Müzikte Solfej Ve Tartım.pdf

54
T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI MÜZİK ALETLERİ YAPIMI MÜZİKTE SOLFEJ VE TARTIM Ankara, 2013

Transcript of Müzikte Solfej Ve Tartım.pdf

TC

MİLLIcirc EĞİTİM BAKANLIĞI

MUumlZİK ALETLERİ YAPIMI

MUumlZİKTE SOLFEJ VE TARTIM

Ankara 2013

Bu moduumll mesleki ve teknik eğitim okulkurumlarında uygulanan Ccedilerccedileve

Oumlğretim Programlarında yer alan yeterlikleri kazandırmaya youmlnelik olarak

oumlğrencilere rehberlik etmek amacıyla hazırlanmış bireysel oumlğrenme

materyalidir

Millicirc Eğitim Bakanlığınca uumlcretsiz olarak verilmiştir

PARA İLE SATILMAZ

i

İCcedilİNDEKİLER ACcedilIKLAMALAR iii GİRİŞ 1 OumlĞRENME FAALİYETİndash1 3 1 MUumlZİK FORMLARI (BİCcedilİM) VE RİTMİK OKUMA (TARTIM) 3

11 Muumlzik Formlarının Oumlğeleri 3 111 Motif 3 112 Figuumlr ve Koşu 4 113 Cuumlmle 4 114 Period(Doumlnem) 4 115 Tema 4

12 Tuumlrk Muumlzik Formları (Biccedilimleri) 4 121 Peşrev 5 122 Saz Semaisi 6 123 Tavsir 7 124 Medhal 7 125 Taksim 7 126 Aranağme 8 127 Oyun Havaları 8 128 Kacircr 8 129 Beste 9 1210 Semacirci 11 1211 Şarkı 11 1212 Gazel 13 1213 Koumlccedilekccedileler 13 1214 Tuumlrkuuml 13

13 Batı Muumlziği Formları 13 131 Buumlyuumlk Formlar 14 132 Senfonik Formlar 14 133 Vokal Formlar 15 134 Polifonik (Ccedilok Sesli) Formlar 15 135 Oumlzguumln Formlar 16

14 Ritmik Okuma (Tartım) 17 UYGULAMA FAALİYETİ 19 OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME 29

OumlĞRENME FAALİYETİndash2 30 2 SES GENİŞLİKLERİ VE SOLFEJ 30

21 Erkek Sesi 30 22 Kadın Sesi 30 23 Solfeje Giriş 31

231 Uumlccedil Ses Oumlğretimi 31 232 Doumlrt Ses Oumlğretimi ve Buumlyuumlk İkili Aralığı Kuumlccediluumlk İkili Aralığı 32 233 Doumlrt Ses İccedilinde Son Durak Perdesi 33 234 Beş Ses Oumlğretimi 34 235 Altı Ses Oumlğretimi 34 236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi 36

İCcedilİNDEKİLER

ii

237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması 38 238 Dokuz Ses Oumlğretimi 38 239 On Ses Oumlğretimi 39 2310 On Bir Ses Oumlğretimi 39 2311 On İki Ses Oumlğretimi 40

UYGULAMA FAALİYETİ 43 OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME 45

CEVAP ANAHTARLARI 47 KAYNAKCcedilA 48

iii

ACcedilIKLAMALAR

ALAN Muumlzik Aletleri Yapımı

DALMESLEK Alan Ortak

MODUumlLUumlN ADI Muumlzikte Solfej ve Tartım

MODUumlLUumlN TANIMI

Temel muumlzik bilgisini formları ritmik okumayı ses

genişliklerini nota okumayı (solfej) tanıma ile ilgili bilgi ve

becerilerin kazandırıldığı bir oumlğrenme materyalidir

SUumlRE 4024

OumlN KOŞUL Muumlzikte Sistem ve Makamlar moduumlluumlnuuml başarmış olmak

YETERLİK Solfej ve tartım yapmak

MODUumlLUumlN AMACI

Genel Amaccedil

Gerekli akustik oumlzellikli sınıf ortamı ve donanımları

sağlandığında tekniğine uygun olarak muumlzikte solfej ve

tartım kavramlarını uygulayabileceksiniz

Amaccedillar 1 Tekniğine uygun olarak muumlzikte formlar ritmik

okuma ve tartımları okuyup yazabileceksiniz

2 Muumlzikte notaları tekniğine uygun olarak okuyup

yazabileceksiniz

EĞİTİM OumlĞRETİM

ORTAMLARI VE

DONANIMLARI

Ortam Muumlzik odası derslik

DonanımDinleme ccedilihazları sanat ve muumlzik ccedileşitlerine

ilişkin oumlrnek materyaller CD VCD nota kitap ders

notları ve diğer muumlzik kaynakları

OumlLCcedilME VE

DEĞERLENDİRME

Moduumll iccedilinde yer alan her oumlğrenme faaliyetinden sonra

verilen oumllccedilme araccedilları ile kendinizi değerlendireceksiniz

Oumlğretmen moduumll sonunda oumllccedilme aracı (ccediloktan seccedilmeli

test doğru-yanlış testi boşluk doldurma eşleştirme vb)

kullanarak moduumll uygulamaları ile kazandığınız bilgi ve

becerileri oumllccedilerek sizi değerlendirecektir

ACcedilIKLAMALAR

iv

1

GİRİŞ

Sevgili Oumlğrenci

Uumllkemizde muumlzik aleti yapımcıları guumlnuumlmuumlze kadar ccediloğunlukla usta ccedilırak ilişkisi

iccedilerisinde yetişmişlerdir Guumlnuumlmuumlzde ise bir meslek olarak tanımının konulması ve

satandartlarının belirlenmesi ccedilabaları sonucu bu meslek tanımlanmış iyi ve zevkli bir

meslek olma yolunda ccedilok hızlı ilerlemektedir

Bu moduumll muumlzik aletleri yapımı alanında yapma becerisi kadar temel muumlzik

kavramlarını da bilmeniz gereği uumlzerine hazırlanmıştır Muumlzik aletleri yapımcısı olarak solfej

ve tartımı tanıma kullanıldığı yerleri bilmek ve uygulamak sizler iccedilin ccedilok yararlı olacaktır

Muumlzik alanı sanatın vazgeccedililmez bir parccedilası olması ve insanların estetik duygularına

hitap etmesi dolayısıyla her insanın az ya da ccedilok ilişkili olduğu bir uğraştır Bu nedenledir ki

bu meslek elemanlarının işi hem ccedilok zevkli hem de zaman ve sabır gerektirdiği iccedilin zordur

Ccedilevrenizde bu mesleğin iyi ustalarının iyi bir muumlzik aleti yapma bilgi ve becerisi

yanında iyi bir solfej ve muumlzik bilgisine sahip olduklarını goumlzlemlemişsinizdir

Bu moduumlluuml hazırlarken konularımızı oumlnceki moduumlllerimizde işlediğimiz konulara bağlı

olarak toparlama ve tamamlama uumlzerine kurduk İşlenen konuları kolaylıkla anlayıp

uygulayabileceğinizi duumlşuumlnerek hazırladık

Elinizdeki bu moduumll solfej ve muumlzik bilgisinin son ve toparlayıcı parccedilasıdır

GİRİŞ

2

3

OumlĞRENME FAALİYETİndash1

OumlĞRENME FAALİYETİndash1

Bu faaliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak

muumlzikte formlar ritmik okuma ve tartımları okuyup yazabileceksiniz

Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır

Muumlzik formları nedir Oluşum evrelerini araştırınız

Tuumlrk ve batı muumlziği formlarını araştırınız

Ritmik okuma ve tartım ile ilgili temel kavramları araştırınız

Araştırma işlemleri iccedilin internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve

yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek muumlzikte formlar ve tartım

hakkında oumln bilgi edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaşlarınızdan veya kurslardan bilgi

edininiz

UYGULAMA FAALİYETİ

1 MUumlZİK FORMLARI (BİCcedilİM) VE RİTMİK

OKUMA (TARTIM)

Muumlzikal anlamda konuşma ve yazı diline benzer cuumlmlecik ve cuumlmleler vardır

Bunların birleşmesiyle form meydana gelir Her sanat dalında form vardır ve sanat yapıtları

bu form iccedilinde yerini bularak bir değer kazanır Muumlzikte formu anlamak iccedilin yapıtı sonuna

kadar dinlemek gerekir Her formun kendine oumlzguuml bir kuruluş duumlzeni vardır ve bunlar

boumlluumlmlere ayrılmıştır Bu boumlluumlmler kendi iccedillerinde boumlluumlmcuumlklerden oluşur Boumlluumlmcuumlkler

cuumlmlelerden cuumlmleler cuumlmle parccedilaları ve soumlzcuumlklerden soumlzcuumlkler de tek tek harflerden

meydana gelmiştir Bu yapı muumlzikte bir sonat boumlluumlmlerden boumlluumlmler temalar periyotlar

cuumlmleler ve motifler gibi boumlluumlmcuumlklerden en kuumlccediluumlk bir muumlzik fikri olan motif ise seslerden

oluşur

11 Muumlzik Formlarının Oumlğeleri

111 Motif

Muumlzikal anlatımın genellikle iki (bazen uumlccedil veya doumlrt) oumllccediluumlden oluşan en kuumlccediluumlk

birimine denir Bazen iki nota da bir motif oluşturur

OumlĞRENME FAALİYETİndash1

AMACcedil

ARAŞTIRMA

4

112 Figuumlr ve Koşu

Akorların eşit suumlrelerle arpejlenmesinden oluşan figuumlr esas ezgiye eşlik eden ve

devamlı tekrarlanan bir hareket zinciridir

113 Cuumlmle

Birbirini tamamlayan iki motiften oluşan ve aralarında ccediloğunlukla bir kuumlccediluumlk durak

bulunan boumlluumlmlerdir Cuumlmlenin sona ermesi ya tam karar ya da yarım karar ile yapılır Bu

tonlar esas tonda olduğu gibi dominant ya da paralel tonda da olabilir

114 Period(Doumlnem)

Muumlzik eserinin parccedilalarına lsquoperiodrsquo adı verilir Period motiflerin ritmik melodik ve

armonik olmak uumlzere sıralanışından doğar Aralarında bağlılık bulunan iki cuumlmle periodu

oluşturur Birinci cuumlmle lsquooumlncuumllrsquo ikinci cuumlmle ise lsquoardcılrsquo adını alır

115 Tema

Muumlzik eserinin ccediloğu zaman başında duyulan ilk fikir bestecinin onu işleyeceği

geliştireceği ve onun etrafında yapıtını oluşturacağı lsquoTemarsquo dır Bir muumlzik yapıtının teması

en kuumlccediluumlk bir motif ya da bir cuumlmle olabileceği gibi genişletilmiş bir cuumlmle ya da doumlnemde

olabilir

12 Tuumlrk Muumlzik Formları (Biccedilimleri)

Edebiyatta gazel destan şiir gibi birccedilok formlar (biccedilimler) olduğu gibi muumlzikte de

pek ccedilok form (biccedilimler) vardır Makam sistemine dayalı Tuumlrk muumlziğinde aynı makamdan

bestelenmiş pek ccedilok eser bulunur Ne var ki bu eserler ccedilok az benzerlik goumlsterseler de her

biri ayrı ifade tarzına sahiptirler

Makamların yapılarını oumlğrenirken bir dizileri olduğunu ve bu dizide dolaşılarak (seyir)

seslendirildiğini biliyoruz Seyir yoluyla canlandırılan makam dizileri melodik yapıya

geccediltiğinde ayrıca bazı kurallar ccedilerccedilevesinde başka makamlara geccedilki yoluyla soumlzluuml veya

soumlzsuumlz bestelenmeleri itibariyle yeni kimlikler kazanırlar

Aynı makamdan değişik bestelenmiş eserler dinleriz Ancak her eserin kendine oumlzguuml

bir uslucircbu vardır Bazıları uzun bazıları kısa bazıları ise usul-ritm youmlnuumlnden farklılıklar

goumlsterirler Farklara ait oumlrnekleri ccediloğaltabiliriz Dikkat edilmesi gereken noktalardan biri

eserlerin yalnız saz veya insan sesine goumlre (soumlzluuml) yazılıp yazılmadığıdır

Dinlediğimiz birbirinden farklı eserleri İki ana grupta toplayabiliriz

Yalnız sazlar iccedilin yazılmış eserler

Guumlftesi olan insan seslerinin okuyabileceği eserler

5

Yalnız sazların icra etmesi iccedilin yazılmış olan saz eserleri Tuumlrk muumlziği iccedilerisinde

oumlnemli bir yere sahiptir Saz eserlerini yedi ayrı boumlluumlmde inceleyeceğiz

Peşrev

Saz Semacircicircsi

Tasvir

Medhal

Taksim

Aranağme

Oyun Havası

Soumlzluuml ya da guumlfteli eserler dinicirc ve dindışı olmak uumlzere iki ana grupta toplanırlar

Genel olarak bu soumlzluuml eserler doumlrt grupta toplanırlar

Kacircr

Beste

Semacircicirc

Şarkı

Gazel

Koumlccedilekccedileler

Tuumlrkuuml

121 Peşrev

Saz eserlerinde en buumlyuumlk form peşrevdir Tuumlrk muumlziğinde fasil adı verilen takım da ilk

olarak daima peşrev icra edilir Klacircsik fasil peşrev beste ağir semai şarki yuumlruumlk semai ve

saz semaisi olarak sıralanır

Peşrevler hane adı verilen boumlluumlmlerden oluşurlar Ccediloğu zaman doumlrt hane olur Her

hanenin sonunda teslim adı verilen bir boumlluumlm bulunur Peşrevler buumlyuumlk usullerle

yapılmışlardır

Eski bazı peşrevlerin uumlccedil haneli olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Ancak bu tuumlr peşrevler

tutulmamış ve terk edilmiştir

Ayrıca teslimi olmayan peşrevlere de rastlanılmıştır Teslimi bulunmayan peşrevlerin

ilk haneleri teslim yerine ccedilalınmış olup bu tuumlr de uumlccedil haneli peşrevler gibi ilgi toplamamıştır

Oumlzellikle guumlnuumlmuumlzde rastlanılan bir icra tarzı vardır Peşrevler doumlrt haneli ve

usullerinin buumlyuumlk olmaları nedeniyle oldukccedila uzundurlar Bu nedenle birinci hane ccedilalınır

buna teslim eklenerek giriş tamamlanır Sonra programa geccedililir

Doumlrt hane ve teslimleri tamam olarak ccedilalınan peşrevler genellikle tek olarak ccedilalınan

saz eserlerinde konserlerde olur Belirli suumlresi olan bir fasıl bir koro veya bir solistin

programından oumlnce doumlrt haneli peşrevler ccedilalınmaz Bir hane bir teslimden sonra ikinci esere

geccedililir

6

Bir hanenin sonunda teslime geccedililecek yerde guumlccedilluuml bulunur Teslim ise makamın

bitişi olduğundan durak perdesi ile son bulur

O halde peşrevlerde dikkat edilmesi gereken kısımları uumlccedil boumlluumlmde inceleyebiliriz

1211Peşrevlerde Hane

Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır

Birinci hane makama giriştir Makam dizisinin seslerinde dolaşıldıktan sonra

teslim hanesine geccedililir Teslim hanesinde makam dizisinin sesleri kullanılarak

durak-karar yapılır

İkinci hanede ise yakın makam dizilerine geccedilkiler yapılır Tekrar teslim

ccedilalınarak uumlccediluumlncuuml haneye geccedililir

Uumlccediluumlncuuml hanede asıl makam dizisinin dışına ccedilıkılarak değişik ses ve diziler

kullanılır Bu kısma meyan adı verilir Meyanda genellikle tiz seslerde

dolaşılır Tekrar teslim hanesi ccedilalınarak doumlrduumlncuuml haneye geccedililir

Doumlrduumlncuuml hane asıl makam seslerine doumlnuumlşuuml sağladığı gibi değişik geccedilkiler de

yapılabilir Bu boumlluumlmden sonra teslim hanesi ccedilalınır Boumlylece peşrev

tamamlanmış olur

Yukarıda her hanenin sonunun sesleri teslim hanesine bağlayan nitelikteki seslerden

oluştuğunu ve teslime geccedilişi sağlayan sesin guumlccedilluuml perdesi olduğunu belirtmiştik Bazen bu

sesin guumlccedilluuml perdesi olmaz Durak sesi veya bir başka perde de olabilir Eserin bitimi teslim

hanesinin sonunda olduğuna goumlre hanelerin sonuna gelen durak sesleri asma karar

muvakkat durak tan başka bir ses değildir

1212 Teslim

Peşrevlerde teslim haneleri genellikle serbest yapılır Hemen hemen peşrevlerin en

guumlzel boumlluumlmuumlnuuml oluşturur Teslim haneleri besteci tarafından oumlzenle yapılmış nağmelerden

oluşur Parlak ve canlı boumlluumlmlerdir

1213 Usul

Peşrevler ccediloğunlukla buumlyuumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Devr-i kebir en fazla kullanılan

usulduumlr 28 zamanlı devr-i kebir usuluuml yazılırken 44 luumlk olarak boumlluumlmlere ayrılır Usul

tamamlanınca iki ccedilizgiyle usuluumln bittiği belirtilir Ccedilok az sayıda sofyan usuluuml ile de

bestelenmiş peşrevler vardır

122 Saz Semaisi

Fasılların en sonunda ccedilalınan saz eserine verilen addır Peşrev gibi saz semaileri de

doumlrt haneli olarak boumlluumlmlere ayrılır Her hanenin sonunda teslim bulunur

Saz semaileri peşrevlerin tersine kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Saz semailerinin ilk

uumlccedil hanesi (10 8) lik aksak semai usuluuml ile oumllccediluumllmuumlştuumlr Doumlrduumlncuuml hane ise ccedileşitli usullerden

yapılabilir Semai yuumlruumlk semai devr-i hindi aksak curcuna gibi

7

Teslim boumlluumlmuuml (10 8) lik aksak semai usuluuml ile oumllccediluumllmuumlştuumlr

İlk uumlccedil hane peşrevler gibi giriş geccedilki gibi oumlzellikleri yansıtır Doumlrduumlncuuml hane ise

serbest olup melodi ve usul youmlnuumlnden bestecinin isteğine kalmıştır

Peşrev ve saz semailerinin teslim boumlluumlmlerine girilecek yerde bağlantı bazen

makamın guumlccedilluumlsuumlnde bazen de durakta asma kalış olarak yapılır

Saz semaileri fasıl sonlarında ccedilalınabildiği gibi tek saz icralarında da yer alabilir Saz

semaileri ritmik ve serbest bir yapıya sahip olduklarından bestekacircrların daha ccedilok uumlstuumlnde

durdukları bir form olmuştur

123 Tavsir

Bir olayı doğadaki herhangi bir olayı veya bir duyguyu muumlzik diliyle anlatan saz

eserlerine tasvir adı verilir

Ccedilok geniş kapsamlı olmasına rağmen ccedilok az yazılan tasvir tuumlruuml eserlerin usuluuml ritmi

bestekacircrın arzusuna kalmıştır Peşrev ve saz semaileri gibi belirli haneleri yoktur Konunun

durumuna goumlre birden fazla haneleri bulunabilir

124 Medhal

Genellikle bir topluluğun programı başlamadan toplu halde sazların ccedilaldığı kuumlccediluumlk saz

eserlerine medhal adı verilir

Medhallerin hane ve teslim gibi boumlluumlmleri kaideleri yoktur Ccedilalınacak makama

girinceye kadar serbest olarak bestekacircrın duyuşuna goumlre 16 ile 32 oumllccediluumlluumlk boumlluumlmlerde

olabilir

Medhallerin en buumlyuumlk oumlzelliği peşrev ve saz semailerinde bulunan hane ve teslim

kaidelerinin olmaması serbest icra edilmesidir Yine bu iki formdan farkı fasıllardan oumlnce

ccedilalınmamasıdır

Medhal tek bir sazla yapılan taksim formunun derli toplu bir usule uydurulmuş nota

ile ccedilalınan değişik bir şeklinden ibarettirMedhalin tarihccedilesi pek eski değildir Son devir

bestelkacircrları tarafından yazılmış ve benimsenmiştir Guumlnuumlmuumlzde bu form uumlzerinde uğraşan

bestekacircrların başında Prof Dr Sayın Alacirceddin YAVAŞCcedilA gelir

125 Taksim

Tek bir sazla makamların ses dizilerinde dolaşmaya Taksim adı verilir Bu formun

Batı muumlziğinde karşılığı impruvizedir

8

Taksim bir saz eserine veya bir şarkıya başlanılmadan oumlnce icra edilecek makamın

seslerinde guumlzel nağmelerle dolaşmaktır

Taksim yapılırken girilecek makamın guumlccedilluumlsuuml asma kalışı ve durağı oumlzellikle

belirtilir O halde taksim usule uyulmadan icra edilecek eserin makamına usuluumlne uslucircbuna

uygun bir şekilde bir seyir ile durak sesinin bağlantısından oluşur denebilir

Tuumlrk Muumlziğinde bir eserin icrasına geccedilmeden oumlnce taksim yapmak adet olmuştur

Taksim yapmakla meşhur olmuş pek ccedilok saz sanatccedilılarımız vardır Tanburicirc Cemil Bey bu

konuda virtuumloumlz seviyesine ulaşmış bir sanatkacircrdır Guumlnuumlmuumlzde ise tanbucircricirc Necdet YAŞAR

ucircdicirc Cinuccedilen TANRIKORUR ucircdicirc Necati CcedilELİK Neyzen Niyazi SAYIN ve kemenccedilede

İhsan OumlZGEN oumlnde gelen isimlerdir

126 Aranağme

Bazı eserlere başlanırken hemen girişte yalnız sazların ccedilaldığı kuumlccediluumlk bir boumlluumlm

bulunur Buna giriş muumlziği yaygın bir deyimle de aranağme adı verilir

Bir eserin başında olduğu kadar ortasında ve sonunda bulunan aranağmelere de

rastlanır İki kıtalı bir şarkıda eserin ortasında kıtaları arasında bir aranağme bulunabilir

veya hiccedil olmayabilir

Aranağmelerin oumlzelliği eserin ruhuna uygun aynı ritm ve karakterde eseri

tamamlayıcı nitelikte olmasıdır

Eski eserlerin birccediloğunda aranağme bulunmazdı Guumlnuumlmuumlzde ise aranağmesiz pek az

eser şarkı yapılmaktadır

Oumlzellikle son devirlerde yapılan şarkıların her satırında iki guumlfteyi birbirine bağlayan

bir veya birkaccedil oumllccediluumlluumlk muumlzik nağmeleri bulunur Bu tuumlr muumlzik parccedilaları sadece iki cuumlmleyi

birbirine bağlayan nağmelerdir Aranağme değildirler

127 Oyun Havaları

İnsanlarda coşku uyandıran yalnızca sazların ccedilaldığı saz eserlerine oyun havası adı

verilir Tuumlrk Muumlziğinde ritim unsuru oumlnemli olan bir ccedileşittir Kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlş olan

oyun havaları mahalli dans ve oyunlar iccedilin de yazılmıştır

Ccediliftetelli zeybek longa sirto horon hora bar halay koumlccedilekccedile gibi pek ccedilok şekilleri

vardır

128 Kacircr

Eski bestecilerin uumlzerinde oumlnemle durdukları ustalıklarını goumlsterdikleri bir beste

formudur Genellikle peşrevden hemen sonra icra edilir Geniş kapsamlı bir beste tarzı

9

olduğundan buumlnyesinde değişik usuller ccedilokccedila kullanılır Bu usul değişiklikleri esere farklı bir

canlılık kazandırır

Kacircr icrasından sonra beste formu icra edilir Kacircrlar buumlyuumlk usullerle olduğu gibi kuumlccediluumlk

usullerle de oumllccediluumllmuumlş ve bestelenmişlerdir

Beste formundan bir diğer farkı da terennuumlmlerinin serbest oluşlarıdır Eserin baş

kısmında ccediloğunlukla terennuumlm bulunabilir

Kacircr tarzında bestelenmiş eserler bazen uzunluk ve kısalıklarına goumlre değişik isimlerle

anılırlar kacircr kacircrccedile kacircr-i nev kacircr-i natik gibi isimler eserlerin yapısını anlatır

Kacircr genellikle terennuumlmle başlayan geniş kapsamlı bazı usullerin kullanıldığı uzun

eserlere verilen isimdir

Kacircrccedile kacircrdan daha kısa ve oumlzelliklerini daha oumlz anlatım belirten eserlere verilen

isimdir

Kacircr-ı nev değişik usullerin kullanıldığı bir formdur Kacircrdan ccedilok farkı yoktur

Kacircr-ı natık kacircr ve kacircrccedileden usul ve guumlfte youmlnuumlnden hemen ayrıcalik goumlsterir Kacircr-ı

natıkların guumlftelerinin hemen her satırında değişik usullere rastlanılabilir Kacircr-ı natıklar

başladıkları makamın ismi ile anılırlar Rast kacircr-i natik neva kacircr-i natik gibi Kacircr-ı natık

bitişte başladığı makam seslerine doumlnerek karar verir

Her satırda değişik usullere rastlanıldığı gibi her satırda değişik makamlara geccedililmesi

kacircr-ı natıkların oumlzelliğidir Her satır icra edilirken geccedililen makamın ismi belirtilir

Kacircr tuumlruuml eserler guumlnuumlmuumlzde hemen hemen hiccedil yapılmamaktadır Eski bestekacircrlarımız

bu form uumlzerinde titizlikle durmuşlar ve ccedilok guumlzel eserler yapmışlardır

129 Beste

Genellikle beste denilince herhangi bir muumlzik eserini duumlşuumlnuumlruumlz Beste bestelemek

bestekacircr birbirine yakın kelimelerdir

Beste Bir muumlzik eseri

Bestekacircr Bir muumlzik eserini besteleyen muumlzisyen

Bestelemek Bir muumlzik eserini yapmak yazmak

Beste kelimesinin geniş tanımının yukarıda yazıldığı gibi olmasına karşın Tuumlrk

musikisindeki karşılığı yeri daha başkadır

Beste kacircr formundan sonra en geniş kapsamlı muumlzik eseridir

10

Beste doumlrt haneli olarak yapılır Her hane bir mısra demektir Şu halde bestelerin

guumlfteleri doumlrt mısralıdır Her mısranın sonunda terennuumlm adı verilen kelime olarak pek

anlamı olmayan ancak melodi youmlnuumlnden ccedilok guumlzel olan nağmeler bulunur

Peşrevlerde de her hanenin sonunda teslim kısmının bulunduğunu hatırlayalım

Peşrevlerdeki teslim kısmının yerini bestelerde terennuumlmler almıştır diyebiliriz

Terennuumlm Beste formundaki eserlerde mısra sonlarına eklenen anlamlı

anlamsız ancak melodik yapısı olan boumlluumlmlere verilen addır Terennuumlmler hece

kelime veya birkaccedil kelimeden meydana gelebilir

Ye-le-li-la-ta-ne-dil-dir-ten-ni-canım-ruhum-gel serv-i revanım- ruh-i revanım-canım

efendim vs gibi soumlzcuumlkler sıkccedila kullanılır

İkaacirc Bestelerin terennuumlmlerinin ritmik melodilerle yapılarına veya başka bir

ifadeyle bestelerdeki terennuumlmlerin muntazam bir tempo ile yapılmasına ikaacirc

adı verilir Terennuumlmlerde kullanılan hecelerin anlamı pek yoktur

Her hanenin mısranın sonunda ccedilalınan terennuumlm aynıdır Bu nedenle terennuumlmlerin

melodilerinin ccedilok guumlzel olmasına bestekacircrlar oumlzellikle oumlzen goumlsterirler

Terennuumlmlerde kullanılan guumlzel soumlzlerin bazılarının anlamı da vardır Canım ruhum

gibi kelimelerin yanısıra bazı bestekacircrlar ilgi duydukları kişilerin adlarını da terennuumlmlerde

kullanmışlardır Sultanım mihribanım gibi

Doumlrt haneli olan bestelerin birinci mısrasına zeminhane adı verilir Zeminhanelere

eserin makamına ait dizi belirtilerek başlanır Makamın oumlzellikleri goumlsterilerek zemin

hanenin son kısmında terennuumlme geccedililir Terennuumlmuumln bittiği yerde birinci mısranın son

kelimeleri tekrar edilerek durak sesinde karar verilir Bu şekilde birinci mısra yani

zeminhane bitmiş olur

İkinci hane ikinci mısranın okunmasıyla goumlsterilir Ancak soumlzler ikinci mısraya ait

olmakla beraber melodi birinci mısranın tekrarıdır

Demek ki birinci mısra ve guumlfte okunacak tekrar başa doumlnuumllerek aynı melodi ile ikinci

mısra ve terennuumlm icra edilecektir

İkinci haneye nakarathane adı verilir

Uumlccediluumlncuuml mısra meyan adını alır Meyan eserin en oumlnemli boumlluumlmlerinden birini

oluşturur Bu boumlluumlmde ccedileşitli geccedilkiler genişlemeler goumlsterilir Bitiş yine terennuumlmle olur

Doumlrduumlncuuml hane ise yine başa doumlnuumllerek son mısra olarak zeminhanenin melodileri

ile okunur Ayrıca melodisi yoktur Besteler terennuumlm hanelerinin icrasıyla son bulur

11

1210 Semacirci

Tuumlrk musikisinde beste formundan sonra gelen değişik bir beste tarzıdır Semainin

tarifi bu şekilde olmasına rağmen değişik iki tuumlr semai vardır

Ağır Semai

Yuumlruumlk Semai

Ağır Semailer beste formundan hemen sonra fasıllardaki sıraya goumlre yer alırlar

Adından da anlaşıldığı gibi yapısı ağır etkili bir formdur Kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir

Ağır semailerde kullanılan usuller 10 4 luumlk ağır aksak semai 10 8rsquolik Aksak Semai

ve 6 2rsquolik ağır sengin semaidir

Ağır semailer yapı itibariyle beste formunu andırırlar Hane terennuumlm gibi boumlluumlmler

bestede olduğu gibi semailerde de bulunur Ancak kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Kuumlccediluumlk

usullerle yapılmalarından dolayı ağır semailer daima bestelerden sonra ikinci sırayı alırlar

Fasıldaki sıraya goumlre (peşrev beste) formlarından sonra sıralanan ağır semaiden sonra

şarkı formu gelir

Fasıl icrasında şarkılardan sonra tekrar semai formuna doumlnuumlluumlr Ancak bu sıradaki

Semailer ağır semai adını taşımazlar Bu tuumlr semailere yuumlruumlk semai adı verilir

Yuumlruumlk semailer yuumlruumlk semai adı verilen usulle oumllccediluumllmuumlşlerdir Genellikle 6 4rsquo luumlk

bazen de 6 8rsquolik oumllccediluuml ile belirtilir

Yuumlruumlk semailerin yapıları ağır semailere goumlre daha hareketli ve canlıdır Hane ve

terennuumlmler ağır semailerde olduğu gibidir

Yuumlruumlk semai icrasından sonra Saz Semaisi icra edilir Bu şekilde fasıl tamamlanmış

olur Tuumlrk muumlziğinde peşrev kacircr beste ağır semai şarki yuumlruumlk semai ve saz semaisinden

meydana gelen fasıllara takım adı verilir

Tuumlrk muumlziğinde bir makamın kabul edilebilmesi iccedilin bu şekilde bir takım oluşması

şarttır

1211 Şarkı

Tuumlrk muumlziğinde kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllen soumlzluuml terennuumlmsuumlz doumlrt haneli eserlere

Şarkı adı verilir Genellikle doumlrt mısralık guumlftelerden meydana gelen şarkılar doumlrt hane

olarak bestelenir Birinci hane zernin adını alır Bu hane esas makam dizisinin seslerinin

goumlsterildiği boumlluumlm olup şarkılarda giriş boumlluumlmuumlnuuml oluşturur

İkinci hane nakarat adını alır Bu kısımda genellikle yakın makam dizilerine geccedilkiler

bulunur Nakaratların bitiş kısmında adını taşıdığı makam dizisinin sesleri ile karar bulunur

12

Uumlccediluumlncuuml hane meyan adını alır Meyanda esas makam dizilerinde dolaşıldığı kadar

genellikle tiz perdelerde dolaşılır ve geccedilkiler yapılır

Doumlrduumlncuuml hane ise ikinci satır melodisi ile doumlrduumlncuuml satırın okunmasından oluşup

nakarat adını taşır

Şarkılarda Yapı

Şarkıların genellikle doumlrt haneden oluştuğunu yukarıda belirtmiştik Doumlrt mısralı

şarkıların her satırı bir haneyi oluşturur

Her satır ccediloğunlukla birer defa bestelenir İkişer defa okunur Bu satırların sonunda

dolaplar bulunur

Yukarıda da accedilıklandığı gibi ikinci ve doumlrduumlncuuml hanelerin (satırların) besteleri aynıdır

Bazen de her satır veya bazı satırlar ikişer kere bestelenirler Bu durumda ilgili satır

okunur Bitiminde aynı soumlzler yeni bir melodi ile tekrar edilir ve doğrudan bir sonraki satıra

bağlantı yapılarak geccedililir

Klacircsik Tarzda Bestelenmiş Her Satırı Bir Defa Olan Şarkı Formu

Birinci satırda esas makama giriş yapılır Zemin mısrası okunarak sonda dolap

kısmında karar sesine inilir Başa doumlnuumllerek aynı satır tekrarlanır Ancak bu defa sona

gelindiğinde birinci dolap yerine ikinci dolap okunarak ikinci mısraya (satıra) geccedililir

Nakarata geccediliş sesi genellikle guumlccedilluuml sesi ile goumlsterilir

Nakarat ilk satır gibi iki defa tekrar edilir Satır sonundaki dolap hanesinin birinci

boumlluumlmuumlnde guumlccedilluuml sesi ile satırın başına doumlnuumlleceği belirtilir Dolabın ikinci boumlluumlmuuml ise

makamın ana sesleri ile inilen karar sesinin bulunduğu boumlluumlmduumlr Karar sesinin burada

bulunmasının sebebi şarkıların nakarat sonlarında bitmesindendir

Meyan boumlluumlmuumlne geccediliş ise bu durak sesinin goumlsterilmesiyle olur Genellikle tiz

seslerle meyanı yapılan şarkılarda ikinci defa tekrar tiz durak sesinin doumlnuumlş boumlluumlmuumlnde

goumlsterilmesiyle olur İkinci defa meyanın okunmasıyla guumlccedilluuml sesi goumlsterilerek nakarata

geccedililir Doumlrduumlncuuml hane ise ikinci satır melodisinin tekrarıdır Şarkının bitişi nakaratın

sonunda bulunan bitiş sesi (durak) ile olur

Guumlnuumlmuumlzde şarkılar genellikle klasik tarzın dışında serbest bir anlayışla

bestelenmektedir Bu tarz şarkılara fantezi eserler adı verilmektedir

Zemin hanesi bir defa bestelendiği gibi iki ayrı melodi ile iki defa bestelenebilir Veya

yalnızca meyan kısmı iki defa bestelenmiş şarkılar da bulunmaktadır

Şarkı formu ccedilok işlenmiş ve en sevilen beste tarzıdır Kuumlccediluumlk usullerle yazılmış

olmalarına karşılık serbest usulsuumlz boumlluumlmleri olan şarkılar da ccediloktur

13

Şarkılarda Usul

Şarkılar daima kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Her ne kadar 15 zamanlıya kadar kuumlccediluumlk

usuller varsa da şarkılar ccediloğunlukla 10 zamanlıya kadar olan usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir

Şarkılar kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllduumlğuuml iccedilin Beste ve Semailere oranla etkileri daha

başkadır Usullerinin kuumlccediluumlk olmaları gereği daha ritmik ve hareketli bir yapıya sahip

olmalarının yanı sıra beste ve semailer kadar ağırbaşlı hatta onlardan daha ağır yapılı

şarkılara rastlanır

1212 Gazel

Saz muumlziğindeki taksimin insan sesi ve soumlzle yapılanıdır Herhangi bir usule bağlı

değildir Serbest okunur 2-4 veya daha fazla mısrayı belli bir makam anlayışı iccedilinde

melodilerle soumlyleyerek sesle taksim etmektir

Oumlnceden hazırlık yapılmadan sanatccedilının o anki ilhamına bağlıdır Buna ldquoirticalrdquo de

denir Guumlfteden ayrı olarak lsquorsquoof lsquorsquo lsquorsquoamanrsquorsquo lsquorsquomedetrsquorsquo lsquorsquoeyrsquorsquo gibi uumlnlemler de ilave edilebilir

fakat bunların fazlası hoş karşılanmaz Gazel başlı başına yapılabildiği gibi şarkının arasına

da konulabilir Soumlzler genellikle gazel tarzından seccedililebildiği gibi başka bir tarzdan da

alınabilir

1213 Koumlccedilekccedileler

Genellikle aynı makamda yuumlruumlk hareketli şarkı ve tuumlrkuumllerin uzun aranağmelerle

birbirine bağlanmasından meydana gelmiş aynı zamanda ccedilengi ve koumlccedilek takımlarının oyun

oynamaları iccedilin duumlzenlenmiş bir muumlzik tuumlruumlduumlr Koumlccedileklerde şarkılar ve tuumlrkuumller genellikle

kendi yapıları ile kullanılmıştır

1214 Tuumlrkuuml

Şehir dışındaki koumly ve kasabalarda oturan halkın bağlama cura divan sazı zurna

davul darbuka kaval kemenccedile kabak kemane vs Gibi muumlzik aletleriyle ccedilalıp soumlyledikleri

kendine has youmlresel oumlzelliklere sahip olan soumlzluuml muumlziktir Anonimdir (Bestecisi ve yazarı

belli olmayan halkın malı) Soumlzler halk edebiyatından alınmış olup edebi değer taşıyan hece

vezni ile yazılmış şiirlerdir

13 Batı Muumlziği Formları

Batı muumlziği formlarını 5 ana başlık altınca inceleyebiliriz

Buumlyuumlk formlar

Senfonik formlar

Vokal formlar

Polifonik formlar

Oumlzguumln formlar

14

131 Buumlyuumlk Formlar

1311 Sonat

İlk kez CPE BACH tarafından temelleri atılan ve en oumlnemli formdur Senfoniler

quartetler ve quintetler hep sonat formunda yazılır Sonat formu gelişimi iccedilinde farklılık

goumlstermiştir Beethoven ve Haydn doumlneminde iyice oturan sonat formu Chopin ile birlikte

değişime uğramıştır Genellikle solo sonatlar meşhurdur Oumlrneğin Beethoven yazdığı 32

piyano sonatıyla bu formun ustalarındandır Ayrıca Haydn Chopin gibi besteciler de guumlzel

sonatlar yaratmışlardır

1312 Rondo

Adından da anlaşılacağı gibi bir boumlluumlmuumln suumlrekli tekrarlanmasıyla oluşur Oumlrneğin A

B ve A boumlluumlmlerinden oluşan bir esere yeni bir C boumlluumlmuuml eklenmesi ve tekrar başa yani A B

A boumlluumlmuumlne doumlnuumllmesiyle kuumlccediluumlk rondo formu oluşur A B A C A B A D E A B A buumlyuumlk

rondo formuna oumlrnek olabilir Klasik doumlnemde sonatların son boumlluumlmlerinde kullanılmıştır

1313 Varyasyon

Tema ve ccedileşitlerinden oluşan bu form aslında ağır tempolu dans şarkıların tekrarı

sırasında yapılan kuumlccediluumlk değişikliklerden doğmuştur Varyasyon formunun temeli 4-8

oumllccediluumlden oluşur

1314 Suumlit

Saz muumlziği alanında en eski biccedilimlerden biri olan suumlit şarkı biccediliminde 4-6

boumlluumlmlerden meydana gelmiş bir sıra danstır Sonat ve senfonilerin atası sayılır

132 Senfonik Formlar

1321 Konccedilerto

Konccedilerto genellikle solo bir ccedilalgıya bir oda orkestrasının veya bir senfoni

orkestrasının eşlik etmesiyle gerccedilekleşir Solo ccedilalgı tuumlm teknik zorlukların uumlstesinden

gelebilecek bir kişi tarafından ccedilalınır Solo ccedilalgıya orkestra eşlik eder Genellikle tek bir

ccedilalgı iccedilin yazılan konccedilertolar vardır fakat birden fazla ccedilalgı iccedilin yazılmış konccedilertolar da

vardır(Vivaldi - 2 viyolonsel konccedilertosu) Konccedilertolar dinleyicinin en ccedilok tercih ettiği

muumlzik formudur

1322 Senfoni

Orkestra iccedilin sonat formunda yazılmış genellikle doumlrt boumlluumlmden oluşan yapıtlardır

Senfoni uzun bir şiir niteliğindedir4 boumlluumlmluuml olduğundan oldukccedila uzun suumlren senfoniler

vardır Oumlrneğin Beethovenın 9 senfonisi 1 saate yakın bir suumlrede tamamlanır Başta Franz

Liszt Antonin Dvorak ve Bedrich Smetana gibi besteciler senfoniyi tek boumlluumlm halinde ele

15

almışlardır Franz Lisztin ilk kez gerccedilekleştirdiği tek boumlluumlmluuml senfoni formuna senfonik şiir

adı verilir

1323 Uvertuumlr

Giriş muumlziği anlamındadır Genellikle bir suumlitin veya operanın girişinde ccedilalınır

Genellikle kısa tutulan uvertuumlrlerin yanında uzun ve tek başına eser olan uvertuumlrler de vardır

Oumlrneğin Tschaikovskynin 1812 uvertuumlruuml ve Beethovenın ldquoLeonore Uvertuumlruumlrdquo

133 Vokal Formlar

1331 Opera

Solistleri korosu orkestrası kostuumlmuuml sahnesi ışığı ve dramatik oyunu ile muumlziğe

uyarlanmış tiyatrodur Tarihte ilk opera Rinuccinin Dafne operasıdır

1332 Operet

Operanın kuumlccediluumlğuumlne denir

Oratoryo

Dinsel ve kutsal konuların koro ve solistler tarafından orkestra eşliğinde

soumlylenmesidir Dekor kostuumlm ve sahneleme yoktur

134 Polifonik (Ccedilok Sesli) Formlar

1341 Kanon

Kanon taklit temeline dayanır Aynı ezgi iki veya daha ccedilok ses partisi tarafından

birbiri ardından başlayarak tekrarlanır Ccedilember kanonda ses partileri aynı anda

duyulduklarında birbiriyle uyumludur İlk başlayan partiye oumlncuuml yanıt veren partiye artccedilı

denir

1342 Fuumlg

Fuumlg taklit etmek anlamındadır Eserin ana teması farklı tonlarda tekrarlanır Tabi bu

kontrpuan tekniğiyle yapılır Temanın tonu mutlaka ana tonun birinci doumlrduumlncuuml ve beşinci

dereceleriyle ilişkili olmalıdır aksi halde eserin taklit edilmesinde hatalar olabilir Fuumlg

tekniğini mutlaka oumlrnekleri inceleyerek oumlğrenmek gerekir Bachın fuumlgleri bu konu iccedilin

uygun seccedilenektir

16

1343 Fuumlgato

Fuumlg tarzında fakat fuumlg kurallarına uymadan gelişen temalardan oluşur Fuumlgatoda

fuumlguumln sergi boumlluumlmuumlnuumln ardından gelişme boumlluumlmuuml başlar Mozartrsquoın Jupiter Senfonisirsquonin son

boumlluumlmuuml bu tarzda yazılmıştır

1344 Fuumlgetta

Fuumlgetta tam bir fuumlg gelişmesi olmayan kısa fuumlg biccedilimidir

135 Oumlzguumln Formlar

Batı muumlziğinde bilinen 30rsquodan fazla oumlzguumln form tuumlruuml vardır Bunların bilinen belli

başlı birkaccedilı şunlardır

1351 Preluumlt

Uvertuumlr gibi bir giriş parccedilasıdır Ancak oumlzellikle Chopin ve Rachmaninoff gibi

besteciler preluumlt tek başına bir parccedila olarak duumlşuumlnmuumlşlerdir Chopinin 24 preluumlt buna

oumlrnektir

1352 Arya

Arya Latincede şarkı veya melodi kelimesinden gelir Belirli bir kalıp iccedilinde orkestra

eşliğinde soumlz ve muumlziğin birleşmesidir A-B-A formunda yazılır

1353 Bolero

Bolero İspanyol Kastilya ve Andalusiarsquonın milli dansıdır Bu dans tef kastanyet ve

bazen de gitar eşliğinde yapılır Allegretto tempoda ve frac34 luumlk oumllccediluumldedir

1354 Capricco

İtalyanca keccedili anlamına gelir Muumlzikte belli bir planı olmayan serbest doğaccedillama ya

da fantezi tarzı neşeli değişken mizaccedil sergileyen kaprisli karakterdeki bir tuumlruumln adıdır

1355 Etuumlt

Ccedilalgı muumlziğinde karşılaşılan teknik guumlccedilluumlklere hazırlanmak amacıyla bestelenen

alıştırma parccedilalarıdır Oumlğrencilerin tekniğini geliştirmeleri iccedilin bestelenmiştir

1356 Marş

Yuumlruumlmeye eşlik eden ritim oumlğesi guumlccedilluuml ccedilok eski muumlzik tuumlrlerinden biridir Ccedileşitli

amaccedillara youmlnelik yazılan marşlar genel olarak 4 gruba ayrılır Bunlar cenaze marşı ağır

marş hızlı marş ve ccedilok hızlı marştır

17

1357 Vals

Almanca doumlnmek anlamına gelir Uumlccedil zamanlı birinci vuruşu kuvvetli doumlnerek yapılan

Alman dans muumlziğidir

1357 Ballade

Genellikle acı ve huumlzuumln gibi duyguların anlatımında kullanılan ve ccedilok ezgiden oluşan

lirik parccedilalardır

1358 Nocturne

Gece muumlziği demektir Serbest formda yazılır Karakteri huumlzuumlnluuml bazen de canlıdır En

uumlnluuml noktuumlrn bestecisi Chopindir

1359 Romance

Soumlzluuml ve soumlzsuumlz yazılabilir Noktuumlrn ve balad gibi konusu huumlzuumln ve aşktır Serbest

formda yazılır

13510 Serenade

Değişik anlamlarda kullanılır En ccedilok bilinen anlamı sevgilinin penceresinin oumlnuumlnde

soumlylenen doğaccedillama aşk şarkısıdır Genellikle soumlzluuml olur fakat soumlzsuumlz yazılmış serenatlarda

vardır Serbest bir formda yazılır

13511 Rhapsody

Ezgileri ccediloğunlukla halk ezgisi olan ve birccedilok temanın birleşmesinden oluşan serbest

bir muumlzik formudur Lisztin Macar Rapsodilerinin yanında uumlnluuml İngiliz rock grubu Queenin

efsanevi solisti Freddie Mercurynin Bohemian Rhapsodysi de bu forma ccedilok guumlzel bir

oumlrnektir

13512 Fantasie

Serbest formda genellikle doğaccedillama ccedilalınan eserlerdir

14 Ritmik Okuma (Tartım)

Bir muumlzik parccedilasını ritmini uygun olarak nota değerleriyle tekduumlze okumaya ritmik

okuma denir Diğer bir anlamda bona yapma diye adlandırılır (Bona terimi tartım kitabını

yazan yazarın isminden alıntı yapılmıştır)

Notaların seslerini dikkate almadan sadece nota değerlerinin incelenmesine ritmik

portre denir Ritim belirli bir zaman suumlrecinin kullanımını hedefleyen tempo iccedilinde

kesinleşir Ritim aynı zamanda muumlziğin karakterini de belirler

18

Her bestecinin kullandığı ritim kendine oumlzguumlduumlr ve ressamların fırccedila tekniği gibi ayırt

edicidir Genel anlamda formu etkileyen ve oluşturan faktoumlruumln ritim olduğu soumlylenebilir

19

UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki muumlzik parccedilalarını ritmine ve nota değerlerine uygun olarak elle usuluumlnuuml

takip ederek tartımlarını yapınız

İşlem Basamakları Oumlneriler

Aşağıdaki birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre

isimleriyle tartımını yapınız

Elle usuumllleri doğru ve kesin hareketlerle

yapınız

Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki sekizlik ve onaltılık notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

UYGULAMA FAALİYETİ

20

Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını

yapınız

Aşağıdaki sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

21

Aşağıdaki ikilik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki sekizlik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

22

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

23

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

24

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

25

Aşağıdaki doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki notaları sekizlik es (sus)leri dikkate alarak oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını

yapınız

Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

26

Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını

yapınız

Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

27

28

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir

1 Birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

2 İkilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluuml ve isimleriyle tartımını yaptınız

3 Sekizlik ve onaltılık notaların tartımını yaptınız mı

4 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

5 İkilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

6 Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

7 İkilik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

8 Doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

9 Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

10 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaların tartımını yaptınız

11 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

12 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

13 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaların tartımını yaptınız mı

14 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

15 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

16 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

17 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

18 Doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını

yaptınız mı

19 Sekizlik esleri (susları) dikkate alarak tartımını yaptınız mı

20 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız

21 Değişik değerlerdeki sesli notaların tartımını yaptınız mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

29

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde

verilen bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız

1 ( )Muumlzikal anlatımın en kuumlccediluumlk birimine ldquomotifrdquo denir

2 ( )Esas ezgiye eşlik eden ve devamlı tekrarlanan hareket zincirineldquotemardquodenir

3 ( )Peşrev Tuumlrk muumlziği formlarından soumlzluuml ve guumlfteli formlara verilebilecek en iyi

oumlrnektir

4 ( )Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır

5 ( )Doğadaki herhangi bir olayı veya duyguyu muumlzik diliyle anlatan eserlereldquotasvirrdquo

denir

6 ( )Rondo sonat ve suumlit Batı muumlziğinin senfonik formlarındandır

7 ( )Operanın kuumlccediluumlğuumlne operet denir

8 ( )Vals doumlnerek yapılan Alman dans muumlziğidir

9 ( )Bir bestecinin kullandığı ritim sanatccedilının ayırt edici oumlzelliklerindendir

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

30

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

Bu faliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak

muumlzikte notaları okuyup yazabileceksiniz

Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır

Muumlzik ses genişliklerini araştırınız

Solfej iccedilin gerekli temel kavramları araştırınız

Araştırma işlemleri iccedilin Internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve

yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek solfej ile ilgili oumln bilgi

edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaş veya kurslardan da bilgi edininiz

UYGULAMA FAALİYETİ

2 SES GENİŞLİKLERİ VE SOLFEJ

Muumlzikte kullanılan iki tuumlr ses vardır

İnsan sesi

Enstruumlman sesi(Bu konu ses oluşum uygulamaları moduumlluumlnde işlendi)

İnsan sesi ikiye ayrılır Erkek sesi ve kadın sesi

21 Erkek Sesi

Bas En kalın erkek sesi

Bariton Orta kalınlıkta erkek sesi

Tenor En ince erkek sesi

22 Kadın Sesi

Alto En kalın kadın sesi

Mezzosoprano Orta kalınlıkta kadın sesi

Soprano En ince kadın sesi

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

AMACcedil

ARAŞTIRMA

31

23 Solfeje Giriş

Solfej eğitimimizin şimdiye kadar ki boumlluumlmlerinde temel muumlzik kavramları ve bunlara

oumlrnekleri goumlrduumlk Moduumlluumlmuumlzuumln bu boumlluumlmuumlnde ise ağırlıklı olarak okuma parccedilalarına bol-

bol oumlrnekler vereceğiz

Solfej kısaca lsquookumarsquo demektir Notaları adlarıyla sesleriyle ve suumlreleriyle

okumaya solfej denir

231 Uumlccedil Ses Oumlğretimi

Doumlrtluumlk nota

Yuvarlak kuyruklu ve iccedili doludur Bir vuruşta okunur

İkilik nota

Yuvarlak kuyruklu ve iccedili boştur İki vuruşta okunur

32

232 Doumlrt Ses Oumlğretimi ve Buumlyuumlk İkili Aralığı Kuumlccediluumlk İkili Aralığı

İki ses arasındaki incelik kalınlık ayırımına aralık denir

Aralıkları oumllccedilmek iccedilin kullanılan oumllccedilme birimine perde denir

Batı muumlziğinde kullanılan en kuumlccediluumlk ses aralığına yarım perde denir

İki tane yarım perdeden oluşan ses aralığına tam perde denir

Moderato lsquoOrta hızdarsquo demektir Bir hız terimidir Parccedilanın orta hızda

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Monderato parccedilalarda el orta hızda (

dakikada 108-120) vurulur

Doumlneccedil iki kez okunması istenen notaların başlama yerine ileri doumlneccedil bitme

yerine geri doumlneccedil konulur Doumlneccedillerin arasında kalan notalar iki kere okunur

Parccedila yeni başlamış ise yalnız geri doumlneccedilte kullanılabilir Geri doumlneccedilten başa

doumlnuumlluumlr o boumlluumlm yine iki kere okunur

33

Allegro İtalyanca neşeli anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilabuk

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Allegro parccedilalarda el hızlıca ( dakikada

120-168) vurulur

233 Doumlrt Ses İccedilinde Son Durak Perdesi

Bir notanın altına ya da uumlstuumlne nokta konulursa o nota kısa okunur Bu noktaya da

kısaltma noktası denir

Bir notanın altına ya da uumlstuumlne ccedilizgi konulursa o nota kendi suumlresi iccedilinde uzun ve

yayık okunur Bu ccedilizgiye yayık ccedilizgisi denir

34

234 Beş Ses Oumlğretimi

Andante İtalyanca ağırca anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ağır

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Andante parccedilalarda el ağır hızda (

dakikada 76ndash108) vurulur

235 Altı Ses Oumlğretimi

Uzaktı Notaların uumlstuumlne ya da altına konulan uzatma belirtecine uzaktı denir

35

36

Largo İtalyanca geniş anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilok ağır

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Largo parccedilalarda el ccedilok ağır hızda (

dakikada 40-60) vurulur

236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi

37

Do-Mi-Sol-Do sesleri ile alıştırma

Okuma parccedilası

38

237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması

(Fa-Si Si-Fa)

Okuma parccedilası

238 Dokuz Ses Oumlğretimi

Ccedilizek Dizeğin altına ve uumlstuumlne konulan kuumlccediluumlk ccedilizgilere ccedilizek denir Kalın do

sesi ccedilizeğin uumlzerine kalın si sesi ccedilizeğin altına konulur

39

239 On Ses Oumlğretimi

2310 On Bir Ses Oumlğretimi

40

2311 On İki Ses Oumlğretimi

CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR

41

42

43

UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ

Notaları okuyup yazınız

İşlem Basamakları Oumlneriler

Notaların solfejini yapınız

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını

yapınız

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz

Parccedilaları orta hızda okuyunuz

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma

yapınız

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız

İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz

Perdelere dikkat ediniz

Bunun iccedilin monderato tekniğini

kullanınız

Bunu yaparken notanın perdelerini ve

noktalarını uygun aralıklarla

yerleştiriniz

UYGULAMA FAALİYETİ

44

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir

Notaların solfejini yaptınız mı

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml

Parccedilaları orta hızda okudunuz mu

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

45

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen

bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız

1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur

2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir

3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir

4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır

5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır

6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

46

MODUumlL DEĞERLENDİRME

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı

2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı

3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız

4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne

goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı

notaların tartımını yaptınız mı

9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle

oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı

12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz

MODUumlL DEĞERLENDİRME

47

CEVAP ANAHTARLARI

OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Yanlış

4- Doğru

5- Doğru

6- Yanlış

7- Doğru

8- Doğru

9- Doğru

OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Doğru

4- Yanlış

5- Doğru

6- Yanlış

CEVAP ANAHTARLARI

48

KAYNAKCcedilA

FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı

İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004

YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995

Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları

İstanbul 2004

Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991

SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004

KAYNAKCcedilA

Bu moduumll mesleki ve teknik eğitim okulkurumlarında uygulanan Ccedilerccedileve

Oumlğretim Programlarında yer alan yeterlikleri kazandırmaya youmlnelik olarak

oumlğrencilere rehberlik etmek amacıyla hazırlanmış bireysel oumlğrenme

materyalidir

Millicirc Eğitim Bakanlığınca uumlcretsiz olarak verilmiştir

PARA İLE SATILMAZ

i

İCcedilİNDEKİLER ACcedilIKLAMALAR iii GİRİŞ 1 OumlĞRENME FAALİYETİndash1 3 1 MUumlZİK FORMLARI (BİCcedilİM) VE RİTMİK OKUMA (TARTIM) 3

11 Muumlzik Formlarının Oumlğeleri 3 111 Motif 3 112 Figuumlr ve Koşu 4 113 Cuumlmle 4 114 Period(Doumlnem) 4 115 Tema 4

12 Tuumlrk Muumlzik Formları (Biccedilimleri) 4 121 Peşrev 5 122 Saz Semaisi 6 123 Tavsir 7 124 Medhal 7 125 Taksim 7 126 Aranağme 8 127 Oyun Havaları 8 128 Kacircr 8 129 Beste 9 1210 Semacirci 11 1211 Şarkı 11 1212 Gazel 13 1213 Koumlccedilekccedileler 13 1214 Tuumlrkuuml 13

13 Batı Muumlziği Formları 13 131 Buumlyuumlk Formlar 14 132 Senfonik Formlar 14 133 Vokal Formlar 15 134 Polifonik (Ccedilok Sesli) Formlar 15 135 Oumlzguumln Formlar 16

14 Ritmik Okuma (Tartım) 17 UYGULAMA FAALİYETİ 19 OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME 29

OumlĞRENME FAALİYETİndash2 30 2 SES GENİŞLİKLERİ VE SOLFEJ 30

21 Erkek Sesi 30 22 Kadın Sesi 30 23 Solfeje Giriş 31

231 Uumlccedil Ses Oumlğretimi 31 232 Doumlrt Ses Oumlğretimi ve Buumlyuumlk İkili Aralığı Kuumlccediluumlk İkili Aralığı 32 233 Doumlrt Ses İccedilinde Son Durak Perdesi 33 234 Beş Ses Oumlğretimi 34 235 Altı Ses Oumlğretimi 34 236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi 36

İCcedilİNDEKİLER

ii

237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması 38 238 Dokuz Ses Oumlğretimi 38 239 On Ses Oumlğretimi 39 2310 On Bir Ses Oumlğretimi 39 2311 On İki Ses Oumlğretimi 40

UYGULAMA FAALİYETİ 43 OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME 45

CEVAP ANAHTARLARI 47 KAYNAKCcedilA 48

iii

ACcedilIKLAMALAR

ALAN Muumlzik Aletleri Yapımı

DALMESLEK Alan Ortak

MODUumlLUumlN ADI Muumlzikte Solfej ve Tartım

MODUumlLUumlN TANIMI

Temel muumlzik bilgisini formları ritmik okumayı ses

genişliklerini nota okumayı (solfej) tanıma ile ilgili bilgi ve

becerilerin kazandırıldığı bir oumlğrenme materyalidir

SUumlRE 4024

OumlN KOŞUL Muumlzikte Sistem ve Makamlar moduumlluumlnuuml başarmış olmak

YETERLİK Solfej ve tartım yapmak

MODUumlLUumlN AMACI

Genel Amaccedil

Gerekli akustik oumlzellikli sınıf ortamı ve donanımları

sağlandığında tekniğine uygun olarak muumlzikte solfej ve

tartım kavramlarını uygulayabileceksiniz

Amaccedillar 1 Tekniğine uygun olarak muumlzikte formlar ritmik

okuma ve tartımları okuyup yazabileceksiniz

2 Muumlzikte notaları tekniğine uygun olarak okuyup

yazabileceksiniz

EĞİTİM OumlĞRETİM

ORTAMLARI VE

DONANIMLARI

Ortam Muumlzik odası derslik

DonanımDinleme ccedilihazları sanat ve muumlzik ccedileşitlerine

ilişkin oumlrnek materyaller CD VCD nota kitap ders

notları ve diğer muumlzik kaynakları

OumlLCcedilME VE

DEĞERLENDİRME

Moduumll iccedilinde yer alan her oumlğrenme faaliyetinden sonra

verilen oumllccedilme araccedilları ile kendinizi değerlendireceksiniz

Oumlğretmen moduumll sonunda oumllccedilme aracı (ccediloktan seccedilmeli

test doğru-yanlış testi boşluk doldurma eşleştirme vb)

kullanarak moduumll uygulamaları ile kazandığınız bilgi ve

becerileri oumllccedilerek sizi değerlendirecektir

ACcedilIKLAMALAR

iv

1

GİRİŞ

Sevgili Oumlğrenci

Uumllkemizde muumlzik aleti yapımcıları guumlnuumlmuumlze kadar ccediloğunlukla usta ccedilırak ilişkisi

iccedilerisinde yetişmişlerdir Guumlnuumlmuumlzde ise bir meslek olarak tanımının konulması ve

satandartlarının belirlenmesi ccedilabaları sonucu bu meslek tanımlanmış iyi ve zevkli bir

meslek olma yolunda ccedilok hızlı ilerlemektedir

Bu moduumll muumlzik aletleri yapımı alanında yapma becerisi kadar temel muumlzik

kavramlarını da bilmeniz gereği uumlzerine hazırlanmıştır Muumlzik aletleri yapımcısı olarak solfej

ve tartımı tanıma kullanıldığı yerleri bilmek ve uygulamak sizler iccedilin ccedilok yararlı olacaktır

Muumlzik alanı sanatın vazgeccedililmez bir parccedilası olması ve insanların estetik duygularına

hitap etmesi dolayısıyla her insanın az ya da ccedilok ilişkili olduğu bir uğraştır Bu nedenledir ki

bu meslek elemanlarının işi hem ccedilok zevkli hem de zaman ve sabır gerektirdiği iccedilin zordur

Ccedilevrenizde bu mesleğin iyi ustalarının iyi bir muumlzik aleti yapma bilgi ve becerisi

yanında iyi bir solfej ve muumlzik bilgisine sahip olduklarını goumlzlemlemişsinizdir

Bu moduumlluuml hazırlarken konularımızı oumlnceki moduumlllerimizde işlediğimiz konulara bağlı

olarak toparlama ve tamamlama uumlzerine kurduk İşlenen konuları kolaylıkla anlayıp

uygulayabileceğinizi duumlşuumlnerek hazırladık

Elinizdeki bu moduumll solfej ve muumlzik bilgisinin son ve toparlayıcı parccedilasıdır

GİRİŞ

2

3

OumlĞRENME FAALİYETİndash1

OumlĞRENME FAALİYETİndash1

Bu faaliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak

muumlzikte formlar ritmik okuma ve tartımları okuyup yazabileceksiniz

Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır

Muumlzik formları nedir Oluşum evrelerini araştırınız

Tuumlrk ve batı muumlziği formlarını araştırınız

Ritmik okuma ve tartım ile ilgili temel kavramları araştırınız

Araştırma işlemleri iccedilin internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve

yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek muumlzikte formlar ve tartım

hakkında oumln bilgi edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaşlarınızdan veya kurslardan bilgi

edininiz

UYGULAMA FAALİYETİ

1 MUumlZİK FORMLARI (BİCcedilİM) VE RİTMİK

OKUMA (TARTIM)

Muumlzikal anlamda konuşma ve yazı diline benzer cuumlmlecik ve cuumlmleler vardır

Bunların birleşmesiyle form meydana gelir Her sanat dalında form vardır ve sanat yapıtları

bu form iccedilinde yerini bularak bir değer kazanır Muumlzikte formu anlamak iccedilin yapıtı sonuna

kadar dinlemek gerekir Her formun kendine oumlzguuml bir kuruluş duumlzeni vardır ve bunlar

boumlluumlmlere ayrılmıştır Bu boumlluumlmler kendi iccedillerinde boumlluumlmcuumlklerden oluşur Boumlluumlmcuumlkler

cuumlmlelerden cuumlmleler cuumlmle parccedilaları ve soumlzcuumlklerden soumlzcuumlkler de tek tek harflerden

meydana gelmiştir Bu yapı muumlzikte bir sonat boumlluumlmlerden boumlluumlmler temalar periyotlar

cuumlmleler ve motifler gibi boumlluumlmcuumlklerden en kuumlccediluumlk bir muumlzik fikri olan motif ise seslerden

oluşur

11 Muumlzik Formlarının Oumlğeleri

111 Motif

Muumlzikal anlatımın genellikle iki (bazen uumlccedil veya doumlrt) oumllccediluumlden oluşan en kuumlccediluumlk

birimine denir Bazen iki nota da bir motif oluşturur

OumlĞRENME FAALİYETİndash1

AMACcedil

ARAŞTIRMA

4

112 Figuumlr ve Koşu

Akorların eşit suumlrelerle arpejlenmesinden oluşan figuumlr esas ezgiye eşlik eden ve

devamlı tekrarlanan bir hareket zinciridir

113 Cuumlmle

Birbirini tamamlayan iki motiften oluşan ve aralarında ccediloğunlukla bir kuumlccediluumlk durak

bulunan boumlluumlmlerdir Cuumlmlenin sona ermesi ya tam karar ya da yarım karar ile yapılır Bu

tonlar esas tonda olduğu gibi dominant ya da paralel tonda da olabilir

114 Period(Doumlnem)

Muumlzik eserinin parccedilalarına lsquoperiodrsquo adı verilir Period motiflerin ritmik melodik ve

armonik olmak uumlzere sıralanışından doğar Aralarında bağlılık bulunan iki cuumlmle periodu

oluşturur Birinci cuumlmle lsquooumlncuumllrsquo ikinci cuumlmle ise lsquoardcılrsquo adını alır

115 Tema

Muumlzik eserinin ccediloğu zaman başında duyulan ilk fikir bestecinin onu işleyeceği

geliştireceği ve onun etrafında yapıtını oluşturacağı lsquoTemarsquo dır Bir muumlzik yapıtının teması

en kuumlccediluumlk bir motif ya da bir cuumlmle olabileceği gibi genişletilmiş bir cuumlmle ya da doumlnemde

olabilir

12 Tuumlrk Muumlzik Formları (Biccedilimleri)

Edebiyatta gazel destan şiir gibi birccedilok formlar (biccedilimler) olduğu gibi muumlzikte de

pek ccedilok form (biccedilimler) vardır Makam sistemine dayalı Tuumlrk muumlziğinde aynı makamdan

bestelenmiş pek ccedilok eser bulunur Ne var ki bu eserler ccedilok az benzerlik goumlsterseler de her

biri ayrı ifade tarzına sahiptirler

Makamların yapılarını oumlğrenirken bir dizileri olduğunu ve bu dizide dolaşılarak (seyir)

seslendirildiğini biliyoruz Seyir yoluyla canlandırılan makam dizileri melodik yapıya

geccediltiğinde ayrıca bazı kurallar ccedilerccedilevesinde başka makamlara geccedilki yoluyla soumlzluuml veya

soumlzsuumlz bestelenmeleri itibariyle yeni kimlikler kazanırlar

Aynı makamdan değişik bestelenmiş eserler dinleriz Ancak her eserin kendine oumlzguuml

bir uslucircbu vardır Bazıları uzun bazıları kısa bazıları ise usul-ritm youmlnuumlnden farklılıklar

goumlsterirler Farklara ait oumlrnekleri ccediloğaltabiliriz Dikkat edilmesi gereken noktalardan biri

eserlerin yalnız saz veya insan sesine goumlre (soumlzluuml) yazılıp yazılmadığıdır

Dinlediğimiz birbirinden farklı eserleri İki ana grupta toplayabiliriz

Yalnız sazlar iccedilin yazılmış eserler

Guumlftesi olan insan seslerinin okuyabileceği eserler

5

Yalnız sazların icra etmesi iccedilin yazılmış olan saz eserleri Tuumlrk muumlziği iccedilerisinde

oumlnemli bir yere sahiptir Saz eserlerini yedi ayrı boumlluumlmde inceleyeceğiz

Peşrev

Saz Semacircicircsi

Tasvir

Medhal

Taksim

Aranağme

Oyun Havası

Soumlzluuml ya da guumlfteli eserler dinicirc ve dindışı olmak uumlzere iki ana grupta toplanırlar

Genel olarak bu soumlzluuml eserler doumlrt grupta toplanırlar

Kacircr

Beste

Semacircicirc

Şarkı

Gazel

Koumlccedilekccedileler

Tuumlrkuuml

121 Peşrev

Saz eserlerinde en buumlyuumlk form peşrevdir Tuumlrk muumlziğinde fasil adı verilen takım da ilk

olarak daima peşrev icra edilir Klacircsik fasil peşrev beste ağir semai şarki yuumlruumlk semai ve

saz semaisi olarak sıralanır

Peşrevler hane adı verilen boumlluumlmlerden oluşurlar Ccediloğu zaman doumlrt hane olur Her

hanenin sonunda teslim adı verilen bir boumlluumlm bulunur Peşrevler buumlyuumlk usullerle

yapılmışlardır

Eski bazı peşrevlerin uumlccedil haneli olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Ancak bu tuumlr peşrevler

tutulmamış ve terk edilmiştir

Ayrıca teslimi olmayan peşrevlere de rastlanılmıştır Teslimi bulunmayan peşrevlerin

ilk haneleri teslim yerine ccedilalınmış olup bu tuumlr de uumlccedil haneli peşrevler gibi ilgi toplamamıştır

Oumlzellikle guumlnuumlmuumlzde rastlanılan bir icra tarzı vardır Peşrevler doumlrt haneli ve

usullerinin buumlyuumlk olmaları nedeniyle oldukccedila uzundurlar Bu nedenle birinci hane ccedilalınır

buna teslim eklenerek giriş tamamlanır Sonra programa geccedililir

Doumlrt hane ve teslimleri tamam olarak ccedilalınan peşrevler genellikle tek olarak ccedilalınan

saz eserlerinde konserlerde olur Belirli suumlresi olan bir fasıl bir koro veya bir solistin

programından oumlnce doumlrt haneli peşrevler ccedilalınmaz Bir hane bir teslimden sonra ikinci esere

geccedililir

6

Bir hanenin sonunda teslime geccedililecek yerde guumlccedilluuml bulunur Teslim ise makamın

bitişi olduğundan durak perdesi ile son bulur

O halde peşrevlerde dikkat edilmesi gereken kısımları uumlccedil boumlluumlmde inceleyebiliriz

1211Peşrevlerde Hane

Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır

Birinci hane makama giriştir Makam dizisinin seslerinde dolaşıldıktan sonra

teslim hanesine geccedililir Teslim hanesinde makam dizisinin sesleri kullanılarak

durak-karar yapılır

İkinci hanede ise yakın makam dizilerine geccedilkiler yapılır Tekrar teslim

ccedilalınarak uumlccediluumlncuuml haneye geccedililir

Uumlccediluumlncuuml hanede asıl makam dizisinin dışına ccedilıkılarak değişik ses ve diziler

kullanılır Bu kısma meyan adı verilir Meyanda genellikle tiz seslerde

dolaşılır Tekrar teslim hanesi ccedilalınarak doumlrduumlncuuml haneye geccedililir

Doumlrduumlncuuml hane asıl makam seslerine doumlnuumlşuuml sağladığı gibi değişik geccedilkiler de

yapılabilir Bu boumlluumlmden sonra teslim hanesi ccedilalınır Boumlylece peşrev

tamamlanmış olur

Yukarıda her hanenin sonunun sesleri teslim hanesine bağlayan nitelikteki seslerden

oluştuğunu ve teslime geccedilişi sağlayan sesin guumlccedilluuml perdesi olduğunu belirtmiştik Bazen bu

sesin guumlccedilluuml perdesi olmaz Durak sesi veya bir başka perde de olabilir Eserin bitimi teslim

hanesinin sonunda olduğuna goumlre hanelerin sonuna gelen durak sesleri asma karar

muvakkat durak tan başka bir ses değildir

1212 Teslim

Peşrevlerde teslim haneleri genellikle serbest yapılır Hemen hemen peşrevlerin en

guumlzel boumlluumlmuumlnuuml oluşturur Teslim haneleri besteci tarafından oumlzenle yapılmış nağmelerden

oluşur Parlak ve canlı boumlluumlmlerdir

1213 Usul

Peşrevler ccediloğunlukla buumlyuumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Devr-i kebir en fazla kullanılan

usulduumlr 28 zamanlı devr-i kebir usuluuml yazılırken 44 luumlk olarak boumlluumlmlere ayrılır Usul

tamamlanınca iki ccedilizgiyle usuluumln bittiği belirtilir Ccedilok az sayıda sofyan usuluuml ile de

bestelenmiş peşrevler vardır

122 Saz Semaisi

Fasılların en sonunda ccedilalınan saz eserine verilen addır Peşrev gibi saz semaileri de

doumlrt haneli olarak boumlluumlmlere ayrılır Her hanenin sonunda teslim bulunur

Saz semaileri peşrevlerin tersine kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Saz semailerinin ilk

uumlccedil hanesi (10 8) lik aksak semai usuluuml ile oumllccediluumllmuumlştuumlr Doumlrduumlncuuml hane ise ccedileşitli usullerden

yapılabilir Semai yuumlruumlk semai devr-i hindi aksak curcuna gibi

7

Teslim boumlluumlmuuml (10 8) lik aksak semai usuluuml ile oumllccediluumllmuumlştuumlr

İlk uumlccedil hane peşrevler gibi giriş geccedilki gibi oumlzellikleri yansıtır Doumlrduumlncuuml hane ise

serbest olup melodi ve usul youmlnuumlnden bestecinin isteğine kalmıştır

Peşrev ve saz semailerinin teslim boumlluumlmlerine girilecek yerde bağlantı bazen

makamın guumlccedilluumlsuumlnde bazen de durakta asma kalış olarak yapılır

Saz semaileri fasıl sonlarında ccedilalınabildiği gibi tek saz icralarında da yer alabilir Saz

semaileri ritmik ve serbest bir yapıya sahip olduklarından bestekacircrların daha ccedilok uumlstuumlnde

durdukları bir form olmuştur

123 Tavsir

Bir olayı doğadaki herhangi bir olayı veya bir duyguyu muumlzik diliyle anlatan saz

eserlerine tasvir adı verilir

Ccedilok geniş kapsamlı olmasına rağmen ccedilok az yazılan tasvir tuumlruuml eserlerin usuluuml ritmi

bestekacircrın arzusuna kalmıştır Peşrev ve saz semaileri gibi belirli haneleri yoktur Konunun

durumuna goumlre birden fazla haneleri bulunabilir

124 Medhal

Genellikle bir topluluğun programı başlamadan toplu halde sazların ccedilaldığı kuumlccediluumlk saz

eserlerine medhal adı verilir

Medhallerin hane ve teslim gibi boumlluumlmleri kaideleri yoktur Ccedilalınacak makama

girinceye kadar serbest olarak bestekacircrın duyuşuna goumlre 16 ile 32 oumllccediluumlluumlk boumlluumlmlerde

olabilir

Medhallerin en buumlyuumlk oumlzelliği peşrev ve saz semailerinde bulunan hane ve teslim

kaidelerinin olmaması serbest icra edilmesidir Yine bu iki formdan farkı fasıllardan oumlnce

ccedilalınmamasıdır

Medhal tek bir sazla yapılan taksim formunun derli toplu bir usule uydurulmuş nota

ile ccedilalınan değişik bir şeklinden ibarettirMedhalin tarihccedilesi pek eski değildir Son devir

bestelkacircrları tarafından yazılmış ve benimsenmiştir Guumlnuumlmuumlzde bu form uumlzerinde uğraşan

bestekacircrların başında Prof Dr Sayın Alacirceddin YAVAŞCcedilA gelir

125 Taksim

Tek bir sazla makamların ses dizilerinde dolaşmaya Taksim adı verilir Bu formun

Batı muumlziğinde karşılığı impruvizedir

8

Taksim bir saz eserine veya bir şarkıya başlanılmadan oumlnce icra edilecek makamın

seslerinde guumlzel nağmelerle dolaşmaktır

Taksim yapılırken girilecek makamın guumlccedilluumlsuuml asma kalışı ve durağı oumlzellikle

belirtilir O halde taksim usule uyulmadan icra edilecek eserin makamına usuluumlne uslucircbuna

uygun bir şekilde bir seyir ile durak sesinin bağlantısından oluşur denebilir

Tuumlrk Muumlziğinde bir eserin icrasına geccedilmeden oumlnce taksim yapmak adet olmuştur

Taksim yapmakla meşhur olmuş pek ccedilok saz sanatccedilılarımız vardır Tanburicirc Cemil Bey bu

konuda virtuumloumlz seviyesine ulaşmış bir sanatkacircrdır Guumlnuumlmuumlzde ise tanbucircricirc Necdet YAŞAR

ucircdicirc Cinuccedilen TANRIKORUR ucircdicirc Necati CcedilELİK Neyzen Niyazi SAYIN ve kemenccedilede

İhsan OumlZGEN oumlnde gelen isimlerdir

126 Aranağme

Bazı eserlere başlanırken hemen girişte yalnız sazların ccedilaldığı kuumlccediluumlk bir boumlluumlm

bulunur Buna giriş muumlziği yaygın bir deyimle de aranağme adı verilir

Bir eserin başında olduğu kadar ortasında ve sonunda bulunan aranağmelere de

rastlanır İki kıtalı bir şarkıda eserin ortasında kıtaları arasında bir aranağme bulunabilir

veya hiccedil olmayabilir

Aranağmelerin oumlzelliği eserin ruhuna uygun aynı ritm ve karakterde eseri

tamamlayıcı nitelikte olmasıdır

Eski eserlerin birccediloğunda aranağme bulunmazdı Guumlnuumlmuumlzde ise aranağmesiz pek az

eser şarkı yapılmaktadır

Oumlzellikle son devirlerde yapılan şarkıların her satırında iki guumlfteyi birbirine bağlayan

bir veya birkaccedil oumllccediluumlluumlk muumlzik nağmeleri bulunur Bu tuumlr muumlzik parccedilaları sadece iki cuumlmleyi

birbirine bağlayan nağmelerdir Aranağme değildirler

127 Oyun Havaları

İnsanlarda coşku uyandıran yalnızca sazların ccedilaldığı saz eserlerine oyun havası adı

verilir Tuumlrk Muumlziğinde ritim unsuru oumlnemli olan bir ccedileşittir Kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlş olan

oyun havaları mahalli dans ve oyunlar iccedilin de yazılmıştır

Ccediliftetelli zeybek longa sirto horon hora bar halay koumlccedilekccedile gibi pek ccedilok şekilleri

vardır

128 Kacircr

Eski bestecilerin uumlzerinde oumlnemle durdukları ustalıklarını goumlsterdikleri bir beste

formudur Genellikle peşrevden hemen sonra icra edilir Geniş kapsamlı bir beste tarzı

9

olduğundan buumlnyesinde değişik usuller ccedilokccedila kullanılır Bu usul değişiklikleri esere farklı bir

canlılık kazandırır

Kacircr icrasından sonra beste formu icra edilir Kacircrlar buumlyuumlk usullerle olduğu gibi kuumlccediluumlk

usullerle de oumllccediluumllmuumlş ve bestelenmişlerdir

Beste formundan bir diğer farkı da terennuumlmlerinin serbest oluşlarıdır Eserin baş

kısmında ccediloğunlukla terennuumlm bulunabilir

Kacircr tarzında bestelenmiş eserler bazen uzunluk ve kısalıklarına goumlre değişik isimlerle

anılırlar kacircr kacircrccedile kacircr-i nev kacircr-i natik gibi isimler eserlerin yapısını anlatır

Kacircr genellikle terennuumlmle başlayan geniş kapsamlı bazı usullerin kullanıldığı uzun

eserlere verilen isimdir

Kacircrccedile kacircrdan daha kısa ve oumlzelliklerini daha oumlz anlatım belirten eserlere verilen

isimdir

Kacircr-ı nev değişik usullerin kullanıldığı bir formdur Kacircrdan ccedilok farkı yoktur

Kacircr-ı natık kacircr ve kacircrccedileden usul ve guumlfte youmlnuumlnden hemen ayrıcalik goumlsterir Kacircr-ı

natıkların guumlftelerinin hemen her satırında değişik usullere rastlanılabilir Kacircr-ı natıklar

başladıkları makamın ismi ile anılırlar Rast kacircr-i natik neva kacircr-i natik gibi Kacircr-ı natık

bitişte başladığı makam seslerine doumlnerek karar verir

Her satırda değişik usullere rastlanıldığı gibi her satırda değişik makamlara geccedililmesi

kacircr-ı natıkların oumlzelliğidir Her satır icra edilirken geccedililen makamın ismi belirtilir

Kacircr tuumlruuml eserler guumlnuumlmuumlzde hemen hemen hiccedil yapılmamaktadır Eski bestekacircrlarımız

bu form uumlzerinde titizlikle durmuşlar ve ccedilok guumlzel eserler yapmışlardır

129 Beste

Genellikle beste denilince herhangi bir muumlzik eserini duumlşuumlnuumlruumlz Beste bestelemek

bestekacircr birbirine yakın kelimelerdir

Beste Bir muumlzik eseri

Bestekacircr Bir muumlzik eserini besteleyen muumlzisyen

Bestelemek Bir muumlzik eserini yapmak yazmak

Beste kelimesinin geniş tanımının yukarıda yazıldığı gibi olmasına karşın Tuumlrk

musikisindeki karşılığı yeri daha başkadır

Beste kacircr formundan sonra en geniş kapsamlı muumlzik eseridir

10

Beste doumlrt haneli olarak yapılır Her hane bir mısra demektir Şu halde bestelerin

guumlfteleri doumlrt mısralıdır Her mısranın sonunda terennuumlm adı verilen kelime olarak pek

anlamı olmayan ancak melodi youmlnuumlnden ccedilok guumlzel olan nağmeler bulunur

Peşrevlerde de her hanenin sonunda teslim kısmının bulunduğunu hatırlayalım

Peşrevlerdeki teslim kısmının yerini bestelerde terennuumlmler almıştır diyebiliriz

Terennuumlm Beste formundaki eserlerde mısra sonlarına eklenen anlamlı

anlamsız ancak melodik yapısı olan boumlluumlmlere verilen addır Terennuumlmler hece

kelime veya birkaccedil kelimeden meydana gelebilir

Ye-le-li-la-ta-ne-dil-dir-ten-ni-canım-ruhum-gel serv-i revanım- ruh-i revanım-canım

efendim vs gibi soumlzcuumlkler sıkccedila kullanılır

İkaacirc Bestelerin terennuumlmlerinin ritmik melodilerle yapılarına veya başka bir

ifadeyle bestelerdeki terennuumlmlerin muntazam bir tempo ile yapılmasına ikaacirc

adı verilir Terennuumlmlerde kullanılan hecelerin anlamı pek yoktur

Her hanenin mısranın sonunda ccedilalınan terennuumlm aynıdır Bu nedenle terennuumlmlerin

melodilerinin ccedilok guumlzel olmasına bestekacircrlar oumlzellikle oumlzen goumlsterirler

Terennuumlmlerde kullanılan guumlzel soumlzlerin bazılarının anlamı da vardır Canım ruhum

gibi kelimelerin yanısıra bazı bestekacircrlar ilgi duydukları kişilerin adlarını da terennuumlmlerde

kullanmışlardır Sultanım mihribanım gibi

Doumlrt haneli olan bestelerin birinci mısrasına zeminhane adı verilir Zeminhanelere

eserin makamına ait dizi belirtilerek başlanır Makamın oumlzellikleri goumlsterilerek zemin

hanenin son kısmında terennuumlme geccedililir Terennuumlmuumln bittiği yerde birinci mısranın son

kelimeleri tekrar edilerek durak sesinde karar verilir Bu şekilde birinci mısra yani

zeminhane bitmiş olur

İkinci hane ikinci mısranın okunmasıyla goumlsterilir Ancak soumlzler ikinci mısraya ait

olmakla beraber melodi birinci mısranın tekrarıdır

Demek ki birinci mısra ve guumlfte okunacak tekrar başa doumlnuumllerek aynı melodi ile ikinci

mısra ve terennuumlm icra edilecektir

İkinci haneye nakarathane adı verilir

Uumlccediluumlncuuml mısra meyan adını alır Meyan eserin en oumlnemli boumlluumlmlerinden birini

oluşturur Bu boumlluumlmde ccedileşitli geccedilkiler genişlemeler goumlsterilir Bitiş yine terennuumlmle olur

Doumlrduumlncuuml hane ise yine başa doumlnuumllerek son mısra olarak zeminhanenin melodileri

ile okunur Ayrıca melodisi yoktur Besteler terennuumlm hanelerinin icrasıyla son bulur

11

1210 Semacirci

Tuumlrk musikisinde beste formundan sonra gelen değişik bir beste tarzıdır Semainin

tarifi bu şekilde olmasına rağmen değişik iki tuumlr semai vardır

Ağır Semai

Yuumlruumlk Semai

Ağır Semailer beste formundan hemen sonra fasıllardaki sıraya goumlre yer alırlar

Adından da anlaşıldığı gibi yapısı ağır etkili bir formdur Kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir

Ağır semailerde kullanılan usuller 10 4 luumlk ağır aksak semai 10 8rsquolik Aksak Semai

ve 6 2rsquolik ağır sengin semaidir

Ağır semailer yapı itibariyle beste formunu andırırlar Hane terennuumlm gibi boumlluumlmler

bestede olduğu gibi semailerde de bulunur Ancak kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Kuumlccediluumlk

usullerle yapılmalarından dolayı ağır semailer daima bestelerden sonra ikinci sırayı alırlar

Fasıldaki sıraya goumlre (peşrev beste) formlarından sonra sıralanan ağır semaiden sonra

şarkı formu gelir

Fasıl icrasında şarkılardan sonra tekrar semai formuna doumlnuumlluumlr Ancak bu sıradaki

Semailer ağır semai adını taşımazlar Bu tuumlr semailere yuumlruumlk semai adı verilir

Yuumlruumlk semailer yuumlruumlk semai adı verilen usulle oumllccediluumllmuumlşlerdir Genellikle 6 4rsquo luumlk

bazen de 6 8rsquolik oumllccediluuml ile belirtilir

Yuumlruumlk semailerin yapıları ağır semailere goumlre daha hareketli ve canlıdır Hane ve

terennuumlmler ağır semailerde olduğu gibidir

Yuumlruumlk semai icrasından sonra Saz Semaisi icra edilir Bu şekilde fasıl tamamlanmış

olur Tuumlrk muumlziğinde peşrev kacircr beste ağır semai şarki yuumlruumlk semai ve saz semaisinden

meydana gelen fasıllara takım adı verilir

Tuumlrk muumlziğinde bir makamın kabul edilebilmesi iccedilin bu şekilde bir takım oluşması

şarttır

1211 Şarkı

Tuumlrk muumlziğinde kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllen soumlzluuml terennuumlmsuumlz doumlrt haneli eserlere

Şarkı adı verilir Genellikle doumlrt mısralık guumlftelerden meydana gelen şarkılar doumlrt hane

olarak bestelenir Birinci hane zernin adını alır Bu hane esas makam dizisinin seslerinin

goumlsterildiği boumlluumlm olup şarkılarda giriş boumlluumlmuumlnuuml oluşturur

İkinci hane nakarat adını alır Bu kısımda genellikle yakın makam dizilerine geccedilkiler

bulunur Nakaratların bitiş kısmında adını taşıdığı makam dizisinin sesleri ile karar bulunur

12

Uumlccediluumlncuuml hane meyan adını alır Meyanda esas makam dizilerinde dolaşıldığı kadar

genellikle tiz perdelerde dolaşılır ve geccedilkiler yapılır

Doumlrduumlncuuml hane ise ikinci satır melodisi ile doumlrduumlncuuml satırın okunmasından oluşup

nakarat adını taşır

Şarkılarda Yapı

Şarkıların genellikle doumlrt haneden oluştuğunu yukarıda belirtmiştik Doumlrt mısralı

şarkıların her satırı bir haneyi oluşturur

Her satır ccediloğunlukla birer defa bestelenir İkişer defa okunur Bu satırların sonunda

dolaplar bulunur

Yukarıda da accedilıklandığı gibi ikinci ve doumlrduumlncuuml hanelerin (satırların) besteleri aynıdır

Bazen de her satır veya bazı satırlar ikişer kere bestelenirler Bu durumda ilgili satır

okunur Bitiminde aynı soumlzler yeni bir melodi ile tekrar edilir ve doğrudan bir sonraki satıra

bağlantı yapılarak geccedililir

Klacircsik Tarzda Bestelenmiş Her Satırı Bir Defa Olan Şarkı Formu

Birinci satırda esas makama giriş yapılır Zemin mısrası okunarak sonda dolap

kısmında karar sesine inilir Başa doumlnuumllerek aynı satır tekrarlanır Ancak bu defa sona

gelindiğinde birinci dolap yerine ikinci dolap okunarak ikinci mısraya (satıra) geccedililir

Nakarata geccediliş sesi genellikle guumlccedilluuml sesi ile goumlsterilir

Nakarat ilk satır gibi iki defa tekrar edilir Satır sonundaki dolap hanesinin birinci

boumlluumlmuumlnde guumlccedilluuml sesi ile satırın başına doumlnuumlleceği belirtilir Dolabın ikinci boumlluumlmuuml ise

makamın ana sesleri ile inilen karar sesinin bulunduğu boumlluumlmduumlr Karar sesinin burada

bulunmasının sebebi şarkıların nakarat sonlarında bitmesindendir

Meyan boumlluumlmuumlne geccediliş ise bu durak sesinin goumlsterilmesiyle olur Genellikle tiz

seslerle meyanı yapılan şarkılarda ikinci defa tekrar tiz durak sesinin doumlnuumlş boumlluumlmuumlnde

goumlsterilmesiyle olur İkinci defa meyanın okunmasıyla guumlccedilluuml sesi goumlsterilerek nakarata

geccedililir Doumlrduumlncuuml hane ise ikinci satır melodisinin tekrarıdır Şarkının bitişi nakaratın

sonunda bulunan bitiş sesi (durak) ile olur

Guumlnuumlmuumlzde şarkılar genellikle klasik tarzın dışında serbest bir anlayışla

bestelenmektedir Bu tarz şarkılara fantezi eserler adı verilmektedir

Zemin hanesi bir defa bestelendiği gibi iki ayrı melodi ile iki defa bestelenebilir Veya

yalnızca meyan kısmı iki defa bestelenmiş şarkılar da bulunmaktadır

Şarkı formu ccedilok işlenmiş ve en sevilen beste tarzıdır Kuumlccediluumlk usullerle yazılmış

olmalarına karşılık serbest usulsuumlz boumlluumlmleri olan şarkılar da ccediloktur

13

Şarkılarda Usul

Şarkılar daima kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Her ne kadar 15 zamanlıya kadar kuumlccediluumlk

usuller varsa da şarkılar ccediloğunlukla 10 zamanlıya kadar olan usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir

Şarkılar kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllduumlğuuml iccedilin Beste ve Semailere oranla etkileri daha

başkadır Usullerinin kuumlccediluumlk olmaları gereği daha ritmik ve hareketli bir yapıya sahip

olmalarının yanı sıra beste ve semailer kadar ağırbaşlı hatta onlardan daha ağır yapılı

şarkılara rastlanır

1212 Gazel

Saz muumlziğindeki taksimin insan sesi ve soumlzle yapılanıdır Herhangi bir usule bağlı

değildir Serbest okunur 2-4 veya daha fazla mısrayı belli bir makam anlayışı iccedilinde

melodilerle soumlyleyerek sesle taksim etmektir

Oumlnceden hazırlık yapılmadan sanatccedilının o anki ilhamına bağlıdır Buna ldquoirticalrdquo de

denir Guumlfteden ayrı olarak lsquorsquoof lsquorsquo lsquorsquoamanrsquorsquo lsquorsquomedetrsquorsquo lsquorsquoeyrsquorsquo gibi uumlnlemler de ilave edilebilir

fakat bunların fazlası hoş karşılanmaz Gazel başlı başına yapılabildiği gibi şarkının arasına

da konulabilir Soumlzler genellikle gazel tarzından seccedililebildiği gibi başka bir tarzdan da

alınabilir

1213 Koumlccedilekccedileler

Genellikle aynı makamda yuumlruumlk hareketli şarkı ve tuumlrkuumllerin uzun aranağmelerle

birbirine bağlanmasından meydana gelmiş aynı zamanda ccedilengi ve koumlccedilek takımlarının oyun

oynamaları iccedilin duumlzenlenmiş bir muumlzik tuumlruumlduumlr Koumlccedileklerde şarkılar ve tuumlrkuumller genellikle

kendi yapıları ile kullanılmıştır

1214 Tuumlrkuuml

Şehir dışındaki koumly ve kasabalarda oturan halkın bağlama cura divan sazı zurna

davul darbuka kaval kemenccedile kabak kemane vs Gibi muumlzik aletleriyle ccedilalıp soumlyledikleri

kendine has youmlresel oumlzelliklere sahip olan soumlzluuml muumlziktir Anonimdir (Bestecisi ve yazarı

belli olmayan halkın malı) Soumlzler halk edebiyatından alınmış olup edebi değer taşıyan hece

vezni ile yazılmış şiirlerdir

13 Batı Muumlziği Formları

Batı muumlziği formlarını 5 ana başlık altınca inceleyebiliriz

Buumlyuumlk formlar

Senfonik formlar

Vokal formlar

Polifonik formlar

Oumlzguumln formlar

14

131 Buumlyuumlk Formlar

1311 Sonat

İlk kez CPE BACH tarafından temelleri atılan ve en oumlnemli formdur Senfoniler

quartetler ve quintetler hep sonat formunda yazılır Sonat formu gelişimi iccedilinde farklılık

goumlstermiştir Beethoven ve Haydn doumlneminde iyice oturan sonat formu Chopin ile birlikte

değişime uğramıştır Genellikle solo sonatlar meşhurdur Oumlrneğin Beethoven yazdığı 32

piyano sonatıyla bu formun ustalarındandır Ayrıca Haydn Chopin gibi besteciler de guumlzel

sonatlar yaratmışlardır

1312 Rondo

Adından da anlaşılacağı gibi bir boumlluumlmuumln suumlrekli tekrarlanmasıyla oluşur Oumlrneğin A

B ve A boumlluumlmlerinden oluşan bir esere yeni bir C boumlluumlmuuml eklenmesi ve tekrar başa yani A B

A boumlluumlmuumlne doumlnuumllmesiyle kuumlccediluumlk rondo formu oluşur A B A C A B A D E A B A buumlyuumlk

rondo formuna oumlrnek olabilir Klasik doumlnemde sonatların son boumlluumlmlerinde kullanılmıştır

1313 Varyasyon

Tema ve ccedileşitlerinden oluşan bu form aslında ağır tempolu dans şarkıların tekrarı

sırasında yapılan kuumlccediluumlk değişikliklerden doğmuştur Varyasyon formunun temeli 4-8

oumllccediluumlden oluşur

1314 Suumlit

Saz muumlziği alanında en eski biccedilimlerden biri olan suumlit şarkı biccediliminde 4-6

boumlluumlmlerden meydana gelmiş bir sıra danstır Sonat ve senfonilerin atası sayılır

132 Senfonik Formlar

1321 Konccedilerto

Konccedilerto genellikle solo bir ccedilalgıya bir oda orkestrasının veya bir senfoni

orkestrasının eşlik etmesiyle gerccedilekleşir Solo ccedilalgı tuumlm teknik zorlukların uumlstesinden

gelebilecek bir kişi tarafından ccedilalınır Solo ccedilalgıya orkestra eşlik eder Genellikle tek bir

ccedilalgı iccedilin yazılan konccedilertolar vardır fakat birden fazla ccedilalgı iccedilin yazılmış konccedilertolar da

vardır(Vivaldi - 2 viyolonsel konccedilertosu) Konccedilertolar dinleyicinin en ccedilok tercih ettiği

muumlzik formudur

1322 Senfoni

Orkestra iccedilin sonat formunda yazılmış genellikle doumlrt boumlluumlmden oluşan yapıtlardır

Senfoni uzun bir şiir niteliğindedir4 boumlluumlmluuml olduğundan oldukccedila uzun suumlren senfoniler

vardır Oumlrneğin Beethovenın 9 senfonisi 1 saate yakın bir suumlrede tamamlanır Başta Franz

Liszt Antonin Dvorak ve Bedrich Smetana gibi besteciler senfoniyi tek boumlluumlm halinde ele

15

almışlardır Franz Lisztin ilk kez gerccedilekleştirdiği tek boumlluumlmluuml senfoni formuna senfonik şiir

adı verilir

1323 Uvertuumlr

Giriş muumlziği anlamındadır Genellikle bir suumlitin veya operanın girişinde ccedilalınır

Genellikle kısa tutulan uvertuumlrlerin yanında uzun ve tek başına eser olan uvertuumlrler de vardır

Oumlrneğin Tschaikovskynin 1812 uvertuumlruuml ve Beethovenın ldquoLeonore Uvertuumlruumlrdquo

133 Vokal Formlar

1331 Opera

Solistleri korosu orkestrası kostuumlmuuml sahnesi ışığı ve dramatik oyunu ile muumlziğe

uyarlanmış tiyatrodur Tarihte ilk opera Rinuccinin Dafne operasıdır

1332 Operet

Operanın kuumlccediluumlğuumlne denir

Oratoryo

Dinsel ve kutsal konuların koro ve solistler tarafından orkestra eşliğinde

soumlylenmesidir Dekor kostuumlm ve sahneleme yoktur

134 Polifonik (Ccedilok Sesli) Formlar

1341 Kanon

Kanon taklit temeline dayanır Aynı ezgi iki veya daha ccedilok ses partisi tarafından

birbiri ardından başlayarak tekrarlanır Ccedilember kanonda ses partileri aynı anda

duyulduklarında birbiriyle uyumludur İlk başlayan partiye oumlncuuml yanıt veren partiye artccedilı

denir

1342 Fuumlg

Fuumlg taklit etmek anlamındadır Eserin ana teması farklı tonlarda tekrarlanır Tabi bu

kontrpuan tekniğiyle yapılır Temanın tonu mutlaka ana tonun birinci doumlrduumlncuuml ve beşinci

dereceleriyle ilişkili olmalıdır aksi halde eserin taklit edilmesinde hatalar olabilir Fuumlg

tekniğini mutlaka oumlrnekleri inceleyerek oumlğrenmek gerekir Bachın fuumlgleri bu konu iccedilin

uygun seccedilenektir

16

1343 Fuumlgato

Fuumlg tarzında fakat fuumlg kurallarına uymadan gelişen temalardan oluşur Fuumlgatoda

fuumlguumln sergi boumlluumlmuumlnuumln ardından gelişme boumlluumlmuuml başlar Mozartrsquoın Jupiter Senfonisirsquonin son

boumlluumlmuuml bu tarzda yazılmıştır

1344 Fuumlgetta

Fuumlgetta tam bir fuumlg gelişmesi olmayan kısa fuumlg biccedilimidir

135 Oumlzguumln Formlar

Batı muumlziğinde bilinen 30rsquodan fazla oumlzguumln form tuumlruuml vardır Bunların bilinen belli

başlı birkaccedilı şunlardır

1351 Preluumlt

Uvertuumlr gibi bir giriş parccedilasıdır Ancak oumlzellikle Chopin ve Rachmaninoff gibi

besteciler preluumlt tek başına bir parccedila olarak duumlşuumlnmuumlşlerdir Chopinin 24 preluumlt buna

oumlrnektir

1352 Arya

Arya Latincede şarkı veya melodi kelimesinden gelir Belirli bir kalıp iccedilinde orkestra

eşliğinde soumlz ve muumlziğin birleşmesidir A-B-A formunda yazılır

1353 Bolero

Bolero İspanyol Kastilya ve Andalusiarsquonın milli dansıdır Bu dans tef kastanyet ve

bazen de gitar eşliğinde yapılır Allegretto tempoda ve frac34 luumlk oumllccediluumldedir

1354 Capricco

İtalyanca keccedili anlamına gelir Muumlzikte belli bir planı olmayan serbest doğaccedillama ya

da fantezi tarzı neşeli değişken mizaccedil sergileyen kaprisli karakterdeki bir tuumlruumln adıdır

1355 Etuumlt

Ccedilalgı muumlziğinde karşılaşılan teknik guumlccedilluumlklere hazırlanmak amacıyla bestelenen

alıştırma parccedilalarıdır Oumlğrencilerin tekniğini geliştirmeleri iccedilin bestelenmiştir

1356 Marş

Yuumlruumlmeye eşlik eden ritim oumlğesi guumlccedilluuml ccedilok eski muumlzik tuumlrlerinden biridir Ccedileşitli

amaccedillara youmlnelik yazılan marşlar genel olarak 4 gruba ayrılır Bunlar cenaze marşı ağır

marş hızlı marş ve ccedilok hızlı marştır

17

1357 Vals

Almanca doumlnmek anlamına gelir Uumlccedil zamanlı birinci vuruşu kuvvetli doumlnerek yapılan

Alman dans muumlziğidir

1357 Ballade

Genellikle acı ve huumlzuumln gibi duyguların anlatımında kullanılan ve ccedilok ezgiden oluşan

lirik parccedilalardır

1358 Nocturne

Gece muumlziği demektir Serbest formda yazılır Karakteri huumlzuumlnluuml bazen de canlıdır En

uumlnluuml noktuumlrn bestecisi Chopindir

1359 Romance

Soumlzluuml ve soumlzsuumlz yazılabilir Noktuumlrn ve balad gibi konusu huumlzuumln ve aşktır Serbest

formda yazılır

13510 Serenade

Değişik anlamlarda kullanılır En ccedilok bilinen anlamı sevgilinin penceresinin oumlnuumlnde

soumlylenen doğaccedillama aşk şarkısıdır Genellikle soumlzluuml olur fakat soumlzsuumlz yazılmış serenatlarda

vardır Serbest bir formda yazılır

13511 Rhapsody

Ezgileri ccediloğunlukla halk ezgisi olan ve birccedilok temanın birleşmesinden oluşan serbest

bir muumlzik formudur Lisztin Macar Rapsodilerinin yanında uumlnluuml İngiliz rock grubu Queenin

efsanevi solisti Freddie Mercurynin Bohemian Rhapsodysi de bu forma ccedilok guumlzel bir

oumlrnektir

13512 Fantasie

Serbest formda genellikle doğaccedillama ccedilalınan eserlerdir

14 Ritmik Okuma (Tartım)

Bir muumlzik parccedilasını ritmini uygun olarak nota değerleriyle tekduumlze okumaya ritmik

okuma denir Diğer bir anlamda bona yapma diye adlandırılır (Bona terimi tartım kitabını

yazan yazarın isminden alıntı yapılmıştır)

Notaların seslerini dikkate almadan sadece nota değerlerinin incelenmesine ritmik

portre denir Ritim belirli bir zaman suumlrecinin kullanımını hedefleyen tempo iccedilinde

kesinleşir Ritim aynı zamanda muumlziğin karakterini de belirler

18

Her bestecinin kullandığı ritim kendine oumlzguumlduumlr ve ressamların fırccedila tekniği gibi ayırt

edicidir Genel anlamda formu etkileyen ve oluşturan faktoumlruumln ritim olduğu soumlylenebilir

19

UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki muumlzik parccedilalarını ritmine ve nota değerlerine uygun olarak elle usuluumlnuuml

takip ederek tartımlarını yapınız

İşlem Basamakları Oumlneriler

Aşağıdaki birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre

isimleriyle tartımını yapınız

Elle usuumllleri doğru ve kesin hareketlerle

yapınız

Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki sekizlik ve onaltılık notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

UYGULAMA FAALİYETİ

20

Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını

yapınız

Aşağıdaki sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

21

Aşağıdaki ikilik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki sekizlik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

22

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

23

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

24

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

25

Aşağıdaki doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki notaları sekizlik es (sus)leri dikkate alarak oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını

yapınız

Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

26

Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını

yapınız

Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

27

28

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir

1 Birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

2 İkilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluuml ve isimleriyle tartımını yaptınız

3 Sekizlik ve onaltılık notaların tartımını yaptınız mı

4 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

5 İkilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

6 Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

7 İkilik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

8 Doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

9 Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

10 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaların tartımını yaptınız

11 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

12 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

13 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaların tartımını yaptınız mı

14 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

15 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

16 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

17 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

18 Doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını

yaptınız mı

19 Sekizlik esleri (susları) dikkate alarak tartımını yaptınız mı

20 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız

21 Değişik değerlerdeki sesli notaların tartımını yaptınız mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

29

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde

verilen bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız

1 ( )Muumlzikal anlatımın en kuumlccediluumlk birimine ldquomotifrdquo denir

2 ( )Esas ezgiye eşlik eden ve devamlı tekrarlanan hareket zincirineldquotemardquodenir

3 ( )Peşrev Tuumlrk muumlziği formlarından soumlzluuml ve guumlfteli formlara verilebilecek en iyi

oumlrnektir

4 ( )Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır

5 ( )Doğadaki herhangi bir olayı veya duyguyu muumlzik diliyle anlatan eserlereldquotasvirrdquo

denir

6 ( )Rondo sonat ve suumlit Batı muumlziğinin senfonik formlarındandır

7 ( )Operanın kuumlccediluumlğuumlne operet denir

8 ( )Vals doumlnerek yapılan Alman dans muumlziğidir

9 ( )Bir bestecinin kullandığı ritim sanatccedilının ayırt edici oumlzelliklerindendir

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

30

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

Bu faliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak

muumlzikte notaları okuyup yazabileceksiniz

Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır

Muumlzik ses genişliklerini araştırınız

Solfej iccedilin gerekli temel kavramları araştırınız

Araştırma işlemleri iccedilin Internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve

yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek solfej ile ilgili oumln bilgi

edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaş veya kurslardan da bilgi edininiz

UYGULAMA FAALİYETİ

2 SES GENİŞLİKLERİ VE SOLFEJ

Muumlzikte kullanılan iki tuumlr ses vardır

İnsan sesi

Enstruumlman sesi(Bu konu ses oluşum uygulamaları moduumlluumlnde işlendi)

İnsan sesi ikiye ayrılır Erkek sesi ve kadın sesi

21 Erkek Sesi

Bas En kalın erkek sesi

Bariton Orta kalınlıkta erkek sesi

Tenor En ince erkek sesi

22 Kadın Sesi

Alto En kalın kadın sesi

Mezzosoprano Orta kalınlıkta kadın sesi

Soprano En ince kadın sesi

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

AMACcedil

ARAŞTIRMA

31

23 Solfeje Giriş

Solfej eğitimimizin şimdiye kadar ki boumlluumlmlerinde temel muumlzik kavramları ve bunlara

oumlrnekleri goumlrduumlk Moduumlluumlmuumlzuumln bu boumlluumlmuumlnde ise ağırlıklı olarak okuma parccedilalarına bol-

bol oumlrnekler vereceğiz

Solfej kısaca lsquookumarsquo demektir Notaları adlarıyla sesleriyle ve suumlreleriyle

okumaya solfej denir

231 Uumlccedil Ses Oumlğretimi

Doumlrtluumlk nota

Yuvarlak kuyruklu ve iccedili doludur Bir vuruşta okunur

İkilik nota

Yuvarlak kuyruklu ve iccedili boştur İki vuruşta okunur

32

232 Doumlrt Ses Oumlğretimi ve Buumlyuumlk İkili Aralığı Kuumlccediluumlk İkili Aralığı

İki ses arasındaki incelik kalınlık ayırımına aralık denir

Aralıkları oumllccedilmek iccedilin kullanılan oumllccedilme birimine perde denir

Batı muumlziğinde kullanılan en kuumlccediluumlk ses aralığına yarım perde denir

İki tane yarım perdeden oluşan ses aralığına tam perde denir

Moderato lsquoOrta hızdarsquo demektir Bir hız terimidir Parccedilanın orta hızda

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Monderato parccedilalarda el orta hızda (

dakikada 108-120) vurulur

Doumlneccedil iki kez okunması istenen notaların başlama yerine ileri doumlneccedil bitme

yerine geri doumlneccedil konulur Doumlneccedillerin arasında kalan notalar iki kere okunur

Parccedila yeni başlamış ise yalnız geri doumlneccedilte kullanılabilir Geri doumlneccedilten başa

doumlnuumlluumlr o boumlluumlm yine iki kere okunur

33

Allegro İtalyanca neşeli anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilabuk

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Allegro parccedilalarda el hızlıca ( dakikada

120-168) vurulur

233 Doumlrt Ses İccedilinde Son Durak Perdesi

Bir notanın altına ya da uumlstuumlne nokta konulursa o nota kısa okunur Bu noktaya da

kısaltma noktası denir

Bir notanın altına ya da uumlstuumlne ccedilizgi konulursa o nota kendi suumlresi iccedilinde uzun ve

yayık okunur Bu ccedilizgiye yayık ccedilizgisi denir

34

234 Beş Ses Oumlğretimi

Andante İtalyanca ağırca anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ağır

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Andante parccedilalarda el ağır hızda (

dakikada 76ndash108) vurulur

235 Altı Ses Oumlğretimi

Uzaktı Notaların uumlstuumlne ya da altına konulan uzatma belirtecine uzaktı denir

35

36

Largo İtalyanca geniş anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilok ağır

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Largo parccedilalarda el ccedilok ağır hızda (

dakikada 40-60) vurulur

236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi

37

Do-Mi-Sol-Do sesleri ile alıştırma

Okuma parccedilası

38

237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması

(Fa-Si Si-Fa)

Okuma parccedilası

238 Dokuz Ses Oumlğretimi

Ccedilizek Dizeğin altına ve uumlstuumlne konulan kuumlccediluumlk ccedilizgilere ccedilizek denir Kalın do

sesi ccedilizeğin uumlzerine kalın si sesi ccedilizeğin altına konulur

39

239 On Ses Oumlğretimi

2310 On Bir Ses Oumlğretimi

40

2311 On İki Ses Oumlğretimi

CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR

41

42

43

UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ

Notaları okuyup yazınız

İşlem Basamakları Oumlneriler

Notaların solfejini yapınız

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını

yapınız

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz

Parccedilaları orta hızda okuyunuz

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma

yapınız

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız

İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz

Perdelere dikkat ediniz

Bunun iccedilin monderato tekniğini

kullanınız

Bunu yaparken notanın perdelerini ve

noktalarını uygun aralıklarla

yerleştiriniz

UYGULAMA FAALİYETİ

44

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir

Notaların solfejini yaptınız mı

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml

Parccedilaları orta hızda okudunuz mu

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

45

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen

bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız

1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur

2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir

3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir

4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır

5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır

6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

46

MODUumlL DEĞERLENDİRME

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı

2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı

3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız

4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne

goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı

notaların tartımını yaptınız mı

9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle

oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı

12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz

MODUumlL DEĞERLENDİRME

47

CEVAP ANAHTARLARI

OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Yanlış

4- Doğru

5- Doğru

6- Yanlış

7- Doğru

8- Doğru

9- Doğru

OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Doğru

4- Yanlış

5- Doğru

6- Yanlış

CEVAP ANAHTARLARI

48

KAYNAKCcedilA

FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı

İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004

YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995

Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları

İstanbul 2004

Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991

SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004

KAYNAKCcedilA

i

İCcedilİNDEKİLER ACcedilIKLAMALAR iii GİRİŞ 1 OumlĞRENME FAALİYETİndash1 3 1 MUumlZİK FORMLARI (BİCcedilİM) VE RİTMİK OKUMA (TARTIM) 3

11 Muumlzik Formlarının Oumlğeleri 3 111 Motif 3 112 Figuumlr ve Koşu 4 113 Cuumlmle 4 114 Period(Doumlnem) 4 115 Tema 4

12 Tuumlrk Muumlzik Formları (Biccedilimleri) 4 121 Peşrev 5 122 Saz Semaisi 6 123 Tavsir 7 124 Medhal 7 125 Taksim 7 126 Aranağme 8 127 Oyun Havaları 8 128 Kacircr 8 129 Beste 9 1210 Semacirci 11 1211 Şarkı 11 1212 Gazel 13 1213 Koumlccedilekccedileler 13 1214 Tuumlrkuuml 13

13 Batı Muumlziği Formları 13 131 Buumlyuumlk Formlar 14 132 Senfonik Formlar 14 133 Vokal Formlar 15 134 Polifonik (Ccedilok Sesli) Formlar 15 135 Oumlzguumln Formlar 16

14 Ritmik Okuma (Tartım) 17 UYGULAMA FAALİYETİ 19 OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME 29

OumlĞRENME FAALİYETİndash2 30 2 SES GENİŞLİKLERİ VE SOLFEJ 30

21 Erkek Sesi 30 22 Kadın Sesi 30 23 Solfeje Giriş 31

231 Uumlccedil Ses Oumlğretimi 31 232 Doumlrt Ses Oumlğretimi ve Buumlyuumlk İkili Aralığı Kuumlccediluumlk İkili Aralığı 32 233 Doumlrt Ses İccedilinde Son Durak Perdesi 33 234 Beş Ses Oumlğretimi 34 235 Altı Ses Oumlğretimi 34 236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi 36

İCcedilİNDEKİLER

ii

237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması 38 238 Dokuz Ses Oumlğretimi 38 239 On Ses Oumlğretimi 39 2310 On Bir Ses Oumlğretimi 39 2311 On İki Ses Oumlğretimi 40

UYGULAMA FAALİYETİ 43 OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME 45

CEVAP ANAHTARLARI 47 KAYNAKCcedilA 48

iii

ACcedilIKLAMALAR

ALAN Muumlzik Aletleri Yapımı

DALMESLEK Alan Ortak

MODUumlLUumlN ADI Muumlzikte Solfej ve Tartım

MODUumlLUumlN TANIMI

Temel muumlzik bilgisini formları ritmik okumayı ses

genişliklerini nota okumayı (solfej) tanıma ile ilgili bilgi ve

becerilerin kazandırıldığı bir oumlğrenme materyalidir

SUumlRE 4024

OumlN KOŞUL Muumlzikte Sistem ve Makamlar moduumlluumlnuuml başarmış olmak

YETERLİK Solfej ve tartım yapmak

MODUumlLUumlN AMACI

Genel Amaccedil

Gerekli akustik oumlzellikli sınıf ortamı ve donanımları

sağlandığında tekniğine uygun olarak muumlzikte solfej ve

tartım kavramlarını uygulayabileceksiniz

Amaccedillar 1 Tekniğine uygun olarak muumlzikte formlar ritmik

okuma ve tartımları okuyup yazabileceksiniz

2 Muumlzikte notaları tekniğine uygun olarak okuyup

yazabileceksiniz

EĞİTİM OumlĞRETİM

ORTAMLARI VE

DONANIMLARI

Ortam Muumlzik odası derslik

DonanımDinleme ccedilihazları sanat ve muumlzik ccedileşitlerine

ilişkin oumlrnek materyaller CD VCD nota kitap ders

notları ve diğer muumlzik kaynakları

OumlLCcedilME VE

DEĞERLENDİRME

Moduumll iccedilinde yer alan her oumlğrenme faaliyetinden sonra

verilen oumllccedilme araccedilları ile kendinizi değerlendireceksiniz

Oumlğretmen moduumll sonunda oumllccedilme aracı (ccediloktan seccedilmeli

test doğru-yanlış testi boşluk doldurma eşleştirme vb)

kullanarak moduumll uygulamaları ile kazandığınız bilgi ve

becerileri oumllccedilerek sizi değerlendirecektir

ACcedilIKLAMALAR

iv

1

GİRİŞ

Sevgili Oumlğrenci

Uumllkemizde muumlzik aleti yapımcıları guumlnuumlmuumlze kadar ccediloğunlukla usta ccedilırak ilişkisi

iccedilerisinde yetişmişlerdir Guumlnuumlmuumlzde ise bir meslek olarak tanımının konulması ve

satandartlarının belirlenmesi ccedilabaları sonucu bu meslek tanımlanmış iyi ve zevkli bir

meslek olma yolunda ccedilok hızlı ilerlemektedir

Bu moduumll muumlzik aletleri yapımı alanında yapma becerisi kadar temel muumlzik

kavramlarını da bilmeniz gereği uumlzerine hazırlanmıştır Muumlzik aletleri yapımcısı olarak solfej

ve tartımı tanıma kullanıldığı yerleri bilmek ve uygulamak sizler iccedilin ccedilok yararlı olacaktır

Muumlzik alanı sanatın vazgeccedililmez bir parccedilası olması ve insanların estetik duygularına

hitap etmesi dolayısıyla her insanın az ya da ccedilok ilişkili olduğu bir uğraştır Bu nedenledir ki

bu meslek elemanlarının işi hem ccedilok zevkli hem de zaman ve sabır gerektirdiği iccedilin zordur

Ccedilevrenizde bu mesleğin iyi ustalarının iyi bir muumlzik aleti yapma bilgi ve becerisi

yanında iyi bir solfej ve muumlzik bilgisine sahip olduklarını goumlzlemlemişsinizdir

Bu moduumlluuml hazırlarken konularımızı oumlnceki moduumlllerimizde işlediğimiz konulara bağlı

olarak toparlama ve tamamlama uumlzerine kurduk İşlenen konuları kolaylıkla anlayıp

uygulayabileceğinizi duumlşuumlnerek hazırladık

Elinizdeki bu moduumll solfej ve muumlzik bilgisinin son ve toparlayıcı parccedilasıdır

GİRİŞ

2

3

OumlĞRENME FAALİYETİndash1

OumlĞRENME FAALİYETİndash1

Bu faaliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak

muumlzikte formlar ritmik okuma ve tartımları okuyup yazabileceksiniz

Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır

Muumlzik formları nedir Oluşum evrelerini araştırınız

Tuumlrk ve batı muumlziği formlarını araştırınız

Ritmik okuma ve tartım ile ilgili temel kavramları araştırınız

Araştırma işlemleri iccedilin internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve

yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek muumlzikte formlar ve tartım

hakkında oumln bilgi edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaşlarınızdan veya kurslardan bilgi

edininiz

UYGULAMA FAALİYETİ

1 MUumlZİK FORMLARI (BİCcedilİM) VE RİTMİK

OKUMA (TARTIM)

Muumlzikal anlamda konuşma ve yazı diline benzer cuumlmlecik ve cuumlmleler vardır

Bunların birleşmesiyle form meydana gelir Her sanat dalında form vardır ve sanat yapıtları

bu form iccedilinde yerini bularak bir değer kazanır Muumlzikte formu anlamak iccedilin yapıtı sonuna

kadar dinlemek gerekir Her formun kendine oumlzguuml bir kuruluş duumlzeni vardır ve bunlar

boumlluumlmlere ayrılmıştır Bu boumlluumlmler kendi iccedillerinde boumlluumlmcuumlklerden oluşur Boumlluumlmcuumlkler

cuumlmlelerden cuumlmleler cuumlmle parccedilaları ve soumlzcuumlklerden soumlzcuumlkler de tek tek harflerden

meydana gelmiştir Bu yapı muumlzikte bir sonat boumlluumlmlerden boumlluumlmler temalar periyotlar

cuumlmleler ve motifler gibi boumlluumlmcuumlklerden en kuumlccediluumlk bir muumlzik fikri olan motif ise seslerden

oluşur

11 Muumlzik Formlarının Oumlğeleri

111 Motif

Muumlzikal anlatımın genellikle iki (bazen uumlccedil veya doumlrt) oumllccediluumlden oluşan en kuumlccediluumlk

birimine denir Bazen iki nota da bir motif oluşturur

OumlĞRENME FAALİYETİndash1

AMACcedil

ARAŞTIRMA

4

112 Figuumlr ve Koşu

Akorların eşit suumlrelerle arpejlenmesinden oluşan figuumlr esas ezgiye eşlik eden ve

devamlı tekrarlanan bir hareket zinciridir

113 Cuumlmle

Birbirini tamamlayan iki motiften oluşan ve aralarında ccediloğunlukla bir kuumlccediluumlk durak

bulunan boumlluumlmlerdir Cuumlmlenin sona ermesi ya tam karar ya da yarım karar ile yapılır Bu

tonlar esas tonda olduğu gibi dominant ya da paralel tonda da olabilir

114 Period(Doumlnem)

Muumlzik eserinin parccedilalarına lsquoperiodrsquo adı verilir Period motiflerin ritmik melodik ve

armonik olmak uumlzere sıralanışından doğar Aralarında bağlılık bulunan iki cuumlmle periodu

oluşturur Birinci cuumlmle lsquooumlncuumllrsquo ikinci cuumlmle ise lsquoardcılrsquo adını alır

115 Tema

Muumlzik eserinin ccediloğu zaman başında duyulan ilk fikir bestecinin onu işleyeceği

geliştireceği ve onun etrafında yapıtını oluşturacağı lsquoTemarsquo dır Bir muumlzik yapıtının teması

en kuumlccediluumlk bir motif ya da bir cuumlmle olabileceği gibi genişletilmiş bir cuumlmle ya da doumlnemde

olabilir

12 Tuumlrk Muumlzik Formları (Biccedilimleri)

Edebiyatta gazel destan şiir gibi birccedilok formlar (biccedilimler) olduğu gibi muumlzikte de

pek ccedilok form (biccedilimler) vardır Makam sistemine dayalı Tuumlrk muumlziğinde aynı makamdan

bestelenmiş pek ccedilok eser bulunur Ne var ki bu eserler ccedilok az benzerlik goumlsterseler de her

biri ayrı ifade tarzına sahiptirler

Makamların yapılarını oumlğrenirken bir dizileri olduğunu ve bu dizide dolaşılarak (seyir)

seslendirildiğini biliyoruz Seyir yoluyla canlandırılan makam dizileri melodik yapıya

geccediltiğinde ayrıca bazı kurallar ccedilerccedilevesinde başka makamlara geccedilki yoluyla soumlzluuml veya

soumlzsuumlz bestelenmeleri itibariyle yeni kimlikler kazanırlar

Aynı makamdan değişik bestelenmiş eserler dinleriz Ancak her eserin kendine oumlzguuml

bir uslucircbu vardır Bazıları uzun bazıları kısa bazıları ise usul-ritm youmlnuumlnden farklılıklar

goumlsterirler Farklara ait oumlrnekleri ccediloğaltabiliriz Dikkat edilmesi gereken noktalardan biri

eserlerin yalnız saz veya insan sesine goumlre (soumlzluuml) yazılıp yazılmadığıdır

Dinlediğimiz birbirinden farklı eserleri İki ana grupta toplayabiliriz

Yalnız sazlar iccedilin yazılmış eserler

Guumlftesi olan insan seslerinin okuyabileceği eserler

5

Yalnız sazların icra etmesi iccedilin yazılmış olan saz eserleri Tuumlrk muumlziği iccedilerisinde

oumlnemli bir yere sahiptir Saz eserlerini yedi ayrı boumlluumlmde inceleyeceğiz

Peşrev

Saz Semacircicircsi

Tasvir

Medhal

Taksim

Aranağme

Oyun Havası

Soumlzluuml ya da guumlfteli eserler dinicirc ve dindışı olmak uumlzere iki ana grupta toplanırlar

Genel olarak bu soumlzluuml eserler doumlrt grupta toplanırlar

Kacircr

Beste

Semacircicirc

Şarkı

Gazel

Koumlccedilekccedileler

Tuumlrkuuml

121 Peşrev

Saz eserlerinde en buumlyuumlk form peşrevdir Tuumlrk muumlziğinde fasil adı verilen takım da ilk

olarak daima peşrev icra edilir Klacircsik fasil peşrev beste ağir semai şarki yuumlruumlk semai ve

saz semaisi olarak sıralanır

Peşrevler hane adı verilen boumlluumlmlerden oluşurlar Ccediloğu zaman doumlrt hane olur Her

hanenin sonunda teslim adı verilen bir boumlluumlm bulunur Peşrevler buumlyuumlk usullerle

yapılmışlardır

Eski bazı peşrevlerin uumlccedil haneli olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Ancak bu tuumlr peşrevler

tutulmamış ve terk edilmiştir

Ayrıca teslimi olmayan peşrevlere de rastlanılmıştır Teslimi bulunmayan peşrevlerin

ilk haneleri teslim yerine ccedilalınmış olup bu tuumlr de uumlccedil haneli peşrevler gibi ilgi toplamamıştır

