МОНГОЛЧУУДЫН МОНГОЛЧУУДЫН БАЙЛДАН ДАГУУЛАЛБАЙЛДАН ДАГУУЛАЛ

Д. Сэрдарам.Д. Сэрдарам.

http://serdaram.origo.mn/http://serdaram.origo.mn/

МОНГОЛЫН ЭЗЭНТ ГҮРЭН

• ИХ МОНГОЛ УЛС – НЭГ ЭРХ АШИГ– НАЦИЯ • ХАМГИЙН ШИЛДЭГ ЗАСАГЛАЛ

• УДИРДАГЧ буюу LEADERSHIP.

• ӨӨРСДИЙГӨӨ ХҮЛЭЭН ЗӨВШӨӨРҮҮЛЭХ

• Өвөг дээдсийн өс хонзон• Нүүдэлчдийн эдийн засгийн их

хэрэгцээг СУУРИН С.И. хангахгүй.

МОНГОЛЧУУДЫН БАЙЛДАН МОНГОЛЧУУДЫН БАЙЛДАН ДАГУУЛАЛДАГУУЛАЛ

МОНГОЛЫН ЭЗЭНТ ГҮРЭН

• ЭТНОГЕНЕЗ – БИОСФЕРЫН ОНОЛВернадский, Гумилёв

• СУПЕР ЭТНОС-ын онол

• Монгол, Еврей, Араб, Хятад, Орос, Индий• Нийгэмд ПАССИОНЕРНОСТЬ бий болох• Эрчимт хүн – Урт дурийн хүмүүс• Чингис хааны баг: Тэмүүжин – Боорчийн

нөхөрлөл

МОНГОЛЧУУДЫН БАЙЛДАН МОНГОЛЧУУДЫН БАЙЛДАН ДАГУУЛАЛДАГУУЛАЛ

“ПАКС МОНГОЛИКА”

МОНГОЛЧУУДЫН ДЭГЛЭМ буюу ЭНХ ТАЙВАН ТОГТООЛТ

1.ХУУЛЬ ЭРХ.2.ШАШИН ШҮТЛЭГИЙН ЧӨЛӨӨТ БАЙДАЛ.3.СОЁЛЫН ЯЛГАА.4.МЭДЭЭЛЭЛ ДАМЖУУЛАЛТ5.ХУДАЛДААНЫ ТОРГОН ЗАМ

Fear This!• ШАШИН ХООРОНДЫН ДАЙН. ЗАГАЛМАЙТНЫ ДАЙН

• РОМЫН ПАП – ИСЛАМ ШАШТНУУДЫН ХАРГИС ЗАСАГЛАЛ. Иерархи засаглал, шашин шүтлэгээр хавчин мөрдөх. Инквизация

• Бүс нутгийн дүгжигдмэл байдал. Өрнө, дорнын худалдаа наймаа, торгоны зам харилцаа зогссон.

• Орос улс тархай бутархай.

• Турк Селджукуудын харгислал

• ДЭЛХИЙН ТҮҮХИЙН “ХАРАНХУЙ ҮЕ”

АЛЛАГА ХЯДЛАГААР ДҮҮРЭН ДЭЛХИЙ ДАХИН

XIII зууны дэлхийн улсууд

ӨРНӨ ДОРНЫГ ХОЛБОСОН ТОРГОН ЗАМ

“ПАКС МОНГОЛИКА”

• ХЯТАД УЛС ОЛОН ЖИЛИЙН ТАРХАЙ • ТАНЬ УЛСЫН ДАРАА 906 ОНООС Сяо, Ляо, Сунь• Японд КАМАКУРА, Солонгост КОРЁ-гийн улс• Ява, Бирм, Суматра тархай жижиг улс байсан. • Энэтхэг улс тархай бутархай улс байсан.

• Нүүдэлчдийн энэ хана зогсоох болов уу?• Тэднийг номхотгох сайн бодлого хэрэгтэй.• Хүр хорхойн бодлого – Хөвөө хязгаарын угсаатнууд• Гэвч бодлогыг хэрэгжүүлэгчид бус НҮҮДЭЛЧИД

• НҮҮДЭЛЧДИЙГ НЭГТГЭЖ ЧАДСАН …

– Хамгийн сайн удирдагч. – ХУУЛИА ӨӨРӨӨ ДАГАДАГ.

