HARİTA HARİTA BİLGİSİBİLGİSİHARİTALARHARİTALAR

ÖLÇEKLERÖLÇEKLER

YERŞEKİLLERİ YERŞEKİLLERİ GÖSTERME GÖSTERME

YÖNTEMLERİYÖNTEMLERİ

İZOHİPSLERİZOHİPSLER

ALAN-UZUNLUK ALAN-UZUNLUK HESAPLAMAHESAPLAMA

Harita Harita ÇeşitleriÇeşitleri

•Konularına göre:Konularına göre:

-Fiziki (Yer -Fiziki (Yer şekilleri)şekilleri)

-Siyasi (İdari--Siyasi (İdari-Sınırlar)Sınırlar)

-Beşeri ve -Beşeri ve EkonomikEkonomik

-Özel (Turizm, -Özel (Turizm, Tarım)Tarım)

•ÖlçeklerinÖlçeklerine Göre:e Göre:

-Planlar -Planlar

-Büyük-Büyük

-Orta-Orta

-Küçük -Küçük ölçeklerölçekler

NOT:NOT: Plan, bir ölçeğe Plan, bir ölçeğe göre çizilir, göre çizilir, krokikroki ise ise ölçeksiz kabataslakölçeksiz kabataslak çizilir.çizilir.

NOT:NOT: Bir harita Bir harita çizmeye başlamadan çizmeye başlamadan öncelikle, öncelikle, konukonu (başlık, kullanım (başlık, kullanım amacı) belirlenmeli. amacı) belirlenmeli.

SİYASİ (İDARİ-SİYASİ (İDARİ-SINIRLAR)SINIRLAR)

FİZİKİ FİZİKİ (YERŞEKİLLERİ)(YERŞEKİLLERİ)

Sarı çizmeli Mehmet Ağa bir bölgede Sarı çizmeli Mehmet Ağa bir bölgede toprak satın alıp makineli (Traktör) toprak satın alıp makineli (Traktör) tarım yapmak istiyor. Bu bölge tarım yapmak istiyor. Bu bölge hakkında karar vermek için hangi hakkında karar vermek için hangi haritaya bakarak fikir edinebilir?haritaya bakarak fikir edinebilir?

A. SiyasiA. Siyasi

B. BeşeriB. Beşeri

C. EkonomikC. Ekonomik

D. İklimD. İklim

E. FizikiE. Fiziki

Sarı çizmeli Mehmet Ağa bir bölgede Sarı çizmeli Mehmet Ağa bir bölgede toprak satın alıp makineli (Traktör) toprak satın alıp makineli (Traktör) tarım yapmak istiyor. Bu bölge tarım yapmak istiyor. Bu bölge hakkında karar vermek için hangi hakkında karar vermek için hangi haritaya bakarak fikir edinebilir?haritaya bakarak fikir edinebilir?

A. SiyasiA. Siyasi

B. BeşeriB. Beşeri

C. EkonomikC. Ekonomik

D. İklimD. İklim

E. E. FizikiFiziki

ÖLÇEKLEÖLÇEKLERR

BÜYÜK ÖLÇEKBÜYÜK ÖLÇEK

1/200.000 den 1/200.000 den büyükbüyük

KÜÇÜK ÖLÇEKKÜÇÜK ÖLÇEK

1/500.000 den 1/500.000 den küçükküçük

ORTA ÖLÇEKORTA ÖLÇEK

1/200.000 ile 1/500.000 1/200.000 ile 1/500.000 arasıarası

BÜYÜKBÜYÜK ve ve KÜÇÜKKÜÇÜK

ÖLÇEKLERÖLÇEKLER• Küçük ve dar Küçük ve dar alanları gösterir.alanları gösterir.

• Ayrıntı fazladır.Ayrıntı fazladır.• Paydaları Paydaları

küçüktür.küçüktür.• İzohips aralığı İzohips aralığı

küçüktür.küçüktür.• İzohips sayısı fazla.İzohips sayısı fazla.• Fazla yükselmeden Fazla yükselmeden

çizilir.çizilir.

• Büyük ve geniş Büyük ve geniş alanlar gösterilir.alanlar gösterilir.

• Ayrıntı azdır.Ayrıntı azdır.• Paydaları Paydaları

büyüktür.büyüktür.• İzohips aralığı İzohips aralığı

büyük ve sayısı büyük ve sayısı azdır.azdır.

• Çok yükselerek Çok yükselerek çizilir çizilir

BÜYÜK ÖLÇEKBÜYÜK ÖLÇEK

-Payda küçük-Payda küçük

-Alan küçük-Alan küçük

-Ayrıntı fazla-Ayrıntı fazla

-Küçültme oranı az-Küçültme oranı az

-Kağıtta çok yer -Kağıtta çok yer kaplar.kaplar.

