesleriyle ve suumlreleriyle
okumaya solfej denir
231 Uumlccedil Ses Oumlğretimi
Doumlrtluumlk nota
Yuvarlak kuyruklu ve iccedili doludur Bir vuruşta okunur
İkilik nota
Yuvarlak kuyruklu ve iccedili boştur İki vuruşta okunur
32
232 Doumlrt Ses Oumlğretimi ve Buumlyuumlk İkili Aralığı Kuumlccediluumlk İkili Aralığı
İki ses arasındaki incelik kalınlık ayırımına aralık denir
Aralıkları oumllccedilmek iccedilin kullanılan oumllccedilme birimine perde denir
Batı muumlziğinde kullanılan en kuumlccediluumlk ses aralığına yarım perde denir
İki tane yarım perdeden oluşan ses aralığına tam perde denir
Moderato lsquoOrta hızdarsquo demektir Bir hız terimidir Parccedilanın orta hızda
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Monderato parccedilalarda el orta hızda (
dakikada 108-120) vurulur
Doumlneccedil iki kez okunması istenen notaların başlama yerine ileri doumlneccedil bitme
yerine geri doumlneccedil konulur Doumlneccedillerin arasında kalan notalar iki kere okunur
Parccedila yeni başlamış ise yalnız geri doumlneccedilte kullanılabilir Geri doumlneccedilten başa
doumlnuumlluumlr o boumlluumlm yine iki kere okunur
33
Allegro İtalyanca neşeli anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilabuk
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Allegro parccedilalarda el hızlıca ( dakikada
120-168) vurulur
233 Doumlrt Ses İccedilinde Son Durak Perdesi
Bir notanın altına ya da uumlstuumlne nokta konulursa o nota kısa okunur Bu noktaya da
kısaltma noktası denir
Bir notanın altına ya da uumlstuumlne ccedilizgi konulursa o nota kendi suumlresi iccedilinde uzun ve
yayık okunur Bu ccedilizgiye yayık ccedilizgisi denir
34
234 Beş Ses Oumlğretimi
Andante İtalyanca ağırca anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ağır
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Andante parccedilalarda el ağır hızda (
dakikada 76ndash108) vurulur
235 Altı Ses Oumlğretimi
Uzaktı Notaların uumlstuumlne ya da altına konulan uzatma belirtecine uzaktı denir
35
36
Largo İtalyanca geniş anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilok ağır
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Largo parccedilalarda el ccedilok ağır hızda (
dakikada 40-60) vurulur
236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi
37
Do-Mi-Sol-Do sesleri ile alıştırma
Okuma parccedilası
38
237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması
(Fa-Si Si-Fa)
Okuma parccedilası
238 Dokuz Ses Oumlğretimi
Ccedilizek Dizeğin altına ve uumlstuumlne konulan kuumlccediluumlk ccedilizgilere ccedilizek denir Kalın do
sesi ccedilizeğin uumlzerine kalın si sesi ccedilizeğin altına konulur
39
239 On Ses Oumlğretimi
2310 On Bir Ses Oumlğretimi
40
2311 On İki Ses Oumlğretimi
CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR
41
42
43
UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ
Notaları okuyup yazınız
İşlem Basamakları Oumlneriler
Notaların solfejini yapınız
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını
yapınız
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz
Parccedilaları orta hızda okuyunuz
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma
yapınız
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız
İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz
Perdelere dikkat ediniz
Bunun iccedilin monderato tekniğini
kullanınız
Bunu yaparken notanın perdelerini ve
noktalarını uygun aralıklarla
yerleştiriniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir
Notaların solfejini yaptınız mı
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml
Parccedilaları orta hızda okudunuz mu
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz
45
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen
bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur
2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir
3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir
4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır
5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır
6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı
2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı
3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız
mı
4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne
goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı
notaların tartımını yaptınız mı
9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle
oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı
12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız
mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Yanlış
4- Doğru
5- Doğru
6- Yanlış
7- Doğru
8- Doğru
9- Doğru
OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Doğru
4- Yanlış
5- Doğru
6- Yanlış
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı
İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004
YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995
Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları
İstanbul 2004
Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991
SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004
KAYNAKCcedilA
13
Şarkılarda Usul
Şarkılar daima kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Her ne kadar 15 zamanlıya kadar kuumlccediluumlk
usuller varsa da şarkılar ccediloğunlukla 10 zamanlıya kadar olan usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir
Şarkılar kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllduumlğuuml iccedilin Beste ve Semailere oranla etkileri daha
başkadır Usullerinin kuumlccediluumlk olmaları gereği daha ritmik ve hareketli bir yapıya sahip
olmalarının yanı sıra beste ve semailer kadar ağırbaşlı hatta onlardan daha ağır yapılı
şarkılara rastlanır
1212 Gazel
Saz muumlziğindeki taksimin insan sesi ve soumlzle yapılanıdır Herhangi bir usule bağlı
değildir Serbest okunur 2-4 veya daha fazla mısrayı belli bir makam anlayışı iccedilinde
melodilerle soumlyleyerek sesle taksim etmektir
Oumlnceden hazırlık yapılmadan sanatccedilının o anki ilhamına bağlıdır Buna ldquoirticalrdquo de
denir Guumlfteden ayrı olarak lsquorsquoof lsquorsquo lsquorsquoamanrsquorsquo lsquorsquomedetrsquorsquo lsquorsquoeyrsquorsquo gibi uumlnlemler de ilave edilebilir
fakat bunların fazlası hoş karşılanmaz Gazel başlı başına yapılabildiği gibi şarkının arasına
da konulabilir Soumlzler genellikle gazel tarzından seccedililebildiği gibi başka bir tarzdan da
alınabilir
1213 Koumlccedilekccedileler
Genellikle aynı makamda yuumlruumlk hareketli şarkı ve tuumlrkuumllerin uzun aranağmelerle
birbirine bağlanmasından meydana gelmiş aynı zamanda ccedilengi ve koumlccedilek takımlarının oyun
oynamaları iccedilin duumlzenlenmiş bir muumlzik tuumlruumlduumlr Koumlccedileklerde şarkılar ve tuumlrkuumller genellikle
kendi yapıları ile kullanılmıştır
1214 Tuumlrkuuml
Şehir dışındaki koumly ve kasabalarda oturan halkın bağlama cura divan sazı zurna
davul darbuka kaval kemenccedile kabak kemane vs Gibi muumlzik aletleriyle ccedilalıp soumlyledikleri
kendine has youmlresel oumlzelliklere sahip olan soumlzluuml muumlziktir Anonimdir (Bestecisi ve yazarı
belli olmayan halkın malı) Soumlzler halk edebiyatından alınmış olup edebi değer taşıyan hece
vezni ile yazılmış şiirlerdir
13 Batı Muumlziği Formları
Batı muumlziği formlarını 5 ana başlık altınca inceleyebiliriz
Buumlyuumlk formlar
Senfonik formlar
Vokal formlar
Polifonik formlar
Oumlzguumln formlar
14
131 Buumlyuumlk Formlar
1311 Sonat
İlk kez CPE BACH tarafından temelleri atılan ve en oumlnemli formdur Senfoniler
quartetler ve quintetler hep sonat formunda yazılır Sonat formu gelişimi iccedilinde farklılık
goumlstermiştir Beethoven ve Haydn doumlneminde iyice oturan sonat formu Chopin ile birlikte
değişime uğramıştır Genellikle solo sonatlar meşhurdur Oumlrneğin Beethoven yazdığı 32
piyano sonatıyla bu formun ustalarındandır Ayrıca Haydn Chopin gibi besteciler de guumlzel
sonatlar yaratmışlardır
1312 Rondo
Adından da anlaşılacağı gibi bir boumlluumlmuumln suumlrekli tekrarlanmasıyla oluşur Oumlrneğin A
B ve A boumlluumlmlerinden oluşan bir esere yeni bir C boumlluumlmuuml eklenmesi ve tekrar başa yani A B
A boumlluumlmuumlne doumlnuumllmesiyle kuumlccediluumlk rondo formu oluşur A B A C A B A D E A B A buumlyuumlk
rondo formuna oumlrnek olabilir Klasik doumlnemde sonatların son boumlluumlmlerinde kullanılmıştır
1313 Varyasyon
Tema ve ccedileşitlerinden oluşan bu form aslında ağır tempolu dans şarkıların tekrarı
sırasında yapılan kuumlccediluumlk değişikliklerden doğmuştur Varyasyon formunun temeli 4-8
oumllccediluumlden oluşur
1314 Suumlit
Saz muumlziği alanında en eski biccedilimlerden biri olan suumlit şarkı biccediliminde 4-6
boumlluumlmlerden meydana gelmiş bir sıra danstır Sonat ve senfonilerin atası sayılır
132 Senfonik Formlar
1321 Konccedilerto
Konccedilerto genellikle solo bir ccedilalgıya bir oda orkestrasının veya bir senfoni
orkestrasının eşlik etmesiyle gerccedilekleşir Solo ccedilalgı tuumlm teknik zorlukların uumlstesinden
gelebilecek bir kişi tarafından ccedilalınır Solo ccedilalgıya orkestra eşlik eder Genellikle tek bir
ccedilalgı iccedilin yazılan konccedilertolar vardır fakat birden fazla ccedilalgı iccedilin yazılmış konccedilertolar da
vardır(Vivaldi - 2 viyolonsel konccedilertosu) Konccedilertolar dinleyicinin en ccedilok tercih ettiği
muumlzik formudur
1322 Senfoni
Orkestra iccedilin sonat formunda yazılmış genellikle doumlrt boumlluumlmden oluşan yapıtlardır
Senfoni uzun bir şiir niteliğindedir4 boumlluumlmluuml olduğundan oldukccedila uzun suumlren senfoniler
vardır Oumlrneğin Beethovenın 9 senfonisi 1 saate yakın bir suumlrede tamamlanır Başta Franz
Liszt Antonin Dvorak ve Bedrich Smetana gibi besteciler senfoniyi tek boumlluumlm halinde ele
15
almışlardır Franz Lisztin ilk kez gerccedilekleştirdiği tek boumlluumlmluuml senfoni formuna senfonik şiir
adı verilir
1323 Uvertuumlr
Giriş muumlziği anlamındadır Genellikle bir suumlitin veya operanın girişinde ccedilalınır
Genellikle kısa tutulan uvertuumlrlerin yanında uzun ve tek başına eser olan uvertuumlrler de vardır
Oumlrneğin Tschaikovskynin 1812 uvertuumlruuml ve Beethovenın ldquoLeonore Uvertuumlruumlrdquo
133 Vokal Formlar
1331 Opera
Solistleri korosu orkestrası kostuumlmuuml sahnesi ışığı ve dramatik oyunu ile muumlziğe
uyarlanmış tiyatrodur Tarihte ilk opera Rinuccinin Dafne operasıdır
1332 Operet
Operanın kuumlccediluumlğuumlne denir
Oratoryo
Dinsel ve kutsal konuların koro ve solistler tarafından orkestra eşliğinde
soumlylenmesidir Dekor kostuumlm ve sahneleme yoktur
134 Polifonik (Ccedilok Sesli) Formlar
1341 Kanon
Kanon taklit temeline dayanır Aynı ezgi iki veya daha ccedilok ses partisi tarafından
birbiri ardından başlayarak tekrarlanır Ccedilember kanonda ses partileri aynı anda
duyulduklarında birbiriyle uyumludur İlk başlayan partiye oumlncuuml yanıt veren partiye artccedilı
denir
1342 Fuumlg
Fuumlg taklit etmek anlamındadır Eserin ana teması farklı tonlarda tekrarlanır Tabi bu
kontrpuan tekniğiyle yapılır Temanın tonu mutlaka ana tonun birinci doumlrduumlncuuml ve beşinci
dereceleriyle ilişkili olmalıdır aksi halde eserin taklit edilmesinde hatalar olabilir Fuumlg
tekniğini mutlaka oumlrnekleri inceleyerek oumlğrenmek gerekir Bachın fuumlgleri bu konu iccedilin
uygun seccedilenektir
16
1343 Fuumlgato
Fuumlg tarzında fakat fuumlg kurallarına uymadan gelişen temalardan oluşur Fuumlgatoda
fuumlguumln sergi boumlluumlmuumlnuumln ardından gelişme boumlluumlmuuml başlar Mozartrsquoın Jupiter Senfonisirsquonin son
boumlluumlmuuml bu tarzda yazılmıştır
1344 Fuumlgetta
Fuumlgetta tam bir fuumlg gelişmesi olmayan kısa fuumlg biccedilimidir
135 Oumlzguumln Formlar
Batı muumlziğinde bilinen 30rsquodan fazla oumlzguumln form tuumlruuml vardır Bunların bilinen belli
başlı birkaccedilı şunlardır
1351 Preluumlt
Uvertuumlr gibi bir giriş parccedilasıdır Ancak oumlzellikle Chopin ve Rachmaninoff gibi
besteciler preluumlt tek başına bir parccedila olarak duumlşuumlnmuumlşlerdir Chopinin 24 preluumlt buna
oumlrnektir
1352 Arya
Arya Latincede şarkı veya melodi kelimesinden gelir Belirli bir kalıp iccedilinde orkestra
eşliğinde soumlz ve muumlziğin birleşmesidir A-B-A formunda yazılır
1353 Bolero
Bolero İspanyol Kastilya ve Andalusiarsquonın milli dansıdır Bu dans tef kastanyet ve
bazen de gitar eşliğinde yapılır Allegretto tempoda ve frac34 luumlk oumllccediluumldedir
1354 Capricco
İtalyanca keccedili anlamına gelir Muumlzikte belli bir planı olmayan serbest doğaccedillama ya
da fantezi tarzı neşeli değişken mizaccedil sergileyen kaprisli karakterdeki bir tuumlruumln adıdır
1355 Etuumlt
Ccedilalgı muumlziğinde karşılaşılan teknik guumlccedilluumlklere hazırlanmak amacıyla bestelenen
alıştırma parccedilalarıdır Oumlğrencilerin tekniğini geliştirmeleri iccedilin bestelenmiştir
1356 Marş
Yuumlruumlmeye eşlik eden ritim oumlğesi guumlccedilluuml ccedilok eski muumlzik tuumlrlerinden biridir Ccedileşitli
amaccedillara youmlnelik yazılan marşlar genel olarak 4 gruba ayrılır Bunlar cenaze marşı ağır
marş hızlı marş ve ccedilok hızlı marştır
17
1357 Vals
Almanca doumlnmek anlamına gelir Uumlccedil zamanlı birinci vuruşu kuvvetli doumlnerek yapılan
Alman dans muumlziğidir
1357 Ballade
Genellikle acı ve huumlzuumln gibi duyguların anlatımında kullanılan ve ccedilok ezgiden oluşan
lirik parccedilalardır
1358 Nocturne
Gece muumlziği demektir Serbest formda yazılır Karakteri huumlzuumlnluuml bazen de canlıdır En
uumlnluuml noktuumlrn bestecisi Chopindir
1359 Romance
Soumlzluuml ve soumlzsuumlz yazılabilir Noktuumlrn ve balad gibi konusu huumlzuumln ve aşktır Serbest
formda yazılır
13510 Serenade
Değişik anlamlarda kullanılır En ccedilok bilinen anlamı sevgilinin penceresinin oumlnuumlnde
soumlylenen doğaccedillama aşk şarkısıdır Genellikle soumlzluuml olur fakat soumlzsuumlz yazılmış serenatlarda
vardır Serbest bir formda yazılır
13511 Rhapsody
Ezgileri ccediloğunlukla halk ezgisi olan ve birccedilok temanın birleşmesinden oluşan serbest
bir muumlzik formudur Lisztin Macar Rapsodilerinin yanında uumlnluuml İngiliz rock grubu Queenin
efsanevi solisti Freddie Mercurynin Bohemian Rhapsodysi de bu forma ccedilok guumlzel bir
oumlrnektir
13512 Fantasie
Serbest formda genellikle doğaccedillama ccedilalınan eserlerdir
14 Ritmik Okuma (Tartım)
Bir muumlzik parccedilasını ritmini uygun olarak nota değerleriyle tekduumlze okumaya ritmik
okuma denir Diğer bir anlamda bona yapma diye adlandırılır (Bona terimi tartım kitabını
yazan yazarın isminden alıntı yapılmıştır)
Notaların seslerini dikkate almadan sadece nota değerlerinin incelenmesine ritmik
portre denir Ritim belirli bir zaman suumlrecinin kullanımını hedefleyen tempo iccedilinde
kesinleşir Ritim aynı zamanda muumlziğin karakterini de belirler
18
Her bestecinin kullandığı ritim kendine oumlzguumlduumlr ve ressamların fırccedila tekniği gibi ayırt
edicidir Genel anlamda formu etkileyen ve oluşturan faktoumlruumln ritim olduğu soumlylenebilir
19
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki muumlzik parccedilalarını ritmine ve nota değerlerine uygun olarak elle usuluumlnuuml
takip ederek tartımlarını yapınız
İşlem Basamakları Oumlneriler
Aşağıdaki birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre
isimleriyle tartımını yapınız
Elle usuumllleri doğru ve kesin hareketlerle
yapınız
Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki sekizlik ve onaltılık notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
UYGULAMA FAALİYETİ
20
Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını
yapınız
Aşağıdaki sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
21
Aşağıdaki ikilik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki sekizlik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
22
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
23
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
24
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
25
Aşağıdaki doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki notaları sekizlik es (sus)leri dikkate alarak oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını
yapınız
Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
26
Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını
yapınız
Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
27
28
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir
1 Birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
2 İkilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluuml ve isimleriyle tartımını yaptınız
mı
3 Sekizlik ve onaltılık notaların tartımını yaptınız mı
4 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
5 İkilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
6 Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
7 İkilik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
8 Doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
9 Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
10 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
11 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
12 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
13 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaların tartımını yaptınız mı
14 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
15 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
16 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
17 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
18 Doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını
yaptınız mı
19 Sekizlik esleri (susları) dikkate alarak tartımını yaptınız mı
20 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız
mı
21 Değişik değerlerdeki sesli notaların tartımını yaptınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz
29
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde
verilen bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
1 ( )Muumlzikal anlatımın en kuumlccediluumlk birimine ldquomotifrdquo denir
2 ( )Esas ezgiye eşlik eden ve devamlı tekrarlanan hareket zincirineldquotemardquodenir
3 ( )Peşrev Tuumlrk muumlziği formlarından soumlzluuml ve guumlfteli formlara verilebilecek en iyi
oumlrnektir
4 ( )Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır
5 ( )Doğadaki herhangi bir olayı veya duyguyu muumlzik diliyle anlatan eserlereldquotasvirrdquo
denir
6 ( )Rondo sonat ve suumlit Batı muumlziğinin senfonik formlarındandır
7 ( )Operanın kuumlccediluumlğuumlne operet denir
8 ( )Vals doumlnerek yapılan Alman dans muumlziğidir
9 ( )Bir bestecinin kullandığı ritim sanatccedilının ayırt edici oumlzelliklerindendir
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
30
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
Bu faliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak
muumlzikte notaları okuyup yazabileceksiniz
Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır
Muumlzik ses genişliklerini araştırınız
Solfej iccedilin gerekli temel kavramları araştırınız
Araştırma işlemleri iccedilin Internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve
yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek solfej ile ilgili oumln bilgi
edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaş veya kurslardan da bilgi edininiz
UYGULAMA FAALİYETİ
2 SES GENİŞLİKLERİ VE SOLFEJ
Muumlzikte kullanılan iki tuumlr ses vardır
İnsan sesi
Enstruumlman sesi(Bu konu ses oluşum uygulamaları moduumlluumlnde işlendi)
İnsan sesi ikiye ayrılır Erkek sesi ve kadın sesi
21 Erkek Sesi
Bas En kalın erkek sesi
Bariton Orta kalınlıkta erkek sesi
Tenor En ince erkek sesi
22 Kadın Sesi
Alto En kalın kadın sesi
Mezzosoprano Orta kalınlıkta kadın sesi
Soprano En ince kadın sesi
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
AMACcedil
ARAŞTIRMA
31
23 Solfeje Giriş
Solfej eğitimimizin şimdiye kadar ki boumlluumlmlerinde temel muumlzik kavramları ve bunlara
oumlrnekleri goumlrduumlk Moduumlluumlmuumlzuumln bu boumlluumlmuumlnde ise ağırlıklı olarak okuma parccedilalarına bol-
bol oumlrnekler vereceğiz
Solfej kısaca lsquookumarsquo demektir Notaları adlarıyla sesleriyle ve suumlreleriyle
okumaya solfej denir
231 Uumlccedil Ses Oumlğretimi
Doumlrtluumlk nota
Yuvarlak kuyruklu ve iccedili doludur Bir vuruşta okunur
İkilik nota
Yuvarlak kuyruklu ve iccedili boştur İki vuruşta okunur
32
232 Doumlrt Ses Oumlğretimi ve Buumlyuumlk İkili Aralığı Kuumlccediluumlk İkili Aralığı
İki ses arasındaki incelik kalınlık ayırımına aralık denir
Aralıkları oumllccedilmek iccedilin kullanılan oumllccedilme birimine perde denir
Batı muumlziğinde kullanılan en kuumlccediluumlk ses aralığına yarım perde denir
İki tane yarım perdeden oluşan ses aralığına tam perde denir
Moderato lsquoOrta hızdarsquo demektir Bir hız terimidir Parccedilanın orta hızda
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Monderato parccedilalarda el orta hızda (
dakikada 108-120) vurulur
Doumlneccedil iki kez okunması istenen notaların başlama yerine ileri doumlneccedil bitme
yerine geri doumlneccedil konulur Doumlneccedillerin arasında kalan notalar iki kere okunur
Parccedila yeni başlamış ise yalnız geri doumlneccedilte kullanılabilir Geri doumlneccedilten başa
doumlnuumlluumlr o boumlluumlm yine iki kere okunur
33
Allegro İtalyanca neşeli anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilabuk
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Allegro parccedilalarda el hızlıca ( dakikada
120-168) vurulur
233 Doumlrt Ses İccedilinde Son Durak Perdesi
Bir notanın altına ya da uumlstuumlne nokta konulursa o nota kısa okunur Bu noktaya da
kısaltma noktası denir
Bir notanın altına ya da uumlstuumlne ccedilizgi konulursa o nota kendi suumlresi iccedilinde uzun ve
yayık okunur Bu ccedilizgiye yayık ccedilizgisi denir
34
234 Beş Ses Oumlğretimi
Andante İtalyanca ağırca anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ağır
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Andante parccedilalarda el ağır hızda (
dakikada 76ndash108) vurulur
235 Altı Ses Oumlğretimi
Uzaktı Notaların uumlstuumlne ya da altına konulan uzatma belirtecine uzaktı denir
35
36
Largo İtalyanca geniş anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilok ağır
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Largo parccedilalarda el ccedilok ağır hızda (
dakikada 40-60) vurulur
236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi
37
Do-Mi-Sol-Do sesleri ile alıştırma
Okuma parccedilası
38
237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması
(Fa-Si Si-Fa)
Okuma parccedilası
238 Dokuz Ses Oumlğretimi
Ccedilizek Dizeğin altına ve uumlstuumlne konulan kuumlccediluumlk ccedilizgilere ccedilizek denir Kalın do
sesi ccedilizeğin uumlzerine kalın si sesi ccedilizeğin altına konulur
39
239 On Ses Oumlğretimi
2310 On Bir Ses Oumlğretimi
40
2311 On İki Ses Oumlğretimi
CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR
41
42
43
UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ
Notaları okuyup yazınız
İşlem Basamakları Oumlneriler
Notaların solfejini yapınız
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını
yapınız
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz
Parccedilaları orta hızda okuyunuz
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma
yapınız
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız
İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz
Perdelere dikkat ediniz
Bunun iccedilin monderato tekniğini
kullanınız
Bunu yaparken notanın perdelerini ve
noktalarını uygun aralıklarla
yerleştiriniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir
Notaların solfejini yaptınız mı
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml
Parccedilaları orta hızda okudunuz mu
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz
45
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen
bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur
2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir
3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir
4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır
5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır
6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı
2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı
3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız
mı
4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne
goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı
notaların tartımını yaptınız mı
9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle
oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı
12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız
mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Yanlış
4- Doğru
5- Doğru
6- Yanlış
7- Doğru
8- Doğru
9- Doğru
OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Doğru
4- Yanlış
5- Doğru
6- Yanlış
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı
İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004
YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995
Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları
İstanbul 2004
Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991
SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004
KAYNAKCcedilA
14
131 Buumlyuumlk Formlar
1311 Sonat
İlk kez CPE BACH tarafından temelleri atılan ve en oumlnemli formdur Senfoniler
quartetler ve quintetler hep sonat formunda yazılır Sonat formu gelişimi iccedilinde farklılık
goumlstermiştir Beethoven ve Haydn doumlneminde iyice oturan sonat formu Chopin ile birlikte
değişime uğramıştır Genellikle solo sonatlar meşhurdur Oumlrneğin Beethoven yazdığı 32
piyano sonatıyla bu formun ustalarındandır Ayrıca Haydn Chopin gibi besteciler de guumlzel
sonatlar yaratmışlardır
1312 Rondo
Adından da anlaşılacağı gibi bir boumlluumlmuumln suumlrekli tekrarlanmasıyla oluşur Oumlrneğin A
B ve A boumlluumlmlerinden oluşan bir esere yeni bir C boumlluumlmuuml eklenmesi ve tekrar başa yani A B
A boumlluumlmuumlne doumlnuumllmesiyle kuumlccediluumlk rondo formu oluşur A B A C A B A D E A B A buumlyuumlk
rondo formuna oumlrnek olabilir Klasik doumlnemde sonatların son boumlluumlmlerinde kullanılmıştır
1313 Varyasyon
Tema ve ccedileşitlerinden oluşan bu form aslında ağır tempolu dans şarkıların tekrarı
sırasında yapılan kuumlccediluumlk değişikliklerden doğmuştur Varyasyon formunun temeli 4-8
oumllccediluumlden oluşur
1314 Suumlit
Saz muumlziği alanında en eski biccedilimlerden biri olan suumlit şarkı biccediliminde 4-6
boumlluumlmlerden meydana gelmiş bir sıra danstır Sonat ve senfonilerin atası sayılır
132 Senfonik Formlar
1321 Konccedilerto
Konccedilerto genellikle solo bir ccedilalgıya bir oda orkestrasının veya bir senfoni
orkestrasının eşlik etmesiyle gerccedilekleşir Solo ccedilalgı tuumlm teknik zorlukların uumlstesinden
gelebilecek bir kişi tarafından ccedilalınır Solo ccedilalgıya orkestra eşlik eder Genellikle tek bir
ccedilalgı iccedilin yazılan konccedilertolar vardır fakat birden fazla ccedilalgı iccedilin yazılmış konccedilertolar da
vardır(Vivaldi - 2 viyolonsel konccedilertosu) Konccedilertolar dinleyicinin en ccedilok tercih ettiği
muumlzik formudur
1322 Senfoni
Orkestra iccedilin sonat formunda yazılmış genellikle doumlrt boumlluumlmden oluşan yapıtlardır
Senfoni uzun bir şiir niteliğindedir4 boumlluumlmluuml olduğundan oldukccedila uzun suumlren senfoniler
vardır Oumlrneğin Beethovenın 9 senfonisi 1 saate yakın bir suumlrede tamamlanır Başta Franz
Liszt Antonin Dvorak ve Bedrich Smetana gibi besteciler senfoniyi tek boumlluumlm halinde ele
15
almışlardır Franz Lisztin ilk kez gerccedilekleştirdiği tek boumlluumlmluuml senfoni formuna senfonik şiir
adı verilir
1323 Uvertuumlr
Giriş muumlziği anlamındadır Genellikle bir suumlitin veya operanın girişinde ccedilalınır
Genellikle kısa tutulan uvertuumlrlerin yanında uzun ve tek başına eser olan uvertuumlrler de vardır
Oumlrneğin Tschaikovskynin 1812 uvertuumlruuml ve Beethovenın ldquoLeonore Uvertuumlruumlrdquo
133 Vokal Formlar
1331 Opera
Solistleri korosu orkestrası kostuumlmuuml sahnesi ışığı ve dramatik oyunu ile muumlziğe
uyarlanmış tiyatrodur Tarihte ilk opera Rinuccinin Dafne operasıdır
1332 Operet
Operanın kuumlccediluumlğuumlne denir
Oratoryo
Dinsel ve kutsal konuların koro ve solistler tarafından orkestra eşliğinde
soumlylenmesidir Dekor kostuumlm ve sahneleme yoktur
134 Polifonik (Ccedilok Sesli) Formlar
1341 Kanon
Kanon taklit temeline dayanır Aynı ezgi iki veya daha ccedilok ses partisi tarafından
birbiri ardından başlayarak tekrarlanır Ccedilember kanonda ses partileri aynı anda
duyulduklarında birbiriyle uyumludur İlk başlayan partiye oumlncuuml yanıt veren partiye artccedilı
denir
1342 Fuumlg
Fuumlg taklit etmek anlamındadır Eserin ana teması farklı tonlarda tekrarlanır Tabi bu
kontrpuan tekniğiyle yapılır Temanın tonu mutlaka ana tonun birinci doumlrduumlncuuml ve beşinci
dereceleriyle ilişkili olmalıdır aksi halde eserin taklit edilmesinde hatalar olabilir Fuumlg
tekniğini mutlaka oumlrnekleri inceleyerek oumlğrenmek gerekir Bachın fuumlgleri bu konu iccedilin
uygun seccedilenektir
16
1343 Fuumlgato
Fuumlg tarzında fakat fuumlg kurallarına uymadan gelişen temalardan oluşur Fuumlgatoda
fuumlguumln sergi boumlluumlmuumlnuumln ardından gelişme boumlluumlmuuml başlar Mozartrsquoın Jupiter Senfonisirsquonin son
boumlluumlmuuml bu tarzda yazılmıştır
1344 Fuumlgetta
Fuumlgetta tam bir fuumlg gelişmesi olmayan kısa fuumlg biccedilimidir
135 Oumlzguumln Formlar
Batı muumlziğinde bilinen 30rsquodan fazla oumlzguumln form tuumlruuml vardır Bunların bilinen belli
başlı birkaccedilı şunlardır
1351 Preluumlt
Uvertuumlr gibi bir giriş parccedilasıdır Ancak oumlzellikle Chopin ve Rachmaninoff gibi
besteciler preluumlt tek başına bir parccedila olarak duumlşuumlnmuumlşlerdir Chopinin 24 preluumlt buna
oumlrnektir
1352 Arya
Arya Latincede şarkı veya melodi kelimesinden gelir Belirli bir kalıp iccedilinde orkestra
eşliğinde soumlz ve muumlziğin birleşmesidir A-B-A formunda yazılır
1353 Bolero
Bolero İspanyol Kastilya ve Andalusiarsquonın milli dansıdır Bu dans tef kastanyet ve
bazen de gitar eşliğinde yapılır Allegretto tempoda ve frac34 luumlk oumllccediluumldedir
1354 Capricco
İtalyanca keccedili anlamına gelir Muumlzikte belli bir planı olmayan serbest doğaccedillama ya
da fantezi tarzı neşeli değişken mizaccedil sergileyen kaprisli karakterdeki bir tuumlruumln adıdır
1355 Etuumlt
Ccedilalgı muumlziğinde karşılaşılan teknik guumlccedilluumlklere hazırlanmak amacıyla bestelenen
alıştırma parccedilalarıdır Oumlğrencilerin tekniğini geliştirmeleri iccedilin bestelenmiştir
1356 Marş
Yuumlruumlmeye eşlik eden ritim oumlğesi guumlccedilluuml ccedilok eski muumlzik tuumlrlerinden biridir Ccedileşitli
amaccedillara youmlnelik yazılan marşlar genel olarak 4 gruba ayrılır Bunlar cenaze marşı ağır
marş hızlı marş ve ccedilok hızlı marştır
17
1357 Vals
Almanca doumlnmek anlamına gelir Uumlccedil zamanlı birinci vuruşu kuvvetli doumlnerek yapılan
Alman dans muumlziğidir
1357 Ballade
Genellikle acı ve huumlzuumln gibi duyguların anlatımında kullanılan ve ccedilok ezgiden oluşan
