Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la...

325
Les Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent la numérisation des ouvrages dont ils sont dépositaires (fonds d’Etat ou autres) sous réserve du respect des conditions de conservation et de manipulation des documents anciens ou fragiles. Ils en conservent la propriété et le copyright, et les images résultant de la numérisation seront dûment référencées. - le travail effectué par les laboratoires étant considéré comme une « oeuvre » (numérisation, traitement des images, description des ouvrages, constitution de la base de données, gestion technique et administrative du serveur), il relève aussi du droit de la propriété intellectuelle et toute utilisation ou reproduction est soumise à autorisation. - toute utilisation commerciale restera soumise à autorisation particulière demandée par l’éditeur aux établissements détenteurs des droits (que ce soit pour un ouvrage édité sur papier ou une autre base de données). - les bases de données sont déposées auprès des services juridiques compétents. Copyright - © Bibliothèques Virtuelles Humanistes © Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Transcript of Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la...

Page 1: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

Les Bibliothèques Virtuelles Humanistes

Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent la numérisation des ouvrages dont ils sont dépositaires (fonds d’Etat ou autres) sous réserve du respect des conditions de conservation et de manipulation des documents anciens ou fragiles. Ils en conservent la propriété et le copyright, et les images résultant de la numérisation seront dûment référencées. - le travail effectué par les laboratoires étant considéré comme une « oeuvre » (numérisation, traitement des images, description des ouvrages, constitution de la base de données, gestion technique et administrative du serveur), il relève aussi du droit de la propriété intellectuelle et toute utilisation ou reproduction est soumise à autorisation. - toute utilisation commerciale restera soumise à autorisation particulière demandée par l’éditeur aux établissements détenteurs des droits (que ce soit pour un ouvrage édité sur papier ou une autre base de données). - les bases de données sont déposées auprès des services juridiques compétents.

Copyright - © Bibliothèques Virtuelles Humanistes

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 2: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 3: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 4: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 5: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 6: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 7: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 8: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 9: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 10: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 11: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 12: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D A M I A N I A G O E S E C E V I T I S L V »

! S I T A N I A L I Q J O T O P V S C V L A . >

$> Fides, Religio, morcfi$ Aethfopuim

$• Epiftolx aliquot Preciofi Toannis * Pau lo fouio de ipfo Damiano interpreting*

^ Deploratio Lappian* genu's.

£ Bellum Cambaicum.

^ De rebus & imperio Lufitanorum ad Paul um rpuium difceptatiunculà.

Hifpaniaeubertas&potentia.

$> Pro Hifpania aduerfus Munfterum de* fenfio. /

Omnia ab ipfo autore recognirat

f> Item aliquot EpiftolajSadoleti.Bembi, SC aliorum clanflìmorum uirorum, cum Farragine carmino ad ipfum Damiana.

L O V A N I I ^jEx Officm Rutgerì Refq, Anno » 5 4 4 .

Menf. Dccemb.

p Lappi» deferiptio.

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 13: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

* QS Detains ctttr'typier* ThcQlogicxf*cnluthdocìerct in hue celebri Loutwien* uniuerfitnte Regemes, Vn'merfis P Jingulis cuiufuis ordini* aereligionis fdmìem, Chi*

fii ferudtoris wftri picem, Nottwt uobis foams, librmyquem D* Vdtn'mus a Goes equa Lufitmus de T'de,Religione,moribufy Ac fyiaptimltiiwmfeat^A-mpii,ipfomet domino Dvn'uno petente, cmadhuc mprejfusnon ejfìtyU'ifitttumjexminmmtfc diligenti* o-mni adkibiu fuiffe* Cuius leSio hie per nos approìrai<tfuit,cm li* her iffe contmeat nmationem eorum qua cognitione digmfont* Et tjHonidm kttc Hera funt,denuo- hoc noftr* Approbations, cui ftgd* lum fteultais nojir* qwq; adittnximus j , itmm tejittmur eundem

ipfwn librttm tdem effigili fine dliqutoppofitionc ptjfim per tmm orbem Icgi <& deportati pofJiuDatm Louttnij An,

no énmmtate Domini M. D . X L I . ~ ' • - yLenJislulijydiciz*- -

lohnnnes urn Howe diti* fiera Theogctfe? cultatisBedellus <& Nottrius.

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 14: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D A M 1 A N V S A G O E S E O . V E S L V S I T A

nus Palilo Pontifici Romano Tcrtio S . P . D .

V L L A HA V D D V B I E E S T I res,in quauberius nùi debeamu», g ut tótus terrae orbis (fi id aliter fie ri non poterit) labore, fumptu, mar

I tyrio,ac omnium noftrum cruciati-bus ,ad Chrifti udem alliciatur,alledtifque ut fob unum ordinem,& uiuendiritum redigatur. C u * fus rei cura ,tibi Paule Poncifex Maxime, qui ut primus Epifcopus,££ Chrifti uicarius, eius uni* uerfali Ecdefiae praefides,cafteris nobis omnibus magis debetur. Quamobrem tuum eft offirium, ( quodetiam iam cum magna fpe omnium inccpi-fti )calamitatibus, quotidieipfius Chrifti ouili oc currentibus mederi, SC opera, dC ftudio tuo e£-ficere, ut ipfi foli Chrifto totus muhdus pareat, ac credat. cum uero crediderit, ut tfbi mom'tiC* que tuis,ueluti Petri fucceflori, in omnibus quae ad falutem animarum fpecìant, òbediat. Quod cumeuenerftjdicemus teautore^prophetiaunius. paftoris,8£ ouilis adimpletam efle. Cuius reipal> mam fi obtinueris, quis profedo Pontifica, te uel honore,ueI felicitate,uel merito anteibit."' uel cui tri plicem tiara maiori iureconcedemus cj tibi/ quam utcofequariSjtempora licec alioquin infelicia, ma

A ij gnas

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 15: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

E P I S T O L A N V N C V P A T .

gnas tibi occafiones mine praeftant ,1'nfelicia, in-quam,ob eas calamitate», quas in Europa medea das habes. Qua: ut uicinae maiori certe periculo ecclefig imminent.A nemineacrius impeumur^cj auicinohofte. Nuncuerouthas moieftiffìmas cu ras ,que tibi (ut feio) perpetuo cordi funt, omitta* mus, ad alias mitiores ueniamus, qua: cum ma/ gna fpe coniuncìg funt, ut alter dC nouus quodam modo orbiSjCiim Chrifti fide,tua: fandiratis maie ftatem SÉ dignitate agnofcat.Quas fi prò tua pru> dentia ita tracìaueris,ut te quafi gubernatore Ec> clefìa^tum Europa?a,tirm Aethiopica, uitatis peri culis SC naul:ragrjs,in portum falutis ueniat,dete cane mus illud Propheticum Sapienti^ canticum, Penetrabo omnes inferiores partes tett'<£,dC infpi ciam omnes dormientes,& illuminano omnes fpe rantes in Domino. uidete,quoniam non foli mini Iaboraui, fed omnibus exquirentibus ueritatem. A d qua: omnia perficienda adeft iam demum tem pus hoc in quo huiufmodi uaticinia per te adim/ pletum fri confìdimus. Adfunt hic modo Aethio* pes,gens magna OC Chrifti auidifli'ma, cuius fan* (fftflfimus Imperator amici tia Europarorum Chrt* ftianorumeupiens ad te,fl£ ad inuidiflìmos Re* ges Lufìtaniar, legatos mifit,per quos ,u texeius epiftolis apparet,non tantum fibi Chriftianam z* micitiam OC charitatemeupttà Principibus Euro pacis impertiri,uerum ettameofdem (quosaflTidu«J in acerbiflimis difeordijs nouit uerfari ) ad Chri* ftianam concordi'am pientiffi'me adhortatur. Res faneobquam omnes, pudore affici debemus. Sur

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 16: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

' A D P O N T I P X . M A X . , '

texft ucro iam Regina Saba,& uocat nos in fudi cium.errata noftrareprehendens. Adimplentur Chrifti p rophe t i a? ,8£ quos ipfeelegit,paulatira ab ipfìus confortio dilabuntur,eiufque prarcepta,& promiffa deuoluùtur ad eos, qui Et/inici Qc a Chri i lo alieni reputabantur, Is enim Aethiopum Ita/ perator,cum omnibus fuis regnis,ut ex noftrae* narratione apparebit, fub tua difciph'na uiuere cu pit,necquic| magis optat. Nec etiam ignorai ex Apoftolorum dodrina , quam in odo Iibris dig&» ftam habetjEpi'fcopo Romano,omnium Epifcopo rum totias orb/s principatum deberi , cui piane fandeq} parere uult, ab eocp in Chrifti Ecclefi'e. in> ftitutis ,bene dC fande inftrui, &C ad id infuper ui-ros dodos fibi dari orat ,atqj exorare auide affé/ da t . Neceo conte tus, ut fuarum etiam poftulatio numin pofterumextet memoria, petir,ut huius reifrdes maneatin Pontificum Annalibus, ut fìc abhiftoria Ecclefiaftica , eius epiftola?, ac prjflìma optata illuminentur, OC pofteritas intelKgat, quo tempore,fub quoqj Pontifice haec gefta fuere. V i -ros auremdodos/acrarumqjli'terarum difciplina di aliarum artiu bene inftrucìos,non dubito,quin tuafanditas iam adeum tranfmifertÈ-saut omni-n o f ì t m i n u r a . Q _ u o f u m dodrina &C induftria, fi* riùl cumièrmone 8C labore nonnulloru, quos iam fereniffimi RegesLufìtaniae Emanuela Ioannes eiusfilius miferunt,facies ut omnes Chriftiani ir* Aethiopia OC Indiadegentes,fenfim legibus ÒC in ftitutis Romanorum Epifcoporum ( quos Chrifti uicarios nonreformidant fateri) pareant.Quibus

tandem

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 17: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

E P I S T . N V N C A D P O N T . M A X . 1

tandem tua opera nobifcum per ueram retígionem coniuntfh's,acin unooirílt fimul,& fub unopafto re Chrifto congregatís ^ íntelligemus íuper nos omnes Domini mífericordíam confirmatam fSC cius regnum omnium feculorum, dC dominarlo/ nem eíus omnium generationum effe, 6C tune oís caro benedicet nomini fanäoeius in fgcuIa.Et n? prolíxior fit exhortatío mea g oportet, praefertim adeum,cuius uítseac dodrínae omnes ímitatores fumus>5£ elle debemus,adexordiumenarratíonís me conferam,jquam aliquantulo altius repetam, utfícelarius oftendam, quibus principas haecfan cTiíTtma Preeiofí Ioannís,& Regtim Lufitania; anuaria SC ícedera inita fint,fperans me;dum qug

uera& legítima funt,enarro, ánimos Iegétium incendere poflè, 5C ad huiufmodi muñera

allícere,quoChríílí fides uberíus in omnibus terra: angulis propa

getur, praedicetur, coíaturq?.

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 18: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

F I D E S , R E'/ L I G I O , M O R E S Q V E A E T H I O P V M ;

N N O ab ortu Seruatoris humani generisChtifti 14)3* uitafunclo Ioanne Lufitaniae Regeeius nomi nis primo,cognomento bona; me*

moriae,qui Lufitaniama Caftellanorum incur fionibus,oppugnationibufq?, quibuseam fer<* me totam populauerant, liberarne, inter alios* quos reliquit filios, Henricus ceteris omnibus, in difciplinis, precipue Mathematicis doctior fuit,quipropter fola aftrorum ftudia coelèbs u* xit.ac uteurfus ftellarum accuratius meditare* tur.iritamin facro promontorio ,quod caput Sanali Vincenti) dicitur,egitk quem lotum pro pterea,quod irteocoelum raro turbidum effici* tur,elegit^ne nubibus interpofitis mftrumetis» quibus ad rationem eius muneris utebatur,cor» fìderatk) cceleftium curfaum impediretur. Is atr tem Henricus,ut fructus ftudiorum Cuorum ca pefferet, id quod iam ex multis uigilrjs comper* rum habebat,nempe AtlanticuroOceanuni,m5 Indicum,rurfus Indicumin Atlanticum pto* fluere,nambus proprrjs fuis, ac fiimptibus con* fticuit inueftigare.quibus iterum atcg itcru miti dsjbonam partsm litoris Atlantici penetrarne

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 19: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D A M I A N I A G O E S

in quo oppida.&ciuitates, infulxcp permulta: repertg funt. Quibus in locis omnibus Chrifti fides eius opera innotuit, inibiqj tempia quccjj ereda furitiprefertim in infulis ohm defertis. quarum prima infoia Lignoru, quguulgo Ma deira uocatur,nuc celeberrima Se frugifera eft. Tandem ut funt res mortalium inftabiles, an<* nofalutis noftrae »4 60. die24. Odtob. morte interceptus has nauigationes » quoniam expers matrimoni) erat,ad coronarci regni, tancpfun* dum hserecjitarium tranfmifit 4 qu£ per manus tradjtae,ad tempus Ioannis fècundi eius nomi* nis,fine aliqua externorum RegGUc principum gmulatione,aut inujdia deritiatj funt.Quo Re ge uiuente,Columbus Genuenfìs,uir nautice ar tis peritus,ab ipfo Rege,cui Occidentalium In diarum nauigationes offendere pollicebatur,re pulfus,acinauditus,dimiflufcp,auxilio,aufpi«» ciocp Ferdinand!,& Elizabet Regum CafteL IcEjillud iter felicitar tentauit, aeprouincias iU las ampliffimas,Se magni emolumenti primus repperit,& qua nanibus adiri poterant,c5mon ftraui^fsautem Ioannes cum diu animo uol* uiffet res Orientahum I ndiarum ,de quarum u* bertate fcriptis antiquorù,multa & uaria pro* dita erant,inter alios immenfos labores,& fura ptus,quibus non pepercit, uiros aliquot lingua

Arabi

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 20: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D E J V E T H I O P V 7 * M O R I B ;

A r a b i a edo¿fos,ad illas prouincias,prg Tertìm ad Preciofum Ioannem mitteredecreuit. Q u o rum duo fuerunt, Alfonfus a Paiua, natus ex Albo Caftro, Alter uero ioannes Petrus a C o uilham,uterqj Lufitanus. l i Schalabitano, fe*

' primo die Mai), Anno a Seruatoris Chriiti or* tu millefìmo,quadringentefimo,c»&ogefimo (ex to,íter fuum faceré aufpicati funt»8C mercato* res fe femper fìmulàtes, primum Barchinona, inde Neapoli, poftea Rhodo,demum Alexan* dria iter facientes,Cayru peruenerunt,ibi mei* cacorum fodalítium nacl:í, uerfùs Thor iter ce permit, f n quo loco naui confcen(à,ad quadam urbem.nomine Cuaquen,in littore Aethiopi* t o fìtam appulerut. Poftea Adenem naüigant, inde Alfoniùs ìterum in Aethiopiam ad Preci* ofum ioanné, Ioannes uero Petrus in Indiani proficifci inter Ìèconfh'cuunt. Ioannes aut Cai* Iecutio,Goa,actoto Malabarorum littore per ueftigato, Zofalà" nauigauit, Inde rurfùs Ade* nem,hínc reda Cayrum profedus eft,ut lodali fuo inuento,in Lufitaniam ad Regem redirent, (ftatuerantenim cum Adehè dííceípíTent, certo quoda tempore,ad eunde Cayri locum conue* nire) quo cum reuèrterentur, a duóbus ludarò Lufitanis, quorum alter Rabbi Abraham uoca batur,Beiení?s,alteí Ipièph Laméqenfìsi literas

B Regis

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 21: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

; . D A M I A N I . A COt* ' Régis îoannis acccpit,ab eifq? inrellexft, colle* gam fuum Aifonfum inibi uitairi morte com*; muta0e,Ufcfem Uteris prseceptum erat ne in pa triam redirent, nifi Oromuzia.perluftrata » ac Preciofo Ioâne falutato,de cuius ftatu Rex aui diflïmecupiebat certior fieri.Qjua decaufalo annes Petrus ignorans quae Alfonius eius colJe ga>dum uiueret,ge(Terat,iterum Adenem Rab hi Abraham (bcio repetit. Iofephumuerocum Iiteris,qüibus itinera fu^acliacjj fîgnifîcabat,ad Regem remittit.jindequadam nauiconfcenfa* in Oromuziam nauigauit. I n quo loco A bra* hamludgo relido,cui literas quocp ad Regem tradiditjMecham uerfus nauigare conftituit, quam cum iammocuKshaberet.cupidoeum in cefsit montis Synai uidendi. inde difceflum efl; Thor.Rurfus nauigatioe ufus, faucibus maris Erythrenranfmifïis Zeilam peruenit, reliqua deinde itinera ufcp ad aulamPreciofi Ioannis pedibus cmenfuseft,qui tunc tempons Alexan der uoeabatur» cui humanifsime acceptus Jite* ras quas habebataloanne rege,tradidn\eic£ to pographiam,quam uulgo mappam uocât,quo noßras nauigationesperlpiccret, in m anus de* dit . Is au tern Alexander cum ftatuiffèt eum re mittcre, ne id faceret morte preuctus eft. Quo monuo fra ter in eius locû (ucceflfit, cognomen*

to

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 22: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D E A E T H i o p v M - MDRIB;

to Nau,fed ab eo nunquam Idem Ioannes Pc* truspotuitfacultarem m patrii?redcundiimpe trare,eocß extingo,ídem illí a filio Dauide re* gnihaerede,denegatufuit. Donatus igituram plifsímis mun»ibus,quaj illi ad patriae defide* ïium leniendum concefla fuere, C quando exire prouindam non licebat ) uxorem nobilem du* xit,ex quac[ plurimos filiosfuicepit.Huncno* flri oratofesjin ipia aula Preriofi Ioannis inuc nerunt,& aliocuti funt. A qua diicedentes, an no M , D.» X X V I . falutis noftra?,eum liben* ter in pátríam rediTxiíTent^atqj ipfê quoqjeo re deundnpercupidus erat.fed id a Dauide obtinc renunquâ ualuerunt, reipondente" ad ipforum preces,fe ilium uirum,una cum regnisfuis,à pa tre Ñau accepiíTe, eumqj pari cura, 6 ¿ amore cum ípíís regnís íeruare uelle, nee deberé ilium tíedere Acthiopicae uitae,apud quos turn a pa* tre,tü ex fuá liberalitace ampias diuims,6C di* dones accepiífet.Is ut noílri aííkrunf,Qranium hominum ferme línguas ealiet,qúa de caufa, dC praecipueob eiuseximiam prudentiam, tam aui de ab Aethiopiç ímperatorjbus retentus f ini , linderes Luíitanicaseorucj^niuigat/onesiexa* cliiïïmecognouerunt. quibus faepíus receníen* dis , ut docltus S>C eloquens erat, Aethiopum nationcm nobis concilíauirt Poftmodum

B rj loan

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 23: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

, D A M I A N I À G O E S .

