Europako hizkuntzak eta lan -mundua: frisiera eta galesa Gorter.pdf · 2015-03-03 · 1. Europako...
46
1 Europako Europako hizkuntzak hizkuntzak eta eta lan lan - - mundua mundua : : frisiera frisiera eta eta galesa galesa Durk Durk Gorter Gorter Soziolinguistika Soziolinguistika Klusterra Klusterra , 2008ko , 2008ko azaroaren azaroaren 13a 13a [email protected] [email protected]
Transcript of Europako hizkuntzak eta lan -mundua: frisiera eta galesa Gorter.pdf · 2015-03-03 · 1. Europako...
1
EuropakoEuropako hizkuntzakhizkuntzak etaeta lanlan--munduamundua: : frisierafrisiera etaeta galesagalesa
DurkDurk
GorterGorterSoziolinguistikaSoziolinguistika
KlusterraKlusterra, 2008ko , 2008ko azaroarenazaroaren
13a13a
[email protected]@ikerbasque.org
2
IkuspegiIkuspegi orokorraorokorra
••
HizkuntzarenHizkuntzaren
ekonomiaekonomia••
EuropakoEuropako
egoeraegoera: : EuroparEuropar
BatasunaBatasuna
etaeta
EuropakoEuropako
KontseiluaKontseilua––
EuropakoEuropako
eremueremu
urrikourriko
hizkuntzakhizkuntzak
••
Frisia Frisia etaeta
Gales Gales ––
EgoeraEgoera
soziolinguistikoasoziolinguistikoa
––
HizkuntzHizkuntz
politikapolitika––
HizkuntzaHizkuntza
sektoresektore
pribatuanpribatuan
••
SeinaleakSeinaleak
3
Hizkuntzaren ekonomia
••
LanekoLaneko
irabaziakirabaziak••
HizkuntzHizkuntz
dinamikakdinamikak
••
JardueraJarduera
ekonomikoaekonomikoa••
HizkuntzHizkuntz
politikapolitika
4
Spolskyren eredua
5
Euromosaic txostena: 7 aldagaiak
••
FamiliaFamilia••
KomunitateaKomunitatea
••
HezkuntzaHezkuntza••
KulturaKultura
••
HizkuntzarenHizkuntzaren
prestigioaprestigioa••
InstituzionalizazioaInstituzionalizazioa
••
LegitimazioaLegitimazioa
EuromosaicEuromosaic eskemaeskema
6
7
'Europa': 'Europa': hizkuntzakhizkuntzak
8
'Europa': 'Europa': hizkuntzakhizkuntzak
10
Kornubiera
Galegoa
Luxemburgera
Katalana(I)
Saterfrisiera
200 2.000 20.000 280.000 2 M 7 M
Katalana(E)
11
'Europa': 'Europa': eleaniztasunaeleaniztasuna
•
Estrategia berria: eleaniztasuna: Europarako
aktiboa
eta konpromiso
partekatua
(EC 08.09.18):
•
“Eleaniztunak
balio
handiko
aktiboak
dira, kultura
desberdinak uztartzen
laguntzen
dutelako”
•
Eleaniztasunak
dituen
hiru onura
12
Leonard
Orban
EuropakoEuropako EremuEremu
UrrikoUrriko etaeta
ErregioetakoErregioetako
HizkuntzenHizkuntzen GutunaGutuna
••
babesteababestea
etaeta
bultzatzeabultzatzea…… kulturkultur
ondareaondarea
direndiren aldetikaldetik
••
hiztuneihiztunei
eremueremu
publikopubliko
etaeta
pribatuanpribatuan
erabiltzekoerabiltzeko aukeraaukera
emateaematea
••
helburuhelburu
kulturalakulturala––
““erregioetakoerregioetako
etaeta
eremueremu
urrikourriko
hizkuntzakhizkuntzak””
––
““lurraldelurralde
jakinjakin
batibati
lotutalotuta
ezez
daudendauden
hizkuntzakhizkuntzak””––
““erabileraerabilera
murritzekomurritzeko
hizkuntzahizkuntza
ofizialakofizialak””
14
13. artikulua: bizitza