KÜÇÜK ÖLÇEKKÜÇÜK ÖLÇEK

-Payda büyük-Payda büyük

-Alan büyük-Alan büyük

-Ayrıntı az-Ayrıntı az

-Küçültme oranı fazla-Küçültme oranı fazla

-Kağıtta az yer kaplar-Kağıtta az yer kaplar

•1/10.000.000 1/10.000.000 Dünya Dünya•1/5.000.000 1/5.000.000 Asya Asya•1/1.000.000 1/1.000.000 Türkiye Türkiye•1/500.000 1/500.000 İzmir İzmir•1/50.000 1/50.000 Aliağa Aliağa•1/5.000 1/5.000 İstiklal Caddesi İstiklal Caddesi•1/500 1/500 Zafer Yay. Zafer Yay.

DershanesiDershanesi

HARİTA ÖLÇEKLERİNE ÖRNEKLERHARİTA ÖLÇEKLERİNE ÖRNEKLER

Aşağıda verilen aynı boyuttaki Aşağıda verilen aynı boyuttaki kağıtlara çizilmiş beş farklı kağıtlara çizilmiş beş farklı bölgenin hangisi daha bölgenin hangisi daha ayrıntılıayrıntılı çizilmiştir? çizilmiştir?

A. 1/100.000A. 1/100.000

B. 1/500.000B. 1/500.000

C. 1/10.000C. 1/10.000

D. 1/10.000.000D. 1/10.000.000

E. 1/800.000E. 1/800.000

Aşağıda verilen aynı boyuttaki Aşağıda verilen aynı boyuttaki kağıtlara çizilmiş beş farklı kağıtlara çizilmiş beş farklı bölgenin hangisi daha bölgenin hangisi daha ayrıntılıayrıntılı çizilmiştir? çizilmiştir?

A. 1/100.000A. 1/100.000

B. 1/500.000B. 1/500.000

C. C. 1/10.0001/10.000

D. 1/10.000.000D. 1/10.000.000

E. 1/800.000E. 1/800.000

HARİTALARDA HARİTALARDA YERŞEKİLLERİNİ YERŞEKİLLERİNİ

GÖSTERME YÖNTEMLERİGÖSTERME YÖNTEMLERİ•Gölgelendirme Gölgelendirme •TaramaTarama•İzohips (Eş yükselti İzohips (Eş yükselti eğrileri)eğrileri)

•KabartmaKabartma•RenklendirmeRenklendirme

GÖLGELENDİRMGÖLGELENDİRMEE

YÖNTEMİYÖNTEMİ

TARAMATARAMAYÖNTEMİYÖNTEMİ

TARAMA TARAMA YÖNTEMYÖNTEM

İİ

KABARTMA KABARTMA YÖNTEMİYÖNTEMİ

(AĞRI DAĞI)(AĞRI DAĞI)

RENKLENDİRME RENKLENDİRME YÖNTEMİYÖNTEMİ

Yükselti Yükselti BBasamakları (m)asamakları (m)

Kullanılan Renkler Kullanılan Renkler

0-2000-200 YeşilYeşil

200-500200-500 Açık YeşilAçık Yeşil

500-1000500-1000 SarıSarı

1000-15001000-1500 TuruncuTuruncu

1500-20001500-2000 Açık KahverengiAçık Kahverengi

2000 ve üzeri2000 ve üzeri Koyu KahverengiKoyu Kahverengi

Renklendirme yöntemi ile Renklendirme yöntemi ile çizilmiş bir haritada yeşil renk çizilmiş bir haritada yeşil renk ile gösterilen bir yer ile gösterilen bir yer aşağıdakilerden hangisi aşağıdakilerden hangisi olabilir?olabilir?

A. OrmanA. Orman

B. GölB. Göl

C. PlatoC. Plato

D. DeltaD. Delta

E. DağE. Dağ

Renklendirme yöntemi ile Renklendirme yöntemi ile çizilmiş bir haritada yeşil renk çizilmiş bir haritada yeşil renk ile gösterilen bir yer ile gösterilen bir yer aşağıdakilerden hangisi aşağıdakilerden hangisi olabilir?olabilir?

