การจดทาบญชอยางงาย

สานกกากบดแลธรกจ กรมพฒนาธรกจการคา

2

คานา การดาเนนธรกจในปจจบน นตบคคลประเภทตางๆไมวาจะเปนหางหนสวน จดทะเบยน

บรษทจดทะเบยนขนาดเลก ขนาดกลาง หรอขนาดใหญ มหนาท จดทาบญชและงบการเงนใหถกตองตามทกฎหมายกาหนด ซงการจดทาบญชและงบการเงนน จะทาใหกจการทราบผลการดาเนนงาน ฐานะทางการเงนและความมนคงของกจการ โดยขอมลในงบการเงนจะเปนประโยชนตอการวางแผนและการตดสนใจ ทาใหกจการทราบจานวนตนทนและคาใชจาย ทเกดขน นอกจากนยงเปนเครองมอในการตดสนใจทสาคญของผใชงบการเงนซงเปนผมสวนไดเสยของกจการ

ในการใชประโยชนจากขอมลทางบญชดงกลาว ผบรหารโดยเฉพาะผบรหารทไมใช นกบญชจาเปนตองเขาใจลกษณะของการบญช แนวความคดพนฐ านทางการบญช ความหมายของ คาหรอแนวความคดทางการบญชทสาคญของนกบญช ความสมพนธของบญชและงบการเงน รวมถงแนวทางทจะใชขอมลทางบญชประกอบการตดสนใจในรปแบบตางๆ ทงน เพอใหสามารถ แปลความและเขาใจขอมลทางบญชไดดขน

สานกกากบดแ ลธรกจ จงไดจดทา เอกสารเพอใหผบรหารทไมใชนกบญช ไดรจกการ บญชมากขนและตระหนกถงประโยชนของรายงานทางการเงนและสามารถนารายงานทางการเงน มาใชประโยชนในการบรหารจดการธรกจไดอยางมประสทธผล

สานกกากบดแลธรกจ หวงเปนอยางย งวาเอกสารเผยแพรเลมนจะเปนประโยชนใน การศกษาและเปนแนวทางในการปฏบตใหแกผประกอบธรกจ และผทสนใจทวไป สานกกากบดแลธรกจ

กมภาพนธ 2553

3

สารบญ

หนา

บทท 1 ความหมายและประโยชนของการบญช - ความหมายของการบญช 1 - วตถประสงค 2 - ผใชขอมลทางการบญช 3

บทท 2 รายการทางบญชและเอกสารประกอบการลงบญช 4 บทท 3 การบนทกรายการในบญช 11 บทท 4 งบการเงน 17 บทท 5 การใชประโยชนจากงบการเงน 22

บทท 1

4

ความหมายและประโยชนของการบญช

ในการดาเนนงานทางธรกจ เจาของกจการในฐานะผบรหารยอมตองการทจะรบรผลการ ดาเนนงานและฐานะการเงนของกจการ ดงนนการทาบญชจงม สวนสาคญอยางยง เ นองจากผบรหารจะสามารถนาขอมลทางการเงนไปใชในการวางแผนจดทางบประมาณตางๆ และวางแผนในการดาเนนงานในอนาคตได ทงน ตามพระราชบญญตการบญช พ.ศ. 2543 ไดกาหนดใหหางหนสวนจดทะเบยน บรษทจากด บรษทมหาชนจากด นตบคคลทต งขนตามกฎหมายตางประเทศทประกอบธรกจในประเทศไทย กจการ รวมคาตามประมวลรษฎากร เปนผมหนาทจดทาบญช และตองจดใหมผทาบญชซงเปนผมคณสมบตตามทอธบดกาหนด เพอจดทาบญชใหเปนไปตามพระราชบญญตน โดยผมหนาทจดทาบญชมหนาทควบค มดแลผทาบญชใหจดทาบญชใหตรงตอความเปนจรงและถกตอง

การบญช หมายถง การคดเลอก การจดบนทก การจาแนก การสรปผล และการจดทา

รายงานทางการเงนโดยใชหนวยวดเปนเงนตรา รวมถงการแปลความหมายของรายงาน เกยวกบการเงน ดงกลาวเพอนาไปใชในการ ตดสนใจไดอยางถกตอง การคดเลอก การจดบนทกขอมล การสอสารขอมล (Identification) (Recording) (Communication) การคดเลอกเหตการณทางเศรษฐกจ การจดบนทกรายการคา การจดทารายงานทางการเงนและ หรอรายการคาทเกดขนในแตละวน ทเกดขนในแตละวน วเคราะหขอมล - การซอ /ขายสนคา - สมดบญชรายวน - งบดล - การรบ/จายชาระหน - สมดบญชแยกประเภท - งบกาไรขาดทน

ฯลฯ ฯลฯ - งบกระแสเงนสด ฯลฯ

นามความจาเปนตอการทาเกษตรกรรมฉนใด การจดทาบญชกมความจาเปนตอธรกจฉ นน เนอ งจากการบญชถอเปนแกนกลางหรอกระดกสนหลงในโลกธรกจ ซงจะชวยใหธรกจทราบรายรบ รายจาย รวมทงทราบสถานะทางการเงนของตนเอง ดงนน วตถประสงคของการจดทาบญชสามารถสรป ได ดงน

5

เพอเปนการบนทกเหตการณทางการคา

เพอใหเจาของกจการไดทร าบวาชวงเวลานน ๆ มสนทรพย หนสนและสวนของ เจาของอยเปนจานวนเทาใดและอยางไร

เพอเปนปจจยหนงประกอบการตดสนใจในการลงทนของนกธรกจและประกอบการ ตดสนใจในการบรหารของเจาของกจการ

เพอเปนการปองกนการทจรตและการสญหายของสนทรพย

เพอใหเปนไปตามขอบงคบของกฎหมาย

เพอเปนเครองมอนามาใชในการคานวณภาษทจะตองจายแกรฐ

ธรกจจดทาบญช เพออะไร ??

