Post on 25-Sep-2019
NHỮNG GIỜ ĐÃ MÂT 161
CHÖÔNG IV
CÖÛU CHÖÔNG NGUYEÂN TAÉC
DAÏO HOA VIEÂN NGOÏC LAN LUAÄN TOÂN GIAÙO
Thôøi gian Thaàn Saàu löu laïc ôû gia ñình Ngoïc Lan chæ
thoaùng qua phuùt choác, nhöng bao nhieâu kyû nieäm eâm aùi
nhaát, saâu ñaäm nhaát, vui cuõng nhö buoàn baét nguoàn töø ñoù
ñaõ chaúng bao giôø taøn phai trong suoát cuoäc ñôøi phieâu baït
sau naøy cuûa caäu. Moät vaøi chöông ngaén nguûi coù ñuû gì ñeå
truy nieäm moät moái tình, chæ löu daáu chuùt ít sinh hoaït laët
vaët haèng ngaøy cuûa Ngoïc Lan. Nhöõng maåu chuyeän raát taàm
thöôøng, ñôn sô chaéc chaén khoâng theå naøo phaûn aûnh taát caû
söï nhieäm maàu cuûa thöù tueä quang thieân phuù, kim coå voâ
song cuûa moät thieáu nöõ thô treû.
Moät buoåi saùng chuùa nhaät, sau khi döï leã sôùm ôû nhaø thôø
xong trôû veà, Ngoïc Lan ñang ñöùng ngaém caây kieång nôi hoa
vieân. Muøa saép cuoái naêm, khí trôøi laønh laïnh. Coâ maëc sô mi
traéng, giyùp maøu lam, toùc caøi traâm hoa ngoïc buoâng xoõa
xuoáng ñeán eo, mang giaày cao goùt, maøy xanh moâi thaém,
göông traêng raïng rôõ döôùi naéng mai. Coâ ñang vaân veâ chieác
hoa hoàng ñoû trong maáy ngoùn tay thon von mòn maøng nhö
tô phaán. Luùc aáy Xu Di maëc aùo daøi maøu hoàng, quaàn sa-ten
traéng, cuõng vöøa töø nhaø thôø veà. Coâ roùn reùn böôùc ñeán, döøng
laïi phía sau löng Ngoïc Lan, goïi kheõ: “Chò ba!” Coâ phaûi
goïi nhö theá ñoâi ba laàn, Ngoïc Lan môùi leân tieáng: “Em coù
162 LAN ĐẠI NƯƠNG TỬ
chuyeän gì muoán noùi vôùi chò haû?” Ngoïc Lan vaãn tieáp tuïc
aâu yeám nhöõng caùnh hoa ñoû au töôi maùt eâm dòu trong baøn
tay coâ. Xu Di xích ñeán moät böôùc, hoûi: “Chò ñang nghó gì
vaäy?” Chôø ñôïi giaây laâu khoâng nghe Ngoïc Lan ñaùp, Xu Di
ruït reø nhoû nheû noùi: “Chò ba, em coù chuyeän quan troïng,
nhöng em sôï chò seõ khoâng vui khi nghe.” —“Coù leõ laø trôøi
saép saäp haû?” —“Chuyeän cuûa anh Laõo.” —“Neáu laø
chuyeän rieâng tö cuûa anh Laõo, em khoâng neân noùi.” —
“Nhöng lieân can ñeán chò.” —“OÂoã...?” —“Saùng nay tröôùc
saân nhaø thôø em gaëp chuù tö Bình. Chuù noùi toái hoâm qua chuù
ñi chôi gaëp anh Laõo ñang uoáng röôïu say söa trong tieäm
Minh Nguyeät ôû Goø Vaáp, oâm moät coâ gaùi vaøo loøng vaø hoân.”
Ngoïc Lan kheõ thoát: “Coù chuyeän ñoù sao!” Xu Di xeâ moät
böôùc ñoái dieän vôùi Ngoïc Lan, nhìn chò coâ: “Chuù tö Bình
khoâng daùm noùi laïi vôùi ai, chæ len leùn keå em nghe thoâi.” —
“Ñeâm hoâm taêm toái coù leõ chuù nhìn laàm ngöôøi.” —“Chò ba,
chò hieåu chuù tö Bình hôn ai heát maø. Chuù laø ngöôøi ñoân haäu,
caån thaän. Ngoaøi ba maù ra, chò tin chuù hôn ai heát phaûi
khoâng? (Xu Di lieác maét veà phía cöûa soå phoøng cuûa Thaàn
Saàu ôû beân kia hoa vieân vaø tieáp) Giôø naøy chaéc anh aáy
cuõng chöa nguû daäy noåi ñaâu.” Ngoïc Lan vaãn ñöùng giöõa
naéng mai, thung dung vuoát ve maáy caùnh hoa hoàng. Ñôïi
laâu khoâng thaáy chò coâ phaûn öùng, Xu Di laéng gioïng nhoû
nheû: “Chò ba, anh Laõo khoâng phaûi laø ngöôøi toát ñaâu.” Ngoïc
Lan nhìn coâ em, ñoaïn eâm aùi noùi: “Em ñöøng nhieàu chuyeän.
Neáu em khoâng coù chuyeän gì khaùc ñeå noùi vôùi chò, xin em
ñeå chò yeân tónh.” Xu Di khoâng daùm noùi theâm, laëng leõ boû
ñi. Ngoïc Lan höôùng veà phía xa nôi hoa vieân, aùnh maét coâ
long lanh nhö muoân ngaøn sao saùng boãng toái saàm, göông
traêng raïng rôõ hoát nhieân nhö coù ñaùm söông muø phuû qua.
NHỮNG GIỜ ĐÃ MÂT 163
Maáy ngoùn tay traéng muoát thon von cuûa coâ töø töø kheùp chaët,
voâ tình boùp naùt maáy caùnh hoa hoàng ñoû au. Xong coâ trôû veà
phoøng rieâng.
Trong böõa côm tröa hoâm ñoù Thaàn Saàu ñeå yù Xu Di ñoái
dieän caäu qua baøn aên khoâng gôïi nhöõng caâu chuyeän troø vôùi
caäu nhö moïi khi. Caäu coù hoûi vaøi lôøi, coâ chæ laëng leõ nhuùn
vai, ñoâi khi nhìn leùn caäu moät caùch toø moø. Caäu laáy laøm
thaéc maéc, coù leõ maët maøy caäu coøn chìm trong giaáy nguû
muoän buoåi saùng ñoù chaêng? Ngoïc Lan voán tính ñaõ ít noùi,
tuy thaùi ñoä cuûa coâ khoâng phaûn aûnh ñieàu gì khaùc laï, nhöng
coâ tuyeät nhieân laøm thinh. Maëc duø OÂng Hai vaø Baø Hai vaãn
chuyeän vaõn thöôøng leä, caäu caûm thaáy khoâng vui. Caäu aên
ñöôïc moät cheùn côm, roài buoâng ñuõa xuoáng, ñöùng daäy ñi ra.
Trôøi ñang xeá boùng, caäu thieáu nieân ngoài nôi baøn hoïc, lay
hoay giaûi nhöõng baøi toaùn vaät lyù ñeå ngaøy mai noäp cho giaùo
sö. Cöûa phoøng caäu ñeå môû, Ngoïc Lan thong thaû böôùc vaøo.
Thaàn Saàu baát ngôø möøng rôõ, xoâ gheá ñöùng roät daäy, thoát:
“Ngoïc Lan!” Coâ döøng laïi, ñoái dieän vaø caùch caäu vaøi böôùc,
hoûi: “Sao aên côm ít vaäy?” Caäu thaáp gioïng, mieãn cöôõng
ñaùp: “Anh khoâng caûm thaáy ñoùi.” —“Ñeâm qua anh ñi chôi
coù vui khoâng?” Caäu hôùn hôû keå: “Vui! AØ... vui! Anh ñi
Saigon, khi ngang qua chôï Beán Thaønh, tình côø gaëp baïn ruû
nhau aên uoáng. Vì quen thaân laâu ngaøy môùi gaëp, neân cuø cöa
ñeán gaàn nöûa ñeâm.” Ngoïc Lan ngaét ngang lôøi caäu:
“Saigon? Chaúng phaûi aên uoáng ôû tieäm röôïu nôi ngaõ ba
ñöôøng gaàn ñaây hay sao? Anh thích hoân caùc coâ gaùi laém
haû?” Thaàn Saàu chôït khöïng laïi, hoûi: “Ngoïc Lan, caäu... caäu
noùi gì vaäy?” Thieáu nöõ khoanh tay tröôùc ngöïc, tieáp: “Anh
164 LAN ĐẠI NƯƠNG TỬ
böôùc ñeán ñaây. Laïi gaàn em!” Coâ maëc xieâm y thöôùt tha
baèng luïa traéng, thaét löng kim tuyeán, toùc buoâng xoõa phuû
löng. Thaàn Saàu nhìn söõng Ngoïc Lan, laï luøng, laøm thinh,
trong khi coâ laïi noùi: “Sao haû? Laàn ñaàu tieân gaëp em trong
ngoâi nhaø treân ñoài thoâng, anh coù phong caùch hieân ngang
duõng caûm, phaùc hoïa neân chaân dung cuûa moät thieáu nieân lyù
töôûng, nay boãng döng trôû thaønh baát ñònh ruït reø vaäy? Anh
muoán hoân con gaùi laém maø! Sao khoâng ñeán ñaây hoân em?”
Thaàn Saàu ngaïc nhieân vì thaùi ñoä baát ngôø cuûa Ngoïc Lan.
Caäu uù ôù noùi: “Ngoïc Lan, caäu ñieân roài sao?” Baèng gioïng
chaäm raõi, thieáu nöõ tieáp: “Thaät khoâng ngôø, môùi ngaàn aáy
tuoåi ñaõ hö hoûng!” Caäu thieáu nieân hoå theïn, trôû neân giaän
döõ. “Ngoïc Lan, anh thaät khoâng bieát caäu muoán noùi gì.
Nhöng caäu ñöøng daïy ñôøi anh. Caäu neân nhôù caäu laø ñöùa con
nít, coøn nhoû tuoåi hôn anh.” —“Nhoû tuoåi hôn thì sao?” Caäu
boái roái ñaâm ra noùi quaøng xieân: “Thì sao khoâng sao. Nhöng
anh coù ñôøi soáng rieâng cuûa anh, töï do rieâng cuûa anh, anh
khoâng muoán bò ai muoán theá naøy hay theá khaùc.” —“Ít nhaát
anh cuõng ñöøng laøm thieân haï cöôøi cheâ em. Chính anh
muoán ñeán ñaây ôû maø!” —“Phaûi roài, laø anh muoán, chính
anh muoán. Nhöng khoâng phaûi chæ boá thí anh chuùt aùo côm
maø caäu coù theå thay hoàn ñoåi xaùc anh ñöôïc. Caäu ñöøng yû
caäu laø thieáu nöõ giaøu sang, danh giaù, maø sæ nhuïc anh!” —
“OÂoã...?” Thaàn Saàu xeâ moät chaân, nghieâng mình tôùi, huøng
hoå höôi tay: “Anh khoâng muoán nghe caäu noùi nöõa. Caäu ñi
khoûi phoøng anh, caäu ñi ñi!” Ngoïc Lan xoay laïi, böôùc ra.
Thaàn Saàu lao tôùi ñoùng saàm caùnh cöûa lieàn phía sau löng
thieáu nöõ. Moät phuùt troâi qua, boán beà yeân tónh. Caäu guïc vaøo
caùnh cöûa, vöøa thoån thöùc vöøa noùi nhö heùt: “Ngoïc Lan, caäu
laø baø giaø xaáu xí, heøn haï, ñeâ tieän... Caäu ôû giaù suoát ñôøi,
NHỮNG GIỜ ĐÃ MÂT 165
khoâng ai öng laáy caäu ñaâu. Taùm naêm tröôùc, oâng voâ ñaïo
noâng phu cha anh coøn khoâng laøm gì ñöôïc anh. Caäu ñònh
laøm oâng noäi cuûa anh haû. Anh ñi ñaây, ñi ngay baây giôø. Caäu
töôûng anh ham ôû trong nhaø naøy laém haû!” Döùt lôøi, Thaàn
Saàu quay laïi, môû ñoùng lung tung caùc cöûa tuû, keùo gheá, dôøi
baøn, chaân ñaù, tay quaät raàm raàm, haønh ñoäng nhö moät ngöôøi
ñieân. Caäu doàn vaøi boä quaàn aùo, saùch vôû vaøo moät tuùi vaûi.
Xong maët caäu haàm haàm ñoû au, caäu quaêng tuùi vaûi leân vai,
môû cöûa. Nhöng caäu ñaõ khöïng laïi. Ngoïc Lan vaãn coøn ñöùng
beân ngoaøi cöûa, yeân laëng, löng xoay veà höôùng caäu, toùc
maây buoâng xoõa ñeán ngang eo. Caäu baát ngôø, ngaäp ngöøng
chöa bieát laøm sao, gioïng uyeân nhoû nheû cuûa coâ gaùi ñaõ thoát:
“Anh nhôù ñöøng boû queân moùn gì.” Caäu caøng giaän döõ, noùi:
“Anh chaúng coù moùn gì boû queân!” Vaãn gioïng eâm aùi, coâ
tieáp: “Em chæ nhaéc nhôû anh thoâi. Sao anh noùng naûy quaù
vaäy! Laø vì sau naøy neáu anh trôû laïi, nhaø naøy khoâng ai môû
coång cho anh vaøo ñaâu. Keå nhö mình chöa bao giôø gaëp gôõ
quen bieát nhau. Coøn nöõa...” —“Caäu noùi ñi. Caäu phaûi noùi
heát, vì anh seõ khoâng bao giôø trôû laïi.” —“Giöõa anh vôùi em
coù gì ñaùng ñeå em phaûi noùi chôù. Em seõ cho moïi ngöôøi bieát
ñeå anh khoûi phaûi chaøo töø giaõ ai. Nhöng maø, tröôùc khi anh
ñeán ôû, em ñaõ töï tay söûa soaïn gian phoøng naøy cho anh, duø
khoâng töôm taát, nhöng coù leõ cuõng khang trang. Neáu anh
khoâng phaûi laø loaøi chim muoâng caàm thuù chæ bieát voã caùnh
bay ñi, anh cuõng neân neå em, ñöøng ñeå noù nhö moät choã ñoå
raùc khi anh rôøi khoûi.” Noùi xong, coâ khoan thai ñi qua hoa
vieân veà phoøng coâ, ñoùng cöûa laïi. Thieáu nieân coøn ñöùng baát
ñoäng giaây laâu, roài luûi thuûi quaøy trôû vaøo. Caäu quaêng tuùi vaûi
döôùi saøn gaïch, naèm uùp maët treân giöôøng, aám öùc noùi: “Ngoïc
Lan, sao caäu aùc vôùi anh quaù vaäy!” Moät luùc sau caäu nhoaøi
166 LAN ĐẠI NƯƠNG TỬ
daäy, luûi thuûi ñi nhaët nhöõng giaáy tôø baøi vôû rôi rôùt döôùi saøn
gaïch, saép ñaët baøn gheá laïi ngay ngaén, doïn deïp quanh
phoøng.
Buoåi toái hoâm ñoù, nôi baøn aên traûi khaên hoa traéng, döôùi
aùnh saùng cuûa chuøm ñeøn treo, baùt ñóa saùng choang thöùc aên
khoùi hôi nghi nguùt, moïi ngöôøi ñoâng ñuû, chæ tröø chieác gheá
caïnh beân tay maët cuûa caäu vaãn boû troáng, caùi cheùn ñoâi ñuõa
ñeå hôø nhöng khoâng ngöôøi söû duïng. Caäu laëng leõ ngoài aên.
Nhöõng moùn aên tuy nhìn thaáy raát myõ vò, nhöng caäu nhai noù
nhö gaëm nhöõng mieáng öu phieàn, loøng ngaäm nguøi, tim xoùt
xa. OÂng Baø Hai döôøng nhö ñaõ bieát caâu chuyeän baát nhö yù
giöõa coâ caäu. Vì vaäy, sau böõa côm, OÂng Baø Hai ñaõ sai Xu
Di goïi caäu ñeán khaùch phoøng. Baø Hai toû moái quan taâm, laäp
töùc hoûi caäu: “Baùc nghe Lan Ñaïi noùi con muoán rôøi khoûi
ñaây haû?” Caäu ruït reø ñaùp kheõ: “Daï.” Baø hoûi tieáp: “Chaéc
hai ñöùa laïi gaây goã nhau haû?” Caäu laïi tieáp: “Khoâng... daï
khoâng coù...” Baø Hai thong thaû noùi: “Tuy con ñeán ôû ñaây
khoâng bao laâu, nhöng hai baùc hieåu con beà xaáu cuõng nhö
beà toát. Hai baùc ñaõ xem con nhö moät trong caùc ñöùa con
cuûa hai baùc. Ngaøy teát cuõng gaàn ñeán, con haõy ôû laïi, mai
moát Ngoïc Khuyeát veà ñaây chôi, noù coù con trong nhaø laøm
baäu baïn.” OÂng Hai xen vaøo: “Coù phaûi baùc ñaõ baét con laøm
nhieàu coâng vieäc laém khoâng?” —“Baùc Hai, sao baùc noùi
theá. Chính con thích laøm nhö vaäy, chôù coù ai sai baûo con gì
ñaâu.” —“AØ vaäy ñöôïc roài. Con haõy ôû laïi ñaây nha. Ñeå baùc
raày Lan Ñaïi.” Caäu voãi voäi noùi: “Baùc Hai, con seõ ôû laïi.
Xin baùc ñöøng raày Ngoïc Lan, loãi taïi con khoâng toát maø
thoâi.” Khi caäu ñöùng daäy xin caùo lui, nghe OÂng Hai hoûi Baø
Hai: “Baø coù naáu cho Lan Ñaïi moät chuùt chaùo chöa?” Caäu
NHỮNG GIỜ ĐÃ MÂT 167
chôït hoûi: “ Baùc Hai, Ngoïc Lan coù sao haû?” Baø Hai ñaùp:
“Luùc tröa baùc thaáy thaàn saéc noù thay ñoåi, baùc hoûi nhöng noù
chæ noùi khoâng sao. Chieàu nay, con thaáy ñoù, noù laïi khoâng
aên côm.” Caäu laøm thinh böôùc ra nhaø sau, roài luûi thuûi baêng
qua hoa vieân höôùng veà phoøng caäu. Loøng hôøn giaän Ngoïc
Lan vaãn chöa nguoâi, caäu khoâng muoán gaëp coâ, ít nhaát cuõng
töø luùc naøy. Song, hình dung coâ ñang ñau oám naèm treân
giöôøng, loøng caäu muoán cheát ñöôïc vì thöông xoùt. Caäu
löôõng löï, roài reõ veà phía phoøng Ngoïc Lan. Trong phoøng coù
aùnh ñeøn. Caäu e deø, laáy tay goõ nheï leân cöûa. Khoâng nghe
tieáng traû lôøi. Ñôïi giaây laâu, caäu se seõ ñaåy cöûa, roùn reùn
böôùc vaøo. Caäu lo laéng, chöa bieát phaûi noùi caâu gì vôùi Ngoïc
Lan, tim caäu ñaäp ñuøi ñuïi. Thaät töùc cöôøi, caäu thieáu nieân
chöa heà bieát sôï baát cöù thieân loâi hay quæ söù naøo, laïi maát caû
thaàn hoàn tröôùc moät coâ gaùi beù nhoû! Ngoïc Lan maëc xieâm y
luïa traéng ñang naèm thoai thoaûi treân giöôøng neäm traéng
toang, löng döïa leân choàng goái boâng, yeân laëng xem saùch
caïnh aùnh ñeøn. Thaàn Saàu döøng laïi caùch coâ vaøi böôùc, ruït reø
hoûi: “Ngoïc Lan, caäu khoâng ñöôïc khoûe sao?” Maét vaãn
khoâng rôøi quyeån saùch, gioïng uyeân eâm aùi thoû theû: “Anh
chöa ñi khoûi nhaø naøy sao?” —“Ngoïc Lan, caäu... caäu thaät
söï ñuoåi anh ñi sao?” Ngoïc Lan haï quyeån saùch xuoáng nôi
buïng, song vaãn khoâng nhìn caäu, noùi: “Chính anh muoán ñi
maø! Giôø laïi noùi em ñuoåi anh. Anh chöa giaø sao laãn sôùm
quaù vaäy?” Caäu aáp uùng: “Ngoïc Lan, ñeâm hoâm qua...”
