สรรสาระ

วารสารกรมวทยาศาสตรบรการ22

อภษฐา ชางสพรรณนกวทยาศาสตรชำานาญการ โครงการวทยาศาสตรชวภาพ

เนองจากภาคเกษตรกรรมและภาคอตสาหกรรมมการ

พฒนาควบคกน การเพาะปลกและเลยงสตวจงไมสามารถ

หลกเลยงการใชยาฆาแมลงในการเพาะปลก การใชอาหาร

สำาเรจรปในการเลยงสตว และการทงของเสยจากโรงงาน

อตสาหกรรมลงสดน นำา อากาศ ทำาใหเกดการปนเปอนใน

สงแวดลอม โดยเฉพาะการปนเปอนโลหะหนก โดยโลหะหนก

ทปนเปอนอยในสงแวดลอมสวนหนงปะปนและสะสมอยใน

อาหารทบรโภคในชวตประจำาวน ดงนนหนวยงานททำาหนาท

กำากบดแลเรองมาตรฐานความปลอดภยของผบรโภค คอ

าหารเปนสงจำาเปนในการดำารงชวตของมนษย ปจจบนผบรโภคมความตองการอาหารทมความหลากหลาย

มากขน ทำาใหการผลตอาหารตองตอบสนองความตองการของผบรโภค เชน อาหารแปรรปตองมอายการเกบรกษานานขน

มรสสมผสทดขน มรปลกษณทดและจงใจชวนใหซอ เปนตน ภาคอตสาหกรรมอาหารจงตองแขงขนทจะพฒนาสนคา

ทำาใหมการคดคน ปรบปรงเทคโนโลยและกระบวนการผลตอาหาร เชนการเตมสารเคมบางชนดลงในกระบวนการผลต

อาหารเพอทำาใหอาหารมคณลกษณะตามความตองการ แตสารเคมบางชนดทเตมแตงลงไปในอาหารอาจเปนอนตราย

ตอสขภาพ ทงในระยะสนและระยะยาวหากมการใชอยางไมถกตองหรอไมเหมาะสม

อ

สำานกงานคณะกรรมการอาหารและยา กระทรวงสาธารณสข

จงไดมประกาศกระทรวงสาธารณสข ฉบบท 98 (พ.ศ. 2529)

เรองมาตรฐานอาหารทมสารปนเปอน และประกาศกระทรวง

สาธารณสข ฉบบท 273 (พ.ศ. 2546) เรองมาตรฐานอาหาร

ทมสารปนเปอน (ฉบบท 2) โดยไดกำาหนดปรมาณโลหะหนก

มากทสดทสามารถตรวจพบไดในอาหาร การปนเปอนใน

อาหาร ความเปนพษ และเกณฑมาตรฐานทอนญาตใหพบ

โลหะหนกในอาหาร ดงแสดงในตาราง

โลหะหนกในอาหาร

สรรสาระ

วารสารกรมวทยาศาสตรบรการ 23

* โลหะหนกหมายถง โลหะทมคาความถวงจำาเพาะมากกวานำา 5 เทาขนไป (สทธน, 2558)** เกณฑคณภาพตามประกาศกระทรวงสาธารณสข ฉบบท 98 (พ.ศ. 2529) เรองมาตรฐานอาหารทมสารปนเปอน*** เกณฑคณภาพตามประกาศกระทรวงสาธารณสข ฉบบท 273 (พ.ศ. 2546) เรองมาตรฐานอาหารทมสารปนเปอน (ฉบบท 2)

โลหะหนก* การปนเปอนในอาหาร ความเปนพษ เกณฑมาตรฐาน**

ดบก (Tin : Sn)

เกดไดในอาหารบรรจกระปองทเคลอบดวยดบก ซงจะถกสารเคมในอาหารนนทำาปฏกรยากดกรอนใหละลายปนลงในอาหาร

เมอไดรบในปรมาณมากจะทำาใหปวดศรษะ คลนไส อาเจยน ตาพรา เบออาหาร

ไมเกน 250 มลลกรมตออาหาร 1 กโลกรม

สงกะส (Zinc : Zn)

เกดไดในอาหารบรรจกระปอง และการใชภาชนะเคลอบสงกะสใสอาหารทเปนกรด หรอการตากอาหารบนแผนสงกะส

เมอไดรบในปรมาณมากทำาใหเกดอาการออนเพลย วงเวยนศรษะ และอาการทองรวง

ไมเกน 100 มลลกรม ตออาหาร 1 กโลกรม

ทองแดง (Copper : Cu)

พบปรมาณมากในอาหารทะเล เมอไดรบในปรมาณมากทำาใหเกดอาการคลนไส อาเจยน เกดการอกเสบในชองทองและกลามเนอ และอาจทำาใหเปนโรคโลหตจางไดเพราะเมดเลอดแดงแตกสลาย

ไมเกน 20 มลลกรมตออาหาร 1 กโลกรม

ตะกว (Lead : Pb)

- เกดจากการเพาะปลกและ เลยงสตวในบรเวณทมการ ปนเปอนของตะกว- การใชภาชนะในการผลต อาหาร เชน หมอ กระทะ และภาชนะบรรจทไมเหมาะสม ไมไดมาตรฐาน