– АНД НАР буюу САЙН БАГ.

– НЭГДМЭЛ ЭРХ АШИГТАЙ.

– ДАЙНД БЭЛЭН БАЙХ.

– ДАЙН ХИЙХ СОНИРХОЛ

ДАЙН БОЛ АМЬДРАЛ…

ЭДИЙН ЗАСГИЙН СОНИРХОЛ:

• Дайн бол Эдийн засгийн хэрэгцээний эх үндэс.

• Эдийн засаг нь ХЭРЭГЛЭЭ байв

• Баялаг – Эмс охид, Мал сүрэг.

НИЙГМИЙН СОНИРХОЛ:

• Дайн бол Нийгмийн байр суурийн гол шалгуур болдог.

• Удирдагчдын манлайлал илэрдэг

• Нүүдэлчдийн нэгдэл дайны үед их идэвхждэг

ДАЙН БОЛ АМЬДРАЛ…ИХ АВ ХОМРОГО: Монголчууд,

нүүдэлчдийн дайны бэлтгэл.

• Орон зайн хязгааргүй.

• Ав хомрогын хүрээ цаг хугацаатай.

• Дайны тактик нь араатан амьтны ааш авир, түүнийг авлалт, байгалийн хүчин г.м. харгалзана.

• Цэргийн зохион байгуулалт нь нийгмийн зохион байгуулалт

ДАЙН БОЛ АМЬДРАЛ…ИХ АВ ХОМРОГО:

• Цүүцэн байлдаан – Зүрх сугалах.

• Нуур байт.

• Гахай хадралт.

• Бух сэжүүр

• Нуман тулгуур

• Чонон болон Үнэгэн шогшоо

• Цацсан ододын жагсаал

• Нохой хэрлэг

• Харавлага

• Тангудын СИ СЯО – 1207, 1227 он

• Алтан буюу ЦИНЬ – 1211 онд.

• Хорезм улс 1219 – 1225.

• Ахмад хөвүүдийн аян дайн 1236 – 1241

• Хүлэг хааны аян дайн 1256 – 1264

• Юань улсын байлдан дагуулал – Япон, зүүн Ази

МОНГОЛЧУУДЫН БАЙЛДАН МОНГОЛЧУУДЫН БАЙЛДАН ДАГУУЛАЛДАГУУЛАЛ

МӨНХИЙН ДАЙН ТУЛААН НҮҮДЭЛЧДИЙН ОРШИН БАЙХ, ХҮЧИРХЭГ БАЙХ ГАНЦ ЗАМ БАЙСАН. Вернадский болон Нууц товчоо.

ХОРЕЗМЫН ДАЙН 1219-1225

100 дахин их хүчний эсрэг хийсэн хамгийн том дайн: 8000км замыг 120.000 цэрэг туулж 20 сая хүнтэй Хорезм улсыг эзэлсэн

АХМАД ХӨВҮҮДИЙН ДАЙН 1236-1241

1000 дахин их хүчний эсрэг хийсэн хамгийн том дайн: 12000км замыг 120.000 цэрэг туулж 60 сая хүнтэй Европт тулж ирсэн

Бат хаанБайдарГүюгМөнх

Сүбээдэй 1176 – 1248 жанжин 65 настай багш жанжинБүх дайнд оролцсон

ХҮЛЭГ – ХУБИЛАЙН ХИЙСЭН ДАЙН 1253 -1280

Хамгийн том усан флотыг байгуулсан. 142000 хүнтэй, 4400 хөлөг онгоцтой дэлхийн хамгийн том тэнгисийн флотыг байгуулж 1281 онд Японы Такашимад нэг шөнийн дотор 4000 хөлөг онгоц, 100000 хүнээ далайн шуурганд алджээ. 300 жилийн дараа Испаний флот 27500 хүнтэй, 130 хөлөг онгоцтойгоороо дэлхийн хамгийн хүчирхэг флот болжээ.