Thieáu nöõ ñaõ ñöa moät baøn tay leân, ngaét ngang: “Em khoâng
muoán nhaéc chuyeän ñoù nöõa.” —“Ngoïc Lan, caäu...” Thieáu
nöõ laïi chaän lôøi: “Em muoán yeân tónh nghæ ngôi.” Caäu thieáu
nieân lieàn quì goái xuoáng treân saøn gaïch, cuùi ñaàu noùi: “Ngoïc
Lan, anh chöa heà van xin ai...” Nhöng thieáu nöõ ñaõ ngoài roät
168 LAN ĐẠI NƯƠNG TỬ
daäy, thoát kheõ: “Anh...” —“Ngoïc Lan, neáu caäu khoâng tha
thöù anh, anh seõ khoâng ñöùng daäy ñaâu.” —“Anh... anh ñöùng
daäy ñi. Neáu ba maù em thaáy anh laøm vaäy, chaéc em ñoän
thoå!” AÙnh maét coâ loàng saâu vaøo aùnh maét caäu, coâ khe kheõ
gaät ñaàu maáy caùi, daáu hieäu cuûa söï ñoàng tình, voùi tay naém
laáy tay caäu. Thaàn Saàu ñöùng daäy. Ngoïc Lan laïi ngaõ löng
leân choàng goái, naèm thoai thoaûi treân giöôøng.
Thaàn Saàu noùi: “Baùc Hai ñang naáu chaùo cho caäu, chaéc
cuõng ñaõ gaàn xong. Ñeå anh xuoáng döôùi beáp böng leân ñaây
cho caäu.” Ngoïc Lan ñaùp: “Thoâi cuõng chöa caàn. Anh haõy
ngoài caïnh giöôøng ñaây, em coù chuyeän muoán noùi.” Caäu e
deø ngoài leân giöôøng caïnh döôùi chaân cuûa Ngoïc Lan. Coâ noùi:
“Ba em, maù em, anh hai cuûa em, baây giôø keå caû anh, ai ai
cuõng hieåu laàm em, cho raèng heã em noùi thì ngöôøi khaùc
phaûi nghe. Thaät ra, em coù quyeàn uy gì ñaâu. Em chæ muoán
taát caû moïi vieäc cuûa moãi ngöôøi trong töông lai phaûi ñöôïc
phaùt trieån trong traät töï maø thoâi. Coù phaûi em ñoái xöû khoâng
toát vôùi anh khoâng?” Caäu ñaùp: “Anh bieát caäu luùc naøo cuõng
toát vôùi baát cöù ai, naøo phaûi rieâng anh. Chính anh ñaõ xöû teä
vôùi caäu maø thoâi.” —“Chuyeän naøy cuõng do em. Thaønh thaät
noùi, em khoâng ghen tò ñaâu. Em chæ khoâng muoán anh lang
chaï vôùi nhöõng thieáu nöõ khoâng ñöùng ñaén maø laøm hö hoûng
ñôøi anh. Nhöng em seõ raát sung söôùng neáu anh tìm ñöôïc
moät baïn gaùi.” Thaàn Saàu lieàn ngaét ngang lôøi thieáu nöõ:
“Ngoïc Lan, caäu... sao caäu noùi vaäy?” Ngoïc Lan thong thaû
tieáp: “Em ñaõ noùi vôùi anh töø ñaàu maø. Baát cöù lieân heä gì
giöõa anh vaø em seõ khoâng keát quaû ñaâu.” —“Taïi sao? Caäu
coøn giaän anh döõ vaäy sao?” —“Coi caùi maët cuûa anh kìa.
Xöa nay em chöa coù dòp giaän anh maø!” —“Neáu khoâng thì
NHỮNG GIỜ ĐÃ MÂT 169
ñöøng noùi nhö vaäy nöõa. Seõ khoâng bao giôø coù söï chia reõ
giöõa caäu vaø anh, ñôøi ñôøi kieáp kieáp!” Ngoïc Lan yeân laëng
ngaém nghía maøy maët caäu. Xong coâ muûm mæm ñoâi moâi,
gioïng uyeân eâm aùi: “Anh lì lôïm, coù thaät anh muoán laøm baïn
vôùi em khoâng?” Nghe caâu hoûi chaân tình, caäu sung söôùng
muoán ñieân leân, gaät ñaàu lia lòa, mím moâi, lôøi nhö taéc
ngheõn ngang coå: “ÖØöøöøm...!” Coâ laïi nhoû nheû tieáp: “Chæ
voûn veïn theá thoâi sao?” Caäu choàm tôùi naém baøn tay Ngoïc
Lan, vöøa gaät ñaàu lia lòa vöøa aáp uùng: “ÖØöøöøm...!” Ngoïc Lan
xoay ñi nôi khaùc, laøm thinh giaây laâu, roài coâ boû kheõ: “Anh
lì lôïm, sao anh khôø quaù vaäy!” Caäu vuït thoát: “Ngoïc Lan,
caäu...?” Trong khi caäu thieáu nieân coøn bôõ ngôõ khoâng hieåu
yù nghóa moät lôøi nöûa ñuøa nöûa traùch cuûa coâ gaùi, thieáu nöõ ñaõ
xoay laïi, noùi: “Anh haõy ñöa baøn tay cuûa anh cho em
xem.” Baøn tay coâ traéng töôi mòn maøng nhö hoa phaán, maáy
ngoùn thon von dòu daøng ñôõ baøn tay caäu naâng leân. Ñoaïn coâ
ñöa moät ngoùn tay caäu vaøo giöõa hai haøng raêng heù môû cuûa
coâ. Thình lình coâ caén hai haøng raêng laïi. Thaàn Saàu keâu
moät tieáng lôùn: “Ngoïc Lan!” Caäu giaät maïnh tay ra, ñaàu
ngoùn tay rôùm maùu vaø nöôùc maét caäu rôi xuoáng. Ngoïc Lan
thong thaû hoûi: “Anh ñau laém sao?” Thaàn Saàu noùi: “Sao
caäu aùc quaù vaäy?” —“Anh lì lôïm, anh ñaõ bieát ñau, coøn em
thì sao? Anh nhìn ñaây, em cuõng coù maùu, coù tim, coù xöông,
coù thòt nhö anh. Laøm ngöôøi, em cuõng coù theå xaùc coù taâm
hoàn. Sao anh noùi tim em laøm baèng nöôùc ñaù?” Nhìn göông
hoa tuyeät leä, nghe lôøi noùi tröõ tình, moät nieàm traéc aån traøo
loøng caùm doã caäu döõ doäi. Caäu xích ñeán naém hai vai coâ gaùi,
kheõ cuùi xuoáng treân ñoâi moâi non nôùt cuûa Ngoïc Lan, hoài
töôûng laàn ñaàu tieân trong ngoâi nhaø treân ñoài thoâng. Thieáu
nöõ baát ngôø, ngaïc nhieân, môû to ñoâi maét nhìn caäu. Roài coâ
170 LAN ĐẠI NƯƠNG TỬ
ñoät ngoät hoûi: “Anh laøm sao vaäy?” Thaàn Saàu thuû thæ:
“Caäu... caäu cho pheùp?” Ngoïc Lan haï thaáp ñoâi mi thanh
nhaõ, aùnh maét mô maøng, khe kheõ ñaùp: “Laàn ñaàu tieân anh
coù xin pheùp em ñaâu!” Caäu ngaém ñoâi maøy raäm xanh ngang
thaúng ñeàu ñaën, ñoâi moâi hoàng muûm mæm vôùi nuï cöôøi haøm
tieáu. Thieáu nöõ chôït môû maét nhìn caäu, hoûi: “Sao haû? Sôï
em haû?” —“Khoâng... aø khoâng. Anh muoán ngaém nuï cöôøi
cuûa caäu, anh chöa nhìn thaáy nuï cöôøi naøo ñeïp xinh hôn.
Chæ tieác ít khi naøo anh thaáy caäu cöôøi.” Gioïng uyeân laïi thoû
theû: “Anh lì lôïm, em cuõng chæ laø thieáu nöõ taàm thöôøng
nhaát. Anh khoâng bao giôø bieát em mang nhieàu noãi khoå
taâm. Coù luùc em muoán khoùc lôùn cho vôi nguoàn côn, ñeå sau
ñoù coù theå cöôøi töôi cho anh ngaém em.” Caäu thieáu nieân
thaät laï luøng moät thieáu nöõ tuoåi môùi möôøi laêm, linh hoàn
thaùnh khieát nhö haøo quang, trí tueä choùi saùng nhö hoàng
nhaät vaø hình haøi nhö hoa xuaân ñang chôùm nôû, sao coù theå
thoát nhöõng lôøi ñaày uaån khuùc! Caäu muoán hoûi nhöng khoâng
daùm. Caäu ngaäp ngöøng: “Ngoïc Lan, anh coù ñieàu naøy muoán
noùi töø laâu, nhöng anh sôï caäu seõ giaän anh.” —“Vaäy thì anh
khoâng neân noùi.” Caäu do döï giaây laâu, ñoaïn tieáp: “Anh
muoán bieát caäu thích moät ngöôøi baïn trai loaïi naøo, anh coù
theå söûa ñoåi tính tình ñeå vöøa loøng caäu. AØ nhö laø... anh seõ
khoâng ñaùnh loän; aø nhö laø... anh seõ khoâng bao giôø xía vaøo
chuyeän ngöôøi khaùc; aø nhö laø... anh seõ caàn cuø vieát vaên noäp
cho caäu. Caäu sai gì anh cuõng laøm, baûo gì anh cuõng nghe,
seõ ôû ñaây suoát ñôøi saên soùc caäu...” Ngoïc Lan nhìn Thaàn
Saàu, ñoâi maét coâ long lanh nhö muoân ngaøn aùnh sao, coâ
muûm mæm ñoâi moâi boãng cöôøi moät tieáng kheõ laøm caäu ngaïc
nhieân khöïng laïi, yeân laëng. Roài coâ nghieâm trang, gioïng
laéng nhoû: “Anh ñaõ noùi heát chöa?” Caäu hoå theïn, laøm thinh.
NHỮNG GIỜ ĐÃ MÂT 171
Coâ eâm aùi tieáp: “Em nghó: neáu treân theá giôùi naøy coù ngöôøi
naøo khôø nhaát, ngöôøi ñoù chaéc chaén laø anh! Thoâi, anh lì lôïm
aï, em muoán nghæ sôùm.” Thaàn Saàu lieàn ñöùng daäy, noùi: “Ñeå
anh ñi laáy cho caäu moät cheùn chaùo noùng nhaù, giôø naøy chaéc
baùc Hai ñaõ naáu xong. Caäu phaûi aên chuùt ñænh tröôùc khi ñi
nguû.”
Moät buoåi saùng cuoái tuaàn, Thaàn Saàu ñang lui cui duøng buùa
ñaäp vôõ hoà non boä, rôõ nhöõng vieân gaïch boû vaøo moät thuøng
goã. Boãng caäu nghe tieáng ngöôøi la to phía sau löng: “Trôøi
ñaát, sao caäu daùm caû gan ñaäp beå hoà non boä cuûa toâi!” Caäu
giaät mình xoay laïi, ñoái dieän vôùi moät thanh nieân dong
doûng cao, maëc aùo sô-mi traéng, quaàn taây, thaét caø-vaït naâu,
toùc chaûi töôm taát, maøy maët tuaán tuù nhöng coù saéc giaän.
Caäu noùi: “Ngoïc Lan baûo toâi sao thì toâi laøm vaäy.” Haén noùi:
“Laïi cuõng Lan Ñaïi. Toâi phaûi ñi hoûi noù môùi ñöôïc!” Roài
haén quaøy quaû quay ñi. Ngoïc Lan maëc xieâm y luïa traéng,
ngoài nôi baøn hoïc trong phoøng, ñang hyù hoaùy vieát treân xaáp
giaáy tôø ngoån ngang, khi Ngoïc Khuyeát böôùc vaøo. Ngoïc
Lan chöa kòp leân tieáng, haén ñaõ noùi: “Lan Ñaïi, taïi sao
em...” Nhöng coâ ñaõ gaùc buùt leân giaù, xoay laïi, ngaét ngang
lôøi haén: “Anh hai, em nghe tieáng noùi cuûa anh vaúng laïi töø
nhaø treân, em bieát anh ñaõ veà tôùi. Nhöng em naùn vieát cho
xong baøi laøm noäp thöù hai, roài seõ gaëp anh. Chaúng ngôø anh
ñeán thaêm em tröôùc.” Haén laïi noùi: “Lan Ñaïi, anh muoán hoûi
taïi sao...” Nhöng Ngoïc Lan ñaõ ñöùng leân, chaän lôøi haén:
“Khoan ñaõ anh hai aï, anh laøm gì maø khaån tröông quaù vaäy!
Nhieàu thaùng xa nhau, em nhôù anh muoán cheát, giôø môùi veà
ñeán, anh nhö baän taâm chuyeän gì khaùc hôn laø em sao! Xin
anh ngoài ñaây vôùi em, ñeå em hoûi thaêm anh.” Ngoïc Khuyeát
172 LAN ĐẠI NƯƠNG TỬ
vöøa ngoài xuoáng xoâ-pha ñoái dieän vôùi Ngoïc Lan, coâ ñaõ hoûi:
“Sao? Anh coù thích tröôøng noâng laâm suùc ñoù khoâng?” —
“Ban ñaàu thì anh khoâng thích. Nhöng chaúng bao laâu, moãi
khi nhìn thaáy nhöõng maàm sinh soáng vöôn leân, keát quaû roõ
reät cuûa söï döôõng nuoâi saên soùc do chính hieåu bieát lyù thuyeát
cuûa mình ñem ra thöïc duïng, anh raát thích thuù. Anh ñang
nghó nhieàu keá hoaïch cho nhöõng dinh ñieàn cuûa mình sau
naøy.” —“Thaät sao! AØ naøy anh, thænh thoaûng em coù gaëp
baïn cuûa anh veà pheùp ôû Saigon. Hoï noùi cuoái tuaàn naøo raûnh
baøi vôû, nhaát laø sau kyø thi xong, caùc anh hay ruû nhau ñi
saên, anh coù ñi khoâng?” —“Coù chôù. Vui laém. Anh thích
nhaát laø ñi saên.” —“Anh hai, thaáy chuùt xíu maùu anh ñaõ run
leân, vaäy maø anh daùm baén nhöõng con thuù röøng ñoù haû?” —
“Coù khi anh cuõng höôùng muõi suùng veà moät con thuù, cuõng
canh, cuõng nhaém, nhöng anh coá tình baén huït vaø noù hoaûng
hoàn chaïy maát!” Haén khoaùi chí vöøa keå vöøa cöôøi ha haû, roài
laïi tieáp: “Caùc baïn anh kyø saên naøo cuõng haï moät vaøi con,
khoâng meån thì cuõng lôïn röøng. Nhöng nhìn con thuù daãy
cheát, anh thaät toäi nghieäp!” —“Em möøng thaáy anh hoàng
haøo hôn tröôùc ñaây, coù leõ khí trôøi ôû Baûo Loäc thích hôïp vôùi
anh.” —“ÖØ ñuùng. Phong caûnh ngoaïn muïc, khoâng khí trong
saïch, saùng naøo anh cuõng taäp theå thao, hít ñaày khí trôøi vaøo
buoàng phoåi vaø caûm thaáy khoûe khoaén suoát ngaøy.” Ngoïc
Lan muûm mæm ñoâi moâi noùi: “Nghe anh keå vui nhö vaäy,
em cuõng muoán noäp ñôn vaøo tröôøng ñoù thöû xem! Thoâi anh
hai aï, coù leõ suoát ngaøy nay em khoâng raûnh, phaûi laøm cho
xong baøi taäp. Gaëp laïi anh trong böõa côm chieàu nha!” Coâ
caäu cuøng ñöùng daäy. Ngoïc Khuyeát choaøng hai caùnh tay
quanh ñoâi vai Ngoïc Lan, nghieâng tôùi òn muõi leân traùn coâ
em gaùi, xong roài hôùn hôû ñi ra.
NHỮNG GIỜ ĐÃ MÂT 173
Ngoïc Khuyeát vöøa ñi khuaát khoâng bao laâu Thaàn Saàu böôùc
vaøo. Caäu döøng laïi sau löng Ngoïc Lan. Coâ ngoài nôi baøn
hoïc, ñang hyù hoaùy vieát. Caäu noùi: “Ngoïc Lan aï, anh cuûa
caäu khoâng cho phaù hoà non boä.” Vaãn khoâng ngöøng ngoøi
buùt treân trang giaáy, coâ kheõ hoûi: “Sao anh bieát anh hai cuûa
em khoâng cho?” —“Vöøa roài Ngoïc Khuyeát coù veû giaän döõ
khi thaáy anh ñang laøm.” —“Giaän döõ thì sao chôù?” Thaàn
Saàu laøm thinh, yeân laëng ñöùng ñôïi. Giaây laùt, Ngoïc Lan gaùc
buùt leân giaù, ñoaïn xoay sang nhìn caäu, gioïng uyeân eâm aùi
nhoû nheû: “Anh lì lôïm, sao anh coù theå laøm vieäc naøy maø ñeå
vieäc noï aûnh höôûng ñeán anh? Ngoïc Khuyeát giaän döõ laø vieäc
rieâng cuûa aûnh. Coâng vieäc anh laøm laø vieäc cuûa anh maø!”
Roài coâ quay laïi caàm buùt tieáp tuïc vieát, thaûn nhieân nhö
khoâng coù chuyeän gì xaûy ra. Sau naøy cöù moãi khi ñoái ñaàu
vôùi hoaøn caûnh sinh töû cuûa cuoäc ñôøi, caäu laïi nhôù Ngoïc
Lan. Duø voâ tình, duø coá yù, baèng nhöõng lôøi leõ dòu daøng deã
thöông, coâ ñaõ daïy caäu quyeát ñònh thaùi ñoä cuûa mình moät
caùch aâm thaàm ñôn ñoäc!