lirik parccedilalardır
1358 Nocturne
Gece muumlziği demektir Serbest formda yazılır Karakteri huumlzuumlnluuml bazen de canlıdır En
uumlnluuml noktuumlrn bestecisi Chopindir
1359 Romance
Soumlzluuml ve soumlzsuumlz yazılabilir Noktuumlrn ve balad gibi konusu huumlzuumln ve aşktır Serbest
formda yazılır
13510 Serenade
Değişik anlamlarda kullanılır En ccedilok bilinen anlamı sevgilinin penceresinin oumlnuumlnde
soumlylenen doğaccedillama aşk şarkısıdır Genellikle soumlzluuml olur fakat soumlzsuumlz yazılmış serenatlarda
vardır Serbest bir formda yazılır
13511 Rhapsody
Ezgileri ccediloğunlukla halk ezgisi olan ve birccedilok temanın birleşmesinden oluşan serbest
bir muumlzik formudur Lisztin Macar Rapsodilerinin yanında uumlnluuml İngiliz rock grubu Queenin
efsanevi solisti Freddie Mercurynin Bohemian Rhapsodysi de bu forma ccedilok guumlzel bir
oumlrnektir
13512 Fantasie
Serbest formda genellikle doğaccedillama ccedilalınan eserlerdir
14 Ritmik Okuma (Tartım)
Bir muumlzik parccedilasını ritmini uygun olarak nota değerleriyle tekduumlze okumaya ritmik
okuma denir Diğer bir anlamda bona yapma diye adlandırılır (Bona terimi tartım kitabını
yazan yazarın isminden alıntı yapılmıştır)
Notaların seslerini dikkate almadan sadece nota değerlerinin incelenmesine ritmik
portre denir Ritim belirli bir zaman suumlrecinin kullanımını hedefleyen tempo iccedilinde
kesinleşir Ritim aynı zamanda muumlziğin karakterini de belirler
18
Her bestecinin kullandığı ritim kendine oumlzguumlduumlr ve ressamların fırccedila tekniği gibi ayırt
edicidir Genel anlamda formu etkileyen ve oluşturan faktoumlruumln ritim olduğu soumlylenebilir
19
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki muumlzik parccedilalarını ritmine ve nota değerlerine uygun olarak elle usuluumlnuuml
takip ederek tartımlarını yapınız
İşlem Basamakları Oumlneriler
Aşağıdaki birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre
isimleriyle tartımını yapınız
Elle usuumllleri doğru ve kesin hareketlerle
yapınız
Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki sekizlik ve onaltılık notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
UYGULAMA FAALİYETİ
20
Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını
yapınız
Aşağıdaki sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
21
Aşağıdaki ikilik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki sekizlik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
22
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
23
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
24
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
25
Aşağıdaki doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki notaları sekizlik es (sus)leri dikkate alarak oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını
yapınız
Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
26
Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını
yapınız
Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
27
28
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir
1 Birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
2 İkilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluuml ve isimleriyle tartımını yaptınız
mı
3 Sekizlik ve onaltılık notaların tartımını yaptınız mı
4 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
5 İkilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
6 Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
7 İkilik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
8 Doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
9 Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
10 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
11 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
12 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
13 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaların tartımını yaptınız mı
14 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
15 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
16 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
17 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
18 Doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını
yaptınız mı
19 Sekizlik esleri (susları) dikkate alarak tartımını yaptınız mı
20 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız
mı
21 Değişik değerlerdeki sesli notaların tartımını yaptınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz
29
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde
verilen bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
1 ( )Muumlzikal anlatımın en kuumlccediluumlk birimine ldquomotifrdquo denir
2 ( )Esas ezgiye eşlik eden ve devamlı tekrarlanan hareket zincirineldquotemardquodenir
3 ( )Peşrev Tuumlrk muumlziği formlarından soumlzluuml ve guumlfteli formlara verilebilecek en iyi
oumlrnektir
4 ( )Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır
5 ( )Doğadaki herhangi bir olayı veya duyguyu muumlzik diliyle anlatan eserlereldquotasvirrdquo
denir
6 ( )Rondo sonat ve suumlit Batı muumlziğinin senfonik formlarındandır
7 ( )Operanın kuumlccediluumlğuumlne operet denir
8 ( )Vals doumlnerek yapılan Alman dans muumlziğidir
9 ( )Bir bestecinin kullandığı ritim sanatccedilının ayırt edici oumlzelliklerindendir
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
30
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
Bu faliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak
muumlzikte notaları okuyup yazabileceksiniz
Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır
Muumlzik ses genişliklerini araştırınız
Solfej iccedilin gerekli temel kavramları araştırınız
Araştırma işlemleri iccedilin Internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve
yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek solfej ile ilgili oumln bilgi
edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaş veya kurslardan da bilgi edininiz
UYGULAMA FAALİYETİ
2 SES GENİŞLİKLERİ VE SOLFEJ
Muumlzikte kullanılan iki tuumlr ses vardır
İnsan sesi
Enstruumlman sesi(Bu konu ses oluşum uygulamaları moduumlluumlnde işlendi)
İnsan sesi ikiye ayrılır Erkek sesi ve kadın sesi
21 Erkek Sesi
Bas En kalın erkek sesi
Bariton Orta kalınlıkta erkek sesi
Tenor En ince erkek sesi
22 Kadın Sesi
Alto En kalın kadın sesi
Mezzosoprano Orta kalınlıkta kadın sesi
Soprano En ince kadın sesi
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
AMACcedil
ARAŞTIRMA
31
23 Solfeje Giriş
Solfej eğitimimizin şimdiye kadar ki boumlluumlmlerinde temel muumlzik kavramları ve bunlara
oumlrnekleri goumlrduumlk Moduumlluumlmuumlzuumln bu boumlluumlmuumlnde ise ağırlıklı olarak okuma parccedilalarına bol-
bol oumlrnekler vereceğiz
Solfej kısaca lsquookumarsquo demektir Notaları adlarıyla sesleriyle ve suumlreleriyle
okumaya solfej denir
231 Uumlccedil Ses Oumlğretimi
Doumlrtluumlk nota
Yuvarlak kuyruklu ve iccedili doludur Bir vuruşta okunur
İkilik nota
Yuvarlak kuyruklu ve iccedili boştur İki vuruşta okunur
32
232 Doumlrt Ses Oumlğretimi ve Buumlyuumlk İkili Aralığı Kuumlccediluumlk İkili Aralığı
İki ses arasındaki incelik kalınlık ayırımına aralık denir
Aralıkları oumllccedilmek iccedilin kullanılan oumllccedilme birimine perde denir
Batı muumlziğinde kullanılan en kuumlccediluumlk ses aralığına yarım perde denir
İki tane yarım perdeden oluşan ses aralığına tam perde denir
Moderato lsquoOrta hızdarsquo demektir Bir hız terimidir Parccedilanın orta hızda
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Monderato parccedilalarda el orta hızda (
dakikada 108-120) vurulur
Doumlneccedil iki kez okunması istenen notaların başlama yerine ileri doumlneccedil bitme
yerine geri doumlneccedil konulur Doumlneccedillerin arasında kalan notalar iki kere okunur
Parccedila yeni başlamış ise yalnız geri doumlneccedilte kullanılabilir Geri doumlneccedilten başa
doumlnuumlluumlr o boumlluumlm yine iki kere okunur
33
Allegro İtalyanca neşeli anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilabuk
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Allegro parccedilalarda el hızlıca ( dakikada
120-168) vurulur
233 Doumlrt Ses İccedilinde Son Durak Perdesi
Bir notanın altına ya da uumlstuumlne nokta konulursa o nota kısa okunur Bu noktaya da
kısaltma noktası denir
Bir notanın altına ya da uumlstuumlne ccedilizgi konulursa o nota kendi suumlresi iccedilinde uzun ve
yayık okunur Bu ccedilizgiye yayık ccedilizgisi denir
34
234 Beş Ses Oumlğretimi
Andante İtalyanca ağırca anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ağır
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Andante parccedilalarda el ağır hızda (
dakikada 76ndash108) vurulur
235 Altı Ses Oumlğretimi
Uzaktı Notaların uumlstuumlne ya da altına konulan uzatma belirtecine uzaktı denir
35
36
Largo İtalyanca geniş anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilok ağır
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Largo parccedilalarda el ccedilok ağır hızda (
dakikada 40-60) vurulur
236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi
37
Do-Mi-Sol-Do sesleri ile alıştırma
Okuma parccedilası
38
237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması
(Fa-Si Si-Fa)
Okuma parccedilası
238 Dokuz Ses Oumlğretimi
Ccedilizek Dizeğin altına ve uumlstuumlne konulan kuumlccediluumlk ccedilizgilere ccedilizek denir Kalın do
sesi ccedilizeğin uumlzerine kalın si sesi ccedilizeğin altına konulur
39
239 On Ses Oumlğretimi
2310 On Bir Ses Oumlğretimi
40
2311 On İki Ses Oumlğretimi
CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR
41
42
43
UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ
Notaları okuyup yazınız
İşlem Basamakları Oumlneriler
Notaların solfejini yapınız
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını
yapınız
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz
Parccedilaları orta hızda okuyunuz
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma
yapınız
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız
İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz
Perdelere dikkat ediniz
Bunun iccedilin monderato tekniğini
kullanınız
Bunu yaparken notanın perdelerini ve
noktalarını uygun aralıklarla
yerleştiriniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir
Notaların solfejini yaptınız mı
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml
Parccedilaları orta hızda okudunuz mu
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz
45
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen
bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur
2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir
3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir
4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır
5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır
6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı
2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı
3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız
mı
4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne
goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı
notaların tartımını yaptınız mı
9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle
oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı
12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız
mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Yanlış
4- Doğru
5- Doğru
6- Yanlış
7- Doğru
8- Doğru
9- Doğru
OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Doğru
4- Yanlış
5- Doğru
6- Yanlış
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı
İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004
YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995
Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları
İstanbul 2004
Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991
SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004
KAYNAKCcedilA
15
almışlardır Franz Lisztin ilk kez gerccedilekleştirdiği tek boumlluumlmluuml senfoni formuna senfonik şiir
adı verilir
1323 Uvertuumlr
Giriş muumlziği anlamındadır Genellikle bir suumlitin veya operanın girişinde ccedilalınır
Genellikle kısa tutulan uvertuumlrlerin yanında uzun ve tek başına eser olan uvertuumlrler de vardır
Oumlrneğin Tschaikovskynin 1812 uvertuumlruuml ve Beethovenın ldquoLeonore Uvertuumlruumlrdquo
133 Vokal Formlar
1331 Opera
Solistleri korosu orkestrası kostuumlmuuml sahnesi ışığı ve dramatik oyunu ile muumlziğe
uyarlanmış tiyatrodur Tarihte ilk opera Rinuccinin Dafne operasıdır
1332 Operet
Operanın kuumlccediluumlğuumlne denir
Oratoryo
Dinsel ve kutsal konuların koro ve solistler tarafından orkestra eşliğinde
soumlylenmesidir Dekor kostuumlm ve sahneleme yoktur
134 Polifonik (Ccedilok Sesli) Formlar
1341 Kanon
Kanon taklit temeline dayanır Aynı ezgi iki veya daha ccedilok ses partisi tarafından
birbiri ardından başlayarak tekrarlanır Ccedilember kanonda ses partileri aynı anda
duyulduklarında birbiriyle uyumludur İlk başlayan partiye oumlncuuml yanıt veren partiye artccedilı
denir
1342 Fuumlg
Fuumlg taklit etmek anlamındadır Eserin ana teması farklı tonlarda tekrarlanır Tabi bu
kontrpuan tekniğiyle yapılır Temanın tonu mutlaka ana tonun birinci doumlrduumlncuuml ve beşinci
dereceleriyle ilişkili olmalıdır aksi halde eserin taklit edilmesinde hatalar olabilir Fuumlg
tekniğini mutlaka oumlrnekleri inceleyerek oumlğrenmek gerekir Bachın fuumlgleri bu konu iccedilin
uygun seccedilenektir
16
1343 Fuumlgato
Fuumlg tarzında fakat fuumlg kurallarına uymadan gelişen temalardan oluşur Fuumlgatoda
fuumlguumln sergi boumlluumlmuumlnuumln ardından gelişme boumlluumlmuuml başlar Mozartrsquoın Jupiter Senfonisirsquonin son
boumlluumlmuuml bu tarzda yazılmıştır
1344 Fuumlgetta
Fuumlgetta tam bir fuumlg gelişmesi olmayan kısa fuumlg biccedilimidir
135 Oumlzguumln Formlar
Batı muumlziğinde bilinen 30rsquodan fazla oumlzguumln form tuumlruuml vardır Bunların bilinen belli
başlı birkaccedilı şunlardır
1351 Preluumlt
Uvertuumlr gibi bir giriş parccedilasıdır Ancak oumlzellikle Chopin ve Rachmaninoff gibi
besteciler preluumlt tek başına bir parccedila olarak duumlşuumlnmuumlşlerdir Chopinin 24 preluumlt buna
oumlrnektir
1352 Arya
Arya Latincede şarkı veya melodi kelimesinden gelir Belirli bir kalıp iccedilinde orkestra
eşliğinde soumlz ve muumlziğin birleşmesidir A-B-A formunda yazılır
1353 Bolero
Bolero İspanyol Kastilya ve Andalusiarsquonın milli dansıdır Bu dans tef kastanyet ve
bazen de gitar eşliğinde yapılır Allegretto tempoda ve frac34 luumlk oumllccediluumldedir
1354 Capricco
İtalyanca keccedili anlamına gelir Muumlzikte belli bir planı olmayan serbest doğaccedillama ya
da fantezi tarzı neşeli değişken mizaccedil sergileyen kaprisli karakterdeki bir tuumlruumln adıdır
1355 Etuumlt
Ccedilalgı muumlziğinde karşılaşılan teknik guumlccedilluumlklere hazırlanmak amacıyla bestelenen
alıştırma parccedilalarıdır Oumlğrencilerin tekniğini geliştirmeleri iccedilin bestelenmiştir
1356 Marş
Yuumlruumlmeye eşlik eden ritim oumlğesi guumlccedilluuml ccedilok eski muumlzik tuumlrlerinden biridir Ccedileşitli
amaccedillara youmlnelik yazılan marşlar genel olarak 4 gruba ayrılır Bunlar cenaze marşı ağır
marş hızlı marş ve ccedilok hızlı marştır
17
1357 Vals
Almanca doumlnmek anlamına gelir Uumlccedil zamanlı birinci vuruşu kuvvetli doumlnerek yapılan
Alman dans muumlziğidir
1357 Ballade
Genellikle acı ve huumlzuumln gibi duyguların anlatımında kullanılan ve ccedilok ezgiden oluşan
lirik parccedilalardır
1358 Nocturne
Gece muumlziği demektir Serbest formda yazılır Karakteri huumlzuumlnluuml bazen de canlıdır En
uumlnluuml noktuumlrn bestecisi Chopindir
1359 Romance
Soumlzluuml ve soumlzsuumlz yazılabilir Noktuumlrn ve balad gibi konusu huumlzuumln ve aşktır Serbest
formda yazılır
13510 Serenade
Değişik anlamlarda kullanılır En ccedilok bilinen anlamı sevgilinin penceresinin oumlnuumlnde
soumlylenen doğaccedillama aşk şarkısıdır Genellikle soumlzluuml olur fakat soumlzsuumlz yazılmış serenatlarda
vardır Serbest bir formda yazılır
13511 Rhapsody
Ezgileri ccediloğunlukla halk ezgisi olan ve birccedilok temanın birleşmesinden oluşan serbest
bir muumlzik formudur Lisztin Macar Rapsodilerinin yanında uumlnluuml İngiliz rock grubu Queenin
efsanevi solisti Freddie Mercurynin Bohemian Rhapsodysi de bu forma ccedilok guumlzel bir
oumlrnektir
13512 Fantasie
Serbest formda genellikle doğaccedillama ccedilalınan eserlerdir
14 Ritmik Okuma (Tartım)
Bir muumlzik parccedilasını ritmini uygun olarak nota değerleriyle tekduumlze okumaya ritmik
okuma denir Diğer bir anlamda bona yapma diye adlandırılır (Bona terimi tartım kitabını
yazan yazarın isminden alıntı yapılmıştır)
Notaların seslerini dikkate almadan sadece nota değerlerinin incelenmesine ritmik
portre denir Ritim belirli bir zaman suumlrecinin kullanımını hedefleyen tempo iccedilinde
kesinleşir Ritim aynı zamanda muumlziğin karakterini de belirler
18
Her bestecinin kullandığı ritim kendine oumlzguumlduumlr ve ressamların fırccedila tekniği gibi ayırt
edicidir Genel anlamda formu etkileyen ve oluşturan faktoumlruumln ritim olduğu soumlylenebilir
19
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki muumlzik parccedilalarını ritmine ve nota değerlerine uygun olarak elle usuluumlnuuml
takip ederek tartımlarını yapınız
İşlem Basamakları Oumlneriler
Aşağıdaki birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre
isimleriyle tartımını yapınız
Elle usuumllleri doğru ve kesin hareketlerle
yapınız
Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki sekizlik ve onaltılık notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
UYGULAMA FAALİYETİ
20
Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını
yapınız
Aşağıdaki sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
21
Aşağıdaki ikilik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki sekizlik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
22
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
23
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
24
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
25
Aşağıdaki doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki notaları sekizlik es (sus)leri dikkate alarak oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını
yapınız
Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
26
Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını
yapınız
Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
27
28
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir
1 Birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
2 İkilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluuml ve isimleriyle tartımını yaptınız
mı
3 Sekizlik ve onaltılık notaların tartımını yaptınız mı
4 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
5 İkilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
6 Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
7 İkilik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
8 Doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
9 Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
10 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
11 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
12 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
13 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaların tartımını yaptınız mı
14 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
15 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
16 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
17 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
18 Doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını
yaptınız mı
19 Sekizlik esleri (susları) dikkate alarak tartımını yaptınız mı
20 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız
mı
21 Değişik değerlerdeki sesli notaların tartımını yaptınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz
29
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde
verilen bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
1 ( )Muumlzikal anlatımın en kuumlccediluumlk birimine ldquomotifrdquo denir
2 ( )Esas ezgiye eşlik eden ve devamlı tekrarlanan hareket zincirineldquotemardquodenir
3 ( )Peşrev Tuumlrk muumlziği formlarından soumlzluuml ve guumlfteli formlara verilebilecek en iyi
oumlrnektir
4 ( )Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır
5 ( )Doğadaki herhangi bir olayı veya duyguyu muumlzik diliyle anlatan eserlereldquotasvirrdquo
denir
6 ( )Rondo sonat ve suumlit Batı muumlziğinin senfonik formlarındandır
7 ( )Operanın kuumlccediluumlğuumlne operet denir
8 ( )Vals doumlnerek yapılan Alman dans muumlziğidir
9 ( )Bir bestecinin kullandığı ritim sanatccedilının ayırt edici oumlzelliklerindendir
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
30
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
Bu faliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak
muumlzikte notaları okuyup yazabileceksiniz
Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır
Muumlzik ses genişliklerini araştırınız
Solfej iccedilin gerekli temel kavramları araştırınız
Araştırma işlemleri iccedilin Internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve
yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek solfej ile ilgili oumln bilgi
edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaş veya kurslardan da bilgi edininiz
UYGULAMA FAALİYETİ
2 SES GENİŞLİKLERİ VE SOLFEJ
Muumlzikte kullanılan iki tuumlr ses vardır
İnsan sesi
Enstruumlman sesi(Bu konu ses oluşum uygulamaları moduumlluumlnde işlendi)
İnsan sesi ikiye ayrılır Erkek sesi ve kadın sesi
21 Erkek Sesi
Bas En kalın erkek sesi
Bariton Orta kalınlıkta erkek sesi
Tenor En ince erkek sesi
22 Kadın Sesi
Alto En kalın kadın sesi
Mezzosoprano Orta kalınlıkta kadın sesi
Soprano En ince kadın sesi
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
AMACcedil
ARAŞTIRMA
31
23 Solfeje Giriş
Solfej eğitimimizin şimdiye kadar ki boumlluumlmlerinde temel muumlzik kavramları ve bunlara
oumlrnekleri goumlrduumlk Moduumlluumlmuumlzuumln bu boumlluumlmuumlnde ise ağırlıklı olarak okuma parccedilalarına bol-
bol oumlrnekler vereceğiz
Solfej kısaca lsquookumarsquo demektir Notaları adlarıyla sesleriyle ve suumlreleriyle
okumaya solfej denir
231 Uumlccedil Ses Oumlğretimi
Doumlrtluumlk nota
Yuvarlak kuyruklu ve iccedili doludur Bir vuruşta okunur
İkilik nota
Yuvarlak kuyruklu ve iccedili boştur İki vuruşta okunur
32
232 Doumlrt Ses Oumlğretimi ve Buumlyuumlk İkili Aralığı Kuumlccediluumlk İkili Aralığı
İki ses arasındaki incelik kalınlık ayırımına aralık denir
Aralıkları oumllccedilmek iccedilin kullanılan oumllccedilme birimine perde denir
Batı muumlziğinde kullanılan en kuumlccediluumlk ses aralığına yarım perde denir
İki tane yarım perdeden oluşan ses aralığına tam perde denir
Moderato lsquoOrta hızdarsquo demektir Bir hız terimidir Parccedilanın orta hızda
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Monderato parccedilalarda el orta hızda (
dakikada 108-120) vurulur
Doumlneccedil iki kez okunması istenen notaların başlama yerine ileri doumlneccedil bitme
yerine geri doumlneccedil konulur Doumlneccedillerin arasında kalan notalar iki kere okunur
Parccedila yeni başlamış ise yalnız geri doumlneccedilte kullanılabilir Geri doumlneccedilten başa
doumlnuumlluumlr o boumlluumlm yine iki kere okunur
33
Allegro İtalyanca neşeli anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilabuk
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Allegro parccedilalarda el hızlıca ( dakikada
120-168) vurulur
233 Doumlrt Ses İccedilinde Son Durak Perdesi
Bir notanın altına ya da uumlstuumlne nokta konulursa o nota kısa okunur Bu noktaya da
kısaltma noktası denir
Bir notanın altına ya da uumlstuumlne ccedilizgi konulursa o nota kendi suumlresi iccedilinde uzun ve
yayık okunur Bu ccedilizgiye yayık ccedilizgisi denir
34
234 Beş Ses Oumlğretimi
Andante İtalyanca ağırca anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ağır
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Andante parccedilalarda el ağır hızda (
dakikada 76ndash108) vurulur
235 Altı Ses Oumlğretimi
Uzaktı Notaların uumlstuumlne ya da altına konulan uzatma belirtecine uzaktı denir
35
36
Largo İtalyanca geniş anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilok ağır
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Largo parccedilalarda el ccedilok ağır hızda (
dakikada 40-60) vurulur
236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi
37
Do-Mi-Sol-Do sesleri ile alıştırma
Okuma parccedilası
38
237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması
(Fa-Si Si-Fa)
Okuma parccedilası
238 Dokuz Ses Oumlğretimi
Ccedilizek Dizeğin altına ve uumlstuumlne konulan kuumlccediluumlk ccedilizgilere ccedilizek denir Kalın do
sesi ccedilizeğin uumlzerine kalın si sesi ccedilizeğin altına konulur
39
239 On Ses Oumlğretimi
2310 On Bir Ses Oumlğretimi
40
2311 On İki Ses Oumlğretimi
CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR
41
42
43
UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ
Notaları okuyup yazınız
İşlem Basamakları Oumlneriler
Notaların solfejini yapınız
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını
yapınız
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz
Parccedilaları orta hızda okuyunuz
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma
yapınız
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız
İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz
Perdelere dikkat ediniz
Bunun iccedilin monderato tekniğini
kullanınız
Bunu yaparken notanın perdelerini ve
noktalarını uygun aralıklarla
yerleştiriniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir
Notaların solfejini yaptınız mı
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml
Parccedilaları orta hızda okudunuz mu
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz
45
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen
bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur
2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir
3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir
4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır
5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır
6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı
2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı
3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız
mı
4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne
goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı
notaların tartımını yaptınız mı
9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle
oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı
12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız
mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Yanlış
4- Doğru
5- Doğru
6- Yanlış
7- Doğru
8- Doğru
9- Doğru
OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Doğru
4- Yanlış
5- Doğru
6- Yanlış
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı
İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004
YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995
Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları
İstanbul 2004
Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991
SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004
KAYNAKCcedilA
16
1343 Fuumlgato
Fuumlg tarzında fakat fuumlg kurallarına uymadan gelişen temalardan oluşur Fuumlgatoda
fuumlguumln sergi boumlluumlmuumlnuumln ardından gelişme boumlluumlmuuml başlar Mozartrsquoın Jupiter Senfonisirsquonin son
boumlluumlmuuml bu tarzda yazılmıştır
1344 Fuumlgetta
Fuumlgetta tam bir fuumlg gelişmesi olmayan kısa fuumlg biccedilimidir
135 Oumlzguumln Formlar
Batı muumlziğinde bilinen 30rsquodan fazla oumlzguumln form tuumlruuml vardır Bunların bilinen belli
başlı birkaccedilı şunlardır
1351 Preluumlt
Uvertuumlr gibi bir giriş parccedilasıdır Ancak oumlzellikle Chopin ve Rachmaninoff gibi
besteciler preluumlt tek başına bir parccedila olarak duumlşuumlnmuumlşlerdir Chopinin 24 preluumlt buna
oumlrnektir
1352 Arya
Arya Latincede şarkı veya melodi kelimesinden gelir Belirli bir kalıp iccedilinde orkestra
eşliğinde soumlz ve muumlziğin birleşmesidir A-B-A formunda yazılır
1353 Bolero
Bolero İspanyol Kastilya ve Andalusiarsquonın milli dansıdır Bu dans tef kastanyet ve
bazen de gitar eşliğinde yapılır Allegretto tempoda ve frac34 luumlk oumllccediluumldedir
1354 Capricco
İtalyanca keccedili anlamına gelir Muumlzikte belli bir planı olmayan serbest doğaccedillama ya
da fantezi tarzı neşeli değişken mizaccedil sergileyen kaprisli karakterdeki bir tuumlruumln adıdır
1355 Etuumlt
Ccedilalgı muumlziğinde karşılaşılan teknik guumlccedilluumlklere hazırlanmak amacıyla bestelenen
alıştırma parccedilalarıdır Oumlğrencilerin tekniğini geliştirmeleri iccedilin bestelenmiştir
1356 Marş
Yuumlruumlmeye eşlik eden ritim oumlğesi guumlccedilluuml ccedilok eski muumlzik tuumlrlerinden biridir Ccedileşitli
amaccedillara youmlnelik yazılan marşlar genel olarak 4 gruba ayrılır Bunlar cenaze marşı ağır
marş hızlı marş ve ccedilok hızlı marştır
17
1357 Vals
Almanca doumlnmek anlamına gelir Uumlccedil zamanlı birinci vuruşu kuvvetli doumlnerek yapılan
Alman dans muumlziğidir
1357 Ballade
Genellikle acı ve huumlzuumln gibi duyguların anlatımında kullanılan ve ccedilok ezgiden oluşan
lirik parccedilalardır
1358 Nocturne
Gece muumlziği demektir Serbest formda yazılır Karakteri huumlzuumlnluuml bazen de canlıdır En
uumlnluuml noktuumlrn bestecisi Chopindir
1359 Romance
Soumlzluuml ve soumlzsuumlz yazılabilir Noktuumlrn ve balad gibi konusu huumlzuumln ve aşktır Serbest
formda yazılır
13510 Serenade
Değişik anlamlarda kullanılır En ccedilok bilinen anlamı sevgilinin penceresinin oumlnuumlnde
soumlylenen doğaccedillama aşk şarkısıdır Genellikle soumlzluuml olur fakat soumlzsuumlz yazılmış serenatlarda
vardır Serbest bir formda yazılır
13511 Rhapsody
Ezgileri ccediloğunlukla halk ezgisi olan ve birccedilok temanın birleşmesinden oluşan serbest
bir muumlzik formudur Lisztin Macar Rapsodilerinin yanında uumlnluuml İngiliz rock grubu Queenin
efsanevi solisti Freddie Mercurynin Bohemian Rhapsodysi de bu forma ccedilok guumlzel bir
oumlrnektir
13512 Fantasie
Serbest formda genellikle doğaccedillama ccedilalınan eserlerdir
14 Ritmik Okuma (Tartım)
Bir muumlzik parccedilasını ritmini uygun olarak nota değerleriyle tekduumlze okumaya ritmik
okuma denir Diğer bir anlamda bona yapma diye adlandırılır (Bona terimi tartım kitabını
yazan yazarın isminden alıntı yapılmıştır)
Notaların seslerini dikkate almadan sadece nota değerlerinin incelenmesine ritmik
portre denir Ritim belirli bir zaman suumlrecinin kullanımını hedefleyen tempo iccedilinde
kesinleşir Ritim aynı zamanda muumlziğin karakterini de belirler
18
Her bestecinin kullandığı ritim kendine oumlzguumlduumlr ve ressamların fırccedila tekniği gibi ayırt
edicidir Genel anlamda formu etkileyen ve oluşturan faktoumlruumln ritim olduğu soumlylenebilir
19
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki muumlzik parccedilalarını ritmine ve nota değerlerine uygun olarak elle usuluumlnuuml