A. OrmanA. Orman

B. GölB. Göl

C. PlatoC. Plato

D. D. DeltaDelta

E. DağE. Dağ

KITA SAHANLIĞI KITA SAHANLIĞI (ŞELF)(ŞELF)

•Kıyıdan 200 mKıyıdan 200 m derinliğe derinliğe kadar olan sahaya kadar olan sahaya kıta kıta sahanlığı sahanlığı (şelf alanı) (şelf alanı) denir. Yüksek kıyılarda şelf denir. Yüksek kıyılarda şelf alanı dar (alanı dar (Karadeniz ve Karadeniz ve AkdenizAkdeniz kıyıları), alçak kıyıları), alçak kıyılarda şelf alanı geniştir. kıyılarda şelf alanı geniştir. ((Ege ve MarmaraEge ve Marmara kıyıları). kıyıları).

KITA SAHANLIĞI KITA SAHANLIĞI (ŞELF)(ŞELF)

DENİZ DENİZ

Bir harita çiziminde Bir harita çiziminde öncelikle aşağıdakilerden öncelikle aşağıdakilerden hangisi belirlenmelidir?hangisi belirlenmelidir?

A. ÖlçekA. Ölçek

B. Çizim yöntemiB. Çizim yöntemi

C. LejantC. Lejant

D. Harita ebatlarıD. Harita ebatları

E. Kullanım amacıE. Kullanım amacı

Bir harita çiziminde Bir harita çiziminde öncelikle aşağıdakilerden öncelikle aşağıdakilerden hangisi belirlenmelidir?hangisi belirlenmelidir?

A. ÖlçekA. Ölçek

B. Çizim yöntemiB. Çizim yöntemi

C. LejantC. Lejant

D. Harita ebatlarıD. Harita ebatları

E. E. Kullanım amacıKullanım amacı

Türkiye siyasi haritasından Türkiye siyasi haritasından aşağıdakilerden hangisi aşağıdakilerden hangisi elde elde edilemezedilemez??

A. Ankara’nın matematik konumuA. Ankara’nın matematik konumu

B. Kızılırmak’ın uzunluğuB. Kızılırmak’ın uzunluğu

C. Kırıkkale-Amasya arası yükselti C. Kırıkkale-Amasya arası yükselti farkıfarkı

D. Afyon’un izdüşüm alanıD. Afyon’un izdüşüm alanı

E. Ankara-Konya arası kuş uçuşu E. Ankara-Konya arası kuş uçuşu uzaklıkuzaklık

Türkiye siyasi haritasından Türkiye siyasi haritasından aşağıdakilerden hangisi aşağıdakilerden hangisi elde elde edilemezedilemez??

A. Ankara’nın matematik konumuA. Ankara’nın matematik konumu

B. Kızılırmak’ın uzunluğuB. Kızılırmak’ın uzunluğu

C. C. Kırıkkale-Amasya arası yükselti Kırıkkale-Amasya arası yükselti farkıfarkı

D. Afyon’un izdüşüm alanıD. Afyon’un izdüşüm alanı

E. Ankara-Konya arası kuş uçuşu E. Ankara-Konya arası kuş uçuşu uzaklıkuzaklık

““izo” larizo” lar•İzohips:İzohips: Eş yükselti Eş yükselti•İzobat:İzobat: Eş derinlik Eş derinlik•İzoterm:İzoterm: Eş sıcaklık Eş sıcaklık•İzobar:İzobar: Eş basınç Eş basınç•İzozeist:İzozeist: Eş deprem Eş deprem dalgasıdalgası

•İzoyet:İzoyet: Eş yağış Eş yağış

LEJANT LEJANT (İŞARETLER)(İŞARETLER)

ÇİZGİ (ÇİZİK) ÖLÇEKÇİZGİ (ÇİZİK) ÖLÇEK

1 cm

5 cm

10

0 10

20

30

40

km

1/1.000.000

1.yol1.yol9cm = 45 km9cm = 45 km45 / 9 = 45 / 9 = 5 km5 km

1/51/500.00000.000115 5

115 5

330 0

0 0

kkm m 9c9c

mm

Ölçek: Ölçek: ??

2.yol2.yolİki çentik arası İki çentik arası

3cm3cm3 cm = 3 cm = 1515 km km1 cm = 1 cm = 5 km5 km

UZUNLUK UZUNLUK HESAPLAMAHESAPLAMA

G.U.G.U.

H.U. x Ö.P.H.U. x Ö.P.

ALAN ALAN HESAPLAMAHESAPLAMA

G.A.G.A.

H.A. x Ö.PH.A. x Ö.P²²

ölçek= √ G.A.

H.A.

Aşağıdaki ölçekleri Aşağıdaki ölçekleri verilen haritalardan verilen haritalardan hangisi diğerlerine hangisi diğerlerine göre daha geniş göre daha geniş alanları gösterir?alanları gösterir?