Buoåi chieàu hoâm sau töø tröôøng hoïc veà, döïng chieác xe ñaïp
nôi heø nhaø xong, caäu laáy buùa ñeán hoà non boä, tieáp tuïc ñaäp
vôõ nhöõng beä gaïch xi-maêng. Khi caäu ngaång leân, Ngoïc
Khuyeát ñaõ ñöùng caïnh caäu töø luùc naøo. Haén hoûi: “Coù caàn
phuï khoâng?” —“Khoâng caàn. Coù gì naëng nhoïc ñaâu.” Tuy
caäu noùi vaäy, haén cuõng cuùi xuoáng nhaët maáy vieân gaïch ñaët
goïn gheõ vaøo thuøng ñeå mang ñeán cuoái hoa vieân. Trong
choác laùt, ngöôøi ñaäp phaù, ngöôøi nhaët doïn, haén vöøa laøm vöøa
noùi: “Lan Ñaïi môùi lôùn khoân, nhöng noù nhö ñaõ muoán xoay
caû ngoâi nhaø naøy phía sau ra phía tröôùc vaäy!” —“Döõ vaäy
174 LAN ĐẠI NƯƠNG TỬ
haû!” —“Caäu ôû ñaây bao laâu maø khoâng bieát noù sao?” —
“Toâi chæ thaáy tính tình Ngoïc Lan raát meàm moûng dòu
daøng.” —“Thuûy trieàu cuûa ñaïi döông chaúng dòu daøng sao,
cuõng coù khi laøm suïp ñoå caû nuùi non luïc ñòa. Nhöng laï luøng
laø neáu chuyeän gì chöa xaûy ra, khoâng ai nhìn thaáy quyeàn
uy cuûa Lan Ñaïi!” Döùt lôøi haén cöôøi ha haû. Haén coù veû laø
ngöôøi deã tính nhaát trong nhaø. Thaàn Saàu hôi baát ngôø khoâng
hieåu yù nghóa moät lôøi nhaän xeùt baâng quô cuûa Ngoïc Khuyeát
veà Ngoïc Lan. Song coù gì quan troïng ñoái vôùi caäu ñaâu. Caäu
chæ lo laøm xong coâng vieäc maø Ngoïc Lan muoán, ngoaøi ra,
trôøi saäp caäu cuõng chaúng quan taâm. Chôït Ngoïc Khuyeát
hoûi: “Caäu hoïc lôùp maáy?” —“Lôùp ñeä nhaát.” —“Tröôøng
naøo?” —“Chu Vaên An.” —“Ban naøo vaäy?” —“Ban B.” —
“Ha... vaäy laø ban toaùn ñaëc bieät. Tröôùc kia toâi cuõng hoïc
ban toaùn ôû tröôøng Chasseloup Laubat. Chöông trình toaùn
naêm cuoái cuøng thaät raát haáp daãn haû. Nhaát laø moân hình hoïc
taân tieán. Thí duï, Feuerbach duøng nghòch ñaûo ñeå chöùng
minh voøng troøn chín ñieåm cuûa Euler tieáp xuùc vôùi boán
voøng troøn noäi vaø baøng tieáp cuûa tam giaùc, thaät ñoäc ñaùo!”
—“Coù gì ñaâu laï. Voøng troøn Euler ñi qua baûy möôi hai
ñieåm chöù ñaâu chæ chín ñieåm, vaø tieáp xuùc vôùi möôøi taùm
ñöôøng troøn khaùc nhau, ñoù laø chöa tính ñeán nhöõng tam giaùc
phaûn chieáu vaø tam giaùc aûo.” —“Tam giaùc phaûn chieáu thì
toâi bieát, nhöng tam giaùc aûo laø gì vaäy?” —“Thí duï moät
ñöôøng thaúng caét ñöôøng troøn taïi hai ñieåm, laáy theâm moät
ñieåm nöõa treân ñöôøng troøn, ba ñieåm ñoù hôïp thaønh moät tam
giaùc noäi tieáp, phaûi khoâng?” —“ÖØ.” —“Neáu ñöôøng thaúng
naèm ngoaøi ñöôøng troøn thì sao?” —“Noù cuõng caét ñöôøng
troøn vaäy, nhöng taïi hai ñieåm aûo. Ha... tam giaùc aûo, hình
hoïc aûo, toâi ñaõ hieåu roài!” —“Anh coù bieát voøng troøn Euler
NHỮNG GIỜ ĐÃ MÂT 175
laø quó tích cuûa giao ñieåm cuûa hai ñöôøng Simson thaúng goùc
hay khoâng?” —“Bieát chôù. Noù cuõng laø quó tích cuûa nhöõng
ñieåm töø ñoù coù theå keû hai tieáp tuyeán thaúng goùc vôùi caùc coâ-
níc linh ñoäng coù taâm treân ñöôøng troøn chính.” —“Ñuùng!”
—“Ha ha! Caäu thaáy chöa, caäu ñöøng töôûng toâi khoâng bieát
hôn caäu ñaâu.” —“Nhöng ñeán pheùp bieán ñoåi thieân hình
vaïn traïng môùi thaät thích thuù!” —“Cuõng chöa thích thuù
baèng aùp duïng pheùp bieán ñoåi vaø dôøi hình vaøo caùc chuøm tia
coâ-níc.” —“Chöông trình toâi chöa hoïc tôùi ñoù. Nhöng naêm
roài, luùc raûnh roãi toâi cuõng coù xem qua.” — “Caäu coù bieát
naêm ñöôøng thaúng naèm trong moät maët phaúng, cöù boán
ñöôøng thì tieáp xuùc vôùi moät coâ-níc duy nhaát. Vaäy coù naêm
coâ-níc khaùc nhau, quó tích cuûa tieâu ñieåm caùc coâ-níc laø moät
ñöôøng troøn.” —“Ñöôøng troøn Miquel.” —“Ñuùng. Ha ha!
Nhöng hình hoïc coå ñieåm cuûa Euclide coù nhieàu giaùo ñieàu
baét buoäc mình phaûi tin, khoâng hay laém.” —“Anh muoán
noùi moät heä thoáng hình hoïc khaùc haû. Nhö hình hoïc
Lobatchevski chôù gì. Töø moät ñieåm ngoaøi moät ñöôøng
thaúng, coù theå keû voâ soá ñöôøng thaúng song song vôùi ñöôøng
thaúng ñoù.” —“Ai bieát ñaâu. Cuõng coù theå khoâng keû ñöôïc
ñöôøng naøo heát!” —“AØ, anh muoán noùi hình hoïc Riemann.
Nhöng anh neân nhôù hình hoïc taân tieán nhaát chæ ñaët treân
ñònh nghóa maø thoâi.” —“Ai daïy caäu vaäy?” —“Ngoïc Lan.”
—“Laïi cuõng Lan Ñaïi! Noù bieát caùi gì veà hình hoïc!” —
“Khoâng. Coâ chæ giaûi thích vôùi toâi nhöõng nguyeân taéc caên
baûn maø thoâi, laøm toâi nhôù laïi moät thöù hình hoïc maø toâi taïm
dòch laø hình hoïc ñònh nghóa. Thí duï: buø-lon, ñinh oác, caây,
vaùn, laø nhöõng yeáu toá lieân heä nhau ñeå raùp thaønh moät caùi
baøn. Cuõng nhö moät ñieåm, moät ñöôøng thaúng hay moät maët
phaúng laø nhöõng yeáu toá cuûa hình hoïc. Neáu ta coù theå cho
176 LAN ĐẠI NƯƠNG TỬ
moãi thöù moät ñònh nghóa, töø ñoù ta coù theå xaùc ñònh ñaëc tính
vaø söï lieân heä cuûa chuùng thì ta coù theå raùp chuùng laïi thaønh
moät moân hình hoïc. Thí duï: ñieåm coù theå coi nhö vaät loûng,
ñöôøng thaúng nhö caùi ve chai, moät trong nhöõng lieân heä cuûa
ve chai vôùi chaát loûng laø caùi noï coù theå chöùa caùi kia, phaûi
khoâng? Vaû laïi, hình hoïc coå ñieån tuøy thuoäc vaøo hai duïng
cuï caên baûn laø caây thöôùc keû vaø com-pa. Moät thöù hình hoïc
chæ duøng caây thöôùc keû khoâng thoâi thì sao?” —“Ha ha, toâi
queân ñieàu ñoù nöõa! Ñaâu caàn thöôùc keû môùi ñònh nghóa ñöôïc
ñöôøng thaúng. Coù theå coù thöù hình hoïc khoâng caàn baát cöù
duïng cuï naøo. Lyù thuù, thaät lyù thuù!” Luùc aáy Ngoïc Lan töø xa
ñang ñi laïi, thöôùt tha trong xieâm y baèng luïa traéng. Hai
ngöôøi cuøng quay laïi nhìn coâ, trong khi coâ thung dung böôùc
ñeán vaø noùi: “Anh hai, ba ñang caàn gaëp anh.” —“Vieäc gì
vaäy?” —“Coù leõ ba muoán cuøng anh baøn tính nhöõng thöù caàn
mua cho ngaøy teát. Ba ñònh seõ cuøng anh ñi chôï sau böõa
côm toái nay ñoù maø.” Ngoïc Khuyeát lieàn xoay qua hoûi
Thaàn Saàu: “Caäu muoán ñi chôi chôï teát vôùi toâi toái nay
khoâng?” Thaàn Saàu laøm thinh lieác Ngoïc Lan. Coâ muûm
mæm cöôøi nhìn Thaàn Saàu, ñoaïn ñaùp thay caäu: “Vieäc mua
saém rieâng cuûa gia ñình ñeå trang trí ngaøy teát seõ khoâng laøm
anh Laõo höùng thuù ñaâu.” Ngoïc Khuyeát noùi: “Thoâi ñöôïc, seõ
noùi chuyeän vôùi caäu sau nheù.” Roài haén raûo böôùc veà phía
nhaø tröôùc. Thaàn Saàu laïi tieáp tuïc duøng buùa ñaäp vôõ beä gaïch
xi-maêng cuûa hoà non boä, trong khi Ngoïc Lan hoûi: “Hai anh
coù gì vui maø cöôøi vang caû thoân xoùm vaäy?” —“Ñaáu trí veà
moân hình hoïc.” —“Ai aên ai thua?” —“Chöa tôùi chung
keát.” —“Em chaéc seõ baát phaân thaéng baïi.” —“Sao caäu
bieát?” —“Anh hai cuûa em ñaõ say meâ moân toaùn phaùp töø
beù. AÛnh ñaõ truùng giaûi hình hoïc kyø thi ñua trung hoïc toaøn
NHỮNG GIỜ ĐÃ MÂT 177
quoác taïi Phaùp. AÛnh ñaõ ñoã caû hai phaàn tuù taøi ñeàu öu
haïng.” —“Vaäy thì anh thua chaéc roài!” —“Cuõng chöa
chaéc. Baát cöù ñaùnh caù gì vôùi anh hai cuûa em, neáu anh
nhöôøng aûnh thì anh seõ khoâng thua.” —“Sao vaäy?” —“Moät
nguyeân taéc maø anh chöa bieát, ñoù laø nguyeân taéc giôùi haïn.
Anh hai cuûa em coù tính nhö phuï nöõ, thöôøng ñoäng loøng toäi
nghieäp keû thaát theá.” —“Nguyeân taéc giôùi haïn laø gì? Anh
chæ cho ñoù laø nhöôïc ñieåm cuûa anh Ngoïc Khuyeát.” —“Anh
lì lôïm, toång quaùt maø noùi, taát caû moïi ñaëc tính cuûa baát cöù
thöïc taïi naøo chaúng phaûi ñeàu naèm trong giôùi haïn cuûa thöïc
taïi ñoù sao? Chaúng phaûi moãi thöïc taïi, vaät chaát hay voâ hình,
ñeàu coù moät giôùi haïn sao? Vaäy maø anh bieát khoâng, söï khoù
khaên nhaát cuûa thaùi ñoä laøm ngöôøi laø xaùc ñònh giôùi haïn cuûa
moät vaán ñeà. Ai nhìn thaáy giôùi haïn ñoù, ngöôøi aáy coù theå
tieân ñoaùn keát quaû moïi cuoäc tranh chaáp lieân quan ñeán noù.”
Noùi xong, coâ thong thaû böôùc ñi. Thaàn Saàu laät ñaät ñöùng
thaúng leân, noùi voùi theo: “Ngoïc Lan, caäu haõy noùi anh nghe
theâm veà nguyeân taéc giôùi haïn ñoù ñi.” Gioïng uyeân khe kheõ
vaúng laïi: “Vaøo dòp khaùc nha anh lì lôïm. Em vaøo phuï giuùp
dì ba söûa soaïn côm toái. Anh cuõng neân taém röûa nghæ ngôi.
Anh khoâng ñoùi sao?”
Khoâng bieát ôû ñaâu Ngoïc Khuyeát coù caùi maùy chuïp hình raát
ñeïp, gaén treân ba chaân vaø töï ñoäng. Cuoái thaùng chaïp, dì ba
ñaõ veà queâ aên teát. Ngaøy muøng moät, vôï choàng chuù tö Bình
vaø con caùi, cö nguï cuøng thoân xoùm, ñeán chuùc thoï OÂng Baø
Hai, Ngoïc Khuyeát muoán chuïp hình taát caû moïi ngöôøi.
Tieáng ngöôøi cöôøi giôõn, tieáng giaày deùp, tieáng troáng muùa
laân, tieáng phaùo noå, tieáng coøi xe töø ñaàu laøng ñeán cuoái xoùm
vaø vang xa khaép coõi bôø ñaát nöôùc, nhöõng giôø phuùt oaùn thuø
178 LAN ĐẠI NƯƠNG TỬ
côûi môû, vui töôi trong moïi taàng lôùp, moïi giai caáp nhaân
gian. Treân theá giôùi naøy neáu coù ngöôøi naøo caêm thuø ngaøy
teát nhaát, ngöôøi ñoù chaén chaén laø Thaàn Saàu. Caäu caûm thaáy
hoaøn toaøn coâ ñoäc, nhö soáng trong theá giôùi voâ hình. Saùng
sôùm Ngoïc Lan ñaõ ñeán daãn caäu leân cuøng Ngoïc Khuyeát vaø
Xu Di laøm leã gia tieân, sau ñoù möøng tuoåi OÂng Baø Hai.
Xong caäu trôû veà phoøng ñoùng cöûa laïi. Ngoïc Khuyeát khoâng
laøm sao duï doã caäu chuïp chung moät taám hình vôùi gia ñình
ñöôïc. Khi Ngoïc Lan ñaåy cöûa phoøng caäu, böôùc vaøo, Thaàn
Saàu ngoài nôi baøn hoïc, ñang luùi huùi vaù laïi chieác aùo. Thaáy
Ngoïc Lan, caäu laät ñaät buoâng chieác aùo vaø kim chæ xuoáng
baøn, ñöùng leân vôùi veû maët hôùn hôû vui töôi, noùi: “Ngoïc Lan,
caäu khoâng ñi chôi teát sao?” Thieáu nöõ khoâng ñaùp, coâ xeâ
ñeán vaøi böôùc, nhaët chieác aùo cuûa caäu treân baøn leân xem vaø
noùi: “Anh coù theå möôïn dì ba laøm coâng vieäc naøy cho.” Caäu
noùi: “Ngoaøi caäu ra, anh khoâng muoán nhôø ai heát.” Thieáu
nöõ chôït khöïng laïi, coâ ngaém nghía maøy maët caäu giaây laâu,
xong coâ buoâng chieác aùo xuoáng baøn, muûm mæm ñoâi moâi
thoû theû: “Thoâi ñöôïc, ñeå mai moát coù raûnh, em seõ vaù giuøm
anh.” Caäu lieàn noùi: “Khoâng, anh khoâng coù yù noùi theá.
Nhaân dòp maáy ngaøy nghæ, anh coù chuùt thì giôø, coâng vieäc
naøy anh muoán töï laøm laáy.” —“Hoâm nay laø ngaøy ñaàu naêm,
anh cuõng neân taäp hoøa ñoàng vôùi moïi ngöôøi. Anh hai em
ñang ñôïi anh beân ngoaøi ñeå chuïp hình.” Caäu buoâng mình
xuoáng gheá, maët thoaùng khoâng vui, noùi: “Anh khoâng chuïp
hình vôùi ai heát.” —“Anh laøm caùi gì nhö con nít vaäy.” Roài
coâ thaáp gioïng, voã veà: “Em bieát anh coâ ñôn, nhöng ít nhaát
cuõng coøn nhöõng ngöôøi quan taâm ñeán anh. Anh Laõo, em
soáng nay, cheát mai, ñöôïc ngaøy naøo tính ngaøy naáy, theá giôùi
naøy may ruûi voâ thöôøng, cuoäc ñôøi chöa bieát ra sao, hình
NHỮNG GIỜ ĐÃ MÂT 179
aûnh ñeå laøm gì! Anh töôûng em cuõng vui sao? Nhöng em
khoâng muoán laøm baát cöù ai thaát voïng. Em seõ ñôïi anh beân
ngoaøi, em ñi nha.” Roài coâ xoay goùt böôùc ra. Song coâ döøng
laïi nôi cöûa, khoâng ngoaûnh laïi, noùi kheõ: “Neáu anh khoâng
muoán chuïp hình chung vôùi moïi ngöôøi, nhöng vôùi rieâng
em, anh khoâng thích sao?” Roài coâ ñaõ khuaát beân ngoaøi.
Khoâng ñôïi laâu, Thaàn Saàu ñaõ ñöùng daäy, thay quaàn aùo,
böôùc ra. Ngoïc Lan ñang ñöùng giöõa naéng saùng, caïnh nhaønh
mai nôi hoa vieân. Coâ maëc giyùp boâng traéng, thaét löng kim
tuyeán, aùo sô-mi maøu lam, baâu ñeå hôû. Laàn ñaàu tieân caäu ñeå
yù moät khoaûng khung ngöïc non noõn cuûa coâ vaø caây thaùnh
giaù hoàng ngoïc treo döôùi daây chuyeàn beän baèng nhöõng sôïi
tô vaøng vöøa sít quanh coå, coù leõ thænh thoaûng coâ môùi mang.
Toùc coâ buoâng thaû phuû löng ñeán ngang eo, maùi toùc caøi
nhaønh hoa ngoïc. Caùch phuïc söùc cuûa Ngoïc Lan trong ngaøy
ñaïi leã cuõng khoâng coù gì khaùc luùc bình thöôøng, chöùng toû
moät thieáu nöõ ñôn sô, giaûn dò nhöng luoân luoân töôm taát.
Caäu maëc boä ñoà taây traéng, mieãn cöôõng ñeán ñöùng beân caïnh
thieáu nöõ. Trong khi Ngoïc Khuyeát ñang loay hoay ñieàu
chænh maùy hình, caäu caûm thaáy baøn tay thieáu nöõ chaïm tay
caäu. Caäu hôi baát ngôø, nhöng laøm thinh, khoâng phaûn öùng.
Roài maáy ngoùn tay coâ khe kheõ kheùp laïi quanh baøn tay caäu.
Luoàng nhieät löïc boãng chuyeàn töø tay caäu döõ doäi vaøo tim,
taän cuøng töøng maïch maùu vaø moät caûm giaùc tuyeät vôøi chaán
ñoäng caû theå xaùc laãn linh hoàn caäu. Caäu nghó ñeán caùc vò
tieân thaùnh thænh thoaûng truyeàn chaân löïc cho moät phaøm
nhaân trong nhöõng truyeän thaàn thoaïi hoang ñöôøng, nhöng
baây giôø caäu tin laø thaät. Hình chuïp vöøa xong, Ngoïc Lan
lieàn xoay laïi ñoái dieän caäu vaø noùi: “Caùm ôn anh!” Thaàn
Saàu hoaøn hoàn tænh moäng, chæ kòp thoát: “Ngoïc Lan!” Coâ ñaõ
180 LAN ĐẠI NƯƠNG TỬ
thong thaû böôùc giöõa nhöõng khoùm hoa ñi veà phía nhaø
tröôùc.
