Popular, influential but flawed:TEST OF THE

CREDIBILITY OF GLOBAL REPORTS and

INDICESAssoc. Prof. Dr. Kutlu MERİH

DataLabTR kutlu.merih@datalabtr.com, kutmerih@gmail.com

Assoc. Prof. Dr. C. Coskun KÜÇÜKÖZMEN İzmir University of Economics coskun.kucukozmen@ieu.edu.tr

Fatma ÇINAR Mba, Capital Market Board of Turkey fatma.cinar@spk.gov.tr

Raporlama ve Endeksleme Trendleri

• Küresel sistemde yeni bir eğilim her yıl belirli zamanlarda bazı sosyo-politik ve ekonomik konularda raporlar ve bunlara bağlı endeksler üretmektir.

• Bu çalışmalar seçkin küresel kuruluşlar tarafından gerçekleştirilmekte ve yine seçkin küresel kuruluşlar tarafından dikkate alınmaktadır.

Endeksler Küresel Fon Akımlarını Etkiliyor

• Bu basit entelektüel anlamda bir dikkate alınma değildir.

• Ülkeler bu rapor ve endekslere göre rating e tabi tutularak az veya çok yatırım almakta veya az veya çok faiz ödemektedirler.

• Bu rapor ve endekslerin iyi maskelenmiş küresel manipülasyon araçları olduğunu söylemek abartılı olmayacaktır.

Endekslerin Tutarsızlığı ve Amaçları Kuruluş İtibarı ile Maskeleniyor

• Endeksleri tanıtan bir çok kaynak endekslerin teknik alt yapısını görmezden gelerek bunların sağlam bilimsel temellere dayandığı inancını pekiştirmektedir.

• Gerçek ise böyle değildir. • Endekslerin büyük bir çoğunluğu mantık ve

matematik hatalar ile yüklüdür. • Buna karşılık endeksleri yayınlayan küresel

kuruluşların itibarı bu yanlışların görmezden gelinmesini sağlamaktadır.

Rapor ve Endekslerdeki Hatalar

• Seçkin kuruluşlar tarafından üretilen endekslerde aşağıdaki dört temel hatanın bazıları genellikle ise hepsi gözlenebiliyor.

• Etik (Deontolojik) Hata : Böyle bir endeks tanımlamak ahlaki değil (HDRI)

• Mantık (Epistemolojik) Hata: Böyle bir endeks tanımlamak anlamsız (HDRI)

• Teknik (Matematik) Hata : Endeksin hesaplama tekniği yanlış ve tutarsız. (HDRI)

• Enformatik (İstatistik) Hata: Endeksin dayandığı veri kaynakları eksik, yetersiz, tutarsız (HDRI)

HDI Suffers Those Four Errors

• As an example, "Human Development Index - HDI" developed by UNDP exhibit those four errors.

• Using these indices as an input to one another in critical analysis makes prescription more difficult.

HDI Bu Dört Temel Hatayı Sergiliyor

• Örnek olarak UNDP tarafından geliştirilen “İnsani Gelişme Endeksi - HDI” bu dört hatayı da sergilemektedir.

• Diğer taraftan bu endeksler birbirlerini girdi olarak kullanarak eleştirilmesi güç bir reçete yapısı da sergileyebiliyorlar.

Endeksler Raporlarla Tutarlılık İllüzyonu Yaratıyor

• Burada çok rastladığımız bir İLUZYON tekniği bu endeksleri kapsamlı bir RAPOR ile desteklemektir.

• Böylece bu endeksin bu ayrıntılı rapora dayandığı algısı yaratılır.

• Gerçekte ise durum böyle değildir. • Endeksler raporun aksine son derece basmakalıp ve

hatalar ile yüklüdürler.• Burada sadece cinsiyetler arası eşitsizlikler konusunda

bazı önde gelen küresel endeksleri açıklamaya çalışacağız.

İnsani Gelişme Endeksi (Human Development Index HDI)

• UNDP tarafından hazırlanan ve dünya'daki ülkeler için 1-yaşam uzunluğu, 2-okur yazar oranı, 3-eğitim ve 4- Kişi başına gelir doğrultusunda bir ölçümdür.

• Bu araştırma sonucunda bir ülkenin gelişmiş, gelişmekte olan ya da gelişmemiş bir ülke olduğu iddia edilmekte ve dünya bunu tartışmasız kabul etmektedir;

• Dağılım ilk olarak 1990 yılında Pakistanlı ekonomist Mahbub ul Haq tarafından geliştirilmiştir ve 1993 yılından bu yana Birleşmiş Milletler Gelişme Programı tarafından yıllık Gelişme Raporu'nda sunulur.