Oumlzellikle guumlnuumlmuumlzde rastlanılan bir icra tarzı vardır Peşrevler doumlrt haneli ve

usullerinin buumlyuumlk olmaları nedeniyle oldukccedila uzundurlar Bu nedenle birinci hane ccedilalınır

buna teslim eklenerek giriş tamamlanır Sonra programa geccedililir

Doumlrt hane ve teslimleri tamam olarak ccedilalınan peşrevler genellikle tek olarak ccedilalınan

saz eserlerinde konserlerde olur Belirli suumlresi olan bir fasıl bir koro veya bir solistin

programından oumlnce doumlrt haneli peşrevler ccedilalınmaz Bir hane bir teslimden sonra ikinci esere

geccedililir

6

Bir hanenin sonunda teslime geccedililecek yerde guumlccedilluuml bulunur Teslim ise makamın

bitişi olduğundan durak perdesi ile son bulur

O halde peşrevlerde dikkat edilmesi gereken kısımları uumlccedil boumlluumlmde inceleyebiliriz

1211Peşrevlerde Hane

Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır

Birinci hane makama giriştir Makam dizisinin seslerinde dolaşıldıktan sonra

teslim hanesine geccedililir Teslim hanesinde makam dizisinin sesleri kullanılarak

durak-karar yapılır

İkinci hanede ise yakın makam dizilerine geccedilkiler yapılır Tekrar teslim

ccedilalınarak uumlccediluumlncuuml haneye geccedililir

Uumlccediluumlncuuml hanede asıl makam dizisinin dışına ccedilıkılarak değişik ses ve diziler

kullanılır Bu kısma meyan adı verilir Meyanda genellikle tiz seslerde

dolaşılır Tekrar teslim hanesi ccedilalınarak doumlrduumlncuuml haneye geccedililir

Doumlrduumlncuuml hane asıl makam seslerine doumlnuumlşuuml sağladığı gibi değişik geccedilkiler de

yapılabilir Bu boumlluumlmden sonra teslim hanesi ccedilalınır Boumlylece peşrev

tamamlanmış olur

Yukarıda her hanenin sonunun sesleri teslim hanesine bağlayan nitelikteki seslerden

oluştuğunu ve teslime geccedilişi sağlayan sesin guumlccedilluuml perdesi olduğunu belirtmiştik Bazen bu

sesin guumlccedilluuml perdesi olmaz Durak sesi veya bir başka perde de olabilir Eserin bitimi teslim

hanesinin sonunda olduğuna goumlre hanelerin sonuna gelen durak sesleri asma karar

muvakkat durak tan başka bir ses değildir

1212 Teslim

Peşrevlerde teslim haneleri genellikle serbest yapılır Hemen hemen peşrevlerin en

guumlzel boumlluumlmuumlnuuml oluşturur Teslim haneleri besteci tarafından oumlzenle yapılmış nağmelerden

oluşur Parlak ve canlı boumlluumlmlerdir

1213 Usul

Peşrevler ccediloğunlukla buumlyuumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Devr-i kebir en fazla kullanılan

usulduumlr 28 zamanlı devr-i kebir usuluuml yazılırken 44 luumlk olarak boumlluumlmlere ayrılır Usul

tamamlanınca iki ccedilizgiyle usuluumln bittiği belirtilir Ccedilok az sayıda sofyan usuluuml ile de

bestelenmiş peşrevler vardır

122 Saz Semaisi

Fasılların en sonunda ccedilalınan saz eserine verilen addır Peşrev gibi saz semaileri de

doumlrt haneli olarak boumlluumlmlere ayrılır Her hanenin sonunda teslim bulunur

Saz semaileri peşrevlerin tersine kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Saz semailerinin ilk

uumlccedil hanesi (10 8) lik aksak semai usuluuml ile oumllccediluumllmuumlştuumlr Doumlrduumlncuuml hane ise ccedileşitli usullerden

yapılabilir Semai yuumlruumlk semai devr-i hindi aksak curcuna gibi

7

Teslim boumlluumlmuuml (10 8) lik aksak semai usuluuml ile oumllccediluumllmuumlştuumlr

İlk uumlccedil hane peşrevler gibi giriş geccedilki gibi oumlzellikleri yansıtır Doumlrduumlncuuml hane ise

serbest olup melodi ve usul youmlnuumlnden bestecinin isteğine kalmıştır

Peşrev ve saz semailerinin teslim boumlluumlmlerine girilecek yerde bağlantı bazen

makamın guumlccedilluumlsuumlnde bazen de durakta asma kalış olarak yapılır

Saz semaileri fasıl sonlarında ccedilalınabildiği gibi tek saz icralarında da yer alabilir Saz

semaileri ritmik ve serbest bir yapıya sahip olduklarından bestekacircrların daha ccedilok uumlstuumlnde

durdukları bir form olmuştur

123 Tavsir

Bir olayı doğadaki herhangi bir olayı veya bir duyguyu muumlzik diliyle anlatan saz

eserlerine tasvir adı verilir

Ccedilok geniş kapsamlı olmasına rağmen ccedilok az yazılan tasvir tuumlruuml eserlerin usuluuml ritmi

bestekacircrın arzusuna kalmıştır Peşrev ve saz semaileri gibi belirli haneleri yoktur Konunun

durumuna goumlre birden fazla haneleri bulunabilir

124 Medhal

Genellikle bir topluluğun programı başlamadan toplu halde sazların ccedilaldığı kuumlccediluumlk saz

eserlerine medhal adı verilir

Medhallerin hane ve teslim gibi boumlluumlmleri kaideleri yoktur Ccedilalınacak makama

girinceye kadar serbest olarak bestekacircrın duyuşuna goumlre 16 ile 32 oumllccediluumlluumlk boumlluumlmlerde

olabilir

Medhallerin en buumlyuumlk oumlzelliği peşrev ve saz semailerinde bulunan hane ve teslim

kaidelerinin olmaması serbest icra edilmesidir Yine bu iki formdan farkı fasıllardan oumlnce

ccedilalınmamasıdır

Medhal tek bir sazla yapılan taksim formunun derli toplu bir usule uydurulmuş nota

ile ccedilalınan değişik bir şeklinden ibarettirMedhalin tarihccedilesi pek eski değildir Son devir

bestelkacircrları tarafından yazılmış ve benimsenmiştir Guumlnuumlmuumlzde bu form uumlzerinde uğraşan

bestekacircrların başında Prof Dr Sayın Alacirceddin YAVAŞCcedilA gelir

125 Taksim

Tek bir sazla makamların ses dizilerinde dolaşmaya Taksim adı verilir Bu formun

Batı muumlziğinde karşılığı impruvizedir

8

Taksim bir saz eserine veya bir şarkıya başlanılmadan oumlnce icra edilecek makamın

seslerinde guumlzel nağmelerle dolaşmaktır

Taksim yapılırken girilecek makamın guumlccedilluumlsuuml asma kalışı ve durağı oumlzellikle

belirtilir O halde taksim usule uyulmadan icra edilecek eserin makamına usuluumlne uslucircbuna

uygun bir şekilde bir seyir ile durak sesinin bağlantısından oluşur denebilir

Tuumlrk Muumlziğinde bir eserin icrasına geccedilmeden oumlnce taksim yapmak adet olmuştur

Taksim yapmakla meşhur olmuş pek ccedilok saz sanatccedilılarımız vardır Tanburicirc Cemil Bey bu

konuda virtuumloumlz seviyesine ulaşmış bir sanatkacircrdır Guumlnuumlmuumlzde ise tanbucircricirc Necdet YAŞAR

ucircdicirc Cinuccedilen TANRIKORUR ucircdicirc Necati CcedilELİK Neyzen Niyazi SAYIN ve kemenccedilede

İhsan OumlZGEN oumlnde gelen isimlerdir

126 Aranağme

Bazı eserlere başlanırken hemen girişte yalnız sazların ccedilaldığı kuumlccediluumlk bir boumlluumlm

bulunur Buna giriş muumlziği yaygın bir deyimle de aranağme adı verilir

Bir eserin başında olduğu kadar ortasında ve sonunda bulunan aranağmelere de

rastlanır İki kıtalı bir şarkıda eserin ortasında kıtaları arasında bir aranağme bulunabilir

veya hiccedil olmayabilir

Aranağmelerin oumlzelliği eserin ruhuna uygun aynı ritm ve karakterde eseri

tamamlayıcı nitelikte olmasıdır

Eski eserlerin birccediloğunda aranağme bulunmazdı Guumlnuumlmuumlzde ise aranağmesiz pek az

eser şarkı yapılmaktadır

Oumlzellikle son devirlerde yapılan şarkıların her satırında iki guumlfteyi birbirine bağlayan

bir veya birkaccedil oumllccediluumlluumlk muumlzik nağmeleri bulunur Bu tuumlr muumlzik parccedilaları sadece iki cuumlmleyi

birbirine bağlayan nağmelerdir Aranağme değildirler

127 Oyun Havaları

İnsanlarda coşku uyandıran yalnızca sazların ccedilaldığı saz eserlerine oyun havası adı

verilir Tuumlrk Muumlziğinde ritim unsuru oumlnemli olan bir ccedileşittir Kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlş olan

oyun havaları mahalli dans ve oyunlar iccedilin de yazılmıştır

Ccediliftetelli zeybek longa sirto horon hora bar halay koumlccedilekccedile gibi pek ccedilok şekilleri

vardır

128 Kacircr

Eski bestecilerin uumlzerinde oumlnemle durdukları ustalıklarını goumlsterdikleri bir beste

formudur Genellikle peşrevden hemen sonra icra edilir Geniş kapsamlı bir beste tarzı

9

olduğundan buumlnyesinde değişik usuller ccedilokccedila kullanılır Bu usul değişiklikleri esere farklı bir

canlılık kazandırır

Kacircr icrasından sonra beste formu icra edilir Kacircrlar buumlyuumlk usullerle olduğu gibi kuumlccediluumlk

usullerle de oumllccediluumllmuumlş ve bestelenmişlerdir

Beste formundan bir diğer farkı da terennuumlmlerinin serbest oluşlarıdır Eserin baş

kısmında ccediloğunlukla terennuumlm bulunabilir

Kacircr tarzında bestelenmiş eserler bazen uzunluk ve kısalıklarına goumlre değişik isimlerle

anılırlar kacircr kacircrccedile kacircr-i nev kacircr-i natik gibi isimler eserlerin yapısını anlatır

Kacircr genellikle terennuumlmle başlayan geniş kapsamlı bazı usullerin kullanıldığı uzun

eserlere verilen isimdir

Kacircrccedile kacircrdan daha kısa ve oumlzelliklerini daha oumlz anlatım belirten eserlere verilen

isimdir

Kacircr-ı nev değişik usullerin kullanıldığı bir formdur Kacircrdan ccedilok farkı yoktur

Kacircr-ı natık kacircr ve kacircrccedileden usul ve guumlfte youmlnuumlnden hemen ayrıcalik goumlsterir Kacircr-ı

natıkların guumlftelerinin hemen her satırında değişik usullere rastlanılabilir Kacircr-ı natıklar

başladıkları makamın ismi ile anılırlar Rast kacircr-i natik neva kacircr-i natik gibi Kacircr-ı natık

bitişte başladığı makam seslerine doumlnerek karar verir

Her satırda değişik usullere rastlanıldığı gibi her satırda değişik makamlara geccedililmesi

kacircr-ı natıkların oumlzelliğidir Her satır icra edilirken geccedililen makamın ismi belirtilir

Kacircr tuumlruuml eserler guumlnuumlmuumlzde hemen hemen hiccedil yapılmamaktadır Eski bestekacircrlarımız

bu form uumlzerinde titizlikle durmuşlar ve ccedilok guumlzel eserler yapmışlardır

129 Beste

Genellikle beste denilince herhangi bir muumlzik eserini duumlşuumlnuumlruumlz Beste bestelemek

bestekacircr birbirine yakın kelimelerdir

Beste Bir muumlzik eseri

Bestekacircr Bir muumlzik eserini besteleyen muumlzisyen

Bestelemek Bir muumlzik eserini yapmak yazmak

Beste kelimesinin geniş tanımının yukarıda yazıldığı gibi olmasına karşın Tuumlrk

musikisindeki karşılığı yeri daha başkadır

Beste kacircr formundan sonra en geniş kapsamlı muumlzik eseridir

10

Beste doumlrt haneli olarak yapılır Her hane bir mısra demektir Şu halde bestelerin

guumlfteleri doumlrt mısralıdır Her mısranın sonunda terennuumlm adı verilen kelime olarak pek

anlamı olmayan ancak melodi youmlnuumlnden ccedilok guumlzel olan nağmeler bulunur

Peşrevlerde de her hanenin sonunda teslim kısmının bulunduğunu hatırlayalım

Peşrevlerdeki teslim kısmının yerini bestelerde terennuumlmler almıştır diyebiliriz

Terennuumlm Beste formundaki eserlerde mısra sonlarına eklenen anlamlı

anlamsız ancak melodik yapısı olan boumlluumlmlere verilen addır Terennuumlmler hece

kelime veya birkaccedil kelimeden meydana gelebilir

Ye-le-li-la-ta-ne-dil-dir-ten-ni-canım-ruhum-gel serv-i revanım- ruh-i revanım-canım

efendim vs gibi soumlzcuumlkler sıkccedila kullanılır

İkaacirc Bestelerin terennuumlmlerinin ritmik melodilerle yapılarına veya başka bir

ifadeyle bestelerdeki terennuumlmlerin muntazam bir tempo ile yapılmasına ikaacirc

adı verilir Terennuumlmlerde kullanılan hecelerin anlamı pek yoktur

Her hanenin mısranın sonunda ccedilalınan terennuumlm aynıdır Bu nedenle terennuumlmlerin

melodilerinin ccedilok guumlzel olmasına bestekacircrlar oumlzellikle oumlzen goumlsterirler

Terennuumlmlerde kullanılan guumlzel soumlzlerin bazılarının anlamı da vardır Canım ruhum

gibi kelimelerin yanısıra bazı bestekacircrlar ilgi duydukları kişilerin adlarını da terennuumlmlerde

kullanmışlardır Sultanım mihribanım gibi

Doumlrt haneli olan bestelerin birinci mısrasına zeminhane adı verilir Zeminhanelere

eserin makamına ait dizi belirtilerek başlanır Makamın oumlzellikleri goumlsterilerek zemin

hanenin son kısmında terennuumlme geccedililir Terennuumlmuumln bittiği yerde birinci mısranın son

kelimeleri tekrar edilerek durak sesinde karar verilir Bu şekilde birinci mısra yani

zeminhane bitmiş olur

İkinci hane ikinci mısranın okunmasıyla goumlsterilir Ancak soumlzler ikinci mısraya ait

olmakla beraber melodi birinci mısranın tekrarıdır

Demek ki birinci mısra ve guumlfte okunacak tekrar başa doumlnuumllerek aynı melodi ile ikinci

mısra ve terennuumlm icra edilecektir

İkinci haneye nakarathane adı verilir

Uumlccediluumlncuuml mısra meyan adını alır Meyan eserin en oumlnemli boumlluumlmlerinden birini

oluşturur Bu boumlluumlmde ccedileşitli geccedilkiler genişlemeler goumlsterilir Bitiş yine terennuumlmle olur

Doumlrduumlncuuml hane ise yine başa doumlnuumllerek son mısra olarak zeminhanenin melodileri

ile okunur Ayrıca melodisi yoktur Besteler terennuumlm hanelerinin icrasıyla son bulur

11

1210 Semacirci

Tuumlrk musikisinde beste formundan sonra gelen değişik bir beste tarzıdır Semainin

tarifi bu şekilde olmasına rağmen değişik iki tuumlr semai vardır

Ağır Semai

Yuumlruumlk Semai

Ağır Semailer beste formundan hemen sonra fasıllardaki sıraya goumlre yer alırlar

Adından da anlaşıldığı gibi yapısı ağır etkili bir formdur Kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir

Ağır semailerde kullanılan usuller 10 4 luumlk ağır aksak semai 10 8rsquolik Aksak Semai

ve 6 2rsquolik ağır sengin semaidir

Ağır semailer yapı itibariyle beste formunu andırırlar Hane terennuumlm gibi boumlluumlmler

bestede olduğu gibi semailerde de bulunur Ancak kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Kuumlccediluumlk

usullerle yapılmalarından dolayı ağır semailer daima bestelerden sonra ikinci sırayı alırlar

Fasıldaki sıraya goumlre (peşrev beste) formlarından sonra sıralanan ağır semaiden sonra

şarkı formu gelir

Fasıl icrasında şarkılardan sonra tekrar semai formuna doumlnuumlluumlr Ancak bu sıradaki

Semailer ağır semai adını taşımazlar Bu tuumlr semailere yuumlruumlk semai adı verilir

Yuumlruumlk semailer yuumlruumlk semai adı verilen usulle oumllccediluumllmuumlşlerdir Genellikle 6 4rsquo luumlk

bazen de 6 8rsquolik oumllccediluuml ile belirtilir

Yuumlruumlk semailerin yapıları ağır semailere goumlre daha hareketli ve canlıdır Hane ve

terennuumlmler ağır semailerde olduğu gibidir

Yuumlruumlk semai icrasından sonra Saz Semaisi icra edilir Bu şekilde fasıl tamamlanmış

olur Tuumlrk muumlziğinde peşrev kacircr beste ağır semai şarki yuumlruumlk semai ve saz semaisinden

meydana gelen fasıllara takım adı verilir

Tuumlrk muumlziğinde bir makamın kabul edilebilmesi iccedilin bu şekilde bir takım oluşması

şarttır

1211 Şarkı

Tuumlrk muumlziğinde kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllen soumlzluuml terennuumlmsuumlz doumlrt haneli eserlere

Şarkı adı verilir Genellikle doumlrt mısralık guumlftelerden meydana gelen şarkılar doumlrt hane

olarak bestelenir Birinci hane zernin adını alır Bu hane esas makam dizisinin seslerinin

goumlsterildiği boumlluumlm olup şarkılarda giriş boumlluumlmuumlnuuml oluşturur

İkinci hane nakarat adını alır Bu kısımda genellikle yakın makam dizilerine geccedilkiler

bulunur Nakaratların bitiş kısmında adını taşıdığı makam dizisinin sesleri ile karar bulunur

12

Uumlccediluumlncuuml hane meyan adını alır Meyanda esas makam dizilerinde dolaşıldığı kadar

genellikle tiz perdelerde dolaşılır ve geccedilkiler yapılır

Doumlrduumlncuuml hane ise ikinci satır melodisi ile doumlrduumlncuuml satırın okunmasından oluşup

nakarat adını taşır

Şarkılarda Yapı

Şarkıların genellikle doumlrt haneden oluştuğunu yukarıda belirtmiştik Doumlrt mısralı

şarkıların her satırı bir haneyi oluşturur

Her satır ccediloğunlukla birer defa bestelenir İkişer defa okunur Bu satırların sonunda

dolaplar bulunur

Yukarıda da accedilıklandığı gibi ikinci ve doumlrduumlncuuml hanelerin (satırların) besteleri aynıdır

Bazen de her satır veya bazı satırlar ikişer kere bestelenirler Bu durumda ilgili satır

okunur Bitiminde aynı soumlzler yeni bir melodi ile tekrar edilir ve doğrudan bir sonraki satıra

bağlantı yapılarak geccedililir

Klacircsik Tarzda Bestelenmiş Her Satırı Bir Defa Olan Şarkı Formu

Birinci satırda esas makama giriş yapılır Zemin mısrası okunarak sonda dolap

kısmında karar sesine inilir Başa doumlnuumllerek aynı satır tekrarlanır Ancak bu defa sona

gelindiğinde birinci dolap yerine ikinci dolap okunarak ikinci mısraya (satıra) geccedililir

Nakarata geccediliş sesi genellikle guumlccedilluuml sesi ile goumlsterilir

Nakarat ilk satır gibi iki defa tekrar edilir Satır sonundaki dolap hanesinin birinci

boumlluumlmuumlnde guumlccedilluuml sesi ile satırın başına doumlnuumlleceği belirtilir Dolabın ikinci boumlluumlmuuml ise

makamın ana sesleri ile inilen karar sesinin bulunduğu boumlluumlmduumlr Karar sesinin burada

bulunmasının sebebi şarkıların nakarat sonlarında bitmesindendir

Meyan boumlluumlmuumlne geccediliş ise bu durak sesinin goumlsterilmesiyle olur Genellikle tiz

seslerle meyanı yapılan şarkılarda ikinci defa tekrar tiz durak sesinin doumlnuumlş boumlluumlmuumlnde

goumlsterilmesiyle olur İkinci defa meyanın okunmasıyla guumlccedilluuml sesi goumlsterilerek nakarata

geccedililir Doumlrduumlncuuml hane ise ikinci satır melodisinin tekrarıdır Şarkının bitişi nakaratın

sonunda bulunan bitiş sesi (durak) ile olur

Guumlnuumlmuumlzde şarkılar genellikle klasik tarzın dışında serbest bir anlayışla

bestelenmektedir Bu tarz şarkılara fantezi eserler adı verilmektedir

Zemin hanesi bir defa bestelendiği gibi iki ayrı melodi ile iki defa bestelenebilir Veya

yalnızca meyan kısmı iki defa bestelenmiş şarkılar da bulunmaktadır

Şarkı formu ccedilok işlenmiş ve en sevilen beste tarzıdır Kuumlccediluumlk usullerle yazılmış

olmalarına karşılık serbest usulsuumlz boumlluumlmleri olan şarkılar da ccediloktur

13

Şarkılarda Usul

Şarkılar daima kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Her ne kadar 15 zamanlıya kadar kuumlccediluumlk

usuller varsa da şarkılar ccediloğunlukla 10 zamanlıya kadar olan usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir

Şarkılar kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllduumlğuuml iccedilin Beste ve Semailere oranla etkileri daha

başkadır Usullerinin kuumlccediluumlk olmaları gereği daha ritmik ve hareketli bir yapıya sahip

olmalarının yanı sıra beste ve semailer kadar ağırbaşlı hatta onlardan daha ağır yapılı

şarkılara rastlanır

1212 Gazel

Saz muumlziğindeki taksimin insan sesi ve soumlzle yapılanıdır Herhangi bir usule bağlı

değildir Serbest okunur 2-4 veya daha fazla mısrayı belli bir makam anlayışı iccedilinde

melodilerle soumlyleyerek sesle taksim etmektir

Oumlnceden hazırlık yapılmadan sanatccedilının o anki ilhamına bağlıdır Buna ldquoirticalrdquo de

denir Guumlfteden ayrı olarak lsquorsquoof lsquorsquo lsquorsquoamanrsquorsquo lsquorsquomedetrsquorsquo lsquorsquoeyrsquorsquo gibi uumlnlemler de ilave edilebilir

fakat bunların fazlası hoş karşılanmaz Gazel başlı başına yapılabildiği gibi şarkının arasına

da konulabilir Soumlzler genellikle gazel tarzından seccedililebildiği gibi başka bir tarzdan da

alınabilir

1213 Koumlccedilekccedileler

Genellikle aynı makamda yuumlruumlk hareketli şarkı ve tuumlrkuumllerin uzun aranağmelerle

birbirine bağlanmasından meydana gelmiş aynı zamanda ccedilengi ve koumlccedilek takımlarının oyun

oynamaları iccedilin duumlzenlenmiş bir muumlzik tuumlruumlduumlr Koumlccedileklerde şarkılar ve tuumlrkuumller genellikle

kendi yapıları ile kullanılmıştır

1214 Tuumlrkuuml

Şehir dışındaki koumly ve kasabalarda oturan halkın bağlama cura divan sazı zurna

davul darbuka kaval kemenccedile kabak kemane vs Gibi muumlzik aletleriyle ccedilalıp soumlyledikleri

kendine has youmlresel oumlzelliklere sahip olan soumlzluuml muumlziktir Anonimdir (Bestecisi ve yazarı

belli olmayan halkın malı) Soumlzler halk edebiyatından alınmış olup edebi değer taşıyan hece

vezni ile yazılmış şiirlerdir

13 Batı Muumlziği Formları

Batı muumlziği formlarını 5 ana başlık altınca inceleyebiliriz

Buumlyuumlk formlar

Senfonik formlar

Vokal formlar

Polifonik formlar

Oumlzguumln formlar

14

131 Buumlyuumlk Formlar

1311 Sonat

İlk kez CPE BACH tarafından temelleri atılan ve en oumlnemli formdur Senfoniler

quartetler ve quintetler hep sonat formunda yazılır Sonat formu gelişimi iccedilinde farklılık

goumlstermiştir Beethoven ve Haydn doumlneminde iyice oturan sonat formu Chopin ile birlikte

değişime uğramıştır Genellikle solo sonatlar meşhurdur Oumlrneğin Beethoven yazdığı 32

piyano sonatıyla bu formun ustalarındandır Ayrıca Haydn Chopin gibi besteciler de guumlzel

sonatlar yaratmışlardır

1312 Rondo

Adından da anlaşılacağı gibi bir boumlluumlmuumln suumlrekli tekrarlanmasıyla oluşur Oumlrneğin A

B ve A boumlluumlmlerinden oluşan bir esere yeni bir C boumlluumlmuuml eklenmesi ve tekrar başa yani A B

A boumlluumlmuumlne doumlnuumllmesiyle kuumlccediluumlk rondo formu oluşur A B A C A B A D E A B A buumlyuumlk

rondo formuna oumlrnek olabilir Klasik doumlnemde sonatların son boumlluumlmlerinde kullanılmıştır

1313 Varyasyon

Tema ve ccedileşitlerinden oluşan bu form aslında ağır tempolu dans şarkıların tekrarı

sırasında yapılan kuumlccediluumlk değişikliklerden doğmuştur Varyasyon formunun temeli 4-8

oumllccediluumlden oluşur

1314 Suumlit

Saz muumlziği alanında en eski biccedilimlerden biri olan suumlit şarkı biccediliminde 4-6

boumlluumlmlerden meydana gelmiş bir sıra danstır Sonat ve senfonilerin atası sayılır

132 Senfonik Formlar

1321 Konccedilerto

Konccedilerto genellikle solo bir ccedilalgıya bir oda orkestrasının veya bir senfoni

orkestrasının eşlik etmesiyle gerccedilekleşir Solo ccedilalgı tuumlm teknik zorlukların uumlstesinden

gelebilecek bir kişi tarafından ccedilalınır Solo ccedilalgıya orkestra eşlik eder Genellikle tek bir

ccedilalgı iccedilin yazılan konccedilertolar vardır fakat birden fazla ccedilalgı iccedilin yazılmış konccedilertolar da

vardır(Vivaldi - 2 viyolonsel konccedilertosu) Konccedilertolar dinleyicinin en ccedilok tercih ettiği

muumlzik formudur

1322 Senfoni

Orkestra iccedilin sonat formunda yazılmış genellikle doumlrt boumlluumlmden oluşan yapıtlardır

Senfoni uzun bir şiir niteliğindedir4 boumlluumlmluuml olduğundan oldukccedila uzun suumlren senfoniler

vardır Oumlrneğin Beethovenın 9 senfonisi 1 saate yakın bir suumlrede tamamlanır Başta Franz

Liszt Antonin Dvorak ve Bedrich Smetana gibi besteciler senfoniyi tek boumlluumlm halinde ele

15

almışlardır Franz Lisztin ilk kez gerccedilekleştirdiği tek boumlluumlmluuml senfoni formuna senfonik şiir

adı verilir

1323 Uvertuumlr

Giriş muumlziği anlamındadır Genellikle bir suumlitin veya operanın girişinde ccedilalınır

Genellikle kısa tutulan uvertuumlrlerin yanında uzun ve tek başına eser olan uvertuumlrler de vardır

Oumlrneğin Tschaikovskynin 1812 uvertuumlruuml ve Beethovenın ldquoLeonore Uvertuumlruumlrdquo

133 Vokal Formlar

1331 Opera

Solistleri korosu orkestrası kostuumlmuuml sahnesi ışığı ve dramatik oyunu ile muumlziğe

uyarlanmış tiyatrodur Tarihte ilk opera Rinuccinin Dafne operasıdır

1332 Operet

Operanın kuumlccediluumlğuumlne denir

Oratoryo

Dinsel ve kutsal konuların koro ve solistler tarafından orkestra eşliğinde

soumlylenmesidir Dekor kostuumlm ve sahneleme yoktur

134 Polifonik (Ccedilok Sesli) Formlar

1341 Kanon

Kanon taklit temeline dayanır Aynı ezgi iki veya daha ccedilok ses partisi tarafından

birbiri ardından başlayarak tekrarlanır Ccedilember kanonda ses partileri aynı anda

duyulduklarında birbiriyle uyumludur İlk başlayan partiye oumlncuuml yanıt veren partiye artccedilı

denir

1342 Fuumlg

Fuumlg taklit etmek anlamındadır Eserin ana teması farklı tonlarda tekrarlanır Tabi bu

kontrpuan tekniğiyle yapılır Temanın tonu mutlaka ana tonun birinci doumlrduumlncuuml ve beşinci

dereceleriyle ilişkili olmalıdır aksi halde eserin taklit edilmesinde hatalar olabilir Fuumlg

tekniğini mutlaka oumlrnekleri inceleyerek oumlğrenmek gerekir Bachın fuumlgleri bu konu iccedilin

uygun seccedilenektir

16

1343 Fuumlgato

Fuumlg tarzında fakat fuumlg kurallarına uymadan gelişen temalardan oluşur Fuumlgatoda

fuumlguumln sergi boumlluumlmuumlnuumln ardından gelişme boumlluumlmuuml başlar Mozartrsquoın Jupiter Senfonisirsquonin son

boumlluumlmuuml bu tarzda yazılmıştır

1344 Fuumlgetta

Fuumlgetta tam bir fuumlg gelişmesi olmayan kısa fuumlg biccedilimidir

135 Oumlzguumln Formlar

Batı muumlziğinde bilinen 30rsquodan fazla oumlzguumln form tuumlruuml vardır Bunların bilinen belli

başlı birkaccedilı şunlardır

1351 Preluumlt

Uvertuumlr gibi bir giriş parccedilasıdır Ancak oumlzellikle Chopin ve Rachmaninoff gibi

besteciler preluumlt tek başına bir parccedila olarak duumlşuumlnmuumlşlerdir Chopinin 24 preluumlt buna

oumlrnektir

1352 Arya

Arya Latincede şarkı veya melodi kelimesinden gelir Belirli bir kalıp iccedilinde orkestra

eşliğinde soumlz ve muumlziğin birleşmesidir A-B-A formunda yazılır

1353 Bolero

Bolero İspanyol Kastilya ve Andalusiarsquonın milli dansıdır Bu dans tef kastanyet ve

bazen de gitar eşliğinde yapılır Allegretto tempoda ve frac34 luumlk oumllccediluumldedir

1354 Capricco

İtalyanca keccedili anlamına gelir Muumlzikte belli bir planı olmayan serbest doğaccedillama ya

da fantezi tarzı neşeli değişken mizaccedil sergileyen kaprisli karakterdeki bir tuumlruumln adıdır

1355 Etuumlt

Ccedilalgı muumlziğinde karşılaşılan teknik guumlccedilluumlklere hazırlanmak amacıyla bestelenen

alıştırma parccedilalarıdır Oumlğrencilerin tekniğini geliştirmeleri iccedilin bestelenmiştir

1356 Marş

Yuumlruumlmeye eşlik eden ritim oumlğesi guumlccedilluuml ccedilok eski muumlzik tuumlrlerinden biridir Ccedileşitli

amaccedillara youmlnelik yazılan marşlar genel olarak 4 gruba ayrılır Bunlar cenaze marşı ağır

marş hızlı marş ve ccedilok hızlı marştır

17

1357 Vals

Almanca doumlnmek anlamına gelir Uumlccedil zamanlı birinci vuruşu kuvvetli doumlnerek yapılan

Alman dans muumlziğidir

1357 Ballade

Genellikle acı ve huumlzuumln gibi duyguların anlatımında kullanılan ve ccedilok ezgiden oluşan

lirik parccedilalardır

1358 Nocturne

Gece muumlziği demektir Serbest formda yazılır Karakteri huumlzuumlnluuml bazen de canlıdır En

uumlnluuml noktuumlrn bestecisi Chopindir

1359 Romance

Soumlzluuml ve soumlzsuumlz yazılabilir Noktuumlrn ve balad gibi konusu huumlzuumln ve aşktır Serbest

formda yazılır

13510 Serenade

Değişik anlamlarda kullanılır En ccedilok bilinen anlamı sevgilinin penceresinin oumlnuumlnde

soumlylenen doğaccedillama aşk şarkısıdır Genellikle soumlzluuml olur fakat soumlzsuumlz yazılmış serenatlarda

vardır Serbest bir formda yazılır

13511 Rhapsody

Ezgileri ccediloğunlukla halk ezgisi olan ve birccedilok temanın birleşmesinden oluşan serbest

bir muumlzik formudur Lisztin Macar Rapsodilerinin yanında uumlnluuml İngiliz rock grubu Queenin

efsanevi solisti Freddie Mercurynin Bohemian Rhapsodysi de bu forma ccedilok guumlzel bir

oumlrnektir

13512 Fantasie

Serbest formda genellikle doğaccedillama ccedilalınan eserlerdir

14 Ritmik Okuma (Tartım)

Bir muumlzik parccedilasını ritmini uygun olarak nota değerleriyle tekduumlze okumaya ritmik

okuma denir Diğer bir anlamda bona yapma diye adlandırılır (Bona terimi tartım kitabını

yazan yazarın isminden alıntı yapılmıştır)

Notaların seslerini dikkate almadan sadece nota değerlerinin incelenmesine ritmik

portre denir Ritim belirli bir zaman suumlrecinin kullanımını hedefleyen tempo iccedilinde

kesinleşir Ritim aynı zamanda muumlziğin karakterini de belirler

18

Her bestecinin kullandığı ritim kendine oumlzguumlduumlr ve ressamların fırccedila tekniği gibi ayırt

edicidir Genel anlamda formu etkileyen ve oluşturan faktoumlruumln ritim olduğu soumlylenebilir

19

UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki muumlzik parccedilalarını ritmine ve nota değerlerine uygun olarak elle usuluumlnuuml

takip ederek tartımlarını yapınız

İşlem Basamakları Oumlneriler

Aşağıdaki birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre

isimleriyle tartımını yapınız

Elle usuumllleri doğru ve kesin hareketlerle

yapınız

Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki sekizlik ve onaltılık notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

UYGULAMA FAALİYETİ

20

Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını

yapınız

Aşağıdaki sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

21

Aşağıdaki ikilik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki sekizlik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

22

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

23

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

24

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

25

Aşağıdaki doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki notaları sekizlik es (sus)leri dikkate alarak oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını

yapınız

Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

26

Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını

yapınız

Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

27

28

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir

1 Birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

2 İkilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluuml ve isimleriyle tartımını yaptınız

3 Sekizlik ve onaltılık notaların tartımını yaptınız mı

4 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

5 İkilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

6 Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

7 İkilik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

8 Doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

9 Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

10 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaların tartımını yaptınız

11 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

12 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

13 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaların tartımını yaptınız mı

14 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

15 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

16 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

17 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

18 Doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını

yaptınız mı

19 Sekizlik esleri (susları) dikkate alarak tartımını yaptınız mı

20 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız

21 Değişik değerlerdeki sesli notaların tartımını yaptınız mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

29

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde

verilen bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız

1 ( )Muumlzikal anlatımın en kuumlccediluumlk birimine ldquomotifrdquo denir

2 ( )Esas ezgiye eşlik eden ve devamlı tekrarlanan hareket zincirineldquotemardquodenir

3 ( )Peşrev Tuumlrk muumlziği formlarından soumlzluuml ve guumlfteli formlara verilebilecek en iyi

oumlrnektir

4 ( )Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır

5 ( )Doğadaki herhangi bir olayı veya duyguyu muumlzik diliyle anlatan eserlereldquotasvirrdquo

denir

6 ( )Rondo sonat ve suumlit Batı muumlziğinin senfonik formlarındandır

7 ( )Operanın kuumlccediluumlğuumlne operet denir

8 ( )Vals doumlnerek yapılan Alman dans muumlziğidir

9 ( )Bir bestecinin kullandığı ritim sanatccedilının ayırt edici oumlzelliklerindendir

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

30

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

Bu faliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak

muumlzikte notaları okuyup yazabileceksiniz

Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır

Muumlzik ses genişliklerini araştırınız

Solfej iccedilin gerekli temel kavramları araştırınız

Araştırma işlemleri iccedilin Internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve

yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek solfej ile ilgili oumln bilgi

edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaş veya kurslardan da bilgi edininiz

UYGULAMA FAALİYETİ

2 SES GENİŞLİKLERİ VE SOLFEJ

Muumlzikte kullanılan iki tuumlr ses vardır

İnsan sesi

Enstruumlman sesi(Bu konu ses oluşum uygulamaları moduumlluumlnde işlendi)

İnsan sesi ikiye ayrılır Erkek sesi ve kadın sesi

21 Erkek Sesi

Bas En kalın erkek sesi

Bariton Orta kalınlıkta erkek sesi

Tenor En ince erkek sesi

22 Kadın Sesi

Alto En kalın kadın sesi

Mezzosoprano Orta kalınlıkta kadın sesi

Soprano En ince kadın sesi

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

AMACcedil

ARAŞTIRMA

31

23 Solfeje Giriş

Solfej eğitimimizin şimdiye kadar ki boumlluumlmlerinde temel muumlzik kavramları ve bunlara

oumlrnekleri goumlrduumlk Moduumlluumlmuumlzuumln bu boumlluumlmuumlnde ise ağırlıklı olarak okuma parccedilalarına bol-

bol oumlrnekler vereceğiz

Solfej kısaca lsquookumarsquo demektir Notaları adlarıyla sesleriyle ve suumlreleriyle

okumaya solfej denir

231 Uumlccedil Ses Oumlğretimi

Doumlrtluumlk nota

Yuvarlak kuyruklu ve iccedili doludur Bir vuruşta okunur

İkilik nota

Yuvarlak kuyruklu ve iccedili boştur İki vuruşta okunur

32

232 Doumlrt Ses Oumlğretimi ve Buumlyuumlk İkili Aralığı Kuumlccediluumlk İkili Aralığı

İki ses arasındaki incelik kalınlık ayırımına aralık denir

Aralıkları oumllccedilmek iccedilin kullanılan oumllccedilme birimine perde denir

Batı muumlziğinde kullanılan en kuumlccediluumlk ses aralığına yarım perde denir

İki tane yarım perdeden oluşan ses aralığına tam perde denir

Moderato lsquoOrta hızdarsquo demektir Bir hız terimidir Parccedilanın orta hızda

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Monderato parccedilalarda el orta hızda (

dakikada 108-120) vurulur

Doumlneccedil iki kez okunması istenen notaların başlama yerine ileri doumlneccedil bitme

yerine geri doumlneccedil konulur Doumlneccedillerin arasında kalan notalar iki kere okunur

Parccedila yeni başlamış ise yalnız geri doumlneccedilte kullanılabilir Geri doumlneccedilten başa

doumlnuumlluumlr o boumlluumlm yine iki kere okunur

33

Allegro İtalyanca neşeli anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilabuk

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Allegro parccedilalarda el hızlıca ( dakikada

120-168) vurulur

233 Doumlrt Ses İccedilinde Son Durak Perdesi

Bir notanın altına ya da uumlstuumlne nokta konulursa o nota kısa okunur Bu noktaya da

kısaltma noktası denir

Bir notanın altına ya da uumlstuumlne ccedilizgi konulursa o nota kendi suumlresi iccedilinde uzun ve

yayık okunur Bu ccedilizgiye yayık ccedilizgisi denir

34

234 Beş Ses Oumlğretimi

Andante İtalyanca ağırca anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ağır

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Andante parccedilalarda el ağır hızda (

dakikada 76ndash108) vurulur

235 Altı Ses Oumlğretimi

Uzaktı Notaların uumlstuumlne ya da altına konulan uzatma belirtecine uzaktı denir

35

36

Largo İtalyanca geniş anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilok ağır

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Largo parccedilalarda el ccedilok ağır hızda (

dakikada 40-60) vurulur

236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi

37

Do-Mi-Sol-Do sesleri ile alıştırma

Okuma parccedilası

38

237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması

(Fa-Si Si-Fa)

Okuma parccedilası

238 Dokuz Ses Oumlğretimi

Ccedilizek Dizeğin altına ve uumlstuumlne konulan kuumlccediluumlk ccedilizgilere ccedilizek denir Kalın do

sesi ccedilizeğin uumlzerine kalın si sesi ccedilizeğin altına konulur

39

239 On Ses Oumlğretimi

2310 On Bir Ses Oumlğretimi

40

2311 On İki Ses Oumlğretimi

CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR

41

42

43

UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ

Notaları okuyup yazınız

İşlem Basamakları Oumlneriler

Notaların solfejini yapınız

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını

yapınız

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz

Parccedilaları orta hızda okuyunuz

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma

yapınız

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız

İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz

Perdelere dikkat ediniz

Bunun iccedilin monderato tekniğini

kullanınız

Bunu yaparken notanın perdelerini ve

noktalarını uygun aralıklarla

yerleştiriniz

UYGULAMA FAALİYETİ

44

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir

Notaların solfejini yaptınız mı

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml

Parccedilaları orta hızda okudunuz mu

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

45

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen

bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız

1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur

2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir

3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir

4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır

5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır

6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

46

MODUumlL DEĞERLENDİRME

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı

2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı

3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız

4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne

goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı

notaların tartımını yaptınız mı

9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle

oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı

12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz

MODUumlL DEĞERLENDİRME

47

CEVAP ANAHTARLARI

OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Yanlış

4- Doğru

5- Doğru

6- Yanlış

7- Doğru

8- Doğru

9- Doğru

OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Doğru

4- Yanlış

5- Doğru

6- Yanlış

CEVAP ANAHTARLARI

48

KAYNAKCcedilA

FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı

İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004

YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995

Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları

İstanbul 2004

Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991

SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004

KAYNAKCcedilA

ii

237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması 38 238 Dokuz Ses Oumlğretimi 38 239 On Ses Oumlğretimi 39 2310 On Bir Ses Oumlğretimi 39 2311 On İki Ses Oumlğretimi 40

UYGULAMA FAALİYETİ 43 OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME 45

CEVAP ANAHTARLARI 47 KAYNAKCcedilA 48

iii

ACcedilIKLAMALAR

ALAN Muumlzik Aletleri Yapımı

DALMESLEK Alan Ortak

MODUumlLUumlN ADI Muumlzikte Solfej ve Tartım

MODUumlLUumlN TANIMI

Temel muumlzik bilgisini formları ritmik okumayı ses

genişliklerini nota okumayı (solfej) tanıma ile ilgili bilgi ve

becerilerin kazandırıldığı bir oumlğrenme materyalidir

SUumlRE 4024

OumlN KOŞUL Muumlzikte Sistem ve Makamlar moduumlluumlnuuml başarmış olmak

YETERLİK Solfej ve tartım yapmak

MODUumlLUumlN AMACI

Genel Amaccedil

Gerekli akustik oumlzellikli sınıf ortamı ve donanımları

sağlandığında tekniğine uygun olarak muumlzikte solfej ve

tartım kavramlarını uygulayabileceksiniz

Amaccedillar 1 Tekniğine uygun olarak muumlzikte formlar ritmik

okuma ve tartımları okuyup yazabileceksiniz

2 Muumlzikte notaları tekniğine uygun olarak okuyup

yazabileceksiniz

EĞİTİM OumlĞRETİM

ORTAMLARI VE

DONANIMLARI

Ortam Muumlzik odası derslik

DonanımDinleme ccedilihazları sanat ve muumlzik ccedileşitlerine

ilişkin oumlrnek materyaller CD VCD nota kitap ders

notları ve diğer muumlzik kaynakları

OumlLCcedilME VE

DEĞERLENDİRME

Moduumll iccedilinde yer alan her oumlğrenme faaliyetinden sonra

verilen oumllccedilme araccedilları ile kendinizi değerlendireceksiniz

Oumlğretmen moduumll sonunda oumllccedilme aracı (ccediloktan seccedilmeli

test doğru-yanlış testi boşluk doldurma eşleştirme vb)

kullanarak moduumll uygulamaları ile kazandığınız bilgi ve

becerileri oumllccedilerek sizi değerlendirecektir

ACcedilIKLAMALAR

iv

1

GİRİŞ

Sevgili Oumlğrenci

Uumllkemizde muumlzik aleti yapımcıları guumlnuumlmuumlze kadar ccediloğunlukla usta ccedilırak ilişkisi

iccedilerisinde yetişmişlerdir Guumlnuumlmuumlzde ise bir meslek olarak tanımının konulması ve

satandartlarının belirlenmesi ccedilabaları sonucu bu meslek tanımlanmış iyi ve zevkli bir

meslek olma yolunda ccedilok hızlı ilerlemektedir

Bu moduumll muumlzik aletleri yapımı alanında yapma becerisi kadar temel muumlzik

kavramlarını da bilmeniz gereği uumlzerine hazırlanmıştır Muumlzik aletleri yapımcısı olarak solfej

ve tartımı tanıma kullanıldığı yerleri bilmek ve uygulamak sizler iccedilin ccedilok yararlı olacaktır

Muumlzik alanı sanatın vazgeccedililmez bir parccedilası olması ve insanların estetik duygularına

hitap etmesi dolayısıyla her insanın az ya da ccedilok ilişkili olduğu bir uğraştır Bu nedenledir ki

bu meslek elemanlarının işi hem ccedilok zevkli hem de zaman ve sabır gerektirdiği iccedilin zordur

Ccedilevrenizde bu mesleğin iyi ustalarının iyi bir muumlzik aleti yapma bilgi ve becerisi

yanında iyi bir solfej ve muumlzik bilgisine sahip olduklarını goumlzlemlemişsinizdir

Bu moduumlluuml hazırlarken konularımızı oumlnceki moduumlllerimizde işlediğimiz konulara bağlı

olarak toparlama ve tamamlama uumlzerine kurduk İşlenen konuları kolaylıkla anlayıp

uygulayabileceğinizi duumlşuumlnerek hazırladık

Elinizdeki bu moduumll solfej ve muumlzik bilgisinin son ve toparlayıcı parccedilasıdır

GİRİŞ

2

3

OumlĞRENME FAALİYETİndash1

OumlĞRENME FAALİYETİndash1

Bu faaliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak

muumlzikte formlar ritmik okuma ve tartımları okuyup yazabileceksiniz

Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır

Muumlzik formları nedir Oluşum evrelerini araştırınız

Tuumlrk ve batı muumlziği formlarını araştırınız

Ritmik okuma ve tartım ile ilgili temel kavramları araştırınız

Araştırma işlemleri iccedilin internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve

yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek muumlzikte formlar ve tartım

hakkında oumln bilgi edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaşlarınızdan veya kurslardan bilgi

edininiz

UYGULAMA FAALİYETİ

1 MUumlZİK FORMLARI (BİCcedilİM) VE RİTMİK

OKUMA (TARTIM)

Muumlzikal anlamda konuşma ve yazı diline benzer cuumlmlecik ve cuumlmleler vardır

Bunların birleşmesiyle form meydana gelir Her sanat dalında form vardır ve sanat yapıtları

bu form iccedilinde yerini bularak bir değer kazanır Muumlzikte formu anlamak iccedilin yapıtı sonuna

kadar dinlemek gerekir Her formun kendine oumlzguuml bir kuruluş duumlzeni vardır ve bunlar

boumlluumlmlere ayrılmıştır Bu boumlluumlmler kendi iccedillerinde boumlluumlmcuumlklerden oluşur Boumlluumlmcuumlkler

cuumlmlelerden cuumlmleler cuumlmle parccedilaları ve soumlzcuumlklerden soumlzcuumlkler de tek tek harflerden

meydana gelmiştir Bu yapı muumlzikte bir sonat boumlluumlmlerden boumlluumlmler temalar periyotlar

cuumlmleler ve motifler gibi boumlluumlmcuumlklerden en kuumlccediluumlk bir muumlzik fikri olan motif ise seslerden

oluşur

11 Muumlzik Formlarının Oumlğeleri

111 Motif

Muumlzikal anlatımın genellikle iki (bazen uumlccedil veya doumlrt) oumllccediluumlden oluşan en kuumlccediluumlk

birimine denir Bazen iki nota da bir motif oluşturur

OumlĞRENME FAALİYETİndash1

AMACcedil

ARAŞTIRMA

4

112 Figuumlr ve Koşu

Akorların eşit suumlrelerle arpejlenmesinden oluşan figuumlr esas ezgiye eşlik eden ve

devamlı tekrarlanan bir hareket zinciridir

113 Cuumlmle

Birbirini tamamlayan iki motiften oluşan ve aralarında ccediloğunlukla bir kuumlccediluumlk durak

bulunan boumlluumlmlerdir Cuumlmlenin sona ermesi ya tam karar ya da yarım karar ile yapılır Bu

tonlar esas tonda olduğu gibi dominant ya da paralel tonda da olabilir

114 Period(Doumlnem)

Muumlzik eserinin parccedilalarına lsquoperiodrsquo adı verilir Period motiflerin ritmik melodik ve

armonik olmak uumlzere sıralanışından doğar Aralarında bağlılık bulunan iki cuumlmle periodu

oluşturur Birinci cuumlmle lsquooumlncuumllrsquo ikinci cuumlmle ise lsquoardcılrsquo adını alır

115 Tema

Muumlzik eserinin ccediloğu zaman başında duyulan ilk fikir bestecinin onu işleyeceği

geliştireceği ve onun etrafında yapıtını oluşturacağı lsquoTemarsquo dır Bir muumlzik yapıtının teması

en kuumlccediluumlk bir motif ya da bir cuumlmle olabileceği gibi genişletilmiş bir cuumlmle ya da doumlnemde

olabilir

12 Tuumlrk Muumlzik Formları (Biccedilimleri)

Edebiyatta gazel destan şiir gibi birccedilok formlar (biccedilimler) olduğu gibi muumlzikte de

pek ccedilok form (biccedilimler) vardır Makam sistemine dayalı Tuumlrk muumlziğinde aynı makamdan

bestelenmiş pek ccedilok eser bulunur Ne var ki bu eserler ccedilok az benzerlik goumlsterseler de her

biri ayrı ifade tarzına sahiptirler

Makamların yapılarını oumlğrenirken bir dizileri olduğunu ve bu dizide dolaşılarak (seyir)

seslendirildiğini biliyoruz Seyir yoluyla canlandırılan makam dizileri melodik yapıya

geccediltiğinde ayrıca bazı kurallar ccedilerccedilevesinde başka makamlara geccedilki yoluyla soumlzluuml veya

soumlzsuumlz bestelenmeleri itibariyle yeni kimlikler kazanırlar

Aynı makamdan değişik bestelenmiş eserler dinleriz Ancak her eserin kendine oumlzguuml

bir uslucircbu vardır Bazıları uzun bazıları kısa bazıları ise usul-ritm youmlnuumlnden farklılıklar

goumlsterirler Farklara ait oumlrnekleri ccediloğaltabiliriz Dikkat edilmesi gereken noktalardan biri

eserlerin yalnız saz veya insan sesine goumlre (soumlzluuml) yazılıp yazılmadığıdır

Dinlediğimiz birbirinden farklı eserleri İki ana grupta toplayabiliriz

Yalnız sazlar iccedilin yazılmış eserler

Guumlftesi olan insan seslerinin okuyabileceği eserler

5

Yalnız sazların icra etmesi iccedilin yazılmış olan saz eserleri Tuumlrk muumlziği iccedilerisinde

oumlnemli bir yere sahiptir Saz eserlerini yedi ayrı boumlluumlmde inceleyeceğiz

Peşrev

Saz Semacircicircsi

Tasvir

Medhal

Taksim

Aranağme

Oyun Havası

Soumlzluuml ya da guumlfteli eserler dinicirc ve dindışı olmak uumlzere iki ana grupta toplanırlar

Genel olarak bu soumlzluuml eserler doumlrt grupta toplanırlar

Kacircr

Beste

Semacircicirc

Şarkı

Gazel

Koumlccedilekccedileler

Tuumlrkuuml

121 Peşrev

Saz eserlerinde en buumlyuumlk form peşrevdir Tuumlrk muumlziğinde fasil adı verilen takım da ilk

olarak daima peşrev icra edilir Klacircsik fasil peşrev beste ağir semai şarki yuumlruumlk semai ve

saz semaisi olarak sıralanır

Peşrevler hane adı verilen boumlluumlmlerden oluşurlar Ccediloğu zaman doumlrt hane olur Her

hanenin sonunda teslim adı verilen bir boumlluumlm bulunur Peşrevler buumlyuumlk usullerle

yapılmışlardır

Eski bazı peşrevlerin uumlccedil haneli olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Ancak bu tuumlr peşrevler

tutulmamış ve terk edilmiştir

Ayrıca teslimi olmayan peşrevlere de rastlanılmıştır Teslimi bulunmayan peşrevlerin

ilk haneleri teslim yerine ccedilalınmış olup bu tuumlr de uumlccedil haneli peşrevler gibi ilgi toplamamıştır

Oumlzellikle guumlnuumlmuumlzde rastlanılan bir icra tarzı vardır Peşrevler doumlrt haneli ve

usullerinin buumlyuumlk olmaları nedeniyle oldukccedila uzundurlar Bu nedenle birinci hane ccedilalınır

buna teslim eklenerek giriş tamamlanır Sonra programa geccedililir

Doumlrt hane ve teslimleri tamam olarak ccedilalınan peşrevler genellikle tek olarak ccedilalınan

saz eserlerinde konserlerde olur Belirli suumlresi olan bir fasıl bir koro veya bir solistin

programından oumlnce doumlrt haneli peşrevler ccedilalınmaz Bir hane bir teslimden sonra ikinci esere

geccedililir

6

Bir hanenin sonunda teslime geccedililecek yerde guumlccedilluuml bulunur Teslim ise makamın

bitişi olduğundan durak perdesi ile son bulur

O halde peşrevlerde dikkat edilmesi gereken kısımları uumlccedil boumlluumlmde inceleyebiliriz

1211Peşrevlerde Hane

Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır

Birinci hane makama giriştir Makam dizisinin seslerinde dolaşıldıktan sonra

teslim hanesine geccedililir Teslim hanesinde makam dizisinin sesleri kullanılarak

durak-karar yapılır

İkinci hanede ise yakın makam dizilerine geccedilkiler yapılır Tekrar teslim

ccedilalınarak uumlccediluumlncuuml haneye geccedililir

Uumlccediluumlncuuml hanede asıl makam dizisinin dışına ccedilıkılarak değişik ses ve diziler

kullanılır Bu kısma meyan adı verilir Meyanda genellikle tiz seslerde

dolaşılır Tekrar teslim hanesi ccedilalınarak doumlrduumlncuuml haneye geccedililir

Doumlrduumlncuuml hane asıl makam seslerine doumlnuumlşuuml sağladığı gibi değişik geccedilkiler de

yapılabilir Bu boumlluumlmden sonra teslim hanesi ccedilalınır Boumlylece peşrev

tamamlanmış olur

Yukarıda her hanenin sonunun sesleri teslim hanesine bağlayan nitelikteki seslerden

oluştuğunu ve teslime geccedilişi sağlayan sesin guumlccedilluuml perdesi olduğunu belirtmiştik Bazen bu

sesin guumlccedilluuml perdesi olmaz Durak sesi veya bir başka perde de olabilir Eserin bitimi teslim

hanesinin sonunda olduğuna goumlre hanelerin sonuna gelen durak sesleri asma karar

muvakkat durak tan başka bir ses değildir

1212 Teslim

Peşrevlerde teslim haneleri genellikle serbest yapılır Hemen hemen peşrevlerin en

guumlzel boumlluumlmuumlnuuml oluşturur Teslim haneleri besteci tarafından oumlzenle yapılmış nağmelerden

oluşur Parlak ve canlı boumlluumlmlerdir

1213 Usul

Peşrevler ccediloğunlukla buumlyuumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Devr-i kebir en fazla kullanılan

usulduumlr 28 zamanlı devr-i kebir usuluuml yazılırken 44 luumlk olarak boumlluumlmlere ayrılır Usul

tamamlanınca iki ccedilizgiyle usuluumln bittiği belirtilir Ccedilok az sayıda sofyan usuluuml ile de

bestelenmiş peşrevler vardır

122 Saz Semaisi

Fasılların en sonunda ccedilalınan saz eserine verilen addır Peşrev gibi saz semaileri de

doumlrt haneli olarak boumlluumlmlere ayrılır Her hanenin sonunda teslim bulunur

Saz semaileri peşrevlerin tersine kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Saz semailerinin ilk

uumlccedil hanesi (10 8) lik aksak semai usuluuml ile oumllccediluumllmuumlştuumlr Doumlrduumlncuuml hane ise ccedileşitli usullerden

yapılabilir Semai yuumlruumlk semai devr-i hindi aksak curcuna gibi

7

Teslim boumlluumlmuuml (10 8) lik aksak semai usuluuml ile oumllccediluumllmuumlştuumlr

İlk uumlccedil hane peşrevler gibi giriş geccedilki gibi oumlzellikleri yansıtır Doumlrduumlncuuml hane ise

serbest olup melodi ve usul youmlnuumlnden bestecinin isteğine kalmıştır

Peşrev ve saz semailerinin teslim boumlluumlmlerine girilecek yerde bağlantı bazen

makamın guumlccedilluumlsuumlnde bazen de durakta asma kalış olarak yapılır

Saz semaileri fasıl sonlarında ccedilalınabildiği gibi tek saz icralarında da yer alabilir Saz

semaileri ritmik ve serbest bir yapıya sahip olduklarından bestekacircrların daha ccedilok uumlstuumlnde

durdukları bir form olmuştur

123 Tavsir

Bir olayı doğadaki herhangi bir olayı veya bir duyguyu muumlzik diliyle anlatan saz

eserlerine tasvir adı verilir

Ccedilok geniş kapsamlı olmasına rağmen ccedilok az yazılan tasvir tuumlruuml eserlerin usuluuml ritmi

bestekacircrın arzusuna kalmıştır Peşrev ve saz semaileri gibi belirli haneleri yoktur Konunun

durumuna goumlre birden fazla haneleri bulunabilir

124 Medhal

Genellikle bir topluluğun programı başlamadan toplu halde sazların ccedilaldığı kuumlccediluumlk saz

eserlerine medhal adı verilir

Medhallerin hane ve teslim gibi boumlluumlmleri kaideleri yoktur Ccedilalınacak makama

girinceye kadar serbest olarak bestekacircrın duyuşuna goumlre 16 ile 32 oumllccediluumlluumlk boumlluumlmlerde

olabilir

Medhallerin en buumlyuumlk oumlzelliği peşrev ve saz semailerinde bulunan hane ve teslim

kaidelerinin olmaması serbest icra edilmesidir Yine bu iki formdan farkı fasıllardan oumlnce

ccedilalınmamasıdır

Medhal tek bir sazla yapılan taksim formunun derli toplu bir usule uydurulmuş nota

ile ccedilalınan değişik bir şeklinden ibarettirMedhalin tarihccedilesi pek eski değildir Son devir

bestelkacircrları tarafından yazılmış ve benimsenmiştir Guumlnuumlmuumlzde bu form uumlzerinde uğraşan

bestekacircrların başında Prof Dr Sayın Alacirceddin YAVAŞCcedilA gelir

125 Taksim

Tek bir sazla makamların ses dizilerinde dolaşmaya Taksim adı verilir Bu formun

Batı muumlziğinde karşılığı impruvizedir

8

Taksim bir saz eserine veya bir şarkıya başlanılmadan oumlnce icra edilecek makamın

seslerinde guumlzel nağmelerle dolaşmaktır

Taksim yapılırken girilecek makamın guumlccedilluumlsuuml asma kalışı ve durağı oumlzellikle

belirtilir O halde taksim usule uyulmadan icra edilecek eserin makamına usuluumlne uslucircbuna

uygun bir şekilde bir seyir ile durak sesinin bağlantısından oluşur denebilir

Tuumlrk Muumlziğinde bir eserin icrasına geccedilmeden oumlnce taksim yapmak adet olmuştur

Taksim yapmakla meşhur olmuş pek ccedilok saz sanatccedilılarımız vardır Tanburicirc Cemil Bey bu

konuda virtuumloumlz seviyesine ulaşmış bir sanatkacircrdır Guumlnuumlmuumlzde ise tanbucircricirc Necdet YAŞAR

ucircdicirc Cinuccedilen TANRIKORUR ucircdicirc Necati CcedilELİK Neyzen Niyazi SAYIN ve kemenccedilede

İhsan OumlZGEN oumlnde gelen isimlerdir

126 Aranağme

Bazı eserlere başlanırken hemen girişte yalnız sazların ccedilaldığı kuumlccediluumlk bir boumlluumlm

bulunur Buna giriş muumlziği yaygın bir deyimle de aranağme adı verilir

Bir eserin başında olduğu kadar ortasında ve sonunda bulunan aranağmelere de

rastlanır İki kıtalı bir şarkıda eserin ortasında kıtaları arasında bir aranağme bulunabilir

veya hiccedil olmayabilir

Aranağmelerin oumlzelliği eserin ruhuna uygun aynı ritm ve karakterde eseri

tamamlayıcı nitelikte olmasıdır

Eski eserlerin birccediloğunda aranağme bulunmazdı Guumlnuumlmuumlzde ise aranağmesiz pek az

eser şarkı yapılmaktadır

Oumlzellikle son devirlerde yapılan şarkıların her satırında iki guumlfteyi birbirine bağlayan

bir veya birkaccedil oumllccediluumlluumlk muumlzik nağmeleri bulunur Bu tuumlr muumlzik parccedilaları sadece iki cuumlmleyi

birbirine bağlayan nağmelerdir Aranağme değildirler

127 Oyun Havaları

İnsanlarda coşku uyandıran yalnızca sazların ccedilaldığı saz eserlerine oyun havası adı

verilir Tuumlrk Muumlziğinde ritim unsuru oumlnemli olan bir ccedileşittir Kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlş olan

oyun havaları mahalli dans ve oyunlar iccedilin de yazılmıştır

Ccediliftetelli zeybek longa sirto horon hora bar halay koumlccedilekccedile gibi pek ccedilok şekilleri

vardır

128 Kacircr

Eski bestecilerin uumlzerinde oumlnemle durdukları ustalıklarını goumlsterdikleri bir beste

formudur Genellikle peşrevden hemen sonra icra edilir Geniş kapsamlı bir beste tarzı

9

olduğundan buumlnyesinde değişik usuller ccedilokccedila kullanılır Bu usul değişiklikleri esere farklı bir

canlılık kazandırır

Kacircr icrasından sonra beste formu icra edilir Kacircrlar buumlyuumlk usullerle olduğu gibi kuumlccediluumlk

usullerle de oumllccediluumllmuumlş ve bestelenmişlerdir

Beste formundan bir diğer farkı da terennuumlmlerinin serbest oluşlarıdır Eserin baş

kısmında ccediloğunlukla terennuumlm bulunabilir

Kacircr tarzında bestelenmiş eserler bazen uzunluk ve kısalıklarına goumlre değişik isimlerle

anılırlar kacircr kacircrccedile kacircr-i nev kacircr-i natik gibi isimler eserlerin yapısını anlatır

Kacircr genellikle terennuumlmle başlayan geniş kapsamlı bazı usullerin kullanıldığı uzun

eserlere verilen isimdir

Kacircrccedile kacircrdan daha kısa ve oumlzelliklerini daha oumlz anlatım belirten eserlere verilen

isimdir

Kacircr-ı nev değişik usullerin kullanıldığı bir formdur Kacircrdan ccedilok farkı yoktur

Kacircr-ı natık kacircr ve kacircrccedileden usul ve guumlfte youmlnuumlnden hemen ayrıcalik goumlsterir Kacircr-ı

natıkların guumlftelerinin hemen her satırında değişik usullere rastlanılabilir Kacircr-ı natıklar

başladıkları makamın ismi ile anılırlar Rast kacircr-i natik neva kacircr-i natik gibi Kacircr-ı natık

bitişte başladığı makam seslerine doumlnerek karar verir

Her satırda değişik usullere rastlanıldığı gibi her satırda değişik makamlara geccedililmesi

kacircr-ı natıkların oumlzelliğidir Her satır icra edilirken geccedililen makamın ismi belirtilir

Kacircr tuumlruuml eserler guumlnuumlmuumlzde hemen hemen hiccedil yapılmamaktadır Eski bestekacircrlarımız

bu form uumlzerinde titizlikle durmuşlar ve ccedilok guumlzel eserler yapmışlardır

129 Beste

Genellikle beste denilince herhangi bir muumlzik eserini duumlşuumlnuumlruumlz Beste bestelemek

bestekacircr birbirine yakın kelimelerdir

Beste Bir muumlzik eseri

Bestekacircr Bir muumlzik eserini besteleyen muumlzisyen

Bestelemek Bir muumlzik eserini yapmak yazmak

Beste kelimesinin geniş tanımının yukarıda yazıldığı gibi olmasına karşın Tuumlrk

musikisindeki karşılığı yeri daha başkadır

Beste kacircr formundan sonra en geniş kapsamlı muumlzik eseridir

10

Beste doumlrt haneli olarak yapılır Her hane bir mısra demektir Şu halde bestelerin

guumlfteleri doumlrt mısralıdır Her mısranın sonunda terennuumlm adı verilen kelime olarak pek

anlamı olmayan ancak melodi youmlnuumlnden ccedilok guumlzel olan nağmeler bulunur

Peşrevlerde de her hanenin sonunda teslim kısmının bulunduğunu hatırlayalım

Peşrevlerdeki teslim kısmının yerini bestelerde terennuumlmler almıştır diyebiliriz

Terennuumlm Beste formundaki eserlerde mısra sonlarına eklenen anlamlı

anlamsız ancak melodik yapısı olan boumlluumlmlere verilen addır Terennuumlmler hece

kelime veya birkaccedil kelimeden meydana gelebilir

Ye-le-li-la-ta-ne-dil-dir-ten-ni-canım-ruhum-gel serv-i revanım- ruh-i revanım-canım

efendim vs gibi soumlzcuumlkler sıkccedila kullanılır

İkaacirc Bestelerin terennuumlmlerinin ritmik melodilerle yapılarına veya başka bir

ifadeyle bestelerdeki terennuumlmlerin muntazam bir tempo ile yapılmasına ikaacirc

adı verilir Terennuumlmlerde kullanılan hecelerin anlamı pek yoktur

Her hanenin mısranın sonunda ccedilalınan terennuumlm aynıdır Bu nedenle terennuumlmlerin

melodilerinin ccedilok guumlzel olmasına bestekacircrlar oumlzellikle oumlzen goumlsterirler

Terennuumlmlerde kullanılan guumlzel soumlzlerin bazılarının anlamı da vardır Canım ruhum

gibi kelimelerin yanısıra bazı bestekacircrlar ilgi duydukları kişilerin adlarını da terennuumlmlerde

kullanmışlardır Sultanım mihribanım gibi

Doumlrt haneli olan bestelerin birinci mısrasına zeminhane adı verilir Zeminhanelere

eserin makamına ait dizi belirtilerek başlanır Makamın oumlzellikleri goumlsterilerek zemin

hanenin son kısmında terennuumlme geccedililir Terennuumlmuumln bittiği yerde birinci mısranın son

kelimeleri tekrar edilerek durak sesinde karar verilir Bu şekilde birinci mısra yani

zeminhane bitmiş olur

İkinci hane ikinci mısranın okunmasıyla goumlsterilir Ancak soumlzler ikinci mısraya ait

olmakla beraber melodi birinci mısranın tekrarıdır

Demek ki birinci mısra ve guumlfte okunacak tekrar başa doumlnuumllerek aynı melodi ile ikinci

mısra ve terennuumlm icra edilecektir

İkinci haneye nakarathane adı verilir

Uumlccediluumlncuuml mısra meyan adını alır Meyan eserin en oumlnemli boumlluumlmlerinden birini

oluşturur Bu boumlluumlmde ccedileşitli geccedilkiler genişlemeler goumlsterilir Bitiş yine terennuumlmle olur

Doumlrduumlncuuml hane ise yine başa doumlnuumllerek son mısra olarak zeminhanenin melodileri

ile okunur Ayrıca melodisi yoktur Besteler terennuumlm hanelerinin icrasıyla son bulur

11

1210 Semacirci

Tuumlrk musikisinde beste formundan sonra gelen değişik bir beste tarzıdır Semainin

tarifi bu şekilde olmasına rağmen değişik iki tuumlr semai vardır

Ağır Semai

Yuumlruumlk Semai

Ağır Semailer beste formundan hemen sonra fasıllardaki sıraya goumlre yer alırlar

Adından da anlaşıldığı gibi yapısı ağır etkili bir formdur Kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir

Ağır semailerde kullanılan usuller 10 4 luumlk ağır aksak semai 10 8rsquolik Aksak Semai

ve 6 2rsquolik ağır sengin semaidir

Ağır semailer yapı itibariyle beste formunu andırırlar Hane terennuumlm gibi boumlluumlmler

bestede olduğu gibi semailerde de bulunur Ancak kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Kuumlccediluumlk

usullerle yapılmalarından dolayı ağır semailer daima bestelerden sonra ikinci sırayı alırlar

Fasıldaki sıraya goumlre (peşrev beste) formlarından sonra sıralanan ağır semaiden sonra

şarkı formu gelir

Fasıl icrasında şarkılardan sonra tekrar semai formuna doumlnuumlluumlr Ancak bu sıradaki

Semailer ağır semai adını taşımazlar Bu tuumlr semailere yuumlruumlk semai adı verilir

Yuumlruumlk semailer yuumlruumlk semai adı verilen usulle oumllccediluumllmuumlşlerdir Genellikle 6 4rsquo luumlk

bazen de 6 8rsquolik oumllccediluuml ile belirtilir

Yuumlruumlk semailerin yapıları ağır semailere goumlre daha hareketli ve canlıdır Hane ve

terennuumlmler ağır semailerde olduğu gibidir

Yuumlruumlk semai icrasından sonra Saz Semaisi icra edilir Bu şekilde fasıl tamamlanmış

olur Tuumlrk muumlziğinde peşrev kacircr beste ağır semai şarki yuumlruumlk semai ve saz semaisinden

meydana gelen fasıllara takım adı verilir

Tuumlrk muumlziğinde bir makamın kabul edilebilmesi iccedilin bu şekilde bir takım oluşması

şarttır

1211 Şarkı

Tuumlrk muumlziğinde kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllen soumlzluuml terennuumlmsuumlz doumlrt haneli eserlere

Şarkı adı verilir Genellikle doumlrt mısralık guumlftelerden meydana gelen şarkılar doumlrt hane

olarak bestelenir Birinci hane zernin adını alır Bu hane esas makam dizisinin seslerinin

goumlsterildiği boumlluumlm olup şarkılarda giriş boumlluumlmuumlnuuml oluşturur

İkinci hane nakarat adını alır Bu kısımda genellikle yakın makam dizilerine geccedilkiler

bulunur Nakaratların bitiş kısmında adını taşıdığı makam dizisinin sesleri ile karar bulunur

12

Uumlccediluumlncuuml hane meyan adını alır Meyanda esas makam dizilerinde dolaşıldığı kadar

genellikle tiz perdelerde dolaşılır ve geccedilkiler yapılır

Doumlrduumlncuuml hane ise ikinci satır melodisi ile doumlrduumlncuuml satırın okunmasından oluşup

nakarat adını taşır

Şarkılarda Yapı

Şarkıların genellikle doumlrt haneden oluştuğunu yukarıda belirtmiştik Doumlrt mısralı

şarkıların her satırı bir haneyi oluşturur

Her satır ccediloğunlukla birer defa bestelenir İkişer defa okunur Bu satırların sonunda

dolaplar bulunur

Yukarıda da accedilıklandığı gibi ikinci ve doumlrduumlncuuml hanelerin (satırların) besteleri aynıdır

Bazen de her satır veya bazı satırlar ikişer kere bestelenirler Bu durumda ilgili satır

okunur Bitiminde aynı soumlzler yeni bir melodi ile tekrar edilir ve doğrudan bir sonraki satıra

bağlantı yapılarak geccedililir

Klacircsik Tarzda Bestelenmiş Her Satırı Bir Defa Olan Şarkı Formu

Birinci satırda esas makama giriş yapılır Zemin mısrası okunarak sonda dolap

kısmında karar sesine inilir Başa doumlnuumllerek aynı satır tekrarlanır Ancak bu defa sona

gelindiğinde birinci dolap yerine ikinci dolap okunarak ikinci mısraya (satıra) geccedililir

Nakarata geccediliş sesi genellikle guumlccedilluuml sesi ile goumlsterilir

Nakarat ilk satır gibi iki defa tekrar edilir Satır sonundaki dolap hanesinin birinci

boumlluumlmuumlnde guumlccedilluuml sesi ile satırın başına doumlnuumlleceği belirtilir Dolabın ikinci boumlluumlmuuml ise

makamın ana sesleri ile inilen karar sesinin bulunduğu boumlluumlmduumlr Karar sesinin burada

bulunmasının sebebi şarkıların nakarat sonlarında bitmesindendir

Meyan boumlluumlmuumlne geccediliş ise bu durak sesinin goumlsterilmesiyle olur Genellikle tiz

seslerle meyanı yapılan şarkılarda ikinci defa tekrar tiz durak sesinin doumlnuumlş boumlluumlmuumlnde

goumlsterilmesiyle olur İkinci defa meyanın okunmasıyla guumlccedilluuml sesi goumlsterilerek nakarata

geccedililir Doumlrduumlncuuml hane ise ikinci satır melodisinin tekrarıdır Şarkının bitişi nakaratın

sonunda bulunan bitiş sesi (durak) ile olur

Guumlnuumlmuumlzde şarkılar genellikle klasik tarzın dışında serbest bir anlayışla

bestelenmektedir Bu tarz şarkılara fantezi eserler adı verilmektedir

Zemin hanesi bir defa bestelendiği gibi iki ayrı melodi ile iki defa bestelenebilir Veya

yalnızca meyan kısmı iki defa bestelenmiş şarkılar da bulunmaktadır

Şarkı formu ccedilok işlenmiş ve en sevilen beste tarzıdır Kuumlccediluumlk usullerle yazılmış

olmalarına karşılık serbest usulsuumlz boumlluumlmleri olan şarkılar da ccediloktur

13

Şarkılarda Usul

Şarkılar daima kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Her ne kadar 15 zamanlıya kadar kuumlccediluumlk

usuller varsa da şarkılar ccediloğunlukla 10 zamanlıya kadar olan usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir

Şarkılar kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllduumlğuuml iccedilin Beste ve Semailere oranla etkileri daha

başkadır Usullerinin kuumlccediluumlk olmaları gereği daha ritmik ve hareketli bir yapıya sahip

olmalarının yanı sıra beste ve semailer kadar ağırbaşlı hatta onlardan daha ağır yapılı

şarkılara rastlanır

1212 Gazel

Saz muumlziğindeki taksimin insan sesi ve soumlzle yapılanıdır Herhangi bir usule bağlı

değildir Serbest okunur 2-4 veya daha fazla mısrayı belli bir makam anlayışı iccedilinde

melodilerle soumlyleyerek sesle taksim etmektir

Oumlnceden hazırlık yapılmadan sanatccedilının o anki ilhamına bağlıdır Buna ldquoirticalrdquo de

denir Guumlfteden ayrı olarak lsquorsquoof lsquorsquo lsquorsquoamanrsquorsquo lsquorsquomedetrsquorsquo lsquorsquoeyrsquorsquo gibi uumlnlemler de ilave edilebilir

fakat bunların fazlası hoş karşılanmaz Gazel başlı başına yapılabildiği gibi şarkının arasına

da konulabilir Soumlzler genellikle gazel tarzından seccedililebildiği gibi başka bir tarzdan da

alınabilir

1213 Koumlccedilekccedileler

Genellikle aynı makamda yuumlruumlk hareketli şarkı ve tuumlrkuumllerin uzun aranağmelerle

birbirine bağlanmasından meydana gelmiş aynı zamanda ccedilengi ve koumlccedilek takımlarının oyun

oynamaları iccedilin duumlzenlenmiş bir muumlzik tuumlruumlduumlr Koumlccedileklerde şarkılar ve tuumlrkuumller genellikle

kendi yapıları ile kullanılmıştır

1214 Tuumlrkuuml

Şehir dışındaki koumly ve kasabalarda oturan halkın bağlama cura divan sazı zurna

davul darbuka kaval kemenccedile kabak kemane vs Gibi muumlzik aletleriyle ccedilalıp soumlyledikleri

kendine has youmlresel oumlzelliklere sahip olan soumlzluuml muumlziktir Anonimdir (Bestecisi ve yazarı

belli olmayan halkın malı) Soumlzler halk edebiyatından alınmış olup edebi değer taşıyan hece

vezni ile yazılmış şiirlerdir

13 Batı Muumlziği Formları

Batı muumlziği formlarını 5 ana başlık altınca inceleyebiliriz

Buumlyuumlk formlar

Senfonik formlar

Vokal formlar

Polifonik formlar

Oumlzguumln formlar

14

131 Buumlyuumlk Formlar

1311 Sonat

İlk kez CPE BACH tarafından temelleri atılan ve en oumlnemli formdur Senfoniler

quartetler ve quintetler hep sonat formunda yazılır Sonat formu gelişimi iccedilinde farklılık

goumlstermiştir Beethoven ve Haydn doumlneminde iyice oturan sonat formu Chopin ile birlikte

değişime uğramıştır Genellikle solo sonatlar meşhurdur Oumlrneğin Beethoven yazdığı 32

piyano sonatıyla bu formun ustalarındandır Ayrıca Haydn Chopin gibi besteciler de guumlzel

sonatlar yaratmışlardır

1312 Rondo

Adından da anlaşılacağı gibi bir boumlluumlmuumln suumlrekli tekrarlanmasıyla oluşur Oumlrneğin A

B ve A boumlluumlmlerinden oluşan bir esere yeni bir C boumlluumlmuuml eklenmesi ve tekrar başa yani A B

A boumlluumlmuumlne doumlnuumllmesiyle kuumlccediluumlk rondo formu oluşur A B A C A B A D E A B A buumlyuumlk

rondo formuna oumlrnek olabilir Klasik doumlnemde sonatların son boumlluumlmlerinde kullanılmıştır

1313 Varyasyon

Tema ve ccedileşitlerinden oluşan bu form aslında ağır tempolu dans şarkıların tekrarı

sırasında yapılan kuumlccediluumlk değişikliklerden doğmuştur Varyasyon formunun temeli 4-8

oumllccediluumlden oluşur

1314 Suumlit

Saz muumlziği alanında en eski biccedilimlerden biri olan suumlit şarkı biccediliminde 4-6

boumlluumlmlerden meydana gelmiş bir sıra danstır Sonat ve senfonilerin atası sayılır

132 Senfonik Formlar

1321 Konccedilerto

Konccedilerto genellikle solo bir ccedilalgıya bir oda orkestrasının veya bir senfoni

orkestrasının eşlik etmesiyle gerccedilekleşir Solo ccedilalgı tuumlm teknik zorlukların uumlstesinden

gelebilecek bir kişi tarafından ccedilalınır Solo ccedilalgıya orkestra eşlik eder Genellikle tek bir

ccedilalgı iccedilin yazılan konccedilertolar vardır fakat birden fazla ccedilalgı iccedilin yazılmış konccedilertolar da

vardır(Vivaldi - 2 viyolonsel konccedilertosu) Konccedilertolar dinleyicinin en ccedilok tercih ettiği

muumlzik formudur

1322 Senfoni

Orkestra iccedilin sonat formunda yazılmış genellikle doumlrt boumlluumlmden oluşan yapıtlardır

Senfoni uzun bir şiir niteliğindedir4 boumlluumlmluuml olduğundan oldukccedila uzun suumlren senfoniler

vardır Oumlrneğin Beethovenın 9 senfonisi 1 saate yakın bir suumlrede tamamlanır Başta Franz

Liszt Antonin Dvorak ve Bedrich Smetana gibi besteciler senfoniyi tek boumlluumlm halinde ele

15

almışlardır Franz Lisztin ilk kez gerccedilekleştirdiği tek boumlluumlmluuml senfoni formuna senfonik şiir

adı verilir

1323 Uvertuumlr

Giriş muumlziği anlamındadır Genellikle bir suumlitin veya operanın girişinde ccedilalınır

Genellikle kısa tutulan uvertuumlrlerin yanında uzun ve tek başına eser olan uvertuumlrler de vardır

Oumlrneğin Tschaikovskynin 1812 uvertuumlruuml ve Beethovenın ldquoLeonore Uvertuumlruumlrdquo

133 Vokal Formlar

1331 Opera

Solistleri korosu orkestrası kostuumlmuuml sahnesi ışığı ve dramatik oyunu ile muumlziğe

uyarlanmış tiyatrodur Tarihte ilk opera Rinuccinin Dafne operasıdır

1332 Operet

Operanın kuumlccediluumlğuumlne denir

Oratoryo

Dinsel ve kutsal konuların koro ve solistler tarafından orkestra eşliğinde

soumlylenmesidir Dekor kostuumlm ve sahneleme yoktur

134 Polifonik (Ccedilok Sesli) Formlar

1341 Kanon

Kanon taklit temeline dayanır Aynı ezgi iki veya daha ccedilok ses partisi tarafından

birbiri ardından başlayarak tekrarlanır Ccedilember kanonda ses partileri aynı anda

duyulduklarında birbiriyle uyumludur İlk başlayan partiye oumlncuuml yanıt veren partiye artccedilı

denir

1342 Fuumlg

Fuumlg taklit etmek anlamındadır Eserin ana teması farklı tonlarda tekrarlanır Tabi bu

kontrpuan tekniğiyle yapılır Temanın tonu mutlaka ana tonun birinci doumlrduumlncuuml ve beşinci

dereceleriyle ilişkili olmalıdır aksi halde eserin taklit edilmesinde hatalar olabilir Fuumlg

tekniğini mutlaka oumlrnekleri inceleyerek oumlğrenmek gerekir Bachın fuumlgleri bu konu iccedilin

uygun seccedilenektir

16

1343 Fuumlgato

Fuumlg tarzında fakat fuumlg kurallarına uymadan gelişen temalardan oluşur Fuumlgatoda

fuumlguumln sergi boumlluumlmuumlnuumln ardından gelişme boumlluumlmuuml başlar Mozartrsquoın Jupiter Senfonisirsquonin son

boumlluumlmuuml bu tarzda yazılmıştır

1344 Fuumlgetta

Fuumlgetta tam bir fuumlg gelişmesi olmayan kısa fuumlg biccedilimidir

135 Oumlzguumln Formlar

Batı muumlziğinde bilinen 30rsquodan fazla oumlzguumln form tuumlruuml vardır Bunların bilinen belli

başlı birkaccedilı şunlardır

1351 Preluumlt

Uvertuumlr gibi bir giriş parccedilasıdır Ancak oumlzellikle Chopin ve Rachmaninoff gibi

besteciler preluumlt tek başına bir parccedila olarak duumlşuumlnmuumlşlerdir Chopinin 24 preluumlt buna

oumlrnektir

1352 Arya

Arya Latincede şarkı veya melodi kelimesinden gelir Belirli bir kalıp iccedilinde orkestra

eşliğinde soumlz ve muumlziğin birleşmesidir A-B-A formunda yazılır

1353 Bolero

Bolero İspanyol Kastilya ve Andalusiarsquonın milli dansıdır Bu dans tef kastanyet ve

bazen de gitar eşliğinde yapılır Allegretto tempoda ve frac34 luumlk oumllccediluumldedir

1354 Capricco

İtalyanca keccedili anlamına gelir Muumlzikte belli bir planı olmayan serbest doğaccedillama ya

da fantezi tarzı neşeli değişken mizaccedil sergileyen kaprisli karakterdeki bir tuumlruumln adıdır

1355 Etuumlt

Ccedilalgı muumlziğinde karşılaşılan teknik guumlccedilluumlklere hazırlanmak amacıyla bestelenen

alıştırma parccedilalarıdır Oumlğrencilerin tekniğini geliştirmeleri iccedilin bestelenmiştir

1356 Marş

Yuumlruumlmeye eşlik eden ritim oumlğesi guumlccedilluuml ccedilok eski muumlzik tuumlrlerinden biridir Ccedileşitli

amaccedillara youmlnelik yazılan marşlar genel olarak 4 gruba ayrılır Bunlar cenaze marşı ağır

marş hızlı marş ve ccedilok hızlı marştır

17

1357 Vals

Almanca doumlnmek anlamına gelir Uumlccedil zamanlı birinci vuruşu kuvvetli doumlnerek yapılan

Alman dans muumlziğidir

1357 Ballade

Genellikle acı ve huumlzuumln gibi duyguların anlatımında kullanılan ve ccedilok ezgiden oluşan

lirik parccedilalardır

1358 Nocturne

Gece muumlziği demektir Serbest formda yazılır Karakteri huumlzuumlnluuml bazen de canlıdır En

uumlnluuml noktuumlrn bestecisi Chopindir

1359 Romance

Soumlzluuml ve soumlzsuumlz yazılabilir Noktuumlrn ve balad gibi konusu huumlzuumln ve aşktır Serbest

formda yazılır

13510 Serenade

Değişik anlamlarda kullanılır En ccedilok bilinen anlamı sevgilinin penceresinin oumlnuumlnde

soumlylenen doğaccedillama aşk şarkısıdır Genellikle soumlzluuml olur fakat soumlzsuumlz yazılmış serenatlarda

vardır Serbest bir formda yazılır

13511 Rhapsody

Ezgileri ccediloğunlukla halk ezgisi olan ve birccedilok temanın birleşmesinden oluşan serbest

bir muumlzik formudur Lisztin Macar Rapsodilerinin yanında uumlnluuml İngiliz rock grubu Queenin

efsanevi solisti Freddie Mercurynin Bohemian Rhapsodysi de bu forma ccedilok guumlzel bir

oumlrnektir

13512 Fantasie

Serbest formda genellikle doğaccedillama ccedilalınan eserlerdir

14 Ritmik Okuma (Tartım)

Bir muumlzik parccedilasını ritmini uygun olarak nota değerleriyle tekduumlze okumaya ritmik

okuma denir Diğer bir anlamda bona yapma diye adlandırılır (Bona terimi tartım kitabını

yazan yazarın isminden alıntı yapılmıştır)

Notaların seslerini dikkate almadan sadece nota değerlerinin incelenmesine ritmik

portre denir Ritim belirli bir zaman suumlrecinin kullanımını hedefleyen tempo iccedilinde

kesinleşir Ritim aynı zamanda muumlziğin karakterini de belirler

18

Her bestecinin kullandığı ritim kendine oumlzguumlduumlr ve ressamların fırccedila tekniği gibi ayırt

edicidir Genel anlamda formu etkileyen ve oluşturan faktoumlruumln ritim olduğu soumlylenebilir

19

UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki muumlzik parccedilalarını ritmine ve nota değerlerine uygun olarak elle usuluumlnuuml

takip ederek tartımlarını yapınız

İşlem Basamakları Oumlneriler

Aşağıdaki birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre

isimleriyle tartımını yapınız

Elle usuumllleri doğru ve kesin hareketlerle

yapınız

Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki sekizlik ve onaltılık notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

UYGULAMA FAALİYETİ

20

Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını

yapınız

Aşağıdaki sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

21

Aşağıdaki ikilik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki sekizlik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

22

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

23

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

24

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

25

Aşağıdaki doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki notaları sekizlik es (sus)leri dikkate alarak oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını

yapınız

Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

26

Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını

yapınız

Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

27

28

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir

1 Birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

2 İkilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluuml ve isimleriyle tartımını yaptınız

3 Sekizlik ve onaltılık notaların tartımını yaptınız mı

4 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

5 İkilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

6 Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

7 İkilik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

8 Doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

9 Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

10 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaların tartımını yaptınız

11 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

12 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

13 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaların tartımını yaptınız mı

14 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

15 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

16 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

17 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

18 Doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını

yaptınız mı

19 Sekizlik esleri (susları) dikkate alarak tartımını yaptınız mı

20 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız

21 Değişik değerlerdeki sesli notaların tartımını yaptınız mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

29

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde

verilen bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız

1 ( )Muumlzikal anlatımın en kuumlccediluumlk birimine ldquomotifrdquo denir

2 ( )Esas ezgiye eşlik eden ve devamlı tekrarlanan hareket zincirineldquotemardquodenir

3 ( )Peşrev Tuumlrk muumlziği formlarından soumlzluuml ve guumlfteli formlara verilebilecek en iyi

oumlrnektir

4 ( )Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır

5 ( )Doğadaki herhangi bir olayı veya duyguyu muumlzik diliyle anlatan eserlereldquotasvirrdquo

denir

6 ( )Rondo sonat ve suumlit Batı muumlziğinin senfonik formlarındandır

7 ( )Operanın kuumlccediluumlğuumlne operet denir

8 ( )Vals doumlnerek yapılan Alman dans muumlziğidir

9 ( )Bir bestecinin kullandığı ritim sanatccedilının ayırt edici oumlzelliklerindendir

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

30

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

Bu faliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak

muumlzikte notaları okuyup yazabileceksiniz

Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır

Muumlzik ses genişliklerini araştırınız

Solfej iccedilin gerekli temel kavramları araştırınız

Araştırma işlemleri iccedilin Internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve

yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek solfej ile ilgili oumln bilgi

edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaş veya kurslardan da bilgi edininiz

UYGULAMA FAALİYETİ

2 SES GENİŞLİKLERİ VE SOLFEJ

Muumlzikte kullanılan iki tuumlr ses vardır

İnsan sesi

Enstruumlman sesi(Bu konu ses oluşum uygulamaları moduumlluumlnde işlendi)

İnsan sesi ikiye ayrılır Erkek sesi ve kadın sesi

21 Erkek Sesi

Bas En kalın erkek sesi

Bariton Orta kalınlıkta erkek sesi

Tenor En ince erkek sesi

22 Kadın Sesi

Alto En kalın kadın sesi

Mezzosoprano Orta kalınlıkta kadın sesi

Soprano En ince kadın sesi

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

AMACcedil

ARAŞTIRMA

31

23 Solfeje Giriş

Solfej eğitimimizin şimdiye kadar ki boumlluumlmlerinde temel muumlzik kavramları ve bunlara

oumlrnekleri goumlrduumlk Moduumlluumlmuumlzuumln bu boumlluumlmuumlnde ise ağırlıklı olarak okuma parccedilalarına bol-

bol oumlrnekler vereceğiz

Solfej kısaca lsquookumarsquo demektir Notaları adlarıyla sesleriyle ve suumlreleriyle

okumaya solfej denir

231 Uumlccedil Ses Oumlğretimi

Doumlrtluumlk nota

Yuvarlak kuyruklu ve iccedili doludur Bir vuruşta okunur

İkilik nota

Yuvarlak kuyruklu ve iccedili boştur İki vuruşta okunur

32

232 Doumlrt Ses Oumlğretimi ve Buumlyuumlk İkili Aralığı Kuumlccediluumlk İkili Aralığı

İki ses arasındaki incelik kalınlık ayırımına aralık denir

Aralıkları oumllccedilmek iccedilin kullanılan oumllccedilme birimine perde denir

Batı muumlziğinde kullanılan en kuumlccediluumlk ses aralığına yarım perde denir

İki tane yarım perdeden oluşan ses aralığına tam perde denir

Moderato lsquoOrta hızdarsquo demektir Bir hız terimidir Parccedilanın orta hızda

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Monderato parccedilalarda el orta hızda (

dakikada 108-120) vurulur

Doumlneccedil iki kez okunması istenen notaların başlama yerine ileri doumlneccedil bitme

yerine geri doumlneccedil konulur Doumlneccedillerin arasında kalan notalar iki kere okunur

Parccedila yeni başlamış ise yalnız geri doumlneccedilte kullanılabilir Geri doumlneccedilten başa

doumlnuumlluumlr o boumlluumlm yine iki kere okunur

33

Allegro İtalyanca neşeli anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilabuk

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Allegro parccedilalarda el hızlıca ( dakikada

120-168) vurulur

233 Doumlrt Ses İccedilinde Son Durak Perdesi

Bir notanın altına ya da uumlstuumlne nokta konulursa o nota kısa okunur Bu noktaya da

kısaltma noktası denir

Bir notanın altına ya da uumlstuumlne ccedilizgi konulursa o nota kendi suumlresi iccedilinde uzun ve

yayık okunur Bu ccedilizgiye yayık ccedilizgisi denir

34

234 Beş Ses Oumlğretimi

Andante İtalyanca ağırca anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ağır

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Andante parccedilalarda el ağır hızda (

dakikada 76ndash108) vurulur

235 Altı Ses Oumlğretimi

Uzaktı Notaların uumlstuumlne ya da altına konulan uzatma belirtecine uzaktı denir

35

36

Largo İtalyanca geniş anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilok ağır

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Largo parccedilalarda el ccedilok ağır hızda (

dakikada 40-60) vurulur

236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi

37

Do-Mi-Sol-Do sesleri ile alıştırma

Okuma parccedilası

38

237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması

(Fa-Si Si-Fa)

Okuma parccedilası

238 Dokuz Ses Oumlğretimi

Ccedilizek Dizeğin altına ve uumlstuumlne konulan kuumlccediluumlk ccedilizgilere ccedilizek denir Kalın do

sesi ccedilizeğin uumlzerine kalın si sesi ccedilizeğin altına konulur

39

239 On Ses Oumlğretimi

2310 On Bir Ses Oumlğretimi

40

2311 On İki Ses Oumlğretimi

CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR

41

42

43

UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ

Notaları okuyup yazınız

İşlem Basamakları Oumlneriler

Notaların solfejini yapınız

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını

yapınız

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz

Parccedilaları orta hızda okuyunuz

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma

yapınız

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız

İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz

Perdelere dikkat ediniz

Bunun iccedilin monderato tekniğini

kullanınız

Bunu yaparken notanın perdelerini ve

noktalarını uygun aralıklarla

yerleştiriniz

UYGULAMA FAALİYETİ

44

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir

Notaların solfejini yaptınız mı

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml

Parccedilaları orta hızda okudunuz mu

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

45

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen

bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız

1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur

2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir

3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir

4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır

5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır

6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

46

MODUumlL DEĞERLENDİRME

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı

2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı

3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız

4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne

goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı

notaların tartımını yaptınız mı

9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle

oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı

12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz

MODUumlL DEĞERLENDİRME

47

CEVAP ANAHTARLARI

OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Yanlış

4- Doğru

5- Doğru

6- Yanlış

7- Doğru

8- Doğru

9- Doğru

OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Doğru

4- Yanlış

5- Doğru

6- Yanlış

CEVAP ANAHTARLARI

48

KAYNAKCcedilA

FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı

İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004

YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995

Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları

İstanbul 2004

Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991

SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004

KAYNAKCcedilA

iii

ACcedilIKLAMALAR

ALAN Muumlzik Aletleri Yapımı

DALMESLEK Alan Ortak

MODUumlLUumlN ADI Muumlzikte Solfej ve Tartım

MODUumlLUumlN TANIMI

Temel muumlzik bilgisini formları ritmik okumayı ses

genişliklerini nota okumayı (solfej) tanıma ile ilgili bilgi ve

becerilerin kazandırıldığı bir oumlğrenme materyalidir

SUumlRE 4024

OumlN KOŞUL Muumlzikte Sistem ve Makamlar moduumlluumlnuuml başarmış olmak

YETERLİK Solfej ve tartım yapmak

MODUumlLUumlN AMACI

Genel Amaccedil

Gerekli akustik oumlzellikli sınıf ortamı ve donanımları

sağlandığında tekniğine uygun olarak muumlzikte solfej ve

tartım kavramlarını uygulayabileceksiniz

Amaccedillar 1 Tekniğine uygun olarak muumlzikte formlar ritmik

okuma ve tartımları okuyup yazabileceksiniz

2 Muumlzikte notaları tekniğine uygun olarak okuyup

yazabileceksiniz

EĞİTİM OumlĞRETİM

ORTAMLARI VE

DONANIMLARI

Ortam Muumlzik odası derslik

DonanımDinleme ccedilihazları sanat ve muumlzik ccedileşitlerine

ilişkin oumlrnek materyaller CD VCD nota kitap ders

notları ve diğer muumlzik kaynakları

OumlLCcedilME VE

DEĞERLENDİRME

Moduumll iccedilinde yer alan her oumlğrenme faaliyetinden sonra

verilen oumllccedilme araccedilları ile kendinizi değerlendireceksiniz

Oumlğretmen moduumll sonunda oumllccedilme aracı (ccediloktan seccedilmeli

test doğru-yanlış testi boşluk doldurma eşleştirme vb)

kullanarak moduumll uygulamaları ile kazandığınız bilgi ve

becerileri oumllccedilerek sizi değerlendirecektir

ACcedilIKLAMALAR

iv

1

GİRİŞ

Sevgili Oumlğrenci

Uumllkemizde muumlzik aleti yapımcıları guumlnuumlmuumlze kadar ccediloğunlukla usta ccedilırak ilişkisi

iccedilerisinde yetişmişlerdir Guumlnuumlmuumlzde ise bir meslek olarak tanımının konulması ve

satandartlarının belirlenmesi ccedilabaları sonucu bu meslek tanımlanmış iyi ve zevkli bir

meslek olma yolunda ccedilok hızlı ilerlemektedir

Bu moduumll muumlzik aletleri yapımı alanında yapma becerisi kadar temel muumlzik

kavramlarını da bilmeniz gereği uumlzerine hazırlanmıştır Muumlzik aletleri yapımcısı olarak solfej

ve tartımı tanıma kullanıldığı yerleri bilmek ve uygulamak sizler iccedilin ccedilok yararlı olacaktır

Muumlzik alanı sanatın vazgeccedililmez bir parccedilası olması ve insanların estetik duygularına

hitap etmesi dolayısıyla her insanın az ya da ccedilok ilişkili olduğu bir uğraştır Bu nedenledir ki

bu meslek elemanlarının işi hem ccedilok zevkli hem de zaman ve sabır gerektirdiği iccedilin zordur

Ccedilevrenizde bu mesleğin iyi ustalarının iyi bir muumlzik aleti yapma bilgi ve becerisi

yanında iyi bir solfej ve muumlzik bilgisine sahip olduklarını goumlzlemlemişsinizdir

Bu moduumlluuml hazırlarken konularımızı oumlnceki moduumlllerimizde işlediğimiz konulara bağlı

olarak toparlama ve tamamlama uumlzerine kurduk İşlenen konuları kolaylıkla anlayıp

uygulayabileceğinizi duumlşuumlnerek hazırladık

Elinizdeki bu moduumll solfej ve muumlzik bilgisinin son ve toparlayıcı parccedilasıdır

GİRİŞ

2

3

OumlĞRENME FAALİYETİndash1

OumlĞRENME FAALİYETİndash1

Bu faaliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak

muumlzikte formlar ritmik okuma ve tartımları okuyup yazabileceksiniz

Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır

Muumlzik formları nedir Oluşum evrelerini araştırınız

Tuumlrk ve batı muumlziği formlarını araştırınız

Ritmik okuma ve tartım ile ilgili temel kavramları araştırınız

Araştırma işlemleri iccedilin internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve

yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek muumlzikte formlar ve tartım

hakkında oumln bilgi edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaşlarınızdan veya kurslardan bilgi

edininiz

UYGULAMA FAALİYETİ

1 MUumlZİK FORMLARI (BİCcedilİM) VE RİTMİK

OKUMA (TARTIM)

Muumlzikal anlamda konuşma ve yazı diline benzer cuumlmlecik ve cuumlmleler vardır

Bunların birleşmesiyle form meydana gelir Her sanat dalında form vardır ve sanat yapıtları

bu form iccedilinde yerini bularak bir değer kazanır Muumlzikte formu anlamak iccedilin yapıtı sonuna

kadar dinlemek gerekir Her formun kendine oumlzguuml bir kuruluş duumlzeni vardır ve bunlar

boumlluumlmlere ayrılmıştır Bu boumlluumlmler kendi iccedillerinde boumlluumlmcuumlklerden oluşur Boumlluumlmcuumlkler

cuumlmlelerden cuumlmleler cuumlmle parccedilaları ve soumlzcuumlklerden soumlzcuumlkler de tek tek harflerden

meydana gelmiştir Bu yapı muumlzikte bir sonat boumlluumlmlerden boumlluumlmler temalar periyotlar

cuumlmleler ve motifler gibi boumlluumlmcuumlklerden en kuumlccediluumlk bir muumlzik fikri olan motif ise seslerden

oluşur

11 Muumlzik Formlarının Oumlğeleri

111 Motif

Muumlzikal anlatımın genellikle iki (bazen uumlccedil veya doumlrt) oumllccediluumlden oluşan en kuumlccediluumlk

birimine denir Bazen iki nota da bir motif oluşturur

OumlĞRENME FAALİYETİndash1

AMACcedil

ARAŞTIRMA

4

112 Figuumlr ve Koşu

Akorların eşit suumlrelerle arpejlenmesinden oluşan figuumlr esas ezgiye eşlik eden ve

devamlı tekrarlanan bir hareket zinciridir

113 Cuumlmle

Birbirini tamamlayan iki motiften oluşan ve aralarında ccediloğunlukla bir kuumlccediluumlk durak

bulunan boumlluumlmlerdir Cuumlmlenin sona ermesi ya tam karar ya da yarım karar ile yapılır Bu

tonlar esas tonda olduğu gibi dominant ya da paralel tonda da olabilir

114 Period(Doumlnem)

Muumlzik eserinin parccedilalarına lsquoperiodrsquo adı verilir Period motiflerin ritmik melodik ve

armonik olmak uumlzere sıralanışından doğar Aralarında bağlılık bulunan iki cuumlmle periodu

oluşturur Birinci cuumlmle lsquooumlncuumllrsquo ikinci cuumlmle ise lsquoardcılrsquo adını alır

115 Tema

Muumlzik eserinin ccediloğu zaman başında duyulan ilk fikir bestecinin onu işleyeceği

geliştireceği ve onun etrafında yapıtını oluşturacağı lsquoTemarsquo dır Bir muumlzik yapıtının teması

en kuumlccediluumlk bir motif ya da bir cuumlmle olabileceği gibi genişletilmiş bir cuumlmle ya da doumlnemde

olabilir

12 Tuumlrk Muumlzik Formları (Biccedilimleri)

Edebiyatta gazel destan şiir gibi birccedilok formlar (biccedilimler) olduğu gibi muumlzikte de

pek ccedilok form (biccedilimler) vardır Makam sistemine dayalı Tuumlrk muumlziğinde aynı makamdan

bestelenmiş pek ccedilok eser bulunur Ne var ki bu eserler ccedilok az benzerlik goumlsterseler de her

biri ayrı ifade tarzına sahiptirler

Makamların yapılarını oumlğrenirken bir dizileri olduğunu ve bu dizide dolaşılarak (seyir)

seslendirildiğini biliyoruz Seyir yoluyla canlandırılan makam dizileri melodik yapıya

geccediltiğinde ayrıca bazı kurallar ccedilerccedilevesinde başka makamlara geccedilki yoluyla soumlzluuml veya

soumlzsuumlz bestelenmeleri itibariyle yeni kimlikler kazanırlar

Aynı makamdan değişik bestelenmiş eserler dinleriz Ancak her eserin kendine oumlzguuml

bir uslucircbu vardır Bazıları uzun bazıları kısa bazıları ise usul-ritm youmlnuumlnden farklılıklar

goumlsterirler Farklara ait oumlrnekleri ccediloğaltabiliriz Dikkat edilmesi gereken noktalardan biri

eserlerin yalnız saz veya insan sesine goumlre (soumlzluuml) yazılıp yazılmadığıdır

Dinlediğimiz birbirinden farklı eserleri İki ana grupta toplayabiliriz

Yalnız sazlar iccedilin yazılmış eserler

Guumlftesi olan insan seslerinin okuyabileceği eserler

5

Yalnız sazların icra etmesi iccedilin yazılmış olan saz eserleri Tuumlrk muumlziği iccedilerisinde

oumlnemli bir yere sahiptir Saz eserlerini yedi ayrı boumlluumlmde inceleyeceğiz

Peşrev

Saz Semacircicircsi

Tasvir

Medhal

Taksim

Aranağme

Oyun Havası

Soumlzluuml ya da guumlfteli eserler dinicirc ve dindışı olmak uumlzere iki ana grupta toplanırlar

Genel olarak bu soumlzluuml eserler doumlrt grupta toplanırlar

Kacircr

Beste

Semacircicirc

Şarkı

Gazel

Koumlccedilekccedileler

Tuumlrkuuml

121 Peşrev

Saz eserlerinde en buumlyuumlk form peşrevdir Tuumlrk muumlziğinde fasil adı verilen takım da ilk

olarak daima peşrev icra edilir Klacircsik fasil peşrev beste ağir semai şarki yuumlruumlk semai ve

saz semaisi olarak sıralanır

Peşrevler hane adı verilen boumlluumlmlerden oluşurlar Ccediloğu zaman doumlrt hane olur Her

hanenin sonunda teslim adı verilen bir boumlluumlm bulunur Peşrevler buumlyuumlk usullerle

yapılmışlardır

Eski bazı peşrevlerin uumlccedil haneli olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Ancak bu tuumlr peşrevler

tutulmamış ve terk edilmiştir

Ayrıca teslimi olmayan peşrevlere de rastlanılmıştır Teslimi bulunmayan peşrevlerin

ilk haneleri teslim yerine ccedilalınmış olup bu tuumlr de uumlccedil haneli peşrevler gibi ilgi toplamamıştır

Oumlzellikle guumlnuumlmuumlzde rastlanılan bir icra tarzı vardır Peşrevler doumlrt haneli ve

usullerinin buumlyuumlk olmaları nedeniyle oldukccedila uzundurlar Bu nedenle birinci hane ccedilalınır

buna teslim eklenerek giriş tamamlanır Sonra programa geccedililir

Doumlrt hane ve teslimleri tamam olarak ccedilalınan peşrevler genellikle tek olarak ccedilalınan

saz eserlerinde konserlerde olur Belirli suumlresi olan bir fasıl bir koro veya bir solistin

programından oumlnce doumlrt haneli peşrevler ccedilalınmaz Bir hane bir teslimden sonra ikinci esere

geccedililir

6

Bir hanenin sonunda teslime geccedililecek yerde guumlccedilluuml bulunur Teslim ise makamın

bitişi olduğundan durak perdesi ile son bulur

O halde peşrevlerde dikkat edilmesi gereken kısımları uumlccedil boumlluumlmde inceleyebiliriz

1211Peşrevlerde Hane

Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır

Birinci hane makama giriştir Makam dizisinin seslerinde dolaşıldıktan sonra

teslim hanesine geccedililir Teslim hanesinde makam dizisinin sesleri kullanılarak

durak-karar yapılır

İkinci hanede ise yakın makam dizilerine geccedilkiler yapılır Tekrar teslim

ccedilalınarak uumlccediluumlncuuml haneye geccedililir

Uumlccediluumlncuuml hanede asıl makam dizisinin dışına ccedilıkılarak değişik ses ve diziler

kullanılır Bu kısma meyan adı verilir Meyanda genellikle tiz seslerde

dolaşılır Tekrar teslim hanesi ccedilalınarak doumlrduumlncuuml haneye geccedililir

Doumlrduumlncuuml hane asıl makam seslerine doumlnuumlşuuml sağladığı gibi değişik geccedilkiler de

yapılabilir Bu boumlluumlmden sonra teslim hanesi ccedilalınır Boumlylece peşrev

tamamlanmış olur

Yukarıda her hanenin sonunun sesleri teslim hanesine bağlayan nitelikteki seslerden

oluştuğunu ve teslime geccedilişi sağlayan sesin guumlccedilluuml perdesi olduğunu belirtmiştik Bazen bu

sesin guumlccedilluuml perdesi olmaz Durak sesi veya bir başka perde de olabilir Eserin bitimi teslim

hanesinin sonunda olduğuna goumlre hanelerin sonuna gelen durak sesleri asma karar

muvakkat durak tan başka bir ses değildir

1212 Teslim

Peşrevlerde teslim haneleri genellikle serbest yapılır Hemen hemen peşrevlerin en

guumlzel boumlluumlmuumlnuuml oluşturur Teslim haneleri besteci tarafından oumlzenle yapılmış nağmelerden

oluşur Parlak ve canlı boumlluumlmlerdir

1213 Usul

Peşrevler ccediloğunlukla buumlyuumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Devr-i kebir en fazla kullanılan

usulduumlr 28 zamanlı devr-i kebir usuluuml yazılırken 44 luumlk olarak boumlluumlmlere ayrılır Usul

tamamlanınca iki ccedilizgiyle usuluumln bittiği belirtilir Ccedilok az sayıda sofyan usuluuml ile de

bestelenmiş peşrevler vardır

122 Saz Semaisi

Fasılların en sonunda ccedilalınan saz eserine verilen addır Peşrev gibi saz semaileri de

doumlrt haneli olarak boumlluumlmlere ayrılır Her hanenin sonunda teslim bulunur

Saz semaileri peşrevlerin tersine kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Saz semailerinin ilk

uumlccedil hanesi (10 8) lik aksak semai usuluuml ile oumllccediluumllmuumlştuumlr Doumlrduumlncuuml hane ise ccedileşitli usullerden

yapılabilir Semai yuumlruumlk semai devr-i hindi aksak curcuna gibi

7

Teslim boumlluumlmuuml (10 8) lik aksak semai usuluuml ile oumllccediluumllmuumlştuumlr

İlk uumlccedil hane peşrevler gibi giriş geccedilki gibi oumlzellikleri yansıtır Doumlrduumlncuuml hane ise

serbest olup melodi ve usul youmlnuumlnden bestecinin isteğine kalmıştır

Peşrev ve saz semailerinin teslim boumlluumlmlerine girilecek yerde bağlantı bazen

makamın guumlccedilluumlsuumlnde bazen de durakta asma kalış olarak yapılır

Saz semaileri fasıl sonlarında ccedilalınabildiği gibi tek saz icralarında da yer alabilir Saz

semaileri ritmik ve serbest bir yapıya sahip olduklarından bestekacircrların daha ccedilok uumlstuumlnde

durdukları bir form olmuştur

123 Tavsir

Bir olayı doğadaki herhangi bir olayı veya bir duyguyu muumlzik diliyle anlatan saz

eserlerine tasvir adı verilir

Ccedilok geniş kapsamlı olmasına rağmen ccedilok az yazılan tasvir tuumlruuml eserlerin usuluuml ritmi

bestekacircrın arzusuna kalmıştır Peşrev ve saz semaileri gibi belirli haneleri yoktur Konunun

durumuna goumlre birden fazla haneleri bulunabilir

124 Medhal

Genellikle bir topluluğun programı başlamadan toplu halde sazların ccedilaldığı kuumlccediluumlk saz

eserlerine medhal adı verilir

Medhallerin hane ve teslim gibi boumlluumlmleri kaideleri yoktur Ccedilalınacak makama

girinceye kadar serbest olarak bestekacircrın duyuşuna goumlre 16 ile 32 oumllccediluumlluumlk boumlluumlmlerde

olabilir

Medhallerin en buumlyuumlk oumlzelliği peşrev ve saz semailerinde bulunan hane ve teslim

kaidelerinin olmaması serbest icra edilmesidir Yine bu iki formdan farkı fasıllardan oumlnce

ccedilalınmamasıdır

Medhal tek bir sazla yapılan taksim formunun derli toplu bir usule uydurulmuş nota

ile ccedilalınan değişik bir şeklinden ibarettirMedhalin tarihccedilesi pek eski değildir Son devir

bestelkacircrları tarafından yazılmış ve benimsenmiştir Guumlnuumlmuumlzde bu form uumlzerinde uğraşan

bestekacircrların başında Prof Dr Sayın Alacirceddin YAVAŞCcedilA gelir

125 Taksim

Tek bir sazla makamların ses dizilerinde dolaşmaya Taksim adı verilir Bu formun

Batı muumlziğinde karşılığı impruvizedir

8

Taksim bir saz eserine veya bir şarkıya başlanılmadan oumlnce icra edilecek makamın

seslerinde guumlzel nağmelerle dolaşmaktır

Taksim yapılırken girilecek makamın guumlccedilluumlsuuml asma kalışı ve durağı oumlzellikle

belirtilir O halde taksim usule uyulmadan icra edilecek eserin makamına usuluumlne uslucircbuna

uygun bir şekilde bir seyir ile durak sesinin bağlantısından oluşur denebilir

Tuumlrk Muumlziğinde bir eserin icrasına geccedilmeden oumlnce taksim yapmak adet olmuştur

Taksim yapmakla meşhur olmuş pek ccedilok saz sanatccedilılarımız vardır Tanburicirc Cemil Bey bu

konuda virtuumloumlz seviyesine ulaşmış bir sanatkacircrdır Guumlnuumlmuumlzde ise tanbucircricirc Necdet YAŞAR

ucircdicirc Cinuccedilen TANRIKORUR ucircdicirc Necati CcedilELİK Neyzen Niyazi SAYIN ve kemenccedilede

İhsan OumlZGEN oumlnde gelen isimlerdir

126 Aranağme

Bazı eserlere başlanırken hemen girişte yalnız sazların ccedilaldığı kuumlccediluumlk bir boumlluumlm

bulunur Buna giriş muumlziği yaygın bir deyimle de aranağme adı verilir

Bir eserin başında olduğu kadar ortasında ve sonunda bulunan aranağmelere de

rastlanır İki kıtalı bir şarkıda eserin ortasında kıtaları arasında bir aranağme bulunabilir

veya hiccedil olmayabilir

Aranağmelerin oumlzelliği eserin ruhuna uygun aynı ritm ve karakterde eseri

tamamlayıcı nitelikte olmasıdır

Eski eserlerin birccediloğunda aranağme bulunmazdı Guumlnuumlmuumlzde ise aranağmesiz pek az

eser şarkı yapılmaktadır

Oumlzellikle son devirlerde yapılan şarkıların her satırında iki guumlfteyi birbirine bağlayan

bir veya birkaccedil oumllccediluumlluumlk muumlzik nağmeleri bulunur Bu tuumlr muumlzik parccedilaları sadece iki cuumlmleyi

birbirine bağlayan nağmelerdir Aranağme değildirler

127 Oyun Havaları

İnsanlarda coşku uyandıran yalnızca sazların ccedilaldığı saz eserlerine oyun havası adı

verilir Tuumlrk Muumlziğinde ritim unsuru oumlnemli olan bir ccedileşittir Kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlş olan

oyun havaları mahalli dans ve oyunlar iccedilin de yazılmıştır

Ccediliftetelli zeybek longa sirto horon hora bar halay koumlccedilekccedile gibi pek ccedilok şekilleri

vardır

128 Kacircr

Eski bestecilerin uumlzerinde oumlnemle durdukları ustalıklarını goumlsterdikleri bir beste

formudur Genellikle peşrevden hemen sonra icra edilir Geniş kapsamlı bir beste tarzı

9

olduğundan buumlnyesinde değişik usuller ccedilokccedila kullanılır Bu usul değişiklikleri esere farklı bir

canlılık kazandırır

Kacircr icrasından sonra beste formu icra edilir Kacircrlar buumlyuumlk usullerle olduğu gibi kuumlccediluumlk

usullerle de oumllccediluumllmuumlş ve bestelenmişlerdir

Beste formundan bir diğer farkı da terennuumlmlerinin serbest oluşlarıdır Eserin baş

kısmında ccediloğunlukla terennuumlm bulunabilir

Kacircr tarzında bestelenmiş eserler bazen uzunluk ve kısalıklarına goumlre değişik isimlerle

anılırlar kacircr kacircrccedile kacircr-i nev kacircr-i natik gibi isimler eserlerin yapısını anlatır

Kacircr genellikle terennuumlmle başlayan geniş kapsamlı bazı usullerin kullanıldığı uzun

eserlere verilen isimdir

Kacircrccedile kacircrdan daha kısa ve oumlzelliklerini daha oumlz anlatım belirten eserlere verilen

isimdir

Kacircr-ı nev değişik usullerin kullanıldığı bir formdur Kacircrdan ccedilok farkı yoktur

Kacircr-ı natık kacircr ve kacircrccedileden usul ve guumlfte youmlnuumlnden hemen ayrıcalik goumlsterir Kacircr-ı

natıkların guumlftelerinin hemen her satırında değişik usullere rastlanılabilir Kacircr-ı natıklar

başladıkları makamın ismi ile anılırlar Rast kacircr-i natik neva kacircr-i natik gibi Kacircr-ı natık

bitişte başladığı makam seslerine doumlnerek karar verir

Her satırda değişik usullere rastlanıldığı gibi her satırda değişik makamlara geccedililmesi

kacircr-ı natıkların oumlzelliğidir Her satır icra edilirken geccedililen makamın ismi belirtilir

Kacircr tuumlruuml eserler guumlnuumlmuumlzde hemen hemen hiccedil yapılmamaktadır Eski bestekacircrlarımız

bu form uumlzerinde titizlikle durmuşlar ve ccedilok guumlzel eserler yapmışlardır

129 Beste

Genellikle beste denilince herhangi bir muumlzik eserini duumlşuumlnuumlruumlz Beste bestelemek

bestekacircr birbirine yakın kelimelerdir

Beste Bir muumlzik eseri

Bestekacircr Bir muumlzik eserini besteleyen muumlzisyen

Bestelemek Bir muumlzik eserini yapmak yazmak

Beste kelimesinin geniş tanımının yukarıda yazıldığı gibi olmasına karşın Tuumlrk

musikisindeki karşılığı yeri daha başkadır

Beste kacircr formundan sonra en geniş kapsamlı muumlzik eseridir

10

Beste doumlrt haneli olarak yapılır Her hane bir mısra demektir Şu halde bestelerin

guumlfteleri doumlrt mısralıdır Her mısranın sonunda terennuumlm adı verilen kelime olarak pek

anlamı olmayan ancak melodi youmlnuumlnden ccedilok guumlzel olan nağmeler bulunur

Peşrevlerde de her hanenin sonunda teslim kısmının bulunduğunu hatırlayalım

Peşrevlerdeki teslim kısmının yerini bestelerde terennuumlmler almıştır diyebiliriz

Terennuumlm Beste formundaki eserlerde mısra sonlarına eklenen anlamlı

anlamsız ancak melodik yapısı olan boumlluumlmlere verilen addır Terennuumlmler hece

kelime veya birkaccedil kelimeden meydana gelebilir

Ye-le-li-la-ta-ne-dil-dir-ten-ni-canım-ruhum-gel serv-i revanım- ruh-i revanım-canım

efendim vs gibi soumlzcuumlkler sıkccedila kullanılır

İkaacirc Bestelerin terennuumlmlerinin ritmik melodilerle yapılarına veya başka bir

ifadeyle bestelerdeki terennuumlmlerin muntazam bir tempo ile yapılmasına ikaacirc

adı verilir Terennuumlmlerde kullanılan hecelerin anlamı pek yoktur

Her hanenin mısranın sonunda ccedilalınan terennuumlm aynıdır Bu nedenle terennuumlmlerin

melodilerinin ccedilok guumlzel olmasına bestekacircrlar oumlzellikle oumlzen goumlsterirler

Terennuumlmlerde kullanılan guumlzel soumlzlerin bazılarının anlamı da vardır Canım ruhum

gibi kelimelerin yanısıra bazı bestekacircrlar ilgi duydukları kişilerin adlarını da terennuumlmlerde

kullanmışlardır Sultanım mihribanım gibi

Doumlrt haneli olan bestelerin birinci mısrasına zeminhane adı verilir Zeminhanelere

eserin makamına ait dizi belirtilerek başlanır Makamın oumlzellikleri goumlsterilerek zemin

hanenin son kısmında terennuumlme geccedililir Terennuumlmuumln bittiği yerde birinci mısranın son

kelimeleri tekrar edilerek durak sesinde karar verilir Bu şekilde birinci mısra yani

zeminhane bitmiş olur

İkinci hane ikinci mısranın okunmasıyla goumlsterilir Ancak soumlzler ikinci mısraya ait

olmakla beraber melodi birinci mısranın tekrarıdır

Demek ki birinci mısra ve guumlfte okunacak tekrar başa doumlnuumllerek aynı melodi ile ikinci

mısra ve terennuumlm icra edilecektir

İkinci haneye nakarathane adı verilir

Uumlccediluumlncuuml mısra meyan adını alır Meyan eserin en oumlnemli boumlluumlmlerinden birini

oluşturur Bu boumlluumlmde ccedileşitli geccedilkiler genişlemeler goumlsterilir Bitiş yine terennuumlmle olur

Doumlrduumlncuuml hane ise yine başa doumlnuumllerek son mısra olarak zeminhanenin melodileri

ile okunur Ayrıca melodisi yoktur Besteler terennuumlm hanelerinin icrasıyla son bulur

11

1210 Semacirci

Tuumlrk musikisinde beste formundan sonra gelen değişik bir beste tarzıdır Semainin

tarifi bu şekilde olmasına rağmen değişik iki tuumlr semai vardır

Ağır Semai

Yuumlruumlk Semai

Ağır Semailer beste formundan hemen sonra fasıllardaki sıraya goumlre yer alırlar

Adından da anlaşıldığı gibi yapısı ağır etkili bir formdur Kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir

Ağır semailerde kullanılan usuller 10 4 luumlk ağır aksak semai 10 8rsquolik Aksak Semai

ve 6 2rsquolik ağır sengin semaidir

Ağır semailer yapı itibariyle beste formunu andırırlar Hane terennuumlm gibi boumlluumlmler

bestede olduğu gibi semailerde de bulunur Ancak kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Kuumlccediluumlk

usullerle yapılmalarından dolayı ağır semailer daima bestelerden sonra ikinci sırayı alırlar

Fasıldaki sıraya goumlre (peşrev beste) formlarından sonra sıralanan ağır semaiden sonra

şarkı formu gelir

Fasıl icrasında şarkılardan sonra tekrar semai formuna doumlnuumlluumlr Ancak bu sıradaki

Semailer ağır semai adını taşımazlar Bu tuumlr semailere yuumlruumlk semai adı verilir

Yuumlruumlk semailer yuumlruumlk semai adı verilen usulle oumllccediluumllmuumlşlerdir Genellikle 6 4rsquo luumlk

bazen de 6 8rsquolik oumllccediluuml ile belirtilir

Yuumlruumlk semailerin yapıları ağır semailere goumlre daha hareketli ve canlıdır Hane ve

terennuumlmler ağır semailerde olduğu gibidir

Yuumlruumlk semai icrasından sonra Saz Semaisi icra edilir Bu şekilde fasıl tamamlanmış

olur Tuumlrk muumlziğinde peşrev kacircr beste ağır semai şarki yuumlruumlk semai ve saz semaisinden

meydana gelen fasıllara takım adı verilir

Tuumlrk muumlziğinde bir makamın kabul edilebilmesi iccedilin bu şekilde bir takım oluşması

şarttır

1211 Şarkı

Tuumlrk muumlziğinde kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllen soumlzluuml terennuumlmsuumlz doumlrt haneli eserlere

Şarkı adı verilir Genellikle doumlrt mısralık guumlftelerden meydana gelen şarkılar doumlrt hane

olarak bestelenir Birinci hane zernin adını alır Bu hane esas makam dizisinin seslerinin

goumlsterildiği boumlluumlm olup şarkılarda giriş boumlluumlmuumlnuuml oluşturur

İkinci hane nakarat adını alır Bu kısımda genellikle yakın makam dizilerine geccedilkiler

bulunur Nakaratların bitiş kısmında adını taşıdığı makam dizisinin sesleri ile karar bulunur

12

Uumlccediluumlncuuml hane meyan adını alır Meyanda esas makam dizilerinde dolaşıldığı kadar

genellikle tiz perdelerde dolaşılır ve geccedilkiler yapılır

Doumlrduumlncuuml hane ise ikinci satır melodisi ile doumlrduumlncuuml satırın okunmasından oluşup

nakarat adını taşır

Şarkılarda Yapı

Şarkıların genellikle doumlrt haneden oluştuğunu yukarıda belirtmiştik Doumlrt mısralı

şarkıların her satırı bir haneyi oluşturur

Her satır ccediloğunlukla birer defa bestelenir İkişer defa okunur Bu satırların sonunda

dolaplar bulunur

Yukarıda da accedilıklandığı gibi ikinci ve doumlrduumlncuuml hanelerin (satırların) besteleri aynıdır