Tröa ngaøy muøng hai Ngoïc Lan ñi thaêm nhaø moà coâi ôû Phuù
Nhuaän, ñem theo Xu Di vaø Thaàn Saàu. Sau khi trao chuùt
ngaân löôïng cho ban quaûn trò, coâ ñeå caû buoåi chieàu ñuøa
giôõn ñaùm treû con. Roài coâ gheù qua vieän Thoâng Thieân Hoïc
Hoäi beân caïnh ñeå möøng tuoåi oâng hoäi tröôûng. Trong dòp ñoù
coâ noùi: “Thöa baùc hai, vieäc tuyeät ñaïi cao thoâng cuûa hoäi ñaõ
vöôït leân caáp naøo roài?” Ngöôøi ñaøn oâng cao nieân trong boä
aùo veùt xaùm, caø-vaït ñôn maøu, daùng veû khieâm toán, vôùi vaøi
khaùch hieän dieän, mæm cöôøi ñaùp: “AØ... baùc nghó ngaøn vaïn
naêm loaøi ngöôøi vaãn coøn quanh quaån nôi maët ñaát!” —
“OÂoã...?” OÂng tieáp: “Chaùu Lan Ñaïi, chaùu hieåu hôn baùc
maø!” Ngoïc Lan muûm mæm cöôøi: “Daï khoâng daùm!” Maët
trôøi gaàn laën khi Ngoïc Lan böôùc ra khoûi cöûa vieän Thoâng
Thieân, coâ döøng laïi noùi vôùi Xu Di vaø Thaàn Saàu: “Thaät ra,
khoâng coù gì goïi laø huyeàn bí, chæ laø laõnh vöïc khaùc nhau.
Khoâng gian voâ chieàu höôùng, thôøi gian voâ thuûy voâ chung,
vuõ truï xa xoâi cuõng chæ caùch moät böôùc, ñeàu ñöôïc cheá taïo
bôûi giaùc quan. Muoán hieåu, tröôùc phaûi hoïc töï ñieån cuûa
trôøi.”
Thaám thoaét nhöõng ngaøy teát ñaõ troâi qua. Moät buoåi toái,
Ngoïc Khuyeát böôùc vaøo phoøng Ngoïc Lan luùc coâ ñang ngoài
nôi baøn hoïc döôùi aùnh saùng toûa ra töø chuïp ñeøn. Ngoïc Lan
lieàn gaùc buùt leân giaù, xoay laïi, ñaõ nghe haén noùi: “Lan Ñaïi,
anh ñeán chia tay em, vì khuya nay anh seõ ñi chuyeán xe
sôùm nhaát. Anh khoâng muoán ai phaûi vì anh maø thöùc daäy
vaøo giôø ñoù.” Ngoïc Lan ñaùp: “Anh hai, thì giôø nhö caùnh
NHỮNG GIỜ ĐÃ MÂT 181
chim bay qua nhanh choùng. Roài ñaây anh ñoã ñaït thaønh
coâng, anh em mình seõ khoâng coøn xa nhau.” Haén noùi:
“Nhöõng luùc xa nhaø anh nhôù em nhaát.” Ngoïc Lan boû kheõ:
“Thaät sao!” Roài coâ tieáp: “Anh hai, anh noùi chuyeän phaûi
coâng baèng moät chuùt. Em laø chò cuûa Xu Di, em khoâng
muoán xeùn laán heát tình thöông cuûa ñöùa em ñaâu!” —“Thaät
ra anh cuõng khoâng bieát anh nhôù ai nhieàu nhaát. AØ naøy Lan
Ñaïi, caùi hoà non boä cuûa anh...?” —“Haaa... Thì ra anh vaøo
ñaây khoâng phaûi ñeå töø giaõ em. Ñöôïc roài, ñöôïc roài, em seõ
xaây caùi khaùc ñeàn cho anh maø.” Roài coâ quay laïi baøn hoïc,
xoác ñaùm saùch vôû ngoån ngang, laáy vaøi tôø giaáy trao haén,
ñoaïn noùi: “Hoïa ñoà cuûa caùi hoà môùi, anh xem thích
khoâng?” Ngoïc Khuyeát chaêm chuù nhìn heát giaáy noï ñeán tôø
kia nôi tay, giaây laâu trao traû laïi Ngoïc Lan, roài noùi: “Lan
Ñaïi, em thaät taøi! Cô nghieäp cuûa cha meï thaät khoâng xöùng
vôùi em. Coù leõ caû ñaát nöôùc naøy cuõng quaù nhoû heïp so vôùi
taøi naêng cuûa em!” Thieáu nöõ chôït thoát kheõ: “Anh hai aøaøaø...
Anh ngaïo em phaûi khoâng!” Haén noùi: “ÔÛ Baûo Loäc anh
ñang nuoâi moät caëp caù vaøng thaät ñeïp. Anh ñònh ñem noù veà
ñaây. Hoâm môùi veà thaáy caùi hoà bò phaù, anh hoaûng hoàn. Giôø
thì anh khoûi phaûi lo. Ha ha!” Haén xoay laïi, dôïm böôùc,
nhöng laïi döøng, hoûi: “AØ naøy Lan Ñaïi, sao Thaàn Saàu laïi
goïi em baèng caäu?” Ngoïc Lan hôn ñoû maët, kheõ cuùi ñaàu,
muûm mæm ñoâi moâi, aáp uùng nöûa muoán ñaùp laïi thoâi. Roài coâ
thoû theû: “Ñoù laø ñieåm deã thöông cuûa anh Laõo; tieáng xöng
hoâ maø em thích nhaát, laøm em khoâng coù caùch naøo giaän aûnh
ñöôïc!” —“Em thích? Ha ha! AØ khuya nay em ñöøng daäy
sôùm tieãn ñöa anh laøm gì ñeå phaûi maát giaác nguû nha!” Lôøi
vöøa döùt, haén ñaõ khuaát beân ngoaøi cöûa.
182 LAN ĐẠI NƯƠNG TỬ
Saùng sôùm hoâm ñoù, khi Ngoïc Khuyeát ñang taém röûa trong
phoøng toa-leát, haén ñeå yù ñeøn saùng nôi phoøng aên. Haén böôùc
ñeán nhìn xem. Döôùi aùnh saùng cuûa chuøm ñeøn treo treân traàn
nhaø, treân taám khaên hoa traéng nôi baøn aên, cheùn dóa saùng
choang daønh cho moät ngöôøi aên ñaõ ñöôïc baøy saün. Ngoïc
Lan ñang ngoài nôi ñaàu baøn, yeân laëng xem saùch. Haén goïi
kheõ: “Lan Ñaïi!” Ngoïc Lan thong thaû ngöôùc maét nhìn haén,
ñoaïn nhoû nheû noùi: “Em ñaõ naáu moät mieáng chaùo traéng, hoät
gaø muoái, nhöõng moùn anh thích ñoù, aên aám vaø nheï buïng
tröôùc khi leân ñöôøng.” Böõa ñieåm taâm xong, haén ñöùng daäy.
Ngoïc Lan noùi: “Em khoâng muoán laøm phieàn chuù tö Bình,
ñaõ giöõ cho anh chieác taxi saün ngoaøi coång.” Trôøi coøn môø
toái, coâ tieãn haén ñi ra. Döøng laïi nôi coång, haén nghieâng
mình tôùi, hai tay choaøng qua ñoâi vai cuûa ñöùa em gaùi, muõi
haén òn leân traùn coâ, trong khi Ngoïc Lan noùi: “Anh hai, haõy
baûo troïng!” —“Anh ñaõ noùi roài maø, trong nhöõng ngaøy xa
nhaø anh nhôù em nhaát!” —“Anh hai aøaøaø... em nhaéc anh
noùi chuyeän phaûi coâng baèng moät chuùt. Xu Di cuõng ñaõ daäy,
ñònh tieãn anh, nhöng em khoâng muoán noù maát giaác nguû.”
—“AØ coøn caäu Thaàn Saàu meâ nguû maø queân caû baïn.” Noùi
xong, haén buoâng coâ gaùi ra, xoay laïi ñònh böôùc leân xe, chôït
ñuïng phaûi moät ngöôøi. Haén quay laïi nhìn, chöa kòp phaûn
öùng, Thaàn Saàu ñaõ thoát: “Anh muoán noùi xaáu toâi cuõng
khoâng sao. Toâi ñaõ thua moân hình hoïc vôùi anh maø!” Haén
lieàn ñaùp: “Chöa, caäu chöa thua. Ñôïi vaøi thaùng nöõa ñeán
muøa heø toâi seõ veà noùi chuyeän tieáp nheù. Ha ha! AØ naøy...
caùm ôn ñaõ giöõ giuøm toâi chieác taxi.”
NHỮNG GIỜ ĐÃ MÂT 183
Hoïc troø trôû laïi tröôøng hoïc, thôï thuyeàn trôû laïi cô xöôûng,
moät naêm môùi meû laïi baét ñaàu, sinh hoaït xaõ hoäi tuaàn töï
ñieàu hoøa ñeán nhaøm chaùn. Daïo naøy tieát xuaân, trong vöôøn
caây laù xanh töôi, hoa lan traéng, khoùm ngaû ngaøi tím, hoàng
ñaøo, daï lyù, hoaøng mai, choøm vaïn thoï vaøng nôû muoän, nhìn
thaät roän raøng vui maét. Moät buoåi chieàu ñi hoïc veà, vaøo muøa
caây troå laù ñôm boâng, coâng vieäc ngoõ tröôùc vöôøn sau khoâng
baän laém, sau khi taém goäi xong, Thaàn Saàu ra ñöùng chôi
giöõa hoa vieân. Caäu nghó thaàm: sau kyø thi luïc caù nguyeät,
mình baét ñaàu öông caø vaø ôùt, söûa soaïn laïi maáy voàng khoå
qua, laïi baän roän nöõa roài! Hoâm nay mình cuõng hôi löôøi,
ñaùng leõ phaûi caét tæa maáy cuïm hoàng coù nhieàu nhaùnh ñaõ
khoâ taøn. Roài caäu boû löûng maáy yù nghó vaån vô, ñang yeân
laëng höôùng maét leân nhöõng taøn caây vuù söõa treân cao phía
saân tröôùc. “Anh Laõo, anh ñang laøm gì ñoù?” Caäu giaät mình
xoay laïi, toát: “Ngoïc Lan!” Caäu tieáp: “Caäu haõy laéng nghe
tieáng chim hoùt veùo von treân kia, raát eâm tai, raát deã thöông
coù phaûi khoâng?” Ngoïc Lan cuõng ngöôùc maét veà höôùng
tieáng chim keâu. Coâ im laëng, laéng nghe giaây laâu. Xong coâ
nhìn caäu, noùi: “Nghe tieáng chim keâu laøm em nhôù hai caâu
thô ‘Minh nguyeät sôn ñaàu khieáu, Hoaøng caåu ngoïa hoa
taâm’ cuûa Vöông An Thaïch. Toäi nghieäp cho ñaïi thi haøo Toâ
Ñoâng Pha chæ vì hai caâu thô oan nghieät ñoù maø bò löu ñaøy.”
—“Taïi sao, xin keå anh nghe?” —“Hoï Vöông saùng taùc hai
caâu thô ñoù luùc coøn luaân laïc haøn vi. Cöù töøng chöõ maø hieåu
nhö sau: ‘Minh’ laø saùng, ‘nguyeät’ laø traêng, ‘khieáu’ laø keâu
hoùt, traêng saùng keâu hoùt treân ñænh nuùi. ‘Hoaøng’ laø vaøng,
‘caåu’ laø choù, con choù vaøng naèm giöõa ñoùa hoa.” —“Caùi gì
kyø vaäy!” —“Vì theá thi só hoï Toâ ñang löøng danh ñöông
thôøi laøm sao chòu noåi maø khoâng caàm buùt söûa chöõ ‘khieáu’
184 LAN ĐẠI NƯƠNG TỬ
laïi chöõ ‘chieáu’, ñoåi chöõ ‘taâm’ ra chöõ ‘aâm’, coù nghóa laø
traêng saùng chieáu treân ñænh nuùi, con choù vaøng naèm döôùi
boùng hoa.” Thaàn Saàu noùi: “Vaäy coù hay hôn khoâng.” Ngoïc
Lan thong thaû tieáp: “Ñeán sau, Vöông An Thaïch laøm töôùng
quoác, ngaøi thieân chuyeån Toâ Ñoâng Pha ra vuøng sôn ñaàu
Hoaøng Chaâu. Moät ñeâm, hoï Toâ ñi daïo döôùi traêng giöõa
röøng, nghe tieáng con chim hoùt leû loi, toø moø hoûi moät thoå
daân. Ngöôøi thoå daân noùi ñoù laø chim minh nguyeät chæ hoùt khi
traêng saùng vaø ñi baét loaøi saâu hoaøng caåu ñeå aên. Vì vaäy, heã
nhöõng con saâu naøy nghe chim ñoù hoùt thì lo sôï chui ruùc vaøo
giöõa boâng hoa ñeå troán.” Thaàn Saàu thôû daøi, noùi: “Taïi sao
theá giôùi naøy coù nhieàu ngöôøi hoïc cao bieát roäng, keå caû caäu.
Taïi sao caäu bieát nhöõng chuyeän ñoù?” —“Anh lì lôïm, haõy
xin anh noùi em bieát töø naêm anh taùm tuoåi ñeán giôø baïn cuûa
anh laø nhöõng ai?” —“Nhöõng ai? Soâng roäng ñöôøng daøi,
chim ngaøn gioù nuùi, ñoù laø baïn cuûa anh.” —“Vaäy coù nhieàu
caùi ngoaøi chaân trôøi kia anh bieát nhieàu hôn em. Coøn em, töø
thuôû nhoû bieát ñoïc bieát vieát, baïn cuûa em chæ laø saùch vôû.
Nhöõng chuyeän em keå anh nghe chaúng qua em ñaõ ñoïc
ñöôïc trong caùc coå thö maø thoâi. Hoïc cao bieát roäng cuõng coù
gì hay ñaâu. Ñieàu quan troïng laø nhìn thaáy giôùi haïn cuûa moãi
vaán ñeà, trong thôøi gian cuõng nhö khoâng gian.” Thaàn Saàu
nghó ngôïi, ñoaïn noùi: “Nhöng Toâ Ñoâng Pha ñaõ khoâng nhìn
thaáy giôùi haïn cuûa vaán ñeà, oâng cuõng voâ toäi maø!” — “Anh
lì lôïm, moãi ngöôøi tuø ñeàu coù moät lyù do cuûa hoï, neáu anh
nghe lyù do cuûa moãi ngöôøi tuø, thì khoâng coøn ai laø toäi
phaïm.” Thaàn Saàu chôït thoát: “Ngoïc Lan, caäu... caäu thaät voâ
tình, ngay caû ñoái vôùi tuø nhaân!” —“Em muoán noùi, nhöõng
hieän töôïng trong ñôøi soáng thieân bieán vaïn hoùa, anh phaûi coù
nhöõng nguyeân taéc coá ñònh, caên baûn nhaát, ñeå xaùc ñònh giaù
NHỮNG GIỜ ĐÃ MÂT 185
trò cuûa noù. Hoï Toâ tröôùc khi caàm buùt, neân nhuùn nhöôøng,
ñeán vieáng thaêm Vöông An Thaïch, thöû thôøi, em nghó, chæ
laø moät haøn só voâ danh, ñeå nhìn thaáy ranh giôùi cuûa mình.
Baát cöù vaán ñeà gì, vaên hoùa, khoa hoïc hay chính trò, caù
nhaân hay ñoaøn theå, vaät chaát hay voâ hình, ñeàu coù giôùi haïn
cuûa noù, qui ñònh bôûi nhöõng ñieàu kieän, vaø chæ ñuùng trong
giôùi haïn ñoù thoâi.” —“Ngoïc Lan, coù phaûi caäu ñang noùi veà
nguyeân taéc giôùi haïn khoâng?” —“Ñuùng, anh lì lôïm. Vaäy,
thöù nhaát, ñoái vôùi moïi vaán ñeà, phaûi tìm hieåu giôùi haïn cuûa
noù. Thöù hai, moïi trôû ngaïi xaûy ra trong baát cöù laõnh vöïc
naøo, neáu khoâng phaûi lyù do gì khaùc, thì bôûi moät söï kieän
naøo ñoù ñaët khoâng ñuùng giôùi haïn, hoaëc giôùi haïn cuûa noù bò
xaâm phaïm bôûi, hay ñuïng chaïm phaûi giôùi haïn cuûa vaán ñeà
khaùc. Giôùi haïn caøng lôùn, naêng löôïng caøng cao. Muoán ñaït
ñöôïc söï dung hoøa, phaûi laøm theá naøo ñeå moïi ngöôøi nhìn
thaáy roõ raøng giôùi haïn cuûa söï kieän lieân heä. Thöù ba, ñöøng
bao giôø xoâng vaøo moät vaán ñeà neáu chöa bieát roõ giôùi haïn
cuûa mình vaø cuûa ñoái töôïng tôùi ñaâu.” —“Ngoïc Lan, anh
bieát roài, anh khoâng bao giôø ñaùnh loän ngoaøi ñöôøng nöõa
maø!” Ngoïc Lan ngaém nghía maøy maët caäu giaây laâu, ñoâi
moâi coâ muûm mæm, xong coâ xoay ñi vaø noùi: “Anh lì lôïm,
em noùi möôøi coù leõ anh chæ hieåu moät. Vaäy cuõng ñöôïc roài.
Coù boán loaïi ngöôøi hoïc vaán, em ñang muoán bieát anh thuoäc
loaïi naøo.” —“Anh chaéc laø loaïi dôû nhaát roài, caäu khoâng caàn
phaûi ngaïo anh.”