Ioanneiècuhdo Rege mortuo, in ciufqj locum Emanuele felicifsimo fuccedenre,clafle,cui prae erat VafaisaGamà,anno milleßmo,quadrin geteßmo nonageßmoieptimo, Vìyfljppone fol uente,capitecjj Bong fpeiprimo<foperato,äd In diam Orientalen! noftri tandem peruenere. In quauaria bella gerétes, mukas prouinciasac ci uitates,fub noftrum imperili redigerunt.Quas cum in Aechiopia,tum per finitimos, tum per, aliquot Lufitanos,qui ad aulam Precioß loan nis tunc téporis ex I ndia uenerant, renunciata ef fent, Helena Dauidis auia»qug ob renella ipßus Dauidis aetatem, adminißrationem regnorum habebatiquendàMatthgu Armenium, ni rum tnultarij rerum,atcp lwiguaru pcritum,in Luß taniam adEmanuelem Regé mifir, & quo ma ior autoritas,& fides legat ioni eilèt, quendam nobilcmiuiraicm Abeìynum mifit,quosego fepius in aula noftra conueni, & familianter allocutus fum. h enimMatthäus uarrjs itineri bus,Goam adAlfonfum Albuquercum Prore gem peruen*t,a quo humaniflìme aicceptus adi beraliter dimiflus,noftris nauibus,anno mille" fimo quingentefimo decimo tertìo, VJyffippo* nem appulit. Is coram Emanuele Jegatione fua expoßta,crucem cocinnatam ex eo ligno,in quo Chrißus pependit, Regi dedit»quam cruce fre*

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 24: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

ì>t A E T H I O P V M M O R I B » cjüentifsime ufdij&ucncratus fum, dum fratef meus Fru&us a Goes,Regiscubicularius,eam in fuacuftodia haberet. Litera? autem fui prin cipis,quas fccum ad Emanuelem Regem tuie* rat, fic loquebantur.

EpiÄo/<« H e lena ama Däuliis Precloß loannis A e r f c / o -fum Imperatori}, d Lmmekm lußtmrm &c*Regemt

ferita Anno t $ 0 9 .

J N nomine Dei patris Se Rì^SC ipiritus fan* <fti,unius folius in tnbusperfonis Dei , (àlus

gratia,& benedicalo domini noftri, &redem« ptoris Xefu Chrifti,filr) Mar i» virgims, nati in domo Bethlehemitica,fit fuper dik&a fratrem noftrum Chriftianjfsimum Regem Emanue* lemjdominatorem maris,ui&orem Ferorumin credulorumqj Maurorum. Dominus Deus te bene fortunet,tibi uiclonam de inimicis tuis d o net,tùacjj regna 8>C ditiones,perdeuotas preces nuntiorum redemptorisChrifti, népequatuor Euangeliftarum,fan&i Ioannis,Lucc,Marci, & Matthaei, longe lateqj dilatet, 8C extendar, quorum fan&itates&orationesteferuent. Cet tiotem te facimus perqua dìle&e frater, ad nos ufque appuliflè ex magnatila ueftra& cximja aula duos nuncios, quorum quidem alteri no* menerat Ioannes,qui fe prefbyterum aiebat, alteri uero IoanncsGomcz>petijÌlèc^ a ncbfs

com»

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 25: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D A M I A N I A G O E S

commeatumcVmilites; Quare nosmittimus noftrum Oratorem Mattha:um , fratre noftri feruittj,cum uenia patriarchy Marci, qui nobis datbenedicT:ione,mittens prefbyteros Hierofo lymam,qui eft pater nofter,ac omnium noftra rum ditionum^columna fìdei Chrifti,&: fancìg trinitatis. Is de noftro madato mifìtad magnu ueftrum ducem eorum,qui pro fide noftri fèrua toris lefuChrifti militant in India,adillifigni fìcandum,nos effe promptos admittendu turn commeatum,turai milites,fi necefTe fuérit,Pro<*

luìtoUm prin inde fama accepimus principem Cayricogere cepiCayriSdu magnamclafTem aduerfusueftrascopias, nimi ms^ucimm i u m u t f efeU ]- n cficet fainiufjjs damnifque, p?r Si Turn* rnilitiae tuaz (quam in India habes ) duces, Cibi

(ut uere nobis conftat ) fa?pe illatis, quod deus fua Tancia bònitate indks magis magifque for* Ulnare dignetur, ut cun<Tti tandem increduli, penitus fub iugum mittantur.

Nos itacj? aduerfus illorum in Cultus mifTuri EileUMeniel &imm militu copias,quas maneantadfretum

loci,doftù m Mechgjldlicet Babel,Mendel,autcerte,fi id ti risruki fn«t. bicommodius uidebitur,ad por turn Iuda?,aut luk&lhor, Thor,ut tandem auferas perdafqj huiufmodi

fmt wutesmt Mauros.&incredulosa facie terraz,ita ut dona fjnttdjmm & o W a r i o n e s q U 2 e afferuntur ad fantfum fepul

funi 5Ko(4Hmj C " R U T T L >~ E I 5 c c P? n o n worencuracanibus*

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 26: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

DE AETHIOPVM M O R I B .

Adeftiamtempusillud promùTum, quod, inMaosex* ut aiunt,Cbriftus d>C mater cius Mar/a predixe cwf^facimu re, quod fcilicet inpoftremis temporibus ori* turus eflet e regionibus Francicis Rex quifpia, , qui abolituruseflet uniuerfum Barbarorum, & Maurorumgnnis.& hoc^fum.quidé nunc tX»S* tempus eft quod C H R I & T V o benedica hometdnifere o-fuae matri futurum promifit. mn«Cfcn/twHof

Porro quicquid Orator nofter Mattha?us, E w r p p * genera uobis di&urus eft,id uelut a noftra ipfòw per* n m m e

fona profecìum accipite, eique fìdem adhibcte. c o i V(&mh Eft fìquidem unus inter noftrg aulg prea'puos, atqj ob id ilium ad uos mittere uoluimus. , CommiMemus autéhaecueftris nuntrjs, quos hue lega ft is, fedcepit nos metus, ne noftra ne* gotia,-non ex noftra tentenna uobis nota forét*

Mittimus ad uos per huncnoftrum Orato* rem Matthseum,crucem unam ,facT:am haud dubie ex frufto ligni,in quo feruator nofter l E. S V S Chriftuscrucifixusfuit Hierofolymis. Id autem (àcrofan&j ligni fruftum, ex Hiero* fotymis ad nos allatum eft. Porro ex eodern duas fecimus cruces » earum altera quidé apud nos manet, alteram uero dedimus ifti noftro Oratori , ad uos per Ferendam, Lignum riigri coloriseft^pendetque abexiguo argenteo an* nulo.

Cartel

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 27: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D AMI A N 1 A GOES

Caetefumfiuobisuifum fucrit,au tucuras fí lias matrimonio íungere noftris filrjs, aut no> ftros filiofrdare ueftris filiabus, id & nobis in primis pergratum erit,8¿ utrifcp utile,8tfratet ni inter nos initium foederis,quod quidem nu* ptiarum connubium,cum in prsefentiaru, turn etiamin futurum,tecum inirepercupimus.Re<' liquum eft ut ¿V falus,& gratia noftri Redem* ptoris Iefu Chrifti, fandtaeqi noftrae Dominar Mariaeuirginis,feextendae turn fuper uos,turn fuper filios, filias, uniueríamq?ueftr3domum. Amen. A d hgc autem uos certiores facimus, fi bella, exercitufcj? coniungere uelimus.fafis ui rium nobis futurum eíTe ad (díuino accedente auxilio) abolendum uniuerfos noftrae fanitac fideiinimicos. Verum noftra regna,& ditiones fie funtin mediterraneis fita, ut nufcp in mana poílímuserumpere. Quare nihil nobis eft po* tentiacinmarijinquo (Qeolaus)uos omnium cftis potentifsimi. íefusChriftusfituobis auxi l i o , res enim quae in India per uos gefta: funt, íimtprofe&omagis miraculofae, c¡ humana?, Q u o d fi mille uelis armare ñaues, nos & come atum dabimus,cV cundía, quae ad earn clailem opus erunt,abunde fuppeditabimus.

Haneepiftolam cum aíiquibus fídei,reIigio* nií,morum,ftatufcj Aethiopu articulis quos

Mattheus

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 28: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

DE A E T H I O P V M MORIB.

Mattheus coram Rege Emanuele,8C eiuscon* cilio explieuit,hortatu Ioannis Magni Gothi Archiepifcopi Vpfalia*,in regno Suede tca quo in Pruflfia non uulgarem contraxi amicitiam, ex idiomate Lußtanico.in quo earn cofcriptam habebam,latinam feci,qug poftea cu ipfìs quoqj articulis,me infdo, Antuerpiae excufa eft.

His ex legatis Aethiopum cognitis, Emanu el,ut erat cVprudentifsimus,cx: propagande fi deiChriftiang auidiflìmus, legation? inftituit grauiiTimis8c" ornatifsimis uiris inftruéìam.cu ius capitafuereEduardus Galuanùs, uirnon minus a*tate,cj prudentia,ac rerum ufu grauif* fimus,&: Francilcus Aluarez,fäcerdos,acRegi a facris,8t" is quoq? fenex,cV moribus inculpa tis ,quos utrofc^ de facie nouimus. Ii cum Mat thaeo fub Lupo Soarez Prorege ad Indiam na uigant, ac tandem Didaco Lupez aSequeira, Prot ege,qui Lupo Soarez fuccefferat,cum in* (trucca claffe,quam aduerfus Turcas paraue* rat,ad portum Arquicu nomine, in litore Ery thrgo, ac in didone Precioß Ioannis fitum de* ducuntur.ad quem locum appulfa eft claffi's, anno falutis millefi'mo,quingeteßmouigefimo, die fecundo Aprjlisjn quo itinere, in Camara maris Erythrei infula ulta defunctus eft Edu* ardus Galuanusjin cuius locu fuffèctuseft R o *

C deridi*

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 29: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D A M I A N I A G O E S

deficus Limius,qui ab ipfo Arquicipcrtu, ui* gefimonono eiuickm menfiscum focijs eiufdcm legatioisjduce fimul,ac comite MatthasòCnam Abefyrius ille iuucnis,de quo fuperius mentio* rem fedmus,e uiuisiam difceflèrat )adaulam Preciofì Ioannis contendereccepit. in quo itine re quoq? mortuus eft IVIatthgus, ac in quodam celeberrimo ccenobio,nomineBi{àyn anoftris fepultus. Poft cuius funebre officium, ad infìjs* tutam profedionem redcunt » ac poft maxima icinerajabores infìnitos ,ingentiapericula,ad aulam Preciofì Toannis perueniunt,a quo Ro* dericus cum collegis fionoriiiceexcipiturjac tan dem peradis mandatis,&acceptis,ad Emanue lem Regem remittitur. Is cum fuis Arquicum profedus, claiTcm, cuius pnctor Lodouicus Menefìus eratj& qua? ea de caufa appulerat, ut eo&reduceret,no inuenit,quc illos, quod ktius aduenerant»expedare nonpotuit propter uen* torum importunitates,qui in illis plagis,miro naturg arcano, fèx perpetuos menfès,ex uno cce li cbmate,deinde aìteros illos icxmenfès ex ad* uerib fpirant.Arquici l i tem inuenit apud prj* fedum oppidi,a pretore Lodouico relidas,ex quibus Regis Emanuehs mortem cognofcit» Quamobremiterum m aulam Preciofì loan* nis redeundum effe conftituit,quo reuerfo»Pre

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 30: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

DE A E T H I O P V M M O R I E .

ciolus Ioannesad Romamim Pontiiìcem feri» bit,literafcjj Francifco Aluare2 Romam fereri das commifit. l i omnesia fpacio (ex annorum in illis prouinerjs commorati., tandem cum le* gato Aethiopico, quem Preciofus Ioannes ad Regem nofrrum mittebat, Arquidaliam ciaf* femregiam,quaeeorumcaufa iterum uenerat, confcenduntjidcp anno M - D , X X V I . m e n f e Aprili. Indefoluentes India petunt,ac tandem longisnauigationibus, Vlyffipponcm ad Re* gem Ioannem,anno millefimo, quingentefimo, trigeSmo {cptimo,men(èIulio redeunt.qui ora* torem Aechiopicum ob ccrtas eius Icgationis caufas, apud (è ad annum millel7mum,quingé tefimum,trigefimum nomi ufq? retinuit, Fran* cticumcjj Aluarcs ad Clementem Pontiiìcem Ce ptimum cum literis Preciofì Ioannis,cuius ora tor ex Aethiopia uenerat mifìt>quas iplè Pontic fex ex manibus eiufdem Francifci Aluares Bo nonia^anno falutis millefìmo quingentefimo, trlgefimo tertio,menfe Ianuario, Carolo quin to Imperatore prasfente accepit. Quarti & alia rum ad Emanuelem, &C I oannem Reges inter* pretatio, Paulo Iouio uiro erudito debetur, . qui eas ex Lufitanico fermone»in quem tum

uerfa» crant, Latinas fecit,ut iam hic * - uidere licet.

C tj Litérae

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 31: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D A M I A N I A G O E S

lltera ferenifsimi Dauidis Aethiopi* Impersoni d iSm nuelm Pomgalli<eì&'c. Regem, (trip* anno miìlefmi qtingcntefìmo uigefimoprimo >Paulo Ionio interprtte»

I N nomine Dei patris,uti femper fuit,cuino inuenitur principium. In nomine Dei filrj

unie^qui eft fìmilis ci,antecp fît uifum lume ftel larum,anteçj poneret Fundamenta maris Ocea ni,alioautem tempore conceptus fuit in utero uirginis, fine femine uirili, OC fine nuptrjs. In hunc enim modum fcientia erat offi'crj eius. In nomine paradeti fpiritus faridèitatis,quifc!tcu dia fècreta,qua:funt,ubi antea fuit.omnium fci Iicet aîtitudïnum cedi, qucd fine columnis, OC abfq? ulfisfulcimentïsfuftinetur,qui ampliti* cauit terra tmquc. antca non erat creata, nec co* gnita ad omnes partes ab ortu ad oceafum,cV a ieptentnone ad Auftrum. Nec ifte eft primus, uelfècundus, fedefttrinifas comunità in tino alterno creatore rerum omnium,ab uno tâtum confìtto, & unoucrbo,perfsecula feculorum.' Amen. Has literas mittit Atani Tinghil» id eft,thus uirginis,quod nome eft a baptifma te.nunc ucro in ipfo iufèepti regni initio,alTum pfìtnomen Dauid, dileclusa Deo,columna fi* deijCògnatusftirpis ludf ,filius Dauid , filius SaIomonis,filius columnae 5yon,filius lèmmi» Jacob, filius manus Mari$,filius Nau per car*

ncni

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 32: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

DE A E T H I O P V M M O R I ß *

gipotentiffìmo 8£ excellentifsimo, lemper tii* dor i Domino Emanueli,qui habitat in amore Dei ,& firmus permanet in fide catholica, filio Apoflolorum Petri, & Pauli, Regi Portugal liae tk AJgarbior5,amicoChriftianorum, ho* fti, ludici, Imperatorijdomitori Maurorum, 1

&gentium Africae,&: Guinee, a promontorio, atep infula Lung,Maris Rubri,Arabi? & Per fìdis,&: Armutia?, magnas Indiae, & omnium Iocorumearum,8£ omnium infularum, terra* rum adiacentium,profligatori Maurorum, OC fortium paganorum, domino arcium 2t alto* rum Caftellorum, 8c murorum, propagatori fidei refuChrifti.Pax cibi domine Rex fima* nuel, qui Dei fretus auxilio, Mauros cecidi*» & tua clafTe,tuoexercitu, & tuia ducibus un* diq* tancj infideles canes expellis. Pax lìt cum Regina uxore tua amica IefuChrifti,feruaMa

Re

licm, Imperator magnaccV altae Aethiopia»i magnorum regnorum,cV ditionu,& terrarum Rex de Xoa,de Caffate,de Fatigar,de Ango* te, de Baru, de Baal/ganze, de Adea, de Van* gue,de Goiame, ubi Nilus oritur, de Dama* »aa. de Vaguemedri»de Ambeaa, de V a g n e , de Tigr i Marion, de Sabaym, unde fuit Regi* na Saba,de Bernag3es>& dominus ufc|$ a d N o

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 33: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D A M I A N I A C O ES

rig uirginis matrisjpfius Saluatòris toiiûs mij di.pax fît fìlrjs tuis,nunc uti in uircnti hor to ,& florentibus lilrjs, menfa efculentis parata, pax fìbabus ucftris,qug funt indumentis ornatati* cut palatia aulasis exornantur.pax affìnibus tu is,ex fan&orum femine proorearis,fìcuti diete fa era fcriptura, filfj fan&orum funt benedicci, Se magni foris & intra domum .pax fit confìliari* is S>C offìcialibus tuÌs,poteftatibus, Se ius dicen tibus.'pax Ducibus tuis caftrorû & confinium &C omnium rerum munita rum. pax omnibus gentibus,popuIis,cV urbibus,&cunc'tis inha* bitantibus,pra?ter Mauros, ÒC ludaeos.paxo* mnibus parochrjs,5£ omnibus Chrifto, &C libi fidelibus. Amen*

Cognoui domine Rex,S£ mi pater,quod cu ad te nominis mei fama, per Mattharum orato* rem noftrum fuifTet delata,ftatim Archiepifco porum,& Epifcoporum,ac Praelatorum ma* gnum numerum aduocari iuffiftiV quide ea le* gatione Deo Chrifto gratias agerent, ipfumq? Matthacum fummo cum honore, & hilarkate fuifîefufeeptum,quaderemiririce fum latta* tus ,& gratias pariter Deoegi, & h o c deuote fe eie edam populus meus* Dolui autem cum ab his intellexi ïpfum Matthgû" in reditu fuo dum intraret fines meos in monafterio de Bifay n fu* < ~ iffe

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 34: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

DE A E T H I O P V M M O R I ß .

ifTemortuumseum autcm ego non milerä,cjuo niam adhuc puer eram undecim annorum, uix dum fufcepto regni fceptro, poft morte patris, fed Helena Regina, qua loco matris colebam, S>C regnum pro me gubernabat. Is Matthasus mercator erat,Habraham uocatus, Ted fibino* uum nomen idcirco impofuerat,ut (ècurius per fines Maurorum iter facerer.Verum is in D a * bui a Mauris pro Chriftiano agnitus,in carce* rem fuitconie&us.Quod cumfignificaffet ue* ftrorum exercituum Praefeclo,ismifit fortes ui ros,qui Chriftianum hominem e teterrimo car* cere liberarent,maxime cum didiciffet cum efle, legatum meum.Itaqnllum ereptu e manibus inimicorum,curauit ueftris nauibus,adconfpe dum ueftrumtranfuehendum, Is Matthgus meo nomine, tibi Regi madata expofuit,refcri pßtqj ièhonorificeiufceptum fuiflè, 8t* cumula te omnis generis muneribus hòneftaturn>quodl et nuntrj pariter ueftri affìrmabant, quos ma* gnus ueftrasclafiìs praefe&us Didacus Lupez deSequeiraadnosmißt,qui literas prgfenta* runt.quas affèrre debuerat Eduardus Gaiua* tius,quiin ìnfula Cameronis dicobierat, qui* bus confpedisIiteris,magnopere fum gauifus* SC Deo egi grati'a$,&: tum magnani ccpi uolu* ptatem,cumpecìora uefttorum nuntiorum crii

c i b u s

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 35: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D A M I A N I A G O E S

cibus infignita cofpicerem48£ experirerpercun dando eos,ritus tenere fidei Chriftian3e,qui ef# fènt uerifljimi,cV ìllud me (ìngulari deuotione iniecìa uehemeter permouit,quod intelligerem iter in Aethiopiam inuentum efTe,non fine mi raculo.Nam referebant pracfecìu cla(Tìs,quum diu per mare Arabicum erraffet, cV propterea de inueniendo noftro portu defperaflètjre infe* c*ca,redirein Indiam uolui{Te,maxime propter fasuas maris tepeftates, fedin aurora opportu ne rubram crucém in cedo apparuiflè,qua faJu* tata,a nautis proras in eam partem effe conuer fàs, monftranteejj Deo repertum effe portum noftrum»qua2 res mihi pro miraculo uifa eft,& certe is claflìs prasfeclus Deo debet admodum elle dilectus,poftcj tantam ei felicitatem concef fam uidemus,quantam nemo ante eum a Deo impetrarepotuerit. De hacautem mutua lega tione antiquitus fcrasdicìum fuit a Propheta in libro de uita,cVpaffione fandti Vicìoris, Se in Iibris iancTiorum Patrum, quod Rex magnus ChrifìianiiSjCum Rege Aethiopia: eflet cu mu tua pace conuenturus,ièd hoc nequaquam t V tu rum exiftimabam diebus uitas mese, Verum deus certum fciebat,ut laudetur nomeeius,qui nuntium ad me detulit,ut ego pariter id mitte repoffem ad te patrem meum in Chrifto, SC

amicum

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 36: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D g A E T H I O P V M M O R I B .

