Doświadczeniowe podstawy językaBarbara KonatUniwersytet im. Adama Mickiewiczaw Poznaniu

2 Krakowska Konferencja Kognitywistyczna,

Kraków 25 – 27. IV. 2008

Creative Commons: NonCommercial-ShareAlike

• You are free:• to Share — to copy, distribute and transmit the work• to Remix — to adapt the work• Under the following conditions:• Attribution — You must attribute the work in the manner specified by the author

or licensor (but not in any way that suggests that they endorse you or your use of the work).

• Attribute this work: Credit the author: Barbara Konat, Adam Mickiewicz University, Poznan, Poland

• Noncommercial — You may not use this work for commercial purposes. • Share Alike — If you alter, transform, or build upon this work, you may distribute

the resulting work only under the same or similar license to this one. • http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/

Plan referatu

• 1) Metafory a schematy wyobrażeniowe

• 2) Właściwości schematów wyobrażeniowych – przykłady eksperymentów

• 3) Konkluzja

1.Wszystko zaczęło się…

• … od odkrycia (kulturowo relatywizowanej) koherentności i niesprzeczności systemu metafor

• „Metafory w naszym życiu”, George Lakoff, Mark Johnson,

Poziom1 Wyrażenia języka:

Liczba drukowanych książek co roku wzrasta.On ma wysoki numer poborowy.

Moje dochody wzrosły w ubiegłym roku.

Poziom2 Metafory pojęciowe:

WIĘCEJ TO W GÓRĘ; MNIEJ TO W DÓŁ

Poziom3Schematy poznawcze:

GÓRA/DÓŁ

Poziom4 Baza doświadczeniowa:

Ciało ludzkie posiada osie (wertykalną i horyzontalną), somatyczne korelaty

stanów emocjonalnych, wpływ grawitacji

1. Systematyczność?

Argum entation Illness

1. Systematyczność?

Com m odity

Tim e

Space

1. Schemat wyobrażeniowy - pojęciaThe term „image” in image schema is equivalent to the use of this term in psychology, where imagistic experience relates to and derives from our experience of the external world. Another term for this type of experience is sensory experience, because it comes from sensory-perceptual mechanism(…)

Evans, Green 2007

1. Co to jest schemat wyobrażeniowy?

• Image schemas can generally be defined as dynamic analog representations of spatial relations and movements in space.

Gibbs, Colston 2006

1. Własności schematów wyobrażeniowych• Dynamiczne• Są narzędziami, za pomocą

których porządkujemy świat dookoła

• Jednak nie są „pojemnikami” do których „wlewamy” doświadczenie

• Image schemas can generally be defined as dynamic analog representations of spatial relations and movements in space.

1. Własności schematów wyobrażeniowych• Analogowe • nie symboliczne i nie

propozycjonalne• Tym różnią się od schematów

poznawczych rozumianych jako wiedza

• Przed – pojęciowe (pre-conceptual)

• Image schemas can generally be defined as dynamic analog representations of spatial relations and movements in space.

1. Własności schematów wyobrażeniowych• Emergentne• Multimodalne• Powstają wskutek

rozlicznych, powtarzalnych interakcji ze światem

• Np. RÓWNOWAGA• Image schemas can generally be defined as

dynamic analog representations of spatial relations and movements in space.

1. Własności schematów wyobrażeniowych• Mogą podlegać

przemianom i transformacjom, oraz być wewnętrznie złożone

• ŹRÓDŁO – ŚCIEŻKA - CEL

2. Eksperymenty – cechy obrazów wyobrażeniowych• The cognitive

psychological reality of image schemas and their transformations

• Raymond W. Gibbs, Herbert L. Colston

Eksperyment 1 - multimodalność

Jaka była ostatnia pozycja figury?

a) b)

Eksperyment 1 - multimodalność

• 1. • 2.• 3.

Eksperyment 2 - dynamiczność• Klasyczny eksperyment

Gunnara Johanssona (1973)

• Ubrana na czarno osoba przytwierdzonymi z lampkami

Eksperyment 3: pre-conceptualność• Schematy wrażeniowe, w

swej naturze nie są symboliczne ani propozycjonalne, jednak mają stanowić podstawę określonych konceptualizacji i wyrażeń językowych

• Gibbs (1994) – eksperyment potwierdzający tę zależność

Eksperyment 3: pre-conceptualność• Część 1: uczestnicy

wykonują proste ćwiczenia fizyczne (stanie na palcach, wstawanie i siadanie itp.), pozwalające im skupić świadomie uwagę na fizycznych aspektach czynności stania.

Eksperyment 3: pre-conceptualność

• Część 2: Poproszono uczestników o oszacowanie stopnia w jakim podane schematy wyobrażeniowe odnoszą się do ich doświadczenia stania.

• Wynik: najistotniejsze dla ludzkiego doświadczenia stania są schematy - RÓWNOWAGA, PIONOWOŚĆ, CENTRALNOŚĆ/PERYFERYJNOŚĆ, OPÓR, POWIĄZANIE

Eksperyment 3: pre-konceptualność• Część 3: Poproszono

badanych o pogrupowanie według podobieństwa znaczenia 35 wyrażeń takich jak:

Please stand at attentionHe wouldn’t stand for such a

treatmentThe clock stands on the mantle.

The law still stands.The part stands for the whole.

She had a one-night stand with a stranger.

Eksperyment 3: pre-conceptualność• Wynik:

Uczestnicy nie grupowali odrębnie wyrażeń, w których stand występowało w roli opisu stanu fizycznego (jak w The clock stands on the mantle.)

oraz tych, w których wyrażenie to było użyte „przenośnie” (jak w The part stands for the whole)

Eksperyment 3: pre-conceptualność• Przykład grupy wyrażeń

stworzonej przez uczestników:

• To stand at attention (opis stanu fizycznego)To let the issue standTo stand the test of time (wyrażenia figuratywne)

3. Konkluzja

• Image schemas can generally be defined as dynamic analog representations of spatial relations and movements in space.

Gibbs, Colston 2006

• Istnieje możliwość doświadczalnego badania konstruktów teoretycznych.

…zatem jest nadzieja!

Dziękuję za uwagę

Literatura1. Evans Vyvyan, Green Melanie, Cognitive

Linguistics. An Introduction, Edinburgh University Press, Edinburgh 2007

2. Gibbs, Raymond W. Jr., Colston Herbert L.; The cognitive psychological reality of image schemas and their transformations; [w:] Cognitive linguistics: basic readings, Berlin/Nowy Jork 2006

3. Dirven Rene, Verspoor Marjolijn, Cognitive Exploration of Language and Linguistics, John Benjamins Pub Co, Londyn 2004

4. Knowles Murray, Moon Rosamund; Introducing Metaphor, London/New York 2006

5. Klawiter Andrzej, Powab i moc wyjaśniająca kognitywistyki, Nauka nr 3/2004

6. Lakoff George, Johnson Mark Metafory w naszym życiu, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1988