Bazen de her satır veya bazı satırlar ikişer kere bestelenirler Bu durumda ilgili satır

okunur Bitiminde aynı soumlzler yeni bir melodi ile tekrar edilir ve doğrudan bir sonraki satıra

bağlantı yapılarak geccedililir

Klacircsik Tarzda Bestelenmiş Her Satırı Bir Defa Olan Şarkı Formu

Birinci satırda esas makama giriş yapılır Zemin mısrası okunarak sonda dolap

kısmında karar sesine inilir Başa doumlnuumllerek aynı satır tekrarlanır Ancak bu defa sona

gelindiğinde birinci dolap yerine ikinci dolap okunarak ikinci mısraya (satıra) geccedililir

Nakarata geccediliş sesi genellikle guumlccedilluuml sesi ile goumlsterilir

Nakarat ilk satır gibi iki defa tekrar edilir Satır sonundaki dolap hanesinin birinci

boumlluumlmuumlnde guumlccedilluuml sesi ile satırın başına doumlnuumlleceği belirtilir Dolabın ikinci boumlluumlmuuml ise

makamın ana sesleri ile inilen karar sesinin bulunduğu boumlluumlmduumlr Karar sesinin burada

bulunmasının sebebi şarkıların nakarat sonlarında bitmesindendir

Meyan boumlluumlmuumlne geccediliş ise bu durak sesinin goumlsterilmesiyle olur Genellikle tiz

seslerle meyanı yapılan şarkılarda ikinci defa tekrar tiz durak sesinin doumlnuumlş boumlluumlmuumlnde

goumlsterilmesiyle olur İkinci defa meyanın okunmasıyla guumlccedilluuml sesi goumlsterilerek nakarata

geccedililir Doumlrduumlncuuml hane ise ikinci satır melodisinin tekrarıdır Şarkının bitişi nakaratın

sonunda bulunan bitiş sesi (durak) ile olur

Guumlnuumlmuumlzde şarkılar genellikle klasik tarzın dışında serbest bir anlayışla

bestelenmektedir Bu tarz şarkılara fantezi eserler adı verilmektedir

Zemin hanesi bir defa bestelendiği gibi iki ayrı melodi ile iki defa bestelenebilir Veya

yalnızca meyan kısmı iki defa bestelenmiş şarkılar da bulunmaktadır

Şarkı formu ccedilok işlenmiş ve en sevilen beste tarzıdır Kuumlccediluumlk usullerle yazılmış

olmalarına karşılık serbest usulsuumlz boumlluumlmleri olan şarkılar da ccediloktur

13

Şarkılarda Usul

Şarkılar daima kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Her ne kadar 15 zamanlıya kadar kuumlccediluumlk

usuller varsa da şarkılar ccediloğunlukla 10 zamanlıya kadar olan usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir

Şarkılar kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllduumlğuuml iccedilin Beste ve Semailere oranla etkileri daha

başkadır Usullerinin kuumlccediluumlk olmaları gereği daha ritmik ve hareketli bir yapıya sahip

olmalarının yanı sıra beste ve semailer kadar ağırbaşlı hatta onlardan daha ağır yapılı

şarkılara rastlanır

1212 Gazel

Saz muumlziğindeki taksimin insan sesi ve soumlzle yapılanıdır Herhangi bir usule bağlı

değildir Serbest okunur 2-4 veya daha fazla mısrayı belli bir makam anlayışı iccedilinde

melodilerle soumlyleyerek sesle taksim etmektir

Oumlnceden hazırlık yapılmadan sanatccedilının o anki ilhamına bağlıdır Buna ldquoirticalrdquo de

denir Guumlfteden ayrı olarak lsquorsquoof lsquorsquo lsquorsquoamanrsquorsquo lsquorsquomedetrsquorsquo lsquorsquoeyrsquorsquo gibi uumlnlemler de ilave edilebilir

fakat bunların fazlası hoş karşılanmaz Gazel başlı başına yapılabildiği gibi şarkının arasına

da konulabilir Soumlzler genellikle gazel tarzından seccedililebildiği gibi başka bir tarzdan da

alınabilir

1213 Koumlccedilekccedileler

Genellikle aynı makamda yuumlruumlk hareketli şarkı ve tuumlrkuumllerin uzun aranağmelerle

birbirine bağlanmasından meydana gelmiş aynı zamanda ccedilengi ve koumlccedilek takımlarının oyun

oynamaları iccedilin duumlzenlenmiş bir muumlzik tuumlruumlduumlr Koumlccedileklerde şarkılar ve tuumlrkuumller genellikle

kendi yapıları ile kullanılmıştır

1214 Tuumlrkuuml

Şehir dışındaki koumly ve kasabalarda oturan halkın bağlama cura divan sazı zurna

davul darbuka kaval kemenccedile kabak kemane vs Gibi muumlzik aletleriyle ccedilalıp soumlyledikleri

kendine has youmlresel oumlzelliklere sahip olan soumlzluuml muumlziktir Anonimdir (Bestecisi ve yazarı

belli olmayan halkın malı) Soumlzler halk edebiyatından alınmış olup edebi değer taşıyan hece

vezni ile yazılmış şiirlerdir

13 Batı Muumlziği Formları

Batı muumlziği formlarını 5 ana başlık altınca inceleyebiliriz

Buumlyuumlk formlar

Senfonik formlar

Vokal formlar

Polifonik formlar

Oumlzguumln formlar

14

131 Buumlyuumlk Formlar

1311 Sonat

İlk kez CPE BACH tarafından temelleri atılan ve en oumlnemli formdur Senfoniler

quartetler ve quintetler hep sonat formunda yazılır Sonat formu gelişimi iccedilinde farklılık

goumlstermiştir Beethoven ve Haydn doumlneminde iyice oturan sonat formu Chopin ile birlikte

değişime uğramıştır Genellikle solo sonatlar meşhurdur Oumlrneğin Beethoven yazdığı 32

piyano sonatıyla bu formun ustalarındandır Ayrıca Haydn Chopin gibi besteciler de guumlzel

sonatlar yaratmışlardır

1312 Rondo

Adından da anlaşılacağı gibi bir boumlluumlmuumln suumlrekli tekrarlanmasıyla oluşur Oumlrneğin A

B ve A boumlluumlmlerinden oluşan bir esere yeni bir C boumlluumlmuuml eklenmesi ve tekrar başa yani A B

A boumlluumlmuumlne doumlnuumllmesiyle kuumlccediluumlk rondo formu oluşur A B A C A B A D E A B A buumlyuumlk

rondo formuna oumlrnek olabilir Klasik doumlnemde sonatların son boumlluumlmlerinde kullanılmıştır

1313 Varyasyon

Tema ve ccedileşitlerinden oluşan bu form aslında ağır tempolu dans şarkıların tekrarı

sırasında yapılan kuumlccediluumlk değişikliklerden doğmuştur Varyasyon formunun temeli 4-8

oumllccediluumlden oluşur

1314 Suumlit

Saz muumlziği alanında en eski biccedilimlerden biri olan suumlit şarkı biccediliminde 4-6

boumlluumlmlerden meydana gelmiş bir sıra danstır Sonat ve senfonilerin atası sayılır

132 Senfonik Formlar

1321 Konccedilerto

Konccedilerto genellikle solo bir ccedilalgıya bir oda orkestrasının veya bir senfoni

orkestrasının eşlik etmesiyle gerccedilekleşir Solo ccedilalgı tuumlm teknik zorlukların uumlstesinden

gelebilecek bir kişi tarafından ccedilalınır Solo ccedilalgıya orkestra eşlik eder Genellikle tek bir

ccedilalgı iccedilin yazılan konccedilertolar vardır fakat birden fazla ccedilalgı iccedilin yazılmış konccedilertolar da

vardır(Vivaldi - 2 viyolonsel konccedilertosu) Konccedilertolar dinleyicinin en ccedilok tercih ettiği

muumlzik formudur

1322 Senfoni

Orkestra iccedilin sonat formunda yazılmış genellikle doumlrt boumlluumlmden oluşan yapıtlardır

Senfoni uzun bir şiir niteliğindedir4 boumlluumlmluuml olduğundan oldukccedila uzun suumlren senfoniler

vardır Oumlrneğin Beethovenın 9 senfonisi 1 saate yakın bir suumlrede tamamlanır Başta Franz

Liszt Antonin Dvorak ve Bedrich Smetana gibi besteciler senfoniyi tek boumlluumlm halinde ele

15

almışlardır Franz Lisztin ilk kez gerccedilekleştirdiği tek boumlluumlmluuml senfoni formuna senfonik şiir

adı verilir

1323 Uvertuumlr

Giriş muumlziği anlamındadır Genellikle bir suumlitin veya operanın girişinde ccedilalınır

Genellikle kısa tutulan uvertuumlrlerin yanında uzun ve tek başına eser olan uvertuumlrler de vardır

Oumlrneğin Tschaikovskynin 1812 uvertuumlruuml ve Beethovenın ldquoLeonore Uvertuumlruumlrdquo

133 Vokal Formlar

1331 Opera

Solistleri korosu orkestrası kostuumlmuuml sahnesi ışığı ve dramatik oyunu ile muumlziğe

uyarlanmış tiyatrodur Tarihte ilk opera Rinuccinin Dafne operasıdır

1332 Operet

Operanın kuumlccediluumlğuumlne denir

Oratoryo

Dinsel ve kutsal konuların koro ve solistler tarafından orkestra eşliğinde

soumlylenmesidir Dekor kostuumlm ve sahneleme yoktur

134 Polifonik (Ccedilok Sesli) Formlar

1341 Kanon

Kanon taklit temeline dayanır Aynı ezgi iki veya daha ccedilok ses partisi tarafından

birbiri ardından başlayarak tekrarlanır Ccedilember kanonda ses partileri aynı anda

duyulduklarında birbiriyle uyumludur İlk başlayan partiye oumlncuuml yanıt veren partiye artccedilı

denir

1342 Fuumlg

Fuumlg taklit etmek anlamındadır Eserin ana teması farklı tonlarda tekrarlanır Tabi bu

kontrpuan tekniğiyle yapılır Temanın tonu mutlaka ana tonun birinci doumlrduumlncuuml ve beşinci

dereceleriyle ilişkili olmalıdır aksi halde eserin taklit edilmesinde hatalar olabilir Fuumlg

tekniğini mutlaka oumlrnekleri inceleyerek oumlğrenmek gerekir Bachın fuumlgleri bu konu iccedilin

uygun seccedilenektir

16

1343 Fuumlgato

Fuumlg tarzında fakat fuumlg kurallarına uymadan gelişen temalardan oluşur Fuumlgatoda

fuumlguumln sergi boumlluumlmuumlnuumln ardından gelişme boumlluumlmuuml başlar Mozartrsquoın Jupiter Senfonisirsquonin son

boumlluumlmuuml bu tarzda yazılmıştır

1344 Fuumlgetta

Fuumlgetta tam bir fuumlg gelişmesi olmayan kısa fuumlg biccedilimidir

135 Oumlzguumln Formlar

Batı muumlziğinde bilinen 30rsquodan fazla oumlzguumln form tuumlruuml vardır Bunların bilinen belli

başlı birkaccedilı şunlardır

1351 Preluumlt

Uvertuumlr gibi bir giriş parccedilasıdır Ancak oumlzellikle Chopin ve Rachmaninoff gibi

besteciler preluumlt tek başına bir parccedila olarak duumlşuumlnmuumlşlerdir Chopinin 24 preluumlt buna

oumlrnektir

1352 Arya

Arya Latincede şarkı veya melodi kelimesinden gelir Belirli bir kalıp iccedilinde orkestra

eşliğinde soumlz ve muumlziğin birleşmesidir A-B-A formunda yazılır

1353 Bolero

Bolero İspanyol Kastilya ve Andalusiarsquonın milli dansıdır Bu dans tef kastanyet ve

bazen de gitar eşliğinde yapılır Allegretto tempoda ve frac34 luumlk oumllccediluumldedir

1354 Capricco

İtalyanca keccedili anlamına gelir Muumlzikte belli bir planı olmayan serbest doğaccedillama ya

da fantezi tarzı neşeli değişken mizaccedil sergileyen kaprisli karakterdeki bir tuumlruumln adıdır

1355 Etuumlt

Ccedilalgı muumlziğinde karşılaşılan teknik guumlccedilluumlklere hazırlanmak amacıyla bestelenen

alıştırma parccedilalarıdır Oumlğrencilerin tekniğini geliştirmeleri iccedilin bestelenmiştir

1356 Marş

Yuumlruumlmeye eşlik eden ritim oumlğesi guumlccedilluuml ccedilok eski muumlzik tuumlrlerinden biridir Ccedileşitli

amaccedillara youmlnelik yazılan marşlar genel olarak 4 gruba ayrılır Bunlar cenaze marşı ağır

marş hızlı marş ve ccedilok hızlı marştır

17

1357 Vals

Almanca doumlnmek anlamına gelir Uumlccedil zamanlı birinci vuruşu kuvvetli doumlnerek yapılan

Alman dans muumlziğidir

1357 Ballade

Genellikle acı ve huumlzuumln gibi duyguların anlatımında kullanılan ve ccedilok ezgiden oluşan

lirik parccedilalardır

1358 Nocturne

Gece muumlziği demektir Serbest formda yazılır Karakteri huumlzuumlnluuml bazen de canlıdır En

uumlnluuml noktuumlrn bestecisi Chopindir

1359 Romance

Soumlzluuml ve soumlzsuumlz yazılabilir Noktuumlrn ve balad gibi konusu huumlzuumln ve aşktır Serbest

formda yazılır

13510 Serenade

Değişik anlamlarda kullanılır En ccedilok bilinen anlamı sevgilinin penceresinin oumlnuumlnde

soumlylenen doğaccedillama aşk şarkısıdır Genellikle soumlzluuml olur fakat soumlzsuumlz yazılmış serenatlarda

vardır Serbest bir formda yazılır

13511 Rhapsody

Ezgileri ccediloğunlukla halk ezgisi olan ve birccedilok temanın birleşmesinden oluşan serbest

bir muumlzik formudur Lisztin Macar Rapsodilerinin yanında uumlnluuml İngiliz rock grubu Queenin

efsanevi solisti Freddie Mercurynin Bohemian Rhapsodysi de bu forma ccedilok guumlzel bir

oumlrnektir

13512 Fantasie

Serbest formda genellikle doğaccedillama ccedilalınan eserlerdir

14 Ritmik Okuma (Tartım)

Bir muumlzik parccedilasını ritmini uygun olarak nota değerleriyle tekduumlze okumaya ritmik

okuma denir Diğer bir anlamda bona yapma diye adlandırılır (Bona terimi tartım kitabını

yazan yazarın isminden alıntı yapılmıştır)

Notaların seslerini dikkate almadan sadece nota değerlerinin incelenmesine ritmik

portre denir Ritim belirli bir zaman suumlrecinin kullanımını hedefleyen tempo iccedilinde

kesinleşir Ritim aynı zamanda muumlziğin karakterini de belirler

18

Her bestecinin kullandığı ritim kendine oumlzguumlduumlr ve ressamların fırccedila tekniği gibi ayırt

edicidir Genel anlamda formu etkileyen ve oluşturan faktoumlruumln ritim olduğu soumlylenebilir

19

UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki muumlzik parccedilalarını ritmine ve nota değerlerine uygun olarak elle usuluumlnuuml

takip ederek tartımlarını yapınız

İşlem Basamakları Oumlneriler

Aşağıdaki birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre

isimleriyle tartımını yapınız

Elle usuumllleri doğru ve kesin hareketlerle

yapınız

Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki sekizlik ve onaltılık notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

UYGULAMA FAALİYETİ

20

Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını

yapınız

Aşağıdaki sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

21

Aşağıdaki ikilik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki sekizlik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

22

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

23

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

24

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

25

Aşağıdaki doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki notaları sekizlik es (sus)leri dikkate alarak oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını

yapınız

Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

26

Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını

yapınız

Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

27

28

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir

1 Birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

2 İkilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluuml ve isimleriyle tartımını yaptınız

3 Sekizlik ve onaltılık notaların tartımını yaptınız mı

4 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

5 İkilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

6 Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

7 İkilik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

8 Doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

9 Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

10 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaların tartımını yaptınız

11 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

12 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

13 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaların tartımını yaptınız mı

14 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

15 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

16 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

17 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

18 Doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını

yaptınız mı

19 Sekizlik esleri (susları) dikkate alarak tartımını yaptınız mı

20 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız

21 Değişik değerlerdeki sesli notaların tartımını yaptınız mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

29

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde

verilen bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız

1 ( )Muumlzikal anlatımın en kuumlccediluumlk birimine ldquomotifrdquo denir

2 ( )Esas ezgiye eşlik eden ve devamlı tekrarlanan hareket zincirineldquotemardquodenir

3 ( )Peşrev Tuumlrk muumlziği formlarından soumlzluuml ve guumlfteli formlara verilebilecek en iyi

oumlrnektir

4 ( )Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır

5 ( )Doğadaki herhangi bir olayı veya duyguyu muumlzik diliyle anlatan eserlereldquotasvirrdquo

denir

6 ( )Rondo sonat ve suumlit Batı muumlziğinin senfonik formlarındandır

7 ( )Operanın kuumlccediluumlğuumlne operet denir

8 ( )Vals doumlnerek yapılan Alman dans muumlziğidir

9 ( )Bir bestecinin kullandığı ritim sanatccedilının ayırt edici oumlzelliklerindendir

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

30

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

Bu faliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak

muumlzikte notaları okuyup yazabileceksiniz

Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır

Muumlzik ses genişliklerini araştırınız

Solfej iccedilin gerekli temel kavramları araştırınız

Araştırma işlemleri iccedilin Internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve

yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek solfej ile ilgili oumln bilgi

edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaş veya kurslardan da bilgi edininiz

UYGULAMA FAALİYETİ

2 SES GENİŞLİKLERİ VE SOLFEJ

Muumlzikte kullanılan iki tuumlr ses vardır

İnsan sesi

Enstruumlman sesi(Bu konu ses oluşum uygulamaları moduumlluumlnde işlendi)

İnsan sesi ikiye ayrılır Erkek sesi ve kadın sesi

21 Erkek Sesi

Bas En kalın erkek sesi

Bariton Orta kalınlıkta erkek sesi

Tenor En ince erkek sesi

22 Kadın Sesi

Alto En kalın kadın sesi

Mezzosoprano Orta kalınlıkta kadın sesi

Soprano En ince kadın sesi

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

AMACcedil

ARAŞTIRMA

31

23 Solfeje Giriş

Solfej eğitimimizin şimdiye kadar ki boumlluumlmlerinde temel muumlzik kavramları ve bunlara

oumlrnekleri goumlrduumlk Moduumlluumlmuumlzuumln bu boumlluumlmuumlnde ise ağırlıklı olarak okuma parccedilalarına bol-

bol oumlrnekler vereceğiz

Solfej kısaca lsquookumarsquo demektir Notaları adlarıyla sesleriyle ve suumlreleriyle

okumaya solfej denir

231 Uumlccedil Ses Oumlğretimi

Doumlrtluumlk nota

Yuvarlak kuyruklu ve iccedili doludur Bir vuruşta okunur

İkilik nota

Yuvarlak kuyruklu ve iccedili boştur İki vuruşta okunur

32

232 Doumlrt Ses Oumlğretimi ve Buumlyuumlk İkili Aralığı Kuumlccediluumlk İkili Aralığı

İki ses arasındaki incelik kalınlık ayırımına aralık denir

Aralıkları oumllccedilmek iccedilin kullanılan oumllccedilme birimine perde denir

Batı muumlziğinde kullanılan en kuumlccediluumlk ses aralığına yarım perde denir

İki tane yarım perdeden oluşan ses aralığına tam perde denir

Moderato lsquoOrta hızdarsquo demektir Bir hız terimidir Parccedilanın orta hızda

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Monderato parccedilalarda el orta hızda (

dakikada 108-120) vurulur

Doumlneccedil iki kez okunması istenen notaların başlama yerine ileri doumlneccedil bitme

yerine geri doumlneccedil konulur Doumlneccedillerin arasında kalan notalar iki kere okunur

Parccedila yeni başlamış ise yalnız geri doumlneccedilte kullanılabilir Geri doumlneccedilten başa

doumlnuumlluumlr o boumlluumlm yine iki kere okunur

33

Allegro İtalyanca neşeli anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilabuk

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Allegro parccedilalarda el hızlıca ( dakikada

120-168) vurulur

233 Doumlrt Ses İccedilinde Son Durak Perdesi

Bir notanın altına ya da uumlstuumlne nokta konulursa o nota kısa okunur Bu noktaya da

kısaltma noktası denir

Bir notanın altına ya da uumlstuumlne ccedilizgi konulursa o nota kendi suumlresi iccedilinde uzun ve

yayık okunur Bu ccedilizgiye yayık ccedilizgisi denir

34

234 Beş Ses Oumlğretimi

Andante İtalyanca ağırca anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ağır

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Andante parccedilalarda el ağır hızda (

dakikada 76ndash108) vurulur

235 Altı Ses Oumlğretimi

Uzaktı Notaların uumlstuumlne ya da altına konulan uzatma belirtecine uzaktı denir

35

36

Largo İtalyanca geniş anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilok ağır

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Largo parccedilalarda el ccedilok ağır hızda (

dakikada 40-60) vurulur

236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi

37

Do-Mi-Sol-Do sesleri ile alıştırma

Okuma parccedilası

38

237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması

(Fa-Si Si-Fa)

Okuma parccedilası

238 Dokuz Ses Oumlğretimi

Ccedilizek Dizeğin altına ve uumlstuumlne konulan kuumlccediluumlk ccedilizgilere ccedilizek denir Kalın do

sesi ccedilizeğin uumlzerine kalın si sesi ccedilizeğin altına konulur

39

239 On Ses Oumlğretimi

2310 On Bir Ses Oumlğretimi

40

2311 On İki Ses Oumlğretimi

CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR

41

42

43

UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ

Notaları okuyup yazınız

İşlem Basamakları Oumlneriler

Notaların solfejini yapınız

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını

yapınız

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz

Parccedilaları orta hızda okuyunuz

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma

yapınız

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız

İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz

Perdelere dikkat ediniz

Bunun iccedilin monderato tekniğini

kullanınız

Bunu yaparken notanın perdelerini ve

noktalarını uygun aralıklarla

yerleştiriniz

UYGULAMA FAALİYETİ

44

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir

Notaların solfejini yaptınız mı

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml

Parccedilaları orta hızda okudunuz mu

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

45

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen

bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız

1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur

2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir

3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir

4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır

5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır

6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

46

MODUumlL DEĞERLENDİRME

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı

2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı

3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız

4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne

goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı

notaların tartımını yaptınız mı

9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle

oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı

12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz

MODUumlL DEĞERLENDİRME

47

CEVAP ANAHTARLARI

OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Yanlış

4- Doğru

5- Doğru

6- Yanlış

7- Doğru

8- Doğru

9- Doğru

OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Doğru

4- Yanlış

5- Doğru

6- Yanlış

CEVAP ANAHTARLARI

48

KAYNAKCcedilA

FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı

İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004

YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995

Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları

İstanbul 2004

Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991

SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004

KAYNAKCcedilA

iv

1

GİRİŞ

Sevgili Oumlğrenci

Uumllkemizde muumlzik aleti yapımcıları guumlnuumlmuumlze kadar ccediloğunlukla usta ccedilırak ilişkisi

iccedilerisinde yetişmişlerdir Guumlnuumlmuumlzde ise bir meslek olarak tanımının konulması ve

satandartlarının belirlenmesi ccedilabaları sonucu bu meslek tanımlanmış iyi ve zevkli bir

meslek olma yolunda ccedilok hızlı ilerlemektedir

Bu moduumll muumlzik aletleri yapımı alanında yapma becerisi kadar temel muumlzik

kavramlarını da bilmeniz gereği uumlzerine hazırlanmıştır Muumlzik aletleri yapımcısı olarak solfej

ve tartımı tanıma kullanıldığı yerleri bilmek ve uygulamak sizler iccedilin ccedilok yararlı olacaktır

Muumlzik alanı sanatın vazgeccedililmez bir parccedilası olması ve insanların estetik duygularına

hitap etmesi dolayısıyla her insanın az ya da ccedilok ilişkili olduğu bir uğraştır Bu nedenledir ki

bu meslek elemanlarının işi hem ccedilok zevkli hem de zaman ve sabır gerektirdiği iccedilin zordur

Ccedilevrenizde bu mesleğin iyi ustalarının iyi bir muumlzik aleti yapma bilgi ve becerisi

yanında iyi bir solfej ve muumlzik bilgisine sahip olduklarını goumlzlemlemişsinizdir

Bu moduumlluuml hazırlarken konularımızı oumlnceki moduumlllerimizde işlediğimiz konulara bağlı

olarak toparlama ve tamamlama uumlzerine kurduk İşlenen konuları kolaylıkla anlayıp

uygulayabileceğinizi duumlşuumlnerek hazırladık

Elinizdeki bu moduumll solfej ve muumlzik bilgisinin son ve toparlayıcı parccedilasıdır

GİRİŞ

2

3

OumlĞRENME FAALİYETİndash1

OumlĞRENME FAALİYETİndash1

Bu faaliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak

muumlzikte formlar ritmik okuma ve tartımları okuyup yazabileceksiniz

Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır

Muumlzik formları nedir Oluşum evrelerini araştırınız

Tuumlrk ve batı muumlziği formlarını araştırınız

Ritmik okuma ve tartım ile ilgili temel kavramları araştırınız

Araştırma işlemleri iccedilin internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve

yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek muumlzikte formlar ve tartım

hakkında oumln bilgi edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaşlarınızdan veya kurslardan bilgi

edininiz

UYGULAMA FAALİYETİ

1 MUumlZİK FORMLARI (BİCcedilİM) VE RİTMİK

OKUMA (TARTIM)

Muumlzikal anlamda konuşma ve yazı diline benzer cuumlmlecik ve cuumlmleler vardır

Bunların birleşmesiyle form meydana gelir Her sanat dalında form vardır ve sanat yapıtları

bu form iccedilinde yerini bularak bir değer kazanır Muumlzikte formu anlamak iccedilin yapıtı sonuna

kadar dinlemek gerekir Her formun kendine oumlzguuml bir kuruluş duumlzeni vardır ve bunlar

boumlluumlmlere ayrılmıştır Bu boumlluumlmler kendi iccedillerinde boumlluumlmcuumlklerden oluşur Boumlluumlmcuumlkler

cuumlmlelerden cuumlmleler cuumlmle parccedilaları ve soumlzcuumlklerden soumlzcuumlkler de tek tek harflerden

meydana gelmiştir Bu yapı muumlzikte bir sonat boumlluumlmlerden boumlluumlmler temalar periyotlar

cuumlmleler ve motifler gibi boumlluumlmcuumlklerden en kuumlccediluumlk bir muumlzik fikri olan motif ise seslerden

oluşur

11 Muumlzik Formlarının Oumlğeleri

111 Motif

Muumlzikal anlatımın genellikle iki (bazen uumlccedil veya doumlrt) oumllccediluumlden oluşan en kuumlccediluumlk

birimine denir Bazen iki nota da bir motif oluşturur

OumlĞRENME FAALİYETİndash1

AMACcedil

ARAŞTIRMA

4

112 Figuumlr ve Koşu

Akorların eşit suumlrelerle arpejlenmesinden oluşan figuumlr esas ezgiye eşlik eden ve

devamlı tekrarlanan bir hareket zinciridir

113 Cuumlmle

Birbirini tamamlayan iki motiften oluşan ve aralarında ccediloğunlukla bir kuumlccediluumlk durak

bulunan boumlluumlmlerdir Cuumlmlenin sona ermesi ya tam karar ya da yarım karar ile yapılır Bu

tonlar esas tonda olduğu gibi dominant ya da paralel tonda da olabilir

114 Period(Doumlnem)

Muumlzik eserinin parccedilalarına lsquoperiodrsquo adı verilir Period motiflerin ritmik melodik ve

armonik olmak uumlzere sıralanışından doğar Aralarında bağlılık bulunan iki cuumlmle periodu

oluşturur Birinci cuumlmle lsquooumlncuumllrsquo ikinci cuumlmle ise lsquoardcılrsquo adını alır

115 Tema

Muumlzik eserinin ccediloğu zaman başında duyulan ilk fikir bestecinin onu işleyeceği

geliştireceği ve onun etrafında yapıtını oluşturacağı lsquoTemarsquo dır Bir muumlzik yapıtının teması

en kuumlccediluumlk bir motif ya da bir cuumlmle olabileceği gibi genişletilmiş bir cuumlmle ya da doumlnemde

olabilir

12 Tuumlrk Muumlzik Formları (Biccedilimleri)

Edebiyatta gazel destan şiir gibi birccedilok formlar (biccedilimler) olduğu gibi muumlzikte de

pek ccedilok form (biccedilimler) vardır Makam sistemine dayalı Tuumlrk muumlziğinde aynı makamdan

bestelenmiş pek ccedilok eser bulunur Ne var ki bu eserler ccedilok az benzerlik goumlsterseler de her

biri ayrı ifade tarzına sahiptirler

Makamların yapılarını oumlğrenirken bir dizileri olduğunu ve bu dizide dolaşılarak (seyir)

seslendirildiğini biliyoruz Seyir yoluyla canlandırılan makam dizileri melodik yapıya

geccediltiğinde ayrıca bazı kurallar ccedilerccedilevesinde başka makamlara geccedilki yoluyla soumlzluuml veya

soumlzsuumlz bestelenmeleri itibariyle yeni kimlikler kazanırlar

Aynı makamdan değişik bestelenmiş eserler dinleriz Ancak her eserin kendine oumlzguuml

bir uslucircbu vardır Bazıları uzun bazıları kısa bazıları ise usul-ritm youmlnuumlnden farklılıklar

goumlsterirler Farklara ait oumlrnekleri ccediloğaltabiliriz Dikkat edilmesi gereken noktalardan biri

eserlerin yalnız saz veya insan sesine goumlre (soumlzluuml) yazılıp yazılmadığıdır

Dinlediğimiz birbirinden farklı eserleri İki ana grupta toplayabiliriz

Yalnız sazlar iccedilin yazılmış eserler

Guumlftesi olan insan seslerinin okuyabileceği eserler

5

Yalnız sazların icra etmesi iccedilin yazılmış olan saz eserleri Tuumlrk muumlziği iccedilerisinde

oumlnemli bir yere sahiptir Saz eserlerini yedi ayrı boumlluumlmde inceleyeceğiz

Peşrev

Saz Semacircicircsi

Tasvir

Medhal

Taksim

Aranağme

Oyun Havası

Soumlzluuml ya da guumlfteli eserler dinicirc ve dindışı olmak uumlzere iki ana grupta toplanırlar

Genel olarak bu soumlzluuml eserler doumlrt grupta toplanırlar

Kacircr

Beste

Semacircicirc

Şarkı

Gazel

Koumlccedilekccedileler

Tuumlrkuuml

121 Peşrev

Saz eserlerinde en buumlyuumlk form peşrevdir Tuumlrk muumlziğinde fasil adı verilen takım da ilk

olarak daima peşrev icra edilir Klacircsik fasil peşrev beste ağir semai şarki yuumlruumlk semai ve

saz semaisi olarak sıralanır

Peşrevler hane adı verilen boumlluumlmlerden oluşurlar Ccediloğu zaman doumlrt hane olur Her

hanenin sonunda teslim adı verilen bir boumlluumlm bulunur Peşrevler buumlyuumlk usullerle

yapılmışlardır

Eski bazı peşrevlerin uumlccedil haneli olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Ancak bu tuumlr peşrevler

tutulmamış ve terk edilmiştir

Ayrıca teslimi olmayan peşrevlere de rastlanılmıştır Teslimi bulunmayan peşrevlerin

ilk haneleri teslim yerine ccedilalınmış olup bu tuumlr de uumlccedil haneli peşrevler gibi ilgi toplamamıştır

Oumlzellikle guumlnuumlmuumlzde rastlanılan bir icra tarzı vardır Peşrevler doumlrt haneli ve

usullerinin buumlyuumlk olmaları nedeniyle oldukccedila uzundurlar Bu nedenle birinci hane ccedilalınır

buna teslim eklenerek giriş tamamlanır Sonra programa geccedililir

Doumlrt hane ve teslimleri tamam olarak ccedilalınan peşrevler genellikle tek olarak ccedilalınan

saz eserlerinde konserlerde olur Belirli suumlresi olan bir fasıl bir koro veya bir solistin

programından oumlnce doumlrt haneli peşrevler ccedilalınmaz Bir hane bir teslimden sonra ikinci esere

geccedililir

6

Bir hanenin sonunda teslime geccedililecek yerde guumlccedilluuml bulunur Teslim ise makamın

bitişi olduğundan durak perdesi ile son bulur

O halde peşrevlerde dikkat edilmesi gereken kısımları uumlccedil boumlluumlmde inceleyebiliriz

1211Peşrevlerde Hane

Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır

Birinci hane makama giriştir Makam dizisinin seslerinde dolaşıldıktan sonra

teslim hanesine geccedililir Teslim hanesinde makam dizisinin sesleri kullanılarak

durak-karar yapılır

İkinci hanede ise yakın makam dizilerine geccedilkiler yapılır Tekrar teslim

ccedilalınarak uumlccediluumlncuuml haneye geccedililir

Uumlccediluumlncuuml hanede asıl makam dizisinin dışına ccedilıkılarak değişik ses ve diziler

kullanılır Bu kısma meyan adı verilir Meyanda genellikle tiz seslerde

dolaşılır Tekrar teslim hanesi ccedilalınarak doumlrduumlncuuml haneye geccedililir

Doumlrduumlncuuml hane asıl makam seslerine doumlnuumlşuuml sağladığı gibi değişik geccedilkiler de

yapılabilir Bu boumlluumlmden sonra teslim hanesi ccedilalınır Boumlylece peşrev

tamamlanmış olur

Yukarıda her hanenin sonunun sesleri teslim hanesine bağlayan nitelikteki seslerden

oluştuğunu ve teslime geccedilişi sağlayan sesin guumlccedilluuml perdesi olduğunu belirtmiştik Bazen bu

sesin guumlccedilluuml perdesi olmaz Durak sesi veya bir başka perde de olabilir Eserin bitimi teslim

hanesinin sonunda olduğuna goumlre hanelerin sonuna gelen durak sesleri asma karar

muvakkat durak tan başka bir ses değildir

1212 Teslim

Peşrevlerde teslim haneleri genellikle serbest yapılır Hemen hemen peşrevlerin en

guumlzel boumlluumlmuumlnuuml oluşturur Teslim haneleri besteci tarafından oumlzenle yapılmış nağmelerden

oluşur Parlak ve canlı boumlluumlmlerdir

1213 Usul

Peşrevler ccediloğunlukla buumlyuumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Devr-i kebir en fazla kullanılan

usulduumlr 28 zamanlı devr-i kebir usuluuml yazılırken 44 luumlk olarak boumlluumlmlere ayrılır Usul

tamamlanınca iki ccedilizgiyle usuluumln bittiği belirtilir Ccedilok az sayıda sofyan usuluuml ile de

bestelenmiş peşrevler vardır

122 Saz Semaisi

Fasılların en sonunda ccedilalınan saz eserine verilen addır Peşrev gibi saz semaileri de

doumlrt haneli olarak boumlluumlmlere ayrılır Her hanenin sonunda teslim bulunur

Saz semaileri peşrevlerin tersine kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Saz semailerinin ilk

uumlccedil hanesi (10 8) lik aksak semai usuluuml ile oumllccediluumllmuumlştuumlr Doumlrduumlncuuml hane ise ccedileşitli usullerden

yapılabilir Semai yuumlruumlk semai devr-i hindi aksak curcuna gibi

7

Teslim boumlluumlmuuml (10 8) lik aksak semai usuluuml ile oumllccediluumllmuumlştuumlr

İlk uumlccedil hane peşrevler gibi giriş geccedilki gibi oumlzellikleri yansıtır Doumlrduumlncuuml hane ise

serbest olup melodi ve usul youmlnuumlnden bestecinin isteğine kalmıştır

Peşrev ve saz semailerinin teslim boumlluumlmlerine girilecek yerde bağlantı bazen

makamın guumlccedilluumlsuumlnde bazen de durakta asma kalış olarak yapılır

Saz semaileri fasıl sonlarında ccedilalınabildiği gibi tek saz icralarında da yer alabilir Saz

semaileri ritmik ve serbest bir yapıya sahip olduklarından bestekacircrların daha ccedilok uumlstuumlnde

durdukları bir form olmuştur

123 Tavsir

Bir olayı doğadaki herhangi bir olayı veya bir duyguyu muumlzik diliyle anlatan saz

eserlerine tasvir adı verilir

Ccedilok geniş kapsamlı olmasına rağmen ccedilok az yazılan tasvir tuumlruuml eserlerin usuluuml ritmi

bestekacircrın arzusuna kalmıştır Peşrev ve saz semaileri gibi belirli haneleri yoktur Konunun

durumuna goumlre birden fazla haneleri bulunabilir

124 Medhal

Genellikle bir topluluğun programı başlamadan toplu halde sazların ccedilaldığı kuumlccediluumlk saz

eserlerine medhal adı verilir

Medhallerin hane ve teslim gibi boumlluumlmleri kaideleri yoktur Ccedilalınacak makama

girinceye kadar serbest olarak bestekacircrın duyuşuna goumlre 16 ile 32 oumllccediluumlluumlk boumlluumlmlerde

olabilir

Medhallerin en buumlyuumlk oumlzelliği peşrev ve saz semailerinde bulunan hane ve teslim

kaidelerinin olmaması serbest icra edilmesidir Yine bu iki formdan farkı fasıllardan oumlnce

ccedilalınmamasıdır

Medhal tek bir sazla yapılan taksim formunun derli toplu bir usule uydurulmuş nota

ile ccedilalınan değişik bir şeklinden ibarettirMedhalin tarihccedilesi pek eski değildir Son devir

bestelkacircrları tarafından yazılmış ve benimsenmiştir Guumlnuumlmuumlzde bu form uumlzerinde uğraşan

bestekacircrların başında Prof Dr Sayın Alacirceddin YAVAŞCcedilA gelir

125 Taksim

Tek bir sazla makamların ses dizilerinde dolaşmaya Taksim adı verilir Bu formun

Batı muumlziğinde karşılığı impruvizedir

8

Taksim bir saz eserine veya bir şarkıya başlanılmadan oumlnce icra edilecek makamın

seslerinde guumlzel nağmelerle dolaşmaktır

Taksim yapılırken girilecek makamın guumlccedilluumlsuuml asma kalışı ve durağı oumlzellikle

belirtilir O halde taksim usule uyulmadan icra edilecek eserin makamına usuluumlne uslucircbuna

uygun bir şekilde bir seyir ile durak sesinin bağlantısından oluşur denebilir

Tuumlrk Muumlziğinde bir eserin icrasına geccedilmeden oumlnce taksim yapmak adet olmuştur

Taksim yapmakla meşhur olmuş pek ccedilok saz sanatccedilılarımız vardır Tanburicirc Cemil Bey bu

konuda virtuumloumlz seviyesine ulaşmış bir sanatkacircrdır Guumlnuumlmuumlzde ise tanbucircricirc Necdet YAŞAR

ucircdicirc Cinuccedilen TANRIKORUR ucircdicirc Necati CcedilELİK Neyzen Niyazi SAYIN ve kemenccedilede

İhsan OumlZGEN oumlnde gelen isimlerdir

126 Aranağme

Bazı eserlere başlanırken hemen girişte yalnız sazların ccedilaldığı kuumlccediluumlk bir boumlluumlm

bulunur Buna giriş muumlziği yaygın bir deyimle de aranağme adı verilir

Bir eserin başında olduğu kadar ortasında ve sonunda bulunan aranağmelere de

rastlanır İki kıtalı bir şarkıda eserin ortasında kıtaları arasında bir aranağme bulunabilir

veya hiccedil olmayabilir

Aranağmelerin oumlzelliği eserin ruhuna uygun aynı ritm ve karakterde eseri

tamamlayıcı nitelikte olmasıdır

Eski eserlerin birccediloğunda aranağme bulunmazdı Guumlnuumlmuumlzde ise aranağmesiz pek az

eser şarkı yapılmaktadır

Oumlzellikle son devirlerde yapılan şarkıların her satırında iki guumlfteyi birbirine bağlayan

bir veya birkaccedil oumllccediluumlluumlk muumlzik nağmeleri bulunur Bu tuumlr muumlzik parccedilaları sadece iki cuumlmleyi

birbirine bağlayan nağmelerdir Aranağme değildirler

127 Oyun Havaları

İnsanlarda coşku uyandıran yalnızca sazların ccedilaldığı saz eserlerine oyun havası adı

verilir Tuumlrk Muumlziğinde ritim unsuru oumlnemli olan bir ccedileşittir Kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlş olan

oyun havaları mahalli dans ve oyunlar iccedilin de yazılmıştır

Ccediliftetelli zeybek longa sirto horon hora bar halay koumlccedilekccedile gibi pek ccedilok şekilleri

vardır

128 Kacircr

Eski bestecilerin uumlzerinde oumlnemle durdukları ustalıklarını goumlsterdikleri bir beste

formudur Genellikle peşrevden hemen sonra icra edilir Geniş kapsamlı bir beste tarzı

9

olduğundan buumlnyesinde değişik usuller ccedilokccedila kullanılır Bu usul değişiklikleri esere farklı bir

canlılık kazandırır

Kacircr icrasından sonra beste formu icra edilir Kacircrlar buumlyuumlk usullerle olduğu gibi kuumlccediluumlk

usullerle de oumllccediluumllmuumlş ve bestelenmişlerdir

Beste formundan bir diğer farkı da terennuumlmlerinin serbest oluşlarıdır Eserin baş

kısmında ccediloğunlukla terennuumlm bulunabilir

Kacircr tarzında bestelenmiş eserler bazen uzunluk ve kısalıklarına goumlre değişik isimlerle

anılırlar kacircr kacircrccedile kacircr-i nev kacircr-i natik gibi isimler eserlerin yapısını anlatır

Kacircr genellikle terennuumlmle başlayan geniş kapsamlı bazı usullerin kullanıldığı uzun

eserlere verilen isimdir

Kacircrccedile kacircrdan daha kısa ve oumlzelliklerini daha oumlz anlatım belirten eserlere verilen

isimdir

Kacircr-ı nev değişik usullerin kullanıldığı bir formdur Kacircrdan ccedilok farkı yoktur

Kacircr-ı natık kacircr ve kacircrccedileden usul ve guumlfte youmlnuumlnden hemen ayrıcalik goumlsterir Kacircr-ı

natıkların guumlftelerinin hemen her satırında değişik usullere rastlanılabilir Kacircr-ı natıklar

başladıkları makamın ismi ile anılırlar Rast kacircr-i natik neva kacircr-i natik gibi Kacircr-ı natık

bitişte başladığı makam seslerine doumlnerek karar verir

Her satırda değişik usullere rastlanıldığı gibi her satırda değişik makamlara geccedililmesi

kacircr-ı natıkların oumlzelliğidir Her satır icra edilirken geccedililen makamın ismi belirtilir

Kacircr tuumlruuml eserler guumlnuumlmuumlzde hemen hemen hiccedil yapılmamaktadır Eski bestekacircrlarımız

bu form uumlzerinde titizlikle durmuşlar ve ccedilok guumlzel eserler yapmışlardır

129 Beste

Genellikle beste denilince herhangi bir muumlzik eserini duumlşuumlnuumlruumlz Beste bestelemek

bestekacircr birbirine yakın kelimelerdir

Beste Bir muumlzik eseri

Bestekacircr Bir muumlzik eserini besteleyen muumlzisyen

Bestelemek Bir muumlzik eserini yapmak yazmak

Beste kelimesinin geniş tanımının yukarıda yazıldığı gibi olmasına karşın Tuumlrk

musikisindeki karşılığı yeri daha başkadır

Beste kacircr formundan sonra en geniş kapsamlı muumlzik eseridir

10

Beste doumlrt haneli olarak yapılır Her hane bir mısra demektir Şu halde bestelerin

guumlfteleri doumlrt mısralıdır Her mısranın sonunda terennuumlm adı verilen kelime olarak pek

anlamı olmayan ancak melodi youmlnuumlnden ccedilok guumlzel olan nağmeler bulunur

Peşrevlerde de her hanenin sonunda teslim kısmının bulunduğunu hatırlayalım

Peşrevlerdeki teslim kısmının yerini bestelerde terennuumlmler almıştır diyebiliriz

Terennuumlm Beste formundaki eserlerde mısra sonlarına eklenen anlamlı

anlamsız ancak melodik yapısı olan boumlluumlmlere verilen addır Terennuumlmler hece

kelime veya birkaccedil kelimeden meydana gelebilir

Ye-le-li-la-ta-ne-dil-dir-ten-ni-canım-ruhum-gel serv-i revanım- ruh-i revanım-canım

efendim vs gibi soumlzcuumlkler sıkccedila kullanılır

İkaacirc Bestelerin terennuumlmlerinin ritmik melodilerle yapılarına veya başka bir

ifadeyle bestelerdeki terennuumlmlerin muntazam bir tempo ile yapılmasına ikaacirc

adı verilir Terennuumlmlerde kullanılan hecelerin anlamı pek yoktur

Her hanenin mısranın sonunda ccedilalınan terennuumlm aynıdır Bu nedenle terennuumlmlerin

melodilerinin ccedilok guumlzel olmasına bestekacircrlar oumlzellikle oumlzen goumlsterirler

Terennuumlmlerde kullanılan guumlzel soumlzlerin bazılarının anlamı da vardır Canım ruhum

gibi kelimelerin yanısıra bazı bestekacircrlar ilgi duydukları kişilerin adlarını da terennuumlmlerde

kullanmışlardır Sultanım mihribanım gibi

Doumlrt haneli olan bestelerin birinci mısrasına zeminhane adı verilir Zeminhanelere

eserin makamına ait dizi belirtilerek başlanır Makamın oumlzellikleri goumlsterilerek zemin

hanenin son kısmında terennuumlme geccedililir Terennuumlmuumln bittiği yerde birinci mısranın son

kelimeleri tekrar edilerek durak sesinde karar verilir Bu şekilde birinci mısra yani

zeminhane bitmiş olur

İkinci hane ikinci mısranın okunmasıyla goumlsterilir Ancak soumlzler ikinci mısraya ait

olmakla beraber melodi birinci mısranın tekrarıdır

Demek ki birinci mısra ve guumlfte okunacak tekrar başa doumlnuumllerek aynı melodi ile ikinci

mısra ve terennuumlm icra edilecektir

İkinci haneye nakarathane adı verilir

Uumlccediluumlncuuml mısra meyan adını alır Meyan eserin en oumlnemli boumlluumlmlerinden birini

oluşturur Bu boumlluumlmde ccedileşitli geccedilkiler genişlemeler goumlsterilir Bitiş yine terennuumlmle olur

Doumlrduumlncuuml hane ise yine başa doumlnuumllerek son mısra olarak zeminhanenin melodileri

ile okunur Ayrıca melodisi yoktur Besteler terennuumlm hanelerinin icrasıyla son bulur

11

1210 Semacirci

Tuumlrk musikisinde beste formundan sonra gelen değişik bir beste tarzıdır Semainin

tarifi bu şekilde olmasına rağmen değişik iki tuumlr semai vardır

Ağır Semai

Yuumlruumlk Semai

Ağır Semailer beste formundan hemen sonra fasıllardaki sıraya goumlre yer alırlar

Adından da anlaşıldığı gibi yapısı ağır etkili bir formdur Kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir

Ağır semailerde kullanılan usuller 10 4 luumlk ağır aksak semai 10 8rsquolik Aksak Semai

ve 6 2rsquolik ağır sengin semaidir

Ağır semailer yapı itibariyle beste formunu andırırlar Hane terennuumlm gibi boumlluumlmler

bestede olduğu gibi semailerde de bulunur Ancak kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Kuumlccediluumlk

usullerle yapılmalarından dolayı ağır semailer daima bestelerden sonra ikinci sırayı alırlar

Fasıldaki sıraya goumlre (peşrev beste) formlarından sonra sıralanan ağır semaiden sonra

şarkı formu gelir

Fasıl icrasında şarkılardan sonra tekrar semai formuna doumlnuumlluumlr Ancak bu sıradaki

Semailer ağır semai adını taşımazlar Bu tuumlr semailere yuumlruumlk semai adı verilir

Yuumlruumlk semailer yuumlruumlk semai adı verilen usulle oumllccediluumllmuumlşlerdir Genellikle 6 4rsquo luumlk

bazen de 6 8rsquolik oumllccediluuml ile belirtilir

Yuumlruumlk semailerin yapıları ağır semailere goumlre daha hareketli ve canlıdır Hane ve

terennuumlmler ağır semailerde olduğu gibidir

Yuumlruumlk semai icrasından sonra Saz Semaisi icra edilir Bu şekilde fasıl tamamlanmış

olur Tuumlrk muumlziğinde peşrev kacircr beste ağır semai şarki yuumlruumlk semai ve saz semaisinden

meydana gelen fasıllara takım adı verilir

Tuumlrk muumlziğinde bir makamın kabul edilebilmesi iccedilin bu şekilde bir takım oluşması

şarttır

1211 Şarkı

Tuumlrk muumlziğinde kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllen soumlzluuml terennuumlmsuumlz doumlrt haneli eserlere

Şarkı adı verilir Genellikle doumlrt mısralık guumlftelerden meydana gelen şarkılar doumlrt hane

olarak bestelenir Birinci hane zernin adını alır Bu hane esas makam dizisinin seslerinin

goumlsterildiği boumlluumlm olup şarkılarda giriş boumlluumlmuumlnuuml oluşturur

İkinci hane nakarat adını alır Bu kısımda genellikle yakın makam dizilerine geccedilkiler

bulunur Nakaratların bitiş kısmında adını taşıdığı makam dizisinin sesleri ile karar bulunur

12

Uumlccediluumlncuuml hane meyan adını alır Meyanda esas makam dizilerinde dolaşıldığı kadar

genellikle tiz perdelerde dolaşılır ve geccedilkiler yapılır

Doumlrduumlncuuml hane ise ikinci satır melodisi ile doumlrduumlncuuml satırın okunmasından oluşup

nakarat adını taşır

Şarkılarda Yapı

Şarkıların genellikle doumlrt haneden oluştuğunu yukarıda belirtmiştik Doumlrt mısralı

şarkıların her satırı bir haneyi oluşturur

Her satır ccediloğunlukla birer defa bestelenir İkişer defa okunur Bu satırların sonunda

dolaplar bulunur

Yukarıda da accedilıklandığı gibi ikinci ve doumlrduumlncuuml hanelerin (satırların) besteleri aynıdır

Bazen de her satır veya bazı satırlar ikişer kere bestelenirler Bu durumda ilgili satır

okunur Bitiminde aynı soumlzler yeni bir melodi ile tekrar edilir ve doğrudan bir sonraki satıra

bağlantı yapılarak geccedililir

Klacircsik Tarzda Bestelenmiş Her Satırı Bir Defa Olan Şarkı Formu

Birinci satırda esas makama giriş yapılır Zemin mısrası okunarak sonda dolap

kısmında karar sesine inilir Başa doumlnuumllerek aynı satır tekrarlanır Ancak bu defa sona

gelindiğinde birinci dolap yerine ikinci dolap okunarak ikinci mısraya (satıra) geccedililir

Nakarata geccediliş sesi genellikle guumlccedilluuml sesi ile goumlsterilir

Nakarat ilk satır gibi iki defa tekrar edilir Satır sonundaki dolap hanesinin birinci

boumlluumlmuumlnde guumlccedilluuml sesi ile satırın başına doumlnuumlleceği belirtilir Dolabın ikinci boumlluumlmuuml ise

makamın ana sesleri ile inilen karar sesinin bulunduğu boumlluumlmduumlr Karar sesinin burada

bulunmasının sebebi şarkıların nakarat sonlarında bitmesindendir

Meyan boumlluumlmuumlne geccediliş ise bu durak sesinin goumlsterilmesiyle olur Genellikle tiz

seslerle meyanı yapılan şarkılarda ikinci defa tekrar tiz durak sesinin doumlnuumlş boumlluumlmuumlnde

goumlsterilmesiyle olur İkinci defa meyanın okunmasıyla guumlccedilluuml sesi goumlsterilerek nakarata

geccedililir Doumlrduumlncuuml hane ise ikinci satır melodisinin tekrarıdır Şarkının bitişi nakaratın

sonunda bulunan bitiş sesi (durak) ile olur

Guumlnuumlmuumlzde şarkılar genellikle klasik tarzın dışında serbest bir anlayışla

bestelenmektedir Bu tarz şarkılara fantezi eserler adı verilmektedir

Zemin hanesi bir defa bestelendiği gibi iki ayrı melodi ile iki defa bestelenebilir Veya

yalnızca meyan kısmı iki defa bestelenmiş şarkılar da bulunmaktadır

Şarkı formu ccedilok işlenmiş ve en sevilen beste tarzıdır Kuumlccediluumlk usullerle yazılmış

olmalarına karşılık serbest usulsuumlz boumlluumlmleri olan şarkılar da ccediloktur

13

Şarkılarda Usul

Şarkılar daima kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Her ne kadar 15 zamanlıya kadar kuumlccediluumlk

usuller varsa da şarkılar ccediloğunlukla 10 zamanlıya kadar olan usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir

Şarkılar kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllduumlğuuml iccedilin Beste ve Semailere oranla etkileri daha

başkadır Usullerinin kuumlccediluumlk olmaları gereği daha ritmik ve hareketli bir yapıya sahip

olmalarının yanı sıra beste ve semailer kadar ağırbaşlı hatta onlardan daha ağır yapılı

şarkılara rastlanır

1212 Gazel

Saz muumlziğindeki taksimin insan sesi ve soumlzle yapılanıdır Herhangi bir usule bağlı

değildir Serbest okunur 2-4 veya daha fazla mısrayı belli bir makam anlayışı iccedilinde

melodilerle soumlyleyerek sesle taksim etmektir

Oumlnceden hazırlık yapılmadan sanatccedilının o anki ilhamına bağlıdır Buna ldquoirticalrdquo de

denir Guumlfteden ayrı olarak lsquorsquoof lsquorsquo lsquorsquoamanrsquorsquo lsquorsquomedetrsquorsquo lsquorsquoeyrsquorsquo gibi uumlnlemler de ilave edilebilir

fakat bunların fazlası hoş karşılanmaz Gazel başlı başına yapılabildiği gibi şarkının arasına

da konulabilir Soumlzler genellikle gazel tarzından seccedililebildiği gibi başka bir tarzdan da

alınabilir

1213 Koumlccedilekccedileler

Genellikle aynı makamda yuumlruumlk hareketli şarkı ve tuumlrkuumllerin uzun aranağmelerle

birbirine bağlanmasından meydana gelmiş aynı zamanda ccedilengi ve koumlccedilek takımlarının oyun

oynamaları iccedilin duumlzenlenmiş bir muumlzik tuumlruumlduumlr Koumlccedileklerde şarkılar ve tuumlrkuumller genellikle

kendi yapıları ile kullanılmıştır

1214 Tuumlrkuuml

Şehir dışındaki koumly ve kasabalarda oturan halkın bağlama cura divan sazı zurna

davul darbuka kaval kemenccedile kabak kemane vs Gibi muumlzik aletleriyle ccedilalıp soumlyledikleri

kendine has youmlresel oumlzelliklere sahip olan soumlzluuml muumlziktir Anonimdir (Bestecisi ve yazarı

belli olmayan halkın malı) Soumlzler halk edebiyatından alınmış olup edebi değer taşıyan hece

vezni ile yazılmış şiirlerdir

13 Batı Muumlziği Formları

Batı muumlziği formlarını 5 ana başlık altınca inceleyebiliriz

Buumlyuumlk formlar

Senfonik formlar

Vokal formlar

Polifonik formlar

Oumlzguumln formlar

14

131 Buumlyuumlk Formlar

1311 Sonat

İlk kez CPE BACH tarafından temelleri atılan ve en oumlnemli formdur Senfoniler

quartetler ve quintetler hep sonat formunda yazılır Sonat formu gelişimi iccedilinde farklılık

goumlstermiştir Beethoven ve Haydn doumlneminde iyice oturan sonat formu Chopin ile birlikte

değişime uğramıştır Genellikle solo sonatlar meşhurdur Oumlrneğin Beethoven yazdığı 32

piyano sonatıyla bu formun ustalarındandır Ayrıca Haydn Chopin gibi besteciler de guumlzel

sonatlar yaratmışlardır

1312 Rondo

Adından da anlaşılacağı gibi bir boumlluumlmuumln suumlrekli tekrarlanmasıyla oluşur Oumlrneğin A

B ve A boumlluumlmlerinden oluşan bir esere yeni bir C boumlluumlmuuml eklenmesi ve tekrar başa yani A B

A boumlluumlmuumlne doumlnuumllmesiyle kuumlccediluumlk rondo formu oluşur A B A C A B A D E A B A buumlyuumlk

rondo formuna oumlrnek olabilir Klasik doumlnemde sonatların son boumlluumlmlerinde kullanılmıştır

1313 Varyasyon

Tema ve ccedileşitlerinden oluşan bu form aslında ağır tempolu dans şarkıların tekrarı

sırasında yapılan kuumlccediluumlk değişikliklerden doğmuştur Varyasyon formunun temeli 4-8

oumllccediluumlden oluşur

1314 Suumlit

Saz muumlziği alanında en eski biccedilimlerden biri olan suumlit şarkı biccediliminde 4-6

boumlluumlmlerden meydana gelmiş bir sıra danstır Sonat ve senfonilerin atası sayılır

132 Senfonik Formlar

1321 Konccedilerto

Konccedilerto genellikle solo bir ccedilalgıya bir oda orkestrasının veya bir senfoni

orkestrasının eşlik etmesiyle gerccedilekleşir Solo ccedilalgı tuumlm teknik zorlukların uumlstesinden

gelebilecek bir kişi tarafından ccedilalınır Solo ccedilalgıya orkestra eşlik eder Genellikle tek bir

ccedilalgı iccedilin yazılan konccedilertolar vardır fakat birden fazla ccedilalgı iccedilin yazılmış konccedilertolar da

vardır(Vivaldi - 2 viyolonsel konccedilertosu) Konccedilertolar dinleyicinin en ccedilok tercih ettiği

muumlzik formudur

1322 Senfoni

Orkestra iccedilin sonat formunda yazılmış genellikle doumlrt boumlluumlmden oluşan yapıtlardır

Senfoni uzun bir şiir niteliğindedir4 boumlluumlmluuml olduğundan oldukccedila uzun suumlren senfoniler

vardır Oumlrneğin Beethovenın 9 senfonisi 1 saate yakın bir suumlrede tamamlanır Başta Franz

Liszt Antonin Dvorak ve Bedrich Smetana gibi besteciler senfoniyi tek boumlluumlm halinde ele

15

almışlardır Franz Lisztin ilk kez gerccedilekleştirdiği tek boumlluumlmluuml senfoni formuna senfonik şiir

adı verilir

1323 Uvertuumlr

Giriş muumlziği anlamındadır Genellikle bir suumlitin veya operanın girişinde ccedilalınır

Genellikle kısa tutulan uvertuumlrlerin yanında uzun ve tek başına eser olan uvertuumlrler de vardır

Oumlrneğin Tschaikovskynin 1812 uvertuumlruuml ve Beethovenın ldquoLeonore Uvertuumlruumlrdquo

133 Vokal Formlar

1331 Opera

Solistleri korosu orkestrası kostuumlmuuml sahnesi ışığı ve dramatik oyunu ile muumlziğe

uyarlanmış tiyatrodur Tarihte ilk opera Rinuccinin Dafne operasıdır

1332 Operet

Operanın kuumlccediluumlğuumlne denir

Oratoryo

Dinsel ve kutsal konuların koro ve solistler tarafından orkestra eşliğinde

soumlylenmesidir Dekor kostuumlm ve sahneleme yoktur

134 Polifonik (Ccedilok Sesli) Formlar

1341 Kanon

Kanon taklit temeline dayanır Aynı ezgi iki veya daha ccedilok ses partisi tarafından

birbiri ardından başlayarak tekrarlanır Ccedilember kanonda ses partileri aynı anda

duyulduklarında birbiriyle uyumludur İlk başlayan partiye oumlncuuml yanıt veren partiye artccedilı

denir

1342 Fuumlg

Fuumlg taklit etmek anlamındadır Eserin ana teması farklı tonlarda tekrarlanır Tabi bu

kontrpuan tekniğiyle yapılır Temanın tonu mutlaka ana tonun birinci doumlrduumlncuuml ve beşinci

dereceleriyle ilişkili olmalıdır aksi halde eserin taklit edilmesinde hatalar olabilir Fuumlg

tekniğini mutlaka oumlrnekleri inceleyerek oumlğrenmek gerekir Bachın fuumlgleri bu konu iccedilin

uygun seccedilenektir

16

1343 Fuumlgato

Fuumlg tarzında fakat fuumlg kurallarına uymadan gelişen temalardan oluşur Fuumlgatoda

fuumlguumln sergi boumlluumlmuumlnuumln ardından gelişme boumlluumlmuuml başlar Mozartrsquoın Jupiter Senfonisirsquonin son

boumlluumlmuuml bu tarzda yazılmıştır

1344 Fuumlgetta

Fuumlgetta tam bir fuumlg gelişmesi olmayan kısa fuumlg biccedilimidir

135 Oumlzguumln Formlar

Batı muumlziğinde bilinen 30rsquodan fazla oumlzguumln form tuumlruuml vardır Bunların bilinen belli

başlı birkaccedilı şunlardır

1351 Preluumlt

Uvertuumlr gibi bir giriş parccedilasıdır Ancak oumlzellikle Chopin ve Rachmaninoff gibi

besteciler preluumlt tek başına bir parccedila olarak duumlşuumlnmuumlşlerdir Chopinin 24 preluumlt buna

oumlrnektir

1352 Arya

Arya Latincede şarkı veya melodi kelimesinden gelir Belirli bir kalıp iccedilinde orkestra

eşliğinde soumlz ve muumlziğin birleşmesidir A-B-A formunda yazılır

1353 Bolero

Bolero İspanyol Kastilya ve Andalusiarsquonın milli dansıdır Bu dans tef kastanyet ve

bazen de gitar eşliğinde yapılır Allegretto tempoda ve frac34 luumlk oumllccediluumldedir

1354 Capricco

İtalyanca keccedili anlamına gelir Muumlzikte belli bir planı olmayan serbest doğaccedillama ya

da fantezi tarzı neşeli değişken mizaccedil sergileyen kaprisli karakterdeki bir tuumlruumln adıdır

1355 Etuumlt

Ccedilalgı muumlziğinde karşılaşılan teknik guumlccedilluumlklere hazırlanmak amacıyla bestelenen

alıştırma parccedilalarıdır Oumlğrencilerin tekniğini geliştirmeleri iccedilin bestelenmiştir

1356 Marş

Yuumlruumlmeye eşlik eden ritim oumlğesi guumlccedilluuml ccedilok eski muumlzik tuumlrlerinden biridir Ccedileşitli

amaccedillara youmlnelik yazılan marşlar genel olarak 4 gruba ayrılır Bunlar cenaze marşı ağır

marş hızlı marş ve ccedilok hızlı marştır

17

1357 Vals

Almanca doumlnmek anlamına gelir Uumlccedil zamanlı birinci vuruşu kuvvetli doumlnerek yapılan

Alman dans muumlziğidir

1357 Ballade

Genellikle acı ve huumlzuumln gibi duyguların anlatımında kullanılan ve ccedilok ezgiden oluşan

lirik parccedilalardır

1358 Nocturne

Gece muumlziği demektir Serbest formda yazılır Karakteri huumlzuumlnluuml bazen de canlıdır En

uumlnluuml noktuumlrn bestecisi Chopindir

1359 Romance

Soumlzluuml ve soumlzsuumlz yazılabilir Noktuumlrn ve balad gibi konusu huumlzuumln ve aşktır Serbest

formda yazılır

13510 Serenade

Değişik anlamlarda kullanılır En ccedilok bilinen anlamı sevgilinin penceresinin oumlnuumlnde

soumlylenen doğaccedillama aşk şarkısıdır Genellikle soumlzluuml olur fakat soumlzsuumlz yazılmış serenatlarda

vardır Serbest bir formda yazılır

13511 Rhapsody

Ezgileri ccediloğunlukla halk ezgisi olan ve birccedilok temanın birleşmesinden oluşan serbest

bir muumlzik formudur Lisztin Macar Rapsodilerinin yanında uumlnluuml İngiliz rock grubu Queenin

efsanevi solisti Freddie Mercurynin Bohemian Rhapsodysi de bu forma ccedilok guumlzel bir

oumlrnektir

13512 Fantasie

Serbest formda genellikle doğaccedillama ccedilalınan eserlerdir

14 Ritmik Okuma (Tartım)

Bir muumlzik parccedilasını ritmini uygun olarak nota değerleriyle tekduumlze okumaya ritmik

okuma denir Diğer bir anlamda bona yapma diye adlandırılır (Bona terimi tartım kitabını

yazan yazarın isminden alıntı yapılmıştır)

Notaların seslerini dikkate almadan sadece nota değerlerinin incelenmesine ritmik

portre denir Ritim belirli bir zaman suumlrecinin kullanımını hedefleyen tempo iccedilinde

kesinleşir Ritim aynı zamanda muumlziğin karakterini de belirler

18

Her bestecinin kullandığı ritim kendine oumlzguumlduumlr ve ressamların fırccedila tekniği gibi ayırt

edicidir Genel anlamda formu etkileyen ve oluşturan faktoumlruumln ritim olduğu soumlylenebilir

19

UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki muumlzik parccedilalarını ritmine ve nota değerlerine uygun olarak elle usuluumlnuuml

takip ederek tartımlarını yapınız

İşlem Basamakları Oumlneriler

Aşağıdaki birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre

isimleriyle tartımını yapınız

Elle usuumllleri doğru ve kesin hareketlerle

yapınız

Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki sekizlik ve onaltılık notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

UYGULAMA FAALİYETİ

20

Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını

yapınız

Aşağıdaki sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

21

Aşağıdaki ikilik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki sekizlik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

22

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

23

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

24

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

25

Aşağıdaki doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki notaları sekizlik es (sus)leri dikkate alarak oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını

yapınız

Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

26

Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını

yapınız

Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

27

28

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir

1 Birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

2 İkilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluuml ve isimleriyle tartımını yaptınız

3 Sekizlik ve onaltılık notaların tartımını yaptınız mı

4 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

5 İkilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

6 Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

7 İkilik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

8 Doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

9 Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

10 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaların tartımını yaptınız

11 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

12 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

13 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaların tartımını yaptınız mı

14 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

15 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

16 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

17 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

18 Doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını

yaptınız mı

19 Sekizlik esleri (susları) dikkate alarak tartımını yaptınız mı

20 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız

21 Değişik değerlerdeki sesli notaların tartımını yaptınız mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

29

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde

verilen bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız

1 ( )Muumlzikal anlatımın en kuumlccediluumlk birimine ldquomotifrdquo denir

2 ( )Esas ezgiye eşlik eden ve devamlı tekrarlanan hareket zincirineldquotemardquodenir

3 ( )Peşrev Tuumlrk muumlziği formlarından soumlzluuml ve guumlfteli formlara verilebilecek en iyi

oumlrnektir

4 ( )Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır

5 ( )Doğadaki herhangi bir olayı veya duyguyu muumlzik diliyle anlatan eserlereldquotasvirrdquo

denir

6 ( )Rondo sonat ve suumlit Batı muumlziğinin senfonik formlarındandır

7 ( )Operanın kuumlccediluumlğuumlne operet denir

8 ( )Vals doumlnerek yapılan Alman dans muumlziğidir

9 ( )Bir bestecinin kullandığı ritim sanatccedilının ayırt edici oumlzelliklerindendir

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

30

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

Bu faliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak

muumlzikte notaları okuyup yazabileceksiniz

Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır

Muumlzik ses genişliklerini araştırınız

Solfej iccedilin gerekli temel kavramları araştırınız

Araştırma işlemleri iccedilin Internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve

yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek solfej ile ilgili oumln bilgi

edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaş veya kurslardan da bilgi edininiz

UYGULAMA FAALİYETİ

2 SES GENİŞLİKLERİ VE SOLFEJ

Muumlzikte kullanılan iki tuumlr ses vardır

İnsan sesi

Enstruumlman sesi(Bu konu ses oluşum uygulamaları moduumlluumlnde işlendi)

İnsan sesi ikiye ayrılır Erkek sesi ve kadın sesi

21 Erkek Sesi

Bas En kalın erkek sesi

Bariton Orta kalınlıkta erkek sesi

Tenor En ince erkek sesi

22 Kadın Sesi

Alto En kalın kadın sesi

Mezzosoprano Orta kalınlıkta kadın sesi

Soprano En ince kadın sesi

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

AMACcedil

ARAŞTIRMA

31

23 Solfeje Giriş

Solfej eğitimimizin şimdiye kadar ki boumlluumlmlerinde temel muumlzik kavramları ve bunlara

oumlrnekleri goumlrduumlk Moduumlluumlmuumlzuumln bu boumlluumlmuumlnde ise ağırlıklı olarak okuma parccedilalarına bol-

bol oumlrnekler vereceğiz

Solfej kısaca lsquookumarsquo demektir Notaları adlarıyla sesleriyle ve suumlreleriyle

okumaya solfej denir

231 Uumlccedil Ses Oumlğretimi

Doumlrtluumlk nota

Yuvarlak kuyruklu ve iccedili doludur Bir vuruşta okunur

İkilik nota

Yuvarlak kuyruklu ve iccedili boştur İki vuruşta okunur

32

232 Doumlrt Ses Oumlğretimi ve Buumlyuumlk İkili Aralığı Kuumlccediluumlk İkili Aralığı

İki ses arasındaki incelik kalınlık ayırımına aralık denir

Aralıkları oumllccedilmek iccedilin kullanılan oumllccedilme birimine perde denir

Batı muumlziğinde kullanılan en kuumlccediluumlk ses aralığına yarım perde denir

İki tane yarım perdeden oluşan ses aralığına tam perde denir

Moderato lsquoOrta hızdarsquo demektir Bir hız terimidir Parccedilanın orta hızda

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Monderato parccedilalarda el orta hızda (

dakikada 108-120) vurulur

Doumlneccedil iki kez okunması istenen notaların başlama yerine ileri doumlneccedil bitme

yerine geri doumlneccedil konulur Doumlneccedillerin arasında kalan notalar iki kere okunur

Parccedila yeni başlamış ise yalnız geri doumlneccedilte kullanılabilir Geri doumlneccedilten başa

doumlnuumlluumlr o boumlluumlm yine iki kere okunur

33

Allegro İtalyanca neşeli anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilabuk

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Allegro parccedilalarda el hızlıca ( dakikada

120-168) vurulur

233 Doumlrt Ses İccedilinde Son Durak Perdesi

Bir notanın altına ya da uumlstuumlne nokta konulursa o nota kısa okunur Bu noktaya da

kısaltma noktası denir

Bir notanın altına ya da uumlstuumlne ccedilizgi konulursa o nota kendi suumlresi iccedilinde uzun ve

yayık okunur Bu ccedilizgiye yayık ccedilizgisi denir

34

234 Beş Ses Oumlğretimi

Andante İtalyanca ağırca anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ağır

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Andante parccedilalarda el ağır hızda (

dakikada 76ndash108) vurulur

235 Altı Ses Oumlğretimi

Uzaktı Notaların uumlstuumlne ya da altına konulan uzatma belirtecine uzaktı denir

35

36

Largo İtalyanca geniş anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilok ağır

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Largo parccedilalarda el ccedilok ağır hızda (

dakikada 40-60) vurulur

236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi

37

Do-Mi-Sol-Do sesleri ile alıştırma

Okuma parccedilası

38

237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması

(Fa-Si Si-Fa)

Okuma parccedilası

238 Dokuz Ses Oumlğretimi

Ccedilizek Dizeğin altına ve uumlstuumlne konulan kuumlccediluumlk ccedilizgilere ccedilizek denir Kalın do

sesi ccedilizeğin uumlzerine kalın si sesi ccedilizeğin altına konulur

39

239 On Ses Oumlğretimi

2310 On Bir Ses Oumlğretimi

40

2311 On İki Ses Oumlğretimi

CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR

41

42

43

UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ

Notaları okuyup yazınız

İşlem Basamakları Oumlneriler

Notaların solfejini yapınız

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını

yapınız

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz

Parccedilaları orta hızda okuyunuz

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma

yapınız

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız

İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz

Perdelere dikkat ediniz

Bunun iccedilin monderato tekniğini

kullanınız

Bunu yaparken notanın perdelerini ve

noktalarını uygun aralıklarla

yerleştiriniz

UYGULAMA FAALİYETİ

44

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir

Notaların solfejini yaptınız mı

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml

Parccedilaları orta hızda okudunuz mu

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

45

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen

bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız

1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur

2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir

3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir

4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır

5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır

6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

46

MODUumlL DEĞERLENDİRME

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı

2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı

3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız

4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne

goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı

notaların tartımını yaptınız mı

9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle

oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı

12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz

MODUumlL DEĞERLENDİRME

47

CEVAP ANAHTARLARI

OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Yanlış

4- Doğru

5- Doğru

6- Yanlış

7- Doğru

8- Doğru

9- Doğru

OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Doğru

4- Yanlış

5- Doğru

6- Yanlış

CEVAP ANAHTARLARI

48

KAYNAKCcedilA

FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı

İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004

YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995

Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları

İstanbul 2004

Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991

SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004

KAYNAKCcedilA

1

GİRİŞ

Sevgili Oumlğrenci

Uumllkemizde muumlzik aleti yapımcıları guumlnuumlmuumlze kadar ccediloğunlukla usta ccedilırak ilişkisi

iccedilerisinde yetişmişlerdir Guumlnuumlmuumlzde ise bir meslek olarak tanımının konulması ve

satandartlarının belirlenmesi ccedilabaları sonucu bu meslek tanımlanmış iyi ve zevkli bir

meslek olma yolunda ccedilok hızlı ilerlemektedir

Bu moduumll muumlzik aletleri yapımı alanında yapma becerisi kadar temel muumlzik

kavramlarını da bilmeniz gereği uumlzerine hazırlanmıştır Muumlzik aletleri yapımcısı olarak solfej

ve tartımı tanıma kullanıldığı yerleri bilmek ve uygulamak sizler iccedilin ccedilok yararlı olacaktır

Muumlzik alanı sanatın vazgeccedililmez bir parccedilası olması ve insanların estetik duygularına

hitap etmesi dolayısıyla her insanın az ya da ccedilok ilişkili olduğu bir uğraştır Bu nedenledir ki

bu meslek elemanlarının işi hem ccedilok zevkli hem de zaman ve sabır gerektirdiği iccedilin zordur

Ccedilevrenizde bu mesleğin iyi ustalarının iyi bir muumlzik aleti yapma bilgi ve becerisi

yanında iyi bir solfej ve muumlzik bilgisine sahip olduklarını goumlzlemlemişsinizdir

Bu moduumlluuml hazırlarken konularımızı oumlnceki moduumlllerimizde işlediğimiz konulara bağlı

olarak toparlama ve tamamlama uumlzerine kurduk İşlenen konuları kolaylıkla anlayıp

uygulayabileceğinizi duumlşuumlnerek hazırladık

Elinizdeki bu moduumll solfej ve muumlzik bilgisinin son ve toparlayıcı parccedilasıdır

GİRİŞ

2

3

OumlĞRENME FAALİYETİndash1

OumlĞRENME FAALİYETİndash1

Bu faaliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak

muumlzikte formlar ritmik okuma ve tartımları okuyup yazabileceksiniz

Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır

Muumlzik formları nedir Oluşum evrelerini araştırınız

Tuumlrk ve batı muumlziği formlarını araştırınız

Ritmik okuma ve tartım ile ilgili temel kavramları araştırınız

Araştırma işlemleri iccedilin internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve

yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek muumlzikte formlar ve tartım

hakkında oumln bilgi edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaşlarınızdan veya kurslardan bilgi

edininiz

UYGULAMA FAALİYETİ

1 MUumlZİK FORMLARI (BİCcedilİM) VE RİTMİK

OKUMA (TARTIM)

Muumlzikal anlamda konuşma ve yazı diline benzer cuumlmlecik ve cuumlmleler vardır

Bunların birleşmesiyle form meydana gelir Her sanat dalında form vardır ve sanat yapıtları

bu form iccedilinde yerini bularak bir değer kazanır Muumlzikte formu anlamak iccedilin yapıtı sonuna

kadar dinlemek gerekir Her formun kendine oumlzguuml bir kuruluş duumlzeni vardır ve bunlar

boumlluumlmlere ayrılmıştır Bu boumlluumlmler kendi iccedillerinde boumlluumlmcuumlklerden oluşur Boumlluumlmcuumlkler

cuumlmlelerden cuumlmleler cuumlmle parccedilaları ve soumlzcuumlklerden soumlzcuumlkler de tek tek harflerden

meydana gelmiştir Bu yapı muumlzikte bir sonat boumlluumlmlerden boumlluumlmler temalar periyotlar

cuumlmleler ve motifler gibi boumlluumlmcuumlklerden en kuumlccediluumlk bir muumlzik fikri olan motif ise seslerden

oluşur

11 Muumlzik Formlarının Oumlğeleri

111 Motif

Muumlzikal anlatımın genellikle iki (bazen uumlccedil veya doumlrt) oumllccediluumlden oluşan en kuumlccediluumlk

birimine denir Bazen iki nota da bir motif oluşturur

OumlĞRENME FAALİYETİndash1

AMACcedil

ARAŞTIRMA

4

112 Figuumlr ve Koşu

Akorların eşit suumlrelerle arpejlenmesinden oluşan figuumlr esas ezgiye eşlik eden ve

devamlı tekrarlanan bir hareket zinciridir

113 Cuumlmle

Birbirini tamamlayan iki motiften oluşan ve aralarında ccediloğunlukla bir kuumlccediluumlk durak

bulunan boumlluumlmlerdir Cuumlmlenin sona ermesi ya tam karar ya da yarım karar ile yapılır Bu

tonlar esas tonda olduğu gibi dominant ya da paralel tonda da olabilir

114 Period(Doumlnem)

Muumlzik eserinin parccedilalarına lsquoperiodrsquo adı verilir Period motiflerin ritmik melodik ve

armonik olmak uumlzere sıralanışından doğar Aralarında bağlılık bulunan iki cuumlmle periodu

oluşturur Birinci cuumlmle lsquooumlncuumllrsquo ikinci cuumlmle ise lsquoardcılrsquo adını alır

115 Tema

Muumlzik eserinin ccediloğu zaman başında duyulan ilk fikir bestecinin onu işleyeceği

geliştireceği ve onun etrafında yapıtını oluşturacağı lsquoTemarsquo dır Bir muumlzik yapıtının teması

en kuumlccediluumlk bir motif ya da bir cuumlmle olabileceği gibi genişletilmiş bir cuumlmle ya da doumlnemde

olabilir

12 Tuumlrk Muumlzik Formları (Biccedilimleri)

Edebiyatta gazel destan şiir gibi birccedilok formlar (biccedilimler) olduğu gibi muumlzikte de

pek ccedilok form (biccedilimler) vardır Makam sistemine dayalı Tuumlrk muumlziğinde aynı makamdan

bestelenmiş pek ccedilok eser bulunur Ne var ki bu eserler ccedilok az benzerlik goumlsterseler de her

biri ayrı ifade tarzına sahiptirler

Makamların yapılarını oumlğrenirken bir dizileri olduğunu ve bu dizide dolaşılarak (seyir)

seslendirildiğini biliyoruz Seyir yoluyla canlandırılan makam dizileri melodik yapıya

geccediltiğinde ayrıca bazı kurallar ccedilerccedilevesinde başka makamlara geccedilki yoluyla soumlzluuml veya

soumlzsuumlz bestelenmeleri itibariyle yeni kimlikler kazanırlar

Aynı makamdan değişik bestelenmiş eserler dinleriz Ancak her eserin kendine oumlzguuml

bir uslucircbu vardır Bazıları uzun bazıları kısa bazıları ise usul-ritm youmlnuumlnden farklılıklar

goumlsterirler Farklara ait oumlrnekleri ccediloğaltabiliriz Dikkat edilmesi gereken noktalardan biri

eserlerin yalnız saz veya insan sesine goumlre (soumlzluuml) yazılıp yazılmadığıdır

Dinlediğimiz birbirinden farklı eserleri İki ana grupta toplayabiliriz

Yalnız sazlar iccedilin yazılmış eserler

Guumlftesi olan insan seslerinin okuyabileceği eserler

5

Yalnız sazların icra etmesi iccedilin yazılmış olan saz eserleri Tuumlrk muumlziği iccedilerisinde

oumlnemli bir yere sahiptir Saz eserlerini yedi ayrı boumlluumlmde inceleyeceğiz

Peşrev

Saz Semacircicircsi

Tasvir

Medhal

Taksim

Aranağme

Oyun Havası

Soumlzluuml ya da guumlfteli eserler dinicirc ve dindışı olmak uumlzere iki ana grupta toplanırlar

Genel olarak bu soumlzluuml eserler doumlrt grupta toplanırlar

Kacircr

Beste

Semacircicirc

Şarkı

Gazel

Koumlccedilekccedileler

Tuumlrkuuml

121 Peşrev

Saz eserlerinde en buumlyuumlk form peşrevdir Tuumlrk muumlziğinde fasil adı verilen takım da ilk

olarak daima peşrev icra edilir Klacircsik fasil peşrev beste ağir semai şarki yuumlruumlk semai ve

saz semaisi olarak sıralanır

Peşrevler hane adı verilen boumlluumlmlerden oluşurlar Ccediloğu zaman doumlrt hane olur Her

hanenin sonunda teslim adı verilen bir boumlluumlm bulunur Peşrevler buumlyuumlk usullerle

yapılmışlardır

Eski bazı peşrevlerin uumlccedil haneli olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Ancak bu tuumlr peşrevler

tutulmamış ve terk edilmiştir

Ayrıca teslimi olmayan peşrevlere de rastlanılmıştır Teslimi bulunmayan peşrevlerin

ilk haneleri teslim yerine ccedilalınmış olup bu tuumlr de uumlccedil haneli peşrevler gibi ilgi toplamamıştır

Oumlzellikle guumlnuumlmuumlzde rastlanılan bir icra tarzı vardır Peşrevler doumlrt haneli ve

usullerinin buumlyuumlk olmaları nedeniyle oldukccedila uzundurlar Bu nedenle birinci hane ccedilalınır

buna teslim eklenerek giriş tamamlanır Sonra programa geccedililir

Doumlrt hane ve teslimleri tamam olarak ccedilalınan peşrevler genellikle tek olarak ccedilalınan

saz eserlerinde konserlerde olur Belirli suumlresi olan bir fasıl bir koro veya bir solistin

programından oumlnce doumlrt haneli peşrevler ccedilalınmaz Bir hane bir teslimden sonra ikinci esere

geccedililir

6

Bir hanenin sonunda teslime geccedililecek yerde guumlccedilluuml bulunur Teslim ise makamın

bitişi olduğundan durak perdesi ile son bulur

O halde peşrevlerde dikkat edilmesi gereken kısımları uumlccedil boumlluumlmde inceleyebiliriz

1211Peşrevlerde Hane

Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır

Birinci hane makama giriştir Makam dizisinin seslerinde dolaşıldıktan sonra

teslim hanesine geccedililir Teslim hanesinde makam dizisinin sesleri kullanılarak

durak-karar yapılır

İkinci hanede ise yakın makam dizilerine geccedilkiler yapılır Tekrar teslim

ccedilalınarak uumlccediluumlncuuml haneye geccedililir

Uumlccediluumlncuuml hanede asıl makam dizisinin dışına ccedilıkılarak değişik ses ve diziler

kullanılır Bu kısma meyan adı verilir Meyanda genellikle tiz seslerde

dolaşılır Tekrar teslim hanesi ccedilalınarak doumlrduumlncuuml haneye geccedililir

Doumlrduumlncuuml hane asıl makam seslerine doumlnuumlşuuml sağladığı gibi değişik geccedilkiler de

yapılabilir Bu boumlluumlmden sonra teslim hanesi ccedilalınır Boumlylece peşrev

tamamlanmış olur

Yukarıda her hanenin sonunun sesleri teslim hanesine bağlayan nitelikteki seslerden

oluştuğunu ve teslime geccedilişi sağlayan sesin guumlccedilluuml perdesi olduğunu belirtmiştik Bazen bu

sesin guumlccedilluuml perdesi olmaz Durak sesi veya bir başka perde de olabilir Eserin bitimi teslim

hanesinin sonunda olduğuna goumlre hanelerin sonuna gelen durak sesleri asma karar

muvakkat durak tan başka bir ses değildir

1212 Teslim

Peşrevlerde teslim haneleri genellikle serbest yapılır Hemen hemen peşrevlerin en

guumlzel boumlluumlmuumlnuuml oluşturur Teslim haneleri besteci tarafından oumlzenle yapılmış nağmelerden

oluşur Parlak ve canlı boumlluumlmlerdir

1213 Usul

Peşrevler ccediloğunlukla buumlyuumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Devr-i kebir en fazla kullanılan

usulduumlr 28 zamanlı devr-i kebir usuluuml yazılırken 44 luumlk olarak boumlluumlmlere ayrılır Usul

tamamlanınca iki ccedilizgiyle usuluumln bittiği belirtilir Ccedilok az sayıda sofyan usuluuml ile de

bestelenmiş peşrevler vardır

122 Saz Semaisi

Fasılların en sonunda ccedilalınan saz eserine verilen addır Peşrev gibi saz semaileri de

doumlrt haneli olarak boumlluumlmlere ayrılır Her hanenin sonunda teslim bulunur

Saz semaileri peşrevlerin tersine kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Saz semailerinin ilk

uumlccedil hanesi (10 8) lik aksak semai usuluuml ile oumllccediluumllmuumlştuumlr Doumlrduumlncuuml hane ise ccedileşitli usullerden

yapılabilir Semai yuumlruumlk semai devr-i hindi aksak curcuna gibi

7

Teslim boumlluumlmuuml (10 8) lik aksak semai usuluuml ile oumllccediluumllmuumlştuumlr

İlk uumlccedil hane peşrevler gibi giriş geccedilki gibi oumlzellikleri yansıtır Doumlrduumlncuuml hane ise

serbest olup melodi ve usul youmlnuumlnden bestecinin isteğine kalmıştır

Peşrev ve saz semailerinin teslim boumlluumlmlerine girilecek yerde bağlantı bazen

makamın guumlccedilluumlsuumlnde bazen de durakta asma kalış olarak yapılır

Saz semaileri fasıl sonlarında ccedilalınabildiği gibi tek saz icralarında da yer alabilir Saz

semaileri ritmik ve serbest bir yapıya sahip olduklarından bestekacircrların daha ccedilok uumlstuumlnde

durdukları bir form olmuştur

123 Tavsir

Bir olayı doğadaki herhangi bir olayı veya bir duyguyu muumlzik diliyle anlatan saz

eserlerine tasvir adı verilir

Ccedilok geniş kapsamlı olmasına rağmen ccedilok az yazılan tasvir tuumlruuml eserlerin usuluuml ritmi

bestekacircrın arzusuna kalmıştır Peşrev ve saz semaileri gibi belirli haneleri yoktur Konunun

durumuna goumlre birden fazla haneleri bulunabilir

124 Medhal

Genellikle bir topluluğun programı başlamadan toplu halde sazların ccedilaldığı kuumlccediluumlk saz

eserlerine medhal adı verilir

Medhallerin hane ve teslim gibi boumlluumlmleri kaideleri yoktur Ccedilalınacak makama

girinceye kadar serbest olarak bestekacircrın duyuşuna goumlre 16 ile 32 oumllccediluumlluumlk boumlluumlmlerde

olabilir

Medhallerin en buumlyuumlk oumlzelliği peşrev ve saz semailerinde bulunan hane ve teslim

kaidelerinin olmaması serbest icra edilmesidir Yine bu iki formdan farkı fasıllardan oumlnce

ccedilalınmamasıdır

Medhal tek bir sazla yapılan taksim formunun derli toplu bir usule uydurulmuş nota

ile ccedilalınan değişik bir şeklinden ibarettirMedhalin tarihccedilesi pek eski değildir Son devir

bestelkacircrları tarafından yazılmış ve benimsenmiştir Guumlnuumlmuumlzde bu form uumlzerinde uğraşan

bestekacircrların başında Prof Dr Sayın Alacirceddin YAVAŞCcedilA gelir

125 Taksim

Tek bir sazla makamların ses dizilerinde dolaşmaya Taksim adı verilir Bu formun

Batı muumlziğinde karşılığı impruvizedir

8

Taksim bir saz eserine veya bir şarkıya başlanılmadan oumlnce icra edilecek makamın

seslerinde guumlzel nağmelerle dolaşmaktır

Taksim yapılırken girilecek makamın guumlccedilluumlsuuml asma kalışı ve durağı oumlzellikle

belirtilir O halde taksim usule uyulmadan icra edilecek eserin makamına usuluumlne uslucircbuna

uygun bir şekilde bir seyir ile durak sesinin bağlantısından oluşur denebilir

Tuumlrk Muumlziğinde bir eserin icrasına geccedilmeden oumlnce taksim yapmak adet olmuştur

Taksim yapmakla meşhur olmuş pek ccedilok saz sanatccedilılarımız vardır Tanburicirc Cemil Bey bu

konuda virtuumloumlz seviyesine ulaşmış bir sanatkacircrdır Guumlnuumlmuumlzde ise tanbucircricirc Necdet YAŞAR

ucircdicirc Cinuccedilen TANRIKORUR ucircdicirc Necati CcedilELİK Neyzen Niyazi SAYIN ve kemenccedilede

İhsan OumlZGEN oumlnde gelen isimlerdir

126 Aranağme

Bazı eserlere başlanırken hemen girişte yalnız sazların ccedilaldığı kuumlccediluumlk bir boumlluumlm

bulunur Buna giriş muumlziği yaygın bir deyimle de aranağme adı verilir

Bir eserin başında olduğu kadar ortasında ve sonunda bulunan aranağmelere de

rastlanır İki kıtalı bir şarkıda eserin ortasında kıtaları arasında bir aranağme bulunabilir

veya hiccedil olmayabilir

Aranağmelerin oumlzelliği eserin ruhuna uygun aynı ritm ve karakterde eseri

tamamlayıcı nitelikte olmasıdır

Eski eserlerin birccediloğunda aranağme bulunmazdı Guumlnuumlmuumlzde ise aranağmesiz pek az

eser şarkı yapılmaktadır

Oumlzellikle son devirlerde yapılan şarkıların her satırında iki guumlfteyi birbirine bağlayan

bir veya birkaccedil oumllccediluumlluumlk muumlzik nağmeleri bulunur Bu tuumlr muumlzik parccedilaları sadece iki cuumlmleyi

birbirine bağlayan nağmelerdir Aranağme değildirler

127 Oyun Havaları

İnsanlarda coşku uyandıran yalnızca sazların ccedilaldığı saz eserlerine oyun havası adı

verilir Tuumlrk Muumlziğinde ritim unsuru oumlnemli olan bir ccedileşittir Kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlş olan

oyun havaları mahalli dans ve oyunlar iccedilin de yazılmıştır

Ccediliftetelli zeybek longa sirto horon hora bar halay koumlccedilekccedile gibi pek ccedilok şekilleri

vardır

128 Kacircr

Eski bestecilerin uumlzerinde oumlnemle durdukları ustalıklarını goumlsterdikleri bir beste

formudur Genellikle peşrevden hemen sonra icra edilir Geniş kapsamlı bir beste tarzı

9

olduğundan buumlnyesinde değişik usuller ccedilokccedila kullanılır Bu usul değişiklikleri esere farklı bir

canlılık kazandırır

Kacircr icrasından sonra beste formu icra edilir Kacircrlar buumlyuumlk usullerle olduğu gibi kuumlccediluumlk

usullerle de oumllccediluumllmuumlş ve bestelenmişlerdir

Beste formundan bir diğer farkı da terennuumlmlerinin serbest oluşlarıdır Eserin baş

kısmında ccediloğunlukla terennuumlm bulunabilir

Kacircr tarzında bestelenmiş eserler bazen uzunluk ve kısalıklarına goumlre değişik isimlerle

anılırlar kacircr kacircrccedile kacircr-i nev kacircr-i natik gibi isimler eserlerin yapısını anlatır

Kacircr genellikle terennuumlmle başlayan geniş kapsamlı bazı usullerin kullanıldığı uzun

eserlere verilen isimdir

Kacircrccedile kacircrdan daha kısa ve oumlzelliklerini daha oumlz anlatım belirten eserlere verilen

isimdir

Kacircr-ı nev değişik usullerin kullanıldığı bir formdur Kacircrdan ccedilok farkı yoktur

Kacircr-ı natık kacircr ve kacircrccedileden usul ve guumlfte youmlnuumlnden hemen ayrıcalik goumlsterir Kacircr-ı

natıkların guumlftelerinin hemen her satırında değişik usullere rastlanılabilir Kacircr-ı natıklar

başladıkları makamın ismi ile anılırlar Rast kacircr-i natik neva kacircr-i natik gibi Kacircr-ı natık

bitişte başladığı makam seslerine doumlnerek karar verir

Her satırda değişik usullere rastlanıldığı gibi her satırda değişik makamlara geccedililmesi

kacircr-ı natıkların oumlzelliğidir Her satır icra edilirken geccedililen makamın ismi belirtilir

Kacircr tuumlruuml eserler guumlnuumlmuumlzde hemen hemen hiccedil yapılmamaktadır Eski bestekacircrlarımız

bu form uumlzerinde titizlikle durmuşlar ve ccedilok guumlzel eserler yapmışlardır

129 Beste

Genellikle beste denilince herhangi bir muumlzik eserini duumlşuumlnuumlruumlz Beste bestelemek

bestekacircr birbirine yakın kelimelerdir

Beste Bir muumlzik eseri

Bestekacircr Bir muumlzik eserini besteleyen muumlzisyen

Bestelemek Bir muumlzik eserini yapmak yazmak

Beste kelimesinin geniş tanımının yukarıda yazıldığı gibi olmasına karşın Tuumlrk

musikisindeki karşılığı yeri daha başkadır

Beste kacircr formundan sonra en geniş kapsamlı muumlzik eseridir

10

Beste doumlrt haneli olarak yapılır Her hane bir mısra demektir Şu halde bestelerin

guumlfteleri doumlrt mısralıdır Her mısranın sonunda terennuumlm adı verilen kelime olarak pek

anlamı olmayan ancak melodi youmlnuumlnden ccedilok guumlzel olan nağmeler bulunur

Peşrevlerde de her hanenin sonunda teslim kısmının bulunduğunu hatırlayalım

Peşrevlerdeki teslim kısmının yerini bestelerde terennuumlmler almıştır diyebiliriz

Terennuumlm Beste formundaki eserlerde mısra sonlarına eklenen anlamlı

anlamsız ancak melodik yapısı olan boumlluumlmlere verilen addır Terennuumlmler hece

kelime veya birkaccedil kelimeden meydana gelebilir

Ye-le-li-la-ta-ne-dil-dir-ten-ni-canım-ruhum-gel serv-i revanım- ruh-i revanım-canım

efendim vs gibi soumlzcuumlkler sıkccedila kullanılır

İkaacirc Bestelerin terennuumlmlerinin ritmik melodilerle yapılarına veya başka bir

ifadeyle bestelerdeki terennuumlmlerin muntazam bir tempo ile yapılmasına ikaacirc

adı verilir Terennuumlmlerde kullanılan hecelerin anlamı pek yoktur

Her hanenin mısranın sonunda ccedilalınan terennuumlm aynıdır Bu nedenle terennuumlmlerin

melodilerinin ccedilok guumlzel olmasına bestekacircrlar oumlzellikle oumlzen goumlsterirler

Terennuumlmlerde kullanılan guumlzel soumlzlerin bazılarının anlamı da vardır Canım ruhum

gibi kelimelerin yanısıra bazı bestekacircrlar ilgi duydukları kişilerin adlarını da terennuumlmlerde

kullanmışlardır Sultanım mihribanım gibi

Doumlrt haneli olan bestelerin birinci mısrasına zeminhane adı verilir Zeminhanelere

eserin makamına ait dizi belirtilerek başlanır Makamın oumlzellikleri goumlsterilerek zemin

hanenin son kısmında terennuumlme geccedililir Terennuumlmuumln bittiği yerde birinci mısranın son

kelimeleri tekrar edilerek durak sesinde karar verilir Bu şekilde birinci mısra yani

zeminhane bitmiş olur

İkinci hane ikinci mısranın okunmasıyla goumlsterilir Ancak soumlzler ikinci mısraya ait

olmakla beraber melodi birinci mısranın tekrarıdır

Demek ki birinci mısra ve guumlfte okunacak tekrar başa doumlnuumllerek aynı melodi ile ikinci

mısra ve terennuumlm icra edilecektir

İkinci haneye nakarathane adı verilir

Uumlccediluumlncuuml mısra meyan adını alır Meyan eserin en oumlnemli boumlluumlmlerinden birini

oluşturur Bu boumlluumlmde ccedileşitli geccedilkiler genişlemeler goumlsterilir Bitiş yine terennuumlmle olur

Doumlrduumlncuuml hane ise yine başa doumlnuumllerek son mısra olarak zeminhanenin melodileri

ile okunur Ayrıca melodisi yoktur Besteler terennuumlm hanelerinin icrasıyla son bulur

11

1210 Semacirci

Tuumlrk musikisinde beste formundan sonra gelen değişik bir beste tarzıdır Semainin

tarifi bu şekilde olmasına rağmen değişik iki tuumlr semai vardır

Ağır Semai

Yuumlruumlk Semai

Ağır Semailer beste formundan hemen sonra fasıllardaki sıraya goumlre yer alırlar

Adından da anlaşıldığı gibi yapısı ağır etkili bir formdur Kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir

Ağır semailerde kullanılan usuller 10 4 luumlk ağır aksak semai 10 8rsquolik Aksak Semai

ve 6 2rsquolik ağır sengin semaidir

Ağır semailer yapı itibariyle beste formunu andırırlar Hane terennuumlm gibi boumlluumlmler

bestede olduğu gibi semailerde de bulunur Ancak kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Kuumlccediluumlk

usullerle yapılmalarından dolayı ağır semailer daima bestelerden sonra ikinci sırayı alırlar

Fasıldaki sıraya goumlre (peşrev beste) formlarından sonra sıralanan ağır semaiden sonra

şarkı formu gelir

Fasıl icrasında şarkılardan sonra tekrar semai formuna doumlnuumlluumlr Ancak bu sıradaki

Semailer ağır semai adını taşımazlar Bu tuumlr semailere yuumlruumlk semai adı verilir

Yuumlruumlk semailer yuumlruumlk semai adı verilen usulle oumllccediluumllmuumlşlerdir Genellikle 6 4rsquo luumlk

bazen de 6 8rsquolik oumllccediluuml ile belirtilir

Yuumlruumlk semailerin yapıları ağır semailere goumlre daha hareketli ve canlıdır Hane ve

terennuumlmler ağır semailerde olduğu gibidir

Yuumlruumlk semai icrasından sonra Saz Semaisi icra edilir Bu şekilde fasıl tamamlanmış

olur Tuumlrk muumlziğinde peşrev kacircr beste ağır semai şarki yuumlruumlk semai ve saz semaisinden

meydana gelen fasıllara takım adı verilir

Tuumlrk muumlziğinde bir makamın kabul edilebilmesi iccedilin bu şekilde bir takım oluşması

şarttır

1211 Şarkı

Tuumlrk muumlziğinde kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllen soumlzluuml terennuumlmsuumlz doumlrt haneli eserlere

Şarkı adı verilir Genellikle doumlrt mısralık guumlftelerden meydana gelen şarkılar doumlrt hane

olarak bestelenir Birinci hane zernin adını alır Bu hane esas makam dizisinin seslerinin

goumlsterildiği boumlluumlm olup şarkılarda giriş boumlluumlmuumlnuuml oluşturur

İkinci hane nakarat adını alır Bu kısımda genellikle yakın makam dizilerine geccedilkiler

bulunur Nakaratların bitiş kısmında adını taşıdığı makam dizisinin sesleri ile karar bulunur

12

Uumlccediluumlncuuml hane meyan adını alır Meyanda esas makam dizilerinde dolaşıldığı kadar

genellikle tiz perdelerde dolaşılır ve geccedilkiler yapılır

Doumlrduumlncuuml hane ise ikinci satır melodisi ile doumlrduumlncuuml satırın okunmasından oluşup

nakarat adını taşır

Şarkılarda Yapı

Şarkıların genellikle doumlrt haneden oluştuğunu yukarıda belirtmiştik Doumlrt mısralı

şarkıların her satırı bir haneyi oluşturur

Her satır ccediloğunlukla birer defa bestelenir İkişer defa okunur Bu satırların sonunda

dolaplar bulunur

Yukarıda da accedilıklandığı gibi ikinci ve doumlrduumlncuuml hanelerin (satırların) besteleri aynıdır

Bazen de her satır veya bazı satırlar ikişer kere bestelenirler Bu durumda ilgili satır

okunur Bitiminde aynı soumlzler yeni bir melodi ile tekrar edilir ve doğrudan bir sonraki satıra

bağlantı yapılarak geccedililir

Klacircsik Tarzda Bestelenmiş Her Satırı Bir Defa Olan Şarkı Formu

Birinci satırda esas makama giriş yapılır Zemin mısrası okunarak sonda dolap

kısmında karar sesine inilir Başa doumlnuumllerek aynı satır tekrarlanır Ancak bu defa sona

gelindiğinde birinci dolap yerine ikinci dolap okunarak ikinci mısraya (satıra) geccedililir

Nakarata geccediliş sesi genellikle guumlccedilluuml sesi ile goumlsterilir

Nakarat ilk satır gibi iki defa tekrar edilir Satır sonundaki dolap hanesinin birinci

boumlluumlmuumlnde guumlccedilluuml sesi ile satırın başına doumlnuumlleceği belirtilir Dolabın ikinci boumlluumlmuuml ise

makamın ana sesleri ile inilen karar sesinin bulunduğu boumlluumlmduumlr Karar sesinin burada

bulunmasının sebebi şarkıların nakarat sonlarında bitmesindendir

Meyan boumlluumlmuumlne geccediliş ise bu durak sesinin goumlsterilmesiyle olur Genellikle tiz

seslerle meyanı yapılan şarkılarda ikinci defa tekrar tiz durak sesinin doumlnuumlş boumlluumlmuumlnde

goumlsterilmesiyle olur İkinci defa meyanın okunmasıyla guumlccedilluuml sesi goumlsterilerek nakarata

geccedililir Doumlrduumlncuuml hane ise ikinci satır melodisinin tekrarıdır Şarkının bitişi nakaratın

sonunda bulunan bitiş sesi (durak) ile olur

Guumlnuumlmuumlzde şarkılar genellikle klasik tarzın dışında serbest bir anlayışla

bestelenmektedir Bu tarz şarkılara fantezi eserler adı verilmektedir

Zemin hanesi bir defa bestelendiği gibi iki ayrı melodi ile iki defa bestelenebilir Veya

yalnızca meyan kısmı iki defa bestelenmiş şarkılar da bulunmaktadır

Şarkı formu ccedilok işlenmiş ve en sevilen beste tarzıdır Kuumlccediluumlk usullerle yazılmış

olmalarına karşılık serbest usulsuumlz boumlluumlmleri olan şarkılar da ccediloktur

13

Şarkılarda Usul

Şarkılar daima kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Her ne kadar 15 zamanlıya kadar kuumlccediluumlk

usuller varsa da şarkılar ccediloğunlukla 10 zamanlıya kadar olan usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir

Şarkılar kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllduumlğuuml iccedilin Beste ve Semailere oranla etkileri daha

başkadır Usullerinin kuumlccediluumlk olmaları gereği daha ritmik ve hareketli bir yapıya sahip

olmalarının yanı sıra beste ve semailer kadar ağırbaşlı hatta onlardan daha ağır yapılı

şarkılara rastlanır

1212 Gazel

Saz muumlziğindeki taksimin insan sesi ve soumlzle yapılanıdır Herhangi bir usule bağlı

değildir Serbest okunur 2-4 veya daha fazla mısrayı belli bir makam anlayışı iccedilinde

melodilerle soumlyleyerek sesle taksim etmektir

Oumlnceden hazırlık yapılmadan sanatccedilının o anki ilhamına bağlıdır Buna ldquoirticalrdquo de

denir Guumlfteden ayrı olarak lsquorsquoof lsquorsquo lsquorsquoamanrsquorsquo lsquorsquomedetrsquorsquo lsquorsquoeyrsquorsquo gibi uumlnlemler de ilave edilebilir

fakat bunların fazlası hoş karşılanmaz Gazel başlı başına yapılabildiği gibi şarkının arasına

da konulabilir Soumlzler genellikle gazel tarzından seccedililebildiği gibi başka bir tarzdan da

alınabilir

1213 Koumlccedilekccedileler

Genellikle aynı makamda yuumlruumlk hareketli şarkı ve tuumlrkuumllerin uzun aranağmelerle

birbirine bağlanmasından meydana gelmiş aynı zamanda ccedilengi ve koumlccedilek takımlarının oyun

oynamaları iccedilin duumlzenlenmiş bir muumlzik tuumlruumlduumlr Koumlccedileklerde şarkılar ve tuumlrkuumller genellikle

kendi yapıları ile kullanılmıştır

1214 Tuumlrkuuml

Şehir dışındaki koumly ve kasabalarda oturan halkın bağlama cura divan sazı zurna

davul darbuka kaval kemenccedile kabak kemane vs Gibi muumlzik aletleriyle ccedilalıp soumlyledikleri

kendine has youmlresel oumlzelliklere sahip olan soumlzluuml muumlziktir Anonimdir (Bestecisi ve yazarı

belli olmayan halkın malı) Soumlzler halk edebiyatından alınmış olup edebi değer taşıyan hece

vezni ile yazılmış şiirlerdir

13 Batı Muumlziği Formları

Batı muumlziği formlarını 5 ana başlık altınca inceleyebiliriz

Buumlyuumlk formlar

Senfonik formlar

Vokal formlar

Polifonik formlar

Oumlzguumln formlar

14

131 Buumlyuumlk Formlar

1311 Sonat

İlk kez CPE BACH tarafından temelleri atılan ve en oumlnemli formdur Senfoniler

quartetler ve quintetler hep sonat formunda yazılır Sonat formu gelişimi iccedilinde farklılık

goumlstermiştir Beethoven ve Haydn doumlneminde iyice oturan sonat formu Chopin ile birlikte

değişime uğramıştır Genellikle solo sonatlar meşhurdur Oumlrneğin Beethoven yazdığı 32

piyano sonatıyla bu formun ustalarındandır Ayrıca Haydn Chopin gibi besteciler de guumlzel

sonatlar yaratmışlardır

1312 Rondo

Adından da anlaşılacağı gibi bir boumlluumlmuumln suumlrekli tekrarlanmasıyla oluşur Oumlrneğin A

B ve A boumlluumlmlerinden oluşan bir esere yeni bir C boumlluumlmuuml eklenmesi ve tekrar başa yani A B

A boumlluumlmuumlne doumlnuumllmesiyle kuumlccediluumlk rondo formu oluşur A B A C A B A D E A B A buumlyuumlk

rondo formuna oumlrnek olabilir Klasik doumlnemde sonatların son boumlluumlmlerinde kullanılmıştır

1313 Varyasyon

Tema ve ccedileşitlerinden oluşan bu form aslında ağır tempolu dans şarkıların tekrarı

sırasında yapılan kuumlccediluumlk değişikliklerden doğmuştur Varyasyon formunun temeli 4-8

oumllccediluumlden oluşur

1314 Suumlit

Saz muumlziği alanında en eski biccedilimlerden biri olan suumlit şarkı biccediliminde 4-6

boumlluumlmlerden meydana gelmiş bir sıra danstır Sonat ve senfonilerin atası sayılır

132 Senfonik Formlar

1321 Konccedilerto

Konccedilerto genellikle solo bir ccedilalgıya bir oda orkestrasının veya bir senfoni

orkestrasının eşlik etmesiyle gerccedilekleşir Solo ccedilalgı tuumlm teknik zorlukların uumlstesinden

gelebilecek bir kişi tarafından ccedilalınır Solo ccedilalgıya orkestra eşlik eder Genellikle tek bir

ccedilalgı iccedilin yazılan konccedilertolar vardır fakat birden fazla ccedilalgı iccedilin yazılmış konccedilertolar da

vardır(Vivaldi - 2 viyolonsel konccedilertosu) Konccedilertolar dinleyicinin en ccedilok tercih ettiği

muumlzik formudur

1322 Senfoni

Orkestra iccedilin sonat formunda yazılmış genellikle doumlrt boumlluumlmden oluşan yapıtlardır

Senfoni uzun bir şiir niteliğindedir4 boumlluumlmluuml olduğundan oldukccedila uzun suumlren senfoniler

vardır Oumlrneğin Beethovenın 9 senfonisi 1 saate yakın bir suumlrede tamamlanır Başta Franz

Liszt Antonin Dvorak ve Bedrich Smetana gibi besteciler senfoniyi tek boumlluumlm halinde ele

15

almışlardır Franz Lisztin ilk kez gerccedilekleştirdiği tek boumlluumlmluuml senfoni formuna senfonik şiir

adı verilir

1323 Uvertuumlr

Giriş muumlziği anlamındadır Genellikle bir suumlitin veya operanın girişinde ccedilalınır

Genellikle kısa tutulan uvertuumlrlerin yanında uzun ve tek başına eser olan uvertuumlrler de vardır

Oumlrneğin Tschaikovskynin 1812 uvertuumlruuml ve Beethovenın ldquoLeonore Uvertuumlruumlrdquo

133 Vokal Formlar

1331 Opera

Solistleri korosu orkestrası kostuumlmuuml sahnesi ışığı ve dramatik oyunu ile muumlziğe

uyarlanmış tiyatrodur Tarihte ilk opera Rinuccinin Dafne operasıdır

1332 Operet

Operanın kuumlccediluumlğuumlne denir

Oratoryo

Dinsel ve kutsal konuların koro ve solistler tarafından orkestra eşliğinde

soumlylenmesidir Dekor kostuumlm ve sahneleme yoktur

134 Polifonik (Ccedilok Sesli) Formlar

1341 Kanon

Kanon taklit temeline dayanır Aynı ezgi iki veya daha ccedilok ses partisi tarafından

birbiri ardından başlayarak tekrarlanır Ccedilember kanonda ses partileri aynı anda

duyulduklarında birbiriyle uyumludur İlk başlayan partiye oumlncuuml yanıt veren partiye artccedilı

denir

1342 Fuumlg

Fuumlg taklit etmek anlamındadır Eserin ana teması farklı tonlarda tekrarlanır Tabi bu

kontrpuan tekniğiyle yapılır Temanın tonu mutlaka ana tonun birinci doumlrduumlncuuml ve beşinci

dereceleriyle ilişkili olmalıdır aksi halde eserin taklit edilmesinde hatalar olabilir Fuumlg

tekniğini mutlaka oumlrnekleri inceleyerek oumlğrenmek gerekir Bachın fuumlgleri bu konu iccedilin

uygun seccedilenektir

16

1343 Fuumlgato

Fuumlg tarzında fakat fuumlg kurallarına uymadan gelişen temalardan oluşur Fuumlgatoda

fuumlguumln sergi boumlluumlmuumlnuumln ardından gelişme boumlluumlmuuml başlar Mozartrsquoın Jupiter Senfonisirsquonin son

boumlluumlmuuml bu tarzda yazılmıştır

1344 Fuumlgetta

Fuumlgetta tam bir fuumlg gelişmesi olmayan kısa fuumlg biccedilimidir

135 Oumlzguumln Formlar

Batı muumlziğinde bilinen 30rsquodan fazla oumlzguumln form tuumlruuml vardır Bunların bilinen belli

başlı birkaccedilı şunlardır

1351 Preluumlt

Uvertuumlr gibi bir giriş parccedilasıdır Ancak oumlzellikle Chopin ve Rachmaninoff gibi

besteciler preluumlt tek başına bir parccedila olarak duumlşuumlnmuumlşlerdir Chopinin 24 preluumlt buna

oumlrnektir

1352 Arya

Arya Latincede şarkı veya melodi kelimesinden gelir Belirli bir kalıp iccedilinde orkestra

eşliğinde soumlz ve muumlziğin birleşmesidir A-B-A formunda yazılır

1353 Bolero

Bolero İspanyol Kastilya ve Andalusiarsquonın milli dansıdır Bu dans tef kastanyet ve

bazen de gitar eşliğinde yapılır Allegretto tempoda ve frac34 luumlk oumllccediluumldedir

1354 Capricco

İtalyanca keccedili anlamına gelir Muumlzikte belli bir planı olmayan serbest doğaccedillama ya

da fantezi tarzı neşeli değişken mizaccedil sergileyen kaprisli karakterdeki bir tuumlruumln adıdır

1355 Etuumlt

Ccedilalgı muumlziğinde karşılaşılan teknik guumlccedilluumlklere hazırlanmak amacıyla bestelenen

alıştırma parccedilalarıdır Oumlğrencilerin tekniğini geliştirmeleri iccedilin bestelenmiştir

1356 Marş

Yuumlruumlmeye eşlik eden ritim oumlğesi guumlccedilluuml ccedilok eski muumlzik tuumlrlerinden biridir Ccedileşitli

amaccedillara youmlnelik yazılan marşlar genel olarak 4 gruba ayrılır Bunlar cenaze marşı ağır

marş hızlı marş ve ccedilok hızlı marştır

17

1357 Vals

Almanca doumlnmek anlamına gelir Uumlccedil zamanlı birinci vuruşu kuvvetli doumlnerek yapılan

Alman dans muumlziğidir

1357 Ballade

Genellikle acı ve huumlzuumln gibi duyguların anlatımında kullanılan ve ccedilok ezgiden oluşan

lirik parccedilalardır

1358 Nocturne

Gece muumlziği demektir Serbest formda yazılır Karakteri huumlzuumlnluuml bazen de canlıdır En

uumlnluuml noktuumlrn bestecisi Chopindir

1359 Romance

Soumlzluuml ve soumlzsuumlz yazılabilir Noktuumlrn ve balad gibi konusu huumlzuumln ve aşktır Serbest

formda yazılır

13510 Serenade

Değişik anlamlarda kullanılır En ccedilok bilinen anlamı sevgilinin penceresinin oumlnuumlnde

soumlylenen doğaccedillama aşk şarkısıdır Genellikle soumlzluuml olur fakat soumlzsuumlz yazılmış serenatlarda

vardır Serbest bir formda yazılır

13511 Rhapsody

Ezgileri ccediloğunlukla halk ezgisi olan ve birccedilok temanın birleşmesinden oluşan serbest

bir muumlzik formudur Lisztin Macar Rapsodilerinin yanında uumlnluuml İngiliz rock grubu Queenin

efsanevi solisti Freddie Mercurynin Bohemian Rhapsodysi de bu forma ccedilok guumlzel bir

oumlrnektir

13512 Fantasie

Serbest formda genellikle doğaccedillama ccedilalınan eserlerdir

14 Ritmik Okuma (Tartım)

Bir muumlzik parccedilasını ritmini uygun olarak nota değerleriyle tekduumlze okumaya ritmik

okuma denir Diğer bir anlamda bona yapma diye adlandırılır (Bona terimi tartım kitabını

yazan yazarın isminden alıntı yapılmıştır)

Notaların seslerini dikkate almadan sadece nota değerlerinin incelenmesine ritmik

portre denir Ritim belirli bir zaman suumlrecinin kullanımını hedefleyen tempo iccedilinde

kesinleşir Ritim aynı zamanda muumlziğin karakterini de belirler

18

Her bestecinin kullandığı ritim kendine oumlzguumlduumlr ve ressamların fırccedila tekniği gibi ayırt

edicidir Genel anlamda formu etkileyen ve oluşturan faktoumlruumln ritim olduğu soumlylenebilir

19

UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki muumlzik parccedilalarını ritmine ve nota değerlerine uygun olarak elle usuluumlnuuml

takip ederek tartımlarını yapınız

İşlem Basamakları Oumlneriler

Aşağıdaki birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre

isimleriyle tartımını yapınız

Elle usuumllleri doğru ve kesin hareketlerle

yapınız

Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki sekizlik ve onaltılık notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

UYGULAMA FAALİYETİ

20

Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını

yapınız

Aşağıdaki sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

21

Aşağıdaki ikilik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki sekizlik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

22

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

23

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

24

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

25

Aşağıdaki doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki notaları sekizlik es (sus)leri dikkate alarak oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını

yapınız

Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

26

Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını

yapınız

Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

27

28

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir

1 Birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

2 İkilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluuml ve isimleriyle tartımını yaptınız

3 Sekizlik ve onaltılık notaların tartımını yaptınız mı

4 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

5 İkilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

6 Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

7 İkilik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

8 Doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

9 Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

10 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaların tartımını yaptınız

11 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

12 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

13 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaların tartımını yaptınız mı

14 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

15 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

16 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

17 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

18 Doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını

yaptınız mı

19 Sekizlik esleri (susları) dikkate alarak tartımını yaptınız mı

20 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız

21 Değişik değerlerdeki sesli notaların tartımını yaptınız mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

29

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde

verilen bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız

1 ( )Muumlzikal anlatımın en kuumlccediluumlk birimine ldquomotifrdquo denir

2 ( )Esas ezgiye eşlik eden ve devamlı tekrarlanan hareket zincirineldquotemardquodenir

3 ( )Peşrev Tuumlrk muumlziği formlarından soumlzluuml ve guumlfteli formlara verilebilecek en iyi

oumlrnektir

4 ( )Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır

5 ( )Doğadaki herhangi bir olayı veya duyguyu muumlzik diliyle anlatan eserlereldquotasvirrdquo

denir

6 ( )Rondo sonat ve suumlit Batı muumlziğinin senfonik formlarındandır

7 ( )Operanın kuumlccediluumlğuumlne operet denir

8 ( )Vals doumlnerek yapılan Alman dans muumlziğidir

9 ( )Bir bestecinin kullandığı ritim sanatccedilının ayırt edici oumlzelliklerindendir

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

30

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

Bu faliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak

muumlzikte notaları okuyup yazabileceksiniz

Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır

Muumlzik ses genişliklerini araştırınız

Solfej iccedilin gerekli temel kavramları araştırınız

Araştırma işlemleri iccedilin Internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve

yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek solfej ile ilgili oumln bilgi

edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaş veya kurslardan da bilgi edininiz

UYGULAMA FAALİYETİ

2 SES GENİŞLİKLERİ VE SOLFEJ

Muumlzikte kullanılan iki tuumlr ses vardır

İnsan sesi

Enstruumlman sesi(Bu konu ses oluşum uygulamaları moduumlluumlnde işlendi)

İnsan sesi ikiye ayrılır Erkek sesi ve kadın sesi

21 Erkek Sesi

Bas En kalın erkek sesi

Bariton Orta kalınlıkta erkek sesi

Tenor En ince erkek sesi

22 Kadın Sesi

Alto En kalın kadın sesi

Mezzosoprano Orta kalınlıkta kadın sesi

Soprano En ince kadın sesi

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

AMACcedil

ARAŞTIRMA

31

23 Solfeje Giriş

Solfej eğitimimizin şimdiye kadar ki boumlluumlmlerinde temel muumlzik kavramları ve bunlara

oumlrnekleri goumlrduumlk Moduumlluumlmuumlzuumln bu boumlluumlmuumlnde ise ağırlıklı olarak okuma parccedilalarına bol-

bol oumlrnekler vereceğiz

Solfej kısaca lsquookumarsquo demektir Notaları adlarıyla sesleriyle ve suumlreleriyle

okumaya solfej denir

231 Uumlccedil Ses Oumlğretimi

Doumlrtluumlk nota

Yuvarlak kuyruklu ve iccedili doludur Bir vuruşta okunur

İkilik nota

Yuvarlak kuyruklu ve iccedili boştur İki vuruşta okunur

32

232 Doumlrt Ses Oumlğretimi ve Buumlyuumlk İkili Aralığı Kuumlccediluumlk İkili Aralığı

İki ses arasındaki incelik kalınlık ayırımına aralık denir

Aralıkları oumllccedilmek iccedilin kullanılan oumllccedilme birimine perde denir

Batı muumlziğinde kullanılan en kuumlccediluumlk ses aralığına yarım perde denir

İki tane yarım perdeden oluşan ses aralığına tam perde denir

Moderato lsquoOrta hızdarsquo demektir Bir hız terimidir Parccedilanın orta hızda

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Monderato parccedilalarda el orta hızda (

dakikada 108-120) vurulur

Doumlneccedil iki kez okunması istenen notaların başlama yerine ileri doumlneccedil bitme

yerine geri doumlneccedil konulur Doumlneccedillerin arasında kalan notalar iki kere okunur

Parccedila yeni başlamış ise yalnız geri doumlneccedilte kullanılabilir Geri doumlneccedilten başa

doumlnuumlluumlr o boumlluumlm yine iki kere okunur

33

Allegro İtalyanca neşeli anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilabuk

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Allegro parccedilalarda el hızlıca ( dakikada

120-168) vurulur

233 Doumlrt Ses İccedilinde Son Durak Perdesi

Bir notanın altına ya da uumlstuumlne nokta konulursa o nota kısa okunur Bu noktaya da

kısaltma noktası denir

Bir notanın altına ya da uumlstuumlne ccedilizgi konulursa o nota kendi suumlresi iccedilinde uzun ve

yayık okunur Bu ccedilizgiye yayık ccedilizgisi denir

34

234 Beş Ses Oumlğretimi

Andante İtalyanca ağırca anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ağır

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Andante parccedilalarda el ağır hızda (

dakikada 76ndash108) vurulur

235 Altı Ses Oumlğretimi

Uzaktı Notaların uumlstuumlne ya da altına konulan uzatma belirtecine uzaktı denir

35

36

Largo İtalyanca geniş anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilok ağır

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Largo parccedilalarda el ccedilok ağır hızda (

dakikada 40-60) vurulur

236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi

37

Do-Mi-Sol-Do sesleri ile alıştırma

Okuma parccedilası

38

237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması

(Fa-Si Si-Fa)

Okuma parccedilası

238 Dokuz Ses Oumlğretimi

Ccedilizek Dizeğin altına ve uumlstuumlne konulan kuumlccediluumlk ccedilizgilere ccedilizek denir Kalın do

sesi ccedilizeğin uumlzerine kalın si sesi ccedilizeğin altına konulur

39

239 On Ses Oumlğretimi

2310 On Bir Ses Oumlğretimi

40

2311 On İki Ses Oumlğretimi

CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR

41

42

43

UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ

Notaları okuyup yazınız

İşlem Basamakları Oumlneriler

Notaların solfejini yapınız

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını

yapınız

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz

Parccedilaları orta hızda okuyunuz

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma

yapınız

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız

İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz

Perdelere dikkat ediniz

Bunun iccedilin monderato tekniğini

kullanınız

Bunu yaparken notanın perdelerini ve

noktalarını uygun aralıklarla

yerleştiriniz

UYGULAMA FAALİYETİ

44

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir

Notaların solfejini yaptınız mı

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml

Parccedilaları orta hızda okudunuz mu

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

45

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen

bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız

1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur

2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir

3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir

4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır

5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır

6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

46

MODUumlL DEĞERLENDİRME

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı

2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı

3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız

4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne

goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı

notaların tartımını yaptınız mı

9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle

oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı

12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz

MODUumlL DEĞERLENDİRME

47

CEVAP ANAHTARLARI

OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Yanlış

4- Doğru

5- Doğru

6- Yanlış

7- Doğru

8- Doğru

9- Doğru

OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Doğru

4- Yanlış

5- Doğru

6- Yanlış

CEVAP ANAHTARLARI

48

KAYNAKCcedilA

FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı

İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004

YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995

Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları

İstanbul 2004

Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991

SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004

KAYNAKCcedilA

2

3

OumlĞRENME FAALİYETİndash1

OumlĞRENME FAALİYETİndash1

Bu faaliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak

muumlzikte formlar ritmik okuma ve tartımları okuyup yazabileceksiniz

Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır

Muumlzik formları nedir Oluşum evrelerini araştırınız

Tuumlrk ve batı muumlziği formlarını araştırınız

Ritmik okuma ve tartım ile ilgili temel kavramları araştırınız

Araştırma işlemleri iccedilin internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve

yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek muumlzikte formlar ve tartım

hakkında oumln bilgi edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaşlarınızdan veya kurslardan bilgi

edininiz

UYGULAMA FAALİYETİ

1 MUumlZİK FORMLARI (BİCcedilİM) VE RİTMİK

OKUMA (TARTIM)