ámicum,ut fimus in una fíde,poftcja nullo alio Rege Chriftiano nuntium aut ceríam notitiam habuer im.HacItenus ctfcum me Mauri erant,fí líj Mahometis,cVGendles,8c" reliqui funt ferui. qui Deum non agnofeunt, Sí alr) qui lígna Sí ignem uenerantur, Sí alíjquí folcm adorant,8C ali] qui íérpentes Déos eíTe putant.cum his nun quampacem habui,quoniam ad ueritatem ue* ñire reeufant,8¿ fruftrahispredicabam fidem, nuncueroconquieíco, & D e u s quietem dona mihidedíteum hoftibusmeiscV tuis.Naminfi nibus meis cum arma cus cotraeos progredior, jpíí faciem SC terga uertunt?8¿ Duces, Sí mili* tes meiVper campos de hís uiftoriasconíequun tur.Nec|? mihi Deus irafeítur, ut dicit Pfalte** riumj8¿ Deus uota eorum Regum implct, qui iuftapetunt, nechocad laudem noítram peni nec.Ñam deo agédg funt gratise.is eft qui mun dum uobis dedíCjó^ terram Gentilíum perpe­tuo concefíit,acaIiorum terras,quae funt a finí bus ueftris,ad initium Acthiopig.propterea in gentes Deo gratias ago,8¿ predico fumma eíus potentiam, cum fperem eorum populorum fí* lios,qui in tuamditionem ueniét procul dubío fidei ueritatem effe cogníturos .quamobrem do gratias D e o , Sí (pero quod filrj ueftri ego, Sí uos, de felicibüs earum rerum fucceffibus,

D abunde .

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 37: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D A M I A N I A G O E S * -

abundelaetabimur.ee* uos Deo debetis conti« nue fupplicare,donec gratiä" uobis detpotiundi templi fancti in Hierufalem,que. eft in poteftate hoftium Chrifti,Maurorurn,& Gentilium, & hazreticorum.& fi hoc perfeceris, caput tuum omni laude pleniflìmum erit.Caererum ex nu* mero legatorum,qui ad me ueniebant. cum prg diclo Matthaso tres periere, Sc Praefe&us ma«"

Ardici, gnus ueftras claftìs deuenit apud t- Macua in colloquium cum Rege de Bernagais,quieft im perio meo fubiecT:us,cV ftatim legates ad memi fìt,& munera ingentia,quae mihi charifsima fu erunt. Verum nomenueftrum omnigemma,8£ thefauro mihi preciofius uidetur.Sed haec tran* (èamusjcV agamus inter nos» quo modo inua<* dere,& capere poflimus alias infìdelium terras. Ego certe dabo millies centena millia drachma rum auri» SC totidem millia militariumuiro* rumJtemq?maceriamoferrum,8c" cuprum, in ufum aedificandj , & ornandg dajffis,magna etiam commeatus copiar» .amice una conuenie* musjCx: quoniam non eft coniuetudinis, cVdi* gnitatis meas ad petendam pacem legatos mitte re,& tu primus a me earn fyncere quarGuifti,ad uerificanda Chrifti uerba. Nam fcriptum eft, Beati pedes,qui portant pacem,Et ego propter rea fura ad id paraius, more Apoftolorum,qui

crani

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 38: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

Ì ) E Á E T H I O P V M M O R I E ;

èrànt unánimes, cV unius cordis. O rex, ¿V pa* ter mi Emanuel^unus Deus te íbfpitem uelit,8c feruet, qui eft Deas coeli, 8¿ Temper unius fub* ftantiae,necíuuenefcit,necícnefcit,. Is qui ate nuntium attulit, Rodericus Lima uocabatur, legationis optimorum uiroru princeps, & cum eo Francifcus Aluarez,quem propter uite pro bitatem,& fíngularem religionem,8¿iuftitiam ualde chariífimum habui,maxime quod uerif> firm's uerbiSjCum eifet interrogatus de fide aptif fimerefpondebat. Et ita debetis eum exaltare, cVmagiftrum appellare, & dareei ofificiumcon liertendi populos de Macuá ,& de Dalaca, de Ze i l a ,& omnium infularum maris rubri,quo* niam funt in finibus regnorum meoru, & ego ei concetti c rucera i baculum,in fignum pote* ftatis,8£ ita uos iubéte, ut ha?c ei concedantur, Be creetur fipíícopus illarum terrarum, &infu larum.quoniam hoc meretur»8c idoneuseft in hoc officio adminiftrando, Se tibi Deus pi uri* mum benefacietjUt femperfis fortis contra ho* ftestuosjfc eos cogatis ad pedes ueftros proci* dere,& Deus cibi uitam prolonged & partici* pern faciat regni eccíorum in óptimo loco „ fica nego promeoptarem.Audíui autemauribus meis multa bona de tcr8í oculis uideo, que. ui* dere nequáquam credebam, & Deus cunda de

D rj bono

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 39: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D A M I A N I A G O E S :

bono in melius fuccedere uelit, SC ibi fit uefter locus fupra lignum uita;, ubi eft locus fancto* rum, Amen .

Ego ficuti filius paruulus, quae/uflìftis feci, Se faciam fi uenerint legati ueftri,ut inuicé mu* tuis opibus adiuuemur.Sin£ulis autem Orato ribus ueftris, qui uenicnt, fìcuttum feciftis ad Mazua,aur DeIacam,cV adportus intra angu ftias maris Rubrica tribuam,tribuic£ curabo, qua; fienda fìgnificabitis, ficuti maxime defydc tOjUtin c o f i l i o ^ rerum acflione, profperecon iungamur.Nam cum ad ea httora copia? ucftrg peruenerint,mature egociimeis exerdtibus adero.Et quonia in finibus meis nemo eft Chri ftianus,neque tempia Chriftianorum uifuntur, concedam ueftris bominibus habitandas illas terras,quae funt proxime Maurorum ditioni, propcerea opus eft, ut cceptis ueftris debitum fìnem afferatis. Interim mittitoteadme uiros eruditos, atq* etiam caefatores iroaginum auri & argenti i& fabros cupri, Se" ferri, & ftanni, cxT plumbi.item artifices,qui literisnoftrg Un» gu£, proEcckfia libros imprimami,item ali* quos qui ex auro bracieolas facere 4& cu his in aurare alia metalla feiut. Hi e rut in domo mea honeftifsime tracìati, 8C fi divedere uoluerint, laborum fuorumeisamplam mercede fòluam.

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 40: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

E E A E T H I O P V M M O R I B ,

luroc^perDcum Iefum Chriftum Deifilium^ me cos lìbere cum uoluerint, efTe dimiflurum. Hocautem peto fidentifTime,quonia mihiue* ftra uirtus fpeclata eft,&bonitas maxime agni ta, 8C feiome amari abste plurimum. 5tnoc agnoui certius,qucdMatthauim mei gratia ho norifice & liberaliser fufeeperitis, 8>C remiiéri* tis. Et ideo adnitor ea impetrare, neque hoc uo bis pudorem affèrat, nam omnia perfòluam. J Et id quod fllius petit apatre, negari non de* bet. ÒC tu es pater meus, SC ego filius tu£rs,8C fi mus contundi fimul,ficut laterculus cum later culo in pariete copulatur,ita duo in uno corde, SC amore lefu Chrifti confèntimus, qui eftea* put mundijcV quicum,eo funt, aflìmilantur la terculis in muro coniuncìiy. A M E N .

fl^ liter* eìttfdem Dwidis Aethiopix I m p e r a t o r i * , ailom n e m hmi nominis tertium ^ortugil'ke, &cì R < r g « w , fcrip* anno M . D . XXIIILPMIQIOMO interprete*

INI nomine Dei patris omniporentis, creato* n's cceUSC terrae,& omniu rerum facìarum,

ui(ìbmum,& inuifibilium. In nomine Dei fili) Gnnfti.qui eft filius3cV confilium, & propheta patris. In nomine Dei fpiritus fancìì,parac!eti, Dei uiuisapqualis patri, ÒV filio, qui locutus eft per os prophets, fpirandò fuper Apoftolos

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 41: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D A M I A N I A G O E S

los',"ùt Gratias agcrent,' Sc Iaudarcnt Triniti* tem perfecìam in cedo & in terra, in mari, Se in profundo fempcr, A M E N .

Mitto has literas Sc nuncium ego Thus uir* ginis,quod eft mihi nomen a baptiimate, nune uero cum Imperrj feeptro affumpfi nomen Da* uidjdilecìus Deo,columna fidd,ftirps Iuda,fi lius Dauid, filius SalomoniVRegum Tfraef, fi lius columna: Sion, filius feminis lacob, filius de manu Maríse,6¿ filius Nau per carnem.ma ximo SC potentiffimo,cV altiifìmo loáni Regt Portugallie,cVAlgarbiorum,filio Regís Erna nuelis. Pax fit tibi,8¿ gratia domini noftri feíu Chrifti fit ièmpertecum.Amen.

Eo tempore quo ad me relatum eft de poten tia Regís patris tui,qui Mauros feediffimi Ma humetis fìlios debellabat,Deogratias ingentes egi,propter incrementum, cVmagnitudinem, cVcoronam conferuationis,in domo Chriftia* nitatis.Similiter fummam cepi uoluptatem ex Iegatorum aduentu, qui uerba ipfius Rcgis ad me detulerunt,ex quibus fingularis amor, 8c no titia,& amidtia ínter nos eftecìa eft, ad eradi» candos.expellendofque malignos Mauros, & incrédulos Gentiks,qvi habitant ínter tua,me aeß regna. Du eflem in hac lcticia,audiui tuum meumcp patrern,pnus effe uíta defundum, cp

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 42: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

DE A E T H i o p V M H O R I B ;

Unekgatosadeummittcrem. Quamobrcm gaudium meum in meerorem fubito conuer* fum eft.ita ut in hoc cordis mei dolore,mecum edam aula; noftra» proceres,cV Prselati Ecclefia ßici,&* qui in monafterqs funt, omnefqj dem« fubditi noftriuehementiflimu ludum fecerint, sta ut uoluptas primi nunti}, cum triftitia hu* ius nouiflimi exgquaretur. Domine a principio regnorum meorum hadenus nulla kgatio,nuI lufq? nuntiuSjUel a Rege,uel a regno Portugal Ìix ad me peruenit,nifi dum uiueret Rex, tu us pater, qui duces fuos ad me mißt, cVproceres cum Cleriris>c** Diaconis,qui cotu foknnium miffarum apparatum attulerunt.Et prop cerea maxime fum la:tatus,8t" eoshononncefufcepi, ÒC non multo pofteos diraiß, ut reuerterentur cum honore,6V pace. Sc poftquam peruenerut ad portum maris,qui eft in finibus meis,in ma ri Rubro, non inuenere magnum Praefedum claffìs,quem pater tuus mifèrat,is enim non ex pedauit, & de hoc me fecerat certiorem , quo* niam non poterat expedarejcum efTet moris ue ftri,de triennio in triennium maguum claffìs Praefedum creare. Interim alius nouitercrea* tus aduenit, qua de caufa longiorem, q opus ef (èt,moram legati contraxerunt. Nunc uero mieto mandata naca perfra.trem. Chriftophora

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 43: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D A M I A N I A < 3 0 E S

L i c a n a t i , c u i nomen a baptifmate e f t Zaga Z a bo,nepegratia patria, qui defidcria mea coram uobis expîicabit. 8c item ad Papà Romanum mitto Francifcum Aluares, qui nomine meo praìftetobedientiam,uti iuftumeft. Odomine Rex frater mi attende, cV da operam amicitia?, q u a inter nos pater tuus aperuit, Se crebro mit« te nuntios,& literas,nam eas magnopereuide* re defidero,uti a fratre meo,nam id gquumeft, cum ambo fìmus Chriftiani. Se Mauri,qui ma ii funt, femper in fua feda concordes exiftunt, ÒC nunc profiteer me nolle in pofterum legatio nes Regis Aegyptrj admittere, nec aliorû item Regum,qui ad me fa?pe legatos mittebant, fed fblScelfitudinis tuse,quos uenire maxime opto, quoniam reges Mauri me loco amici non ha* berit,propter relìgionis diffenfionem, fed amici tiam fìmulat,ut tutius dC liberius mercaturam in noftris regnisexerceant,inde magnum com* modum confequuntur. Ingentem enim uim au rj„cuius funt auidifsimi,e regnis meis exportât, cum parum mihi fìnt amici, Se comoda eorum nullam mibiaffcrantfoticiarmlèdhoc toleran* dum fuit, quoniam fuperiorum return noftro* rum uetus e f t inftitutum, Se fieis nequaquâ bel lu m infero, 8c pemtus profligo,temperandum in hoc.mihi e f f e arbitror,ne iîli contra fanctum

~ tempi uni

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 44: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

DE A E f H I O P V M H O R I B .

fcemplum in Hierufalem uioIent,& diruant, in quo fepultura efl: lefuChrifti, quam Deus in poteftate fcediffimorum Maurorum reliquie, ÌC pariter folo aequarent alia tempia, quae funt in Àegypto,cV Sytidi, Sc hgccaufa eft, cureos non inuadam,& debellerei,cujus rei me piuri* raum taedet. Etiam hoc mihi facilius perfua* deo effe faciendum,quu neminemChriftianum, Regem habeam finitimum,qui me adiuuet, SC cor meum exhilarec. Ego mi Rex nequaquam laetari poffum de Chriftianis Europaeis Regi* buSjCum eos audiam in uno corde minime con* fencire,uigereqj inter eosbella.Eftotefimul oes in una concordia unanimes.Deberetis enim in* ter uos certo fcedere effe contenti. Et certe fimi hi Chriftianus Rex finibus effet coniu<ftus,nun quam una hora ab ipfò difèederem, & de hoc non piane fcio quid dicam,aut omnino faciam cum haeca Deo ordinata elle uideantur.Domi ne mi mitte obfecro frequentes ad me nuncios, nam cum literas tuas uideo,uultum certe tuum intueor.Quoniam maior amicida oritur inter longinquos, diftantes,(| inter eos qui propin* qui funt, propter defidcriu quo tenentur.Nam is qui reconditos habet thefauros,cumeos ocu-Iis nouideat,corde lem per, cV quidem uehemen tiffimediligit,ficutl Dominus lefusChriftus

E in

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 45: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D A M I A N I À G O E S

in Euangelio dicit, V b i thesaurus tuus, ibi cor tuum,itacor meuapudteeft,quû"tu fpfè meus fis thefaurus,& tu pariter me, tuû thefâurû de bes efficere, Sc cum meo tuû cor lyncere copula re.O Dne f rater ferua uerbû hoc,nam es pruden tiffimus,cV(uti audio spatri in fapiétia fîmilis, Sc de hac re cognita,ftatim Deo gratias egi, ab* ieclocß dolore,gaudiua mefufceptum eft ôt" di xijBenedictus fit fìlius fapiês Sc magni capitis, fìlius Regis Emanuelis,qui fèdetin cathedra re gnorû fuorum.Dnemi caue nedefatigeris,cum fis fortis non fecus ac pater tuus,nec oftende de biles uires гduer(lìs Mauros,cVGentiles,Nam eos cu Dei auxilio'adiuuante uirtute tua, facile debellabis SC deftrues.cV no dicas tibi effe a pa tre tuo uires exiguas.Nameg fiint certe fatis ma gnae, SC deus femper ope feret. Mihi ad flint ui* ri,aurum,commeatus inftar areng maris,& Mei larum cceli.Nos fimul coniundi tota Maurorû barbarie deftruemus.neq? aliud a uobis peto,g peritosuiros,quimeos milites in prazlrjs ordì* nes feruare doceant.Et tu Rex uirintegrg seta.* tisexiftis.Rex Salomon duodecim annomscta tisjimperium fufcepit,habuitcß magnas uires, & pâtre fapiétior fuit.Ego quocg cum Nau pa ter meus exceffìt ab humanis,paer undeeim an norum remanfi, ingreffijfcj? fedem patris, Öeo

dante

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 46: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

DE A E T H I O P V M MOKIB; dante ampliores opes Se uireseo fumconfccu* tus.Nam in marni mea oés finitimi & Regni Gentes exiflunt. propterea ambo gratias Deo agere debemus tanti accepti benefici]. Praebe rnihiaures frater,& Domine<Nà hoc uno uer<* ho a uobis poftulo.ut uiri docì:i,atqjetiam ar * tifices mihi mittantur, qui imagines, & libros imprefTos,en{ès,cVois generis arma militarla fabneare feiant. I teme]? architecìi, fabri ligna* rr),& Medici»quì pharmaca coponere, OC uuU nera curare didicerint.Cupio etia eos habere,qui aurum ìn bracTieasèxtenuare f cVaurucVargen tum egregie caelareuakant,acetiam auru & ar gentueuenis terrae eruere, OC metalloru oium fodinas exercere fciant.Prjrter hos,apud meetia chari erunt,qui plumbeas tegulas ducent, cV te gulasex creta facere docebunt. omnes denique artificesmihi ufui erunt,&: pr&fertim fchlopeto rum. Admua me obiècro in his rebus, ficuti fra ter fratre/St" te Deus ita adiunabie, Se ab omni malo liberabit.Deus exaudiat orationes, 5C pe titiones tuas, fìcuti recepit fancla (àcrificia in omni tempore * & in primis faentina' Abel, & Noe quandofuit in arca„5^ illud Abraham, quando fuit interra Madiam,cV illud de Ifaac quando difceifit a fofia iuramenti, & illud Ia^ cob,in domo Bethleé>t Moyfis in Aegypto,ck:

T E i) Aaron

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 47: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D A M I A N I A G O E S

Aaron in monte,& lefbn fili) Nau in Gàlgala, Se Gedeonis fupra plagam,cV Sampfonis, q u a * do fitim habuic in terra ficca, Se Samuelis in Rhama propheta?,8¿ Dauid Nacira,8¿ Salo* monis in ciuitate Gabeon, Se Heliae in monte Carmelo,quando fufcitauit filium uiduae mu< lieris e Richa fupra puteum,Se Iofaphat in prg l io ,& ManafTe quando peccauit, Si ad deum eft:conuerfus,& Danielisinfpelunca leonum, 8C trium fociorum Sydrach,Mifach, Abdena go in camino i g n i S j & T Annaeante altare, & Ne emiacnia?,qui fecit muros cum Zorobabel , & Mathathie. cum fìlrjs fupra quartam partem mundi,8¿ de Efau, fupra benedidionem. Ita Domine,Deus recipiet tua faenficia, Si fuppli cationes, Sí te adiuuabit, ¿V erít pro te contra omnes peruerfitaces in omni tempore,cx" fìngu lis diebus. Pax fit tecum, Se ego te amplecìof fànctitatis brachijs,cx* fìmiliter fingulos ampie ctor.qui tibí font a confilrjs fan&is Regni Por

tugallia?* Itemque Archiepifcopos Se Epi* feopos, Sacerdotes Se Diáconos, ui*

rofcjj pariter Se m ulieres. Gratia. Uà Si benedicalo uirginis

jMiarias matris Dei fit tecum Se oibus,

Amen.