HDI Yetersiz Kriterlerden Oluşuyor

• Biraz insaf ve akıl sahibi herhangi bir kişi tarihi, coğrafyası, kültürü, siyasi sistemi, ekonomik, sistemi, politik sistemi, hukuk sistemi, sağlık sistemi, eğitim sistemi, kadınların statüsü farklı ülkelerin durumunu “İnsani Gelişmişlik” ile etiketlemenin ve bunu bu üç basmakalıp kritere dayandırmanın mantıksızlığını görebilir.

• Ama ne yazık ki ülkemizde görebilene rastlamadık.

• Dünyada ise endeksi eleştirenler oldukça az sayıda

HDI 3 Diğer Endeksin Geometrik Ortalaması

• İnsani Gelişme Endeksi (HDI) aşağıdaki 3 kilit boyutun ortalama özet bir metriğidir:

1. Uzun ve sağlıklı yaşam (LifeExpectancy)2. Bilgi sahibi olma (MeanSchooling) 3. Yeterli bir yaşam düzeyi (GNI ppp)

• HDI bu normalize 3 endeksin geometrik ortalamasıdır.

Kadın Eşitsizliği Endeksi GII

• Bu endeksin orijinal versiyonunda cinsiyet eşitsizliği gündemde değildi.

• Kadınların siyasi ve ekonomik pozisyonu İnsani gelişmenin önemli bir boyutu olmalı idi.

• Buradan açık verildiği görülünce sonradan (2010 yılında) ilave edildi.

• Yapısal olarak HDI ile uyumlu idi ve üç kriter arasındaki debgesiziliği uyumlaştırdığı varsayılıyor idi.

• http://en.wikipedia.org/wiki/Human_Development_Index

Yeni Endeksler GDI ve GEM

• Diğer taraftan HDI metriklerinin kadın eşitsizliği ile ilişkisi oldukça kuşkulu idi.

• Ülkeden ülkeye fark edebilen üç basit kriter ana sağlığı, politik ve ekonomik katkı olarak alınmıştı.

• UNDP bu sorunları çözebilmek için Gender Development Index ve Gender Empowerment GEM gibi yeni endeksler türetti.

• Yine de bu endeksler de anlamsız kaldı.

Endeksler Üzerine Tartışmalar

• Bu metriklerin ( GDI ve GEM ) uygulanma sürecinde giderek bunların başlangıçta öngörüldüğü gibi cinsiyete duyarlı eşitsizliği ölçmekte yararı konusunda kuşkular uyandı.

• Her iki metriğe ilişkin önemli bazı eleştirilerin önemli noktaları şunlardır :

• Birincisi , bunlar son derece uzmanca ve yorumlaması güç yapıdadır. Sonuç olarak, çoğu zaman yanlış yorumlanır .

• İkincisi , bir çok gelişimsel faktör, tek bir metrik üzerinde entegre edilmiştir .

• Her ikisi de büyük veri yetersizliği ile sakat durumdadır. Diğer bir deyişle , ülkeler arasında hassas karşılaştırmalar vermek için uygun değildirler.

Endeksler Gelir Düzeyine Aşırı Bağımlıdır

• Sonuç olarak bu endeksler amaçlarını gerçekleştiremiyorlarsa açıkladıklarından daha fazlasını gizlediklerini söyleyebiliriz.

• Ayrıca , GEM aynı zamanda genel GEM puanı belirlenmesi için uluşturulan metriğin gelir bileşeni üzerinde çok bağımlı olduğu konusunda eleştiri aldı.

• Bunu da zaten tüm UNDP endekslerinin genel kusuru olarak gözleyebiliyoruz .

Küresel Cinsiyet Ayrımı Raporu (The Global Gender Gap Report)

• İlk olarak World Economic Forum tarafından 2006 yılında yayınlandı. 2013 reporu 136 major ve gelişen ekonomileri kapsıyor.

• Global Gender Gap Index ise cinsiyet eşitliğini metriklediği ileri sürülen ve rapora ek olarak üretilen bir endeks.

• Yapısı UNDP Cinsiyet Eşitsizliği Endeksi (GDII) ile aynı gibi.

• Endeksi hesaplamak için yararlanılan 14 değişken ILO, UNDP, WHO gibi diğer küresel kuruluşlardan alınmış.

• Böylece aynı teknik sorunları olan kaynaklar ithal edilmiş.• Ama bütün dünya kamuoyu ciddi bir endeks yayınlanmış

gibi ilgi ile ele alıyor.

GenderGap Yapısı

• Dünya nüfusunun %93 ünü temsil eden 142 ülkede kadınların dört alandaki durumu ele alınmış.1. Ekonomik katılım ve fırsatlar2. Eğitim olanaklarını kullanma 3. Politik sisteme katılma 4. Sağlık ve hayatta kalma

GENDERGAP Sıralaması Tutarsız

• 2014 Raporunda GENDERGAP endeksine sıralama açısından bakıldığında , gerekli veri / istatistik sağlayamaz ülkelerin, Türkiye'nin önünde sıralanır olduğu görülüyor .