ผใชขอมลทางการบญช สามารถแบงประเภทไดเปน 2 กลมใหญ คอ ผใชภายนอก

(External Users) และผใชภายใน (Internal Users)

6

กลม ผใชภายใน กจการ (Internal Users) ไดแก กรรมการอานวยการ , ผจดการทวไป , หวหนาฝาย/แผนก , และพนกงานอน ๆ ทเกยวของกบขอมล ผใชภายในจะใชขอมลในการตดสนใจและวเคราะหการดาเนนงานของกจการ เพอใชในการวางแผน การควบคม โดยผบรหารของกจการตองมความรความเขาใจระบบการเงนเพอการบรหารอยางมประสทธภาพ ทงน ขอมลทางบญชทนามาใชใน การสงการและควบคมการปฏบตงา นในกจการ จะเรยกวา ขอมลทางการบญชเพอการจดการ (Managerial accounting information)

กลม ผใชภาย นอกกจการ (External Users) ไดแก ผถอหนหรอผทสนใจจะลงทน , ผขายสนคาหรอเจาหนอน , สถาบนการเงนหรอบคคลทใหกจการกยม , ลกคา , หนวยงานรฐบาล , สาธารณชน กลมผใชภายนอก มดวยกนมากมายหลายฝาย ซงแตละฝายกตองการขอมลทแตกตางกนไป เชน เจาหนจะใชขอมลในการตดสนใจใหเครดตกบกจการ , นกลงทนหรอผถอหนตองการทราบขอมลเพอใชตดสนใจวาจะซอหรอขายหรอซอหนเพม เปนตน ทงน ขอมลทางการบญชการเงน (Financial accounting information) จะมรปแบบหรอลกษณะทกาหนดไวตามหลกการบญชทรบรองทวไป (Generally accepted accounting principles: GAAP)

บทท 2

7

ในการจดทาบญชของกจการจาเปนตองอาศยเอกสาร หลกฐานทเชอถอได เพอบนทก

รายการคาทเกดขนจนกระทงประมวลผลเพอนาเสนองบการเงน ซงสามารถสรปขนตอนการจดทารายงาน ทางการเงน ไดดงน (1) รายการคาหรอรายการทางบญช - การซอ -ขายสนคา - การใหบรการ รบจางตางๆ

รวบรวมเอกสาร - การจายคาใชจาย หลกฐาน/จดทาขน - การรบ-จายชาระหน

ฯลฯ

(2) เอกสารทตองใชประกอบการลงบญช - ใบเสรจรบเงน - ใบกากบสนคา /ใบสงของ

วเคราะหรายการ - ใบสาคญจาย - สญญาตางๆ ฯลฯ

รายการทางบญชและเอกสารประกอบการลงบญช

(3) บนทกรายการในบญช - บญชรายวนหรอบญชขนตน - บญชแยกประเภท

สรปผลการดาเนนงาน เมอสนรอบระย ะเวลาบญช

(4) งบการเงนหรอรายงานทางการเงน - งบดล

- งบกาไรขาดทน - งบแสดงการเปลยนแปลงสวนของเจาของ

- งบกระแสเงนสด - หมายเหตประกอบงบการเงน

หมายถง เหตการณทางเศรษฐกจซงเปนผลทาใหเกดการเปลยนแปลงในสน ทรพย

หนสนและสวนของเจาของกจการ รวมถงรายการทเกยวของกบบคคลภายนอก เชน การซอวตถดบ การขายสนคา การใหบรการ การจายคาใชจาย การรบ -จายชาระหน เปนตน รายการทางบญช ประกอบดวย 5 ประเภท

1. บญชประเภทสนทรพย

2. บญชประเภทหนสน

3. บญชประเภททน

4. บญชประเภทรายได

8

5. บญชประเภทคาใชจาย

การวเคราะหรายการคา (Business Transaction Analysis) หมายถง การพจารณาวารายการคาทเกดขน มผลทาใหสนทรพย หนสน และสวนของเจาของ เป ลยนแปลงไปในทางทเพมขน หรอลดลงเปนจานวนเทาใด ซงการวเคราะหรายการคาทถกตองจะนาไปสการบนทกบญชไดอยางถกตอง เชนเดยวกน

หลกการบญชค (Double Entry Accounting) หมายถง รายการคาทกรายการท เกดขน เมอไดทาการวเคราะหแลวกจะนาไ ปบนทกบญช 2 ดานเสมอ คอ ดานเดบต (Dr) และ ดานเครดต (Cr) ดวยจานวนเงนเทากนทงสองดาน แตจานวนบญชทลงนนไมจาเปนตองเทากน เชน อาจเปนการเดบต หนงบญช และเครดตมากกวาหนงบญชกได แตขอสาคญ การบนทกรายการคาทกรายการ จานวนเงนทเด บตทกบญชรวมกนตองเทากบจานวนเงนทเครดตบญชทกบญชรวมกน

สมการบญช หมายถงอะไรคะ ?