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 48: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

. DE A E T H I O P V M M O R I B .

^Iheraeiufdemferenìfslmi Umidii Aethiopk Imperi* torìs, ad Pontlficem Row4««w, [cripta torno miìlejìmo, quingentefimo uigefmcqMrtofatdoIouio interprete*

ÌN nomine Deipatris omnipotentis, creato* ris codi Se terra?^uifibilium,cVinuifìbilium.

In nomine Dei filrj Iefu Chrifti,qui eft ide cum ipfo,a principio mundi, & eft lume de lumine, SC Deus uerus,de Deo uero.In nomine Dei (pi ritus fandi,Dei uiui , qui proceftit ex Deó pa* tre. Has literas is ego R ex mitto, cuius no* men leones ueneratur,&Dei gratia uocor Atha niTinghil,id eft, Thus uirginis, filiusRegis Dauid, filius Salomonis, filius Regisde manu Maria;, filius Nahu per carnem, filius fando* rum Petri Se Pauli,per gratiam,Paxfìt tibi iti fìe domine,pater fande, potens, pure, (aerate» qui es caput Pontificum omnium, Se neminem metuis,cumnemo tibipoffit maledicere, qui es uigilantifTimus fupra animas curator,&ami cus peregrinantium,confècrate raagifter,&:prg dicator fìdei,8t" earum rerum hoftis, qug con* feieritiam oftèndunt,amatoroptimorum mo* rum,uir fandus,quem omnes l a u d a n t e bene dicunt.Ofclix fande pater, ego tibireuerenter obedio, cum fis pax omnium, & cunda bona merearis,& itaaequum,ut omnes tibi obedier* tiam praeftent,ficuti fandi Apoftoh pracipiuc

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 49: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D A M I A N I A G O J S apud Deu. Hoc uerc ueftrum'cfUia etiam ptsw cipiunt,ut ueneremur Epifcopos.Archiepifco* pos ,& Prglatos .Similiter utte loco pat* is a me mus,& loco Regis uereamur,& tibi uti Deofi dem babeamus.Propterea dico ego humihter, ad terram genibus faxisytibi pater fändefynce ro admodum corde.quod tu pater meus es, SC ego films tuus.O pater fände potenti(Time,cur neminem unquam adnos mififti, utcertius de uita,faluteq?meacognofceres,cu tu fis paftor, SC egoouis tua .bonus etenim paftor fui gregis nunc|obliuifceretur,nec tibi a regioibus uefois nimium temotus debeoexiftimari, ut nunci] ad menequeant peruenire,cum ex remotiiBmis tcr, rarum regnis Portugallias Rex Emanuel films tuuSjOtatores ad noscomodiflime mjferit>&. fi Deus eum ad fe in coelum euocare diftulifTet,. ea quae tum agitabamus,procuJ dubio felice exi turn habuifTent.nuncueromaxime opto pro* fpera Sc falutaria de fänditate ueflra, percer* tosnuntiosaudire.necßenim uncp a fänditate ueftra uerbum recepi,quum aliqua tantu a no^ ftris,qui exuoto peregrinatur audierim. Sed hi cum neq? meo nomine proficifcatur,neqj quiccj literaru a uobis afferantjncerta fide nobis per?« cundantibusvdicunt fe ab HierQfofyma,dcinde folutis uotis,ad uificanda Apoftoloru limina,

Rom am

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 50: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

DE A E T H Î O P V M M O R I B . Romam perueniflèiCÛintelligantea loca facile petbquoda Chriftianis teneantur, ¿V certe íum mam capioex ерш fermonibus uoluptate,quo* niam dulciffima cogitatione fanc*h uultus tui imagincm intueor,qua: mihi Angeli forma; fi* millima uidetur,8¿ illam fîcuti angelica me dili gere^uenerariqj fateor, Sed profedlo mihi effet gratius ateß iucundius,uerba tua,tuafq? literas deuotiffîmecontéplari. Atq? ita nunc te oro,ut nuntium tuum cum benedictione ad me mitte* re uelisad exhilarandum cormeum. nam cum in relígíóne,&fideconfentiamus, id mihi ante omnia uidetur expetendum, fupplicíterqj item oro,ut amicitiam mea, ad inflar annuii, quem induis in digitum,&: torquis aurei,*quem hume ris imponis, in intimum cor reponere uelis, ut mei memoria nung ex animo ueftro deleatur. Gratis etenimuerbísoY literis amiticia maxime creícitjcum eam fanera paxcompleâ;itur,e qua omnis humana beticia facile prouenit. Quem* admodû" enim is,qui uehementer ficit,frigidam maxime aquam deiìderat,ut in iàcris feripturis habetur,ita animus meus ex nuntrjs, èx" literis, qua* ex remotiffimis terris deferuntur,incredi* bile gaudium concipere folet. neque tantummo do de San&itatc ueftra, fi aliqua audiero, ue* rum fi certa de fingulis terrae Chriftianas Re*

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 51: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D A M I A N I A G O E S

Regibus referetur.mirum in modum lastabor, ficuti his accidit,qui pracliando opima fpoliare periunt & legunt.hoc enlm facillime fieri pò* teft,poftquam Rex Portugalliae totum id iter aperuit.,qui ad nos iam pridem Jegatos fuos mi fitcu ftienuifiimis equitibus. Dum autem pa< termeuseiTet in humams> nec#tu,autdemum a quoquam alio RegeChriftiano, uel ipfo Pon tifice^aut nuntium, aut omnino literas recepì* mus.Qparicjin Archiuis proauinoftrifemi* nis Iacob earù literarum memoria coferuetur, cjuas Papa Romanus nomine Eugenius,ad has terras mifitjCÙ ipiè ièmen Iacob regnaret, Rex regum in uniuerfa Aethiopia,Rex metuendus, Praefcriptio autem literarum haecerat.

Eugenius Romanus Pontifex, fillio diletfo noftro Regi,ex Temine Iacob, Regi Regum in uniuerTa Aethiopia,maxime metuendo,cVc In fumma autem literarum. fignifìcabat fjlium fuum Ioannem Palgologum, qui biennio ante cflèt mortuus,Regem Regum Roméeorum,ad facroianclam Tynodum celebradam,euocatum fuiffe.cV cum eo loièphum Patriarcham Con' ftantinopolitanum ueniflècum magno nume* ro ArchiepiTcoporum,& EpiTcoporum,& o* mnis generis Praelatorum,in quibus etiam fuif fan Procuratores Patnarcharum Antiocheni;

Alexandre

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 52: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

DE Ä E T H I O P V M M O R I E ;

ÄIexandrini,cV Hierofolymitani. Quiomnes Tecum fandg fidei,8c religionisamorefirmiter coniunxiffent,conftitutaqj unitate Ecclefiae,fub latas fuiffe antiqui temporis dirTicultates,no fi* nediuinoauxilio,quacerronea?,cV religioni con traria; uidebantur.quibus rebus ritefancitis;8£ conftitutis,ip(c Papa omnibus ßngularem laeti ciam péperiflèt.Hunc autem Iibrum Papae Eu* geni) ad uos mittimus »quem incorruptum fer* nauimus, totu etiam Pontißcig benedidionis ordinem SC poteßatem mififlemus, nifiharum rerum nimis magnum uolumen effe uideretur, quum magnitudine librum Pauli ad gentes omnino fuperet, Legati uero, qui hxc a Ponti fìce ad nos detulerunt, fucre Theodorus, Pe* trus,Didymus,& Georgiusferui lefu ChriftiV T u uero fandiflìmepater rede feceris,ß euolui ueftros libros iuflferis, ubi harum rerum,de qui bus fcribimusjUti facile arbitror,aliqua memo ria reperiatur. Itac^ fände pater, fi aliqua ad nos perfcribes, firm iter exiftimaco,cunda in no ftros libros diligentiffime fore conicripta, ut pofteris noftris earum rerum fempiterna me* moria relinquatur. Et certe is mihi beatus effe uidetur,cuius memoria cuftoditalitens,in ur* be fandaRoma, OC in fcdeSandorum , Petri be Pauli conferuatur. Hi enim funt domi

* F ni

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 53: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D A M I A N I A G O E S

ni regni ccelorum & totius mundi iudices. Et quoniam ita credo.propterea has mitto literas, ut mihi gratia paretur apud Tanditaté ueftram, & ueftrum TandiflìmumSenat5,ut inde Tancia benedicalo mihi proueniat,&bonoru omnium incrementum. Obnixe etia precor Tanditatem ueftram ut mihi mittere uelit aliquas Sandom imagines,& precipue beata? Maria? Virginis, utTepiflTimetìtin ore,atc]j memoria mea nomen ueftrai Tanditaris»& contìnuam ex muneribus ueftris capiam uoluptatem.Idcirco etiam uehe* menter poftulo.utmihi uiros facrarum literara dodos,atqj etiam artifices mittatis, qui imagi" nes fabricent, atq? ita enTes, OC arma bellica oh generiSjitemqj caelatores auri.atq? argenti, & fabros hgnarios, precipue architedos, qui do* mosex lapidecoftruant,cV tegulasexplumbo, cuproqj ducere (ciant,quibus domorura teda protegantur,ad hos etiam nobis admodum dia rierunt,qui uitrum conflare, organaci mufica feite facere,cV dode pulfare Tciantjitemc^ fiftu* latores, &tibicines. Hosuero artifices ex do* mo ueftra precipue mihi mitti uellem, uel fi ho* ru domi ueftrg exigua erit copia,ab alrjs regib. fiirjs ueftris,eos fànditas ueftra poterit impetra re. quoniam ueftris imperijs, 6C nutibus facile ©bediunt. Hi cum ad me peruenerint, prò meri

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 54: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

DE Ä E T H I O P V M MORIEN

tis fummo in honore habebuntur, cx libefaliti te mea,mercedem amplam acctpient.&Gdo* mum aliquis redire concupifcet,prsemfjs abun* de ornatus abibit.uti placuerit,quando nee in* uitum quenquamfim retenturus, cum fructum aliquemexeius indußria perccpero. Nunc ad alia tran(eundum eft, cViam a tepoftulo fan* cüilTi'me pater,cur non hortaris Reges Chnftia nos filiös tuos,ucarmadeponant,& uti fratres deeet,concordes inter fe cite uelint, poftquam ipfi oues tue, funtjoV tu iplepaftor ear um? Opti mequidemtua fanclitasnouit, quid Euange* Jium prseeipiacquoddicit. Omneregnum infe dsuifum defolabitur. Nam fi reges animis, & fordere certo confentient,facilIime Mahumeta* nos omnes delebunt,& pfeudopropheta? fepul* chrum feelici irruptione difturbabuntcxT dim* ent.Ob hanc rem da operam pater fancle,ut in tereos bona pax fiat,ck certum foedus amicitig percutiatur,hortarecß eos,ut mihi adefl^atque opem ferre uelint,cum in regnorum meorum fi < nibus,a Mahumetanis Mauris peffimis homi* nibusfim ex omni latere circundatus. Ipfi au* tern Mauri Mahumetani,inter femutuis auxi> irjs ucuntur,Regefcp cum Regibus, & Reguli cum Regulis,aduerfus nos fyncere cV conftan* tiffime conueniunt.Mihi Maurus quidem ad*

F I] modum

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 55: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D A M I A N I A G O E S modum uicinuseft,cui finitimi air; Mauri ar* ma,equos,atc]3 inftrumenta bellica fuppedita« Hi funt Reges Indiac,Perfìdis, Arabie;, atque Aegypti .Quibus de rebus fìngularem animo indiescapio moleftiam,cum hoftes Chriftiana. religioniSjfraterna charitate inter fe coniunclos pace frui conipiciam. Reges uero Chriftianos, fratres meos,nihil omnino iftis iniurrjs commo ueri,neq? ullam mihi opem affèrre,uti certe de' ceret Chriftianos,poftquam feediflìmi filrj Ma humetis, inter fe^mutuisopibus adiuuantur. Neqj ego is Tum,qui adid militares copias po* ftulem,cum milites mihi'fuperfint. Orationes, 6c fupplicationes tantum petojocumq? gratig apud fanctitatem ueftram, 8c reges fratres me* os exopto.qucrenda enim mihi eft hxe uobifctr amicitia.ut copiofe his rebus,quas fupra poftu laui ad terrorem Maurorum firn inftructusv& Chriftiani nominishofl:es,uicinimei intelligat Reges fratres meos,finguIari ftudio mihi faue* re,atcp opem ferre.quod certe ad commune de cus pertiner,poftc| in una religionis, & fidei ue ritateconfentimus,cV in eo confiho fumus per* manfuri,quod firmum,atcg abfolutu eritcum eo,quod utilius eueniet.Deus itacß defi'deria ue ftra impleat/uperlaudibus lefu Chrifti,eVdei patris noftri,quem omnes laudant per omnia

fècula*

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 56: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

DE A E T H I O P V M M O R I B .

X Hum con(ecrator,8£ fan&i Petri fedem o b tines.Tibi data? funtclaues regniccelorum,8C quodcuncj? ligaueris,uel folueris fuper terram, erit ligatum, nel folutum in coelis, ficut dixit Chriftus,&ita in Euangelio Mattheus fcribit. Ego rex cuius nomen leones ueneratur, SC Dei gratia AtartiThingil,id eft Thus uirginisuo cor,quod nomcn eft a baptifmate,nunc uero in ipfo fufcepti regni initio^afttimpfi nomen Da* uidjdileclus a D e o , eolumna fidei, cognatus ftirpisIuda,filmsDauid,filius Salomonis, fi> lius eolumna? Syon,filius feminis Jacob, fihus

de mas*

{ècula. Et tu domine pater fancte complectere me,cum omnibus fanciis îefu Chrifti »quifunt Komae.cV panterinhos amplexusrecipiantur omnes incola? regnorummeorum,&qui Aetfri ppiam inhabitant, SC reddatur gratia domino Iefu Chrifto cum fpiritu ueftro.Has uero lite* ras fanclitas tua accipiet, de manu fratris mei Ioannis Regis PortugalH*, fili) potentiflîmi Regis Emanuelis per Oratorem noftrum Fran cifcum Aluarez.

f Alla litera eiufdem 'Daildis Aethîopia Imçmtoris, adPontificm Rcmmm, [cripta anno millefimo, quin* gentejimo uigefimoqH<i№,P4uloIowo interprete*

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 57: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D A M I A N I A GOES

de rnanu Marie>filius Nau per carnem", Impera cor magri "e & akg Aeihiopig, magnorum to gnorum ¿V óhionüttk terra rum, Rex de Xoa, de Caffàtcde Fatigar,de Angote, de Baru, de Baalinganze,de Adea,de Vague,de Goiame, ubi Nilus oritur de Damaraa, de Vagemedri, de A mbeaa,dc Vagne, de Tigri Mahon.de Sa baym,unde fuit regina Saba.de Bernagaes, & dominus ufqjad Nobiam.fìnem Aegypti.Hj; prouinciae omnes in mea poteftate funt»cYpta* rgque alia: magng,8¿ ite pama?, qu£ nunca me nequáquam numerantur, ñeque regna &C pro* uincias fuis nominibus expreíTi, ueluti (upcu

-bia, 8¿ uaná gloria inducius, uerum ob id, ut fummus Deus magjs acmagis laudaretur, qui fìngulari benignità te, totampliOìmorum re» gnorum Chriftiane. rehgionis,fuperioribusrne is regibus, imperia tribüüTet, Ìèd profecìo me clariore gratia, inter alios reges djgnum fecit, ut religioni continue ìnièruirem.QjJoniarn me Adel dominum fecerit, hoftem Maurcrum,& GentiIium,quiadorantidola.Mitto addecfcu landos pedes fanctitatis ueftra: more cartero* rum Chriftíana: fidei Regum,fratrij meorum, quibus neque religione,neque potentia fum infe rior. Ego etenim in regnis meis fum columna fidei, neque externis iutrorauxiJrjs, cum in io*

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 58: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

DE A E T H I O P V M MO R I ß . Io Deo fpem, cVopem reponam,qui me fuftìnet^ cVgubernat, ab eo tempore,quo Angelus Dei allocutus eft Philippum, qui fidem doceret Eu riuchum potentis Regina: Candads, Reginas Aethiopia^quasab Hierofolyma Gazam perge bat. Philippus tum baptizauit Eunuchum, 8c" Eunuchus dem um Reginam,cum magna parr tefamilj£c,& populi eius, qui nunquam dd?e* runteffe Chriftiani,omnique fèquenti tempo* re perftiterunt fortes in fìde.PredecefTores uero mei,nulla alia ope adiuti cp diuina,fìdem in la dfTìmisregnt's propagarunt,quod 8C ego quo* tidieefficere contendo. Maneo etenim interina simos regnorum meorum fìnes, utleo ingenti fylua circimdatusjcx! feptus aduerfus Mauros oblìdentesjc^: alias nafiones fìdeiChriftiang in imicillìmasjqua; nolunt audire uerbumDei,ne que cohortationes meas.&ego gladio accin&us eos perfèquor, 3C paulatim extrudo,diuino fci* licet fretus auxilio,quod nunquam mihi deeft*, quod fecus accidit regibus Chnftianis. Nam fi regnorum fuorum fines extendunt,id facile pof (unta(Tequi,quoniäalter alteri opem fèrre pof {èc>& auxilia fubminifträre, ìuuaric^ benedi* dione ueftrae fanditatis, cuius partkeps ego funi, cum in libris meis habeantur licere, quas fuperioribas temporibus Eugenius Papa cum

benecM

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 59: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

, D A M I A N I A G O E S

cum benedizione mißt, ad Regem fernen la* cob. Q u a accepta, tradita per m a nus benedi'* elione ego fruor,& magnopere laetor. Carter« ego in magna habeo ueneratione fanctum tem plum in Hierufalem,ad quod farpiflìme muto oblationes dcbitas,per noftros peregrinante». Et multo plures SC pinguiorcs mitterem , nifi itinera a Mauris, & infidclibus obfîderentur, Nam prgter illud,quod dona noftra, & thefau ros nuntrjs eripiunt,ctiameos libere pertran/ì* re non finunt.Quod fi paterent itinera, in farai liaritatem,8£ commercium Romanac Ecdeftae deuenirem,uti fît a ceteris Chrißianfs Regibus, quibus in religione Chriftiana no fum interior. Ét ita ut illi creduntjUnam fidem rec l ama u* nam ecclefìam confìteor,credoc^ (ynceriiTì me in fandtanitrinitatemjcV in unum Deum,& vh> ginitatem Doming nofira: uirginis Maria?, & articules fidei teneo, Se obfèruo,uti ab Apofto lis confcrfpti fuerunt. Nunc Deus eptimus ma nupotentifTimijCx: Chriffianiffimi Regis Erna nuelis iter patefecit,ut per legatos coueniremus 8C infide confondu' Chri(tiani,cumCHri(ïiaiys Deo infèruiremus.jSed dû in aula mea eius ora tores efTent,allatum eft eum uitam cum morte commutaffe,filiumcj?eius, fratrem m cum io* annem paterni regni feeptru accepiffe.Vnde fi*

cuti ex

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 60: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

DE A E t H I O P V M M O R I B .