Muumlzikal anlamda konuşma ve yazı diline benzer cuumlmlecik ve cuumlmleler vardır

Bunların birleşmesiyle form meydana gelir Her sanat dalında form vardır ve sanat yapıtları

bu form iccedilinde yerini bularak bir değer kazanır Muumlzikte formu anlamak iccedilin yapıtı sonuna

kadar dinlemek gerekir Her formun kendine oumlzguuml bir kuruluş duumlzeni vardır ve bunlar

boumlluumlmlere ayrılmıştır Bu boumlluumlmler kendi iccedillerinde boumlluumlmcuumlklerden oluşur Boumlluumlmcuumlkler

cuumlmlelerden cuumlmleler cuumlmle parccedilaları ve soumlzcuumlklerden soumlzcuumlkler de tek tek harflerden

meydana gelmiştir Bu yapı muumlzikte bir sonat boumlluumlmlerden boumlluumlmler temalar periyotlar

cuumlmleler ve motifler gibi boumlluumlmcuumlklerden en kuumlccediluumlk bir muumlzik fikri olan motif ise seslerden

oluşur

11 Muumlzik Formlarının Oumlğeleri

111 Motif

Muumlzikal anlatımın genellikle iki (bazen uumlccedil veya doumlrt) oumllccediluumlden oluşan en kuumlccediluumlk

birimine denir Bazen iki nota da bir motif oluşturur

OumlĞRENME FAALİYETİndash1

AMACcedil

ARAŞTIRMA

4

112 Figuumlr ve Koşu

Akorların eşit suumlrelerle arpejlenmesinden oluşan figuumlr esas ezgiye eşlik eden ve

devamlı tekrarlanan bir hareket zinciridir

113 Cuumlmle

Birbirini tamamlayan iki motiften oluşan ve aralarında ccediloğunlukla bir kuumlccediluumlk durak

bulunan boumlluumlmlerdir Cuumlmlenin sona ermesi ya tam karar ya da yarım karar ile yapılır Bu

tonlar esas tonda olduğu gibi dominant ya da paralel tonda da olabilir

114 Period(Doumlnem)

Muumlzik eserinin parccedilalarına lsquoperiodrsquo adı verilir Period motiflerin ritmik melodik ve

armonik olmak uumlzere sıralanışından doğar Aralarında bağlılık bulunan iki cuumlmle periodu

oluşturur Birinci cuumlmle lsquooumlncuumllrsquo ikinci cuumlmle ise lsquoardcılrsquo adını alır

115 Tema

Muumlzik eserinin ccediloğu zaman başında duyulan ilk fikir bestecinin onu işleyeceği

geliştireceği ve onun etrafında yapıtını oluşturacağı lsquoTemarsquo dır Bir muumlzik yapıtının teması

en kuumlccediluumlk bir motif ya da bir cuumlmle olabileceği gibi genişletilmiş bir cuumlmle ya da doumlnemde

olabilir

12 Tuumlrk Muumlzik Formları (Biccedilimleri)

Edebiyatta gazel destan şiir gibi birccedilok formlar (biccedilimler) olduğu gibi muumlzikte de

pek ccedilok form (biccedilimler) vardır Makam sistemine dayalı Tuumlrk muumlziğinde aynı makamdan

bestelenmiş pek ccedilok eser bulunur Ne var ki bu eserler ccedilok az benzerlik goumlsterseler de her

biri ayrı ifade tarzına sahiptirler

Makamların yapılarını oumlğrenirken bir dizileri olduğunu ve bu dizide dolaşılarak (seyir)

seslendirildiğini biliyoruz Seyir yoluyla canlandırılan makam dizileri melodik yapıya

geccediltiğinde ayrıca bazı kurallar ccedilerccedilevesinde başka makamlara geccedilki yoluyla soumlzluuml veya

soumlzsuumlz bestelenmeleri itibariyle yeni kimlikler kazanırlar

Aynı makamdan değişik bestelenmiş eserler dinleriz Ancak her eserin kendine oumlzguuml

bir uslucircbu vardır Bazıları uzun bazıları kısa bazıları ise usul-ritm youmlnuumlnden farklılıklar

goumlsterirler Farklara ait oumlrnekleri ccediloğaltabiliriz Dikkat edilmesi gereken noktalardan biri

eserlerin yalnız saz veya insan sesine goumlre (soumlzluuml) yazılıp yazılmadığıdır

Dinlediğimiz birbirinden farklı eserleri İki ana grupta toplayabiliriz

Yalnız sazlar iccedilin yazılmış eserler

Guumlftesi olan insan seslerinin okuyabileceği eserler

5

Yalnız sazların icra etmesi iccedilin yazılmış olan saz eserleri Tuumlrk muumlziği iccedilerisinde

oumlnemli bir yere sahiptir Saz eserlerini yedi ayrı boumlluumlmde inceleyeceğiz

Peşrev

Saz Semacircicircsi

Tasvir

Medhal

Taksim

Aranağme

Oyun Havası

Soumlzluuml ya da guumlfteli eserler dinicirc ve dindışı olmak uumlzere iki ana grupta toplanırlar

Genel olarak bu soumlzluuml eserler doumlrt grupta toplanırlar

Kacircr

Beste

Semacircicirc

Şarkı

Gazel

Koumlccedilekccedileler

Tuumlrkuuml

121 Peşrev

Saz eserlerinde en buumlyuumlk form peşrevdir Tuumlrk muumlziğinde fasil adı verilen takım da ilk

olarak daima peşrev icra edilir Klacircsik fasil peşrev beste ağir semai şarki yuumlruumlk semai ve

saz semaisi olarak sıralanır

Peşrevler hane adı verilen boumlluumlmlerden oluşurlar Ccediloğu zaman doumlrt hane olur Her

hanenin sonunda teslim adı verilen bir boumlluumlm bulunur Peşrevler buumlyuumlk usullerle

yapılmışlardır

Eski bazı peşrevlerin uumlccedil haneli olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Ancak bu tuumlr peşrevler

tutulmamış ve terk edilmiştir

Ayrıca teslimi olmayan peşrevlere de rastlanılmıştır Teslimi bulunmayan peşrevlerin

ilk haneleri teslim yerine ccedilalınmış olup bu tuumlr de uumlccedil haneli peşrevler gibi ilgi toplamamıştır

Oumlzellikle guumlnuumlmuumlzde rastlanılan bir icra tarzı vardır Peşrevler doumlrt haneli ve

usullerinin buumlyuumlk olmaları nedeniyle oldukccedila uzundurlar Bu nedenle birinci hane ccedilalınır

buna teslim eklenerek giriş tamamlanır Sonra programa geccedililir

Doumlrt hane ve teslimleri tamam olarak ccedilalınan peşrevler genellikle tek olarak ccedilalınan

saz eserlerinde konserlerde olur Belirli suumlresi olan bir fasıl bir koro veya bir solistin

programından oumlnce doumlrt haneli peşrevler ccedilalınmaz Bir hane bir teslimden sonra ikinci esere

geccedililir

6

Bir hanenin sonunda teslime geccedililecek yerde guumlccedilluuml bulunur Teslim ise makamın

bitişi olduğundan durak perdesi ile son bulur

O halde peşrevlerde dikkat edilmesi gereken kısımları uumlccedil boumlluumlmde inceleyebiliriz

1211Peşrevlerde Hane

Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır

Birinci hane makama giriştir Makam dizisinin seslerinde dolaşıldıktan sonra

teslim hanesine geccedililir Teslim hanesinde makam dizisinin sesleri kullanılarak

durak-karar yapılır

İkinci hanede ise yakın makam dizilerine geccedilkiler yapılır Tekrar teslim

ccedilalınarak uumlccediluumlncuuml haneye geccedililir

Uumlccediluumlncuuml hanede asıl makam dizisinin dışına ccedilıkılarak değişik ses ve diziler

kullanılır Bu kısma meyan adı verilir Meyanda genellikle tiz seslerde

dolaşılır Tekrar teslim hanesi ccedilalınarak doumlrduumlncuuml haneye geccedililir

Doumlrduumlncuuml hane asıl makam seslerine doumlnuumlşuuml sağladığı gibi değişik geccedilkiler de

yapılabilir Bu boumlluumlmden sonra teslim hanesi ccedilalınır Boumlylece peşrev

tamamlanmış olur

Yukarıda her hanenin sonunun sesleri teslim hanesine bağlayan nitelikteki seslerden

oluştuğunu ve teslime geccedilişi sağlayan sesin guumlccedilluuml perdesi olduğunu belirtmiştik Bazen bu

sesin guumlccedilluuml perdesi olmaz Durak sesi veya bir başka perde de olabilir Eserin bitimi teslim

hanesinin sonunda olduğuna goumlre hanelerin sonuna gelen durak sesleri asma karar

muvakkat durak tan başka bir ses değildir

1212 Teslim

Peşrevlerde teslim haneleri genellikle serbest yapılır Hemen hemen peşrevlerin en

guumlzel boumlluumlmuumlnuuml oluşturur Teslim haneleri besteci tarafından oumlzenle yapılmış nağmelerden

oluşur Parlak ve canlı boumlluumlmlerdir

1213 Usul

Peşrevler ccediloğunlukla buumlyuumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Devr-i kebir en fazla kullanılan

usulduumlr 28 zamanlı devr-i kebir usuluuml yazılırken 44 luumlk olarak boumlluumlmlere ayrılır Usul

tamamlanınca iki ccedilizgiyle usuluumln bittiği belirtilir Ccedilok az sayıda sofyan usuluuml ile de

bestelenmiş peşrevler vardır

122 Saz Semaisi

Fasılların en sonunda ccedilalınan saz eserine verilen addır Peşrev gibi saz semaileri de

doumlrt haneli olarak boumlluumlmlere ayrılır Her hanenin sonunda teslim bulunur

Saz semaileri peşrevlerin tersine kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Saz semailerinin ilk

uumlccedil hanesi (10 8) lik aksak semai usuluuml ile oumllccediluumllmuumlştuumlr Doumlrduumlncuuml hane ise ccedileşitli usullerden

yapılabilir Semai yuumlruumlk semai devr-i hindi aksak curcuna gibi

7

Teslim boumlluumlmuuml (10 8) lik aksak semai usuluuml ile oumllccediluumllmuumlştuumlr

İlk uumlccedil hane peşrevler gibi giriş geccedilki gibi oumlzellikleri yansıtır Doumlrduumlncuuml hane ise

serbest olup melodi ve usul youmlnuumlnden bestecinin isteğine kalmıştır

Peşrev ve saz semailerinin teslim boumlluumlmlerine girilecek yerde bağlantı bazen

makamın guumlccedilluumlsuumlnde bazen de durakta asma kalış olarak yapılır

Saz semaileri fasıl sonlarında ccedilalınabildiği gibi tek saz icralarında da yer alabilir Saz

semaileri ritmik ve serbest bir yapıya sahip olduklarından bestekacircrların daha ccedilok uumlstuumlnde

durdukları bir form olmuştur

123 Tavsir

Bir olayı doğadaki herhangi bir olayı veya bir duyguyu muumlzik diliyle anlatan saz

eserlerine tasvir adı verilir

Ccedilok geniş kapsamlı olmasına rağmen ccedilok az yazılan tasvir tuumlruuml eserlerin usuluuml ritmi

bestekacircrın arzusuna kalmıştır Peşrev ve saz semaileri gibi belirli haneleri yoktur Konunun

durumuna goumlre birden fazla haneleri bulunabilir

124 Medhal

Genellikle bir topluluğun programı başlamadan toplu halde sazların ccedilaldığı kuumlccediluumlk saz

eserlerine medhal adı verilir

Medhallerin hane ve teslim gibi boumlluumlmleri kaideleri yoktur Ccedilalınacak makama

girinceye kadar serbest olarak bestekacircrın duyuşuna goumlre 16 ile 32 oumllccediluumlluumlk boumlluumlmlerde

olabilir

Medhallerin en buumlyuumlk oumlzelliği peşrev ve saz semailerinde bulunan hane ve teslim

kaidelerinin olmaması serbest icra edilmesidir Yine bu iki formdan farkı fasıllardan oumlnce

ccedilalınmamasıdır

Medhal tek bir sazla yapılan taksim formunun derli toplu bir usule uydurulmuş nota

ile ccedilalınan değişik bir şeklinden ibarettirMedhalin tarihccedilesi pek eski değildir Son devir

bestelkacircrları tarafından yazılmış ve benimsenmiştir Guumlnuumlmuumlzde bu form uumlzerinde uğraşan

bestekacircrların başında Prof Dr Sayın Alacirceddin YAVAŞCcedilA gelir

125 Taksim

Tek bir sazla makamların ses dizilerinde dolaşmaya Taksim adı verilir Bu formun

Batı muumlziğinde karşılığı impruvizedir

8

Taksim bir saz eserine veya bir şarkıya başlanılmadan oumlnce icra edilecek makamın

seslerinde guumlzel nağmelerle dolaşmaktır

Taksim yapılırken girilecek makamın guumlccedilluumlsuuml asma kalışı ve durağı oumlzellikle

belirtilir O halde taksim usule uyulmadan icra edilecek eserin makamına usuluumlne uslucircbuna

uygun bir şekilde bir seyir ile durak sesinin bağlantısından oluşur denebilir

Tuumlrk Muumlziğinde bir eserin icrasına geccedilmeden oumlnce taksim yapmak adet olmuştur

Taksim yapmakla meşhur olmuş pek ccedilok saz sanatccedilılarımız vardır Tanburicirc Cemil Bey bu

konuda virtuumloumlz seviyesine ulaşmış bir sanatkacircrdır Guumlnuumlmuumlzde ise tanbucircricirc Necdet YAŞAR

ucircdicirc Cinuccedilen TANRIKORUR ucircdicirc Necati CcedilELİK Neyzen Niyazi SAYIN ve kemenccedilede

İhsan OumlZGEN oumlnde gelen isimlerdir

126 Aranağme

Bazı eserlere başlanırken hemen girişte yalnız sazların ccedilaldığı kuumlccediluumlk bir boumlluumlm

bulunur Buna giriş muumlziği yaygın bir deyimle de aranağme adı verilir

Bir eserin başında olduğu kadar ortasında ve sonunda bulunan aranağmelere de

rastlanır İki kıtalı bir şarkıda eserin ortasında kıtaları arasında bir aranağme bulunabilir

veya hiccedil olmayabilir

Aranağmelerin oumlzelliği eserin ruhuna uygun aynı ritm ve karakterde eseri

tamamlayıcı nitelikte olmasıdır

Eski eserlerin birccediloğunda aranağme bulunmazdı Guumlnuumlmuumlzde ise aranağmesiz pek az

eser şarkı yapılmaktadır

Oumlzellikle son devirlerde yapılan şarkıların her satırında iki guumlfteyi birbirine bağlayan

bir veya birkaccedil oumllccediluumlluumlk muumlzik nağmeleri bulunur Bu tuumlr muumlzik parccedilaları sadece iki cuumlmleyi

birbirine bağlayan nağmelerdir Aranağme değildirler

127 Oyun Havaları

İnsanlarda coşku uyandıran yalnızca sazların ccedilaldığı saz eserlerine oyun havası adı

verilir Tuumlrk Muumlziğinde ritim unsuru oumlnemli olan bir ccedileşittir Kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlş olan

oyun havaları mahalli dans ve oyunlar iccedilin de yazılmıştır

Ccediliftetelli zeybek longa sirto horon hora bar halay koumlccedilekccedile gibi pek ccedilok şekilleri

vardır

128 Kacircr

Eski bestecilerin uumlzerinde oumlnemle durdukları ustalıklarını goumlsterdikleri bir beste

formudur Genellikle peşrevden hemen sonra icra edilir Geniş kapsamlı bir beste tarzı

9

olduğundan buumlnyesinde değişik usuller ccedilokccedila kullanılır Bu usul değişiklikleri esere farklı bir

canlılık kazandırır

Kacircr icrasından sonra beste formu icra edilir Kacircrlar buumlyuumlk usullerle olduğu gibi kuumlccediluumlk

usullerle de oumllccediluumllmuumlş ve bestelenmişlerdir

Beste formundan bir diğer farkı da terennuumlmlerinin serbest oluşlarıdır Eserin baş

kısmında ccediloğunlukla terennuumlm bulunabilir

Kacircr tarzında bestelenmiş eserler bazen uzunluk ve kısalıklarına goumlre değişik isimlerle

anılırlar kacircr kacircrccedile kacircr-i nev kacircr-i natik gibi isimler eserlerin yapısını anlatır

Kacircr genellikle terennuumlmle başlayan geniş kapsamlı bazı usullerin kullanıldığı uzun

eserlere verilen isimdir

Kacircrccedile kacircrdan daha kısa ve oumlzelliklerini daha oumlz anlatım belirten eserlere verilen

isimdir

Kacircr-ı nev değişik usullerin kullanıldığı bir formdur Kacircrdan ccedilok farkı yoktur

Kacircr-ı natık kacircr ve kacircrccedileden usul ve guumlfte youmlnuumlnden hemen ayrıcalik goumlsterir Kacircr-ı

natıkların guumlftelerinin hemen her satırında değişik usullere rastlanılabilir Kacircr-ı natıklar

başladıkları makamın ismi ile anılırlar Rast kacircr-i natik neva kacircr-i natik gibi Kacircr-ı natık

bitişte başladığı makam seslerine doumlnerek karar verir

Her satırda değişik usullere rastlanıldığı gibi her satırda değişik makamlara geccedililmesi

kacircr-ı natıkların oumlzelliğidir Her satır icra edilirken geccedililen makamın ismi belirtilir

Kacircr tuumlruuml eserler guumlnuumlmuumlzde hemen hemen hiccedil yapılmamaktadır Eski bestekacircrlarımız

bu form uumlzerinde titizlikle durmuşlar ve ccedilok guumlzel eserler yapmışlardır

129 Beste

Genellikle beste denilince herhangi bir muumlzik eserini duumlşuumlnuumlruumlz Beste bestelemek

bestekacircr birbirine yakın kelimelerdir

Beste Bir muumlzik eseri

Bestekacircr Bir muumlzik eserini besteleyen muumlzisyen

Bestelemek Bir muumlzik eserini yapmak yazmak

Beste kelimesinin geniş tanımının yukarıda yazıldığı gibi olmasına karşın Tuumlrk

musikisindeki karşılığı yeri daha başkadır

Beste kacircr formundan sonra en geniş kapsamlı muumlzik eseridir

10

Beste doumlrt haneli olarak yapılır Her hane bir mısra demektir Şu halde bestelerin

guumlfteleri doumlrt mısralıdır Her mısranın sonunda terennuumlm adı verilen kelime olarak pek

anlamı olmayan ancak melodi youmlnuumlnden ccedilok guumlzel olan nağmeler bulunur

Peşrevlerde de her hanenin sonunda teslim kısmının bulunduğunu hatırlayalım

Peşrevlerdeki teslim kısmının yerini bestelerde terennuumlmler almıştır diyebiliriz

Terennuumlm Beste formundaki eserlerde mısra sonlarına eklenen anlamlı

anlamsız ancak melodik yapısı olan boumlluumlmlere verilen addır Terennuumlmler hece

kelime veya birkaccedil kelimeden meydana gelebilir

Ye-le-li-la-ta-ne-dil-dir-ten-ni-canım-ruhum-gel serv-i revanım- ruh-i revanım-canım

efendim vs gibi soumlzcuumlkler sıkccedila kullanılır

İkaacirc Bestelerin terennuumlmlerinin ritmik melodilerle yapılarına veya başka bir

ifadeyle bestelerdeki terennuumlmlerin muntazam bir tempo ile yapılmasına ikaacirc

adı verilir Terennuumlmlerde kullanılan hecelerin anlamı pek yoktur

Her hanenin mısranın sonunda ccedilalınan terennuumlm aynıdır Bu nedenle terennuumlmlerin

melodilerinin ccedilok guumlzel olmasına bestekacircrlar oumlzellikle oumlzen goumlsterirler

Terennuumlmlerde kullanılan guumlzel soumlzlerin bazılarının anlamı da vardır Canım ruhum

gibi kelimelerin yanısıra bazı bestekacircrlar ilgi duydukları kişilerin adlarını da terennuumlmlerde

kullanmışlardır Sultanım mihribanım gibi

Doumlrt haneli olan bestelerin birinci mısrasına zeminhane adı verilir Zeminhanelere

eserin makamına ait dizi belirtilerek başlanır Makamın oumlzellikleri goumlsterilerek zemin

hanenin son kısmında terennuumlme geccedililir Terennuumlmuumln bittiği yerde birinci mısranın son

kelimeleri tekrar edilerek durak sesinde karar verilir Bu şekilde birinci mısra yani

zeminhane bitmiş olur

İkinci hane ikinci mısranın okunmasıyla goumlsterilir Ancak soumlzler ikinci mısraya ait

olmakla beraber melodi birinci mısranın tekrarıdır

Demek ki birinci mısra ve guumlfte okunacak tekrar başa doumlnuumllerek aynı melodi ile ikinci

mısra ve terennuumlm icra edilecektir

İkinci haneye nakarathane adı verilir

Uumlccediluumlncuuml mısra meyan adını alır Meyan eserin en oumlnemli boumlluumlmlerinden birini

oluşturur Bu boumlluumlmde ccedileşitli geccedilkiler genişlemeler goumlsterilir Bitiş yine terennuumlmle olur

Doumlrduumlncuuml hane ise yine başa doumlnuumllerek son mısra olarak zeminhanenin melodileri

ile okunur Ayrıca melodisi yoktur Besteler terennuumlm hanelerinin icrasıyla son bulur

11

1210 Semacirci

Tuumlrk musikisinde beste formundan sonra gelen değişik bir beste tarzıdır Semainin

tarifi bu şekilde olmasına rağmen değişik iki tuumlr semai vardır

Ağır Semai

Yuumlruumlk Semai

Ağır Semailer beste formundan hemen sonra fasıllardaki sıraya goumlre yer alırlar

Adından da anlaşıldığı gibi yapısı ağır etkili bir formdur Kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir

Ağır semailerde kullanılan usuller 10 4 luumlk ağır aksak semai 10 8rsquolik Aksak Semai

ve 6 2rsquolik ağır sengin semaidir

Ağır semailer yapı itibariyle beste formunu andırırlar Hane terennuumlm gibi boumlluumlmler

bestede olduğu gibi semailerde de bulunur Ancak kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Kuumlccediluumlk

usullerle yapılmalarından dolayı ağır semailer daima bestelerden sonra ikinci sırayı alırlar

Fasıldaki sıraya goumlre (peşrev beste) formlarından sonra sıralanan ağır semaiden sonra

şarkı formu gelir

Fasıl icrasında şarkılardan sonra tekrar semai formuna doumlnuumlluumlr Ancak bu sıradaki

Semailer ağır semai adını taşımazlar Bu tuumlr semailere yuumlruumlk semai adı verilir

Yuumlruumlk semailer yuumlruumlk semai adı verilen usulle oumllccediluumllmuumlşlerdir Genellikle 6 4rsquo luumlk

bazen de 6 8rsquolik oumllccediluuml ile belirtilir

Yuumlruumlk semailerin yapıları ağır semailere goumlre daha hareketli ve canlıdır Hane ve

terennuumlmler ağır semailerde olduğu gibidir

Yuumlruumlk semai icrasından sonra Saz Semaisi icra edilir Bu şekilde fasıl tamamlanmış

olur Tuumlrk muumlziğinde peşrev kacircr beste ağır semai şarki yuumlruumlk semai ve saz semaisinden

meydana gelen fasıllara takım adı verilir

Tuumlrk muumlziğinde bir makamın kabul edilebilmesi iccedilin bu şekilde bir takım oluşması

şarttır

1211 Şarkı

Tuumlrk muumlziğinde kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllen soumlzluuml terennuumlmsuumlz doumlrt haneli eserlere

Şarkı adı verilir Genellikle doumlrt mısralık guumlftelerden meydana gelen şarkılar doumlrt hane

olarak bestelenir Birinci hane zernin adını alır Bu hane esas makam dizisinin seslerinin

goumlsterildiği boumlluumlm olup şarkılarda giriş boumlluumlmuumlnuuml oluşturur

İkinci hane nakarat adını alır Bu kısımda genellikle yakın makam dizilerine geccedilkiler

bulunur Nakaratların bitiş kısmında adını taşıdığı makam dizisinin sesleri ile karar bulunur

12

Uumlccediluumlncuuml hane meyan adını alır Meyanda esas makam dizilerinde dolaşıldığı kadar

genellikle tiz perdelerde dolaşılır ve geccedilkiler yapılır

Doumlrduumlncuuml hane ise ikinci satır melodisi ile doumlrduumlncuuml satırın okunmasından oluşup

nakarat adını taşır

Şarkılarda Yapı

Şarkıların genellikle doumlrt haneden oluştuğunu yukarıda belirtmiştik Doumlrt mısralı

şarkıların her satırı bir haneyi oluşturur

Her satır ccediloğunlukla birer defa bestelenir İkişer defa okunur Bu satırların sonunda

dolaplar bulunur

Yukarıda da accedilıklandığı gibi ikinci ve doumlrduumlncuuml hanelerin (satırların) besteleri aynıdır

Bazen de her satır veya bazı satırlar ikişer kere bestelenirler Bu durumda ilgili satır

okunur Bitiminde aynı soumlzler yeni bir melodi ile tekrar edilir ve doğrudan bir sonraki satıra

bağlantı yapılarak geccedililir

Klacircsik Tarzda Bestelenmiş Her Satırı Bir Defa Olan Şarkı Formu

Birinci satırda esas makama giriş yapılır Zemin mısrası okunarak sonda dolap

kısmında karar sesine inilir Başa doumlnuumllerek aynı satır tekrarlanır Ancak bu defa sona

gelindiğinde birinci dolap yerine ikinci dolap okunarak ikinci mısraya (satıra) geccedililir

Nakarata geccediliş sesi genellikle guumlccedilluuml sesi ile goumlsterilir

Nakarat ilk satır gibi iki defa tekrar edilir Satır sonundaki dolap hanesinin birinci

boumlluumlmuumlnde guumlccedilluuml sesi ile satırın başına doumlnuumlleceği belirtilir Dolabın ikinci boumlluumlmuuml ise

makamın ana sesleri ile inilen karar sesinin bulunduğu boumlluumlmduumlr Karar sesinin burada

bulunmasının sebebi şarkıların nakarat sonlarında bitmesindendir

Meyan boumlluumlmuumlne geccediliş ise bu durak sesinin goumlsterilmesiyle olur Genellikle tiz

seslerle meyanı yapılan şarkılarda ikinci defa tekrar tiz durak sesinin doumlnuumlş boumlluumlmuumlnde

goumlsterilmesiyle olur İkinci defa meyanın okunmasıyla guumlccedilluuml sesi goumlsterilerek nakarata

geccedililir Doumlrduumlncuuml hane ise ikinci satır melodisinin tekrarıdır Şarkının bitişi nakaratın

sonunda bulunan bitiş sesi (durak) ile olur

Guumlnuumlmuumlzde şarkılar genellikle klasik tarzın dışında serbest bir anlayışla

bestelenmektedir Bu tarz şarkılara fantezi eserler adı verilmektedir

Zemin hanesi bir defa bestelendiği gibi iki ayrı melodi ile iki defa bestelenebilir Veya

yalnızca meyan kısmı iki defa bestelenmiş şarkılar da bulunmaktadır

Şarkı formu ccedilok işlenmiş ve en sevilen beste tarzıdır Kuumlccediluumlk usullerle yazılmış

olmalarına karşılık serbest usulsuumlz boumlluumlmleri olan şarkılar da ccediloktur

13

Şarkılarda Usul

Şarkılar daima kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Her ne kadar 15 zamanlıya kadar kuumlccediluumlk

usuller varsa da şarkılar ccediloğunlukla 10 zamanlıya kadar olan usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir

Şarkılar kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllduumlğuuml iccedilin Beste ve Semailere oranla etkileri daha

başkadır Usullerinin kuumlccediluumlk olmaları gereği daha ritmik ve hareketli bir yapıya sahip

olmalarının yanı sıra beste ve semailer kadar ağırbaşlı hatta onlardan daha ağır yapılı

şarkılara rastlanır

1212 Gazel

Saz muumlziğindeki taksimin insan sesi ve soumlzle yapılanıdır Herhangi bir usule bağlı

değildir Serbest okunur 2-4 veya daha fazla mısrayı belli bir makam anlayışı iccedilinde

melodilerle soumlyleyerek sesle taksim etmektir

Oumlnceden hazırlık yapılmadan sanatccedilının o anki ilhamına bağlıdır Buna ldquoirticalrdquo de

denir Guumlfteden ayrı olarak lsquorsquoof lsquorsquo lsquorsquoamanrsquorsquo lsquorsquomedetrsquorsquo lsquorsquoeyrsquorsquo gibi uumlnlemler de ilave edilebilir

fakat bunların fazlası hoş karşılanmaz Gazel başlı başına yapılabildiği gibi şarkının arasına

da konulabilir Soumlzler genellikle gazel tarzından seccedililebildiği gibi başka bir tarzdan da

alınabilir

1213 Koumlccedilekccedileler

Genellikle aynı makamda yuumlruumlk hareketli şarkı ve tuumlrkuumllerin uzun aranağmelerle

birbirine bağlanmasından meydana gelmiş aynı zamanda ccedilengi ve koumlccedilek takımlarının oyun

oynamaları iccedilin duumlzenlenmiş bir muumlzik tuumlruumlduumlr Koumlccedileklerde şarkılar ve tuumlrkuumller genellikle

kendi yapıları ile kullanılmıştır

1214 Tuumlrkuuml

Şehir dışındaki koumly ve kasabalarda oturan halkın bağlama cura divan sazı zurna

davul darbuka kaval kemenccedile kabak kemane vs Gibi muumlzik aletleriyle ccedilalıp soumlyledikleri

kendine has youmlresel oumlzelliklere sahip olan soumlzluuml muumlziktir Anonimdir (Bestecisi ve yazarı

belli olmayan halkın malı) Soumlzler halk edebiyatından alınmış olup edebi değer taşıyan hece

vezni ile yazılmış şiirlerdir

13 Batı Muumlziği Formları

Batı muumlziği formlarını 5 ana başlık altınca inceleyebiliriz

Buumlyuumlk formlar

Senfonik formlar

Vokal formlar

Polifonik formlar

Oumlzguumln formlar

14

131 Buumlyuumlk Formlar

1311 Sonat

İlk kez CPE BACH tarafından temelleri atılan ve en oumlnemli formdur Senfoniler

quartetler ve quintetler hep sonat formunda yazılır Sonat formu gelişimi iccedilinde farklılık

goumlstermiştir Beethoven ve Haydn doumlneminde iyice oturan sonat formu Chopin ile birlikte

değişime uğramıştır Genellikle solo sonatlar meşhurdur Oumlrneğin Beethoven yazdığı 32

piyano sonatıyla bu formun ustalarındandır Ayrıca Haydn Chopin gibi besteciler de guumlzel

sonatlar yaratmışlardır

1312 Rondo

Adından da anlaşılacağı gibi bir boumlluumlmuumln suumlrekli tekrarlanmasıyla oluşur Oumlrneğin A

B ve A boumlluumlmlerinden oluşan bir esere yeni bir C boumlluumlmuuml eklenmesi ve tekrar başa yani A B

A boumlluumlmuumlne doumlnuumllmesiyle kuumlccediluumlk rondo formu oluşur A B A C A B A D E A B A buumlyuumlk

rondo formuna oumlrnek olabilir Klasik doumlnemde sonatların son boumlluumlmlerinde kullanılmıştır

1313 Varyasyon

Tema ve ccedileşitlerinden oluşan bu form aslında ağır tempolu dans şarkıların tekrarı

sırasında yapılan kuumlccediluumlk değişikliklerden doğmuştur Varyasyon formunun temeli 4-8

oumllccediluumlden oluşur

1314 Suumlit

Saz muumlziği alanında en eski biccedilimlerden biri olan suumlit şarkı biccediliminde 4-6

boumlluumlmlerden meydana gelmiş bir sıra danstır Sonat ve senfonilerin atası sayılır

132 Senfonik Formlar

1321 Konccedilerto

Konccedilerto genellikle solo bir ccedilalgıya bir oda orkestrasının veya bir senfoni

orkestrasının eşlik etmesiyle gerccedilekleşir Solo ccedilalgı tuumlm teknik zorlukların uumlstesinden

gelebilecek bir kişi tarafından ccedilalınır Solo ccedilalgıya orkestra eşlik eder Genellikle tek bir

ccedilalgı iccedilin yazılan konccedilertolar vardır fakat birden fazla ccedilalgı iccedilin yazılmış konccedilertolar da

vardır(Vivaldi - 2 viyolonsel konccedilertosu) Konccedilertolar dinleyicinin en ccedilok tercih ettiği

muumlzik formudur

1322 Senfoni

Orkestra iccedilin sonat formunda yazılmış genellikle doumlrt boumlluumlmden oluşan yapıtlardır

Senfoni uzun bir şiir niteliğindedir4 boumlluumlmluuml olduğundan oldukccedila uzun suumlren senfoniler

vardır Oumlrneğin Beethovenın 9 senfonisi 1 saate yakın bir suumlrede tamamlanır Başta Franz

Liszt Antonin Dvorak ve Bedrich Smetana gibi besteciler senfoniyi tek boumlluumlm halinde ele

15

almışlardır Franz Lisztin ilk kez gerccedilekleştirdiği tek boumlluumlmluuml senfoni formuna senfonik şiir

adı verilir

1323 Uvertuumlr

Giriş muumlziği anlamındadır Genellikle bir suumlitin veya operanın girişinde ccedilalınır

Genellikle kısa tutulan uvertuumlrlerin yanında uzun ve tek başına eser olan uvertuumlrler de vardır

Oumlrneğin Tschaikovskynin 1812 uvertuumlruuml ve Beethovenın ldquoLeonore Uvertuumlruumlrdquo

133 Vokal Formlar

1331 Opera

Solistleri korosu orkestrası kostuumlmuuml sahnesi ışığı ve dramatik oyunu ile muumlziğe

uyarlanmış tiyatrodur Tarihte ilk opera Rinuccinin Dafne operasıdır

1332 Operet

Operanın kuumlccediluumlğuumlne denir

Oratoryo

Dinsel ve kutsal konuların koro ve solistler tarafından orkestra eşliğinde

soumlylenmesidir Dekor kostuumlm ve sahneleme yoktur

134 Polifonik (Ccedilok Sesli) Formlar

1341 Kanon

Kanon taklit temeline dayanır Aynı ezgi iki veya daha ccedilok ses partisi tarafından

birbiri ardından başlayarak tekrarlanır Ccedilember kanonda ses partileri aynı anda

duyulduklarında birbiriyle uyumludur İlk başlayan partiye oumlncuuml yanıt veren partiye artccedilı

denir

1342 Fuumlg

Fuumlg taklit etmek anlamındadır Eserin ana teması farklı tonlarda tekrarlanır Tabi bu

kontrpuan tekniğiyle yapılır Temanın tonu mutlaka ana tonun birinci doumlrduumlncuuml ve beşinci

dereceleriyle ilişkili olmalıdır aksi halde eserin taklit edilmesinde hatalar olabilir Fuumlg

tekniğini mutlaka oumlrnekleri inceleyerek oumlğrenmek gerekir Bachın fuumlgleri bu konu iccedilin

uygun seccedilenektir

16

1343 Fuumlgato

Fuumlg tarzında fakat fuumlg kurallarına uymadan gelişen temalardan oluşur Fuumlgatoda

fuumlguumln sergi boumlluumlmuumlnuumln ardından gelişme boumlluumlmuuml başlar Mozartrsquoın Jupiter Senfonisirsquonin son

boumlluumlmuuml bu tarzda yazılmıştır

1344 Fuumlgetta

Fuumlgetta tam bir fuumlg gelişmesi olmayan kısa fuumlg biccedilimidir

135 Oumlzguumln Formlar

Batı muumlziğinde bilinen 30rsquodan fazla oumlzguumln form tuumlruuml vardır Bunların bilinen belli

başlı birkaccedilı şunlardır

1351 Preluumlt

Uvertuumlr gibi bir giriş parccedilasıdır Ancak oumlzellikle Chopin ve Rachmaninoff gibi

besteciler preluumlt tek başına bir parccedila olarak duumlşuumlnmuumlşlerdir Chopinin 24 preluumlt buna

oumlrnektir

1352 Arya

Arya Latincede şarkı veya melodi kelimesinden gelir Belirli bir kalıp iccedilinde orkestra

eşliğinde soumlz ve muumlziğin birleşmesidir A-B-A formunda yazılır

1353 Bolero

Bolero İspanyol Kastilya ve Andalusiarsquonın milli dansıdır Bu dans tef kastanyet ve

bazen de gitar eşliğinde yapılır Allegretto tempoda ve frac34 luumlk oumllccediluumldedir

1354 Capricco

İtalyanca keccedili anlamına gelir Muumlzikte belli bir planı olmayan serbest doğaccedillama ya

da fantezi tarzı neşeli değişken mizaccedil sergileyen kaprisli karakterdeki bir tuumlruumln adıdır

1355 Etuumlt

Ccedilalgı muumlziğinde karşılaşılan teknik guumlccedilluumlklere hazırlanmak amacıyla bestelenen

alıştırma parccedilalarıdır Oumlğrencilerin tekniğini geliştirmeleri iccedilin bestelenmiştir

1356 Marş

Yuumlruumlmeye eşlik eden ritim oumlğesi guumlccedilluuml ccedilok eski muumlzik tuumlrlerinden biridir Ccedileşitli

amaccedillara youmlnelik yazılan marşlar genel olarak 4 gruba ayrılır Bunlar cenaze marşı ağır

marş hızlı marş ve ccedilok hızlı marştır

17

1357 Vals

Almanca doumlnmek anlamına gelir Uumlccedil zamanlı birinci vuruşu kuvvetli doumlnerek yapılan

Alman dans muumlziğidir

1357 Ballade

Genellikle acı ve huumlzuumln gibi duyguların anlatımında kullanılan ve ccedilok ezgiden oluşan

lirik parccedilalardır

1358 Nocturne

Gece muumlziği demektir Serbest formda yazılır Karakteri huumlzuumlnluuml bazen de canlıdır En

uumlnluuml noktuumlrn bestecisi Chopindir

1359 Romance

Soumlzluuml ve soumlzsuumlz yazılabilir Noktuumlrn ve balad gibi konusu huumlzuumln ve aşktır Serbest

formda yazılır

13510 Serenade

Değişik anlamlarda kullanılır En ccedilok bilinen anlamı sevgilinin penceresinin oumlnuumlnde

soumlylenen doğaccedillama aşk şarkısıdır Genellikle soumlzluuml olur fakat soumlzsuumlz yazılmış serenatlarda

vardır Serbest bir formda yazılır

13511 Rhapsody

Ezgileri ccediloğunlukla halk ezgisi olan ve birccedilok temanın birleşmesinden oluşan serbest

bir muumlzik formudur Lisztin Macar Rapsodilerinin yanında uumlnluuml İngiliz rock grubu Queenin

efsanevi solisti Freddie Mercurynin Bohemian Rhapsodysi de bu forma ccedilok guumlzel bir

oumlrnektir

13512 Fantasie

Serbest formda genellikle doğaccedillama ccedilalınan eserlerdir

14 Ritmik Okuma (Tartım)

Bir muumlzik parccedilasını ritmini uygun olarak nota değerleriyle tekduumlze okumaya ritmik

okuma denir Diğer bir anlamda bona yapma diye adlandırılır (Bona terimi tartım kitabını

yazan yazarın isminden alıntı yapılmıştır)

Notaların seslerini dikkate almadan sadece nota değerlerinin incelenmesine ritmik

portre denir Ritim belirli bir zaman suumlrecinin kullanımını hedefleyen tempo iccedilinde

kesinleşir Ritim aynı zamanda muumlziğin karakterini de belirler

18

Her bestecinin kullandığı ritim kendine oumlzguumlduumlr ve ressamların fırccedila tekniği gibi ayırt

edicidir Genel anlamda formu etkileyen ve oluşturan faktoumlruumln ritim olduğu soumlylenebilir

19

UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki muumlzik parccedilalarını ritmine ve nota değerlerine uygun olarak elle usuluumlnuuml

takip ederek tartımlarını yapınız

İşlem Basamakları Oumlneriler

Aşağıdaki birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre

isimleriyle tartımını yapınız

Elle usuumllleri doğru ve kesin hareketlerle

yapınız

Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki sekizlik ve onaltılık notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

UYGULAMA FAALİYETİ

20

Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını

yapınız

Aşağıdaki sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

21

Aşağıdaki ikilik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki sekizlik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

22

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

23

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

24

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

25

Aşağıdaki doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki notaları sekizlik es (sus)leri dikkate alarak oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını

yapınız

Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

26

Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını

yapınız

Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

27

28

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir

1 Birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

2 İkilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluuml ve isimleriyle tartımını yaptınız

3 Sekizlik ve onaltılık notaların tartımını yaptınız mı

4 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

5 İkilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

6 Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

7 İkilik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

8 Doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

9 Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

10 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaların tartımını yaptınız

11 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

12 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

13 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaların tartımını yaptınız mı

14 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

15 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

16 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

17 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

18 Doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını

yaptınız mı

19 Sekizlik esleri (susları) dikkate alarak tartımını yaptınız mı

20 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız

21 Değişik değerlerdeki sesli notaların tartımını yaptınız mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

29

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde

verilen bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız

1 ( )Muumlzikal anlatımın en kuumlccediluumlk birimine ldquomotifrdquo denir

2 ( )Esas ezgiye eşlik eden ve devamlı tekrarlanan hareket zincirineldquotemardquodenir

3 ( )Peşrev Tuumlrk muumlziği formlarından soumlzluuml ve guumlfteli formlara verilebilecek en iyi

oumlrnektir

4 ( )Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır

5 ( )Doğadaki herhangi bir olayı veya duyguyu muumlzik diliyle anlatan eserlereldquotasvirrdquo

denir

6 ( )Rondo sonat ve suumlit Batı muumlziğinin senfonik formlarındandır

7 ( )Operanın kuumlccediluumlğuumlne operet denir

8 ( )Vals doumlnerek yapılan Alman dans muumlziğidir

9 ( )Bir bestecinin kullandığı ritim sanatccedilının ayırt edici oumlzelliklerindendir

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

30

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

Bu faliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak

muumlzikte notaları okuyup yazabileceksiniz

Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır

Muumlzik ses genişliklerini araştırınız

Solfej iccedilin gerekli temel kavramları araştırınız

Araştırma işlemleri iccedilin Internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve

yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek solfej ile ilgili oumln bilgi

edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaş veya kurslardan da bilgi edininiz

UYGULAMA FAALİYETİ

2 SES GENİŞLİKLERİ VE SOLFEJ

Muumlzikte kullanılan iki tuumlr ses vardır

İnsan sesi

Enstruumlman sesi(Bu konu ses oluşum uygulamaları moduumlluumlnde işlendi)

İnsan sesi ikiye ayrılır Erkek sesi ve kadın sesi

21 Erkek Sesi

Bas En kalın erkek sesi

Bariton Orta kalınlıkta erkek sesi

Tenor En ince erkek sesi

22 Kadın Sesi

Alto En kalın kadın sesi

Mezzosoprano Orta kalınlıkta kadın sesi

Soprano En ince kadın sesi

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

AMACcedil

ARAŞTIRMA

31

23 Solfeje Giriş

Solfej eğitimimizin şimdiye kadar ki boumlluumlmlerinde temel muumlzik kavramları ve bunlara

oumlrnekleri goumlrduumlk Moduumlluumlmuumlzuumln bu boumlluumlmuumlnde ise ağırlıklı olarak okuma parccedilalarına bol-

bol oumlrnekler vereceğiz

Solfej kısaca lsquookumarsquo demektir Notaları adlarıyla sesleriyle ve suumlreleriyle

okumaya solfej denir

231 Uumlccedil Ses Oumlğretimi

Doumlrtluumlk nota

Yuvarlak kuyruklu ve iccedili doludur Bir vuruşta okunur

İkilik nota

Yuvarlak kuyruklu ve iccedili boştur İki vuruşta okunur

32

232 Doumlrt Ses Oumlğretimi ve Buumlyuumlk İkili Aralığı Kuumlccediluumlk İkili Aralığı

İki ses arasındaki incelik kalınlık ayırımına aralık denir

Aralıkları oumllccedilmek iccedilin kullanılan oumllccedilme birimine perde denir

Batı muumlziğinde kullanılan en kuumlccediluumlk ses aralığına yarım perde denir

İki tane yarım perdeden oluşan ses aralığına tam perde denir

Moderato lsquoOrta hızdarsquo demektir Bir hız terimidir Parccedilanın orta hızda

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Monderato parccedilalarda el orta hızda (

dakikada 108-120) vurulur

Doumlneccedil iki kez okunması istenen notaların başlama yerine ileri doumlneccedil bitme

yerine geri doumlneccedil konulur Doumlneccedillerin arasında kalan notalar iki kere okunur

Parccedila yeni başlamış ise yalnız geri doumlneccedilte kullanılabilir Geri doumlneccedilten başa

doumlnuumlluumlr o boumlluumlm yine iki kere okunur

33

Allegro İtalyanca neşeli anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilabuk

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Allegro parccedilalarda el hızlıca ( dakikada

120-168) vurulur

233 Doumlrt Ses İccedilinde Son Durak Perdesi

Bir notanın altına ya da uumlstuumlne nokta konulursa o nota kısa okunur Bu noktaya da

kısaltma noktası denir

Bir notanın altına ya da uumlstuumlne ccedilizgi konulursa o nota kendi suumlresi iccedilinde uzun ve

yayık okunur Bu ccedilizgiye yayık ccedilizgisi denir

34

234 Beş Ses Oumlğretimi

Andante İtalyanca ağırca anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ağır

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Andante parccedilalarda el ağır hızda (

dakikada 76ndash108) vurulur

235 Altı Ses Oumlğretimi

Uzaktı Notaların uumlstuumlne ya da altına konulan uzatma belirtecine uzaktı denir

35

36

Largo İtalyanca geniş anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilok ağır

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Largo parccedilalarda el ccedilok ağır hızda (

dakikada 40-60) vurulur

236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi

37

Do-Mi-Sol-Do sesleri ile alıştırma

Okuma parccedilası

38

237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması

(Fa-Si Si-Fa)

Okuma parccedilası

238 Dokuz Ses Oumlğretimi

Ccedilizek Dizeğin altına ve uumlstuumlne konulan kuumlccediluumlk ccedilizgilere ccedilizek denir Kalın do

sesi ccedilizeğin uumlzerine kalın si sesi ccedilizeğin altına konulur

39

239 On Ses Oumlğretimi

2310 On Bir Ses Oumlğretimi

40

2311 On İki Ses Oumlğretimi

CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR

41

42

43

UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ

Notaları okuyup yazınız

İşlem Basamakları Oumlneriler

Notaların solfejini yapınız

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını

yapınız

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz

Parccedilaları orta hızda okuyunuz

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma

yapınız

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız

İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz

Perdelere dikkat ediniz

Bunun iccedilin monderato tekniğini

kullanınız

Bunu yaparken notanın perdelerini ve

noktalarını uygun aralıklarla

yerleştiriniz

UYGULAMA FAALİYETİ

44

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir

Notaların solfejini yaptınız mı

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml

Parccedilaları orta hızda okudunuz mu

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

45

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen

bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız

1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur

2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir

3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir

4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır

5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır

6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

46

MODUumlL DEĞERLENDİRME

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı

2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı

3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız

4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne

goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı

notaların tartımını yaptınız mı

9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle

oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı

12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz

MODUumlL DEĞERLENDİRME

47

CEVAP ANAHTARLARI

OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Yanlış

4- Doğru

5- Doğru

6- Yanlış

7- Doğru

8- Doğru

9- Doğru

OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Doğru

4- Yanlış

5- Doğru

6- Yanlış

CEVAP ANAHTARLARI

48

KAYNAKCcedilA

FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı

İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004

YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995

Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları

İstanbul 2004

Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991

SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004

KAYNAKCcedilA

3

OumlĞRENME FAALİYETİndash1

OumlĞRENME FAALİYETİndash1

Bu faaliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak

muumlzikte formlar ritmik okuma ve tartımları okuyup yazabileceksiniz

Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır

Muumlzik formları nedir Oluşum evrelerini araştırınız

Tuumlrk ve batı muumlziği formlarını araştırınız

Ritmik okuma ve tartım ile ilgili temel kavramları araştırınız

Araştırma işlemleri iccedilin internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve

yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek muumlzikte formlar ve tartım

hakkında oumln bilgi edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaşlarınızdan veya kurslardan bilgi

edininiz

UYGULAMA FAALİYETİ

1 MUumlZİK FORMLARI (BİCcedilİM) VE RİTMİK

OKUMA (TARTIM)

Muumlzikal anlamda konuşma ve yazı diline benzer cuumlmlecik ve cuumlmleler vardır

Bunların birleşmesiyle form meydana gelir Her sanat dalında form vardır ve sanat yapıtları

bu form iccedilinde yerini bularak bir değer kazanır Muumlzikte formu anlamak iccedilin yapıtı sonuna

kadar dinlemek gerekir Her formun kendine oumlzguuml bir kuruluş duumlzeni vardır ve bunlar

boumlluumlmlere ayrılmıştır Bu boumlluumlmler kendi iccedillerinde boumlluumlmcuumlklerden oluşur Boumlluumlmcuumlkler

cuumlmlelerden cuumlmleler cuumlmle parccedilaları ve soumlzcuumlklerden soumlzcuumlkler de tek tek harflerden

meydana gelmiştir Bu yapı muumlzikte bir sonat boumlluumlmlerden boumlluumlmler temalar periyotlar

cuumlmleler ve motifler gibi boumlluumlmcuumlklerden en kuumlccediluumlk bir muumlzik fikri olan motif ise seslerden

oluşur

11 Muumlzik Formlarının Oumlğeleri

111 Motif

Muumlzikal anlatımın genellikle iki (bazen uumlccedil veya doumlrt) oumllccediluumlden oluşan en kuumlccediluumlk

birimine denir Bazen iki nota da bir motif oluşturur

OumlĞRENME FAALİYETİndash1

AMACcedil

ARAŞTIRMA

4

112 Figuumlr ve Koşu

Akorların eşit suumlrelerle arpejlenmesinden oluşan figuumlr esas ezgiye eşlik eden ve

devamlı tekrarlanan bir hareket zinciridir

113 Cuumlmle

Birbirini tamamlayan iki motiften oluşan ve aralarında ccediloğunlukla bir kuumlccediluumlk durak

bulunan boumlluumlmlerdir Cuumlmlenin sona ermesi ya tam karar ya da yarım karar ile yapılır Bu

tonlar esas tonda olduğu gibi dominant ya da paralel tonda da olabilir

114 Period(Doumlnem)

Muumlzik eserinin parccedilalarına lsquoperiodrsquo adı verilir Period motiflerin ritmik melodik ve

armonik olmak uumlzere sıralanışından doğar Aralarında bağlılık bulunan iki cuumlmle periodu

oluşturur Birinci cuumlmle lsquooumlncuumllrsquo ikinci cuumlmle ise lsquoardcılrsquo adını alır

115 Tema

Muumlzik eserinin ccediloğu zaman başında duyulan ilk fikir bestecinin onu işleyeceği

geliştireceği ve onun etrafında yapıtını oluşturacağı lsquoTemarsquo dır Bir muumlzik yapıtının teması

en kuumlccediluumlk bir motif ya da bir cuumlmle olabileceği gibi genişletilmiş bir cuumlmle ya da doumlnemde

olabilir

12 Tuumlrk Muumlzik Formları (Biccedilimleri)

Edebiyatta gazel destan şiir gibi birccedilok formlar (biccedilimler) olduğu gibi muumlzikte de

pek ccedilok form (biccedilimler) vardır Makam sistemine dayalı Tuumlrk muumlziğinde aynı makamdan

bestelenmiş pek ccedilok eser bulunur Ne var ki bu eserler ccedilok az benzerlik goumlsterseler de her

biri ayrı ifade tarzına sahiptirler

Makamların yapılarını oumlğrenirken bir dizileri olduğunu ve bu dizide dolaşılarak (seyir)

seslendirildiğini biliyoruz Seyir yoluyla canlandırılan makam dizileri melodik yapıya

geccediltiğinde ayrıca bazı kurallar ccedilerccedilevesinde başka makamlara geccedilki yoluyla soumlzluuml veya

soumlzsuumlz bestelenmeleri itibariyle yeni kimlikler kazanırlar

Aynı makamdan değişik bestelenmiş eserler dinleriz Ancak her eserin kendine oumlzguuml

bir uslucircbu vardır Bazıları uzun bazıları kısa bazıları ise usul-ritm youmlnuumlnden farklılıklar

goumlsterirler Farklara ait oumlrnekleri ccediloğaltabiliriz Dikkat edilmesi gereken noktalardan biri

eserlerin yalnız saz veya insan sesine goumlre (soumlzluuml) yazılıp yazılmadığıdır

Dinlediğimiz birbirinden farklı eserleri İki ana grupta toplayabiliriz

Yalnız sazlar iccedilin yazılmış eserler

Guumlftesi olan insan seslerinin okuyabileceği eserler

5

Yalnız sazların icra etmesi iccedilin yazılmış olan saz eserleri Tuumlrk muumlziği iccedilerisinde

oumlnemli bir yere sahiptir Saz eserlerini yedi ayrı boumlluumlmde inceleyeceğiz

Peşrev

Saz Semacircicircsi

Tasvir

Medhal

Taksim

Aranağme

Oyun Havası

Soumlzluuml ya da guumlfteli eserler dinicirc ve dindışı olmak uumlzere iki ana grupta toplanırlar

Genel olarak bu soumlzluuml eserler doumlrt grupta toplanırlar

Kacircr

Beste

Semacircicirc

Şarkı

Gazel

Koumlccedilekccedileler

Tuumlrkuuml

121 Peşrev

Saz eserlerinde en buumlyuumlk form peşrevdir Tuumlrk muumlziğinde fasil adı verilen takım da ilk

olarak daima peşrev icra edilir Klacircsik fasil peşrev beste ağir semai şarki yuumlruumlk semai ve

saz semaisi olarak sıralanır

Peşrevler hane adı verilen boumlluumlmlerden oluşurlar Ccediloğu zaman doumlrt hane olur Her

hanenin sonunda teslim adı verilen bir boumlluumlm bulunur Peşrevler buumlyuumlk usullerle

yapılmışlardır

Eski bazı peşrevlerin uumlccedil haneli olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Ancak bu tuumlr peşrevler

tutulmamış ve terk edilmiştir

Ayrıca teslimi olmayan peşrevlere de rastlanılmıştır Teslimi bulunmayan peşrevlerin

ilk haneleri teslim yerine ccedilalınmış olup bu tuumlr de uumlccedil haneli peşrevler gibi ilgi toplamamıştır

Oumlzellikle guumlnuumlmuumlzde rastlanılan bir icra tarzı vardır Peşrevler doumlrt haneli ve

usullerinin buumlyuumlk olmaları nedeniyle oldukccedila uzundurlar Bu nedenle birinci hane ccedilalınır

buna teslim eklenerek giriş tamamlanır Sonra programa geccedililir

Doumlrt hane ve teslimleri tamam olarak ccedilalınan peşrevler genellikle tek olarak ccedilalınan

saz eserlerinde konserlerde olur Belirli suumlresi olan bir fasıl bir koro veya bir solistin

programından oumlnce doumlrt haneli peşrevler ccedilalınmaz Bir hane bir teslimden sonra ikinci esere

geccedililir

6

Bir hanenin sonunda teslime geccedililecek yerde guumlccedilluuml bulunur Teslim ise makamın

bitişi olduğundan durak perdesi ile son bulur

O halde peşrevlerde dikkat edilmesi gereken kısımları uumlccedil boumlluumlmde inceleyebiliriz

1211Peşrevlerde Hane

Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır

Birinci hane makama giriştir Makam dizisinin seslerinde dolaşıldıktan sonra

teslim hanesine geccedililir Teslim hanesinde makam dizisinin sesleri kullanılarak

durak-karar yapılır

İkinci hanede ise yakın makam dizilerine geccedilkiler yapılır Tekrar teslim

ccedilalınarak uumlccediluumlncuuml haneye geccedililir

Uumlccediluumlncuuml hanede asıl makam dizisinin dışına ccedilıkılarak değişik ses ve diziler

kullanılır Bu kısma meyan adı verilir Meyanda genellikle tiz seslerde

dolaşılır Tekrar teslim hanesi ccedilalınarak doumlrduumlncuuml haneye geccedililir

Doumlrduumlncuuml hane asıl makam seslerine doumlnuumlşuuml sağladığı gibi değişik geccedilkiler de

yapılabilir Bu boumlluumlmden sonra teslim hanesi ccedilalınır Boumlylece peşrev

tamamlanmış olur

Yukarıda her hanenin sonunun sesleri teslim hanesine bağlayan nitelikteki seslerden

oluştuğunu ve teslime geccedilişi sağlayan sesin guumlccedilluuml perdesi olduğunu belirtmiştik Bazen bu

sesin guumlccedilluuml perdesi olmaz Durak sesi veya bir başka perde de olabilir Eserin bitimi teslim

hanesinin sonunda olduğuna goumlre hanelerin sonuna gelen durak sesleri asma karar

muvakkat durak tan başka bir ses değildir

1212 Teslim

Peşrevlerde teslim haneleri genellikle serbest yapılır Hemen hemen peşrevlerin en

guumlzel boumlluumlmuumlnuuml oluşturur Teslim haneleri besteci tarafından oumlzenle yapılmış nağmelerden

oluşur Parlak ve canlı boumlluumlmlerdir

1213 Usul

Peşrevler ccediloğunlukla buumlyuumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Devr-i kebir en fazla kullanılan

usulduumlr 28 zamanlı devr-i kebir usuluuml yazılırken 44 luumlk olarak boumlluumlmlere ayrılır Usul

tamamlanınca iki ccedilizgiyle usuluumln bittiği belirtilir Ccedilok az sayıda sofyan usuluuml ile de

bestelenmiş peşrevler vardır

122 Saz Semaisi

Fasılların en sonunda ccedilalınan saz eserine verilen addır Peşrev gibi saz semaileri de

doumlrt haneli olarak boumlluumlmlere ayrılır Her hanenin sonunda teslim bulunur

Saz semaileri peşrevlerin tersine kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Saz semailerinin ilk

uumlccedil hanesi (10 8) lik aksak semai usuluuml ile oumllccediluumllmuumlştuumlr Doumlrduumlncuuml hane ise ccedileşitli usullerden

yapılabilir Semai yuumlruumlk semai devr-i hindi aksak curcuna gibi

7

Teslim boumlluumlmuuml (10 8) lik aksak semai usuluuml ile oumllccediluumllmuumlştuumlr

İlk uumlccedil hane peşrevler gibi giriş geccedilki gibi oumlzellikleri yansıtır Doumlrduumlncuuml hane ise

serbest olup melodi ve usul youmlnuumlnden bestecinin isteğine kalmıştır

Peşrev ve saz semailerinin teslim boumlluumlmlerine girilecek yerde bağlantı bazen

makamın guumlccedilluumlsuumlnde bazen de durakta asma kalış olarak yapılır

Saz semaileri fasıl sonlarında ccedilalınabildiği gibi tek saz icralarında da yer alabilir Saz

semaileri ritmik ve serbest bir yapıya sahip olduklarından bestekacircrların daha ccedilok uumlstuumlnde

durdukları bir form olmuştur

123 Tavsir

Bir olayı doğadaki herhangi bir olayı veya bir duyguyu muumlzik diliyle anlatan saz

eserlerine tasvir adı verilir

Ccedilok geniş kapsamlı olmasına rağmen ccedilok az yazılan tasvir tuumlruuml eserlerin usuluuml ritmi

bestekacircrın arzusuna kalmıştır Peşrev ve saz semaileri gibi belirli haneleri yoktur Konunun

durumuna goumlre birden fazla haneleri bulunabilir

124 Medhal

Genellikle bir topluluğun programı başlamadan toplu halde sazların ccedilaldığı kuumlccediluumlk saz

eserlerine medhal adı verilir

Medhallerin hane ve teslim gibi boumlluumlmleri kaideleri yoktur Ccedilalınacak makama

girinceye kadar serbest olarak bestekacircrın duyuşuna goumlre 16 ile 32 oumllccediluumlluumlk boumlluumlmlerde

olabilir

Medhallerin en buumlyuumlk oumlzelliği peşrev ve saz semailerinde bulunan hane ve teslim

kaidelerinin olmaması serbest icra edilmesidir Yine bu iki formdan farkı fasıllardan oumlnce

ccedilalınmamasıdır

Medhal tek bir sazla yapılan taksim formunun derli toplu bir usule uydurulmuş nota

ile ccedilalınan değişik bir şeklinden ibarettirMedhalin tarihccedilesi pek eski değildir Son devir

bestelkacircrları tarafından yazılmış ve benimsenmiştir Guumlnuumlmuumlzde bu form uumlzerinde uğraşan

bestekacircrların başında Prof Dr Sayın Alacirceddin YAVAŞCcedilA gelir

125 Taksim

Tek bir sazla makamların ses dizilerinde dolaşmaya Taksim adı verilir Bu formun

Batı muumlziğinde karşılığı impruvizedir

8

Taksim bir saz eserine veya bir şarkıya başlanılmadan oumlnce icra edilecek makamın

seslerinde guumlzel nağmelerle dolaşmaktır

Taksim yapılırken girilecek makamın guumlccedilluumlsuuml asma kalışı ve durağı oumlzellikle

belirtilir O halde taksim usule uyulmadan icra edilecek eserin makamına usuluumlne uslucircbuna

uygun bir şekilde bir seyir ile durak sesinin bağlantısından oluşur denebilir

Tuumlrk Muumlziğinde bir eserin icrasına geccedilmeden oumlnce taksim yapmak adet olmuştur

Taksim yapmakla meşhur olmuş pek ccedilok saz sanatccedilılarımız vardır Tanburicirc Cemil Bey bu

konuda virtuumloumlz seviyesine ulaşmış bir sanatkacircrdır Guumlnuumlmuumlzde ise tanbucircricirc Necdet YAŞAR

ucircdicirc Cinuccedilen TANRIKORUR ucircdicirc Necati CcedilELİK Neyzen Niyazi SAYIN ve kemenccedilede

İhsan OumlZGEN oumlnde gelen isimlerdir

126 Aranağme

Bazı eserlere başlanırken hemen girişte yalnız sazların ccedilaldığı kuumlccediluumlk bir boumlluumlm

bulunur Buna giriş muumlziği yaygın bir deyimle de aranağme adı verilir

Bir eserin başında olduğu kadar ortasında ve sonunda bulunan aranağmelere de

rastlanır İki kıtalı bir şarkıda eserin ortasında kıtaları arasında bir aranağme bulunabilir

veya hiccedil olmayabilir

Aranağmelerin oumlzelliği eserin ruhuna uygun aynı ritm ve karakterde eseri

tamamlayıcı nitelikte olmasıdır

Eski eserlerin birccediloğunda aranağme bulunmazdı Guumlnuumlmuumlzde ise aranağmesiz pek az

eser şarkı yapılmaktadır

Oumlzellikle son devirlerde yapılan şarkıların her satırında iki guumlfteyi birbirine bağlayan

bir veya birkaccedil oumllccediluumlluumlk muumlzik nağmeleri bulunur Bu tuumlr muumlzik parccedilaları sadece iki cuumlmleyi

birbirine bağlayan nağmelerdir Aranağme değildirler

127 Oyun Havaları

İnsanlarda coşku uyandıran yalnızca sazların ccedilaldığı saz eserlerine oyun havası adı

verilir Tuumlrk Muumlziğinde ritim unsuru oumlnemli olan bir ccedileşittir Kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlş olan

oyun havaları mahalli dans ve oyunlar iccedilin de yazılmıştır

Ccediliftetelli zeybek longa sirto horon hora bar halay koumlccedilekccedile gibi pek ccedilok şekilleri

vardır

128 Kacircr

Eski bestecilerin uumlzerinde oumlnemle durdukları ustalıklarını goumlsterdikleri bir beste

formudur Genellikle peşrevden hemen sonra icra edilir Geniş kapsamlı bir beste tarzı

9

olduğundan buumlnyesinde değişik usuller ccedilokccedila kullanılır Bu usul değişiklikleri esere farklı bir

canlılık kazandırır

Kacircr icrasından sonra beste formu icra edilir Kacircrlar buumlyuumlk usullerle olduğu gibi kuumlccediluumlk

usullerle de oumllccediluumllmuumlş ve bestelenmişlerdir

Beste formundan bir diğer farkı da terennuumlmlerinin serbest oluşlarıdır Eserin baş

kısmında ccediloğunlukla terennuumlm bulunabilir

Kacircr tarzında bestelenmiş eserler bazen uzunluk ve kısalıklarına goumlre değişik isimlerle

anılırlar kacircr kacircrccedile kacircr-i nev kacircr-i natik gibi isimler eserlerin yapısını anlatır

Kacircr genellikle terennuumlmle başlayan geniş kapsamlı bazı usullerin kullanıldığı uzun

eserlere verilen isimdir

Kacircrccedile kacircrdan daha kısa ve oumlzelliklerini daha oumlz anlatım belirten eserlere verilen

isimdir

Kacircr-ı nev değişik usullerin kullanıldığı bir formdur Kacircrdan ccedilok farkı yoktur

Kacircr-ı natık kacircr ve kacircrccedileden usul ve guumlfte youmlnuumlnden hemen ayrıcalik goumlsterir Kacircr-ı

natıkların guumlftelerinin hemen her satırında değişik usullere rastlanılabilir Kacircr-ı natıklar

başladıkları makamın ismi ile anılırlar Rast kacircr-i natik neva kacircr-i natik gibi Kacircr-ı natık

bitişte başladığı makam seslerine doumlnerek karar verir

Her satırda değişik usullere rastlanıldığı gibi her satırda değişik makamlara geccedililmesi

kacircr-ı natıkların oumlzelliğidir Her satır icra edilirken geccedililen makamın ismi belirtilir

Kacircr tuumlruuml eserler guumlnuumlmuumlzde hemen hemen hiccedil yapılmamaktadır Eski bestekacircrlarımız

bu form uumlzerinde titizlikle durmuşlar ve ccedilok guumlzel eserler yapmışlardır

129 Beste

Genellikle beste denilince herhangi bir muumlzik eserini duumlşuumlnuumlruumlz Beste bestelemek

bestekacircr birbirine yakın kelimelerdir

Beste Bir muumlzik eseri

Bestekacircr Bir muumlzik eserini besteleyen muumlzisyen

Bestelemek Bir muumlzik eserini yapmak yazmak

Beste kelimesinin geniş tanımının yukarıda yazıldığı gibi olmasına karşın Tuumlrk

musikisindeki karşılığı yeri daha başkadır

Beste kacircr formundan sonra en geniş kapsamlı muumlzik eseridir

10

Beste doumlrt haneli olarak yapılır Her hane bir mısra demektir Şu halde bestelerin

guumlfteleri doumlrt mısralıdır Her mısranın sonunda terennuumlm adı verilen kelime olarak pek

anlamı olmayan ancak melodi youmlnuumlnden ccedilok guumlzel olan nağmeler bulunur

Peşrevlerde de her hanenin sonunda teslim kısmının bulunduğunu hatırlayalım

Peşrevlerdeki teslim kısmının yerini bestelerde terennuumlmler almıştır diyebiliriz

Terennuumlm Beste formundaki eserlerde mısra sonlarına eklenen anlamlı

anlamsız ancak melodik yapısı olan boumlluumlmlere verilen addır Terennuumlmler hece

kelime veya birkaccedil kelimeden meydana gelebilir

Ye-le-li-la-ta-ne-dil-dir-ten-ni-canım-ruhum-gel serv-i revanım- ruh-i revanım-canım

efendim vs gibi soumlzcuumlkler sıkccedila kullanılır

İkaacirc Bestelerin terennuumlmlerinin ritmik melodilerle yapılarına veya başka bir

ifadeyle bestelerdeki terennuumlmlerin muntazam bir tempo ile yapılmasına ikaacirc

adı verilir Terennuumlmlerde kullanılan hecelerin anlamı pek yoktur

Her hanenin mısranın sonunda ccedilalınan terennuumlm aynıdır Bu nedenle terennuumlmlerin

melodilerinin ccedilok guumlzel olmasına bestekacircrlar oumlzellikle oumlzen goumlsterirler

Terennuumlmlerde kullanılan guumlzel soumlzlerin bazılarının anlamı da vardır Canım ruhum

gibi kelimelerin yanısıra bazı bestekacircrlar ilgi duydukları kişilerin adlarını da terennuumlmlerde

kullanmışlardır Sultanım mihribanım gibi

Doumlrt haneli olan bestelerin birinci mısrasına zeminhane adı verilir Zeminhanelere

eserin makamına ait dizi belirtilerek başlanır Makamın oumlzellikleri goumlsterilerek zemin

hanenin son kısmında terennuumlme geccedililir Terennuumlmuumln bittiği yerde birinci mısranın son

kelimeleri tekrar edilerek durak sesinde karar verilir Bu şekilde birinci mısra yani

zeminhane bitmiş olur

İkinci hane ikinci mısranın okunmasıyla goumlsterilir Ancak soumlzler ikinci mısraya ait

olmakla beraber melodi birinci mısranın tekrarıdır

Demek ki birinci mısra ve guumlfte okunacak tekrar başa doumlnuumllerek aynı melodi ile ikinci

mısra ve terennuumlm icra edilecektir

İkinci haneye nakarathane adı verilir

Uumlccediluumlncuuml mısra meyan adını alır Meyan eserin en oumlnemli boumlluumlmlerinden birini

oluşturur Bu boumlluumlmde ccedileşitli geccedilkiler genişlemeler goumlsterilir Bitiş yine terennuumlmle olur

Doumlrduumlncuuml hane ise yine başa doumlnuumllerek son mısra olarak zeminhanenin melodileri

ile okunur Ayrıca melodisi yoktur Besteler terennuumlm hanelerinin icrasıyla son bulur

11

1210 Semacirci

Tuumlrk musikisinde beste formundan sonra gelen değişik bir beste tarzıdır Semainin

tarifi bu şekilde olmasına rağmen değişik iki tuumlr semai vardır

Ağır Semai

Yuumlruumlk Semai

Ağır Semailer beste formundan hemen sonra fasıllardaki sıraya goumlre yer alırlar

Adından da anlaşıldığı gibi yapısı ağır etkili bir formdur Kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir

Ağır semailerde kullanılan usuller 10 4 luumlk ağır aksak semai 10 8rsquolik Aksak Semai

ve 6 2rsquolik ağır sengin semaidir

Ağır semailer yapı itibariyle beste formunu andırırlar Hane terennuumlm gibi boumlluumlmler

bestede olduğu gibi semailerde de bulunur Ancak kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Kuumlccediluumlk

usullerle yapılmalarından dolayı ağır semailer daima bestelerden sonra ikinci sırayı alırlar

Fasıldaki sıraya goumlre (peşrev beste) formlarından sonra sıralanan ağır semaiden sonra

şarkı formu gelir

Fasıl icrasında şarkılardan sonra tekrar semai formuna doumlnuumlluumlr Ancak bu sıradaki

Semailer ağır semai adını taşımazlar Bu tuumlr semailere yuumlruumlk semai adı verilir

Yuumlruumlk semailer yuumlruumlk semai adı verilen usulle oumllccediluumllmuumlşlerdir Genellikle 6 4rsquo luumlk

bazen de 6 8rsquolik oumllccediluuml ile belirtilir

Yuumlruumlk semailerin yapıları ağır semailere goumlre daha hareketli ve canlıdır Hane ve

terennuumlmler ağır semailerde olduğu gibidir

Yuumlruumlk semai icrasından sonra Saz Semaisi icra edilir Bu şekilde fasıl tamamlanmış

olur Tuumlrk muumlziğinde peşrev kacircr beste ağır semai şarki yuumlruumlk semai ve saz semaisinden

meydana gelen fasıllara takım adı verilir

Tuumlrk muumlziğinde bir makamın kabul edilebilmesi iccedilin bu şekilde bir takım oluşması

şarttır

1211 Şarkı

Tuumlrk muumlziğinde kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllen soumlzluuml terennuumlmsuumlz doumlrt haneli eserlere

Şarkı adı verilir Genellikle doumlrt mısralık guumlftelerden meydana gelen şarkılar doumlrt hane

olarak bestelenir Birinci hane zernin adını alır Bu hane esas makam dizisinin seslerinin

goumlsterildiği boumlluumlm olup şarkılarda giriş boumlluumlmuumlnuuml oluşturur

İkinci hane nakarat adını alır Bu kısımda genellikle yakın makam dizilerine geccedilkiler

bulunur Nakaratların bitiş kısmında adını taşıdığı makam dizisinin sesleri ile karar bulunur

12

Uumlccediluumlncuuml hane meyan adını alır Meyanda esas makam dizilerinde dolaşıldığı kadar

genellikle tiz perdelerde dolaşılır ve geccedilkiler yapılır

Doumlrduumlncuuml hane ise ikinci satır melodisi ile doumlrduumlncuuml satırın okunmasından oluşup

nakarat adını taşır

Şarkılarda Yapı

Şarkıların genellikle doumlrt haneden oluştuğunu yukarıda belirtmiştik Doumlrt mısralı

şarkıların her satırı bir haneyi oluşturur

Her satır ccediloğunlukla birer defa bestelenir İkişer defa okunur Bu satırların sonunda

dolaplar bulunur

Yukarıda da accedilıklandığı gibi ikinci ve doumlrduumlncuuml hanelerin (satırların) besteleri aynıdır

Bazen de her satır veya bazı satırlar ikişer kere bestelenirler Bu durumda ilgili satır

okunur Bitiminde aynı soumlzler yeni bir melodi ile tekrar edilir ve doğrudan bir sonraki satıra

bağlantı yapılarak geccedililir

Klacircsik Tarzda Bestelenmiş Her Satırı Bir Defa Olan Şarkı Formu

Birinci satırda esas makama giriş yapılır Zemin mısrası okunarak sonda dolap

kısmında karar sesine inilir Başa doumlnuumllerek aynı satır tekrarlanır Ancak bu defa sona

gelindiğinde birinci dolap yerine ikinci dolap okunarak ikinci mısraya (satıra) geccedililir

Nakarata geccediliş sesi genellikle guumlccedilluuml sesi ile goumlsterilir

Nakarat ilk satır gibi iki defa tekrar edilir Satır sonundaki dolap hanesinin birinci

boumlluumlmuumlnde guumlccedilluuml sesi ile satırın başına doumlnuumlleceği belirtilir Dolabın ikinci boumlluumlmuuml ise

makamın ana sesleri ile inilen karar sesinin bulunduğu boumlluumlmduumlr Karar sesinin burada

bulunmasının sebebi şarkıların nakarat sonlarında bitmesindendir

Meyan boumlluumlmuumlne geccediliş ise bu durak sesinin goumlsterilmesiyle olur Genellikle tiz

seslerle meyanı yapılan şarkılarda ikinci defa tekrar tiz durak sesinin doumlnuumlş boumlluumlmuumlnde

goumlsterilmesiyle olur İkinci defa meyanın okunmasıyla guumlccedilluuml sesi goumlsterilerek nakarata

geccedililir Doumlrduumlncuuml hane ise ikinci satır melodisinin tekrarıdır Şarkının bitişi nakaratın

sonunda bulunan bitiş sesi (durak) ile olur

Guumlnuumlmuumlzde şarkılar genellikle klasik tarzın dışında serbest bir anlayışla

bestelenmektedir Bu tarz şarkılara fantezi eserler adı verilmektedir

Zemin hanesi bir defa bestelendiği gibi iki ayrı melodi ile iki defa bestelenebilir Veya

yalnızca meyan kısmı iki defa bestelenmiş şarkılar da bulunmaktadır

Şarkı formu ccedilok işlenmiş ve en sevilen beste tarzıdır Kuumlccediluumlk usullerle yazılmış

olmalarına karşılık serbest usulsuumlz boumlluumlmleri olan şarkılar da ccediloktur

13

Şarkılarda Usul

Şarkılar daima kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Her ne kadar 15 zamanlıya kadar kuumlccediluumlk

usuller varsa da şarkılar ccediloğunlukla 10 zamanlıya kadar olan usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir

Şarkılar kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllduumlğuuml iccedilin Beste ve Semailere oranla etkileri daha

başkadır Usullerinin kuumlccediluumlk olmaları gereği daha ritmik ve hareketli bir yapıya sahip

olmalarının yanı sıra beste ve semailer kadar ağırbaşlı hatta onlardan daha ağır yapılı

şarkılara rastlanır

1212 Gazel

Saz muumlziğindeki taksimin insan sesi ve soumlzle yapılanıdır Herhangi bir usule bağlı

değildir Serbest okunur 2-4 veya daha fazla mısrayı belli bir makam anlayışı iccedilinde

melodilerle soumlyleyerek sesle taksim etmektir

Oumlnceden hazırlık yapılmadan sanatccedilının o anki ilhamına bağlıdır Buna ldquoirticalrdquo de

denir Guumlfteden ayrı olarak lsquorsquoof lsquorsquo lsquorsquoamanrsquorsquo lsquorsquomedetrsquorsquo lsquorsquoeyrsquorsquo gibi uumlnlemler de ilave edilebilir

fakat bunların fazlası hoş karşılanmaz Gazel başlı başına yapılabildiği gibi şarkının arasına

da konulabilir Soumlzler genellikle gazel tarzından seccedililebildiği gibi başka bir tarzdan da

alınabilir

1213 Koumlccedilekccedileler

Genellikle aynı makamda yuumlruumlk hareketli şarkı ve tuumlrkuumllerin uzun aranağmelerle

birbirine bağlanmasından meydana gelmiş aynı zamanda ccedilengi ve koumlccedilek takımlarının oyun

oynamaları iccedilin duumlzenlenmiş bir muumlzik tuumlruumlduumlr Koumlccedileklerde şarkılar ve tuumlrkuumller genellikle

kendi yapıları ile kullanılmıştır

1214 Tuumlrkuuml

Şehir dışındaki koumly ve kasabalarda oturan halkın bağlama cura divan sazı zurna

davul darbuka kaval kemenccedile kabak kemane vs Gibi muumlzik aletleriyle ccedilalıp soumlyledikleri

kendine has youmlresel oumlzelliklere sahip olan soumlzluuml muumlziktir Anonimdir (Bestecisi ve yazarı

belli olmayan halkın malı) Soumlzler halk edebiyatından alınmış olup edebi değer taşıyan hece

vezni ile yazılmış şiirlerdir

13 Batı Muumlziği Formları

Batı muumlziği formlarını 5 ana başlık altınca inceleyebiliriz

Buumlyuumlk formlar

Senfonik formlar

Vokal formlar

Polifonik formlar

Oumlzguumln formlar

14

131 Buumlyuumlk Formlar

1311 Sonat

İlk kez CPE BACH tarafından temelleri atılan ve en oumlnemli formdur Senfoniler

quartetler ve quintetler hep sonat formunda yazılır Sonat formu gelişimi iccedilinde farklılık

goumlstermiştir Beethoven ve Haydn doumlneminde iyice oturan sonat formu Chopin ile birlikte

değişime uğramıştır Genellikle solo sonatlar meşhurdur Oumlrneğin Beethoven yazdığı 32

piyano sonatıyla bu formun ustalarındandır Ayrıca Haydn Chopin gibi besteciler de guumlzel

sonatlar yaratmışlardır

1312 Rondo

Adından da anlaşılacağı gibi bir boumlluumlmuumln suumlrekli tekrarlanmasıyla oluşur Oumlrneğin A

B ve A boumlluumlmlerinden oluşan bir esere yeni bir C boumlluumlmuuml eklenmesi ve tekrar başa yani A B

A boumlluumlmuumlne doumlnuumllmesiyle kuumlccediluumlk rondo formu oluşur A B A C A B A D E A B A buumlyuumlk

rondo formuna oumlrnek olabilir Klasik doumlnemde sonatların son boumlluumlmlerinde kullanılmıştır

1313 Varyasyon

Tema ve ccedileşitlerinden oluşan bu form aslında ağır tempolu dans şarkıların tekrarı

sırasında yapılan kuumlccediluumlk değişikliklerden doğmuştur Varyasyon formunun temeli 4-8

oumllccediluumlden oluşur

1314 Suumlit

Saz muumlziği alanında en eski biccedilimlerden biri olan suumlit şarkı biccediliminde 4-6

boumlluumlmlerden meydana gelmiş bir sıra danstır Sonat ve senfonilerin atası sayılır

132 Senfonik Formlar

1321 Konccedilerto

Konccedilerto genellikle solo bir ccedilalgıya bir oda orkestrasının veya bir senfoni

orkestrasının eşlik etmesiyle gerccedilekleşir Solo ccedilalgı tuumlm teknik zorlukların uumlstesinden

gelebilecek bir kişi tarafından ccedilalınır Solo ccedilalgıya orkestra eşlik eder Genellikle tek bir

ccedilalgı iccedilin yazılan konccedilertolar vardır fakat birden fazla ccedilalgı iccedilin yazılmış konccedilertolar da

vardır(Vivaldi - 2 viyolonsel konccedilertosu) Konccedilertolar dinleyicinin en ccedilok tercih ettiği

muumlzik formudur

1322 Senfoni

Orkestra iccedilin sonat formunda yazılmış genellikle doumlrt boumlluumlmden oluşan yapıtlardır

Senfoni uzun bir şiir niteliğindedir4 boumlluumlmluuml olduğundan oldukccedila uzun suumlren senfoniler

vardır Oumlrneğin Beethovenın 9 senfonisi 1 saate yakın bir suumlrede tamamlanır Başta Franz

Liszt Antonin Dvorak ve Bedrich Smetana gibi besteciler senfoniyi tek boumlluumlm halinde ele

15

almışlardır Franz Lisztin ilk kez gerccedilekleştirdiği tek boumlluumlmluuml senfoni formuna senfonik şiir

adı verilir

1323 Uvertuumlr

Giriş muumlziği anlamındadır Genellikle bir suumlitin veya operanın girişinde ccedilalınır

Genellikle kısa tutulan uvertuumlrlerin yanında uzun ve tek başına eser olan uvertuumlrler de vardır

Oumlrneğin Tschaikovskynin 1812 uvertuumlruuml ve Beethovenın ldquoLeonore Uvertuumlruumlrdquo

133 Vokal Formlar

1331 Opera

Solistleri korosu orkestrası kostuumlmuuml sahnesi ışığı ve dramatik oyunu ile muumlziğe

uyarlanmış tiyatrodur Tarihte ilk opera Rinuccinin Dafne operasıdır

1332 Operet

Operanın kuumlccediluumlğuumlne denir

Oratoryo

Dinsel ve kutsal konuların koro ve solistler tarafından orkestra eşliğinde

soumlylenmesidir Dekor kostuumlm ve sahneleme yoktur

134 Polifonik (Ccedilok Sesli) Formlar

1341 Kanon

Kanon taklit temeline dayanır Aynı ezgi iki veya daha ccedilok ses partisi tarafından

birbiri ardından başlayarak tekrarlanır Ccedilember kanonda ses partileri aynı anda

duyulduklarında birbiriyle uyumludur İlk başlayan partiye oumlncuuml yanıt veren partiye artccedilı

denir

1342 Fuumlg

Fuumlg taklit etmek anlamındadır Eserin ana teması farklı tonlarda tekrarlanır Tabi bu

kontrpuan tekniğiyle yapılır Temanın tonu mutlaka ana tonun birinci doumlrduumlncuuml ve beşinci

dereceleriyle ilişkili olmalıdır aksi halde eserin taklit edilmesinde hatalar olabilir Fuumlg

tekniğini mutlaka oumlrnekleri inceleyerek oumlğrenmek gerekir Bachın fuumlgleri bu konu iccedilin

uygun seccedilenektir

16

1343 Fuumlgato

Fuumlg tarzında fakat fuumlg kurallarına uymadan gelişen temalardan oluşur Fuumlgatoda

fuumlguumln sergi boumlluumlmuumlnuumln ardından gelişme boumlluumlmuuml başlar Mozartrsquoın Jupiter Senfonisirsquonin son

boumlluumlmuuml bu tarzda yazılmıştır

1344 Fuumlgetta

Fuumlgetta tam bir fuumlg gelişmesi olmayan kısa fuumlg biccedilimidir

135 Oumlzguumln Formlar

Batı muumlziğinde bilinen 30rsquodan fazla oumlzguumln form tuumlruuml vardır Bunların bilinen belli

başlı birkaccedilı şunlardır

1351 Preluumlt

Uvertuumlr gibi bir giriş parccedilasıdır Ancak oumlzellikle Chopin ve Rachmaninoff gibi

besteciler preluumlt tek başına bir parccedila olarak duumlşuumlnmuumlşlerdir Chopinin 24 preluumlt buna

oumlrnektir

1352 Arya

Arya Latincede şarkı veya melodi kelimesinden gelir Belirli bir kalıp iccedilinde orkestra

eşliğinde soumlz ve muumlziğin birleşmesidir A-B-A formunda yazılır

1353 Bolero

Bolero İspanyol Kastilya ve Andalusiarsquonın milli dansıdır Bu dans tef kastanyet ve

bazen de gitar eşliğinde yapılır Allegretto tempoda ve frac34 luumlk oumllccediluumldedir

1354 Capricco

İtalyanca keccedili anlamına gelir Muumlzikte belli bir planı olmayan serbest doğaccedillama ya

da fantezi tarzı neşeli değişken mizaccedil sergileyen kaprisli karakterdeki bir tuumlruumln adıdır

1355 Etuumlt

Ccedilalgı muumlziğinde karşılaşılan teknik guumlccedilluumlklere hazırlanmak amacıyla bestelenen

alıştırma parccedilalarıdır Oumlğrencilerin tekniğini geliştirmeleri iccedilin bestelenmiştir

1356 Marş

Yuumlruumlmeye eşlik eden ritim oumlğesi guumlccedilluuml ccedilok eski muumlzik tuumlrlerinden biridir Ccedileşitli

amaccedillara youmlnelik yazılan marşlar genel olarak 4 gruba ayrılır Bunlar cenaze marşı ağır

marş hızlı marş ve ccedilok hızlı marştır

17

1357 Vals

Almanca doumlnmek anlamına gelir Uumlccedil zamanlı birinci vuruşu kuvvetli doumlnerek yapılan

Alman dans muumlziğidir

1357 Ballade

Genellikle acı ve huumlzuumln gibi duyguların anlatımında kullanılan ve ccedilok ezgiden oluşan

lirik parccedilalardır

1358 Nocturne

Gece muumlziği demektir Serbest formda yazılır Karakteri huumlzuumlnluuml bazen de canlıdır En

uumlnluuml noktuumlrn bestecisi Chopindir

1359 Romance

Soumlzluuml ve soumlzsuumlz yazılabilir Noktuumlrn ve balad gibi konusu huumlzuumln ve aşktır Serbest

formda yazılır

13510 Serenade

Değişik anlamlarda kullanılır En ccedilok bilinen anlamı sevgilinin penceresinin oumlnuumlnde

soumlylenen doğaccedillama aşk şarkısıdır Genellikle soumlzluuml olur fakat soumlzsuumlz yazılmış serenatlarda

vardır Serbest bir formda yazılır

13511 Rhapsody

Ezgileri ccediloğunlukla halk ezgisi olan ve birccedilok temanın birleşmesinden oluşan serbest

bir muumlzik formudur Lisztin Macar Rapsodilerinin yanında uumlnluuml İngiliz rock grubu Queenin

efsanevi solisti Freddie Mercurynin Bohemian Rhapsodysi de bu forma ccedilok guumlzel bir

oumlrnektir

13512 Fantasie

Serbest formda genellikle doğaccedillama ccedilalınan eserlerdir

14 Ritmik Okuma (Tartım)

Bir muumlzik parccedilasını ritmini uygun olarak nota değerleriyle tekduumlze okumaya ritmik

okuma denir Diğer bir anlamda bona yapma diye adlandırılır (Bona terimi tartım kitabını

yazan yazarın isminden alıntı yapılmıştır)

Notaların seslerini dikkate almadan sadece nota değerlerinin incelenmesine ritmik

portre denir Ritim belirli bir zaman suumlrecinin kullanımını hedefleyen tempo iccedilinde

kesinleşir Ritim aynı zamanda muumlziğin karakterini de belirler

18

Her bestecinin kullandığı ritim kendine oumlzguumlduumlr ve ressamların fırccedila tekniği gibi ayırt

edicidir Genel anlamda formu etkileyen ve oluşturan faktoumlruumln ritim olduğu soumlylenebilir

19

UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki muumlzik parccedilalarını ritmine ve nota değerlerine uygun olarak elle usuluumlnuuml

takip ederek tartımlarını yapınız

İşlem Basamakları Oumlneriler

Aşağıdaki birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre

isimleriyle tartımını yapınız

Elle usuumllleri doğru ve kesin hareketlerle

yapınız

Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki sekizlik ve onaltılık notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

UYGULAMA FAALİYETİ

20

Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını

yapınız

Aşağıdaki sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

21

Aşağıdaki ikilik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki sekizlik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

22

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

23

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

24

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

25

Aşağıdaki doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki notaları sekizlik es (sus)leri dikkate alarak oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını

yapınız

Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

26

Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını

yapınız

Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

27

28

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir

1 Birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

2 İkilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluuml ve isimleriyle tartımını yaptınız

3 Sekizlik ve onaltılık notaların tartımını yaptınız mı

4 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

5 İkilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

6 Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

7 İkilik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

8 Doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

9 Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

10 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaların tartımını yaptınız

11 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

12 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

13 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaların tartımını yaptınız mı

14 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

15 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

16 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

17 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

18 Doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını

yaptınız mı

19 Sekizlik esleri (susları) dikkate alarak tartımını yaptınız mı

20 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız

21 Değişik değerlerdeki sesli notaların tartımını yaptınız mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

29

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde

verilen bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız

1 ( )Muumlzikal anlatımın en kuumlccediluumlk birimine ldquomotifrdquo denir

2 ( )Esas ezgiye eşlik eden ve devamlı tekrarlanan hareket zincirineldquotemardquodenir

3 ( )Peşrev Tuumlrk muumlziği formlarından soumlzluuml ve guumlfteli formlara verilebilecek en iyi

oumlrnektir

4 ( )Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır

5 ( )Doğadaki herhangi bir olayı veya duyguyu muumlzik diliyle anlatan eserlereldquotasvirrdquo

denir

6 ( )Rondo sonat ve suumlit Batı muumlziğinin senfonik formlarındandır

7 ( )Operanın kuumlccediluumlğuumlne operet denir

8 ( )Vals doumlnerek yapılan Alman dans muumlziğidir

9 ( )Bir bestecinin kullandığı ritim sanatccedilının ayırt edici oumlzelliklerindendir

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

30

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

Bu faliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak

muumlzikte notaları okuyup yazabileceksiniz

Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır

Muumlzik ses genişliklerini araştırınız

Solfej iccedilin gerekli temel kavramları araştırınız

Araştırma işlemleri iccedilin Internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve

yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek solfej ile ilgili oumln bilgi

edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaş veya kurslardan da bilgi edininiz

UYGULAMA FAALİYETİ

2 SES GENİŞLİKLERİ VE SOLFEJ

Muumlzikte kullanılan iki tuumlr ses vardır

İnsan sesi

Enstruumlman sesi(Bu konu ses oluşum uygulamaları moduumlluumlnde işlendi)

İnsan sesi ikiye ayrılır Erkek sesi ve kadın sesi

21 Erkek Sesi

Bas En kalın erkek sesi

Bariton Orta kalınlıkta erkek sesi

Tenor En ince erkek sesi

22 Kadın Sesi

Alto En kalın kadın sesi

Mezzosoprano Orta kalınlıkta kadın sesi

Soprano En ince kadın sesi

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

AMACcedil

ARAŞTIRMA

31

23 Solfeje Giriş

Solfej eğitimimizin şimdiye kadar ki boumlluumlmlerinde temel muumlzik kavramları ve bunlara

oumlrnekleri goumlrduumlk Moduumlluumlmuumlzuumln bu boumlluumlmuumlnde ise ağırlıklı olarak okuma parccedilalarına bol-

bol oumlrnekler vereceğiz

Solfej kısaca lsquookumarsquo demektir Notaları adlarıyla sesleriyle ve suumlreleriyle

okumaya solfej denir

231 Uumlccedil Ses Oumlğretimi

Doumlrtluumlk nota

Yuvarlak kuyruklu ve iccedili doludur Bir vuruşta okunur

İkilik nota

Yuvarlak kuyruklu ve iccedili boştur İki vuruşta okunur

32

232 Doumlrt Ses Oumlğretimi ve Buumlyuumlk İkili Aralığı Kuumlccediluumlk İkili Aralığı

İki ses arasındaki incelik kalınlık ayırımına aralık denir

Aralıkları oumllccedilmek iccedilin kullanılan oumllccedilme birimine perde denir

Batı muumlziğinde kullanılan en kuumlccediluumlk ses aralığına yarım perde denir

İki tane yarım perdeden oluşan ses aralığına tam perde denir

Moderato lsquoOrta hızdarsquo demektir Bir hız terimidir Parccedilanın orta hızda

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Monderato parccedilalarda el orta hızda (

dakikada 108-120) vurulur

Doumlneccedil iki kez okunması istenen notaların başlama yerine ileri doumlneccedil bitme

yerine geri doumlneccedil konulur Doumlneccedillerin arasında kalan notalar iki kere okunur

Parccedila yeni başlamış ise yalnız geri doumlneccedilte kullanılabilir Geri doumlneccedilten başa

doumlnuumlluumlr o boumlluumlm yine iki kere okunur

33

Allegro İtalyanca neşeli anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilabuk

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Allegro parccedilalarda el hızlıca ( dakikada

120-168) vurulur

233 Doumlrt Ses İccedilinde Son Durak Perdesi

Bir notanın altına ya da uumlstuumlne nokta konulursa o nota kısa okunur Bu noktaya da

kısaltma noktası denir

Bir notanın altına ya da uumlstuumlne ccedilizgi konulursa o nota kendi suumlresi iccedilinde uzun ve

yayık okunur Bu ccedilizgiye yayık ccedilizgisi denir

34

234 Beş Ses Oumlğretimi

Andante İtalyanca ağırca anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ağır

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Andante parccedilalarda el ağır hızda (

dakikada 76ndash108) vurulur

235 Altı Ses Oumlğretimi

Uzaktı Notaların uumlstuumlne ya da altına konulan uzatma belirtecine uzaktı denir

35

36

Largo İtalyanca geniş anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilok ağır

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Largo parccedilalarda el ccedilok ağır hızda (

dakikada 40-60) vurulur

236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi

37

Do-Mi-Sol-Do sesleri ile alıştırma

Okuma parccedilası

38

237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması

(Fa-Si Si-Fa)

Okuma parccedilası

238 Dokuz Ses Oumlğretimi

Ccedilizek Dizeğin altına ve uumlstuumlne konulan kuumlccediluumlk ccedilizgilere ccedilizek denir Kalın do

sesi ccedilizeğin uumlzerine kalın si sesi ccedilizeğin altına konulur

39

239 On Ses Oumlğretimi

2310 On Bir Ses Oumlğretimi

40

2311 On İki Ses Oumlğretimi

CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR

41

42

43

UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ

Notaları okuyup yazınız

İşlem Basamakları Oumlneriler

Notaların solfejini yapınız

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını

yapınız

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz

Parccedilaları orta hızda okuyunuz

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma

yapınız

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız

İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz

Perdelere dikkat ediniz

Bunun iccedilin monderato tekniğini

kullanınız

Bunu yaparken notanın perdelerini ve

noktalarını uygun aralıklarla

yerleştiriniz

UYGULAMA FAALİYETİ

44

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir

Notaların solfejini yaptınız mı

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml

Parccedilaları orta hızda okudunuz mu

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

45

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen

bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız

1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur

2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir

3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir

4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır

5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır

6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

46

MODUumlL DEĞERLENDİRME

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı

2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı

3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız

4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne

goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı

notaların tartımını yaptınız mı

9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle

oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı

12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz

MODUumlL DEĞERLENDİRME

47

CEVAP ANAHTARLARI

OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Yanlış

4- Doğru

5- Doğru

6- Yanlış

7- Doğru

8- Doğru

9- Doğru

OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Doğru

4- Yanlış

5- Doğru

6- Yanlış

CEVAP ANAHTARLARI

48

KAYNAKCcedilA

FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı

İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004

YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995

Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları

İstanbul 2004

Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991

SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004

KAYNAKCcedilA

4

112 Figuumlr ve Koşu

Akorların eşit suumlrelerle arpejlenmesinden oluşan figuumlr esas ezgiye eşlik eden ve

devamlı tekrarlanan bir hareket zinciridir

113 Cuumlmle

Birbirini tamamlayan iki motiften oluşan ve aralarında ccediloğunlukla bir kuumlccediluumlk durak

bulunan boumlluumlmlerdir Cuumlmlenin sona ermesi ya tam karar ya da yarım karar ile yapılır Bu

tonlar esas tonda olduğu gibi dominant ya da paralel tonda da olabilir

114 Period(Doumlnem)

Muumlzik eserinin parccedilalarına lsquoperiodrsquo adı verilir Period motiflerin ritmik melodik ve

armonik olmak uumlzere sıralanışından doğar Aralarında bağlılık bulunan iki cuumlmle periodu

oluşturur Birinci cuumlmle lsquooumlncuumllrsquo ikinci cuumlmle ise lsquoardcılrsquo adını alır

115 Tema

Muumlzik eserinin ccediloğu zaman başında duyulan ilk fikir bestecinin onu işleyeceği

geliştireceği ve onun etrafında yapıtını oluşturacağı lsquoTemarsquo dır Bir muumlzik yapıtının teması

en kuumlccediluumlk bir motif ya da bir cuumlmle olabileceği gibi genişletilmiş bir cuumlmle ya da doumlnemde

olabilir

12 Tuumlrk Muumlzik Formları (Biccedilimleri)

Edebiyatta gazel destan şiir gibi birccedilok formlar (biccedilimler) olduğu gibi muumlzikte de

pek ccedilok form (biccedilimler) vardır Makam sistemine dayalı Tuumlrk muumlziğinde aynı makamdan

bestelenmiş pek ccedilok eser bulunur Ne var ki bu eserler ccedilok az benzerlik goumlsterseler de her

biri ayrı ifade tarzına sahiptirler

Makamların yapılarını oumlğrenirken bir dizileri olduğunu ve bu dizide dolaşılarak (seyir)

seslendirildiğini biliyoruz Seyir yoluyla canlandırılan makam dizileri melodik yapıya

geccediltiğinde ayrıca bazı kurallar ccedilerccedilevesinde başka makamlara geccedilki yoluyla soumlzluuml veya

soumlzsuumlz bestelenmeleri itibariyle yeni kimlikler kazanırlar

Aynı makamdan değişik bestelenmiş eserler dinleriz Ancak her eserin kendine oumlzguuml

bir uslucircbu vardır Bazıları uzun bazıları kısa bazıları ise usul-ritm youmlnuumlnden farklılıklar

goumlsterirler Farklara ait oumlrnekleri ccediloğaltabiliriz Dikkat edilmesi gereken noktalardan biri

eserlerin yalnız saz veya insan sesine goumlre (soumlzluuml) yazılıp yazılmadığıdır

Dinlediğimiz birbirinden farklı eserleri İki ana grupta toplayabiliriz

Yalnız sazlar iccedilin yazılmış eserler

Guumlftesi olan insan seslerinin okuyabileceği eserler

5

Yalnız sazların icra etmesi iccedilin yazılmış olan saz eserleri Tuumlrk muumlziği iccedilerisinde

oumlnemli bir yere sahiptir Saz eserlerini yedi ayrı boumlluumlmde inceleyeceğiz

Peşrev

Saz Semacircicircsi

Tasvir

Medhal

Taksim

Aranağme

Oyun Havası

Soumlzluuml ya da guumlfteli eserler dinicirc ve dindışı olmak uumlzere iki ana grupta toplanırlar

Genel olarak bu soumlzluuml eserler doumlrt grupta toplanırlar

Kacircr

Beste

Semacircicirc

Şarkı

Gazel

Koumlccedilekccedileler

Tuumlrkuuml

121 Peşrev

Saz eserlerinde en buumlyuumlk form peşrevdir Tuumlrk muumlziğinde fasil adı verilen takım da ilk

olarak daima peşrev icra edilir Klacircsik fasil peşrev beste ağir semai şarki yuumlruumlk semai ve

saz semaisi olarak sıralanır

Peşrevler hane adı verilen boumlluumlmlerden oluşurlar Ccediloğu zaman doumlrt hane olur Her

hanenin sonunda teslim adı verilen bir boumlluumlm bulunur Peşrevler buumlyuumlk usullerle

yapılmışlardır

Eski bazı peşrevlerin uumlccedil haneli olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Ancak bu tuumlr peşrevler

tutulmamış ve terk edilmiştir

Ayrıca teslimi olmayan peşrevlere de rastlanılmıştır Teslimi bulunmayan peşrevlerin

ilk haneleri teslim yerine ccedilalınmış olup bu tuumlr de uumlccedil haneli peşrevler gibi ilgi toplamamıştır

Oumlzellikle guumlnuumlmuumlzde rastlanılan bir icra tarzı vardır Peşrevler doumlrt haneli ve

usullerinin buumlyuumlk olmaları nedeniyle oldukccedila uzundurlar Bu nedenle birinci hane ccedilalınır

buna teslim eklenerek giriş tamamlanır Sonra programa geccedililir

Doumlrt hane ve teslimleri tamam olarak ccedilalınan peşrevler genellikle tek olarak ccedilalınan

saz eserlerinde konserlerde olur Belirli suumlresi olan bir fasıl bir koro veya bir solistin

programından oumlnce doumlrt haneli peşrevler ccedilalınmaz Bir hane bir teslimden sonra ikinci esere

geccedililir

6

Bir hanenin sonunda teslime geccedililecek yerde guumlccedilluuml bulunur Teslim ise makamın

bitişi olduğundan durak perdesi ile son bulur

O halde peşrevlerde dikkat edilmesi gereken kısımları uumlccedil boumlluumlmde inceleyebiliriz

1211Peşrevlerde Hane

Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır

Birinci hane makama giriştir Makam dizisinin seslerinde dolaşıldıktan sonra

teslim hanesine geccedililir Teslim hanesinde makam dizisinin sesleri kullanılarak

durak-karar yapılır

İkinci hanede ise yakın makam dizilerine geccedilkiler yapılır Tekrar teslim

ccedilalınarak uumlccediluumlncuuml haneye geccedililir

Uumlccediluumlncuuml hanede asıl makam dizisinin dışına ccedilıkılarak değişik ses ve diziler

kullanılır Bu kısma meyan adı verilir Meyanda genellikle tiz seslerde

dolaşılır Tekrar teslim hanesi ccedilalınarak doumlrduumlncuuml haneye geccedililir

Doumlrduumlncuuml hane asıl makam seslerine doumlnuumlşuuml sağladığı gibi değişik geccedilkiler de

yapılabilir Bu boumlluumlmden sonra teslim hanesi ccedilalınır Boumlylece peşrev

tamamlanmış olur

Yukarıda her hanenin sonunun sesleri teslim hanesine bağlayan nitelikteki seslerden

oluştuğunu ve teslime geccedilişi sağlayan sesin guumlccedilluuml perdesi olduğunu belirtmiştik Bazen bu

sesin guumlccedilluuml perdesi olmaz Durak sesi veya bir başka perde de olabilir Eserin bitimi teslim

hanesinin sonunda olduğuna goumlre hanelerin sonuna gelen durak sesleri asma karar

muvakkat durak tan başka bir ses değildir

1212 Teslim

Peşrevlerde teslim haneleri genellikle serbest yapılır Hemen hemen peşrevlerin en

guumlzel boumlluumlmuumlnuuml oluşturur Teslim haneleri besteci tarafından oumlzenle yapılmış nağmelerden

oluşur Parlak ve canlı boumlluumlmlerdir

1213 Usul

Peşrevler ccediloğunlukla buumlyuumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Devr-i kebir en fazla kullanılan

usulduumlr 28 zamanlı devr-i kebir usuluuml yazılırken 44 luumlk olarak boumlluumlmlere ayrılır Usul

tamamlanınca iki ccedilizgiyle usuluumln bittiği belirtilir Ccedilok az sayıda sofyan usuluuml ile de

bestelenmiş peşrevler vardır

122 Saz Semaisi

Fasılların en sonunda ccedilalınan saz eserine verilen addır Peşrev gibi saz semaileri de

doumlrt haneli olarak boumlluumlmlere ayrılır Her hanenin sonunda teslim bulunur

Saz semaileri peşrevlerin tersine kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Saz semailerinin ilk

uumlccedil hanesi (10 8) lik aksak semai usuluuml ile oumllccediluumllmuumlştuumlr Doumlrduumlncuuml hane ise ccedileşitli usullerden

yapılabilir Semai yuumlruumlk semai devr-i hindi aksak curcuna gibi

7

Teslim boumlluumlmuuml (10 8) lik aksak semai usuluuml ile oumllccediluumllmuumlştuumlr

İlk uumlccedil hane peşrevler gibi giriş geccedilki gibi oumlzellikleri yansıtır Doumlrduumlncuuml hane ise

serbest olup melodi ve usul youmlnuumlnden bestecinin isteğine kalmıştır

Peşrev ve saz semailerinin teslim boumlluumlmlerine girilecek yerde bağlantı bazen

makamın guumlccedilluumlsuumlnde bazen de durakta asma kalış olarak yapılır

Saz semaileri fasıl sonlarında ccedilalınabildiği gibi tek saz icralarında da yer alabilir Saz

semaileri ritmik ve serbest bir yapıya sahip olduklarından bestekacircrların daha ccedilok uumlstuumlnde

durdukları bir form olmuştur

123 Tavsir

Bir olayı doğadaki herhangi bir olayı veya bir duyguyu muumlzik diliyle anlatan saz

eserlerine tasvir adı verilir

Ccedilok geniş kapsamlı olmasına rağmen ccedilok az yazılan tasvir tuumlruuml eserlerin usuluuml ritmi

bestekacircrın arzusuna kalmıştır Peşrev ve saz semaileri gibi belirli haneleri yoktur Konunun

durumuna goumlre birden fazla haneleri bulunabilir

124 Medhal

Genellikle bir topluluğun programı başlamadan toplu halde sazların ccedilaldığı kuumlccediluumlk saz

eserlerine medhal adı verilir

Medhallerin hane ve teslim gibi boumlluumlmleri kaideleri yoktur Ccedilalınacak makama

girinceye kadar serbest olarak bestekacircrın duyuşuna goumlre 16 ile 32 oumllccediluumlluumlk boumlluumlmlerde

olabilir

Medhallerin en buumlyuumlk oumlzelliği peşrev ve saz semailerinde bulunan hane ve teslim

kaidelerinin olmaması serbest icra edilmesidir Yine bu iki formdan farkı fasıllardan oumlnce

ccedilalınmamasıdır

Medhal tek bir sazla yapılan taksim formunun derli toplu bir usule uydurulmuş nota

ile ccedilalınan değişik bir şeklinden ibarettirMedhalin tarihccedilesi pek eski değildir Son devir

bestelkacircrları tarafından yazılmış ve benimsenmiştir Guumlnuumlmuumlzde bu form uumlzerinde uğraşan

bestekacircrların başında Prof Dr Sayın Alacirceddin YAVAŞCcedilA gelir

125 Taksim

Tek bir sazla makamların ses dizilerinde dolaşmaya Taksim adı verilir Bu formun

Batı muumlziğinde karşılığı impruvizedir

8

Taksim bir saz eserine veya bir şarkıya başlanılmadan oumlnce icra edilecek makamın

seslerinde guumlzel nağmelerle dolaşmaktır

Taksim yapılırken girilecek makamın guumlccedilluumlsuuml asma kalışı ve durağı oumlzellikle

belirtilir O halde taksim usule uyulmadan icra edilecek eserin makamına usuluumlne uslucircbuna

uygun bir şekilde bir seyir ile durak sesinin bağlantısından oluşur denebilir

Tuumlrk Muumlziğinde bir eserin icrasına geccedilmeden oumlnce taksim yapmak adet olmuştur

Taksim yapmakla meşhur olmuş pek ccedilok saz sanatccedilılarımız vardır Tanburicirc Cemil Bey bu

konuda virtuumloumlz seviyesine ulaşmış bir sanatkacircrdır Guumlnuumlmuumlzde ise tanbucircricirc Necdet YAŞAR

ucircdicirc Cinuccedilen TANRIKORUR ucircdicirc Necati CcedilELİK Neyzen Niyazi SAYIN ve kemenccedilede

İhsan OumlZGEN oumlnde gelen isimlerdir

126 Aranağme

Bazı eserlere başlanırken hemen girişte yalnız sazların ccedilaldığı kuumlccediluumlk bir boumlluumlm

bulunur Buna giriş muumlziği yaygın bir deyimle de aranağme adı verilir

Bir eserin başında olduğu kadar ortasında ve sonunda bulunan aranağmelere de

rastlanır İki kıtalı bir şarkıda eserin ortasında kıtaları arasında bir aranağme bulunabilir

veya hiccedil olmayabilir

Aranağmelerin oumlzelliği eserin ruhuna uygun aynı ritm ve karakterde eseri

tamamlayıcı nitelikte olmasıdır

Eski eserlerin birccediloğunda aranağme bulunmazdı Guumlnuumlmuumlzde ise aranağmesiz pek az

eser şarkı yapılmaktadır

Oumlzellikle son devirlerde yapılan şarkıların her satırında iki guumlfteyi birbirine bağlayan

bir veya birkaccedil oumllccediluumlluumlk muumlzik nağmeleri bulunur Bu tuumlr muumlzik parccedilaları sadece iki cuumlmleyi

birbirine bağlayan nağmelerdir Aranağme değildirler

127 Oyun Havaları

İnsanlarda coşku uyandıran yalnızca sazların ccedilaldığı saz eserlerine oyun havası adı

verilir Tuumlrk Muumlziğinde ritim unsuru oumlnemli olan bir ccedileşittir Kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlş olan

oyun havaları mahalli dans ve oyunlar iccedilin de yazılmıştır

Ccediliftetelli zeybek longa sirto horon hora bar halay koumlccedilekccedile gibi pek ccedilok şekilleri

vardır

128 Kacircr

Eski bestecilerin uumlzerinde oumlnemle durdukları ustalıklarını goumlsterdikleri bir beste

formudur Genellikle peşrevden hemen sonra icra edilir Geniş kapsamlı bir beste tarzı

9

olduğundan buumlnyesinde değişik usuller ccedilokccedila kullanılır Bu usul değişiklikleri esere farklı bir

canlılık kazandırır

Kacircr icrasından sonra beste formu icra edilir Kacircrlar buumlyuumlk usullerle olduğu gibi kuumlccediluumlk

usullerle de oumllccediluumllmuumlş ve bestelenmişlerdir

Beste formundan bir diğer farkı da terennuumlmlerinin serbest oluşlarıdır Eserin baş

kısmında ccediloğunlukla terennuumlm bulunabilir

Kacircr tarzında bestelenmiş eserler bazen uzunluk ve kısalıklarına goumlre değişik isimlerle

anılırlar kacircr kacircrccedile kacircr-i nev kacircr-i natik gibi isimler eserlerin yapısını anlatır

Kacircr genellikle terennuumlmle başlayan geniş kapsamlı bazı usullerin kullanıldığı uzun

eserlere verilen isimdir

Kacircrccedile kacircrdan daha kısa ve oumlzelliklerini daha oumlz anlatım belirten eserlere verilen

isimdir

Kacircr-ı nev değişik usullerin kullanıldığı bir formdur Kacircrdan ccedilok farkı yoktur

Kacircr-ı natık kacircr ve kacircrccedileden usul ve guumlfte youmlnuumlnden hemen ayrıcalik goumlsterir Kacircr-ı

natıkların guumlftelerinin hemen her satırında değişik usullere rastlanılabilir Kacircr-ı natıklar

başladıkları makamın ismi ile anılırlar Rast kacircr-i natik neva kacircr-i natik gibi Kacircr-ı natık

bitişte başladığı makam seslerine doumlnerek karar verir

Her satırda değişik usullere rastlanıldığı gibi her satırda değişik makamlara geccedililmesi

kacircr-ı natıkların oumlzelliğidir Her satır icra edilirken geccedililen makamın ismi belirtilir

Kacircr tuumlruuml eserler guumlnuumlmuumlzde hemen hemen hiccedil yapılmamaktadır Eski bestekacircrlarımız

bu form uumlzerinde titizlikle durmuşlar ve ccedilok guumlzel eserler yapmışlardır

129 Beste

Genellikle beste denilince herhangi bir muumlzik eserini duumlşuumlnuumlruumlz Beste bestelemek

bestekacircr birbirine yakın kelimelerdir

Beste Bir muumlzik eseri

Bestekacircr Bir muumlzik eserini besteleyen muumlzisyen

Bestelemek Bir muumlzik eserini yapmak yazmak

Beste kelimesinin geniş tanımının yukarıda yazıldığı gibi olmasına karşın Tuumlrk

musikisindeki karşılığı yeri daha başkadır

Beste kacircr formundan sonra en geniş kapsamlı muumlzik eseridir

10

Beste doumlrt haneli olarak yapılır Her hane bir mısra demektir Şu halde bestelerin

guumlfteleri doumlrt mısralıdır Her mısranın sonunda terennuumlm adı verilen kelime olarak pek

anlamı olmayan ancak melodi youmlnuumlnden ccedilok guumlzel olan nağmeler bulunur

Peşrevlerde de her hanenin sonunda teslim kısmının bulunduğunu hatırlayalım

Peşrevlerdeki teslim kısmının yerini bestelerde terennuumlmler almıştır diyebiliriz

Terennuumlm Beste formundaki eserlerde mısra sonlarına eklenen anlamlı

anlamsız ancak melodik yapısı olan boumlluumlmlere verilen addır Terennuumlmler hece

kelime veya birkaccedil kelimeden meydana gelebilir

Ye-le-li-la-ta-ne-dil-dir-ten-ni-canım-ruhum-gel serv-i revanım- ruh-i revanım-canım

efendim vs gibi soumlzcuumlkler sıkccedila kullanılır

İkaacirc Bestelerin terennuumlmlerinin ritmik melodilerle yapılarına veya başka bir

ifadeyle bestelerdeki terennuumlmlerin muntazam bir tempo ile yapılmasına ikaacirc

adı verilir Terennuumlmlerde kullanılan hecelerin anlamı pek yoktur

Her hanenin mısranın sonunda ccedilalınan terennuumlm aynıdır Bu nedenle terennuumlmlerin

melodilerinin ccedilok guumlzel olmasına bestekacircrlar oumlzellikle oumlzen goumlsterirler

Terennuumlmlerde kullanılan guumlzel soumlzlerin bazılarının anlamı da vardır Canım ruhum

gibi kelimelerin yanısıra bazı bestekacircrlar ilgi duydukları kişilerin adlarını da terennuumlmlerde

kullanmışlardır Sultanım mihribanım gibi

Doumlrt haneli olan bestelerin birinci mısrasına zeminhane adı verilir Zeminhanelere

eserin makamına ait dizi belirtilerek başlanır Makamın oumlzellikleri goumlsterilerek zemin

hanenin son kısmında terennuumlme geccedililir Terennuumlmuumln bittiği yerde birinci mısranın son

kelimeleri tekrar edilerek durak sesinde karar verilir Bu şekilde birinci mısra yani

zeminhane bitmiş olur

İkinci hane ikinci mısranın okunmasıyla goumlsterilir Ancak soumlzler ikinci mısraya ait

olmakla beraber melodi birinci mısranın tekrarıdır

Demek ki birinci mısra ve guumlfte okunacak tekrar başa doumlnuumllerek aynı melodi ile ikinci

mısra ve terennuumlm icra edilecektir

İkinci haneye nakarathane adı verilir

Uumlccediluumlncuuml mısra meyan adını alır Meyan eserin en oumlnemli boumlluumlmlerinden birini

oluşturur Bu boumlluumlmde ccedileşitli geccedilkiler genişlemeler goumlsterilir Bitiş yine terennuumlmle olur

Doumlrduumlncuuml hane ise yine başa doumlnuumllerek son mısra olarak zeminhanenin melodileri

ile okunur Ayrıca melodisi yoktur Besteler terennuumlm hanelerinin icrasıyla son bulur

11

1210 Semacirci

Tuumlrk musikisinde beste formundan sonra gelen değişik bir beste tarzıdır Semainin

tarifi bu şekilde olmasına rağmen değişik iki tuumlr semai vardır

Ağır Semai

Yuumlruumlk Semai

Ağır Semailer beste formundan hemen sonra fasıllardaki sıraya goumlre yer alırlar

Adından da anlaşıldığı gibi yapısı ağır etkili bir formdur Kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir

Ağır semailerde kullanılan usuller 10 4 luumlk ağır aksak semai 10 8rsquolik Aksak Semai

ve 6 2rsquolik ağır sengin semaidir

Ağır semailer yapı itibariyle beste formunu andırırlar Hane terennuumlm gibi boumlluumlmler

bestede olduğu gibi semailerde de bulunur Ancak kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Kuumlccediluumlk

usullerle yapılmalarından dolayı ağır semailer daima bestelerden sonra ikinci sırayı alırlar

Fasıldaki sıraya goumlre (peşrev beste) formlarından sonra sıralanan ağır semaiden sonra

şarkı formu gelir

Fasıl icrasında şarkılardan sonra tekrar semai formuna doumlnuumlluumlr Ancak bu sıradaki

Semailer ağır semai adını taşımazlar Bu tuumlr semailere yuumlruumlk semai adı verilir

Yuumlruumlk semailer yuumlruumlk semai adı verilen usulle oumllccediluumllmuumlşlerdir Genellikle 6 4rsquo luumlk

bazen de 6 8rsquolik oumllccediluuml ile belirtilir

Yuumlruumlk semailerin yapıları ağır semailere goumlre daha hareketli ve canlıdır Hane ve

terennuumlmler ağır semailerde olduğu gibidir

Yuumlruumlk semai icrasından sonra Saz Semaisi icra edilir Bu şekilde fasıl tamamlanmış

olur Tuumlrk muumlziğinde peşrev kacircr beste ağır semai şarki yuumlruumlk semai ve saz semaisinden

meydana gelen fasıllara takım adı verilir

Tuumlrk muumlziğinde bir makamın kabul edilebilmesi iccedilin bu şekilde bir takım oluşması

şarttır

1211 Şarkı

Tuumlrk muumlziğinde kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllen soumlzluuml terennuumlmsuumlz doumlrt haneli eserlere

Şarkı adı verilir Genellikle doumlrt mısralık guumlftelerden meydana gelen şarkılar doumlrt hane

olarak bestelenir Birinci hane zernin adını alır Bu hane esas makam dizisinin seslerinin

goumlsterildiği boumlluumlm olup şarkılarda giriş boumlluumlmuumlnuuml oluşturur

İkinci hane nakarat adını alır Bu kısımda genellikle yakın makam dizilerine geccedilkiler

bulunur Nakaratların bitiş kısmında adını taşıdığı makam dizisinin sesleri ile karar bulunur

12

Uumlccediluumlncuuml hane meyan adını alır Meyanda esas makam dizilerinde dolaşıldığı kadar

genellikle tiz perdelerde dolaşılır ve geccedilkiler yapılır

Doumlrduumlncuuml hane ise ikinci satır melodisi ile doumlrduumlncuuml satırın okunmasından oluşup

nakarat adını taşır

Şarkılarda Yapı

Şarkıların genellikle doumlrt haneden oluştuğunu yukarıda belirtmiştik Doumlrt mısralı

şarkıların her satırı bir haneyi oluşturur

Her satır ccediloğunlukla birer defa bestelenir İkişer defa okunur Bu satırların sonunda

dolaplar bulunur

Yukarıda da accedilıklandığı gibi ikinci ve doumlrduumlncuuml hanelerin (satırların) besteleri aynıdır

Bazen de her satır veya bazı satırlar ikişer kere bestelenirler Bu durumda ilgili satır

okunur Bitiminde aynı soumlzler yeni bir melodi ile tekrar edilir ve doğrudan bir sonraki satıra

bağlantı yapılarak geccedililir

Klacircsik Tarzda Bestelenmiş Her Satırı Bir Defa Olan Şarkı Formu

Birinci satırda esas makama giriş yapılır Zemin mısrası okunarak sonda dolap

kısmında karar sesine inilir Başa doumlnuumllerek aynı satır tekrarlanır Ancak bu defa sona

gelindiğinde birinci dolap yerine ikinci dolap okunarak ikinci mısraya (satıra) geccedililir

Nakarata geccediliş sesi genellikle guumlccedilluuml sesi ile goumlsterilir

Nakarat ilk satır gibi iki defa tekrar edilir Satır sonundaki dolap hanesinin birinci

boumlluumlmuumlnde guumlccedilluuml sesi ile satırın başına doumlnuumlleceği belirtilir Dolabın ikinci boumlluumlmuuml ise

makamın ana sesleri ile inilen karar sesinin bulunduğu boumlluumlmduumlr Karar sesinin burada

bulunmasının sebebi şarkıların nakarat sonlarında bitmesindendir

Meyan boumlluumlmuumlne geccediliş ise bu durak sesinin goumlsterilmesiyle olur Genellikle tiz

seslerle meyanı yapılan şarkılarda ikinci defa tekrar tiz durak sesinin doumlnuumlş boumlluumlmuumlnde

goumlsterilmesiyle olur İkinci defa meyanın okunmasıyla guumlccedilluuml sesi goumlsterilerek nakarata

geccedililir Doumlrduumlncuuml hane ise ikinci satır melodisinin tekrarıdır Şarkının bitişi nakaratın

sonunda bulunan bitiş sesi (durak) ile olur

Guumlnuumlmuumlzde şarkılar genellikle klasik tarzın dışında serbest bir anlayışla

bestelenmektedir Bu tarz şarkılara fantezi eserler adı verilmektedir

Zemin hanesi bir defa bestelendiği gibi iki ayrı melodi ile iki defa bestelenebilir Veya

yalnızca meyan kısmı iki defa bestelenmiş şarkılar da bulunmaktadır

Şarkı formu ccedilok işlenmiş ve en sevilen beste tarzıdır Kuumlccediluumlk usullerle yazılmış

olmalarına karşılık serbest usulsuumlz boumlluumlmleri olan şarkılar da ccediloktur

13

Şarkılarda Usul

Şarkılar daima kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Her ne kadar 15 zamanlıya kadar kuumlccediluumlk

usuller varsa da şarkılar ccediloğunlukla 10 zamanlıya kadar olan usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir

Şarkılar kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllduumlğuuml iccedilin Beste ve Semailere oranla etkileri daha

başkadır Usullerinin kuumlccediluumlk olmaları gereği daha ritmik ve hareketli bir yapıya sahip

olmalarının yanı sıra beste ve semailer kadar ağırbaşlı hatta onlardan daha ağır yapılı