A.1/50.000 B.1/100.000 A.1/50.000 B.1/100.000 C.1/500.000C.1/500.000

D.1/1.000.000 E.1/5.000.000D.1/1.000.000 E.1/5.000.000

Aşağıdaki ölçekleri Aşağıdaki ölçekleri verilen haritalardan verilen haritalardan hangisi diğerlerine hangisi diğerlerine göre daha geniş göre daha geniş alanları gösterir?alanları gösterir?

A.1/50.000 B.1/100.000 A.1/50.000 B.1/100.000 C.1/500.000C.1/500.000

D.1/1.000.000 E.D.1/1.000.000 E.1/5.000.0001/5.000.000

Gerçekte 50 km’lik uzaklık Gerçekte 50 km’lik uzaklık haritada 5 cm olarak haritada 5 cm olarak gösterilmiştir.gösterilmiştir.

Aynı haritada 27cmAynı haritada 27cm2 2 lik lik yer kaplayan bir göl yer kaplayan bir göl gerçekte kaç kmgerçekte kaç km2 2 dir?dir?

A. 2.700 B. 5.400 C. A. 2.700 B. 5.400 C. 10.80010.800

D. 27.000 E. 50.000D. 27.000 E. 50.000

50/5=10km50/5=10km

1/1.000.0001/1.000.000 ölçekli bir ölçekli bir haritadır.haritadır.

27.100=2.70027.100=2.700

GERÇEK ALAN ve İZDÜŞÜM GERÇEK ALAN ve İZDÜŞÜM ALANALAN****** İzdüşüm alan; herhangi bir yerin İzdüşüm alan; herhangi bir yerin

eğim-engebe özelliği dikkate eğim-engebe özelliği dikkate alınmadan, izdüşümü alınarak alınmadan, izdüşümü alınarak bulunan alanıdır. bulunan alanıdır.

****** Gerçek alan ise; bir bölgenin Gerçek alan ise; bir bölgenin eğim-engebesi hesaba katılarak eğim-engebesi hesaba katılarak bulunan alanıdır. bulunan alanıdır.

*Not-1:*Not-1: Gerçek alan her zaman Gerçek alan her zaman izdüşüm alandan fazla olur. Çünkü izdüşüm alandan fazla olur. Çünkü her yerde azda olsa eğim vardır.her yerde azda olsa eğim vardır.

*Not-2:*Not-2: Gerçek alanın artması Gerçek alanın artması yükseltiye değil eğimin artmasına ve yükseltiye değil eğimin artmasına ve çok değişken yükseltilerin çok değişken yükseltilerin bulunmasına bağlıdır.bulunmasına bağlıdır.

GERÇEK ve İZDÜŞÜM GERÇEK ve İZDÜŞÜM ALANALAN

İZDÜŞÜM İZDÜŞÜM ALANALAN

GERÇEK ALANGERÇEK ALAN

ProjeksiyonProjeksiyonDünya'nın küreselliği nedeniyle, haritalarda Dünya'nın küreselliği nedeniyle, haritalarda

ortaya çıkan hataları en aza indirmek için çeşitli ortaya çıkan hataları en aza indirmek için çeşitli yöntemler kullanılır. Bunun için yerkürenin paralel yöntemler kullanılır. Bunun için yerkürenin paralel ve meridyen ağının belirli kurallara göre düz bir ve meridyen ağının belirli kurallara göre düz bir kağıda geçirilmesi gerekir. Bu sisteme kağıda geçirilmesi gerekir. Bu sisteme projeksiyonprojeksiyon denir.denir.

KONİK KONİK PROJEKSİYONPROJEKSİYON

Daha çok kutuplar Daha çok kutuplar çevresini göstermek için çevresini göstermek için kullanılır.kullanılır.

SİLİNDİRİK SİLİNDİRİK PROJEKSİYONLARPROJEKSİYONLAR

Ekvatora yakın ve orta Ekvatora yakın ve orta enlemleri gösterirken daha çok enlemleri gösterirken daha çok işe yarar.işe yarar.

Duvar haritalarının bazıları Duvar haritalarının bazıları bu tür projeksiyonla çizilir. Ancak bu tür projeksiyonla çizilir. Ancak kutuplar çevresinin bozuk olduğu kutuplar çevresinin bozuk olduğu görülür.görülür.

DÜZLEM DÜZLEM PROJEKSİYONLARPROJEKSİYONLAR

Daha dar alanlarda büyük Daha dar alanlarda büyük ölçekli haritaların çiziminde ölçekli haritaların çiziminde kullanılır. Bu projeksiyonla kullanılır. Bu projeksiyonla çizilmiş haritaların ayrıntı gücü çizilmiş haritaların ayrıntı gücü yüksektir. yüksektir.

