1

EuropakoEuropako hizkuntzakhizkuntzak etaeta lanlan--munduamundua: : frisierafrisiera etaeta galesagalesa

DurkDurk

GorterGorterSoziolinguistikaSoziolinguistika

KlusterraKlusterra, 2008ko , 2008ko azaroarenazaroaren

13a13a

d.gorter@ikerbasque.orgd.gorter@ikerbasque.org

2

IkuspegiIkuspegi orokorraorokorra

••

HizkuntzarenHizkuntzaren

ekonomiaekonomia••

EuropakoEuropako

egoeraegoera: : EuroparEuropar

BatasunaBatasuna

etaeta

EuropakoEuropako

KontseiluaKontseilua––

EuropakoEuropako

eremueremu

urrikourriko

hizkuntzakhizkuntzak

••

Frisia Frisia etaeta

Gales Gales ––

EgoeraEgoera

soziolinguistikoasoziolinguistikoa

––

HizkuntzHizkuntz

politikapolitika––

HizkuntzaHizkuntza

sektoresektore

pribatuanpribatuan

••

SeinaleakSeinaleak

3

Hizkuntzaren ekonomia

••

LanekoLaneko

irabaziakirabaziak••

HizkuntzHizkuntz

dinamikakdinamikak

••

JardueraJarduera

ekonomikoaekonomikoa••

HizkuntzHizkuntz

politikapolitika

4

Spolskyren eredua

5

Euromosaic txostena: 7 aldagaiak

••

FamiliaFamilia••

KomunitateaKomunitatea

••

HezkuntzaHezkuntza••

KulturaKultura

••

HizkuntzarenHizkuntzaren

prestigioaprestigioa••

InstituzionalizazioaInstituzionalizazioa

••

LegitimazioaLegitimazioa

EuromosaicEuromosaic eskemaeskema

6

7

'Europa': 'Europa': hizkuntzakhizkuntzak

8

'Europa': 'Europa': hizkuntzakhizkuntzak

10

Kornubiera

Galegoa

Luxemburgera

Katalana(I)

Saterfrisiera

200 2.000 20.000 280.000 2 M 7 M

Katalana(E)

11

'Europa': 'Europa': eleaniztasunaeleaniztasuna

•

Estrategia berria: eleaniztasuna: Europarako

aktiboa

eta konpromiso

partekatua

(EC 08.09.18):

•

“Eleaniztunak

balio

handiko

aktiboak

dira, kultura

desberdinak uztartzen

laguntzen

dutelako”

•

Eleaniztasunak

dituen

hiru onura

12

Leonard

Orban

EuropakoEuropako EremuEremu

UrrikoUrriko etaeta

ErregioetakoErregioetako

HizkuntzenHizkuntzen GutunaGutuna

••

babesteababestea

etaeta

bultzatzeabultzatzea…… kulturkultur

ondareaondarea

direndiren aldetikaldetik

••

hiztuneihiztunei

eremueremu

publikopubliko

etaeta

pribatuanpribatuan

erabiltzekoerabiltzeko aukeraaukera

emateaematea

••

helburuhelburu

kulturalakulturala––

““erregioetakoerregioetako

etaeta

eremueremu

urrikourriko

hizkuntzakhizkuntzak””

––

““lurraldelurralde

jakinjakin

batibati

lotutalotuta

ezez

daudendauden

hizkuntzakhizkuntzak””––

““erabileraerabilera

murritzekomurritzeko

hizkuntzahizkuntza

ofizialakofizialak””

14

13. artikulua: bizitza

ekonomiko

eta soziala

–

1 a, b, c, d: (legezko) eragozpenak

ezabatu

–

2.a. finantza-agirietan

erabili–

2.b. sektore

ekonomiko

publikoan

sustatu

–

2.c. gizarte-zerbitzuak–

2.d. segurtasun-jarraibideak

–

2.e. kontsumitzaileen

eskubideak

16

Frisia eta Gales

Frisian – Frysk - frisiera

•

Hizkuntza

germanikoa•

450.000 hiztun

18

54

35

110

10

20

30

40

50

60

frisian dutch other

EtxekoEtxeko hizkuntzahizkuntza (%(%))