şarkılara rastlanır

1212 Gazel

Saz muumlziğindeki taksimin insan sesi ve soumlzle yapılanıdır Herhangi bir usule bağlı

değildir Serbest okunur 2-4 veya daha fazla mısrayı belli bir makam anlayışı iccedilinde

melodilerle soumlyleyerek sesle taksim etmektir

Oumlnceden hazırlık yapılmadan sanatccedilının o anki ilhamına bağlıdır Buna ldquoirticalrdquo de

denir Guumlfteden ayrı olarak lsquorsquoof lsquorsquo lsquorsquoamanrsquorsquo lsquorsquomedetrsquorsquo lsquorsquoeyrsquorsquo gibi uumlnlemler de ilave edilebilir

fakat bunların fazlası hoş karşılanmaz Gazel başlı başına yapılabildiği gibi şarkının arasına

da konulabilir Soumlzler genellikle gazel tarzından seccedililebildiği gibi başka bir tarzdan da

alınabilir

1213 Koumlccedilekccedileler

Genellikle aynı makamda yuumlruumlk hareketli şarkı ve tuumlrkuumllerin uzun aranağmelerle

birbirine bağlanmasından meydana gelmiş aynı zamanda ccedilengi ve koumlccedilek takımlarının oyun

oynamaları iccedilin duumlzenlenmiş bir muumlzik tuumlruumlduumlr Koumlccedileklerde şarkılar ve tuumlrkuumller genellikle

kendi yapıları ile kullanılmıştır

1214 Tuumlrkuuml

Şehir dışındaki koumly ve kasabalarda oturan halkın bağlama cura divan sazı zurna

davul darbuka kaval kemenccedile kabak kemane vs Gibi muumlzik aletleriyle ccedilalıp soumlyledikleri

kendine has youmlresel oumlzelliklere sahip olan soumlzluuml muumlziktir Anonimdir (Bestecisi ve yazarı

belli olmayan halkın malı) Soumlzler halk edebiyatından alınmış olup edebi değer taşıyan hece

vezni ile yazılmış şiirlerdir

13 Batı Muumlziği Formları

Batı muumlziği formlarını 5 ana başlık altınca inceleyebiliriz

Buumlyuumlk formlar

Senfonik formlar

Vokal formlar

Polifonik formlar

Oumlzguumln formlar

14

131 Buumlyuumlk Formlar

1311 Sonat

İlk kez CPE BACH tarafından temelleri atılan ve en oumlnemli formdur Senfoniler

quartetler ve quintetler hep sonat formunda yazılır Sonat formu gelişimi iccedilinde farklılık

goumlstermiştir Beethoven ve Haydn doumlneminde iyice oturan sonat formu Chopin ile birlikte

değişime uğramıştır Genellikle solo sonatlar meşhurdur Oumlrneğin Beethoven yazdığı 32

piyano sonatıyla bu formun ustalarındandır Ayrıca Haydn Chopin gibi besteciler de guumlzel

sonatlar yaratmışlardır

1312 Rondo

Adından da anlaşılacağı gibi bir boumlluumlmuumln suumlrekli tekrarlanmasıyla oluşur Oumlrneğin A

B ve A boumlluumlmlerinden oluşan bir esere yeni bir C boumlluumlmuuml eklenmesi ve tekrar başa yani A B

A boumlluumlmuumlne doumlnuumllmesiyle kuumlccediluumlk rondo formu oluşur A B A C A B A D E A B A buumlyuumlk

rondo formuna oumlrnek olabilir Klasik doumlnemde sonatların son boumlluumlmlerinde kullanılmıştır

1313 Varyasyon

Tema ve ccedileşitlerinden oluşan bu form aslında ağır tempolu dans şarkıların tekrarı

sırasında yapılan kuumlccediluumlk değişikliklerden doğmuştur Varyasyon formunun temeli 4-8

oumllccediluumlden oluşur

1314 Suumlit

Saz muumlziği alanında en eski biccedilimlerden biri olan suumlit şarkı biccediliminde 4-6

boumlluumlmlerden meydana gelmiş bir sıra danstır Sonat ve senfonilerin atası sayılır

132 Senfonik Formlar

1321 Konccedilerto

Konccedilerto genellikle solo bir ccedilalgıya bir oda orkestrasının veya bir senfoni

orkestrasının eşlik etmesiyle gerccedilekleşir Solo ccedilalgı tuumlm teknik zorlukların uumlstesinden

gelebilecek bir kişi tarafından ccedilalınır Solo ccedilalgıya orkestra eşlik eder Genellikle tek bir

ccedilalgı iccedilin yazılan konccedilertolar vardır fakat birden fazla ccedilalgı iccedilin yazılmış konccedilertolar da

vardır(Vivaldi - 2 viyolonsel konccedilertosu) Konccedilertolar dinleyicinin en ccedilok tercih ettiği

muumlzik formudur

1322 Senfoni

Orkestra iccedilin sonat formunda yazılmış genellikle doumlrt boumlluumlmden oluşan yapıtlardır

Senfoni uzun bir şiir niteliğindedir4 boumlluumlmluuml olduğundan oldukccedila uzun suumlren senfoniler

vardır Oumlrneğin Beethovenın 9 senfonisi 1 saate yakın bir suumlrede tamamlanır Başta Franz

Liszt Antonin Dvorak ve Bedrich Smetana gibi besteciler senfoniyi tek boumlluumlm halinde ele

15

almışlardır Franz Lisztin ilk kez gerccedilekleştirdiği tek boumlluumlmluuml senfoni formuna senfonik şiir

adı verilir

1323 Uvertuumlr

Giriş muumlziği anlamındadır Genellikle bir suumlitin veya operanın girişinde ccedilalınır

Genellikle kısa tutulan uvertuumlrlerin yanında uzun ve tek başına eser olan uvertuumlrler de vardır

Oumlrneğin Tschaikovskynin 1812 uvertuumlruuml ve Beethovenın ldquoLeonore Uvertuumlruumlrdquo

133 Vokal Formlar

1331 Opera

Solistleri korosu orkestrası kostuumlmuuml sahnesi ışığı ve dramatik oyunu ile muumlziğe

uyarlanmış tiyatrodur Tarihte ilk opera Rinuccinin Dafne operasıdır

1332 Operet

Operanın kuumlccediluumlğuumlne denir

Oratoryo

Dinsel ve kutsal konuların koro ve solistler tarafından orkestra eşliğinde

soumlylenmesidir Dekor kostuumlm ve sahneleme yoktur

134 Polifonik (Ccedilok Sesli) Formlar

1341 Kanon

Kanon taklit temeline dayanır Aynı ezgi iki veya daha ccedilok ses partisi tarafından

birbiri ardından başlayarak tekrarlanır Ccedilember kanonda ses partileri aynı anda

duyulduklarında birbiriyle uyumludur İlk başlayan partiye oumlncuuml yanıt veren partiye artccedilı

denir

1342 Fuumlg

Fuumlg taklit etmek anlamındadır Eserin ana teması farklı tonlarda tekrarlanır Tabi bu

kontrpuan tekniğiyle yapılır Temanın tonu mutlaka ana tonun birinci doumlrduumlncuuml ve beşinci

dereceleriyle ilişkili olmalıdır aksi halde eserin taklit edilmesinde hatalar olabilir Fuumlg

tekniğini mutlaka oumlrnekleri inceleyerek oumlğrenmek gerekir Bachın fuumlgleri bu konu iccedilin

uygun seccedilenektir

16

1343 Fuumlgato

Fuumlg tarzında fakat fuumlg kurallarına uymadan gelişen temalardan oluşur Fuumlgatoda

fuumlguumln sergi boumlluumlmuumlnuumln ardından gelişme boumlluumlmuuml başlar Mozartrsquoın Jupiter Senfonisirsquonin son

boumlluumlmuuml bu tarzda yazılmıştır

1344 Fuumlgetta

Fuumlgetta tam bir fuumlg gelişmesi olmayan kısa fuumlg biccedilimidir

135 Oumlzguumln Formlar

Batı muumlziğinde bilinen 30rsquodan fazla oumlzguumln form tuumlruuml vardır Bunların bilinen belli

başlı birkaccedilı şunlardır

1351 Preluumlt

Uvertuumlr gibi bir giriş parccedilasıdır Ancak oumlzellikle Chopin ve Rachmaninoff gibi

besteciler preluumlt tek başına bir parccedila olarak duumlşuumlnmuumlşlerdir Chopinin 24 preluumlt buna

oumlrnektir

1352 Arya

Arya Latincede şarkı veya melodi kelimesinden gelir Belirli bir kalıp iccedilinde orkestra

eşliğinde soumlz ve muumlziğin birleşmesidir A-B-A formunda yazılır

1353 Bolero

Bolero İspanyol Kastilya ve Andalusiarsquonın milli dansıdır Bu dans tef kastanyet ve

bazen de gitar eşliğinde yapılır Allegretto tempoda ve frac34 luumlk oumllccediluumldedir

1354 Capricco

İtalyanca keccedili anlamına gelir Muumlzikte belli bir planı olmayan serbest doğaccedillama ya

da fantezi tarzı neşeli değişken mizaccedil sergileyen kaprisli karakterdeki bir tuumlruumln adıdır

1355 Etuumlt

Ccedilalgı muumlziğinde karşılaşılan teknik guumlccedilluumlklere hazırlanmak amacıyla bestelenen

alıştırma parccedilalarıdır Oumlğrencilerin tekniğini geliştirmeleri iccedilin bestelenmiştir

1356 Marş

Yuumlruumlmeye eşlik eden ritim oumlğesi guumlccedilluuml ccedilok eski muumlzik tuumlrlerinden biridir Ccedileşitli

amaccedillara youmlnelik yazılan marşlar genel olarak 4 gruba ayrılır Bunlar cenaze marşı ağır

marş hızlı marş ve ccedilok hızlı marştır

17

1357 Vals

Almanca doumlnmek anlamına gelir Uumlccedil zamanlı birinci vuruşu kuvvetli doumlnerek yapılan

Alman dans muumlziğidir

1357 Ballade

Genellikle acı ve huumlzuumln gibi duyguların anlatımında kullanılan ve ccedilok ezgiden oluşan

lirik parccedilalardır

1358 Nocturne

Gece muumlziği demektir Serbest formda yazılır Karakteri huumlzuumlnluuml bazen de canlıdır En

uumlnluuml noktuumlrn bestecisi Chopindir

1359 Romance

Soumlzluuml ve soumlzsuumlz yazılabilir Noktuumlrn ve balad gibi konusu huumlzuumln ve aşktır Serbest

formda yazılır

13510 Serenade

Değişik anlamlarda kullanılır En ccedilok bilinen anlamı sevgilinin penceresinin oumlnuumlnde

soumlylenen doğaccedillama aşk şarkısıdır Genellikle soumlzluuml olur fakat soumlzsuumlz yazılmış serenatlarda

vardır Serbest bir formda yazılır

13511 Rhapsody

Ezgileri ccediloğunlukla halk ezgisi olan ve birccedilok temanın birleşmesinden oluşan serbest

bir muumlzik formudur Lisztin Macar Rapsodilerinin yanında uumlnluuml İngiliz rock grubu Queenin

efsanevi solisti Freddie Mercurynin Bohemian Rhapsodysi de bu forma ccedilok guumlzel bir

oumlrnektir

13512 Fantasie

Serbest formda genellikle doğaccedillama ccedilalınan eserlerdir

14 Ritmik Okuma (Tartım)

Bir muumlzik parccedilasını ritmini uygun olarak nota değerleriyle tekduumlze okumaya ritmik

okuma denir Diğer bir anlamda bona yapma diye adlandırılır (Bona terimi tartım kitabını

yazan yazarın isminden alıntı yapılmıştır)

Notaların seslerini dikkate almadan sadece nota değerlerinin incelenmesine ritmik

portre denir Ritim belirli bir zaman suumlrecinin kullanımını hedefleyen tempo iccedilinde

kesinleşir Ritim aynı zamanda muumlziğin karakterini de belirler

18

Her bestecinin kullandığı ritim kendine oumlzguumlduumlr ve ressamların fırccedila tekniği gibi ayırt

edicidir Genel anlamda formu etkileyen ve oluşturan faktoumlruumln ritim olduğu soumlylenebilir

19

UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki muumlzik parccedilalarını ritmine ve nota değerlerine uygun olarak elle usuluumlnuuml

takip ederek tartımlarını yapınız

İşlem Basamakları Oumlneriler

Aşağıdaki birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre

isimleriyle tartımını yapınız

Elle usuumllleri doğru ve kesin hareketlerle

yapınız

Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki sekizlik ve onaltılık notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

UYGULAMA FAALİYETİ

20

Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını

yapınız

Aşağıdaki sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

21

Aşağıdaki ikilik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki sekizlik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

22

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

23

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

24

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

25

Aşağıdaki doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki notaları sekizlik es (sus)leri dikkate alarak oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını

yapınız

Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

26

Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını

yapınız

Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

27

28

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir

1 Birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

2 İkilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluuml ve isimleriyle tartımını yaptınız

3 Sekizlik ve onaltılık notaların tartımını yaptınız mı

4 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

5 İkilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

6 Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

7 İkilik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

8 Doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

9 Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

10 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaların tartımını yaptınız

11 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

12 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

13 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaların tartımını yaptınız mı

14 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

15 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

16 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

17 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

18 Doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını

yaptınız mı

19 Sekizlik esleri (susları) dikkate alarak tartımını yaptınız mı

20 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız

21 Değişik değerlerdeki sesli notaların tartımını yaptınız mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

29

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde

verilen bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız

1 ( )Muumlzikal anlatımın en kuumlccediluumlk birimine ldquomotifrdquo denir

2 ( )Esas ezgiye eşlik eden ve devamlı tekrarlanan hareket zincirineldquotemardquodenir

3 ( )Peşrev Tuumlrk muumlziği formlarından soumlzluuml ve guumlfteli formlara verilebilecek en iyi

oumlrnektir

4 ( )Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır

5 ( )Doğadaki herhangi bir olayı veya duyguyu muumlzik diliyle anlatan eserlereldquotasvirrdquo

denir

6 ( )Rondo sonat ve suumlit Batı muumlziğinin senfonik formlarındandır

7 ( )Operanın kuumlccediluumlğuumlne operet denir

8 ( )Vals doumlnerek yapılan Alman dans muumlziğidir

9 ( )Bir bestecinin kullandığı ritim sanatccedilının ayırt edici oumlzelliklerindendir

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

30

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

Bu faliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak

muumlzikte notaları okuyup yazabileceksiniz

Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır

Muumlzik ses genişliklerini araştırınız

Solfej iccedilin gerekli temel kavramları araştırınız

Araştırma işlemleri iccedilin Internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve

yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek solfej ile ilgili oumln bilgi

edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaş veya kurslardan da bilgi edininiz

UYGULAMA FAALİYETİ

2 SES GENİŞLİKLERİ VE SOLFEJ

Muumlzikte kullanılan iki tuumlr ses vardır

İnsan sesi

Enstruumlman sesi(Bu konu ses oluşum uygulamaları moduumlluumlnde işlendi)

İnsan sesi ikiye ayrılır Erkek sesi ve kadın sesi

21 Erkek Sesi

Bas En kalın erkek sesi

Bariton Orta kalınlıkta erkek sesi

Tenor En ince erkek sesi

22 Kadın Sesi

Alto En kalın kadın sesi

Mezzosoprano Orta kalınlıkta kadın sesi

Soprano En ince kadın sesi

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

AMACcedil

ARAŞTIRMA

31

23 Solfeje Giriş

Solfej eğitimimizin şimdiye kadar ki boumlluumlmlerinde temel muumlzik kavramları ve bunlara

oumlrnekleri goumlrduumlk Moduumlluumlmuumlzuumln bu boumlluumlmuumlnde ise ağırlıklı olarak okuma parccedilalarına bol-

bol oumlrnekler vereceğiz

Solfej kısaca lsquookumarsquo demektir Notaları adlarıyla sesleriyle ve suumlreleriyle

okumaya solfej denir

231 Uumlccedil Ses Oumlğretimi

Doumlrtluumlk nota

Yuvarlak kuyruklu ve iccedili doludur Bir vuruşta okunur

İkilik nota

Yuvarlak kuyruklu ve iccedili boştur İki vuruşta okunur

32

232 Doumlrt Ses Oumlğretimi ve Buumlyuumlk İkili Aralığı Kuumlccediluumlk İkili Aralığı

İki ses arasındaki incelik kalınlık ayırımına aralık denir

Aralıkları oumllccedilmek iccedilin kullanılan oumllccedilme birimine perde denir

Batı muumlziğinde kullanılan en kuumlccediluumlk ses aralığına yarım perde denir

İki tane yarım perdeden oluşan ses aralığına tam perde denir

Moderato lsquoOrta hızdarsquo demektir Bir hız terimidir Parccedilanın orta hızda

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Monderato parccedilalarda el orta hızda (

dakikada 108-120) vurulur

Doumlneccedil iki kez okunması istenen notaların başlama yerine ileri doumlneccedil bitme

yerine geri doumlneccedil konulur Doumlneccedillerin arasında kalan notalar iki kere okunur

Parccedila yeni başlamış ise yalnız geri doumlneccedilte kullanılabilir Geri doumlneccedilten başa

doumlnuumlluumlr o boumlluumlm yine iki kere okunur

33

Allegro İtalyanca neşeli anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilabuk

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Allegro parccedilalarda el hızlıca ( dakikada

120-168) vurulur

233 Doumlrt Ses İccedilinde Son Durak Perdesi

Bir notanın altına ya da uumlstuumlne nokta konulursa o nota kısa okunur Bu noktaya da

kısaltma noktası denir

Bir notanın altına ya da uumlstuumlne ccedilizgi konulursa o nota kendi suumlresi iccedilinde uzun ve

yayık okunur Bu ccedilizgiye yayık ccedilizgisi denir

34

234 Beş Ses Oumlğretimi

Andante İtalyanca ağırca anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ağır

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Andante parccedilalarda el ağır hızda (

dakikada 76ndash108) vurulur

235 Altı Ses Oumlğretimi

Uzaktı Notaların uumlstuumlne ya da altına konulan uzatma belirtecine uzaktı denir

35

36

Largo İtalyanca geniş anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilok ağır

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Largo parccedilalarda el ccedilok ağır hızda (

dakikada 40-60) vurulur

236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi

37

Do-Mi-Sol-Do sesleri ile alıştırma

Okuma parccedilası

38

237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması

(Fa-Si Si-Fa)

Okuma parccedilası

238 Dokuz Ses Oumlğretimi

Ccedilizek Dizeğin altına ve uumlstuumlne konulan kuumlccediluumlk ccedilizgilere ccedilizek denir Kalın do

sesi ccedilizeğin uumlzerine kalın si sesi ccedilizeğin altına konulur

39

239 On Ses Oumlğretimi

2310 On Bir Ses Oumlğretimi

40

2311 On İki Ses Oumlğretimi

CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR

41

42

43

UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ

Notaları okuyup yazınız

İşlem Basamakları Oumlneriler

Notaların solfejini yapınız

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını

yapınız

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz

Parccedilaları orta hızda okuyunuz

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma

yapınız

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız

İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz

Perdelere dikkat ediniz

Bunun iccedilin monderato tekniğini

kullanınız

Bunu yaparken notanın perdelerini ve

noktalarını uygun aralıklarla

yerleştiriniz

UYGULAMA FAALİYETİ

44

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir

Notaların solfejini yaptınız mı

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml

Parccedilaları orta hızda okudunuz mu

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

45

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen

bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız

1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur

2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir

3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir

4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır

5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır

6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

46

MODUumlL DEĞERLENDİRME

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı

2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı

3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız

4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne

goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı

notaların tartımını yaptınız mı

9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle

oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı

12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz

MODUumlL DEĞERLENDİRME

47

CEVAP ANAHTARLARI

OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Yanlış

4- Doğru

5- Doğru

6- Yanlış

7- Doğru

8- Doğru

9- Doğru

OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Doğru

4- Yanlış

5- Doğru

6- Yanlış

CEVAP ANAHTARLARI

48

KAYNAKCcedilA

FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı

İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004

YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995

Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları

İstanbul 2004

Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991

SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004

KAYNAKCcedilA

5

Yalnız sazların icra etmesi iccedilin yazılmış olan saz eserleri Tuumlrk muumlziği iccedilerisinde

oumlnemli bir yere sahiptir Saz eserlerini yedi ayrı boumlluumlmde inceleyeceğiz

Peşrev

Saz Semacircicircsi

Tasvir

Medhal

Taksim

Aranağme

Oyun Havası

Soumlzluuml ya da guumlfteli eserler dinicirc ve dindışı olmak uumlzere iki ana grupta toplanırlar

Genel olarak bu soumlzluuml eserler doumlrt grupta toplanırlar

Kacircr

Beste

Semacircicirc

Şarkı

Gazel

Koumlccedilekccedileler

Tuumlrkuuml

121 Peşrev

Saz eserlerinde en buumlyuumlk form peşrevdir Tuumlrk muumlziğinde fasil adı verilen takım da ilk

olarak daima peşrev icra edilir Klacircsik fasil peşrev beste ağir semai şarki yuumlruumlk semai ve

saz semaisi olarak sıralanır

Peşrevler hane adı verilen boumlluumlmlerden oluşurlar Ccediloğu zaman doumlrt hane olur Her

hanenin sonunda teslim adı verilen bir boumlluumlm bulunur Peşrevler buumlyuumlk usullerle

yapılmışlardır

Eski bazı peşrevlerin uumlccedil haneli olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Ancak bu tuumlr peşrevler

tutulmamış ve terk edilmiştir

Ayrıca teslimi olmayan peşrevlere de rastlanılmıştır Teslimi bulunmayan peşrevlerin

ilk haneleri teslim yerine ccedilalınmış olup bu tuumlr de uumlccedil haneli peşrevler gibi ilgi toplamamıştır

Oumlzellikle guumlnuumlmuumlzde rastlanılan bir icra tarzı vardır Peşrevler doumlrt haneli ve

usullerinin buumlyuumlk olmaları nedeniyle oldukccedila uzundurlar Bu nedenle birinci hane ccedilalınır

buna teslim eklenerek giriş tamamlanır Sonra programa geccedililir

Doumlrt hane ve teslimleri tamam olarak ccedilalınan peşrevler genellikle tek olarak ccedilalınan

saz eserlerinde konserlerde olur Belirli suumlresi olan bir fasıl bir koro veya bir solistin

programından oumlnce doumlrt haneli peşrevler ccedilalınmaz Bir hane bir teslimden sonra ikinci esere

geccedililir

6

Bir hanenin sonunda teslime geccedililecek yerde guumlccedilluuml bulunur Teslim ise makamın

bitişi olduğundan durak perdesi ile son bulur

O halde peşrevlerde dikkat edilmesi gereken kısımları uumlccedil boumlluumlmde inceleyebiliriz

1211Peşrevlerde Hane

Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır

Birinci hane makama giriştir Makam dizisinin seslerinde dolaşıldıktan sonra

teslim hanesine geccedililir Teslim hanesinde makam dizisinin sesleri kullanılarak

durak-karar yapılır

İkinci hanede ise yakın makam dizilerine geccedilkiler yapılır Tekrar teslim

ccedilalınarak uumlccediluumlncuuml haneye geccedililir

Uumlccediluumlncuuml hanede asıl makam dizisinin dışına ccedilıkılarak değişik ses ve diziler

kullanılır Bu kısma meyan adı verilir Meyanda genellikle tiz seslerde

dolaşılır Tekrar teslim hanesi ccedilalınarak doumlrduumlncuuml haneye geccedililir

Doumlrduumlncuuml hane asıl makam seslerine doumlnuumlşuuml sağladığı gibi değişik geccedilkiler de

yapılabilir Bu boumlluumlmden sonra teslim hanesi ccedilalınır Boumlylece peşrev

tamamlanmış olur

Yukarıda her hanenin sonunun sesleri teslim hanesine bağlayan nitelikteki seslerden

oluştuğunu ve teslime geccedilişi sağlayan sesin guumlccedilluuml perdesi olduğunu belirtmiştik Bazen bu

sesin guumlccedilluuml perdesi olmaz Durak sesi veya bir başka perde de olabilir Eserin bitimi teslim

hanesinin sonunda olduğuna goumlre hanelerin sonuna gelen durak sesleri asma karar

muvakkat durak tan başka bir ses değildir

1212 Teslim

Peşrevlerde teslim haneleri genellikle serbest yapılır Hemen hemen peşrevlerin en

guumlzel boumlluumlmuumlnuuml oluşturur Teslim haneleri besteci tarafından oumlzenle yapılmış nağmelerden

oluşur Parlak ve canlı boumlluumlmlerdir

1213 Usul

Peşrevler ccediloğunlukla buumlyuumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Devr-i kebir en fazla kullanılan

usulduumlr 28 zamanlı devr-i kebir usuluuml yazılırken 44 luumlk olarak boumlluumlmlere ayrılır Usul

tamamlanınca iki ccedilizgiyle usuluumln bittiği belirtilir Ccedilok az sayıda sofyan usuluuml ile de

bestelenmiş peşrevler vardır

122 Saz Semaisi

Fasılların en sonunda ccedilalınan saz eserine verilen addır Peşrev gibi saz semaileri de

doumlrt haneli olarak boumlluumlmlere ayrılır Her hanenin sonunda teslim bulunur

Saz semaileri peşrevlerin tersine kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Saz semailerinin ilk

uumlccedil hanesi (10 8) lik aksak semai usuluuml ile oumllccediluumllmuumlştuumlr Doumlrduumlncuuml hane ise ccedileşitli usullerden

yapılabilir Semai yuumlruumlk semai devr-i hindi aksak curcuna gibi

7

Teslim boumlluumlmuuml (10 8) lik aksak semai usuluuml ile oumllccediluumllmuumlştuumlr

İlk uumlccedil hane peşrevler gibi giriş geccedilki gibi oumlzellikleri yansıtır Doumlrduumlncuuml hane ise

serbest olup melodi ve usul youmlnuumlnden bestecinin isteğine kalmıştır

Peşrev ve saz semailerinin teslim boumlluumlmlerine girilecek yerde bağlantı bazen

makamın guumlccedilluumlsuumlnde bazen de durakta asma kalış olarak yapılır

Saz semaileri fasıl sonlarında ccedilalınabildiği gibi tek saz icralarında da yer alabilir Saz

semaileri ritmik ve serbest bir yapıya sahip olduklarından bestekacircrların daha ccedilok uumlstuumlnde

durdukları bir form olmuştur

123 Tavsir

Bir olayı doğadaki herhangi bir olayı veya bir duyguyu muumlzik diliyle anlatan saz

eserlerine tasvir adı verilir

Ccedilok geniş kapsamlı olmasına rağmen ccedilok az yazılan tasvir tuumlruuml eserlerin usuluuml ritmi

bestekacircrın arzusuna kalmıştır Peşrev ve saz semaileri gibi belirli haneleri yoktur Konunun

durumuna goumlre birden fazla haneleri bulunabilir

124 Medhal

Genellikle bir topluluğun programı başlamadan toplu halde sazların ccedilaldığı kuumlccediluumlk saz

eserlerine medhal adı verilir

Medhallerin hane ve teslim gibi boumlluumlmleri kaideleri yoktur Ccedilalınacak makama

girinceye kadar serbest olarak bestekacircrın duyuşuna goumlre 16 ile 32 oumllccediluumlluumlk boumlluumlmlerde

olabilir

Medhallerin en buumlyuumlk oumlzelliği peşrev ve saz semailerinde bulunan hane ve teslim

kaidelerinin olmaması serbest icra edilmesidir Yine bu iki formdan farkı fasıllardan oumlnce

ccedilalınmamasıdır

Medhal tek bir sazla yapılan taksim formunun derli toplu bir usule uydurulmuş nota

ile ccedilalınan değişik bir şeklinden ibarettirMedhalin tarihccedilesi pek eski değildir Son devir

bestelkacircrları tarafından yazılmış ve benimsenmiştir Guumlnuumlmuumlzde bu form uumlzerinde uğraşan

bestekacircrların başında Prof Dr Sayın Alacirceddin YAVAŞCcedilA gelir

125 Taksim

Tek bir sazla makamların ses dizilerinde dolaşmaya Taksim adı verilir Bu formun

Batı muumlziğinde karşılığı impruvizedir

8

Taksim bir saz eserine veya bir şarkıya başlanılmadan oumlnce icra edilecek makamın

seslerinde guumlzel nağmelerle dolaşmaktır

Taksim yapılırken girilecek makamın guumlccedilluumlsuuml asma kalışı ve durağı oumlzellikle

belirtilir O halde taksim usule uyulmadan icra edilecek eserin makamına usuluumlne uslucircbuna

uygun bir şekilde bir seyir ile durak sesinin bağlantısından oluşur denebilir

Tuumlrk Muumlziğinde bir eserin icrasına geccedilmeden oumlnce taksim yapmak adet olmuştur

Taksim yapmakla meşhur olmuş pek ccedilok saz sanatccedilılarımız vardır Tanburicirc Cemil Bey bu

konuda virtuumloumlz seviyesine ulaşmış bir sanatkacircrdır Guumlnuumlmuumlzde ise tanbucircricirc Necdet YAŞAR

ucircdicirc Cinuccedilen TANRIKORUR ucircdicirc Necati CcedilELİK Neyzen Niyazi SAYIN ve kemenccedilede

İhsan OumlZGEN oumlnde gelen isimlerdir

126 Aranağme

Bazı eserlere başlanırken hemen girişte yalnız sazların ccedilaldığı kuumlccediluumlk bir boumlluumlm

bulunur Buna giriş muumlziği yaygın bir deyimle de aranağme adı verilir

Bir eserin başında olduğu kadar ortasında ve sonunda bulunan aranağmelere de

rastlanır İki kıtalı bir şarkıda eserin ortasında kıtaları arasında bir aranağme bulunabilir

veya hiccedil olmayabilir

Aranağmelerin oumlzelliği eserin ruhuna uygun aynı ritm ve karakterde eseri

tamamlayıcı nitelikte olmasıdır

Eski eserlerin birccediloğunda aranağme bulunmazdı Guumlnuumlmuumlzde ise aranağmesiz pek az

eser şarkı yapılmaktadır

Oumlzellikle son devirlerde yapılan şarkıların her satırında iki guumlfteyi birbirine bağlayan

bir veya birkaccedil oumllccediluumlluumlk muumlzik nağmeleri bulunur Bu tuumlr muumlzik parccedilaları sadece iki cuumlmleyi

birbirine bağlayan nağmelerdir Aranağme değildirler

127 Oyun Havaları

İnsanlarda coşku uyandıran yalnızca sazların ccedilaldığı saz eserlerine oyun havası adı

verilir Tuumlrk Muumlziğinde ritim unsuru oumlnemli olan bir ccedileşittir Kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlş olan

oyun havaları mahalli dans ve oyunlar iccedilin de yazılmıştır

Ccediliftetelli zeybek longa sirto horon hora bar halay koumlccedilekccedile gibi pek ccedilok şekilleri

vardır

128 Kacircr

Eski bestecilerin uumlzerinde oumlnemle durdukları ustalıklarını goumlsterdikleri bir beste

formudur Genellikle peşrevden hemen sonra icra edilir Geniş kapsamlı bir beste tarzı

9

olduğundan buumlnyesinde değişik usuller ccedilokccedila kullanılır Bu usul değişiklikleri esere farklı bir

canlılık kazandırır

Kacircr icrasından sonra beste formu icra edilir Kacircrlar buumlyuumlk usullerle olduğu gibi kuumlccediluumlk

usullerle de oumllccediluumllmuumlş ve bestelenmişlerdir

Beste formundan bir diğer farkı da terennuumlmlerinin serbest oluşlarıdır Eserin baş

kısmında ccediloğunlukla terennuumlm bulunabilir

Kacircr tarzında bestelenmiş eserler bazen uzunluk ve kısalıklarına goumlre değişik isimlerle

anılırlar kacircr kacircrccedile kacircr-i nev kacircr-i natik gibi isimler eserlerin yapısını anlatır

Kacircr genellikle terennuumlmle başlayan geniş kapsamlı bazı usullerin kullanıldığı uzun

eserlere verilen isimdir

Kacircrccedile kacircrdan daha kısa ve oumlzelliklerini daha oumlz anlatım belirten eserlere verilen

isimdir

Kacircr-ı nev değişik usullerin kullanıldığı bir formdur Kacircrdan ccedilok farkı yoktur

Kacircr-ı natık kacircr ve kacircrccedileden usul ve guumlfte youmlnuumlnden hemen ayrıcalik goumlsterir Kacircr-ı

natıkların guumlftelerinin hemen her satırında değişik usullere rastlanılabilir Kacircr-ı natıklar

başladıkları makamın ismi ile anılırlar Rast kacircr-i natik neva kacircr-i natik gibi Kacircr-ı natık

bitişte başladığı makam seslerine doumlnerek karar verir

Her satırda değişik usullere rastlanıldığı gibi her satırda değişik makamlara geccedililmesi

kacircr-ı natıkların oumlzelliğidir Her satır icra edilirken geccedililen makamın ismi belirtilir

Kacircr tuumlruuml eserler guumlnuumlmuumlzde hemen hemen hiccedil yapılmamaktadır Eski bestekacircrlarımız

bu form uumlzerinde titizlikle durmuşlar ve ccedilok guumlzel eserler yapmışlardır

129 Beste

Genellikle beste denilince herhangi bir muumlzik eserini duumlşuumlnuumlruumlz Beste bestelemek

bestekacircr birbirine yakın kelimelerdir

Beste Bir muumlzik eseri

Bestekacircr Bir muumlzik eserini besteleyen muumlzisyen

Bestelemek Bir muumlzik eserini yapmak yazmak

Beste kelimesinin geniş tanımının yukarıda yazıldığı gibi olmasına karşın Tuumlrk

musikisindeki karşılığı yeri daha başkadır

Beste kacircr formundan sonra en geniş kapsamlı muumlzik eseridir

10

Beste doumlrt haneli olarak yapılır Her hane bir mısra demektir Şu halde bestelerin

guumlfteleri doumlrt mısralıdır Her mısranın sonunda terennuumlm adı verilen kelime olarak pek

anlamı olmayan ancak melodi youmlnuumlnden ccedilok guumlzel olan nağmeler bulunur

Peşrevlerde de her hanenin sonunda teslim kısmının bulunduğunu hatırlayalım

Peşrevlerdeki teslim kısmının yerini bestelerde terennuumlmler almıştır diyebiliriz

Terennuumlm Beste formundaki eserlerde mısra sonlarına eklenen anlamlı

anlamsız ancak melodik yapısı olan boumlluumlmlere verilen addır Terennuumlmler hece

kelime veya birkaccedil kelimeden meydana gelebilir

Ye-le-li-la-ta-ne-dil-dir-ten-ni-canım-ruhum-gel serv-i revanım- ruh-i revanım-canım

efendim vs gibi soumlzcuumlkler sıkccedila kullanılır

İkaacirc Bestelerin terennuumlmlerinin ritmik melodilerle yapılarına veya başka bir

ifadeyle bestelerdeki terennuumlmlerin muntazam bir tempo ile yapılmasına ikaacirc

adı verilir Terennuumlmlerde kullanılan hecelerin anlamı pek yoktur

Her hanenin mısranın sonunda ccedilalınan terennuumlm aynıdır Bu nedenle terennuumlmlerin

melodilerinin ccedilok guumlzel olmasına bestekacircrlar oumlzellikle oumlzen goumlsterirler

Terennuumlmlerde kullanılan guumlzel soumlzlerin bazılarının anlamı da vardır Canım ruhum

gibi kelimelerin yanısıra bazı bestekacircrlar ilgi duydukları kişilerin adlarını da terennuumlmlerde

kullanmışlardır Sultanım mihribanım gibi

Doumlrt haneli olan bestelerin birinci mısrasına zeminhane adı verilir Zeminhanelere

eserin makamına ait dizi belirtilerek başlanır Makamın oumlzellikleri goumlsterilerek zemin

hanenin son kısmında terennuumlme geccedililir Terennuumlmuumln bittiği yerde birinci mısranın son

kelimeleri tekrar edilerek durak sesinde karar verilir Bu şekilde birinci mısra yani

zeminhane bitmiş olur

İkinci hane ikinci mısranın okunmasıyla goumlsterilir Ancak soumlzler ikinci mısraya ait

olmakla beraber melodi birinci mısranın tekrarıdır

Demek ki birinci mısra ve guumlfte okunacak tekrar başa doumlnuumllerek aynı melodi ile ikinci

mısra ve terennuumlm icra edilecektir

İkinci haneye nakarathane adı verilir

Uumlccediluumlncuuml mısra meyan adını alır Meyan eserin en oumlnemli boumlluumlmlerinden birini

oluşturur Bu boumlluumlmde ccedileşitli geccedilkiler genişlemeler goumlsterilir Bitiş yine terennuumlmle olur

Doumlrduumlncuuml hane ise yine başa doumlnuumllerek son mısra olarak zeminhanenin melodileri

ile okunur Ayrıca melodisi yoktur Besteler terennuumlm hanelerinin icrasıyla son bulur

11

1210 Semacirci

Tuumlrk musikisinde beste formundan sonra gelen değişik bir beste tarzıdır Semainin

tarifi bu şekilde olmasına rağmen değişik iki tuumlr semai vardır

Ağır Semai

Yuumlruumlk Semai

Ağır Semailer beste formundan hemen sonra fasıllardaki sıraya goumlre yer alırlar

Adından da anlaşıldığı gibi yapısı ağır etkili bir formdur Kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir

Ağır semailerde kullanılan usuller 10 4 luumlk ağır aksak semai 10 8rsquolik Aksak Semai

ve 6 2rsquolik ağır sengin semaidir

Ağır semailer yapı itibariyle beste formunu andırırlar Hane terennuumlm gibi boumlluumlmler

bestede olduğu gibi semailerde de bulunur Ancak kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Kuumlccediluumlk

usullerle yapılmalarından dolayı ağır semailer daima bestelerden sonra ikinci sırayı alırlar

Fasıldaki sıraya goumlre (peşrev beste) formlarından sonra sıralanan ağır semaiden sonra

şarkı formu gelir

Fasıl icrasında şarkılardan sonra tekrar semai formuna doumlnuumlluumlr Ancak bu sıradaki

Semailer ağır semai adını taşımazlar Bu tuumlr semailere yuumlruumlk semai adı verilir

Yuumlruumlk semailer yuumlruumlk semai adı verilen usulle oumllccediluumllmuumlşlerdir Genellikle 6 4rsquo luumlk

bazen de 6 8rsquolik oumllccediluuml ile belirtilir

Yuumlruumlk semailerin yapıları ağır semailere goumlre daha hareketli ve canlıdır Hane ve

terennuumlmler ağır semailerde olduğu gibidir

Yuumlruumlk semai icrasından sonra Saz Semaisi icra edilir Bu şekilde fasıl tamamlanmış

olur Tuumlrk muumlziğinde peşrev kacircr beste ağır semai şarki yuumlruumlk semai ve saz semaisinden

meydana gelen fasıllara takım adı verilir

Tuumlrk muumlziğinde bir makamın kabul edilebilmesi iccedilin bu şekilde bir takım oluşması

şarttır

1211 Şarkı

Tuumlrk muumlziğinde kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllen soumlzluuml terennuumlmsuumlz doumlrt haneli eserlere

Şarkı adı verilir Genellikle doumlrt mısralık guumlftelerden meydana gelen şarkılar doumlrt hane

olarak bestelenir Birinci hane zernin adını alır Bu hane esas makam dizisinin seslerinin

goumlsterildiği boumlluumlm olup şarkılarda giriş boumlluumlmuumlnuuml oluşturur

İkinci hane nakarat adını alır Bu kısımda genellikle yakın makam dizilerine geccedilkiler

bulunur Nakaratların bitiş kısmında adını taşıdığı makam dizisinin sesleri ile karar bulunur

12

Uumlccediluumlncuuml hane meyan adını alır Meyanda esas makam dizilerinde dolaşıldığı kadar

genellikle tiz perdelerde dolaşılır ve geccedilkiler yapılır

Doumlrduumlncuuml hane ise ikinci satır melodisi ile doumlrduumlncuuml satırın okunmasından oluşup

nakarat adını taşır

Şarkılarda Yapı

Şarkıların genellikle doumlrt haneden oluştuğunu yukarıda belirtmiştik Doumlrt mısralı

şarkıların her satırı bir haneyi oluşturur

Her satır ccediloğunlukla birer defa bestelenir İkişer defa okunur Bu satırların sonunda

dolaplar bulunur

Yukarıda da accedilıklandığı gibi ikinci ve doumlrduumlncuuml hanelerin (satırların) besteleri aynıdır

Bazen de her satır veya bazı satırlar ikişer kere bestelenirler Bu durumda ilgili satır

okunur Bitiminde aynı soumlzler yeni bir melodi ile tekrar edilir ve doğrudan bir sonraki satıra

bağlantı yapılarak geccedililir

Klacircsik Tarzda Bestelenmiş Her Satırı Bir Defa Olan Şarkı Formu

Birinci satırda esas makama giriş yapılır Zemin mısrası okunarak sonda dolap

kısmında karar sesine inilir Başa doumlnuumllerek aynı satır tekrarlanır Ancak bu defa sona

gelindiğinde birinci dolap yerine ikinci dolap okunarak ikinci mısraya (satıra) geccedililir

Nakarata geccediliş sesi genellikle guumlccedilluuml sesi ile goumlsterilir

Nakarat ilk satır gibi iki defa tekrar edilir Satır sonundaki dolap hanesinin birinci

boumlluumlmuumlnde guumlccedilluuml sesi ile satırın başına doumlnuumlleceği belirtilir Dolabın ikinci boumlluumlmuuml ise

makamın ana sesleri ile inilen karar sesinin bulunduğu boumlluumlmduumlr Karar sesinin burada

bulunmasının sebebi şarkıların nakarat sonlarında bitmesindendir

Meyan boumlluumlmuumlne geccediliş ise bu durak sesinin goumlsterilmesiyle olur Genellikle tiz

seslerle meyanı yapılan şarkılarda ikinci defa tekrar tiz durak sesinin doumlnuumlş boumlluumlmuumlnde

goumlsterilmesiyle olur İkinci defa meyanın okunmasıyla guumlccedilluuml sesi goumlsterilerek nakarata

geccedililir Doumlrduumlncuuml hane ise ikinci satır melodisinin tekrarıdır Şarkının bitişi nakaratın

sonunda bulunan bitiş sesi (durak) ile olur

Guumlnuumlmuumlzde şarkılar genellikle klasik tarzın dışında serbest bir anlayışla

bestelenmektedir Bu tarz şarkılara fantezi eserler adı verilmektedir

Zemin hanesi bir defa bestelendiği gibi iki ayrı melodi ile iki defa bestelenebilir Veya

yalnızca meyan kısmı iki defa bestelenmiş şarkılar da bulunmaktadır

Şarkı formu ccedilok işlenmiş ve en sevilen beste tarzıdır Kuumlccediluumlk usullerle yazılmış

olmalarına karşılık serbest usulsuumlz boumlluumlmleri olan şarkılar da ccediloktur

13

Şarkılarda Usul

Şarkılar daima kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Her ne kadar 15 zamanlıya kadar kuumlccediluumlk

usuller varsa da şarkılar ccediloğunlukla 10 zamanlıya kadar olan usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir

Şarkılar kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllduumlğuuml iccedilin Beste ve Semailere oranla etkileri daha

başkadır Usullerinin kuumlccediluumlk olmaları gereği daha ritmik ve hareketli bir yapıya sahip

olmalarının yanı sıra beste ve semailer kadar ağırbaşlı hatta onlardan daha ağır yapılı

şarkılara rastlanır

1212 Gazel

Saz muumlziğindeki taksimin insan sesi ve soumlzle yapılanıdır Herhangi bir usule bağlı

değildir Serbest okunur 2-4 veya daha fazla mısrayı belli bir makam anlayışı iccedilinde

melodilerle soumlyleyerek sesle taksim etmektir

Oumlnceden hazırlık yapılmadan sanatccedilının o anki ilhamına bağlıdır Buna ldquoirticalrdquo de

denir Guumlfteden ayrı olarak lsquorsquoof lsquorsquo lsquorsquoamanrsquorsquo lsquorsquomedetrsquorsquo lsquorsquoeyrsquorsquo gibi uumlnlemler de ilave edilebilir

fakat bunların fazlası hoş karşılanmaz Gazel başlı başına yapılabildiği gibi şarkının arasına

da konulabilir Soumlzler genellikle gazel tarzından seccedililebildiği gibi başka bir tarzdan da

alınabilir

1213 Koumlccedilekccedileler

Genellikle aynı makamda yuumlruumlk hareketli şarkı ve tuumlrkuumllerin uzun aranağmelerle

birbirine bağlanmasından meydana gelmiş aynı zamanda ccedilengi ve koumlccedilek takımlarının oyun

oynamaları iccedilin duumlzenlenmiş bir muumlzik tuumlruumlduumlr Koumlccedileklerde şarkılar ve tuumlrkuumller genellikle

kendi yapıları ile kullanılmıştır

1214 Tuumlrkuuml

Şehir dışındaki koumly ve kasabalarda oturan halkın bağlama cura divan sazı zurna

davul darbuka kaval kemenccedile kabak kemane vs Gibi muumlzik aletleriyle ccedilalıp soumlyledikleri

kendine has youmlresel oumlzelliklere sahip olan soumlzluuml muumlziktir Anonimdir (Bestecisi ve yazarı

belli olmayan halkın malı) Soumlzler halk edebiyatından alınmış olup edebi değer taşıyan hece

vezni ile yazılmış şiirlerdir

13 Batı Muumlziği Formları

Batı muumlziği formlarını 5 ana başlık altınca inceleyebiliriz

Buumlyuumlk formlar

Senfonik formlar

Vokal formlar

Polifonik formlar

Oumlzguumln formlar

14

131 Buumlyuumlk Formlar

1311 Sonat

İlk kez CPE BACH tarafından temelleri atılan ve en oumlnemli formdur Senfoniler

quartetler ve quintetler hep sonat formunda yazılır Sonat formu gelişimi iccedilinde farklılık

goumlstermiştir Beethoven ve Haydn doumlneminde iyice oturan sonat formu Chopin ile birlikte

değişime uğramıştır Genellikle solo sonatlar meşhurdur Oumlrneğin Beethoven yazdığı 32

piyano sonatıyla bu formun ustalarındandır Ayrıca Haydn Chopin gibi besteciler de guumlzel

sonatlar yaratmışlardır

1312 Rondo

Adından da anlaşılacağı gibi bir boumlluumlmuumln suumlrekli tekrarlanmasıyla oluşur Oumlrneğin A

B ve A boumlluumlmlerinden oluşan bir esere yeni bir C boumlluumlmuuml eklenmesi ve tekrar başa yani A B

A boumlluumlmuumlne doumlnuumllmesiyle kuumlccediluumlk rondo formu oluşur A B A C A B A D E A B A buumlyuumlk

rondo formuna oumlrnek olabilir Klasik doumlnemde sonatların son boumlluumlmlerinde kullanılmıştır

1313 Varyasyon

Tema ve ccedileşitlerinden oluşan bu form aslında ağır tempolu dans şarkıların tekrarı

sırasında yapılan kuumlccediluumlk değişikliklerden doğmuştur Varyasyon formunun temeli 4-8

oumllccediluumlden oluşur

1314 Suumlit

Saz muumlziği alanında en eski biccedilimlerden biri olan suumlit şarkı biccediliminde 4-6

boumlluumlmlerden meydana gelmiş bir sıra danstır Sonat ve senfonilerin atası sayılır

132 Senfonik Formlar

1321 Konccedilerto

Konccedilerto genellikle solo bir ccedilalgıya bir oda orkestrasının veya bir senfoni

orkestrasının eşlik etmesiyle gerccedilekleşir Solo ccedilalgı tuumlm teknik zorlukların uumlstesinden

gelebilecek bir kişi tarafından ccedilalınır Solo ccedilalgıya orkestra eşlik eder Genellikle tek bir

ccedilalgı iccedilin yazılan konccedilertolar vardır fakat birden fazla ccedilalgı iccedilin yazılmış konccedilertolar da

vardır(Vivaldi - 2 viyolonsel konccedilertosu) Konccedilertolar dinleyicinin en ccedilok tercih ettiği

muumlzik formudur

1322 Senfoni

Orkestra iccedilin sonat formunda yazılmış genellikle doumlrt boumlluumlmden oluşan yapıtlardır

Senfoni uzun bir şiir niteliğindedir4 boumlluumlmluuml olduğundan oldukccedila uzun suumlren senfoniler

vardır Oumlrneğin Beethovenın 9 senfonisi 1 saate yakın bir suumlrede tamamlanır Başta Franz

Liszt Antonin Dvorak ve Bedrich Smetana gibi besteciler senfoniyi tek boumlluumlm halinde ele

15

almışlardır Franz Lisztin ilk kez gerccedilekleştirdiği tek boumlluumlmluuml senfoni formuna senfonik şiir

adı verilir

1323 Uvertuumlr

Giriş muumlziği anlamındadır Genellikle bir suumlitin veya operanın girişinde ccedilalınır

Genellikle kısa tutulan uvertuumlrlerin yanında uzun ve tek başına eser olan uvertuumlrler de vardır

Oumlrneğin Tschaikovskynin 1812 uvertuumlruuml ve Beethovenın ldquoLeonore Uvertuumlruumlrdquo

133 Vokal Formlar

1331 Opera

Solistleri korosu orkestrası kostuumlmuuml sahnesi ışığı ve dramatik oyunu ile muumlziğe

uyarlanmış tiyatrodur Tarihte ilk opera Rinuccinin Dafne operasıdır

1332 Operet

Operanın kuumlccediluumlğuumlne denir

Oratoryo

Dinsel ve kutsal konuların koro ve solistler tarafından orkestra eşliğinde

soumlylenmesidir Dekor kostuumlm ve sahneleme yoktur

134 Polifonik (Ccedilok Sesli) Formlar

1341 Kanon

Kanon taklit temeline dayanır Aynı ezgi iki veya daha ccedilok ses partisi tarafından

birbiri ardından başlayarak tekrarlanır Ccedilember kanonda ses partileri aynı anda

duyulduklarında birbiriyle uyumludur İlk başlayan partiye oumlncuuml yanıt veren partiye artccedilı

denir

1342 Fuumlg

Fuumlg taklit etmek anlamındadır Eserin ana teması farklı tonlarda tekrarlanır Tabi bu

kontrpuan tekniğiyle yapılır Temanın tonu mutlaka ana tonun birinci doumlrduumlncuuml ve beşinci

dereceleriyle ilişkili olmalıdır aksi halde eserin taklit edilmesinde hatalar olabilir Fuumlg

tekniğini mutlaka oumlrnekleri inceleyerek oumlğrenmek gerekir Bachın fuumlgleri bu konu iccedilin

uygun seccedilenektir

16

1343 Fuumlgato

Fuumlg tarzında fakat fuumlg kurallarına uymadan gelişen temalardan oluşur Fuumlgatoda

fuumlguumln sergi boumlluumlmuumlnuumln ardından gelişme boumlluumlmuuml başlar Mozartrsquoın Jupiter Senfonisirsquonin son

boumlluumlmuuml bu tarzda yazılmıştır

1344 Fuumlgetta

Fuumlgetta tam bir fuumlg gelişmesi olmayan kısa fuumlg biccedilimidir

135 Oumlzguumln Formlar

Batı muumlziğinde bilinen 30rsquodan fazla oumlzguumln form tuumlruuml vardır Bunların bilinen belli

başlı birkaccedilı şunlardır

1351 Preluumlt

Uvertuumlr gibi bir giriş parccedilasıdır Ancak oumlzellikle Chopin ve Rachmaninoff gibi

besteciler preluumlt tek başına bir parccedila olarak duumlşuumlnmuumlşlerdir Chopinin 24 preluumlt buna

oumlrnektir

1352 Arya

Arya Latincede şarkı veya melodi kelimesinden gelir Belirli bir kalıp iccedilinde orkestra

eşliğinde soumlz ve muumlziğin birleşmesidir A-B-A formunda yazılır

1353 Bolero

Bolero İspanyol Kastilya ve Andalusiarsquonın milli dansıdır Bu dans tef kastanyet ve

bazen de gitar eşliğinde yapılır Allegretto tempoda ve frac34 luumlk oumllccediluumldedir

1354 Capricco

İtalyanca keccedili anlamına gelir Muumlzikte belli bir planı olmayan serbest doğaccedillama ya

da fantezi tarzı neşeli değişken mizaccedil sergileyen kaprisli karakterdeki bir tuumlruumln adıdır

1355 Etuumlt

Ccedilalgı muumlziğinde karşılaşılan teknik guumlccedilluumlklere hazırlanmak amacıyla bestelenen

alıştırma parccedilalarıdır Oumlğrencilerin tekniğini geliştirmeleri iccedilin bestelenmiştir

1356 Marş

Yuumlruumlmeye eşlik eden ritim oumlğesi guumlccedilluuml ccedilok eski muumlzik tuumlrlerinden biridir Ccedileşitli

amaccedillara youmlnelik yazılan marşlar genel olarak 4 gruba ayrılır Bunlar cenaze marşı ağır

marş hızlı marş ve ccedilok hızlı marştır

17

1357 Vals

Almanca doumlnmek anlamına gelir Uumlccedil zamanlı birinci vuruşu kuvvetli doumlnerek yapılan

Alman dans muumlziğidir

1357 Ballade

Genellikle acı ve huumlzuumln gibi duyguların anlatımında kullanılan ve ccedilok ezgiden oluşan

lirik parccedilalardır

1358 Nocturne

Gece muumlziği demektir Serbest formda yazılır Karakteri huumlzuumlnluuml bazen de canlıdır En

uumlnluuml noktuumlrn bestecisi Chopindir

1359 Romance

Soumlzluuml ve soumlzsuumlz yazılabilir Noktuumlrn ve balad gibi konusu huumlzuumln ve aşktır Serbest

formda yazılır

13510 Serenade

Değişik anlamlarda kullanılır En ccedilok bilinen anlamı sevgilinin penceresinin oumlnuumlnde

soumlylenen doğaccedillama aşk şarkısıdır Genellikle soumlzluuml olur fakat soumlzsuumlz yazılmış serenatlarda

vardır Serbest bir formda yazılır

13511 Rhapsody

Ezgileri ccediloğunlukla halk ezgisi olan ve birccedilok temanın birleşmesinden oluşan serbest

bir muumlzik formudur Lisztin Macar Rapsodilerinin yanında uumlnluuml İngiliz rock grubu Queenin

efsanevi solisti Freddie Mercurynin Bohemian Rhapsodysi de bu forma ccedilok guumlzel bir

oumlrnektir

13512 Fantasie

Serbest formda genellikle doğaccedillama ccedilalınan eserlerdir

14 Ritmik Okuma (Tartım)

Bir muumlzik parccedilasını ritmini uygun olarak nota değerleriyle tekduumlze okumaya ritmik

okuma denir Diğer bir anlamda bona yapma diye adlandırılır (Bona terimi tartım kitabını

yazan yazarın isminden alıntı yapılmıştır)

Notaların seslerini dikkate almadan sadece nota değerlerinin incelenmesine ritmik

portre denir Ritim belirli bir zaman suumlrecinin kullanımını hedefleyen tempo iccedilinde

kesinleşir Ritim aynı zamanda muumlziğin karakterini de belirler

18

Her bestecinin kullandığı ritim kendine oumlzguumlduumlr ve ressamların fırccedila tekniği gibi ayırt

edicidir Genel anlamda formu etkileyen ve oluşturan faktoumlruumln ritim olduğu soumlylenebilir

19

UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki muumlzik parccedilalarını ritmine ve nota değerlerine uygun olarak elle usuluumlnuuml

takip ederek tartımlarını yapınız

İşlem Basamakları Oumlneriler

Aşağıdaki birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre

isimleriyle tartımını yapınız

Elle usuumllleri doğru ve kesin hareketlerle

yapınız

Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki sekizlik ve onaltılık notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

UYGULAMA FAALİYETİ

20

Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını

yapınız

Aşağıdaki sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

21

Aşağıdaki ikilik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki sekizlik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

22

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

23

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

24

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

25

Aşağıdaki doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki notaları sekizlik es (sus)leri dikkate alarak oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını

yapınız

Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

26

Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını

yapınız

Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

27

28

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir

1 Birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

2 İkilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluuml ve isimleriyle tartımını yaptınız

3 Sekizlik ve onaltılık notaların tartımını yaptınız mı

4 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

5 İkilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

6 Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

7 İkilik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

8 Doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

9 Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

10 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaların tartımını yaptınız

11 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

12 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

13 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaların tartımını yaptınız mı

14 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

15 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

16 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

17 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

18 Doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını

yaptınız mı

19 Sekizlik esleri (susları) dikkate alarak tartımını yaptınız mı

20 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız

21 Değişik değerlerdeki sesli notaların tartımını yaptınız mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

29

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde

verilen bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız

1 ( )Muumlzikal anlatımın en kuumlccediluumlk birimine ldquomotifrdquo denir

2 ( )Esas ezgiye eşlik eden ve devamlı tekrarlanan hareket zincirineldquotemardquodenir

3 ( )Peşrev Tuumlrk muumlziği formlarından soumlzluuml ve guumlfteli formlara verilebilecek en iyi

oumlrnektir

4 ( )Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır

5 ( )Doğadaki herhangi bir olayı veya duyguyu muumlzik diliyle anlatan eserlereldquotasvirrdquo

denir

6 ( )Rondo sonat ve suumlit Batı muumlziğinin senfonik formlarındandır

7 ( )Operanın kuumlccediluumlğuumlne operet denir

8 ( )Vals doumlnerek yapılan Alman dans muumlziğidir

9 ( )Bir bestecinin kullandığı ritim sanatccedilının ayırt edici oumlzelliklerindendir

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

30

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

Bu faliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak

muumlzikte notaları okuyup yazabileceksiniz

Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır

Muumlzik ses genişliklerini araştırınız

Solfej iccedilin gerekli temel kavramları araştırınız

Araştırma işlemleri iccedilin Internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve

yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek solfej ile ilgili oumln bilgi

edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaş veya kurslardan da bilgi edininiz

UYGULAMA FAALİYETİ

2 SES GENİŞLİKLERİ VE SOLFEJ

Muumlzikte kullanılan iki tuumlr ses vardır

İnsan sesi

Enstruumlman sesi(Bu konu ses oluşum uygulamaları moduumlluumlnde işlendi)

İnsan sesi ikiye ayrılır Erkek sesi ve kadın sesi

21 Erkek Sesi

Bas En kalın erkek sesi

Bariton Orta kalınlıkta erkek sesi

Tenor En ince erkek sesi

22 Kadın Sesi

Alto En kalın kadın sesi

Mezzosoprano Orta kalınlıkta kadın sesi

Soprano En ince kadın sesi

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

AMACcedil

ARAŞTIRMA

31

23 Solfeje Giriş

Solfej eğitimimizin şimdiye kadar ki boumlluumlmlerinde temel muumlzik kavramları ve bunlara

oumlrnekleri goumlrduumlk Moduumlluumlmuumlzuumln bu boumlluumlmuumlnde ise ağırlıklı olarak okuma parccedilalarına bol-

bol oumlrnekler vereceğiz

Solfej kısaca lsquookumarsquo demektir Notaları adlarıyla sesleriyle ve suumlreleriyle

okumaya solfej denir

231 Uumlccedil Ses Oumlğretimi

Doumlrtluumlk nota

Yuvarlak kuyruklu ve iccedili doludur Bir vuruşta okunur

İkilik nota

Yuvarlak kuyruklu ve iccedili boştur İki vuruşta okunur

32

232 Doumlrt Ses Oumlğretimi ve Buumlyuumlk İkili Aralığı Kuumlccediluumlk İkili Aralığı

İki ses arasındaki incelik kalınlık ayırımına aralık denir

Aralıkları oumllccedilmek iccedilin kullanılan oumllccedilme birimine perde denir

Batı muumlziğinde kullanılan en kuumlccediluumlk ses aralığına yarım perde denir

İki tane yarım perdeden oluşan ses aralığına tam perde denir

Moderato lsquoOrta hızdarsquo demektir Bir hız terimidir Parccedilanın orta hızda

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Monderato parccedilalarda el orta hızda (

dakikada 108-120) vurulur

Doumlneccedil iki kez okunması istenen notaların başlama yerine ileri doumlneccedil bitme

yerine geri doumlneccedil konulur Doumlneccedillerin arasında kalan notalar iki kere okunur

Parccedila yeni başlamış ise yalnız geri doumlneccedilte kullanılabilir Geri doumlneccedilten başa

doumlnuumlluumlr o boumlluumlm yine iki kere okunur

33

Allegro İtalyanca neşeli anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilabuk

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Allegro parccedilalarda el hızlıca ( dakikada

120-168) vurulur

233 Doumlrt Ses İccedilinde Son Durak Perdesi

Bir notanın altına ya da uumlstuumlne nokta konulursa o nota kısa okunur Bu noktaya da

kısaltma noktası denir

Bir notanın altına ya da uumlstuumlne ccedilizgi konulursa o nota kendi suumlresi iccedilinde uzun ve

yayık okunur Bu ccedilizgiye yayık ccedilizgisi denir

34

234 Beş Ses Oumlğretimi

Andante İtalyanca ağırca anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ağır

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Andante parccedilalarda el ağır hızda (

dakikada 76ndash108) vurulur

235 Altı Ses Oumlğretimi

Uzaktı Notaların uumlstuumlne ya da altına konulan uzatma belirtecine uzaktı denir

35

36

Largo İtalyanca geniş anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilok ağır

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Largo parccedilalarda el ccedilok ağır hızda (

dakikada 40-60) vurulur

236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi

37

Do-Mi-Sol-Do sesleri ile alıştırma

Okuma parccedilası

38

237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması

(Fa-Si Si-Fa)

Okuma parccedilası

238 Dokuz Ses Oumlğretimi

Ccedilizek Dizeğin altına ve uumlstuumlne konulan kuumlccediluumlk ccedilizgilere ccedilizek denir Kalın do

sesi ccedilizeğin uumlzerine kalın si sesi ccedilizeğin altına konulur

39

239 On Ses Oumlğretimi

2310 On Bir Ses Oumlğretimi

40

2311 On İki Ses Oumlğretimi

CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR

41

42

43

UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ

Notaları okuyup yazınız

İşlem Basamakları Oumlneriler

Notaların solfejini yapınız

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını

yapınız

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz

Parccedilaları orta hızda okuyunuz

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma

yapınız

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız

İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz

Perdelere dikkat ediniz

Bunun iccedilin monderato tekniğini

kullanınız

Bunu yaparken notanın perdelerini ve

noktalarını uygun aralıklarla

yerleştiriniz

UYGULAMA FAALİYETİ

44

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir

Notaların solfejini yaptınız mı

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml

Parccedilaları orta hızda okudunuz mu

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

45

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen

bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız

1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur

2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir

3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir

4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır

5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır

6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

46

MODUumlL DEĞERLENDİRME

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı

2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı

3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız

4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne

goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı

notaların tartımını yaptınız mı

9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle

oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı

12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz

MODUumlL DEĞERLENDİRME

47

CEVAP ANAHTARLARI

OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Yanlış

4- Doğru

5- Doğru

6- Yanlış

7- Doğru

8- Doğru

9- Doğru

OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Doğru

4- Yanlış

5- Doğru

6- Yanlış

CEVAP ANAHTARLARI

48

KAYNAKCcedilA

FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı

İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004

YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995

Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları

İstanbul 2004

Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991

SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004

KAYNAKCcedilA

6

Bir hanenin sonunda teslime geccedililecek yerde guumlccedilluuml bulunur Teslim ise makamın

bitişi olduğundan durak perdesi ile son bulur

O halde peşrevlerde dikkat edilmesi gereken kısımları uumlccedil boumlluumlmde inceleyebiliriz

1211Peşrevlerde Hane

Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır

Birinci hane makama giriştir Makam dizisinin seslerinde dolaşıldıktan sonra

teslim hanesine geccedililir Teslim hanesinde makam dizisinin sesleri kullanılarak

durak-karar yapılır

İkinci hanede ise yakın makam dizilerine geccedilkiler yapılır Tekrar teslim

ccedilalınarak uumlccediluumlncuuml haneye geccedililir

Uumlccediluumlncuuml hanede asıl makam dizisinin dışına ccedilıkılarak değişik ses ve diziler

kullanılır Bu kısma meyan adı verilir Meyanda genellikle tiz seslerde

dolaşılır Tekrar teslim hanesi ccedilalınarak doumlrduumlncuuml haneye geccedililir

Doumlrduumlncuuml hane asıl makam seslerine doumlnuumlşuuml sağladığı gibi değişik geccedilkiler de

yapılabilir Bu boumlluumlmden sonra teslim hanesi ccedilalınır Boumlylece peşrev

tamamlanmış olur

Yukarıda her hanenin sonunun sesleri teslim hanesine bağlayan nitelikteki seslerden

oluştuğunu ve teslime geccedilişi sağlayan sesin guumlccedilluuml perdesi olduğunu belirtmiştik Bazen bu

sesin guumlccedilluuml perdesi olmaz Durak sesi veya bir başka perde de olabilir Eserin bitimi teslim

hanesinin sonunda olduğuna goumlre hanelerin sonuna gelen durak sesleri asma karar

muvakkat durak tan başka bir ses değildir

1212 Teslim

Peşrevlerde teslim haneleri genellikle serbest yapılır Hemen hemen peşrevlerin en

guumlzel boumlluumlmuumlnuuml oluşturur Teslim haneleri besteci tarafından oumlzenle yapılmış nağmelerden

oluşur Parlak ve canlı boumlluumlmlerdir

1213 Usul

Peşrevler ccediloğunlukla buumlyuumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Devr-i kebir en fazla kullanılan

usulduumlr 28 zamanlı devr-i kebir usuluuml yazılırken 44 luumlk olarak boumlluumlmlere ayrılır Usul

tamamlanınca iki ccedilizgiyle usuluumln bittiği belirtilir Ccedilok az sayıda sofyan usuluuml ile de

bestelenmiş peşrevler vardır

122 Saz Semaisi

Fasılların en sonunda ccedilalınan saz eserine verilen addır Peşrev gibi saz semaileri de

doumlrt haneli olarak boumlluumlmlere ayrılır Her hanenin sonunda teslim bulunur

Saz semaileri peşrevlerin tersine kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Saz semailerinin ilk

uumlccedil hanesi (10 8) lik aksak semai usuluuml ile oumllccediluumllmuumlştuumlr Doumlrduumlncuuml hane ise ccedileşitli usullerden

yapılabilir Semai yuumlruumlk semai devr-i hindi aksak curcuna gibi

7

Teslim boumlluumlmuuml (10 8) lik aksak semai usuluuml ile oumllccediluumllmuumlştuumlr

İlk uumlccedil hane peşrevler gibi giriş geccedilki gibi oumlzellikleri yansıtır Doumlrduumlncuuml hane ise

serbest olup melodi ve usul youmlnuumlnden bestecinin isteğine kalmıştır

Peşrev ve saz semailerinin teslim boumlluumlmlerine girilecek yerde bağlantı bazen

makamın guumlccedilluumlsuumlnde bazen de durakta asma kalış olarak yapılır

Saz semaileri fasıl sonlarında ccedilalınabildiği gibi tek saz icralarında da yer alabilir Saz

semaileri ritmik ve serbest bir yapıya sahip olduklarından bestekacircrların daha ccedilok uumlstuumlnde

durdukları bir form olmuştur

123 Tavsir

Bir olayı doğadaki herhangi bir olayı veya bir duyguyu muumlzik diliyle anlatan saz

eserlerine tasvir adı verilir

Ccedilok geniş kapsamlı olmasına rağmen ccedilok az yazılan tasvir tuumlruuml eserlerin usuluuml ritmi

bestekacircrın arzusuna kalmıştır Peşrev ve saz semaileri gibi belirli haneleri yoktur Konunun

durumuna goumlre birden fazla haneleri bulunabilir

124 Medhal

Genellikle bir topluluğun programı başlamadan toplu halde sazların ccedilaldığı kuumlccediluumlk saz

eserlerine medhal adı verilir

Medhallerin hane ve teslim gibi boumlluumlmleri kaideleri yoktur Ccedilalınacak makama

girinceye kadar serbest olarak bestekacircrın duyuşuna goumlre 16 ile 32 oumllccediluumlluumlk boumlluumlmlerde

olabilir

Medhallerin en buumlyuumlk oumlzelliği peşrev ve saz semailerinde bulunan hane ve teslim

kaidelerinin olmaması serbest icra edilmesidir Yine bu iki formdan farkı fasıllardan oumlnce

ccedilalınmamasıdır

Medhal tek bir sazla yapılan taksim formunun derli toplu bir usule uydurulmuş nota

ile ccedilalınan değişik bir şeklinden ibarettirMedhalin tarihccedilesi pek eski değildir Son devir

bestelkacircrları tarafından yazılmış ve benimsenmiştir Guumlnuumlmuumlzde bu form uumlzerinde uğraşan

bestekacircrların başında Prof Dr Sayın Alacirceddin YAVAŞCcedilA gelir

125 Taksim

Tek bir sazla makamların ses dizilerinde dolaşmaya Taksim adı verilir Bu formun

Batı muumlziğinde karşılığı impruvizedir

8

Taksim bir saz eserine veya bir şarkıya başlanılmadan oumlnce icra edilecek makamın

seslerinde guumlzel nağmelerle dolaşmaktır

Taksim yapılırken girilecek makamın guumlccedilluumlsuuml asma kalışı ve durağı oumlzellikle

belirtilir O halde taksim usule uyulmadan icra edilecek eserin makamına usuluumlne uslucircbuna

uygun bir şekilde bir seyir ile durak sesinin bağlantısından oluşur denebilir

Tuumlrk Muumlziğinde bir eserin icrasına geccedilmeden oumlnce taksim yapmak adet olmuştur

Taksim yapmakla meşhur olmuş pek ccedilok saz sanatccedilılarımız vardır Tanburicirc Cemil Bey bu

konuda virtuumloumlz seviyesine ulaşmış bir sanatkacircrdır Guumlnuumlmuumlzde ise tanbucircricirc Necdet YAŞAR

ucircdicirc Cinuccedilen TANRIKORUR ucircdicirc Necati CcedilELİK Neyzen Niyazi SAYIN ve kemenccedilede

İhsan OumlZGEN oumlnde gelen isimlerdir

126 Aranağme

Bazı eserlere başlanırken hemen girişte yalnız sazların ccedilaldığı kuumlccediluumlk bir boumlluumlm

bulunur Buna giriş muumlziği yaygın bir deyimle de aranağme adı verilir

Bir eserin başında olduğu kadar ortasında ve sonunda bulunan aranağmelere de

rastlanır İki kıtalı bir şarkıda eserin ortasında kıtaları arasında bir aranağme bulunabilir

veya hiccedil olmayabilir

Aranağmelerin oumlzelliği eserin ruhuna uygun aynı ritm ve karakterde eseri

tamamlayıcı nitelikte olmasıdır

Eski eserlerin birccediloğunda aranağme bulunmazdı Guumlnuumlmuumlzde ise aranağmesiz pek az

eser şarkı yapılmaktadır

Oumlzellikle son devirlerde yapılan şarkıların her satırında iki guumlfteyi birbirine bağlayan

bir veya birkaccedil oumllccediluumlluumlk muumlzik nağmeleri bulunur Bu tuumlr muumlzik parccedilaları sadece iki cuumlmleyi

birbirine bağlayan nağmelerdir Aranağme değildirler

127 Oyun Havaları

İnsanlarda coşku uyandıran yalnızca sazların ccedilaldığı saz eserlerine oyun havası adı

verilir Tuumlrk Muumlziğinde ritim unsuru oumlnemli olan bir ccedileşittir Kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlş olan

oyun havaları mahalli dans ve oyunlar iccedilin de yazılmıştır

Ccediliftetelli zeybek longa sirto horon hora bar halay koumlccedilekccedile gibi pek ccedilok şekilleri

vardır

128 Kacircr

Eski bestecilerin uumlzerinde oumlnemle durdukları ustalıklarını goumlsterdikleri bir beste

formudur Genellikle peşrevden hemen sonra icra edilir Geniş kapsamlı bir beste tarzı

9

olduğundan buumlnyesinde değişik usuller ccedilokccedila kullanılır Bu usul değişiklikleri esere farklı bir

canlılık kazandırır

Kacircr icrasından sonra beste formu icra edilir Kacircrlar buumlyuumlk usullerle olduğu gibi kuumlccediluumlk

usullerle de oumllccediluumllmuumlş ve bestelenmişlerdir

Beste formundan bir diğer farkı da terennuumlmlerinin serbest oluşlarıdır Eserin baş

kısmında ccediloğunlukla terennuumlm bulunabilir

Kacircr tarzında bestelenmiş eserler bazen uzunluk ve kısalıklarına goumlre değişik isimlerle

anılırlar kacircr kacircrccedile kacircr-i nev kacircr-i natik gibi isimler eserlerin yapısını anlatır

Kacircr genellikle terennuumlmle başlayan geniş kapsamlı bazı usullerin kullanıldığı uzun

eserlere verilen isimdir

Kacircrccedile kacircrdan daha kısa ve oumlzelliklerini daha oumlz anlatım belirten eserlere verilen

isimdir

Kacircr-ı nev değişik usullerin kullanıldığı bir formdur Kacircrdan ccedilok farkı yoktur

Kacircr-ı natık kacircr ve kacircrccedileden usul ve guumlfte youmlnuumlnden hemen ayrıcalik goumlsterir Kacircr-ı

natıkların guumlftelerinin hemen her satırında değişik usullere rastlanılabilir Kacircr-ı natıklar

başladıkları makamın ismi ile anılırlar Rast kacircr-i natik neva kacircr-i natik gibi Kacircr-ı natık

bitişte başladığı makam seslerine doumlnerek karar verir

Her satırda değişik usullere rastlanıldığı gibi her satırda değişik makamlara geccedililmesi

kacircr-ı natıkların oumlzelliğidir Her satır icra edilirken geccedililen makamın ismi belirtilir

Kacircr tuumlruuml eserler guumlnuumlmuumlzde hemen hemen hiccedil yapılmamaktadır Eski bestekacircrlarımız

bu form uumlzerinde titizlikle durmuşlar ve ccedilok guumlzel eserler yapmışlardır

129 Beste

Genellikle beste denilince herhangi bir muumlzik eserini duumlşuumlnuumlruumlz Beste bestelemek

bestekacircr birbirine yakın kelimelerdir

Beste Bir muumlzik eseri

Bestekacircr Bir muumlzik eserini besteleyen muumlzisyen

Bestelemek Bir muumlzik eserini yapmak yazmak

Beste kelimesinin geniş tanımının yukarıda yazıldığı gibi olmasına karşın Tuumlrk

musikisindeki karşılığı yeri daha başkadır

Beste kacircr formundan sonra en geniş kapsamlı muumlzik eseridir

10

Beste doumlrt haneli olarak yapılır Her hane bir mısra demektir Şu halde bestelerin

guumlfteleri doumlrt mısralıdır Her mısranın sonunda terennuumlm adı verilen kelime olarak pek

anlamı olmayan ancak melodi youmlnuumlnden ccedilok guumlzel olan nağmeler bulunur

Peşrevlerde de her hanenin sonunda teslim kısmının bulunduğunu hatırlayalım

Peşrevlerdeki teslim kısmının yerini bestelerde terennuumlmler almıştır diyebiliriz

Terennuumlm Beste formundaki eserlerde mısra sonlarına eklenen anlamlı

anlamsız ancak melodik yapısı olan boumlluumlmlere verilen addır Terennuumlmler hece

kelime veya birkaccedil kelimeden meydana gelebilir

Ye-le-li-la-ta-ne-dil-dir-ten-ni-canım-ruhum-gel serv-i revanım- ruh-i revanım-canım

efendim vs gibi soumlzcuumlkler sıkccedila kullanılır

İkaacirc Bestelerin terennuumlmlerinin ritmik melodilerle yapılarına veya başka bir

ifadeyle bestelerdeki terennuumlmlerin muntazam bir tempo ile yapılmasına ikaacirc

adı verilir Terennuumlmlerde kullanılan hecelerin anlamı pek yoktur

Her hanenin mısranın sonunda ccedilalınan terennuumlm aynıdır Bu nedenle terennuumlmlerin

melodilerinin ccedilok guumlzel olmasına bestekacircrlar oumlzellikle oumlzen goumlsterirler

Terennuumlmlerde kullanılan guumlzel soumlzlerin bazılarının anlamı da vardır Canım ruhum

gibi kelimelerin yanısıra bazı bestekacircrlar ilgi duydukları kişilerin adlarını da terennuumlmlerde

kullanmışlardır Sultanım mihribanım gibi

Doumlrt haneli olan bestelerin birinci mısrasına zeminhane adı verilir Zeminhanelere

eserin makamına ait dizi belirtilerek başlanır Makamın oumlzellikleri goumlsterilerek zemin

hanenin son kısmında terennuumlme geccedililir Terennuumlmuumln bittiği yerde birinci mısranın son

kelimeleri tekrar edilerek durak sesinde karar verilir Bu şekilde birinci mısra yani

zeminhane bitmiş olur

İkinci hane ikinci mısranın okunmasıyla goumlsterilir Ancak soumlzler ikinci mısraya ait

olmakla beraber melodi birinci mısranın tekrarıdır

Demek ki birinci mısra ve guumlfte okunacak tekrar başa doumlnuumllerek aynı melodi ile ikinci

mısra ve terennuumlm icra edilecektir

İkinci haneye nakarathane adı verilir

Uumlccediluumlncuuml mısra meyan adını alır Meyan eserin en oumlnemli boumlluumlmlerinden birini

oluşturur Bu boumlluumlmde ccedileşitli geccedilkiler genişlemeler goumlsterilir Bitiş yine terennuumlmle olur

Doumlrduumlncuuml hane ise yine başa doumlnuumllerek son mısra olarak zeminhanenin melodileri

ile okunur Ayrıca melodisi yoktur Besteler terennuumlm hanelerinin icrasıyla son bulur

11

1210 Semacirci

Tuumlrk musikisinde beste formundan sonra gelen değişik bir beste tarzıdır Semainin

tarifi bu şekilde olmasına rağmen değişik iki tuumlr semai vardır

Ağır Semai

Yuumlruumlk Semai

Ağır Semailer beste formundan hemen sonra fasıllardaki sıraya goumlre yer alırlar

Adından da anlaşıldığı gibi yapısı ağır etkili bir formdur Kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir

Ağır semailerde kullanılan usuller 10 4 luumlk ağır aksak semai 10 8rsquolik Aksak Semai

ve 6 2rsquolik ağır sengin semaidir

Ağır semailer yapı itibariyle beste formunu andırırlar Hane terennuumlm gibi boumlluumlmler

bestede olduğu gibi semailerde de bulunur Ancak kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Kuumlccediluumlk

usullerle yapılmalarından dolayı ağır semailer daima bestelerden sonra ikinci sırayı alırlar

Fasıldaki sıraya goumlre (peşrev beste) formlarından sonra sıralanan ağır semaiden sonra

şarkı formu gelir

Fasıl icrasında şarkılardan sonra tekrar semai formuna doumlnuumlluumlr Ancak bu sıradaki

Semailer ağır semai adını taşımazlar Bu tuumlr semailere yuumlruumlk semai adı verilir

Yuumlruumlk semailer yuumlruumlk semai adı verilen usulle oumllccediluumllmuumlşlerdir Genellikle 6 4rsquo luumlk

bazen de 6 8rsquolik oumllccediluuml ile belirtilir

Yuumlruumlk semailerin yapıları ağır semailere goumlre daha hareketli ve canlıdır Hane ve

terennuumlmler ağır semailerde olduğu gibidir

Yuumlruumlk semai icrasından sonra Saz Semaisi icra edilir Bu şekilde fasıl tamamlanmış

olur Tuumlrk muumlziğinde peşrev kacircr beste ağır semai şarki yuumlruumlk semai ve saz semaisinden

meydana gelen fasıllara takım adı verilir

Tuumlrk muumlziğinde bir makamın kabul edilebilmesi iccedilin bu şekilde bir takım oluşması

şarttır

1211 Şarkı

Tuumlrk muumlziğinde kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllen soumlzluuml terennuumlmsuumlz doumlrt haneli eserlere

Şarkı adı verilir Genellikle doumlrt mısralık guumlftelerden meydana gelen şarkılar doumlrt hane

olarak bestelenir Birinci hane zernin adını alır Bu hane esas makam dizisinin seslerinin

goumlsterildiği boumlluumlm olup şarkılarda giriş boumlluumlmuumlnuuml oluşturur

İkinci hane nakarat adını alır Bu kısımda genellikle yakın makam dizilerine geccedilkiler

bulunur Nakaratların bitiş kısmında adını taşıdığı makam dizisinin sesleri ile karar bulunur

12

Uumlccediluumlncuuml hane meyan adını alır Meyanda esas makam dizilerinde dolaşıldığı kadar

genellikle tiz perdelerde dolaşılır ve geccedilkiler yapılır

Doumlrduumlncuuml hane ise ikinci satır melodisi ile doumlrduumlncuuml satırın okunmasından oluşup

nakarat adını taşır

Şarkılarda Yapı

Şarkıların genellikle doumlrt haneden oluştuğunu yukarıda belirtmiştik Doumlrt mısralı

şarkıların her satırı bir haneyi oluşturur

Her satır ccediloğunlukla birer defa bestelenir İkişer defa okunur Bu satırların sonunda

dolaplar bulunur

Yukarıda da accedilıklandığı gibi ikinci ve doumlrduumlncuuml hanelerin (satırların) besteleri aynıdır

Bazen de her satır veya bazı satırlar ikişer kere bestelenirler Bu durumda ilgili satır

okunur Bitiminde aynı soumlzler yeni bir melodi ile tekrar edilir ve doğrudan bir sonraki satıra

bağlantı yapılarak geccedililir

Klacircsik Tarzda Bestelenmiş Her Satırı Bir Defa Olan Şarkı Formu

Birinci satırda esas makama giriş yapılır Zemin mısrası okunarak sonda dolap

kısmında karar sesine inilir Başa doumlnuumllerek aynı satır tekrarlanır Ancak bu defa sona

gelindiğinde birinci dolap yerine ikinci dolap okunarak ikinci mısraya (satıra) geccedililir

Nakarata geccediliş sesi genellikle guumlccedilluuml sesi ile goumlsterilir

Nakarat ilk satır gibi iki defa tekrar edilir Satır sonundaki dolap hanesinin birinci

boumlluumlmuumlnde guumlccedilluuml sesi ile satırın başına doumlnuumlleceği belirtilir Dolabın ikinci boumlluumlmuuml ise

makamın ana sesleri ile inilen karar sesinin bulunduğu boumlluumlmduumlr Karar sesinin burada

bulunmasının sebebi şarkıların nakarat sonlarında bitmesindendir

Meyan boumlluumlmuumlne geccediliş ise bu durak sesinin goumlsterilmesiyle olur Genellikle tiz

seslerle meyanı yapılan şarkılarda ikinci defa tekrar tiz durak sesinin doumlnuumlş boumlluumlmuumlnde

goumlsterilmesiyle olur İkinci defa meyanın okunmasıyla guumlccedilluuml sesi goumlsterilerek nakarata

geccedililir Doumlrduumlncuuml hane ise ikinci satır melodisinin tekrarıdır Şarkının bitişi nakaratın

sonunda bulunan bitiş sesi (durak) ile olur

Guumlnuumlmuumlzde şarkılar genellikle klasik tarzın dışında serbest bir anlayışla

bestelenmektedir Bu tarz şarkılara fantezi eserler adı verilmektedir

Zemin hanesi bir defa bestelendiği gibi iki ayrı melodi ile iki defa bestelenebilir Veya

yalnızca meyan kısmı iki defa bestelenmiş şarkılar da bulunmaktadır

Şarkı formu ccedilok işlenmiş ve en sevilen beste tarzıdır Kuumlccediluumlk usullerle yazılmış

olmalarına karşılık serbest usulsuumlz boumlluumlmleri olan şarkılar da ccediloktur

13

Şarkılarda Usul

Şarkılar daima kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Her ne kadar 15 zamanlıya kadar kuumlccediluumlk

usuller varsa da şarkılar ccediloğunlukla 10 zamanlıya kadar olan usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir

Şarkılar kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllduumlğuuml iccedilin Beste ve Semailere oranla etkileri daha

başkadır Usullerinin kuumlccediluumlk olmaları gereği daha ritmik ve hareketli bir yapıya sahip

olmalarının yanı sıra beste ve semailer kadar ağırbaşlı hatta onlardan daha ağır yapılı

şarkılara rastlanır

1212 Gazel

Saz muumlziğindeki taksimin insan sesi ve soumlzle yapılanıdır Herhangi bir usule bağlı

değildir Serbest okunur 2-4 veya daha fazla mısrayı belli bir makam anlayışı iccedilinde

melodilerle soumlyleyerek sesle taksim etmektir

Oumlnceden hazırlık yapılmadan sanatccedilının o anki ilhamına bağlıdır Buna ldquoirticalrdquo de

denir Guumlfteden ayrı olarak lsquorsquoof lsquorsquo lsquorsquoamanrsquorsquo lsquorsquomedetrsquorsquo lsquorsquoeyrsquorsquo gibi uumlnlemler de ilave edilebilir

fakat bunların fazlası hoş karşılanmaz Gazel başlı başına yapılabildiği gibi şarkının arasına

da konulabilir Soumlzler genellikle gazel tarzından seccedililebildiği gibi başka bir tarzdan da

alınabilir

1213 Koumlccedilekccedileler

Genellikle aynı makamda yuumlruumlk hareketli şarkı ve tuumlrkuumllerin uzun aranağmelerle

birbirine bağlanmasından meydana gelmiş aynı zamanda ccedilengi ve koumlccedilek takımlarının oyun

oynamaları iccedilin duumlzenlenmiş bir muumlzik tuumlruumlduumlr Koumlccedileklerde şarkılar ve tuumlrkuumller genellikle

kendi yapıları ile kullanılmıştır

1214 Tuumlrkuuml

Şehir dışındaki koumly ve kasabalarda oturan halkın bağlama cura divan sazı zurna

davul darbuka kaval kemenccedile kabak kemane vs Gibi muumlzik aletleriyle ccedilalıp soumlyledikleri

kendine has youmlresel oumlzelliklere sahip olan soumlzluuml muumlziktir Anonimdir (Bestecisi ve yazarı

belli olmayan halkın malı) Soumlzler halk edebiyatından alınmış olup edebi değer taşıyan hece

vezni ile yazılmış şiirlerdir

13 Batı Muumlziği Formları

Batı muumlziği formlarını 5 ana başlık altınca inceleyebiliriz

Buumlyuumlk formlar

Senfonik formlar

Vokal formlar

Polifonik formlar

Oumlzguumln formlar

14

131 Buumlyuumlk Formlar

1311 Sonat

İlk kez CPE BACH tarafından temelleri atılan ve en oumlnemli formdur Senfoniler

quartetler ve quintetler hep sonat formunda yazılır Sonat formu gelişimi iccedilinde farklılık

goumlstermiştir Beethoven ve Haydn doumlneminde iyice oturan sonat formu Chopin ile birlikte

değişime uğramıştır Genellikle solo sonatlar meşhurdur Oumlrneğin Beethoven yazdığı 32

piyano sonatıyla bu formun ustalarındandır Ayrıca Haydn Chopin gibi besteciler de guumlzel

sonatlar yaratmışlardır

1312 Rondo

Adından da anlaşılacağı gibi bir boumlluumlmuumln suumlrekli tekrarlanmasıyla oluşur Oumlrneğin A

B ve A boumlluumlmlerinden oluşan bir esere yeni bir C boumlluumlmuuml eklenmesi ve tekrar başa yani A B

A boumlluumlmuumlne doumlnuumllmesiyle kuumlccediluumlk rondo formu oluşur A B A C A B A D E A B A buumlyuumlk

rondo formuna oumlrnek olabilir Klasik doumlnemde sonatların son boumlluumlmlerinde kullanılmıştır

1313 Varyasyon

Tema ve ccedileşitlerinden oluşan bu form aslında ağır tempolu dans şarkıların tekrarı

sırasında yapılan kuumlccediluumlk değişikliklerden doğmuştur Varyasyon formunun temeli 4-8

oumllccediluumlden oluşur

1314 Suumlit

Saz muumlziği alanında en eski biccedilimlerden biri olan suumlit şarkı biccediliminde 4-6

boumlluumlmlerden meydana gelmiş bir sıra danstır Sonat ve senfonilerin atası sayılır

132 Senfonik Formlar

1321 Konccedilerto

Konccedilerto genellikle solo bir ccedilalgıya bir oda orkestrasının veya bir senfoni

orkestrasının eşlik etmesiyle gerccedilekleşir Solo ccedilalgı tuumlm teknik zorlukların uumlstesinden

gelebilecek bir kişi tarafından ccedilalınır Solo ccedilalgıya orkestra eşlik eder Genellikle tek bir

ccedilalgı iccedilin yazılan konccedilertolar vardır fakat birden fazla ccedilalgı iccedilin yazılmış konccedilertolar da

vardır(Vivaldi - 2 viyolonsel konccedilertosu) Konccedilertolar dinleyicinin en ccedilok tercih ettiği

muumlzik formudur

1322 Senfoni

Orkestra iccedilin sonat formunda yazılmış genellikle doumlrt boumlluumlmden oluşan yapıtlardır

Senfoni uzun bir şiir niteliğindedir4 boumlluumlmluuml olduğundan oldukccedila uzun suumlren senfoniler

vardır Oumlrneğin Beethovenın 9 senfonisi 1 saate yakın bir suumlrede tamamlanır Başta Franz

Liszt Antonin Dvorak ve Bedrich Smetana gibi besteciler senfoniyi tek boumlluumlm halinde ele

15

almışlardır Franz Lisztin ilk kez gerccedilekleştirdiği tek boumlluumlmluuml senfoni formuna senfonik şiir

adı verilir

1323 Uvertuumlr

Giriş muumlziği anlamındadır Genellikle bir suumlitin veya operanın girişinde ccedilalınır

Genellikle kısa tutulan uvertuumlrlerin yanında uzun ve tek başına eser olan uvertuumlrler de vardır

Oumlrneğin Tschaikovskynin 1812 uvertuumlruuml ve Beethovenın ldquoLeonore Uvertuumlruumlrdquo

133 Vokal Formlar

1331 Opera

Solistleri korosu orkestrası kostuumlmuuml sahnesi ışığı ve dramatik oyunu ile muumlziğe

uyarlanmış tiyatrodur Tarihte ilk opera Rinuccinin Dafne operasıdır

1332 Operet

Operanın kuumlccediluumlğuumlne denir

Oratoryo

Dinsel ve kutsal konuların koro ve solistler tarafından orkestra eşliğinde

soumlylenmesidir Dekor kostuumlm ve sahneleme yoktur

134 Polifonik (Ccedilok Sesli) Formlar

1341 Kanon

Kanon taklit temeline dayanır Aynı ezgi iki veya daha ccedilok ses partisi tarafından

birbiri ardından başlayarak tekrarlanır Ccedilember kanonda ses partileri aynı anda

duyulduklarında birbiriyle uyumludur İlk başlayan partiye oumlncuuml yanıt veren partiye artccedilı

denir

1342 Fuumlg

Fuumlg taklit etmek anlamındadır Eserin ana teması farklı tonlarda tekrarlanır Tabi bu

kontrpuan tekniğiyle yapılır Temanın tonu mutlaka ana tonun birinci doumlrduumlncuuml ve beşinci

dereceleriyle ilişkili olmalıdır aksi halde eserin taklit edilmesinde hatalar olabilir Fuumlg

tekniğini mutlaka oumlrnekleri inceleyerek oumlğrenmek gerekir Bachın fuumlgleri bu konu iccedilin

uygun seccedilenektir

16

1343 Fuumlgato

Fuumlg tarzında fakat fuumlg kurallarına uymadan gelişen temalardan oluşur Fuumlgatoda

fuumlguumln sergi boumlluumlmuumlnuumln ardından gelişme boumlluumlmuuml başlar Mozartrsquoın Jupiter Senfonisirsquonin son

boumlluumlmuuml bu tarzda yazılmıştır

1344 Fuumlgetta

Fuumlgetta tam bir fuumlg gelişmesi olmayan kısa fuumlg biccedilimidir

135 Oumlzguumln Formlar

Batı muumlziğinde bilinen 30rsquodan fazla oumlzguumln form tuumlruuml vardır Bunların bilinen belli

başlı birkaccedilı şunlardır

1351 Preluumlt

Uvertuumlr gibi bir giriş parccedilasıdır Ancak oumlzellikle Chopin ve Rachmaninoff gibi

besteciler preluumlt tek başına bir parccedila olarak duumlşuumlnmuumlşlerdir Chopinin 24 preluumlt buna

oumlrnektir

1352 Arya

Arya Latincede şarkı veya melodi kelimesinden gelir Belirli bir kalıp iccedilinde orkestra

eşliğinde soumlz ve muumlziğin birleşmesidir A-B-A formunda yazılır

1353 Bolero

Bolero İspanyol Kastilya ve Andalusiarsquonın milli dansıdır Bu dans tef kastanyet ve

bazen de gitar eşliğinde yapılır Allegretto tempoda ve frac34 luumlk oumllccediluumldedir

1354 Capricco

İtalyanca keccedili anlamına gelir Muumlzikte belli bir planı olmayan serbest doğaccedillama ya

da fantezi tarzı neşeli değişken mizaccedil sergileyen kaprisli karakterdeki bir tuumlruumln adıdır

1355 Etuumlt

Ccedilalgı muumlziğinde karşılaşılan teknik guumlccedilluumlklere hazırlanmak amacıyla bestelenen

alıştırma parccedilalarıdır Oumlğrencilerin tekniğini geliştirmeleri iccedilin bestelenmiştir

1356 Marş

Yuumlruumlmeye eşlik eden ritim oumlğesi guumlccedilluuml ccedilok eski muumlzik tuumlrlerinden biridir Ccedileşitli

amaccedillara youmlnelik yazılan marşlar genel olarak 4 gruba ayrılır Bunlar cenaze marşı ağır

marş hızlı marş ve ccedilok hızlı marştır

17

1357 Vals

Almanca doumlnmek anlamına gelir Uumlccedil zamanlı birinci vuruşu kuvvetli doumlnerek yapılan

Alman dans muumlziğidir

1357 Ballade

Genellikle acı ve huumlzuumln gibi duyguların anlatımında kullanılan ve ccedilok ezgiden oluşan

lirik parccedilalardır

1358 Nocturne

Gece muumlziği demektir Serbest formda yazılır Karakteri huumlzuumlnluuml bazen de canlıdır En

uumlnluuml noktuumlrn bestecisi Chopindir

1359 Romance

Soumlzluuml ve soumlzsuumlz yazılabilir Noktuumlrn ve balad gibi konusu huumlzuumln ve aşktır Serbest

formda yazılır

13510 Serenade

Değişik anlamlarda kullanılır En ccedilok bilinen anlamı sevgilinin penceresinin oumlnuumlnde

soumlylenen doğaccedillama aşk şarkısıdır Genellikle soumlzluuml olur fakat soumlzsuumlz yazılmış serenatlarda

vardır Serbest bir formda yazılır

13511 Rhapsody

Ezgileri ccediloğunlukla halk ezgisi olan ve birccedilok temanın birleşmesinden oluşan serbest

bir muumlzik formudur Lisztin Macar Rapsodilerinin yanında uumlnluuml İngiliz rock grubu Queenin

efsanevi solisti Freddie Mercurynin Bohemian Rhapsodysi de bu forma ccedilok guumlzel bir

oumlrnektir

13512 Fantasie

Serbest formda genellikle doğaccedillama ccedilalınan eserlerdir

14 Ritmik Okuma (Tartım)

Bir muumlzik parccedilasını ritmini uygun olarak nota değerleriyle tekduumlze okumaya ritmik

okuma denir Diğer bir anlamda bona yapma diye adlandırılır (Bona terimi tartım kitabını

yazan yazarın isminden alıntı yapılmıştır)

Notaların seslerini dikkate almadan sadece nota değerlerinin incelenmesine ritmik

portre denir Ritim belirli bir zaman suumlrecinin kullanımını hedefleyen tempo iccedilinde

kesinleşir Ritim aynı zamanda muumlziğin karakterini de belirler

18

Her bestecinin kullandığı ritim kendine oumlzguumlduumlr ve ressamların fırccedila tekniği gibi ayırt

edicidir Genel anlamda formu etkileyen ve oluşturan faktoumlruumln ritim olduğu soumlylenebilir

19

UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki muumlzik parccedilalarını ritmine ve nota değerlerine uygun olarak elle usuluumlnuuml

takip ederek tartımlarını yapınız

İşlem Basamakları Oumlneriler

Aşağıdaki birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre

isimleriyle tartımını yapınız

Elle usuumllleri doğru ve kesin hareketlerle

yapınız

Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki sekizlik ve onaltılık notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

UYGULAMA FAALİYETİ

20

Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını

yapınız

Aşağıdaki sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

21

Aşağıdaki ikilik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki sekizlik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

22

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

23

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

24

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

25

Aşağıdaki doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki notaları sekizlik es (sus)leri dikkate alarak oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını

yapınız

Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

26

Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını

yapınız

Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

27

28

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir

1 Birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

2 İkilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluuml ve isimleriyle tartımını yaptınız

3 Sekizlik ve onaltılık notaların tartımını yaptınız mı

4 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

5 İkilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

6 Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

7 İkilik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

8 Doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

9 Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

10 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaların tartımını yaptınız

11 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

12 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

13 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaların tartımını yaptınız mı

14 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

15 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

16 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

17 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

18 Doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını

yaptınız mı

19 Sekizlik esleri (susları) dikkate alarak tartımını yaptınız mı

20 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız

21 Değişik değerlerdeki sesli notaların tartımını yaptınız mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

29

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde

verilen bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız

1 ( )Muumlzikal anlatımın en kuumlccediluumlk birimine ldquomotifrdquo denir

2 ( )Esas ezgiye eşlik eden ve devamlı tekrarlanan hareket zincirineldquotemardquodenir

3 ( )Peşrev Tuumlrk muumlziği formlarından soumlzluuml ve guumlfteli formlara verilebilecek en iyi

oumlrnektir

4 ( )Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır

5 ( )Doğadaki herhangi bir olayı veya duyguyu muumlzik diliyle anlatan eserlereldquotasvirrdquo

denir

6 ( )Rondo sonat ve suumlit Batı muumlziğinin senfonik formlarındandır

7 ( )Operanın kuumlccediluumlğuumlne operet denir

8 ( )Vals doumlnerek yapılan Alman dans muumlziğidir

9 ( )Bir bestecinin kullandığı ritim sanatccedilının ayırt edici oumlzelliklerindendir

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

30

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

Bu faliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak

muumlzikte notaları okuyup yazabileceksiniz

Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır

Muumlzik ses genişliklerini araştırınız

Solfej iccedilin gerekli temel kavramları araştırınız

Araştırma işlemleri iccedilin Internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve

yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek solfej ile ilgili oumln bilgi

edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaş veya kurslardan da bilgi edininiz

UYGULAMA FAALİYETİ

2 SES GENİŞLİKLERİ VE SOLFEJ

Muumlzikte kullanılan iki tuumlr ses vardır

İnsan sesi

Enstruumlman sesi(Bu konu ses oluşum uygulamaları moduumlluumlnde işlendi)

İnsan sesi ikiye ayrılır Erkek sesi ve kadın sesi

21 Erkek Sesi

Bas En kalın erkek sesi

Bariton Orta kalınlıkta erkek sesi

Tenor En ince erkek sesi

22 Kadın Sesi

Alto En kalın kadın sesi

Mezzosoprano Orta kalınlıkta kadın sesi

Soprano En ince kadın sesi

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

AMACcedil

ARAŞTIRMA

31

23 Solfeje Giriş

Solfej eğitimimizin şimdiye kadar ki boumlluumlmlerinde temel muumlzik kavramları ve bunlara

oumlrnekleri goumlrduumlk Moduumlluumlmuumlzuumln bu boumlluumlmuumlnde ise ağırlıklı olarak okuma parccedilalarına bol-

bol oumlrnekler vereceğiz

Solfej kısaca lsquookumarsquo demektir Notaları adlarıyla sesleriyle ve suumlreleriyle

okumaya solfej denir

231 Uumlccedil Ses Oumlğretimi

Doumlrtluumlk nota

Yuvarlak kuyruklu ve iccedili doludur Bir vuruşta okunur

İkilik nota

Yuvarlak kuyruklu ve iccedili boştur İki vuruşta okunur

32

232 Doumlrt Ses Oumlğretimi ve Buumlyuumlk İkili Aralığı Kuumlccediluumlk İkili Aralığı

İki ses arasındaki incelik kalınlık ayırımına aralık denir

Aralıkları oumllccedilmek iccedilin kullanılan oumllccedilme birimine perde denir

Batı muumlziğinde kullanılan en kuumlccediluumlk ses aralığına yarım perde denir

İki tane yarım perdeden oluşan ses aralığına tam perde denir

Moderato lsquoOrta hızdarsquo demektir Bir hız terimidir Parccedilanın orta hızda

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Monderato parccedilalarda el orta hızda (

dakikada 108-120) vurulur

Doumlneccedil iki kez okunması istenen notaların başlama yerine ileri doumlneccedil bitme

yerine geri doumlneccedil konulur Doumlneccedillerin arasında kalan notalar iki kere okunur

Parccedila yeni başlamış ise yalnız geri doumlneccedilte kullanılabilir Geri doumlneccedilten başa

doumlnuumlluumlr o boumlluumlm yine iki kere okunur

33

Allegro İtalyanca neşeli anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilabuk

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Allegro parccedilalarda el hızlıca ( dakikada

120-168) vurulur

233 Doumlrt Ses İccedilinde Son Durak Perdesi

Bir notanın altına ya da uumlstuumlne nokta konulursa o nota kısa okunur Bu noktaya da

kısaltma noktası denir

Bir notanın altına ya da uumlstuumlne ccedilizgi konulursa o nota kendi suumlresi iccedilinde uzun ve

yayık okunur Bu ccedilizgiye yayık ccedilizgisi denir

34

234 Beş Ses Oumlğretimi

Andante İtalyanca ağırca anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ağır

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Andante parccedilalarda el ağır hızda (

dakikada 76ndash108) vurulur

235 Altı Ses Oumlğretimi

Uzaktı Notaların uumlstuumlne ya da altına konulan uzatma belirtecine uzaktı denir

35

36

Largo İtalyanca geniş anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilok ağır

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Largo parccedilalarda el ccedilok ağır hızda (

dakikada 40-60) vurulur

236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi

37

Do-Mi-Sol-Do sesleri ile alıştırma

Okuma parccedilası

38

237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması

(Fa-Si Si-Fa)

Okuma parccedilası

238 Dokuz Ses Oumlğretimi

Ccedilizek Dizeğin altına ve uumlstuumlne konulan kuumlccediluumlk ccedilizgilere ccedilizek denir Kalın do

sesi ccedilizeğin uumlzerine kalın si sesi ccedilizeğin altına konulur

39

239 On Ses Oumlğretimi

2310 On Bir Ses Oumlğretimi

40

2311 On İki Ses Oumlğretimi

CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR

41

42

43

UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ

Notaları okuyup yazınız

İşlem Basamakları Oumlneriler

Notaların solfejini yapınız

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını

yapınız

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz

Parccedilaları orta hızda okuyunuz

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma

yapınız

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız

İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz

Perdelere dikkat ediniz

Bunun iccedilin monderato tekniğini

kullanınız

Bunu yaparken notanın perdelerini ve

noktalarını uygun aralıklarla

yerleştiriniz

UYGULAMA FAALİYETİ

44

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir

Notaların solfejini yaptınız mı

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml

Parccedilaları orta hızda okudunuz mu

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

45

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen

bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız

1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur

2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir

3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir

4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır

5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır

6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

46

MODUumlL DEĞERLENDİRME

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı

2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı

3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız

4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne

goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı

notaların tartımını yaptınız mı

9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle

oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı

12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz

MODUumlL DEĞERLENDİRME

47

CEVAP ANAHTARLARI

OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Yanlış

4- Doğru

5- Doğru

6- Yanlış

7- Doğru

8- Doğru

9- Doğru

OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Doğru

4- Yanlış

5- Doğru

6- Yanlış

CEVAP ANAHTARLARI

48

KAYNAKCcedilA

FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı

İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004

YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995

Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları

İstanbul 2004

Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991

SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004

KAYNAKCcedilA

7

Teslim boumlluumlmuuml (10 8) lik aksak semai usuluuml ile oumllccediluumllmuumlştuumlr

İlk uumlccedil hane peşrevler gibi giriş geccedilki gibi oumlzellikleri yansıtır Doumlrduumlncuuml hane ise

serbest olup melodi ve usul youmlnuumlnden bestecinin isteğine kalmıştır

Peşrev ve saz semailerinin teslim boumlluumlmlerine girilecek yerde bağlantı bazen

makamın guumlccedilluumlsuumlnde bazen de durakta asma kalış olarak yapılır

Saz semaileri fasıl sonlarında ccedilalınabildiği gibi tek saz icralarında da yer alabilir Saz

semaileri ritmik ve serbest bir yapıya sahip olduklarından bestekacircrların daha ccedilok uumlstuumlnde

durdukları bir form olmuştur

123 Tavsir

Bir olayı doğadaki herhangi bir olayı veya bir duyguyu muumlzik diliyle anlatan saz

eserlerine tasvir adı verilir

Ccedilok geniş kapsamlı olmasına rağmen ccedilok az yazılan tasvir tuumlruuml eserlerin usuluuml ritmi

bestekacircrın arzusuna kalmıştır Peşrev ve saz semaileri gibi belirli haneleri yoktur Konunun

durumuna goumlre birden fazla haneleri bulunabilir

124 Medhal

Genellikle bir topluluğun programı başlamadan toplu halde sazların ccedilaldığı kuumlccediluumlk saz

eserlerine medhal adı verilir

Medhallerin hane ve teslim gibi boumlluumlmleri kaideleri yoktur Ccedilalınacak makama

girinceye kadar serbest olarak bestekacircrın duyuşuna goumlre 16 ile 32 oumllccediluumlluumlk boumlluumlmlerde

olabilir

Medhallerin en buumlyuumlk oumlzelliği peşrev ve saz semailerinde bulunan hane ve teslim

kaidelerinin olmaması serbest icra edilmesidir Yine bu iki formdan farkı fasıllardan oumlnce

ccedilalınmamasıdır

Medhal tek bir sazla yapılan taksim formunun derli toplu bir usule uydurulmuş nota

ile ccedilalınan değişik bir şeklinden ibarettirMedhalin tarihccedilesi pek eski değildir Son devir

bestelkacircrları tarafından yazılmış ve benimsenmiştir Guumlnuumlmuumlzde bu form uumlzerinde uğraşan

bestekacircrların başında Prof Dr Sayın Alacirceddin YAVAŞCcedilA gelir

125 Taksim

Tek bir sazla makamların ses dizilerinde dolaşmaya Taksim adı verilir Bu formun

Batı muumlziğinde karşılığı impruvizedir

8

Taksim bir saz eserine veya bir şarkıya başlanılmadan oumlnce icra edilecek makamın

seslerinde guumlzel nağmelerle dolaşmaktır

Taksim yapılırken girilecek makamın guumlccedilluumlsuuml asma kalışı ve durağı oumlzellikle

belirtilir O halde taksim usule uyulmadan icra edilecek eserin makamına usuluumlne uslucircbuna

uygun bir şekilde bir seyir ile durak sesinin bağlantısından oluşur denebilir

Tuumlrk Muumlziğinde bir eserin icrasına geccedilmeden oumlnce taksim yapmak adet olmuştur

Taksim yapmakla meşhur olmuş pek ccedilok saz sanatccedilılarımız vardır Tanburicirc Cemil Bey bu

konuda virtuumloumlz seviyesine ulaşmış bir sanatkacircrdır Guumlnuumlmuumlzde ise tanbucircricirc Necdet YAŞAR

ucircdicirc Cinuccedilen TANRIKORUR ucircdicirc Necati CcedilELİK Neyzen Niyazi SAYIN ve kemenccedilede

İhsan OumlZGEN oumlnde gelen isimlerdir

126 Aranağme

Bazı eserlere başlanırken hemen girişte yalnız sazların ccedilaldığı kuumlccediluumlk bir boumlluumlm

bulunur Buna giriş muumlziği yaygın bir deyimle de aranağme adı verilir

Bir eserin başında olduğu kadar ortasında ve sonunda bulunan aranağmelere de

rastlanır İki kıtalı bir şarkıda eserin ortasında kıtaları arasında bir aranağme bulunabilir

veya hiccedil olmayabilir

Aranağmelerin oumlzelliği eserin ruhuna uygun aynı ritm ve karakterde eseri

tamamlayıcı nitelikte olmasıdır

Eski eserlerin birccediloğunda aranağme bulunmazdı Guumlnuumlmuumlzde ise aranağmesiz pek az

eser şarkı yapılmaktadır

Oumlzellikle son devirlerde yapılan şarkıların her satırında iki guumlfteyi birbirine bağlayan

bir veya birkaccedil oumllccediluumlluumlk muumlzik nağmeleri bulunur Bu tuumlr muumlzik parccedilaları sadece iki cuumlmleyi

birbirine bağlayan nağmelerdir Aranağme değildirler

127 Oyun Havaları

İnsanlarda coşku uyandıran yalnızca sazların ccedilaldığı saz eserlerine oyun havası adı

verilir Tuumlrk Muumlziğinde ritim unsuru oumlnemli olan bir ccedileşittir Kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlş olan

oyun havaları mahalli dans ve oyunlar iccedilin de yazılmıştır

Ccediliftetelli zeybek longa sirto horon hora bar halay koumlccedilekccedile gibi pek ccedilok şekilleri

vardır

128 Kacircr

Eski bestecilerin uumlzerinde oumlnemle durdukları ustalıklarını goumlsterdikleri bir beste

formudur Genellikle peşrevden hemen sonra icra edilir Geniş kapsamlı bir beste tarzı

9

olduğundan buumlnyesinde değişik usuller ccedilokccedila kullanılır Bu usul değişiklikleri esere farklı bir

canlılık kazandırır

Kacircr icrasından sonra beste formu icra edilir Kacircrlar buumlyuumlk usullerle olduğu gibi kuumlccediluumlk

usullerle de oumllccediluumllmuumlş ve bestelenmişlerdir

Beste formundan bir diğer farkı da terennuumlmlerinin serbest oluşlarıdır Eserin baş

kısmında ccediloğunlukla terennuumlm bulunabilir

Kacircr tarzında bestelenmiş eserler bazen uzunluk ve kısalıklarına goumlre değişik isimlerle

anılırlar kacircr kacircrccedile kacircr-i nev kacircr-i natik gibi isimler eserlerin yapısını anlatır

Kacircr genellikle terennuumlmle başlayan geniş kapsamlı bazı usullerin kullanıldığı uzun

eserlere verilen isimdir

Kacircrccedile kacircrdan daha kısa ve oumlzelliklerini daha oumlz anlatım belirten eserlere verilen

isimdir

Kacircr-ı nev değişik usullerin kullanıldığı bir formdur Kacircrdan ccedilok farkı yoktur

Kacircr-ı natık kacircr ve kacircrccedileden usul ve guumlfte youmlnuumlnden hemen ayrıcalik goumlsterir Kacircr-ı

natıkların guumlftelerinin hemen her satırında değişik usullere rastlanılabilir Kacircr-ı natıklar

başladıkları makamın ismi ile anılırlar Rast kacircr-i natik neva kacircr-i natik gibi Kacircr-ı natık

bitişte başladığı makam seslerine doumlnerek karar verir

Her satırda değişik usullere rastlanıldığı gibi her satırda değişik makamlara geccedililmesi

kacircr-ı natıkların oumlzelliğidir Her satır icra edilirken geccedililen makamın ismi belirtilir

Kacircr tuumlruuml eserler guumlnuumlmuumlzde hemen hemen hiccedil yapılmamaktadır Eski bestekacircrlarımız

bu form uumlzerinde titizlikle durmuşlar ve ccedilok guumlzel eserler yapmışlardır

129 Beste

Genellikle beste denilince herhangi bir muumlzik eserini duumlşuumlnuumlruumlz Beste bestelemek

bestekacircr birbirine yakın kelimelerdir

Beste Bir muumlzik eseri

Bestekacircr Bir muumlzik eserini besteleyen muumlzisyen

Bestelemek Bir muumlzik eserini yapmak yazmak

Beste kelimesinin geniş tanımının yukarıda yazıldığı gibi olmasına karşın Tuumlrk

musikisindeki karşılığı yeri daha başkadır

Beste kacircr formundan sonra en geniş kapsamlı muumlzik eseridir

10

Beste doumlrt haneli olarak yapılır Her hane bir mısra demektir Şu halde bestelerin

guumlfteleri doumlrt mısralıdır Her mısranın sonunda terennuumlm adı verilen kelime olarak pek

anlamı olmayan ancak melodi youmlnuumlnden ccedilok guumlzel olan nağmeler bulunur

Peşrevlerde de her hanenin sonunda teslim kısmının bulunduğunu hatırlayalım

Peşrevlerdeki teslim kısmının yerini bestelerde terennuumlmler almıştır diyebiliriz

Terennuumlm Beste formundaki eserlerde mısra sonlarına eklenen anlamlı

anlamsız ancak melodik yapısı olan boumlluumlmlere verilen addır Terennuumlmler hece

kelime veya birkaccedil kelimeden meydana gelebilir

Ye-le-li-la-ta-ne-dil-dir-ten-ni-canım-ruhum-gel serv-i revanım- ruh-i revanım-canım

efendim vs gibi soumlzcuumlkler sıkccedila kullanılır

İkaacirc Bestelerin terennuumlmlerinin ritmik melodilerle yapılarına veya başka bir

ifadeyle bestelerdeki terennuumlmlerin muntazam bir tempo ile yapılmasına ikaacirc

adı verilir Terennuumlmlerde kullanılan hecelerin anlamı pek yoktur

Her hanenin mısranın sonunda ccedilalınan terennuumlm aynıdır Bu nedenle terennuumlmlerin

melodilerinin ccedilok guumlzel olmasına bestekacircrlar oumlzellikle oumlzen goumlsterirler

Terennuumlmlerde kullanılan guumlzel soumlzlerin bazılarının anlamı da vardır Canım ruhum

gibi kelimelerin yanısıra bazı bestekacircrlar ilgi duydukları kişilerin adlarını da terennuumlmlerde

kullanmışlardır Sultanım mihribanım gibi

Doumlrt haneli olan bestelerin birinci mısrasına zeminhane adı verilir Zeminhanelere

eserin makamına ait dizi belirtilerek başlanır Makamın oumlzellikleri goumlsterilerek zemin

hanenin son kısmında terennuumlme geccedililir Terennuumlmuumln bittiği yerde birinci mısranın son

kelimeleri tekrar edilerek durak sesinde karar verilir Bu şekilde birinci mısra yani

zeminhane bitmiş olur

İkinci hane ikinci mısranın okunmasıyla goumlsterilir Ancak soumlzler ikinci mısraya ait

olmakla beraber melodi birinci mısranın tekrarıdır

Demek ki birinci mısra ve guumlfte okunacak tekrar başa doumlnuumllerek aynı melodi ile ikinci

mısra ve terennuumlm icra edilecektir

İkinci haneye nakarathane adı verilir

Uumlccediluumlncuuml mısra meyan adını alır Meyan eserin en oumlnemli boumlluumlmlerinden birini

oluşturur Bu boumlluumlmde ccedileşitli geccedilkiler genişlemeler goumlsterilir Bitiş yine terennuumlmle olur

Doumlrduumlncuuml hane ise yine başa doumlnuumllerek son mısra olarak zeminhanenin melodileri

ile okunur Ayrıca melodisi yoktur Besteler terennuumlm hanelerinin icrasıyla son bulur

11

1210 Semacirci

Tuumlrk musikisinde beste formundan sonra gelen değişik bir beste tarzıdır Semainin

tarifi bu şekilde olmasına rağmen değişik iki tuumlr semai vardır

Ağır Semai

Yuumlruumlk Semai

Ağır Semailer beste formundan hemen sonra fasıllardaki sıraya goumlre yer alırlar

Adından da anlaşıldığı gibi yapısı ağır etkili bir formdur Kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir

Ağır semailerde kullanılan usuller 10 4 luumlk ağır aksak semai 10 8rsquolik Aksak Semai

ve 6 2rsquolik ağır sengin semaidir

Ağır semailer yapı itibariyle beste formunu andırırlar Hane terennuumlm gibi boumlluumlmler

bestede olduğu gibi semailerde de bulunur Ancak kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Kuumlccediluumlk

usullerle yapılmalarından dolayı ağır semailer daima bestelerden sonra ikinci sırayı alırlar

Fasıldaki sıraya goumlre (peşrev beste) formlarından sonra sıralanan ağır semaiden sonra

şarkı formu gelir

Fasıl icrasında şarkılardan sonra tekrar semai formuna doumlnuumlluumlr Ancak bu sıradaki

Semailer ağır semai adını taşımazlar Bu tuumlr semailere yuumlruumlk semai adı verilir

Yuumlruumlk semailer yuumlruumlk semai adı verilen usulle oumllccediluumllmuumlşlerdir Genellikle 6 4rsquo luumlk

bazen de 6 8rsquolik oumllccediluuml ile belirtilir

Yuumlruumlk semailerin yapıları ağır semailere goumlre daha hareketli ve canlıdır Hane ve

terennuumlmler ağır semailerde olduğu gibidir

Yuumlruumlk semai icrasından sonra Saz Semaisi icra edilir Bu şekilde fasıl tamamlanmış

olur Tuumlrk muumlziğinde peşrev kacircr beste ağır semai şarki yuumlruumlk semai ve saz semaisinden

meydana gelen fasıllara takım adı verilir

Tuumlrk muumlziğinde bir makamın kabul edilebilmesi iccedilin bu şekilde bir takım oluşması

şarttır

1211 Şarkı

Tuumlrk muumlziğinde kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllen soumlzluuml terennuumlmsuumlz doumlrt haneli eserlere

Şarkı adı verilir Genellikle doumlrt mısralık guumlftelerden meydana gelen şarkılar doumlrt hane

olarak bestelenir Birinci hane zernin adını alır Bu hane esas makam dizisinin seslerinin

goumlsterildiği boumlluumlm olup şarkılarda giriş boumlluumlmuumlnuuml oluşturur

İkinci hane nakarat adını alır Bu kısımda genellikle yakın makam dizilerine geccedilkiler

bulunur Nakaratların bitiş kısmında adını taşıdığı makam dizisinin sesleri ile karar bulunur

12

Uumlccediluumlncuuml hane meyan adını alır Meyanda esas makam dizilerinde dolaşıldığı kadar

genellikle tiz perdelerde dolaşılır ve geccedilkiler yapılır

Doumlrduumlncuuml hane ise ikinci satır melodisi ile doumlrduumlncuuml satırın okunmasından oluşup

nakarat adını taşır

Şarkılarda Yapı

Şarkıların genellikle doumlrt haneden oluştuğunu yukarıda belirtmiştik Doumlrt mısralı

şarkıların her satırı bir haneyi oluşturur

Her satır ccediloğunlukla birer defa bestelenir İkişer defa okunur Bu satırların sonunda

dolaplar bulunur

Yukarıda da accedilıklandığı gibi ikinci ve doumlrduumlncuuml hanelerin (satırların) besteleri aynıdır

Bazen de her satır veya bazı satırlar ikişer kere bestelenirler Bu durumda ilgili satır

okunur Bitiminde aynı soumlzler yeni bir melodi ile tekrar edilir ve doğrudan bir sonraki satıra

bağlantı yapılarak geccedililir

Klacircsik Tarzda Bestelenmiş Her Satırı Bir Defa Olan Şarkı Formu

Birinci satırda esas makama giriş yapılır Zemin mısrası okunarak sonda dolap

kısmında karar sesine inilir Başa doumlnuumllerek aynı satır tekrarlanır Ancak bu defa sona

gelindiğinde birinci dolap yerine ikinci dolap okunarak ikinci mısraya (satıra) geccedililir

Nakarata geccediliş sesi genellikle guumlccedilluuml sesi ile goumlsterilir

Nakarat ilk satır gibi iki defa tekrar edilir Satır sonundaki dolap hanesinin birinci

boumlluumlmuumlnde guumlccedilluuml sesi ile satırın başına doumlnuumlleceği belirtilir Dolabın ikinci boumlluumlmuuml ise

makamın ana sesleri ile inilen karar sesinin bulunduğu boumlluumlmduumlr Karar sesinin burada

bulunmasının sebebi şarkıların nakarat sonlarında bitmesindendir

Meyan boumlluumlmuumlne geccediliş ise bu durak sesinin goumlsterilmesiyle olur Genellikle tiz

seslerle meyanı yapılan şarkılarda ikinci defa tekrar tiz durak sesinin doumlnuumlş boumlluumlmuumlnde

goumlsterilmesiyle olur İkinci defa meyanın okunmasıyla guumlccedilluuml sesi goumlsterilerek nakarata

geccedililir Doumlrduumlncuuml hane ise ikinci satır melodisinin tekrarıdır Şarkının bitişi nakaratın

sonunda bulunan bitiş sesi (durak) ile olur

Guumlnuumlmuumlzde şarkılar genellikle klasik tarzın dışında serbest bir anlayışla

bestelenmektedir Bu tarz şarkılara fantezi eserler adı verilmektedir

Zemin hanesi bir defa bestelendiği gibi iki ayrı melodi ile iki defa bestelenebilir Veya

yalnızca meyan kısmı iki defa bestelenmiş şarkılar da bulunmaktadır

Şarkı formu ccedilok işlenmiş ve en sevilen beste tarzıdır Kuumlccediluumlk usullerle yazılmış

olmalarına karşılık serbest usulsuumlz boumlluumlmleri olan şarkılar da ccediloktur

13

Şarkılarda Usul

Şarkılar daima kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Her ne kadar 15 zamanlıya kadar kuumlccediluumlk

usuller varsa da şarkılar ccediloğunlukla 10 zamanlıya kadar olan usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir

Şarkılar kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllduumlğuuml iccedilin Beste ve Semailere oranla etkileri daha

başkadır Usullerinin kuumlccediluumlk olmaları gereği daha ritmik ve hareketli bir yapıya sahip

olmalarının yanı sıra beste ve semailer kadar ağırbaşlı hatta onlardan daha ağır yapılı

şarkılara rastlanır

1212 Gazel

Saz muumlziğindeki taksimin insan sesi ve soumlzle yapılanıdır Herhangi bir usule bağlı

değildir Serbest okunur 2-4 veya daha fazla mısrayı belli bir makam anlayışı iccedilinde

melodilerle soumlyleyerek sesle taksim etmektir

Oumlnceden hazırlık yapılmadan sanatccedilının o anki ilhamına bağlıdır Buna ldquoirticalrdquo de

denir Guumlfteden ayrı olarak lsquorsquoof lsquorsquo lsquorsquoamanrsquorsquo lsquorsquomedetrsquorsquo lsquorsquoeyrsquorsquo gibi uumlnlemler de ilave edilebilir

fakat bunların fazlası hoş karşılanmaz Gazel başlı başına yapılabildiği gibi şarkının arasına

da konulabilir Soumlzler genellikle gazel tarzından seccedililebildiği gibi başka bir tarzdan da

alınabilir

1213 Koumlccedilekccedileler

Genellikle aynı makamda yuumlruumlk hareketli şarkı ve tuumlrkuumllerin uzun aranağmelerle

birbirine bağlanmasından meydana gelmiş aynı zamanda ccedilengi ve koumlccedilek takımlarının oyun

oynamaları iccedilin duumlzenlenmiş bir muumlzik tuumlruumlduumlr Koumlccedileklerde şarkılar ve tuumlrkuumller genellikle

kendi yapıları ile kullanılmıştır

1214 Tuumlrkuuml

Şehir dışındaki koumly ve kasabalarda oturan halkın bağlama cura divan sazı zurna

davul darbuka kaval kemenccedile kabak kemane vs Gibi muumlzik aletleriyle ccedilalıp soumlyledikleri

kendine has youmlresel oumlzelliklere sahip olan soumlzluuml muumlziktir Anonimdir (Bestecisi ve yazarı

belli olmayan halkın malı) Soumlzler halk edebiyatından alınmış olup edebi değer taşıyan hece

vezni ile yazılmış şiirlerdir

13 Batı Muumlziği Formları

Batı muumlziği formlarını 5 ana başlık altınca inceleyebiliriz

Buumlyuumlk formlar

Senfonik formlar

Vokal formlar

Polifonik formlar

Oumlzguumln formlar

14

131 Buumlyuumlk Formlar

1311 Sonat

İlk kez CPE BACH tarafından temelleri atılan ve en oumlnemli formdur Senfoniler

quartetler ve quintetler hep sonat formunda yazılır Sonat formu gelişimi iccedilinde farklılık

goumlstermiştir Beethoven ve Haydn doumlneminde iyice oturan sonat formu Chopin ile birlikte

değişime uğramıştır Genellikle solo sonatlar meşhurdur Oumlrneğin Beethoven yazdığı 32

piyano sonatıyla bu formun ustalarındandır Ayrıca Haydn Chopin gibi besteciler de guumlzel

sonatlar yaratmışlardır

1312 Rondo

Adından da anlaşılacağı gibi bir boumlluumlmuumln suumlrekli tekrarlanmasıyla oluşur Oumlrneğin A

