Post on 23-Jun-2020
Miękkie kapitały a dobrobyt
materialny – wyzwania dla Polski
Janusz CzapińskiSeminarium
Centrum Europejskich Studiów Regionalnych i Lokalnych31.03.2011
Źródło danych: Autor, Levy, Murname(2003).
Oczekiwane na rynku pracy w USA umiejętności pracowników ze względu na typ zadań w okresie 1960-2002 (rok 1960 jako 100 dla każdego z rodzajów umiejętności)
gospodarka wiedzy
Kapitał ludzki odpowiada za efekt rywalizacji indywidualnej: im wyższy tym wyższa
względna pozycja ekonomiczna jednostki w grupie; wzrost przeciętnego poziomu
kapitału ludzkiego członków grupy zwiększa pośrednio (poprzez system podatków)
dobrobyt materialny całej grupy; molekularna ścieżka rozwoju.
Miękkie kapitały
Kapitał kreatywny jest odpowiedzialny głównie za konkurencyjność regionów i miast;
obejmuje charakterystykę rynku pracy (udział pracowników twórczych w populacji
zatrudnionych), lokalne czynniki sprzyjające osiedlaniu się na danym terenie ludzi
utalentowanych i rozwojowi nowoczesnych technologii.
Kapitał społeczny odpowiada za efekt rywalizacji grupowej (konkurencyjność wspólnot
miejskich, regionalnych, narodowych): im wyższy tym wyższa względna pozycja
ekonomiczna wspólnoty; wspólnotowa ścieżka rozwoju. Pomostowy kapitał społeczny –
łączący członków społeczeństwa z różnych grup -- jest istotą obywatelskości
Niski kapitał społeczny: Chodźmy szybciej, ich jest dwóch a my sami
Kapitał intelektualny rozumiany jest zazwyczaj jako zasób przedsiębiorstwa. Jest zatem
analizowany z punktu widzenia przewagi danego podmiotu gospodarczego na lokalnym
lub globalnym rynku. Można jednak także poprzez agregowanie cech intelektualnych
jednostek oraz naukowe osiągnięcia wspólnoty tworzyć regionalne i krajowe miary
kapitału intelektualnego.
Kraj
Kapitał ludzki Kapitał
intelektualny
Kapitał
kreatywny
Kapitał społeczny
PISA 2009 Liczba lat
nauki (WB,
lata 90.)
Kapitał
intelektualny
wskaźnik
ogólnya
Kapitał
kreatywny
wskaźnik
ogólnyb
Zaufaniec Indeks etyki
korporacyjnej
(GLOBE,
1996/97)
Indeks
aktywności
obywatelskiejd
Szwecja 14 2 8 2 2 6 1
Dania 8 5 7 3 1 1 2
Norwegia 9 1 10 6 3 3 3
Holandia 2 8 5 4 4 2 4
Austria 13 14 4 10 8 8 5
Belgia 4 10 9 7 11 9 6
Ranking 19 krajów europejskich w zakresie wybranych wskaźników czterech miękkich kapitałów (porządek wg indeksu aktywności obywatelskiej)
Belgia 4 10 9 7 11 9 6
Irlandia 10 12 16 8 7 10 7
Finlandia 1 4 3 1 5 4 8
Wielka Brytania 6 9 6 5 12 5 9
Niemcy 3 3 1 9 9 7 10
Francja 11 6 12 11 13 17 11
Słowenia 5 15 11 14 16 13 12
Hiszpania 17 18 14 12 6 12 13
Włochy 16 17 2 15 10 14 14
Portugalia 15 19 17 18 18 11 15
Grecja 18 13 18 13 14 15 16
Węgry 12 11 13 16 15 16 17
Polska 7 7 15 17 17 19 18Rumunia 19 16 19 19 19 18 19
a Iloraz inteligencji ((Lynn, Vanhanen, 2006), liczba patentów o zasięgu światowym (The Global Competitiveness Report 2010-2011) i liczba publikacji o zasięgu światowym w stosunku do liczby naukowców (European Commission, 2007)b Wielkość klasy kreatywnej (ILO, 2009), liczba badaczy w stosunku do ogółu pracujących (European Commission, 2007) i nakłady na R&D (European Commission, 2007)C World Values Study, lata 90.d Aktywność w 12 typach dobrowolnych organizacji (Center for Democracy and Civil Society (.http://www.uscidsurvey.org/) raport z 20 września 2007)
Kapitał ludzki jest pierwotną ścieżką rozwoju ekonomicznego
wspólnoty; jest zatem szczególnie efektywny we wspólnotach
słabiej rozwiniętych; kapitał społeczny decyduje o wzroście
dobrobytu dopiero po osiągnięciu przez wspólnotę pewnego
progu rozwoju generowanego przez kapitał ludzki.
Zatem:
Kapitał ludzki jest decydującą przesłanką wzrostu dobrobytu
krajów słabiej rozwiniętych, a kapitał społeczny jest
decydującą przesłanką rozwoju ekonomicznego krajów wyżej
rozwiniętych.