Ngoïc Lan thung dung tieáp: “Loaïi thöù nhaát laø caùi bình luûng
ñaùy. Duø bao nhieâu nöôùc ñoå vaøo, bình vaãn roãng khoâng. Coù
ngöôøi hoïc raát cao, ñoïc traøng thieân saùch vôû, tuy nhieân söï
hieåu bieát chæ ñoùng vaùng löa thöa trong trí oùc. Hoï noùi naêng
186 LAN ĐẠI NƯƠNG TỬ
khoâng maïch laïc, lyù luaän mô hoà.” —“Ñuùng laø anh roài!” —
“Anh lì lôïm, laøm sao anh coù theå keát luaän ñöôïc, khi em
chöa noùi heát. Loaïi thöù hai laø bình tích nöôùc, chöùa taát caû
nhöõng gì ñöôïc ñoå vaøo. Coù ngöôøi nhôù heát thaûy nhöõng ñieàu
hoï nghe thaáy, chöùa trong trí naõo baát cöù chuyeän gì duø hay,
dôû, toát, xaáu. Thaät khoù nghó hoï laøm theá naøo ñeå toå chöùc
nhöõng ñieàu hieåu bieát cuûa hoï moät caùch coù heä thoáng khoa
hoïc. Hoï coù theå dieãn thuyeát haøng giôø, laøm thính giaû say
meâ. Nhöng khi cuoäc dieãn thuyeát ñaõ döùt, nhöõng gì coøn laïi
trong kyù öùc ngöôøi nghe chæ laø môù hoãn ñoän. Hoï ñaõ roùt bình
nöôùc ñaày cuûa hoï sang bình nöôùc löng cuûa ngöôøi khaùc,
trong ñoù vaøng son laãn caën caùu. Loaïi thöù ba laø bình loïc
nöôùc. Ñoå bao nhieâu nöôùc vaøo troâi ra heát baáy nhieâu, coøn
laïi trong bình chæ laø buøn ñaát. Coù ngöôøi khi ñoïc moät quyeån
saùch, hoï khoâng heà ñeå yù ñeán caâu vaên hay, tö töôûng ñeïp,
chaúng luaän noäi dung hay boá cuïc cuûa taùc phaåm. Nhöng hoï
nhôù vanh vaùch khoâng soùt chi tieát baát cöù chuyeän xaáu xa
naøo trong quyeån saùch vaø keå laïi ngöôøi khaùc nghe moät caùch
raát lyù thuù. Hoï coù theå haáp thuï raát nhieàu ôû nhaø tröôøng cuõng
nhö ngoaøi xaõ hoäi, nhöng toaøn nhöõng ñieàu xaáu xa. Loaïi thöù
tö laø bình nöôùc loïc. Nöôùc ñaõ ñöôïc loïc tröôùc khi rôi xuoáng
bình, duø ñaày hay löng, nhöng raát tinh tuyeàn ñeå nuoâi döôõng
linh hoàn. Loaïi ngöôøi naøy, hoïc nhieàu hay ít, nhöng nhöõng
gì hoï thu thaäp ñöôïc laø nhöõng ñieàu choïn loïc, hay ñeïp.” —
“Nhö vaäy, ngöôøi sinh ra ñaõ thuoäc loaïi naøy, khoâng theå
thuoäc loaïi khaùc hay sao?” —“Coù theå chôù sao khoâng theå.
Chung qui taát caû baét nguoàn töø hoïc vaán. Vaäy, anh lì lôïm,
haõy xin anh noùi cho em bieát hoïc vaán laø gì?” —“Laø ghi
nhôù ñeå baét chöôùc.” —“Cuõng chöa phaûi. Ví nhö anh laøm y
theo nhöõng ñoäng taùc cuûa moät ngöôøi ñaõ laøm hoaëc ñaõ daïy
NHỮNG GIỜ ĐÃ MÂT 187
anh, coâng vieäc troâi chaûy ñeàu ñaën cho ñeán moät hoâm anh
gaëp trôû ngaïi, nhöng anh vaãn cöù laäp ñi laäp laïi. Ñoù laø hoïc
vaán sao?” —“Ngoïc Lan, nhöõng ñieàu naøy caäu ñoïc ñöôïc töø
nhöõng quyeån saùch trieát hoïc naøo vaäy?” —“Coù leõ moät
ngöôøi naøo ñoù treân theá giôùi töø nghìn naêm tröôùc ñaõ nghó nhö
em. Hoaëc saùch naøo ñoù cuõng ñaõ ñeà caäp ñeán tuy em chöa
coù dòp may ñeå xem. Anh lì lôïm, em ñaõ noùi, khoâng coù gì
môùi meû döôùi aùnh saùng maët trôøi. Anh haõy nhìn ñöùa beù con
chôi vôùi löûa, moät laàn bò phoûng tay, laàn sau noù seõ caån thaän
hôn, phaûi vaäy khoâng? Duø dôû, duø hay, noù ñaõ hoïc.” —“Vaäy
thì, Ngoïc Lan, hoïc vaán laø dieãn tieán cuûa söï thay ñoåi thaùi
ñoä...” Ngoïc Lan chôït voã hai baøn tay vaøo nhau, thoát:
“Haaa... hoïc troø thoâng minh!” —“Lan coâng töû, caäu daùm
caû gan coi anh nhö hoïc troø cuûa caäu haû?” Ngoïc Lan nhoû
nheû: “Anh gheùt em laém phaûi khoâng?” Thaàn Saàu ñöùng
thaúng thôùm, ñoái dieän vôùi Ngoïc Lan, nhìn vaøo ñoâi maét cuûa
coâ gaùi long lanh nhö muoân ngaøn aùnh sao, xong caäu mæm
cöôøi, noùi vôùi gioïng eâm aùi: “Ñuùng vaäy, neáu treân theá giôùi
naøy coù ngöôøi naøo maø anh gheùt nhaát, ngöôøi ñoù chaéc chaén
laø Lan coâng töû.” Ngoïc Lan muûm mæm ñoâi moâi, thong thaû
tieáp: “Tuy thoâng minh, anh cuõng chöa hoaøn toaøn. Anh ñaõ
boû soùt chöõ ‘muoán’, chæ moät töø ngöõ ñoù laøm con ngöôøi khaùc
vôùi vaïn vaät. Anh muoán thay ñoåi thaùi ñoä cuûa anh theo
ñöôøng loái naøo, ñieàu ñoù döï moät phaàn vaøo ñòa baøn soá phaän
cuûa anh. Phaûi vaäy khoâng?” Thaàn Saàu cöôøi moät tieáng
ngaén, hoûi: “Vaäy caäu ñaõ ñoaùn ñöôïc ñònh meänh cuûa caäu roài
sao?” Thieáu nöõ im laëng giaây laâu, ñoaïn thoû theû noùi: “Khi
baét ñaàu moät cuoäc du lòch, anh ñaõ öôùc löôïng nhöõng chaëng
ñöôøng vaø thì giôø seõ traûi qua, duø khoâng chính xaùc cuõng
töông ñoái, phaûi vaäy khoâng? Nhöõng coâng vieäc trong cuoäc
188 LAN ĐẠI NƯƠNG TỬ
soáng thöôøng ngaøy baét buoäc anh tieân ñoaùn luoân khi, may
maén thay, keát quaû haàu heát khoâng xa vôùi ñieàu anh döï lieäu,
phaûi vaäy khoâng? Nhôø söï giuùp ñôõ cuûa caùc giaùc quan, loaøi
ngöôøi ñaõ nhìn thaáy söï lieân heä cuûa caùc yeáu toá khoa hoïc vaø
bieát caùch phoái hôïp noù laïi ñeå coù keát quaû nhö yù muoán. Loaøi
ngöôøi ñaõ khaùm phaù caùc nguyeân lyù chi phoái nhöõng vaät chaát
sieâu vi cho ñeán nhöõng thieân theå to lôùn, ôû gaàn caän cuõng
nhö haøng trieäu daëm xa xoâi. Nhöng taïi sao con ngöôøi
khoâng tieân ñoaùn ñöôïc loä trình cuûa chính hoï treân theá gian?
Coù phaûi vì khoâng bieát nôi ñi choán ñeán hay khoâng? Coù
phaûi vì nhöõng yeáu toá cuûa ñôøi soáng quaù phöùc taïp hay
khoâng? Coù phaûi vì khoâng ñuû giaùc quan hay khoâng? Thaät
ra, coù ai hôn chính mình bieát ñieåm khôûi haønh cuûa mình vaø
nôi mình seõ ñeán. Thaät ra, neáu quan saùt nhöõng nhaân duyeân
voâ hình, seõ thaáy noù cuõng khoâng phöùc taïp hôn nhöõng ñieàu
phöùc taïp cuûa vuõ truï maø khoa hoïc ñaõ khaùm phaù ra. Thaät ra,
neáu theå xaùc coù giaùc quan ñöôïc luyeän taäp tinh vi, linh hoàn
cuõng coù giaùc quan cuûa noù. Ai laïi chaúng ít nhaát moät laàn
linh caûm nhöõng vieäc may ruûi seõ xaûy ra, roài noù ñaõ xaûy ra
thaät söï, duø tröôùc ñoù hoï khoâng bieát laø nhöõng vieäc gì.
Chaúng phaûi moät giaùc quan naøo ñoù ñaõ khoâng ñöôïc söû duïng
hoaøn toaøn hay sao? Hoïc vaán coù ba trình ñoä.” Thieáu nöõ
löûng lô döøng laïi, nhìn ra phía vöôøn hoa.
Thaàn Saàu giuïc: “Ngoïc Lan, caäu noùi tieáp ñi.” —“Söï hieän
höõu cuûa loaøi ngöôøi chæ môùi xaûy ra ngaén nguûi so vôùi trôøi
ñaát; vì ñe doïa bôûi nhöõng moái lo aâu, con ngöôøi caàn moät
hình thöùc hoïc vaán thoâ sô ñeå sinh toàn. Ñoù laø trình ñoä thöù
nhaát. ÔÛ trình ñoä naøy, con ngöôøi thay ñoåi thaùi ñoä cuûa mình
ñeå thích öùng hoaøn caûnh. Daàn daø hieåu bieát nhöõng luaät
NHỮNG GIỜ ĐÃ MÂT 189
nhaân quaû cuûa vuõ truï, vöôït leân trình ñoä cao hôn, con ngöôøi
coù theå bieán ñoåi hoaøn caûnh ñeå thích öùng vôùi mình. Ñoù laø
trình ñoä thöù hai. Nhöng hoaøn caûnh, duø vaät chaát, duø voâ
hình, ñeàu nhö caùt buïi quay cuoàng môø phuû, choân vuøi giaùc
quan cuûa linh hoàn. Chaúng phaûi nhöõng sinh hoaït khoâng
ngöøng töøng giôø töøng phuùt ñaõ laøm taâm hoàn anh khoâng luùc
naøo yeân tónh, nhö nöôùc luoân luoân giao ñoäng trong bình
hay sao? Vì vaäy, trình ñoä thöù ba, cuõng laø trình ñoä toái
thöôïng cuûa hoïc vaán laø taùch mình ra khoûi hoaøn caûnh. Anh
hieåu khoâng?” Thaàn Saàu do döï ñaùp: “Anh chæ hieåu hôi hôi
thoâi!” Moät côn gioù hoát qua lay ñoäng hoa laù trong vöôøn vaø
môn trôùn maùi toùc phong phuù cuûa coâ. Ngoïc Lan ngöôùc maét
nhìn caùnh chim bay qua treân ñænh trôøi cao, thong thaû tieáp:
“Moät ñaùm möa thình lình rôi xuoáng ñaàu anh, laøm sao anh
coù theå bieát noù khôûi söï töø ñaâu vaø chaám döùt luùc naøo, ôû ñaâu.
Muoán bieát troïn veïn moät ñaùm möa, anh phaûi ôû ngoaøi ñaùm
möa ñoù, phaûi vaäy khoâng?” —“Vaäy coù gì laï, thaùi ñoä cuûa
nhaø khoa hoïc khi quan saùt moät hieän töôïng cuõng phaûi
khaùch quan nhö vaäy maø.” —“Baèng caùch aáy, nhaø khoa hoïc
ñaõ tìm ñöôïc nhöõng luaät nguyeân nhaân haäu quaû cuûa caùc
hieän töôïng, roài duøng kinh nghieäm ñoù ñeå tieân ñoaùn nhöõng
vieäc lieân heä moät caùch khaù chính xaùc, phaûi vaäy khoâng?
Neáu ñaët mình ra ngoaøi hoaøn caûnh, con ngöôøi khoâng theå
laøm töông töï nhö vaäy sao? Anh muoán hoûi em ñieàu gì haû?”
—“Ngoïc Lan, trong söï hoïc vaán caäu coù noùi ñeán chöõ
‘muoán’, töôïng tröng cho duïc voïng, laø moái daây raøng buoäc
mình vôùi hoaøn caûnh, vaäy laøm sao coù theå noùi taùch rôøi hoaøn
caûnh khoûi mình ñöôïc?” Ngoïc Lan thong thaû noùi: “Moät
ñoäng töû chæ caàn söùc ñaåy ñaàu tieân ñeå ñoåi quó ñaïo. Anh hieåu
khoâng?” Thaàn Saàu do döï ñaùp: “Caäu ñem cô hoïc aùp duïng
190 LAN ĐẠI NƯƠNG TỬ
vaán ñeà tröøu töôïng, anh chæ coøn hieåu chuùt ít thoâi!” —“Chuùt
ít thì toát! ÔÛ trình ñoä toái thöôïng cuûa hoïc vaán, seõ khoâng coøn
vaán ñeà tieân ñoaùn nöõa, maø nhìn thaáy ñònh meänh cuûa mình
nhö nhìn thaáy moùn ñoà ngay tröôùc maét.” Thaàn Saàu hoûi: “
Ngoïc Lan, neáu caäu bieát taát caû nhö vaäy, caäu coøn tin
Thöôïng Ñeá khoâng?” Ngoïc Lan ngaém nghía maøy maët
Thaàn Saàu giaây laâu, ñoaïn nheï nhaøng ñaët ngoùn tay leân ngöïc
caäu, vôùi gioïng eâm aùi: “Xin noùi em bieát theå xaùc naøy phaûi
cuûa anh khoâng?” —“Dó nhieân cuûa anh.” —“Thaät sao?”
Caäu suy nghó giaây laâu, do döï boû kheõ: “Anh khoâng bieát.”
Xong caäu lieàn thaéc maéc: “Vaäy, Ngoïc Lan, anh laø ai ñaây?”
Thieáu nöõ xoay ñi, khoanh hai tay tröôùc ngöïc, ngöôùc xem
aùnh taø döông haáp hoái lay ñoäng treân nhöõng taøn laù caây vuùa
söõa vaø noùi: “Töøng teá baøo, töøng maïch maùu, töøng hôi thôû,
töøng nhòp tim cuûa anh, cuûa em, chính laø Thöôïng Ñeá. Anh
hieåu khoâng?” Caäu laïi do döï, roài ñaùp: “Khoâng. Ngoïc Lan!
Baây giôø anh khoâng coøn hieåu gì heát!” Ngoïc Lan im laëng
giaây laâu, ñoaïn thoû theû: “Anh Laõo, em khoâng nghe tieáng
maáy con chim hoùt nöõa. Coù leõ chuùng ñaõ veà ñoaøn tuï nôi toå
aám.” Coâ quay laïi, ñoái dieän caäu, tieáp: “Thoâi, anh aï, cuõng
saép ñeán giôø côm toái, cho pheùp em vaøo phuï giuùp dì ba moät
chuùt.” Coâ dôïm böôùc. Xong coâ döøng laïi, noùi: “Anh lì lôïm,
anh khoâng hieåu gì heát, töùc laø anh ñaõ hieåu heát roài!” Thaàn
Saàu chæ kòp thoát: “Ngoïc Lan, caäu...” Thieáu nöõ ñaõ thung
dung böôùc giöõa nhöõng khoùm hoa veà phía nhaø tröôùc.
Döôùi chuøm ñeøn treo, treân baøn traûi khaên hoa traéng, cheùn
dóa saùng toang, böõa côm toái ñaõ ñöôïc doïn ra, thöùc aên khoùi
hôi nghi nguùt. Ngoïc Lan noùi: “Môøi ba, maù aên côm, anh
Laõo, em Xu Di.” Thaàn Saàu ngoài beân caïnh Ngoïc Lan, lieác
NHỮNG GIỜ ĐÃ MÂT 191
thaáy coâ muùc moät muoãng xuùp ñang ñöa leân giöõa ñoâi moâi
thaém ñoû muûm mæm cuûa coâ. Nhöng coâ löôõng löï döøng laïi,
ñaët muoãng xuoáng cheùn xuùp, roài noùi: “Xin pheùp ba, maù,
con chôït nhôù moät vieäc quan troïng.” Coâ ñöùng daäy, vöøa
dôïm böôùc, Baø Hai ñaõ leân tieáng: “Lan Ñaïi, vieäc gì quan
troïng ñeán ñoãi laøm con khoâng kòp aên côm vaäy. Maù khoâng
vöøa loøng!” Ngoïc Lan döøng laïi, chæ thoát kheõ: “Maù aøaøaø...!”
Döôøng nhö coâ muoán noùi theâm lôøi gì laïi thoâi. Roài coâ thong
thaû ñi ra. Laïi moät böõa côm mieãn cöôõng vôùi Thaàn Saàu chæ
vì thieáu Ngoïc Lan. Caäu caûm thaáy Ngoïc Lan nhö linh hoàn
cuûa caäu, coâ vöøa böôùc khuaát, caäu ñaõ trôû thaønh hình noäm
vaät vôø döôùi aùnh ñeøn. Xöa nay trong hoaøn caûnh duø vui
hoaëc buoàn, taâm hoàn caäu vaãn ñieàm nhieân tónh mòch cho
ñeán khi tim caäu in hình boùng coâ gaùi thô treû aáy! Caäu aâm
thaàm töï hoûi: taïi sao? Caäu aên moät cheùn côm, roài buoâng
ñuõa xuoáng, ñöùng daäy. Caäu thaån thô moät mình trong hoa
vieân, nhìn maûnh traêng non caøi treân neàn trôøi khoâng ñuû
saùng. Thaám thoaét saép ñeán tieát Thanh Minh. Caäu ñònh trôû
veà phoøng, söûa soaïn baøi vôû cho ngaøy mai. Song caäu laïi reõ
ñeán phoøng cuûa Ngoïc Lan. Caäu döøng laïi tröôùc caùnh cöûa
ñoùng, beân trong coù aùnh ñeøn. Caäu do döï moät luùc, roài ñöa
tay goõ nheï. Khoâng nghe tieáng traû lôøi, caäu goïi kheõ: “Ngoïc
Lan!” Ñôïi moät luùc laâu, caäu nghe tieáng eâm aùi cuûa Ngoïc
Lan nhoû nheû voïng ra: “Anh ñoù haû? Em ñang ñôïi anh.”
Caäu ñaåy cöûa böôùc vaøo, kheùp nheï cöûa laïi. Nôi baøn hoïc,
döôùi aùnh saùng toûa ra töø chuïp ñeøn, treân gheá baèng goõ baù
caån xaø cöø loùt neäm hoa, Ngoïc Lan maëc xieâm y luïa traéng,
toùc buoâng thaû, ngoài quay löng veà phía caäu. Baøn tay phong
löu cuûa coâ ñang hoaït thaûo lia lòa ngoøi buùt treân xaáp giaáy tôø
ngoån ngang. Caäu döøng laïi sau löng coâ, chöa kòp noùi, ñaõ
192 LAN ĐẠI NƯƠNG TỬ
nghe gioïng uyeân thaùnh thoùt: “Coù phaûi anh muoán hoûi taïi
sao em khoâng aên côm khoâng?” Caäu neù traùnh, ñaùp:
“Khoâng, nhöng...” Ngoïc Lan lieác caäu, trong khi ngoøi buùt
cuûa coâ vaãn trieàn mieân troâi giaït treân trang giaáy. Xong coâ
döøng tay, gaùc buùt leân giaù. Coâ xoay laïi, nhìn caäu, noùi:
“Xuyùt nöõa em queân lôøi em höùa vôùi Meï Beà Treân ngaøy mai
em phaûi ñi thaêm baø ôû Tu Vieän. Coù leõ em seõ löu laïi chôi
cuoái tuaàn, tìm hieåu theâm giaùo lyù. Vì vaäy, ñeâm nay em
muoán chuaån bò baøi vôû cho tuaàn tôùi. Em cuõng muoán traû
maáy baøi vaên laïi cho anh, laø vì tuaàn tôùi sôï em khoâng ñöôïc
raûnh rang.” —“Ngoïc Lan, nhöõng baøi vaên cuûa anh coù gì
quan troïng ñaâu.” — “Noù seõ khoâng taïo ñöôïc tieàn baïc cho
anh sinh soáng. Nhöng maø, trong cuoäc ñôøi laém phieàn nhieãu
cuûa anh veà sau, bieát ñaâu, buùt möïc seõ laø nieàm an uûi eâm aùi
nhaát, ngöôøi baïn taâm tình duy nhaát cuûa anh ñoù thoâi.”