B ve A boumlluumlmlerinden oluşan bir esere yeni bir C boumlluumlmuuml eklenmesi ve tekrar başa yani A B

A boumlluumlmuumlne doumlnuumllmesiyle kuumlccediluumlk rondo formu oluşur A B A C A B A D E A B A buumlyuumlk

rondo formuna oumlrnek olabilir Klasik doumlnemde sonatların son boumlluumlmlerinde kullanılmıştır

1313 Varyasyon

Tema ve ccedileşitlerinden oluşan bu form aslında ağır tempolu dans şarkıların tekrarı

sırasında yapılan kuumlccediluumlk değişikliklerden doğmuştur Varyasyon formunun temeli 4-8

oumllccediluumlden oluşur

1314 Suumlit

Saz muumlziği alanında en eski biccedilimlerden biri olan suumlit şarkı biccediliminde 4-6

boumlluumlmlerden meydana gelmiş bir sıra danstır Sonat ve senfonilerin atası sayılır

132 Senfonik Formlar

1321 Konccedilerto

Konccedilerto genellikle solo bir ccedilalgıya bir oda orkestrasının veya bir senfoni

orkestrasının eşlik etmesiyle gerccedilekleşir Solo ccedilalgı tuumlm teknik zorlukların uumlstesinden

gelebilecek bir kişi tarafından ccedilalınır Solo ccedilalgıya orkestra eşlik eder Genellikle tek bir

ccedilalgı iccedilin yazılan konccedilertolar vardır fakat birden fazla ccedilalgı iccedilin yazılmış konccedilertolar da

vardır(Vivaldi - 2 viyolonsel konccedilertosu) Konccedilertolar dinleyicinin en ccedilok tercih ettiği

muumlzik formudur

1322 Senfoni

Orkestra iccedilin sonat formunda yazılmış genellikle doumlrt boumlluumlmden oluşan yapıtlardır

Senfoni uzun bir şiir niteliğindedir4 boumlluumlmluuml olduğundan oldukccedila uzun suumlren senfoniler

vardır Oumlrneğin Beethovenın 9 senfonisi 1 saate yakın bir suumlrede tamamlanır Başta Franz

Liszt Antonin Dvorak ve Bedrich Smetana gibi besteciler senfoniyi tek boumlluumlm halinde ele

15

almışlardır Franz Lisztin ilk kez gerccedilekleştirdiği tek boumlluumlmluuml senfoni formuna senfonik şiir

adı verilir

1323 Uvertuumlr

Giriş muumlziği anlamındadır Genellikle bir suumlitin veya operanın girişinde ccedilalınır

Genellikle kısa tutulan uvertuumlrlerin yanında uzun ve tek başına eser olan uvertuumlrler de vardır

Oumlrneğin Tschaikovskynin 1812 uvertuumlruuml ve Beethovenın ldquoLeonore Uvertuumlruumlrdquo

133 Vokal Formlar

1331 Opera

Solistleri korosu orkestrası kostuumlmuuml sahnesi ışığı ve dramatik oyunu ile muumlziğe

uyarlanmış tiyatrodur Tarihte ilk opera Rinuccinin Dafne operasıdır

1332 Operet

Operanın kuumlccediluumlğuumlne denir

Oratoryo

Dinsel ve kutsal konuların koro ve solistler tarafından orkestra eşliğinde

soumlylenmesidir Dekor kostuumlm ve sahneleme yoktur

134 Polifonik (Ccedilok Sesli) Formlar

1341 Kanon

Kanon taklit temeline dayanır Aynı ezgi iki veya daha ccedilok ses partisi tarafından

birbiri ardından başlayarak tekrarlanır Ccedilember kanonda ses partileri aynı anda

duyulduklarında birbiriyle uyumludur İlk başlayan partiye oumlncuuml yanıt veren partiye artccedilı

denir

1342 Fuumlg

Fuumlg taklit etmek anlamındadır Eserin ana teması farklı tonlarda tekrarlanır Tabi bu

kontrpuan tekniğiyle yapılır Temanın tonu mutlaka ana tonun birinci doumlrduumlncuuml ve beşinci

dereceleriyle ilişkili olmalıdır aksi halde eserin taklit edilmesinde hatalar olabilir Fuumlg

tekniğini mutlaka oumlrnekleri inceleyerek oumlğrenmek gerekir Bachın fuumlgleri bu konu iccedilin

uygun seccedilenektir

16

1343 Fuumlgato

Fuumlg tarzında fakat fuumlg kurallarına uymadan gelişen temalardan oluşur Fuumlgatoda

fuumlguumln sergi boumlluumlmuumlnuumln ardından gelişme boumlluumlmuuml başlar Mozartrsquoın Jupiter Senfonisirsquonin son

boumlluumlmuuml bu tarzda yazılmıştır

1344 Fuumlgetta

Fuumlgetta tam bir fuumlg gelişmesi olmayan kısa fuumlg biccedilimidir

135 Oumlzguumln Formlar

Batı muumlziğinde bilinen 30rsquodan fazla oumlzguumln form tuumlruuml vardır Bunların bilinen belli

başlı birkaccedilı şunlardır

1351 Preluumlt

Uvertuumlr gibi bir giriş parccedilasıdır Ancak oumlzellikle Chopin ve Rachmaninoff gibi

besteciler preluumlt tek başına bir parccedila olarak duumlşuumlnmuumlşlerdir Chopinin 24 preluumlt buna

oumlrnektir

1352 Arya

Arya Latincede şarkı veya melodi kelimesinden gelir Belirli bir kalıp iccedilinde orkestra

eşliğinde soumlz ve muumlziğin birleşmesidir A-B-A formunda yazılır

1353 Bolero

Bolero İspanyol Kastilya ve Andalusiarsquonın milli dansıdır Bu dans tef kastanyet ve

bazen de gitar eşliğinde yapılır Allegretto tempoda ve frac34 luumlk oumllccediluumldedir

1354 Capricco

İtalyanca keccedili anlamına gelir Muumlzikte belli bir planı olmayan serbest doğaccedillama ya

da fantezi tarzı neşeli değişken mizaccedil sergileyen kaprisli karakterdeki bir tuumlruumln adıdır

1355 Etuumlt

Ccedilalgı muumlziğinde karşılaşılan teknik guumlccedilluumlklere hazırlanmak amacıyla bestelenen

alıştırma parccedilalarıdır Oumlğrencilerin tekniğini geliştirmeleri iccedilin bestelenmiştir

1356 Marş

Yuumlruumlmeye eşlik eden ritim oumlğesi guumlccedilluuml ccedilok eski muumlzik tuumlrlerinden biridir Ccedileşitli

amaccedillara youmlnelik yazılan marşlar genel olarak 4 gruba ayrılır Bunlar cenaze marşı ağır

marş hızlı marş ve ccedilok hızlı marştır

17

1357 Vals

Almanca doumlnmek anlamına gelir Uumlccedil zamanlı birinci vuruşu kuvvetli doumlnerek yapılan

Alman dans muumlziğidir

1357 Ballade

Genellikle acı ve huumlzuumln gibi duyguların anlatımında kullanılan ve ccedilok ezgiden oluşan

lirik parccedilalardır

1358 Nocturne

Gece muumlziği demektir Serbest formda yazılır Karakteri huumlzuumlnluuml bazen de canlıdır En

uumlnluuml noktuumlrn bestecisi Chopindir

1359 Romance

Soumlzluuml ve soumlzsuumlz yazılabilir Noktuumlrn ve balad gibi konusu huumlzuumln ve aşktır Serbest

formda yazılır

13510 Serenade

Değişik anlamlarda kullanılır En ccedilok bilinen anlamı sevgilinin penceresinin oumlnuumlnde

soumlylenen doğaccedillama aşk şarkısıdır Genellikle soumlzluuml olur fakat soumlzsuumlz yazılmış serenatlarda

vardır Serbest bir formda yazılır

13511 Rhapsody

Ezgileri ccediloğunlukla halk ezgisi olan ve birccedilok temanın birleşmesinden oluşan serbest

bir muumlzik formudur Lisztin Macar Rapsodilerinin yanında uumlnluuml İngiliz rock grubu Queenin

efsanevi solisti Freddie Mercurynin Bohemian Rhapsodysi de bu forma ccedilok guumlzel bir

oumlrnektir

13512 Fantasie

Serbest formda genellikle doğaccedillama ccedilalınan eserlerdir

14 Ritmik Okuma (Tartım)

Bir muumlzik parccedilasını ritmini uygun olarak nota değerleriyle tekduumlze okumaya ritmik

okuma denir Diğer bir anlamda bona yapma diye adlandırılır (Bona terimi tartım kitabını

yazan yazarın isminden alıntı yapılmıştır)

Notaların seslerini dikkate almadan sadece nota değerlerinin incelenmesine ritmik

portre denir Ritim belirli bir zaman suumlrecinin kullanımını hedefleyen tempo iccedilinde

kesinleşir Ritim aynı zamanda muumlziğin karakterini de belirler

18

Her bestecinin kullandığı ritim kendine oumlzguumlduumlr ve ressamların fırccedila tekniği gibi ayırt

edicidir Genel anlamda formu etkileyen ve oluşturan faktoumlruumln ritim olduğu soumlylenebilir

19

UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki muumlzik parccedilalarını ritmine ve nota değerlerine uygun olarak elle usuluumlnuuml

takip ederek tartımlarını yapınız

İşlem Basamakları Oumlneriler

Aşağıdaki birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre

isimleriyle tartımını yapınız

Elle usuumllleri doğru ve kesin hareketlerle

yapınız

Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki sekizlik ve onaltılık notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

UYGULAMA FAALİYETİ

20

Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını

yapınız

Aşağıdaki sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

21

Aşağıdaki ikilik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki sekizlik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

22

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

23

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

24

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

25

Aşağıdaki doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki notaları sekizlik es (sus)leri dikkate alarak oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını

yapınız

Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

26

Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını

yapınız

Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

27

28

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir

1 Birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

2 İkilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluuml ve isimleriyle tartımını yaptınız

3 Sekizlik ve onaltılık notaların tartımını yaptınız mı

4 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

5 İkilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

6 Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

7 İkilik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

8 Doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

9 Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

10 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaların tartımını yaptınız

11 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

12 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

13 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaların tartımını yaptınız mı

14 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

15 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

16 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

17 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

18 Doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını

yaptınız mı

19 Sekizlik esleri (susları) dikkate alarak tartımını yaptınız mı

20 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız

21 Değişik değerlerdeki sesli notaların tartımını yaptınız mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

29

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde

verilen bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız

1 ( )Muumlzikal anlatımın en kuumlccediluumlk birimine ldquomotifrdquo denir

2 ( )Esas ezgiye eşlik eden ve devamlı tekrarlanan hareket zincirineldquotemardquodenir

3 ( )Peşrev Tuumlrk muumlziği formlarından soumlzluuml ve guumlfteli formlara verilebilecek en iyi

oumlrnektir

4 ( )Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır

5 ( )Doğadaki herhangi bir olayı veya duyguyu muumlzik diliyle anlatan eserlereldquotasvirrdquo

denir

6 ( )Rondo sonat ve suumlit Batı muumlziğinin senfonik formlarındandır

7 ( )Operanın kuumlccediluumlğuumlne operet denir

8 ( )Vals doumlnerek yapılan Alman dans muumlziğidir

9 ( )Bir bestecinin kullandığı ritim sanatccedilının ayırt edici oumlzelliklerindendir

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

30

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

Bu faliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak

muumlzikte notaları okuyup yazabileceksiniz

Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır

Muumlzik ses genişliklerini araştırınız

Solfej iccedilin gerekli temel kavramları araştırınız

Araştırma işlemleri iccedilin Internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve

yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek solfej ile ilgili oumln bilgi

edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaş veya kurslardan da bilgi edininiz

UYGULAMA FAALİYETİ

2 SES GENİŞLİKLERİ VE SOLFEJ

Muumlzikte kullanılan iki tuumlr ses vardır

İnsan sesi

Enstruumlman sesi(Bu konu ses oluşum uygulamaları moduumlluumlnde işlendi)

İnsan sesi ikiye ayrılır Erkek sesi ve kadın sesi

21 Erkek Sesi

Bas En kalın erkek sesi

Bariton Orta kalınlıkta erkek sesi

Tenor En ince erkek sesi

22 Kadın Sesi

Alto En kalın kadın sesi

Mezzosoprano Orta kalınlıkta kadın sesi

Soprano En ince kadın sesi

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

AMACcedil

ARAŞTIRMA

31

23 Solfeje Giriş

Solfej eğitimimizin şimdiye kadar ki boumlluumlmlerinde temel muumlzik kavramları ve bunlara

oumlrnekleri goumlrduumlk Moduumlluumlmuumlzuumln bu boumlluumlmuumlnde ise ağırlıklı olarak okuma parccedilalarına bol-

bol oumlrnekler vereceğiz

Solfej kısaca lsquookumarsquo demektir Notaları adlarıyla sesleriyle ve suumlreleriyle

okumaya solfej denir

231 Uumlccedil Ses Oumlğretimi

Doumlrtluumlk nota

Yuvarlak kuyruklu ve iccedili doludur Bir vuruşta okunur

İkilik nota

Yuvarlak kuyruklu ve iccedili boştur İki vuruşta okunur

32

232 Doumlrt Ses Oumlğretimi ve Buumlyuumlk İkili Aralığı Kuumlccediluumlk İkili Aralığı

İki ses arasındaki incelik kalınlık ayırımına aralık denir

Aralıkları oumllccedilmek iccedilin kullanılan oumllccedilme birimine perde denir

Batı muumlziğinde kullanılan en kuumlccediluumlk ses aralığına yarım perde denir

İki tane yarım perdeden oluşan ses aralığına tam perde denir

Moderato lsquoOrta hızdarsquo demektir Bir hız terimidir Parccedilanın orta hızda

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Monderato parccedilalarda el orta hızda (

dakikada 108-120) vurulur

Doumlneccedil iki kez okunması istenen notaların başlama yerine ileri doumlneccedil bitme

yerine geri doumlneccedil konulur Doumlneccedillerin arasında kalan notalar iki kere okunur

Parccedila yeni başlamış ise yalnız geri doumlneccedilte kullanılabilir Geri doumlneccedilten başa

doumlnuumlluumlr o boumlluumlm yine iki kere okunur

33

Allegro İtalyanca neşeli anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilabuk

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Allegro parccedilalarda el hızlıca ( dakikada

120-168) vurulur

233 Doumlrt Ses İccedilinde Son Durak Perdesi

Bir notanın altına ya da uumlstuumlne nokta konulursa o nota kısa okunur Bu noktaya da

kısaltma noktası denir

Bir notanın altına ya da uumlstuumlne ccedilizgi konulursa o nota kendi suumlresi iccedilinde uzun ve

yayık okunur Bu ccedilizgiye yayık ccedilizgisi denir

34

234 Beş Ses Oumlğretimi

Andante İtalyanca ağırca anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ağır

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Andante parccedilalarda el ağır hızda (

dakikada 76ndash108) vurulur

235 Altı Ses Oumlğretimi

Uzaktı Notaların uumlstuumlne ya da altına konulan uzatma belirtecine uzaktı denir

35

36

Largo İtalyanca geniş anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilok ağır

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Largo parccedilalarda el ccedilok ağır hızda (

dakikada 40-60) vurulur

236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi

37

Do-Mi-Sol-Do sesleri ile alıştırma

Okuma parccedilası

38

237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması

(Fa-Si Si-Fa)

Okuma parccedilası

238 Dokuz Ses Oumlğretimi

Ccedilizek Dizeğin altına ve uumlstuumlne konulan kuumlccediluumlk ccedilizgilere ccedilizek denir Kalın do

sesi ccedilizeğin uumlzerine kalın si sesi ccedilizeğin altına konulur

39

239 On Ses Oumlğretimi

2310 On Bir Ses Oumlğretimi

40

2311 On İki Ses Oumlğretimi

CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR

41

42

43

UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ

Notaları okuyup yazınız

İşlem Basamakları Oumlneriler

Notaların solfejini yapınız

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını

yapınız

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz

Parccedilaları orta hızda okuyunuz

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma

yapınız

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız

İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz

Perdelere dikkat ediniz

Bunun iccedilin monderato tekniğini

kullanınız

Bunu yaparken notanın perdelerini ve

noktalarını uygun aralıklarla

yerleştiriniz

UYGULAMA FAALİYETİ

44

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir

Notaların solfejini yaptınız mı

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml

Parccedilaları orta hızda okudunuz mu

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

45

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen

bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız

1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur

2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir

3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir

4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır

5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır

6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

46

MODUumlL DEĞERLENDİRME

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı

2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı

3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız

4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne

goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı

notaların tartımını yaptınız mı

9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle

oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı

12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz

MODUumlL DEĞERLENDİRME

47

CEVAP ANAHTARLARI

OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Yanlış

4- Doğru

5- Doğru

6- Yanlış

7- Doğru

8- Doğru

9- Doğru

OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Doğru

4- Yanlış

5- Doğru

6- Yanlış

CEVAP ANAHTARLARI

48

KAYNAKCcedilA

FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı

İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004

YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995

Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları

İstanbul 2004

Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991

SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004

KAYNAKCcedilA

8

Taksim bir saz eserine veya bir şarkıya başlanılmadan oumlnce icra edilecek makamın

seslerinde guumlzel nağmelerle dolaşmaktır

Taksim yapılırken girilecek makamın guumlccedilluumlsuuml asma kalışı ve durağı oumlzellikle

belirtilir O halde taksim usule uyulmadan icra edilecek eserin makamına usuluumlne uslucircbuna

uygun bir şekilde bir seyir ile durak sesinin bağlantısından oluşur denebilir

Tuumlrk Muumlziğinde bir eserin icrasına geccedilmeden oumlnce taksim yapmak adet olmuştur

Taksim yapmakla meşhur olmuş pek ccedilok saz sanatccedilılarımız vardır Tanburicirc Cemil Bey bu

konuda virtuumloumlz seviyesine ulaşmış bir sanatkacircrdır Guumlnuumlmuumlzde ise tanbucircricirc Necdet YAŞAR

ucircdicirc Cinuccedilen TANRIKORUR ucircdicirc Necati CcedilELİK Neyzen Niyazi SAYIN ve kemenccedilede

İhsan OumlZGEN oumlnde gelen isimlerdir

126 Aranağme

Bazı eserlere başlanırken hemen girişte yalnız sazların ccedilaldığı kuumlccediluumlk bir boumlluumlm

bulunur Buna giriş muumlziği yaygın bir deyimle de aranağme adı verilir

Bir eserin başında olduğu kadar ortasında ve sonunda bulunan aranağmelere de

rastlanır İki kıtalı bir şarkıda eserin ortasında kıtaları arasında bir aranağme bulunabilir

veya hiccedil olmayabilir

Aranağmelerin oumlzelliği eserin ruhuna uygun aynı ritm ve karakterde eseri

tamamlayıcı nitelikte olmasıdır

Eski eserlerin birccediloğunda aranağme bulunmazdı Guumlnuumlmuumlzde ise aranağmesiz pek az

eser şarkı yapılmaktadır

Oumlzellikle son devirlerde yapılan şarkıların her satırında iki guumlfteyi birbirine bağlayan

bir veya birkaccedil oumllccediluumlluumlk muumlzik nağmeleri bulunur Bu tuumlr muumlzik parccedilaları sadece iki cuumlmleyi

birbirine bağlayan nağmelerdir Aranağme değildirler

127 Oyun Havaları

İnsanlarda coşku uyandıran yalnızca sazların ccedilaldığı saz eserlerine oyun havası adı

verilir Tuumlrk Muumlziğinde ritim unsuru oumlnemli olan bir ccedileşittir Kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlş olan

oyun havaları mahalli dans ve oyunlar iccedilin de yazılmıştır

Ccediliftetelli zeybek longa sirto horon hora bar halay koumlccedilekccedile gibi pek ccedilok şekilleri

vardır

128 Kacircr

Eski bestecilerin uumlzerinde oumlnemle durdukları ustalıklarını goumlsterdikleri bir beste

formudur Genellikle peşrevden hemen sonra icra edilir Geniş kapsamlı bir beste tarzı

9

olduğundan buumlnyesinde değişik usuller ccedilokccedila kullanılır Bu usul değişiklikleri esere farklı bir

canlılık kazandırır

Kacircr icrasından sonra beste formu icra edilir Kacircrlar buumlyuumlk usullerle olduğu gibi kuumlccediluumlk

usullerle de oumllccediluumllmuumlş ve bestelenmişlerdir

Beste formundan bir diğer farkı da terennuumlmlerinin serbest oluşlarıdır Eserin baş

kısmında ccediloğunlukla terennuumlm bulunabilir

Kacircr tarzında bestelenmiş eserler bazen uzunluk ve kısalıklarına goumlre değişik isimlerle

anılırlar kacircr kacircrccedile kacircr-i nev kacircr-i natik gibi isimler eserlerin yapısını anlatır

Kacircr genellikle terennuumlmle başlayan geniş kapsamlı bazı usullerin kullanıldığı uzun

eserlere verilen isimdir

Kacircrccedile kacircrdan daha kısa ve oumlzelliklerini daha oumlz anlatım belirten eserlere verilen

isimdir

Kacircr-ı nev değişik usullerin kullanıldığı bir formdur Kacircrdan ccedilok farkı yoktur

Kacircr-ı natık kacircr ve kacircrccedileden usul ve guumlfte youmlnuumlnden hemen ayrıcalik goumlsterir Kacircr-ı

natıkların guumlftelerinin hemen her satırında değişik usullere rastlanılabilir Kacircr-ı natıklar

başladıkları makamın ismi ile anılırlar Rast kacircr-i natik neva kacircr-i natik gibi Kacircr-ı natık

bitişte başladığı makam seslerine doumlnerek karar verir

Her satırda değişik usullere rastlanıldığı gibi her satırda değişik makamlara geccedililmesi

kacircr-ı natıkların oumlzelliğidir Her satır icra edilirken geccedililen makamın ismi belirtilir

Kacircr tuumlruuml eserler guumlnuumlmuumlzde hemen hemen hiccedil yapılmamaktadır Eski bestekacircrlarımız

bu form uumlzerinde titizlikle durmuşlar ve ccedilok guumlzel eserler yapmışlardır

129 Beste

Genellikle beste denilince herhangi bir muumlzik eserini duumlşuumlnuumlruumlz Beste bestelemek

bestekacircr birbirine yakın kelimelerdir

Beste Bir muumlzik eseri

Bestekacircr Bir muumlzik eserini besteleyen muumlzisyen

Bestelemek Bir muumlzik eserini yapmak yazmak

Beste kelimesinin geniş tanımının yukarıda yazıldığı gibi olmasına karşın Tuumlrk

musikisindeki karşılığı yeri daha başkadır

Beste kacircr formundan sonra en geniş kapsamlı muumlzik eseridir

10

Beste doumlrt haneli olarak yapılır Her hane bir mısra demektir Şu halde bestelerin

guumlfteleri doumlrt mısralıdır Her mısranın sonunda terennuumlm adı verilen kelime olarak pek

anlamı olmayan ancak melodi youmlnuumlnden ccedilok guumlzel olan nağmeler bulunur

Peşrevlerde de her hanenin sonunda teslim kısmının bulunduğunu hatırlayalım

Peşrevlerdeki teslim kısmının yerini bestelerde terennuumlmler almıştır diyebiliriz

Terennuumlm Beste formundaki eserlerde mısra sonlarına eklenen anlamlı

anlamsız ancak melodik yapısı olan boumlluumlmlere verilen addır Terennuumlmler hece

kelime veya birkaccedil kelimeden meydana gelebilir

Ye-le-li-la-ta-ne-dil-dir-ten-ni-canım-ruhum-gel serv-i revanım- ruh-i revanım-canım

efendim vs gibi soumlzcuumlkler sıkccedila kullanılır

İkaacirc Bestelerin terennuumlmlerinin ritmik melodilerle yapılarına veya başka bir

ifadeyle bestelerdeki terennuumlmlerin muntazam bir tempo ile yapılmasına ikaacirc

adı verilir Terennuumlmlerde kullanılan hecelerin anlamı pek yoktur

Her hanenin mısranın sonunda ccedilalınan terennuumlm aynıdır Bu nedenle terennuumlmlerin

melodilerinin ccedilok guumlzel olmasına bestekacircrlar oumlzellikle oumlzen goumlsterirler

Terennuumlmlerde kullanılan guumlzel soumlzlerin bazılarının anlamı da vardır Canım ruhum

gibi kelimelerin yanısıra bazı bestekacircrlar ilgi duydukları kişilerin adlarını da terennuumlmlerde

kullanmışlardır Sultanım mihribanım gibi

Doumlrt haneli olan bestelerin birinci mısrasına zeminhane adı verilir Zeminhanelere

eserin makamına ait dizi belirtilerek başlanır Makamın oumlzellikleri goumlsterilerek zemin

hanenin son kısmında terennuumlme geccedililir Terennuumlmuumln bittiği yerde birinci mısranın son

kelimeleri tekrar edilerek durak sesinde karar verilir Bu şekilde birinci mısra yani

zeminhane bitmiş olur

İkinci hane ikinci mısranın okunmasıyla goumlsterilir Ancak soumlzler ikinci mısraya ait

olmakla beraber melodi birinci mısranın tekrarıdır

Demek ki birinci mısra ve guumlfte okunacak tekrar başa doumlnuumllerek aynı melodi ile ikinci

mısra ve terennuumlm icra edilecektir

İkinci haneye nakarathane adı verilir

Uumlccediluumlncuuml mısra meyan adını alır Meyan eserin en oumlnemli boumlluumlmlerinden birini

oluşturur Bu boumlluumlmde ccedileşitli geccedilkiler genişlemeler goumlsterilir Bitiş yine terennuumlmle olur

Doumlrduumlncuuml hane ise yine başa doumlnuumllerek son mısra olarak zeminhanenin melodileri

ile okunur Ayrıca melodisi yoktur Besteler terennuumlm hanelerinin icrasıyla son bulur

11

1210 Semacirci

Tuumlrk musikisinde beste formundan sonra gelen değişik bir beste tarzıdır Semainin

tarifi bu şekilde olmasına rağmen değişik iki tuumlr semai vardır

Ağır Semai

Yuumlruumlk Semai

Ağır Semailer beste formundan hemen sonra fasıllardaki sıraya goumlre yer alırlar

Adından da anlaşıldığı gibi yapısı ağır etkili bir formdur Kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir

Ağır semailerde kullanılan usuller 10 4 luumlk ağır aksak semai 10 8rsquolik Aksak Semai

ve 6 2rsquolik ağır sengin semaidir

Ağır semailer yapı itibariyle beste formunu andırırlar Hane terennuumlm gibi boumlluumlmler

bestede olduğu gibi semailerde de bulunur Ancak kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Kuumlccediluumlk

usullerle yapılmalarından dolayı ağır semailer daima bestelerden sonra ikinci sırayı alırlar

Fasıldaki sıraya goumlre (peşrev beste) formlarından sonra sıralanan ağır semaiden sonra

şarkı formu gelir

Fasıl icrasında şarkılardan sonra tekrar semai formuna doumlnuumlluumlr Ancak bu sıradaki

Semailer ağır semai adını taşımazlar Bu tuumlr semailere yuumlruumlk semai adı verilir

Yuumlruumlk semailer yuumlruumlk semai adı verilen usulle oumllccediluumllmuumlşlerdir Genellikle 6 4rsquo luumlk

bazen de 6 8rsquolik oumllccediluuml ile belirtilir

Yuumlruumlk semailerin yapıları ağır semailere goumlre daha hareketli ve canlıdır Hane ve

terennuumlmler ağır semailerde olduğu gibidir

Yuumlruumlk semai icrasından sonra Saz Semaisi icra edilir Bu şekilde fasıl tamamlanmış

olur Tuumlrk muumlziğinde peşrev kacircr beste ağır semai şarki yuumlruumlk semai ve saz semaisinden

meydana gelen fasıllara takım adı verilir

Tuumlrk muumlziğinde bir makamın kabul edilebilmesi iccedilin bu şekilde bir takım oluşması

şarttır

1211 Şarkı

Tuumlrk muumlziğinde kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllen soumlzluuml terennuumlmsuumlz doumlrt haneli eserlere

Şarkı adı verilir Genellikle doumlrt mısralık guumlftelerden meydana gelen şarkılar doumlrt hane

olarak bestelenir Birinci hane zernin adını alır Bu hane esas makam dizisinin seslerinin

goumlsterildiği boumlluumlm olup şarkılarda giriş boumlluumlmuumlnuuml oluşturur

İkinci hane nakarat adını alır Bu kısımda genellikle yakın makam dizilerine geccedilkiler

bulunur Nakaratların bitiş kısmında adını taşıdığı makam dizisinin sesleri ile karar bulunur

12

Uumlccediluumlncuuml hane meyan adını alır Meyanda esas makam dizilerinde dolaşıldığı kadar

genellikle tiz perdelerde dolaşılır ve geccedilkiler yapılır

Doumlrduumlncuuml hane ise ikinci satır melodisi ile doumlrduumlncuuml satırın okunmasından oluşup

nakarat adını taşır

Şarkılarda Yapı

Şarkıların genellikle doumlrt haneden oluştuğunu yukarıda belirtmiştik Doumlrt mısralı

şarkıların her satırı bir haneyi oluşturur

Her satır ccediloğunlukla birer defa bestelenir İkişer defa okunur Bu satırların sonunda

dolaplar bulunur

Yukarıda da accedilıklandığı gibi ikinci ve doumlrduumlncuuml hanelerin (satırların) besteleri aynıdır

Bazen de her satır veya bazı satırlar ikişer kere bestelenirler Bu durumda ilgili satır

okunur Bitiminde aynı soumlzler yeni bir melodi ile tekrar edilir ve doğrudan bir sonraki satıra

bağlantı yapılarak geccedililir

Klacircsik Tarzda Bestelenmiş Her Satırı Bir Defa Olan Şarkı Formu

Birinci satırda esas makama giriş yapılır Zemin mısrası okunarak sonda dolap

kısmında karar sesine inilir Başa doumlnuumllerek aynı satır tekrarlanır Ancak bu defa sona

gelindiğinde birinci dolap yerine ikinci dolap okunarak ikinci mısraya (satıra) geccedililir

Nakarata geccediliş sesi genellikle guumlccedilluuml sesi ile goumlsterilir

Nakarat ilk satır gibi iki defa tekrar edilir Satır sonundaki dolap hanesinin birinci

boumlluumlmuumlnde guumlccedilluuml sesi ile satırın başına doumlnuumlleceği belirtilir Dolabın ikinci boumlluumlmuuml ise

makamın ana sesleri ile inilen karar sesinin bulunduğu boumlluumlmduumlr Karar sesinin burada

bulunmasının sebebi şarkıların nakarat sonlarında bitmesindendir

Meyan boumlluumlmuumlne geccediliş ise bu durak sesinin goumlsterilmesiyle olur Genellikle tiz

seslerle meyanı yapılan şarkılarda ikinci defa tekrar tiz durak sesinin doumlnuumlş boumlluumlmuumlnde

goumlsterilmesiyle olur İkinci defa meyanın okunmasıyla guumlccedilluuml sesi goumlsterilerek nakarata

geccedililir Doumlrduumlncuuml hane ise ikinci satır melodisinin tekrarıdır Şarkının bitişi nakaratın

sonunda bulunan bitiş sesi (durak) ile olur

Guumlnuumlmuumlzde şarkılar genellikle klasik tarzın dışında serbest bir anlayışla

bestelenmektedir Bu tarz şarkılara fantezi eserler adı verilmektedir

Zemin hanesi bir defa bestelendiği gibi iki ayrı melodi ile iki defa bestelenebilir Veya

yalnızca meyan kısmı iki defa bestelenmiş şarkılar da bulunmaktadır

Şarkı formu ccedilok işlenmiş ve en sevilen beste tarzıdır Kuumlccediluumlk usullerle yazılmış

olmalarına karşılık serbest usulsuumlz boumlluumlmleri olan şarkılar da ccediloktur

13

Şarkılarda Usul

Şarkılar daima kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Her ne kadar 15 zamanlıya kadar kuumlccediluumlk

usuller varsa da şarkılar ccediloğunlukla 10 zamanlıya kadar olan usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir

Şarkılar kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllduumlğuuml iccedilin Beste ve Semailere oranla etkileri daha

başkadır Usullerinin kuumlccediluumlk olmaları gereği daha ritmik ve hareketli bir yapıya sahip

olmalarının yanı sıra beste ve semailer kadar ağırbaşlı hatta onlardan daha ağır yapılı

şarkılara rastlanır

1212 Gazel

Saz muumlziğindeki taksimin insan sesi ve soumlzle yapılanıdır Herhangi bir usule bağlı

değildir Serbest okunur 2-4 veya daha fazla mısrayı belli bir makam anlayışı iccedilinde

melodilerle soumlyleyerek sesle taksim etmektir

Oumlnceden hazırlık yapılmadan sanatccedilının o anki ilhamına bağlıdır Buna ldquoirticalrdquo de

denir Guumlfteden ayrı olarak lsquorsquoof lsquorsquo lsquorsquoamanrsquorsquo lsquorsquomedetrsquorsquo lsquorsquoeyrsquorsquo gibi uumlnlemler de ilave edilebilir

fakat bunların fazlası hoş karşılanmaz Gazel başlı başına yapılabildiği gibi şarkının arasına

da konulabilir Soumlzler genellikle gazel tarzından seccedililebildiği gibi başka bir tarzdan da

alınabilir

1213 Koumlccedilekccedileler

Genellikle aynı makamda yuumlruumlk hareketli şarkı ve tuumlrkuumllerin uzun aranağmelerle

birbirine bağlanmasından meydana gelmiş aynı zamanda ccedilengi ve koumlccedilek takımlarının oyun

oynamaları iccedilin duumlzenlenmiş bir muumlzik tuumlruumlduumlr Koumlccedileklerde şarkılar ve tuumlrkuumller genellikle

kendi yapıları ile kullanılmıştır

1214 Tuumlrkuuml

Şehir dışındaki koumly ve kasabalarda oturan halkın bağlama cura divan sazı zurna

davul darbuka kaval kemenccedile kabak kemane vs Gibi muumlzik aletleriyle ccedilalıp soumlyledikleri

kendine has youmlresel oumlzelliklere sahip olan soumlzluuml muumlziktir Anonimdir (Bestecisi ve yazarı

belli olmayan halkın malı) Soumlzler halk edebiyatından alınmış olup edebi değer taşıyan hece

vezni ile yazılmış şiirlerdir

13 Batı Muumlziği Formları

Batı muumlziği formlarını 5 ana başlık altınca inceleyebiliriz

Buumlyuumlk formlar

Senfonik formlar

Vokal formlar

Polifonik formlar

Oumlzguumln formlar

14

131 Buumlyuumlk Formlar

1311 Sonat

İlk kez CPE BACH tarafından temelleri atılan ve en oumlnemli formdur Senfoniler

quartetler ve quintetler hep sonat formunda yazılır Sonat formu gelişimi iccedilinde farklılık

goumlstermiştir Beethoven ve Haydn doumlneminde iyice oturan sonat formu Chopin ile birlikte

değişime uğramıştır Genellikle solo sonatlar meşhurdur Oumlrneğin Beethoven yazdığı 32

piyano sonatıyla bu formun ustalarındandır Ayrıca Haydn Chopin gibi besteciler de guumlzel

sonatlar yaratmışlardır

1312 Rondo

Adından da anlaşılacağı gibi bir boumlluumlmuumln suumlrekli tekrarlanmasıyla oluşur Oumlrneğin A

B ve A boumlluumlmlerinden oluşan bir esere yeni bir C boumlluumlmuuml eklenmesi ve tekrar başa yani A B

A boumlluumlmuumlne doumlnuumllmesiyle kuumlccediluumlk rondo formu oluşur A B A C A B A D E A B A buumlyuumlk

rondo formuna oumlrnek olabilir Klasik doumlnemde sonatların son boumlluumlmlerinde kullanılmıştır

1313 Varyasyon

Tema ve ccedileşitlerinden oluşan bu form aslında ağır tempolu dans şarkıların tekrarı

sırasında yapılan kuumlccediluumlk değişikliklerden doğmuştur Varyasyon formunun temeli 4-8

oumllccediluumlden oluşur

1314 Suumlit

Saz muumlziği alanında en eski biccedilimlerden biri olan suumlit şarkı biccediliminde 4-6

boumlluumlmlerden meydana gelmiş bir sıra danstır Sonat ve senfonilerin atası sayılır

132 Senfonik Formlar

1321 Konccedilerto

Konccedilerto genellikle solo bir ccedilalgıya bir oda orkestrasının veya bir senfoni

orkestrasının eşlik etmesiyle gerccedilekleşir Solo ccedilalgı tuumlm teknik zorlukların uumlstesinden

gelebilecek bir kişi tarafından ccedilalınır Solo ccedilalgıya orkestra eşlik eder Genellikle tek bir

ccedilalgı iccedilin yazılan konccedilertolar vardır fakat birden fazla ccedilalgı iccedilin yazılmış konccedilertolar da

vardır(Vivaldi - 2 viyolonsel konccedilertosu) Konccedilertolar dinleyicinin en ccedilok tercih ettiği

muumlzik formudur

1322 Senfoni

Orkestra iccedilin sonat formunda yazılmış genellikle doumlrt boumlluumlmden oluşan yapıtlardır

Senfoni uzun bir şiir niteliğindedir4 boumlluumlmluuml olduğundan oldukccedila uzun suumlren senfoniler

vardır Oumlrneğin Beethovenın 9 senfonisi 1 saate yakın bir suumlrede tamamlanır Başta Franz

Liszt Antonin Dvorak ve Bedrich Smetana gibi besteciler senfoniyi tek boumlluumlm halinde ele

15

almışlardır Franz Lisztin ilk kez gerccedilekleştirdiği tek boumlluumlmluuml senfoni formuna senfonik şiir

adı verilir

1323 Uvertuumlr

Giriş muumlziği anlamındadır Genellikle bir suumlitin veya operanın girişinde ccedilalınır

Genellikle kısa tutulan uvertuumlrlerin yanında uzun ve tek başına eser olan uvertuumlrler de vardır

Oumlrneğin Tschaikovskynin 1812 uvertuumlruuml ve Beethovenın ldquoLeonore Uvertuumlruumlrdquo

133 Vokal Formlar

1331 Opera

Solistleri korosu orkestrası kostuumlmuuml sahnesi ışığı ve dramatik oyunu ile muumlziğe

uyarlanmış tiyatrodur Tarihte ilk opera Rinuccinin Dafne operasıdır

1332 Operet

Operanın kuumlccediluumlğuumlne denir

Oratoryo

Dinsel ve kutsal konuların koro ve solistler tarafından orkestra eşliğinde

soumlylenmesidir Dekor kostuumlm ve sahneleme yoktur

134 Polifonik (Ccedilok Sesli) Formlar

1341 Kanon

Kanon taklit temeline dayanır Aynı ezgi iki veya daha ccedilok ses partisi tarafından

birbiri ardından başlayarak tekrarlanır Ccedilember kanonda ses partileri aynı anda

duyulduklarında birbiriyle uyumludur İlk başlayan partiye oumlncuuml yanıt veren partiye artccedilı

denir

1342 Fuumlg

Fuumlg taklit etmek anlamındadır Eserin ana teması farklı tonlarda tekrarlanır Tabi bu

kontrpuan tekniğiyle yapılır Temanın tonu mutlaka ana tonun birinci doumlrduumlncuuml ve beşinci

dereceleriyle ilişkili olmalıdır aksi halde eserin taklit edilmesinde hatalar olabilir Fuumlg

tekniğini mutlaka oumlrnekleri inceleyerek oumlğrenmek gerekir Bachın fuumlgleri bu konu iccedilin

uygun seccedilenektir

16

1343 Fuumlgato

Fuumlg tarzında fakat fuumlg kurallarına uymadan gelişen temalardan oluşur Fuumlgatoda

fuumlguumln sergi boumlluumlmuumlnuumln ardından gelişme boumlluumlmuuml başlar Mozartrsquoın Jupiter Senfonisirsquonin son

boumlluumlmuuml bu tarzda yazılmıştır

1344 Fuumlgetta

Fuumlgetta tam bir fuumlg gelişmesi olmayan kısa fuumlg biccedilimidir

135 Oumlzguumln Formlar

Batı muumlziğinde bilinen 30rsquodan fazla oumlzguumln form tuumlruuml vardır Bunların bilinen belli

başlı birkaccedilı şunlardır

1351 Preluumlt

Uvertuumlr gibi bir giriş parccedilasıdır Ancak oumlzellikle Chopin ve Rachmaninoff gibi

besteciler preluumlt tek başına bir parccedila olarak duumlşuumlnmuumlşlerdir Chopinin 24 preluumlt buna

oumlrnektir

1352 Arya

Arya Latincede şarkı veya melodi kelimesinden gelir Belirli bir kalıp iccedilinde orkestra

eşliğinde soumlz ve muumlziğin birleşmesidir A-B-A formunda yazılır

1353 Bolero

Bolero İspanyol Kastilya ve Andalusiarsquonın milli dansıdır Bu dans tef kastanyet ve

bazen de gitar eşliğinde yapılır Allegretto tempoda ve frac34 luumlk oumllccediluumldedir

1354 Capricco

İtalyanca keccedili anlamına gelir Muumlzikte belli bir planı olmayan serbest doğaccedillama ya

da fantezi tarzı neşeli değişken mizaccedil sergileyen kaprisli karakterdeki bir tuumlruumln adıdır

1355 Etuumlt

Ccedilalgı muumlziğinde karşılaşılan teknik guumlccedilluumlklere hazırlanmak amacıyla bestelenen

alıştırma parccedilalarıdır Oumlğrencilerin tekniğini geliştirmeleri iccedilin bestelenmiştir

1356 Marş

Yuumlruumlmeye eşlik eden ritim oumlğesi guumlccedilluuml ccedilok eski muumlzik tuumlrlerinden biridir Ccedileşitli

amaccedillara youmlnelik yazılan marşlar genel olarak 4 gruba ayrılır Bunlar cenaze marşı ağır

marş hızlı marş ve ccedilok hızlı marştır

17

1357 Vals

Almanca doumlnmek anlamına gelir Uumlccedil zamanlı birinci vuruşu kuvvetli doumlnerek yapılan

Alman dans muumlziğidir

1357 Ballade

Genellikle acı ve huumlzuumln gibi duyguların anlatımında kullanılan ve ccedilok ezgiden oluşan

lirik parccedilalardır

1358 Nocturne

Gece muumlziği demektir Serbest formda yazılır Karakteri huumlzuumlnluuml bazen de canlıdır En

uumlnluuml noktuumlrn bestecisi Chopindir

1359 Romance

Soumlzluuml ve soumlzsuumlz yazılabilir Noktuumlrn ve balad gibi konusu huumlzuumln ve aşktır Serbest

formda yazılır

13510 Serenade

Değişik anlamlarda kullanılır En ccedilok bilinen anlamı sevgilinin penceresinin oumlnuumlnde

soumlylenen doğaccedillama aşk şarkısıdır Genellikle soumlzluuml olur fakat soumlzsuumlz yazılmış serenatlarda

vardır Serbest bir formda yazılır

13511 Rhapsody

Ezgileri ccediloğunlukla halk ezgisi olan ve birccedilok temanın birleşmesinden oluşan serbest

bir muumlzik formudur Lisztin Macar Rapsodilerinin yanında uumlnluuml İngiliz rock grubu Queenin

efsanevi solisti Freddie Mercurynin Bohemian Rhapsodysi de bu forma ccedilok guumlzel bir

oumlrnektir

13512 Fantasie

Serbest formda genellikle doğaccedillama ccedilalınan eserlerdir

14 Ritmik Okuma (Tartım)

Bir muumlzik parccedilasını ritmini uygun olarak nota değerleriyle tekduumlze okumaya ritmik

okuma denir Diğer bir anlamda bona yapma diye adlandırılır (Bona terimi tartım kitabını

yazan yazarın isminden alıntı yapılmıştır)

Notaların seslerini dikkate almadan sadece nota değerlerinin incelenmesine ritmik

portre denir Ritim belirli bir zaman suumlrecinin kullanımını hedefleyen tempo iccedilinde

kesinleşir Ritim aynı zamanda muumlziğin karakterini de belirler

18

Her bestecinin kullandığı ritim kendine oumlzguumlduumlr ve ressamların fırccedila tekniği gibi ayırt

edicidir Genel anlamda formu etkileyen ve oluşturan faktoumlruumln ritim olduğu soumlylenebilir

19

UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki muumlzik parccedilalarını ritmine ve nota değerlerine uygun olarak elle usuluumlnuuml

takip ederek tartımlarını yapınız

İşlem Basamakları Oumlneriler

Aşağıdaki birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre

isimleriyle tartımını yapınız

Elle usuumllleri doğru ve kesin hareketlerle

yapınız

Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki sekizlik ve onaltılık notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

UYGULAMA FAALİYETİ

20

Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını

yapınız

Aşağıdaki sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

21

Aşağıdaki ikilik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki sekizlik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

22

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

23

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

24

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

25

Aşağıdaki doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki notaları sekizlik es (sus)leri dikkate alarak oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını

yapınız

Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

26

Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını

yapınız

Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

27

28

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir

1 Birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

2 İkilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluuml ve isimleriyle tartımını yaptınız

3 Sekizlik ve onaltılık notaların tartımını yaptınız mı

4 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

5 İkilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

6 Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

7 İkilik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

8 Doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

9 Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

10 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaların tartımını yaptınız

11 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

12 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

13 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaların tartımını yaptınız mı

14 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

15 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

16 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

17 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

18 Doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını

yaptınız mı

19 Sekizlik esleri (susları) dikkate alarak tartımını yaptınız mı

20 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız

21 Değişik değerlerdeki sesli notaların tartımını yaptınız mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

29

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde

verilen bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız

1 ( )Muumlzikal anlatımın en kuumlccediluumlk birimine ldquomotifrdquo denir

2 ( )Esas ezgiye eşlik eden ve devamlı tekrarlanan hareket zincirineldquotemardquodenir

3 ( )Peşrev Tuumlrk muumlziği formlarından soumlzluuml ve guumlfteli formlara verilebilecek en iyi

oumlrnektir

4 ( )Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır

5 ( )Doğadaki herhangi bir olayı veya duyguyu muumlzik diliyle anlatan eserlereldquotasvirrdquo

denir

6 ( )Rondo sonat ve suumlit Batı muumlziğinin senfonik formlarındandır

7 ( )Operanın kuumlccediluumlğuumlne operet denir

8 ( )Vals doumlnerek yapılan Alman dans muumlziğidir

9 ( )Bir bestecinin kullandığı ritim sanatccedilının ayırt edici oumlzelliklerindendir

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

30

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

Bu faliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak

muumlzikte notaları okuyup yazabileceksiniz

Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır

Muumlzik ses genişliklerini araştırınız

Solfej iccedilin gerekli temel kavramları araştırınız

Araştırma işlemleri iccedilin Internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve

yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek solfej ile ilgili oumln bilgi

edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaş veya kurslardan da bilgi edininiz

UYGULAMA FAALİYETİ

2 SES GENİŞLİKLERİ VE SOLFEJ

Muumlzikte kullanılan iki tuumlr ses vardır

İnsan sesi

Enstruumlman sesi(Bu konu ses oluşum uygulamaları moduumlluumlnde işlendi)

İnsan sesi ikiye ayrılır Erkek sesi ve kadın sesi

21 Erkek Sesi

Bas En kalın erkek sesi

Bariton Orta kalınlıkta erkek sesi

Tenor En ince erkek sesi

22 Kadın Sesi

Alto En kalın kadın sesi

Mezzosoprano Orta kalınlıkta kadın sesi

Soprano En ince kadın sesi

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

AMACcedil

ARAŞTIRMA

31

23 Solfeje Giriş

Solfej eğitimimizin şimdiye kadar ki boumlluumlmlerinde temel muumlzik kavramları ve bunlara

oumlrnekleri goumlrduumlk Moduumlluumlmuumlzuumln bu boumlluumlmuumlnde ise ağırlıklı olarak okuma parccedilalarına bol-

bol oumlrnekler vereceğiz

Solfej kısaca lsquookumarsquo demektir Notaları adlarıyla sesleriyle ve suumlreleriyle

okumaya solfej denir

231 Uumlccedil Ses Oumlğretimi

Doumlrtluumlk nota

Yuvarlak kuyruklu ve iccedili doludur Bir vuruşta okunur

İkilik nota

Yuvarlak kuyruklu ve iccedili boştur İki vuruşta okunur

32

232 Doumlrt Ses Oumlğretimi ve Buumlyuumlk İkili Aralığı Kuumlccediluumlk İkili Aralığı

İki ses arasındaki incelik kalınlık ayırımına aralık denir

Aralıkları oumllccedilmek iccedilin kullanılan oumllccedilme birimine perde denir

Batı muumlziğinde kullanılan en kuumlccediluumlk ses aralığına yarım perde denir

İki tane yarım perdeden oluşan ses aralığına tam perde denir

Moderato lsquoOrta hızdarsquo demektir Bir hız terimidir Parccedilanın orta hızda

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Monderato parccedilalarda el orta hızda (

dakikada 108-120) vurulur

Doumlneccedil iki kez okunması istenen notaların başlama yerine ileri doumlneccedil bitme

yerine geri doumlneccedil konulur Doumlneccedillerin arasında kalan notalar iki kere okunur

Parccedila yeni başlamış ise yalnız geri doumlneccedilte kullanılabilir Geri doumlneccedilten başa

doumlnuumlluumlr o boumlluumlm yine iki kere okunur

33

Allegro İtalyanca neşeli anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilabuk

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Allegro parccedilalarda el hızlıca ( dakikada

120-168) vurulur

233 Doumlrt Ses İccedilinde Son Durak Perdesi

Bir notanın altına ya da uumlstuumlne nokta konulursa o nota kısa okunur Bu noktaya da

kısaltma noktası denir

Bir notanın altına ya da uumlstuumlne ccedilizgi konulursa o nota kendi suumlresi iccedilinde uzun ve

yayık okunur Bu ccedilizgiye yayık ccedilizgisi denir

34

234 Beş Ses Oumlğretimi

Andante İtalyanca ağırca anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ağır

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Andante parccedilalarda el ağır hızda (

dakikada 76ndash108) vurulur

235 Altı Ses Oumlğretimi

Uzaktı Notaların uumlstuumlne ya da altına konulan uzatma belirtecine uzaktı denir

35

36

Largo İtalyanca geniş anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilok ağır

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Largo parccedilalarda el ccedilok ağır hızda (

dakikada 40-60) vurulur

236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi

37

Do-Mi-Sol-Do sesleri ile alıştırma

Okuma parccedilası

38

237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması

(Fa-Si Si-Fa)

Okuma parccedilası

238 Dokuz Ses Oumlğretimi

Ccedilizek Dizeğin altına ve uumlstuumlne konulan kuumlccediluumlk ccedilizgilere ccedilizek denir Kalın do

sesi ccedilizeğin uumlzerine kalın si sesi ccedilizeğin altına konulur

39

239 On Ses Oumlğretimi

2310 On Bir Ses Oumlğretimi

40

2311 On İki Ses Oumlğretimi

CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR

41

42

43

UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ

Notaları okuyup yazınız

İşlem Basamakları Oumlneriler

Notaların solfejini yapınız

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını

yapınız

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz

Parccedilaları orta hızda okuyunuz

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma

yapınız

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız

İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz

Perdelere dikkat ediniz

Bunun iccedilin monderato tekniğini

kullanınız

Bunu yaparken notanın perdelerini ve

noktalarını uygun aralıklarla

yerleştiriniz

UYGULAMA FAALİYETİ

44

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir

Notaların solfejini yaptınız mı

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml

Parccedilaları orta hızda okudunuz mu

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

45

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen

bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız

1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur

2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir

3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir

4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır

5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır

6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

46

MODUumlL DEĞERLENDİRME

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı

2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı

3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız

4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne

goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı

notaların tartımını yaptınız mı

9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle

oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı

12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz

MODUumlL DEĞERLENDİRME

47

CEVAP ANAHTARLARI

OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Yanlış

4- Doğru

5- Doğru

6- Yanlış

7- Doğru

8- Doğru

9- Doğru

OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Doğru

4- Yanlış

5- Doğru

6- Yanlış

CEVAP ANAHTARLARI

48

KAYNAKCcedilA

FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı

İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004

YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995

Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları

İstanbul 2004

Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991

SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004

KAYNAKCcedilA

9

olduğundan buumlnyesinde değişik usuller ccedilokccedila kullanılır Bu usul değişiklikleri esere farklı bir

canlılık kazandırır

Kacircr icrasından sonra beste formu icra edilir Kacircrlar buumlyuumlk usullerle olduğu gibi kuumlccediluumlk

usullerle de oumllccediluumllmuumlş ve bestelenmişlerdir

Beste formundan bir diğer farkı da terennuumlmlerinin serbest oluşlarıdır Eserin baş

kısmında ccediloğunlukla terennuumlm bulunabilir

Kacircr tarzında bestelenmiş eserler bazen uzunluk ve kısalıklarına goumlre değişik isimlerle

anılırlar kacircr kacircrccedile kacircr-i nev kacircr-i natik gibi isimler eserlerin yapısını anlatır

Kacircr genellikle terennuumlmle başlayan geniş kapsamlı bazı usullerin kullanıldığı uzun

eserlere verilen isimdir

Kacircrccedile kacircrdan daha kısa ve oumlzelliklerini daha oumlz anlatım belirten eserlere verilen

isimdir

Kacircr-ı nev değişik usullerin kullanıldığı bir formdur Kacircrdan ccedilok farkı yoktur

Kacircr-ı natık kacircr ve kacircrccedileden usul ve guumlfte youmlnuumlnden hemen ayrıcalik goumlsterir Kacircr-ı

natıkların guumlftelerinin hemen her satırında değişik usullere rastlanılabilir Kacircr-ı natıklar

başladıkları makamın ismi ile anılırlar Rast kacircr-i natik neva kacircr-i natik gibi Kacircr-ı natık

bitişte başladığı makam seslerine doumlnerek karar verir

Her satırda değişik usullere rastlanıldığı gibi her satırda değişik makamlara geccedililmesi

kacircr-ı natıkların oumlzelliğidir Her satır icra edilirken geccedililen makamın ismi belirtilir

Kacircr tuumlruuml eserler guumlnuumlmuumlzde hemen hemen hiccedil yapılmamaktadır Eski bestekacircrlarımız

bu form uumlzerinde titizlikle durmuşlar ve ccedilok guumlzel eserler yapmışlardır

129 Beste

Genellikle beste denilince herhangi bir muumlzik eserini duumlşuumlnuumlruumlz Beste bestelemek

bestekacircr birbirine yakın kelimelerdir

Beste Bir muumlzik eseri

Bestekacircr Bir muumlzik eserini besteleyen muumlzisyen

Bestelemek Bir muumlzik eserini yapmak yazmak

Beste kelimesinin geniş tanımının yukarıda yazıldığı gibi olmasına karşın Tuumlrk

musikisindeki karşılığı yeri daha başkadır

Beste kacircr formundan sonra en geniş kapsamlı muumlzik eseridir

10

Beste doumlrt haneli olarak yapılır Her hane bir mısra demektir Şu halde bestelerin

guumlfteleri doumlrt mısralıdır Her mısranın sonunda terennuumlm adı verilen kelime olarak pek

anlamı olmayan ancak melodi youmlnuumlnden ccedilok guumlzel olan nağmeler bulunur

Peşrevlerde de her hanenin sonunda teslim kısmının bulunduğunu hatırlayalım

Peşrevlerdeki teslim kısmının yerini bestelerde terennuumlmler almıştır diyebiliriz

Terennuumlm Beste formundaki eserlerde mısra sonlarına eklenen anlamlı

anlamsız ancak melodik yapısı olan boumlluumlmlere verilen addır Terennuumlmler hece

kelime veya birkaccedil kelimeden meydana gelebilir

Ye-le-li-la-ta-ne-dil-dir-ten-ni-canım-ruhum-gel serv-i revanım- ruh-i revanım-canım

efendim vs gibi soumlzcuumlkler sıkccedila kullanılır

İkaacirc Bestelerin terennuumlmlerinin ritmik melodilerle yapılarına veya başka bir

ifadeyle bestelerdeki terennuumlmlerin muntazam bir tempo ile yapılmasına ikaacirc

adı verilir Terennuumlmlerde kullanılan hecelerin anlamı pek yoktur

Her hanenin mısranın sonunda ccedilalınan terennuumlm aynıdır Bu nedenle terennuumlmlerin

melodilerinin ccedilok guumlzel olmasına bestekacircrlar oumlzellikle oumlzen goumlsterirler

Terennuumlmlerde kullanılan guumlzel soumlzlerin bazılarının anlamı da vardır Canım ruhum

gibi kelimelerin yanısıra bazı bestekacircrlar ilgi duydukları kişilerin adlarını da terennuumlmlerde

kullanmışlardır Sultanım mihribanım gibi

Doumlrt haneli olan bestelerin birinci mısrasına zeminhane adı verilir Zeminhanelere

eserin makamına ait dizi belirtilerek başlanır Makamın oumlzellikleri goumlsterilerek zemin

hanenin son kısmında terennuumlme geccedililir Terennuumlmuumln bittiği yerde birinci mısranın son

kelimeleri tekrar edilerek durak sesinde karar verilir Bu şekilde birinci mısra yani

zeminhane bitmiş olur

İkinci hane ikinci mısranın okunmasıyla goumlsterilir Ancak soumlzler ikinci mısraya ait

olmakla beraber melodi birinci mısranın tekrarıdır

Demek ki birinci mısra ve guumlfte okunacak tekrar başa doumlnuumllerek aynı melodi ile ikinci

mısra ve terennuumlm icra edilecektir

İkinci haneye nakarathane adı verilir

Uumlccediluumlncuuml mısra meyan adını alır Meyan eserin en oumlnemli boumlluumlmlerinden birini

oluşturur Bu boumlluumlmde ccedileşitli geccedilkiler genişlemeler goumlsterilir Bitiş yine terennuumlmle olur

Doumlrduumlncuuml hane ise yine başa doumlnuumllerek son mısra olarak zeminhanenin melodileri

ile okunur Ayrıca melodisi yoktur Besteler terennuumlm hanelerinin icrasıyla son bulur

11

1210 Semacirci

Tuumlrk musikisinde beste formundan sonra gelen değişik bir beste tarzıdır Semainin

tarifi bu şekilde olmasına rağmen değişik iki tuumlr semai vardır

Ağır Semai

Yuumlruumlk Semai

Ağır Semailer beste formundan hemen sonra fasıllardaki sıraya goumlre yer alırlar

Adından da anlaşıldığı gibi yapısı ağır etkili bir formdur Kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir

Ağır semailerde kullanılan usuller 10 4 luumlk ağır aksak semai 10 8rsquolik Aksak Semai

ve 6 2rsquolik ağır sengin semaidir

Ağır semailer yapı itibariyle beste formunu andırırlar Hane terennuumlm gibi boumlluumlmler

bestede olduğu gibi semailerde de bulunur Ancak kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Kuumlccediluumlk

usullerle yapılmalarından dolayı ağır semailer daima bestelerden sonra ikinci sırayı alırlar

Fasıldaki sıraya goumlre (peşrev beste) formlarından sonra sıralanan ağır semaiden sonra

şarkı formu gelir

Fasıl icrasında şarkılardan sonra tekrar semai formuna doumlnuumlluumlr Ancak bu sıradaki

Semailer ağır semai adını taşımazlar Bu tuumlr semailere yuumlruumlk semai adı verilir

Yuumlruumlk semailer yuumlruumlk semai adı verilen usulle oumllccediluumllmuumlşlerdir Genellikle 6 4rsquo luumlk

bazen de 6 8rsquolik oumllccediluuml ile belirtilir

Yuumlruumlk semailerin yapıları ağır semailere goumlre daha hareketli ve canlıdır Hane ve

terennuumlmler ağır semailerde olduğu gibidir

Yuumlruumlk semai icrasından sonra Saz Semaisi icra edilir Bu şekilde fasıl tamamlanmış

olur Tuumlrk muumlziğinde peşrev kacircr beste ağır semai şarki yuumlruumlk semai ve saz semaisinden

meydana gelen fasıllara takım adı verilir

Tuumlrk muumlziğinde bir makamın kabul edilebilmesi iccedilin bu şekilde bir takım oluşması

şarttır

1211 Şarkı

Tuumlrk muumlziğinde kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllen soumlzluuml terennuumlmsuumlz doumlrt haneli eserlere

Şarkı adı verilir Genellikle doumlrt mısralık guumlftelerden meydana gelen şarkılar doumlrt hane

olarak bestelenir Birinci hane zernin adını alır Bu hane esas makam dizisinin seslerinin

goumlsterildiği boumlluumlm olup şarkılarda giriş boumlluumlmuumlnuuml oluşturur

İkinci hane nakarat adını alır Bu kısımda genellikle yakın makam dizilerine geccedilkiler

bulunur Nakaratların bitiş kısmında adını taşıdığı makam dizisinin sesleri ile karar bulunur

12

Uumlccediluumlncuuml hane meyan adını alır Meyanda esas makam dizilerinde dolaşıldığı kadar

genellikle tiz perdelerde dolaşılır ve geccedilkiler yapılır

Doumlrduumlncuuml hane ise ikinci satır melodisi ile doumlrduumlncuuml satırın okunmasından oluşup

nakarat adını taşır

Şarkılarda Yapı

Şarkıların genellikle doumlrt haneden oluştuğunu yukarıda belirtmiştik Doumlrt mısralı

şarkıların her satırı bir haneyi oluşturur

Her satır ccediloğunlukla birer defa bestelenir İkişer defa okunur Bu satırların sonunda

dolaplar bulunur

Yukarıda da accedilıklandığı gibi ikinci ve doumlrduumlncuuml hanelerin (satırların) besteleri aynıdır

Bazen de her satır veya bazı satırlar ikişer kere bestelenirler Bu durumda ilgili satır

okunur Bitiminde aynı soumlzler yeni bir melodi ile tekrar edilir ve doğrudan bir sonraki satıra

bağlantı yapılarak geccedililir

Klacircsik Tarzda Bestelenmiş Her Satırı Bir Defa Olan Şarkı Formu

Birinci satırda esas makama giriş yapılır Zemin mısrası okunarak sonda dolap

kısmında karar sesine inilir Başa doumlnuumllerek aynı satır tekrarlanır Ancak bu defa sona

gelindiğinde birinci dolap yerine ikinci dolap okunarak ikinci mısraya (satıra) geccedililir

Nakarata geccediliş sesi genellikle guumlccedilluuml sesi ile goumlsterilir

Nakarat ilk satır gibi iki defa tekrar edilir Satır sonundaki dolap hanesinin birinci

boumlluumlmuumlnde guumlccedilluuml sesi ile satırın başına doumlnuumlleceği belirtilir Dolabın ikinci boumlluumlmuuml ise

makamın ana sesleri ile inilen karar sesinin bulunduğu boumlluumlmduumlr Karar sesinin burada

bulunmasının sebebi şarkıların nakarat sonlarında bitmesindendir

Meyan boumlluumlmuumlne geccediliş ise bu durak sesinin goumlsterilmesiyle olur Genellikle tiz

seslerle meyanı yapılan şarkılarda ikinci defa tekrar tiz durak sesinin doumlnuumlş boumlluumlmuumlnde

goumlsterilmesiyle olur İkinci defa meyanın okunmasıyla guumlccedilluuml sesi goumlsterilerek nakarata

geccedililir Doumlrduumlncuuml hane ise ikinci satır melodisinin tekrarıdır Şarkının bitişi nakaratın

sonunda bulunan bitiş sesi (durak) ile olur

Guumlnuumlmuumlzde şarkılar genellikle klasik tarzın dışında serbest bir anlayışla

bestelenmektedir Bu tarz şarkılara fantezi eserler adı verilmektedir

Zemin hanesi bir defa bestelendiği gibi iki ayrı melodi ile iki defa bestelenebilir Veya

yalnızca meyan kısmı iki defa bestelenmiş şarkılar da bulunmaktadır

Şarkı formu ccedilok işlenmiş ve en sevilen beste tarzıdır Kuumlccediluumlk usullerle yazılmış

olmalarına karşılık serbest usulsuumlz boumlluumlmleri olan şarkılar da ccediloktur

13

Şarkılarda Usul

Şarkılar daima kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Her ne kadar 15 zamanlıya kadar kuumlccediluumlk

usuller varsa da şarkılar ccediloğunlukla 10 zamanlıya kadar olan usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir

Şarkılar kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllduumlğuuml iccedilin Beste ve Semailere oranla etkileri daha

başkadır Usullerinin kuumlccediluumlk olmaları gereği daha ritmik ve hareketli bir yapıya sahip

olmalarının yanı sıra beste ve semailer kadar ağırbaşlı hatta onlardan daha ağır yapılı

şarkılara rastlanır

1212 Gazel

Saz muumlziğindeki taksimin insan sesi ve soumlzle yapılanıdır Herhangi bir usule bağlı

değildir Serbest okunur 2-4 veya daha fazla mısrayı belli bir makam anlayışı iccedilinde

melodilerle soumlyleyerek sesle taksim etmektir

Oumlnceden hazırlık yapılmadan sanatccedilının o anki ilhamına bağlıdır Buna ldquoirticalrdquo de

denir Guumlfteden ayrı olarak lsquorsquoof lsquorsquo lsquorsquoamanrsquorsquo lsquorsquomedetrsquorsquo lsquorsquoeyrsquorsquo gibi uumlnlemler de ilave edilebilir

fakat bunların fazlası hoş karşılanmaz Gazel başlı başına yapılabildiği gibi şarkının arasına

da konulabilir Soumlzler genellikle gazel tarzından seccedililebildiği gibi başka bir tarzdan da

alınabilir

1213 Koumlccedilekccedileler

Genellikle aynı makamda yuumlruumlk hareketli şarkı ve tuumlrkuumllerin uzun aranağmelerle

birbirine bağlanmasından meydana gelmiş aynı zamanda ccedilengi ve koumlccedilek takımlarının oyun

oynamaları iccedilin duumlzenlenmiş bir muumlzik tuumlruumlduumlr Koumlccedileklerde şarkılar ve tuumlrkuumller genellikle

kendi yapıları ile kullanılmıştır

1214 Tuumlrkuuml

Şehir dışındaki koumly ve kasabalarda oturan halkın bağlama cura divan sazı zurna

davul darbuka kaval kemenccedile kabak kemane vs Gibi muumlzik aletleriyle ccedilalıp soumlyledikleri

kendine has youmlresel oumlzelliklere sahip olan soumlzluuml muumlziktir Anonimdir (Bestecisi ve yazarı

belli olmayan halkın malı) Soumlzler halk edebiyatından alınmış olup edebi değer taşıyan hece

vezni ile yazılmış şiirlerdir

13 Batı Muumlziği Formları

Batı muumlziği formlarını 5 ana başlık altınca inceleyebiliriz

Buumlyuumlk formlar

Senfonik formlar

Vokal formlar

Polifonik formlar

Oumlzguumln formlar

14

131 Buumlyuumlk Formlar

1311 Sonat

İlk kez CPE BACH tarafından temelleri atılan ve en oumlnemli formdur Senfoniler

quartetler ve quintetler hep sonat formunda yazılır Sonat formu gelişimi iccedilinde farklılık

goumlstermiştir Beethoven ve Haydn doumlneminde iyice oturan sonat formu Chopin ile birlikte

değişime uğramıştır Genellikle solo sonatlar meşhurdur Oumlrneğin Beethoven yazdığı 32

piyano sonatıyla bu formun ustalarındandır Ayrıca Haydn Chopin gibi besteciler de guumlzel

sonatlar yaratmışlardır

1312 Rondo

Adından da anlaşılacağı gibi bir boumlluumlmuumln suumlrekli tekrarlanmasıyla oluşur Oumlrneğin A

B ve A boumlluumlmlerinden oluşan bir esere yeni bir C boumlluumlmuuml eklenmesi ve tekrar başa yani A B

A boumlluumlmuumlne doumlnuumllmesiyle kuumlccediluumlk rondo formu oluşur A B A C A B A D E A B A buumlyuumlk

rondo formuna oumlrnek olabilir Klasik doumlnemde sonatların son boumlluumlmlerinde kullanılmıştır

1313 Varyasyon

Tema ve ccedileşitlerinden oluşan bu form aslında ağır tempolu dans şarkıların tekrarı

sırasında yapılan kuumlccediluumlk değişikliklerden doğmuştur Varyasyon formunun temeli 4-8

oumllccediluumlden oluşur

1314 Suumlit

Saz muumlziği alanında en eski biccedilimlerden biri olan suumlit şarkı biccediliminde 4-6

boumlluumlmlerden meydana gelmiş bir sıra danstır Sonat ve senfonilerin atası sayılır

132 Senfonik Formlar

1321 Konccedilerto

Konccedilerto genellikle solo bir ccedilalgıya bir oda orkestrasının veya bir senfoni

orkestrasının eşlik etmesiyle gerccedilekleşir Solo ccedilalgı tuumlm teknik zorlukların uumlstesinden

gelebilecek bir kişi tarafından ccedilalınır Solo ccedilalgıya orkestra eşlik eder Genellikle tek bir

ccedilalgı iccedilin yazılan konccedilertolar vardır fakat birden fazla ccedilalgı iccedilin yazılmış konccedilertolar da

vardır(Vivaldi - 2 viyolonsel konccedilertosu) Konccedilertolar dinleyicinin en ccedilok tercih ettiği

muumlzik formudur

1322 Senfoni

Orkestra iccedilin sonat formunda yazılmış genellikle doumlrt boumlluumlmden oluşan yapıtlardır

Senfoni uzun bir şiir niteliğindedir4 boumlluumlmluuml olduğundan oldukccedila uzun suumlren senfoniler

vardır Oumlrneğin Beethovenın 9 senfonisi 1 saate yakın bir suumlrede tamamlanır Başta Franz

Liszt Antonin Dvorak ve Bedrich Smetana gibi besteciler senfoniyi tek boumlluumlm halinde ele

15

almışlardır Franz Lisztin ilk kez gerccedilekleştirdiği tek boumlluumlmluuml senfoni formuna senfonik şiir

adı verilir

1323 Uvertuumlr

Giriş muumlziği anlamındadır Genellikle bir suumlitin veya operanın girişinde ccedilalınır

Genellikle kısa tutulan uvertuumlrlerin yanında uzun ve tek başına eser olan uvertuumlrler de vardır

Oumlrneğin Tschaikovskynin 1812 uvertuumlruuml ve Beethovenın ldquoLeonore Uvertuumlruumlrdquo

133 Vokal Formlar

1331 Opera

Solistleri korosu orkestrası kostuumlmuuml sahnesi ışığı ve dramatik oyunu ile muumlziğe

uyarlanmış tiyatrodur Tarihte ilk opera Rinuccinin Dafne operasıdır

1332 Operet

Operanın kuumlccediluumlğuumlne denir

Oratoryo

Dinsel ve kutsal konuların koro ve solistler tarafından orkestra eşliğinde

soumlylenmesidir Dekor kostuumlm ve sahneleme yoktur

134 Polifonik (Ccedilok Sesli) Formlar

1341 Kanon

Kanon taklit temeline dayanır Aynı ezgi iki veya daha ccedilok ses partisi tarafından

birbiri ardından başlayarak tekrarlanır Ccedilember kanonda ses partileri aynı anda

duyulduklarında birbiriyle uyumludur İlk başlayan partiye oumlncuuml yanıt veren partiye artccedilı

denir

1342 Fuumlg

Fuumlg taklit etmek anlamındadır Eserin ana teması farklı tonlarda tekrarlanır Tabi bu

kontrpuan tekniğiyle yapılır Temanın tonu mutlaka ana tonun birinci doumlrduumlncuuml ve beşinci

dereceleriyle ilişkili olmalıdır aksi halde eserin taklit edilmesinde hatalar olabilir Fuumlg

tekniğini mutlaka oumlrnekleri inceleyerek oumlğrenmek gerekir Bachın fuumlgleri bu konu iccedilin

uygun seccedilenektir

16

1343 Fuumlgato

Fuumlg tarzında fakat fuumlg kurallarına uymadan gelişen temalardan oluşur Fuumlgatoda

fuumlguumln sergi boumlluumlmuumlnuumln ardından gelişme boumlluumlmuuml başlar Mozartrsquoın Jupiter Senfonisirsquonin son

boumlluumlmuuml bu tarzda yazılmıştır

1344 Fuumlgetta

Fuumlgetta tam bir fuumlg gelişmesi olmayan kısa fuumlg biccedilimidir

135 Oumlzguumln Formlar

Batı muumlziğinde bilinen 30rsquodan fazla oumlzguumln form tuumlruuml vardır Bunların bilinen belli

başlı birkaccedilı şunlardır

1351 Preluumlt

Uvertuumlr gibi bir giriş parccedilasıdır Ancak oumlzellikle Chopin ve Rachmaninoff gibi

besteciler preluumlt tek başına bir parccedila olarak duumlşuumlnmuumlşlerdir Chopinin 24 preluumlt buna

oumlrnektir

1352 Arya

Arya Latincede şarkı veya melodi kelimesinden gelir Belirli bir kalıp iccedilinde orkestra

eşliğinde soumlz ve muumlziğin birleşmesidir A-B-A formunda yazılır

1353 Bolero

Bolero İspanyol Kastilya ve Andalusiarsquonın milli dansıdır Bu dans tef kastanyet ve

bazen de gitar eşliğinde yapılır Allegretto tempoda ve frac34 luumlk oumllccediluumldedir

1354 Capricco

İtalyanca keccedili anlamına gelir Muumlzikte belli bir planı olmayan serbest doğaccedillama ya

da fantezi tarzı neşeli değişken mizaccedil sergileyen kaprisli karakterdeki bir tuumlruumln adıdır

1355 Etuumlt

Ccedilalgı muumlziğinde karşılaşılan teknik guumlccedilluumlklere hazırlanmak amacıyla bestelenen

alıştırma parccedilalarıdır Oumlğrencilerin tekniğini geliştirmeleri iccedilin bestelenmiştir

1356 Marş

Yuumlruumlmeye eşlik eden ritim oumlğesi guumlccedilluuml ccedilok eski muumlzik tuumlrlerinden biridir Ccedileşitli

amaccedillara youmlnelik yazılan marşlar genel olarak 4 gruba ayrılır Bunlar cenaze marşı ağır

marş hızlı marş ve ccedilok hızlı marştır

17

1357 Vals

Almanca doumlnmek anlamına gelir Uumlccedil zamanlı birinci vuruşu kuvvetli doumlnerek yapılan

Alman dans muumlziğidir

1357 Ballade

Genellikle acı ve huumlzuumln gibi duyguların anlatımında kullanılan ve ccedilok ezgiden oluşan

lirik parccedilalardır

1358 Nocturne

Gece muumlziği demektir Serbest formda yazılır Karakteri huumlzuumlnluuml bazen de canlıdır En

uumlnluuml noktuumlrn bestecisi Chopindir

1359 Romance

Soumlzluuml ve soumlzsuumlz yazılabilir Noktuumlrn ve balad gibi konusu huumlzuumln ve aşktır Serbest

formda yazılır

13510 Serenade

Değişik anlamlarda kullanılır En ccedilok bilinen anlamı sevgilinin penceresinin oumlnuumlnde

soumlylenen doğaccedillama aşk şarkısıdır Genellikle soumlzluuml olur fakat soumlzsuumlz yazılmış serenatlarda

vardır Serbest bir formda yazılır

13511 Rhapsody

Ezgileri ccediloğunlukla halk ezgisi olan ve birccedilok temanın birleşmesinden oluşan serbest

bir muumlzik formudur Lisztin Macar Rapsodilerinin yanında uumlnluuml İngiliz rock grubu Queenin

efsanevi solisti Freddie Mercurynin Bohemian Rhapsodysi de bu forma ccedilok guumlzel bir

oumlrnektir

13512 Fantasie

Serbest formda genellikle doğaccedillama ccedilalınan eserlerdir

14 Ritmik Okuma (Tartım)

Bir muumlzik parccedilasını ritmini uygun olarak nota değerleriyle tekduumlze okumaya ritmik

okuma denir Diğer bir anlamda bona yapma diye adlandırılır (Bona terimi tartım kitabını

yazan yazarın isminden alıntı yapılmıştır)

Notaların seslerini dikkate almadan sadece nota değerlerinin incelenmesine ritmik

portre denir Ritim belirli bir zaman suumlrecinin kullanımını hedefleyen tempo iccedilinde

kesinleşir Ritim aynı zamanda muumlziğin karakterini de belirler

18

Her bestecinin kullandığı ritim kendine oumlzguumlduumlr ve ressamların fırccedila tekniği gibi ayırt

edicidir Genel anlamda formu etkileyen ve oluşturan faktoumlruumln ritim olduğu soumlylenebilir

19

UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki muumlzik parccedilalarını ritmine ve nota değerlerine uygun olarak elle usuluumlnuuml

takip ederek tartımlarını yapınız

İşlem Basamakları Oumlneriler

Aşağıdaki birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre

isimleriyle tartımını yapınız

Elle usuumllleri doğru ve kesin hareketlerle

yapınız

Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki sekizlik ve onaltılık notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

UYGULAMA FAALİYETİ

20

Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını

yapınız

Aşağıdaki sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

21

Aşağıdaki ikilik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki sekizlik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

22

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

23

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

24

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

25

Aşağıdaki doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki notaları sekizlik es (sus)leri dikkate alarak oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını

yapınız

Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

26

Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını

yapınız

Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

27

28

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir

1 Birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

2 İkilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluuml ve isimleriyle tartımını yaptınız

3 Sekizlik ve onaltılık notaların tartımını yaptınız mı

4 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

5 İkilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

6 Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

7 İkilik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

8 Doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

9 Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

10 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaların tartımını yaptınız

11 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

12 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

13 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaların tartımını yaptınız mı

14 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

15 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

16 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

17 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

18 Doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını

yaptınız mı

19 Sekizlik esleri (susları) dikkate alarak tartımını yaptınız mı

20 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız

21 Değişik değerlerdeki sesli notaların tartımını yaptınız mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

29

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde

verilen bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız

1 ( )Muumlzikal anlatımın en kuumlccediluumlk birimine ldquomotifrdquo denir

2 ( )Esas ezgiye eşlik eden ve devamlı tekrarlanan hareket zincirineldquotemardquodenir

3 ( )Peşrev Tuumlrk muumlziği formlarından soumlzluuml ve guumlfteli formlara verilebilecek en iyi

oumlrnektir

4 ( )Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır

5 ( )Doğadaki herhangi bir olayı veya duyguyu muumlzik diliyle anlatan eserlereldquotasvirrdquo

denir

6 ( )Rondo sonat ve suumlit Batı muumlziğinin senfonik formlarındandır

7 ( )Operanın kuumlccediluumlğuumlne operet denir

8 ( )Vals doumlnerek yapılan Alman dans muumlziğidir

9 ( )Bir bestecinin kullandığı ritim sanatccedilının ayırt edici oumlzelliklerindendir

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

30

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

Bu faliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak

muumlzikte notaları okuyup yazabileceksiniz

Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır

Muumlzik ses genişliklerini araştırınız

Solfej iccedilin gerekli temel kavramları araştırınız

Araştırma işlemleri iccedilin Internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve

yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek solfej ile ilgili oumln bilgi

edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaş veya kurslardan da bilgi edininiz

UYGULAMA FAALİYETİ

2 SES GENİŞLİKLERİ VE SOLFEJ

Muumlzikte kullanılan iki tuumlr ses vardır

İnsan sesi

Enstruumlman sesi(Bu konu ses oluşum uygulamaları moduumlluumlnde işlendi)

İnsan sesi ikiye ayrılır Erkek sesi ve kadın sesi

21 Erkek Sesi

Bas En kalın erkek sesi

Bariton Orta kalınlıkta erkek sesi

Tenor En ince erkek sesi

22 Kadın Sesi

Alto En kalın kadın sesi

Mezzosoprano Orta kalınlıkta kadın sesi

Soprano En ince kadın sesi

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

AMACcedil

ARAŞTIRMA

31

23 Solfeje Giriş

Solfej eğitimimizin şimdiye kadar ki boumlluumlmlerinde temel muumlzik kavramları ve bunlara

oumlrnekleri goumlrduumlk Moduumlluumlmuumlzuumln bu boumlluumlmuumlnde ise ağırlıklı olarak okuma parccedilalarına bol-

bol oumlrnekler vereceğiz

Solfej kısaca lsquookumarsquo demektir Notaları adlarıyla sesleriyle ve suumlreleriyle

okumaya solfej denir

231 Uumlccedil Ses Oumlğretimi

Doumlrtluumlk nota

Yuvarlak kuyruklu ve iccedili doludur Bir vuruşta okunur

İkilik nota

Yuvarlak kuyruklu ve iccedili boştur İki vuruşta okunur

32

232 Doumlrt Ses Oumlğretimi ve Buumlyuumlk İkili Aralığı Kuumlccediluumlk İkili Aralığı

İki ses arasındaki incelik kalınlık ayırımına aralık denir

Aralıkları oumllccedilmek iccedilin kullanılan oumllccedilme birimine perde denir

Batı muumlziğinde kullanılan en kuumlccediluumlk ses aralığına yarım perde denir

İki tane yarım perdeden oluşan ses aralığına tam perde denir

Moderato lsquoOrta hızdarsquo demektir Bir hız terimidir Parccedilanın orta hızda

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Monderato parccedilalarda el orta hızda (

dakikada 108-120) vurulur

Doumlneccedil iki kez okunması istenen notaların başlama yerine ileri doumlneccedil bitme

yerine geri doumlneccedil konulur Doumlneccedillerin arasında kalan notalar iki kere okunur

Parccedila yeni başlamış ise yalnız geri doumlneccedilte kullanılabilir Geri doumlneccedilten başa

doumlnuumlluumlr o boumlluumlm yine iki kere okunur

33

Allegro İtalyanca neşeli anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilabuk

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Allegro parccedilalarda el hızlıca ( dakikada

120-168) vurulur

233 Doumlrt Ses İccedilinde Son Durak Perdesi

Bir notanın altına ya da uumlstuumlne nokta konulursa o nota kısa okunur Bu noktaya da

kısaltma noktası denir

Bir notanın altına ya da uumlstuumlne ccedilizgi konulursa o nota kendi suumlresi iccedilinde uzun ve

yayık okunur Bu ccedilizgiye yayık ccedilizgisi denir

34

234 Beş Ses Oumlğretimi

Andante İtalyanca ağırca anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ağır

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Andante parccedilalarda el ağır hızda (

dakikada 76ndash108) vurulur

235 Altı Ses Oumlğretimi

Uzaktı Notaların uumlstuumlne ya da altına konulan uzatma belirtecine uzaktı denir

35

36

Largo İtalyanca geniş anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilok ağır

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Largo parccedilalarda el ccedilok ağır hızda (

dakikada 40-60) vurulur

236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi

37

Do-Mi-Sol-Do sesleri ile alıştırma

Okuma parccedilası

38

237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması

(Fa-Si Si-Fa)

Okuma parccedilası

238 Dokuz Ses Oumlğretimi

Ccedilizek Dizeğin altına ve uumlstuumlne konulan kuumlccediluumlk ccedilizgilere ccedilizek denir Kalın do

sesi ccedilizeğin uumlzerine kalın si sesi ccedilizeğin altına konulur

39

239 On Ses Oumlğretimi

2310 On Bir Ses Oumlğretimi

40

2311 On İki Ses Oumlğretimi

CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR

41

42

43

UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ

Notaları okuyup yazınız

İşlem Basamakları Oumlneriler

Notaların solfejini yapınız

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını

yapınız

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz

Parccedilaları orta hızda okuyunuz

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma

yapınız

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız

İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz

Perdelere dikkat ediniz

Bunun iccedilin monderato tekniğini

kullanınız

Bunu yaparken notanın perdelerini ve

noktalarını uygun aralıklarla

yerleştiriniz

UYGULAMA FAALİYETİ

44

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir

Notaların solfejini yaptınız mı

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml

Parccedilaları orta hızda okudunuz mu

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

45

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen

bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız

1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur

2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir

3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir

4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır

5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır

6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

46

MODUumlL DEĞERLENDİRME

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı

2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı

3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız

4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne

goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı

notaların tartımını yaptınız mı

9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle

oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı

12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz

MODUumlL DEĞERLENDİRME

47

CEVAP ANAHTARLARI

OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Yanlış

4- Doğru

5- Doğru

6- Yanlış

7- Doğru

8- Doğru

9- Doğru

OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Doğru

4- Yanlış

5- Doğru

6- Yanlış

CEVAP ANAHTARLARI

48

KAYNAKCcedilA

FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı

İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004

YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995

Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları

İstanbul 2004

Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991

SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004

KAYNAKCcedilA

10

Beste doumlrt haneli olarak yapılır Her hane bir mısra demektir Şu halde bestelerin

guumlfteleri doumlrt mısralıdır Her mısranın sonunda terennuumlm adı verilen kelime olarak pek

anlamı olmayan ancak melodi youmlnuumlnden ccedilok guumlzel olan nağmeler bulunur

Peşrevlerde de her hanenin sonunda teslim kısmının bulunduğunu hatırlayalım

Peşrevlerdeki teslim kısmının yerini bestelerde terennuumlmler almıştır diyebiliriz

Terennuumlm Beste formundaki eserlerde mısra sonlarına eklenen anlamlı

anlamsız ancak melodik yapısı olan boumlluumlmlere verilen addır Terennuumlmler hece

kelime veya birkaccedil kelimeden meydana gelebilir

Ye-le-li-la-ta-ne-dil-dir-ten-ni-canım-ruhum-gel serv-i revanım- ruh-i revanım-canım

efendim vs gibi soumlzcuumlkler sıkccedila kullanılır

İkaacirc Bestelerin terennuumlmlerinin ritmik melodilerle yapılarına veya başka bir

ifadeyle bestelerdeki terennuumlmlerin muntazam bir tempo ile yapılmasına ikaacirc

adı verilir Terennuumlmlerde kullanılan hecelerin anlamı pek yoktur

Her hanenin mısranın sonunda ccedilalınan terennuumlm aynıdır Bu nedenle terennuumlmlerin

melodilerinin ccedilok guumlzel olmasına bestekacircrlar oumlzellikle oumlzen goumlsterirler

Terennuumlmlerde kullanılan guumlzel soumlzlerin bazılarının anlamı da vardır Canım ruhum

gibi kelimelerin yanısıra bazı bestekacircrlar ilgi duydukları kişilerin adlarını da terennuumlmlerde

kullanmışlardır Sultanım mihribanım gibi

Doumlrt haneli olan bestelerin birinci mısrasına zeminhane adı verilir Zeminhanelere

eserin makamına ait dizi belirtilerek başlanır Makamın oumlzellikleri goumlsterilerek zemin

hanenin son kısmında terennuumlme geccedililir Terennuumlmuumln bittiği yerde birinci mısranın son

kelimeleri tekrar edilerek durak sesinde karar verilir Bu şekilde birinci mısra yani

zeminhane bitmiş olur

İkinci hane ikinci mısranın okunmasıyla goumlsterilir Ancak soumlzler ikinci mısraya ait

olmakla beraber melodi birinci mısranın tekrarıdır

Demek ki birinci mısra ve guumlfte okunacak tekrar başa doumlnuumllerek aynı melodi ile ikinci

mısra ve terennuumlm icra edilecektir

İkinci haneye nakarathane adı verilir

Uumlccediluumlncuuml mısra meyan adını alır Meyan eserin en oumlnemli boumlluumlmlerinden birini

oluşturur Bu boumlluumlmde ccedileşitli geccedilkiler genişlemeler goumlsterilir Bitiş yine terennuumlmle olur

Doumlrduumlncuuml hane ise yine başa doumlnuumllerek son mısra olarak zeminhanenin melodileri

ile okunur Ayrıca melodisi yoktur Besteler terennuumlm hanelerinin icrasıyla son bulur

11

1210 Semacirci

Tuumlrk musikisinde beste formundan sonra gelen değişik bir beste tarzıdır Semainin

tarifi bu şekilde olmasına rağmen değişik iki tuumlr semai vardır

Ağır Semai

Yuumlruumlk Semai

Ağır Semailer beste formundan hemen sonra fasıllardaki sıraya goumlre yer alırlar

Adından da anlaşıldığı gibi yapısı ağır etkili bir formdur Kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir

Ağır semailerde kullanılan usuller 10 4 luumlk ağır aksak semai 10 8rsquolik Aksak Semai

ve 6 2rsquolik ağır sengin semaidir

Ağır semailer yapı itibariyle beste formunu andırırlar Hane terennuumlm gibi boumlluumlmler

bestede olduğu gibi semailerde de bulunur Ancak kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Kuumlccediluumlk

usullerle yapılmalarından dolayı ağır semailer daima bestelerden sonra ikinci sırayı alırlar

Fasıldaki sıraya goumlre (peşrev beste) formlarından sonra sıralanan ağır semaiden sonra

şarkı formu gelir

Fasıl icrasında şarkılardan sonra tekrar semai formuna doumlnuumlluumlr Ancak bu sıradaki

Semailer ağır semai adını taşımazlar Bu tuumlr semailere yuumlruumlk semai adı verilir

Yuumlruumlk semailer yuumlruumlk semai adı verilen usulle oumllccediluumllmuumlşlerdir Genellikle 6 4rsquo luumlk

bazen de 6 8rsquolik oumllccediluuml ile belirtilir

Yuumlruumlk semailerin yapıları ağır semailere goumlre daha hareketli ve canlıdır Hane ve

terennuumlmler ağır semailerde olduğu gibidir

Yuumlruumlk semai icrasından sonra Saz Semaisi icra edilir Bu şekilde fasıl tamamlanmış

olur Tuumlrk muumlziğinde peşrev kacircr beste ağır semai şarki yuumlruumlk semai ve saz semaisinden

meydana gelen fasıllara takım adı verilir

Tuumlrk muumlziğinde bir makamın kabul edilebilmesi iccedilin bu şekilde bir takım oluşması

şarttır

1211 Şarkı

Tuumlrk muumlziğinde kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllen soumlzluuml terennuumlmsuumlz doumlrt haneli eserlere

Şarkı adı verilir Genellikle doumlrt mısralık guumlftelerden meydana gelen şarkılar doumlrt hane

olarak bestelenir Birinci hane zernin adını alır Bu hane esas makam dizisinin seslerinin

goumlsterildiği boumlluumlm olup şarkılarda giriş boumlluumlmuumlnuuml oluşturur

İkinci hane nakarat adını alır Bu kısımda genellikle yakın makam dizilerine geccedilkiler

bulunur Nakaratların bitiş kısmında adını taşıdığı makam dizisinin sesleri ile karar bulunur

12

Uumlccediluumlncuuml hane meyan adını alır Meyanda esas makam dizilerinde dolaşıldığı kadar

genellikle tiz perdelerde dolaşılır ve geccedilkiler yapılır

Doumlrduumlncuuml hane ise ikinci satır melodisi ile doumlrduumlncuuml satırın okunmasından oluşup

nakarat adını taşır

Şarkılarda Yapı

Şarkıların genellikle doumlrt haneden oluştuğunu yukarıda belirtmiştik Doumlrt mısralı

şarkıların her satırı bir haneyi oluşturur

Her satır ccediloğunlukla birer defa bestelenir İkişer defa okunur Bu satırların sonunda

dolaplar bulunur

Yukarıda da accedilıklandığı gibi ikinci ve doumlrduumlncuuml hanelerin (satırların) besteleri aynıdır

Bazen de her satır veya bazı satırlar ikişer kere bestelenirler Bu durumda ilgili satır

okunur Bitiminde aynı soumlzler yeni bir melodi ile tekrar edilir ve doğrudan bir sonraki satıra

bağlantı yapılarak geccedililir

Klacircsik Tarzda Bestelenmiş Her Satırı Bir Defa Olan Şarkı Formu

Birinci satırda esas makama giriş yapılır Zemin mısrası okunarak sonda dolap

kısmında karar sesine inilir Başa doumlnuumllerek aynı satır tekrarlanır Ancak bu defa sona

gelindiğinde birinci dolap yerine ikinci dolap okunarak ikinci mısraya (satıra) geccedililir

Nakarata geccediliş sesi genellikle guumlccedilluuml sesi ile goumlsterilir

Nakarat ilk satır gibi iki defa tekrar edilir Satır sonundaki dolap hanesinin birinci

boumlluumlmuumlnde guumlccedilluuml sesi ile satırın başına doumlnuumlleceği belirtilir Dolabın ikinci boumlluumlmuuml ise

makamın ana sesleri ile inilen karar sesinin bulunduğu boumlluumlmduumlr Karar sesinin burada

bulunmasının sebebi şarkıların nakarat sonlarında bitmesindendir

Meyan boumlluumlmuumlne geccediliş ise bu durak sesinin goumlsterilmesiyle olur Genellikle tiz

seslerle meyanı yapılan şarkılarda ikinci defa tekrar tiz durak sesinin doumlnuumlş boumlluumlmuumlnde

goumlsterilmesiyle olur İkinci defa meyanın okunmasıyla guumlccedilluuml sesi goumlsterilerek nakarata

geccedililir Doumlrduumlncuuml hane ise ikinci satır melodisinin tekrarıdır Şarkının bitişi nakaratın

sonunda bulunan bitiş sesi (durak) ile olur

Guumlnuumlmuumlzde şarkılar genellikle klasik tarzın dışında serbest bir anlayışla

bestelenmektedir Bu tarz şarkılara fantezi eserler adı verilmektedir

Zemin hanesi bir defa bestelendiği gibi iki ayrı melodi ile iki defa bestelenebilir Veya

yalnızca meyan kısmı iki defa bestelenmiş şarkılar da bulunmaktadır

Şarkı formu ccedilok işlenmiş ve en sevilen beste tarzıdır Kuumlccediluumlk usullerle yazılmış

olmalarına karşılık serbest usulsuumlz boumlluumlmleri olan şarkılar da ccediloktur

13

Şarkılarda Usul

Şarkılar daima kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Her ne kadar 15 zamanlıya kadar kuumlccediluumlk

usuller varsa da şarkılar ccediloğunlukla 10 zamanlıya kadar olan usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir

Şarkılar kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllduumlğuuml iccedilin Beste ve Semailere oranla etkileri daha

başkadır Usullerinin kuumlccediluumlk olmaları gereği daha ritmik ve hareketli bir yapıya sahip

olmalarının yanı sıra beste ve semailer kadar ağırbaşlı hatta onlardan daha ağır yapılı

şarkılara rastlanır

1212 Gazel

Saz muumlziğindeki taksimin insan sesi ve soumlzle yapılanıdır Herhangi bir usule bağlı

değildir Serbest okunur 2-4 veya daha fazla mısrayı belli bir makam anlayışı iccedilinde

melodilerle soumlyleyerek sesle taksim etmektir

Oumlnceden hazırlık yapılmadan sanatccedilının o anki ilhamına bağlıdır Buna ldquoirticalrdquo de

denir Guumlfteden ayrı olarak lsquorsquoof lsquorsquo lsquorsquoamanrsquorsquo lsquorsquomedetrsquorsquo lsquorsquoeyrsquorsquo gibi uumlnlemler de ilave edilebilir

fakat bunların fazlası hoş karşılanmaz Gazel başlı başına yapılabildiği gibi şarkının arasına

da konulabilir Soumlzler genellikle gazel tarzından seccedililebildiği gibi başka bir tarzdan da

alınabilir

1213 Koumlccedilekccedileler

Genellikle aynı makamda yuumlruumlk hareketli şarkı ve tuumlrkuumllerin uzun aranağmelerle

birbirine bağlanmasından meydana gelmiş aynı zamanda ccedilengi ve koumlccedilek takımlarının oyun

oynamaları iccedilin duumlzenlenmiş bir muumlzik tuumlruumlduumlr Koumlccedileklerde şarkılar ve tuumlrkuumller genellikle

kendi yapıları ile kullanılmıştır

1214 Tuumlrkuuml

Şehir dışındaki koumly ve kasabalarda oturan halkın bağlama cura divan sazı zurna

davul darbuka kaval kemenccedile kabak kemane vs Gibi muumlzik aletleriyle ccedilalıp soumlyledikleri

kendine has youmlresel oumlzelliklere sahip olan soumlzluuml muumlziktir Anonimdir (Bestecisi ve yazarı

belli olmayan halkın malı) Soumlzler halk edebiyatından alınmış olup edebi değer taşıyan hece

vezni ile yazılmış şiirlerdir

13 Batı Muumlziği Formları

Batı muumlziği formlarını 5 ana başlık altınca inceleyebiliriz

Buumlyuumlk formlar

Senfonik formlar

Vokal formlar

Polifonik formlar

Oumlzguumln formlar

14

131 Buumlyuumlk Formlar

1311 Sonat

İlk kez CPE BACH tarafından temelleri atılan ve en oumlnemli formdur Senfoniler

quartetler ve quintetler hep sonat formunda yazılır Sonat formu gelişimi iccedilinde farklılık

goumlstermiştir Beethoven ve Haydn doumlneminde iyice oturan sonat formu Chopin ile birlikte

değişime uğramıştır Genellikle solo sonatlar meşhurdur Oumlrneğin Beethoven yazdığı 32

piyano sonatıyla bu formun ustalarındandır Ayrıca Haydn Chopin gibi besteciler de guumlzel

sonatlar yaratmışlardır

1312 Rondo

Adından da anlaşılacağı gibi bir boumlluumlmuumln suumlrekli tekrarlanmasıyla oluşur Oumlrneğin A

B ve A boumlluumlmlerinden oluşan bir esere yeni bir C boumlluumlmuuml eklenmesi ve tekrar başa yani A B

A boumlluumlmuumlne doumlnuumllmesiyle kuumlccediluumlk rondo formu oluşur A B A C A B A D E A B A buumlyuumlk

rondo formuna oumlrnek olabilir Klasik doumlnemde sonatların son boumlluumlmlerinde kullanılmıştır

1313 Varyasyon

Tema ve ccedileşitlerinden oluşan bu form aslında ağır tempolu dans şarkıların tekrarı

sırasında yapılan kuumlccediluumlk değişikliklerden doğmuştur Varyasyon formunun temeli 4-8

oumllccediluumlden oluşur

1314 Suumlit

Saz muumlziği alanında en eski biccedilimlerden biri olan suumlit şarkı biccediliminde 4-6

boumlluumlmlerden meydana gelmiş bir sıra danstır Sonat ve senfonilerin atası sayılır

132 Senfonik Formlar

1321 Konccedilerto

Konccedilerto genellikle solo bir ccedilalgıya bir oda orkestrasının veya bir senfoni

orkestrasının eşlik etmesiyle gerccedilekleşir Solo ccedilalgı tuumlm teknik zorlukların uumlstesinden

gelebilecek bir kişi tarafından ccedilalınır Solo ccedilalgıya orkestra eşlik eder Genellikle tek bir

ccedilalgı iccedilin yazılan konccedilertolar vardır fakat birden fazla ccedilalgı iccedilin yazılmış konccedilertolar da

vardır(Vivaldi - 2 viyolonsel konccedilertosu) Konccedilertolar dinleyicinin en ccedilok tercih ettiği

muumlzik formudur

1322 Senfoni

Orkestra iccedilin sonat formunda yazılmış genellikle doumlrt boumlluumlmden oluşan yapıtlardır

Senfoni uzun bir şiir niteliğindedir4 boumlluumlmluuml olduğundan oldukccedila uzun suumlren senfoniler

vardır Oumlrneğin Beethovenın 9 senfonisi 1 saate yakın bir suumlrede tamamlanır Başta Franz

Liszt Antonin Dvorak ve Bedrich Smetana gibi besteciler senfoniyi tek boumlluumlm halinde ele

15

almışlardır Franz Lisztin ilk kez gerccedilekleştirdiği tek boumlluumlmluuml senfoni formuna senfonik şiir

adı verilir

1323 Uvertuumlr

Giriş muumlziği anlamındadır Genellikle bir suumlitin veya operanın girişinde ccedilalınır

Genellikle kısa tutulan uvertuumlrlerin yanında uzun ve tek başına eser olan uvertuumlrler de vardır

Oumlrneğin Tschaikovskynin 1812 uvertuumlruuml ve Beethovenın ldquoLeonore Uvertuumlruumlrdquo

133 Vokal Formlar

1331 Opera

Solistleri korosu orkestrası kostuumlmuuml sahnesi ışığı ve dramatik oyunu ile muumlziğe

uyarlanmış tiyatrodur Tarihte ilk opera Rinuccinin Dafne operasıdır

1332 Operet

Operanın kuumlccediluumlğuumlne denir

Oratoryo

Dinsel ve kutsal konuların koro ve solistler tarafından orkestra eşliğinde

soumlylenmesidir Dekor kostuumlm ve sahneleme yoktur

134 Polifonik (Ccedilok Sesli) Formlar

1341 Kanon

Kanon taklit temeline dayanır Aynı ezgi iki veya daha ccedilok ses partisi tarafından

birbiri ardından başlayarak tekrarlanır Ccedilember kanonda ses partileri aynı anda

duyulduklarında birbiriyle uyumludur İlk başlayan partiye oumlncuuml yanıt veren partiye artccedilı

denir

1342 Fuumlg

Fuumlg taklit etmek anlamındadır Eserin ana teması farklı tonlarda tekrarlanır Tabi bu

kontrpuan tekniğiyle yapılır Temanın tonu mutlaka ana tonun birinci doumlrduumlncuuml ve beşinci

dereceleriyle ilişkili olmalıdır aksi halde eserin taklit edilmesinde hatalar olabilir Fuumlg

tekniğini mutlaka oumlrnekleri inceleyerek oumlğrenmek gerekir Bachın fuumlgleri bu konu iccedilin

uygun seccedilenektir

16

1343 Fuumlgato

Fuumlg tarzında fakat fuumlg kurallarına uymadan gelişen temalardan oluşur Fuumlgatoda

fuumlguumln sergi boumlluumlmuumlnuumln ardından gelişme boumlluumlmuuml başlar Mozartrsquoın Jupiter Senfonisirsquonin son

boumlluumlmuuml bu tarzda yazılmıştır

1344 Fuumlgetta

Fuumlgetta tam bir fuumlg gelişmesi olmayan kısa fuumlg biccedilimidir

135 Oumlzguumln Formlar

Batı muumlziğinde bilinen 30rsquodan fazla oumlzguumln form tuumlruuml vardır Bunların bilinen belli

başlı birkaccedilı şunlardır

1351 Preluumlt

Uvertuumlr gibi bir giriş parccedilasıdır Ancak oumlzellikle Chopin ve Rachmaninoff gibi

besteciler preluumlt tek başına bir parccedila olarak duumlşuumlnmuumlşlerdir Chopinin 24 preluumlt buna

oumlrnektir

1352 Arya

Arya Latincede şarkı veya melodi kelimesinden gelir Belirli bir kalıp iccedilinde orkestra

eşliğinde soumlz ve muumlziğin birleşmesidir A-B-A formunda yazılır

1353 Bolero

Bolero İspanyol Kastilya ve Andalusiarsquonın milli dansıdır Bu dans tef kastanyet ve

bazen de gitar eşliğinde yapılır Allegretto tempoda ve frac34 luumlk oumllccediluumldedir

1354 Capricco

İtalyanca keccedili anlamına gelir Muumlzikte belli bir planı olmayan serbest doğaccedillama ya

da fantezi tarzı neşeli değişken mizaccedil sergileyen kaprisli karakterdeki bir tuumlruumln adıdır

1355 Etuumlt

Ccedilalgı muumlziğinde karşılaşılan teknik guumlccedilluumlklere hazırlanmak amacıyla bestelenen

alıştırma parccedilalarıdır Oumlğrencilerin tekniğini geliştirmeleri iccedilin bestelenmiştir

1356 Marş

Yuumlruumlmeye eşlik eden ritim oumlğesi guumlccedilluuml ccedilok eski muumlzik tuumlrlerinden biridir Ccedileşitli

amaccedillara youmlnelik yazılan marşlar genel olarak 4 gruba ayrılır Bunlar cenaze marşı ağır

marş hızlı marş ve ccedilok hızlı marştır

17

1357 Vals

Almanca doumlnmek anlamına gelir Uumlccedil zamanlı birinci vuruşu kuvvetli doumlnerek yapılan

Alman dans muumlziğidir

1357 Ballade

Genellikle acı ve huumlzuumln gibi duyguların anlatımında kullanılan ve ccedilok ezgiden oluşan

lirik parccedilalardır

1358 Nocturne

Gece muumlziği demektir Serbest formda yazılır Karakteri huumlzuumlnluuml bazen de canlıdır En

uumlnluuml noktuumlrn bestecisi Chopindir

1359 Romance

Soumlzluuml ve soumlzsuumlz yazılabilir Noktuumlrn ve balad gibi konusu huumlzuumln ve aşktır Serbest

formda yazılır

13510 Serenade

Değişik anlamlarda kullanılır En ccedilok bilinen anlamı sevgilinin penceresinin oumlnuumlnde

soumlylenen doğaccedillama aşk şarkısıdır Genellikle soumlzluuml olur fakat soumlzsuumlz yazılmış serenatlarda

vardır Serbest bir formda yazılır

13511 Rhapsody

Ezgileri ccediloğunlukla halk ezgisi olan ve birccedilok temanın birleşmesinden oluşan serbest

bir muumlzik formudur Lisztin Macar Rapsodilerinin yanında uumlnluuml İngiliz rock grubu Queenin

efsanevi solisti Freddie Mercurynin Bohemian Rhapsodysi de bu forma ccedilok guumlzel bir

oumlrnektir

13512 Fantasie

Serbest formda genellikle doğaccedillama ccedilalınan eserlerdir

14 Ritmik Okuma (Tartım)

Bir muumlzik parccedilasını ritmini uygun olarak nota değerleriyle tekduumlze okumaya ritmik

okuma denir Diğer bir anlamda bona yapma diye adlandırılır (Bona terimi tartım kitabını

yazan yazarın isminden alıntı yapılmıştır)

Notaların seslerini dikkate almadan sadece nota değerlerinin incelenmesine ritmik

portre denir Ritim belirli bir zaman suumlrecinin kullanımını hedefleyen tempo iccedilinde

kesinleşir Ritim aynı zamanda muumlziğin karakterini de belirler

18

Her bestecinin kullandığı ritim kendine oumlzguumlduumlr ve ressamların fırccedila tekniği gibi ayırt

edicidir Genel anlamda formu etkileyen ve oluşturan faktoumlruumln ritim olduğu soumlylenebilir

19

UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki muumlzik parccedilalarını ritmine ve nota değerlerine uygun olarak elle usuluumlnuuml

takip ederek tartımlarını yapınız

İşlem Basamakları Oumlneriler

Aşağıdaki birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre

isimleriyle tartımını yapınız

Elle usuumllleri doğru ve kesin hareketlerle

yapınız

Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki sekizlik ve onaltılık notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

UYGULAMA FAALİYETİ

20

Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını

yapınız

Aşağıdaki sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

21

Aşağıdaki ikilik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki sekizlik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

22

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

23

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

24

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

25

Aşağıdaki doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki notaları sekizlik es (sus)leri dikkate alarak oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını

yapınız

Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

26

Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını

yapınız

Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

27

28

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir

1 Birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

2 İkilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluuml ve isimleriyle tartımını yaptınız

3 Sekizlik ve onaltılık notaların tartımını yaptınız mı

4 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

5 İkilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

6 Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

7 İkilik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

8 Doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

9 Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

10 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaların tartımını yaptınız

11 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

12 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

13 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaların tartımını yaptınız mı

14 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

15 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

16 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

17 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

18 Doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını

yaptınız mı

19 Sekizlik esleri (susları) dikkate alarak tartımını yaptınız mı

20 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız

21 Değişik değerlerdeki sesli notaların tartımını yaptınız mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

29

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde

verilen bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız

1 ( )Muumlzikal anlatımın en kuumlccediluumlk birimine ldquomotifrdquo denir

2 ( )Esas ezgiye eşlik eden ve devamlı tekrarlanan hareket zincirineldquotemardquodenir

3 ( )Peşrev Tuumlrk muumlziği formlarından soumlzluuml ve guumlfteli formlara verilebilecek en iyi

oumlrnektir

4 ( )Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır

5 ( )Doğadaki herhangi bir olayı veya duyguyu muumlzik diliyle anlatan eserlereldquotasvirrdquo

denir

6 ( )Rondo sonat ve suumlit Batı muumlziğinin senfonik formlarındandır

7 ( )Operanın kuumlccediluumlğuumlne operet denir

8 ( )Vals doumlnerek yapılan Alman dans muumlziğidir

9 ( )Bir bestecinin kullandığı ritim sanatccedilının ayırt edici oumlzelliklerindendir

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

30

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

Bu faliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak

muumlzikte notaları okuyup yazabileceksiniz

Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır

Muumlzik ses genişliklerini araştırınız

Solfej iccedilin gerekli temel kavramları araştırınız

Araştırma işlemleri iccedilin Internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve

yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek solfej ile ilgili oumln bilgi

edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaş veya kurslardan da bilgi edininiz

UYGULAMA FAALİYETİ

2 SES GENİŞLİKLERİ VE SOLFEJ

Muumlzikte kullanılan iki tuumlr ses vardır

İnsan sesi

Enstruumlman sesi(Bu konu ses oluşum uygulamaları moduumlluumlnde işlendi)

İnsan sesi ikiye ayrılır Erkek sesi ve kadın sesi

21 Erkek Sesi

Bas En kalın erkek sesi

Bariton Orta kalınlıkta erkek sesi

Tenor En ince erkek sesi

22 Kadın Sesi

Alto En kalın kadın sesi

Mezzosoprano Orta kalınlıkta kadın sesi

Soprano En ince kadın sesi

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

AMACcedil

ARAŞTIRMA

31

23 Solfeje Giriş

Solfej eğitimimizin şimdiye kadar ki boumlluumlmlerinde temel muumlzik kavramları ve bunlara

oumlrnekleri goumlrduumlk Moduumlluumlmuumlzuumln bu boumlluumlmuumlnde ise ağırlıklı olarak okuma parccedilalarına bol-

bol oumlrnekler vereceğiz

Solfej kısaca lsquookumarsquo demektir Notaları adlarıyla sesleriyle ve suumlreleriyle

okumaya solfej denir

231 Uumlccedil Ses Oumlğretimi

Doumlrtluumlk nota

Yuvarlak kuyruklu ve iccedili doludur Bir vuruşta okunur

İkilik nota

Yuvarlak kuyruklu ve iccedili boştur İki vuruşta okunur

32

232 Doumlrt Ses Oumlğretimi ve Buumlyuumlk İkili Aralığı Kuumlccediluumlk İkili Aralığı

İki ses arasındaki incelik kalınlık ayırımına aralık denir

Aralıkları oumllccedilmek iccedilin kullanılan oumllccedilme birimine perde denir

Batı muumlziğinde kullanılan en kuumlccediluumlk ses aralığına yarım perde denir

İki tane yarım perdeden oluşan ses aralığına tam perde denir

Moderato lsquoOrta hızdarsquo demektir Bir hız terimidir Parccedilanın orta hızda

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Monderato parccedilalarda el orta hızda (

dakikada 108-120) vurulur

Doumlneccedil iki kez okunması istenen notaların başlama yerine ileri doumlneccedil bitme

yerine geri doumlneccedil konulur Doumlneccedillerin arasında kalan notalar iki kere okunur

Parccedila yeni başlamış ise yalnız geri doumlneccedilte kullanılabilir Geri doumlneccedilten başa

doumlnuumlluumlr o boumlluumlm yine iki kere okunur

33

Allegro İtalyanca neşeli anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilabuk

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Allegro parccedilalarda el hızlıca ( dakikada

120-168) vurulur

233 Doumlrt Ses İccedilinde Son Durak Perdesi

Bir notanın altına ya da uumlstuumlne nokta konulursa o nota kısa okunur Bu noktaya da

kısaltma noktası denir

Bir notanın altına ya da uumlstuumlne ccedilizgi konulursa o nota kendi suumlresi iccedilinde uzun ve

yayık okunur Bu ccedilizgiye yayık ccedilizgisi denir

34

234 Beş Ses Oumlğretimi

Andante İtalyanca ağırca anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ağır

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Andante parccedilalarda el ağır hızda (

dakikada 76ndash108) vurulur

235 Altı Ses Oumlğretimi

Uzaktı Notaların uumlstuumlne ya da altına konulan uzatma belirtecine uzaktı denir

35

36

Largo İtalyanca geniş anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilok ağır

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Largo parccedilalarda el ccedilok ağır hızda (

dakikada 40-60) vurulur

236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi

37

Do-Mi-Sol-Do sesleri ile alıştırma

Okuma parccedilası

38

237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması

(Fa-Si Si-Fa)

Okuma parccedilası

238 Dokuz Ses Oumlğretimi

Ccedilizek Dizeğin altına ve uumlstuumlne konulan kuumlccediluumlk ccedilizgilere ccedilizek denir Kalın do

sesi ccedilizeğin uumlzerine kalın si sesi ccedilizeğin altına konulur

39

239 On Ses Oumlğretimi

2310 On Bir Ses Oumlğretimi

40

2311 On İki Ses Oumlğretimi

CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR

41

42

43

UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ

Notaları okuyup yazınız

İşlem Basamakları Oumlneriler

Notaların solfejini yapınız

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını

yapınız

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz

Parccedilaları orta hızda okuyunuz

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma

yapınız

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız

İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz

Perdelere dikkat ediniz

Bunun iccedilin monderato tekniğini

kullanınız

Bunu yaparken notanın perdelerini ve

noktalarını uygun aralıklarla

yerleştiriniz

UYGULAMA FAALİYETİ

44

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir

Notaların solfejini yaptınız mı

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml

Parccedilaları orta hızda okudunuz mu

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

45

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen

bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız

1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur

2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir

3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir

4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır

5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır

6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

46

MODUumlL DEĞERLENDİRME

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı

2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı

3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız

4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne

goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı

notaların tartımını yaptınız mı

9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle

oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı

12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz

MODUumlL DEĞERLENDİRME

47

CEVAP ANAHTARLARI

OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Yanlış

4- Doğru

5- Doğru

6- Yanlış

7- Doğru

8- Doğru

9- Doğru

OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Doğru

4- Yanlış

5- Doğru

6- Yanlış

CEVAP ANAHTARLARI

48

KAYNAKCcedilA

FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı

İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004

YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995

Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları

İstanbul 2004

Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991

SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004

KAYNAKCcedilA

11

1210 Semacirci

Tuumlrk musikisinde beste formundan sonra gelen değişik bir beste tarzıdır Semainin

tarifi bu şekilde olmasına rağmen değişik iki tuumlr semai vardır

Ağır Semai

Yuumlruumlk Semai

Ağır Semailer beste formundan hemen sonra fasıllardaki sıraya goumlre yer alırlar

Adından da anlaşıldığı gibi yapısı ağır etkili bir formdur Kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir

Ağır semailerde kullanılan usuller 10 4 luumlk ağır aksak semai 10 8rsquolik Aksak Semai

ve 6 2rsquolik ağır sengin semaidir

Ağır semailer yapı itibariyle beste formunu andırırlar Hane terennuumlm gibi boumlluumlmler

bestede olduğu gibi semailerde de bulunur Ancak kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Kuumlccediluumlk

usullerle yapılmalarından dolayı ağır semailer daima bestelerden sonra ikinci sırayı alırlar

Fasıldaki sıraya goumlre (peşrev beste) formlarından sonra sıralanan ağır semaiden sonra

şarkı formu gelir

Fasıl icrasında şarkılardan sonra tekrar semai formuna doumlnuumlluumlr Ancak bu sıradaki

Semailer ağır semai adını taşımazlar Bu tuumlr semailere yuumlruumlk semai adı verilir

Yuumlruumlk semailer yuumlruumlk semai adı verilen usulle oumllccediluumllmuumlşlerdir Genellikle 6 4rsquo luumlk

bazen de 6 8rsquolik oumllccediluuml ile belirtilir

Yuumlruumlk semailerin yapıları ağır semailere goumlre daha hareketli ve canlıdır Hane ve

terennuumlmler ağır semailerde olduğu gibidir

Yuumlruumlk semai icrasından sonra Saz Semaisi icra edilir Bu şekilde fasıl tamamlanmış

olur Tuumlrk muumlziğinde peşrev kacircr beste ağır semai şarki yuumlruumlk semai ve saz semaisinden

meydana gelen fasıllara takım adı verilir

Tuumlrk muumlziğinde bir makamın kabul edilebilmesi iccedilin bu şekilde bir takım oluşması

şarttır

1211 Şarkı

Tuumlrk muumlziğinde kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllen soumlzluuml terennuumlmsuumlz doumlrt haneli eserlere

Şarkı adı verilir Genellikle doumlrt mısralık guumlftelerden meydana gelen şarkılar doumlrt hane

olarak bestelenir Birinci hane zernin adını alır Bu hane esas makam dizisinin seslerinin

goumlsterildiği boumlluumlm olup şarkılarda giriş boumlluumlmuumlnuuml oluşturur

İkinci hane nakarat adını alır Bu kısımda genellikle yakın makam dizilerine geccedilkiler

bulunur Nakaratların bitiş kısmında adını taşıdığı makam dizisinin sesleri ile karar bulunur

12

Uumlccediluumlncuuml hane meyan adını alır Meyanda esas makam dizilerinde dolaşıldığı kadar

genellikle tiz perdelerde dolaşılır ve geccedilkiler yapılır

Doumlrduumlncuuml hane ise ikinci satır melodisi ile doumlrduumlncuuml satırın okunmasından oluşup

nakarat adını taşır

Şarkılarda Yapı

Şarkıların genellikle doumlrt haneden oluştuğunu yukarıda belirtmiştik Doumlrt mısralı

şarkıların her satırı bir haneyi oluşturur

Her satır ccediloğunlukla birer defa bestelenir İkişer defa okunur Bu satırların sonunda

dolaplar bulunur

Yukarıda da accedilıklandığı gibi ikinci ve doumlrduumlncuuml hanelerin (satırların) besteleri aynıdır

Bazen de her satır veya bazı satırlar ikişer kere bestelenirler Bu durumda ilgili satır

okunur Bitiminde aynı soumlzler yeni bir melodi ile tekrar edilir ve doğrudan bir sonraki satıra

bağlantı yapılarak geccedililir

Klacircsik Tarzda Bestelenmiş Her Satırı Bir Defa Olan Şarkı Formu

Birinci satırda esas makama giriş yapılır Zemin mısrası okunarak sonda dolap

kısmında karar sesine inilir Başa doumlnuumllerek aynı satır tekrarlanır Ancak bu defa sona

gelindiğinde birinci dolap yerine ikinci dolap okunarak ikinci mısraya (satıra) geccedililir

Nakarata geccediliş sesi genellikle guumlccedilluuml sesi ile goumlsterilir

Nakarat ilk satır gibi iki defa tekrar edilir Satır sonundaki dolap hanesinin birinci

boumlluumlmuumlnde guumlccedilluuml sesi ile satırın başına doumlnuumlleceği belirtilir Dolabın ikinci boumlluumlmuuml ise

makamın ana sesleri ile inilen karar sesinin bulunduğu boumlluumlmduumlr Karar sesinin burada

bulunmasının sebebi şarkıların nakarat sonlarında bitmesindendir

Meyan boumlluumlmuumlne geccediliş ise bu durak sesinin goumlsterilmesiyle olur Genellikle tiz

seslerle meyanı yapılan şarkılarda ikinci defa tekrar tiz durak sesinin doumlnuumlş boumlluumlmuumlnde

goumlsterilmesiyle olur İkinci defa meyanın okunmasıyla guumlccedilluuml sesi goumlsterilerek nakarata

geccedililir Doumlrduumlncuuml hane ise ikinci satır melodisinin tekrarıdır Şarkının bitişi nakaratın

sonunda bulunan bitiş sesi (durak) ile olur

Guumlnuumlmuumlzde şarkılar genellikle klasik tarzın dışında serbest bir anlayışla

bestelenmektedir Bu tarz şarkılara fantezi eserler adı verilmektedir

Zemin hanesi bir defa bestelendiği gibi iki ayrı melodi ile iki defa bestelenebilir Veya

yalnızca meyan kısmı iki defa bestelenmiş şarkılar da bulunmaktadır

Şarkı formu ccedilok işlenmiş ve en sevilen beste tarzıdır Kuumlccediluumlk usullerle yazılmış

olmalarına karşılık serbest usulsuumlz boumlluumlmleri olan şarkılar da ccediloktur

13

Şarkılarda Usul

Şarkılar daima kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Her ne kadar 15 zamanlıya kadar kuumlccediluumlk

usuller varsa da şarkılar ccediloğunlukla 10 zamanlıya kadar olan usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir

Şarkılar kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllduumlğuuml iccedilin Beste ve Semailere oranla etkileri daha

başkadır Usullerinin kuumlccediluumlk olmaları gereği daha ritmik ve hareketli bir yapıya sahip

olmalarının yanı sıra beste ve semailer kadar ağırbaşlı hatta onlardan daha ağır yapılı

şarkılara rastlanır

1212 Gazel

Saz muumlziğindeki taksimin insan sesi ve soumlzle yapılanıdır Herhangi bir usule bağlı

değildir Serbest okunur 2-4 veya daha fazla mısrayı belli bir makam anlayışı iccedilinde

melodilerle soumlyleyerek sesle taksim etmektir

Oumlnceden hazırlık yapılmadan sanatccedilının o anki ilhamına bağlıdır Buna ldquoirticalrdquo de

denir Guumlfteden ayrı olarak lsquorsquoof lsquorsquo lsquorsquoamanrsquorsquo lsquorsquomedetrsquorsquo lsquorsquoeyrsquorsquo gibi uumlnlemler de ilave edilebilir

fakat bunların fazlası hoş karşılanmaz Gazel başlı başına yapılabildiği gibi şarkının arasına

da konulabilir Soumlzler genellikle gazel tarzından seccedililebildiği gibi başka bir tarzdan da

alınabilir

1213 Koumlccedilekccedileler

Genellikle aynı makamda yuumlruumlk hareketli şarkı ve tuumlrkuumllerin uzun aranağmelerle

birbirine bağlanmasından meydana gelmiş aynı zamanda ccedilengi ve koumlccedilek takımlarının oyun

oynamaları iccedilin duumlzenlenmiş bir muumlzik tuumlruumlduumlr Koumlccedileklerde şarkılar ve tuumlrkuumller genellikle

kendi yapıları ile kullanılmıştır

1214 Tuumlrkuuml

Şehir dışındaki koumly ve kasabalarda oturan halkın bağlama cura divan sazı zurna

davul darbuka kaval kemenccedile kabak kemane vs Gibi muumlzik aletleriyle ccedilalıp soumlyledikleri

kendine has youmlresel oumlzelliklere sahip olan soumlzluuml muumlziktir Anonimdir (Bestecisi ve yazarı

belli olmayan halkın malı) Soumlzler halk edebiyatından alınmış olup edebi değer taşıyan hece

vezni ile yazılmış şiirlerdir

13 Batı Muumlziği Formları

Batı muumlziği formlarını 5 ana başlık altınca inceleyebiliriz

Buumlyuumlk formlar

Senfonik formlar

Vokal formlar

Polifonik formlar

Oumlzguumln formlar

14

131 Buumlyuumlk Formlar

1311 Sonat

İlk kez CPE BACH tarafından temelleri atılan ve en oumlnemli formdur Senfoniler

quartetler ve quintetler hep sonat formunda yazılır Sonat formu gelişimi iccedilinde farklılık

goumlstermiştir Beethoven ve Haydn doumlneminde iyice oturan sonat formu Chopin ile birlikte

değişime uğramıştır Genellikle solo sonatlar meşhurdur Oumlrneğin Beethoven yazdığı 32

piyano sonatıyla bu formun ustalarındandır Ayrıca Haydn Chopin gibi besteciler de guumlzel

sonatlar yaratmışlardır

1312 Rondo

Adından da anlaşılacağı gibi bir boumlluumlmuumln suumlrekli tekrarlanmasıyla oluşur Oumlrneğin A