มทงอาการเฉยบพลนและเรอรง คอ ปวดทอง นำาหนกลด เบออาหารคลนไส อาเจยน ประสาทหลอน ซม ไมรสกตว ชก มอและเทาตก เปนอมพาต สลบและอาจเสยชวตได

ไมเกน 1 มลลกรมตออาหาร 1 กโลกรม

สารหน (Arsenic : As)

เกดจากการใชปยและยาฆาแมลงในการเกษตร อาหารสตว และอาหารทะเล

ถาไดรบปรมาณมากอาจทำาใหเกดการทำาลายระบบสมองและทำาลายตบ เกดอาการตบอกเสบ

สำาหรบอาหารทวไปสารหนทงหมดไมเกน 2 มลลกรมตออาหาร 1 กโลกรม สำาหรบสตวนำาและอาหารทะเล***สารหนในรปอนนทรย ไมเกน 2 มลลกรมตออาหาร 1 กโลกรม

ปรอท (Mercury : Hg)

พบในสตวนำา เนองจากนำาเสยจากโรงงานอตสาหกรรมปลอยทงลงในแหลงนำาธรรมชาตทำาใหปรอทสะสมอยในสตวนำา เชน ปลาหมก และหอยชนดตางๆ

การไดรบสะสมเปนเวลานานจะทำาใหมอาการมอ ใบหนาเกดอาการบวมและเจบ เปนอมพาต ทองรวง ระบบกลามเนอถกทำาลาย ประสาทตาและหเสอม เรยกวา โรคมนามาตะ

ไมเกน 0.5 มลลกรมตออาหาร 1 กโลกรม

วารสารกรมวทยาศาสตรบรการ24

สรรสาระ

เอกสารอางอง

สถาบนอาหาร. ภยในอาหาร เลม 2. กรงเทพฯ : สถาบน, 2549.

สทธน มสข. มลพษของโลหะหนก [ออนไลน]. สำานกงานสงแวดลอมภาคท 13 (ชลบร). [อางถงวนท 18 สงหาคม 2558]. เขาถงจาก:

http://www.reo13.go.th/KM_reo13/data_know/54-06-02_metal.pdf

สำานกงานคณะกรรมการอาหารและยา. ประกาศกระทรวงสาธารณสข ฉบบท 98 (พ.ศ. 2529) เรอง มาตรฐานอาหารทมสารปนเปอน.

ราชกจจานเบกษา ฉบบพเศษ. 16 กมภาพนธ 2529, เลมท 103 ตอนท 23 พ.ศ. 2529, หนา 16-17.

_______ . ประกาศกระทรวงสาธารณสข (ฉบบท 273) พ.ศ. 2546 เรอง มาตรฐานอาหารทมสารปนเปอน (ฉบบท 2). ราชกจจานเบกษา.

16 กรกฎาคม 2546, เลมท 121 ตอนพเศษท 77ง พ.ศ. 2546, หนา 10.

แมวาโลหะหนกสามารถปนเปอนในอาหารทเรา

รบประทานกนทกวน แตความเสยงทจะไดรบโลหะหนกเหลาน

สามารถลดลงได หากผผลตคำานงถงความปลอดภยของ

ผบรโภค โดยเกษตรกรลดการใชปยเคมและยาฆาแมลง รวม

ถงการจดการของเสยจากอตสาหกรรมอยางถกตองเหมาะสม

เพอลดการปนเปอนโลหะหนกในผลผลต

ผประกอบการอาหารควรคำานงถงการเลอกใชวตถดบ

กระบวนการผลตและภาชนะบรรจอาหารทไดมาตรฐาน สวน

ผบรโภคเองกตองเรยนรและปฏบตตนใหเหมาะสมเพอลด

ความเสยงของการไดรบโลหะหนกจากอาหารทบรโภค โดย

การเลอกซอเลอกรบประทานอาหารทมนใจวาสะอาดและ

ปลอดภย การดฉลากอาหาร ตราเครองหมายการรบรอง

จากสำานกงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.) ปรบเปลยน

พฤตกรรมการบรโภคใหหลากหลายเพอลดปรมาณการสะสม

โลหะหนกในรางกาย

สวนหนวยงานภาครฐกควรตรวจสอบและเฝาระวง

ความปลอดภยของอาหารอยางมประสทธภาพและสมำาเสมอ

รวมถงการใหความรแกประชาชน

กรมวทยาศาสตรบรการเปนหนวยงานทใหบรการตรวจ

สอบโลหะหนกในอาหารและวสดสมผสอาหาร ผประกอบการ

หรอประชาชนทวไปทสนใจ ขอรบบรการทดสอบสนคาหรอ

ตองการขอมลเรองโลหะหนกในอาหารเพมเตมสามารถตดตอ

ไดท โครงการวทยาศาสตรชวภาพ กรมวทยาศาสตรบรการ

กระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย โทรศพท: 0 2201

7182-3 โทรสาร: 0 2201 7181 E-mail: bsp@dss.go.th