Post on 17-Jan-2020
Krótkotrwałe okresowe głodówki a efekty odchudzania
mgr inż. Łukasz Kowalski
Katedra Dietetyki
Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego
Eksperyment Minnesota
• W listopadzie 1944 r. ponad 400 zdrowych mężczyzn, wyraziło chęć wzięcia udziału w eksperymencie,
• Ostatecznie wybrano 36 ochotników cechujących się najlepszym zdrowiem fizycznym i psychicznym.
Eksperyment Minnesota
1) Okres kontrolny (12 tygodni): dzienna podaż energii 3200 kcal
2) Okres głodzenia (24 tygodnie): dzienna podaż energii około 1800 kcal (posiłki oparte na ziemniakach, brukwi, rzepie, chlebie i makaronie), cel: zmniejszenie masy ciała o 25% wartości wyjściowej, 1,1 kg/tydz.
3) Okres kontrolowanej „rehabilitacji” dietetycznej (12 tygodni): uczestników podzielono na 4 grupy, w każdej z nich stosowano dietę o innej kaloryczności
4) Okres niekontrolowanej „rehabilitacji” dietetycznej (8 tygodni): uczestnicy mieli pełną dowolność w wyborze rodzaju i ilości spożywanego pokarmu
*Aktywność fizyczna (około 35 km/tydz. marszu).
Eksperyment Minnesota
Pod koniec okresu głodzenia u badanych mężczyzn odnotowano:
• Zmniejszenie masy ciała średnio o 24%, w stosunku do wartości wyjściowych,
• Zmniejszenie poziomu tkanki tłuszczowej do 4-5%,
• Zmniejszenie spoczynkowej przemiany materii o 40% (najwyższy spadek zaobserwowany w warunkach klinicznych).
Dulloo i wsp., 1996
Kalm i Semba, 2005
Eksperyment Minnesota
Odnotowane konsekwencje (fizyczne):
• Obniżona temperatura ciała
• Osłabienie
• Problemy z koncentracją
• Zmniejszona koordynacja ruchowa
• Bóle mięśni
• Wypadanie włosów
• Zaparcia
• Suchość i łuszczenie skóry
• Zmniejszenie zainteresowania seksem
Odnotowane konsekwencje (psychologiczne):
• Objawy depresji, wahania nastroju, niekontrolowane napady gniewu, lęki, tendencje do przebywania w samotności.
Eksperyment Minnesota
Co warto z tego zapamiętać?
Długotrwałe stosowanie diet niskokalorycznych i/lub ubogich w składniki odżywcze może mieć szereg negatywnych konsekwencji dla zdrowia fizycznego i psychicznego.
Przemiany fizjologiczne w trakcie głodzenia
Lata 50-60-te: Początek intensywnych badań nad wpływem całkowitego głodzenia na stężenia najbardziej istotnych substratów metabolicznych i hormonów.
Dr. George F. Cahill, Jr.
Cahill, 2006: Fuel metabolism in starvation.
Przemiany fizjologiczne w trakcie głodzenia
Metabolizm absoprcyjny – bezpośrednio po spożyciu pokarmu, towarzyszący wchłanianiu pokarmu (często wydłuża się do 5-8 godzin po konsumpcji posiłku).
Metabolizm postapsoprcyjny – po wchłonięciu pokarmu.
Głód – odczuwany, gdy organizm potrzebuje pożywienia.
Apetyt – łaknienie określonego pokarmu, stymulowane odczuciem głodu i hamowane odczuciem sytości.
Gawęcki i Hryniewiecki., 1998
Odczucie głodu a zwyczajowe pory posiłków
Grelina – hormon peptydowy syntetyzowany w błonie śluzowej żołądka, który zwiększa odczucie łaknienia oraz zmniejsza wydatek energetyczny.
Wydzielanie greliny jest dopasowywane do zwyczajowych pór spożywania posiłków.