B ve A boumlluumlmlerinden oluşan bir esere yeni bir C boumlluumlmuuml eklenmesi ve tekrar başa yani A B

A boumlluumlmuumlne doumlnuumllmesiyle kuumlccediluumlk rondo formu oluşur A B A C A B A D E A B A buumlyuumlk

rondo formuna oumlrnek olabilir Klasik doumlnemde sonatların son boumlluumlmlerinde kullanılmıştır

1313 Varyasyon

Tema ve ccedileşitlerinden oluşan bu form aslında ağır tempolu dans şarkıların tekrarı

sırasında yapılan kuumlccediluumlk değişikliklerden doğmuştur Varyasyon formunun temeli 4-8

oumllccediluumlden oluşur

1314 Suumlit

Saz muumlziği alanında en eski biccedilimlerden biri olan suumlit şarkı biccediliminde 4-6

boumlluumlmlerden meydana gelmiş bir sıra danstır Sonat ve senfonilerin atası sayılır

132 Senfonik Formlar

1321 Konccedilerto

Konccedilerto genellikle solo bir ccedilalgıya bir oda orkestrasının veya bir senfoni

orkestrasının eşlik etmesiyle gerccedilekleşir Solo ccedilalgı tuumlm teknik zorlukların uumlstesinden

gelebilecek bir kişi tarafından ccedilalınır Solo ccedilalgıya orkestra eşlik eder Genellikle tek bir

ccedilalgı iccedilin yazılan konccedilertolar vardır fakat birden fazla ccedilalgı iccedilin yazılmış konccedilertolar da

vardır(Vivaldi - 2 viyolonsel konccedilertosu) Konccedilertolar dinleyicinin en ccedilok tercih ettiği

muumlzik formudur

1322 Senfoni

Orkestra iccedilin sonat formunda yazılmış genellikle doumlrt boumlluumlmden oluşan yapıtlardır

Senfoni uzun bir şiir niteliğindedir4 boumlluumlmluuml olduğundan oldukccedila uzun suumlren senfoniler

vardır Oumlrneğin Beethovenın 9 senfonisi 1 saate yakın bir suumlrede tamamlanır Başta Franz

Liszt Antonin Dvorak ve Bedrich Smetana gibi besteciler senfoniyi tek boumlluumlm halinde ele

15

almışlardır Franz Lisztin ilk kez gerccedilekleştirdiği tek boumlluumlmluuml senfoni formuna senfonik şiir

adı verilir

1323 Uvertuumlr

Giriş muumlziği anlamındadır Genellikle bir suumlitin veya operanın girişinde ccedilalınır

Genellikle kısa tutulan uvertuumlrlerin yanında uzun ve tek başına eser olan uvertuumlrler de vardır

Oumlrneğin Tschaikovskynin 1812 uvertuumlruuml ve Beethovenın ldquoLeonore Uvertuumlruumlrdquo

133 Vokal Formlar

1331 Opera

Solistleri korosu orkestrası kostuumlmuuml sahnesi ışığı ve dramatik oyunu ile muumlziğe

uyarlanmış tiyatrodur Tarihte ilk opera Rinuccinin Dafne operasıdır

1332 Operet

Operanın kuumlccediluumlğuumlne denir

Oratoryo

Dinsel ve kutsal konuların koro ve solistler tarafından orkestra eşliğinde

soumlylenmesidir Dekor kostuumlm ve sahneleme yoktur

134 Polifonik (Ccedilok Sesli) Formlar

1341 Kanon

Kanon taklit temeline dayanır Aynı ezgi iki veya daha ccedilok ses partisi tarafından

birbiri ardından başlayarak tekrarlanır Ccedilember kanonda ses partileri aynı anda

duyulduklarında birbiriyle uyumludur İlk başlayan partiye oumlncuuml yanıt veren partiye artccedilı

denir

1342 Fuumlg

Fuumlg taklit etmek anlamındadır Eserin ana teması farklı tonlarda tekrarlanır Tabi bu

kontrpuan tekniğiyle yapılır Temanın tonu mutlaka ana tonun birinci doumlrduumlncuuml ve beşinci

dereceleriyle ilişkili olmalıdır aksi halde eserin taklit edilmesinde hatalar olabilir Fuumlg

tekniğini mutlaka oumlrnekleri inceleyerek oumlğrenmek gerekir Bachın fuumlgleri bu konu iccedilin

uygun seccedilenektir

16

1343 Fuumlgato

Fuumlg tarzında fakat fuumlg kurallarına uymadan gelişen temalardan oluşur Fuumlgatoda

fuumlguumln sergi boumlluumlmuumlnuumln ardından gelişme boumlluumlmuuml başlar Mozartrsquoın Jupiter Senfonisirsquonin son

boumlluumlmuuml bu tarzda yazılmıştır

1344 Fuumlgetta

Fuumlgetta tam bir fuumlg gelişmesi olmayan kısa fuumlg biccedilimidir

135 Oumlzguumln Formlar

Batı muumlziğinde bilinen 30rsquodan fazla oumlzguumln form tuumlruuml vardır Bunların bilinen belli

başlı birkaccedilı şunlardır

1351 Preluumlt

Uvertuumlr gibi bir giriş parccedilasıdır Ancak oumlzellikle Chopin ve Rachmaninoff gibi

besteciler preluumlt tek başına bir parccedila olarak duumlşuumlnmuumlşlerdir Chopinin 24 preluumlt buna

oumlrnektir

1352 Arya

Arya Latincede şarkı veya melodi kelimesinden gelir Belirli bir kalıp iccedilinde orkestra

eşliğinde soumlz ve muumlziğin birleşmesidir A-B-A formunda yazılır

1353 Bolero

Bolero İspanyol Kastilya ve Andalusiarsquonın milli dansıdır Bu dans tef kastanyet ve

bazen de gitar eşliğinde yapılır Allegretto tempoda ve frac34 luumlk oumllccediluumldedir

1354 Capricco

İtalyanca keccedili anlamına gelir Muumlzikte belli bir planı olmayan serbest doğaccedillama ya

da fantezi tarzı neşeli değişken mizaccedil sergileyen kaprisli karakterdeki bir tuumlruumln adıdır

1355 Etuumlt

Ccedilalgı muumlziğinde karşılaşılan teknik guumlccedilluumlklere hazırlanmak amacıyla bestelenen

alıştırma parccedilalarıdır Oumlğrencilerin tekniğini geliştirmeleri iccedilin bestelenmiştir

1356 Marş

Yuumlruumlmeye eşlik eden ritim oumlğesi guumlccedilluuml ccedilok eski muumlzik tuumlrlerinden biridir Ccedileşitli

amaccedillara youmlnelik yazılan marşlar genel olarak 4 gruba ayrılır Bunlar cenaze marşı ağır

marş hızlı marş ve ccedilok hızlı marştır

17

1357 Vals

Almanca doumlnmek anlamına gelir Uumlccedil zamanlı birinci vuruşu kuvvetli doumlnerek yapılan

Alman dans muumlziğidir

1357 Ballade

Genellikle acı ve huumlzuumln gibi duyguların anlatımında kullanılan ve ccedilok ezgiden oluşan

lirik parccedilalardır

1358 Nocturne

Gece muumlziği demektir Serbest formda yazılır Karakteri huumlzuumlnluuml bazen de canlıdır En

uumlnluuml noktuumlrn bestecisi Chopindir

1359 Romance

Soumlzluuml ve soumlzsuumlz yazılabilir Noktuumlrn ve balad gibi konusu huumlzuumln ve aşktır Serbest

formda yazılır

13510 Serenade

Değişik anlamlarda kullanılır En ccedilok bilinen anlamı sevgilinin penceresinin oumlnuumlnde

soumlylenen doğaccedillama aşk şarkısıdır Genellikle soumlzluuml olur fakat soumlzsuumlz yazılmış serenatlarda

vardır Serbest bir formda yazılır

13511 Rhapsody

Ezgileri ccediloğunlukla halk ezgisi olan ve birccedilok temanın birleşmesinden oluşan serbest

bir muumlzik formudur Lisztin Macar Rapsodilerinin yanında uumlnluuml İngiliz rock grubu Queenin

efsanevi solisti Freddie Mercurynin Bohemian Rhapsodysi de bu forma ccedilok guumlzel bir

oumlrnektir

13512 Fantasie

Serbest formda genellikle doğaccedillama ccedilalınan eserlerdir

14 Ritmik Okuma (Tartım)

Bir muumlzik parccedilasını ritmini uygun olarak nota değerleriyle tekduumlze okumaya ritmik

okuma denir Diğer bir anlamda bona yapma diye adlandırılır (Bona terimi tartım kitabını

yazan yazarın isminden alıntı yapılmıştır)

Notaların seslerini dikkate almadan sadece nota değerlerinin incelenmesine ritmik

portre denir Ritim belirli bir zaman suumlrecinin kullanımını hedefleyen tempo iccedilinde

kesinleşir Ritim aynı zamanda muumlziğin karakterini de belirler

18

Her bestecinin kullandığı ritim kendine oumlzguumlduumlr ve ressamların fırccedila tekniği gibi ayırt

edicidir Genel anlamda formu etkileyen ve oluşturan faktoumlruumln ritim olduğu soumlylenebilir

19

UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki muumlzik parccedilalarını ritmine ve nota değerlerine uygun olarak elle usuluumlnuuml

takip ederek tartımlarını yapınız

İşlem Basamakları Oumlneriler

Aşağıdaki birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre

isimleriyle tartımını yapınız

Elle usuumllleri doğru ve kesin hareketlerle

yapınız

Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki sekizlik ve onaltılık notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

UYGULAMA FAALİYETİ

20

Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını

yapınız

Aşağıdaki sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

21

Aşağıdaki ikilik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki sekizlik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

22

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

23

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

24

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

25

Aşağıdaki doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki notaları sekizlik es (sus)leri dikkate alarak oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını

yapınız

Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

26

Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını

yapınız

Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

27

28

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir

1 Birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

2 İkilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluuml ve isimleriyle tartımını yaptınız

3 Sekizlik ve onaltılık notaların tartımını yaptınız mı

4 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

5 İkilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

6 Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

7 İkilik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

8 Doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

9 Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

10 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaların tartımını yaptınız

11 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

12 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

13 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaların tartımını yaptınız mı

14 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

15 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

16 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

17 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

18 Doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını

yaptınız mı

19 Sekizlik esleri (susları) dikkate alarak tartımını yaptınız mı

20 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız

21 Değişik değerlerdeki sesli notaların tartımını yaptınız mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

29

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde

verilen bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız

1 ( )Muumlzikal anlatımın en kuumlccediluumlk birimine ldquomotifrdquo denir

2 ( )Esas ezgiye eşlik eden ve devamlı tekrarlanan hareket zincirineldquotemardquodenir

3 ( )Peşrev Tuumlrk muumlziği formlarından soumlzluuml ve guumlfteli formlara verilebilecek en iyi

oumlrnektir

4 ( )Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır

5 ( )Doğadaki herhangi bir olayı veya duyguyu muumlzik diliyle anlatan eserlereldquotasvirrdquo

denir

6 ( )Rondo sonat ve suumlit Batı muumlziğinin senfonik formlarındandır

7 ( )Operanın kuumlccediluumlğuumlne operet denir

8 ( )Vals doumlnerek yapılan Alman dans muumlziğidir

9 ( )Bir bestecinin kullandığı ritim sanatccedilının ayırt edici oumlzelliklerindendir

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

30

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

Bu faliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak

muumlzikte notaları okuyup yazabileceksiniz

Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır

Muumlzik ses genişliklerini araştırınız

Solfej iccedilin gerekli temel kavramları araştırınız

Araştırma işlemleri iccedilin Internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve

yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek solfej ile ilgili oumln bilgi

edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaş veya kurslardan da bilgi edininiz

UYGULAMA FAALİYETİ

2 SES GENİŞLİKLERİ VE SOLFEJ

Muumlzikte kullanılan iki tuumlr ses vardır

İnsan sesi

Enstruumlman sesi(Bu konu ses oluşum uygulamaları moduumlluumlnde işlendi)

İnsan sesi ikiye ayrılır Erkek sesi ve kadın sesi

21 Erkek Sesi

Bas En kalın erkek sesi

Bariton Orta kalınlıkta erkek sesi

Tenor En ince erkek sesi

22 Kadın Sesi

Alto En kalın kadın sesi

Mezzosoprano Orta kalınlıkta kadın sesi

Soprano En ince kadın sesi

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

AMACcedil

ARAŞTIRMA

31

23 Solfeje Giriş

Solfej eğitimimizin şimdiye kadar ki boumlluumlmlerinde temel muumlzik kavramları ve bunlara

oumlrnekleri goumlrduumlk Moduumlluumlmuumlzuumln bu boumlluumlmuumlnde ise ağırlıklı olarak okuma parccedilalarına bol-

bol oumlrnekler vereceğiz

Solfej kısaca lsquookumarsquo demektir Notaları adlarıyla sesleriyle ve suumlreleriyle

okumaya solfej denir

231 Uumlccedil Ses Oumlğretimi

Doumlrtluumlk nota

Yuvarlak kuyruklu ve iccedili doludur Bir vuruşta okunur

İkilik nota

Yuvarlak kuyruklu ve iccedili boştur İki vuruşta okunur

32

232 Doumlrt Ses Oumlğretimi ve Buumlyuumlk İkili Aralığı Kuumlccediluumlk İkili Aralığı

İki ses arasındaki incelik kalınlık ayırımına aralık denir

Aralıkları oumllccedilmek iccedilin kullanılan oumllccedilme birimine perde denir

Batı muumlziğinde kullanılan en kuumlccediluumlk ses aralığına yarım perde denir

İki tane yarım perdeden oluşan ses aralığına tam perde denir

Moderato lsquoOrta hızdarsquo demektir Bir hız terimidir Parccedilanın orta hızda

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Monderato parccedilalarda el orta hızda (

dakikada 108-120) vurulur

Doumlneccedil iki kez okunması istenen notaların başlama yerine ileri doumlneccedil bitme

yerine geri doumlneccedil konulur Doumlneccedillerin arasında kalan notalar iki kere okunur

Parccedila yeni başlamış ise yalnız geri doumlneccedilte kullanılabilir Geri doumlneccedilten başa

doumlnuumlluumlr o boumlluumlm yine iki kere okunur

33

Allegro İtalyanca neşeli anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilabuk

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Allegro parccedilalarda el hızlıca ( dakikada

120-168) vurulur

233 Doumlrt Ses İccedilinde Son Durak Perdesi

Bir notanın altına ya da uumlstuumlne nokta konulursa o nota kısa okunur Bu noktaya da

kısaltma noktası denir

Bir notanın altına ya da uumlstuumlne ccedilizgi konulursa o nota kendi suumlresi iccedilinde uzun ve

yayık okunur Bu ccedilizgiye yayık ccedilizgisi denir

34

234 Beş Ses Oumlğretimi

Andante İtalyanca ağırca anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ağır

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Andante parccedilalarda el ağır hızda (

dakikada 76ndash108) vurulur

235 Altı Ses Oumlğretimi

Uzaktı Notaların uumlstuumlne ya da altına konulan uzatma belirtecine uzaktı denir

35

36

Largo İtalyanca geniş anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilok ağır

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Largo parccedilalarda el ccedilok ağır hızda (

dakikada 40-60) vurulur

236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi

37

Do-Mi-Sol-Do sesleri ile alıştırma

Okuma parccedilası

38

237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması

(Fa-Si Si-Fa)

Okuma parccedilası

238 Dokuz Ses Oumlğretimi

Ccedilizek Dizeğin altına ve uumlstuumlne konulan kuumlccediluumlk ccedilizgilere ccedilizek denir Kalın do

sesi ccedilizeğin uumlzerine kalın si sesi ccedilizeğin altına konulur

39

239 On Ses Oumlğretimi

2310 On Bir Ses Oumlğretimi

40

2311 On İki Ses Oumlğretimi

CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR

41

42

43

UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ

Notaları okuyup yazınız

İşlem Basamakları Oumlneriler

Notaların solfejini yapınız

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını

yapınız

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz

Parccedilaları orta hızda okuyunuz

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma

yapınız

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız

İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz

Perdelere dikkat ediniz

Bunun iccedilin monderato tekniğini

kullanınız

Bunu yaparken notanın perdelerini ve

noktalarını uygun aralıklarla

yerleştiriniz

UYGULAMA FAALİYETİ

44

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir

Notaların solfejini yaptınız mı

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml

Parccedilaları orta hızda okudunuz mu

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

45

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen

bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız

1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur

2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir

3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir

4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır

5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır

6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

46

MODUumlL DEĞERLENDİRME

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı

2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı

3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız

4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne

goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı

notaların tartımını yaptınız mı

9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle

oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı

12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz

MODUumlL DEĞERLENDİRME

47

CEVAP ANAHTARLARI

OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Yanlış

4- Doğru

5- Doğru

6- Yanlış

7- Doğru

8- Doğru

9- Doğru

OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Doğru

4- Yanlış

5- Doğru

6- Yanlış

CEVAP ANAHTARLARI

48

KAYNAKCcedilA

FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı

İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004

YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995

Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları

İstanbul 2004

Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991

SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004

KAYNAKCcedilA

12

Uumlccediluumlncuuml hane meyan adını alır Meyanda esas makam dizilerinde dolaşıldığı kadar

genellikle tiz perdelerde dolaşılır ve geccedilkiler yapılır

Doumlrduumlncuuml hane ise ikinci satır melodisi ile doumlrduumlncuuml satırın okunmasından oluşup

nakarat adını taşır

Şarkılarda Yapı

Şarkıların genellikle doumlrt haneden oluştuğunu yukarıda belirtmiştik Doumlrt mısralı

şarkıların her satırı bir haneyi oluşturur

Her satır ccediloğunlukla birer defa bestelenir İkişer defa okunur Bu satırların sonunda

dolaplar bulunur

Yukarıda da accedilıklandığı gibi ikinci ve doumlrduumlncuuml hanelerin (satırların) besteleri aynıdır

Bazen de her satır veya bazı satırlar ikişer kere bestelenirler Bu durumda ilgili satır

okunur Bitiminde aynı soumlzler yeni bir melodi ile tekrar edilir ve doğrudan bir sonraki satıra

bağlantı yapılarak geccedililir

Klacircsik Tarzda Bestelenmiş Her Satırı Bir Defa Olan Şarkı Formu

Birinci satırda esas makama giriş yapılır Zemin mısrası okunarak sonda dolap

kısmında karar sesine inilir Başa doumlnuumllerek aynı satır tekrarlanır Ancak bu defa sona

gelindiğinde birinci dolap yerine ikinci dolap okunarak ikinci mısraya (satıra) geccedililir

Nakarata geccediliş sesi genellikle guumlccedilluuml sesi ile goumlsterilir

Nakarat ilk satır gibi iki defa tekrar edilir Satır sonundaki dolap hanesinin birinci

boumlluumlmuumlnde guumlccedilluuml sesi ile satırın başına doumlnuumlleceği belirtilir Dolabın ikinci boumlluumlmuuml ise

makamın ana sesleri ile inilen karar sesinin bulunduğu boumlluumlmduumlr Karar sesinin burada

bulunmasının sebebi şarkıların nakarat sonlarında bitmesindendir

Meyan boumlluumlmuumlne geccediliş ise bu durak sesinin goumlsterilmesiyle olur Genellikle tiz

seslerle meyanı yapılan şarkılarda ikinci defa tekrar tiz durak sesinin doumlnuumlş boumlluumlmuumlnde

goumlsterilmesiyle olur İkinci defa meyanın okunmasıyla guumlccedilluuml sesi goumlsterilerek nakarata

geccedililir Doumlrduumlncuuml hane ise ikinci satır melodisinin tekrarıdır Şarkının bitişi nakaratın

sonunda bulunan bitiş sesi (durak) ile olur

Guumlnuumlmuumlzde şarkılar genellikle klasik tarzın dışında serbest bir anlayışla

bestelenmektedir Bu tarz şarkılara fantezi eserler adı verilmektedir

Zemin hanesi bir defa bestelendiği gibi iki ayrı melodi ile iki defa bestelenebilir Veya

yalnızca meyan kısmı iki defa bestelenmiş şarkılar da bulunmaktadır

Şarkı formu ccedilok işlenmiş ve en sevilen beste tarzıdır Kuumlccediluumlk usullerle yazılmış

olmalarına karşılık serbest usulsuumlz boumlluumlmleri olan şarkılar da ccediloktur

13

Şarkılarda Usul

Şarkılar daima kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Her ne kadar 15 zamanlıya kadar kuumlccediluumlk

usuller varsa da şarkılar ccediloğunlukla 10 zamanlıya kadar olan usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir

Şarkılar kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllduumlğuuml iccedilin Beste ve Semailere oranla etkileri daha

başkadır Usullerinin kuumlccediluumlk olmaları gereği daha ritmik ve hareketli bir yapıya sahip

olmalarının yanı sıra beste ve semailer kadar ağırbaşlı hatta onlardan daha ağır yapılı

şarkılara rastlanır

1212 Gazel

Saz muumlziğindeki taksimin insan sesi ve soumlzle yapılanıdır Herhangi bir usule bağlı

değildir Serbest okunur 2-4 veya daha fazla mısrayı belli bir makam anlayışı iccedilinde

melodilerle soumlyleyerek sesle taksim etmektir

Oumlnceden hazırlık yapılmadan sanatccedilının o anki ilhamına bağlıdır Buna ldquoirticalrdquo de

denir Guumlfteden ayrı olarak lsquorsquoof lsquorsquo lsquorsquoamanrsquorsquo lsquorsquomedetrsquorsquo lsquorsquoeyrsquorsquo gibi uumlnlemler de ilave edilebilir

fakat bunların fazlası hoş karşılanmaz Gazel başlı başına yapılabildiği gibi şarkının arasına

da konulabilir Soumlzler genellikle gazel tarzından seccedililebildiği gibi başka bir tarzdan da

alınabilir

1213 Koumlccedilekccedileler

Genellikle aynı makamda yuumlruumlk hareketli şarkı ve tuumlrkuumllerin uzun aranağmelerle

birbirine bağlanmasından meydana gelmiş aynı zamanda ccedilengi ve koumlccedilek takımlarının oyun

oynamaları iccedilin duumlzenlenmiş bir muumlzik tuumlruumlduumlr Koumlccedileklerde şarkılar ve tuumlrkuumller genellikle

kendi yapıları ile kullanılmıştır

1214 Tuumlrkuuml

Şehir dışındaki koumly ve kasabalarda oturan halkın bağlama cura divan sazı zurna

davul darbuka kaval kemenccedile kabak kemane vs Gibi muumlzik aletleriyle ccedilalıp soumlyledikleri

kendine has youmlresel oumlzelliklere sahip olan soumlzluuml muumlziktir Anonimdir (Bestecisi ve yazarı

belli olmayan halkın malı) Soumlzler halk edebiyatından alınmış olup edebi değer taşıyan hece

vezni ile yazılmış şiirlerdir

13 Batı Muumlziği Formları

Batı muumlziği formlarını 5 ana başlık altınca inceleyebiliriz

Buumlyuumlk formlar

Senfonik formlar

Vokal formlar

Polifonik formlar

Oumlzguumln formlar

14

131 Buumlyuumlk Formlar

1311 Sonat

İlk kez CPE BACH tarafından temelleri atılan ve en oumlnemli formdur Senfoniler

quartetler ve quintetler hep sonat formunda yazılır Sonat formu gelişimi iccedilinde farklılık

goumlstermiştir Beethoven ve Haydn doumlneminde iyice oturan sonat formu Chopin ile birlikte

değişime uğramıştır Genellikle solo sonatlar meşhurdur Oumlrneğin Beethoven yazdığı 32

piyano sonatıyla bu formun ustalarındandır Ayrıca Haydn Chopin gibi besteciler de guumlzel

sonatlar yaratmışlardır

1312 Rondo

Adından da anlaşılacağı gibi bir boumlluumlmuumln suumlrekli tekrarlanmasıyla oluşur Oumlrneğin A

B ve A boumlluumlmlerinden oluşan bir esere yeni bir C boumlluumlmuuml eklenmesi ve tekrar başa yani A B

A boumlluumlmuumlne doumlnuumllmesiyle kuumlccediluumlk rondo formu oluşur A B A C A B A D E A B A buumlyuumlk

rondo formuna oumlrnek olabilir Klasik doumlnemde sonatların son boumlluumlmlerinde kullanılmıştır

1313 Varyasyon

Tema ve ccedileşitlerinden oluşan bu form aslında ağır tempolu dans şarkıların tekrarı

sırasında yapılan kuumlccediluumlk değişikliklerden doğmuştur Varyasyon formunun temeli 4-8

oumllccediluumlden oluşur

1314 Suumlit

Saz muumlziği alanında en eski biccedilimlerden biri olan suumlit şarkı biccediliminde 4-6

boumlluumlmlerden meydana gelmiş bir sıra danstır Sonat ve senfonilerin atası sayılır

132 Senfonik Formlar

1321 Konccedilerto

Konccedilerto genellikle solo bir ccedilalgıya bir oda orkestrasının veya bir senfoni

orkestrasının eşlik etmesiyle gerccedilekleşir Solo ccedilalgı tuumlm teknik zorlukların uumlstesinden

gelebilecek bir kişi tarafından ccedilalınır Solo ccedilalgıya orkestra eşlik eder Genellikle tek bir

ccedilalgı iccedilin yazılan konccedilertolar vardır fakat birden fazla ccedilalgı iccedilin yazılmış konccedilertolar da

vardır(Vivaldi - 2 viyolonsel konccedilertosu) Konccedilertolar dinleyicinin en ccedilok tercih ettiği

muumlzik formudur

1322 Senfoni

Orkestra iccedilin sonat formunda yazılmış genellikle doumlrt boumlluumlmden oluşan yapıtlardır

Senfoni uzun bir şiir niteliğindedir4 boumlluumlmluuml olduğundan oldukccedila uzun suumlren senfoniler

vardır Oumlrneğin Beethovenın 9 senfonisi 1 saate yakın bir suumlrede tamamlanır Başta Franz

Liszt Antonin Dvorak ve Bedrich Smetana gibi besteciler senfoniyi tek boumlluumlm halinde ele

15

almışlardır Franz Lisztin ilk kez gerccedilekleştirdiği tek boumlluumlmluuml senfoni formuna senfonik şiir

adı verilir

1323 Uvertuumlr

Giriş muumlziği anlamındadır Genellikle bir suumlitin veya operanın girişinde ccedilalınır

Genellikle kısa tutulan uvertuumlrlerin yanında uzun ve tek başına eser olan uvertuumlrler de vardır

Oumlrneğin Tschaikovskynin 1812 uvertuumlruuml ve Beethovenın ldquoLeonore Uvertuumlruumlrdquo

133 Vokal Formlar

1331 Opera

Solistleri korosu orkestrası kostuumlmuuml sahnesi ışığı ve dramatik oyunu ile muumlziğe

uyarlanmış tiyatrodur Tarihte ilk opera Rinuccinin Dafne operasıdır

1332 Operet

Operanın kuumlccediluumlğuumlne denir

Oratoryo

Dinsel ve kutsal konuların koro ve solistler tarafından orkestra eşliğinde

soumlylenmesidir Dekor kostuumlm ve sahneleme yoktur

134 Polifonik (Ccedilok Sesli) Formlar

1341 Kanon

Kanon taklit temeline dayanır Aynı ezgi iki veya daha ccedilok ses partisi tarafından

birbiri ardından başlayarak tekrarlanır Ccedilember kanonda ses partileri aynı anda

duyulduklarında birbiriyle uyumludur İlk başlayan partiye oumlncuuml yanıt veren partiye artccedilı

denir

1342 Fuumlg

Fuumlg taklit etmek anlamındadır Eserin ana teması farklı tonlarda tekrarlanır Tabi bu

kontrpuan tekniğiyle yapılır Temanın tonu mutlaka ana tonun birinci doumlrduumlncuuml ve beşinci

dereceleriyle ilişkili olmalıdır aksi halde eserin taklit edilmesinde hatalar olabilir Fuumlg

tekniğini mutlaka oumlrnekleri inceleyerek oumlğrenmek gerekir Bachın fuumlgleri bu konu iccedilin

uygun seccedilenektir

16

1343 Fuumlgato

Fuumlg tarzında fakat fuumlg kurallarına uymadan gelişen temalardan oluşur Fuumlgatoda

fuumlguumln sergi boumlluumlmuumlnuumln ardından gelişme boumlluumlmuuml başlar Mozartrsquoın Jupiter Senfonisirsquonin son

boumlluumlmuuml bu tarzda yazılmıştır

1344 Fuumlgetta

Fuumlgetta tam bir fuumlg gelişmesi olmayan kısa fuumlg biccedilimidir

135 Oumlzguumln Formlar

Batı muumlziğinde bilinen 30rsquodan fazla oumlzguumln form tuumlruuml vardır Bunların bilinen belli

başlı birkaccedilı şunlardır

1351 Preluumlt

Uvertuumlr gibi bir giriş parccedilasıdır Ancak oumlzellikle Chopin ve Rachmaninoff gibi

besteciler preluumlt tek başına bir parccedila olarak duumlşuumlnmuumlşlerdir Chopinin 24 preluumlt buna

oumlrnektir

1352 Arya

Arya Latincede şarkı veya melodi kelimesinden gelir Belirli bir kalıp iccedilinde orkestra

eşliğinde soumlz ve muumlziğin birleşmesidir A-B-A formunda yazılır

1353 Bolero

Bolero İspanyol Kastilya ve Andalusiarsquonın milli dansıdır Bu dans tef kastanyet ve

bazen de gitar eşliğinde yapılır Allegretto tempoda ve frac34 luumlk oumllccediluumldedir

1354 Capricco

İtalyanca keccedili anlamına gelir Muumlzikte belli bir planı olmayan serbest doğaccedillama ya

da fantezi tarzı neşeli değişken mizaccedil sergileyen kaprisli karakterdeki bir tuumlruumln adıdır

1355 Etuumlt

Ccedilalgı muumlziğinde karşılaşılan teknik guumlccedilluumlklere hazırlanmak amacıyla bestelenen

alıştırma parccedilalarıdır Oumlğrencilerin tekniğini geliştirmeleri iccedilin bestelenmiştir

1356 Marş

Yuumlruumlmeye eşlik eden ritim oumlğesi guumlccedilluuml ccedilok eski muumlzik tuumlrlerinden biridir Ccedileşitli

amaccedillara youmlnelik yazılan marşlar genel olarak 4 gruba ayrılır Bunlar cenaze marşı ağır

marş hızlı marş ve ccedilok hızlı marştır

17

1357 Vals

Almanca doumlnmek anlamına gelir Uumlccedil zamanlı birinci vuruşu kuvvetli doumlnerek yapılan

Alman dans muumlziğidir

1357 Ballade

Genellikle acı ve huumlzuumln gibi duyguların anlatımında kullanılan ve ccedilok ezgiden oluşan

lirik parccedilalardır

1358 Nocturne

Gece muumlziği demektir Serbest formda yazılır Karakteri huumlzuumlnluuml bazen de canlıdır En

uumlnluuml noktuumlrn bestecisi Chopindir

1359 Romance

Soumlzluuml ve soumlzsuumlz yazılabilir Noktuumlrn ve balad gibi konusu huumlzuumln ve aşktır Serbest

formda yazılır

13510 Serenade

Değişik anlamlarda kullanılır En ccedilok bilinen anlamı sevgilinin penceresinin oumlnuumlnde

soumlylenen doğaccedillama aşk şarkısıdır Genellikle soumlzluuml olur fakat soumlzsuumlz yazılmış serenatlarda

vardır Serbest bir formda yazılır

13511 Rhapsody

Ezgileri ccediloğunlukla halk ezgisi olan ve birccedilok temanın birleşmesinden oluşan serbest

bir muumlzik formudur Lisztin Macar Rapsodilerinin yanında uumlnluuml İngiliz rock grubu Queenin

efsanevi solisti Freddie Mercurynin Bohemian Rhapsodysi de bu forma ccedilok guumlzel bir

oumlrnektir

13512 Fantasie

Serbest formda genellikle doğaccedillama ccedilalınan eserlerdir

14 Ritmik Okuma (Tartım)

Bir muumlzik parccedilasını ritmini uygun olarak nota değerleriyle tekduumlze okumaya ritmik

okuma denir Diğer bir anlamda bona yapma diye adlandırılır (Bona terimi tartım kitabını

yazan yazarın isminden alıntı yapılmıştır)

Notaların seslerini dikkate almadan sadece nota değerlerinin incelenmesine ritmik

portre denir Ritim belirli bir zaman suumlrecinin kullanımını hedefleyen tempo iccedilinde

kesinleşir Ritim aynı zamanda muumlziğin karakterini de belirler

18

Her bestecinin kullandığı ritim kendine oumlzguumlduumlr ve ressamların fırccedila tekniği gibi ayırt

edicidir Genel anlamda formu etkileyen ve oluşturan faktoumlruumln ritim olduğu soumlylenebilir

19

UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki muumlzik parccedilalarını ritmine ve nota değerlerine uygun olarak elle usuluumlnuuml

takip ederek tartımlarını yapınız

İşlem Basamakları Oumlneriler

Aşağıdaki birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre

isimleriyle tartımını yapınız

Elle usuumllleri doğru ve kesin hareketlerle

yapınız

Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki sekizlik ve onaltılık notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

UYGULAMA FAALİYETİ

20

Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını

yapınız

Aşağıdaki sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

21

Aşağıdaki ikilik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki sekizlik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

22

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

23

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

24

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

25

Aşağıdaki doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki notaları sekizlik es (sus)leri dikkate alarak oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını

yapınız

Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

26

Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını

yapınız

Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

27

28

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir

1 Birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

2 İkilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluuml ve isimleriyle tartımını yaptınız

3 Sekizlik ve onaltılık notaların tartımını yaptınız mı

4 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

5 İkilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

6 Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

7 İkilik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

8 Doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

9 Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

10 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaların tartımını yaptınız

11 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

12 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

13 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaların tartımını yaptınız mı

14 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

15 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

16 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

17 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

18 Doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını

yaptınız mı

19 Sekizlik esleri (susları) dikkate alarak tartımını yaptınız mı

20 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız

21 Değişik değerlerdeki sesli notaların tartımını yaptınız mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

29

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde

verilen bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız

1 ( )Muumlzikal anlatımın en kuumlccediluumlk birimine ldquomotifrdquo denir

2 ( )Esas ezgiye eşlik eden ve devamlı tekrarlanan hareket zincirineldquotemardquodenir

3 ( )Peşrev Tuumlrk muumlziği formlarından soumlzluuml ve guumlfteli formlara verilebilecek en iyi

oumlrnektir

4 ( )Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır

5 ( )Doğadaki herhangi bir olayı veya duyguyu muumlzik diliyle anlatan eserlereldquotasvirrdquo

denir

6 ( )Rondo sonat ve suumlit Batı muumlziğinin senfonik formlarındandır

7 ( )Operanın kuumlccediluumlğuumlne operet denir

8 ( )Vals doumlnerek yapılan Alman dans muumlziğidir

9 ( )Bir bestecinin kullandığı ritim sanatccedilının ayırt edici oumlzelliklerindendir

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

30

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

Bu faliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak

muumlzikte notaları okuyup yazabileceksiniz

Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır

Muumlzik ses genişliklerini araştırınız

Solfej iccedilin gerekli temel kavramları araştırınız

Araştırma işlemleri iccedilin Internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve

yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek solfej ile ilgili oumln bilgi

edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaş veya kurslardan da bilgi edininiz

UYGULAMA FAALİYETİ

2 SES GENİŞLİKLERİ VE SOLFEJ

Muumlzikte kullanılan iki tuumlr ses vardır

İnsan sesi

Enstruumlman sesi(Bu konu ses oluşum uygulamaları moduumlluumlnde işlendi)

İnsan sesi ikiye ayrılır Erkek sesi ve kadın sesi

21 Erkek Sesi

Bas En kalın erkek sesi

Bariton Orta kalınlıkta erkek sesi

Tenor En ince erkek sesi

22 Kadın Sesi

Alto En kalın kadın sesi

Mezzosoprano Orta kalınlıkta kadın sesi

Soprano En ince kadın sesi

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

AMACcedil

ARAŞTIRMA

31

23 Solfeje Giriş

Solfej eğitimimizin şimdiye kadar ki boumlluumlmlerinde temel muumlzik kavramları ve bunlara

oumlrnekleri goumlrduumlk Moduumlluumlmuumlzuumln bu boumlluumlmuumlnde ise ağırlıklı olarak okuma parccedilalarına bol-

bol oumlrnekler vereceğiz

Solfej kısaca lsquookumarsquo demektir Notaları adlarıyla sesleriyle ve suumlreleriyle

okumaya solfej denir

231 Uumlccedil Ses Oumlğretimi

Doumlrtluumlk nota

Yuvarlak kuyruklu ve iccedili doludur Bir vuruşta okunur

İkilik nota

Yuvarlak kuyruklu ve iccedili boştur İki vuruşta okunur

32

232 Doumlrt Ses Oumlğretimi ve Buumlyuumlk İkili Aralığı Kuumlccediluumlk İkili Aralığı

İki ses arasındaki incelik kalınlık ayırımına aralık denir

Aralıkları oumllccedilmek iccedilin kullanılan oumllccedilme birimine perde denir

Batı muumlziğinde kullanılan en kuumlccediluumlk ses aralığına yarım perde denir

İki tane yarım perdeden oluşan ses aralığına tam perde denir

Moderato lsquoOrta hızdarsquo demektir Bir hız terimidir Parccedilanın orta hızda

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Monderato parccedilalarda el orta hızda (

dakikada 108-120) vurulur

Doumlneccedil iki kez okunması istenen notaların başlama yerine ileri doumlneccedil bitme

yerine geri doumlneccedil konulur Doumlneccedillerin arasında kalan notalar iki kere okunur

Parccedila yeni başlamış ise yalnız geri doumlneccedilte kullanılabilir Geri doumlneccedilten başa

doumlnuumlluumlr o boumlluumlm yine iki kere okunur

33

Allegro İtalyanca neşeli anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilabuk

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Allegro parccedilalarda el hızlıca ( dakikada

120-168) vurulur

233 Doumlrt Ses İccedilinde Son Durak Perdesi

Bir notanın altına ya da uumlstuumlne nokta konulursa o nota kısa okunur Bu noktaya da

kısaltma noktası denir

Bir notanın altına ya da uumlstuumlne ccedilizgi konulursa o nota kendi suumlresi iccedilinde uzun ve

yayık okunur Bu ccedilizgiye yayık ccedilizgisi denir

34

234 Beş Ses Oumlğretimi

Andante İtalyanca ağırca anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ağır

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Andante parccedilalarda el ağır hızda (

dakikada 76ndash108) vurulur

235 Altı Ses Oumlğretimi

Uzaktı Notaların uumlstuumlne ya da altına konulan uzatma belirtecine uzaktı denir

35

36

Largo İtalyanca geniş anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilok ağır

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Largo parccedilalarda el ccedilok ağır hızda (

dakikada 40-60) vurulur

236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi

37

Do-Mi-Sol-Do sesleri ile alıştırma

Okuma parccedilası

38

237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması

(Fa-Si Si-Fa)

Okuma parccedilası

238 Dokuz Ses Oumlğretimi

Ccedilizek Dizeğin altına ve uumlstuumlne konulan kuumlccediluumlk ccedilizgilere ccedilizek denir Kalın do

sesi ccedilizeğin uumlzerine kalın si sesi ccedilizeğin altına konulur

39

239 On Ses Oumlğretimi

2310 On Bir Ses Oumlğretimi

40

2311 On İki Ses Oumlğretimi

CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR

41

42

43

UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ

Notaları okuyup yazınız

İşlem Basamakları Oumlneriler

Notaların solfejini yapınız

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını

yapınız

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz

Parccedilaları orta hızda okuyunuz

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma

yapınız

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız

İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz

Perdelere dikkat ediniz

Bunun iccedilin monderato tekniğini

kullanınız

Bunu yaparken notanın perdelerini ve

noktalarını uygun aralıklarla

yerleştiriniz

UYGULAMA FAALİYETİ

44

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir

Notaların solfejini yaptınız mı

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml

Parccedilaları orta hızda okudunuz mu

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

45

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen

bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız

1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur

2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir

3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir

4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır

5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır

6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

46

MODUumlL DEĞERLENDİRME

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı

2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı

3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız

4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne

goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı

notaların tartımını yaptınız mı

9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle

oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı

12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz

MODUumlL DEĞERLENDİRME

47

CEVAP ANAHTARLARI

OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Yanlış

4- Doğru

5- Doğru

6- Yanlış

7- Doğru

8- Doğru

9- Doğru

OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Doğru

4- Yanlış

5- Doğru

6- Yanlış

CEVAP ANAHTARLARI

48

KAYNAKCcedilA

FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı

İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004

YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995

Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları

İstanbul 2004

Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991

SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004

KAYNAKCcedilA

13

Şarkılarda Usul

Şarkılar daima kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir Her ne kadar 15 zamanlıya kadar kuumlccediluumlk

usuller varsa da şarkılar ccediloğunlukla 10 zamanlıya kadar olan usullerle oumllccediluumllmuumlşlerdir

Şarkılar kuumlccediluumlk usullerle oumllccediluumllduumlğuuml iccedilin Beste ve Semailere oranla etkileri daha

başkadır Usullerinin kuumlccediluumlk olmaları gereği daha ritmik ve hareketli bir yapıya sahip

olmalarının yanı sıra beste ve semailer kadar ağırbaşlı hatta onlardan daha ağır yapılı

şarkılara rastlanır

1212 Gazel

Saz muumlziğindeki taksimin insan sesi ve soumlzle yapılanıdır Herhangi bir usule bağlı

değildir Serbest okunur 2-4 veya daha fazla mısrayı belli bir makam anlayışı iccedilinde

melodilerle soumlyleyerek sesle taksim etmektir

Oumlnceden hazırlık yapılmadan sanatccedilının o anki ilhamına bağlıdır Buna ldquoirticalrdquo de

denir Guumlfteden ayrı olarak lsquorsquoof lsquorsquo lsquorsquoamanrsquorsquo lsquorsquomedetrsquorsquo lsquorsquoeyrsquorsquo gibi uumlnlemler de ilave edilebilir

fakat bunların fazlası hoş karşılanmaz Gazel başlı başına yapılabildiği gibi şarkının arasına

da konulabilir Soumlzler genellikle gazel tarzından seccedililebildiği gibi başka bir tarzdan da

alınabilir

1213 Koumlccedilekccedileler

Genellikle aynı makamda yuumlruumlk hareketli şarkı ve tuumlrkuumllerin uzun aranağmelerle

birbirine bağlanmasından meydana gelmiş aynı zamanda ccedilengi ve koumlccedilek takımlarının oyun

oynamaları iccedilin duumlzenlenmiş bir muumlzik tuumlruumlduumlr Koumlccedileklerde şarkılar ve tuumlrkuumller genellikle

kendi yapıları ile kullanılmıştır

1214 Tuumlrkuuml

Şehir dışındaki koumly ve kasabalarda oturan halkın bağlama cura divan sazı zurna

davul darbuka kaval kemenccedile kabak kemane vs Gibi muumlzik aletleriyle ccedilalıp soumlyledikleri

kendine has youmlresel oumlzelliklere sahip olan soumlzluuml muumlziktir Anonimdir (Bestecisi ve yazarı

belli olmayan halkın malı) Soumlzler halk edebiyatından alınmış olup edebi değer taşıyan hece

vezni ile yazılmış şiirlerdir

13 Batı Muumlziği Formları

Batı muumlziği formlarını 5 ana başlık altınca inceleyebiliriz

Buumlyuumlk formlar

Senfonik formlar

Vokal formlar

Polifonik formlar

Oumlzguumln formlar

14

131 Buumlyuumlk Formlar

1311 Sonat

İlk kez CPE BACH tarafından temelleri atılan ve en oumlnemli formdur Senfoniler

quartetler ve quintetler hep sonat formunda yazılır Sonat formu gelişimi iccedilinde farklılık

goumlstermiştir Beethoven ve Haydn doumlneminde iyice oturan sonat formu Chopin ile birlikte

değişime uğramıştır Genellikle solo sonatlar meşhurdur Oumlrneğin Beethoven yazdığı 32

piyano sonatıyla bu formun ustalarındandır Ayrıca Haydn Chopin gibi besteciler de guumlzel

sonatlar yaratmışlardır

1312 Rondo

Adından da anlaşılacağı gibi bir boumlluumlmuumln suumlrekli tekrarlanmasıyla oluşur Oumlrneğin A

B ve A boumlluumlmlerinden oluşan bir esere yeni bir C boumlluumlmuuml eklenmesi ve tekrar başa yani A B

A boumlluumlmuumlne doumlnuumllmesiyle kuumlccediluumlk rondo formu oluşur A B A C A B A D E A B A buumlyuumlk

rondo formuna oumlrnek olabilir Klasik doumlnemde sonatların son boumlluumlmlerinde kullanılmıştır

1313 Varyasyon

Tema ve ccedileşitlerinden oluşan bu form aslında ağır tempolu dans şarkıların tekrarı

sırasında yapılan kuumlccediluumlk değişikliklerden doğmuştur Varyasyon formunun temeli 4-8

oumllccediluumlden oluşur

1314 Suumlit

Saz muumlziği alanında en eski biccedilimlerden biri olan suumlit şarkı biccediliminde 4-6

boumlluumlmlerden meydana gelmiş bir sıra danstır Sonat ve senfonilerin atası sayılır

132 Senfonik Formlar

1321 Konccedilerto

Konccedilerto genellikle solo bir ccedilalgıya bir oda orkestrasının veya bir senfoni

orkestrasının eşlik etmesiyle gerccedilekleşir Solo ccedilalgı tuumlm teknik zorlukların uumlstesinden

gelebilecek bir kişi tarafından ccedilalınır Solo ccedilalgıya orkestra eşlik eder Genellikle tek bir

ccedilalgı iccedilin yazılan konccedilertolar vardır fakat birden fazla ccedilalgı iccedilin yazılmış konccedilertolar da

vardır(Vivaldi - 2 viyolonsel konccedilertosu) Konccedilertolar dinleyicinin en ccedilok tercih ettiği

muumlzik formudur

1322 Senfoni

Orkestra iccedilin sonat formunda yazılmış genellikle doumlrt boumlluumlmden oluşan yapıtlardır

Senfoni uzun bir şiir niteliğindedir4 boumlluumlmluuml olduğundan oldukccedila uzun suumlren senfoniler

vardır Oumlrneğin Beethovenın 9 senfonisi 1 saate yakın bir suumlrede tamamlanır Başta Franz

Liszt Antonin Dvorak ve Bedrich Smetana gibi besteciler senfoniyi tek boumlluumlm halinde ele

15

almışlardır Franz Lisztin ilk kez gerccedilekleştirdiği tek boumlluumlmluuml senfoni formuna senfonik şiir

adı verilir

1323 Uvertuumlr

Giriş muumlziği anlamındadır Genellikle bir suumlitin veya operanın girişinde ccedilalınır

Genellikle kısa tutulan uvertuumlrlerin yanında uzun ve tek başına eser olan uvertuumlrler de vardır

Oumlrneğin Tschaikovskynin 1812 uvertuumlruuml ve Beethovenın ldquoLeonore Uvertuumlruumlrdquo

133 Vokal Formlar

1331 Opera

Solistleri korosu orkestrası kostuumlmuuml sahnesi ışığı ve dramatik oyunu ile muumlziğe

uyarlanmış tiyatrodur Tarihte ilk opera Rinuccinin Dafne operasıdır

1332 Operet

Operanın kuumlccediluumlğuumlne denir

Oratoryo

Dinsel ve kutsal konuların koro ve solistler tarafından orkestra eşliğinde

soumlylenmesidir Dekor kostuumlm ve sahneleme yoktur

134 Polifonik (Ccedilok Sesli) Formlar

1341 Kanon

Kanon taklit temeline dayanır Aynı ezgi iki veya daha ccedilok ses partisi tarafından

birbiri ardından başlayarak tekrarlanır Ccedilember kanonda ses partileri aynı anda

duyulduklarında birbiriyle uyumludur İlk başlayan partiye oumlncuuml yanıt veren partiye artccedilı

denir

1342 Fuumlg

Fuumlg taklit etmek anlamındadır Eserin ana teması farklı tonlarda tekrarlanır Tabi bu

kontrpuan tekniğiyle yapılır Temanın tonu mutlaka ana tonun birinci doumlrduumlncuuml ve beşinci

dereceleriyle ilişkili olmalıdır aksi halde eserin taklit edilmesinde hatalar olabilir Fuumlg

tekniğini mutlaka oumlrnekleri inceleyerek oumlğrenmek gerekir Bachın fuumlgleri bu konu iccedilin

uygun seccedilenektir

16

1343 Fuumlgato

Fuumlg tarzında fakat fuumlg kurallarına uymadan gelişen temalardan oluşur Fuumlgatoda

fuumlguumln sergi boumlluumlmuumlnuumln ardından gelişme boumlluumlmuuml başlar Mozartrsquoın Jupiter Senfonisirsquonin son

boumlluumlmuuml bu tarzda yazılmıştır

1344 Fuumlgetta

Fuumlgetta tam bir fuumlg gelişmesi olmayan kısa fuumlg biccedilimidir

135 Oumlzguumln Formlar

Batı muumlziğinde bilinen 30rsquodan fazla oumlzguumln form tuumlruuml vardır Bunların bilinen belli

başlı birkaccedilı şunlardır

1351 Preluumlt

Uvertuumlr gibi bir giriş parccedilasıdır Ancak oumlzellikle Chopin ve Rachmaninoff gibi

besteciler preluumlt tek başına bir parccedila olarak duumlşuumlnmuumlşlerdir Chopinin 24 preluumlt buna

oumlrnektir

1352 Arya

Arya Latincede şarkı veya melodi kelimesinden gelir Belirli bir kalıp iccedilinde orkestra

eşliğinde soumlz ve muumlziğin birleşmesidir A-B-A formunda yazılır

1353 Bolero

Bolero İspanyol Kastilya ve Andalusiarsquonın milli dansıdır Bu dans tef kastanyet ve

bazen de gitar eşliğinde yapılır Allegretto tempoda ve frac34 luumlk oumllccediluumldedir

1354 Capricco

İtalyanca keccedili anlamına gelir Muumlzikte belli bir planı olmayan serbest doğaccedillama ya

da fantezi tarzı neşeli değişken mizaccedil sergileyen kaprisli karakterdeki bir tuumlruumln adıdır

1355 Etuumlt

Ccedilalgı muumlziğinde karşılaşılan teknik guumlccedilluumlklere hazırlanmak amacıyla bestelenen

alıştırma parccedilalarıdır Oumlğrencilerin tekniğini geliştirmeleri iccedilin bestelenmiştir

1356 Marş

Yuumlruumlmeye eşlik eden ritim oumlğesi guumlccedilluuml ccedilok eski muumlzik tuumlrlerinden biridir Ccedileşitli

amaccedillara youmlnelik yazılan marşlar genel olarak 4 gruba ayrılır Bunlar cenaze marşı ağır

marş hızlı marş ve ccedilok hızlı marştır

17

1357 Vals

Almanca doumlnmek anlamına gelir Uumlccedil zamanlı birinci vuruşu kuvvetli doumlnerek yapılan

Alman dans muumlziğidir

1357 Ballade

Genellikle acı ve huumlzuumln gibi duyguların anlatımında kullanılan ve ccedilok ezgiden oluşan

lirik parccedilalardır

1358 Nocturne

Gece muumlziği demektir Serbest formda yazılır Karakteri huumlzuumlnluuml bazen de canlıdır En

uumlnluuml noktuumlrn bestecisi Chopindir

1359 Romance

Soumlzluuml ve soumlzsuumlz yazılabilir Noktuumlrn ve balad gibi konusu huumlzuumln ve aşktır Serbest

formda yazılır

13510 Serenade

Değişik anlamlarda kullanılır En ccedilok bilinen anlamı sevgilinin penceresinin oumlnuumlnde

soumlylenen doğaccedillama aşk şarkısıdır Genellikle soumlzluuml olur fakat soumlzsuumlz yazılmış serenatlarda

vardır Serbest bir formda yazılır

13511 Rhapsody

Ezgileri ccediloğunlukla halk ezgisi olan ve birccedilok temanın birleşmesinden oluşan serbest

bir muumlzik formudur Lisztin Macar Rapsodilerinin yanında uumlnluuml İngiliz rock grubu Queenin

efsanevi solisti Freddie Mercurynin Bohemian Rhapsodysi de bu forma ccedilok guumlzel bir

oumlrnektir

13512 Fantasie

Serbest formda genellikle doğaccedillama ccedilalınan eserlerdir

14 Ritmik Okuma (Tartım)

Bir muumlzik parccedilasını ritmini uygun olarak nota değerleriyle tekduumlze okumaya ritmik

okuma denir Diğer bir anlamda bona yapma diye adlandırılır (Bona terimi tartım kitabını

yazan yazarın isminden alıntı yapılmıştır)

Notaların seslerini dikkate almadan sadece nota değerlerinin incelenmesine ritmik

portre denir Ritim belirli bir zaman suumlrecinin kullanımını hedefleyen tempo iccedilinde

kesinleşir Ritim aynı zamanda muumlziğin karakterini de belirler

18

Her bestecinin kullandığı ritim kendine oumlzguumlduumlr ve ressamların fırccedila tekniği gibi ayırt

edicidir Genel anlamda formu etkileyen ve oluşturan faktoumlruumln ritim olduğu soumlylenebilir

19

UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki muumlzik parccedilalarını ritmine ve nota değerlerine uygun olarak elle usuluumlnuuml

takip ederek tartımlarını yapınız

İşlem Basamakları Oumlneriler

Aşağıdaki birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre

isimleriyle tartımını yapınız

Elle usuumllleri doğru ve kesin hareketlerle

yapınız

Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki sekizlik ve onaltılık notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

UYGULAMA FAALİYETİ

20

Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını

yapınız

Aşağıdaki sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

21

Aşağıdaki ikilik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki sekizlik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

22

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

23

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

24

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

25

Aşağıdaki doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki notaları sekizlik es (sus)leri dikkate alarak oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını

yapınız

Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

26

Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını

yapınız

Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

27

28

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir

1 Birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

2 İkilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluuml ve isimleriyle tartımını yaptınız

3 Sekizlik ve onaltılık notaların tartımını yaptınız mı

4 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

5 İkilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

6 Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

7 İkilik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

8 Doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

9 Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

10 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaların tartımını yaptınız

11 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

12 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

13 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaların tartımını yaptınız mı

14 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

15 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

16 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

17 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

18 Doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını

yaptınız mı

19 Sekizlik esleri (susları) dikkate alarak tartımını yaptınız mı

20 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız

21 Değişik değerlerdeki sesli notaların tartımını yaptınız mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

29

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde

verilen bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız

1 ( )Muumlzikal anlatımın en kuumlccediluumlk birimine ldquomotifrdquo denir

2 ( )Esas ezgiye eşlik eden ve devamlı tekrarlanan hareket zincirineldquotemardquodenir

3 ( )Peşrev Tuumlrk muumlziği formlarından soumlzluuml ve guumlfteli formlara verilebilecek en iyi

oumlrnektir

4 ( )Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır

5 ( )Doğadaki herhangi bir olayı veya duyguyu muumlzik diliyle anlatan eserlereldquotasvirrdquo

denir

6 ( )Rondo sonat ve suumlit Batı muumlziğinin senfonik formlarındandır

7 ( )Operanın kuumlccediluumlğuumlne operet denir

8 ( )Vals doumlnerek yapılan Alman dans muumlziğidir

9 ( )Bir bestecinin kullandığı ritim sanatccedilının ayırt edici oumlzelliklerindendir

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

30

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

Bu faliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak

muumlzikte notaları okuyup yazabileceksiniz

Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır

Muumlzik ses genişliklerini araştırınız

Solfej iccedilin gerekli temel kavramları araştırınız

Araştırma işlemleri iccedilin Internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve

yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek solfej ile ilgili oumln bilgi

edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaş veya kurslardan da bilgi edininiz

UYGULAMA FAALİYETİ

2 SES GENİŞLİKLERİ VE SOLFEJ

Muumlzikte kullanılan iki tuumlr ses vardır

İnsan sesi

Enstruumlman sesi(Bu konu ses oluşum uygulamaları moduumlluumlnde işlendi)

İnsan sesi ikiye ayrılır Erkek sesi ve kadın sesi

21 Erkek Sesi

Bas En kalın erkek sesi

Bariton Orta kalınlıkta erkek sesi

Tenor En ince erkek sesi

22 Kadın Sesi

Alto En kalın kadın sesi

Mezzosoprano Orta kalınlıkta kadın sesi

Soprano En ince kadın sesi

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

AMACcedil

ARAŞTIRMA

31

23 Solfeje Giriş

Solfej eğitimimizin şimdiye kadar ki boumlluumlmlerinde temel muumlzik kavramları ve bunlara

oumlrnekleri goumlrduumlk Moduumlluumlmuumlzuumln bu boumlluumlmuumlnde ise ağırlıklı olarak okuma parccedilalarına bol-

bol oumlrnekler vereceğiz

Solfej kısaca lsquookumarsquo demektir Notaları adlarıyla sesleriyle ve suumlreleriyle

okumaya solfej denir

231 Uumlccedil Ses Oumlğretimi

Doumlrtluumlk nota

Yuvarlak kuyruklu ve iccedili doludur Bir vuruşta okunur

İkilik nota

Yuvarlak kuyruklu ve iccedili boştur İki vuruşta okunur

32

232 Doumlrt Ses Oumlğretimi ve Buumlyuumlk İkili Aralığı Kuumlccediluumlk İkili Aralığı

İki ses arasındaki incelik kalınlık ayırımına aralık denir

Aralıkları oumllccedilmek iccedilin kullanılan oumllccedilme birimine perde denir

Batı muumlziğinde kullanılan en kuumlccediluumlk ses aralığına yarım perde denir

İki tane yarım perdeden oluşan ses aralığına tam perde denir

Moderato lsquoOrta hızdarsquo demektir Bir hız terimidir Parccedilanın orta hızda

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Monderato parccedilalarda el orta hızda (

dakikada 108-120) vurulur

Doumlneccedil iki kez okunması istenen notaların başlama yerine ileri doumlneccedil bitme

yerine geri doumlneccedil konulur Doumlneccedillerin arasında kalan notalar iki kere okunur

Parccedila yeni başlamış ise yalnız geri doumlneccedilte kullanılabilir Geri doumlneccedilten başa

doumlnuumlluumlr o boumlluumlm yine iki kere okunur

33

Allegro İtalyanca neşeli anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilabuk

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Allegro parccedilalarda el hızlıca ( dakikada

120-168) vurulur

233 Doumlrt Ses İccedilinde Son Durak Perdesi

Bir notanın altına ya da uumlstuumlne nokta konulursa o nota kısa okunur Bu noktaya da

kısaltma noktası denir

Bir notanın altına ya da uumlstuumlne ccedilizgi konulursa o nota kendi suumlresi iccedilinde uzun ve

yayık okunur Bu ccedilizgiye yayık ccedilizgisi denir

34

234 Beş Ses Oumlğretimi

Andante İtalyanca ağırca anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ağır

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Andante parccedilalarda el ağır hızda (

dakikada 76ndash108) vurulur

235 Altı Ses Oumlğretimi

Uzaktı Notaların uumlstuumlne ya da altına konulan uzatma belirtecine uzaktı denir

35

36

Largo İtalyanca geniş anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilok ağır

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Largo parccedilalarda el ccedilok ağır hızda (

dakikada 40-60) vurulur

236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi

37

Do-Mi-Sol-Do sesleri ile alıştırma

Okuma parccedilası

38

237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması

(Fa-Si Si-Fa)

Okuma parccedilası

238 Dokuz Ses Oumlğretimi

Ccedilizek Dizeğin altına ve uumlstuumlne konulan kuumlccediluumlk ccedilizgilere ccedilizek denir Kalın do

sesi ccedilizeğin uumlzerine kalın si sesi ccedilizeğin altına konulur

39

239 On Ses Oumlğretimi

2310 On Bir Ses Oumlğretimi

40

2311 On İki Ses Oumlğretimi

CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR

41

42

43

UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ

Notaları okuyup yazınız

İşlem Basamakları Oumlneriler

Notaların solfejini yapınız

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını

yapınız

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz

Parccedilaları orta hızda okuyunuz

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma

yapınız

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız

İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz

Perdelere dikkat ediniz

Bunun iccedilin monderato tekniğini

kullanınız

Bunu yaparken notanın perdelerini ve

noktalarını uygun aralıklarla

yerleştiriniz

UYGULAMA FAALİYETİ

44

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir

Notaların solfejini yaptınız mı

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml

Parccedilaları orta hızda okudunuz mu

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

45

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen

bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız

1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur

2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir

3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir

4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır

5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır

6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

46

MODUumlL DEĞERLENDİRME

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı

2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı

3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız

4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne

goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı

notaların tartımını yaptınız mı

9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle

oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı

12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz

MODUumlL DEĞERLENDİRME

47

CEVAP ANAHTARLARI

OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Yanlış

4- Doğru

5- Doğru

6- Yanlış

7- Doğru

8- Doğru

9- Doğru

OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Doğru

4- Yanlış

5- Doğru

6- Yanlış

CEVAP ANAHTARLARI

48

KAYNAKCcedilA

FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı

İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004

YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995

Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları

İstanbul 2004

Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991

SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004

KAYNAKCcedilA

14

131 Buumlyuumlk Formlar

1311 Sonat

İlk kez CPE BACH tarafından temelleri atılan ve en oumlnemli formdur Senfoniler

quartetler ve quintetler hep sonat formunda yazılır Sonat formu gelişimi iccedilinde farklılık

goumlstermiştir Beethoven ve Haydn doumlneminde iyice oturan sonat formu Chopin ile birlikte

değişime uğramıştır Genellikle solo sonatlar meşhurdur Oumlrneğin Beethoven yazdığı 32

piyano sonatıyla bu formun ustalarındandır Ayrıca Haydn Chopin gibi besteciler de guumlzel

sonatlar yaratmışlardır

1312 Rondo

Adından da anlaşılacağı gibi bir boumlluumlmuumln suumlrekli tekrarlanmasıyla oluşur Oumlrneğin A

B ve A boumlluumlmlerinden oluşan bir esere yeni bir C boumlluumlmuuml eklenmesi ve tekrar başa yani A B

A boumlluumlmuumlne doumlnuumllmesiyle kuumlccediluumlk rondo formu oluşur A B A C A B A D E A B A buumlyuumlk

rondo formuna oumlrnek olabilir Klasik doumlnemde sonatların son boumlluumlmlerinde kullanılmıştır

1313 Varyasyon

Tema ve ccedileşitlerinden oluşan bu form aslında ağır tempolu dans şarkıların tekrarı

sırasında yapılan kuumlccediluumlk değişikliklerden doğmuştur Varyasyon formunun temeli 4-8

oumllccediluumlden oluşur

1314 Suumlit

Saz muumlziği alanında en eski biccedilimlerden biri olan suumlit şarkı biccediliminde 4-6

boumlluumlmlerden meydana gelmiş bir sıra danstır Sonat ve senfonilerin atası sayılır

132 Senfonik Formlar

1321 Konccedilerto

Konccedilerto genellikle solo bir ccedilalgıya bir oda orkestrasının veya bir senfoni

orkestrasının eşlik etmesiyle gerccedilekleşir Solo ccedilalgı tuumlm teknik zorlukların uumlstesinden

gelebilecek bir kişi tarafından ccedilalınır Solo ccedilalgıya orkestra eşlik eder Genellikle tek bir

ccedilalgı iccedilin yazılan konccedilertolar vardır fakat birden fazla ccedilalgı iccedilin yazılmış konccedilertolar da

vardır(Vivaldi - 2 viyolonsel konccedilertosu) Konccedilertolar dinleyicinin en ccedilok tercih ettiği

muumlzik formudur

1322 Senfoni

Orkestra iccedilin sonat formunda yazılmış genellikle doumlrt boumlluumlmden oluşan yapıtlardır

Senfoni uzun bir şiir niteliğindedir4 boumlluumlmluuml olduğundan oldukccedila uzun suumlren senfoniler

vardır Oumlrneğin Beethovenın 9 senfonisi 1 saate yakın bir suumlrede tamamlanır Başta Franz

Liszt Antonin Dvorak ve Bedrich Smetana gibi besteciler senfoniyi tek boumlluumlm halinde ele

15

almışlardır Franz Lisztin ilk kez gerccedilekleştirdiği tek boumlluumlmluuml senfoni formuna senfonik şiir

adı verilir

1323 Uvertuumlr

Giriş muumlziği anlamındadır Genellikle bir suumlitin veya operanın girişinde ccedilalınır

Genellikle kısa tutulan uvertuumlrlerin yanında uzun ve tek başına eser olan uvertuumlrler de vardır

Oumlrneğin Tschaikovskynin 1812 uvertuumlruuml ve Beethovenın ldquoLeonore Uvertuumlruumlrdquo

133 Vokal Formlar

1331 Opera

Solistleri korosu orkestrası kostuumlmuuml sahnesi ışığı ve dramatik oyunu ile muumlziğe

uyarlanmış tiyatrodur Tarihte ilk opera Rinuccinin Dafne operasıdır

1332 Operet

Operanın kuumlccediluumlğuumlne denir

Oratoryo

Dinsel ve kutsal konuların koro ve solistler tarafından orkestra eşliğinde

soumlylenmesidir Dekor kostuumlm ve sahneleme yoktur

134 Polifonik (Ccedilok Sesli) Formlar

1341 Kanon

Kanon taklit temeline dayanır Aynı ezgi iki veya daha ccedilok ses partisi tarafından

birbiri ardından başlayarak tekrarlanır Ccedilember kanonda ses partileri aynı anda

duyulduklarında birbiriyle uyumludur İlk başlayan partiye oumlncuuml yanıt veren partiye artccedilı

denir

1342 Fuumlg

Fuumlg taklit etmek anlamındadır Eserin ana teması farklı tonlarda tekrarlanır Tabi bu

kontrpuan tekniğiyle yapılır Temanın tonu mutlaka ana tonun birinci doumlrduumlncuuml ve beşinci

dereceleriyle ilişkili olmalıdır aksi halde eserin taklit edilmesinde hatalar olabilir Fuumlg

tekniğini mutlaka oumlrnekleri inceleyerek oumlğrenmek gerekir Bachın fuumlgleri bu konu iccedilin

uygun seccedilenektir

16

1343 Fuumlgato

Fuumlg tarzında fakat fuumlg kurallarına uymadan gelişen temalardan oluşur Fuumlgatoda

fuumlguumln sergi boumlluumlmuumlnuumln ardından gelişme boumlluumlmuuml başlar Mozartrsquoın Jupiter Senfonisirsquonin son

boumlluumlmuuml bu tarzda yazılmıştır

1344 Fuumlgetta

Fuumlgetta tam bir fuumlg gelişmesi olmayan kısa fuumlg biccedilimidir

135 Oumlzguumln Formlar

Batı muumlziğinde bilinen 30rsquodan fazla oumlzguumln form tuumlruuml vardır Bunların bilinen belli

başlı birkaccedilı şunlardır

1351 Preluumlt

Uvertuumlr gibi bir giriş parccedilasıdır Ancak oumlzellikle Chopin ve Rachmaninoff gibi

besteciler preluumlt tek başına bir parccedila olarak duumlşuumlnmuumlşlerdir Chopinin 24 preluumlt buna

oumlrnektir

1352 Arya

Arya Latincede şarkı veya melodi kelimesinden gelir Belirli bir kalıp iccedilinde orkestra

eşliğinde soumlz ve muumlziğin birleşmesidir A-B-A formunda yazılır

1353 Bolero

Bolero İspanyol Kastilya ve Andalusiarsquonın milli dansıdır Bu dans tef kastanyet ve

bazen de gitar eşliğinde yapılır Allegretto tempoda ve frac34 luumlk oumllccediluumldedir

1354 Capricco

İtalyanca keccedili anlamına gelir Muumlzikte belli bir planı olmayan serbest doğaccedillama ya

da fantezi tarzı neşeli değişken mizaccedil sergileyen kaprisli karakterdeki bir tuumlruumln adıdır

1355 Etuumlt

Ccedilalgı muumlziğinde karşılaşılan teknik guumlccedilluumlklere hazırlanmak amacıyla bestelenen

alıştırma parccedilalarıdır Oumlğrencilerin tekniğini geliştirmeleri iccedilin bestelenmiştir

1356 Marş

Yuumlruumlmeye eşlik eden ritim oumlğesi guumlccedilluuml ccedilok eski muumlzik tuumlrlerinden biridir Ccedileşitli

amaccedillara youmlnelik yazılan marşlar genel olarak 4 gruba ayrılır Bunlar cenaze marşı ağır

marş hızlı marş ve ccedilok hızlı marştır

17

1357 Vals

Almanca doumlnmek anlamına gelir Uumlccedil zamanlı birinci vuruşu kuvvetli doumlnerek yapılan

Alman dans muumlziğidir

1357 Ballade

Genellikle acı ve huumlzuumln gibi duyguların anlatımında kullanılan ve ccedilok ezgiden oluşan

lirik parccedilalardır

1358 Nocturne

Gece muumlziği demektir Serbest formda yazılır Karakteri huumlzuumlnluuml bazen de canlıdır En

uumlnluuml noktuumlrn bestecisi Chopindir

1359 Romance

Soumlzluuml ve soumlzsuumlz yazılabilir Noktuumlrn ve balad gibi konusu huumlzuumln ve aşktır Serbest

formda yazılır

13510 Serenade

Değişik anlamlarda kullanılır En ccedilok bilinen anlamı sevgilinin penceresinin oumlnuumlnde

soumlylenen doğaccedillama aşk şarkısıdır Genellikle soumlzluuml olur fakat soumlzsuumlz yazılmış serenatlarda

vardır Serbest bir formda yazılır

13511 Rhapsody

Ezgileri ccediloğunlukla halk ezgisi olan ve birccedilok temanın birleşmesinden oluşan serbest

bir muumlzik formudur Lisztin Macar Rapsodilerinin yanında uumlnluuml İngiliz rock grubu Queenin

efsanevi solisti Freddie Mercurynin Bohemian Rhapsodysi de bu forma ccedilok guumlzel bir

oumlrnektir

13512 Fantasie

Serbest formda genellikle doğaccedillama ccedilalınan eserlerdir

14 Ritmik Okuma (Tartım)

Bir muumlzik parccedilasını ritmini uygun olarak nota değerleriyle tekduumlze okumaya ritmik

okuma denir Diğer bir anlamda bona yapma diye adlandırılır (Bona terimi tartım kitabını

yazan yazarın isminden alıntı yapılmıştır)

Notaların seslerini dikkate almadan sadece nota değerlerinin incelenmesine ritmik

portre denir Ritim belirli bir zaman suumlrecinin kullanımını hedefleyen tempo iccedilinde

kesinleşir Ritim aynı zamanda muumlziğin karakterini de belirler

18

Her bestecinin kullandığı ritim kendine oumlzguumlduumlr ve ressamların fırccedila tekniği gibi ayırt

edicidir Genel anlamda formu etkileyen ve oluşturan faktoumlruumln ritim olduğu soumlylenebilir

19

UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki muumlzik parccedilalarını ritmine ve nota değerlerine uygun olarak elle usuluumlnuuml

takip ederek tartımlarını yapınız

İşlem Basamakları Oumlneriler

Aşağıdaki birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre

isimleriyle tartımını yapınız

Elle usuumllleri doğru ve kesin hareketlerle

yapınız

Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki sekizlik ve onaltılık notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

UYGULAMA FAALİYETİ

20

Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını

yapınız

Aşağıdaki sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

21

Aşağıdaki ikilik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki sekizlik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

22

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

23

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

24

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

25

Aşağıdaki doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki notaları sekizlik es (sus)leri dikkate alarak oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını

yapınız

Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

26

Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını

yapınız

Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

27

28

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir

1 Birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

2 İkilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluuml ve isimleriyle tartımını yaptınız

3 Sekizlik ve onaltılık notaların tartımını yaptınız mı

4 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

5 İkilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

6 Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

7 İkilik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

8 Doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

9 Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

10 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaların tartımını yaptınız

11 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

12 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

13 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaların tartımını yaptınız mı

14 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

15 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

16 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

17 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

18 Doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını

yaptınız mı

19 Sekizlik esleri (susları) dikkate alarak tartımını yaptınız mı

20 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız

21 Değişik değerlerdeki sesli notaların tartımını yaptınız mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

29

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde

verilen bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız

1 ( )Muumlzikal anlatımın en kuumlccediluumlk birimine ldquomotifrdquo denir

2 ( )Esas ezgiye eşlik eden ve devamlı tekrarlanan hareket zincirineldquotemardquodenir

3 ( )Peşrev Tuumlrk muumlziği formlarından soumlzluuml ve guumlfteli formlara verilebilecek en iyi

oumlrnektir

4 ( )Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır

5 ( )Doğadaki herhangi bir olayı veya duyguyu muumlzik diliyle anlatan eserlereldquotasvirrdquo

denir

6 ( )Rondo sonat ve suumlit Batı muumlziğinin senfonik formlarındandır

7 ( )Operanın kuumlccediluumlğuumlne operet denir

8 ( )Vals doumlnerek yapılan Alman dans muumlziğidir

9 ( )Bir bestecinin kullandığı ritim sanatccedilının ayırt edici oumlzelliklerindendir

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

30

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

Bu faliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak

muumlzikte notaları okuyup yazabileceksiniz

Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır

Muumlzik ses genişliklerini araştırınız

Solfej iccedilin gerekli temel kavramları araştırınız

Araştırma işlemleri iccedilin Internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve

yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek solfej ile ilgili oumln bilgi

edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaş veya kurslardan da bilgi edininiz

UYGULAMA FAALİYETİ

2 SES GENİŞLİKLERİ VE SOLFEJ

Muumlzikte kullanılan iki tuumlr ses vardır

İnsan sesi

Enstruumlman sesi(Bu konu ses oluşum uygulamaları moduumlluumlnde işlendi)

İnsan sesi ikiye ayrılır Erkek sesi ve kadın sesi

21 Erkek Sesi

Bas En kalın erkek sesi

Bariton Orta kalınlıkta erkek sesi

Tenor En ince erkek sesi

22 Kadın Sesi

Alto En kalın kadın sesi

Mezzosoprano Orta kalınlıkta kadın sesi

Soprano En ince kadın sesi

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

AMACcedil

ARAŞTIRMA

31

23 Solfeje Giriş

Solfej eğitimimizin şimdiye kadar ki boumlluumlmlerinde temel muumlzik kavramları ve bunlara

oumlrnekleri goumlrduumlk Moduumlluumlmuumlzuumln bu boumlluumlmuumlnde ise ağırlıklı olarak okuma parccedilalarına bol-

bol oumlrnekler vereceğiz

Solfej kısaca lsquookumarsquo demektir Notaları adlarıyla sesleriyle ve suumlreleriyle

okumaya solfej denir

231 Uumlccedil Ses Oumlğretimi

Doumlrtluumlk nota

Yuvarlak kuyruklu ve iccedili doludur Bir vuruşta okunur

İkilik nota

Yuvarlak kuyruklu ve iccedili boştur İki vuruşta okunur

32

232 Doumlrt Ses Oumlğretimi ve Buumlyuumlk İkili Aralığı Kuumlccediluumlk İkili Aralığı

İki ses arasındaki incelik kalınlık ayırımına aralık denir

Aralıkları oumllccedilmek iccedilin kullanılan oumllccedilme birimine perde denir

Batı muumlziğinde kullanılan en kuumlccediluumlk ses aralığına yarım perde denir

İki tane yarım perdeden oluşan ses aralığına tam perde denir

Moderato lsquoOrta hızdarsquo demektir Bir hız terimidir Parccedilanın orta hızda

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Monderato parccedilalarda el orta hızda (

dakikada 108-120) vurulur

Doumlneccedil iki kez okunması istenen notaların başlama yerine ileri doumlneccedil bitme

yerine geri doumlneccedil konulur Doumlneccedillerin arasında kalan notalar iki kere okunur

Parccedila yeni başlamış ise yalnız geri doumlneccedilte kullanılabilir Geri doumlneccedilten başa

doumlnuumlluumlr o boumlluumlm yine iki kere okunur

33

Allegro İtalyanca neşeli anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilabuk

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Allegro parccedilalarda el hızlıca ( dakikada

120-168) vurulur

233 Doumlrt Ses İccedilinde Son Durak Perdesi

Bir notanın altına ya da uumlstuumlne nokta konulursa o nota kısa okunur Bu noktaya da

kısaltma noktası denir

Bir notanın altına ya da uumlstuumlne ccedilizgi konulursa o nota kendi suumlresi iccedilinde uzun ve

yayık okunur Bu ccedilizgiye yayık ccedilizgisi denir

34

234 Beş Ses Oumlğretimi

Andante İtalyanca ağırca anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ağır

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Andante parccedilalarda el ağır hızda (

dakikada 76ndash108) vurulur

235 Altı Ses Oumlğretimi

Uzaktı Notaların uumlstuumlne ya da altına konulan uzatma belirtecine uzaktı denir

35

36

Largo İtalyanca geniş anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilok ağır

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Largo parccedilalarda el ccedilok ağır hızda (

dakikada 40-60) vurulur

236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi

37

Do-Mi-Sol-Do sesleri ile alıştırma

Okuma parccedilası

38

237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması

(Fa-Si Si-Fa)

Okuma parccedilası

238 Dokuz Ses Oumlğretimi

Ccedilizek Dizeğin altına ve uumlstuumlne konulan kuumlccediluumlk ccedilizgilere ccedilizek denir Kalın do

sesi ccedilizeğin uumlzerine kalın si sesi ccedilizeğin altına konulur

39

239 On Ses Oumlğretimi

2310 On Bir Ses Oumlğretimi

40

2311 On İki Ses Oumlğretimi

CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR

41

42

43

UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ

Notaları okuyup yazınız

İşlem Basamakları Oumlneriler

Notaların solfejini yapınız

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını

yapınız

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz

Parccedilaları orta hızda okuyunuz

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma

yapınız

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız

İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz

Perdelere dikkat ediniz

Bunun iccedilin monderato tekniğini

kullanınız

Bunu yaparken notanın perdelerini ve

noktalarını uygun aralıklarla

yerleştiriniz

UYGULAMA FAALİYETİ

44

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir

Notaların solfejini yaptınız mı

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml

Parccedilaları orta hızda okudunuz mu

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

45

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen

bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız

1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur

2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir

3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir

4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır

5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır

6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

46

MODUumlL DEĞERLENDİRME

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı

2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı

3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız

4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne

goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı

notaların tartımını yaptınız mı

9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle

oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı

12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz

MODUumlL DEĞERLENDİRME

47

CEVAP ANAHTARLARI

OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Yanlış

4- Doğru

5- Doğru

6- Yanlış

7- Doğru

8- Doğru

9- Doğru

OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Doğru

4- Yanlış

5- Doğru

6- Yanlış

CEVAP ANAHTARLARI

48

KAYNAKCcedilA

FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı

İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004

YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995

Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları

İstanbul 2004

Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991

SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004

KAYNAKCcedilA

15

almışlardır Franz Lisztin ilk kez gerccedilekleştirdiği tek boumlluumlmluuml senfoni formuna senfonik şiir

adı verilir

1323 Uvertuumlr

Giriş muumlziği anlamındadır Genellikle bir suumlitin veya operanın girişinde ccedilalınır

Genellikle kısa tutulan uvertuumlrlerin yanında uzun ve tek başına eser olan uvertuumlrler de vardır

Oumlrneğin Tschaikovskynin 1812 uvertuumlruuml ve Beethovenın ldquoLeonore Uvertuumlruumlrdquo

133 Vokal Formlar

1331 Opera

Solistleri korosu orkestrası kostuumlmuuml sahnesi ışığı ve dramatik oyunu ile muumlziğe

uyarlanmış tiyatrodur Tarihte ilk opera Rinuccinin Dafne operasıdır

1332 Operet

Operanın kuumlccediluumlğuumlne denir

Oratoryo

Dinsel ve kutsal konuların koro ve solistler tarafından orkestra eşliğinde

soumlylenmesidir Dekor kostuumlm ve sahneleme yoktur

134 Polifonik (Ccedilok Sesli) Formlar

1341 Kanon

Kanon taklit temeline dayanır Aynı ezgi iki veya daha ccedilok ses partisi tarafından

birbiri ardından başlayarak tekrarlanır Ccedilember kanonda ses partileri aynı anda

duyulduklarında birbiriyle uyumludur İlk başlayan partiye oumlncuuml yanıt veren partiye artccedilı

denir

1342 Fuumlg

Fuumlg taklit etmek anlamındadır Eserin ana teması farklı tonlarda tekrarlanır Tabi bu

kontrpuan tekniğiyle yapılır Temanın tonu mutlaka ana tonun birinci doumlrduumlncuuml ve beşinci

dereceleriyle ilişkili olmalıdır aksi halde eserin taklit edilmesinde hatalar olabilir Fuumlg

tekniğini mutlaka oumlrnekleri inceleyerek oumlğrenmek gerekir Bachın fuumlgleri bu konu iccedilin

uygun seccedilenektir

16

1343 Fuumlgato

Fuumlg tarzında fakat fuumlg kurallarına uymadan gelişen temalardan oluşur Fuumlgatoda

fuumlguumln sergi boumlluumlmuumlnuumln ardından gelişme boumlluumlmuuml başlar Mozartrsquoın Jupiter Senfonisirsquonin son

boumlluumlmuuml bu tarzda yazılmıştır

1344 Fuumlgetta

Fuumlgetta tam bir fuumlg gelişmesi olmayan kısa fuumlg biccedilimidir

135 Oumlzguumln Formlar

Batı muumlziğinde bilinen 30rsquodan fazla oumlzguumln form tuumlruuml vardır Bunların bilinen belli

başlı birkaccedilı şunlardır

1351 Preluumlt

Uvertuumlr gibi bir giriş parccedilasıdır Ancak oumlzellikle Chopin ve Rachmaninoff gibi

besteciler preluumlt tek başına bir parccedila olarak duumlşuumlnmuumlşlerdir Chopinin 24 preluumlt buna

oumlrnektir

1352 Arya

Arya Latincede şarkı veya melodi kelimesinden gelir Belirli bir kalıp iccedilinde orkestra

eşliğinde soumlz ve muumlziğin birleşmesidir A-B-A formunda yazılır

1353 Bolero

Bolero İspanyol Kastilya ve Andalusiarsquonın milli dansıdır Bu dans tef kastanyet ve

bazen de gitar eşliğinde yapılır Allegretto tempoda ve frac34 luumlk oumllccediluumldedir

1354 Capricco

İtalyanca keccedili anlamına gelir Muumlzikte belli bir planı olmayan serbest doğaccedillama ya

da fantezi tarzı neşeli değişken mizaccedil sergileyen kaprisli karakterdeki bir tuumlruumln adıdır

1355 Etuumlt

Ccedilalgı muumlziğinde karşılaşılan teknik guumlccedilluumlklere hazırlanmak amacıyla bestelenen

alıştırma parccedilalarıdır Oumlğrencilerin tekniğini geliştirmeleri iccedilin bestelenmiştir

1356 Marş

Yuumlruumlmeye eşlik eden ritim oumlğesi guumlccedilluuml ccedilok eski muumlzik tuumlrlerinden biridir Ccedileşitli

amaccedillara youmlnelik yazılan marşlar genel olarak 4 gruba ayrılır Bunlar cenaze marşı ağır

marş hızlı marş ve ccedilok hızlı marştır

17

1357 Vals

Almanca doumlnmek anlamına gelir Uumlccedil zamanlı birinci vuruşu kuvvetli doumlnerek yapılan

Alman dans muumlziğidir

1357 Ballade

Genellikle acı ve huumlzuumln gibi duyguların anlatımında kullanılan ve ccedilok ezgiden oluşan

lirik parccedilalardır

1358 Nocturne

Gece muumlziği demektir Serbest formda yazılır Karakteri huumlzuumlnluuml bazen de canlıdır En

uumlnluuml noktuumlrn bestecisi Chopindir

1359 Romance

Soumlzluuml ve soumlzsuumlz yazılabilir Noktuumlrn ve balad gibi konusu huumlzuumln ve aşktır Serbest

formda yazılır

13510 Serenade

Değişik anlamlarda kullanılır En ccedilok bilinen anlamı sevgilinin penceresinin oumlnuumlnde

soumlylenen doğaccedillama aşk şarkısıdır Genellikle soumlzluuml olur fakat soumlzsuumlz yazılmış serenatlarda

vardır Serbest bir formda yazılır

13511 Rhapsody

Ezgileri ccediloğunlukla halk ezgisi olan ve birccedilok temanın birleşmesinden oluşan serbest

bir muumlzik formudur Lisztin Macar Rapsodilerinin yanında uumlnluuml İngiliz rock grubu Queenin

efsanevi solisti Freddie Mercurynin Bohemian Rhapsodysi de bu forma ccedilok guumlzel bir

oumlrnektir

13512 Fantasie

Serbest formda genellikle doğaccedillama ccedilalınan eserlerdir

14 Ritmik Okuma (Tartım)

Bir muumlzik parccedilasını ritmini uygun olarak nota değerleriyle tekduumlze okumaya ritmik

okuma denir Diğer bir anlamda bona yapma diye adlandırılır (Bona terimi tartım kitabını

yazan yazarın isminden alıntı yapılmıştır)

Notaların seslerini dikkate almadan sadece nota değerlerinin incelenmesine ritmik

portre denir Ritim belirli bir zaman suumlrecinin kullanımını hedefleyen tempo iccedilinde

kesinleşir Ritim aynı zamanda muumlziğin karakterini de belirler

18

Her bestecinin kullandığı ritim kendine oumlzguumlduumlr ve ressamların fırccedila tekniği gibi ayırt

edicidir Genel anlamda formu etkileyen ve oluşturan faktoumlruumln ritim olduğu soumlylenebilir

19

UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki muumlzik parccedilalarını ritmine ve nota değerlerine uygun olarak elle usuluumlnuuml

takip ederek tartımlarını yapınız

İşlem Basamakları Oumlneriler

Aşağıdaki birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre

isimleriyle tartımını yapınız

Elle usuumllleri doğru ve kesin hareketlerle

yapınız

Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki sekizlik ve onaltılık notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

UYGULAMA FAALİYETİ

20

Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını

yapınız

Aşağıdaki sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

21

Aşağıdaki ikilik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki sekizlik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

22

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

23

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

24

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

25

Aşağıdaki doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki notaları sekizlik es (sus)leri dikkate alarak oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını

yapınız

Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

26

Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını

yapınız

Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

27

28

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir

1 Birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

2 İkilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluuml ve isimleriyle tartımını yaptınız

3 Sekizlik ve onaltılık notaların tartımını yaptınız mı

4 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

5 İkilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

6 Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

7 İkilik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

8 Doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

9 Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

10 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaların tartımını yaptınız

11 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

12 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

13 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaların tartımını yaptınız mı

14 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

15 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

16 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

17 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

18 Doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını

yaptınız mı

19 Sekizlik esleri (susları) dikkate alarak tartımını yaptınız mı

20 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız

21 Değişik değerlerdeki sesli notaların tartımını yaptınız mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

29

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde

verilen bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız

1 ( )Muumlzikal anlatımın en kuumlccediluumlk birimine ldquomotifrdquo denir

2 ( )Esas ezgiye eşlik eden ve devamlı tekrarlanan hareket zincirineldquotemardquodenir

3 ( )Peşrev Tuumlrk muumlziği formlarından soumlzluuml ve guumlfteli formlara verilebilecek en iyi

oumlrnektir

4 ( )Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır

5 ( )Doğadaki herhangi bir olayı veya duyguyu muumlzik diliyle anlatan eserlereldquotasvirrdquo

denir

6 ( )Rondo sonat ve suumlit Batı muumlziğinin senfonik formlarındandır

7 ( )Operanın kuumlccediluumlğuumlne operet denir

8 ( )Vals doumlnerek yapılan Alman dans muumlziğidir

9 ( )Bir bestecinin kullandığı ritim sanatccedilının ayırt edici oumlzelliklerindendir

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

30

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

Bu faliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak

muumlzikte notaları okuyup yazabileceksiniz

Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır

Muumlzik ses genişliklerini araştırınız

Solfej iccedilin gerekli temel kavramları araştırınız

Araştırma işlemleri iccedilin Internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve

yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek solfej ile ilgili oumln bilgi

edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaş veya kurslardan da bilgi edininiz

UYGULAMA FAALİYETİ

2 SES GENİŞLİKLERİ VE SOLFEJ

Muumlzikte kullanılan iki tuumlr ses vardır

İnsan sesi

Enstruumlman sesi(Bu konu ses oluşum uygulamaları moduumlluumlnde işlendi)

İnsan sesi ikiye ayrılır Erkek sesi ve kadın sesi

21 Erkek Sesi

Bas En kalın erkek sesi

Bariton Orta kalınlıkta erkek sesi

Tenor En ince erkek sesi

22 Kadın Sesi

Alto En kalın kadın sesi

Mezzosoprano Orta kalınlıkta kadın sesi

Soprano En ince kadın sesi

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

AMACcedil

ARAŞTIRMA

31

23 Solfeje Giriş

Solfej eğitimimizin şimdiye kadar ki boumlluumlmlerinde temel muumlzik kavramları ve bunlara

oumlrnekleri goumlrduumlk Moduumlluumlmuumlzuumln bu boumlluumlmuumlnde ise ağırlıklı olarak okuma parccedilalarına bol-

bol oumlrnekler vereceğiz

Solfej kısaca lsquookumarsquo demektir Notaları adlarıyla sesleriyle ve suumlreleriyle

okumaya solfej denir

231 Uumlccedil Ses Oumlğretimi

Doumlrtluumlk nota

Yuvarlak kuyruklu ve iccedili doludur Bir vuruşta okunur

İkilik nota

Yuvarlak kuyruklu ve iccedili boştur İki vuruşta okunur

32

232 Doumlrt Ses Oumlğretimi ve Buumlyuumlk İkili Aralığı Kuumlccediluumlk İkili Aralığı

İki ses arasındaki incelik kalınlık ayırımına aralık denir

Aralıkları oumllccedilmek iccedilin kullanılan oumllccedilme birimine perde denir

Batı muumlziğinde kullanılan en kuumlccediluumlk ses aralığına yarım perde denir

İki tane yarım perdeden oluşan ses aralığına tam perde denir

Moderato lsquoOrta hızdarsquo demektir Bir hız terimidir Parccedilanın orta hızda

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Monderato parccedilalarda el orta hızda (

dakikada 108-120) vurulur

Doumlneccedil iki kez okunması istenen notaların başlama yerine ileri doumlneccedil bitme

yerine geri doumlneccedil konulur Doumlneccedillerin arasında kalan notalar iki kere okunur

Parccedila yeni başlamış ise yalnız geri doumlneccedilte kullanılabilir Geri doumlneccedilten başa

doumlnuumlluumlr o boumlluumlm yine iki kere okunur

33

Allegro İtalyanca neşeli anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilabuk

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Allegro parccedilalarda el hızlıca ( dakikada

120-168) vurulur

233 Doumlrt Ses İccedilinde Son Durak Perdesi

Bir notanın altına ya da uumlstuumlne nokta konulursa o nota kısa okunur Bu noktaya da

kısaltma noktası denir

Bir notanın altına ya da uumlstuumlne ccedilizgi konulursa o nota kendi suumlresi iccedilinde uzun ve

yayık okunur Bu ccedilizgiye yayık ccedilizgisi denir

34

234 Beş Ses Oumlğretimi

Andante İtalyanca ağırca anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ağır

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Andante parccedilalarda el ağır hızda (

dakikada 76ndash108) vurulur

235 Altı Ses Oumlğretimi

Uzaktı Notaların uumlstuumlne ya da altına konulan uzatma belirtecine uzaktı denir

35

36

Largo İtalyanca geniş anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilok ağır

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Largo parccedilalarda el ccedilok ağır hızda (

dakikada 40-60) vurulur

236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi

37

Do-Mi-Sol-Do sesleri ile alıştırma

Okuma parccedilası

38

237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması

(Fa-Si Si-Fa)

Okuma parccedilası

238 Dokuz Ses Oumlğretimi

Ccedilizek Dizeğin altına ve uumlstuumlne konulan kuumlccediluumlk ccedilizgilere ccedilizek denir Kalın do

sesi ccedilizeğin uumlzerine kalın si sesi ccedilizeğin altına konulur

39

239 On Ses Oumlğretimi

2310 On Bir Ses Oumlğretimi

40

2311 On İki Ses Oumlğretimi

CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR

41

42

43

UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ

Notaları okuyup yazınız

İşlem Basamakları Oumlneriler

Notaların solfejini yapınız

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını

yapınız

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz

Parccedilaları orta hızda okuyunuz

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma

yapınız

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız

İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz

Perdelere dikkat ediniz

Bunun iccedilin monderato tekniğini

kullanınız

Bunu yaparken notanın perdelerini ve

noktalarını uygun aralıklarla

yerleştiriniz

UYGULAMA FAALİYETİ

44

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir

Notaların solfejini yaptınız mı

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml

Parccedilaları orta hızda okudunuz mu

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

45

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen

bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız

1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur

2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir

3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir

4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır

5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır

6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

46

MODUumlL DEĞERLENDİRME

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı

2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı

3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız

4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne

goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı

notaların tartımını yaptınız mı

9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle

oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı

12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz

MODUumlL DEĞERLENDİRME

47

CEVAP ANAHTARLARI

OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Yanlış

4- Doğru

5- Doğru

6- Yanlış

7- Doğru

8- Doğru

9- Doğru

OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Doğru

4- Yanlış

5- Doğru

6- Yanlış

CEVAP ANAHTARLARI

48

KAYNAKCcedilA

FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı

İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004

YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995

Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları

İstanbul 2004

Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991

SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004

KAYNAKCcedilA

16

1343 Fuumlgato

Fuumlg tarzında fakat fuumlg kurallarına uymadan gelişen temalardan oluşur Fuumlgatoda

fuumlguumln sergi boumlluumlmuumlnuumln ardından gelişme boumlluumlmuuml başlar Mozartrsquoın Jupiter Senfonisirsquonin son

boumlluumlmuuml bu tarzda yazılmıştır

1344 Fuumlgetta

Fuumlgetta tam bir fuumlg gelişmesi olmayan kısa fuumlg biccedilimidir

135 Oumlzguumln Formlar

Batı muumlziğinde bilinen 30rsquodan fazla oumlzguumln form tuumlruuml vardır Bunların bilinen belli

başlı birkaccedilı şunlardır

1351 Preluumlt

Uvertuumlr gibi bir giriş parccedilasıdır Ancak oumlzellikle Chopin ve Rachmaninoff gibi

besteciler preluumlt tek başına bir parccedila olarak duumlşuumlnmuumlşlerdir Chopinin 24 preluumlt buna

oumlrnektir

1352 Arya

Arya Latincede şarkı veya melodi kelimesinden gelir Belirli bir kalıp iccedilinde orkestra

eşliğinde soumlz ve muumlziğin birleşmesidir A-B-A formunda yazılır

1353 Bolero

Bolero İspanyol Kastilya ve Andalusiarsquonın milli dansıdır Bu dans tef kastanyet ve

bazen de gitar eşliğinde yapılır Allegretto tempoda ve frac34 luumlk oumllccediluumldedir

1354 Capricco

İtalyanca keccedili anlamına gelir Muumlzikte belli bir planı olmayan serbest doğaccedillama ya

da fantezi tarzı neşeli değişken mizaccedil sergileyen kaprisli karakterdeki bir tuumlruumln adıdır

1355 Etuumlt

Ccedilalgı muumlziğinde karşılaşılan teknik guumlccedilluumlklere hazırlanmak amacıyla bestelenen

alıştırma parccedilalarıdır Oumlğrencilerin tekniğini geliştirmeleri iccedilin bestelenmiştir

1356 Marş

Yuumlruumlmeye eşlik eden ritim oumlğesi guumlccedilluuml ccedilok eski muumlzik tuumlrlerinden biridir Ccedileşitli

amaccedillara youmlnelik yazılan marşlar genel olarak 4 gruba ayrılır Bunlar cenaze marşı ağır

marş hızlı marş ve ccedilok hızlı marştır

17

1357 Vals

Almanca doumlnmek anlamına gelir Uumlccedil zamanlı birinci vuruşu kuvvetli doumlnerek yapılan

Alman dans muumlziğidir

1357 Ballade

Genellikle acı ve huumlzuumln gibi duyguların anlatımında kullanılan ve ccedilok ezgiden oluşan

lirik parccedilalardır

1358 Nocturne

Gece muumlziği demektir Serbest formda yazılır Karakteri huumlzuumlnluuml bazen de canlıdır En

uumlnluuml noktuumlrn bestecisi Chopindir

1359 Romance

Soumlzluuml ve soumlzsuumlz yazılabilir Noktuumlrn ve balad gibi konusu huumlzuumln ve aşktır Serbest

formda yazılır

13510 Serenade

Değişik anlamlarda kullanılır En ccedilok bilinen anlamı sevgilinin penceresinin oumlnuumlnde

soumlylenen doğaccedillama aşk şarkısıdır Genellikle soumlzluuml olur fakat soumlzsuumlz yazılmış serenatlarda

vardır Serbest bir formda yazılır

13511 Rhapsody

Ezgileri ccediloğunlukla halk ezgisi olan ve birccedilok temanın birleşmesinden oluşan serbest

bir muumlzik formudur Lisztin Macar Rapsodilerinin yanında uumlnluuml İngiliz rock grubu Queenin

efsanevi solisti Freddie Mercurynin Bohemian Rhapsodysi de bu forma ccedilok guumlzel bir

oumlrnektir

13512 Fantasie

Serbest formda genellikle doğaccedillama ccedilalınan eserlerdir

14 Ritmik Okuma (Tartım)

Bir muumlzik parccedilasını ritmini uygun olarak nota değerleriyle tekduumlze okumaya ritmik

okuma denir Diğer bir anlamda bona yapma diye adlandırılır (Bona terimi tartım kitabını

yazan yazarın isminden alıntı yapılmıştır)

Notaların seslerini dikkate almadan sadece nota değerlerinin incelenmesine ritmik

portre denir Ritim belirli bir zaman suumlrecinin kullanımını hedefleyen tempo iccedilinde

kesinleşir Ritim aynı zamanda muumlziğin karakterini de belirler

18

Her bestecinin kullandığı ritim kendine oumlzguumlduumlr ve ressamların fırccedila tekniği gibi ayırt

edicidir Genel anlamda formu etkileyen ve oluşturan faktoumlruumln ritim olduğu soumlylenebilir

19

UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki muumlzik parccedilalarını ritmine ve nota değerlerine uygun olarak elle usuluumlnuuml

takip ederek tartımlarını yapınız

İşlem Basamakları Oumlneriler

Aşağıdaki birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre

isimleriyle tartımını yapınız

Elle usuumllleri doğru ve kesin hareketlerle

yapınız

Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki sekizlik ve onaltılık notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

UYGULAMA FAALİYETİ

20

Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını

yapınız

Aşağıdaki sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

21

Aşağıdaki ikilik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki sekizlik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

22

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

23

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

24

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

25

Aşağıdaki doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki notaları sekizlik es (sus)leri dikkate alarak oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını

yapınız

Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

26

Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını

yapınız

Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

27

28

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir

1 Birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

2 İkilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluuml ve isimleriyle tartımını yaptınız

3 Sekizlik ve onaltılık notaların tartımını yaptınız mı

4 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

5 İkilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

6 Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

7 İkilik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

8 Doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

9 Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

10 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaların tartımını yaptınız

11 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

12 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

13 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaların tartımını yaptınız mı

14 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

15 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

16 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

17 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

18 Doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını

yaptınız mı

19 Sekizlik esleri (susları) dikkate alarak tartımını yaptınız mı

20 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız

21 Değişik değerlerdeki sesli notaların tartımını yaptınız mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

29

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde

verilen bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız

1 ( )Muumlzikal anlatımın en kuumlccediluumlk birimine ldquomotifrdquo denir

2 ( )Esas ezgiye eşlik eden ve devamlı tekrarlanan hareket zincirineldquotemardquodenir

3 ( )Peşrev Tuumlrk muumlziği formlarından soumlzluuml ve guumlfteli formlara verilebilecek en iyi

oumlrnektir

4 ( )Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır

5 ( )Doğadaki herhangi bir olayı veya duyguyu muumlzik diliyle anlatan eserlereldquotasvirrdquo

denir

6 ( )Rondo sonat ve suumlit Batı muumlziğinin senfonik formlarındandır

7 ( )Operanın kuumlccediluumlğuumlne operet denir

8 ( )Vals doumlnerek yapılan Alman dans muumlziğidir

9 ( )Bir bestecinin kullandığı ritim sanatccedilının ayırt edici oumlzelliklerindendir

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

30

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

Bu faliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak

muumlzikte notaları okuyup yazabileceksiniz

Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır

Muumlzik ses genişliklerini araştırınız

Solfej iccedilin gerekli temel kavramları araştırınız

Araştırma işlemleri iccedilin Internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve

yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek solfej ile ilgili oumln bilgi

edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaş veya kurslardan da bilgi edininiz

UYGULAMA FAALİYETİ

2 SES GENİŞLİKLERİ VE SOLFEJ

Muumlzikte kullanılan iki tuumlr ses vardır

İnsan sesi

Enstruumlman sesi(Bu konu ses oluşum uygulamaları moduumlluumlnde işlendi)

İnsan sesi ikiye ayrılır Erkek sesi ve kadın sesi

21 Erkek Sesi

Bas En kalın erkek sesi

Bariton Orta kalınlıkta erkek sesi

Tenor En ince erkek sesi

22 Kadın Sesi

Alto En kalın kadın sesi

Mezzosoprano Orta kalınlıkta kadın sesi

Soprano En ince kadın sesi

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

AMACcedil

ARAŞTIRMA

31

23 Solfeje Giriş

Solfej eğitimimizin şimdiye kadar ki boumlluumlmlerinde temel muumlzik kavramları ve bunlara

oumlrnekleri goumlrduumlk Moduumlluumlmuumlzuumln bu boumlluumlmuumlnde ise ağırlıklı olarak okuma parccedilalarına bol-

bol oumlrnekler vereceğiz

Solfej kısaca lsquookumarsquo demektir Notaları adlarıyla sesleriyle ve suumlreleriyle

okumaya solfej denir

231 Uumlccedil Ses Oumlğretimi

Doumlrtluumlk nota

Yuvarlak kuyruklu ve iccedili doludur Bir vuruşta okunur

İkilik nota

Yuvarlak kuyruklu ve iccedili boştur İki vuruşta okunur

32

232 Doumlrt Ses Oumlğretimi ve Buumlyuumlk İkili Aralığı Kuumlccediluumlk İkili Aralığı

İki ses arasındaki incelik kalınlık ayırımına aralık denir

Aralıkları oumllccedilmek iccedilin kullanılan oumllccedilme birimine perde denir

Batı muumlziğinde kullanılan en kuumlccediluumlk ses aralığına yarım perde denir

İki tane yarım perdeden oluşan ses aralığına tam perde denir

Moderato lsquoOrta hızdarsquo demektir Bir hız terimidir Parccedilanın orta hızda

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Monderato parccedilalarda el orta hızda (

dakikada 108-120) vurulur

Doumlneccedil iki kez okunması istenen notaların başlama yerine ileri doumlneccedil bitme

yerine geri doumlneccedil konulur Doumlneccedillerin arasında kalan notalar iki kere okunur

Parccedila yeni başlamış ise yalnız geri doumlneccedilte kullanılabilir Geri doumlneccedilten başa

doumlnuumlluumlr o boumlluumlm yine iki kere okunur

33

Allegro İtalyanca neşeli anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilabuk

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Allegro parccedilalarda el hızlıca ( dakikada

120-168) vurulur

233 Doumlrt Ses İccedilinde Son Durak Perdesi

Bir notanın altına ya da uumlstuumlne nokta konulursa o nota kısa okunur Bu noktaya da

kısaltma noktası denir

Bir notanın altına ya da uumlstuumlne ccedilizgi konulursa o nota kendi suumlresi iccedilinde uzun ve

yayık okunur Bu ccedilizgiye yayık ccedilizgisi denir

34

234 Beş Ses Oumlğretimi

Andante İtalyanca ağırca anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ağır

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Andante parccedilalarda el ağır hızda (

dakikada 76ndash108) vurulur

235 Altı Ses Oumlğretimi

Uzaktı Notaların uumlstuumlne ya da altına konulan uzatma belirtecine uzaktı denir

35

36

Largo İtalyanca geniş anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilok ağır

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Largo parccedilalarda el ccedilok ağır hızda (

dakikada 40-60) vurulur

236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi

37

Do-Mi-Sol-Do sesleri ile alıştırma

Okuma parccedilası

38

237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması

(Fa-Si Si-Fa)

Okuma parccedilası

238 Dokuz Ses Oumlğretimi

Ccedilizek Dizeğin altına ve uumlstuumlne konulan kuumlccediluumlk ccedilizgilere ccedilizek denir Kalın do

sesi ccedilizeğin uumlzerine kalın si sesi ccedilizeğin altına konulur

39

239 On Ses Oumlğretimi

2310 On Bir Ses Oumlğretimi

40

2311 On İki Ses Oumlğretimi

CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR

41

42

43

UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ

Notaları okuyup yazınız

İşlem Basamakları Oumlneriler

Notaların solfejini yapınız

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını

yapınız

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz

Parccedilaları orta hızda okuyunuz

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma

yapınız

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız

İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz

Perdelere dikkat ediniz

Bunun iccedilin monderato tekniğini

kullanınız

Bunu yaparken notanın perdelerini ve

noktalarını uygun aralıklarla

yerleştiriniz

UYGULAMA FAALİYETİ

44

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir

Notaların solfejini yaptınız mı

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml

Parccedilaları orta hızda okudunuz mu

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

45

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen

bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız

1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur

2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir

3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir

4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır

5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır

6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

46

MODUumlL DEĞERLENDİRME

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı

2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı

3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız

4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne

goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı

notaların tartımını yaptınız mı

9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle

oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı

12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz

MODUumlL DEĞERLENDİRME

47

CEVAP ANAHTARLARI

OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Yanlış

4- Doğru

5- Doğru

6- Yanlış

7- Doğru

8- Doğru

9- Doğru

OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Doğru

4- Yanlış

5- Doğru

6- Yanlış

CEVAP ANAHTARLARI

48

KAYNAKCcedilA

FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı

İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004

YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995

Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları

İstanbul 2004

Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991

SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004

KAYNAKCcedilA

17

1357 Vals

Almanca doumlnmek anlamına gelir Uumlccedil zamanlı birinci vuruşu kuvvetli doumlnerek yapılan

Alman dans muumlziğidir

1357 Ballade

Genellikle acı ve huumlzuumln gibi duyguların anlatımında kullanılan ve ccedilok ezgiden oluşan

lirik parccedilalardır

1358 Nocturne

Gece muumlziği demektir Serbest formda yazılır Karakteri huumlzuumlnluuml bazen de canlıdır En

uumlnluuml noktuumlrn bestecisi Chopindir

1359 Romance

Soumlzluuml ve soumlzsuumlz yazılabilir Noktuumlrn ve balad gibi konusu huumlzuumln ve aşktır Serbest

formda yazılır

13510 Serenade

Değişik anlamlarda kullanılır En ccedilok bilinen anlamı sevgilinin penceresinin oumlnuumlnde

soumlylenen doğaccedillama aşk şarkısıdır Genellikle soumlzluuml olur fakat soumlzsuumlz yazılmış serenatlarda

vardır Serbest bir formda yazılır

13511 Rhapsody

Ezgileri ccediloğunlukla halk ezgisi olan ve birccedilok temanın birleşmesinden oluşan serbest

bir muumlzik formudur Lisztin Macar Rapsodilerinin yanında uumlnluuml İngiliz rock grubu Queenin

efsanevi solisti Freddie Mercurynin Bohemian Rhapsodysi de bu forma ccedilok guumlzel bir

oumlrnektir

13512 Fantasie

Serbest formda genellikle doğaccedillama ccedilalınan eserlerdir

14 Ritmik Okuma (Tartım)

Bir muumlzik parccedilasını ritmini uygun olarak nota değerleriyle tekduumlze okumaya ritmik

okuma denir Diğer bir anlamda bona yapma diye adlandırılır (Bona terimi tartım kitabını

yazan yazarın isminden alıntı yapılmıştır)

Notaların seslerini dikkate almadan sadece nota değerlerinin incelenmesine ritmik

portre denir Ritim belirli bir zaman suumlrecinin kullanımını hedefleyen tempo iccedilinde

kesinleşir Ritim aynı zamanda muumlziğin karakterini de belirler

18

Her bestecinin kullandığı ritim kendine oumlzguumlduumlr ve ressamların fırccedila tekniği gibi ayırt

edicidir Genel anlamda formu etkileyen ve oluşturan faktoumlruumln ritim olduğu soumlylenebilir

19

UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki muumlzik parccedilalarını ritmine ve nota değerlerine uygun olarak elle usuluumlnuuml

takip ederek tartımlarını yapınız

İşlem Basamakları Oumlneriler

Aşağıdaki birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre

isimleriyle tartımını yapınız

Elle usuumllleri doğru ve kesin hareketlerle

yapınız

Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki sekizlik ve onaltılık notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

UYGULAMA FAALİYETİ

20

Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını

yapınız

Aşağıdaki sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

21

Aşağıdaki ikilik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki sekizlik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

22

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

23

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

24

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

25

Aşağıdaki doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki notaları sekizlik es (sus)leri dikkate alarak oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını

yapınız

Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

26

Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını

yapınız

Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

27

28

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir

1 Birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

2 İkilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluuml ve isimleriyle tartımını yaptınız

3 Sekizlik ve onaltılık notaların tartımını yaptınız mı

4 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

5 İkilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

6 Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

7 İkilik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

8 Doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

9 Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

10 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaların tartımını yaptınız

11 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

12 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

13 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaların tartımını yaptınız mı

14 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

15 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

16 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

17 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

18 Doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını

yaptınız mı

19 Sekizlik esleri (susları) dikkate alarak tartımını yaptınız mı

20 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız

21 Değişik değerlerdeki sesli notaların tartımını yaptınız mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

29

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde

verilen bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız

1 ( )Muumlzikal anlatımın en kuumlccediluumlk birimine ldquomotifrdquo denir

2 ( )Esas ezgiye eşlik eden ve devamlı tekrarlanan hareket zincirineldquotemardquodenir

3 ( )Peşrev Tuumlrk muumlziği formlarından soumlzluuml ve guumlfteli formlara verilebilecek en iyi

oumlrnektir

4 ( )Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır

5 ( )Doğadaki herhangi bir olayı veya duyguyu muumlzik diliyle anlatan eserlereldquotasvirrdquo

denir

6 ( )Rondo sonat ve suumlit Batı muumlziğinin senfonik formlarındandır

7 ( )Operanın kuumlccediluumlğuumlne operet denir

8 ( )Vals doumlnerek yapılan Alman dans muumlziğidir

9 ( )Bir bestecinin kullandığı ritim sanatccedilının ayırt edici oumlzelliklerindendir

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

30

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

Bu faliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak

muumlzikte notaları okuyup yazabileceksiniz

Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır

Muumlzik ses genişliklerini araştırınız

Solfej iccedilin gerekli temel kavramları araştırınız

Araştırma işlemleri iccedilin Internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve

yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek solfej ile ilgili oumln bilgi

edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaş veya kurslardan da bilgi edininiz

UYGULAMA FAALİYETİ

2 SES GENİŞLİKLERİ VE SOLFEJ

Muumlzikte kullanılan iki tuumlr ses vardır

İnsan sesi

Enstruumlman sesi(Bu konu ses oluşum uygulamaları moduumlluumlnde işlendi)

İnsan sesi ikiye ayrılır Erkek sesi ve kadın sesi

21 Erkek Sesi

Bas En kalın erkek sesi

Bariton Orta kalınlıkta erkek sesi

Tenor En ince erkek sesi

22 Kadın Sesi

Alto En kalın kadın sesi

Mezzosoprano Orta kalınlıkta kadın sesi

Soprano En ince kadın sesi

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

AMACcedil

ARAŞTIRMA

31

23 Solfeje Giriş

Solfej eğitimimizin şimdiye kadar ki boumlluumlmlerinde temel muumlzik kavramları ve bunlara

oumlrnekleri goumlrduumlk Moduumlluumlmuumlzuumln bu boumlluumlmuumlnde ise ağırlıklı olarak okuma parccedilalarına bol-

bol oumlrnekler vereceğiz

Solfej kısaca lsquookumarsquo demektir Notaları adlarıyla sesleriyle ve suumlreleriyle

okumaya solfej denir

231 Uumlccedil Ses Oumlğretimi

Doumlrtluumlk nota

Yuvarlak kuyruklu ve iccedili doludur Bir vuruşta okunur

İkilik nota

Yuvarlak kuyruklu ve iccedili boştur İki vuruşta okunur

32

232 Doumlrt Ses Oumlğretimi ve Buumlyuumlk İkili Aralığı Kuumlccediluumlk İkili Aralığı

İki ses arasındaki incelik kalınlık ayırımına aralık denir

Aralıkları oumllccedilmek iccedilin kullanılan oumllccedilme birimine perde denir

Batı muumlziğinde kullanılan en kuumlccediluumlk ses aralığına yarım perde denir

İki tane yarım perdeden oluşan ses aralığına tam perde denir

Moderato lsquoOrta hızdarsquo demektir Bir hız terimidir Parccedilanın orta hızda

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Monderato parccedilalarda el orta hızda (

dakikada 108-120) vurulur

Doumlneccedil iki kez okunması istenen notaların başlama yerine ileri doumlneccedil bitme

yerine geri doumlneccedil konulur Doumlneccedillerin arasında kalan notalar iki kere okunur

Parccedila yeni başlamış ise yalnız geri doumlneccedilte kullanılabilir Geri doumlneccedilten başa

doumlnuumlluumlr o boumlluumlm yine iki kere okunur

33

Allegro İtalyanca neşeli anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilabuk

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Allegro parccedilalarda el hızlıca ( dakikada

120-168) vurulur

233 Doumlrt Ses İccedilinde Son Durak Perdesi

Bir notanın altına ya da uumlstuumlne nokta konulursa o nota kısa okunur Bu noktaya da

kısaltma noktası denir

Bir notanın altına ya da uumlstuumlne ccedilizgi konulursa o nota kendi suumlresi iccedilinde uzun ve

yayık okunur Bu ccedilizgiye yayık ccedilizgisi denir

34

234 Beş Ses Oumlğretimi

Andante İtalyanca ağırca anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ağır

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Andante parccedilalarda el ağır hızda (

dakikada 76ndash108) vurulur

235 Altı Ses Oumlğretimi

Uzaktı Notaların uumlstuumlne ya da altına konulan uzatma belirtecine uzaktı denir

35

36

Largo İtalyanca geniş anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilok ağır

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Largo parccedilalarda el ccedilok ağır hızda (

dakikada 40-60) vurulur

236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi

37

Do-Mi-Sol-Do sesleri ile alıştırma

Okuma parccedilası

38

237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması

(Fa-Si Si-Fa)

Okuma parccedilası

238 Dokuz Ses Oumlğretimi

Ccedilizek Dizeğin altına ve uumlstuumlne konulan kuumlccediluumlk ccedilizgilere ccedilizek denir Kalın do

sesi ccedilizeğin uumlzerine kalın si sesi ccedilizeğin altına konulur

39

239 On Ses Oumlğretimi

2310 On Bir Ses Oumlğretimi

40

2311 On İki Ses Oumlğretimi

CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR

41

42

43

UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ

Notaları okuyup yazınız

İşlem Basamakları Oumlneriler

Notaların solfejini yapınız

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını

yapınız

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz

Parccedilaları orta hızda okuyunuz

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma

yapınız

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız

İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz

Perdelere dikkat ediniz

Bunun iccedilin monderato tekniğini

kullanınız

Bunu yaparken notanın perdelerini ve

noktalarını uygun aralıklarla

yerleştiriniz

UYGULAMA FAALİYETİ

44

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir

Notaların solfejini yaptınız mı

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml

Parccedilaları orta hızda okudunuz mu

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

45

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen

bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız

1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur

2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir

3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir

4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır

5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır

6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

46

MODUumlL DEĞERLENDİRME

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı

2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı

3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız

4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne

goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı

notaların tartımını yaptınız mı

9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle

oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı

12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz

MODUumlL DEĞERLENDİRME

47

CEVAP ANAHTARLARI

OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Yanlış

4- Doğru

5- Doğru

6- Yanlış

7- Doğru

8- Doğru

9- Doğru

OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Doğru

4- Yanlış

5- Doğru

6- Yanlış

CEVAP ANAHTARLARI

48

KAYNAKCcedilA

FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı

İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004

YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995

Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları

İstanbul 2004

Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991

SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004

KAYNAKCcedilA

18

Her bestecinin kullandığı ritim kendine oumlzguumlduumlr ve ressamların fırccedila tekniği gibi ayırt

edicidir Genel anlamda formu etkileyen ve oluşturan faktoumlruumln ritim olduğu soumlylenebilir

19

UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki muumlzik parccedilalarını ritmine ve nota değerlerine uygun olarak elle usuluumlnuuml

takip ederek tartımlarını yapınız

İşlem Basamakları Oumlneriler

Aşağıdaki birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre

isimleriyle tartımını yapınız

Elle usuumllleri doğru ve kesin hareketlerle

yapınız

Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki sekizlik ve onaltılık notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

UYGULAMA FAALİYETİ

20

Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını

yapınız

Aşağıdaki sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

21

Aşağıdaki ikilik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki sekizlik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

22

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

23

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

24

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

25

Aşağıdaki doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki notaları sekizlik es (sus)leri dikkate alarak oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını

yapınız

Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

26

Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını

yapınız

Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

27

28

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir

1 Birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

2 İkilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluuml ve isimleriyle tartımını yaptınız

3 Sekizlik ve onaltılık notaların tartımını yaptınız mı

4 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

5 İkilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

6 Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

7 İkilik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

8 Doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

9 Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

10 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaların tartımını yaptınız

11 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

12 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

13 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaların tartımını yaptınız mı

14 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

15 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

16 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

17 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

18 Doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını

yaptınız mı

19 Sekizlik esleri (susları) dikkate alarak tartımını yaptınız mı

20 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız

21 Değişik değerlerdeki sesli notaların tartımını yaptınız mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

29

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde

verilen bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız

1 ( )Muumlzikal anlatımın en kuumlccediluumlk birimine ldquomotifrdquo denir

2 ( )Esas ezgiye eşlik eden ve devamlı tekrarlanan hareket zincirineldquotemardquodenir

3 ( )Peşrev Tuumlrk muumlziği formlarından soumlzluuml ve guumlfteli formlara verilebilecek en iyi

oumlrnektir

4 ( )Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır

5 ( )Doğadaki herhangi bir olayı veya duyguyu muumlzik diliyle anlatan eserlereldquotasvirrdquo

denir

6 ( )Rondo sonat ve suumlit Batı muumlziğinin senfonik formlarındandır

7 ( )Operanın kuumlccediluumlğuumlne operet denir

8 ( )Vals doumlnerek yapılan Alman dans muumlziğidir

9 ( )Bir bestecinin kullandığı ritim sanatccedilının ayırt edici oumlzelliklerindendir

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

30

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

Bu faliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak

muumlzikte notaları okuyup yazabileceksiniz

Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır

Muumlzik ses genişliklerini araştırınız

Solfej iccedilin gerekli temel kavramları araştırınız

Araştırma işlemleri iccedilin Internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve

yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek solfej ile ilgili oumln bilgi

edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaş veya kurslardan da bilgi edininiz

UYGULAMA FAALİYETİ

2 SES GENİŞLİKLERİ VE SOLFEJ

Muumlzikte kullanılan iki tuumlr ses vardır

İnsan sesi

Enstruumlman sesi(Bu konu ses oluşum uygulamaları moduumlluumlnde işlendi)

İnsan sesi ikiye ayrılır Erkek sesi ve kadın sesi

21 Erkek Sesi

Bas En kalın erkek sesi

Bariton Orta kalınlıkta erkek sesi

Tenor En ince erkek sesi

22 Kadın Sesi

Alto En kalın kadın sesi

Mezzosoprano Orta kalınlıkta kadın sesi

Soprano En ince kadın sesi

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

AMACcedil

ARAŞTIRMA

31

23 Solfeje Giriş

Solfej eğitimimizin şimdiye kadar ki boumlluumlmlerinde temel muumlzik kavramları ve bunlara

oumlrnekleri goumlrduumlk Moduumlluumlmuumlzuumln bu boumlluumlmuumlnde ise ağırlıklı olarak okuma parccedilalarına bol-

bol oumlrnekler vereceğiz

Solfej kısaca lsquookumarsquo demektir Notaları adlarıyla sesleriyle ve suumlreleriyle

okumaya solfej denir

231 Uumlccedil Ses Oumlğretimi

Doumlrtluumlk nota

Yuvarlak kuyruklu ve iccedili doludur Bir vuruşta okunur

İkilik nota

Yuvarlak kuyruklu ve iccedili boştur İki vuruşta okunur

32

232 Doumlrt Ses Oumlğretimi ve Buumlyuumlk İkili Aralığı Kuumlccediluumlk İkili Aralığı

İki ses arasındaki incelik kalınlık ayırımına aralık denir

Aralıkları oumllccedilmek iccedilin kullanılan oumllccedilme birimine perde denir

Batı muumlziğinde kullanılan en kuumlccediluumlk ses aralığına yarım perde denir

İki tane yarım perdeden oluşan ses aralığına tam perde denir

Moderato lsquoOrta hızdarsquo demektir Bir hız terimidir Parccedilanın orta hızda

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Monderato parccedilalarda el orta hızda (

dakikada 108-120) vurulur

Doumlneccedil iki kez okunması istenen notaların başlama yerine ileri doumlneccedil bitme

yerine geri doumlneccedil konulur Doumlneccedillerin arasında kalan notalar iki kere okunur

Parccedila yeni başlamış ise yalnız geri doumlneccedilte kullanılabilir Geri doumlneccedilten başa

doumlnuumlluumlr o boumlluumlm yine iki kere okunur

33

Allegro İtalyanca neşeli anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilabuk

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Allegro parccedilalarda el hızlıca ( dakikada

120-168) vurulur

233 Doumlrt Ses İccedilinde Son Durak Perdesi

Bir notanın altına ya da uumlstuumlne nokta konulursa o nota kısa okunur Bu noktaya da

kısaltma noktası denir

Bir notanın altına ya da uumlstuumlne ccedilizgi konulursa o nota kendi suumlresi iccedilinde uzun ve

yayık okunur Bu ccedilizgiye yayık ccedilizgisi denir

34

234 Beş Ses Oumlğretimi

Andante İtalyanca ağırca anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ağır

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Andante parccedilalarda el ağır hızda (

dakikada 76ndash108) vurulur

235 Altı Ses Oumlğretimi

Uzaktı Notaların uumlstuumlne ya da altına konulan uzatma belirtecine uzaktı denir

35

36

Largo İtalyanca geniş anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilok ağır

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Largo parccedilalarda el ccedilok ağır hızda (

dakikada 40-60) vurulur

236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi

37

Do-Mi-Sol-Do sesleri ile alıştırma

Okuma parccedilası

38

237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması

(Fa-Si Si-Fa)