cuti ex patris morte fummum (ènfèram dolo* rem ,ita ex fili) felici in regnum affumptione mi rifice fum laetafcus,adeo ut fperem nos commu* nibus coprjs,& uiribus perregionesMauroru pefTimorum,terra maricp iter aperturos,atque eos magno terrore illato, fedi bus, & regnis ef* fèdepulfuros, uteommodo pacatocpitinere» Chriftiani Hierofolymitanum templum pete* ie,èV libere commeare poffint.Atq? ego in pri* mis, Gcuti uehementerexopto, Diuiniamoris particeps eflèpoffìm in tempio Apoftolorum Petri ÒC Pauli. Cupio autem ingenti defiderio confequi fàcrofancìam benedic"tionem,a uicario Domini noftri lefu Chrifti. Nà* proculdubio fan&itasueftra,Dei efì uicarius. Etcum ape* regrinis,quiex regionibus noftris ad Hieru* falem atqueindeRomam non fine miraculo eunt,&redeunt,multa de fanclitate ueftraab his audio,qua3 mìhi incredibilem affèrunt uolu ptatemcVgaudium.Sed multo maiorem omni nocaperemiactitiam,fìmei Oratores breuiore itineris compendio uti pofTent, 8c noua refer* rent. Sicuri antequam moriar, aliquando alla* turos fpero non fìnegratia Dei omnipotentis, qui uosin fanitate &C fandtitatecofèruet, A m é . Éxofculor autem pedes (kncT:os,cV fupplex oro ut benedidtionem ad me mittat. Hasquoqj lite

G ras

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 61: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D A M I A N I A G O E S ras Sanditas tua accipiet de manu fratris mei loannis Regis Portugalliae,pereudem Orator rem noftrum Francifcum Aluarez. m Has epiftolas a Paulo louio uerfas,huic no* ftro opufculo ob maiorem huius hiftorig cogni tioncm adiunximus, nec in eis aliquid mutaui* mus(quanq in quibufdam locis mutatione in* diguiftent Jpraster pauca, quae ex A r a b i c o 8 c * Abelynico idiomate, in Lufitanicu fermonem, omnino male interpretata,mutatoepiftolarum ordine,fuerunt. Idem Iouius quocp in harum epiftolarum enarratione.uolumen quod Fran* cilcus Aluarez de fitu,moribus, cultuqj Aethi opum cOmpofuit, in quo etia totum fuum iter explicat,polhcitus eft Latinum facere,cuius uo luminis unum exeplar penes me habeo. quod fi Iouius a uertendo fuperfedeat, no abhorrerem a b eius reitractatione. quanquam id prouin* cias non libenter fufcepero,nill id tuis fanclifTf* mepatef mandatismihi imperatum cognoue* ro,quo tutiorefTe poffim aduerfus calumnio* fos,quibus uidcri pofljm non ftudio Reipubli cae Chriftiana?,(ed acmulatione gloriaelouianj hoc onus fubrifte* A d quod cum fide tra&an* dum,me noparum inftructum arbitror. Nam cum perfunctus Gcrmanicis, & Sarmaticis k* gationibus,e Belgica a d Regemmca loannem

cius no

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 62: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

DE AETHIOPVM M O R I E .

eius nominis tertium redeo, cm'us plurimam in meexcipiendo & humanitärem, $C muniticeli* tiam expertus fum,Vtyfifippone in colloquium Aethiopici legati incido,uiri OC Epifcopali di* gnitate uenerabilis,cY fide,do<ftrina, aceloqué eia ChaldaicsE,cV Arabie? lingug admirabilis, de in fummaidonei}quiapotenti{Timo Aethio pu imperatore, ad maxi mos prineipes de maxi mis rebus mitteretur.huic auté nomen fuit Z a gaZabo.cumeopofl: initam inter nos firmif* (imam &C conftantiiTimam amicitiam , Cxpius ièrmonem mifcui,uariafqj difputatioes habui, praelèrtim de moribus & religione Aethiopunt Chriftianorum.cupiebamenim eas res non ex uerbis interpreta ntium peregrinorum, fed ab indigena,coram,Sc oretenus cognofeere.Inter caetera epiftolä quoeß per Matthgum legatum in Lulìtaniam miflàm ei oftédi, quam ego iam pndem cumarticulis,quoscoram Rege Erna* nueleexpofueratjn lingua latinam (ut dictum eft) tranftuleram, multaqueex illius admomtu ca(tigaui,ubi interpretatio non piene rei fiderò t

autindolem adècuta erat,quod tum mihi,tum Iouio non raro accidilTeaffirmabat, habebam cnim iam mecu ipfius lourj epiftolas, quas fum ma cum diligentia contulimus.Poftmodum ui ^cnte inter nos iamucra Chrifti charitate,&

G i'i amidtia

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 63: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D A M I A N I A G O E S

amicitia.aufus fum abeo petereplanam, & le* gidmam Aethiopum fìdeicV religione enarra tionem,eamqj fuamanu defcribi, quod mihi fumma cum alacritate conceiTit,illamc# ftarim defcribere incepit,fentendam fumma fide in la tinam linguam refudi,utexfèquentibus paté* bit* Id uero confcientia urgente eo ardetius ag greffus fum,quod non ignorarèm, fi haec apud me perrjffent, a nemine mortalium uncj in lu* cem proditura fuiffent. Inde quòd fic digefta & compofìta ad phrafim Chaldaicam & Aethio*

picam effent,utuix a quopiam intelligi pò tujffcnt, nifi a me, quiea omnia tam ex

ore i c| ex fcriptis ipfius Aethiopici , Oratoris, per multam famili*

aritatem confèqui iam poceram.

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 64: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

DE AETHIO P VM MORIB.

I N N O M I N E « D O M I N I N O *

- > STRI IESV C H R I S T I AMEN.

. i !f H*cfun^qu* iefìàe &ttehgione dpu& nos Aethio-feshéentHrtyohfèmntw*

CREDI MVS innomenfan&aeTrinitatis, Patron, Filium,cV Spiritum fanctu, qui

unus eft dominus>tria quidem nomina, una di uinitas,tres facieSjUna uero fìmilitudo, £qua* Hocpojfeicx lis trium perfonarum coniundio, aequalis in* $Uc<iu

quamindiuinitate,unurn regnum, unus thro* nus,cinus iudex, una charitas, unum uerbum, SC unus fpiritus .Verbum autem patris 5C fìlfj, uerbum fpiritus fancTti, & fìlius eft idem uer* bum,cV uerbum apud Deu 6C apud fpiritum fanclum,cx: apud femetipfum.finedefecìu ullo, UmioRri

autdiuifione,fìliuspatris,cV fìlius ipfìus patris oratorisferip* (ine principio,nempe primo fine matrefihùs pa J! ^clocom

• M • • r o, n. • bmm nube* tris,Nemoemm nouit kcretum,oc myltenum i ^ t r m \ ì C 4 ^

eius natiuitatis, niO pater, & fìlius, ÓY (pus fan tionm&ipe eìus. Is aut fìlius in principio erat uerbu,8£ uer magis catholic bum eratuerbu apud Deu,& Deuseratuerbu* ecdefia co Spiritus patris,fpiritus fan&us, fpiritus filrj, ff^ytexMht fpiritus fan&us eft.fpiritus autem fandtus fpiri ( e r M > tus iui,iine ulla diminutions, aut augmentatio e x p / , j ^ fa ne.isetenim fpiritus fancìus, paracktus, deus ximus^tiajè^ *WJUS,cjuie*patre & filio procedit, locutus eft qten$eft,$w

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 65: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D A M I A N I a G O E S

defeUu ullo m per os prophecarum . & in fiamma ignis defeca timjww flàts dit fuper Àpoftolos in atrium Sjron. Qui per fans, drf/iw t o t u m terrarum orbem denunciarunt,ac predi fui t& pinci* c a r u n t uerbum patris,quod uerbum erat iplè fi *rZcEZt «us.Prxterea neqj pater eft primus, inde quod ^Tflmltìris, paterfìt, nec filius poftremusjnde q? filius fit,fic ere. ' ipiritus fandus neqj primus, neque poftremus

eft.Tres peribnac unus Deus,qui uidztjèc a ne* mineuidecur,qui unico fuo confilio cunda crea uit. Poftea uero filius fponte propter nofttam falutem,ipfopatre udenti,fpiritu fandocon* fentienti,exaltiffimo fuo domicilio defcédit,& incarnatuseft de fpiritu fando.ex Maria uirgi" ne, qu£ Maria duplici ornabatur uirginitate, una fpirituali,altera uero carnali. Et natus eftfi nealiqua corruptione, ipfa Maria matre poft partum uirginepermanenti^magno cumini raculocV arcano igne dìuinitatis affÌata,finefai. guine, de doloribus pepent filium fuum Iefum Chriftum, qui homo innocens Se fine peccato fuit.cV perfedus Deus,& perfedus homo, unu (blummodohabens alpedum.AdoIeuit fenlìni ut infans.fugens lac Mane uirginis matris fue> & cum attigiffet trigefimum annum, baptiza' tus eft in I ordane.Et ut canteri homines, ambii Iauit,fuitc£ Iaffus,fudau/t, e(urmitt & fitiuit, Haec omnia paffus eft iponte §C uoluntarie.plit

t rimacp

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 66: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

DE A E T H I O P V M MORIB. rimacfj fecit miracula. A tcp per fuam diuinitz* tem caeds uifum reftitùitjclaudos fanauit,lepro fos mundauit,mortuofqj fufcitauit,ipfeqj pò* ftremo uolens captus eft, 8C flagellatus.ac cola.

tuus eft propter peccata noftra,8£ fua morte ui cit mortem ac diabolum, Se fua uiua aegritudi* ne dillbluit peccata noftra,& làguores noftros tulic,5c baptifmo fanguinis fui, qui baptifmus morseius fuit.baptizauit patriarchas SC pro* phetas.defcenditqj ad inferos , ubi erat anima Ada? SC eius ftlioru, atqj animajpfius Chrjfti, Hoc In f ne l quae eft ab Adam,quam anima Ada? ipfe Chri te exftwt» ftus accepitex fanc"ta Maria uirgine, Se in fplen dore.oc" potétia diuinitatis fug, cYcrucis fortitti

catenis férreis fathana coliigauit,& redemit A * dam & eius filiosr.HaecoiaChriftus fecit ,ppte reaquod pfenus dmimtate erat,cVipfa diuinitas erat cum ipßus anima,& erat etiam cum ipßus fancìiftìmo corpore,que diuinitas uirtuté dedit cruci. Q u a m quidé diuimtatem, is cu patre in trinitate Sc unitate lem per habuit ,& habet co* munem,Necenim ipfe Chriftus obambulasin terris,caruit oculi mornèto diuinitate, uel digni tate fua .Tum dem5 fepultus,tertia dieipfè le* fus Chriftus»Princeps refurredioisjefns Chri*

dinefr< inferorü portas, SC

firn

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 67: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D A M I A N I A G O E S

ftus dulciffimusjefus Chriftus, princeps facér dotumjefus Chriftus Rex Ifrael,curh magna potétia,ck: fortitudine refurrexit. Et poftquam omnia fuerunt adimpleta,quae fandi prophete prsedixerunt,afcendit in coelum cum gloria,¿4 fèdet a dextra pam's,& uenturus eft cum glo* ria,ferens ante faciem fuam crucem,8t" in manu gladium iufticia?,mdicare uiuos & mortuos,cu lus regni non erit finis. Credo unam fandam catholicam, SC Apoftolicam ecdefiam, credo u « num baptifmum,quieft remiftìo peccatorum, lperorefurredionem mortuorii, Se uitam uen* turi feculi, A men. Credo domina fandam iVIa riam uirginem. uirgine mquam fpiritu, 5C car ne,quae ut Dei mater,charitasommijgentium eft4fanda fandorum,cVuirgo uirginu, quam modisomnibusueneror,Credo fandii lignum crucis, ledum xgritudinis domini noftri Iefu Ghrifti filrj Dei eiTe, qui Chriftus falus noftra eft,propterquem falui fumus. Iudaeis quidem | fcandalum,Gentibus autem ftuldtia. Nos ut* ro praedicamus & credimus fortitudinem cru* eis domini noftri Iefu Chrifti,quèmadmodùm fandus Paulus dodor riofterprgcepit. Credo fandum Petrum petram legis efTe?qua? lex aedi fìcata eft fuper fandos prophetas, fundament, tum öCxaput Ecdelìaj catholicac & Apoftoli*

caj.

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 68: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

DE AETHIOPVM MORIB. cac Orientalis cV Occidentafis,ubi eft nome Ob.' mini noftri Iefu Chrifti, Cuius Ecclefia? potè* ftatem, Petrus Apoftolus habet, acclaues regni ccebrum,quibus claudere 6V aperire,foluere & Ijgare poteft.Is autem fedebit cum alr/s A p o * ftolis eius focrjs fuper duodccim (èdes, cum ho* nore SC laude apud Dominum nofirum lefum Chriftunvqui in die iudicrj Icntentiam eft de no bis laturus.Que dies gaudrj quidem fandis,da Joris autem 8C ftridoris dentium,peccatoribus crit,cum deijcientur in ardentes flammas infer* ni cum еош patre diabolo.Credo fànclosPro* phetas & Apoftolos.Martyres Sc Confeflbres ueros Chrifti imitatores fui(Te,quos cü fanciiffi rais Dei Angelis ueneror 3c honoro.pariqj mo do etiam omnes ìllorum fecbtores compledoi S>C deofculor.Deinde confeffionem uoealem o* mnium meorum peccatorum credo faciendam «(Tè apud facerdotem, cuius preeibus per Chri ftum, Dominum noftrum,fàlutem anima? meas fpero meconiècuturum. Praeterea Pontificem Romanum tanquam primum Epifcopum dC paftorem ouium Chrifti agnofco, ac omnes pa triarchas,Cardinales,Archiepifcopos, Epifco* pos,quorum ille caput eft, quibus tancj ipßue Chrifti miniftris pareo,ac obedio.

Hxc eft fides ЬС Jexmea, cVpopuli Aethio* H pia; i

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 69: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D A M I A N I A GOES " '

piae.qui eft Tub ditione Preciofìloannis, qua» fi* des atcp Chnfti amor sita funt apud ncs confir mata,ut ea nec per mortem ,nec per ignem^nec per gladiurr^fretus auxiho Saluatoris noftri le fu Chrifti,nunquam firn abnegaturus, quam fi demomnesportaturi fumus in die iudicrj ante faciem eiufdem Domini noftri lefii Chrifti.

Iam his enumeratis,erit nobis explicanda di* fciplina & doclrina ,ac Jex qua? Apoftoli in fan ùis Synodorum libris & canonùc quos Man daatqj Abethihs uocamus) nobis praeceperiit. Sunt enim rj fancìc Ecclcfia? legum libri oeìo, quos omnes Apoftoli Hkrofolymis congrega* ti.fcripferunt. Dequibus habita inquifìtrone, cum quibuiclam do&oribus, poftquam in Lufi taniam ueni,neminem reperi, qui horum m e - * moriam tenerer.Obfèruationes uero,quas fan* cìi Apoftoli nobis in his hbris pra?fcripferunt» haefunt. Primo oporterenosiei una re fìngulis diebus Mercuri") in memoriam confilrj lucia?©* irun(i,quo die ab eis decretum & confulrum fuit, Chriftumoccidendù e l l e * Preterea ieiunandum eflè fingulis dieb? Veneris, quo in die Chriftus lefus crucifìxus& mortuus eft propeccatisno ftns. Et in his duobus diebus pra?ceptum eft ie* l u n a r e u f i | j ad occafum folis. Quadraginta ut i o diebus quadragefimalibusjpane & aqua iciu • - - naxjdw»

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 70: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

DE AETHIOPVM MORIB. uanctum iniunxerunt.Septem dici ac màis hó risincübere rebus diuinis. Ex rjs ediciis quocji cenemur & facrum celebrare diebus Mercuri), ac Veneris tempore uefpernnö, quoniam tunc expirauit dominus nofter ItfusCbriftus in (an éto Ugno crucis, Diebus autem Dominieis, oés unanimiter ut congregaremur in facra gde hora tertia die ab ortu folis ad legendum & audien* dum prophetarü libros uoluerunt,atcp poffea, ut fancftum Euangeliumpraedicemus, facrum quocß faciamus. Practerea nouem dies feftos in Ghrifti memoria celebrandos conßituerunt, fei licet, Annunciarionis , N atiuitatis, CircunciGo nis, Purifica tionis fiue Canddarum,Baptifmi, Transfigurationis,Dnica? Palmarum ,ufq$ ad odauam Veneris fanelli ( ut uocamus ) qui dies duodeeim funt.Afcenfionis quoeß atep Penteco ftes cu (bis etiam ferrjs, Et ex horum hbrorum praeceptis,fine aliqua exceptione a feßo Paichae ufqß ad Pcntecofté fingulis diebus uefeimur car mbus,necperhos dies,ufq?ad oerauam Pente coftes ieiunare tenemur, id quidem propter ma iorem ueneracionéSt" honorem Refurredionis Domini noftri lefu ChrifiiJtem uoluerunt ut diem mortis, Sc affumptionis Marias uirginis cum omni honore celebraremus.Praetereaprae* ter Apofiolorum praecepta quidam Preciofus

H rj Ioannes

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 71: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D A M I A N I A GOES

Joannes nomine Semen lacobconftituitinho* norem eiufdem beata: uirginis,fingulis annis tri ginta fupra tres dies edam celebrados. Deinde propter Chnfti faluatoris natiuitatem celebra ri iuflìt de unoquocg menfe diem unum, qui di cs uigefìmus quintus ièmper cft.CSftituit queq ex fìngulis menfibus, unum diem propter fan* cium Michaelem celebrandum. Vlterius ex in» di&o Synodorum Apoftolorum, diem many rrj fancìi Stephani.acaliorum martyrum cele* bramus. Ex inftitutionequoq^ Apoftolorum celebrare tenemur duos dies,fcilicet Sabbati & Dominici, in quibus non licet nobis aliquam rem facere,ne mini mam quidem. Die uero Sab bati ob id, quod Deus in eo mudi perfetta ere atione quieuifTetjfèruamus.quem ut uocan uo luit,SancT;umfandlorum,ita piane uideretwf contra eius uoluntatem & pra?ceptum fieri,q«i ccelum OC terram potius,cj fuum uerbum peri re uult,fi cum magno honore,ac religione is di' cs non cekbraretur, prazfertim cum ipfe Chri* ftus non ad fbluendum legem, ièd ad implen* dum uenerit. Quapropter no ad imitationem Iudaeorum,fed iuflu Domini noftri Iefu Chri fti,& Sancìorum Apoftoloru eùm feruamus, quorum (udaeorum gratia in nos Chriftianos tranflata eft,In quo die Sabbati, excepto tem*

- \ . . . . pere

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 72: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