• Türkiye 142 ülke arasında 125. sırada yer alıyor. • Bu sıralamada mesleklere göre kadın katılım

oranlarının dikkate alınmadığı da dikkat çekmektedir.

Cinsiyet Eşitsizliği Üzerine Küresel Endeksler ve Türkiye’nin Pozisyonları

ENDEKS KOD KURUM #TR

Human Development Index

HDRI UNDP 69/187

GenderInequality Index

GII UNDP 114/187

TheGender Empowerment Measure

GEM UNDP 2014 removed

Global Gendergap Index

GGI WEF 125/142

ENDEKS-EN ENDEKS-TR KOD KURUM #TRHuman Development Index İnsani Gelişme Endeksi HDRI UNDP 69/187Gender Inequality Index Cinsiyet Eşitsizliği

EndeksiGII UNDP 114/187

Global Competitivenes Index Küresel Rekabet Endeksi

GCI WEF 40/60

Global Gendergap Index Küresel Cinsiyet Ayrımı Endeksi

GGI WEF 125/142

Financial Development Index Finansal Gelişmilik Endeksi

FDI WEF 42/62

Index of Economic Freedom Ekonomik Özgürlük Endeksi

EFI WSJ 64/165

Global Terrorism Index Küresel Terörizm Endeksi

GTI UNIVMARYLAND

17/124

Global Slavery Index Küresel Kölelik Endeksi

ESI WFF 105/167

Economic Complexity Index Ekonomik Kompleksite Endeksi

ECI MIT 40/52

Küresel Endeksler ve Türkiye’nin Pozisyonları

SONUÇ

• Burada açıkça görülüyor ki, bu endeksler kendi amaçlarına hizmet etmekte oldukça başarısızlar,

• Matematiksel olarak yanlış , anlamsal olarak yanlış ve veri kaynakları açısından yetersizler

• Ama yine de Türkiye gibi bazı ülkeleri karalamak için hizmet verebiliyorlar,

• Bu endeksler ve benzerleri örtülü olarak ülkelerin risk değerlendirmesinde kullanılıyorlar,

• Bu ise, yabancı yatırımcıları ve finansman kaynaklarını, etkileyecek faiz oranlarının davranışını belirliyor.

• Bu uygulamaların oldukça haksız olduğunu düşünüyoruz .

@CORTEXIEN@Riskonometri@DataLabTR@Riskanalitigi@globinx@fatma_cinar_ftm@ckucukozmen@RiskLabTurkeytr.linkedin.com/in/fatmacinar/tr.linkedin.com/in/coskunkucukozmentr.linkedin.com/in/kutlumerihtr.linkedin.com/in/DataLabTR

coskun.kucukozmen@ieu.edu.tr

http://www.ieu.edu.tr/tr

coskunkucukozmen@gmail.com

http://www.coskunkucukozmen.com

kutmerih@gmail.com

kutlu.merih@datalabtr.com

fatma.cinar@spk.gov.tr

www.spk.gov.tr

www.datalabtr.com

coskun.kucukozmen@ieu.edu.tr

http://www.ieu.edu.tr/tr

coskunkucukozmen@gmail.com

http://www.coskunkucukozmen.com

kutmerih@gmail.com

fatma.cinar@spk.gov.tr

http://www.spk.gov.tr/

http://www.riskonomi.com

@CORTEXIEN

@Riskonometri

@Riskonomi

@fatma_cinar_ftm

@ckucukozmen

@RiskLabTurkey

tr.linkedin.com/in/fatmacinar/

tr.linkedin.com/in/coskunkucukozmen

Contact

HDRI Tepe Ülkeleri

Türkiye’nin HDI Pozisyonu

G20 Ülkelerinde GDP(PPP) Per Capita

HDRI Kadın Eşitsizliği Endeksi GDII

Parlamentolarda Kadın Yüzdeleri

GenderGap Türkiye Sırası

Kaynaklar

• Zuhal MANSFIELD @zuhalmansfield UlusDevletlerinAnlamsız Boy Sırası UNDP-HDRI http://www.turcomoney.com/yazar/ulus-devletlerin-anlamsiz-boy-sirasi-undp-ve-hdri.html

• Zuhal MANSFIELD •  "Economist Online: Performance indices - International

comparisons are popular, influential and sometimes flawed". http://www.economist.com Retrieved 2014-11-16.

• http://hdr.undp.org/en• http://hdr.undp.org/en/content/human-development-report-2014• http://www.weforum.org/issues/global-gender-gap•  http://en.wikipedia.org/wiki/Human_Development_Index• http://en.wikipedia.org/wiki/Gender_Inequality_Index• http://en.wikipedia.org/wiki/Gender_Empowerment_Measure• http://en.wikipedia.org/wiki/Global_Gender_Gap_Report