Okuma parccedilası

238 Dokuz Ses Oumlğretimi

Ccedilizek Dizeğin altına ve uumlstuumlne konulan kuumlccediluumlk ccedilizgilere ccedilizek denir Kalın do

sesi ccedilizeğin uumlzerine kalın si sesi ccedilizeğin altına konulur

39

239 On Ses Oumlğretimi

2310 On Bir Ses Oumlğretimi

40

2311 On İki Ses Oumlğretimi

CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR

41

42

43

UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ

Notaları okuyup yazınız

İşlem Basamakları Oumlneriler

Notaların solfejini yapınız

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını

yapınız

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz

Parccedilaları orta hızda okuyunuz

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma

yapınız

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız

İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz

Perdelere dikkat ediniz

Bunun iccedilin monderato tekniğini

kullanınız

Bunu yaparken notanın perdelerini ve

noktalarını uygun aralıklarla

yerleştiriniz

UYGULAMA FAALİYETİ

44

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir

Notaların solfejini yaptınız mı

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml

Parccedilaları orta hızda okudunuz mu

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

45

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen

bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız

1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur

2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir

3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir

4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır

5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır

6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

46

MODUumlL DEĞERLENDİRME

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı

2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı

3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız

4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne

goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı

notaların tartımını yaptınız mı

9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle

oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı

12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz

MODUumlL DEĞERLENDİRME

47

CEVAP ANAHTARLARI

OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Yanlış

4- Doğru

5- Doğru

6- Yanlış

7- Doğru

8- Doğru

9- Doğru

OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Doğru

4- Yanlış

5- Doğru

6- Yanlış

CEVAP ANAHTARLARI

48

KAYNAKCcedilA

FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı

İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004

YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995

Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları

İstanbul 2004

Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991

SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004

KAYNAKCcedilA

19

UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki muumlzik parccedilalarını ritmine ve nota değerlerine uygun olarak elle usuluumlnuuml

takip ederek tartımlarını yapınız

İşlem Basamakları Oumlneriler

Aşağıdaki birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre

isimleriyle tartımını yapınız

Elle usuumllleri doğru ve kesin hareketlerle

yapınız

Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki sekizlik ve onaltılık notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

UYGULAMA FAALİYETİ

20

Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını

yapınız

Aşağıdaki sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

21

Aşağıdaki ikilik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki sekizlik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

22

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

23

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

24

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

25

Aşağıdaki doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki notaları sekizlik es (sus)leri dikkate alarak oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını

yapınız

Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

26

Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını

yapınız

Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

27

28

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir

1 Birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

2 İkilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluuml ve isimleriyle tartımını yaptınız

3 Sekizlik ve onaltılık notaların tartımını yaptınız mı

4 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

5 İkilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

6 Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

7 İkilik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

8 Doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

9 Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

10 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaların tartımını yaptınız

11 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

12 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

13 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaların tartımını yaptınız mı

14 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

15 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

16 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

17 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

18 Doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını

yaptınız mı

19 Sekizlik esleri (susları) dikkate alarak tartımını yaptınız mı

20 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız

21 Değişik değerlerdeki sesli notaların tartımını yaptınız mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

29

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde

verilen bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız

1 ( )Muumlzikal anlatımın en kuumlccediluumlk birimine ldquomotifrdquo denir

2 ( )Esas ezgiye eşlik eden ve devamlı tekrarlanan hareket zincirineldquotemardquodenir

3 ( )Peşrev Tuumlrk muumlziği formlarından soumlzluuml ve guumlfteli formlara verilebilecek en iyi

oumlrnektir

4 ( )Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır

5 ( )Doğadaki herhangi bir olayı veya duyguyu muumlzik diliyle anlatan eserlereldquotasvirrdquo

denir

6 ( )Rondo sonat ve suumlit Batı muumlziğinin senfonik formlarındandır

7 ( )Operanın kuumlccediluumlğuumlne operet denir

8 ( )Vals doumlnerek yapılan Alman dans muumlziğidir

9 ( )Bir bestecinin kullandığı ritim sanatccedilının ayırt edici oumlzelliklerindendir

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

30

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

Bu faliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak

muumlzikte notaları okuyup yazabileceksiniz

Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır

Muumlzik ses genişliklerini araştırınız

Solfej iccedilin gerekli temel kavramları araştırınız

Araştırma işlemleri iccedilin Internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve

yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek solfej ile ilgili oumln bilgi

edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaş veya kurslardan da bilgi edininiz

UYGULAMA FAALİYETİ

2 SES GENİŞLİKLERİ VE SOLFEJ

Muumlzikte kullanılan iki tuumlr ses vardır

İnsan sesi

Enstruumlman sesi(Bu konu ses oluşum uygulamaları moduumlluumlnde işlendi)

İnsan sesi ikiye ayrılır Erkek sesi ve kadın sesi

21 Erkek Sesi

Bas En kalın erkek sesi

Bariton Orta kalınlıkta erkek sesi

Tenor En ince erkek sesi

22 Kadın Sesi

Alto En kalın kadın sesi

Mezzosoprano Orta kalınlıkta kadın sesi

Soprano En ince kadın sesi

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

AMACcedil

ARAŞTIRMA

31

23 Solfeje Giriş

Solfej eğitimimizin şimdiye kadar ki boumlluumlmlerinde temel muumlzik kavramları ve bunlara

oumlrnekleri goumlrduumlk Moduumlluumlmuumlzuumln bu boumlluumlmuumlnde ise ağırlıklı olarak okuma parccedilalarına bol-

bol oumlrnekler vereceğiz

Solfej kısaca lsquookumarsquo demektir Notaları adlarıyla sesleriyle ve suumlreleriyle

okumaya solfej denir

231 Uumlccedil Ses Oumlğretimi

Doumlrtluumlk nota

Yuvarlak kuyruklu ve iccedili doludur Bir vuruşta okunur

İkilik nota

Yuvarlak kuyruklu ve iccedili boştur İki vuruşta okunur

32

232 Doumlrt Ses Oumlğretimi ve Buumlyuumlk İkili Aralığı Kuumlccediluumlk İkili Aralığı

İki ses arasındaki incelik kalınlık ayırımına aralık denir

Aralıkları oumllccedilmek iccedilin kullanılan oumllccedilme birimine perde denir

Batı muumlziğinde kullanılan en kuumlccediluumlk ses aralığına yarım perde denir

İki tane yarım perdeden oluşan ses aralığına tam perde denir

Moderato lsquoOrta hızdarsquo demektir Bir hız terimidir Parccedilanın orta hızda

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Monderato parccedilalarda el orta hızda (

dakikada 108-120) vurulur

Doumlneccedil iki kez okunması istenen notaların başlama yerine ileri doumlneccedil bitme

yerine geri doumlneccedil konulur Doumlneccedillerin arasında kalan notalar iki kere okunur

Parccedila yeni başlamış ise yalnız geri doumlneccedilte kullanılabilir Geri doumlneccedilten başa

doumlnuumlluumlr o boumlluumlm yine iki kere okunur

33

Allegro İtalyanca neşeli anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilabuk

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Allegro parccedilalarda el hızlıca ( dakikada

120-168) vurulur

233 Doumlrt Ses İccedilinde Son Durak Perdesi

Bir notanın altına ya da uumlstuumlne nokta konulursa o nota kısa okunur Bu noktaya da

kısaltma noktası denir

Bir notanın altına ya da uumlstuumlne ccedilizgi konulursa o nota kendi suumlresi iccedilinde uzun ve

yayık okunur Bu ccedilizgiye yayık ccedilizgisi denir

34

234 Beş Ses Oumlğretimi

Andante İtalyanca ağırca anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ağır

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Andante parccedilalarda el ağır hızda (

dakikada 76ndash108) vurulur

235 Altı Ses Oumlğretimi

Uzaktı Notaların uumlstuumlne ya da altına konulan uzatma belirtecine uzaktı denir

35

36

Largo İtalyanca geniş anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilok ağır

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Largo parccedilalarda el ccedilok ağır hızda (

dakikada 40-60) vurulur

236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi

37

Do-Mi-Sol-Do sesleri ile alıştırma

Okuma parccedilası

38

237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması

(Fa-Si Si-Fa)

Okuma parccedilası

238 Dokuz Ses Oumlğretimi

Ccedilizek Dizeğin altına ve uumlstuumlne konulan kuumlccediluumlk ccedilizgilere ccedilizek denir Kalın do

sesi ccedilizeğin uumlzerine kalın si sesi ccedilizeğin altına konulur

39

239 On Ses Oumlğretimi

2310 On Bir Ses Oumlğretimi

40

2311 On İki Ses Oumlğretimi

CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR

41

42

43

UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ

Notaları okuyup yazınız

İşlem Basamakları Oumlneriler

Notaların solfejini yapınız

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını

yapınız

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz

Parccedilaları orta hızda okuyunuz

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma

yapınız

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız

İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz

Perdelere dikkat ediniz

Bunun iccedilin monderato tekniğini

kullanınız

Bunu yaparken notanın perdelerini ve

noktalarını uygun aralıklarla

yerleştiriniz

UYGULAMA FAALİYETİ

44

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir

Notaların solfejini yaptınız mı

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml

Parccedilaları orta hızda okudunuz mu

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

45

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen

bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız

1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur

2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir

3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir

4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır

5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır

6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

46

MODUumlL DEĞERLENDİRME

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı

2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı

3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız

4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne

goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı

notaların tartımını yaptınız mı

9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle

oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı

12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz

MODUumlL DEĞERLENDİRME

47

CEVAP ANAHTARLARI

OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Yanlış

4- Doğru

5- Doğru

6- Yanlış

7- Doğru

8- Doğru

9- Doğru

OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Doğru

4- Yanlış

5- Doğru

6- Yanlış

CEVAP ANAHTARLARI

48

KAYNAKCcedilA

FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı

İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004

YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995

Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları

İstanbul 2004

Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991

SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004

KAYNAKCcedilA

20

Aşağıdaki ikilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını

yapınız

Aşağıdaki sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

21

Aşağıdaki ikilik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki sekizlik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

22

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

23

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

24

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

25

Aşağıdaki doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki notaları sekizlik es (sus)leri dikkate alarak oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını

yapınız

Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

26

Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını

yapınız

Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

27

28

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir

1 Birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

2 İkilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluuml ve isimleriyle tartımını yaptınız

3 Sekizlik ve onaltılık notaların tartımını yaptınız mı

4 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

5 İkilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

6 Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

7 İkilik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

8 Doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

9 Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

10 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaların tartımını yaptınız

11 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

12 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

13 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaların tartımını yaptınız mı

14 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

15 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

16 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

17 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

18 Doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını

yaptınız mı

19 Sekizlik esleri (susları) dikkate alarak tartımını yaptınız mı

20 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız

21 Değişik değerlerdeki sesli notaların tartımını yaptınız mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

29

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde

verilen bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız

1 ( )Muumlzikal anlatımın en kuumlccediluumlk birimine ldquomotifrdquo denir

2 ( )Esas ezgiye eşlik eden ve devamlı tekrarlanan hareket zincirineldquotemardquodenir

3 ( )Peşrev Tuumlrk muumlziği formlarından soumlzluuml ve guumlfteli formlara verilebilecek en iyi

oumlrnektir

4 ( )Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır

5 ( )Doğadaki herhangi bir olayı veya duyguyu muumlzik diliyle anlatan eserlereldquotasvirrdquo

denir

6 ( )Rondo sonat ve suumlit Batı muumlziğinin senfonik formlarındandır

7 ( )Operanın kuumlccediluumlğuumlne operet denir

8 ( )Vals doumlnerek yapılan Alman dans muumlziğidir

9 ( )Bir bestecinin kullandığı ritim sanatccedilının ayırt edici oumlzelliklerindendir

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

30

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

Bu faliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak

muumlzikte notaları okuyup yazabileceksiniz

Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır

Muumlzik ses genişliklerini araştırınız

Solfej iccedilin gerekli temel kavramları araştırınız

Araştırma işlemleri iccedilin Internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve

yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek solfej ile ilgili oumln bilgi

edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaş veya kurslardan da bilgi edininiz

UYGULAMA FAALİYETİ

2 SES GENİŞLİKLERİ VE SOLFEJ

Muumlzikte kullanılan iki tuumlr ses vardır

İnsan sesi

Enstruumlman sesi(Bu konu ses oluşum uygulamaları moduumlluumlnde işlendi)

İnsan sesi ikiye ayrılır Erkek sesi ve kadın sesi

21 Erkek Sesi

Bas En kalın erkek sesi

Bariton Orta kalınlıkta erkek sesi

Tenor En ince erkek sesi

22 Kadın Sesi

Alto En kalın kadın sesi

Mezzosoprano Orta kalınlıkta kadın sesi

Soprano En ince kadın sesi

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

AMACcedil

ARAŞTIRMA

31

23 Solfeje Giriş

Solfej eğitimimizin şimdiye kadar ki boumlluumlmlerinde temel muumlzik kavramları ve bunlara

oumlrnekleri goumlrduumlk Moduumlluumlmuumlzuumln bu boumlluumlmuumlnde ise ağırlıklı olarak okuma parccedilalarına bol-

bol oumlrnekler vereceğiz

Solfej kısaca lsquookumarsquo demektir Notaları adlarıyla sesleriyle ve suumlreleriyle

okumaya solfej denir

231 Uumlccedil Ses Oumlğretimi

Doumlrtluumlk nota

Yuvarlak kuyruklu ve iccedili doludur Bir vuruşta okunur

İkilik nota

Yuvarlak kuyruklu ve iccedili boştur İki vuruşta okunur

32

232 Doumlrt Ses Oumlğretimi ve Buumlyuumlk İkili Aralığı Kuumlccediluumlk İkili Aralığı

İki ses arasındaki incelik kalınlık ayırımına aralık denir

Aralıkları oumllccedilmek iccedilin kullanılan oumllccedilme birimine perde denir

Batı muumlziğinde kullanılan en kuumlccediluumlk ses aralığına yarım perde denir

İki tane yarım perdeden oluşan ses aralığına tam perde denir

Moderato lsquoOrta hızdarsquo demektir Bir hız terimidir Parccedilanın orta hızda

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Monderato parccedilalarda el orta hızda (

dakikada 108-120) vurulur

Doumlneccedil iki kez okunması istenen notaların başlama yerine ileri doumlneccedil bitme

yerine geri doumlneccedil konulur Doumlneccedillerin arasında kalan notalar iki kere okunur

Parccedila yeni başlamış ise yalnız geri doumlneccedilte kullanılabilir Geri doumlneccedilten başa

doumlnuumlluumlr o boumlluumlm yine iki kere okunur

33

Allegro İtalyanca neşeli anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilabuk

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Allegro parccedilalarda el hızlıca ( dakikada

120-168) vurulur

233 Doumlrt Ses İccedilinde Son Durak Perdesi

Bir notanın altına ya da uumlstuumlne nokta konulursa o nota kısa okunur Bu noktaya da

kısaltma noktası denir

Bir notanın altına ya da uumlstuumlne ccedilizgi konulursa o nota kendi suumlresi iccedilinde uzun ve

yayık okunur Bu ccedilizgiye yayık ccedilizgisi denir

34

234 Beş Ses Oumlğretimi

Andante İtalyanca ağırca anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ağır

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Andante parccedilalarda el ağır hızda (

dakikada 76ndash108) vurulur

235 Altı Ses Oumlğretimi

Uzaktı Notaların uumlstuumlne ya da altına konulan uzatma belirtecine uzaktı denir

35

36

Largo İtalyanca geniş anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilok ağır

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Largo parccedilalarda el ccedilok ağır hızda (

dakikada 40-60) vurulur

236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi

37

Do-Mi-Sol-Do sesleri ile alıştırma

Okuma parccedilası

38

237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması

(Fa-Si Si-Fa)

Okuma parccedilası

238 Dokuz Ses Oumlğretimi

Ccedilizek Dizeğin altına ve uumlstuumlne konulan kuumlccediluumlk ccedilizgilere ccedilizek denir Kalın do

sesi ccedilizeğin uumlzerine kalın si sesi ccedilizeğin altına konulur

39

239 On Ses Oumlğretimi

2310 On Bir Ses Oumlğretimi

40

2311 On İki Ses Oumlğretimi

CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR

41

42

43

UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ

Notaları okuyup yazınız

İşlem Basamakları Oumlneriler

Notaların solfejini yapınız

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını

yapınız

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz

Parccedilaları orta hızda okuyunuz

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma

yapınız

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız

İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz

Perdelere dikkat ediniz

Bunun iccedilin monderato tekniğini

kullanınız

Bunu yaparken notanın perdelerini ve

noktalarını uygun aralıklarla

yerleştiriniz

UYGULAMA FAALİYETİ

44

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir

Notaların solfejini yaptınız mı

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml

Parccedilaları orta hızda okudunuz mu

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

45

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen

bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız

1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur

2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir

3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir

4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır

5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır

6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

46

MODUumlL DEĞERLENDİRME

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı

2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı

3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız

4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne

goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı

notaların tartımını yaptınız mı

9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle

oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı

12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz

MODUumlL DEĞERLENDİRME

47

CEVAP ANAHTARLARI

OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Yanlış

4- Doğru

5- Doğru

6- Yanlış

7- Doğru

8- Doğru

9- Doğru

OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Doğru

4- Yanlış

5- Doğru

6- Yanlış

CEVAP ANAHTARLARI

48

KAYNAKCcedilA

FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı

İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004

YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995

Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları

İstanbul 2004

Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991

SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004

KAYNAKCcedilA

21

Aşağıdaki ikilik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki sekizlik 5rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

22

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

23

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

24

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

25

Aşağıdaki doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki notaları sekizlik es (sus)leri dikkate alarak oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını

yapınız

Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

26

Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını

yapınız

Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

27

28

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir

1 Birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

2 İkilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluuml ve isimleriyle tartımını yaptınız

3 Sekizlik ve onaltılık notaların tartımını yaptınız mı

4 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

5 İkilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

6 Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

7 İkilik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

8 Doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

9 Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

10 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaların tartımını yaptınız

11 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

12 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

13 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaların tartımını yaptınız mı

14 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

15 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

16 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

17 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

18 Doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını

yaptınız mı

19 Sekizlik esleri (susları) dikkate alarak tartımını yaptınız mı

20 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız

21 Değişik değerlerdeki sesli notaların tartımını yaptınız mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

29

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde

verilen bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız

1 ( )Muumlzikal anlatımın en kuumlccediluumlk birimine ldquomotifrdquo denir

2 ( )Esas ezgiye eşlik eden ve devamlı tekrarlanan hareket zincirineldquotemardquodenir

3 ( )Peşrev Tuumlrk muumlziği formlarından soumlzluuml ve guumlfteli formlara verilebilecek en iyi

oumlrnektir

4 ( )Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır

5 ( )Doğadaki herhangi bir olayı veya duyguyu muumlzik diliyle anlatan eserlereldquotasvirrdquo

denir

6 ( )Rondo sonat ve suumlit Batı muumlziğinin senfonik formlarındandır

7 ( )Operanın kuumlccediluumlğuumlne operet denir

8 ( )Vals doumlnerek yapılan Alman dans muumlziğidir

9 ( )Bir bestecinin kullandığı ritim sanatccedilının ayırt edici oumlzelliklerindendir

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

30

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

Bu faliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak

muumlzikte notaları okuyup yazabileceksiniz

Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır

Muumlzik ses genişliklerini araştırınız

Solfej iccedilin gerekli temel kavramları araştırınız

Araştırma işlemleri iccedilin Internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve

yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek solfej ile ilgili oumln bilgi

edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaş veya kurslardan da bilgi edininiz

UYGULAMA FAALİYETİ

2 SES GENİŞLİKLERİ VE SOLFEJ

Muumlzikte kullanılan iki tuumlr ses vardır

İnsan sesi

Enstruumlman sesi(Bu konu ses oluşum uygulamaları moduumlluumlnde işlendi)

İnsan sesi ikiye ayrılır Erkek sesi ve kadın sesi

21 Erkek Sesi

Bas En kalın erkek sesi

Bariton Orta kalınlıkta erkek sesi

Tenor En ince erkek sesi

22 Kadın Sesi

Alto En kalın kadın sesi

Mezzosoprano Orta kalınlıkta kadın sesi

Soprano En ince kadın sesi

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

AMACcedil

ARAŞTIRMA

31

23 Solfeje Giriş

Solfej eğitimimizin şimdiye kadar ki boumlluumlmlerinde temel muumlzik kavramları ve bunlara

oumlrnekleri goumlrduumlk Moduumlluumlmuumlzuumln bu boumlluumlmuumlnde ise ağırlıklı olarak okuma parccedilalarına bol-

bol oumlrnekler vereceğiz

Solfej kısaca lsquookumarsquo demektir Notaları adlarıyla sesleriyle ve suumlreleriyle

okumaya solfej denir

231 Uumlccedil Ses Oumlğretimi

Doumlrtluumlk nota

Yuvarlak kuyruklu ve iccedili doludur Bir vuruşta okunur

İkilik nota

Yuvarlak kuyruklu ve iccedili boştur İki vuruşta okunur

32

232 Doumlrt Ses Oumlğretimi ve Buumlyuumlk İkili Aralığı Kuumlccediluumlk İkili Aralığı

İki ses arasındaki incelik kalınlık ayırımına aralık denir

Aralıkları oumllccedilmek iccedilin kullanılan oumllccedilme birimine perde denir

Batı muumlziğinde kullanılan en kuumlccediluumlk ses aralığına yarım perde denir

İki tane yarım perdeden oluşan ses aralığına tam perde denir

Moderato lsquoOrta hızdarsquo demektir Bir hız terimidir Parccedilanın orta hızda

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Monderato parccedilalarda el orta hızda (

dakikada 108-120) vurulur

Doumlneccedil iki kez okunması istenen notaların başlama yerine ileri doumlneccedil bitme

yerine geri doumlneccedil konulur Doumlneccedillerin arasında kalan notalar iki kere okunur

Parccedila yeni başlamış ise yalnız geri doumlneccedilte kullanılabilir Geri doumlneccedilten başa

doumlnuumlluumlr o boumlluumlm yine iki kere okunur

33

Allegro İtalyanca neşeli anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilabuk

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Allegro parccedilalarda el hızlıca ( dakikada

120-168) vurulur

233 Doumlrt Ses İccedilinde Son Durak Perdesi

Bir notanın altına ya da uumlstuumlne nokta konulursa o nota kısa okunur Bu noktaya da

kısaltma noktası denir

Bir notanın altına ya da uumlstuumlne ccedilizgi konulursa o nota kendi suumlresi iccedilinde uzun ve

yayık okunur Bu ccedilizgiye yayık ccedilizgisi denir

34

234 Beş Ses Oumlğretimi

Andante İtalyanca ağırca anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ağır

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Andante parccedilalarda el ağır hızda (

dakikada 76ndash108) vurulur

235 Altı Ses Oumlğretimi

Uzaktı Notaların uumlstuumlne ya da altına konulan uzatma belirtecine uzaktı denir

35

36

Largo İtalyanca geniş anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilok ağır

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Largo parccedilalarda el ccedilok ağır hızda (

dakikada 40-60) vurulur

236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi

37

Do-Mi-Sol-Do sesleri ile alıştırma

Okuma parccedilası

38

237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması

(Fa-Si Si-Fa)

Okuma parccedilası

238 Dokuz Ses Oumlğretimi

Ccedilizek Dizeğin altına ve uumlstuumlne konulan kuumlccediluumlk ccedilizgilere ccedilizek denir Kalın do

sesi ccedilizeğin uumlzerine kalın si sesi ccedilizeğin altına konulur

39

239 On Ses Oumlğretimi

2310 On Bir Ses Oumlğretimi

40

2311 On İki Ses Oumlğretimi

CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR

41

42

43

UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ

Notaları okuyup yazınız

İşlem Basamakları Oumlneriler

Notaların solfejini yapınız

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını

yapınız

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz

Parccedilaları orta hızda okuyunuz

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma

yapınız

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız

İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz

Perdelere dikkat ediniz

Bunun iccedilin monderato tekniğini

kullanınız

Bunu yaparken notanın perdelerini ve

noktalarını uygun aralıklarla

yerleştiriniz

UYGULAMA FAALİYETİ

44

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir

Notaların solfejini yaptınız mı

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml

Parccedilaları orta hızda okudunuz mu

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

45

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen

bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız

1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur

2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir

3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir

4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır

5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır

6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

46

MODUumlL DEĞERLENDİRME

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı

2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı

3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız

4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne

goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı

notaların tartımını yaptınız mı

9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle

oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı

12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz

MODUumlL DEĞERLENDİRME

47

CEVAP ANAHTARLARI

OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Yanlış

4- Doğru

5- Doğru

6- Yanlış

7- Doğru

8- Doğru

9- Doğru

OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Doğru

4- Yanlış

5- Doğru

6- Yanlış

CEVAP ANAHTARLARI

48

KAYNAKCcedilA

FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı

İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004

YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995

Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları

İstanbul 2004

Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991

SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004

KAYNAKCcedilA

22

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

23

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

24

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

25

Aşağıdaki doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki notaları sekizlik es (sus)leri dikkate alarak oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını

yapınız

Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

26

Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını

yapınız

Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

27

28

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir

1 Birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

2 İkilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluuml ve isimleriyle tartımını yaptınız

3 Sekizlik ve onaltılık notaların tartımını yaptınız mı

4 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

5 İkilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

6 Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

7 İkilik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

8 Doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

9 Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

10 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaların tartımını yaptınız

11 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

12 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

13 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaların tartımını yaptınız mı

14 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

15 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

16 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

17 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

18 Doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını

yaptınız mı

19 Sekizlik esleri (susları) dikkate alarak tartımını yaptınız mı

20 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız

21 Değişik değerlerdeki sesli notaların tartımını yaptınız mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

29

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde

verilen bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız

1 ( )Muumlzikal anlatımın en kuumlccediluumlk birimine ldquomotifrdquo denir

2 ( )Esas ezgiye eşlik eden ve devamlı tekrarlanan hareket zincirineldquotemardquodenir

3 ( )Peşrev Tuumlrk muumlziği formlarından soumlzluuml ve guumlfteli formlara verilebilecek en iyi

oumlrnektir

4 ( )Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır

5 ( )Doğadaki herhangi bir olayı veya duyguyu muumlzik diliyle anlatan eserlereldquotasvirrdquo

denir

6 ( )Rondo sonat ve suumlit Batı muumlziğinin senfonik formlarındandır

7 ( )Operanın kuumlccediluumlğuumlne operet denir

8 ( )Vals doumlnerek yapılan Alman dans muumlziğidir

9 ( )Bir bestecinin kullandığı ritim sanatccedilının ayırt edici oumlzelliklerindendir

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

30

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

Bu faliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak

muumlzikte notaları okuyup yazabileceksiniz

Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır

Muumlzik ses genişliklerini araştırınız

Solfej iccedilin gerekli temel kavramları araştırınız

Araştırma işlemleri iccedilin Internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve

yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek solfej ile ilgili oumln bilgi

edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaş veya kurslardan da bilgi edininiz

UYGULAMA FAALİYETİ

2 SES GENİŞLİKLERİ VE SOLFEJ

Muumlzikte kullanılan iki tuumlr ses vardır

İnsan sesi

Enstruumlman sesi(Bu konu ses oluşum uygulamaları moduumlluumlnde işlendi)

İnsan sesi ikiye ayrılır Erkek sesi ve kadın sesi

21 Erkek Sesi

Bas En kalın erkek sesi

Bariton Orta kalınlıkta erkek sesi

Tenor En ince erkek sesi

22 Kadın Sesi

Alto En kalın kadın sesi

Mezzosoprano Orta kalınlıkta kadın sesi

Soprano En ince kadın sesi

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

AMACcedil

ARAŞTIRMA

31

23 Solfeje Giriş

Solfej eğitimimizin şimdiye kadar ki boumlluumlmlerinde temel muumlzik kavramları ve bunlara

oumlrnekleri goumlrduumlk Moduumlluumlmuumlzuumln bu boumlluumlmuumlnde ise ağırlıklı olarak okuma parccedilalarına bol-

bol oumlrnekler vereceğiz

Solfej kısaca lsquookumarsquo demektir Notaları adlarıyla sesleriyle ve suumlreleriyle

okumaya solfej denir

231 Uumlccedil Ses Oumlğretimi

Doumlrtluumlk nota

Yuvarlak kuyruklu ve iccedili doludur Bir vuruşta okunur

İkilik nota

Yuvarlak kuyruklu ve iccedili boştur İki vuruşta okunur

32

232 Doumlrt Ses Oumlğretimi ve Buumlyuumlk İkili Aralığı Kuumlccediluumlk İkili Aralığı

İki ses arasındaki incelik kalınlık ayırımına aralık denir

Aralıkları oumllccedilmek iccedilin kullanılan oumllccedilme birimine perde denir

Batı muumlziğinde kullanılan en kuumlccediluumlk ses aralığına yarım perde denir

İki tane yarım perdeden oluşan ses aralığına tam perde denir

Moderato lsquoOrta hızdarsquo demektir Bir hız terimidir Parccedilanın orta hızda

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Monderato parccedilalarda el orta hızda (

dakikada 108-120) vurulur

Doumlneccedil iki kez okunması istenen notaların başlama yerine ileri doumlneccedil bitme

yerine geri doumlneccedil konulur Doumlneccedillerin arasında kalan notalar iki kere okunur

Parccedila yeni başlamış ise yalnız geri doumlneccedilte kullanılabilir Geri doumlneccedilten başa

doumlnuumlluumlr o boumlluumlm yine iki kere okunur

33

Allegro İtalyanca neşeli anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilabuk

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Allegro parccedilalarda el hızlıca ( dakikada

120-168) vurulur

233 Doumlrt Ses İccedilinde Son Durak Perdesi

Bir notanın altına ya da uumlstuumlne nokta konulursa o nota kısa okunur Bu noktaya da

kısaltma noktası denir

Bir notanın altına ya da uumlstuumlne ccedilizgi konulursa o nota kendi suumlresi iccedilinde uzun ve

yayık okunur Bu ccedilizgiye yayık ccedilizgisi denir

34

234 Beş Ses Oumlğretimi

Andante İtalyanca ağırca anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ağır

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Andante parccedilalarda el ağır hızda (

dakikada 76ndash108) vurulur

235 Altı Ses Oumlğretimi

Uzaktı Notaların uumlstuumlne ya da altına konulan uzatma belirtecine uzaktı denir

35

36

Largo İtalyanca geniş anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilok ağır

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Largo parccedilalarda el ccedilok ağır hızda (

dakikada 40-60) vurulur

236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi

37

Do-Mi-Sol-Do sesleri ile alıştırma

Okuma parccedilası

38

237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması

(Fa-Si Si-Fa)

Okuma parccedilası

238 Dokuz Ses Oumlğretimi

Ccedilizek Dizeğin altına ve uumlstuumlne konulan kuumlccediluumlk ccedilizgilere ccedilizek denir Kalın do

sesi ccedilizeğin uumlzerine kalın si sesi ccedilizeğin altına konulur

39

239 On Ses Oumlğretimi

2310 On Bir Ses Oumlğretimi

40

2311 On İki Ses Oumlğretimi

CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR

41

42

43

UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ

Notaları okuyup yazınız

İşlem Basamakları Oumlneriler

Notaların solfejini yapınız

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını

yapınız

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz

Parccedilaları orta hızda okuyunuz

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma

yapınız

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız

İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz

Perdelere dikkat ediniz

Bunun iccedilin monderato tekniğini

kullanınız

Bunu yaparken notanın perdelerini ve

noktalarını uygun aralıklarla

yerleştiriniz

UYGULAMA FAALİYETİ

44

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir

Notaların solfejini yaptınız mı

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml

Parccedilaları orta hızda okudunuz mu

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

45

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen

bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız

1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur

2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir

3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir

4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır

5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır

6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

46

MODUumlL DEĞERLENDİRME

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı

2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı

3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız

4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne

goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı

notaların tartımını yaptınız mı

9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle

oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı

12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz

MODUumlL DEĞERLENDİRME

47

CEVAP ANAHTARLARI

OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Yanlış

4- Doğru

5- Doğru

6- Yanlış

7- Doğru

8- Doğru

9- Doğru

OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Doğru

4- Yanlış

5- Doğru

6- Yanlış

CEVAP ANAHTARLARI

48

KAYNAKCcedilA

FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı

İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004

YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995

Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları

İstanbul 2004

Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991

SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004

KAYNAKCcedilA

23

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

24

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

25

Aşağıdaki doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki notaları sekizlik es (sus)leri dikkate alarak oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını

yapınız

Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

26

Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını

yapınız

Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

27

28

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir

1 Birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

2 İkilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluuml ve isimleriyle tartımını yaptınız

3 Sekizlik ve onaltılık notaların tartımını yaptınız mı

4 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

5 İkilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

6 Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

7 İkilik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

8 Doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

9 Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

10 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaların tartımını yaptınız

11 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

12 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

13 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaların tartımını yaptınız mı

14 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

15 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

16 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

17 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

18 Doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını

yaptınız mı

19 Sekizlik esleri (susları) dikkate alarak tartımını yaptınız mı

20 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız

21 Değişik değerlerdeki sesli notaların tartımını yaptınız mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

29

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde

verilen bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız

1 ( )Muumlzikal anlatımın en kuumlccediluumlk birimine ldquomotifrdquo denir

2 ( )Esas ezgiye eşlik eden ve devamlı tekrarlanan hareket zincirineldquotemardquodenir

3 ( )Peşrev Tuumlrk muumlziği formlarından soumlzluuml ve guumlfteli formlara verilebilecek en iyi

oumlrnektir

4 ( )Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır

5 ( )Doğadaki herhangi bir olayı veya duyguyu muumlzik diliyle anlatan eserlereldquotasvirrdquo

denir

6 ( )Rondo sonat ve suumlit Batı muumlziğinin senfonik formlarındandır

7 ( )Operanın kuumlccediluumlğuumlne operet denir

8 ( )Vals doumlnerek yapılan Alman dans muumlziğidir

9 ( )Bir bestecinin kullandığı ritim sanatccedilının ayırt edici oumlzelliklerindendir

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

30

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

Bu faliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak

muumlzikte notaları okuyup yazabileceksiniz

Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır

Muumlzik ses genişliklerini araştırınız

Solfej iccedilin gerekli temel kavramları araştırınız

Araştırma işlemleri iccedilin Internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve

yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek solfej ile ilgili oumln bilgi

edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaş veya kurslardan da bilgi edininiz

UYGULAMA FAALİYETİ

2 SES GENİŞLİKLERİ VE SOLFEJ

Muumlzikte kullanılan iki tuumlr ses vardır

İnsan sesi

Enstruumlman sesi(Bu konu ses oluşum uygulamaları moduumlluumlnde işlendi)

İnsan sesi ikiye ayrılır Erkek sesi ve kadın sesi

21 Erkek Sesi

Bas En kalın erkek sesi

Bariton Orta kalınlıkta erkek sesi

Tenor En ince erkek sesi

22 Kadın Sesi

Alto En kalın kadın sesi

Mezzosoprano Orta kalınlıkta kadın sesi

Soprano En ince kadın sesi

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

AMACcedil

ARAŞTIRMA

31

23 Solfeje Giriş

Solfej eğitimimizin şimdiye kadar ki boumlluumlmlerinde temel muumlzik kavramları ve bunlara

oumlrnekleri goumlrduumlk Moduumlluumlmuumlzuumln bu boumlluumlmuumlnde ise ağırlıklı olarak okuma parccedilalarına bol-

bol oumlrnekler vereceğiz

Solfej kısaca lsquookumarsquo demektir Notaları adlarıyla sesleriyle ve suumlreleriyle

okumaya solfej denir

231 Uumlccedil Ses Oumlğretimi

Doumlrtluumlk nota

Yuvarlak kuyruklu ve iccedili doludur Bir vuruşta okunur

İkilik nota

Yuvarlak kuyruklu ve iccedili boştur İki vuruşta okunur

32

232 Doumlrt Ses Oumlğretimi ve Buumlyuumlk İkili Aralığı Kuumlccediluumlk İkili Aralığı

İki ses arasındaki incelik kalınlık ayırımına aralık denir

Aralıkları oumllccedilmek iccedilin kullanılan oumllccedilme birimine perde denir

Batı muumlziğinde kullanılan en kuumlccediluumlk ses aralığına yarım perde denir

İki tane yarım perdeden oluşan ses aralığına tam perde denir

Moderato lsquoOrta hızdarsquo demektir Bir hız terimidir Parccedilanın orta hızda

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Monderato parccedilalarda el orta hızda (

dakikada 108-120) vurulur

Doumlneccedil iki kez okunması istenen notaların başlama yerine ileri doumlneccedil bitme

yerine geri doumlneccedil konulur Doumlneccedillerin arasında kalan notalar iki kere okunur

Parccedila yeni başlamış ise yalnız geri doumlneccedilte kullanılabilir Geri doumlneccedilten başa

doumlnuumlluumlr o boumlluumlm yine iki kere okunur

33

Allegro İtalyanca neşeli anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilabuk

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Allegro parccedilalarda el hızlıca ( dakikada

120-168) vurulur

233 Doumlrt Ses İccedilinde Son Durak Perdesi

Bir notanın altına ya da uumlstuumlne nokta konulursa o nota kısa okunur Bu noktaya da

kısaltma noktası denir

Bir notanın altına ya da uumlstuumlne ccedilizgi konulursa o nota kendi suumlresi iccedilinde uzun ve

yayık okunur Bu ccedilizgiye yayık ccedilizgisi denir

34

234 Beş Ses Oumlğretimi

Andante İtalyanca ağırca anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ağır

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Andante parccedilalarda el ağır hızda (

dakikada 76ndash108) vurulur

235 Altı Ses Oumlğretimi

Uzaktı Notaların uumlstuumlne ya da altına konulan uzatma belirtecine uzaktı denir

35

36

Largo İtalyanca geniş anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilok ağır

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Largo parccedilalarda el ccedilok ağır hızda (

dakikada 40-60) vurulur

236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi

37

Do-Mi-Sol-Do sesleri ile alıştırma

Okuma parccedilası

38

237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması

(Fa-Si Si-Fa)

Okuma parccedilası

238 Dokuz Ses Oumlğretimi

Ccedilizek Dizeğin altına ve uumlstuumlne konulan kuumlccediluumlk ccedilizgilere ccedilizek denir Kalın do

sesi ccedilizeğin uumlzerine kalın si sesi ccedilizeğin altına konulur

39

239 On Ses Oumlğretimi

2310 On Bir Ses Oumlğretimi

40

2311 On İki Ses Oumlğretimi

CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR

41

42

43

UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ

Notaları okuyup yazınız

İşlem Basamakları Oumlneriler

Notaların solfejini yapınız

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını

yapınız

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz

Parccedilaları orta hızda okuyunuz

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma

yapınız

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız

İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz

Perdelere dikkat ediniz

Bunun iccedilin monderato tekniğini

kullanınız

Bunu yaparken notanın perdelerini ve

noktalarını uygun aralıklarla

yerleştiriniz

UYGULAMA FAALİYETİ

44

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir

Notaların solfejini yaptınız mı

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml

Parccedilaları orta hızda okudunuz mu

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

45

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen

bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız

1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur

2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir

3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir

4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır

5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır

6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

46

MODUumlL DEĞERLENDİRME

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı

2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı

3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız

4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne

goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı

notaların tartımını yaptınız mı

9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle

oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı

12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz

MODUumlL DEĞERLENDİRME

47

CEVAP ANAHTARLARI

OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Yanlış

4- Doğru

5- Doğru

6- Yanlış

7- Doğru

8- Doğru

9- Doğru

OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Doğru

4- Yanlış

5- Doğru

6- Yanlış

CEVAP ANAHTARLARI

48

KAYNAKCcedilA

FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı

İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004

YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995

Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları

İstanbul 2004

Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991

SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004

KAYNAKCcedilA

24

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki ikilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle

tartımını yapınız

Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

25

Aşağıdaki doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki notaları sekizlik es (sus)leri dikkate alarak oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını

yapınız

Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

26

Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını

yapınız

Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

27

28

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir

1 Birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

2 İkilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluuml ve isimleriyle tartımını yaptınız

3 Sekizlik ve onaltılık notaların tartımını yaptınız mı

4 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

5 İkilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

6 Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

7 İkilik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

8 Doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

9 Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

10 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaların tartımını yaptınız

11 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

12 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

13 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaların tartımını yaptınız mı

14 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

15 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

16 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

17 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

18 Doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını

yaptınız mı

19 Sekizlik esleri (susları) dikkate alarak tartımını yaptınız mı

20 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız

21 Değişik değerlerdeki sesli notaların tartımını yaptınız mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

29

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde

verilen bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız

1 ( )Muumlzikal anlatımın en kuumlccediluumlk birimine ldquomotifrdquo denir

2 ( )Esas ezgiye eşlik eden ve devamlı tekrarlanan hareket zincirineldquotemardquodenir

3 ( )Peşrev Tuumlrk muumlziği formlarından soumlzluuml ve guumlfteli formlara verilebilecek en iyi

oumlrnektir

4 ( )Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır

5 ( )Doğadaki herhangi bir olayı veya duyguyu muumlzik diliyle anlatan eserlereldquotasvirrdquo

denir

6 ( )Rondo sonat ve suumlit Batı muumlziğinin senfonik formlarındandır

7 ( )Operanın kuumlccediluumlğuumlne operet denir

8 ( )Vals doumlnerek yapılan Alman dans muumlziğidir

9 ( )Bir bestecinin kullandığı ritim sanatccedilının ayırt edici oumlzelliklerindendir

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

30

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

Bu faliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak

muumlzikte notaları okuyup yazabileceksiniz

Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır

Muumlzik ses genişliklerini araştırınız

Solfej iccedilin gerekli temel kavramları araştırınız

Araştırma işlemleri iccedilin Internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve

yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek solfej ile ilgili oumln bilgi

edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaş veya kurslardan da bilgi edininiz

UYGULAMA FAALİYETİ

2 SES GENİŞLİKLERİ VE SOLFEJ

Muumlzikte kullanılan iki tuumlr ses vardır

İnsan sesi

Enstruumlman sesi(Bu konu ses oluşum uygulamaları moduumlluumlnde işlendi)

İnsan sesi ikiye ayrılır Erkek sesi ve kadın sesi

21 Erkek Sesi

Bas En kalın erkek sesi

Bariton Orta kalınlıkta erkek sesi

Tenor En ince erkek sesi

22 Kadın Sesi

Alto En kalın kadın sesi

Mezzosoprano Orta kalınlıkta kadın sesi

Soprano En ince kadın sesi

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

AMACcedil

ARAŞTIRMA

31

23 Solfeje Giriş

Solfej eğitimimizin şimdiye kadar ki boumlluumlmlerinde temel muumlzik kavramları ve bunlara

oumlrnekleri goumlrduumlk Moduumlluumlmuumlzuumln bu boumlluumlmuumlnde ise ağırlıklı olarak okuma parccedilalarına bol-

bol oumlrnekler vereceğiz

Solfej kısaca lsquookumarsquo demektir Notaları adlarıyla sesleriyle ve suumlreleriyle

okumaya solfej denir

231 Uumlccedil Ses Oumlğretimi

Doumlrtluumlk nota

Yuvarlak kuyruklu ve iccedili doludur Bir vuruşta okunur

İkilik nota

Yuvarlak kuyruklu ve iccedili boştur İki vuruşta okunur

32

232 Doumlrt Ses Oumlğretimi ve Buumlyuumlk İkili Aralığı Kuumlccediluumlk İkili Aralığı

İki ses arasındaki incelik kalınlık ayırımına aralık denir

Aralıkları oumllccedilmek iccedilin kullanılan oumllccedilme birimine perde denir

Batı muumlziğinde kullanılan en kuumlccediluumlk ses aralığına yarım perde denir

İki tane yarım perdeden oluşan ses aralığına tam perde denir

Moderato lsquoOrta hızdarsquo demektir Bir hız terimidir Parccedilanın orta hızda

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Monderato parccedilalarda el orta hızda (

dakikada 108-120) vurulur

Doumlneccedil iki kez okunması istenen notaların başlama yerine ileri doumlneccedil bitme

yerine geri doumlneccedil konulur Doumlneccedillerin arasında kalan notalar iki kere okunur

Parccedila yeni başlamış ise yalnız geri doumlneccedilte kullanılabilir Geri doumlneccedilten başa

doumlnuumlluumlr o boumlluumlm yine iki kere okunur

33

Allegro İtalyanca neşeli anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilabuk

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Allegro parccedilalarda el hızlıca ( dakikada

120-168) vurulur

233 Doumlrt Ses İccedilinde Son Durak Perdesi

Bir notanın altına ya da uumlstuumlne nokta konulursa o nota kısa okunur Bu noktaya da

kısaltma noktası denir

Bir notanın altına ya da uumlstuumlne ccedilizgi konulursa o nota kendi suumlresi iccedilinde uzun ve

yayık okunur Bu ccedilizgiye yayık ccedilizgisi denir

34

234 Beş Ses Oumlğretimi

Andante İtalyanca ağırca anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ağır

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Andante parccedilalarda el ağır hızda (

dakikada 76ndash108) vurulur

235 Altı Ses Oumlğretimi

Uzaktı Notaların uumlstuumlne ya da altına konulan uzatma belirtecine uzaktı denir

35

36

Largo İtalyanca geniş anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilok ağır

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Largo parccedilalarda el ccedilok ağır hızda (

dakikada 40-60) vurulur

236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi

37

Do-Mi-Sol-Do sesleri ile alıştırma

Okuma parccedilası

38

237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması

(Fa-Si Si-Fa)

Okuma parccedilası

238 Dokuz Ses Oumlğretimi

Ccedilizek Dizeğin altına ve uumlstuumlne konulan kuumlccediluumlk ccedilizgilere ccedilizek denir Kalın do

sesi ccedilizeğin uumlzerine kalın si sesi ccedilizeğin altına konulur

39

239 On Ses Oumlğretimi

2310 On Bir Ses Oumlğretimi

40

2311 On İki Ses Oumlğretimi

CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR

41

42

43

UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ

Notaları okuyup yazınız

İşlem Basamakları Oumlneriler

Notaların solfejini yapınız

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını

yapınız

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz

Parccedilaları orta hızda okuyunuz

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma

yapınız

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız

İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz

Perdelere dikkat ediniz

Bunun iccedilin monderato tekniğini

kullanınız

Bunu yaparken notanın perdelerini ve

noktalarını uygun aralıklarla

yerleştiriniz

UYGULAMA FAALİYETİ

44

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir

Notaların solfejini yaptınız mı

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml

Parccedilaları orta hızda okudunuz mu

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

45

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen

bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız

1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur

2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir

3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir

4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır

5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır

6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

46

MODUumlL DEĞERLENDİRME

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı

2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı

3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız

4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne

goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı

notaların tartımını yaptınız mı

9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle

oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı

12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz

MODUumlL DEĞERLENDİRME

47

CEVAP ANAHTARLARI

OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Yanlış

4- Doğru

5- Doğru

6- Yanlış

7- Doğru

8- Doğru

9- Doğru

OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Doğru

4- Yanlış

5- Doğru

6- Yanlış

CEVAP ANAHTARLARI

48

KAYNAKCcedilA

FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı

İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004

YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995

Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları

İstanbul 2004

Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991

SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004

KAYNAKCcedilA

25

Aşağıdaki doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

Aşağıdaki notaları sekizlik es (sus)leri dikkate alarak oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını

yapınız

Aşağıdaki notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

26

Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını

yapınız

Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

27

28

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir

1 Birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

2 İkilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluuml ve isimleriyle tartımını yaptınız

3 Sekizlik ve onaltılık notaların tartımını yaptınız mı

4 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

5 İkilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

6 Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

7 İkilik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

8 Doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

9 Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

10 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaların tartımını yaptınız

11 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

12 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

13 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaların tartımını yaptınız mı

14 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

15 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

16 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

17 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

18 Doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını

yaptınız mı

19 Sekizlik esleri (susları) dikkate alarak tartımını yaptınız mı

20 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız

21 Değişik değerlerdeki sesli notaların tartımını yaptınız mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

29

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde

verilen bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız

1 ( )Muumlzikal anlatımın en kuumlccediluumlk birimine ldquomotifrdquo denir

2 ( )Esas ezgiye eşlik eden ve devamlı tekrarlanan hareket zincirineldquotemardquodenir

3 ( )Peşrev Tuumlrk muumlziği formlarından soumlzluuml ve guumlfteli formlara verilebilecek en iyi

oumlrnektir

4 ( )Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır

5 ( )Doğadaki herhangi bir olayı veya duyguyu muumlzik diliyle anlatan eserlereldquotasvirrdquo

denir

6 ( )Rondo sonat ve suumlit Batı muumlziğinin senfonik formlarındandır

7 ( )Operanın kuumlccediluumlğuumlne operet denir

8 ( )Vals doumlnerek yapılan Alman dans muumlziğidir

9 ( )Bir bestecinin kullandığı ritim sanatccedilının ayırt edici oumlzelliklerindendir

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

30

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

Bu faliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak

muumlzikte notaları okuyup yazabileceksiniz

Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır

Muumlzik ses genişliklerini araştırınız

Solfej iccedilin gerekli temel kavramları araştırınız

Araştırma işlemleri iccedilin Internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve

yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek solfej ile ilgili oumln bilgi

edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaş veya kurslardan da bilgi edininiz

UYGULAMA FAALİYETİ

2 SES GENİŞLİKLERİ VE SOLFEJ

Muumlzikte kullanılan iki tuumlr ses vardır

İnsan sesi

Enstruumlman sesi(Bu konu ses oluşum uygulamaları moduumlluumlnde işlendi)

İnsan sesi ikiye ayrılır Erkek sesi ve kadın sesi

21 Erkek Sesi

Bas En kalın erkek sesi

Bariton Orta kalınlıkta erkek sesi

Tenor En ince erkek sesi

22 Kadın Sesi

Alto En kalın kadın sesi

Mezzosoprano Orta kalınlıkta kadın sesi

Soprano En ince kadın sesi

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

AMACcedil

ARAŞTIRMA

31

23 Solfeje Giriş

Solfej eğitimimizin şimdiye kadar ki boumlluumlmlerinde temel muumlzik kavramları ve bunlara

oumlrnekleri goumlrduumlk Moduumlluumlmuumlzuumln bu boumlluumlmuumlnde ise ağırlıklı olarak okuma parccedilalarına bol-

bol oumlrnekler vereceğiz

Solfej kısaca lsquookumarsquo demektir Notaları adlarıyla sesleriyle ve suumlreleriyle

okumaya solfej denir

231 Uumlccedil Ses Oumlğretimi

Doumlrtluumlk nota

Yuvarlak kuyruklu ve iccedili doludur Bir vuruşta okunur

İkilik nota

Yuvarlak kuyruklu ve iccedili boştur İki vuruşta okunur

32

232 Doumlrt Ses Oumlğretimi ve Buumlyuumlk İkili Aralığı Kuumlccediluumlk İkili Aralığı

İki ses arasındaki incelik kalınlık ayırımına aralık denir

Aralıkları oumllccedilmek iccedilin kullanılan oumllccedilme birimine perde denir

Batı muumlziğinde kullanılan en kuumlccediluumlk ses aralığına yarım perde denir

İki tane yarım perdeden oluşan ses aralığına tam perde denir

Moderato lsquoOrta hızdarsquo demektir Bir hız terimidir Parccedilanın orta hızda

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Monderato parccedilalarda el orta hızda (

dakikada 108-120) vurulur

Doumlneccedil iki kez okunması istenen notaların başlama yerine ileri doumlneccedil bitme

yerine geri doumlneccedil konulur Doumlneccedillerin arasında kalan notalar iki kere okunur

Parccedila yeni başlamış ise yalnız geri doumlneccedilte kullanılabilir Geri doumlneccedilten başa

doumlnuumlluumlr o boumlluumlm yine iki kere okunur

33

Allegro İtalyanca neşeli anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilabuk

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Allegro parccedilalarda el hızlıca ( dakikada

120-168) vurulur

233 Doumlrt Ses İccedilinde Son Durak Perdesi

Bir notanın altına ya da uumlstuumlne nokta konulursa o nota kısa okunur Bu noktaya da

kısaltma noktası denir

Bir notanın altına ya da uumlstuumlne ccedilizgi konulursa o nota kendi suumlresi iccedilinde uzun ve

yayık okunur Bu ccedilizgiye yayık ccedilizgisi denir

34

234 Beş Ses Oumlğretimi

Andante İtalyanca ağırca anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ağır

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Andante parccedilalarda el ağır hızda (

dakikada 76ndash108) vurulur

235 Altı Ses Oumlğretimi

Uzaktı Notaların uumlstuumlne ya da altına konulan uzatma belirtecine uzaktı denir

35

36

Largo İtalyanca geniş anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilok ağır

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Largo parccedilalarda el ccedilok ağır hızda (

dakikada 40-60) vurulur

236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi

37

Do-Mi-Sol-Do sesleri ile alıştırma

Okuma parccedilası

38

237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması

(Fa-Si Si-Fa)

Okuma parccedilası

238 Dokuz Ses Oumlğretimi

Ccedilizek Dizeğin altına ve uumlstuumlne konulan kuumlccediluumlk ccedilizgilere ccedilizek denir Kalın do

sesi ccedilizeğin uumlzerine kalın si sesi ccedilizeğin altına konulur

39

239 On Ses Oumlğretimi

2310 On Bir Ses Oumlğretimi

40

2311 On İki Ses Oumlğretimi

CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR

41

42

43

UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ

Notaları okuyup yazınız

İşlem Basamakları Oumlneriler

Notaların solfejini yapınız

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını

yapınız

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz

Parccedilaları orta hızda okuyunuz

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma

yapınız

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız

İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz

Perdelere dikkat ediniz

Bunun iccedilin monderato tekniğini

kullanınız

Bunu yaparken notanın perdelerini ve

noktalarını uygun aralıklarla

yerleştiriniz

UYGULAMA FAALİYETİ

44

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir

Notaların solfejini yaptınız mı

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml

Parccedilaları orta hızda okudunuz mu

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

45

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen

bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız

1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur

2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir

3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir

4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır

5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır

6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

46

MODUumlL DEĞERLENDİRME

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı

2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı

3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız

4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne

goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı

notaların tartımını yaptınız mı

9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle

oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı

12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz

MODUumlL DEĞERLENDİRME

47

CEVAP ANAHTARLARI

OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Yanlış

4- Doğru

5- Doğru

6- Yanlış

7- Doğru

8- Doğru

9- Doğru

OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Doğru

4- Yanlış

5- Doğru

6- Yanlış

CEVAP ANAHTARLARI

48

KAYNAKCcedilA

FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı

İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004

YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995

Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları

İstanbul 2004

Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991

SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004

KAYNAKCcedilA

26

Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını

yapınız

Aşağıdaki değişik değerlerdeki sesli notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yapınız

27

28

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir

1 Birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

2 İkilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluuml ve isimleriyle tartımını yaptınız

3 Sekizlik ve onaltılık notaların tartımını yaptınız mı

4 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

5 İkilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

6 Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

7 İkilik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

8 Doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

9 Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

10 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaların tartımını yaptınız

11 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

12 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

13 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaların tartımını yaptınız mı

14 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

15 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

16 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

17 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

18 Doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını

yaptınız mı

19 Sekizlik esleri (susları) dikkate alarak tartımını yaptınız mı

20 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız

21 Değişik değerlerdeki sesli notaların tartımını yaptınız mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

29

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde

verilen bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız

1 ( )Muumlzikal anlatımın en kuumlccediluumlk birimine ldquomotifrdquo denir

2 ( )Esas ezgiye eşlik eden ve devamlı tekrarlanan hareket zincirineldquotemardquodenir

3 ( )Peşrev Tuumlrk muumlziği formlarından soumlzluuml ve guumlfteli formlara verilebilecek en iyi

oumlrnektir

4 ( )Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır

5 ( )Doğadaki herhangi bir olayı veya duyguyu muumlzik diliyle anlatan eserlereldquotasvirrdquo

denir

6 ( )Rondo sonat ve suumlit Batı muumlziğinin senfonik formlarındandır

7 ( )Operanın kuumlccediluumlğuumlne operet denir

8 ( )Vals doumlnerek yapılan Alman dans muumlziğidir

9 ( )Bir bestecinin kullandığı ritim sanatccedilının ayırt edici oumlzelliklerindendir

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

30

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

Bu faliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak

muumlzikte notaları okuyup yazabileceksiniz

Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır

Muumlzik ses genişliklerini araştırınız

Solfej iccedilin gerekli temel kavramları araştırınız

Araştırma işlemleri iccedilin Internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve

yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek solfej ile ilgili oumln bilgi

edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaş veya kurslardan da bilgi edininiz

UYGULAMA FAALİYETİ

2 SES GENİŞLİKLERİ VE SOLFEJ

Muumlzikte kullanılan iki tuumlr ses vardır

İnsan sesi

Enstruumlman sesi(Bu konu ses oluşum uygulamaları moduumlluumlnde işlendi)

İnsan sesi ikiye ayrılır Erkek sesi ve kadın sesi

21 Erkek Sesi

Bas En kalın erkek sesi

Bariton Orta kalınlıkta erkek sesi

Tenor En ince erkek sesi

22 Kadın Sesi

Alto En kalın kadın sesi

Mezzosoprano Orta kalınlıkta kadın sesi

Soprano En ince kadın sesi

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

AMACcedil

ARAŞTIRMA

31

23 Solfeje Giriş

Solfej eğitimimizin şimdiye kadar ki boumlluumlmlerinde temel muumlzik kavramları ve bunlara

oumlrnekleri goumlrduumlk Moduumlluumlmuumlzuumln bu boumlluumlmuumlnde ise ağırlıklı olarak okuma parccedilalarına bol-

bol oumlrnekler vereceğiz

Solfej kısaca lsquookumarsquo demektir Notaları adlarıyla sesleriyle ve suumlreleriyle

okumaya solfej denir

231 Uumlccedil Ses Oumlğretimi

Doumlrtluumlk nota

Yuvarlak kuyruklu ve iccedili doludur Bir vuruşta okunur

İkilik nota

Yuvarlak kuyruklu ve iccedili boştur İki vuruşta okunur

32

232 Doumlrt Ses Oumlğretimi ve Buumlyuumlk İkili Aralığı Kuumlccediluumlk İkili Aralığı

İki ses arasındaki incelik kalınlık ayırımına aralık denir

Aralıkları oumllccedilmek iccedilin kullanılan oumllccedilme birimine perde denir

Batı muumlziğinde kullanılan en kuumlccediluumlk ses aralığına yarım perde denir

İki tane yarım perdeden oluşan ses aralığına tam perde denir

Moderato lsquoOrta hızdarsquo demektir Bir hız terimidir Parccedilanın orta hızda

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Monderato parccedilalarda el orta hızda (

dakikada 108-120) vurulur

Doumlneccedil iki kez okunması istenen notaların başlama yerine ileri doumlneccedil bitme

yerine geri doumlneccedil konulur Doumlneccedillerin arasında kalan notalar iki kere okunur

Parccedila yeni başlamış ise yalnız geri doumlneccedilte kullanılabilir Geri doumlneccedilten başa

doumlnuumlluumlr o boumlluumlm yine iki kere okunur

33

Allegro İtalyanca neşeli anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilabuk

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Allegro parccedilalarda el hızlıca ( dakikada

120-168) vurulur

233 Doumlrt Ses İccedilinde Son Durak Perdesi

Bir notanın altına ya da uumlstuumlne nokta konulursa o nota kısa okunur Bu noktaya da

kısaltma noktası denir

Bir notanın altına ya da uumlstuumlne ccedilizgi konulursa o nota kendi suumlresi iccedilinde uzun ve

yayık okunur Bu ccedilizgiye yayık ccedilizgisi denir

34

234 Beş Ses Oumlğretimi

Andante İtalyanca ağırca anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ağır

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Andante parccedilalarda el ağır hızda (

dakikada 76ndash108) vurulur

235 Altı Ses Oumlğretimi

Uzaktı Notaların uumlstuumlne ya da altına konulan uzatma belirtecine uzaktı denir

35

36

Largo İtalyanca geniş anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilok ağır

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Largo parccedilalarda el ccedilok ağır hızda (

dakikada 40-60) vurulur

236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi

37

Do-Mi-Sol-Do sesleri ile alıştırma

Okuma parccedilası

38

237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması

(Fa-Si Si-Fa)

Okuma parccedilası

238 Dokuz Ses Oumlğretimi

Ccedilizek Dizeğin altına ve uumlstuumlne konulan kuumlccediluumlk ccedilizgilere ccedilizek denir Kalın do

sesi ccedilizeğin uumlzerine kalın si sesi ccedilizeğin altına konulur

39

239 On Ses Oumlğretimi

2310 On Bir Ses Oumlğretimi

40

2311 On İki Ses Oumlğretimi

CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR

41

42

43

UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ

Notaları okuyup yazınız

İşlem Basamakları Oumlneriler

Notaların solfejini yapınız

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını

yapınız

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz

Parccedilaları orta hızda okuyunuz

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma

yapınız

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız

İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz

Perdelere dikkat ediniz

Bunun iccedilin monderato tekniğini

kullanınız

Bunu yaparken notanın perdelerini ve

noktalarını uygun aralıklarla

yerleştiriniz

UYGULAMA FAALİYETİ

44

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir

Notaların solfejini yaptınız mı

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml

Parccedilaları orta hızda okudunuz mu

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

45

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen

bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız

1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur

2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir

3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir

4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır

5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır

6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

46

MODUumlL DEĞERLENDİRME

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı

2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı

3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız

4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne

goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı

notaların tartımını yaptınız mı

9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle

oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı

12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz

MODUumlL DEĞERLENDİRME

47

CEVAP ANAHTARLARI

OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Yanlış

4- Doğru

5- Doğru

6- Yanlış

7- Doğru

8- Doğru

9- Doğru

OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Doğru

4- Yanlış

5- Doğru

6- Yanlış

CEVAP ANAHTARLARI

48

KAYNAKCcedilA

FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı

İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004

YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995

Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları

İstanbul 2004

Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991

SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004

KAYNAKCcedilA

27

28

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir

1 Birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

2 İkilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluuml ve isimleriyle tartımını yaptınız

3 Sekizlik ve onaltılık notaların tartımını yaptınız mı

4 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

5 İkilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

6 Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

7 İkilik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

8 Doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

9 Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

10 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaların tartımını yaptınız

11 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

12 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

13 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaların tartımını yaptınız mı

14 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

15 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

16 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

17 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

18 Doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını

yaptınız mı

19 Sekizlik esleri (susları) dikkate alarak tartımını yaptınız mı

20 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız

21 Değişik değerlerdeki sesli notaların tartımını yaptınız mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

29

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde

verilen bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız

1 ( )Muumlzikal anlatımın en kuumlccediluumlk birimine ldquomotifrdquo denir

2 ( )Esas ezgiye eşlik eden ve devamlı tekrarlanan hareket zincirineldquotemardquodenir

3 ( )Peşrev Tuumlrk muumlziği formlarından soumlzluuml ve guumlfteli formlara verilebilecek en iyi

oumlrnektir

4 ( )Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır

5 ( )Doğadaki herhangi bir olayı veya duyguyu muumlzik diliyle anlatan eserlereldquotasvirrdquo

denir

6 ( )Rondo sonat ve suumlit Batı muumlziğinin senfonik formlarındandır

7 ( )Operanın kuumlccediluumlğuumlne operet denir

8 ( )Vals doumlnerek yapılan Alman dans muumlziğidir

9 ( )Bir bestecinin kullandığı ritim sanatccedilının ayırt edici oumlzelliklerindendir

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

30

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

Bu faliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak

muumlzikte notaları okuyup yazabileceksiniz

Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır

Muumlzik ses genişliklerini araştırınız

Solfej iccedilin gerekli temel kavramları araştırınız

Araştırma işlemleri iccedilin Internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve

yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek solfej ile ilgili oumln bilgi

edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaş veya kurslardan da bilgi edininiz

UYGULAMA FAALİYETİ

2 SES GENİŞLİKLERİ VE SOLFEJ

Muumlzikte kullanılan iki tuumlr ses vardır

İnsan sesi

Enstruumlman sesi(Bu konu ses oluşum uygulamaları moduumlluumlnde işlendi)

İnsan sesi ikiye ayrılır Erkek sesi ve kadın sesi

21 Erkek Sesi

Bas En kalın erkek sesi

Bariton Orta kalınlıkta erkek sesi

Tenor En ince erkek sesi

22 Kadın Sesi

Alto En kalın kadın sesi

Mezzosoprano Orta kalınlıkta kadın sesi

Soprano En ince kadın sesi

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

AMACcedil

ARAŞTIRMA

31

23 Solfeje Giriş

Solfej eğitimimizin şimdiye kadar ki boumlluumlmlerinde temel muumlzik kavramları ve bunlara

oumlrnekleri goumlrduumlk Moduumlluumlmuumlzuumln bu boumlluumlmuumlnde ise ağırlıklı olarak okuma parccedilalarına bol-

bol oumlrnekler vereceğiz

Solfej kısaca lsquookumarsquo demektir Notaları adlarıyla sesleriyle ve suumlreleriyle

okumaya solfej denir

231 Uumlccedil Ses Oumlğretimi

Doumlrtluumlk nota

Yuvarlak kuyruklu ve iccedili doludur Bir vuruşta okunur

İkilik nota

Yuvarlak kuyruklu ve iccedili boştur İki vuruşta okunur

32

232 Doumlrt Ses Oumlğretimi ve Buumlyuumlk İkili Aralığı Kuumlccediluumlk İkili Aralığı

İki ses arasındaki incelik kalınlık ayırımına aralık denir

Aralıkları oumllccedilmek iccedilin kullanılan oumllccedilme birimine perde denir

Batı muumlziğinde kullanılan en kuumlccediluumlk ses aralığına yarım perde denir

İki tane yarım perdeden oluşan ses aralığına tam perde denir

Moderato lsquoOrta hızdarsquo demektir Bir hız terimidir Parccedilanın orta hızda

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Monderato parccedilalarda el orta hızda (

dakikada 108-120) vurulur

Doumlneccedil iki kez okunması istenen notaların başlama yerine ileri doumlneccedil bitme

yerine geri doumlneccedil konulur Doumlneccedillerin arasında kalan notalar iki kere okunur

Parccedila yeni başlamış ise yalnız geri doumlneccedilte kullanılabilir Geri doumlneccedilten başa

doumlnuumlluumlr o boumlluumlm yine iki kere okunur

33

Allegro İtalyanca neşeli anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilabuk

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Allegro parccedilalarda el hızlıca ( dakikada

120-168) vurulur

233 Doumlrt Ses İccedilinde Son Durak Perdesi

Bir notanın altına ya da uumlstuumlne nokta konulursa o nota kısa okunur Bu noktaya da

kısaltma noktası denir

Bir notanın altına ya da uumlstuumlne ccedilizgi konulursa o nota kendi suumlresi iccedilinde uzun ve

yayık okunur Bu ccedilizgiye yayık ccedilizgisi denir

34

234 Beş Ses Oumlğretimi

Andante İtalyanca ağırca anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ağır

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Andante parccedilalarda el ağır hızda (

dakikada 76ndash108) vurulur

235 Altı Ses Oumlğretimi

Uzaktı Notaların uumlstuumlne ya da altına konulan uzatma belirtecine uzaktı denir

35

36

Largo İtalyanca geniş anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilok ağır

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Largo parccedilalarda el ccedilok ağır hızda (

dakikada 40-60) vurulur

236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi

37

Do-Mi-Sol-Do sesleri ile alıştırma

Okuma parccedilası

38

237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması

(Fa-Si Si-Fa)

Okuma parccedilası

238 Dokuz Ses Oumlğretimi

Ccedilizek Dizeğin altına ve uumlstuumlne konulan kuumlccediluumlk ccedilizgilere ccedilizek denir Kalın do

sesi ccedilizeğin uumlzerine kalın si sesi ccedilizeğin altına konulur

39

239 On Ses Oumlğretimi

2310 On Bir Ses Oumlğretimi

40

2311 On İki Ses Oumlğretimi

CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR

41

42

43

UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ

Notaları okuyup yazınız

İşlem Basamakları Oumlneriler

Notaların solfejini yapınız

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını

yapınız

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz

Parccedilaları orta hızda okuyunuz

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma

yapınız

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız

İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz

Perdelere dikkat ediniz

Bunun iccedilin monderato tekniğini

kullanınız

Bunu yaparken notanın perdelerini ve

noktalarını uygun aralıklarla

yerleştiriniz

UYGULAMA FAALİYETİ

44

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir

Notaların solfejini yaptınız mı

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml

Parccedilaları orta hızda okudunuz mu

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

45

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen

bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız

1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur

2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir

3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir

4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır

5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır

6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

46

MODUumlL DEĞERLENDİRME

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı

2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı

3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız

4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne

goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı

notaların tartımını yaptınız mı

9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle

oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı

12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz

MODUumlL DEĞERLENDİRME

47

CEVAP ANAHTARLARI

OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Yanlış

4- Doğru

5- Doğru

6- Yanlış

7- Doğru

8- Doğru

9- Doğru

OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Doğru

4- Yanlış

5- Doğru

6- Yanlış

CEVAP ANAHTARLARI

48

KAYNAKCcedilA

FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı

İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004

YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995

Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları

İstanbul 2004

Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991

SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004

KAYNAKCcedilA

28

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir

1 Birlik notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

2 İkilik ve doumlrtluumlk notaları oumllccediluuml ve isimleriyle tartımını yaptınız

3 Sekizlik ve onaltılık notaların tartımını yaptınız mı

4 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

5 İkilik ve doumlrtluumlk 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

6 Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

7 İkilik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

8 Doumlrtluumlk 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

9 Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız mı

10 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı aralıklı notaların tartımını yaptınız

11 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 7rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

12 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 8rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

13 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik notaların tartımını yaptınız mı

14 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 9rsquolu aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

15 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 10rsquolu aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

16 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

17 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

18 Doumlrtluumlk notaları sus işaretleriyle oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını

yaptınız mı

19 Sekizlik esleri (susları) dikkate alarak tartımını yaptınız mı

20 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız

21 Değişik değerlerdeki sesli notaların tartımını yaptınız mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

29

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde

verilen bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız

1 ( )Muumlzikal anlatımın en kuumlccediluumlk birimine ldquomotifrdquo denir

2 ( )Esas ezgiye eşlik eden ve devamlı tekrarlanan hareket zincirineldquotemardquodenir

3 ( )Peşrev Tuumlrk muumlziği formlarından soumlzluuml ve guumlfteli formlara verilebilecek en iyi

oumlrnektir

4 ( )Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır

5 ( )Doğadaki herhangi bir olayı veya duyguyu muumlzik diliyle anlatan eserlereldquotasvirrdquo

denir

6 ( )Rondo sonat ve suumlit Batı muumlziğinin senfonik formlarındandır

7 ( )Operanın kuumlccediluumlğuumlne operet denir

8 ( )Vals doumlnerek yapılan Alman dans muumlziğidir

9 ( )Bir bestecinin kullandığı ritim sanatccedilının ayırt edici oumlzelliklerindendir

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

30

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

Bu faliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak

muumlzikte notaları okuyup yazabileceksiniz

Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır

Muumlzik ses genişliklerini araştırınız

Solfej iccedilin gerekli temel kavramları araştırınız

Araştırma işlemleri iccedilin Internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve

yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek solfej ile ilgili oumln bilgi

edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaş veya kurslardan da bilgi edininiz

UYGULAMA FAALİYETİ

2 SES GENİŞLİKLERİ VE SOLFEJ

Muumlzikte kullanılan iki tuumlr ses vardır

İnsan sesi

Enstruumlman sesi(Bu konu ses oluşum uygulamaları moduumlluumlnde işlendi)

İnsan sesi ikiye ayrılır Erkek sesi ve kadın sesi

21 Erkek Sesi

Bas En kalın erkek sesi

Bariton Orta kalınlıkta erkek sesi

Tenor En ince erkek sesi

22 Kadın Sesi

Alto En kalın kadın sesi

Mezzosoprano Orta kalınlıkta kadın sesi

Soprano En ince kadın sesi

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

AMACcedil

ARAŞTIRMA

31

23 Solfeje Giriş

Solfej eğitimimizin şimdiye kadar ki boumlluumlmlerinde temel muumlzik kavramları ve bunlara

oumlrnekleri goumlrduumlk Moduumlluumlmuumlzuumln bu boumlluumlmuumlnde ise ağırlıklı olarak okuma parccedilalarına bol-

bol oumlrnekler vereceğiz

Solfej kısaca lsquookumarsquo demektir Notaları adlarıyla sesleriyle ve suumlreleriyle

okumaya solfej denir

231 Uumlccedil Ses Oumlğretimi

Doumlrtluumlk nota

Yuvarlak kuyruklu ve iccedili doludur Bir vuruşta okunur

İkilik nota

Yuvarlak kuyruklu ve iccedili boştur İki vuruşta okunur

32

232 Doumlrt Ses Oumlğretimi ve Buumlyuumlk İkili Aralığı Kuumlccediluumlk İkili Aralığı

İki ses arasındaki incelik kalınlık ayırımına aralık denir

Aralıkları oumllccedilmek iccedilin kullanılan oumllccedilme birimine perde denir

Batı muumlziğinde kullanılan en kuumlccediluumlk ses aralığına yarım perde denir

İki tane yarım perdeden oluşan ses aralığına tam perde denir

Moderato lsquoOrta hızdarsquo demektir Bir hız terimidir Parccedilanın orta hızda

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Monderato parccedilalarda el orta hızda (

dakikada 108-120) vurulur

Doumlneccedil iki kez okunması istenen notaların başlama yerine ileri doumlneccedil bitme

yerine geri doumlneccedil konulur Doumlneccedillerin arasında kalan notalar iki kere okunur

Parccedila yeni başlamış ise yalnız geri doumlneccedilte kullanılabilir Geri doumlneccedilten başa

doumlnuumlluumlr o boumlluumlm yine iki kere okunur

33

Allegro İtalyanca neşeli anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilabuk

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Allegro parccedilalarda el hızlıca ( dakikada

120-168) vurulur

233 Doumlrt Ses İccedilinde Son Durak Perdesi

Bir notanın altına ya da uumlstuumlne nokta konulursa o nota kısa okunur Bu noktaya da

kısaltma noktası denir

Bir notanın altına ya da uumlstuumlne ccedilizgi konulursa o nota kendi suumlresi iccedilinde uzun ve

yayık okunur Bu ccedilizgiye yayık ccedilizgisi denir

34

234 Beş Ses Oumlğretimi

Andante İtalyanca ağırca anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ağır

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Andante parccedilalarda el ağır hızda (

dakikada 76ndash108) vurulur

235 Altı Ses Oumlğretimi

Uzaktı Notaların uumlstuumlne ya da altına konulan uzatma belirtecine uzaktı denir

35

36

Largo İtalyanca geniş anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilok ağır

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Largo parccedilalarda el ccedilok ağır hızda (

dakikada 40-60) vurulur

236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi

37

Do-Mi-Sol-Do sesleri ile alıştırma

Okuma parccedilası

38

237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması

(Fa-Si Si-Fa)

Okuma parccedilası

238 Dokuz Ses Oumlğretimi

Ccedilizek Dizeğin altına ve uumlstuumlne konulan kuumlccediluumlk ccedilizgilere ccedilizek denir Kalın do

sesi ccedilizeğin uumlzerine kalın si sesi ccedilizeğin altına konulur

39

239 On Ses Oumlğretimi

2310 On Bir Ses Oumlğretimi

40

2311 On İki Ses Oumlğretimi

CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR

41

42

43

UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ

Notaları okuyup yazınız

İşlem Basamakları Oumlneriler

Notaların solfejini yapınız

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını

yapınız

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz

Parccedilaları orta hızda okuyunuz

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma

yapınız

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız

İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz

Perdelere dikkat ediniz

Bunun iccedilin monderato tekniğini

kullanınız

Bunu yaparken notanın perdelerini ve

noktalarını uygun aralıklarla

yerleştiriniz

UYGULAMA FAALİYETİ

44

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir

Notaların solfejini yaptınız mı

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml

Parccedilaları orta hızda okudunuz mu

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

45

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen

bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız

1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur

2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir

3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir

4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır

5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır

6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

46

MODUumlL DEĞERLENDİRME

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı

2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı

3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız

4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne

goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı

notaların tartımını yaptınız mı

9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle

oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı

12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz

MODUumlL DEĞERLENDİRME

47

CEVAP ANAHTARLARI

OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Yanlış

4- Doğru

5- Doğru

6- Yanlış

7- Doğru

8- Doğru

9- Doğru

OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Doğru

4- Yanlış

5- Doğru

6- Yanlış

CEVAP ANAHTARLARI

48

KAYNAKCcedilA

FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı

İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004

YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995

Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları

İstanbul 2004

Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991

SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004

KAYNAKCcedilA

29

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde

verilen bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız

1 ( )Muumlzikal anlatımın en kuumlccediluumlk birimine ldquomotifrdquo denir

2 ( )Esas ezgiye eşlik eden ve devamlı tekrarlanan hareket zincirineldquotemardquodenir

3 ( )Peşrev Tuumlrk muumlziği formlarından soumlzluuml ve guumlfteli formlara verilebilecek en iyi

oumlrnektir

4 ( )Peşrevler doumlrt haneli olarak yapılır

5 ( )Doğadaki herhangi bir olayı veya duyguyu muumlzik diliyle anlatan eserlereldquotasvirrdquo

denir

6 ( )Rondo sonat ve suumlit Batı muumlziğinin senfonik formlarındandır

7 ( )Operanın kuumlccediluumlğuumlne operet denir

8 ( )Vals doumlnerek yapılan Alman dans muumlziğidir

9 ( )Bir bestecinin kullandığı ritim sanatccedilının ayırt edici oumlzelliklerindendir

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

30

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

Bu faliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak

muumlzikte notaları okuyup yazabileceksiniz

Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır

Muumlzik ses genişliklerini araştırınız

Solfej iccedilin gerekli temel kavramları araştırınız

Araştırma işlemleri iccedilin Internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve

yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek solfej ile ilgili oumln bilgi

edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaş veya kurslardan da bilgi edininiz

UYGULAMA FAALİYETİ

2 SES GENİŞLİKLERİ VE SOLFEJ

Muumlzikte kullanılan iki tuumlr ses vardır

İnsan sesi

Enstruumlman sesi(Bu konu ses oluşum uygulamaları moduumlluumlnde işlendi)

İnsan sesi ikiye ayrılır Erkek sesi ve kadın sesi

21 Erkek Sesi

Bas En kalın erkek sesi

Bariton Orta kalınlıkta erkek sesi

Tenor En ince erkek sesi

22 Kadın Sesi

Alto En kalın kadın sesi

Mezzosoprano Orta kalınlıkta kadın sesi

Soprano En ince kadın sesi

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

AMACcedil

ARAŞTIRMA

31

23 Solfeje Giriş

Solfej eğitimimizin şimdiye kadar ki boumlluumlmlerinde temel muumlzik kavramları ve bunlara

oumlrnekleri goumlrduumlk Moduumlluumlmuumlzuumln bu boumlluumlmuumlnde ise ağırlıklı olarak okuma parccedilalarına bol-

bol oumlrnekler vereceğiz

Solfej kısaca lsquookumarsquo demektir Notaları adlarıyla sesleriyle ve suumlreleriyle

okumaya solfej denir

231 Uumlccedil Ses Oumlğretimi

Doumlrtluumlk nota

Yuvarlak kuyruklu ve iccedili doludur Bir vuruşta okunur

İkilik nota

Yuvarlak kuyruklu ve iccedili boştur İki vuruşta okunur

32

232 Doumlrt Ses Oumlğretimi ve Buumlyuumlk İkili Aralığı Kuumlccediluumlk İkili Aralığı

İki ses arasındaki incelik kalınlık ayırımına aralık denir

Aralıkları oumllccedilmek iccedilin kullanılan oumllccedilme birimine perde denir

Batı muumlziğinde kullanılan en kuumlccediluumlk ses aralığına yarım perde denir

İki tane yarım perdeden oluşan ses aralığına tam perde denir

Moderato lsquoOrta hızdarsquo demektir Bir hız terimidir Parccedilanın orta hızda

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Monderato parccedilalarda el orta hızda (

dakikada 108-120) vurulur

Doumlneccedil iki kez okunması istenen notaların başlama yerine ileri doumlneccedil bitme

yerine geri doumlneccedil konulur Doumlneccedillerin arasında kalan notalar iki kere okunur

Parccedila yeni başlamış ise yalnız geri doumlneccedilte kullanılabilir Geri doumlneccedilten başa

doumlnuumlluumlr o boumlluumlm yine iki kere okunur

33

Allegro İtalyanca neşeli anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilabuk

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Allegro parccedilalarda el hızlıca ( dakikada

120-168) vurulur

233 Doumlrt Ses İccedilinde Son Durak Perdesi

Bir notanın altına ya da uumlstuumlne nokta konulursa o nota kısa okunur Bu noktaya da

kısaltma noktası denir

Bir notanın altına ya da uumlstuumlne ccedilizgi konulursa o nota kendi suumlresi iccedilinde uzun ve

yayık okunur Bu ccedilizgiye yayık ccedilizgisi denir

34

234 Beş Ses Oumlğretimi

Andante İtalyanca ağırca anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ağır

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Andante parccedilalarda el ağır hızda (

dakikada 76ndash108) vurulur

235 Altı Ses Oumlğretimi

Uzaktı Notaların uumlstuumlne ya da altına konulan uzatma belirtecine uzaktı denir

35

36

Largo İtalyanca geniş anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilok ağır

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Largo parccedilalarda el ccedilok ağır hızda (

dakikada 40-60) vurulur

236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi

37

Do-Mi-Sol-Do sesleri ile alıştırma

Okuma parccedilası

38

237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması

(Fa-Si Si-Fa)

Okuma parccedilası

238 Dokuz Ses Oumlğretimi

Ccedilizek Dizeğin altına ve uumlstuumlne konulan kuumlccediluumlk ccedilizgilere ccedilizek denir Kalın do

sesi ccedilizeğin uumlzerine kalın si sesi ccedilizeğin altına konulur

39

239 On Ses Oumlğretimi

2310 On Bir Ses Oumlğretimi

40

2311 On İki Ses Oumlğretimi

CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR

41

42

43

UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ

Notaları okuyup yazınız

İşlem Basamakları Oumlneriler

Notaların solfejini yapınız

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını

yapınız

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz

Parccedilaları orta hızda okuyunuz

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma

yapınız

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız

İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz

Perdelere dikkat ediniz

Bunun iccedilin monderato tekniğini

kullanınız

Bunu yaparken notanın perdelerini ve

noktalarını uygun aralıklarla

yerleştiriniz

UYGULAMA FAALİYETİ

44

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir

Notaların solfejini yaptınız mı

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml

Parccedilaları orta hızda okudunuz mu

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

45

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen

bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız

1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur

2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir

3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir

4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır

5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır

6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

46

MODUumlL DEĞERLENDİRME

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı

2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı

3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız

4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne

goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı

notaların tartımını yaptınız mı

9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle

oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı

12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz

MODUumlL DEĞERLENDİRME

47

CEVAP ANAHTARLARI

OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Yanlış

4- Doğru

5- Doğru

6- Yanlış

7- Doğru

8- Doğru

9- Doğru

OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Doğru

4- Yanlış

5- Doğru

6- Yanlış

CEVAP ANAHTARLARI

48

KAYNAKCcedilA

FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı

İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004

YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995

Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları

İstanbul 2004

Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991

SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004

KAYNAKCcedilA

30

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

Bu faliyet sonunda akustik ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun olarak

muumlzikte notaları okuyup yazabileceksiniz

Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır

Muumlzik ses genişliklerini araştırınız

Solfej iccedilin gerekli temel kavramları araştırınız

Araştırma işlemleri iccedilin Internet ortamı muumlzik kitapları notaya alınmış yerli ve

yabancı klasik eserleri inceleyiniz Kaset CD ve VCD dinleyerek solfej ile ilgili oumln bilgi

edininiz Muumlzikle ilgilenen arkadaş veya kurslardan da bilgi edininiz

UYGULAMA FAALİYETİ

2 SES GENİŞLİKLERİ VE SOLFEJ

Muumlzikte kullanılan iki tuumlr ses vardır

İnsan sesi

Enstruumlman sesi(Bu konu ses oluşum uygulamaları moduumlluumlnde işlendi)

İnsan sesi ikiye ayrılır Erkek sesi ve kadın sesi

21 Erkek Sesi

Bas En kalın erkek sesi

Bariton Orta kalınlıkta erkek sesi

Tenor En ince erkek sesi

22 Kadın Sesi

Alto En kalın kadın sesi

Mezzosoprano Orta kalınlıkta kadın sesi

Soprano En ince kadın sesi

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

AMACcedil

ARAŞTIRMA

31

23 Solfeje Giriş

Solfej eğitimimizin şimdiye kadar ki boumlluumlmlerinde temel muumlzik kavramları ve bunlara

oumlrnekleri goumlrduumlk Moduumlluumlmuumlzuumln bu boumlluumlmuumlnde ise ağırlıklı olarak okuma parccedilalarına bol-

bol oumlrnekler vereceğiz

Solfej kısaca lsquookumarsquo demektir Notaları adlarıyla sesleriyle ve suumlreleriyle

okumaya solfej denir

231 Uumlccedil Ses Oumlğretimi

Doumlrtluumlk nota

Yuvarlak kuyruklu ve iccedili doludur Bir vuruşta okunur

İkilik nota

Yuvarlak kuyruklu ve iccedili boştur İki vuruşta okunur

32

232 Doumlrt Ses Oumlğretimi ve Buumlyuumlk İkili Aralığı Kuumlccediluumlk İkili Aralığı

İki ses arasındaki incelik kalınlık ayırımına aralık denir

Aralıkları oumllccedilmek iccedilin kullanılan oumllccedilme birimine perde denir

Batı muumlziğinde kullanılan en kuumlccediluumlk ses aralığına yarım perde denir

İki tane yarım perdeden oluşan ses aralığına tam perde denir

Moderato lsquoOrta hızdarsquo demektir Bir hız terimidir Parccedilanın orta hızda

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Monderato parccedilalarda el orta hızda (

dakikada 108-120) vurulur

Doumlneccedil iki kez okunması istenen notaların başlama yerine ileri doumlneccedil bitme

yerine geri doumlneccedil konulur Doumlneccedillerin arasında kalan notalar iki kere okunur

Parccedila yeni başlamış ise yalnız geri doumlneccedilte kullanılabilir Geri doumlneccedilten başa

doumlnuumlluumlr o boumlluumlm yine iki kere okunur

33

Allegro İtalyanca neşeli anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilabuk

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Allegro parccedilalarda el hızlıca ( dakikada

120-168) vurulur

233 Doumlrt Ses İccedilinde Son Durak Perdesi

Bir notanın altına ya da uumlstuumlne nokta konulursa o nota kısa okunur Bu noktaya da

kısaltma noktası denir

Bir notanın altına ya da uumlstuumlne ccedilizgi konulursa o nota kendi suumlresi iccedilinde uzun ve

yayık okunur Bu ccedilizgiye yayık ccedilizgisi denir

34

234 Beş Ses Oumlğretimi

Andante İtalyanca ağırca anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ağır

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Andante parccedilalarda el ağır hızda (

dakikada 76ndash108) vurulur

235 Altı Ses Oumlğretimi

Uzaktı Notaların uumlstuumlne ya da altına konulan uzatma belirtecine uzaktı denir

35

36

Largo İtalyanca geniş anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilok ağır

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Largo parccedilalarda el ccedilok ağır hızda (

dakikada 40-60) vurulur

236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi

37

Do-Mi-Sol-Do sesleri ile alıştırma

Okuma parccedilası

38

237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması

(Fa-Si Si-Fa)

Okuma parccedilası

238 Dokuz Ses Oumlğretimi

Ccedilizek Dizeğin altına ve uumlstuumlne konulan kuumlccediluumlk ccedilizgilere ccedilizek denir Kalın do

sesi ccedilizeğin uumlzerine kalın si sesi ccedilizeğin altına konulur

39

239 On Ses Oumlğretimi

2310 On Bir Ses Oumlğretimi

40

2311 On İki Ses Oumlğretimi

CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR

41

42

43

UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ

Notaları okuyup yazınız

İşlem Basamakları Oumlneriler

Notaların solfejini yapınız

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını

yapınız

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz

Parccedilaları orta hızda okuyunuz

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma

yapınız

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız

İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz

Perdelere dikkat ediniz

Bunun iccedilin monderato tekniğini

kullanınız

Bunu yaparken notanın perdelerini ve

noktalarını uygun aralıklarla

yerleştiriniz

UYGULAMA FAALİYETİ

44

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir

Notaların solfejini yaptınız mı

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml

Parccedilaları orta hızda okudunuz mu

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

45

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen

bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız

1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur

2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir

3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir

4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır

5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır

6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

46

MODUumlL DEĞERLENDİRME

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı

2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı

3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız

4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne

goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı

notaların tartımını yaptınız mı

9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle

oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı

12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz

MODUumlL DEĞERLENDİRME

47

CEVAP ANAHTARLARI

OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Yanlış

4- Doğru

5- Doğru

6- Yanlış

7- Doğru

8- Doğru

9- Doğru

OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Doğru

4- Yanlış

5- Doğru

6- Yanlış

CEVAP ANAHTARLARI

48

KAYNAKCcedilA

FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı

İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004

YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995

Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları

İstanbul 2004

Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991

SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004

KAYNAKCcedilA

31

23 Solfeje Giriş

Solfej eğitimimizin şimdiye kadar ki boumlluumlmlerinde temel muumlzik kavramları ve bunlara

oumlrnekleri goumlrduumlk Moduumlluumlmuumlzuumln bu boumlluumlmuumlnde ise ağırlıklı olarak okuma parccedilalarına bol-

bol oumlrnekler vereceğiz

Solfej kısaca lsquookumarsquo demektir Notaları adlarıyla sesleriyle ve suumlreleriyle

okumaya solfej denir

231 Uumlccedil Ses Oumlğretimi

Doumlrtluumlk nota

Yuvarlak kuyruklu ve iccedili doludur Bir vuruşta okunur

İkilik nota

Yuvarlak kuyruklu ve iccedili boştur İki vuruşta okunur

32

232 Doumlrt Ses Oumlğretimi ve Buumlyuumlk İkili Aralığı Kuumlccediluumlk İkili Aralığı

İki ses arasındaki incelik kalınlık ayırımına aralık denir

Aralıkları oumllccedilmek iccedilin kullanılan oumllccedilme birimine perde denir

Batı muumlziğinde kullanılan en kuumlccediluumlk ses aralığına yarım perde denir

İki tane yarım perdeden oluşan ses aralığına tam perde denir

Moderato lsquoOrta hızdarsquo demektir Bir hız terimidir Parccedilanın orta hızda

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Monderato parccedilalarda el orta hızda (

dakikada 108-120) vurulur

Doumlneccedil iki kez okunması istenen notaların başlama yerine ileri doumlneccedil bitme

yerine geri doumlneccedil konulur Doumlneccedillerin arasında kalan notalar iki kere okunur

Parccedila yeni başlamış ise yalnız geri doumlneccedilte kullanılabilir Geri doumlneccedilten başa

doumlnuumlluumlr o boumlluumlm yine iki kere okunur

33

Allegro İtalyanca neşeli anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilabuk

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Allegro parccedilalarda el hızlıca ( dakikada

120-168) vurulur

233 Doumlrt Ses İccedilinde Son Durak Perdesi

Bir notanın altına ya da uumlstuumlne nokta konulursa o nota kısa okunur Bu noktaya da

kısaltma noktası denir

Bir notanın altına ya da uumlstuumlne ccedilizgi konulursa o nota kendi suumlresi iccedilinde uzun ve

yayık okunur Bu ccedilizgiye yayık ccedilizgisi denir

34

234 Beş Ses Oumlğretimi

Andante İtalyanca ağırca anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ağır

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Andante parccedilalarda el ağır hızda (

dakikada 76ndash108) vurulur

235 Altı Ses Oumlğretimi

Uzaktı Notaların uumlstuumlne ya da altına konulan uzatma belirtecine uzaktı denir

35

36

Largo İtalyanca geniş anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilok ağır

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Largo parccedilalarda el ccedilok ağır hızda (

dakikada 40-60) vurulur

236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi

37

Do-Mi-Sol-Do sesleri ile alıştırma

Okuma parccedilası

38

237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması

(Fa-Si Si-Fa)

Okuma parccedilası

238 Dokuz Ses Oumlğretimi

Ccedilizek Dizeğin altına ve uumlstuumlne konulan kuumlccediluumlk ccedilizgilere ccedilizek denir Kalın do

sesi ccedilizeğin uumlzerine kalın si sesi ccedilizeğin altına konulur

39

239 On Ses Oumlğretimi

2310 On Bir Ses Oumlğretimi

40

2311 On İki Ses Oumlğretimi

CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR

41

42

43

UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ

Notaları okuyup yazınız

İşlem Basamakları Oumlneriler

Notaların solfejini yapınız

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını

yapınız

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz

Parccedilaları orta hızda okuyunuz

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma

yapınız

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız

İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz

Perdelere dikkat ediniz

Bunun iccedilin monderato tekniğini

kullanınız

Bunu yaparken notanın perdelerini ve

noktalarını uygun aralıklarla

yerleştiriniz

UYGULAMA FAALİYETİ

44

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir

Notaların solfejini yaptınız mı

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml

Parccedilaları orta hızda okudunuz mu

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

45

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen

bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız

1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur

2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir

3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir

4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır

5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır

6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

46

MODUumlL DEĞERLENDİRME

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı

2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı

3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız

4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne

goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı

notaların tartımını yaptınız mı

9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle

oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı

12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz

MODUumlL DEĞERLENDİRME

47

CEVAP ANAHTARLARI

OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Yanlış

4- Doğru

5- Doğru

6- Yanlış

7- Doğru

8- Doğru

9- Doğru

OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Doğru

4- Yanlış

5- Doğru

6- Yanlış

CEVAP ANAHTARLARI

48

KAYNAKCcedilA

FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı

İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004

YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995

Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları

İstanbul 2004

Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991

SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004

KAYNAKCcedilA

32

232 Doumlrt Ses Oumlğretimi ve Buumlyuumlk İkili Aralığı Kuumlccediluumlk İkili Aralığı

İki ses arasındaki incelik kalınlık ayırımına aralık denir

Aralıkları oumllccedilmek iccedilin kullanılan oumllccedilme birimine perde denir

Batı muumlziğinde kullanılan en kuumlccediluumlk ses aralığına yarım perde denir

İki tane yarım perdeden oluşan ses aralığına tam perde denir

Moderato lsquoOrta hızdarsquo demektir Bir hız terimidir Parccedilanın orta hızda

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Monderato parccedilalarda el orta hızda (

dakikada 108-120) vurulur

Doumlneccedil iki kez okunması istenen notaların başlama yerine ileri doumlneccedil bitme

yerine geri doumlneccedil konulur Doumlneccedillerin arasında kalan notalar iki kere okunur

Parccedila yeni başlamış ise yalnız geri doumlneccedilte kullanılabilir Geri doumlneccedilten başa

doumlnuumlluumlr o boumlluumlm yine iki kere okunur

33

Allegro İtalyanca neşeli anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilabuk

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Allegro parccedilalarda el hızlıca ( dakikada

120-168) vurulur

233 Doumlrt Ses İccedilinde Son Durak Perdesi

Bir notanın altına ya da uumlstuumlne nokta konulursa o nota kısa okunur Bu noktaya da

kısaltma noktası denir

Bir notanın altına ya da uumlstuumlne ccedilizgi konulursa o nota kendi suumlresi iccedilinde uzun ve

yayık okunur Bu ccedilizgiye yayık ccedilizgisi denir

34

234 Beş Ses Oumlğretimi

Andante İtalyanca ağırca anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ağır

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Andante parccedilalarda el ağır hızda (

dakikada 76ndash108) vurulur

235 Altı Ses Oumlğretimi

Uzaktı Notaların uumlstuumlne ya da altına konulan uzatma belirtecine uzaktı denir

35

36

Largo İtalyanca geniş anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilok ağır

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Largo parccedilalarda el ccedilok ağır hızda (

dakikada 40-60) vurulur

236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi

37

Do-Mi-Sol-Do sesleri ile alıştırma

Okuma parccedilası

38

237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması

(Fa-Si Si-Fa)

Okuma parccedilası

238 Dokuz Ses Oumlğretimi

Ccedilizek Dizeğin altına ve uumlstuumlne konulan kuumlccediluumlk ccedilizgilere ccedilizek denir Kalın do

sesi ccedilizeğin uumlzerine kalın si sesi ccedilizeğin altına konulur

39

239 On Ses Oumlğretimi

2310 On Bir Ses Oumlğretimi

40

2311 On İki Ses Oumlğretimi

CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR

41

42

43

UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ

Notaları okuyup yazınız

İşlem Basamakları Oumlneriler

Notaların solfejini yapınız

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını

yapınız

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz

Parccedilaları orta hızda okuyunuz

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma

yapınız

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız

İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz

Perdelere dikkat ediniz

Bunun iccedilin monderato tekniğini

kullanınız

Bunu yaparken notanın perdelerini ve

noktalarını uygun aralıklarla

yerleştiriniz

UYGULAMA FAALİYETİ

44

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir

Notaların solfejini yaptınız mı

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml

Parccedilaları orta hızda okudunuz mu

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

45

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen

bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız

1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur

2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir

3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir

4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır

5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır

6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

46

MODUumlL DEĞERLENDİRME

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı

2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı

3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız

4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne

goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı

notaların tartımını yaptınız mı

9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle

oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı

12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz

MODUumlL DEĞERLENDİRME

47

CEVAP ANAHTARLARI

OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Yanlış

4- Doğru

5- Doğru

6- Yanlış

7- Doğru

8- Doğru

9- Doğru

OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Doğru

4- Yanlış

5- Doğru

6- Yanlış

CEVAP ANAHTARLARI

48

KAYNAKCcedilA

FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı

İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004

YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995

Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları

İstanbul 2004

Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991

SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004

KAYNAKCcedilA

33

Allegro İtalyanca neşeli anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilabuk

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Allegro parccedilalarda el hızlıca ( dakikada

120-168) vurulur

233 Doumlrt Ses İccedilinde Son Durak Perdesi

Bir notanın altına ya da uumlstuumlne nokta konulursa o nota kısa okunur Bu noktaya da

kısaltma noktası denir

Bir notanın altına ya da uumlstuumlne ccedilizgi konulursa o nota kendi suumlresi iccedilinde uzun ve

yayık okunur Bu ccedilizgiye yayık ccedilizgisi denir

34

234 Beş Ses Oumlğretimi

Andante İtalyanca ağırca anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ağır

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Andante parccedilalarda el ağır hızda (

dakikada 76ndash108) vurulur

235 Altı Ses Oumlğretimi

Uzaktı Notaların uumlstuumlne ya da altına konulan uzatma belirtecine uzaktı denir

35

36

Largo İtalyanca geniş anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilok ağır

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Largo parccedilalarda el ccedilok ağır hızda (

dakikada 40-60) vurulur

236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi

37

Do-Mi-Sol-Do sesleri ile alıştırma

Okuma parccedilası

38

237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması

(Fa-Si Si-Fa)

Okuma parccedilası

238 Dokuz Ses Oumlğretimi

Ccedilizek Dizeğin altına ve uumlstuumlne konulan kuumlccediluumlk ccedilizgilere ccedilizek denir Kalın do

sesi ccedilizeğin uumlzerine kalın si sesi ccedilizeğin altına konulur

39

239 On Ses Oumlğretimi

2310 On Bir Ses Oumlğretimi

40

2311 On İki Ses Oumlğretimi

CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR

41

42

43

UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ

Notaları okuyup yazınız

İşlem Basamakları Oumlneriler

Notaların solfejini yapınız

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını

yapınız

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz

Parccedilaları orta hızda okuyunuz

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma

yapınız

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız

İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz

Perdelere dikkat ediniz

Bunun iccedilin monderato tekniğini

kullanınız

Bunu yaparken notanın perdelerini ve

noktalarını uygun aralıklarla

yerleştiriniz

UYGULAMA FAALİYETİ

44

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir

Notaların solfejini yaptınız mı

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml

Parccedilaları orta hızda okudunuz mu

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

45

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen

bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız

1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur

2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir

3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir

4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır

5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır

6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

46

MODUumlL DEĞERLENDİRME

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı

2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı

3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız

4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne

goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı

notaların tartımını yaptınız mı

9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle

oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı

12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz

MODUumlL DEĞERLENDİRME

47

CEVAP ANAHTARLARI

OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Yanlış

4- Doğru

5- Doğru

6- Yanlış

7- Doğru

8- Doğru

9- Doğru

OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Doğru

4- Yanlış

5- Doğru

6- Yanlış

CEVAP ANAHTARLARI

48

KAYNAKCcedilA

FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı

İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004

YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995

Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları

İstanbul 2004

Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991

SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004

KAYNAKCcedilA

34

234 Beş Ses Oumlğretimi

Andante İtalyanca ağırca anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ağır

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Andante parccedilalarda el ağır hızda (

dakikada 76ndash108) vurulur

235 Altı Ses Oumlğretimi

Uzaktı Notaların uumlstuumlne ya da altına konulan uzatma belirtecine uzaktı denir

35

36

Largo İtalyanca geniş anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilok ağır

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Largo parccedilalarda el ccedilok ağır hızda (

dakikada 40-60) vurulur

236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi

37

Do-Mi-Sol-Do sesleri ile alıştırma

Okuma parccedilası

38

237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması

(Fa-Si Si-Fa)

Okuma parccedilası

238 Dokuz Ses Oumlğretimi

Ccedilizek Dizeğin altına ve uumlstuumlne konulan kuumlccediluumlk ccedilizgilere ccedilizek denir Kalın do

sesi ccedilizeğin uumlzerine kalın si sesi ccedilizeğin altına konulur

39

239 On Ses Oumlğretimi

2310 On Bir Ses Oumlğretimi

40

2311 On İki Ses Oumlğretimi

CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR

41

42

43

UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ

Notaları okuyup yazınız

İşlem Basamakları Oumlneriler

Notaların solfejini yapınız

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını

yapınız

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz

Parccedilaları orta hızda okuyunuz

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma

yapınız

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız

İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz

Perdelere dikkat ediniz

Bunun iccedilin monderato tekniğini

kullanınız

Bunu yaparken notanın perdelerini ve

noktalarını uygun aralıklarla

yerleştiriniz

UYGULAMA FAALİYETİ

44

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir

Notaların solfejini yaptınız mı

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml

Parccedilaları orta hızda okudunuz mu

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

45

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen

bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız

1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur

2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir

3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir

4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır

5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır

6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

46

MODUumlL DEĞERLENDİRME

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı

2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı

3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız

4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne

goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı

notaların tartımını yaptınız mı

9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle

oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı

12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz

MODUumlL DEĞERLENDİRME

47

CEVAP ANAHTARLARI

OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Yanlış

4- Doğru

5- Doğru

6- Yanlış

7- Doğru

8- Doğru

9- Doğru

OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Doğru

4- Yanlış

5- Doğru

6- Yanlış

CEVAP ANAHTARLARI

48

KAYNAKCcedilA

FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı

İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004

YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995

Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları

İstanbul 2004

Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991

SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004

KAYNAKCcedilA

35

36

Largo İtalyanca geniş anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilok ağır

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Largo parccedilalarda el ccedilok ağır hızda (

dakikada 40-60) vurulur

236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi

37

Do-Mi-Sol-Do sesleri ile alıştırma

Okuma parccedilası

38

237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması

(Fa-Si Si-Fa)

Okuma parccedilası

238 Dokuz Ses Oumlğretimi

Ccedilizek Dizeğin altına ve uumlstuumlne konulan kuumlccediluumlk ccedilizgilere ccedilizek denir Kalın do

sesi ccedilizeğin uumlzerine kalın si sesi ccedilizeğin altına konulur

39

239 On Ses Oumlğretimi

2310 On Bir Ses Oumlğretimi

40

2311 On İki Ses Oumlğretimi

CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR

41

42

43

UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ

Notaları okuyup yazınız

İşlem Basamakları Oumlneriler

Notaların solfejini yapınız

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını

yapınız

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz

Parccedilaları orta hızda okuyunuz

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma

yapınız

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız

İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz

Perdelere dikkat ediniz

Bunun iccedilin monderato tekniğini

kullanınız

Bunu yaparken notanın perdelerini ve

noktalarını uygun aralıklarla

yerleştiriniz

UYGULAMA FAALİYETİ

44

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir

Notaların solfejini yaptınız mı

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml

Parccedilaları orta hızda okudunuz mu

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

45

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen

bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız

1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur

2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir

3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir

4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır

5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır

6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

46

MODUumlL DEĞERLENDİRME

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı

2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı

3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız

4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne

goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı

notaların tartımını yaptınız mı

9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle

oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı

12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz

MODUumlL DEĞERLENDİRME

47

CEVAP ANAHTARLARI

OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Yanlış

4- Doğru

5- Doğru

6- Yanlış

7- Doğru

8- Doğru

9- Doğru

OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Doğru

4- Yanlış

5- Doğru

6- Yanlış

CEVAP ANAHTARLARI

48

KAYNAKCcedilA

FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı

İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004

YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995

Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları

İstanbul 2004

Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991

SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004

KAYNAKCcedilA

36

Largo İtalyanca geniş anlamına gelir Hız terimi olarak parccedilanın ccedilok ağır

okunacağını goumlstermek iccedilin kullanılır Largo parccedilalarda el ccedilok ağır hızda (

dakikada 40-60) vurulur

236 Yedi ve Sekiz Ses Oumlğretimi

37

Do-Mi-Sol-Do sesleri ile alıştırma

Okuma parccedilası

38

237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması

(Fa-Si Si-Fa)

Okuma parccedilası

238 Dokuz Ses Oumlğretimi

Ccedilizek Dizeğin altına ve uumlstuumlne konulan kuumlccediluumlk ccedilizgilere ccedilizek denir Kalın do

sesi ccedilizeğin uumlzerine kalın si sesi ccedilizeğin altına konulur

39

239 On Ses Oumlğretimi

2310 On Bir Ses Oumlğretimi

40

2311 On İki Ses Oumlğretimi

CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR

41

42

43

UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ

Notaları okuyup yazınız

İşlem Basamakları Oumlneriler

Notaların solfejini yapınız

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını

yapınız

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz

Parccedilaları orta hızda okuyunuz

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma

yapınız

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız

İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz

Perdelere dikkat ediniz

Bunun iccedilin monderato tekniğini

kullanınız

Bunu yaparken notanın perdelerini ve

noktalarını uygun aralıklarla

yerleştiriniz

UYGULAMA FAALİYETİ

44

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir

Notaların solfejini yaptınız mı

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml

Parccedilaları orta hızda okudunuz mu

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

45

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen

bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız

1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur

2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir

3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir

4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır

5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır

6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

46

MODUumlL DEĞERLENDİRME

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı

2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı

3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız

4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne

goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı

notaların tartımını yaptınız mı

9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle

oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı

12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz

MODUumlL DEĞERLENDİRME

47

CEVAP ANAHTARLARI

OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Yanlış

4- Doğru

5- Doğru

6- Yanlış

7- Doğru

8- Doğru

9- Doğru

OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Doğru

4- Yanlış

5- Doğru

6- Yanlış

CEVAP ANAHTARLARI

48

KAYNAKCcedilA

FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı

İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004

YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995

Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları

İstanbul 2004

Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991

SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004

KAYNAKCcedilA

37

Do-Mi-Sol-Do sesleri ile alıştırma

Okuma parccedilası

38

237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması

(Fa-Si Si-Fa)

Okuma parccedilası

238 Dokuz Ses Oumlğretimi

Ccedilizek Dizeğin altına ve uumlstuumlne konulan kuumlccediluumlk ccedilizgilere ccedilizek denir Kalın do

sesi ccedilizeğin uumlzerine kalın si sesi ccedilizeğin altına konulur

39

239 On Ses Oumlğretimi

2310 On Bir Ses Oumlğretimi

40

2311 On İki Ses Oumlğretimi

CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR

41

42

43

UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ

Notaları okuyup yazınız

İşlem Basamakları Oumlneriler

Notaların solfejini yapınız

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını

yapınız

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz

Parccedilaları orta hızda okuyunuz

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma

yapınız

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız

İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz

Perdelere dikkat ediniz

Bunun iccedilin monderato tekniğini

kullanınız

Bunu yaparken notanın perdelerini ve

noktalarını uygun aralıklarla

yerleştiriniz

UYGULAMA FAALİYETİ

44

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir

Notaların solfejini yaptınız mı

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml

Parccedilaları orta hızda okudunuz mu

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

45

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen

bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız

1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur

2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir

3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir

4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır

5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır

6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

46

MODUumlL DEĞERLENDİRME

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı

2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı

3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız

4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne

goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı

notaların tartımını yaptınız mı

9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle

oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı

12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz

MODUumlL DEĞERLENDİRME

47

CEVAP ANAHTARLARI

OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Yanlış

4- Doğru

5- Doğru

6- Yanlış

7- Doğru

8- Doğru

9- Doğru

OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Doğru

4- Yanlış

5- Doğru

6- Yanlış

CEVAP ANAHTARLARI

48

KAYNAKCcedilA

FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı

İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004

YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995

Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları

İstanbul 2004

Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991

SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004

KAYNAKCcedilA

38

237 Artık Doumlrtluuml Aralığı Atlama Alıştırması

(Fa-Si Si-Fa)

Okuma parccedilası

238 Dokuz Ses Oumlğretimi

Ccedilizek Dizeğin altına ve uumlstuumlne konulan kuumlccediluumlk ccedilizgilere ccedilizek denir Kalın do

sesi ccedilizeğin uumlzerine kalın si sesi ccedilizeğin altına konulur

39

239 On Ses Oumlğretimi

2310 On Bir Ses Oumlğretimi

40

2311 On İki Ses Oumlğretimi

CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR

41

42

43

UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ

Notaları okuyup yazınız

İşlem Basamakları Oumlneriler

Notaların solfejini yapınız

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını

yapınız

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz

Parccedilaları orta hızda okuyunuz

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma

yapınız

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız

İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz

Perdelere dikkat ediniz

Bunun iccedilin monderato tekniğini

kullanınız

Bunu yaparken notanın perdelerini ve

noktalarını uygun aralıklarla

yerleştiriniz

UYGULAMA FAALİYETİ

44

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir

Notaların solfejini yaptınız mı

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml

Parccedilaları orta hızda okudunuz mu

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

45

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen

bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız

1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur

2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir

3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir

4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır

5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır

6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

46

MODUumlL DEĞERLENDİRME

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı

2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı

3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız

4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne

goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı

notaların tartımını yaptınız mı

9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle

oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı

12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz

MODUumlL DEĞERLENDİRME

47

CEVAP ANAHTARLARI

OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Yanlış

4- Doğru

5- Doğru

6- Yanlış

7- Doğru

8- Doğru

9- Doğru

OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Doğru

4- Yanlış

5- Doğru

6- Yanlış

CEVAP ANAHTARLARI

48

KAYNAKCcedilA

FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı

İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004

YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995

Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları

İstanbul 2004

Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991

SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004

KAYNAKCcedilA

39

239 On Ses Oumlğretimi

2310 On Bir Ses Oumlğretimi

40

2311 On İki Ses Oumlğretimi

CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR

41

42

43

UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ

Notaları okuyup yazınız

İşlem Basamakları Oumlneriler

Notaların solfejini yapınız

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını

yapınız

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz

Parccedilaları orta hızda okuyunuz

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma

yapınız

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız

İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz

Perdelere dikkat ediniz

Bunun iccedilin monderato tekniğini

kullanınız

Bunu yaparken notanın perdelerini ve

noktalarını uygun aralıklarla

yerleştiriniz

UYGULAMA FAALİYETİ

44

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir

Notaların solfejini yaptınız mı

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml

Parccedilaları orta hızda okudunuz mu

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

45

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen

bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız

1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur

2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir

3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir

4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır

5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır

6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

46

MODUumlL DEĞERLENDİRME

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı

2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı

3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız

4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne

goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı

notaların tartımını yaptınız mı

9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle

oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı

12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz

MODUumlL DEĞERLENDİRME

47

CEVAP ANAHTARLARI

OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Yanlış

4- Doğru

5- Doğru

6- Yanlış

7- Doğru

8- Doğru

9- Doğru

OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Doğru

4- Yanlış

5- Doğru

6- Yanlış

CEVAP ANAHTARLARI

48

KAYNAKCcedilA

FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı

İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004

YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995

Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları

İstanbul 2004

Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991

SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004

KAYNAKCcedilA

40

2311 On İki Ses Oumlğretimi

CcedilEŞİTLİ ALIŞTIRMALAR

41

42

43

UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ

Notaları okuyup yazınız

İşlem Basamakları Oumlneriler

Notaların solfejini yapınız

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını

yapınız

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz

Parccedilaları orta hızda okuyunuz

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma

yapınız

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız

İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz

Perdelere dikkat ediniz

Bunun iccedilin monderato tekniğini

kullanınız

Bunu yaparken notanın perdelerini ve

noktalarını uygun aralıklarla

yerleştiriniz

UYGULAMA FAALİYETİ

44

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir

Notaların solfejini yaptınız mı

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml

Parccedilaları orta hızda okudunuz mu

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

45

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen

bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız

1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur

2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir

3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir

4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır

5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır

6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

46

MODUumlL DEĞERLENDİRME

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı

2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı

3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız

4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne

goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı

notaların tartımını yaptınız mı

9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle

oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı

12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz

MODUumlL DEĞERLENDİRME

47

CEVAP ANAHTARLARI

OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Yanlış

4- Doğru

5- Doğru

6- Yanlış

7- Doğru

8- Doğru

9- Doğru

OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Doğru

4- Yanlış

5- Doğru

6- Yanlış

CEVAP ANAHTARLARI

48

KAYNAKCcedilA

FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı

İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004

YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995

Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları

İstanbul 2004

Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991

SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004

KAYNAKCcedilA

41

42

43

UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ

Notaları okuyup yazınız

İşlem Basamakları Oumlneriler

Notaların solfejini yapınız

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını

yapınız

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz

Parccedilaları orta hızda okuyunuz

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma

yapınız

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız

İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz

Perdelere dikkat ediniz

Bunun iccedilin monderato tekniğini

kullanınız

Bunu yaparken notanın perdelerini ve

noktalarını uygun aralıklarla

yerleştiriniz

UYGULAMA FAALİYETİ

44

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir

Notaların solfejini yaptınız mı

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml

Parccedilaları orta hızda okudunuz mu

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

45

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen

bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız

1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur

2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir

3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir

4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır

5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır

6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

46

MODUumlL DEĞERLENDİRME

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı

2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı

3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız

4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne

goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı

notaların tartımını yaptınız mı

9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle

oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı

12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz

MODUumlL DEĞERLENDİRME

47

CEVAP ANAHTARLARI

OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Yanlış

4- Doğru

5- Doğru

6- Yanlış

7- Doğru

8- Doğru

9- Doğru

OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Doğru

4- Yanlış

5- Doğru

6- Yanlış

CEVAP ANAHTARLARI

48

KAYNAKCcedilA

FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı

İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004

YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995

Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları

İstanbul 2004

Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991

SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004

KAYNAKCcedilA

42

43

UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ

Notaları okuyup yazınız

İşlem Basamakları Oumlneriler

Notaların solfejini yapınız

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını

yapınız

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz

Parccedilaları orta hızda okuyunuz

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma

yapınız

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız

İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz

Perdelere dikkat ediniz

Bunun iccedilin monderato tekniğini

kullanınız

Bunu yaparken notanın perdelerini ve

noktalarını uygun aralıklarla

yerleştiriniz

UYGULAMA FAALİYETİ

44

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir

Notaların solfejini yaptınız mı

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml

Parccedilaları orta hızda okudunuz mu

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

45

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen

bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız

1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur

2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir

3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir

4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır

5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır

6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

46

MODUumlL DEĞERLENDİRME

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı

2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı

3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız

4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne

goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı

notaların tartımını yaptınız mı

9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle

oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı

12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz

MODUumlL DEĞERLENDİRME

47

CEVAP ANAHTARLARI

OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Yanlış

4- Doğru

5- Doğru

6- Yanlış

7- Doğru

8- Doğru

9- Doğru

OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Doğru

4- Yanlış

5- Doğru

6- Yanlış

CEVAP ANAHTARLARI

48

KAYNAKCcedilA

FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı

İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004

YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995

Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları

İstanbul 2004

Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991

SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004

KAYNAKCcedilA

43

UYGULAMA FAALİYETİ GULAMA FAALİYETİ

Notaları okuyup yazınız

İşlem Basamakları Oumlneriler

Notaların solfejini yapınız

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını

yapınız

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumlnuumlz

Parccedilaları orta hızda okuyunuz

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkartınız

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma

yapınız

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yapınız

İniş ccedilıkışlara dikkat ediniz

Perdelere dikkat ediniz

Bunun iccedilin monderato tekniğini

kullanınız

Bunu yaparken notanın perdelerini ve

noktalarını uygun aralıklarla

yerleştiriniz

UYGULAMA FAALİYETİ

44

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir

Notaların solfejini yaptınız mı

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml

Parccedilaları orta hızda okudunuz mu

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

45

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen

bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız

1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur

2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir

3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir

4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır

5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır

6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

46

MODUumlL DEĞERLENDİRME

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı

2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı

3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız

4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne

goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı

notaların tartımını yaptınız mı

9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle

oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı

12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz

MODUumlL DEĞERLENDİRME

47

CEVAP ANAHTARLARI

OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Yanlış

4- Doğru

5- Doğru

6- Yanlış

7- Doğru

8- Doğru

9- Doğru

OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Doğru

4- Yanlış

5- Doğru

6- Yanlış

CEVAP ANAHTARLARI

48

KAYNAKCcedilA

FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı

İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004

YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995

Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları

İstanbul 2004

Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991

SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004

KAYNAKCcedilA

44

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayir

Notaların solfejini yaptınız mı

İki ses arasında incelik kalınlık ayarını yaptınız mı

Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccediluumltuumlnuumlz muuml

Parccedilaları orta hızda okudunuz mu

Bir parccedila seccediliniz ve notalarını ccedilıkarttınız mı

Do-Mi-Do-Sol-Do sesleri ile alıştırma yaptınız mı

Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız mı

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

45

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen

bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız

1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur

2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir

3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir

4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır

5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır

6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

46

MODUumlL DEĞERLENDİRME

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı

2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı

3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız

4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne

goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı

notaların tartımını yaptınız mı

9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle

oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı

12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz

MODUumlL DEĞERLENDİRME

47

CEVAP ANAHTARLARI

OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Yanlış

4- Doğru

5- Doğru

6- Yanlış

7- Doğru

8- Doğru

9- Doğru

OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Doğru

4- Yanlış

5- Doğru

6- Yanlış

CEVAP ANAHTARLARI

48

KAYNAKCcedilA

FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı

İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004

YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995

Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları

İstanbul 2004

Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991

SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004

KAYNAKCcedilA

45

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen

bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız

1 ( ) En kalın kadın sesi alto dur

2 ( ) Bariton en kalın erkek sesidir

3 ( ) Notaları adları sesleri ve değerleri ile ritmik okumaya solfej denir

4 ( ) Do mi arasında bir tam ses vardır

5 ( ) Mi fa arası K2rsquoli aralıktır

6 ( ) Do re ve sol la arası K2rsquoli aralıktır

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

46

MODUumlL DEĞERLENDİRME

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı

2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı

3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız

4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne

goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı

notaların tartımını yaptınız mı

9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle

oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı

12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz

MODUumlL DEĞERLENDİRME

47

CEVAP ANAHTARLARI

OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Yanlış

4- Doğru

5- Doğru

6- Yanlış

7- Doğru

8- Doğru

9- Doğru

OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Doğru

4- Yanlış

5- Doğru

6- Yanlış

CEVAP ANAHTARLARI

48

KAYNAKCcedilA

FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı

İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004

YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995

Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları

İstanbul 2004

Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991

SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004

KAYNAKCcedilA

46

MODUumlL DEĞERLENDİRME

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

1 Notaların solfejini iki ses arasında incelik kalınlık yaptınız mı

2 Bir parccedila seccedilerek aralıklarını oumllccedilerek notalarını ccedilıkarttınız mı

3 Do-Mi-Do-Sol-Do ve Fa-Si-Fa-Si sesleri ile alıştırma yaptınız

4 Birlik İkilik ve doumlrtluumlk notaları Sekizlik ve onaltılık oumllccediluumlsuumlne

goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

5 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 3rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

6 İkilik ve doumlrtluumlk Sekizlik 4rsquoluuml aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

7 İkilik Doumlrtluumlk Sekizlik 5rsquoli aralıklı notaların tartımını yaptınız

8 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik 6rsquolı 7rsquoli 8rsquoli 9rsquolu 10rsquolu aralıklı

notaların tartımını yaptınız mı

9 İkilik doumlrtluumlk ve sekizlik değişken aralıklı notaların tartımını

yaptınız mı

10 Notaları oumllccediluumlsuumlne goumlre isimleriyle tartımını yaptınız mı

11 Doumlrtluumlk Sekizlik esleri (susları) notaları sus işaretleriyle

oumllccediluumlsuumlne goumlre tartımını yaptınız mı

12 Değişik değerlerdeki sesli ve sessiz notaların tartımını yaptınız

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz

MODUumlL DEĞERLENDİRME

47

CEVAP ANAHTARLARI

OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Yanlış

4- Doğru

5- Doğru

6- Yanlış

7- Doğru

8- Doğru

9- Doğru

OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Doğru

4- Yanlış

5- Doğru

6- Yanlış

CEVAP ANAHTARLARI

48

KAYNAKCcedilA

FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı

İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004

YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995

Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları

İstanbul 2004

Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991

SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004

KAYNAKCcedilA

47

CEVAP ANAHTARLARI

OumlĞRENME FAALİYETİ-1rsquoİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Yanlış

4- Doğru

5- Doğru

6- Yanlış

7- Doğru

8- Doğru

9- Doğru

OumlĞRENME FAALİYETİ-2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI

1- Doğru

2- Yanlış

3- Doğru

4- Yanlış

5- Doğru

6- Yanlış

CEVAP ANAHTARLARI

48

KAYNAKCcedilA

FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı

İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004

YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995

Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları

İstanbul 2004

Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991

SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004

KAYNAKCcedilA

48

KAYNAKCcedilA

FERİDUNOĞLU ZLacircle Muumlziğe Giden Yol Genccedil Muumlzisyenin El Kitabı

İnkılacircp Kitapevi İstanbul 2004

YURGA Cemal Muumlzik Tarihinde Tuumlrler ve Uumllkeler Malatya1995

Yrd Doccedil DR SAĞER Turan Temel Muumlzik Teorisi Bemol Muumlzik Yayınları

İstanbul 2004

Batı Muumlziği Teorisi Cangoumlz Muumlzik evi İstanbul1991

SUN Muammer Solfej 1ndash2 Sun Yayınevi Ankara2004

KAYNAKCcedilA