8,00
9,00
10,00
Ln
PK
B_1
995
_20
06
�
�
�
�
�
�
�
�
�
��
�
�
� �
�
�
�
�
�
�
� �
�
�
�
�
�
�
�
�
�
�
�
�
��
�
�
�
�
�
�
�
�
�
�
�
�
LnPKB_1995_2006 = 6,02 + 0,23 * lata_nauki_2000
R-Square = 0,63
2,50 5,00 7,50 10,00
lata nauki
7,00
Ln
PK
B_1
995
_20
06
����
� �
��
�
�
�
�
�
�
�
�
�
���
�
�
�
��
�
�
��
�
�
�
���
�
���
�
�
�
��
�
�
� �
�
�
�
�
�
� �
�
�
�
�
�
�
�
�
�
�
�
�
�
��
Regresja logarytmu zmiany PKB na poziom wykształcenia społeczeństwa (N = 115)
8,00
9,00
10,00
Ln
PK
B_1
995
_20
06
�
�
�
�
�
�
�
�
�
�
�
�
�
�
�
�
�
�
��
�
�
�
�
�
�
�
�
�
�
�
�
��
�� �
�
LnPKB_1995_2006 = 6,71 + 0,04 * tRUST_90
R-Square = 0,45
10,00 20,00 30,00 40,00 50,00 60,00
zaufanie lata 90.
7,00
Ln
PK
B_1
995
_20
06
�
�
��
�
�
�
��
�
�
�
� �
�
�
�
��
�
� �
�
Regresja logarytmu wzrostu PKB w latach 1995-2006 na poziom zaufania z lat 90 XX wieku w grupie 60 krajów
8,00
9,00
10,00
Ln
PK
B_
1995_
2006
�
� �
�
�
�
�
�
��
�
�
�
�
�
�
��
�
�
�
�
�
�
�
�
�
�
��
�
�
�
�
�
�
�
��
�
�
�
�
�
�
�
�
�
�
�
�
���
�
LnPKB_1995_2006 = 6,40 + 0,03 * cei
R-Square = 0,55
20,00 40,00 60,00 80,00
Indeks etyki korporacyjnej
7,00
Ln
PK
B_
1995_
2006
�
���
�
�
�
�
��
�
�
�
��
�
�
�
�
���
�
�
�
��
�
� �
�
�
�
�
�
��
�
�
�
��
� �
Regresja logarytmu wzrostu PKB w latach 1995-2006 na indeks etyki korporacyjnej w 1998 r. w grupie 97 krajów
Znaczenie kapitału ludzkiego (wykształcenie w latach 90.) i kapitału społecznego (zaufanie w latach 90.) dla wyjaśnienia logarytmu wzrostu PKB per capita
w latach 1995–2006 w grupie 36 bogatych i 75 ubogich krajów (wg poziomu w 1995 r.)
procent wariancji wyjaśnionej przez dany kapitał
54Kraje wysoko rozwiniete
55
14
1
0 20 40 60 80 100
Kraje słabo rozwinięte
Kraje wysoko rozwiniete
Kapitał społeczny
Kapitał ludzki
9,00
10,00
11,00
LnP
KB
_2006
�
�
��
�
�
�
�
�
�
�
�
�
�
��
�
�
��
�
��
POL
CZEHUNLVA
SVK
EST
LTU
FINSWE
NLD
DNK
GER
NOR
GBR
BELAUT
IRL
ITAESPGRC
FRA
SVNPRT
LN_GDP_2006 = 9,37 + 0,24 * kapital_intelektualnyb
R-Square = 0,56
-4,00 -2,00 0,00 2,00 4,00
Kapitał intelektualny
7,00
8,00
L
��
POLSVK
ROM
LTU
BGR
Regresja logarytmu PKB w 2006 r. na kapitał intelektualny w krajach europejskich
9,00
10,00
11,00
Ln
PK
B_
200
6�
��
� �
�
�
��
�
�
�
�
�
�
�
�
�
�
IRL
BELNLD
GBR
FIN
EST
GRC
SWEDNK
FRA
SVN
GER
ESP
ITA
NOR
CZE
AUT
PRT
LN_GDP_2006 = 9,43 + 0,21 * kapital_kreatywny
R-Square = 0,68
-5,00 0,00 5,00
kapitał kreatywny
7,00
8,00
Ln
PK
B_
200
6
���
�
�
�
�
�
LTU
EST
LVAPOL
HUN
BGR
SVK
TUR
ROM
Regresja logarytmu PKB w 2006 r. na kapitał kreatywny w krajach europejskich
7,5
8
8,5
9
Niskie zaufanie
Wysokie zaufanie
6
6,5
7
Niski IQ Wysoki IQ
Efekt synergii poziomu ilorazu inteligencji i uogólnionego zaufania w zakresie logarytmu
wzrostu PKB w latach 1995-2006 w grupie 59 krajów
7
7,5
8
8,5
9
Niskie zaufanie
Wysokie zaufanie
6
6,5
7
Niskie wykształcenie Wysokie wykształcenie
Efekt synergii poziomu wykształcenia i uogólnionego zaufania w zakresie logarytmu
wzrostu PKB w latach 1995-2006 w grupie 58 krajów
8,00
9,00
10,00
LnG
DP
1995-2
006
�
� �
�
�
�
�
�
�
�
�
�
�
�
�
�
�
�
�
�
�
�
�
�
��
�
�
�
�
�
ARG
AUS AUT
CAN
CHE
CHN
CRI
DEU
DNK
ESP
FIN
FRA
GBR
GRC
HUN
ISR
ITA
JPN
KAZ
KOR
MEX
MYS
NLD
NZL
POLPRT
RUS
SVN
SWE
TUR
USA