Nhöõng lôøi cuûa Ngoïc Lan laøm Thaàn Saàu khoâng maáy vöøa
loøng, caäu noùi: “Anh mong raèng nhöõng lôøi tieân ñoaùn cuûa
caäu seõ khoâng bao giôø ñuùng.” Ngoïc Lan muûm mæm ñoâi
moâi, ngaém nghía maøy maët caäu vaø noùi: “Em khoâng bao giôø
tieân ñoaùn, em chæ noùi söï thaät.” Thaàn Saàu laøm thinh. Xong
coâ ñaõ ñöùng daäy, tieáp: “Thoâi ñi, thoâi ñi, thì giôø thaät choùng
qua, em coøn nhieàu vieäc phaûi laøm.” Roài coâ voùi tay laáy moät
xaáp giaáy ñeå treân choàng saùch trao caäu vaø noùi: “Ñaây, maáy
baøi vaên cuûa anh, anh haõy xem laïi ñi.” Xong coâ thung dung
ñeán ngoài nôi xoâ-pha ôû cuoái phoøng, töïa löng thoai thoaûi
vaøo thaønh ñöùng cuûa ñaàu gheá. Caäu yeân laëng, lieác maét treân
nhöõng trang giaáy. Ñoaïn caäu cuõng ñeán ngoài ñoái dieän vôùi
thieáu nöõ nôi ñaàu kia cuûa xoâ-pha. Ngoïc Lan noùi: “Anh lì
lôïm, anh coù nhôù maáy caâu thô sau ñaây trong truyeän Thuùy
Kieàu cuûa Nguyeãn Du: ‘Coù khi vaéng veû thö phoøng, Ñoát loø
NHỮNG GIỜ ĐÃ MÂT 193
höông, dôû phím ñoàng ngaøy xöa...’” Caäu gaät ñaàu. Ngoïc Lan
tieáp: “Xem ñeán ñoù thì nhôù laïi nhöõng lôøi Thuùy Kieàu ñaõ noùi
trong ñeâm cuoái cuøng tröôùc khi coâ giaõ bieät gia ñình: ‘Mai
sau, daàu coù bao giôø, Ñoát loø höông aáy, so tô phím naøy...’
Phaûi vaäy khoâng? Moät trong nhöõng nguyeân taéc caên baûn lôùn
lao cuûa vuõ truï laø nguyeân taéc nhaân quaû. Trong vaên chöông
nhoû heïp noù thöôøng goïi na naù laø luaät hoâ öùng. Noù giuùp anh
môû ñoùng baøi vaên chaët cheõ. Coù baøi vaên ôû ñoaïn cuoái, nôi
em ñaùnh daáu hoûi thaät böï, anh neâu moät vaán ñeà maø ñaùng leõ
anh phaûi söûa soaïn noù töø ñaàu, neáu khoâng ñoät ngoät thì cuõng
laø thöøa. Coøn moät nguyeân taéc cuõng khoâng keùm quan troïng,
ñoù laø nguyeân taéc phoái caûnh.” —“Taïi sao goïi laø phoái
caûnh?” Ngoïc Lan ñöa moät baøn tay leân, luïa y roäng cuûa coâ
ñoå xuoáng, ñeå loä caùnh tay traéng non mòn maøng nhö tô
phaán. Coâ hoûi: “Anh thaáy phaàn naøo cuûa baøn tay cuûa em?”
—“Löng baøn tay.” Coâ xoay baøn tay laïi, roài hoûi: “Baây giôø
anh thaáy phaàn naøo?” —“Loøng baøy tay.” Coâ buoâng tay
xuoáng, tieáp: “Noù cuõng laø moät baøn tay cuûa em, phaûi vaäy
khoâng? Ngöôøi hoïa só coù theå nhìn thaáy phong caûnh khaùc
nhau, tuøy theo vò trí cuûa hoï, nhöng phong caûnh chính noù
chæ coù moät maø thoâi. Trong phaïm vi buùt möïc, ñieàu ñoù
thöôøng goïi laø luaät nhaát quaùn. Moät yeáu toá naøo ñaõ khoâng
ñoåi, thì seõ khoâng ñoåi trong suoát baøi vaên. Ñoù laø nhöõng
phaàn noäi dung. Duø sao, em raát möøng thaáy haønh vaên cuù
phaùp cuûa anh vöõng chaéc. Tuy nhieân, noäi dung coøn nhieàu
choã toái taêm, laäp luaän maäp môø. Döôøng nhö anh khoâng ñuû
nieàm tin vaøo nhöõng ñieàu anh hieåu bieát, khoâng chaéc chaén
noù ñuùng, cuõng khoâng quaû quyeát noù sai. Anh lì lôïm, anh coù
bieát khoâng, taïi sao moät nhaø truyeàn giaùo loâi cuoán ñöôïc tín
ñoà?” Thaàn Saàu laøm thinh, giaây laâu Ngoïc Lan noùi tieáp:
194 LAN ĐẠI NƯƠNG TỬ
“Chaúng phaûi oâng trình baày nhöõng lôøi leõ cuûa oâng moät caùch
say meâ, ñaày loøng nhieät huyeát, vôùi nieàm tin saét ñaù, laøm
cho duø chuyeän hoang ñöôøng, moïi ngöôøi cuõng nhìn thaáy noù
nhö söï thaät ngay tröôùc maét hay sao? Neáu chính anh cuõng
nghi ngôø nhöõng ñieàu anh muoán noùi, anh coøn mong moûi ai
tin? Khoâng gì maïnh cho baèng söùc maïnh cuûa nieàm tin. Ba
traêm naêm tröôùc, oâng Galileùo bò giaùo hoäi La-Maõ buoäc toäi
veà vieäc oâng daùm noùi traùi ñaát xoay quanh maët trôøi, vì noù
traùi vôùi giaùo ñieàu. OÂng phaûi bò baét quì tröôùc toøa thaùnh ñeå
nhaän loãi. Khi oâng böôùc ra khoûi nhaø thôø, coù ngöôøi hoûi oâng
hoái haän khoâng? OÂng ñaùp: ‘Epur si muove’ tieáng La-Tin coù
nghóa laø tuy nhieân, noù vaãy quay! Nieàm tin, neáu khoâng do
thieân phuù, noù phaûi ñöôïc xaây döïng treân kieán thöùc. Kieán
thöùc coù hai loaïi.” Ngoïc Lan döøng laïi, ngaém nghía maøy
maët caäu thieáu nieân. Thaàn Saàu thaáy thaáp thoaùng trong aùnh
maét mô maøng cuûa thieáu nöõ moät taâm hoàn raát thaùnh khieát,
raát thanh cao. Caäu giuïc kheõ: “Ngoïc Lan, caäu noùi tieáp ñi.”
—“Anh Laõo, neáu anh ñaët moät caâu hoûi, nhöõng ngöôøi traû lôøi
anh coù theå ñöôïc xeáp laøm hai loaïi, laáy bao hình cuûa söï
hieåu bieát laøm tieâu chuaån. Coù ngöôøi traû lôøi moät caùch do
döï, ruït reø, lyù leõ khoâng maïch laïc, thaùi ñoä löôõng löï, khoâng
töï tin. Hoï khoâng hoaøn toaøn khoâng traû lôøi ñöôïc, nhöng hoï
cuõng khoâng traû lôøi ñöôïc hoaøn toaøn. Chöùng toû raèng vaán ñeà
ñöôïc ñaët ra naèm moät nôi naøo trong phaïm vi hieåu bieát cuûa
hoï, chöù khoâng loït ñaâu xa. Tuy nhieân, khi xaây döïng kieán
thöùc, hoï ñaõ ñeå nhieàu loã hoång vaø vaán ñeà ñaët thaønh caâu hoûi
ñaõ rôi vaøo moät trong nhöõng loã hoång ñoù. Loaïi hieåu bieát
naøy duø lôùn lao, nhöng laø môù taøng ong, mang thöù ranh giôùi
mô hoà. Traùi laïi, coù ngöôøi traû lôøi raèng ‘bieát’ hoaëc ‘khoâng
bieát’, duø keát quaû naøo cuõng ñöôïc hoï phaùt bieåu vôùi nhöõng
NHỮNG GIỜ ĐÃ MÂT 195
bieän minh chính xaùc, thaùi ñoä quaû quyeát vaø ñaày loøng töï tin.
Nôi loaïi ngöôøi naøy, trong phaïm vi naøo ñoù, söï hieåu bieát
cuûa hoï raát chaët cheõ, taän cuøng baèng ranh giôùi roõ reät. Dó
nhieân, kieán thöùc naøo cuõng coù ranh giôùi. Ngöôøi ta coù theå
nôùi roäng ranh giôùi cuûa söï hieåu bieát baèng hoïc vaán. Nhöng
em khuyeân anh, ñöøng neân ñeå beân trong kieán thöùc cuûa
mình nhieàu loã hoång maø laøm suy giaûm tyû troïng cuûa noù.”
Thaàn Saàu chôït hoûi: “Ngoïc Lan, coù bao giôø caäu heát nhöõng
caâu chuyeän noùi vôùi anh khoâng?” Ngoïc Lan boû kheõ: “Taïi
sao?” —“Vì anh raát muoán nghe. Caäu bieát khoâng, daàn daø
anh coù caûm töôûng nhö ñi laïc vaøo moät kho taøng giaøu nhaát
treân theá giôùi. Anh thaät sung söôùng ñeán ngôõ ngaøng!” Thieáu
nöõ kheõ cuùi ñaàu, e theïn, maù hôi öûng hoàng, ñoâi moâi töôi
thaém muûm mæm, gioïng uyeân nhoû nheû eâm aùi: “Thaät vaäy
sao!” Caäu hoûi: “AØ naøy Ngoïc Lan, coù caû thaûy bao nhieâu
nguyeân taéc caên baûn vaäy?” Ngoïc Lan thong thaû tieáp: “Em
chæ laø moät thieáu nöõ taàm thöôøng, khoâng xinh ñeïp, khoâng
thoâng minh, khoâng giaøu coù. Nhöõng ñieàu em ñaõ suy nghó
thaùng thaùng ngaøy ngaøy trong nhöõng thì giôø rieâng tö, em
ñaõ taëng anh, moät laø em ñeàn ñaùp duyeân tri ngoä cuøng anh,
hai laø anh duøng noù laøm haønh trang treân loä trình ñôøi anh
sau naøy.” Thaàn Saàu lieàn choàm tôùi naém baøn tay thieáu nöõ:
“Ngoïc Lan, caäu noùi gì vaäy?” Thieáu nöõ ngaém nghía maøy
maët caäu, vaãn bình thaûn noùi: “Anh lì lôïm, coù taát caû chín
nguyeân taéc. Em chæ môùi noùi vôùi anh nhöõng nguyeân taéc coù
theå aùp duïng cho vaên chöông ngheä thuaät. Em chöa coù dòp
baøn ñeán nhöõng nguyeân taéc quan troïng giuùp ích vieäc toå
chöùc ñôøi soáng cuûa anh. Nhö laø nguyeân taéc löôõng nghi thaùi
cöïc, nguyeân taéc chöông trình keá hoaïch...” Thaàn Saàu ngaét
lôøi Ngoïc Lan: “Chöông trình keá hoaïch laø gì vaäy?” —
196 LAN ĐẠI NƯƠNG TỬ
“Chöông trình laø baûn lieät keâ nhöõng bieán coá theo thöù töï
thôøi gian. Keá hoaïch laø chöông trình coù bieän phaùp.” —
“Ngoïc Lan, caäu coù theå noùi roõ hôn khoâng, bieän phaùp ñeå
laøm gì?” —“Anh lì lôïm, trong cuoäc soáng phöùc taïp, ñoái vôùi
anh, thaät khoù khaên tieân ñoaùn nhöõng vieäc gì trong töông
lai. Neáu moät bieán coá trong chöông trình cuûa anh khoâng
xaûy ra nhö anh ñaõ tính, hoaëc baát thình lình ôû thôøi ñieåm
naøo ñoù cuûa chöông trình, moät söï kieän ngoaïi lai xuaát hieän,
aûnh höôûng cuïc dieän cuûa chöông trình, neáu anh khoâng döï
truø tröôùc nhöõng giaûi phaùp, ñoâi khi anh seõ bò soùng ñôøi loâi
cuoán, seõ khoâng kòp trôû tay, seõ buoâng troâi. Ngöôøi ñôøi khoù
cheát ñuoái giöõa soâng giöõa bieån, nhöng deã daøng cheát ñuoái
ngay treân caïn, phaûi vaäy khoâng? Thaät ra, moät ngöôøi baän
roän luoân nhö em khoâng phaûi hay ñaâu. Moät nhaø keá hoaïch
gioûi bao giôø cuõng thaûnh thôi, laø vì baát cöù chuyeän gì xaûy ra
cuõng ñaõ naèm trong bieän phaùp ñaõ döï truø.” —“Ngoïc Lan,
duø caäu noùi sao, caäu cuõng laø coâng töû phong löu, anh thaáy
caäu luùc naøo cuõng thong dong!” Ngoïc Lan lieàn thoát:
“Haaa... anh lì lôïm, em khoâng coù daïy anh tính nònh bôï ñoù
nha!” Thaàn Saàu cöôøi kheõ moät tieáng. Xong caäu nghó thaàm:
moät thieáu nöõ thô treû tuoåi môùi möôøi laêm, sao coù theå coù
nhöõng kieán thöùc meânh moâng voâ bôø beán nhö theá, caäu ñaõ
nghe maø coøn chöa hieåu troïn veïn, ñöøng noùi ñaõ bao giôø
nghó ñeán maûy may. “Thoâi, anh lì lôïm aï, gaëp anh trong laàn
tôùi em seõ noùi theâm nhöõng nguyeân taéc caên baûn cho anh
nghe. Baøi vôû cuûa em ngaäp ñeán muõi, neáu ñeâm nay em
khoâng giaûi quyeát heát, sôï raèng taâm hoàn em seõ khoâng ñöôïc
thanh thaûn trong khi troø chuyeän vôùi Meï Beà Treân ngaøy
mai.” Noùi xong, coâ thong thaû ñöùng daäy. Caäu cuõng ñöùng
theo. Nhìn xuoáng baøn tay coâ vaãn coøn trong baøn tay caäu,
NHỮNG GIỜ ĐÃ MÂT 197
coâ noùi: “Anh lì lôïm, anh khoâng theå giöõ tay em suoát ñeâm
ñöôïc ñaâu.” Thaàn Saàu noùi: “Ngoïc Lan, caäu khoâng theå boû
côm toái ñöôïc. Vaäy anh seõ ñôïi caäu taïi phoøng aên hai tieáng
ñoàng hoà sau nhaù. Sau ñoù caäu vaãn coøn kòp thì giôø maø. Neáu
khoâng, anh seõ khoâng buoâng tay caäu ra.” Ngoïc Lan boû
kheõ: “Anh aøaøaø...” Thaàn Saàu buoâng tay coâ gaùi, nhìn vaøo
ñoâi maét cuûa coâ long lanh nhö muoân nghìn aùnh sao, caäu
thôû daøi. Thieáu nöõ hôi ngaïc nhieân, hoûi: “Anh sao vaäy?”
Caäu noùi: “Ngoïc Lan, anh bieát treân theá giôùi naøy khoâng ai
coù theå chinh phuïc caäu. Nhöng neáu anh quì xuoáng ñeå xin
caäu, caäu nghe anh khoâng?” Ngoïc Lan lieàn thoát: “Anh...!”
Xong coâ xoay ñi, löng quay veà phía thieáu nieân. Coâ hôi
kheõ cuùi ñaàu, gioïng nhoû nheû eâm aùi: “Anh lì lôïm, em cuõng
chæ laø moät coâ gaùi mang ñaày nöõ tính, muoán yeâu thöông vaø
phuïc toøng, anh khoâng bieát sao?” Caäu vui möøng, noùi:
“Vaäy... aø vaäy, khi doïn côm xong, anh seõ ñeán goïi caäu
nhaù.” Ngoïc Lan döôøng nhö khoâng ñeå yù lôøi cuûa Thaàn Saàu,
coâ thung dung böôùc ñeán baøn hoïc, tieáp tuïc vieäc saùch vôû.
Coù theå noùi raèng hoïc ñöôøng ñaøo taïo nhöõng nhaân taøi cuõng
laø nôi phaùt sinh nhieàu moái tình thô daïi. Ai ñaõ nhieàu naêm
lao mình vaøo cuoäc soáng, giaây phuùt nhaøn nhaõ naøo ñoù chôït
nhôù chuyeän ngaøy qua, cuõng phaûi nhaän raèng hoïc ñöôøng ñaõ
löu laïi cho hoï nhieàu kyû nieäm eâm ñeàm. Döôùi maùi hieân nhaø
tröôøng haàu heát nhöõng böùc thö ñaàu tieân ñöôïc vieát trao
nhau vôùi taát caû taâm hoàn ñang nao nöùc nieàm vui vaø yù soáng.
Giôø ñaây haõy xin caùc baïn töôûng töôïng caäu thieáu nieân ngoài
trong lôùp hoïc, hyù hoaùy vieát nhöõng doøng chöõ ñaày mô öôùc
hoàn nhieân ñeå göûi cho ngöôøi yeâu, maëc giaùo sö ñang giaûng
198 LAN ĐẠI NƯƠNG TỬ
veà naêng löôïng cuûa nguyeân töû, maø caäu khoâng heà ñeå loït
vaøo tai.
“Ngoïc Lan thaân meán:
Moãi böõa ñi ñeán tröôøng, ngang qua saân banh, trôøi naéng
loaùng caû maét, anh vaãn coá ngöôùc nhìn leân caønh phöôïng, laù
xanh um traûi rôïp leân neàn maây traéng. Anh troâng maõi maø
vaãn chöa thaáy moät caùnh boâng xoan ñoû naøo hieän ra. Muøa
heø ñeán chaäm quaù! Nhöõ ng ngaøy raøy trong lôùp giaùo sö
giaûng daïy anh coù nghe gì ñaâu! Anh mong ñeán nhöõng ngaøy
heø, ñeå mình laïi coù dòp giôõn ñuøa soùng bieån treân daõy bôø caùt
hoang daïi, hay vöùt saùch vôû beân caïnh ñoài thoâng keå nhau
nghe chuyeän nhöõng ngaøy mình xa caùch... Neáu laïi ñöôïc
ngoài beân caïnh Lan laàn naøy, anh seõ chæ cho Lan thaáy veû
loäng laãy tuyeät vôøi cuûa taïo vaät, seõ giaûi thích cho Lan nghe
nhöõng neùt ñeïp tæ mæ cuûa moät boâng hoa röøng, caây coû daïi,
thaûy ñeàu toâ ñieåm chaám phaù muoân ngaøn hình saéc thieân
nhieân tuyeät dieäu maø chæ coù taâm hoàn ngheä só môùi mong tìm
thaáy, caûm thoâng ñöôïc. Anh môùi khaùm phaù nhöõng ñieàu aáy
vaøo maáy buoåi chieàu anh nhôù Lan.