9

ตวอยาง 11,000 บาท = 3,500 บาท + 7,500 บาท

การเพมขน/ลดลงในบญชแตละประเภทตามหลกการบญชค

บญชสนทรพย บญชหนสน เดบต (เพมขน ) เครดต (ลดลง) เดบต (ลดลง) เครดต (เพมข น)

บญชคาใชจาย บญชประเภททน เดบต (เพมขน ) เครดต (ลดลง) เดบต (ลดลง) เครดต (เพมขน )

บญชรายได เดบต (ลดลง) เครดต (เพมขน )

สมการบญช (Accounting Equation) คอ ความสมพนธ ระหวางสนทรพย

หนสน และสวนของเจาของ (ทน) โดยสามารถเขยนเปนรปสมการบญชไดดงน สมการบญช สนทรพย = หนสน + ทน

เอกสารทตองใชประกอบการลงบญช ไดแก บนทก หนงสอ หรอเอกสารใดๆทใชเปนหลกฐานในการลงรายการในบญช ซงแยกไดเปน 3 ประเภท คอ

1. เอกสารทจดทาขนโดยบคคลภายนอก 2. เอกสารทกจการจดทาข น เพอออกใหแกบคคลภายนอก 3. เอกสารทกจการจดทาขน เพอใชในกจการของตนเอง

เอกสารทตองใชประกอบการลงบญชทกประเภท ตองมรายการดงตอไปน

ชอของผจดทาเอกสารซงอาจใชชอทใชในการประกอบธรกจของผจดทาเอกสารกได

ชอของเอกสาร เลขทเอกสาร และเลมท (ถาม) วน เดอน ป ทออกเอกสาร จานวนเงนรวม

มรายการอะไรเพมเตม อกรเปลานะ ??

เอกสารทใชลงบญชตอง

10

กรณเอกสารทใชเปนหลกฐานในการรบเงน รบฝากเงน รบชาระเงนหรอตวเงน ตองมรายการ

ตอไปนเพมเตม เลขประจาตวผเสยภาษอากรของกจการทจดทาเอกสาร สถานทตงของกจก ารทจดทาเอกสาร รายละเอยดเกยวกบการรบเงนหรอตวเงน ชอ ชนด จานวน หนวยนบ ราคาตอหนวย และราคารวมของสนคาหรอบรการแตละ รายการ ลายมอชอของผรบเงนหรอตวเงน

ตวอยางเอกสารทจดทาขนเพอออกใหบคคลภายนอก

นอก

ลายมอชอผรบเงน ...XXX...... มกราคม 2552 30

ไดรบเงนจาก รานมานะการไฟฟา วนท 30 มกราคม 2552

จานวน และหนวยนบ

ราคาตอหนวย

รายการ จานวนเงน

2 เครอง 12,000.- TV ส Sony 21” 24,000.- 1 เครอง 5,000.- วทย National 5,000.-

(สองหมนเกาพนบาท ถวน) รวมเงน

29,000.-

ชาระเปน เงนสด เชคธนาคารเกษตรไทย เลขท 5989 สาขาทาเตยน

เลขประจาตวผเสยภาษอากร 58916859

เลมท 15 เลขท 701 ใบเสรจรบเงน บรษท ก จากด

70 ถนนมหาราช เขตพระนคร กรงเทพฯ โทร.02-2222222

11

กรณเอกสารทใชเปนหลกฐานในการจาหนาย จาย โอน สงมอบสนคาหรอบรการ โดยยงมไดม การชาระเงนหรอตวเงน ตองมรายการตอไปนเพมเตม

เลขประจาตวผเสยภาษอากรของกจการทจดทาเอกสาร สถานทตงของกจการทจดทาเอกสาร ชอ ชนด จานวน หนวยนบ ราคาตอหนวย และราคารวมของสนคาหรอบรการแตละ รายการ ชอหรอชอทใชในการประกอบธรกจ และทอยของผซอหรอผรบสนคาหรอผรบบรการ ลายมอชอผจดทาเอกสาร ลายมอชอผรบสนคาหรอบรการ

ตวอยางเอกสารทจดทาขนเพอออกใหบคคลภายนอก

เลมท 150 เลขท 7451 ใบสงของ

บรษท ก จากด

70 ถนนมหาราช เขตพระนคร กรงเทพฯ โทร.02-2222222 เลขประจาตวผเสยภาษอากร 58916859

สงสนคาให รานสมชายอเลคโทรนค วนท 30 มกราคม 2552

จานวน และหนวยนบ

ราคาตอหนวย

รายการ จานวนเงน

2 เครอง 9,000.- เครองเลนและอด VDO Sony 18,000.-

(หนงหมนแปดพนบาทถวน) รวมเงน

18,000.-

ลายมอชอผจดทาเอกสาร......XXX....... ลายมอชอผรบสนคา ....XXX........... 30 มกราคม 2552 30 มกราคม 2552

12

กรณเอกสารทจดทาขนโดยผมหนาทจดทาบญช เพอใชในกจการของตนเอง ตองมรายการ

ตอไปนเพมเตม คาอธบายรายการ วธการและการคานวณตางๆ (ถาม) ลายมอชอของผมหนาทจดทาบญช หรอผไดรบมอบหมายใหเปนผอนมตรายการ