takip ederek tartımlarını yapınız
İşlem Basamakları Oumlneriler
Aşağıdaki birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre
isimleriyle tartımını yapınız
Elle usuumllleri doğru ve kesin hareketlerle
yapınız
Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki sekizlik ve onaltılık notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
UYGULAMA FAALİYETİ
20
Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını
yapınız
Aşağıdaki sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
21
Aşağıdaki ikilik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki sekizlik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
22
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
23
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
24
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
25
Aşağıdaki doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki notaları sekizlik es (sus)leri dikkate alarak oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını
yapınız
Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
26
Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını
yapınız
Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
27
28
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir
1 Birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
2 İkilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluuml ve isimleriyle tartımını yaptınız
mı
3 Sekizlik ve onaltılık notaların tartımını yaptınız mı
4 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
5 İkilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
6 Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
7 İkilik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
8 Doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
9 Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
10 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
11 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
12 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
13 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaların tartımını yaptınız mı
14 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
15 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
16 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
17 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
18 Doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını
yaptınız mı
19 Sekizlik esleri (susları) dikkate alarak tartımını yaptınız mı
20 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız
mı
21 Değişik değerlerdeki sesli notaların tartımını yaptınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz
29
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde
verilen bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
1 ( )Muumlzikal anlatımın en kuumlccediluumlk birimine ldquomotifrdquo denir
2 ( )Esas ezgiye eşlik eden ve devamlı tekrarlanan hareket zincirineldquotemardquodenir
3 ( )Peşrev Tuumlrk muumlziği formlarından soumlzluuml ve guumlfteli formlara verilebilecek en iyi
oumlrnektir
4 ( )Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır
5 ( )Doğadaki herhangi bir olayı veya duyguyu muumlzik diliyle anlatan eserlereldquotasvirrdquo
denir
6 ( )Rondo sonat ve suumlit Batı muumlziğinin senfonik formlarındandır
7 ( )Operanın kuumlccediluumlğuumlne operet denir
8 ( )Vals doumlnerek yapılan Alman dans muumlziğidir
9 ( )Bir bestecinin kullandığı ritim sanatccedilının ayırt edici oumlzelliklerindendir
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
30
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
Bu faliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak
muumlzikte notaları okuyup yazabileceksiniz
Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır
Muumlzik ses genişliklerini araştırınız
Solfej iccedilin gerekli temel kavramları araştırınız
Araştırma işlemleri iccedilin Internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve
yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek solfej ile ilgili oumln bilgi
edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaş veya kurslardan da bilgi edininiz
UYGULAMA FAALİYETİ
2 SES GENİŞLİKLERİ VE SOLFEJ
Muumlzikte kullanılan iki tuumlr ses vardır
İnsan sesi
Enstruumlman sesi(Bu konu ses oluşum uygulamaları moduumlluumlnde işlendi)
İnsan sesi ikiye ayrılır Erkek sesi ve kadın sesi
21 Erkek Sesi
Bas En kalın erkek sesi
Bariton Orta kalınlıkta erkek sesi
Tenor En ince erkek sesi
22 Kadın Sesi
Alto En kalın kadın sesi
Mezzosoprano Orta kalınlıkta kadın sesi
Soprano En ince kadın sesi
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
AMACcedil
ARAŞTIRMA
31
23 Solfeje Giriş
Solfej eğitimimizin şimdiye kadar ki boumlluumlmlerinde temel muumlzik kavramları ve bunlara
oumlrnekleri goumlrduumlk Moduumlluumlmuumlzuumln bu boumlluumlmuumlnde ise ağırlıklı olarak okuma parccedilalarına bol-
bol oumlrnekler vereceğiz
Solfej kısaca lsquookumarsquo demektir Notaları adlarıyla sesleriyle ve suumlreleriyle
okumaya solfej denir
231 Uumlccedil Ses Oumlğretimi
Doumlrtluumlk nota
Yuvarlak kuyruklu ve iccedili doludur Bir vuruşta okunur
İkilik nota
Yuvarlak kuyruklu ve iccedili boştur İki vuruşta okunur
32
232 Doumlrt Ses Oumlğretimi ve Buumlyuumlk İkili Aralığı Kuumlccediluumlk İkili Aralığı
İki ses arasındaki incelik kalınlık ayırımına aralık denir
Aralıkları oumllccedilmek iccedilin kullanılan oumllccedilme birimine perde denir
Batı muumlziğinde kullanılan en kuumlccediluumlk ses aralığına yarım perde denir
İki tane yarım perdeden oluşan ses aralığına tam perde denir
Moderato lsquoOrta hızdarsquo demektir Bir hız terimidir Parccedilanın orta hızda
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Monderato parccedilalarda el orta hızda (
dakikada 108-120) vurulur
Doumlneccedil iki kez okunması istenen notaların başlama yerine ileri doumlneccedil bitme
yerine geri doumlneccedil konulur Doumlneccedillerin arasında kalan notalar iki kere okunur
Parccedila yeni başlamış ise yalnız geri doumlneccedilte kullanılabilir Geri doumlneccedilten başa
doumlnuumlluumlr o boumlluumlm yine iki kere okunur
33
Allegro İtalyanca neşeli anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilabuk
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Allegro parccedilalarda el hızlıca ( dakikada
120-168) vurulur
233 Doumlrt Ses İccedilinde Son Durak Perdesi
Bir notanın altına ya da uumlstuumlne nokta konulursa o nota kısa okunur Bu noktaya da
kısaltma noktası denir
Bir notanın altına ya da uumlstuumlne ccedilizgi konulursa o nota kendi suumlresi iccedilinde uzun ve
yayık okunur Bu ccedilizgiye yayık ccedilizgisi denir
34
234 Beş Ses Oumlğretimi
Andante İtalyanca ağırca anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ağır
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Andante parccedilalarda el ağır hızda (
dakikada 76ndash108) vurulur
235 Altı Ses Oumlğretimi
Uzaktı Notaların uumlstuumlne ya da altına konulan uzatma belirtecine uzaktı denir
35
36
Largo İtalyanca geniş anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilok ağır
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Largo parccedilalarda el ccedilok ağır hızda (
dakikada 40-60) vurulur
236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi
37
Do-Mi-Sol-Do sesleri ile alıştırma
Okuma parccedilası
38
237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması
(Fa-Si Si-Fa)
Okuma parccedilası
238 Dokuz Ses Oumlğretimi
Ccedilizek Dizeğin altına ve uumlstuumlne konulan kuumlccediluumlk ccedilizgilere ccedilizek denir Kalın do
sesi ccedilizeğin uumlzerine kalın si sesi ccedilizeğin altına konulur
39
239 On Ses Oumlğretimi
2310 On Bir Ses Oumlğretimi
40
2311 On İki Ses Oumlğretimi
CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR
41
42
43
UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ
Notaları okuyup yazınız
İşlem Basamakları Oumlneriler
Notaların solfejini yapınız
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını
yapınız
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz
Parccedilaları orta hızda okuyunuz
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma
yapınız
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız
İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz
Perdelere dikkat ediniz
Bunun iccedilin monderato tekniğini
kullanınız
Bunu yaparken notanın perdelerini ve
noktalarını uygun aralıklarla
yerleştiriniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir
Notaların solfejini yaptınız mı
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml
Parccedilaları orta hızda okudunuz mu
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz
45
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen
bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur
2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir
3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir
4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır
5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır
6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı
2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı
3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız
mı
4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne
goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı
notaların tartımını yaptınız mı
9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle
oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı
12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız
mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Yanlış
4- Doğru
5- Doğru
6- Yanlış
7- Doğru
8- Doğru
9- Doğru
OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Doğru
4- Yanlış
5- Doğru
6- Yanlış
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı
İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004
YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995
Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları
İstanbul 2004
Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991
SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004
KAYNAKCcedilA
17
1357 Vals
Almanca doumlnmek anlamına gelir Uumlccedil zamanlı birinci vuruşu kuvvetli doumlnerek yapılan
Alman dans muumlziğidir
1357 Ballade
Genellikle acı ve huumlzuumln gibi duyguların anlatımında kullanılan ve ccedilok ezgiden oluşan
lirik parccedilalardır
1358 Nocturne
Gece muumlziği demektir Serbest formda yazılır Karakteri huumlzuumlnluuml bazen de canlıdır En
uumlnluuml noktuumlrn bestecisi Chopindir
1359 Romance
Soumlzluuml ve soumlzsuumlz yazılabilir Noktuumlrn ve balad gibi konusu huumlzuumln ve aşktır Serbest
formda yazılır
13510 Serenade
Değişik anlamlarda kullanılır En ccedilok bilinen anlamı sevgilinin penceresinin oumlnuumlnde
soumlylenen doğaccedillama aşk şarkısıdır Genellikle soumlzluuml olur fakat soumlzsuumlz yazılmış serenatlarda
vardır Serbest bir formda yazılır
13511 Rhapsody
Ezgileri ccediloğunlukla halk ezgisi olan ve birccedilok temanın birleşmesinden oluşan serbest
bir muumlzik formudur Lisztin Macar Rapsodilerinin yanında uumlnluuml İngiliz rock grubu Queenin
efsanevi solisti Freddie Mercurynin Bohemian Rhapsodysi de bu forma ccedilok guumlzel bir
oumlrnektir
13512 Fantasie
Serbest formda genellikle doğaccedillama ccedilalınan eserlerdir
14 Ritmik Okuma (Tartım)
Bir muumlzik parccedilasını ritmini uygun olarak nota değerleriyle tekduumlze okumaya ritmik
okuma denir Diğer bir anlamda bona yapma diye adlandırılır (Bona terimi tartım kitabını
yazan yazarın isminden alıntı yapılmıştır)
Notaların seslerini dikkate almadan sadece nota değerlerinin incelenmesine ritmik
portre denir Ritim belirli bir zaman suumlrecinin kullanımını hedefleyen tempo iccedilinde
kesinleşir Ritim aynı zamanda muumlziğin karakterini de belirler
18
Her bestecinin kullandığı ritim kendine oumlzguumlduumlr ve ressamların fırccedila tekniği gibi ayırt
edicidir Genel anlamda formu etkileyen ve oluşturan faktoumlruumln ritim olduğu soumlylenebilir
19
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki muumlzik parccedilalarını ritmine ve nota değerlerine uygun olarak elle usuluumlnuuml
takip ederek tartımlarını yapınız
İşlem Basamakları Oumlneriler
Aşağıdaki birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre
isimleriyle tartımını yapınız
Elle usuumllleri doğru ve kesin hareketlerle
yapınız
Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki sekizlik ve onaltılık notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
UYGULAMA FAALİYETİ
20
Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını
yapınız
Aşağıdaki sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
21
Aşağıdaki ikilik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki sekizlik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
22
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
23
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
24
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
25
Aşağıdaki doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki notaları sekizlik es (sus)leri dikkate alarak oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını
yapınız
Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
26
Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını
yapınız
Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
27
28
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir
1 Birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
2 İkilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluuml ve isimleriyle tartımını yaptınız
mı
3 Sekizlik ve onaltılık notaların tartımını yaptınız mı
4 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
5 İkilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
6 Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
7 İkilik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
8 Doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
9 Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
10 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
11 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
12 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
13 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaların tartımını yaptınız mı
14 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
15 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
16 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
17 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
18 Doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını
yaptınız mı
19 Sekizlik esleri (susları) dikkate alarak tartımını yaptınız mı
20 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız
mı
21 Değişik değerlerdeki sesli notaların tartımını yaptınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz
29
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde
verilen bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
1 ( )Muumlzikal anlatımın en kuumlccediluumlk birimine ldquomotifrdquo denir
2 ( )Esas ezgiye eşlik eden ve devamlı tekrarlanan hareket zincirineldquotemardquodenir
3 ( )Peşrev Tuumlrk muumlziği formlarından soumlzluuml ve guumlfteli formlara verilebilecek en iyi
oumlrnektir
4 ( )Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır
5 ( )Doğadaki herhangi bir olayı veya duyguyu muumlzik diliyle anlatan eserlereldquotasvirrdquo
denir
6 ( )Rondo sonat ve suumlit Batı muumlziğinin senfonik formlarındandır
7 ( )Operanın kuumlccediluumlğuumlne operet denir
8 ( )Vals doumlnerek yapılan Alman dans muumlziğidir
9 ( )Bir bestecinin kullandığı ritim sanatccedilının ayırt edici oumlzelliklerindendir
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
30
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
Bu faliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak
muumlzikte notaları okuyup yazabileceksiniz
Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır
Muumlzik ses genişliklerini araştırınız
Solfej iccedilin gerekli temel kavramları araştırınız
Araştırma işlemleri iccedilin Internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve
yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek solfej ile ilgili oumln bilgi
edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaş veya kurslardan da bilgi edininiz
UYGULAMA FAALİYETİ
2 SES GENİŞLİKLERİ VE SOLFEJ
Muumlzikte kullanılan iki tuumlr ses vardır
İnsan sesi
Enstruumlman sesi(Bu konu ses oluşum uygulamaları moduumlluumlnde işlendi)
İnsan sesi ikiye ayrılır Erkek sesi ve kadın sesi
21 Erkek Sesi
Bas En kalın erkek sesi
Bariton Orta kalınlıkta erkek sesi
Tenor En ince erkek sesi
22 Kadın Sesi
Alto En kalın kadın sesi
Mezzosoprano Orta kalınlıkta kadın sesi
Soprano En ince kadın sesi
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
AMACcedil
ARAŞTIRMA
31
23 Solfeje Giriş
Solfej eğitimimizin şimdiye kadar ki boumlluumlmlerinde temel muumlzik kavramları ve bunlara
oumlrnekleri goumlrduumlk Moduumlluumlmuumlzuumln bu boumlluumlmuumlnde ise ağırlıklı olarak okuma parccedilalarına bol-
bol oumlrnekler vereceğiz
Solfej kısaca lsquookumarsquo demektir Notaları adlarıyla sesleriyle ve suumlreleriyle
okumaya solfej denir
231 Uumlccedil Ses Oumlğretimi
Doumlrtluumlk nota
Yuvarlak kuyruklu ve iccedili doludur Bir vuruşta okunur
İkilik nota
Yuvarlak kuyruklu ve iccedili boştur İki vuruşta okunur
32
232 Doumlrt Ses Oumlğretimi ve Buumlyuumlk İkili Aralığı Kuumlccediluumlk İkili Aralığı
İki ses arasındaki incelik kalınlık ayırımına aralık denir
Aralıkları oumllccedilmek iccedilin kullanılan oumllccedilme birimine perde denir
Batı muumlziğinde kullanılan en kuumlccediluumlk ses aralığına yarım perde denir
İki tane yarım perdeden oluşan ses aralığına tam perde denir
Moderato lsquoOrta hızdarsquo demektir Bir hız terimidir Parccedilanın orta hızda
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Monderato parccedilalarda el orta hızda (
dakikada 108-120) vurulur
Doumlneccedil iki kez okunması istenen notaların başlama yerine ileri doumlneccedil bitme
yerine geri doumlneccedil konulur Doumlneccedillerin arasında kalan notalar iki kere okunur
Parccedila yeni başlamış ise yalnız geri doumlneccedilte kullanılabilir Geri doumlneccedilten başa
doumlnuumlluumlr o boumlluumlm yine iki kere okunur
33
Allegro İtalyanca neşeli anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilabuk
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Allegro parccedilalarda el hızlıca ( dakikada
120-168) vurulur
233 Doumlrt Ses İccedilinde Son Durak Perdesi
Bir notanın altına ya da uumlstuumlne nokta konulursa o nota kısa okunur Bu noktaya da
kısaltma noktası denir
Bir notanın altına ya da uumlstuumlne ccedilizgi konulursa o nota kendi suumlresi iccedilinde uzun ve
yayık okunur Bu ccedilizgiye yayık ccedilizgisi denir
34
234 Beş Ses Oumlğretimi
Andante İtalyanca ağırca anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ağır
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Andante parccedilalarda el ağır hızda (
dakikada 76ndash108) vurulur
235 Altı Ses Oumlğretimi
Uzaktı Notaların uumlstuumlne ya da altına konulan uzatma belirtecine uzaktı denir
35
36
Largo İtalyanca geniş anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilok ağır
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Largo parccedilalarda el ccedilok ağır hızda (
dakikada 40-60) vurulur
236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi
37
Do-Mi-Sol-Do sesleri ile alıştırma
Okuma parccedilası
38
237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması
(Fa-Si Si-Fa)
Okuma parccedilası
238 Dokuz Ses Oumlğretimi
Ccedilizek Dizeğin altına ve uumlstuumlne konulan kuumlccediluumlk ccedilizgilere ccedilizek denir Kalın do
sesi ccedilizeğin uumlzerine kalın si sesi ccedilizeğin altına konulur
39
239 On Ses Oumlğretimi
2310 On Bir Ses Oumlğretimi
40
2311 On İki Ses Oumlğretimi
CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR
41
42
43
UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ
Notaları okuyup yazınız
İşlem Basamakları Oumlneriler
Notaların solfejini yapınız
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını
yapınız
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz
Parccedilaları orta hızda okuyunuz
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma
yapınız
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız
İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz
Perdelere dikkat ediniz
Bunun iccedilin monderato tekniğini
kullanınız
Bunu yaparken notanın perdelerini ve
noktalarını uygun aralıklarla
yerleştiriniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir
Notaların solfejini yaptınız mı
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml
Parccedilaları orta hızda okudunuz mu
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz
45
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen
bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur
2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir
3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir
4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır
5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır
6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı
2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı
3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız
mı
4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne
goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı
notaların tartımını yaptınız mı
9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle
oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı
12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız
mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Yanlış
4- Doğru
5- Doğru
6- Yanlış
7- Doğru
8- Doğru
9- Doğru
OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Doğru
4- Yanlış
5- Doğru
6- Yanlış
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı
İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004
YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995
Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları
İstanbul 2004
Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991
SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004
KAYNAKCcedilA
18
Her bestecinin kullandığı ritim kendine oumlzguumlduumlr ve ressamların fırccedila tekniği gibi ayırt
edicidir Genel anlamda formu etkileyen ve oluşturan faktoumlruumln ritim olduğu soumlylenebilir
19
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki muumlzik parccedilalarını ritmine ve nota değerlerine uygun olarak elle usuluumlnuuml
takip ederek tartımlarını yapınız
İşlem Basamakları Oumlneriler
Aşağıdaki birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre
isimleriyle tartımını yapınız
Elle usuumllleri doğru ve kesin hareketlerle
yapınız
Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki sekizlik ve onaltılık notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
UYGULAMA FAALİYETİ
20
Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını
yapınız
Aşağıdaki sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
21
Aşağıdaki ikilik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki sekizlik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
22
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
23
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
24
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
25
Aşağıdaki doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki notaları sekizlik es (sus)leri dikkate alarak oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını
yapınız
Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
26
Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını
yapınız
Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
27
28
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir
1 Birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
2 İkilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluuml ve isimleriyle tartımını yaptınız
mı
3 Sekizlik ve onaltılık notaların tartımını yaptınız mı
4 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
5 İkilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
6 Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
7 İkilik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
8 Doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
9 Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
10 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
11 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
12 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
13 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaların tartımını yaptınız mı
14 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
15 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
16 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
17 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
18 Doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını
yaptınız mı
19 Sekizlik esleri (susları) dikkate alarak tartımını yaptınız mı
20 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız
mı
21 Değişik değerlerdeki sesli notaların tartımını yaptınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz
29
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde
verilen bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
1 ( )Muumlzikal anlatımın en kuumlccediluumlk birimine ldquomotifrdquo denir
2 ( )Esas ezgiye eşlik eden ve devamlı tekrarlanan hareket zincirineldquotemardquodenir
3 ( )Peşrev Tuumlrk muumlziği formlarından soumlzluuml ve guumlfteli formlara verilebilecek en iyi
oumlrnektir
4 ( )Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır
5 ( )Doğadaki herhangi bir olayı veya duyguyu muumlzik diliyle anlatan eserlereldquotasvirrdquo
denir
6 ( )Rondo sonat ve suumlit Batı muumlziğinin senfonik formlarındandır
7 ( )Operanın kuumlccediluumlğuumlne operet denir
8 ( )Vals doumlnerek yapılan Alman dans muumlziğidir
9 ( )Bir bestecinin kullandığı ritim sanatccedilının ayırt edici oumlzelliklerindendir
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
30
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
Bu faliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak
muumlzikte notaları okuyup yazabileceksiniz
Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır
Muumlzik ses genişliklerini araştırınız
Solfej iccedilin gerekli temel kavramları araştırınız
Araştırma işlemleri iccedilin Internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve
yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek solfej ile ilgili oumln bilgi
edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaş veya kurslardan da bilgi edininiz
UYGULAMA FAALİYETİ
2 SES GENİŞLİKLERİ VE SOLFEJ
Muumlzikte kullanılan iki tuumlr ses vardır
İnsan sesi
Enstruumlman sesi(Bu konu ses oluşum uygulamaları moduumlluumlnde işlendi)
İnsan sesi ikiye ayrılır Erkek sesi ve kadın sesi
21 Erkek Sesi
Bas En kalın erkek sesi
Bariton Orta kalınlıkta erkek sesi
Tenor En ince erkek sesi
22 Kadın Sesi
Alto En kalın kadın sesi
Mezzosoprano Orta kalınlıkta kadın sesi
Soprano En ince kadın sesi
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
AMACcedil
ARAŞTIRMA
31
23 Solfeje Giriş
Solfej eğitimimizin şimdiye kadar ki boumlluumlmlerinde temel muumlzik kavramları ve bunlara
oumlrnekleri goumlrduumlk Moduumlluumlmuumlzuumln bu boumlluumlmuumlnde ise ağırlıklı olarak okuma parccedilalarına bol-
bol oumlrnekler vereceğiz
Solfej kısaca lsquookumarsquo demektir Notaları adlarıyla sesleriyle ve suumlreleriyle
okumaya solfej denir
231 Uumlccedil Ses Oumlğretimi
Doumlrtluumlk nota
Yuvarlak kuyruklu ve iccedili doludur Bir vuruşta okunur
İkilik nota
Yuvarlak kuyruklu ve iccedili boştur İki vuruşta okunur
32
232 Doumlrt Ses Oumlğretimi ve Buumlyuumlk İkili Aralığı Kuumlccediluumlk İkili Aralığı
İki ses arasındaki incelik kalınlık ayırımına aralık denir
Aralıkları oumllccedilmek iccedilin kullanılan oumllccedilme birimine perde denir
Batı muumlziğinde kullanılan en kuumlccediluumlk ses aralığına yarım perde denir
İki tane yarım perdeden oluşan ses aralığına tam perde denir
Moderato lsquoOrta hızdarsquo demektir Bir hız terimidir Parccedilanın orta hızda
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Monderato parccedilalarda el orta hızda (
dakikada 108-120) vurulur
Doumlneccedil iki kez okunması istenen notaların başlama yerine ileri doumlneccedil bitme
yerine geri doumlneccedil konulur Doumlneccedillerin arasında kalan notalar iki kere okunur
Parccedila yeni başlamış ise yalnız geri doumlneccedilte kullanılabilir Geri doumlneccedilten başa
doumlnuumlluumlr o boumlluumlm yine iki kere okunur
33
Allegro İtalyanca neşeli anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilabuk
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Allegro parccedilalarda el hızlıca ( dakikada
120-168) vurulur
233 Doumlrt Ses İccedilinde Son Durak Perdesi
Bir notanın altına ya da uumlstuumlne nokta konulursa o nota kısa okunur Bu noktaya da
kısaltma noktası denir
Bir notanın altına ya da uumlstuumlne ccedilizgi konulursa o nota kendi suumlresi iccedilinde uzun ve
yayık okunur Bu ccedilizgiye yayık ccedilizgisi denir
34
234 Beş Ses Oumlğretimi
Andante İtalyanca ağırca anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ağır
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Andante parccedilalarda el ağır hızda (
dakikada 76ndash108) vurulur
235 Altı Ses Oumlğretimi
Uzaktı Notaların uumlstuumlne ya da altına konulan uzatma belirtecine uzaktı denir
35
36
Largo İtalyanca geniş anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilok ağır
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Largo parccedilalarda el ccedilok ağır hızda (
dakikada 40-60) vurulur
236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi
37
Do-Mi-Sol-Do sesleri ile alıştırma
Okuma parccedilası
38
237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması
(Fa-Si Si-Fa)
Okuma parccedilası
238 Dokuz Ses Oumlğretimi
Ccedilizek Dizeğin altına ve uumlstuumlne konulan kuumlccediluumlk ccedilizgilere ccedilizek denir Kalın do
sesi ccedilizeğin uumlzerine kalın si sesi ccedilizeğin altına konulur
39
239 On Ses Oumlğretimi
2310 On Bir Ses Oumlğretimi
40
2311 On İki Ses Oumlğretimi
CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR
41
42
43
UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ
Notaları okuyup yazınız
İşlem Basamakları Oumlneriler
Notaların solfejini yapınız
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını
yapınız
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz
Parccedilaları orta hızda okuyunuz
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma
yapınız
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız
İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz
Perdelere dikkat ediniz
Bunun iccedilin monderato tekniğini
kullanınız
Bunu yaparken notanın perdelerini ve
noktalarını uygun aralıklarla
yerleştiriniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir
Notaların solfejini yaptınız mı
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml
Parccedilaları orta hızda okudunuz mu
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz
45