Duø mang danh taøi töû daïo chôi trong vöôøn khoa hoïc, tìm
caùi hay caùi myõ cuûa vaät lyù, cuûa toaùn phaùp ñeå laøm gì? Bôûi vì
caùc thöù loaïi aáy khoâng ích lôïi cho tinh thaàn, tình caûm hay
taâm hoàn con ngöôøi, neáu kieän haûo vaät chaát, boài boå trí naõo,
maø trí naõo cuõng laø loaïi vaät chaát, trong khi ñôøi laø caû ñaïi
cuoäc chôùp nhoaùng ñoåi thay, thì vaät chaát naøo vónh cöûu. OÁng
saùo maø ta nghieân cöùu veà ña phaùc bì sao kòp khuùc nhaïc
thieàu voâ cuøng bieán hoùa vaø eâm ñeàm cuûa vuõ truï. Daây ñaøn
maø ta laøm nhöõng baøi toaùn traøng giang ñeå xaùc ñònh thieát
NHỮNG GIỜ ĐÃ MÂT 199
trôû cuûa aâm ba sao baèng tieáng suoái chaûy trong veo, tieáng
chim ca líu lo hay tieáng gioù thoåi rì raøo qua röøng, tieáng
soùng bieån voã töøng hoài aàm ó vaøo töôøng nuùi. Nhöõng maøu hoùa
hoïc maø chuùng ta ñaõ cheá ra ñaâu saùnh baèng muoân ngaøn
maøu saéc hoaëc eâm dòu, hoaëc choùi saùng, hoaëc töôi, hoaëc lu
môø veõ neân nhöõng neàn trôøi, nhöõng boùng maây, nhöõng caûnh
trí thieân nhieân cuûa röøng, nuùi, soâng, bieån, cuûa hoa, coû, ao,
hoà trình baøy döôùi maét chuùng ta vaøo nhöõng buoåi sôùm cuûa
muøa xuaân töôi thaém hay nhöõng buoåi chieàu cuûa muøa thu eâm
ñeàm. AÙnh saùng ñieän khí maø ta duøng naøo saùnh baèng boùng
traêng xanh maùt meû, mòt muøng nhö tô luïa chaûy khaép treân
nuùi ñoài. Khi ñoïc saùch gaëp moät caâu vaên ñieâu luyeän thaàn
tình, moät tö töôûng cöïc tuyeät, laäp töùc chuùng ta voã tay ngôïi
khen, cöôøi doøn nhö phaùo noå. Chuùng ta coù bieát ñaâu beân
ngoaøi cöûa soå cuûa thö vieän, kìa ñang môøi chuùng ta thöôûng
thöùc pho saùch vó ñaïi cuûa thieân nhieân chöùa muoân nghìn böùc
tranh voâ cuøng thay ñoåi cöïc kyø myõ leä, naøo nhöõng caûnh
traêng rôùt trong hoà, traêng gaùc ñaàu non, naøo gioù thoåi qua
röøng, gioù ñuøa soùng bieån, maây soi boùng nöôùc, sao ruïng löa
thöa, naøo coû hoa muoân maøu vaïn saéc ngaøo ngaït höông
thôm, naøo nhöõng buoåi chieàu thaâm u quaïnh queõ töôûng
khoâng coù caûnh naøo ñöôïc taû trong saùch laøm ta naõo baèng,
naøo nhöõng aùnh röïc rôõ cuûa bình minh töng böøng... Ñaáy ta
tha hoà say söa ngaây ngaát thaû hoàn chìm ñaém trong voâ bôø
beán veû ñeïp huøng vó maø moät vaøi ñöôøng neùt nhoû nhoi cuûa
saùch vôû, vaên chöông hay khoa hoïc laøm sao bì kòp. Nhöõng
veû ñeïp aáy cuûa taïo vaät tuy khoâng yù khoâng lôøi, nhöng coøn lôøi
yù naøo baèng söï rung chuyeån ngaám ngaàm ñaõ chöùa saün trong
vuõ truï. Thaät vaäy, chöa heà caâu vaên naøo thuùc giuïc yù chí ta
baèng moät tieáng soùng keâu aàm ngoaøi bieån caû, tieáng con
200 LAN ĐẠI NƯƠNG TỬ
maõnh hoå gaàm leân vang doäi trong röøng. Ai laâm böôùc cuøng
ñoà môùi bieát duø khoâng taác saét trong tay cuõng böôùc leân xoâ
tôùi saün saøng ñoái phoù baát cöù quyeàn uy naøo haêm doïa leõ sinh
toàn. Nuùi xöông soâng maùu cuûa loaøi ngöôøi khoâng phaûi chæ
giaûn dò treân vaøi trang saùch söû. Cuõng chöa coù baøi thi ca
naøo laøm chuùng ta uûy mò baèng vaøi tieáng chim laïc ñaøn keâu
söông giöõa ñeâm ñen toái bao la vaéng veû ôû mieàn soâng bieån
nuùi non tieâu ñieàu, tieáng gioù thoåi mô maøng qua röøng ruù,
caây coû thì thaøo than thôû. Nghe maáy tieáng röøng hoang buoàn
baõ aáy, ta chôït oân nhôù xa xoâi nhöõng kyû nieäm ñau thöông
trong quaõng ñôøi quaù khöù, tim vôõ ñoâi, hoàn röôùm maùu. Ngaøy
xöa Thoâi Hoä böôùc leân gaùc Hoaøng Haïc, laáy thaàn laøm buùt,
ñem heát tim oùc laøm möïc cuõng chæ taïo ñöôïc moät hôi thôû
giöõa cuoàng phong! Trong lôùp chuùng ta noùi naêng cöôøi giôõn,
töôûng ñoù laø vui laø sung söôùng? Haûy töôûng töôïng chuùng ta
ñang ngoài taän ñænh nuùi treân maáy töøng maây, nhìn leân nöõa
vaãn trôøi cao maây roäng, khoâng trung voâ bôø beán, chaân trôøi
baát taän, soùng nöôùc meânh mang chuùng ta khoâng caûm thaáy
say söa khoan khoaùi taâm hoàn hôn laø khi phaûi haèng giôø
haèng buoåi bò nhoát giöõa boán vaùch töôøng sau khung cöûa soå
cuûa thö vieän heïp hoøi cuõ rích hay sao?
Taâm ña xuùc, nhi buùt maëc baát khaû ña truyeàn! Xin caùm ôn
Lan ñaõ kieân nhaãn ñoïc ñeán maáy doøng cuoái thö vaø khoâng
cheâ buùt möïc taøn taät. Thö Vieän Quoác Gia, Saigon, tieát Laäp
Xuaân, beá nhaät thì, Thaàn Saàu thieån kyù.”
Tröôùc khi Ngoïc Lan ñeán, Thaàn Saàu cuõng ñaõ töøng vieát
nhöõng baøi thô göûi cho vaøi nöõ sinh baïn hoïc do caûm xuùc
tình côø luùc vui chôi ôû hoïc ñöôøng hoaëc khi chia tay taïm
NHỮNG GIỜ ĐÃ MÂT 201
bieät. Nhöng coù theå noùi ñaây laø nhöõng thö tình yeâu ñaàu tieân
maø caäu vieát cho Ngoïc Lan baèng taát caû taâm hoàn. Coù gì
ñaâu, chæ laø buùt möïc hoïc troø! Khi vieát böùc thö treân, caäu
chöa troøn möôøi saùu, ôû lôùp tuoåi ngaây thô tröùng nöôùc aáy,
lôøi chöa ñuû ñeå dieãn taû nhöõng xuùc ñoäng thaàm kín nhaát cuûa
traùi tim. Taát caû, raát nhanh choùng, ñaõ trôû thaønh kyû nieäm!
Moät ñeâm khuya, caëm cuïi vôùi baøi vaên, Thaàn Saàu chôït caûm
thaáy khaùt, ñöùng daäy, ñònh ñi xuoáng nhaø beáp laáy nöôùc
uoáng. Caäu vöøa môû cöûa, aùnh traêng ñaày ngaäp hoa vieân leân
tôùi trôøi xanh ñaõ uïp vaøo saùng caû gian phoøng, laøm caäu loùa
maét. Caäu nhìn ra xa, giöõa boùng hoa traêng lay ñoäng, Ngoïc
Lan maëc xieâm y traéng, toùc buoâng thaû, ñang ngoài nôi gheá,
löng quay veà phía caäu. Thay vì ñi xuoáng nhaø beáp, caäu
döøng laïi phía sau thieáu nöõ vaøi böôùc, khe kheõ goïi: “Ngoïc
Lan!” Caäu goïi ñoâi ba laàn, thieáu nöõ vaãn baát ñoäng. Giaây
laâu, caäu nghe gioïng uyeân thanh thoaûng eâm aùi: “Anh lì
lôïm, sao anh thöùc khuya quaù vaäy?” Caäu lieàn ñi qua phía
tröôùc Ngoïc Lan, ngoài xuoáng moät trong nhöõng chieác gheá
maây ñeå nôi hoa vieân, ñoái dieän coâ, roài noùi: “Anh chöa hoûi
caäu nhö vaäy maø!” — “OÂoã...?” Hai baøn tay Ngoïc Lan caùc
ngoùn ñan vaøo nhau ñaët treân quyeån saùch ñang ñeå nôi ñuøi.
Coâ ngaém nghía maøy maët caäu, xong döôøng nhö hôi boái roái,
coâ laån traùnh aùnh maét caäu, quay ñi nôi khaùc, noùi: “Luùc
chieàu troø chuyeän vôùi ba maù em, em boû queân quyeån Thaùnh
Kinh nôi khaùch phoøng. Luùc naõy em leân nhaø tröôùc ñeå laáy
laïi quyeån saùch, khi trôû ra, thaáy tieác ñeâm traêng saùng neân
chöa muoán veà phoøng.” —“Vaäy döôùi tay caäu, ñoù laø quyeån
Thaùnh Kinh. Nhöng naøy Ngoïc Lan aï, treân theá giôùi coù
nhieàu toân giaùo lôùn, taïi sao caäu laïi choïn Thieân Chuùa?
202 LAN ĐẠI NƯƠNG TỬ
Nhieàu giaùo ñieàu cuûa noù thaät traùi vôùi khoa hoïc.” —
“Haaa... Anh ra ñaây khoâng phaûi ñeå cuøng em ngaém traêng,
maø laø chæ trích em!” Thaàn Saàu chôït thoát: “Ngoïc Lan,
caäu...” Roài caäu cuùi ñaàu, tieáp: “Anh xin loãi caäu, nhöng anh
khoâng coù yù nhö vaäy!” Ngoïc Lan muûm mæm cöôøi, noùi:
“Thoâi ñi, thoâi ñi, em chæ giôõn thoâi maø! Haõy noùi em nghe
giaùo ñieàu naøo cuûa Thieân Chuùa traùi khoa hoïc?” —“AØ...
moät vaán ñeà ñöôïc baøn caõi xöa giôø laø Ñöùc Meï Ñoàng Trinh.”
Ngoïc Lan vôùi saéc dieän bình thaûn nhöng yeân laëng khieán
Thaàn Saàu do döï. Caäu noùi: “Anh thaät hoái tieác, ñaùng leõ anh
khoâng neân ñaët vaán ñeà khoù khaên cho caäu, nhaát laø khoâng
ñuùng luùc. Vaäy mình haõy noùi chuyeän veà traêng, caäu nhaù.”
—“Anh bieát chuyeän gì veà traêng?” —“Ngöôøi ta noùi treân
cung traêng coù coâ Haèng Nga, nhöng khoâng ai bieát coâ Haèng
Nga ñaõ troán khoûi cung traêng.” —“Vaäy sao!” —“Ñeâm nay,
coâ ñang ngoài tröôùc maët anh.” Ngoïc Lan cöôøi moät tieáng
ngaén nhoû. Xong coâ thoát: “Anh lì lôïm!” —“Ngoïc Lan?”
Thieáu nöõ thong thaû tieáp: “Nghìn lôøi giaûi thích khoâng baèng
moät thí duï. Xin cho em hoûi, neáu anh muoán ñi ngoaïi quoác,
deã hay khoù?” —“Anh haû? Anh laøm sao ñuû ñieàu kieän!” —
“Tröôùc heát, anh phaûi ñôn xin Boä Noäi Vuï, phaûi laäp hoà sô lyù
lòch, phaûi laøm soå thoâng haønh, phaûi ñöôïc ñieàu tra an ninh,
phaûi khaùm söùc khoûe, moãi giai ñoaïn laø moät thôøi gian laâu
la; nghóa laø anh phaûi qua taát caû nhöõng thuû tuïc khoù khaên.
Traùi laïi, ñoái vôùi oâng toång thoáng thì sao?” —“Dó nhieân laø
deã hôn roài, coù theå oâng chaúng caàn thuû tuïc gì heát.” —“Cho
neân neáu Thöôïng Ñeá muoán xuoáng theá gian, coù leõ Ngaøi
cuõng chaúng caàn theo con ñöôøng sinh nôû gioáng nhö loaøi
ngöôøi phaøm tuïc. Söï caùch bieät giöõ Ngaøi vôùi ta chaéc chaén
xa hôn giöõa vò toång thoáng vaø ngöôøi daân. Vì vaäy, vôùi kieán
NHỮNG GIỜ ĐÃ MÂT 203
thöùc giôùi haïn cuûa con ngöôøi, coù phaûi huyeàn bí naøo cuõng
hieåu ñöôïc ñaâu. Loaøi ngöôøi thöôøng raùp noái nhöõng maûnh
hieåu bieát cuûa mình, thaáy noù aên khôùp vôùi nhau, thì goïi laø
khoa hoïc. Giaûi thích naøo cuõng döïa treân caùc giaùc quan.
Nhöng tuyeät ñoái coù ñuùng khoâng? Toäi nghieäp thay, moät
chuùt hieåu bieát ñaõ laøm cho con ngöôøi töï cao töï ñaïi!” —
“Ngoïc Lan, anh coøn moät ñieàu nöõa muoán hoûi caäu.” —“Anh
cöù hoûi ñi.” —“Neáu ai coù ñöùc tin thì ñöôïc leân thieân ñaøng.
Ñoù laø moät giaùo ñieàu quan troïng cuûa Thieân Chuùa. Taïi sao?
Chaúng leõ coù ngöôøi suoát ñôøi gaây bao nhieâu toäi aùc, chæ caàn
ñöùc tin coù theå traùnh moïi tröøng phaït sao?” —“Thöôûng phaït
chæ laø moät quan nieäm trong theá giôùi loaøi ngöôøi maø thoâi.
Tuyeät ñoái noù coù yù nghóa gì? Naøy anh lì lôïm, coù moät ngöôøi
rôi xuoáng hoá saâu, moät ngöôøi ñöùng treân maët ñaát thaû sôïi
daây xuoáng roài baûo ngöôøi döôùi hoá raèng haõy naém laáy sôïi
daây. Ngöôøi döôùi hoá ñöa tay ra naém laáy sôïi daây. Roài anh ta
ñöôïc cöùu. Anh lì lôïm, anh noùi cho em bieát, caùi gì ñaõ khieán
anh ta ñöa tay naém sôïi daây?” Ngoïc Lan döøng laïi giaây laâu,
ngaém nghía maøy maët caäu döôùi traêng ñeâm, ñoaïn tieáp:
“Ñöùc tin, phaûi vaäy khoâng? Khoâng caàn bieát ngöôøi ñoù döôùi
hoá saâu toäi loãi ñaõ laøm nhöõng gì, bao laâu; nieàm tin ñoù cuõng
khoâng caàn coù lyù do theá naøo, taïi sao. Moät nieàm tin hoaøn
toaøn thieân phuù.” —“Duø sao, Thieân Chuùa vaãn khoâng haáp
daãn anh ñöôïc, vì coù nhieàu ñieàu baét buoäc anh tin, nhöng
anh khoâng theå. Nieàm tin cuõng phaûi coù chuùt töï do löïa choïn.
OÂng Chuùa noùi: ta laø con cuûa Chuùa Trôøi. Töï xöng con oâng
chaùu cha, thaät phaùch loái.” Ngoïc Lan noùi: “Neáu laø söï thaät,
oâng khoâng theå noùi khaùc hôn. (Roài gioïng coâ nhaán nheï)
Ngoân töø cuûa anh laøm em khoâng vöøa yù.” Thaàn Saàu lieàn
204 LAN ĐẠI NƯƠNG TỬ
noùi: “Xin caäu tha anh. Chæ laø lôøi nhaän xeùt voâ tö cuûa anh
maø thoâi.”
Ngoïc Lan tieáp: “Traùi laïi, oâng Phaät noùi: ta cuõng chæ laø
ngöôøi phaøm tuïc, cuõng coù vôï, cuõng coù con, phaûi vaäy
khoâng?” —“OÂng khoâng noùi nhö vaäy. Nhöng ñuùng! Duø
oâng chaúng thoát ra, nhöng ñaõ ñeán theá gian thì ai cuõng laø
ngöôøi. OÂng Chuùa noùi: ta laø con ñöôøng, laø aùnh saùng, laø söï
soáng, theo ta thì ñöôïc cöùu roãi.” —“Traùi laïi, oâng Phaät noùi:
moãi ngöôøi haõy töï ñoát ñuoác soi ñöôøng laáy maø ñi, phaûi vaäy
khoâng?” —“OÂng Chuùa noùi: ñaïo cuûa ta laø chaân lyù.” —
“OÂng Phaät noùi: chaân lyù nhö maët traêng (Ngoïc Lan ñöa moät
baøn tay leân. OÁng tay aùo roäng ñoå xuoáng, thòt da thieáu nöõ
traéng non saùng ngôøi döôùi aùnh traêng, moät ngoùn tay chæ ñænh
trôøi cao. Coâ tieáp), giaùo lyù nhö ngoùn tay ta chæ maët traêng;
haõy nhìn maët traêng, ñöøng nhìn ngoùn tay ta, vì chöa chaéc
noù ñaõ höôùng ñuùng maët traêng. Phaûi vaäy khoâng?” —“Trong
thôøi gian ngaén nguûi cuûa ñôøi soáng, bao nhieâu ñieàu oâng
Chuùa ñaõ noùi, chung qui cuõng chæ ñeå töï ca tuïng mình.”
Thieáu nöõ buoâng tay xuoáng: “Coøn oâng Phaät noùi trong hôn
boán möôi naêm thuyeát phaùp oâng ñaõ khoâng thoát moät lôøi
naøo!” —“Thì ra, caäu ñaõ bieát nhieàu hôn anh!” —“Cuõng
chöa haún vaäy. Nhöng em chaéc chaén oâng Phaät dôû hôn oâng
Chuùa. Giaùo ñaïo maø khoâng tin ñaïo cuûa mình ñuùng hay sai.
Nhöõng ñieàu mình ñaõ noùi roài laïi khoâng daùm nhìn nhaän.
NHỮNG GIỜ ĐÃ MÂT 205
Daãn ñöôøng cho tín ñoà ñi maø baûo maïnh ai naáy ñi. Ñoù laø
oâng Phaät!” —“Ngoïc Lan, caäu...” Thieáu nöõ muûm mæm
cöôøi: “Sao haû? Beânh vöïc oâng Phaät haû?” (1) Thaàn Saàu hoûi:
“Coù phaûi vì vaäy maø caäu choïn Thieân Chuùa khoâng?” Ngoïc
Lan im laëng giaây laâu, roài ñaùp: “Duø sao, trong Thieân Chuùa
coù moät caâu maø em coi laø hay nhaát. Thöôïng Ñeá ôû khaép
moïi nôi. Em ñaõ chaúng noùi töøng teá baøo töøng maïch maùu cuûa
anh, cuûa em chính laø Thöôïng Ñeá hay sao! Anh lì lôïm, gia
ñình em ñaõ laø coâng giaùo töø nhieàu ñôøi tröôùc khi em ñeán.