ตวอยางเอกสารทจดทาขนโดยผมหนาทจดทาบญช เพอใชในกจการ

เลมท 17 เลขท 801 ใบสาคญจาย บรษท ก จากด

70 นนมหาราช เขตพระนคร กรงเทพฯ โทร.02-2222222

วนท 30 มกราคม 2552

รายการ จานวนเงน

คาเกบขยะ 100.-

(หนงรอยบาทถวน) รวมเงน

100.-

ผรบเงน...XXX....... ผจายเงน ...XXX............ ผอนมต....XXX.............. 30 มกราคม 2552 30 มกราคม 2552 29 มกราคม 2552

13

การลงรายการในบญชรายวนและบญชสนคา

เอกสารทตองใชประกอบการลงบญชทกรายการ และเอกสารทตองใชประกอบการลงบญชนน ตองสามารถแสดงความถกตองครบถวนของรายการบญชทกรายการตามความเปนจรงและเปนทเชอถอได

ใชเอกสารประกอบการลงบญชทจดทาขน โดยบคคลภายนอก หรอเอกสาร

กจการทจดทาขนเพอออกใหแกบคคลภายนอก แลวแตกรณกอน เวนแตไมมเอกสารดงกลาว จงใหใชเอกสารทจดทาขนเพอใชในกจการของตนเอง

บทท 3

การบนทกรายการในบญช

เปนการรวบรวมเอกสารประกอบการลงบญชโดย

ทาการวเคราะหรายการคาทเกดขนตามหลกการบญช และนารายการดงกลาวไปบนทกในสมดบญช โดย เรยง ลาดบกอน -หลงตามรายการทเกดขน โดยขนตอนในการบนทกบญช สรปไดดงน

ขนตอนท 1 รวบรวมขอมลทเกดขน (การรวบรวมขอมลอยางเปนระบบ )

ขนตอนท 2 จดเตรยมเอกสารสาหรบรายการบญชทเกดขน

ขนตอนท 3 บนทกรายการบญชในสมดรายวน โดยเรยงลาดบตามวนทเกดรายการ ขนตอนท 4 ผานรายการจากสมดรายวนไปยงบญชแยกประเภท ขนตอนท 5 รวมยอดบญชแยกประเภทแตละบญช และนายอดรวมมา สรปในงบทดลอง ขนตอนท 6 ปรบปรงรายการทอาจจะยงไมสมบรณใหสมบรณสาหรบงวดนน

ขนตอนท 7 จดทางบการเงน

14

15

หลกในการบนทกบญช

กอนเรมบนทกบญช สงทตองใสใจเปนพเศษ มดงน

ไมวาจะบนทกบญชอยางไร เวลาไหน สมการบญชตองอยในสมดลเสมอ จะเอ ยงไปดานใดดานหนงไมได

ตองทราบวารายการบญชทเกดขน สามารถนามาบนทกบญชไดหรอไม

ตองวเคราะหใหไดวา รายการทเกดขนเกยวของกบตวแปรอะไรในสมการบญช (สนทรพย หนสน สวนของ เจาของ รายไดและคาใชจาย และตวแปรนนมผลกระทบอยางไรกบสมการบญช

ตวอยางการบนทกบญชในสมดรายวน

การรบเงน กจการไดรบเงนทนจากเจาของ 50,000 บาท

Dr. เงนสด 50,000 Cr. ทน 50,000

รายการเกยวกบ - สนทรพยทเพมขน - หนสนท ลดลง - สวนของเจาของท ลดลง

รายการเกยวกบ - สนทรพยทลดลง - หนสนท เพมขน - สวนของเจาของท เพมขน

บนทกบญชดาน เดบต Dr. บนทกบญชดาน เครดต Cr.

บญชแยกประเภท

บญชเงนสด ว.ด.ป. รายการ จานวนเงน ว.ด.ป. รายการ จานวนเงน

……..25X1

ทน 50,000

บญชทน

ว.ด.ป. รายการ จานวนเงน ว.ด.ป. รายการ จานวนเงน

..........25X1 เงนสด 50,000

การจายเงน

กจการจายเงนสดชาระหนใหเจาหนการคา จานวน 10,000 บาท

16

Dr. เจาหนการคา 10,000 Cr. เงนสด 10,000

บญชแยกประเภท

บญชเจาหนการคา ว.ด.ป. รายการ จานวนเงน ว.ด.ป. รายการ จานวนเงน

……..25X1

เงนสด 10,000

บญชเงนสด

ว.ด.ป. รายการ จานวนเงน ว.ด.ป. รายการ จานวนเงน

..........25X1 เจาหนการคา 10,000

การซอ

กจการซอสนคาเปนเงนเชอ จานวนเงน 30,000 บาท ภาษซอ 2,100 บาท Dr. ซอ 30,000 ภาษซอ 2,100 Cr. เจาหนการคา 32,100

บญชแยกประเภท

บญชซอ ว.ด.ป. รายการ จานวนเงน ว.ด.ป. รายการ จานวนเงน

……..25X1

เจาหนการค า 30,000

บญชภาษซอ

ว.ด.ป. รายการ จานวนเงน ว.ด.ป. รายการ จานวนเงน .......... 25X1

เจาหนการคา

2,100

บญชเจาหนการคา

ว.ด.ป. รายการ จานวนเงน ว.ด.ป. รายการ จานวนเงน

.........25X1 ซอ 30,000 2,100 ภาษซอ

กจการซออปกรณสานกงานเปนเงนสด จานวน 20,000 บาท ภาษซอ 1,400 บาท Dr. อปกรณสานกงาน 20,000