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen
bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur
2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir
3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir
4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır
5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır
6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı
2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı
3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız
mı
4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne
goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı
notaların tartımını yaptınız mı
9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle
oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı
12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız
mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Yanlış
4- Doğru
5- Doğru
6- Yanlış
7- Doğru
8- Doğru
9- Doğru
OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Doğru
4- Yanlış
5- Doğru
6- Yanlış
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı
İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004
YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995
Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları
İstanbul 2004
Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991
SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004
KAYNAKCcedilA
19
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki muumlzik parccedilalarını ritmine ve nota değerlerine uygun olarak elle usuluumlnuuml
takip ederek tartımlarını yapınız
İşlem Basamakları Oumlneriler
Aşağıdaki birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre
isimleriyle tartımını yapınız
Elle usuumllleri doğru ve kesin hareketlerle
yapınız
Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki sekizlik ve onaltılık notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
UYGULAMA FAALİYETİ
20
Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını
yapınız
Aşağıdaki sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
21
Aşağıdaki ikilik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki sekizlik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
22
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
23
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
24
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
25
Aşağıdaki doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki notaları sekizlik es (sus)leri dikkate alarak oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını
yapınız
Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
26
Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını
yapınız
Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
27
28
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir
1 Birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
2 İkilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluuml ve isimleriyle tartımını yaptınız
mı
3 Sekizlik ve onaltılık notaların tartımını yaptınız mı
4 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
5 İkilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
6 Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
7 İkilik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
8 Doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
9 Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
10 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
11 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
12 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
13 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaların tartımını yaptınız mı
14 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
15 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
16 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
17 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
18 Doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını
yaptınız mı
19 Sekizlik esleri (susları) dikkate alarak tartımını yaptınız mı
20 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız
mı
21 Değişik değerlerdeki sesli notaların tartımını yaptınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz
29
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde
verilen bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
1 ( )Muumlzikal anlatımın en kuumlccediluumlk birimine ldquomotifrdquo denir
2 ( )Esas ezgiye eşlik eden ve devamlı tekrarlanan hareket zincirineldquotemardquodenir
3 ( )Peşrev Tuumlrk muumlziği formlarından soumlzluuml ve guumlfteli formlara verilebilecek en iyi
oumlrnektir
4 ( )Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır
5 ( )Doğadaki herhangi bir olayı veya duyguyu muumlzik diliyle anlatan eserlereldquotasvirrdquo
denir
6 ( )Rondo sonat ve suumlit Batı muumlziğinin senfonik formlarındandır
7 ( )Operanın kuumlccediluumlğuumlne operet denir
8 ( )Vals doumlnerek yapılan Alman dans muumlziğidir
9 ( )Bir bestecinin kullandığı ritim sanatccedilının ayırt edici oumlzelliklerindendir
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
30
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
Bu faliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak
muumlzikte notaları okuyup yazabileceksiniz
Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır
Muumlzik ses genişliklerini araştırınız
Solfej iccedilin gerekli temel kavramları araştırınız
Araştırma işlemleri iccedilin Internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve
yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek solfej ile ilgili oumln bilgi
edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaş veya kurslardan da bilgi edininiz
UYGULAMA FAALİYETİ
2 SES GENİŞLİKLERİ VE SOLFEJ
Muumlzikte kullanılan iki tuumlr ses vardır
İnsan sesi
Enstruumlman sesi(Bu konu ses oluşum uygulamaları moduumlluumlnde işlendi)
İnsan sesi ikiye ayrılır Erkek sesi ve kadın sesi
21 Erkek Sesi
Bas En kalın erkek sesi
Bariton Orta kalınlıkta erkek sesi
Tenor En ince erkek sesi
22 Kadın Sesi
Alto En kalın kadın sesi
Mezzosoprano Orta kalınlıkta kadın sesi
Soprano En ince kadın sesi
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
AMACcedil
ARAŞTIRMA
31
23 Solfeje Giriş
Solfej eğitimimizin şimdiye kadar ki boumlluumlmlerinde temel muumlzik kavramları ve bunlara
oumlrnekleri goumlrduumlk Moduumlluumlmuumlzuumln bu boumlluumlmuumlnde ise ağırlıklı olarak okuma parccedilalarına bol-
bol oumlrnekler vereceğiz
Solfej kısaca lsquookumarsquo demektir Notaları adlarıyla sesleriyle ve suumlreleriyle
okumaya solfej denir
231 Uumlccedil Ses Oumlğretimi
Doumlrtluumlk nota
Yuvarlak kuyruklu ve iccedili doludur Bir vuruşta okunur
İkilik nota
Yuvarlak kuyruklu ve iccedili boştur İki vuruşta okunur
32
232 Doumlrt Ses Oumlğretimi ve Buumlyuumlk İkili Aralığı Kuumlccediluumlk İkili Aralığı
İki ses arasındaki incelik kalınlık ayırımına aralık denir
Aralıkları oumllccedilmek iccedilin kullanılan oumllccedilme birimine perde denir
Batı muumlziğinde kullanılan en kuumlccediluumlk ses aralığına yarım perde denir
İki tane yarım perdeden oluşan ses aralığına tam perde denir
Moderato lsquoOrta hızdarsquo demektir Bir hız terimidir Parccedilanın orta hızda
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Monderato parccedilalarda el orta hızda (
dakikada 108-120) vurulur
Doumlneccedil iki kez okunması istenen notaların başlama yerine ileri doumlneccedil bitme
yerine geri doumlneccedil konulur Doumlneccedillerin arasında kalan notalar iki kere okunur
Parccedila yeni başlamış ise yalnız geri doumlneccedilte kullanılabilir Geri doumlneccedilten başa
doumlnuumlluumlr o boumlluumlm yine iki kere okunur
33
Allegro İtalyanca neşeli anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilabuk
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Allegro parccedilalarda el hızlıca ( dakikada
120-168) vurulur
233 Doumlrt Ses İccedilinde Son Durak Perdesi
Bir notanın altına ya da uumlstuumlne nokta konulursa o nota kısa okunur Bu noktaya da
kısaltma noktası denir
Bir notanın altına ya da uumlstuumlne ccedilizgi konulursa o nota kendi suumlresi iccedilinde uzun ve
yayık okunur Bu ccedilizgiye yayık ccedilizgisi denir
34
234 Beş Ses Oumlğretimi
Andante İtalyanca ağırca anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ağır
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Andante parccedilalarda el ağır hızda (
dakikada 76ndash108) vurulur
235 Altı Ses Oumlğretimi
Uzaktı Notaların uumlstuumlne ya da altına konulan uzatma belirtecine uzaktı denir
35
36
Largo İtalyanca geniş anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilok ağır
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Largo parccedilalarda el ccedilok ağır hızda (
dakikada 40-60) vurulur
236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi
37
Do-Mi-Sol-Do sesleri ile alıştırma
Okuma parccedilası
38
237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması
(Fa-Si Si-Fa)
Okuma parccedilası
238 Dokuz Ses Oumlğretimi
Ccedilizek Dizeğin altına ve uumlstuumlne konulan kuumlccediluumlk ccedilizgilere ccedilizek denir Kalın do
sesi ccedilizeğin uumlzerine kalın si sesi ccedilizeğin altına konulur
39
239 On Ses Oumlğretimi
2310 On Bir Ses Oumlğretimi
40
2311 On İki Ses Oumlğretimi
CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR
41
42
43
UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ
Notaları okuyup yazınız
İşlem Basamakları Oumlneriler
Notaların solfejini yapınız
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını
yapınız
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz
Parccedilaları orta hızda okuyunuz
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma
yapınız
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız
İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz
Perdelere dikkat ediniz
Bunun iccedilin monderato tekniğini
kullanınız
Bunu yaparken notanın perdelerini ve
noktalarını uygun aralıklarla
yerleştiriniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir
Notaların solfejini yaptınız mı
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml
Parccedilaları orta hızda okudunuz mu
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz
45
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen
bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur
2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir
3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir
4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır
5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır
6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı
2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı
3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız
mı
4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne
goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı
notaların tartımını yaptınız mı
9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle
oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı
12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız
mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Yanlış
4- Doğru
5- Doğru
6- Yanlış
7- Doğru
8- Doğru
9- Doğru
OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Doğru
4- Yanlış
5- Doğru
6- Yanlış
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı
İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004
YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995
Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları
İstanbul 2004
Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991
SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004
KAYNAKCcedilA
20
Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını
yapınız
Aşağıdaki sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
21
Aşağıdaki ikilik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki sekizlik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
22
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
23
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
24
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
25
Aşağıdaki doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki notaları sekizlik es (sus)leri dikkate alarak oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını
yapınız
Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
26
Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını
yapınız
Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
27
28
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir
1 Birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
2 İkilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluuml ve isimleriyle tartımını yaptınız
mı
3 Sekizlik ve onaltılık notaların tartımını yaptınız mı
4 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
5 İkilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
6 Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
7 İkilik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
8 Doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
9 Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
10 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
11 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
12 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
13 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaların tartımını yaptınız mı
14 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
15 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
16 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
17 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
18 Doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını
yaptınız mı
19 Sekizlik esleri (susları) dikkate alarak tartımını yaptınız mı
20 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız
mı
21 Değişik değerlerdeki sesli notaların tartımını yaptınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz
29
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde
verilen bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
1 ( )Muumlzikal anlatımın en kuumlccediluumlk birimine ldquomotifrdquo denir
2 ( )Esas ezgiye eşlik eden ve devamlı tekrarlanan hareket zincirineldquotemardquodenir
3 ( )Peşrev Tuumlrk muumlziği formlarından soumlzluuml ve guumlfteli formlara verilebilecek en iyi
oumlrnektir
4 ( )Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır
5 ( )Doğadaki herhangi bir olayı veya duyguyu muumlzik diliyle anlatan eserlereldquotasvirrdquo
denir
6 ( )Rondo sonat ve suumlit Batı muumlziğinin senfonik formlarındandır
7 ( )Operanın kuumlccediluumlğuumlne operet denir
8 ( )Vals doumlnerek yapılan Alman dans muumlziğidir
9 ( )Bir bestecinin kullandığı ritim sanatccedilının ayırt edici oumlzelliklerindendir
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
30
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
Bu faliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak
muumlzikte notaları okuyup yazabileceksiniz
Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır
Muumlzik ses genişliklerini araştırınız
Solfej iccedilin gerekli temel kavramları araştırınız
Araştırma işlemleri iccedilin Internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve
yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek solfej ile ilgili oumln bilgi
edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaş veya kurslardan da bilgi edininiz
UYGULAMA FAALİYETİ
2 SES GENİŞLİKLERİ VE SOLFEJ
Muumlzikte kullanılan iki tuumlr ses vardır
İnsan sesi
Enstruumlman sesi(Bu konu ses oluşum uygulamaları moduumlluumlnde işlendi)
İnsan sesi ikiye ayrılır Erkek sesi ve kadın sesi
21 Erkek Sesi
Bas En kalın erkek sesi
Bariton Orta kalınlıkta erkek sesi
Tenor En ince erkek sesi
22 Kadın Sesi
Alto En kalın kadın sesi
Mezzosoprano Orta kalınlıkta kadın sesi
Soprano En ince kadın sesi
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
AMACcedil
ARAŞTIRMA
31
23 Solfeje Giriş
Solfej eğitimimizin şimdiye kadar ki boumlluumlmlerinde temel muumlzik kavramları ve bunlara
oumlrnekleri goumlrduumlk Moduumlluumlmuumlzuumln bu boumlluumlmuumlnde ise ağırlıklı olarak okuma parccedilalarına bol-
bol oumlrnekler vereceğiz
Solfej kısaca lsquookumarsquo demektir Notaları adlarıyla sesleriyle ve suumlreleriyle
okumaya solfej denir
231 Uumlccedil Ses Oumlğretimi
Doumlrtluumlk nota
Yuvarlak kuyruklu ve iccedili doludur Bir vuruşta okunur
İkilik nota
Yuvarlak kuyruklu ve iccedili boştur İki vuruşta okunur
32
232 Doumlrt Ses Oumlğretimi ve Buumlyuumlk İkili Aralığı Kuumlccediluumlk İkili Aralığı
İki ses arasındaki incelik kalınlık ayırımına aralık denir
Aralıkları oumllccedilmek iccedilin kullanılan oumllccedilme birimine perde denir
Batı muumlziğinde kullanılan en kuumlccediluumlk ses aralığına yarım perde denir
İki tane yarım perdeden oluşan ses aralığına tam perde denir
Moderato lsquoOrta hızdarsquo demektir Bir hız terimidir Parccedilanın orta hızda
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Monderato parccedilalarda el orta hızda (
dakikada 108-120) vurulur
Doumlneccedil iki kez okunması istenen notaların başlama yerine ileri doumlneccedil bitme
yerine geri doumlneccedil konulur Doumlneccedillerin arasında kalan notalar iki kere okunur
Parccedila yeni başlamış ise yalnız geri doumlneccedilte kullanılabilir Geri doumlneccedilten başa
doumlnuumlluumlr o boumlluumlm yine iki kere okunur
33
Allegro İtalyanca neşeli anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilabuk
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Allegro parccedilalarda el hızlıca ( dakikada
120-168) vurulur
233 Doumlrt Ses İccedilinde Son Durak Perdesi
Bir notanın altına ya da uumlstuumlne nokta konulursa o nota kısa okunur Bu noktaya da
kısaltma noktası denir
Bir notanın altına ya da uumlstuumlne ccedilizgi konulursa o nota kendi suumlresi iccedilinde uzun ve
yayık okunur Bu ccedilizgiye yayık ccedilizgisi denir
34
234 Beş Ses Oumlğretimi
Andante İtalyanca ağırca anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ağır
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Andante parccedilalarda el ağır hızda (
dakikada 76ndash108) vurulur
235 Altı Ses Oumlğretimi
Uzaktı Notaların uumlstuumlne ya da altına konulan uzatma belirtecine uzaktı denir
35
36
Largo İtalyanca geniş anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilok ağır
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Largo parccedilalarda el ccedilok ağır hızda (
dakikada 40-60) vurulur
236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi
37
Do-Mi-Sol-Do sesleri ile alıştırma
Okuma parccedilası
38
237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması
(Fa-Si Si-Fa)
Okuma parccedilası
238 Dokuz Ses Oumlğretimi
Ccedilizek Dizeğin altına ve uumlstuumlne konulan kuumlccediluumlk ccedilizgilere ccedilizek denir Kalın do
sesi ccedilizeğin uumlzerine kalın si sesi ccedilizeğin altına konulur
39
239 On Ses Oumlğretimi
2310 On Bir Ses Oumlğretimi
40
2311 On İki Ses Oumlğretimi
CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR
41
42
43
UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ
Notaları okuyup yazınız
İşlem Basamakları Oumlneriler
Notaların solfejini yapınız
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını
yapınız
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz
Parccedilaları orta hızda okuyunuz
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma
yapınız
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız
İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz
Perdelere dikkat ediniz
Bunun iccedilin monderato tekniğini
kullanınız
Bunu yaparken notanın perdelerini ve
noktalarını uygun aralıklarla
yerleştiriniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir
Notaların solfejini yaptınız mı
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml
Parccedilaları orta hızda okudunuz mu
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz
45
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen
bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur
2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir
3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir
4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır
5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır
6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı
2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı
3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız
mı
4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne
goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı
notaların tartımını yaptınız mı
9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle
oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı
12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız
mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Yanlış
4- Doğru
5- Doğru
6- Yanlış
7- Doğru
8- Doğru
9- Doğru
OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Doğru
4- Yanlış
5- Doğru
6- Yanlış
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı
İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004
YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995
Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları
İstanbul 2004
Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991
SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004
KAYNAKCcedilA
21
Aşağıdaki ikilik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki sekizlik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
22
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
23
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
24
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
25
Aşağıdaki doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki notaları sekizlik es (sus)leri dikkate alarak oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını
yapınız
Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
26
Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını
yapınız
Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
27
28
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir
1 Birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
2 İkilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluuml ve isimleriyle tartımını yaptınız
mı
3 Sekizlik ve onaltılık notaların tartımını yaptınız mı
4 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
5 İkilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
6 Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
7 İkilik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
8 Doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
9 Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
10 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
11 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
12 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
13 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaların tartımını yaptınız mı
14 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
15 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
16 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
17 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
18 Doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını
yaptınız mı
19 Sekizlik esleri (susları) dikkate alarak tartımını yaptınız mı
20 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız
mı
21 Değişik değerlerdeki sesli notaların tartımını yaptınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz
29
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde
verilen bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
1 ( )Muumlzikal anlatımın en kuumlccediluumlk birimine ldquomotifrdquo denir
2 ( )Esas ezgiye eşlik eden ve devamlı tekrarlanan hareket zincirineldquotemardquodenir
3 ( )Peşrev Tuumlrk muumlziği formlarından soumlzluuml ve guumlfteli formlara verilebilecek en iyi
oumlrnektir
4 ( )Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır
5 ( )Doğadaki herhangi bir olayı veya duyguyu muumlzik diliyle anlatan eserlereldquotasvirrdquo
denir
6 ( )Rondo sonat ve suumlit Batı muumlziğinin senfonik formlarındandır
7 ( )Operanın kuumlccediluumlğuumlne operet denir
8 ( )Vals doumlnerek yapılan Alman dans muumlziğidir
9 ( )Bir bestecinin kullandığı ritim sanatccedilının ayırt edici oumlzelliklerindendir
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
30
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
Bu faliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak
muumlzikte notaları okuyup yazabileceksiniz
Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır
Muumlzik ses genişliklerini araştırınız
Solfej iccedilin gerekli temel kavramları araştırınız
Araştırma işlemleri iccedilin Internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve
yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek solfej ile ilgili oumln bilgi
edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaş veya kurslardan da bilgi edininiz
UYGULAMA FAALİYETİ
2 SES GENİŞLİKLERİ VE SOLFEJ
Muumlzikte kullanılan iki tuumlr ses vardır
İnsan sesi
Enstruumlman sesi(Bu konu ses oluşum uygulamaları moduumlluumlnde işlendi)
İnsan sesi ikiye ayrılır Erkek sesi ve kadın sesi
21 Erkek Sesi
Bas En kalın erkek sesi
Bariton Orta kalınlıkta erkek sesi
Tenor En ince erkek sesi
22 Kadın Sesi
Alto En kalın kadın sesi
Mezzosoprano Orta kalınlıkta kadın sesi
Soprano En ince kadın sesi
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
AMACcedil
ARAŞTIRMA
31
23 Solfeje Giriş
Solfej eğitimimizin şimdiye kadar ki boumlluumlmlerinde temel muumlzik kavramları ve bunlara
oumlrnekleri goumlrduumlk Moduumlluumlmuumlzuumln bu boumlluumlmuumlnde ise ağırlıklı olarak okuma parccedilalarına bol-
bol oumlrnekler vereceğiz
Solfej kısaca lsquookumarsquo demektir Notaları adlarıyla sesleriyle ve suumlreleriyle
okumaya solfej denir
231 Uumlccedil Ses Oumlğretimi
Doumlrtluumlk nota
Yuvarlak kuyruklu ve iccedili doludur Bir vuruşta okunur
İkilik nota
Yuvarlak kuyruklu ve iccedili boştur İki vuruşta okunur
32
232 Doumlrt Ses Oumlğretimi ve Buumlyuumlk İkili Aralığı Kuumlccediluumlk İkili Aralığı
İki ses arasındaki incelik kalınlık ayırımına aralık denir
Aralıkları oumllccedilmek iccedilin kullanılan oumllccedilme birimine perde denir
Batı muumlziğinde kullanılan en kuumlccediluumlk ses aralığına yarım perde denir
İki tane yarım perdeden oluşan ses aralığına tam perde denir
Moderato lsquoOrta hızdarsquo demektir Bir hız terimidir Parccedilanın orta hızda
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Monderato parccedilalarda el orta hızda (
dakikada 108-120) vurulur
Doumlneccedil iki kez okunması istenen notaların başlama yerine ileri doumlneccedil bitme
yerine geri doumlneccedil konulur Doumlneccedillerin arasında kalan notalar iki kere okunur
Parccedila yeni başlamış ise yalnız geri doumlneccedilte kullanılabilir Geri doumlneccedilten başa
doumlnuumlluumlr o boumlluumlm yine iki kere okunur
33
Allegro İtalyanca neşeli anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilabuk
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Allegro parccedilalarda el hızlıca ( dakikada
120-168) vurulur
233 Doumlrt Ses İccedilinde Son Durak Perdesi
Bir notanın altına ya da uumlstuumlne nokta konulursa o nota kısa okunur Bu noktaya da
kısaltma noktası denir
Bir notanın altına ya da uumlstuumlne ccedilizgi konulursa o nota kendi suumlresi iccedilinde uzun ve
yayık okunur Bu ccedilizgiye yayık ccedilizgisi denir
34
234 Beş Ses Oumlğretimi
Andante İtalyanca ağırca anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ağır
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Andante parccedilalarda el ağır hızda (
dakikada 76ndash108) vurulur
235 Altı Ses Oumlğretimi
Uzaktı Notaların uumlstuumlne ya da altına konulan uzatma belirtecine uzaktı denir
35
36
Largo İtalyanca geniş anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilok ağır
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Largo parccedilalarda el ccedilok ağır hızda (
dakikada 40-60) vurulur
236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi
37
Do-Mi-Sol-Do sesleri ile alıştırma
Okuma parccedilası
38
237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması
(Fa-Si Si-Fa)
Okuma parccedilası
238 Dokuz Ses Oumlğretimi
Ccedilizek Dizeğin altına ve uumlstuumlne konulan kuumlccediluumlk ccedilizgilere ccedilizek denir Kalın do
sesi ccedilizeğin uumlzerine kalın si sesi ccedilizeğin altına konulur
39
239 On Ses Oumlğretimi
2310 On Bir Ses Oumlğretimi
40
2311 On İki Ses Oumlğretimi
CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR
41
42
43
UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ
Notaları okuyup yazınız
İşlem Basamakları Oumlneriler
Notaların solfejini yapınız
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını
yapınız
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz
Parccedilaları orta hızda okuyunuz
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma
yapınız
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız
İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz
Perdelere dikkat ediniz
Bunun iccedilin monderato tekniğini
kullanınız
Bunu yaparken notanın perdelerini ve
noktalarını uygun aralıklarla
yerleştiriniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir
Notaların solfejini yaptınız mı
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml
Parccedilaları orta hızda okudunuz mu
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz
45
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen
bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur
2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir
3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir
4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır
5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır
6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı
2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı
3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız
mı
4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne
goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı
notaların tartımını yaptınız mı
9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle
oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı
12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız
mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Yanlış
4- Doğru
5- Doğru
6- Yanlış
7- Doğru
8- Doğru
9- Doğru
OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Doğru
4- Yanlış
5- Doğru
6- Yanlış
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı
İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004
YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995
Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları
İstanbul 2004
Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991
SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004
KAYNAKCcedilA
22
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
23
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
24
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
25
Aşağıdaki doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki notaları sekizlik es (sus)leri dikkate alarak oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını
yapınız
Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
26
Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını
yapınız
Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
27
28
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir
1 Birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
2 İkilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluuml ve isimleriyle tartımını yaptınız
mı
3 Sekizlik ve onaltılık notaların tartımını yaptınız mı
4 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
5 İkilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
6 Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
7 İkilik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
8 Doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
9 Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
10 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
11 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
12 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
13 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaların tartımını yaptınız mı
14 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
15 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
16 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
17 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
18 Doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını
yaptınız mı
19 Sekizlik esleri (susları) dikkate alarak tartımını yaptınız mı
20 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız
mı
21 Değişik değerlerdeki sesli notaların tartımını yaptınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz
29
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde
verilen bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
1 ( )Muumlzikal anlatımın en kuumlccediluumlk birimine ldquomotifrdquo denir
2 ( )Esas ezgiye eşlik eden ve devamlı tekrarlanan hareket zincirineldquotemardquodenir
3 ( )Peşrev Tuumlrk muumlziği formlarından soumlzluuml ve guumlfteli formlara verilebilecek en iyi
oumlrnektir
4 ( )Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır
5 ( )Doğadaki herhangi bir olayı veya duyguyu muumlzik diliyle anlatan eserlereldquotasvirrdquo
denir
6 ( )Rondo sonat ve suumlit Batı muumlziğinin senfonik formlarındandır
7 ( )Operanın kuumlccediluumlğuumlne operet denir
8 ( )Vals doumlnerek yapılan Alman dans muumlziğidir
9 ( )Bir bestecinin kullandığı ritim sanatccedilının ayırt edici oumlzelliklerindendir
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
30
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
Bu faliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak
muumlzikte notaları okuyup yazabileceksiniz
Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır
Muumlzik ses genişliklerini araştırınız
Solfej iccedilin gerekli temel kavramları araştırınız
Araştırma işlemleri iccedilin Internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve
yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek solfej ile ilgili oumln bilgi
edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaş veya kurslardan da bilgi edininiz
UYGULAMA FAALİYETİ
2 SES GENİŞLİKLERİ VE SOLFEJ
Muumlzikte kullanılan iki tuumlr ses vardır
İnsan sesi
Enstruumlman sesi(Bu konu ses oluşum uygulamaları moduumlluumlnde işlendi)
İnsan sesi ikiye ayrılır Erkek sesi ve kadın sesi
21 Erkek Sesi
Bas En kalın erkek sesi
Bariton Orta kalınlıkta erkek sesi
Tenor En ince erkek sesi
22 Kadın Sesi
Alto En kalın kadın sesi
Mezzosoprano Orta kalınlıkta kadın sesi
Soprano En ince kadın sesi
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
AMACcedil
ARAŞTIRMA
31
23 Solfeje Giriş
Solfej eğitimimizin şimdiye kadar ki boumlluumlmlerinde temel muumlzik kavramları ve bunlara
oumlrnekleri goumlrduumlk Moduumlluumlmuumlzuumln bu boumlluumlmuumlnde ise ağırlıklı olarak okuma parccedilalarına bol-
bol oumlrnekler vereceğiz
Solfej kısaca lsquookumarsquo demektir Notaları adlarıyla sesleriyle ve suumlreleriyle
okumaya solfej denir
231 Uumlccedil Ses Oumlğretimi
Doumlrtluumlk nota
Yuvarlak kuyruklu ve iccedili doludur Bir vuruşta okunur
İkilik nota
Yuvarlak kuyruklu ve iccedili boştur İki vuruşta okunur
32
232 Doumlrt Ses Oumlğretimi ve Buumlyuumlk İkili Aralığı Kuumlccediluumlk İkili Aralığı
İki ses arasındaki incelik kalınlık ayırımına aralık denir
Aralıkları oumllccedilmek iccedilin kullanılan oumllccedilme birimine perde denir
Batı muumlziğinde kullanılan en kuumlccediluumlk ses aralığına yarım perde denir
İki tane yarım perdeden oluşan ses aralığına tam perde denir
Moderato lsquoOrta hızdarsquo demektir Bir hız terimidir Parccedilanın orta hızda
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Monderato parccedilalarda el orta hızda (
dakikada 108-120) vurulur
Doumlneccedil iki kez okunması istenen notaların başlama yerine ileri doumlneccedil bitme
yerine geri doumlneccedil konulur Doumlneccedillerin arasında kalan notalar iki kere okunur
Parccedila yeni başlamış ise yalnız geri doumlneccedilte kullanılabilir Geri doumlneccedilten başa
doumlnuumlluumlr o boumlluumlm yine iki kere okunur
33
Allegro İtalyanca neşeli anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilabuk
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Allegro parccedilalarda el hızlıca ( dakikada
120-168) vurulur
233 Doumlrt Ses İccedilinde Son Durak Perdesi
Bir notanın altına ya da uumlstuumlne nokta konulursa o nota kısa okunur Bu noktaya da
kısaltma noktası denir
Bir notanın altına ya da uumlstuumlne ccedilizgi konulursa o nota kendi suumlresi iccedilinde uzun ve
yayık okunur Bu ccedilizgiye yayık ccedilizgisi denir
34
234 Beş Ses Oumlğretimi
Andante İtalyanca ağırca anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ağır
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Andante parccedilalarda el ağır hızda (
dakikada 76ndash108) vurulur
235 Altı Ses Oumlğretimi
Uzaktı Notaların uumlstuumlne ya da altına konulan uzatma belirtecine uzaktı denir
35
36
Largo İtalyanca geniş anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilok ağır
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Largo parccedilalarda el ccedilok ağır hızda (
dakikada 40-60) vurulur
236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi
37
Do-Mi-Sol-Do sesleri ile alıştırma
Okuma parccedilası
38
237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması
(Fa-Si Si-Fa)
Okuma parccedilası
238 Dokuz Ses Oumlğretimi
Ccedilizek Dizeğin altına ve uumlstuumlne konulan kuumlccediluumlk ccedilizgilere ccedilizek denir Kalın do
sesi ccedilizeğin uumlzerine kalın si sesi ccedilizeğin altına konulur
39
239 On Ses Oumlğretimi
2310 On Bir Ses Oumlğretimi
40
2311 On İki Ses Oumlğretimi
CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR
41
42
43
UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ
Notaları okuyup yazınız
İşlem Basamakları Oumlneriler
Notaların solfejini yapınız
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını
yapınız
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz
Parccedilaları orta hızda okuyunuz
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma
yapınız
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız
İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz
Perdelere dikkat ediniz
Bunun iccedilin monderato tekniğini
kullanınız
Bunu yaparken notanın perdelerini ve
noktalarını uygun aralıklarla
yerleştiriniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir
Notaların solfejini yaptınız mı
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml
Parccedilaları orta hızda okudunuz mu
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz
45
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen
bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur
2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir
3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir
4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır
5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır
6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı
2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı
3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız
mı
4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne
goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı
notaların tartımını yaptınız mı
9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle
oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı
12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız
mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Yanlış
4- Doğru
5- Doğru
6- Yanlış
7- Doğru
8- Doğru
9- Doğru
OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Doğru
4- Yanlış
5- Doğru
6- Yanlış
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı
İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004
YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995
Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları
İstanbul 2004
Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991
SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004
KAYNAKCcedilA
23
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
24
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
25
Aşağıdaki doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki notaları sekizlik es (sus)leri dikkate alarak oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını
yapınız
Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
26
Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını
yapınız
Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
27
28
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir
1 Birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
2 İkilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluuml ve isimleriyle tartımını yaptınız
mı
3 Sekizlik ve onaltılık notaların tartımını yaptınız mı
4 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
5 İkilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
6 Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
7 İkilik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
8 Doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
9 Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
10 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
11 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
12 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
13 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaların tartımını yaptınız mı
14 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
15 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
16 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
17 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
18 Doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını
yaptınız mı
19 Sekizlik esleri (susları) dikkate alarak tartımını yaptınız mı
20 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız
mı
21 Değişik değerlerdeki sesli notaların tartımını yaptınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz
29
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde
verilen bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
1 ( )Muumlzikal anlatımın en kuumlccediluumlk birimine ldquomotifrdquo denir
2 ( )Esas ezgiye eşlik eden ve devamlı tekrarlanan hareket zincirineldquotemardquodenir
3 ( )Peşrev Tuumlrk muumlziği formlarından soumlzluuml ve guumlfteli formlara verilebilecek en iyi
oumlrnektir
4 ( )Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır
5 ( )Doğadaki herhangi bir olayı veya duyguyu muumlzik diliyle anlatan eserlereldquotasvirrdquo
denir
6 ( )Rondo sonat ve suumlit Batı muumlziğinin senfonik formlarındandır
7 ( )Operanın kuumlccediluumlğuumlne operet denir
8 ( )Vals doumlnerek yapılan Alman dans muumlziğidir
9 ( )Bir bestecinin kullandığı ritim sanatccedilının ayırt edici oumlzelliklerindendir
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
30
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
Bu faliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak
muumlzikte notaları okuyup yazabileceksiniz
Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır
Muumlzik ses genişliklerini araştırınız
Solfej iccedilin gerekli temel kavramları araştırınız
Araştırma işlemleri iccedilin Internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve
yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek solfej ile ilgili oumln bilgi
edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaş veya kurslardan da bilgi edininiz
UYGULAMA FAALİYETİ
2 SES GENİŞLİKLERİ VE SOLFEJ
Muumlzikte kullanılan iki tuumlr ses vardır
İnsan sesi
Enstruumlman sesi(Bu konu ses oluşum uygulamaları moduumlluumlnde işlendi)
İnsan sesi ikiye ayrılır Erkek sesi ve kadın sesi
21 Erkek Sesi
Bas En kalın erkek sesi
Bariton Orta kalınlıkta erkek sesi
Tenor En ince erkek sesi
22 Kadın Sesi
Alto En kalın kadın sesi
Mezzosoprano Orta kalınlıkta kadın sesi
Soprano En ince kadın sesi
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
AMACcedil
ARAŞTIRMA
31
23 Solfeje Giriş
Solfej eğitimimizin şimdiye kadar ki boumlluumlmlerinde temel muumlzik kavramları ve bunlara
oumlrnekleri goumlrduumlk Moduumlluumlmuumlzuumln bu boumlluumlmuumlnde ise ağırlıklı olarak okuma parccedilalarına bol-
bol oumlrnekler vereceğiz
Solfej kısaca lsquookumarsquo demektir Notaları adlarıyla sesleriyle ve suumlreleriyle
okumaya solfej denir
231 Uumlccedil Ses Oumlğretimi
Doumlrtluumlk nota
Yuvarlak kuyruklu ve iccedili doludur Bir vuruşta okunur
İkilik nota
Yuvarlak kuyruklu ve iccedili boştur İki vuruşta okunur
32
232 Doumlrt Ses Oumlğretimi ve Buumlyuumlk İkili Aralığı Kuumlccediluumlk İkili Aralığı
İki ses arasındaki incelik kalınlık ayırımına aralık denir
Aralıkları oumllccedilmek iccedilin kullanılan oumllccedilme birimine perde denir
Batı muumlziğinde kullanılan en kuumlccediluumlk ses aralığına yarım perde denir
İki tane yarım perdeden oluşan ses aralığına tam perde denir
Moderato lsquoOrta hızdarsquo demektir Bir hız terimidir Parccedilanın orta hızda
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Monderato parccedilalarda el orta hızda (
dakikada 108-120) vurulur
Doumlneccedil iki kez okunması istenen notaların başlama yerine ileri doumlneccedil bitme
yerine geri doumlneccedil konulur Doumlneccedillerin arasında kalan notalar iki kere okunur
Parccedila yeni başlamış ise yalnız geri doumlneccedilte kullanılabilir Geri doumlneccedilten başa
doumlnuumlluumlr o boumlluumlm yine iki kere okunur
33
Allegro İtalyanca neşeli anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilabuk
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Allegro parccedilalarda el hızlıca ( dakikada
120-168) vurulur
233 Doumlrt Ses İccedilinde Son Durak Perdesi
Bir notanın altına ya da uumlstuumlne nokta konulursa o nota kısa okunur Bu noktaya da
kısaltma noktası denir
Bir notanın altına ya da uumlstuumlne ccedilizgi konulursa o nota kendi suumlresi iccedilinde uzun ve
yayık okunur Bu ccedilizgiye yayık ccedilizgisi denir
34
234 Beş Ses Oumlğretimi
Andante İtalyanca ağırca anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ağır
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Andante parccedilalarda el ağır hızda (
dakikada 76ndash108) vurulur
235 Altı Ses Oumlğretimi
Uzaktı Notaların uumlstuumlne ya da altına konulan uzatma belirtecine uzaktı denir
35
36
Largo İtalyanca geniş anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilok ağır
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Largo parccedilalarda el ccedilok ağır hızda (
dakikada 40-60) vurulur
236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi
37
Do-Mi-Sol-Do sesleri ile alıştırma
Okuma parccedilası
38
237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması
(Fa-Si Si-Fa)
Okuma parccedilası
238 Dokuz Ses Oumlğretimi
Ccedilizek Dizeğin altına ve uumlstuumlne konulan kuumlccediluumlk ccedilizgilere ccedilizek denir Kalın do
sesi ccedilizeğin uumlzerine kalın si sesi ccedilizeğin altına konulur
39
239 On Ses Oumlğretimi
2310 On Bir Ses Oumlğretimi
40
2311 On İki Ses Oumlğretimi
CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR
41
42
43
UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ
Notaları okuyup yazınız
İşlem Basamakları Oumlneriler
Notaların solfejini yapınız
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını
yapınız
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz
Parccedilaları orta hızda okuyunuz
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma
yapınız
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız
İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz
Perdelere dikkat ediniz
Bunun iccedilin monderato tekniğini
kullanınız
Bunu yaparken notanın perdelerini ve
noktalarını uygun aralıklarla
yerleştiriniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir
Notaların solfejini yaptınız mı
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml
Parccedilaları orta hızda okudunuz mu
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz
45
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen
bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur
2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir
3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir
4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır
5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır
6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı
2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı
3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız
mı
4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne
goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı
notaların tartımını yaptınız mı
9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle
oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı
12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız
mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Yanlış
4- Doğru
5- Doğru
6- Yanlış
7- Doğru
8- Doğru
9- Doğru
OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Doğru
4- Yanlış
5- Doğru
6- Yanlış
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı
İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004
YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995
Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları
İstanbul 2004
Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991
SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004
KAYNAKCcedilA
24
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle
tartımını yapınız
Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
25
Aşağıdaki doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki notaları sekizlik es (sus)leri dikkate alarak oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını
yapınız
Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
26
Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını
yapınız
Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
27
28
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir
1 Birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
2 İkilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluuml ve isimleriyle tartımını yaptınız
mı
3 Sekizlik ve onaltılık notaların tartımını yaptınız mı
4 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
5 İkilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
6 Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
7 İkilik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
8 Doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
9 Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
10 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
11 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
12 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
13 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaların tartımını yaptınız mı
14 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
15 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
16 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
17 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
18 Doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını
yaptınız mı
19 Sekizlik esleri (susları) dikkate alarak tartımını yaptınız mı
20 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız
mı
21 Değişik değerlerdeki sesli notaların tartımını yaptınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz
29
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde
verilen bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
1 ( )Muumlzikal anlatımın en kuumlccediluumlk birimine ldquomotifrdquo denir
2 ( )Esas ezgiye eşlik eden ve devamlı tekrarlanan hareket zincirineldquotemardquodenir
3 ( )Peşrev Tuumlrk muumlziği formlarından soumlzluuml ve guumlfteli formlara verilebilecek en iyi
oumlrnektir
4 ( )Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır
5 ( )Doğadaki herhangi bir olayı veya duyguyu muumlzik diliyle anlatan eserlereldquotasvirrdquo
denir
6 ( )Rondo sonat ve suumlit Batı muumlziğinin senfonik formlarındandır
7 ( )Operanın kuumlccediluumlğuumlne operet denir
8 ( )Vals doumlnerek yapılan Alman dans muumlziğidir
9 ( )Bir bestecinin kullandığı ritim sanatccedilının ayırt edici oumlzelliklerindendir
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
30
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
Bu faliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak
muumlzikte notaları okuyup yazabileceksiniz
Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır
Muumlzik ses genişliklerini araştırınız
Solfej iccedilin gerekli temel kavramları araştırınız
Araştırma işlemleri iccedilin Internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve
yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek solfej ile ilgili oumln bilgi
edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaş veya kurslardan da bilgi edininiz
UYGULAMA FAALİYETİ
2 SES GENİŞLİKLERİ VE SOLFEJ
Muumlzikte kullanılan iki tuumlr ses vardır
İnsan sesi
Enstruumlman sesi(Bu konu ses oluşum uygulamaları moduumlluumlnde işlendi)
İnsan sesi ikiye ayrılır Erkek sesi ve kadın sesi
21 Erkek Sesi
Bas En kalın erkek sesi
Bariton Orta kalınlıkta erkek sesi
Tenor En ince erkek sesi
22 Kadın Sesi
Alto En kalın kadın sesi
Mezzosoprano Orta kalınlıkta kadın sesi
Soprano En ince kadın sesi
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
AMACcedil
ARAŞTIRMA
31
23 Solfeje Giriş
Solfej eğitimimizin şimdiye kadar ki boumlluumlmlerinde temel muumlzik kavramları ve bunlara
oumlrnekleri goumlrduumlk Moduumlluumlmuumlzuumln bu boumlluumlmuumlnde ise ağırlıklı olarak okuma parccedilalarına bol-
bol oumlrnekler vereceğiz
Solfej kısaca lsquookumarsquo demektir Notaları adlarıyla sesleriyle ve suumlreleriyle
okumaya solfej denir
231 Uumlccedil Ses Oumlğretimi
Doumlrtluumlk nota
Yuvarlak kuyruklu ve iccedili doludur Bir vuruşta okunur
İkilik nota
Yuvarlak kuyruklu ve iccedili boştur İki vuruşta okunur
32
232 Doumlrt Ses Oumlğretimi ve Buumlyuumlk İkili Aralığı Kuumlccediluumlk İkili Aralığı
İki ses arasındaki incelik kalınlık ayırımına aralık denir
Aralıkları oumllccedilmek iccedilin kullanılan oumllccedilme birimine perde denir
Batı muumlziğinde kullanılan en kuumlccediluumlk ses aralığına yarım perde denir
İki tane yarım perdeden oluşan ses aralığına tam perde denir
Moderato lsquoOrta hızdarsquo demektir Bir hız terimidir Parccedilanın orta hızda
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Monderato parccedilalarda el orta hızda (
dakikada 108-120) vurulur
Doumlneccedil iki kez okunması istenen notaların başlama yerine ileri doumlneccedil bitme
yerine geri doumlneccedil konulur Doumlneccedillerin arasında kalan notalar iki kere okunur
Parccedila yeni başlamış ise yalnız geri doumlneccedilte kullanılabilir Geri doumlneccedilten başa
doumlnuumlluumlr o boumlluumlm yine iki kere okunur
33
Allegro İtalyanca neşeli anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilabuk
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Allegro parccedilalarda el hızlıca ( dakikada
120-168) vurulur
233 Doumlrt Ses İccedilinde Son Durak Perdesi
Bir notanın altına ya da uumlstuumlne nokta konulursa o nota kısa okunur Bu noktaya da
kısaltma noktası denir
Bir notanın altına ya da uumlstuumlne ccedilizgi konulursa o nota kendi suumlresi iccedilinde uzun ve
yayık okunur Bu ccedilizgiye yayık ccedilizgisi denir
34
234 Beş Ses Oumlğretimi
Andante İtalyanca ağırca anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ağır
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Andante parccedilalarda el ağır hızda (
dakikada 76ndash108) vurulur
235 Altı Ses Oumlğretimi
Uzaktı Notaların uumlstuumlne ya da altına konulan uzatma belirtecine uzaktı denir
35
36
Largo İtalyanca geniş anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilok ağır
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Largo parccedilalarda el ccedilok ağır hızda (
dakikada 40-60) vurulur
236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi
37
Do-Mi-Sol-Do sesleri ile alıştırma
Okuma parccedilası
38
237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması
(Fa-Si Si-Fa)
Okuma parccedilası
238 Dokuz Ses Oumlğretimi
Ccedilizek Dizeğin altına ve uumlstuumlne konulan kuumlccediluumlk ccedilizgilere ccedilizek denir Kalın do
sesi ccedilizeğin uumlzerine kalın si sesi ccedilizeğin altına konulur
39
239 On Ses Oumlğretimi
2310 On Bir Ses Oumlğretimi
40
2311 On İki Ses Oumlğretimi
CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR
41
42
43
UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ
Notaları okuyup yazınız
İşlem Basamakları Oumlneriler
Notaların solfejini yapınız
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını
yapınız
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz
Parccedilaları orta hızda okuyunuz
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma
yapınız
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız
İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz
Perdelere dikkat ediniz
Bunun iccedilin monderato tekniğini
kullanınız
Bunu yaparken notanın perdelerini ve
noktalarını uygun aralıklarla
yerleştiriniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir
Notaların solfejini yaptınız mı
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml
Parccedilaları orta hızda okudunuz mu
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz
45
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen
bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur
2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir
3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir
4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır
5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır
6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı
2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı
3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız
mı
4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne
goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı
notaların tartımını yaptınız mı
9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle
oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı
12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız
mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Yanlış
4- Doğru
5- Doğru
6- Yanlış
7- Doğru
8- Doğru
9- Doğru
OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Doğru
4- Yanlış
5- Doğru
6- Yanlış
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı
İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004
YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995
Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları
İstanbul 2004
Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991
SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004
KAYNAKCcedilA
25
Aşağıdaki doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
Aşağıdaki notaları sekizlik es (sus)leri dikkate alarak oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını
yapınız
Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
26
Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını
yapınız
Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
27
28
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir
1 Birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
2 İkilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluuml ve isimleriyle tartımını yaptınız
mı
3 Sekizlik ve onaltılık notaların tartımını yaptınız mı
4 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
5 İkilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
6 Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
7 İkilik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
8 Doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
9 Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
10 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
11 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
12 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
13 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaların tartımını yaptınız mı
14 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
15 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
16 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
17 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
18 Doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını
yaptınız mı
19 Sekizlik esleri (susları) dikkate alarak tartımını yaptınız mı
20 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız
mı
21 Değişik değerlerdeki sesli notaların tartımını yaptınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz
29
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde
verilen bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
1 ( )Muumlzikal anlatımın en kuumlccediluumlk birimine ldquomotifrdquo denir
2 ( )Esas ezgiye eşlik eden ve devamlı tekrarlanan hareket zincirineldquotemardquodenir
3 ( )Peşrev Tuumlrk muumlziği formlarından soumlzluuml ve guumlfteli formlara verilebilecek en iyi
oumlrnektir
4 ( )Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır
5 ( )Doğadaki herhangi bir olayı veya duyguyu muumlzik diliyle anlatan eserlereldquotasvirrdquo
denir
6 ( )Rondo sonat ve suumlit Batı muumlziğinin senfonik formlarındandır
7 ( )Operanın kuumlccediluumlğuumlne operet denir
8 ( )Vals doumlnerek yapılan Alman dans muumlziğidir
9 ( )Bir bestecinin kullandığı ritim sanatccedilının ayırt edici oumlzelliklerindendir
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
30
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
Bu faliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak
muumlzikte notaları okuyup yazabileceksiniz
Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır
Muumlzik ses genişliklerini araştırınız
Solfej iccedilin gerekli temel kavramları araştırınız
Araştırma işlemleri iccedilin Internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve
yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek solfej ile ilgili oumln bilgi
edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaş veya kurslardan da bilgi edininiz
UYGULAMA FAALİYETİ