DE AETHIOPVM MOR IB. potè quadragefimali, carnes iemper comedi* mus. Id taméin regno Bernagaes.acTigri Ma non non feruatur, quorum duorum regnorum indigene ex ueteri confuetudine,carnibusin die bus Sabbati Se Dominici quadragcfimahbus uefcuntur.Diem autem Dominicum , ut canteri Chnfliani,in memoriam Chrifti refurredionis ceiebramus.Diem tamen fabbati ex kgis libris OC non ex Euangcliocelebrandumeflè feimus. Nihilominus Euangclium fìnem legis, ac Pro* phetarum effe non ignoramus. In quibus duo* bus diebus credimus animas piorum defundo rum,in purgatorio minime erniari. Quàquie tem Deus in his fandiffìmis diebus,animis con cedit,donecinde( finito termino fuarum pce* narum pro facinoribus in hoc feculo meritarli) penitus emergane. A d quaspoenas minuendas, acearum cruciatus tempus attenuandum,e!ee* mofynas pro defundis fadas,credimus ipfis a* nimis in purgatorio degentibus maxime pro* deffe.Ad quarum animarum remiflìonem P a ' triarcha nullas dat indu lgen te , id ad folum Deum, aepcenarum tem pons conftitutionem credimus fpedare.NuIlos quoqj dies indulger! tiarum Pa triarcha concedit. r Ex Euagelrj ledione, kx tantum tenemur (èr ftare praJCepta.quseChnftus ore proprio ita ex

pia*

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 73: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D A M I A N I À G O E S

pfanauit. EfuriuicV: dedtftis mihi manducare, Sìtiui Se dediftismihi biberc Hofpcs eram, & collegiftis me.Nudus f Se operuiftis me. Infir* mus,cV uifitaftis me. In carcereeram^cV ueniftis ad me.Qu? uerba Chriftus in die iudìcrj folum modo eft prolaturus. quoniam iex,tefte Paulo, peccata nobis oftendit,quam legem, excepto le fu Chrifto,nemo custodire potuit. Ip(b Paulo quoep tefte,Omnes ex peccato nati fumus, pro pter Eug matris noftrae tranfgreff.ortem,& pro pter eius malediclionem. Pr&'terea inquit ipfe met Paulus.nos propter Ada mori, Se propter Chrifti uitam^iuere^uiCbriftus ob fuam im menfam milèricordiam, nobis hgc fexprecepta dedit,ut cum ueneritin fua maieftate, iudica* ^um uiuos 6c"mortuos,{àltiemur.Q_uibus uer* bis,acpraeceptisin ipfo tremendo iudicrj die,bo nis gloriamfempiternam,malis ignem,cV per' petuam damnationem denuntiabit. Ecquincjj tantum peccata mortalia(ut uocant)annume* tamus,id quidem ex ultimo Apocalypfis capi* te,ubi dicitur, Foris autem canes,cVuenena,& impudici,cV homicide, Se idoiis feruientes, & omnis quiamat,8£ facit mendacium. Item con ftitutum eft a fàn&is Apoftolis,in Synodorum libris, dericos uxores licere ducere, id quidem poftej cognitionem aliquam habuerint rerum

diuinarum

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 74: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

DE AETHIOPVM MORIB.

diuinarum.Dande irrito matrimonio in ordi* nem presbyterorum reeipiuntur, in quem nifi poft annum trigefimu nemo reeipitur, nec fpu* rrj,necnothialiqua ratione adeundem facratif fimum ordinem intromittuntur, qui ordinesa nemine,nifi ab ip(b patriarch? dantur.Mortua tarnen prima uxore Epifcopi aut clerici aliam ducere non poffunt* nifi patriarcha ad id difpen fauerit(quodaliquando indulgetur magnati* bus propter publicum bonum) nec habere còri cubinà,nifi (è uoluerinta facris abdicare, quod fi fecerint,res diuinas amphus tradare non pof funt .Et hoc tam ftride fèruatur,ut ri presbyte* ri.qui fecundo uxorem duxermt, ne candelam quidem unam Ecckfie con lecratam, in manum auderent accipere. Q u o d fi inuentù fuerit Epj feopu aut clerico fihum fpurium habere,abo* mnibus benefìciis ac facris ordinib9 abdicatur* quorum bona,fifinekgitima prole difeedant, ad PreciofumIoannem,cVnöad Patriarcham ueniut. Et id quod presbyteri apud nos tixores potIìdeant,cx Paulo accepimus, qui mauult de ricumcV laicummiberecjjurK Isquoqjinquir» oportere Epifcopum uirum unius uxoris e(Te> Se irreprehenfibilem,tobriiJ, paricp modo uult cilediaconos.Arcßetiamut Ecckfiaßici perir* deatquefecularesproprias uxores ex kgitimc*

matti

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 75: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D A M I A N I A GOES

matrimonio habeant. Monachi tamen uxorej non ducunt. Bt tam laici § clerici unam tantum poffident uxornn & matrimcnium non con* trahitur > pro fonbus facra: sedis » fed in pri* uatis domibus Paranymphorù.Ex fan&orurn Apoftolorum conftimtione habemus, ut fi fa* cerdos fuerit comprehenfus in adulterio, homi cidiojlatrocinio.uelfalfum teftimonium tuie* rit,ut a facris ordinibus deftituatur.ac ut casce* ri maleficipuniatur.Rurfus ex eorum Apofto* loruminftituto.Si aliquis fiue ecclefiafticus, Cu ue laicus cum uxore congreflfus fuerit,uel in fo* mnispollutus fuerit,fpatioquatuor&T uiginti horarum templum no ingreditur,nec id quoqj menftruatis mulienbus hcet,nifì feptimo quo* que die a menftruo, id quidem omnibus uefti* ' busablatis,quibus temporeméfirui utebatur, ipfacp benelota,atcp afordibus repurgata .Ite mulieri parienti ma(culum,non conceditur uc* nire in templum nifipoft quadragefìmu diem, parienti uero fceminam ,poft odogefimu. Hà*c confùetudmem ex ueten lege, ac ex noua Apo* ftalica habemus,quas leges,inftùuta,acpracce* pta diligenter in omnibus, quatenus fieri pof* fit,obferuamus. Deinde prohibitum eft apud nos, ne aut gentes,aut canes,aut alia huiufmodi animaha»in tempia noftra intrent. Item non da

tur

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 76: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

DE A E T H I O P V M MORIJ8. tut* poteftas nobis adeundi templum,nifi nttdis pedibu$,neqj licet nobis in ipfo templondere, obambulare.autde rebus prophanis^ - nec fpuere,aut fcreare in ipfo temple*. CXyi^ * V* fiae Aethiopia? non funt fimiles terrse i l l i , ubi populus Ifrael comedit agnu pafchalem, dece* densab Aegypto, incjuo loco Deus iuffit eos comedere indutos ca1ciamentis,& zonis accin* <flos propter terra? pollution*. Sed fimiles func monti Synai,ubi dominus locutus eft Mod di cenSjMofesMofes^exuecalciamenta tua, quo* niam terra quam pedes tui premunt,fancT:a eft* Ethic mons Synai parens noftrarum Ecdeila* rum eft,ex quo fuam acceperunt originem, ita ut Apoftoh ex prophetis 8C nouum teftamen* cum a uetere. Praeterea nec (acerdoti, ncc laico, uel alrj perfbna? cuius conditionis fit, aftumpta uenerabili Euchariftia licet expuere,a tempore matutino, ufcg ad occaftirn fohs , 5C fi fpuerit, grauiflima poena multatur. Item in memoriara Chrifti baptifmi,fingulis annis, omnes in Epi* phanrjs Domini baptizamur, idquide facimus non q? ad falutem fpedare credimus, fed pro* pter Seruatoris noftri laudem acgloriam .Necjj tiberius,atcjj refertius fpectaculis, iocis 8>C cere* monrjs,uIlum aliud feftu celebramus.quoniam in hoc die primo manifefte apparuit fkndlilTi*

I ma

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 77: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D A M I A N I A G O E S

maTrinttas, cum dominus nofter lefus Chri* ftusbaptizareturin flumineIordane,cum fpiri tus fartdus in fpecie columbae fuper caput cius defeat^t,8c" uox de cedo dixerit, Hie eft filius meus diledus,in quo mihi complacuit. Q u i (pi ritus fancìus apparens in fpecie albg columba?, cu facie & figura patris & fili] apparuit in una diuinitate. PariquemodoChriftusuifus eft a fan&is prophetis p multas fimilitudines &C for mas.Primum in fpeciearietis albi,propter fain tem Ifàacfilrj Abraham,eocp modo nominauit Iacob,Ifrael,8c"Iacob,Iudam catulum leonis, cui fuper alios fratres poteftatem tribuit dicés, A d praedam fili miafcendifti,requiefcens occu buifti ut leo,cV quafi Iegna,quis iufcitabiteuntf Ite manifeftauit iè Mofi in monte Synai in fpe eie fläma» igneg,oftendit fe fando Danieli pro* pheta? in fimilitudine petrae. Ezechiel]' quoqj fi* Iio hominis apparuit, $C Ifaiae in forma infan* tis.Manifeftauit etiam feRegi Dauidi, cV Ge* cleoni in rore fuper uellus. Praeter has recenfitas formas.inmultis alrjs uifus eft a fan<ftis Pro* phetis.TametfiÉamuarfjs formis fuerit uifus, lèmperfimilitudinempatfis & fpintus fandì repr^fèntauit.Etcum Deus etiam creafTet mun dum.dixit, Faciamus hominem ad imaginemoZ Cmilitudinem noftram,S< hot Adamad fuam

ima*

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 78: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D£ X E ' T H I Ò P V M MORIE, imaginem &fimifetudinem.Propterea nos dici Vktxfiiàeé mus patrem, fìlium, & fpiritum iànctum effe $j* m tfmcjr tres uultus.in una fimilitudine cV diuinitate. t^trihusft Habemusquoqj a temporibus Regina? Saba circuncifionem,quam ad nunc uJo^ diem ierua* mus.Erat autem huic Regina? Saba nome pro prium Maqueda,qua?more maiorum colebat Idola* A d cuius aures fama fapientia? Salomo tjiscum perueniflet.quendam uirum prudétem Hierofotymam mifìt,ut reomni explorata, cer tior de Regisprudencia redderetur. Q u o reuer ( ò & re explanata, fubito fe ad iter Hierufalem uerfus componiti Atcp cum eo perueniflèr,prat ter multa alia, quibus a Salomone erudita eft, legem ac prophetas didicit,eaqj in patriam(fa* eulta te impetrata abeundi)proficifcens,in itine re filium,cjuemex Salomone conceperat,pepe* rit.quiuocatuseft Meilech,quem ipfa Regina in Aethiopia ufqj ad uigefimum aztatis annum apud fè educauit, ac poftea ad Salomonem eius patrem remifit,utab eo feientiam cVfapiétiam difceret,qucm per literas ob(ecrauit,ut fìliu Mei lech coram arca fcederis,teftamenti Domini re gem Aethiopia; confecraret,ac crearet,neue ul# terius feeminae ius regnandi in Aethiopia ha be rent,ut turn in more erat, ièd ut recto tramite malculi in regnum fuccederent.Quicum Hiero - _ 1 rj folyma

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 79: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

. D A M I A N I A G O E S

folymam uenit, apatre facile matris poftuiata. obtinuit,ac pro Meilech uocatus eft Dauid, quem iam abunde in Iegevatq$ in alrjs difcipli* msedocìum,pater Salomon conftituit ad ma* trem remittere.id quidem cum maiore ornatu, Fegiocß apparatu. A d quod mumficentius co ficiendum.comitesilli nobiles.acprimorum ui rorum fìlios tradidit, qui eipro Regio more in feruirent.Praeterea decreuit cueo mittere Aza* riam principe iàcerdotum,fìhum Sadoch prin cipis quocj? facerdotum.Quod cum Azarias in tellexiftèt.Damdé hortatus eft,ut ei a patre nn petraret poteftatem facrificandipro fucceftu iti nens.ante arcam foederis domini. Q u a re'a Sa lomone impetrata, Azar ias fubito tabulas,g fe cretifTime potuit,ad imitarìoné tabularum fee deris Dmdedolare curat.Qu-bus perfedis,ad (acrificandum fecomponit, in ipfoq? facrificio clanculum,atc]5 mira arte,ueras foederis Domi ni tabula» ex arca furripuit,proeifcß adulteri* nas,quas fecum portauerat^repofuitje folo,ac D e o confeio, Hxc narratio apud nos Aethio* pes fancìiflìma & probatifftma habetur, ut ex hiftoriaipfius Regis DauidisCquaE nicudiffìnia le&u eft papparci. Cuius hiftorig liber tanta, craffìtudinis eft,quantg omnes Pauli epiftolae. Caeterum cum zam Dauid ad fines Aethiopias

perue

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 80: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

DE AETHIOPVM MORIB. pefueniffet, Azarias eius tentorium ingreflus, id quod Temper apud fè occultum tenuerat,ei re uelat,nempe tabulas foederis Domini penes le effe.Qua re audita,fubito Dauid ad tétorium ubi Azarias tabulas foederis Domini habebat accurrit Àhicp pre nimio gaudio ad exemplum aui fui Dauidis^ntearcam.in qua tabulae erat, incepitfaltare.Quo afuisuifo,cVreintelleda, omnes pari modogaud*a& lastitiam ingétem eelebrauerunt.Tandem peragrata magna Ae* thiopig parte ad fuam matrem peruenit. Quae ftatim eiimperium omnium prouinciarum de tulitjomnemcg adminiftrandi regni curam in eiushumerosreclinauit. Et abeo tempore fer* me iam inde ufcp in hunc diem elapfis incerim bis millenis,fexcentet-.is annis, regnum Aethio pia? redo tramite,de mafculofemper admafcu lumtransfertur. E tab his temporibus lege D o mini,& circuncifionem feruamus, ut ante di* dum eft, Abeodem quocfj tempore hucufq? mi nifteria,qu£ Safómo riho fuo Dauidi ad aulam fuamgubernandamorchnauit, irteo ordine ac famili)<?,quo tunc temporis erant,con{èruantùr. nec aulica mirrifteria ex alia ftirpe deligere fas habet,uel ipfe Imperator.lnfuperiuffu,& de* creto ìpiius Regina: Maquedae, mulieres quoqj eitcuncidutur.Ad id ea rations ckduda eft, ut

queip

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 81: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D A M I A N I À G O E S

quemadmodum uiri prcputium habent\eodem quocß modo mulieres edam quandam glandu lofam carnem.quam Nympfiam uocantyin ge* nitalibus habent,non ineptam accipiendo cha* racìeri drcuncifìonis. Id quod fit tarn in mafcu Iis cj in fceminis ad ocìauum diem. 8c poft cir< cundfioncm mafculi baptizantur ad quadrage* fimum diem^mulieres uero ad ocftogefimum, ni fi aliqua interuenerit aegritudo, ut opus fit fefti natione.quod fi ante tempus conftitutum bapci zentur, infantibus non licet lactematris lada* ri»fednutricistantum,idquidem donee matre« purificentur.Etaquain qua baptizantur,exor* cifmis confecratur & benedicitur,cV eaipfa die quapueri baptizantür.uenerabile corpus Do* mini acdpiunt,fub exigua fpecie panis.Nos fer me prius eaeteris Chriftianis omnibus, bapti« fmum ab Eunucho Candacis Reginas Aethio* pia?,cuinomenerat Indichaccepimus, ita ut in Actis Apoftolorum traditur,queuna cumeir* cuneifioe ( qua tum temporis,ut prius dictum eft,habebamus)taAe8c" Chriftiane obferuamus, 8c Deo adiutore fumus perpetuo -obferuaturi. Nec quiequam prgter ea,que in lege 8c" Prophe tis.ck: in Euangelio.atc^ in libris Synodorum Apoftolorum funt,feruamus,aut admittimus, & fi quae aliapraeter haec reeipimus, ea feruan*

tur

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 82: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

DE A E T H I O P V M M O R I E .

tu* interim,quod adordinem Se pacem Eccle* fiae uidentur ipe&are.id tamenfine aliquo pecca ti uinculo.Quamobrera circumcifìo noftra ima munda non eft.fed Iex ÒC gratia data patri no* ftro Abrahg eft,quam a Deo tanquam fìgnum accepit.non ut propter circuncifionem fàluusfie ret.aut filrjeius.fed utipfi fìlrj Abrahar,acaete* ris nationibus dinofcerétur. Et id quod fymbo lo circuncifionis latenter oftenditur,eximie Ter* uamus,nempe ut corde circucifi fimus. NIecob circuncifionem gloriamur , nec etiam caeteris Chriftianis putamusobid nobiliores,necDeo acceptiores effe, apud quern nulla eft acceptio perfonarum,tefte Paulo,qui etiam oftendit nos faluos fieri non propter circucifìonem,fed pro* pter fidem,quiain Chriftolefunec circuncifio aliquid ualet,nec pracputium^ed nona creata* ra.Is autem Paulus no prgdfcauit ad deftruert dam legem ,fed ad ftabiliendam, qui circunci* fus quocg fuitjCV ex fèmine Beniamin.is quoqj TimotheumiamChriftianum factum ex ma* tre HebraeajCV expatreGentili natum circunci dit,(ciens Deum circuncifionem ex fide, 8t" prg* putium per fidem iuftificare. Et ut ipfemct air» faclus eft omnibus omnia,utomncs facerct fai uos, ludaeis tanquam Iudgus,ut ludaeos lucra retur.Hisqui fublegeeràt,c|uaiifub legeieffet.,

cum

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 83: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D A M I A N I A G O E S

cum ipfe non effet fub lege, ut eos qöi fub lege erant,lucrifaceret,His qui fine lege erant,tancp fine lege e{Tet,cum fine lege Dei non effet, fed in lege Chrifti, ut lucnfaceret eos, qui fine lege e* rant.Et facìus eft infirmus. ut infìrmos lucri* faceret,id quod fccit,ut oftenderet no ex circun cifione , fed ex fide nos falutem confecuturos, Vndecum Hazbraeis praedicaffct.tanquam He brgusuarijs fermonibus locutus eft, dices, Mul tifarie, multifcp modis olim Deus locutus eft patribus noftris in Prophetis, oftendens eis ex ipfis prophetiSjChriftum ex femine Ddiuidis fe* cundum carnem,deinde Chriftum eis praedica uit^cum patribus noftris in tentorrjs, in defer* to fuiffe,eofq? in terrampromiflìonis introdu* xiffe,per manum lofuar. Praeterea idem quoc# Paulus inibi teftatur Chriftum principem fmf fe fàcerdotum,acin nouum tentorium intraftè, quodeft fancìum fanftorum, & facrifìcio fui corporis, Et fanguinisjfanguinem hircorum ac taurorum,quo nemo accedentium poterat iufti ficari,aboleuiffè, ScCic multis modis locutus eli Iudaeis,multis quoqj ritibus.fanc'ta òc incorri! pca fide,fea fuis coli patitur. Praeterea apud nos habentur femichriftiani pueri illi, quos hic audio Paganosab Romana Ecclefia uocari. Q u i quoniam fine baptifmo moriantur, femi*

chriftia*

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 84: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

DE A E T H I O P V M M O R I B .

chriftiani debent appellati .quoniam fill) fàcrà ti fanguinis parcntaex baptifmo, & ex (pi'riru fancìo,cVex fanguine Domini noftri Iefu Chri fti nati funt.ex quibustribus teftimonrjs omne* Chrifliani reputàtur, Quonia" tres (ùht.quite* ftimoniudant in terra,Spiritus5Aqua,& San* guis, tefte Ioanne in fua prima Canonica, etia" u t Euangelium dicit, bòna arbor Fert bonos fruc*tus,malauero arbor, malos. Ideoque fili} Chriftianorum nonfunt,utfilri Gentilium £>C Iuda:orum,atcp Maurorum.qui fune arbores àridae finealiquofruc"tu. Chriftiani atitem funt elecliin utero matrum fuarum ,utlanc"tus Hie* remias Propheta,& fancltus Joannes Baptifta fuerunt. Infuper infantes Chriftianarum mulie rum^untekdi cV conlècratiex corporis Se fan guinis domini noftri ledi Chrifti communica* done-Nam foeminaegrauida?,cum aftumunt uenerabile corpus domini noftri Saluatoris le iìi Chnfti,infanscapiens inde nutrimentum,fit facratus. Quoniam ficut infans exiftens in ute>* -ro.ex eius matris affèdtibus contnftatur aclseta tur,fìc etiam ex matris nutrimento nutritur. Et Ut ipfe Dominus ait in fuo fan(fio Euangelio, Si quis comederit corpus meum, S>C brberit fan guinem me^m, non guftabit mortem in aeter* r tumRurfus fi quis guftaucrit meum corpus,

K se

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 85: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

- D A M I A N I A GOES SC bîberit meüm far)guinem> erit mecum. A d hasc Paulus âoûor Gentium ait, V i r infidelis iuftificatus eft per roulierem tìdelem,& mulier infidelis fanftificataeft peruirum fidelern.alio quin filrj ueftri immundi efTent. nuc autem fan Ai funt.Quod fi ita eft, ut fili) matris infidelis, fancìificentur in patris fidelitate, multo facra* tiores effe dcbent illi»qu( ex patre <SC matre fide libus nati funt ,Ob qua rem longe inagis pium erit.uocare infantes antequam baptizati ùnt^ michriftianos,q paganos. Id quocpdixerunt Apoftoliin fuis fynodorum tibris. Qmnes qui t-abent fidem cV non acceperuntbaptifmum, merito pofluntdici femichnftiani,quietiam di cuntinmemoratislibris,Si ludaeus, Maurus, Gentiiis fidem accipere uoluent, non elTet ilico admittendus, (ed uoluerunt cum prius uenite ad ualuas templi, ibiq? audirecociones Se uer ba Seruatoris Chrifti,ut qui prius ad fidem in' ciratus,ac quafî arreptus fuit, lugum legis co* gnofcat»quodcu fecc«t,uocari poftìt femichri* Jftianus,qç} baptizatus non fìt,quemadmodum Euangelium docct, Q u i crediderit Se baptisa tus fuerit,faluus erit, qui uero non crediderit, condemnabitur. rit eft etiam moris apud nos iitmuliercs grauide anrcpartustempusfcmper confìceantur,ac ut corpus Dominicum ccafef*

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 86: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

DE A l f f t ì Ò P V M MORIB.