17

ภาษซอ 1,400 Cr. เงนสด 21,400

บญชแยกประเภท

บญชอปกรณสานกงาน ว.ด.ป. รายการ จานวนเงน ว.ด.ป. รายการ จานวนเงน

……..25X1

เงนสด 20,000

บญชภาษซอ

ว.ด.ป. รายการ จานวนเงน ว.ด.ป. รายการ จานวนเงน .......... 25X1

เงนสด

1,400

บญชเงนสด ว.ด.ป. รายการ จานวนเงน ว.ด.ป. รายการ จานวนเงน

....25X1 อปกรณสานกงาน 20,000 1,400 ภาษซอ

การขาย

กจการขายสนคาเปนเงนเชอ จานวนเงน 40,000 บาท ภาษขาย 2,800 บาท Dr. ลกหนการคา 42,800 Cr. รายไดจากการขาย 40,000 ภาษขาย 2,800

บญชแยกประเภท

บญชลกหนการคา ว.ด.ป. รายการ จานวนเงน ว.ด.ป. รายการ จานวนเงน

40,000 2,800

……..25X1

รายไดจากการขาย ภาษขาย

บญชรายไดจากการขาย

ว.ด.ป. รายการ จานวนเงน ว.ด.ป. รายการ จานวนเงน .......25X1

ลกหนการคา

40,000

บญชภาษขาย

ว.ด.ป. รายการ จานวนเงน ว.ด.ป. รายการ จานวนเงน

....25X1 ลกหนการคา 2,800

กจการขายสนคาเปนเงนสด จานวน 20,000 บาท ภาษขาย 1,400 บาท Dr. เงนสด 21,400

18

Cr. รายไดจากการขาย 20,000 ภาษขาย 1,400

บญชแยกประเภท

บญชเงนสด ว.ด.ป. รายการ จานวนเงน ว.ด.ป. รายการ จานวนเงน

20,000 1,400

……..25X1

รายไดจากการขาย ภาษขาย

บญชรายไดจากการขาย

ว.ด.ป. รายการ จานวนเงน ว.ด.ป. รายการ จานวนเงน .......... 25X1

เงนสด

20,000

บญชภาษขาย

ว.ด.ป. รายการ จานวนเงน ว.ด.ป. รายการ จานวนเงน

.........25X1 เงนสด 1,400

การรบรรายการ

19

กจการประกาศจายเงนปนผล เปนเงน 20,000 บาท Dr. กาไรสะสม 20,000 Cr. เงนปนผลคางจาย 20,000

บญชแยกประเภท

บญชกาไรสะสม ว.ด.ป. รายการ จานวนเงน ว.ด.ป. รายการ จานวนเงน

เงนปนผลคางจาย ……..25X1

20,000

บญชเงนปนผลคางจาย

ว.ด.ป. รายการ จานวนเงน ว.ด.ป. รายการ จานวนเงน .......... 25X1

กาไรสะสม

20,000

บทท 4

20

หลงจากทกจการไดจดทาบญชเรยบรอยแลว กจการสามารถแสดงผ ลการดาเนนงานและฐานะการเงนของกจการในรอบบญชทผานมา โดยแสดงในรปของงบการเงน

หมายถง รายงานทแสดงขอมลอนเปนผลจากการ ประกอบธรกจของกจการซงประกอบดวย งบดล งบกาไรขาดทน งบแสดงการเปลยนแปลงในสวนของ เจาของ งบกระแสเงนสด หมายเหตประกอบงบการเงน งบยอย และคาอธบายอน ซงระบไววาเปนสวน หนงของงบการเงน

องคประกอบของงบการเงน หมายถง การจดประเภทของรายการและเหตการณทางบญชทแสดงไวตามลกษณะเชงเศรษฐกจของรายการและเหตการณนนๆ โดยสามารถแยกองคประกอบไดดงน

เกยวของโด ยตรงกบ ฐานะการเงน

งบการเงน

หนสน (Liabilities) หมายถง ภาระผกพนในปจจบน ของกจการ ซงภาระผกพนนนเกด ขนแลวในอดต และในอนาคตกจการจะตองชาระภาระผกพนนน ใหหมดไป โดยการชาระภาระผกพนนนคาดวาจะสงผลใหกจการ สญเสยทรพยากรทมประโยชนเชงเศรษฐกจ เชน เจาหน เงนกยมจาก ธนาคาร เปนตน

สวนของเจาของ (Owner’s Equity) หมายถง สวนไดเส ยคงเหลอใน สนทรพยของกจการหลงจากหกหนสนออกแลว หรอเรยกอกอยาง วา สนทรพยสทธ (Net Assets)

เกยวของโดยตรงกบ ผลการดาเนนงาน

รายได (Revenues)

หมายถง การเพมขนของ สนทรพยหรอการลดลงของหนสนในรอบระยะเวลาบญช ซงจะมผลใหสวนของ เจาของเพมขน ทงนไม รวมถง เงนทนทไดรบจากผ ลงทนในสวนของเจาของ เชน รายไดจากการขาย รายไดคาบรการ รายไดดอกเบย เปนตน