ХҮЛЭГ тэр үед хамгийн хүчтэй байсан ИСМАИЛУУД-ын тогтолцоог бут ниргэжээ. МОНГОЛЧУУДЫН ДЭГЛЭМ

“ПАКС МОНГОЛИКА”

МОНГОЛЧУУДЫН БАЙЛДАН ДАГУУЛАЛ

ХҮН БА МОРЬ

ЗЭР ЗЭВСЭГ БА ХУВЦАС ХЭРЭГЛЭЛ

ДАДЛАГАЖУУЛАЛТ

ЦЭРГИЙН ЗОХИОН БАЙГУУЛАЛТ

СТРАТЕГИ ТАКТИК

ХҮН БА МОРЬ

Монгол морь хамгийн тэвчээртэй нь - Говь шанхын, Галшарын, Тэсийн голын, Дархадын цагаан адуу

Орон зай, харилцаа холбооны гол хэрэгсэл- Мэдээлэл солилцоо – Туулах чадвар: Морин өртөө

Морь – Монгол хүн бие биенээ сайн мэддэг мэдэрдэг- Хурдан морины шинж, мэдлэг . Арчилгаа сувилгаа, Эм дом

Монгол морь 11-12 сард тарга хүч нь гүйцдэг.- Аян дайн, Монгол наадам Монгол морины хүч чадал

Монголчуудын хоол хүнс, тэвчээр хатуужил нь байгаль цаг уурт сайтар зохилдсон.

- Хоол хүнс, хэвийн жин, тэсвэр хатуужил, сайн харваачид

Нийгмийн сайн зохион байгуулалттай.

ЗЭР ЗЭВСЭГ БА ХУВЦАС ХЭРЭГЛЭЛ

Монгол хувцас дээр шир, төмрөөр хуяг, дуулга, тохойвч, эрхийвч хийдэг

Төмрийг давтаж БОЛД болгон хэрэглэдэг

Уран дархан, зэвсэг хийх технологи өндөр түвшин

Төмөр, Шир, Модны үйлдвэрлэл, ТЕХНОЛОГИ илүү сайн хөгжсөн.

Үндэсний хувцас: ДЭЭЛ, БҮС, МАЛГАЙ, ӨМД.

МОНГОЛ ЦЭРЭГ, ЗЭВСЭГ, МОРЬ

Чингис хааны дайчид бол үндсэндээ морьт цэрэг байв. Монгол цэрэг 4-5 сэлгээ морьтой, хэрэгцээ тохиолдвол өдөрт 300-гаас доошгүй км замыг туулах чадвартай.

ЗЭР ЗЭВСЭГ БА ХУВЦАС ХЭРЭГЛЭЛ

Нэг талдаа иртэй шулуун “Шөр” илд. Харин илдний үзүүрийг нь хоёр талаас нь ирлэж шөвхлөн хурцалсан байна. Ийм илдний балдаг нь мөн шулуун байна (а,б).

Зарим илдний балдагийг илдний ирэн тал руу өнцөг гарган налуулсан ч байхад (в), заримынхыг бас нөгөө тийш нь налуу хэлбэртэйгээр үйлдсэн ч байна (г).

Шулуун илдээр цавчилдах үед эвгүй цавчиснаас болоод илд гараас алдагдах тохиолдол элбэг байдаг байсан учир бариулд нь оосор хийж өгдөг байжээ.Харин илдний төмрийг хотойлгож “Хотгор илд” хэрэглэх болсноор цавчих, зүсэх чанар нь илт сайжирч иржээ. Одоогоор ийм хотгор илд түрэгийн дурсгалуудаас тун цөөхөн гарсан байгаа боловч хүн чулуунууд дээр цөөнгүй дүрслэн үзүүлсэн байдаг байна.

VII—IX зууны үе гэхэд илдний хотгорын хэмжээ улам нэмэгдэх болсон бөгөөд илдний төмөр нь илүү нарийн, урт болж иржээ. Илдний хуй нь голдуу улаан өнгөтэй байсан нь тэр үеийн түрэг илдний бас нэг онцлог гэж болно.

Илд бол цэргийн тактикийн гол зүйл биш.

ЗЭР МОНГОЛ ИЛД – БОЛД ТӨМРӨӨР ДАВТДАГ

МОНГОЛ ЦЭРГИЙН НУМ СУМ

Дундаж жин: 16 кг.Сумны дундаж тусгал нь 300 метрБуга, шар үхэрийн эвэр нааж, нумаа бод малын шөрмөсөөр гүйцэт татаж эвшээлгэдэгТөрөл бүрийн оньсон харвуул, галт зэвсэг хэрэгсэл, дайвар зүйл хэрэглэдэг.