Thaät ra, em cuõng coù quyeàn löïa choïn. Nhöng anh haõy nghe
em noùi ñaây. Anh muoán ñi qua moät gioøng nöôùc xoaùy.
Nhöõng ngöôøi ñi tröôùc ñaõ baéc nhöõng nhòp caàu ñeå laïi cho
ngöôøi ñôøi sau. Nhòp caàu naøo gaàn nhaát, tieän nhaát, anh coù
theå böôùc qua laø ñöôïc roài. Anh coøn ñi kieám moät nhòp caàu
xa xoâi laøm gì. Khi ñaõ ñeán nôi, anh seõ boû laïi sau löng anh
taát caû nhòp caàu vaø gioøng nöôùc xoaùy. Chaúng leõ anh muoán
caïy caû chieác caàu leân ñeå vaùc ñem theo sao? Giaùo lyù chaúng
qua laø nhòp caàu ñeå giuùp anh trong giai ñoaïn taïm thôøi. Ñaïo
naøo cuõng chaúng coù gì quan troïng. Moãi ngöôøi coù theå taïo
_____________________________
(1) Tính tình Ngoïc Lan hay thích choøng gheïo, coâ chæ ñuøa giôõn vôùi
ngöôøi baïn trai cho neân coâ muûm mæm cöôøi. Coâ cuõng noùi: ‘Treân theá
gian coù keû tìm cöïc laïc, coù keû muoán ñeán thieân ñaøng, laïi coù keû mong
bieát Thöôïng Ñeá. Neáu Thöôïng Ñeá ñeán theá gian, Ngaøi seõ khoâng
nhaát thieát laø ngöôøi sang troïng, vì vôùi Ngaøi khoâng coù cao sang hay
thaáp heøn; Ngaøi cuõng khoâng truyeàn giaùo, vì vôùi Ngaøi ñaïo chính laø
thieân lyù tröôùc maët muoân loaøi.’
206 LAN ĐẠI NƯƠNG TỬ
moät neàn ñaïo cho chính mình. (Coâ caàm quyeån saùch giô
leân) Kinh saùch cuõng chæ ñöôïc toâ treùt baèng buùt möïc cuûa
loaøi ngöôøi phaøm tuïc maø thoâi. (Coâ ñeå quyeån saùch xuoáng)
Anh hieåu khoâng?” —“Ngoïc Lan, anh chæ hieåu hôi hôi
thoâi!” Coâ thong thaû ñöùng leân, böôùc giöõa nhöõng boùng hoa
lay ñoäng treân loái ñi ngaäp aùnh traêng. Roài coâ döøng laïi, löng
quay veà phía caäu, gioïng uyeân nhoû nheû eâm aùi: “Anh lì
lôïm!” Thaàn Saàu ñöùng daäy, ñeán phía sau thieáu nöõ. Tröôùc
maét caäu, coâ gaùi trong lôùp xieâm y traéng toang, maùi toùc
phong phuù caøi traâm hoa ngoïc buoâng thaû xuoáng ngay eo,
taâm hoàn thaùnh khieát vôùi theå xaùc tinh tuyeàn, moät toøa ngoïc
quí cuûa Thöôïng Ñeá. Coâ noùi: “Anh thích hoàng, thöôïc döôïc,
ngaõ ngaøi, baùch hôïp, hay...” Coâ ngöôùc maét leân maáy nhaùnh
daây leo treân giaøn caây gaàn ñoù vaø tieáp: “... phong lan?”
Caäu noùi: “Moãi hoa ñeàu moät veû ñeïp. Ñeâm nay thaät tuyeät
dieäu! Coøn bao nhieâu ñeâm traêng nhö vaày trong ñôøi cuûa caäu
vaø anh?” Ngoïc Lan chôït xoay laïi nhìn vaøo maét caäu:
“Anh...!” Caäu nhìn reøm toùc nôi ven tai cuûa coâ gaùi rung
ñoäng trong côn gioù thoaûng qua, ñoâi maøy xanh raäm thaúng
ngang, moâi hoàng muùm mím, göông maët coâ nhö töôïng
ngoïc röïc rôõ haøo quang döôùi traêng khuya. Xong coâ e theïn,
kheõ cuùi ñaàu, xoay ñi, thoû theû: “Khi anh nhìn moät ñoùa hoa,
anh chæ thaáy noù trong giaác mô.” Thaàn Saàu hoûi: “Taïi sao?”
—“Taát caû ñeàu laø aûo aûnh cheá taïo ra bôûi caûm giaùc cuûa anh
maø thoâi. Neáu anh chæ coù boán, ba, hai, moät hay khoâng giaùc
quan naøo heát thì söï thaät seõ ra sao? Gioøng soâng hay böùc
töôøng thaønh khoâng coøn laø khoaûng caùch, vaät chaát hay voâ
hình cuõng chæ laø moät, ñaõ khoâng coù ngaøy hoâm qua thì laøm
sao coù ngaøy mai, ñoùa hoa ñoù thaät söï coù hay khoâng?” Thaàn
Saàu noùi: “Ngöôøi thanh cao, lôøi leõ cuõng thanh cao!” Caäu
NHỮNG GIỜ ĐÃ MÂT 207
böôùc ñeán ñöùng ñoái dieän Ngoïc Lan, naém baøn tay coâ naâng
leân trong tay caäu, ruït reø kheõ hoûi: “Ngoïc Lan, thaät söï caäu
laø ai? Caäu coù thuoäc veà theá giôùi naøy hay khoâng?” Ngoïc
Lan chôït cöôøi moät tieáng ngaén trong treûo: “ Anh lì lôïm, sao
anh khuøng quaù vaäy!” Roài coâ im laëng. Chôït caäu caûm thaáy
vaøi gioït nöôùc aâm aám rôi xuoáng baøn tay caäu. Caäu ngöôùc
leân, ñeå yù ñoâi maét mô maøng cuûa thieáu nöõ rôm rôùm leä long
lanh döôùi aùnh traêng. Tim caäu chôït ñau nhöùc. Gioïng thieáu
nieân laéng nhoû, ngoït lòm nhö maät hoa: “Ngoïc Lan, caäu
khoùc haû?” Thieáu nöõ ruït baøn tay ra khoûi tay caäu, laøm thinh.
Tay kia coâ ñang co leân caàm quyeån Thaùnh Kinh ñaët nôi
ngöïc. Coâ cuùi ñaàu nhoû nheû: “Thoâi, anh lì lôïm aï, ñeâm cuõng
ñaõ khuya. Cho pheùp em vaøo nghæ.” Roài coâ xoay laïi, thong
thaû böôùc ñi, toùc vaø xieâm aùo thöôùt tha lay ñoäng giöõa hoa
traêng. Caäu coøn laïi moät mình, ñöùng söõng giaây laâu, mieäng
laåm baåm: taïi sao!
Vaøi ngaøy tieáp theo, Ngoïc Lan ñoät nhieân vaéng boùng. Nhö
thöôøng leä, khoâng ai ñaù ñoäng gì ñeán söï vaéng maët cuûa coâ.
Thaàn Saàu lo aâu, loøng thaéc maéc, tuy caäu vaãn giaû boä thaûn
nhieân, khoâng muoán hoûi ai, nhaát laø caäu sôï hoå theïn khi bò
ngöôøi ta khaùm phaù caäu lo laéng cho Ngoïc Lan hôn caû söï
soáng cheát cuûa caäu. Nhöõng tieáng yeâu thöông maø caäu
thöôøng thoát treân ñaàu moâi choùt löôõi vôùi Ngoïc Lan thuôû môùi
sô giao, chöa chaéc caäu ñaõ hieåu troïn veïn yù nghóa cuûa noù.
Nhöng giôø ñaây taát caû hình saéc, aâm thanh cuûa noù ñang
loang vaøo maïch maùu, thaám vaøo linh hoàn caäu. Moät böõa
côm tröa xong, caäu baêng qua hoa vieân, ngang phoøng Ngoïc
Lan, thaáy cöûa môû, caäu e deø böôùc vaøo. Caäu döøng laïi tröôùc
baøn hoïc. Böùc thö caäu vieát trong lôùp hoïc, göûi cho coâ, vaãn
208 LAN ĐẠI NƯƠNG TỬ
coøn ñeå môû treân baøn. Nhìn caây buùt möïc cuûa coâ gaùc nôi giaù,
caäu mô hoà coøn thaáy baøn tay cuûa thieáu nöõ traéng non mòn
maøng nhö tô phaán loay hoay vôùi ngoøi buùt treân maáy trang
giaáy döôùi aùnh ñeøn ñeâm. Caäu nghó thaàm: ngoøi buùt ñaõ khoâ,
cuõng nhö caäu, ñang troâng ñôïi chuû cuûa noù. Khi Thaàn Saàu
xoay laïi ñònh böôùc ra, chôït thaáy Xu Di ngoài nôi xoâ-pha ôû
cuoái phoøng, löng döïa thoai thoaûi leân thaønh ñöùng ôû ñaàu
gheá, ñang yeân laëng xem saùch. Caäu thoát: “OÂ... em Xu Di,
sao em laïi ôû ñaây?” Coâ haï quyeån saùch xuoáng nôi buïng,
ñaùp: “Em nhôù chò Ngoïc Lan, neân vaøo ñaây ngoài chôi.”
Thaàn Saàu nhaân dòp hoûi: “Ngoïc Lan ñi ñaâu vaéng maáy böõa
nay?” Xu Di nhoû nheû noùi: “Chò cuûa em ñaõ vaøo tu vieän, coù
leõ khoâng veà ñaây nöõa ñaâu.” Thaàn Saàu chôït thoát: “Caùi gì...”
Roài caäu im laëng. Caäu coù nghe laàm khoâng? Tim caäu nhö
vôõ ñoâi. Caäu coù maét nhö muø, coù tai nhö ñieác, baàu trôøi boãng
nhieân saäp xuoáng ñaàu caäu. Maët caäu trôû thaønh xanh nhaït,
caäu keùo leâ böôùc veà phía cöûa, ñi nhö ngöôøi maát heát thaàn
hoàn. Xu Di laät ñaät neùm saùch xuoáng xoâ-pha, ñöùng daäy goïi:
“Anh Laõo! Anh Laõo!” Coâ böôùc ñeán cöûa, nhöng caäu ñaõ ñi
khuaát. Böõa côm toái hoâm ñoù khoâng thaáy caäu. Tröa ngaøy keá
tieáp, khi Xu Di ñi hoïc veà, coâ ñeå yù chieác xe ñaïp cuûa caäu
vaãn coøn döïng ôû heø nhaø sau. Vaøo khoaûng chieàu, Xu Di ñeán
phoøng caäu. Khi coâ böôùc vaøo, Thaàn Saàu ñang naèm saáp treân
giöôøng, maët uùp xuoáng goái. Xu Di roùn reùn ñeán beân caïnh,
khe kheõ hoûi: “Anh Laõo, hoâm nay anh khoâng ñi hoïc sao?”
Caäu khoâng nhuùc nhích. Xu Di laïi goïi: “Anh Laõo!” Coâ
phaûi goïi ñoâi ba laàn caäu môùi coï quaäy, roài nhoaøi daäy. Xu Di
lieác ñoáng quaàn aùo, saùch vôû cuûa caäu ñaõ doàn vaøo trong tuùi
vaûi boû nôi saøn gaïch, chöa kòp hoûi, caäu ñaõ leân tieáng: “Anh
seõ ñi. Anh khoâng ôû ñaây nöõa.” Xu Di noùi: “Thì ra, chò cuûa
NHỮNG GIỜ ĐÃ MÂT 209
em ñaõ bieát tröôùc moïi vieäc khoâng sai! Anh Laõo, chaúng leõ
trong nhaø naøy anh chæ bieát moät mình chò Ngoïc Lan. Coøn
ba em, maù em, anh Ngoïc Khuyeát...” Roài coâ xoay ñi, löng
quay veà phía caäu, thaáp gioïng nhoû nheû tieáp: “... vaø em thì
sao?” Caäu lieàn ñöùng roät daäy, böôùc ñeán phía sau thieáu nöõ.
Laàn ñaàu tieân caäu nhaän thaáy töø cöû chæ ñeán tieáng noùi cuûa
Xu Di khoâng khaùc Ngoïc Lan. Caû maùi toùc phong phuù cuûa
coâ em cuõng gioáng heät nhö cuûa coâ chò, chæ hôi ngaén hôn
ñoâi chuùt. Caäu ñöa baøn tay leân, ñònh vuoát toùc coâ gaùi; song
caäu ruït reø, do döï buoâng tay xuoáng. Caäu noùi: “Anh ñi
khoâng phaûi laø anh vónh vieãn khoâng trôû laïi, nhöng chæ vì
anh khoâng theå ôû laïi, neân anh phaûi ñi.” Coâ laïi thoû theû hoûi:
“Anh ñi ñaâu?” —“Trôøi ñaát bao la, anh cuõng chöa bieát.” —
“Anh boû hoïc sao?” —“Hoïc haønh ñoái vôùi anh coøn yù nghóa
gì!” —“Anh Laõo, muøa thi saép ñeán trong vaøi thaùng, xin anh
ñöøng ñeå lôõ cô hoäi, uoång phí moät naêm daøi ñeøn saùch vaø phuï
loøng chò cuûa em.” Caäu ñaùp coäc loác: “Ai phuï loøng anh, anh
phuï loøng laïi!” Xu Di chôït xoay laïi, nhìn thaúng vaøo ñoâi
maét ñoû au vì maát nguû cuûa caäu, gioïng coâ hôi caát cao: “Anh
noùi caùi gì vaäy? (Roài coâ thaáp gioïng) Thaät khoâng ngôø chò
Ngoïc Lan quen laàm ngöôøi!” Caäu cuõng cao gioïng ñaùp laïi:
“Khoâng phaûi chò cuûa em, maø chính anh!” Maët Xu Di coù
saéc giaän, maù coâ öûng hoàng, coâ lieàn quaøy goùt ñi ra. Xong coâ
döøng laïi nôi cöûa, noùi: “Em khoâng ngaïc nhieân moïi vieäc
xaûy ra ñuùng nhö chò cuûa em ñaõ bieát tröôùc, laø vì chò Ngoïc
Lan vaãn nhö vaäy xöa giôø. Nhöng em ngaïc nhieân moät nam
nhi nhö anh maø haønh tung laïi chæ laån quaån trong voøng tieân
ñoaùn cuûa coâ gaùi.” Döùt lôøi, coâ ñaõ khuaát beân ngoaøi. Thaàn
Saàu ñöùng söõng nhìn vaøo khoaûng khoâng. Roài caäu laïi nhaøo
210 LAN ĐẠI NƯƠNG TỬ
leân giöôøng, uùp maët xuoáng goái, nöôùc maét raøn ruïa, lôøi uaát
ngheïn ngang coå: “Ngoïc Lan, taïi sao caäu laøm khoå anh!”
Moät buoåi saùng, khi caäu töø giaõ moïi ngöôøi trong nhaø OÂng
Baø Hai, maëc ai khuyeân baûo voã veà, caäu ñi, caäu vaãn ñi. Xu
Di tieãn böôùc caäu. Hoï döøng laïi nôi coång. Caäu döïng chieác
xe ñaïp nôi beä xi-maêng cuûa voøng raøo, haønh trang chæ coù
moät tuùi vaûi coät sau yeân. Coâ caäu ñöùng ñoái dieän gaàn keà.
Thaàn Saàu thaáy göông maët coâ em, maøy raäm moâi hoàng,
möôøng töôïng ngöôøi chò, nhan saéc hôi nhuoám buoàn. Coâ
nhìn caäu, thoû theû: “Xin anh ñöøng giaän vì ngoân ngöõ cuûa em
ngaøy hoâm tröôùc.” Caäu ñaùp: “Chính anh laø ngöôøi phaûi xin
em tha thöù vì nhöõng lôøi leõ quaøng xieân cuûa anh ñoái vôùi
em.” Xu Di noùi: “Nhöõng gì anh ñaõ thoát, duø sao, cuõng phaûn
aûnh taát caû chaân tình cuûa anh. Neáu ñieàu em noùi laø ñuùng,
xin anh ñöøng phuï loøng chò cuûa em.” Caûm loøng öu aùi, caäu
ñöa tay naâng niu reøm toùc beân maù thieáu nöõ vaø nhìn thaáy
traùi tai traéng non ñaày ñaën cuûa coâ gioáng nhö cuûa Ngoïc
Lan, loøng nghó thaàm: taïi sao Ngoïc Lan khoâng phaûi laø Xu
Di, moät thieáu nöõ bình thöôøng, giaûn dò! Ít nhaát Xu Di cuõng
bieát noùi moät lôøi xin loãi trong caâu chuyeän troø! Caäu noùi:
“Em aï, moät caâu duy nhaát maø anh muoán hoûi em tröôùc khi
anh ñi. Taïi sao Ngoïc Lan vaøo tu vieän?” Xu Di kheõ cuùi
ñaàu, thong thaû ñaùp: “Ñoâi khi em cuõng khoâng thaät söï hieåu
ñöôïc taâm tö cuûa chò Ngoïc Lan. Em chæ bieát chaéc moät ñieàu,
ñoù laø, xöa nay chò cuûa em khoâng bao giôø laøm sai baát cöù
vieäc gì.” Thaàn Saàu noùi: “Duø caâu traû lôøi cuûa em khoâng
chính xaùc, nhöng raát ñaày ñuû. Thoâi anh ñi. Xin baûo troïng.”
Xu Di laøm thinh. Caäu xoay laïi laáy chieác xe ñaïp. Xu Di
nhìn theo Thaàn Saàu ñeán khi caäu khuaát beân ngoaøi ngoõ heûm
NHỮNG GIỜ ĐÃ MÂT 211
sau raëng caây laù um tuøm, xong coâ thì thaàm: “Thaàn Saàu,
ngöôøi caàn baûo troïng chính laø anh!” (1)
Töø ñaáy, chaám döùt nhöõng ñeâm Ngoïc Lan daïy doã Thaàn Saàu
vaên töø döôùi aùnh ñeøn khuya, nhöõng buoåi chuyeän troø cuûa
ñoâi löùa thô treû döôùi aùnh taø döông. Nhöõng lôøi cuûa Ngoïc
Lan ñaõ thoát, qua bao nhieâu naêm thaùng ngaøy giôø, vaãn coøn
ñoàng voïng beân tai caäu vaø ñöôïc ghi cheùp laïi treân maáy
trang buùt möïc naøy, chaúng qua laø môù yù töôûng ngaây ngoâ
cuûa lôùp tuoåi coøn tröùng nöôùc. Neáu noù coù giaù trò gì, ñoù chæ laø
giaù trò cuûa nhöõng kyû nieäm eâm aùi nhaát, hoàn nhieân nhaát,
vang boùng muoân ñôøi cuûa tuoåi treû maø thoâi!
_________________________
(1) Hoaøng Thuùy Lieãu keå vôùi Thaàn Saàu nhöõng lôøi Xu Di
thuaät laïi luùc caäu giaõ bieät.
212 LAN ĐẠI NƯƠNG TỬ
Ngoïc Lan (Thaàn Saàu ai tích minh hoïa)