หมายถง การลดลงของสนทรพย หรอการเพมขนของ หนสนใน รอบระยะเวลาบญช ทงน ไมรวมถงการแบงปนสวนทนใหกบผมสวนรวมในสวนของเจาของ เชน ตนทนขาย เงนเดอนพนกงาน เปนตน

งบดล (Balance Sheet) แสดงถงฐานะทางการเงนของกจการ ณ วนใดวนหนง โดยงบดลจะใหรายละเอยดเกยวก บสนทรพย หนสน และสวนของเจาของกจการ ซงจะทาใหผใชงบการเงนสามารถ ทราบถงโครงสรางทางการเงนของกจการ สามารถประเมนถงสภาพคลองหรอความเสยงของกจการได

งบดล Dr. ดานซาย Cr. ดานขวา สนทรพย หนสนและสวนของเจาของ เงนสด 1,000 เจาหนการคา 1,500

สนคาคงเหลอ 2,000 เงนกยมธนาคาร 2,000 ทดน อาคารและอปกรณ 8,000 สวนของเจาของ 7,500 รวมสนทรพย 11,000 รวมหนสนและสวนของเจาของ 11,000

ทงน ในงบดลรายการรวมสนทรพยตองเทากบรายการรวมหนสนและสวนของเจาของเสมอ

21

งบกาไรขาดทน (Income Statement) แสดงขอมลเกยวกบผลการดาเนนงานของกจการ สาหรบรอบระยะเวลาใดเวลาหนง ซงขอมลในงบกาไร ขาดทนจะประกอบไปดวยรายไดและคาใชจาย หากในรอบระยะเวลาใดเวลาหนงกจการมรายไดทงหมดสงกวาคาใชจายทงหมด กจการจะมกาไรสทธ ในทางตรงกนขาม หากกจการมคาใชจายสงกวารายได กจการจะมผลขาดทนสทธ

งบกาไรขาดทน

รายไดจากการขาย XXX

หก ตนทนขาย XXX กาไรขนตน XXX

หก คาใชจายในการขายและบรหาร XXX กาไรสทธ XXX

งบแสดงการเปลยนแปลงในสวนของเจาของ (Statement of Changes in Owner’s Equity) แสดงขอมลเกยวกบการเป ลยนแปลงในสวนของเจาของทเกดขนในระหวางงวด โดยตองแสดงรายการ กระทบยอดรายการจากตนงวดมาเปนสนงวด งบกระแสเงนสด (Statement of Cash Flows) แสดงขอมลเกยวกบการเปลยนแปลงของเงน สดและรายการเทยบเทาเงนสดของกจการสาหรบรอบระยะเวลาใดเวลาหนง ซงงบกระแสเงนสดจะทาใหผใชงบการเงนทราบวาเงนสดและรายการเทยบเทาเงนสดทเพมขนหรอลดลงนนเกดจากสาเหตอะไร กระแสเงนสดจากการดาเนนงาน XXX กระแสเงนสดจากการลงทน (XXX) กระแสเงนสดจากการจดหาเงนทน XXX กระแสเงนสดของกจการเพมขน (ลดลง) XXX

หมายเหตประกอบงบการเงน เปนขอมลทนาเสนอเพมเตมจากทแสดงในงบดล งบกาไร ขาดทน งบแสดงการเปลยนแปลงสวนของเจาของ และงบกระแสเงนสด หมายเหตประกอบงบการเงนใหขอมลเกยวคาอธบายรายการ รายละเอยดของรายการตางๆ ทแสดงในงบการเงน และขอมลเกยวกบรายการ ทไมเขาเกณฑการรบรรายการในงบการเงนทนาเสนอ

22

รายงานผสอบบญช

23

รายงานผสอบบญช เปนการแสดงความเหนของผสอบบญชตอ ขอมลทแสดงไวในงบการเงน เพอใหผใชงบการเงนเกดความมนใจในความถกตองขอ งขอมล ซงกฎหมายไดกาหนดใหงบการเงนจะตองไดรบการตรวจสอบโดย ผสอบบญชรบอนญาต ซงเปนบคคลทมความเปนอสระจากกจการ โดยผสอบบญชรบอนญาตจะตรวจสอบวางบการเงนนนถกตองตามมาตรฐาน การบญชและมการเปดเผยขอมลอยางเพยงพอหรอไม นอกจากนนผสอบ บญชยงใหขอสงเกตเกยวกบผล กระทบทอาจจะเกดขนกบ กจการ ดวย เชน วกฤตการณทางเศรษฐกจและความผนผวนของอตราแลกเปลยน เปนตน

ธรกจทเปนนตบคคลแตละประเภทตองจดทางบการเงน ตามกฎหมายบญช ดงน

งบแสดงการเปลยนแปลงสวนของเจาของ หรองบ

งบการเงนเปรยบเทยบ

หมายเหต งบกาไรขาดทน

งบกระแสเงนสด

งบการ เงนรวม

ประกอบงบการเงน

แบบ/นตบคคล งบดล แสดงการรบรรายไดและ

คาใชจาย กบปกอน

หางหนสวนจดทะเบยน 1. / / - - - / -

2. บรษทจากด / / / - - / /

3. บรษทมหาชนจากด / / / / / / /

4. นตบคคลทตงขนตาม กฎหมายตางประเทศ

/ / / - - / /

5. กจการรวมคาตาม / / / - - / /

ประมวลรษฎากร

24

นกลงทนควรทราบ

ชวยบอกนกลงทน เกยวกบผลการดาเนนงาน

ของกจการ

ชวยบอกนกลงทนเกยวกบ สภาพคลองของกจการโดย แสดงเปนแหลงทมาและ

ใชไปของเงนสด

งบดล งบกาไรขาดทน งบกระแสเงนสด

บทท 5

25

ขอมลงบการเงนทด ตองมการใหขอมลอยางครบถวน เพอรายงานตอผถอหน หรอใหผ ลงทนใชประกอบการตดสนใจในการลงทน งบการเงนจงควรมคณสมบต ดงน