2 SES GENİŞLİKLERİ VE SOLFEJ
Muumlzikte kullanılan iki tuumlr ses vardır
İnsan sesi
Enstruumlman sesi(Bu konu ses oluşum uygulamaları moduumlluumlnde işlendi)
İnsan sesi ikiye ayrılır Erkek sesi ve kadın sesi
21 Erkek Sesi
Bas En kalın erkek sesi
Bariton Orta kalınlıkta erkek sesi
Tenor En ince erkek sesi
22 Kadın Sesi
Alto En kalın kadın sesi
Mezzosoprano Orta kalınlıkta kadın sesi
Soprano En ince kadın sesi
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
AMACcedil
ARAŞTIRMA
31
23 Solfeje Giriş
Solfej eğitimimizin şimdiye kadar ki boumlluumlmlerinde temel muumlzik kavramları ve bunlara
oumlrnekleri goumlrduumlk Moduumlluumlmuumlzuumln bu boumlluumlmuumlnde ise ağırlıklı olarak okuma parccedilalarına bol-
bol oumlrnekler vereceğiz
Solfej kısaca lsquookumarsquo demektir Notaları adlarıyla sesleriyle ve suumlreleriyle
okumaya solfej denir
231 Uumlccedil Ses Oumlğretimi
Doumlrtluumlk nota
Yuvarlak kuyruklu ve iccedili doludur Bir vuruşta okunur
İkilik nota
Yuvarlak kuyruklu ve iccedili boştur İki vuruşta okunur
32
232 Doumlrt Ses Oumlğretimi ve Buumlyuumlk İkili Aralığı Kuumlccediluumlk İkili Aralığı
İki ses arasındaki incelik kalınlık ayırımına aralık denir
Aralıkları oumllccedilmek iccedilin kullanılan oumllccedilme birimine perde denir
Batı muumlziğinde kullanılan en kuumlccediluumlk ses aralığına yarım perde denir
İki tane yarım perdeden oluşan ses aralığına tam perde denir
Moderato lsquoOrta hızdarsquo demektir Bir hız terimidir Parccedilanın orta hızda
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Monderato parccedilalarda el orta hızda (
dakikada 108-120) vurulur
Doumlneccedil iki kez okunması istenen notaların başlama yerine ileri doumlneccedil bitme
yerine geri doumlneccedil konulur Doumlneccedillerin arasında kalan notalar iki kere okunur
Parccedila yeni başlamış ise yalnız geri doumlneccedilte kullanılabilir Geri doumlneccedilten başa
doumlnuumlluumlr o boumlluumlm yine iki kere okunur
33
Allegro İtalyanca neşeli anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilabuk
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Allegro parccedilalarda el hızlıca ( dakikada
120-168) vurulur
233 Doumlrt Ses İccedilinde Son Durak Perdesi
Bir notanın altına ya da uumlstuumlne nokta konulursa o nota kısa okunur Bu noktaya da
kısaltma noktası denir
Bir notanın altına ya da uumlstuumlne ccedilizgi konulursa o nota kendi suumlresi iccedilinde uzun ve
yayık okunur Bu ccedilizgiye yayık ccedilizgisi denir
34
234 Beş Ses Oumlğretimi
Andante İtalyanca ağırca anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ağır
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Andante parccedilalarda el ağır hızda (
dakikada 76ndash108) vurulur
235 Altı Ses Oumlğretimi
Uzaktı Notaların uumlstuumlne ya da altına konulan uzatma belirtecine uzaktı denir
35
36
Largo İtalyanca geniş anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilok ağır
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Largo parccedilalarda el ccedilok ağır hızda (
dakikada 40-60) vurulur
236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi
37
Do-Mi-Sol-Do sesleri ile alıştırma
Okuma parccedilası
38
237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması
(Fa-Si Si-Fa)
Okuma parccedilası
238 Dokuz Ses Oumlğretimi
Ccedilizek Dizeğin altına ve uumlstuumlne konulan kuumlccediluumlk ccedilizgilere ccedilizek denir Kalın do
sesi ccedilizeğin uumlzerine kalın si sesi ccedilizeğin altına konulur
39
239 On Ses Oumlğretimi
2310 On Bir Ses Oumlğretimi
40
2311 On İki Ses Oumlğretimi
CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR
41
42
43
UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ
Notaları okuyup yazınız
İşlem Basamakları Oumlneriler
Notaların solfejini yapınız
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını
yapınız
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz
Parccedilaları orta hızda okuyunuz
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma
yapınız
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız
İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz
Perdelere dikkat ediniz
Bunun iccedilin monderato tekniğini
kullanınız
Bunu yaparken notanın perdelerini ve
noktalarını uygun aralıklarla
yerleştiriniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir
Notaların solfejini yaptınız mı
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml
Parccedilaları orta hızda okudunuz mu
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz
45
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen
bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur
2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir
3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir
4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır
5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır
6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı
2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı
3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız
mı
4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne
goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı
notaların tartımını yaptınız mı
9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle
oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı
12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız
mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Yanlış
4- Doğru
5- Doğru
6- Yanlış
7- Doğru
8- Doğru
9- Doğru
OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Doğru
4- Yanlış
5- Doğru
6- Yanlış
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı
İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004
YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995
Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları
İstanbul 2004
Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991
SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004
KAYNAKCcedilA
26
Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını
yapınız
Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız
27
28
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir
1 Birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
2 İkilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluuml ve isimleriyle tartımını yaptınız
mı
3 Sekizlik ve onaltılık notaların tartımını yaptınız mı
4 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
5 İkilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
6 Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
7 İkilik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
8 Doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
9 Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
10 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
11 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
12 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
13 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaların tartımını yaptınız mı
14 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
15 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
16 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
17 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
18 Doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını
yaptınız mı
19 Sekizlik esleri (susları) dikkate alarak tartımını yaptınız mı
20 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız
mı
21 Değişik değerlerdeki sesli notaların tartımını yaptınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz
29
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde
verilen bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
1 ( )Muumlzikal anlatımın en kuumlccediluumlk birimine ldquomotifrdquo denir
2 ( )Esas ezgiye eşlik eden ve devamlı tekrarlanan hareket zincirineldquotemardquodenir
3 ( )Peşrev Tuumlrk muumlziği formlarından soumlzluuml ve guumlfteli formlara verilebilecek en iyi
oumlrnektir
4 ( )Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır
5 ( )Doğadaki herhangi bir olayı veya duyguyu muumlzik diliyle anlatan eserlereldquotasvirrdquo
denir
6 ( )Rondo sonat ve suumlit Batı muumlziğinin senfonik formlarındandır
7 ( )Operanın kuumlccediluumlğuumlne operet denir
8 ( )Vals doumlnerek yapılan Alman dans muumlziğidir
9 ( )Bir bestecinin kullandığı ritim sanatccedilının ayırt edici oumlzelliklerindendir
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
30
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
Bu faliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak
muumlzikte notaları okuyup yazabileceksiniz
Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır
Muumlzik ses genişliklerini araştırınız
Solfej iccedilin gerekli temel kavramları araştırınız
Araştırma işlemleri iccedilin Internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve
yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek solfej ile ilgili oumln bilgi
edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaş veya kurslardan da bilgi edininiz
UYGULAMA FAALİYETİ
2 SES GENİŞLİKLERİ VE SOLFEJ
Muumlzikte kullanılan iki tuumlr ses vardır
İnsan sesi
Enstruumlman sesi(Bu konu ses oluşum uygulamaları moduumlluumlnde işlendi)
İnsan sesi ikiye ayrılır Erkek sesi ve kadın sesi
21 Erkek Sesi
Bas En kalın erkek sesi
Bariton Orta kalınlıkta erkek sesi
Tenor En ince erkek sesi
22 Kadın Sesi
Alto En kalın kadın sesi
Mezzosoprano Orta kalınlıkta kadın sesi
Soprano En ince kadın sesi
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
AMACcedil
ARAŞTIRMA
31
23 Solfeje Giriş
Solfej eğitimimizin şimdiye kadar ki boumlluumlmlerinde temel muumlzik kavramları ve bunlara
oumlrnekleri goumlrduumlk Moduumlluumlmuumlzuumln bu boumlluumlmuumlnde ise ağırlıklı olarak okuma parccedilalarına bol-
bol oumlrnekler vereceğiz
Solfej kısaca lsquookumarsquo demektir Notaları adlarıyla sesleriyle ve suumlreleriyle
okumaya solfej denir
231 Uumlccedil Ses Oumlğretimi
Doumlrtluumlk nota
Yuvarlak kuyruklu ve iccedili doludur Bir vuruşta okunur
İkilik nota
Yuvarlak kuyruklu ve iccedili boştur İki vuruşta okunur
32
232 Doumlrt Ses Oumlğretimi ve Buumlyuumlk İkili Aralığı Kuumlccediluumlk İkili Aralığı
İki ses arasındaki incelik kalınlık ayırımına aralık denir
Aralıkları oumllccedilmek iccedilin kullanılan oumllccedilme birimine perde denir
Batı muumlziğinde kullanılan en kuumlccediluumlk ses aralığına yarım perde denir
İki tane yarım perdeden oluşan ses aralığına tam perde denir
Moderato lsquoOrta hızdarsquo demektir Bir hız terimidir Parccedilanın orta hızda
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Monderato parccedilalarda el orta hızda (
dakikada 108-120) vurulur
Doumlneccedil iki kez okunması istenen notaların başlama yerine ileri doumlneccedil bitme
yerine geri doumlneccedil konulur Doumlneccedillerin arasında kalan notalar iki kere okunur
Parccedila yeni başlamış ise yalnız geri doumlneccedilte kullanılabilir Geri doumlneccedilten başa
doumlnuumlluumlr o boumlluumlm yine iki kere okunur
33
Allegro İtalyanca neşeli anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilabuk
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Allegro parccedilalarda el hızlıca ( dakikada
120-168) vurulur
233 Doumlrt Ses İccedilinde Son Durak Perdesi
Bir notanın altına ya da uumlstuumlne nokta konulursa o nota kısa okunur Bu noktaya da
kısaltma noktası denir
Bir notanın altına ya da uumlstuumlne ccedilizgi konulursa o nota kendi suumlresi iccedilinde uzun ve
yayık okunur Bu ccedilizgiye yayık ccedilizgisi denir
34
234 Beş Ses Oumlğretimi
Andante İtalyanca ağırca anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ağır
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Andante parccedilalarda el ağır hızda (
dakikada 76ndash108) vurulur
235 Altı Ses Oumlğretimi
Uzaktı Notaların uumlstuumlne ya da altına konulan uzatma belirtecine uzaktı denir
35
36
Largo İtalyanca geniş anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilok ağır
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Largo parccedilalarda el ccedilok ağır hızda (
dakikada 40-60) vurulur
236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi
37
Do-Mi-Sol-Do sesleri ile alıştırma
Okuma parccedilası
38
237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması
(Fa-Si Si-Fa)
Okuma parccedilası
238 Dokuz Ses Oumlğretimi
Ccedilizek Dizeğin altına ve uumlstuumlne konulan kuumlccediluumlk ccedilizgilere ccedilizek denir Kalın do
sesi ccedilizeğin uumlzerine kalın si sesi ccedilizeğin altına konulur
39
239 On Ses Oumlğretimi
2310 On Bir Ses Oumlğretimi
40
2311 On İki Ses Oumlğretimi
CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR
41
42
43
UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ
Notaları okuyup yazınız
İşlem Basamakları Oumlneriler
Notaların solfejini yapınız
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını
yapınız
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz
Parccedilaları orta hızda okuyunuz
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma
yapınız
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız
İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz
Perdelere dikkat ediniz
Bunun iccedilin monderato tekniğini
kullanınız
Bunu yaparken notanın perdelerini ve
noktalarını uygun aralıklarla
yerleştiriniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir
Notaların solfejini yaptınız mı
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml
Parccedilaları orta hızda okudunuz mu
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz
45
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen
bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur
2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir
3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir
4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır
5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır
6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı
2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı
3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız
mı
4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne
goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı
notaların tartımını yaptınız mı
9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle
oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı
12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız
mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Yanlış
4- Doğru
5- Doğru
6- Yanlış
7- Doğru
8- Doğru
9- Doğru
OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Doğru
4- Yanlış
5- Doğru
6- Yanlış
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı
İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004
YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995
Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları
İstanbul 2004
Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991
SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004
KAYNAKCcedilA
27
28
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir
1 Birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
2 İkilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluuml ve isimleriyle tartımını yaptınız
mı
3 Sekizlik ve onaltılık notaların tartımını yaptınız mı
4 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
5 İkilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
6 Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
7 İkilik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
8 Doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
9 Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
10 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
11 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
12 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
13 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaların tartımını yaptınız mı
14 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
15 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
16 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
17 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
18 Doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını
yaptınız mı
19 Sekizlik esleri (susları) dikkate alarak tartımını yaptınız mı
20 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız
mı
21 Değişik değerlerdeki sesli notaların tartımını yaptınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz
29
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde
verilen bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
1 ( )Muumlzikal anlatımın en kuumlccediluumlk birimine ldquomotifrdquo denir
2 ( )Esas ezgiye eşlik eden ve devamlı tekrarlanan hareket zincirineldquotemardquodenir
3 ( )Peşrev Tuumlrk muumlziği formlarından soumlzluuml ve guumlfteli formlara verilebilecek en iyi
oumlrnektir
4 ( )Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır
5 ( )Doğadaki herhangi bir olayı veya duyguyu muumlzik diliyle anlatan eserlereldquotasvirrdquo
denir
6 ( )Rondo sonat ve suumlit Batı muumlziğinin senfonik formlarındandır
7 ( )Operanın kuumlccediluumlğuumlne operet denir
8 ( )Vals doumlnerek yapılan Alman dans muumlziğidir
9 ( )Bir bestecinin kullandığı ritim sanatccedilının ayırt edici oumlzelliklerindendir
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
30
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
Bu faliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak
muumlzikte notaları okuyup yazabileceksiniz
Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır
Muumlzik ses genişliklerini araştırınız
Solfej iccedilin gerekli temel kavramları araştırınız
Araştırma işlemleri iccedilin Internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve
yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek solfej ile ilgili oumln bilgi
edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaş veya kurslardan da bilgi edininiz
UYGULAMA FAALİYETİ
2 SES GENİŞLİKLERİ VE SOLFEJ
Muumlzikte kullanılan iki tuumlr ses vardır
İnsan sesi
Enstruumlman sesi(Bu konu ses oluşum uygulamaları moduumlluumlnde işlendi)
İnsan sesi ikiye ayrılır Erkek sesi ve kadın sesi
21 Erkek Sesi
Bas En kalın erkek sesi
Bariton Orta kalınlıkta erkek sesi
Tenor En ince erkek sesi
22 Kadın Sesi
Alto En kalın kadın sesi
Mezzosoprano Orta kalınlıkta kadın sesi
Soprano En ince kadın sesi
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
AMACcedil
ARAŞTIRMA
31
23 Solfeje Giriş
Solfej eğitimimizin şimdiye kadar ki boumlluumlmlerinde temel muumlzik kavramları ve bunlara
oumlrnekleri goumlrduumlk Moduumlluumlmuumlzuumln bu boumlluumlmuumlnde ise ağırlıklı olarak okuma parccedilalarına bol-
bol oumlrnekler vereceğiz
Solfej kısaca lsquookumarsquo demektir Notaları adlarıyla sesleriyle ve suumlreleriyle
okumaya solfej denir
231 Uumlccedil Ses Oumlğretimi
Doumlrtluumlk nota
Yuvarlak kuyruklu ve iccedili doludur Bir vuruşta okunur
İkilik nota
Yuvarlak kuyruklu ve iccedili boştur İki vuruşta okunur
32
232 Doumlrt Ses Oumlğretimi ve Buumlyuumlk İkili Aralığı Kuumlccediluumlk İkili Aralığı
İki ses arasındaki incelik kalınlık ayırımına aralık denir
Aralıkları oumllccedilmek iccedilin kullanılan oumllccedilme birimine perde denir
Batı muumlziğinde kullanılan en kuumlccediluumlk ses aralığına yarım perde denir
İki tane yarım perdeden oluşan ses aralığına tam perde denir
Moderato lsquoOrta hızdarsquo demektir Bir hız terimidir Parccedilanın orta hızda
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Monderato parccedilalarda el orta hızda (
dakikada 108-120) vurulur
Doumlneccedil iki kez okunması istenen notaların başlama yerine ileri doumlneccedil bitme
yerine geri doumlneccedil konulur Doumlneccedillerin arasında kalan notalar iki kere okunur
Parccedila yeni başlamış ise yalnız geri doumlneccedilte kullanılabilir Geri doumlneccedilten başa
doumlnuumlluumlr o boumlluumlm yine iki kere okunur
33
Allegro İtalyanca neşeli anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilabuk
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Allegro parccedilalarda el hızlıca ( dakikada
120-168) vurulur
233 Doumlrt Ses İccedilinde Son Durak Perdesi
Bir notanın altına ya da uumlstuumlne nokta konulursa o nota kısa okunur Bu noktaya da
kısaltma noktası denir
Bir notanın altına ya da uumlstuumlne ccedilizgi konulursa o nota kendi suumlresi iccedilinde uzun ve
yayık okunur Bu ccedilizgiye yayık ccedilizgisi denir
34
234 Beş Ses Oumlğretimi
Andante İtalyanca ağırca anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ağır
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Andante parccedilalarda el ağır hızda (
dakikada 76ndash108) vurulur
235 Altı Ses Oumlğretimi
Uzaktı Notaların uumlstuumlne ya da altına konulan uzatma belirtecine uzaktı denir
35
36
Largo İtalyanca geniş anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilok ağır
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Largo parccedilalarda el ccedilok ağır hızda (
dakikada 40-60) vurulur
236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi
37
Do-Mi-Sol-Do sesleri ile alıştırma
Okuma parccedilası
38
237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması
(Fa-Si Si-Fa)
Okuma parccedilası
238 Dokuz Ses Oumlğretimi
Ccedilizek Dizeğin altına ve uumlstuumlne konulan kuumlccediluumlk ccedilizgilere ccedilizek denir Kalın do
sesi ccedilizeğin uumlzerine kalın si sesi ccedilizeğin altına konulur
39
239 On Ses Oumlğretimi
2310 On Bir Ses Oumlğretimi
40
2311 On İki Ses Oumlğretimi
CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR
41
42
43
UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ
Notaları okuyup yazınız
İşlem Basamakları Oumlneriler
Notaların solfejini yapınız
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını
yapınız
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz
Parccedilaları orta hızda okuyunuz
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma
yapınız
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız
İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz
Perdelere dikkat ediniz
Bunun iccedilin monderato tekniğini
kullanınız
Bunu yaparken notanın perdelerini ve
noktalarını uygun aralıklarla
yerleştiriniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir
Notaların solfejini yaptınız mı
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml
Parccedilaları orta hızda okudunuz mu
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz
45
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen
bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur
2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir
3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir
4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır
5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır
6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı
2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı
3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız
mı
4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne
goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı
notaların tartımını yaptınız mı
9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle
oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı
12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız
mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Yanlış
4- Doğru
5- Doğru
6- Yanlış
7- Doğru
8- Doğru
9- Doğru
OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Doğru
4- Yanlış
5- Doğru
6- Yanlış
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı
İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004
YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995
Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları
İstanbul 2004
Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991
SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004
KAYNAKCcedilA
28
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir
1 Birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
2 İkilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluuml ve isimleriyle tartımını yaptınız
mı
3 Sekizlik ve onaltılık notaların tartımını yaptınız mı
4 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
5 İkilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
6 Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
7 İkilik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
8 Doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
9 Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı
10 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
11 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
12 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
13 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaların tartımını yaptınız mı
14 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
15 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
16 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
17 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
18 Doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını
yaptınız mı
19 Sekizlik esleri (susları) dikkate alarak tartımını yaptınız mı
20 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız
mı
21 Değişik değerlerdeki sesli notaların tartımını yaptınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz
29
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde
verilen bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
1 ( )Muumlzikal anlatımın en kuumlccediluumlk birimine ldquomotifrdquo denir
2 ( )Esas ezgiye eşlik eden ve devamlı tekrarlanan hareket zincirineldquotemardquodenir
3 ( )Peşrev Tuumlrk muumlziği formlarından soumlzluuml ve guumlfteli formlara verilebilecek en iyi
oumlrnektir
4 ( )Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır
5 ( )Doğadaki herhangi bir olayı veya duyguyu muumlzik diliyle anlatan eserlereldquotasvirrdquo
denir
6 ( )Rondo sonat ve suumlit Batı muumlziğinin senfonik formlarındandır
7 ( )Operanın kuumlccediluumlğuumlne operet denir
8 ( )Vals doumlnerek yapılan Alman dans muumlziğidir
9 ( )Bir bestecinin kullandığı ritim sanatccedilının ayırt edici oumlzelliklerindendir
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
30
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
Bu faliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak
muumlzikte notaları okuyup yazabileceksiniz
Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır
Muumlzik ses genişliklerini araştırınız
Solfej iccedilin gerekli temel kavramları araştırınız
Araştırma işlemleri iccedilin Internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve
yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek solfej ile ilgili oumln bilgi
edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaş veya kurslardan da bilgi edininiz
UYGULAMA FAALİYETİ
2 SES GENİŞLİKLERİ VE SOLFEJ
Muumlzikte kullanılan iki tuumlr ses vardır
İnsan sesi
Enstruumlman sesi(Bu konu ses oluşum uygulamaları moduumlluumlnde işlendi)
İnsan sesi ikiye ayrılır Erkek sesi ve kadın sesi
21 Erkek Sesi
Bas En kalın erkek sesi
Bariton Orta kalınlıkta erkek sesi
Tenor En ince erkek sesi
22 Kadın Sesi
Alto En kalın kadın sesi
Mezzosoprano Orta kalınlıkta kadın sesi
Soprano En ince kadın sesi
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
AMACcedil
ARAŞTIRMA
31
23 Solfeje Giriş
Solfej eğitimimizin şimdiye kadar ki boumlluumlmlerinde temel muumlzik kavramları ve bunlara
oumlrnekleri goumlrduumlk Moduumlluumlmuumlzuumln bu boumlluumlmuumlnde ise ağırlıklı olarak okuma parccedilalarına bol-
bol oumlrnekler vereceğiz
Solfej kısaca lsquookumarsquo demektir Notaları adlarıyla sesleriyle ve suumlreleriyle
okumaya solfej denir
231 Uumlccedil Ses Oumlğretimi
Doumlrtluumlk nota
Yuvarlak kuyruklu ve iccedili doludur Bir vuruşta okunur
İkilik nota
Yuvarlak kuyruklu ve iccedili boştur İki vuruşta okunur
32
232 Doumlrt Ses Oumlğretimi ve Buumlyuumlk İkili Aralığı Kuumlccediluumlk İkili Aralığı
İki ses arasındaki incelik kalınlık ayırımına aralık denir
Aralıkları oumllccedilmek iccedilin kullanılan oumllccedilme birimine perde denir
Batı muumlziğinde kullanılan en kuumlccediluumlk ses aralığına yarım perde denir
İki tane yarım perdeden oluşan ses aralığına tam perde denir
Moderato lsquoOrta hızdarsquo demektir Bir hız terimidir Parccedilanın orta hızda
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Monderato parccedilalarda el orta hızda (
dakikada 108-120) vurulur
Doumlneccedil iki kez okunması istenen notaların başlama yerine ileri doumlneccedil bitme
yerine geri doumlneccedil konulur Doumlneccedillerin arasında kalan notalar iki kere okunur
Parccedila yeni başlamış ise yalnız geri doumlneccedilte kullanılabilir Geri doumlneccedilten başa
doumlnuumlluumlr o boumlluumlm yine iki kere okunur
33
Allegro İtalyanca neşeli anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilabuk
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Allegro parccedilalarda el hızlıca ( dakikada
120-168) vurulur
233 Doumlrt Ses İccedilinde Son Durak Perdesi
Bir notanın altına ya da uumlstuumlne nokta konulursa o nota kısa okunur Bu noktaya da
kısaltma noktası denir
Bir notanın altına ya da uumlstuumlne ccedilizgi konulursa o nota kendi suumlresi iccedilinde uzun ve
yayık okunur Bu ccedilizgiye yayık ccedilizgisi denir
34
234 Beş Ses Oumlğretimi
Andante İtalyanca ağırca anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ağır
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Andante parccedilalarda el ağır hızda (
dakikada 76ndash108) vurulur
235 Altı Ses Oumlğretimi
Uzaktı Notaların uumlstuumlne ya da altına konulan uzatma belirtecine uzaktı denir
35
36
Largo İtalyanca geniş anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilok ağır
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Largo parccedilalarda el ccedilok ağır hızda (
dakikada 40-60) vurulur
236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi
37
Do-Mi-Sol-Do sesleri ile alıştırma
Okuma parccedilası
38
237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması
(Fa-Si Si-Fa)
Okuma parccedilası
238 Dokuz Ses Oumlğretimi
Ccedilizek Dizeğin altına ve uumlstuumlne konulan kuumlccediluumlk ccedilizgilere ccedilizek denir Kalın do
sesi ccedilizeğin uumlzerine kalın si sesi ccedilizeğin altına konulur
39
239 On Ses Oumlğretimi
2310 On Bir Ses Oumlğretimi
40
2311 On İki Ses Oumlğretimi
CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR
41
42
43
UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ
Notaları okuyup yazınız
İşlem Basamakları Oumlneriler
Notaların solfejini yapınız
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını
yapınız
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz
Parccedilaları orta hızda okuyunuz
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma
yapınız
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız
İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz
Perdelere dikkat ediniz
Bunun iccedilin monderato tekniğini
kullanınız
Bunu yaparken notanın perdelerini ve
noktalarını uygun aralıklarla
yerleştiriniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir
Notaların solfejini yaptınız mı
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml
Parccedilaları orta hızda okudunuz mu
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz
45
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen
bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur
2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir
3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir
4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır
5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır
6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı
2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı
3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız
mı
4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne
goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı
notaların tartımını yaptınız mı
9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle
oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı
12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız
mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Yanlış
4- Doğru
5- Doğru
6- Yanlış
7- Doğru
8- Doğru
9- Doğru
OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Doğru
4- Yanlış
5- Doğru
6- Yanlış
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı
İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004
YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995
Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları
İstanbul 2004
Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991
SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004
KAYNAKCcedilA
29
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde
verilen bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
1 ( )Muumlzikal anlatımın en kuumlccediluumlk birimine ldquomotifrdquo denir
2 ( )Esas ezgiye eşlik eden ve devamlı tekrarlanan hareket zincirineldquotemardquodenir
3 ( )Peşrev Tuumlrk muumlziği formlarından soumlzluuml ve guumlfteli formlara verilebilecek en iyi
oumlrnektir
4 ( )Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır
5 ( )Doğadaki herhangi bir olayı veya duyguyu muumlzik diliyle anlatan eserlereldquotasvirrdquo
denir
6 ( )Rondo sonat ve suumlit Batı muumlziğinin senfonik formlarındandır
7 ( )Operanın kuumlccediluumlğuumlne operet denir
8 ( )Vals doumlnerek yapılan Alman dans muumlziğidir
9 ( )Bir bestecinin kullandığı ritim sanatccedilının ayırt edici oumlzelliklerindendir
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
30
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
Bu faliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak
muumlzikte notaları okuyup yazabileceksiniz
Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır
Muumlzik ses genişliklerini araştırınız
Solfej iccedilin gerekli temel kavramları araştırınız
Araştırma işlemleri iccedilin Internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve
yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek solfej ile ilgili oumln bilgi
edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaş veya kurslardan da bilgi edininiz
UYGULAMA FAALİYETİ
2 SES GENİŞLİKLERİ VE SOLFEJ
Muumlzikte kullanılan iki tuumlr ses vardır
İnsan sesi
Enstruumlman sesi(Bu konu ses oluşum uygulamaları moduumlluumlnde işlendi)
İnsan sesi ikiye ayrılır Erkek sesi ve kadın sesi
21 Erkek Sesi
Bas En kalın erkek sesi
Bariton Orta kalınlıkta erkek sesi
Tenor En ince erkek sesi
22 Kadın Sesi
Alto En kalın kadın sesi
Mezzosoprano Orta kalınlıkta kadın sesi
Soprano En ince kadın sesi
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
AMACcedil
ARAŞTIRMA
31
23 Solfeje Giriş
Solfej eğitimimizin şimdiye kadar ki boumlluumlmlerinde temel muumlzik kavramları ve bunlara
oumlrnekleri goumlrduumlk Moduumlluumlmuumlzuumln bu boumlluumlmuumlnde ise ağırlıklı olarak okuma parccedilalarına bol-
bol oumlrnekler vereceğiz
Solfej kısaca lsquookumarsquo demektir Notaları adlarıyla sesleriyle ve suumlreleriyle
okumaya solfej denir
231 Uumlccedil Ses Oumlğretimi
Doumlrtluumlk nota
Yuvarlak kuyruklu ve iccedili doludur Bir vuruşta okunur
İkilik nota
Yuvarlak kuyruklu ve iccedili boştur İki vuruşta okunur
32
232 Doumlrt Ses Oumlğretimi ve Buumlyuumlk İkili Aralığı Kuumlccediluumlk İkili Aralığı
İki ses arasındaki incelik kalınlık ayırımına aralık denir
Aralıkları oumllccedilmek iccedilin kullanılan oumllccedilme birimine perde denir
Batı muumlziğinde kullanılan en kuumlccediluumlk ses aralığına yarım perde denir
İki tane yarım perdeden oluşan ses aralığına tam perde denir
Moderato lsquoOrta hızdarsquo demektir Bir hız terimidir Parccedilanın orta hızda
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Monderato parccedilalarda el orta hızda (
dakikada 108-120) vurulur
Doumlneccedil iki kez okunması istenen notaların başlama yerine ileri doumlneccedil bitme
yerine geri doumlneccedil konulur Doumlneccedillerin arasında kalan notalar iki kere okunur
Parccedila yeni başlamış ise yalnız geri doumlneccedilte kullanılabilir Geri doumlneccedilten başa
doumlnuumlluumlr o boumlluumlm yine iki kere okunur
33
Allegro İtalyanca neşeli anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilabuk
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Allegro parccedilalarda el hızlıca ( dakikada
120-168) vurulur
233 Doumlrt Ses İccedilinde Son Durak Perdesi
Bir notanın altına ya da uumlstuumlne nokta konulursa o nota kısa okunur Bu noktaya da
kısaltma noktası denir
Bir notanın altına ya da uumlstuumlne ccedilizgi konulursa o nota kendi suumlresi iccedilinde uzun ve
yayık okunur Bu ccedilizgiye yayık ccedilizgisi denir
34
234 Beş Ses Oumlğretimi
Andante İtalyanca ağırca anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ağır
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Andante parccedilalarda el ağır hızda (
dakikada 76ndash108) vurulur
235 Altı Ses Oumlğretimi
Uzaktı Notaların uumlstuumlne ya da altına konulan uzatma belirtecine uzaktı denir
35
36
Largo İtalyanca geniş anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilok ağır
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Largo parccedilalarda el ccedilok ağır hızda (
dakikada 40-60) vurulur
236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi
37
Do-Mi-Sol-Do sesleri ile alıştırma
Okuma parccedilası
38
237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması
(Fa-Si Si-Fa)
Okuma parccedilası
238 Dokuz Ses Oumlğretimi
Ccedilizek Dizeğin altına ve uumlstuumlne konulan kuumlccediluumlk ccedilizgilere ccedilizek denir Kalın do
sesi ccedilizeğin uumlzerine kalın si sesi ccedilizeğin altına konulur
39
239 On Ses Oumlğretimi
2310 On Bir Ses Oumlğretimi
40
2311 On İki Ses Oumlğretimi
CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR
41
42
43
UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ
Notaları okuyup yazınız
İşlem Basamakları Oumlneriler
Notaların solfejini yapınız
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını
yapınız
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz
Parccedilaları orta hızda okuyunuz
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma
yapınız
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız
İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz
Perdelere dikkat ediniz
Bunun iccedilin monderato tekniğini
kullanınız
Bunu yaparken notanın perdelerini ve
noktalarını uygun aralıklarla
yerleştiriniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir
Notaların solfejini yaptınız mı
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml
Parccedilaları orta hızda okudunuz mu
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz
45
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen
bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur
2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir
3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir
4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır
5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır
6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı
2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı
3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız
mı
4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne
goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı
notaların tartımını yaptınız mı
9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle
oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı
12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız
mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Yanlış
4- Doğru
5- Doğru
6- Yanlış
7- Doğru
8- Doğru
9- Doğru
OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Doğru
4- Yanlış
5- Doğru
6- Yanlış
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı
İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004
YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995
Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları
İstanbul 2004
Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991
SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004
KAYNAKCcedilA
30
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
Bu faliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak
muumlzikte notaları okuyup yazabileceksiniz
Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır
Muumlzik ses genişliklerini araştırınız
Solfej iccedilin gerekli temel kavramları araştırınız
Araştırma işlemleri iccedilin Internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve
yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek solfej ile ilgili oumln bilgi
edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaş veya kurslardan da bilgi edininiz
UYGULAMA FAALİYETİ
2 SES GENİŞLİKLERİ VE SOLFEJ
Muumlzikte kullanılan iki tuumlr ses vardır
İnsan sesi
Enstruumlman sesi(Bu konu ses oluşum uygulamaları moduumlluumlnde işlendi)
İnsan sesi ikiye ayrılır Erkek sesi ve kadın sesi
21 Erkek Sesi
Bas En kalın erkek sesi
Bariton Orta kalınlıkta erkek sesi
Tenor En ince erkek sesi
22 Kadın Sesi
Alto En kalın kadın sesi
Mezzosoprano Orta kalınlıkta kadın sesi
Soprano En ince kadın sesi
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
AMACcedil
ARAŞTIRMA
31
23 Solfeje Giriş
Solfej eğitimimizin şimdiye kadar ki boumlluumlmlerinde temel muumlzik kavramları ve bunlara
oumlrnekleri goumlrduumlk Moduumlluumlmuumlzuumln bu boumlluumlmuumlnde ise ağırlıklı olarak okuma parccedilalarına bol-
bol oumlrnekler vereceğiz
Solfej kısaca lsquookumarsquo demektir Notaları adlarıyla sesleriyle ve suumlreleriyle
okumaya solfej denir
231 Uumlccedil Ses Oumlğretimi
Doumlrtluumlk nota
Yuvarlak kuyruklu ve iccedili doludur Bir vuruşta okunur
İkilik nota
Yuvarlak kuyruklu ve iccedili boştur İki vuruşta okunur
32
232 Doumlrt Ses Oumlğretimi ve Buumlyuumlk İkili Aralığı Kuumlccediluumlk İkili Aralığı
İki ses arasındaki incelik kalınlık ayırımına aralık denir
Aralıkları oumllccedilmek iccedilin kullanılan oumllccedilme birimine perde denir
Batı muumlziğinde kullanılan en kuumlccediluumlk ses aralığına yarım perde denir
İki tane yarım perdeden oluşan ses aralığına tam perde denir
Moderato lsquoOrta hızdarsquo demektir Bir hız terimidir Parccedilanın orta hızda
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Monderato parccedilalarda el orta hızda (
dakikada 108-120) vurulur
Doumlneccedil iki kez okunması istenen notaların başlama yerine ileri doumlneccedil bitme
yerine geri doumlneccedil konulur Doumlneccedillerin arasında kalan notalar iki kere okunur
Parccedila yeni başlamış ise yalnız geri doumlneccedilte kullanılabilir Geri doumlneccedilten başa
doumlnuumlluumlr o boumlluumlm yine iki kere okunur
33
Allegro İtalyanca neşeli anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilabuk
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Allegro parccedilalarda el hızlıca ( dakikada
120-168) vurulur
233 Doumlrt Ses İccedilinde Son Durak Perdesi
Bir notanın altına ya da uumlstuumlne nokta konulursa o nota kısa okunur Bu noktaya da
kısaltma noktası denir
Bir notanın altına ya da uumlstuumlne ccedilizgi konulursa o nota kendi suumlresi iccedilinde uzun ve
yayık okunur Bu ccedilizgiye yayık ccedilizgisi denir
34
234 Beş Ses Oumlğretimi
Andante İtalyanca ağırca anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ağır
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Andante parccedilalarda el ağır hızda (
dakikada 76ndash108) vurulur
235 Altı Ses Oumlğretimi
Uzaktı Notaların uumlstuumlne ya da altına konulan uzatma belirtecine uzaktı denir
35
36
Largo İtalyanca geniş anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilok ağır
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Largo parccedilalarda el ccedilok ağır hızda (
dakikada 40-60) vurulur
236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi
37
Do-Mi-Sol-Do sesleri ile alıştırma
Okuma parccedilası
38
237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması
(Fa-Si Si-Fa)
Okuma parccedilası
238 Dokuz Ses Oumlğretimi
Ccedilizek Dizeğin altına ve uumlstuumlne konulan kuumlccediluumlk ccedilizgilere ccedilizek denir Kalın do
sesi ccedilizeğin uumlzerine kalın si sesi ccedilizeğin altına konulur
39
239 On Ses Oumlğretimi
2310 On Bir Ses Oumlğretimi
40
2311 On İki Ses Oumlğretimi
CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR
41
42
43
UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ
Notaları okuyup yazınız
İşlem Basamakları Oumlneriler
Notaların solfejini yapınız
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını
yapınız
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz
Parccedilaları orta hızda okuyunuz
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma
yapınız
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız
İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz
Perdelere dikkat ediniz
Bunun iccedilin monderato tekniğini
kullanınız
Bunu yaparken notanın perdelerini ve
noktalarını uygun aralıklarla
yerleştiriniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir
Notaların solfejini yaptınız mı
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml
Parccedilaları orta hızda okudunuz mu
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz
45
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen
bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur
2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir
3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir
4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır
5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır
6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı
2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı
3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız
mı
4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne
goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı
notaların tartımını yaptınız mı
9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle
oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı
12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız
mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Yanlış
4- Doğru
5- Doğru
6- Yanlış
7- Doğru
8- Doğru
9- Doğru
OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Doğru
4- Yanlış
5- Doğru
6- Yanlış
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı
İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004
YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995
Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları
İstanbul 2004
Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991
SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004
KAYNAKCcedilA
31
23 Solfeje Giriş
Solfej eğitimimizin şimdiye kadar ki boumlluumlmlerinde temel muumlzik kavramları ve bunlara
oumlrnekleri goumlrduumlk Moduumlluumlmuumlzuumln bu boumlluumlmuumlnde ise ağırlıklı olarak okuma parccedilalarına bol-
bol oumlrnekler vereceğiz
Solfej kısaca lsquookumarsquo demektir Notaları adlarıyla sesleriyle ve suumlreleriyle
okumaya solfej denir
231 Uumlccedil Ses Oumlğretimi
Doumlrtluumlk nota
Yuvarlak kuyruklu ve iccedili doludur Bir vuruşta okunur
İkilik nota
Yuvarlak kuyruklu ve iccedili boştur İki vuruşta okunur
32
232 Doumlrt Ses Oumlğretimi ve Buumlyuumlk İkili Aralığı Kuumlccediluumlk İkili Aralığı
İki ses arasındaki incelik kalınlık ayırımına aralık denir
Aralıkları oumllccedilmek iccedilin kullanılan oumllccedilme birimine perde denir
Batı muumlziğinde kullanılan en kuumlccediluumlk ses aralığına yarım perde denir
İki tane yarım perdeden oluşan ses aralığına tam perde denir
Moderato lsquoOrta hızdarsquo demektir Bir hız terimidir Parccedilanın orta hızda
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Monderato parccedilalarda el orta hızda (
dakikada 108-120) vurulur
Doumlneccedil iki kez okunması istenen notaların başlama yerine ileri doumlneccedil bitme
yerine geri doumlneccedil konulur Doumlneccedillerin arasında kalan notalar iki kere okunur
Parccedila yeni başlamış ise yalnız geri doumlneccedilte kullanılabilir Geri doumlneccedilten başa
doumlnuumlluumlr o boumlluumlm yine iki kere okunur
33
Allegro İtalyanca neşeli anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilabuk
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Allegro parccedilalarda el hızlıca ( dakikada
120-168) vurulur
233 Doumlrt Ses İccedilinde Son Durak Perdesi
Bir notanın altına ya da uumlstuumlne nokta konulursa o nota kısa okunur Bu noktaya da
kısaltma noktası denir
Bir notanın altına ya da uumlstuumlne ccedilizgi konulursa o nota kendi suumlresi iccedilinde uzun ve
yayık okunur Bu ccedilizgiye yayık ccedilizgisi denir
34
234 Beş Ses Oumlğretimi
Andante İtalyanca ağırca anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ağır
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Andante parccedilalarda el ağır hızda (
dakikada 76ndash108) vurulur
235 Altı Ses Oumlğretimi
Uzaktı Notaların uumlstuumlne ya da altına konulan uzatma belirtecine uzaktı denir
35
36
Largo İtalyanca geniş anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilok ağır
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Largo parccedilalarda el ccedilok ağır hızda (
dakikada 40-60) vurulur
236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi
37
Do-Mi-Sol-Do sesleri ile alıştırma
Okuma parccedilası
38
237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması
(Fa-Si Si-Fa)
Okuma parccedilası
238 Dokuz Ses Oumlğretimi
Ccedilizek Dizeğin altına ve uumlstuumlne konulan kuumlccediluumlk ccedilizgilere ccedilizek denir Kalın do
sesi ccedilizeğin uumlzerine kalın si sesi ccedilizeğin altına konulur
39
239 On Ses Oumlğretimi
2310 On Bir Ses Oumlğretimi
40
2311 On İki Ses Oumlğretimi
CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR
41
42
43
UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ
Notaları okuyup yazınız
İşlem Basamakları Oumlneriler
Notaların solfejini yapınız
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını
yapınız
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz
Parccedilaları orta hızda okuyunuz
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma
yapınız
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız
İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz
Perdelere dikkat ediniz
Bunun iccedilin monderato tekniğini
kullanınız
Bunu yaparken notanın perdelerini ve
noktalarını uygun aralıklarla
yerleştiriniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir
Notaların solfejini yaptınız mı
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml
Parccedilaları orta hızda okudunuz mu
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz
45
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen
bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur
2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir
3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir
4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır
5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır
6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı
2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı
3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız
mı
4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne
goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı
notaların tartımını yaptınız mı
9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle
oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı
12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız
mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Yanlış
4- Doğru
5- Doğru
6- Yanlış
7- Doğru
8- Doğru
9- Doğru
OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Doğru
4- Yanlış
5- Doğru
6- Yanlış
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı
İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004
YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995
Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları
İstanbul 2004
Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991
SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004
KAYNAKCcedilA
32
232 Doumlrt Ses Oumlğretimi ve Buumlyuumlk İkili Aralığı Kuumlccediluumlk İkili Aralığı
İki ses arasındaki incelik kalınlık ayırımına aralık denir
Aralıkları oumllccedilmek iccedilin kullanılan oumllccedilme birimine perde denir
Batı muumlziğinde kullanılan en kuumlccediluumlk ses aralığına yarım perde denir
İki tane yarım perdeden oluşan ses aralığına tam perde denir
Moderato lsquoOrta hızdarsquo demektir Bir hız terimidir Parccedilanın orta hızda
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Monderato parccedilalarda el orta hızda (
dakikada 108-120) vurulur
Doumlneccedil iki kez okunması istenen notaların başlama yerine ileri doumlneccedil bitme
yerine geri doumlneccedil konulur Doumlneccedillerin arasında kalan notalar iki kere okunur
Parccedila yeni başlamış ise yalnız geri doumlneccedilte kullanılabilir Geri doumlneccedilten başa
doumlnuumlluumlr o boumlluumlm yine iki kere okunur
33
Allegro İtalyanca neşeli anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilabuk
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Allegro parccedilalarda el hızlıca ( dakikada
120-168) vurulur
233 Doumlrt Ses İccedilinde Son Durak Perdesi
Bir notanın altına ya da uumlstuumlne nokta konulursa o nota kısa okunur Bu noktaya da
kısaltma noktası denir
Bir notanın altına ya da uumlstuumlne ccedilizgi konulursa o nota kendi suumlresi iccedilinde uzun ve
yayık okunur Bu ccedilizgiye yayık ccedilizgisi denir
34
234 Beş Ses Oumlğretimi
Andante İtalyanca ağırca anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ağır
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Andante parccedilalarda el ağır hızda (
dakikada 76ndash108) vurulur
235 Altı Ses Oumlğretimi
Uzaktı Notaların uumlstuumlne ya da altına konulan uzatma belirtecine uzaktı denir
35
36
Largo İtalyanca geniş anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilok ağır
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Largo parccedilalarda el ccedilok ağır hızda (
dakikada 40-60) vurulur
236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi
37
Do-Mi-Sol-Do sesleri ile alıştırma
Okuma parccedilası
38
237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması
(Fa-Si Si-Fa)
Okuma parccedilası
238 Dokuz Ses Oumlğretimi
Ccedilizek Dizeğin altına ve uumlstuumlne konulan kuumlccediluumlk ccedilizgilere ccedilizek denir Kalın do
sesi ccedilizeğin uumlzerine kalın si sesi ccedilizeğin altına konulur
39
239 On Ses Oumlğretimi
2310 On Bir Ses Oumlğretimi
40
2311 On İki Ses Oumlğretimi
CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR
41
42
43
UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ
Notaları okuyup yazınız
İşlem Basamakları Oumlneriler
Notaların solfejini yapınız
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını
yapınız
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz
Parccedilaları orta hızda okuyunuz
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma
yapınız
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız
İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz
Perdelere dikkat ediniz
Bunun iccedilin monderato tekniğini
kullanınız
Bunu yaparken notanın perdelerini ve
noktalarını uygun aralıklarla
yerleştiriniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir
Notaların solfejini yaptınız mı
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml
Parccedilaları orta hızda okudunuz mu
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz
45
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen
bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur
2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir
3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir
4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır
5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır
6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı
2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı
3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız
mı
4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne
goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı
notaların tartımını yaptınız mı
9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle
oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı
12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız
mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Yanlış
4- Doğru
5- Doğru
6- Yanlış
7- Doğru
8- Doğru
9- Doğru
OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Doğru
4- Yanlış
5- Doğru
6- Yanlış
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı
İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004
YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995
Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları
İstanbul 2004
Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991
SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004
KAYNAKCcedilA
33
Allegro İtalyanca neşeli anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilabuk
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Allegro parccedilalarda el hızlıca ( dakikada
120-168) vurulur
233 Doumlrt Ses İccedilinde Son Durak Perdesi
Bir notanın altına ya da uumlstuumlne nokta konulursa o nota kısa okunur Bu noktaya da
kısaltma noktası denir
Bir notanın altına ya da uumlstuumlne ccedilizgi konulursa o nota kendi suumlresi iccedilinde uzun ve
yayık okunur Bu ccedilizgiye yayık ccedilizgisi denir
34
234 Beş Ses Oumlğretimi
Andante İtalyanca ağırca anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ağır
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Andante parccedilalarda el ağır hızda (
dakikada 76ndash108) vurulur
235 Altı Ses Oumlğretimi
Uzaktı Notaların uumlstuumlne ya da altına konulan uzatma belirtecine uzaktı denir
35
36
Largo İtalyanca geniş anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilok ağır
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Largo parccedilalarda el ccedilok ağır hızda (
dakikada 40-60) vurulur
236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi
37
Do-Mi-Sol-Do sesleri ile alıştırma
Okuma parccedilası
38
237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması
(Fa-Si Si-Fa)
Okuma parccedilası
238 Dokuz Ses Oumlğretimi
Ccedilizek Dizeğin altına ve uumlstuumlne konulan kuumlccediluumlk ccedilizgilere ccedilizek denir Kalın do
sesi ccedilizeğin uumlzerine kalın si sesi ccedilizeğin altına konulur
39
239 On Ses Oumlğretimi
2310 On Bir Ses Oumlğretimi
40
2311 On İki Ses Oumlğretimi
CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR
41
42
43
UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ
Notaları okuyup yazınız
İşlem Basamakları Oumlneriler
Notaların solfejini yapınız
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını
yapınız
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz
Parccedilaları orta hızda okuyunuz
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma
yapınız
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız
İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz
Perdelere dikkat ediniz
Bunun iccedilin monderato tekniğini
kullanınız
Bunu yaparken notanın perdelerini ve
noktalarını uygun aralıklarla
yerleştiriniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir
Notaların solfejini yaptınız mı
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml
Parccedilaları orta hızda okudunuz mu
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz
45
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen
bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur
2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir
3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir
4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır
5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır
6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı
2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı
3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız
mı
4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne
goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı
notaların tartımını yaptınız mı
9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle
oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı
12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız
mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Yanlış
4- Doğru
5- Doğru
6- Yanlış
7- Doğru
8- Doğru
9- Doğru
OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Doğru
4- Yanlış
5- Doğru
6- Yanlış
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı
İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004
YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995
Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları
İstanbul 2004
Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991
SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004
KAYNAKCcedilA
34
234 Beş Ses Oumlğretimi
Andante İtalyanca ağırca anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ağır
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Andante parccedilalarda el ağır hızda (
dakikada 76ndash108) vurulur
235 Altı Ses Oumlğretimi
Uzaktı Notaların uumlstuumlne ya da altına konulan uzatma belirtecine uzaktı denir
35
36
Largo İtalyanca geniş anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilok ağır
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Largo parccedilalarda el ccedilok ağır hızda (
dakikada 40-60) vurulur
236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi
37
Do-Mi-Sol-Do sesleri ile alıştırma
Okuma parccedilası
38
237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması
(Fa-Si Si-Fa)
Okuma parccedilası
238 Dokuz Ses Oumlğretimi
Ccedilizek Dizeğin altına ve uumlstuumlne konulan kuumlccediluumlk ccedilizgilere ccedilizek denir Kalın do
sesi ccedilizeğin uumlzerine kalın si sesi ccedilizeğin altına konulur
39
239 On Ses Oumlğretimi
2310 On Bir Ses Oumlğretimi
40
2311 On İki Ses Oumlğretimi
CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR
41
42
43
UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ
Notaları okuyup yazınız
İşlem Basamakları Oumlneriler
Notaların solfejini yapınız
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını
yapınız
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz
Parccedilaları orta hızda okuyunuz
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma
yapınız
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız
İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz
Perdelere dikkat ediniz
Bunun iccedilin monderato tekniğini
kullanınız
Bunu yaparken notanın perdelerini ve
noktalarını uygun aralıklarla
yerleştiriniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir
Notaların solfejini yaptınız mı
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml
Parccedilaları orta hızda okudunuz mu
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz
45
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen
bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur
2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir
3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir
4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır
5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır
6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı
2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı
3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız
mı
4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne
goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı
notaların tartımını yaptınız mı
9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle
oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı
12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız
mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Yanlış
4- Doğru
5- Doğru
6- Yanlış
7- Doğru
8- Doğru
9- Doğru
OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Doğru
4- Yanlış
5- Doğru
6- Yanlış
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı
İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004
YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995
Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları
İstanbul 2004
Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991
SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004
KAYNAKCcedilA
35
36
Largo İtalyanca geniş anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilok ağır
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Largo parccedilalarda el ccedilok ağır hızda (
dakikada 40-60) vurulur
236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi
37
Do-Mi-Sol-Do sesleri ile alıştırma
Okuma parccedilası
38
237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması
(Fa-Si Si-Fa)
Okuma parccedilası
238 Dokuz Ses Oumlğretimi
Ccedilizek Dizeğin altına ve uumlstuumlne konulan kuumlccediluumlk ccedilizgilere ccedilizek denir Kalın do
sesi ccedilizeğin uumlzerine kalın si sesi ccedilizeğin altına konulur
39
239 On Ses Oumlğretimi
2310 On Bir Ses Oumlğretimi
40
2311 On İki Ses Oumlğretimi
CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR
41
42
43
UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ
Notaları okuyup yazınız
İşlem Basamakları Oumlneriler
Notaların solfejini yapınız
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını
yapınız
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz
Parccedilaları orta hızda okuyunuz
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma
yapınız
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız
İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz
Perdelere dikkat ediniz
Bunun iccedilin monderato tekniğini
kullanınız
Bunu yaparken notanın perdelerini ve
noktalarını uygun aralıklarla
yerleştiriniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir
Notaların solfejini yaptınız mı
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml
Parccedilaları orta hızda okudunuz mu
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz
45
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen
bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur
2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir
3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir
4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır
5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır
6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı
2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı
3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız
mı
4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne
goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı
notaların tartımını yaptınız mı
9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle
oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı
12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız
mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Yanlış
4- Doğru
5- Doğru
6- Yanlış
7- Doğru
8- Doğru
9- Doğru
OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Doğru
4- Yanlış
5- Doğru
6- Yanlış
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı
İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004
YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995
Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları
İstanbul 2004
Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991
SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004
KAYNAKCcedilA
36
Largo İtalyanca geniş anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilok ağır
okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Largo parccedilalarda el ccedilok ağır hızda (
dakikada 40-60) vurulur
236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi
37
Do-Mi-Sol-Do sesleri ile alıştırma
Okuma parccedilası
38
237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması
(Fa-Si Si-Fa)
Okuma parccedilası
238 Dokuz Ses Oumlğretimi
Ccedilizek Dizeğin altına ve uumlstuumlne konulan kuumlccediluumlk ccedilizgilere ccedilizek denir Kalın do
sesi ccedilizeğin uumlzerine kalın si sesi ccedilizeğin altına konulur
39
239 On Ses Oumlğretimi
2310 On Bir Ses Oumlğretimi
40
2311 On İki Ses Oumlğretimi
CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR
41
42
43
UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ
Notaları okuyup yazınız
İşlem Basamakları Oumlneriler
Notaların solfejini yapınız
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını
yapınız
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz
Parccedilaları orta hızda okuyunuz
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma
yapınız
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız
İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz
Perdelere dikkat ediniz
Bunun iccedilin monderato tekniğini
kullanınız
Bunu yaparken notanın perdelerini ve
noktalarını uygun aralıklarla
yerleştiriniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir
Notaların solfejini yaptınız mı
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml
Parccedilaları orta hızda okudunuz mu
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz
45
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen
bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur
2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir
3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir
4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır
5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır
6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı
2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı
3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız
mı
4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne
goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı
notaların tartımını yaptınız mı
9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle
oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı
12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız
mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Yanlış
4- Doğru
5- Doğru
6- Yanlış
7- Doğru
8- Doğru
9- Doğru
OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Doğru
4- Yanlış
5- Doğru
6- Yanlış
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı
İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004
YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995
Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları
İstanbul 2004
Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991
SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004
KAYNAKCcedilA
37
Do-Mi-Sol-Do sesleri ile alıştırma
Okuma parccedilası
38
237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması
(Fa-Si Si-Fa)
Okuma parccedilası
238 Dokuz Ses Oumlğretimi
Ccedilizek Dizeğin altına ve uumlstuumlne konulan kuumlccediluumlk ccedilizgilere ccedilizek denir Kalın do
sesi ccedilizeğin uumlzerine kalın si sesi ccedilizeğin altına konulur
39
239 On Ses Oumlğretimi
2310 On Bir Ses Oumlğretimi
40
2311 On İki Ses Oumlğretimi
CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR
41
42
43
UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ
Notaları okuyup yazınız
İşlem Basamakları Oumlneriler
Notaların solfejini yapınız
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını
yapınız
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz
Parccedilaları orta hızda okuyunuz
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma
yapınız
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız
İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz
Perdelere dikkat ediniz
Bunun iccedilin monderato tekniğini
kullanınız
Bunu yaparken notanın perdelerini ve
noktalarını uygun aralıklarla
yerleştiriniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir
Notaların solfejini yaptınız mı
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml
Parccedilaları orta hızda okudunuz mu
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz
45
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen
bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur
2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir
3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir
4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır
5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır
6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı
2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı
3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız
mı
4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne
goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı
notaların tartımını yaptınız mı
9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle
oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı
12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız
mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Yanlış
4- Doğru
5- Doğru
6- Yanlış
7- Doğru
8- Doğru
9- Doğru
OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Doğru
4- Yanlış
5- Doğru
6- Yanlış
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı
İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004
YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995
Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları
İstanbul 2004
Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991
SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004
KAYNAKCcedilA
38
237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması
(Fa-Si Si-Fa)
Okuma parccedilası
238 Dokuz Ses Oumlğretimi
Ccedilizek Dizeğin altına ve uumlstuumlne konulan kuumlccediluumlk ccedilizgilere ccedilizek denir Kalın do
sesi ccedilizeğin uumlzerine kalın si sesi ccedilizeğin altına konulur
39
239 On Ses Oumlğretimi
2310 On Bir Ses Oumlğretimi
40
2311 On İki Ses Oumlğretimi
CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR
41
42
43
UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ
Notaları okuyup yazınız
İşlem Basamakları Oumlneriler
Notaların solfejini yapınız
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını
yapınız
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz
Parccedilaları orta hızda okuyunuz
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma
yapınız
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız
İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz
Perdelere dikkat ediniz
Bunun iccedilin monderato tekniğini
kullanınız
Bunu yaparken notanın perdelerini ve
noktalarını uygun aralıklarla
yerleştiriniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir
Notaların solfejini yaptınız mı
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml
Parccedilaları orta hızda okudunuz mu
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz
45
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen
bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur
2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir
3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir
4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır
5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır
6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı
2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı
3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız
mı
4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne
goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı
notaların tartımını yaptınız mı
9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle
oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı
12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız
mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Yanlış
4- Doğru
5- Doğru
6- Yanlış
7- Doğru
8- Doğru
9- Doğru
OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Doğru
4- Yanlış
5- Doğru
6- Yanlış
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı
İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004
YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995
Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları
İstanbul 2004
Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991
SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004
KAYNAKCcedilA
39
239 On Ses Oumlğretimi
2310 On Bir Ses Oumlğretimi
40
2311 On İki Ses Oumlğretimi
CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR
41
42
43
UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ
Notaları okuyup yazınız
İşlem Basamakları Oumlneriler
Notaların solfejini yapınız
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını
yapınız
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz
Parccedilaları orta hızda okuyunuz
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma
yapınız
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız
İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz
Perdelere dikkat ediniz
Bunun iccedilin monderato tekniğini
kullanınız
Bunu yaparken notanın perdelerini ve
noktalarını uygun aralıklarla
yerleştiriniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir
Notaların solfejini yaptınız mı
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml
Parccedilaları orta hızda okudunuz mu
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz
45
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen
bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur
2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir
3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir
4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır
5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır
6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı
2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı
3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız
mı
4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne
goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı
notaların tartımını yaptınız mı
9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle
oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı
12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız
mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Yanlış
4- Doğru
5- Doğru
6- Yanlış
7- Doğru
8- Doğru
9- Doğru
OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Doğru
4- Yanlış
5- Doğru
6- Yanlış
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı
İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004
YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995
Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları
İstanbul 2004
Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991
SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004
KAYNAKCcedilA
40
2311 On İki Ses Oumlğretimi
CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR
41
42
43
UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ
Notaları okuyup yazınız
İşlem Basamakları Oumlneriler
Notaların solfejini yapınız
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını
yapınız
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz
Parccedilaları orta hızda okuyunuz
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma
yapınız
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız
İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz
Perdelere dikkat ediniz
Bunun iccedilin monderato tekniğini
kullanınız
Bunu yaparken notanın perdelerini ve
noktalarını uygun aralıklarla
yerleştiriniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir
Notaların solfejini yaptınız mı
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml
Parccedilaları orta hızda okudunuz mu
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz
45
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen
bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur
2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir
3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir
4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır
5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır
6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı
2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı
3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız
mı
4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne
goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı
notaların tartımını yaptınız mı
9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle
oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı
12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız
mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Yanlış
4- Doğru
5- Doğru
6- Yanlış
7- Doğru
8- Doğru
9- Doğru
OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Doğru
4- Yanlış
5- Doğru
6- Yanlış
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı
İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004
YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995
Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları
İstanbul 2004
Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991
SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004
KAYNAKCcedilA
41
42
43
UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ
Notaları okuyup yazınız
İşlem Basamakları Oumlneriler
Notaların solfejini yapınız
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını
yapınız
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz
Parccedilaları orta hızda okuyunuz
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma
yapınız
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız
İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz
Perdelere dikkat ediniz
Bunun iccedilin monderato tekniğini
kullanınız
Bunu yaparken notanın perdelerini ve
noktalarını uygun aralıklarla
yerleştiriniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir
Notaların solfejini yaptınız mı
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml
Parccedilaları orta hızda okudunuz mu
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz
45
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen
bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur
2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir
3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir
4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır
5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır
6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı
2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı
3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız
mı
4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne
goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı
notaların tartımını yaptınız mı
9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle
oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı
12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız
mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Yanlış
4- Doğru
5- Doğru
6- Yanlış
7- Doğru
8- Doğru
9- Doğru
OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Doğru
4- Yanlış
5- Doğru
6- Yanlış
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı
İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004
YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995
Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları
İstanbul 2004
Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991
SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004
KAYNAKCcedilA
42
43
UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ
Notaları okuyup yazınız
İşlem Basamakları Oumlneriler
Notaların solfejini yapınız
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını
yapınız
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz
Parccedilaları orta hızda okuyunuz
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma
yapınız
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız
İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz
Perdelere dikkat ediniz
Bunun iccedilin monderato tekniğini
kullanınız
Bunu yaparken notanın perdelerini ve
noktalarını uygun aralıklarla
yerleştiriniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir
Notaların solfejini yaptınız mı
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml
Parccedilaları orta hızda okudunuz mu
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz
45
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen
bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur
2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir
3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir
4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır
5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır
6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı
2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı
3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız
mı
4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne
goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı
notaların tartımını yaptınız mı
9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle
oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı
12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız
mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Yanlış
4- Doğru
5- Doğru
6- Yanlış
7- Doğru
8- Doğru
9- Doğru
OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Doğru
4- Yanlış
5- Doğru
6- Yanlış
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı
İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004
YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995
Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları
İstanbul 2004
Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991
SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004
KAYNAKCcedilA
43
UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ
Notaları okuyup yazınız
İşlem Basamakları Oumlneriler
Notaların solfejini yapınız
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını
yapınız
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz
Parccedilaları orta hızda okuyunuz
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma
yapınız
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız
İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz
Perdelere dikkat ediniz
Bunun iccedilin monderato tekniğini
kullanınız
Bunu yaparken notanın perdelerini ve
noktalarını uygun aralıklarla
yerleştiriniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir
Notaların solfejini yaptınız mı
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml
Parccedilaları orta hızda okudunuz mu
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz
45
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen
bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur
2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir
3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir
4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır
5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır
6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı
2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı
3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız
mı
4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne
goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı
notaların tartımını yaptınız mı
9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle
oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı
12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız
mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Yanlış
4- Doğru
5- Doğru
6- Yanlış
7- Doğru
8- Doğru
9- Doğru
OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Doğru
4- Yanlış
5- Doğru
6- Yanlış
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı
İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004
YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995
Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları
İstanbul 2004
Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991
SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004
KAYNAKCcedilA
44
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir
Notaların solfejini yaptınız mı
İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı
Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml
Parccedilaları orta hızda okudunuz mu
Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı
Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı
Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz
45
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen
bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur
2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir
3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir
4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır
5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır
6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı
2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı
3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız
mı
4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne
goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı
notaların tartımını yaptınız mı
9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle
oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı
12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız
mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Yanlış
4- Doğru
5- Doğru
6- Yanlış
7- Doğru
8- Doğru
9- Doğru
OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Doğru
4- Yanlış
5- Doğru
6- Yanlış
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı
İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004
YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995
Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları
İstanbul 2004
Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991
SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004
KAYNAKCcedilA
45
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen
bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur
2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir
3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir
4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır
5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır
6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı
2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı
3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız
mı
4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne
goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı
notaların tartımını yaptınız mı
9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle
oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı
12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız
mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Yanlış
4- Doğru
5- Doğru
6- Yanlış
7- Doğru
8- Doğru
9- Doğru
OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Doğru
4- Yanlış
5- Doğru
6- Yanlış
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı
İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004
YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995
Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları
İstanbul 2004
Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991
SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004
KAYNAKCcedilA
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin
Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı
2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı
3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız
mı
4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne
goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız
mı
8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı
notaların tartımını yaptınız mı
9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını
yaptınız mı
10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı
11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle
oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı
12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız
mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Yanlış
4- Doğru
5- Doğru
6- Yanlış
7- Doğru
8- Doğru
9- Doğru
OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Doğru
4- Yanlış
5- Doğru
6- Yanlış
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı
İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004
YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995
Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları
İstanbul 2004
Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991
SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004
KAYNAKCcedilA
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Yanlış
4- Doğru
5- Doğru
6- Yanlış
7- Doğru
8- Doğru
9- Doğru
OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1- Doğru
2- Yanlış
3- Doğru
4- Yanlış
5- Doğru
6- Yanlış
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı
İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004
YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995
Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları
İstanbul 2004
Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991
SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004
KAYNAKCcedilA
48
KAYNAKCcedilA
FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı
İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004
YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995
Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları
İstanbul 2004
Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991
SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004
KAYNAKCcedilA