Хасарын хүү Есөнгө 335 алд газарХол байг мэргэн харвасан.

Монгол цэргийн нум сум

Нумын наалтууд1,5-гичрийн наалт; 2,4,6-дунд талын хажуугийн наалт;

3- нумын өвөр талын наалт (гуравч маягийн)

Зэв сум

Дундад эртний үетэй харьцуулвал гурван хянгат өргөн зэв ихэд дэлгэрсэн байжээ. Мөн хуягласан хүн морийг харвахад зориулсан цамцаалт хурц үзүүртэй жижиг зэв хэрэглэдэг байсан байна. Гэхдээ бас Хүннүгийн үед хэрэглэж байсан гурван хянгат, тэгш бус хэмтэй ромбо, уртасгасан ромбо хэлбэртэй, мөн ромбо хэлбэртэй хавтгай зэв болон гурван цамцаалт зэв гэх мэт төмөр зэв, мөн ясан зэв ч хэрэглэж байжээ. Мөн дуут зэв, сум ч хэрэглэдэг байжээ.

Монголчууд зэв сумаа Хүннү, түүний дараа үеийн нүүдэлчдийн нэгэн адил үйсэн болон арьсан ховдонд агуулж явдаг байсан байна.

Дундад эртний үеийн ховд

Хуягт цэрэгhttp://qtxt.ru/turk

Хөө хуягт цэрэг http://qtxt.ru/turki

цэргийн агсамж. VI-VIIIзуун

1-7 – Хуягийн тушим; 8- Агсарга; 9- Бүрэн зэвсэгтэй түрэг цэрэг; 10- зэр зэвсгүүд http://qtxt.ru/turki

Монгол цэргийн хуяг дуулга

Зураг 10. Сөргөө Зураг 11. Галт зэвсгүүд

Сөргөөг төмөрлөгөөр дөрвөн үзүүр бүхий өргөс хэлбэр бүхий байдалтай үйлдэнэ. Сөргөөг яаж ч хаясан түүний 4 өргөсний аль нэг үзүүр заавал дээш харж сөрдийсөнбайх учир агт морины туурайдшигдэн хатгаж цааш явах аргагүй болгоно.

Урбагур буюу чөдөр оньс

Чулуун урбугур нь маш хүчтэй байсан бөгөөд дөрвөн хүн арай ядан даах том чулууг бүтэн хагас сумын газар харвадаг байжээ

Битүү хуягт тэрэг

Монголчууд хэрэм цайз руу ойртуулахгүй бол дотроо олон цэрэг суулгасан, хатуу шир, төмөрлөгөөр бүрсэн битүү хуягт тэрэг түрэн дөхөж очино. Энэ нь хэрэмд гарз хохиролгүй тулж очих хамгийн сайн арга байжээ.

Зураг 9. Үүлэн шат

Бас нэгэн гайхамшигт хэрэгсэл бол үүлэн шат байв.Үүнийг хотын хэрэм рүү дайрахдаа буюу монголчуудынярьдагаар “хот харайхдаа” олноор нь хэрэглэнэ.

БАЙЛДААНЫ ХЭРЭГСЭЛ

Хөдөлгөөнт

Би

ет дохион

ы

Дуут дохи

оны

Адуу, Тэмээ, Үхэр

Туг Хиур Гал, Утаа

Хамгаалалтын Хангалтын Удирдлагын

Тээвр

ий

н

Ун

алгы

н

Цэр

гий

н

Ам

ьтны

Цэр

гий

н

Бүрээ, Хэнгэрэг, Дуут сум

Дай

ны

Бамбай

Дуулга

Хуяг

Хүрз, Толь

Харавч

Үүлэн шатМор

ин

ы хуяг

Мор

ь

Нэм

нээ

Тул

ам

Дэгээ мод

Битүү хуягт тэрэг

Жад

Чингис хааны дайчид бол үндсэндээ морьт цэрэг байв. Монгол цэрэг 4-5 сэлгээ морьтой, хэрэгцээ тохиолдвол өдөрт 300-гаас доошгүй км замыг туулах чадвартай.