LeSauter i wsp., 2009
Główne zadania organizmu w okresie głodzenia
Zaspokojenie potrzeb energetycznych mózgu:
• 100-120 g glukozy/24 h
• Glikogen wątrobowy ulega całkowitemu wyczerpaniu po około 28 godzinach od konsumpcji ostatniego posiłku
Główne zadania organizmu w okresie głodzenia
Zminimalizowanie rozpadu białek mięśniowych:
• Po 16 godzinach głodzenia 50% glukozy we krwi pochodzi z aminokwasów, po 24-28 godzinach 100%
• 2-3 dzień głodzenia - ciała ketonowe zaspokajają 1/3 zapotrzebowania energetycznego mózgu, po kilku tygodniach 2/3
Główne zadania organizmu w okresie głodzenia
Zaspokojenie potrzeb energetycznych mięśni:
• Wzrost stężenia triacylogliceroli wewnątrzmięśniowych (IMTG), redystrybucja z tkanki tłuszczowej
• Ograniczenie zużycia glikogenu mięśniowego do wysiłków o wysokiej intensywności
• Po nocny poście 2/3 zapotrzebowania energetycznego organizmu zaspokajają wolne kwasy tłuszczowe
van Loon, 2004
Metaboliczne przystosowania do głodzenia
Metabolizm tłuszczów: Oksydacja tłuszczu Magazynowanie IMTG Utylizacja IMTG podczas wysiłku Produkcja i utylizacja ciał ketonowych Metabolizm węglowodanów: Utylizacja węglowodanów Magazynowanie glikogenu mięśniowego Utylizacja glikogenu mięśniowego podczas wysiłku Glukoneogeneza – proces przekształcania niecukrowych prekursorów (np.: aminokwasów, glicerolu i mleczanu) w glukozę. Volek i wsp., 2008
Ciała ketonowe – normalne paliwo komórkowe
Ciała ketonowe:
Normalne, ilościowo ważne paliwo komórkowe wykorzystywane preferencyjnie przez niektóre narządy (m.in. serce i korę nerek)
β-hydroksymaślan
Acetooctan
Aceton
Stężenie ciał ketonowych w czasie głodzenia
Stan metaboliczny Stężenie we krwi (mmol/dl)
Dieta zachodnia 0,1
Głodzenie 2-3 dni 1
Okres powysiłkowy < 2
Głodzenie 1 tydzień 5
Głodzenie 3-4 tygodnie 6-8
Kwasica ketonowa: > 20
Mitchell i wsp., 1995
Robinson i Williamson, 1980
Wpływ głodzenia na tempo przemiany materii
Tempo spoczynkowej przemiany materii wzrasta o 3,6-10% w pierwszych 48-60 godzinach głodzenia, w związku ze zwiększony wydzielaniem pobudzających do działania (zdobycie pożywienia) i wyostrzających umysł katecholamin (głównie adrenaliny i noradrenaliny).
Dzień 1 Dzień 2 Dzień 3 Dzień 4
REE (kJ/min) 3,97 ± 0,9 4,37 ± 0,9 4,53 ± 0,9 4,43 ± 0,9
Poziom trijodotyroniny (T3) ulega obniżeniu po 72 godzinach głodzenia.
Mansell i wsp., 1990
Zauner i wsp., 2000
Metody restrykcji kalorii
Modyfikowana głodówka co drugi dzień (Alternate day modyfied fasting, ADMF). W czasie dni głodzenia dozwolone jest spożycie jednego posiłku między 12:00 a 14:00.
Dr. Krista A. Varady, Uniwersytet Illinois w Chicago
ADMF: „dzień głodzenia”
Jeden posiłek między 12:00 a 14:00:
Dzień głodzenia 1: Fettuccine z kurczakiem, surowa marchew, ciasteczka
Dzień głodzenia 2: Pizza wegetariańska, jabłko, masło orzechowe
Dzień głodzenia 3: Enchiladas z kurczakiem, pomarańcza, krakersy
25% zapotrzebowania energetycznego, czyli około:
- 400-500 kcal (kobiety)
- 500-600 kcal (mężczyźni)
*Dozwolone picie napoi nie zawierających kalorii, wody,
herbaty, kawy oraz żucie gumy bez cukru.
Potencjał kliniczny ADMF – badania z udziałem ludzi
Rezultaty po 8 tygodniach stosowania ADMF: • Zmniejszenie masy ciała (o 6-8% masy wyjściowej) • Zmniejszenie obwodu w pasie • Zmniejszenie stężenia cholesterolu frakcji LDL (o 10-25%) • Zmniejszenie stężenia triglicerydów (o 30-40%) • Zwiększenie rozmiarów cząsteczek LDL *Uczestnicy badań (BMI = 25 – 39,9 kg/m2, wiek: 35-65 lat)
Johnson i wsp., 2007 Varady i wsp., 2009 Varady i wsp., 2011 Klempel i wsp., 2012
EAT STOP EAT
Autor proponuje jedną lub dwie 24-godzinne „przerwy” od jedzenia w każdym tygodniu.
Przykład: W poniedziałek posiłki spożywane są normalnie do godziny 18:00, po czym następuje przerwa w konsumpcji do wtorku do 18:00.
W okresie głodzenia dozwolone picie napoi nie zawierających kalorii, wody,
herbaty, kawy oraz żucie gumy bez cukru.
W jakich sytuacjach stosowanie okresowych głodówek może być szczególnie ryzykowne?
• Okres dzieciństwa i dojrzewania,
• Specyficzne schorzenia (m.in. przewlekłe choroby nerek i wątroby, niedoczynność tarczycy, cukrzyca),
• Ciąża i laktacja,
• Zaburzenia miesiączkowania,
• Zaburzenia odżywiania (m.in. anoreksja, bulimia, zespół napadów niekontrolowanego jedzenia).
Stosowanie okresowych restrykcji kalorii (krótkotrwałych okresowych głodówek, trwających do 24 h) powinno odbywać się pod kontrolą dietetyka lub lekarza, przy jednoczesnej kontroli parametrów metabolicznych.