ekonomiko
eta soziala
–
1 a, b, c, d: (legezko) eragozpenak
ezabatu
–
2.a. finantza-agirietan
erabili–
2.b. sektore
ekonomiko
publikoan
sustatu
–
2.c. gizarte-zerbitzuak–
2.d. segurtasun-jarraibideak
–
2.e. kontsumitzaileen
eskubideak
16
Frisia eta Gales
Frisian – Frysk - frisiera
•
Hizkuntza
germanikoa•
450.000 hiztun
18
54
35
110
10
20
30
40
50
60
frisian dutch other
EtxekoEtxeko hizkuntzahizkuntza (%(%))
19
FrisierakoFrisierako gaitasungaitasun--mailamaila (%(%))
94
74
75
26
0 20 40 60 80 100
understand speak read write
20
-Eskolaurrean: irakaslearen
arabera
-Lehen
hezkuntzan: astean
ordubete
-Bigarren
hezkuntzan: oso gutxi
-Unibertsitatean: ia
batere
ez
Hezkuntza
21
Hedabideak
< % 3 frisieraz
> % 80 frisierazwww.omropfryslan.nl= dena
frisieraz
Egunkariak
Irratia
eta
telebista
22
Welsh- Cymraeg - galesa
•
Hizkuntza
zeltikoa•
600.000 hiztun
23
18911891--2001eko 2001eko erroldetakoerroldetako datuakdatuak:: galesgales--hiztunakhiztunak
(%(%))
0
10
20
30
40
50
60
1891 1901 1911 1921 1931 1941 1951 1961 1971 1981 1991 2001
Cyfrifiad / Census
%
24
Erroldako
datuak: gales-hiztunak
adinaren
arabera
(%)
0
10
20
30
40
50
3 - 4 5 - 14 15 -24
25 -34
35 -44
45 -54
55-64
65 -74
75+
Oed / Age
% 19912001
Gales-hiztunak: gaitasunaren
azalpena
25
26
•
Eskolaurrean: MudiadMudiad
YsgolionYsgolion
MeithrinMeithrin•
Nahitaezkoa
16 urteak
arte
•
Lehen
hezkuntzan: % 28•
Bigarren
hezkuntzan: gero
eta
gehiago
•
Unibertsitatean
eta
helduen
hezkuntzan: galesez ikastea
dago
Galesa hezkuntzan
27
Egunkariak: ez
dago
galesez-
yByd
(mundua) 2008 hasieran
itxi
zuten
-
aldizkari
asko
Irratia
eta
telebista
Hedabideak galesez
Egoera soziolinguistikoen arteko alderaketa
Frisiera••
400.000 400.000 hiztunhiztun
••
LoturaLotura
estuaestua nederlanderarekinnederlanderarekin
••
>% 50ek >% 50ek dakitedakite••
TransmisioanTransmisioan
erdipurdierdipurdi
••
HezkuntzanHezkuntzan
ahulahul••
HedabideetanHedabideetan
erdipurdierdipurdi
••
IKTetanIKTetan
ahulahul
Galesa••
582.000 582.000 hiztunhiztun
••
ZeltikoaZeltikoa, , ingelesaingelesa
ezez bezalakoabezalakoa
••
±±
% 20ek % 20ek dakitedakite••
TransmisioanTransmisioan
ahulahul
••
HezkuntzanHezkuntzan
indartsuindartsu••
HedabideetanHedabideetan
erdipurdierdipurdi
••
IKTetanIKTetan
erdipurdierdipurdi
Gobernuaren politika: Gutuna
•
Gutuneko
13. art.•
zuzenketak
lege-arau
batzuetan
–
frisiera
ulertzea
garraio
publikoan
aritzeko
baldintza–
gizarte-zerbitzuak
eta
osasuna
lehentasunak
probintziako
politikan•
guraso
gazteen
adibidea: “hizkuntz
poltsa”
Berie foar it Frysk / Afûk
•
Frisieraren
Kontseilua:•
Hizkuntz
politikarako
aholkuak
•
Hizkuntzaren
ekonomiari
buruzko
hitzaldiak•
Publizitate-agentziak
bultzatzea
•
Agentzia
betearazlea
Helburu komertzialak
••
pixkanakapixkanaka
hedatzenhedatzen••
% 10 % 10 irratiirrati--telebistantelebistan
••
iragarkiiragarki
onenarentzakoonenarentzako