Örnek: Ülke haritaları. Örnek: Ülke haritaları.

PARÇALI PROJEKSİYONPARÇALI PROJEKSİYON

Dünya projeksiyonla düzlem üzerine Dünya projeksiyonla düzlem üzerine aktarıldıktan sonra çeşitli parçalara ayrılabilir. aktarıldıktan sonra çeşitli parçalara ayrılabilir. Parçalı Projeksiyonlar genellikle dünya siyasi Parçalı Projeksiyonlar genellikle dünya siyasi haritasının çiziminde kullanılır.haritasının çiziminde kullanılır.

İZOHİPS İZOHİPS (EŞYÜKSELTİ) (EŞYÜKSELTİ)

EĞRİLERİEĞRİLERİ

• Deniz seviyesinden itibaren Deniz seviyesinden itibaren aynı yüksekliktekiaynı yükseklikteki noktaların noktaların birleştirilmesiyle elde edilen birleştirilmesiyle elde edilen eğrilere izohips eğrileri denir.eğrilere izohips eğrileri denir.

ÖZELLİKLERİÖZELLİKLERİ• İç içe kapalıİç içe kapalı eğrilerdir. eğrilerdir. •Yeryüzü şekillerinin Yeryüzü şekillerinin yükseltilerini ve yükseltilerini ve

biçimlerinibiçimlerini canlandırırlar. canlandırırlar. •Sıfır (0) mSıfır (0) m izohipsi izohipsi deniz deniz

seviyesindenseviyesinden başlar. Kara ile denizin başlar. Kara ile denizin birleştiği deniz kıyısını düz bir çizgi birleştiği deniz kıyısını düz bir çizgi halinde takip eder. Buna halinde takip eder. Buna kıyı kıyı çizgisiçizgisi adı verilir. İzohips eğrileri adı verilir. İzohips eğrileri dağ doruklarında dağ doruklarında noktanokta halini halini alır. alır. Buralar Buralar zirve zirve olarak tanımlanır. olarak tanımlanır.

YERYÜZÜNÜN YERYÜZÜNÜN PROFİLİPROFİLİ

YERŞEKİLLERİYERŞEKİLLERİNİ Nİ

GÖSTERME GÖSTERME YÖNTEMİYÖNTEMİ

İZOHİPİZOHİPSS

• İzohipsler, yeryüzü şekillerinin İzohipsler, yeryüzü şekillerinin kuşbakışıkuşbakışı görünümüdür.görünümüdür.

•En genişEn geniş izohips halkası izohips halkası en alçaken alçak yeri, yeri, en daren dar izohips izohips halkası ise halkası ise en yükseken yüksek yeri gösterir. yeri gösterir.

•Aynı izohips üzerinde bulunan Aynı izohips üzerinde bulunan bütün noktaların yükseltileri bütün noktaların yükseltileri birbirine eşittir. birbirine eşittir. İki izohips eğrisi İki izohips eğrisi birbirini kesmez. birbirini kesmez.

•Birbirini çevrelemeyen Birbirini çevrelemeyen komşukomşu iki iki izohipsin izohipsin yükseltileri aynıdıryükseltileri aynıdır..

• İzohipslerin İzohipslerin sıklaştığısıklaştığı yerler yerler eğimin eğimin arttığınıarttığını,, seyrekleştiğiseyrekleştiği yerler ise yerler ise eğimin azaldığınıeğimin azaldığını gösterir. gösterir.

•Çukurluklar,Çukurluklar, derinlik istikametinde derinlik istikametinde ok işaretiok işareti konularak gösterilir. konularak gösterilir. (Krater, çukur)(Krater, çukur)

•Her izohips eğrisi kendisinden daha Her izohips eğrisi kendisinden daha yüksek bir izohipsi çevreler. Ancak yüksek bir izohipsi çevreler. Ancak çukur yerlerde bunun tersi geçerlidir. çukur yerlerde bunun tersi geçerlidir.

• İki izohips eğrisi arasındaki İki izohips eğrisi arasındaki yükselti yükselti farkınafarkına eküidistanseküidistans (izohips aralığı) (izohips aralığı) denir.denir.

ÇANAKÇANAK

DELTADELTA

VADİ ve VADİ ve SIRTSIRT

BOYUNBOYUN

yamayamaçç

sırtsırt

ÇANAK ÇANAK (ÇUKUR)(ÇUKUR)

DENİZDENİZ

VV

İZOHİPSLERDE İZOHİPSLERDE AKARSULARAKARSULAR

ÇUKUR (KRATER) ve ÇUKUR (KRATER) ve BOYUNBOYUN