Зураг 2. Монголын морьт цэргүүд

ЦЭРГИЙН ЗОХИОН БАЙГУУЛАЛТ

НҮҮДЭЛЧИН ХҮН БҮР ЦЭРЭГ – - уламжлал, амьдралын хэвшил

АРАВТЫН СИСТЕМ

ТҮМЭН ХИШИГТЭН – Дотоод мянган- шадарлах цэрэг: 1000 хорчин - 8000 турхаг – 1000 хэвтүүл- ээлжлэн 250 хорчин, 250 хэвтүүл, 2000 турхан 3 хоногоор гарна

ГАДААД МЯНГАН – Засаг захиргааны нэгж- Гол 95 мянганаас үүсэлтэй, өмчлөн эзэмшүүлсэн овог, газар

ЦЭРЭГ – ЗАСАГ ЗАХИРГААНЫ САЙН ШИЙДЭЛ

Их хаан

Цэргийн Жанжид

Түмэн хишигтэн

ИЛДЭЧ

Ихэс турхаг

Өтгөс баатад

Өтгөс хэвтүүл

Ихэс хорчин

Хорчин

Зуут

Аравт

Турхаг

Түмтүүд

Дотоод мянган Гадаад мянган

Хэвтүүл

Зуут

Аравт

Зуут Зуут

Аравт Аравт

Эзэн ХаанЭзэн Хаан

ШүүхШүүх Их ХуралдайИх ХуралдайХишигтэнХишигтэн

Сэцдийн зөвлөлСэцдийн зөвлөл

Баруун түмэнБаруун түмэн Төвийн түмэнТөвийн түмэн Зүүн түмэнЗүүн түмэн

Түмт Түмт Түмт Түмт Түмт ТүмтТүмт Түмт Түмт

МянгатМянгатМянгатМянгат МянгатМянгат МянгатМянгатМянгатМянгат МянгатМянгатМянгатМянгат МянгатМянгат МянгатМянгат

ЗуутЗуут ЗуутЗуут ЗуутЗуут ЗуутЗуут ЗуутЗуут ЗуутЗуут ЗуутЗуут ЗуутЗуут ЗуутЗуут

АравтАравт АравтАравт АравтАравт АравтАравт АравтАравт АравтАравт АравтАравт АравтАравт АравтАравт

Борцыг 1-3 жил хадгаладаг бөгөөд 214 гр борц 1 кг махтай тэнцэнэ.

СТРАТЕГИ ТАКТИК

Байлдааны нуур байт тактик Цүүцэн дайны арга Давших тактик

Castles!

Feudal Warfare!!!!

МОРЬТОН БААТРУУД

• ХОРЕЗМ – Ислам шашинтны хамгийн хүчирхэг төв улс байсан.

• Соёл иргэншил, Улс төрийн хувьд хамгийн хүчирхэг байсан.

• Улс төрийн харалган бодлогоос болж ХОРЕЗМ-ын дайн дэгдэв.

• Хорезмын тухай бүх мэдээлэл, өөрт хэрэгтэй хүмүүсийг Чингис хаан ашигласан.

• Асар их цус, харгислал өрнөсөн.

ХОРЕЗМЫН ДАЙН 1219-1225

ТЭД БОГ-ийг ҮЛ ТООМСОРЛОВ…

• Зэв, Сүбээдэйн цэрэг Оросын Христос шүтлэгтнүүдийг хиар цохив. 1223

• Загалмайтнууд Монголчуудад эсэргүүцэл үзүүлсэн учир дайн хийсэн!

• АХМАД ХӨВГҮҮДИЙН АЯН ДАЙНБат, Байдар, Гүюг, Мөнх – Сүбээдэй (1175-1248)

• Мөнх хаан дүү ХҮЛЭГ-ийг аян дайнд явуулсан.