- แสดงรายการในงบการเงนอยางครบถวน เพยงพอ ถกตอง เขาใจงาย และเชอถอได - ไมปกปดขอเทจจรงหรอเกดความเสยหายแกกจการหรอบคคลท เกยวของ - สามารถเปรยบเทยบไดกบงวดเดยวกนของปกอนหรองวดกอนหนา หรอกบกจการ

อนทประกอบธรกจคลายกน - เผยแพรขอมลในเวลาทเหมาะสม ไมใชขอมลทลาสมยจนไมสามารถนามาใช

ตดสนใจทางธรกจได

การอานงบการเงนใหเกดประโยชนนน นอก จากการพจารณาตวเลขในงบการเงน และ

การวเคราะหอตราสวนทางการเงนแลว ผใชงบการเงนควรใหความสาคญกบขอมลอนๆ ทเปน องคประกอบสาคญในงบการเงนดวย เชน รายงานผสอบบญช และหมายเหตประกอบงบการเงน เปนตน

นอกจากน นโยบายการบญช วธการทาบญช และม าตรฐานการบญชทแตละ กจการ เลอก ใชกเปนสงทไมควรมองขาม เพราะในสถานการณและปจจยแวดลอมเดยวกน กจการ ทมนโยบายการบญชทตางกน อาจทาใหงบการเงนมความแตกตางกนได ซงมาตรฐานการบญชไทยไดกาหนดใหทก กจการเปดเผยนโยบายการบญชไวในหมายเหตประกอบงบการเงนทกครง เพอความโปรงใส ชดเจน และ ยตธรรมแกผอานงบการเงนและผลงทน

การใชประโยชนจากงบการเงน

ขอพงระวงในการอานงบการเงน

การวเคราะหอตราสวนทางการเงน เปนเครองมอในการประเมนสถานะของกจการ

โดยการนารายการตางๆ ในงบการเงนมาเทยบอตราสวนเพอหาความสมพนธวามความเหมาะสมเพยง ใด รวมทงเปนการพจารณาเชงเปรยบเทยบกบอตราสวนทางการเงนของบรษทเดยวกนในชวงเวลาทตางกน หรอของกจการ อน และอตสาหกรรมอนๆในชวงเวลาเดยวกน ดงนน สามารถสรปการวเคราะหอตราสวน ทางการเงนได ดงน

26

อตราสวนวดสภาพคลองของบรษท

อตราสวนเงนทนหมนเวยน (Current Ratio)

อตราสวนเงนทนหมนเวยน = สนทรพยหมนเวยน (เทา )

หนสนหมนเวยน

วดความสามารถในการชาระหนระยะสน ถาคาทคานวณไดสงเทาใด แสดงวา กจการ มสนทรพยหมนเวยนทประกอบไปดวย เงนสด ลกหน และสนคาคงเหล อมากกวาหนระยะสน ทาใหคลองตวในการชาระหนระยะสนมคอนขางมาก โดยปกต อตราสวน 2 : 1 ถอวาเหมาะสมแลว

อตราสวนทนหมนเวยนเรว (Quick Ratio or Acid Test Ratio) อตราสวนทนหมนเวยนเรว = สนทรพยหมนเวยน – สนคาคงเหลอ (เทา )

หนส นหมนเวยน

วดสวนของสนทรพยทไดหกคาสนคาคงเหลอ ทเปนสนทรพยระยะสนและมความคลองตวในการเปลยนเปนเงนสดไดต าสดออก เพอใหทราบถงสภาพคลองทแทจรงของกจการได โดยปกตอตราสวน 1 : 1 ถอวาเหมาะสมแลว

อตราการหมนเวยนของลกหนการคา (Account Receivable Turnover) อตราหมนเวยนของลกหนการคา = ขายเชอสทธ หรอใชยอดขายรวม (ครง /รอบ)

ลกหนการคาถวเฉลย

ทงน หากคาทคานวณได มคาสง แสดงถงความสามารถในการบรหารลกหนใหแปลงสภาพ เปนเงนสดไดเรว โดยทลกหนการคาถวเฉลย = ลกหนการคาตนงวด + ลกหนการคาปลายงวด

2

อตราสวนวดประสทธภาพการบรหารสนทรพย

อตราการหมนเวยนของสนทรพย (Total Asset Turnover) อตราการหมนเวยนของสนทรพย = ยอดขาย (เทา )

สนทรพยรวม

แสดงถงความสามารถในการนาสนทรพยรวมทงหมดไปใชในการสรางยอดขายไดกเทา ซงถาอตราสวนนสง กแสดงถงความมประสทธภาพในการใชประโยชนจากสนทรพย

ระยะเวลาเรยกเกบหน (Collection Period)