19

FrisierakoFrisierako gaitasungaitasun--mailamaila (%(%))

94

74

75

26

0 20 40 60 80 100

understand speak read write

20

-Eskolaurrean: irakaslearen

arabera

-Lehen

hezkuntzan: astean

ordubete

-Bigarren

hezkuntzan: oso gutxi

-Unibertsitatean: ia

batere

ez

Hezkuntza

21

Hedabideak

< % 3 frisieraz

> % 80 frisierazwww.omropfryslan.nl= dena

frisieraz

Egunkariak

Irratia

eta

telebista

22

Welsh- Cymraeg - galesa

•

Hizkuntza

zeltikoa•

600.000 hiztun

23

18911891--2001eko 2001eko erroldetakoerroldetako datuakdatuak:: galesgales--hiztunakhiztunak

(%(%))

0

10

20

30

40

50

60

1891 1901 1911 1921 1931 1941 1951 1961 1971 1981 1991 2001

Cyfrifiad / Census

%

24

Erroldako

datuak: gales-hiztunak

adinaren

arabera

(%)

0

10

20

30

40

50

3 - 4 5 - 14 15 -24

25 -34

35 -44

45 -54

55-64

65 -74

75+

Oed / Age

% 19912001

Gales-hiztunak: gaitasunaren

azalpena

25

26

•

Eskolaurrean: MudiadMudiad

YsgolionYsgolion

MeithrinMeithrin•

Nahitaezkoa

16 urteak

arte

•

Lehen

hezkuntzan: % 28•

Bigarren

hezkuntzan: gero

eta

gehiago

•

Unibertsitatean

eta

helduen

hezkuntzan: galesez ikastea

dago

Galesa hezkuntzan

27

Egunkariak: ez

dago

galesez-

yByd

(mundua) 2008 hasieran

itxi

zuten

-

aldizkari

asko

Irratia

eta

telebista

Hedabideak galesez

Egoera soziolinguistikoen arteko alderaketa

Frisiera••

400.000 400.000 hiztunhiztun

••

LoturaLotura

estuaestua nederlanderarekinnederlanderarekin

••

>% 50ek >% 50ek dakitedakite••

TransmisioanTransmisioan

erdipurdierdipurdi

••

HezkuntzanHezkuntzan

ahulahul••

HedabideetanHedabideetan

erdipurdierdipurdi

••

IKTetanIKTetan

ahulahul

Galesa••

582.000 582.000 hiztunhiztun

••

ZeltikoaZeltikoa, , ingelesaingelesa

ezez bezalakoabezalakoa

••

±±

% 20ek % 20ek dakitedakite••

TransmisioanTransmisioan

ahulahul

••

HezkuntzanHezkuntzan

indartsuindartsu••

HedabideetanHedabideetan

erdipurdierdipurdi

••

IKTetanIKTetan

erdipurdierdipurdi

Gobernuaren politika: Gutuna

•

Gutuneko

13. art.•

zuzenketak

lege-arau

batzuetan

–

frisiera

ulertzea

garraio

publikoan

aritzeko

baldintza–

gizarte-zerbitzuak

eta

osasuna

lehentasunak

probintziako

politikan•

guraso

gazteen

adibidea: “hizkuntz

poltsa”