R2 = 0,51Związek między familizmem i zmianą log. PKB per capita w latach 1995-2006 w 47 krajach
Źródło danych: familizm – GLOBE 1996/97, PKB - WB
4,00 5,00 6,00
familizm
7,00
LnG
DP
�
�
�
�
�
�
�
��
�
�
��
�
�
�
ALB
BOL
BRA
CHN
COLECU
EGY
GEO
GTMIDN
IND
NGA
PHLSLV
THA
TUR
VEN
ZMB
4000
5000
A
A
A
A
A
A
A A
A
A
Wrocław
Kraków
Warszawa
Gdańsk
Gdynia
Gliwice Katowice
Poznań
-0,25 0,00 0,25 0,50
Kapitał społeczny
3000A
A
A
A
A
A
A
A
AA
A
A
A
A
A
A
Bydgoszcz
Toruń
Lublin
Łódź
Radom
Rzeszów
Białystok
Bielsko Biała
CzęstochowaJaworzno
Ruda Śląska
Sosnowiec
Zabrze
Kielce
Olsztyn
Szczecin
R2=0,31 p<0,01
Dochód miasta na mieszkańca w 2009 r. a kapitał społeczny w 2009 r.
Źródło danych: Diagnoza Społeczna 2009
Kapitał społeczny w III RPOdsetek osób ufających innym ludziom, należących do co najmniej jednej organizacji i angażujących się w minionym roku w
działania na rzecz społeczności lokalnej
50
60
70
Aktywni społecznie
Członkowie organizacji
Ufający innym
Źródło danych: Jakość życia Polaków w czasie zmiany społecznej, Diagnoza Społeczna i Polski Generalny Sondaż Społeczny
0
10
20
30
40
'92 '95 '97 '00 '03 '05 '07 09
Pro
c.
Ufający innym
Dzięki czemu się dotychczas rozwijaliśmy?
340
390
440
170
190
Pro
ce
nto
wy w
zro
st
liczb
y s
tud
en
tów
Pro
ce
nto
wy w
rozst
PK
B n
a o
so
bę
90
140
190
240
290
90
110
130
150
1992 1994 1996 1998 2000 2003 2005 2007 2009
Pro
ce
nto
wy w
zro
st
liczb
y s
tud
en
tów
Pro
ce
nto
wy w
rozst
PK
B n
a o
so
b
PKB na osobę
Liczba studentów
Najbardziej i najmniej rozwinięte branże przemysłowe w Polsce w stosunku do UE
Rodzaj przemysłu
Produkcja w Polsce
w 2006 r. jako procent
produkcji UE w 2002
górnictwo metali nieżelaznych 373
koksowniczy 274
górnictwa węgla kamiennego 59
elektrociepłowniczy 28elektrociepłowniczy 28
górnictwa węgla brunatnego 16
soli 11
elektroniki profesjonalnej 1,3
aparatury pomiarowej 1,1
biotechnologiczny 1,1
sprzętu optycznego i fotograficznego 1,0
lotniczy i kosmiczny 0,5
maszyn biurowych i komputerów 0,4
Źródło: Andrzej Karpiński, Dialog wokół przyszłości przemysłu, Dialog, 2009, 3-4
Wnioski
Rozwój wspólnoty po przekroczeniu pewnego progu rozwoju zależy bardziej od kapitału społecznego niż od kapitału ludzkiego
Rozwój ekonomiczny Polski, jako kraju słabo rozwiniętego, zależał dotychczas przede wszystkim od kapitału ludzkiego, miał dotychczas przede wszystkim od kapitału ludzkiego, miał zatem charakter molekularny a nie wspólnotowy
Czy dalszy rozwój Polski po przekroczeniu progu krajów rozwiniętych jest możliwy przy obecnym poziomie kapitału społecznego?
Jaki jest próg rozwoju, przy którym kapitał społeczny zyskuje
większe niż kapitał ludzki znaczenie jako przesłanka dalszego
wzrostu dobrobytu?
Analiza empiryczna trendów w porównaniach międzynarodowych
sugeruje, że progiem tym jest 10-12 tys. dolarów PKB per capita w
dolarach z 2000 r. dolarach z 2000 r.
Polska przy wzroście średnio rocznie 2,5-3 proc. osiągnie ten próg
za 8-10 lat. Jeśli w tym okresie nie wzrośnie w naszym kraju
poziom kapitału społecznego, dalszy rozwój gospodarczy Polski
zostanie zahamowany lub znacznie spowolniony niezależnie od
stopnia inwestycji w kapitał ludzki.
Gdzie budować kapitał społeczny?
Szkoła
Administracja publicznaAdministracja publiczna
Firmy
Kościół?