Гае accipiantcVcae qua; hoc non faciunt, aepue rorum patres, fi cas ad id non impulerint, ha* bentur imprj & mali Chriftiani, Praeterea fci* cndum, apud nos confirmationem de chrifma fiueextremam olei unc"tionem,pro facramentc* nonhaberi\necinufaelTe, ut uideo hic ex Ro* mana?ecclefiaeconfuetudine fieri. Item exlege Mo(ì,ac Apoftolorum inftituto non licet no* bis cibos immundoscomedere. id facimus ad omnem legis ac fcripturarurn obferuationem, quarumoétogintaèV unum hbros, tam ueteris cp noui teftamenti annumeramus,fcilicetex ue* tere quadraginta SC fex,& ex nouo triginta òC qui«q?,quem numerum fingulorum hbrorum compwatioe expreffum habemus ab ipfìs Apo* (toÌis,quibuslibris ueteris & noui teftamenti ni Ы 1 addere,nec minuere licet, quanquam Ange* lus de ccclo id nobis perfuadere conaretur. Et qui talia auderet tentare, prò anathcmate repu> taretur.Quarenec Patnarcha, necEpifèopi no ftri, per fe,nec in concilrjsputant.autopinantur ullas legesfe condere pofte,quibus ad mortale peccatum obligariqufspofiìt. In ipfìs etiam &y riodotum libris conftitutum a Sanftis Apofto lis eft,oporterenós corifìteri,àtquequam pceni* tentiam prò magnitudine fingulorum peccato* rum a confeiTore acciperedebemusv Inftruùnt

. ' Krj quocp

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 87: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

. D A M I A N I A G O E S quoqj nos, quomodo orandum Si ieiunadum fit,8¿ charitas exeTcenda.Praeterea hoc familia* riífimeutimur»quod ftatim ad pedes confeíTo ris,cum peccatimi commiííum eft,accurrimus, OC hoc facili nt omnes tam mafculi, g foeminae1

cuiufcuncjjconditionis fint. Et quotiefeuq* con fitemut ,aiTumimus corpus Domini, & id qui* dem fubutracp ipecie > in pane azymo tritíceo. Quod fi fìngulis diebus confìteamur, fìngulis quoque diebus accipimus uenerabile Sacramen tumJxT id tam apud clericos, cj apud laicos in ufueft.Et facramentum Euchariftiae nonferua turapudnosintemplis,utfithic apud Euro* pasos ,necaegroti corpus Dominicum accipiut, nifi dum conualuerint. id fit, quoniam .omnes tam laici cj clericiconfueueruntillud,ad m i t o bis in hebdómada accipere,& omnes idé uolen tes faceré templum accedunt.quippe nemini da tur nifi in ipfo templo,necid conceditur Patri* archa^nec ipfi Preciofo loanni. Vtimur etiam femper uno confeiTore^necalium accipimus, ni fi eo abfente,quoieuerfo,ad ipfum redimus.Et confederes omnium peccatorura dant nobis e* Ecdefiae po teliate abfolutionemjnulIocafuE* pifcopis,autPatriarchae reièruato,cjim grauif fimo. Vlterius prefbyteri non poiTunt audiic «o^effioncro «us»cui conJìtenturv J&aterea

prcfbv^

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 88: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

DE A E T H I O P V M M O R I E .

prefbyteri Se monachi SC omnes Ecdefiae mini ftri, apud nos Tuo labore uiuimt.Quippeeccle Ga nullas habet decimas, nec accipit, habet ta* men prouentus 8c"agros,quos ipG clerici SC mo nachifodiunt.aut fua,aut aliena opera colunt* SC nullas alias habenteleemoiynas, piacer eaj, quae gratis in templis ofreruntur prò exequrjs mormorum SC alfjs pijs rebus.nec eis licet uica* tim mendicare,nec aplebealiquid eleemofyna rum extorquere.Item in noftris templisGngu* lis diebus,una tantum celebratur mifla, quamv faenficrj, loco habemus>nec plures ex ueteri infti tuto celebrare licet.pro qua quidem miffa^ nul lum precium a ut mercedem accipimus, in quo miiiifterjofacrameiiturn Euchariftiae non ofteri ditur,uthic uideofierUmbicp omnes Sacerdo* tes SC Diaconi, Subdiaconi, SC templunr acce* dentes corpus Domini accipiunt, SC nulla prò rernifiìone a n im a r um facimus mùTairr,(éd mot tui cumcrucibus Se orattonibuslepeliuntur in certo locojfuper quos mortuos, precipue fatar alias orationesjinitiijm; 0uangeltf Ioannis dici mus,8t* fequen-te che a feùJtanlortuo,fJeemofy! nasi prò eis oftèrimus,id[eriam, pttffcea faciali», certis diebiisjin qmfcus omnibus epulisfunebrf bus incjulgemusrpefide ac religione noftradi ximus. M«nc uero quoniam poftg in Lufita* ~* - niar»

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 89: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D A M I A N I A G O E S niam ftenimus,crebrasdifputationes ac contcrj tionescumdo&oribus quibufdam, prafertim cum Magiftris noftris.Didaco Ortyfio, Epifco po infulae fan&i Thoma*, atqp Regis facelli de cano,& Petro Margalho, dedele&uciborura rjabuimus,dehacre aliquid dicere nonerit in* congruum.Primum fciendumeft nosex ueceri teftamento dele(ftum ciborum ieruare.qui dek c*tus ab ipfo ucrbo Dei conftitutus eft, quod uerbum poftea natum eft ex Maria uirgine, & ambulauitatqj uerfatumeft cum fuis Apofto* lis,idquoqjuerbum Dei Temper uiuum, inte* grumjnujolatum fermonem, ac uerbu habuit.' Nec id quod olim ex tmmundicia prohsbuit co medere.pofteainaliquofui Euangelrj locodi* .Kit effe comedendum. Id uero quod in Euan*-gelioait,Quod per osintrat.hominemnonco inquinare,fed ea qua?ex ofe procedunt, non ca de caufo dixi't,ut frangeret id quod antea con* ftituerat,fcd \i trefutaret iuperftitionem ludcd i-um,qui arguebant Apoftolos,q> illotis mani* bus panem manducarentJmonec Apoftoliid temporjs,quaiido uerfabatur <um Domino no ftro lefuChriftd ,funcj ufi furit immundis, nee1

guftauerunt ea quae in legfe^rohibita runt, nec ullus eorum earn tranferefluseft. Necjfjs tem# poribui,quf paiT;Onem'QoMfrii infecuta fuhf ,f

cum

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 90: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

DE ,AET.HIOPVM, M O R I B . cum Euangelium coeperunt predicare Apofto* ,i,ullis apudnos fcriptisprpbaripoteft,eosedif fe, aut occidiíTe immunda. Verum tarnen eft PauJum dicere, Orane quod in macello uenit, manducate,nihil interrogantes propter conici entiam.Pofteafiquis uos uocat infidelium ad cqenann,8t* uultisire,omnequoduobis appone tur manducate,nihil interrogantes propter con feientiam. Rurfus fi quis autem dixerit,hoc im* molatumeft Idolis,nolitemanducare propter eum qui indicauit,8c" propter eöfeientiam» cVc. Qmnia ha?c dixit Paulus,ut piacerei rjs, qui in fide nonerant admodum confirmati,quoniam inter hos Sc I udaeos uariae confurgebant difpii tationesaccontentiones,quasut fedaret, Chri* ftianis nondum fatis confirmatis indulgentius morigerabatur Sc acqm'efcebat. Id tamcn facie bat non q¡> legem frangere uellet, led ut plures ita in ceremonrjs relaxandis gratificando ad fi* dem allicer¿t.Idem Apoftolus quoep ait,Is qui manducat,non manducantem, non fpernat,6cT qui non manducat,manducantem non iudicet* quoniam is quimanducat, Domino manducar, SC qui non manducar, Domino non manducar. Quamobrem mdigtium eft,peregrinos Chriftì anos tamàcriter acnoftiliterreprehendi,ötegöV ckhacre»c)C de alqi qua; minime adüerá fiderrt

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 91: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

~ D A M I A N I A G O E S * fpeclabantji-eprehcnfus fui. Sed multo conful* eiuserit huiufmodj Chriftianoshdmir*cs,fiue Gra?cos,fiue Armenios,fiue Aethiopes, fiueex cjuauis (eptem Chriftianor urn Ecclefiarum, in charitate cVChrtfti amplexibus fuftinere,&'eos fine contumelrjs permittere, inter alios fraf res Chriftianos uiuere ac uerfari, quoniam Omnes illrj baptifmi fumus,& de uera fide ttnanimiter fentimus.Ncc eft caufa cur tarn acriter de cere* monrjs difceptetur,niffut unufquifcp fuas ob* feruet,fineodio dC infe&atione alioru.nec com tnercifs Ecclefiae ob id exdudenduseft, fi pere* gre inalienis prouincrjsdomefticos ritus obfer net, Id praseerea quod in Actis Apoftolorum habemus>nepequo paclo Petrus uidit coelum apertum, Sc uas defcenderequoddarn > ueluti linteum magnu,quatuor initrjs fubmitti deccc loin terram.in quo erant omnia quadrupedia & (erpentia terrajj&tiolatiliacceli.Cui uox di xit, Surge Petre, occide 8c manduca, Cui Pe* trus, Abfit Domine,quoniam nuncjmanduca* ui omne commune aut immundum* Cvi uox iterum, Q u o d Deuspurificauit,tu commune ne dixeris.Quod ubi cum tertio repetitis uici* bus contigiflet, ftatim illud uas in coslum rece ptumeft.Quibus peractis.fpiritusmifiteum in Caefaream,ad Cornelium uiru piura,cV timen*

tern

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 92: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

DE AETHIOPVM MORIB. tcm Deum.Apud qué loquente Petro,ceciditfu per omnes,qui uerbum Dei audiebants fpiritus iàncì:us>quo fpiritu lande» accepto, Petrus to* tam famih'am Cornelrj baptizari iuffk. Q u o d cum canteri Apoftoli,ac fratresqui in ludea e* rant.CorneliumeflTe baptizatum audiuiflfent, Petro,quod dedilTet baptifmtim Se uerbù Dei Gentihbus,fuccenfere coeperut, dicentcs .Qua* re introifh ad uiros praeputiu habentes,& man diicafh cum Misi Q u i a Petro tota uifioneex* pofìta.placati func,atcjj Deogratias egeruntdi centes, ergo Se Gentibus poenitétiam deditad uitam,8t" recordati funtuerbi Domini, quod in ccelum afeendens dixit, Ite per omnè" terra & predicate Euangelium omni creaturae.qui crediderit SC baptizatus fuerit, faiutiserit, qui uero non credideritjCondemnabitur.Tunc A * portoli cceperunt predicare Euangelium per totummundum omni creatura?, in nomine pa* tris, 8C fìlrj, §c~ (piritudàncti, atep per omnem terram exiuit fonus eorum. Et hanc uifìonem, in qua munda, Se imm unda apparebant, ita in Aethiopia exponimùs, munda animalia fuifle populum lfraeljimmundaautem populuGen tilium. Ideo uero Gentiles funt uocati immun* di.quod Idolorumcultoresieflènt , & inferni* rent operjbus diabolorum,quae immunda funt.

k Q u o d

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 93: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D A M I A N I A G O E S

Q u o d autc uox illa dixit,Pctre occide ,id apud nos in hunc modum intcrpretatur,Petre bapti z a , & quod dixerit, Petrecomede, interpreta* mentum habet,ac fi dixiffet,doce ¿V predica fi dem,8c* legem Domini noftri Iefu Chrifti,po* pulo Ifrael,& Gentibus. A d ha?c certiflìmum eft nullibi in fcripturis reperiri Petru, aut alios Apoftolos immunda occidiffe, autcomediffe, poft hanc uifionem. Porro fciendum eft, cum fcriptura loquitur de pane, non intelligendum effe cibum.nec corporale nutrimentum,fed ex* plicationem,aè expofitionem Chrifti,cV fcriptu rarum dodtrinae.Confultum profedo effet, o< mnes dodores 8>C praedicatores de khoc linteo, quodoftenfum fuit Petro, fublimia ¿V alta do cere,& non ilia quae infima funt, ¿V qua? nihil ad falutem uidentur pettinerete non inde do* cumenta aucupari,quafi fas& iicjtum effet no* bis immunda comedere,quando ex fcriptura id minime colligerepoffunt,Quid quod ipfi Ape» ftoli in iuis fynodorum libris praeceperunt no* bis ne comedamus ammalia fufpéfa/uffbcata. lacerata,necß lèmefa ab alrjs beftrjs, nec fangui nem. quoniam dominus amat mundiciam & fobrietatem,cx: oditgulam & immundiriam. Et plurimum etiam cos Dominus diligit, qui abftinenw camibus & multo magis eos,qui ie

iunant

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 94: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

DE A E T H I O P V M IM O R I B .

iunant pane SC aqua, Sc hcrbis.ut Ioannes Ba* ptifta eremita ultra lordanem fecit,qui ièmper ufuseft herbis.Et fancìus Paulus eremita, qui octoginta annis femper ieiunans, commora tus eft in deferto,atcp Sanctus Antonius, ¿V San« dus Macarius,ac plurimi alrj filrj eius fpiritua !es,qui nunquam guftauerunt carnes* Ideoque fratres mei, non oportet nos contemnere, neq* infeétari próximos noftros,quoníam lacobus ai t ,Qui cktrahit fratri,aut zudícat fratré fuum detrahit legi ,& íudicat legem. Paulus quoque docef »melius elTe unumquemcp uiuere conten* tum fuis traditionibus,q cum fratre Chriftia* node lege difputare.Rurfus non plus iäpere, c|t oportet,fed faperead fobrietatem,cV unicui que,ficut Deus díuiíit menfuram fidei.Quapro pter indecens eft cum fratribus de lege, aut de deleÄu eiborum difputare, quod efea nos non commende* D e o . praefertim cum ipfe Paulus Apoftolus dicat,NIec fi máducauerimus abun* dabimus,necfi nonmanducauerimus, deficie* mus.Idcirco altiera & cceleftem cibum qua?ra mus,& has ínfimas Sc inanes diíputatíones o* mittamus» Haje omnia quae de traditionibus fcripfi,non ad diiputationem.nec cotentionem fcriplì,fed ut meos quatenus fieri potuit,prote* gerem!ac[defenderem contra acerbiflimas mul*

L rj torum

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 95: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D A M I A N I A G O E S

coram reprehéfiones, quibus nulla fuit reuereti tia.quo minus potentiflìmum Preciofum loan nem,acnoseius fubditos conuiciis profcinde* rent,ac Iudaeos & Mahumetanos appellarent, co quod cireùcifìonem feruamus,cV Sabbatum (andificamus ut Iudei. Deinde quodueluti Ma humetani,ad occafum folisufcjieiunamus, id hominem Chriftianum minime decere afferent tesJd quocj acerbiflìme obrjciunt facerdoturn coniugia,utlaicorum licita effeapud nos. Pras terea nec id fine morfu omittitur, q? primo ba* ptifmo, quali diffifi, fingulis annis rebaptiza* mur^quod praster uiros etiam mulieres circimci dantur.morenecapud ludaeos quidé recepto. Denicpquod deledum ciborum fancìiffime ob feruatum uolumus,Poliremo, quod infantes* qui ante baptifmum, Pagani uocari fblent, fe* michnftianos nucupemus.Quibus obtredatio nibus coa&us fum talia dicere,ut noftrospur* garem abhuiufmodicalunrjs,cV ut dodores fa crae Ecclefie Romana?,redderem nobis affàbili ores.A quibus (nefcio cj pie)mihi interdidlu eft fum/re corpus Diiicum ,poftcj in Lufitaniani ueni,quod fpacium eft feptem annorum, & (id quod non fine dolore ac lachrymis dicam)repu tor inter fratres Chriftianos.tanqua Ethnicus, &• Anathema,Pequibus rebus i l k , qui omnia

Elegeta*

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 96: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

DE A E T H I O P V M M O R I B . ùegctat,uidear,euius iudicioomnia committo. Ego autem non fum mifTus a potentifììmo D o mino meo,Imperatore Aethiopum,ad Roma num Pontifìce,8£ Sereniflìmum Ioannem L u litania? regem ad diiputationum Be contention num rixas,fèd ad amkitiam ' & focietatem con* ttahendam,non antem ad traditiones humanas nel augendas,ueldiminuendas.Sedutde erro* ribus Arrj principis haereticorum diligéterex* quirerem,ck intelligerem an Europari Chriftia ni cu noftris,ad hums hominis opiniones deuin cendas .conuenirent. Propter cuius errores Mi* ceacfub lulio Papa congregati! fuit concilium trecentorum,ododecim Epifcoporum. A c de* inde ut fcirem,anid apud Europeos Chriftia* nos feruaretur,quod Apoftofi in fuo Sinodo* rum libro praecipiunt, fcilicecut fìngulis annis bis in Ecclefia Chnfti concilium celebretur, in quo de rebus fideirationem habendam ftatue* runt* Quorum primum uoluerunt cogi ad feftum Pentecoftes ^fecundum , decima die O * ctobris. Deinde ut intelligerem,quomodo.in ternosconueniret deerroribus Macedoni), cu ius caufa,fub Damafo Papa congregatimi fuit Conftantinópoli concilium centum quinqua* ginta Epifcoporum. Praeterea de errori* bus Neftorrj,propter quem fub Celeftino Papa

congrega»