sariasaria••
sustapensustapen--kanpainakanpaina
Hizkuntz erabilera lanean
8%
33%
59%
FrisianDutchDialect
Gobernuaren politika: orokorra
Iaith
Pawb-k (“denon
hizkuntza”) 5 helburu
ditu:•
1. Gales-hiztunen
kopurua
% 5 handitzea
2011rako
•
2. Barnealdeko
komunitateetako
hizkuntz
galera geldiaraztea, gales-hiztunak
% 70 baino
gehiago
diren
komunitateetan
bereziki•
3. Ume
gehiago
galesezko
eskolaurretan
•
4. Galesa lehen
hizkuntzatzat
duten
familien
kopurua handitzea
•
5. Galesezko
zerbitzuak
denen
esku
jartzea
35
Gobernuaren politika: Gutuna
•
Gutuneko
13. artikulua: bizitza
ekonomiko
eta soziala
–
lege-oztoporik
ez–
muga praktikoak: jarraibide-liburuak
–
2b: turismo kulturala, sari bat diseinatu–
2c: Osasun
Sistema Nazionala
(NHS)
•
36
Galesaren Kontseilua
•
Legezko
erakundea•
18 milioi
euro (2004); > 50 langile
•
Enpresetan
galesa erabiltzearen
onurak•
Sektore
pribaturako
estrategia 2006-2009 ►
SektoreSektore pribaturakopribaturako estrategiaestrategia
••
HelburuakHelburuak: : galesarengalesaren
erabileraerabilera
handitzeahanditzea
sektoresektore
pribatuanpribatuan••
1. 1. ““BaiBai
merkatukomerkatuko
enpresaenpresa
nagusietannagusietan
baibai
enpresaenpresa
txikitxiki
etaeta
ertainetanertainetan””••
2. 2. ““GalesarenGalesaren
erabileraerabilera
normalizatzeanormalizatzea
enpresetakoenpresetako
zuzendarizuzendari, , langilelangile
etaeta
kontsumitzaileenkontsumitzaileen
arteanartean””••
3. 3. ““AholkuAholku
praktikoakpraktikoak
etaeta
babesababesa
emateaematea
zerbitzuzerbitzu
elebidunakelebidunak
emaneman
nahinahi
dituztendituzten
enpreseienpresei””••
ikerketaikerketa: : galesgales--hiztunenhiztunen
% 84ek galesa % 84ek galesa errespetatzenerrespetatzen
dituztendituzten
enpresakenpresak
lehenestenlehenesten
dituztedituzte
37
Hizkuntz erabilera lanean
•
Gales-hiztunak
bakarrik
(= biztanleriaren
% 21)
Sektore
pribatuen
arteko
alderaketa
Frisiera••
SektoreSektore
pribatuakpribatuak
ezez
dudu
lehentasuniklehentasunik••
ZertxobaitZertxobait
gizartegizarte--
zerbitzuetanzerbitzuetan••
EkimenEkimen
gutxigutxi
••
FrisierarenFrisieraren
nagusitasunanagusitasuna laneanlanean
Galesa••
SektoreSektore
pribatuakpribatuak
lehentasunalehentasuna
dudu••
SektoreSektore
etaeta
zerbitzuzerbitzu
guztietanguztietan••
EkimenEkimen
ugariugari
••
Galesa Galesa gutxiengoagutxiengoa
laneanlanean
40
SeinaleakSeinaleak
41
GoitikGoitik beherabehera: : hizkuntzhizkuntz politikapolitika
Frisiera
Nederlandera
42
Hizkuntz erabilera desorekatua
Nederlandera
Frisiera
Behetik gora?
44
Galesezko seinale elebidunak
Ikeako
seinale
elebiduna
45
Cymdeithas
yr
Iaith Galesaren
Erakundea
OndorioakOndorioak: : erronkaerronka komunakkomunak
Gizarte
eleaniztun
iraunkorra
Hizkuntz
transmisioa
familian
Ikusgarritasuna
hizkuntz
paisaian
Komunitatea, hezkuntza, hedabideak...
Erabilera
sektore
publiko
eta
pribatuan