ระยะเวลาเรยกเกบหน = ลกหนการคา (วน) ยอดขาย / 365 วน

แสดงถงระยะเวลาในการเรยกเกบหนของ กจการ ซงทาใหทราบถงคณภาพของลกหน ประสทธภาพในการจดเกบหน และนโยบายในการใหสนเชอของธรกจ อตราสวนนจะมหนวยเปนวน จานวนวนทนอยแสดงใหเหนวากจการ มความสามารถในการจดเกบหนไดเรว

27

ระยะเวลาขายสนคา (Inventory Turnover)

ระยะเวลาขายสนคา = สนคาคงเหลอ (วน) ยอดขาย / 365 วน

แสดงถงระยะเวลาทกจการสามารถจาหนายสนคาไดนบตงแตวนทซอหรอผลตสนคา ซง เปนอตราสวนทแสด งถงประสทธภาพในการบรหารสนคาคงเหลอของกจการ มหนวยเปนวน จานวนวนทนอยแสดงใหเหนวากจการ สามารถจาหนายสนคาไดเรว

อตราสวนวดความสามารถในการชาระหน

อตราสวนหนสนตอสนทรพย (Debt to Asset Ratio)

อตราสวนหนสนตอสนทรพย = หนสนรวม (เทา ) สนทรพยรวม

แสดงถงสดสวนของเงนทนรวมของ กจการ ทมาจากการกอหน ซงถาอตราสวนนมคาสง กแสดงวากจการมความเสยงทางการเงนสง โดยกจการทมอตราสวนในระดบทสงเกนไป ยอมไมเปนผลด นกเพราะนนหมายถง กจการ จะมภาระในรปของดอกเบยจายจานวนมาก โดยเฉพาะอยางยงในภาวะทอตรา ดอกเบยมคาสง

อตราสวนหนสนตอทน (Debt to Equity Ratio)

อตราสวนหนสนตอทน = หนสนรวม (เทา ) สวนของ เจาของ

แสดงถงสดสวนของเงนทนจากการกยมตอเงนทนจากเจาข องกจการ ซงถาอตราสวนน สง แสดงวากจการ มการกยมเงนในสดสวนทสงเมอเทยบกบทนของ กจการ ทาใหบรษทมภาระทจะตองชาระดอกเบยทสงขน และสงผลกระทบตอการทากาไรของ กจการ

28

อตราสวนวดความสามารถในการทากาไร

อตรากาไรขนตน (Gross Profit Margin)

อตรากาไรขนตน = กาไรขนตน x 100 (%) ยอดขาย

แสดงถงความสามารถในการทากาไรขนตน (กาไรขนตน = ยอดขาย – ตนทนสนคาหรอบรการ)

ซงหากอตราสวนนมคาสง จะสะทอนใหเหนคณภาพของ กจการ ในการแสวงหารายได และการควบคมตนทนการผลตหรอตนทนการซอทด

อตรากาไรจากการดาเนนงาน (Operating Profit Margin)

อตรากาไรจากการดาเนนงาน = กาไรกอนหกภาษและดอกเบยจาย x 100 (%) ยอดขาย แสดงถงความสามารถในการจดการและหารายไดจากการขายหลงจากหกคาใชจายทงสน

แลว ซงเปนการวดระดบความสามารถในการทากาไรในชวงเวลานน สะทอนใหเหนแนวโนมของรายได และการควบคมคาใชจายทงดานการผลต การตลาด การดาเนนงาน ปจจยทจะสงผลกระทบตออตราสวนน อาจมาจากธรกจมการแขงขนมาก ความตองการของตลาดลดลง ตนทนตอหนวยทเพมขน เนองจาก ประสทธภาพในการผลตตาลง การใชทรพยากรไมเหมาะสม ทงน หากอตราสวนนมคาสง แสดงว ากจกามความสามารถและประสทธภาพในการจดการไดด

อตรากาไรสทธ (Net Profit Margin) อตรากาไรสทธ = กาไรสทธ x 100 (%)

ยอดขาย

29

แสดงถงความสามารถในการทากาไรสทธของ กจการ ซงเปนการวดความสามารถของกจการในการควบคมคาใชจายเมอเทยบกบยอดขาย ทงน หากอตราสวนนมคาสง แสดงวากจการสามารถ เปลยนยอดขายใหเปนกาไรไดมาก

อตราผลตอบแทนตอสนทรพย (Return On Assets or ROA)

อตราผลตอบแทนตอสนทรพย = กาไรสทธ x 100 (%)

สนทรพยรวม แสดงถงระดบผลตอบแทนตอสนทรพยรวมของ กจการ วาอยในระดบใด ซงเปนการวด ความสามารถในการทากาไรของสนทรพยทงหมดทธรกจใชในการดาเนนงาน ทงน หากคาทไดจากการ คานวณยงมากเทาไร แสดงวา กจการ มความสามารถในการทากาไรดเทา นน

อตราผลตอบแทนจากสวนของ ผถอหน (Return On Equity or ROE)

อตราผลตอบแทนจากสวนของผถอหน = กาไรสทธ x 100 (%) สวนของผถอหน

แสดงถงระดบผลตอบแทนตอสวนทนของ กจการ วาใหผลเฉลยในระดบใด ซงเปนการวดความสามารถในการทากาไรจากเงนท นของผถอหน ทงน หากคาทไดจากการคานวณสง แสดงวา ผถอหนมโอกาสไดรบผลตอบแทนสง

30