Дайсан

Толгойн сэргийлэхүүд болон цацсан оддын жагсаал

Морьт цэргүүд давших – Зүрх сугалах, Цүүцэн дайн

1

3

2

Дайсан

Харваачдын төлөвлөгөө

Дайсан

Нум сумын харвалт

Дайсан

БУХ СЭЖҮҮР ХИЙХ ТАКТИК

Морьд

Бух

сэж

үүр

Бух

сэж

үүр

Мор

ьд

Дайсан

Үнэгэн ба Чонон шогшоо

Нум сумын чиглэл

Дайсан

Будлиан ба Айлган сүрдүүлэлт

Морьд

Морьд

Морьд

Тоос манан

Морьдынхоо сүүлэнд мөчир зангидах

Дайсан

Урхинд оруулах

2

1

Ухрах & Буцаж эргэхНэхэн

хөөх

3 4

Дайсан

Шуурхай дайралт ба Гэнэтийн дайралт

6н өдөр ухрах

1 өдрийн дотор эргэн ирэх & Гэнэтийн дайралт

Дайсан

ГАХАЙН ХАДРАЛТ

2

1

Ухрах Нэхэж хөөх

Дайсны араас довтлох.

Бүслэх төлөвлөгөө

Дайсан

Бүх талаас нь бүслэх

Сэлэм болон Нум сумын хослол

Дайсны хүч

Нум сумын чиглэлДайсны сул тал

Сэлмээр тулалдах

Нум сумаар тулалдах

Дайсан

НУУР БАЙТ АРГА

Дайсан

Ялалт, Дайсныг хөөх

Ялагдал,Бүх зааварчилгааг үгүй хийх

Enemy

Ээлжлэн дайрах

Хот тосгодыг шөнийн турш дайран ээлжгүй довтлох тактик

Дайсан

Нуман тулгуурт оруулах

2

1

Тулалдах & Ухрах

Нэхэн хөөх3

Тулалдах & Ухрах

Leignitz Лигницийн тулалдаан

100,000 Рыцариуд 40,000 Монголчууд

Knights charge! Go knights!

Явган цэрэг

Leignitz Лигницийн тулалдаан

Рыцариудын дайралт! Go knights!

Leignitz Лигницийн тулалдаан

• Mонголчууд ухрах дохио

• Рыцариуд өөрсдийгөө ялж байна гэж бодсон.

• Явган цэрэг гол хүчээсээ холдсон.

Leignitz Лигницийн тулалдаан

• Монгол цэргүүд гэнэт сөрөн дайрсан.

• Маш ширүүн харвасан.

Leignitz Лигницийн тулалдаан

• Рыцариуд гол хүчээсээ хол байгаагаа гэнэт ухаарч ухарсан!

• Энэ том занга байсан.

Leignitz Лигницийн тулалдаан

• Маш их утаа униар дунд эмх замбараагүй болсон!

• Монгол цэргийн сум тэднийг бүр замбараагүй болгов.

Leignitz Лигницийн тулалдаан

• Рыцариудын хуяг дуулга нэмэр бус нэрмээс. Aaaaaggghhh!

Leignitz Лигницийн тулалдаан

• Морин цэрэг РЫЦАРИУД БАЙХГҮЙ БОЛСОН!

Leignitz Лигницийн тулалдаан

OH GOODDDDDD!• Унгарчууд Белла хааны

цэргийг Монголчууд хиар цохив. 100.000

• Европчууд PANICS!• Европоор 4 замаар дайтсан• Пап лам Христын бүх сүмд

Авралын залбирал. • Монголчууд гэнэт гарч

ирсэн шигээ алга болов. • Өгөөдэй хаан 1241 оны

хавар гэнэт нас барж Хан хөвгүүд бүгд яаралтай буцаж Их гүрний баруун өмнөд хилийг Молдав, Булгараар тогтоож, захирагчаар түмтийн ноён Ногайг томилжээ.

ЕВРОПТ ЭСЭРГҮҮЦЭХ ХҮЧ БАЙХГҮЙ

Marco…Polo…• Marco Polo: Хубилай хааны дэргэд 17 жил байсан элч

– Венецид буцаж очоод ном бичихэд хэн ч итгээгүй.

– Европт “Харанхуй үе”

– Дараа нь 300 жилийн дараа Европчууд Азийг өөрийн нүдээр харж түүнд итгэсэн.

– Дэлхий дахины ДАЯАРЧЛАЛ-ыг биелэл болгосон ИХ МОНГОЛ, Юань гүрний түүх одоо үеийг зөгнөж байсан.

ЯПОНЧУУД – МОНГОЛ мэт ...• Shogun: “general”

(Lords)• Samurai: “Хөлөг баатар”• Katana: Байлдах урлаг