Malwina Wojtaś Katedra Żywienia
Człowieka
Piśmiennictwo dostępne u autora prezentacji
Moda na szczupłość
„Anoreksja to lustro czasu i kultury” Vandereycken i van Deth
0 W świadomości społecznej Polaków silne przekonanie o jednoznacznym wpływie dbałości o na sukces w życiu osobistym i zawodowym sylwetkę
Moda na szczupłość
Moda na odchudzanie
0 Przejmowanie kontroli nad ciałem przez zaprzeczanie wartości jedzenia – złudzenie kontroli nad życiem
Moda na szczupłość
0 Zaburzenia odżywiania są jedną z kategorii o najwyższej dynamice wzrostu
331 490
798
0100200300400500600700800900
Liczba osób hospitalizowanych zpowodu anoreksji
1997
1999
2002
Kobiety i diety
90 % badanych kobiet w USA ogranicza swoje jedzenie
53% dziewcząt jest niezadowolonych ze swojej sylwetki
50% dziewcząt czuje lęk przed przytyciem
50 % dziewcząt stosowało diety odchudzające
Regulacja odczucia głodu
Równowaga dwóch przeciwstawnych układów:
0 oreksogenicznego zwiększającego odczucie głodu
0 anoreksogenicznego zmniejszającego odczucie głodu
Anoreksja to…
Zaburzenia odżywiania dotyczą tylko jedzenia ?
zewnętrzny przejaw licznych trudności
myśli
czujestresem.
Czy właściwe żywienie anorektyka rozwiązuje problem leczenia?
NIEJEDZENIE
PRZYCZYNA SKUTEK
Realizacja dziennego zapotrzebowania na energię i składniki odżywcze przez
pacjentki z anoreksją
38
58
39 32
0
10
20
30
40
50
60
70
% r
ea
liza
cji
dzi
en
ne
go
za
po
trze
bo
wa
nia
energia
białko
tłuszcze
węglowodany
Żyw Człow Metab, 2003
Norma
Glukoza
Energia z pożywienia
Metabolizm węglowodanów
Głodówka
Glikogen Kwasy
tłuszczowe
Energia z katabolizmu
Metabolizm tłuszczów
Niedożywienie
Białka
Energia z katabolizmu
Metabolizm białek
O krok od zaburzeń odżywiania?
GŁ
OD
ÓW
KA
G
ŁO
DÓ
WK
A
?
?
3 kroki po jedzeniu...
Podaż GLUKOZY
Wydzielanie
INSULINY
Zapotrzebowanie na
POTAS
MAGNEZ
FOSFOR
KOMÓRKI NA
CZ
YN
IE K
RW
ION
OŚ
NE
PR
ZE
WÓ
D P
OK
AR
MO
WY
NA
CZ
YN
IE K
RW
ION
OŚ
NE
NA
CZ
YN
IE K
RW
ION
OŚ
NE
TR
ZU
STK
A
SZOK POKARMOWY (RFS)
KOMÓRKI NA
CZ
YN
IE K
RW
ION
OŚN
E
Niedobór Mg ++
Niedobór P-
Niedobór K+
SZOK POKARMOWY (RFS= ReFeeding Syndrome)
Efekt agresywnego żywienia osób w stanie niedożywienia
Przesunięcie równowagi elektrolitowej
Biochemiczny wyznaczniki : hipofosfatemia
Dotyczy od 0.43% do 34 % pacjentów poddanych żywieniu
Zagrożenie :
POTENCJALNIE ŚMIERTELNE
Zagrożenie RFS
0osoby po długim okresie głodzenia (m.in.):
0PACJENCI Z ANOREKSJĄ
0PACJENCI ONKOLOGICZNI
0PACJENCI W STANACH POOPERACYJNYCH
0OSOBY Z BMI<16
0GŁODÓWKA STOSOWANA > 7-10 DNI
0 UTRATA POWYŻEJ 5%MASY CIAŁA W CIĄGU 3 MIESIĘCY
Zmiany spowodowane RFS
Majaczenie, epilepsja,
zaburzenia koordynacji ruchowej
Arytmia, niedociśnienie,
niewydolność serca
Anemia, mocznica, hipokalemia,
hipofosfatemia, hipomagnezemia,
hiperglikemia, niedobory tiaminy
Biegunki, niedrożność jelit
Obrzęki obwodowe, drętwienie,
słabość, niekontrolowane drżenie
mięśni
Jak uniknąć RFS?
0Monitoring poziomu elektrolitów (pierwsze 3 dni)
0Restrykcja podaży płynów
0Małe porcje
0Produkty o niskiej zawartości cukru
0Zwiększona podaż potasu
0Produkty węglowodanowe podawać z białkowymi
0 Suplementacja witaminą B1
0 Stopniowe podwyższanie wartości kalorycznej