Berie foar it Frysk / Afûk

•

Frisieraren

Kontseilua:•

Hizkuntz

politikarako

aholkuak

•

Hizkuntzaren

ekonomiari

buruzko

hitzaldiak•

Publizitate-agentziak

bultzatzea

•

Agentzia

betearazlea

Helburu komertzialak

••

pixkanakapixkanaka

hedatzenhedatzen••

% 10 % 10 irratiirrati--telebistantelebistan

••

iragarkiiragarki

onenarentzakoonenarentzako

sariasaria••

sustapensustapen--kanpainakanpaina

Hizkuntz erabilera lanean

8%

33%

59%

FrisianDutchDialect

Gobernuaren politika: orokorra

Iaith

Pawb-k (“denon

hizkuntza”) 5 helburu

ditu:•

1. Gales-hiztunen

kopurua

% 5 handitzea

2011rako

•

2. Barnealdeko

komunitateetako

hizkuntz

galera geldiaraztea, gales-hiztunak

% 70 baino

gehiago

diren

komunitateetan

bereziki•

3. Ume

gehiago

galesezko

eskolaurretan

•

4. Galesa lehen

hizkuntzatzat

duten

familien

kopurua handitzea

•

5. Galesezko

zerbitzuak

denen

esku

jartzea

35

Gobernuaren politika: Gutuna

•

Gutuneko

13. artikulua: bizitza

ekonomiko

eta soziala

–

lege-oztoporik

ez–

muga praktikoak: jarraibide-liburuak

–

2b: turismo kulturala, sari bat diseinatu–

2c: Osasun

Sistema Nazionala

(NHS)

•

36

Galesaren Kontseilua

•

Legezko

erakundea•

18 milioi

euro (2004); > 50 langile

•

Enpresetan

galesa erabiltzearen

onurak•

Sektore

pribaturako

estrategia 2006-2009 ►

SektoreSektore pribaturakopribaturako estrategiaestrategia

••

HelburuakHelburuak: : galesarengalesaren

erabileraerabilera

handitzeahanditzea

sektoresektore

pribatuanpribatuan••

1. 1. ““BaiBai

merkatukomerkatuko

enpresaenpresa

nagusietannagusietan

baibai

enpresaenpresa

txikitxiki

etaeta

ertainetanertainetan””••

2. 2. ““GalesarenGalesaren

erabileraerabilera

normalizatzeanormalizatzea

enpresetakoenpresetako

zuzendarizuzendari, , langilelangile

etaeta

kontsumitzaileenkontsumitzaileen

arteanartean””••

3. 3. ““AholkuAholku

praktikoakpraktikoak

etaeta

babesababesa

emateaematea

zerbitzuzerbitzu

elebidunakelebidunak

emaneman

nahinahi

dituztendituzten

enpreseienpresei””••

ikerketaikerketa: : galesgales--hiztunenhiztunen

% 84ek galesa % 84ek galesa errespetatzenerrespetatzen

dituztendituzten

enpresakenpresak

lehenestenlehenesten

dituztedituzte

37

Hizkuntz erabilera lanean

•

Gales-hiztunak

bakarrik

(= biztanleriaren

% 21)

Sektore

pribatuen

arteko

alderaketa

Frisiera••

SektoreSektore

pribatuakpribatuak

ezez

dudu

lehentasuniklehentasunik••

ZertxobaitZertxobait

gizartegizarte--

zerbitzuetanzerbitzuetan••

EkimenEkimen

gutxigutxi

••

FrisierarenFrisieraren

nagusitasunanagusitasuna laneanlanean

Galesa••

SektoreSektore

pribatuakpribatuak

lehentasunalehentasuna

dudu••

SektoreSektore

etaeta

zerbitzuzerbitzu

guztietanguztietan••

EkimenEkimen

ugariugari

••

Galesa Galesa gutxiengoagutxiengoa

laneanlanean

40

SeinaleakSeinaleak

41

GoitikGoitik beherabehera: : hizkuntzhizkuntz politikapolitika

Frisiera

Nederlandera

42

Hizkuntz erabilera desorekatua

Nederlandera

Frisiera

Behetik gora?

44

Galesezko seinale elebidunak

Ikeako

seinale

elebiduna

45

Cymdeithas

yr

Iaith Galesaren

Erakundea

OndorioakOndorioak: : erronkaerronka komunakkomunak

Gizarte

eleaniztun

iraunkorra

Hizkuntz

transmisioa

familian

Ikusgarritasuna

hizkuntz

paisaian

Komunitatea, hezkuntza, hedabideak...

Erabilera

sektore

publiko

eta

pribatuan