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 97: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D A M I A N I A G O E S congregatimi fuit in Ephefo concilium dacen* torum Epifcoporum. Poliremo ut etiaicirein de quarto ac magno concilio Chalcedomenlì, in quo propter errores Eutychis.congregati fu erunt (excenti.triginta duo Epifcopi.quo tem* pore Pontificatum obtinebat Romanum San ö u s Leo.ex quo concilio uarijs difceptationi* bus habitis,& nihil ad cocordiam Ecclefìaecon ftituto,atq? re infe<fta,omnes dilcefferunt,unuf quifcp fuam retinens opinionem.Quarum Sy* nodorum libros,8f aliarum,que poftea celebra tae fuere,potentiflìmus Dominus meus Aethio pum Impera tor, penes fehabet,cV de hacziza* nia,quam aduerfarius ueritatis Diabolus fcmi nauit inter Chriftianos, Dominus meus pluri* mum dolet,una eum oibus fuis fubditis Chri* ftì fidelibus.Noftri certe abexordio primitiuae Ecelefia: Romanum Pontifìcem, ut primum Epifcopum agnouerunt, cuietiam hodiemo die, ut Chnfti uicario paremus. In cuius curia frequentiiTime effemus.nifi obftarét magna iti nerum interualla,ac multorum Mahumetha* norum regna interiecìa, qua; tranfitum impe* diunt^ita ut fufceptis maximis periculis, nihil tarnenefficias.Quancj prudentiffimus,&inui cìiffimus Rex Emanuel felicis memorise, qui primus non fine ccekfti numine itinera Orienta

lium /

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 98: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

DE A E T H I O P V M M O R I B . liurh Indiarumfuisnauigàtioibusaperuit, ma gnam fpem praebuit, id in pofterum commodi us futuru. Is enim fuperato Oceano Rubrum mare fuis claiIibusedomuit,nihil deterritusma gnitudine fumptuum,quo 6V Chrißi fidem au geret,6V adufum noftrae amicitiae, quafi uiam pataFaceret, 6V id quoniam iam factum efl:, $£

ramus fore,utab Lufitanis,una cumnoftris>aI ,

mis omnes Mahumetani, caecericjj Ethnici» ex totomariErythraeo,acuniuerfa Arabia, Petfi* deac India depellan tur .Inde 6V illud futurum confidimus,pace inter omnes Europaeos Chr i ftianos compofita,ut etiam ex Mediterraneis lo cis,Ponto,aIh,fq? prouinerjs,inimici Crucis pro fligantur,ut fit iuxta Chrifti uerbum,fuper fa* ciem terrae una lex,6V unum ouile, ©V unus pa.* ftor. Cuius rei oracula duo habemus, alterum ex prophetia S. Ficatoris, alterum ex fan&o S y noda eremita,nato in extremis Aegypti cauti* bus,quorum neutrum ab altero dirfentit.Et ex quo Dominus meus potentiffimus Jegatos fere nifTimi 6V prudentiflimi Regis Emanudis acce pit.uidetur fides oraeulorum, ad euenta prope rare.Certe iam inde nofter prineeps nihil ma* gis cogitat, confilrjfque&armis meditatur,cj ut Mahumetani de facie terrae ckleantur.His de

caw*

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 99: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D A M I A N I A G O E S

caafis,alfjfq$,quas coram fcremffimo Rege To* anne Emanuelis filio expofui.iftucmiflTus furn a dominomeopotentiíTímo,non ad friuolas.,& inanes difputationes.Atcp utinam inftituta,at cjueconatus Principis noftri, proquibus lega* tus fum,Deus optimus.rnaximus ad finéopti* mum 8¿ ad fuamgloriam perducat, A M É H

His omnibus explicatís»obiter Sí breuiiTi* me aliquiddeftatu noftri Patriarchate Impe ratoris exponam. Primum iciendum folenni ri tu Patriarcham noftrum ab Hieroíbtymitanis jMionachis noftris,qui ibi apud fepulchm Do* mini habitant,fuíFragf)s creari,idcg hoc modo, V i t a defunctoPatriarcha, ftatim Imperator nofter Praeciotus Joannes nuntium aliquem ex peditum mittit Hierofotymarn ad Monachos ibidem agentes,uc dictum eft,qui nuncio accc* pto, acmuneribus,quae Imperator Dominus riofter ad fanclum fepulchm dono mittit,con* tinuo alium Patriarcham furrVagrjsplurium e* ligunt.Sed fas non eft alium,cjj Alexandrinum eligere,acmoribusincorruptum. Quocreato, fuffragia fua obfignant, eaque legate qui ad id uenit,in manibus tradutJs ftatim Gayrum con tendit.quo ubi uentum eft, Patriarcha? Alexan drino,qui ibi femper iedes habet, creationem il*

lamlegendamporrigit.Cognitoautem, quern ex

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 100: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

DE AETHIOPVM MORIB, ex Alexandrinis delegerunt>uirum tantis hono ribus deftinatum, cum legato in Aethiopiam mittit.quiex ueteriinftituto Monachus ordi* nis diui Antoni) eremita; debet effe, cum quo in Aethiopiam confertim nûciusproficifcituri ubi cum magno gaudio 8C honore ab omnibus excipiturJnquo negocio aliquando annus u* nus & altertranfigitur.interimqp Preciofus lo annes de prouentibus ipfius Patriarchi pro li* bitu difpenfat. Praedpuum autem Patriarcha? orTîciû eft.facros ordines dare,quos nemo, ipib excepto.aut dare.autauferrepoteft. Caeterum nullum Epifcopatum.autEcclefia?. benefîcium inullos confert.idfolum ad Preciofum loan* nem fpedat, qui omnia pro fuo arbitrio difpen fat.MortuocpPatriarcha, cuius ditiones aepro uentus ampliffìmi fuht,exfoIido omnium illius honorum fît hçres.Eft preterea Patriarche mu nus,excommunicationibus aduerfus contuma ces procedere, quariji tam arda obferuatioeft, utprçuaricatori poena perpetug inedie ufq? ad mortem infligatur. Indulgentias nullas dat, necj concedit.Necproullo delido, quantum* cunqj magno,cuiquam Sacramenta Ecdefàein terdiçuntur, nifi tantum propter homicidia. Ipfum nomenPatriarchatus, noftro idioma te Abunna dicicur. Caeterum qui wc hoc folium

M tenet

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 101: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D A M I A N I A G O E S .

tenet,proprio nomine.quod ex baptifmate acce pit.Marcus uocatur,uir centum annorum, aut ultra.Sciendum edam apud nos Calendis Se* ptembribus annum incipere,quidies fèmper in ciditinuigilià" Ioannis Baptiftae» Reliqui dies fefti.utnatalis Dni, Pafchae, alijcg deinceps eo dem tempore apud nos celebrantur, quo in Ec* elefìa Romana. Td quoeß diflìmulanter praete reundum non eft,apud nos diuum Philippum Apoftolum,Euangelium cVfidem Seruatoris Chrifh praedicaffe. Q u o d fi libcat fdfcitari de agnomine noftri Imperatoris.is fibi perfuafum habeatjillum perpetuo appcllan Preriofumlo annem,& non Prefbyterum Ioànem, ur hic fai fopallìm iadtatur.Scribiturenim noftro fermo ne his characìeribus £ f $ : A*A , quod fo* nat Joannes Belul,hoc eft, Ioannes Prgdofus, fiue Altus, de in Chaldaica lingua fic fcribitur,

I ^ ' ^ . q u o d e f t ioannes Encoe,idfìin* terpretens»etiam Ioannis Praeciofi,fiue Aitili* gnificatumhabet,nec eft nominandus,ut Mat* thaeus falfoindicauit, Imperator Abelynorum, fed Aethiopum.Matthaeusenim,quoniam Ar menius erat,non poterai res noftras perfpicue fdre,praefertim eas, quae ad fidem fpe&abant. Idcirco multa coram prudentiffìmofdicis me* moriae Rege Emanuele txpofuir, quae minime

apud

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 102: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

DE A E T H I O P V M M O R I ß .

apud nos habentur.Id aut fedt non quod men* tiri uoluerit.quippe uir bonus erat,led quod iti rebus religjonis noftr g non admodum erat edo Clus. Regnorum autem Sc Imperii fucceffio, non in filium maximum natu tranfinittitur»fèd ad eum, in quem pater id conferre uult, Et is qui modo Imperium tenet,ordine nafeendi ter* duseft, quod pia quadam reuerentia emeruit. cumenim filrjapatre moribundo,inregi)sfo* Irjs federe iuberentur,ceteris id facientibus, Co las id facere recufauit,abfit,inquit, id mihi tri* bui,ut in cathedra domini mei ledeam. Q u a pi etate a patre circunfped:a,ei regna aclmperium tradidit.uocatur is autem Dauid.Qu'us impe* rijditiones tamChriftianorum.q fcithnicorum mirae amplitudinis funt. In quibus multi Re* ges SC reguli,comites,,barones,ac proceres,mul taqj nobilitas ineft,adeius mandata obtempe ratiffima Jn cuius omnibus ditionibus, nulla praeter peregrinam habetur moneta. Aurum ue ro Sc argentum podere datur,ac accipitur. O p pida SC ciuitates apud nos permultae funt, fed non tales,quales hie in Lufitania uidemus, id magna ex parte inde uenit,quod Prgciofus Io* annes femperin caftris SC tentorijs uerfètur. Quae confuetudo ideo recepta eft,ut Nobilitas continue Se perpetuo,fein rebus militaribusex

M rj erce*

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 103: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

' D A M I A N I A G O E S

«reeat Necillud praetereundum uidetur,nos ab omnibus lateribus circúdatos eiTe, ab hoftibus noftraefìdei, cumquibus crebro confligimus, femper fecundo Marce ulì,quas ui&orias numi nis auxilio imputamus.

lus autem fcriptum apud nos in ufu non ha* betur,nec litigantium querelai Jibelhs, (ed ore peraguntur, id fit ne lites auaricia iudícum 8C patronorum in longum protrahantur.

Id quoq? admonitionedignum uidetur»Mat thgum nonfuiiTeab Imperatore noftro Dani* demiíTutr^ad inuicliffimum, potétiftimumqj Regem Emanuelem, felicis memoriae , fed ab Regina Helena uxore Tmperatoris, cognomen to Mantis Marie,quihuius Dauidis,dequo lo quimur,auus fuit,qua: tunc temporis ob tenel* lam Dauidis aetaté,regnorum gubernacula ad* miniftrabatjrnulier haud dubie prudentiiiìma èC fan&ifTima.Eadem l'ita Helena duos com* pofuit libros fermone Chaldaico, ut erat do* ¿tiíTima.Quorñunusdieitur EnzcraChebaa, id eft,Laudate Deum in organis, in quo de tri Ditate dodilfìme dífputat,&: de matris Chrifti Mariaeuírginitate.Álteruocatur Chedale Cha ay,hoceft,Radius folis,inquoacutííTime dele ge Dei difceptatíones habet. Cíahgc defide,re ligione,ac patrie, noftrg ftam>ego Zaga Zabo ,

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 104: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

DE AETHIOPVM MOR IB. Cjuod gratia patris interpretatur,Epifcopus,cx! facerdos,ac ßugana Raz,nempe miles,ac Pro rexprouinda%qua? Bugana dicitur,nec tibi in Chnfto filiólo meocharííTimo Damiano peten ti,nec ullí hominí taliaflagitantí denegare po* tui,aut negarelícuitduabus de caufis. quarum prior eft,quod in mandatis habeo a potentüTi* mo domino meo Precíofo Ioanne Aethiopum lmperatore,omnibus me interrogantibus de fi de,religione,ac prouincia noftra, ne quid clam haberem,ièdex fide uerita té rerum, fcriptisSc* uerbís exponeré. Secunda quod operg precium exiftimarem .mores .ritus, inftituta noftra, 8C locorumfitus in publicam notitiam uenire. Q u a s res neminiad hunc ufqj diem Icripfi, nee uerbis expofui,non quod ad id laboribus meis parcere uellem,ied quod nullus Chriftianorum hominum,poftquam in Lufitaniamueni,ame talia cognofcere appetiuit. De qua re non po tui,nec poííum fatis mirari. T e uero quern re* rum noftrarum cupientiffimum multis argu* mentis íudico>per Chrífti plagas, ac crucé oro, Ut hanc nofträ fideiac religionis confefllonem, in linguam Latinam conuertas, ut per te liceat omnibus prjs EuropasCbriftianis sritus,acin tegntatem morum noftrorum intelligere.

Porro fi tibi intertuasperegrinaciones R o mstn&

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 105: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D A M I A N I A G O E S mam peterecont¿ngat,tunc nomine'meo Ponti fìcem>acuenerandos Cardinales, Patriarchas, Archiepifcopos, Epifcopos, cseterofc^ bonos Chrifti cultores,perIefum Chriftum,inofculo pads qucfo falutes,petafq? ab ipíb Pontificete ad me remittat Francifcum Aluarez, hteris il* lis fuis inftrucl:um,quibus Domino meo poten tiífímo Aethiopum Imperatori refpodeat,quo tandem in patriam redeam,meofcp lares inui* fam,nimium enim diu hic detentus fui, ut an* te obitum meum, qui ex nimio fenio, profori* bus eft,mandata perferam.reliquias deinde ui* tae.tranfacTta hac legatione Deoconiècrem, di* uinifcp rebus totus uacem« Caeterum te oro, fi aliqua in noftris fcriptis non fuerint fatis com* pofita aut ordinata,ut ipfe tu id ad phrafim la* dnacoaptes.fedita, ut nihil de fenfu immutes. Poliremo te obfecro,ut inter uertendum exqui ras diligenteruetuscV nouumtefì:amentum,ut intellígas ex quibus locis meas atitoritatesexcer pfì,quo certius uertas.Quod fi omnia non fue* rint tam feliciter tradata, cp forfitan aliquis cu riofus,autfcrupulofus exigat, idcodonandum erit ínopÍ£e,8¿ penurie librorum Chaldeorum, quos penes me non habeo,quos enim habui,ini quitas fortunas in itinereperdídít. Quaobrem deftitutus omnium librorum auxilio,nihil, nifi

quod

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 106: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

DE AETHIOPVM MORIB. cfuod recens memoria adferebat,di&arepotui, fedea omnia certiíTima fide.Vale filióle in Chri fto dilediflíme. VtyíTippone,uigeíímo quarto Aprilís, Anno falutis noftra? millefimo,quin* gentefimo,trigeíimoquarto.

Poftquam fiare omnia fcripfi, uenit mihi in mentem locus ille, ubi dico Chriftum defcen* diíTe ad inferes,pro anima Ada?,atq$ pro ani* ma ipfíusrnet Chrifti^quam ipfe Chriftus acce* peratex fanclta Maria uirgine matre fuá. De qua re habemus teftímonium uenííimum in li* bris quos Regiminís uocamus, quos Chriftus f efus Seruatornofter Apoftolis tradidit,in quí bus habenturhsec uerba,quaemyfteriadoc*tri* narum appellantur. Quorum autoritate, 8C te ftimonio,omnes fine ullahcfitatione,in hacfen tentia uerfamur.Egotamen poft<J in Lufita* niam ueni,deprehendi Theologos diuerfa tra* dere,contra noftrum omnium opinionem>qug ta m certa eft,ut no hoc folü,íed etiam omnium hominum animasab Adam profluxííTe alTera* musj cVut caro noftra eft ex íeminio carnis Ade> ita quoqj anima noftra,quafi lucerna in anima>

Adgaccenfa,oríginem fuam, & naturam ex Adam trahit.Ex quo apparet nos

omnes lemen eííe Adas ex carne dC anima..

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 107: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

^Hi fce chara<ftcribus,manu propria ipfius Oratons omnia lupra (cripta,

iublìgnata erant.

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 108: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D E P L O R A T I O L A P P I A M A E G E N I *

t is , Damiano a Goes autore»

NOn indignimi puto Pontifex maxime, in calce huius noftri opufculi,quoniam ad fi

dcmcV unionem Bcclefiaehaecquoqjfpec'hnt, Ioannis Magni Gothi.Archiepifcopi Vpfalig in regno Suetiae (ut ab eo ad miferandam Lap pianam gentem ueniamus)aliquam métionem lacere. Is autem Ioannes Magnus Gothus, uir eft optimis parentibus,ac diuitibus natus/acra rum literarum non uulgariter peritus, probità te uita; fpediatiflìmus, Ecclefia; Romana; ita ad* dicìusjUt eius caufà ampliflìmum Vpfaliac ar* chiepiicopatum cum prouentibus plus minus quadraginta millium aureorum in ßngulos an nosjtma cum fundo paterno amiferit. cuius di* gnitatis,ac bonorum iactura, ab flu&ibus for* tun» agitatus, in Pruflìa, Gedanidiu tenuiter liictitans delituit. Vbi (interim quod mihi re* gis mei negotia in illis Germania; partibus tra* «àda erano cum eo, accum Olao Magno Go* tho eius fratre, indiftblubilem contraxi ami* citiam.Hos inopinate poftea Vincentiae reperi inulto tenuius,cj antea degentes, quem locum

N ex

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 109: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D A M I A N I A G O E S

exillis ultimis ter rarum oris,propter promue gatum Concilium,exquononnihilfpei fibi,ac Fuis calamitatibus conceperant, adeundumef» fe propofuerant.Coneilio tandê intermiffo, rj boni uiri iam a fuis facultatibus piane deftitu* ti,quibusdum ampliores effencfgpiusin aqui lonaribus illis partibus,pro Rom .Ecclefìa pu gnauerant,& adhuc (fi res fuccefïiiTet) pugna* turi efïènt,Venetias emigrar,» uel aliena libera litate,uel fuis laboribus,praefertim docédo, ac inftituendo,uicftum quçfituri,nullis enim alijs fubfìdrjs ni ti poterant,nifi' quod in numinis au xilio totam fpem repofuerant.quo cum perue* niffent,foluabHieronymoQuirino Patriar cha Veneto,in ipfo patriarchatu humaniiTime accepti hofpitantur.ubi ad hunc ufq* diem di* latum Concilia expédiantes haerent.Sub huius Vpfalienfì Arehiepifcopatu, pars illius natia! Lappianç prouinciae habetur.Cuius indigena; Chnfti Seruatoris noftri leges minime nor ut, id quidê ut a multis,tum bonis, tu fide dignis uiris,dumm illis prouincfjs uerfarer, ob turpif firn u m pra»Iatorû,cV nobilium quçftû, ac aua ficiam acadere intellexr, Nam fi Chriftiani ef* ièntjiberi eflènt ab illis ue&igalibus & tribù tis,quibusipft\utEthnict muhàìur, nobilita» contra cum Epifcopis ditefcit.Vetât igitureos

Chri

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 110: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

DE L A P P I I S .

Chrifti'anos fieri, ne fubditi fuaui iugo Chrifti aliquid lucelli eorum tyrânidi,carapaci tat ifub ducât, Se aliquid ex uectigalibusdecrefcat, qui bus gens ilia miferanda, ab ipfis Monarchis, turpiter8c" infàtiabiliter premit Se torquetur. qui impatientiffime ferunt,fì illi Chriftiani fa* cìi,non longe plus uecìigaliu ipfis penderent,c| canteri Chriftiaqi fuis prìncipibus pendunt. ac proinde deformem iftum Se facrilegum quae* ftum fidei,ac religioni Chriftiang, contempta tot animarum faIute,anteponunt, uerehaben* tesclaues.quibus nec ipfi intrât, nee alios intra re finunt.Àuariciâ fane inexplebilem.ôd impie tatem intolerabil€,ac a prjs peâoribus, armis, Si fcriptis.denfcp totis uiribus expugnandam, quam proculdubio fopitam hoctempore habu iffemus,fi hic bonus uir in priftinum fuum ho norem reftitutus effet, nihil enim magis cupit» nihil acrius meditatur,çjqtro paclo haecgés ad Chrifti fide reduci poffit.nihil flebilius deplo* rat,cj quod ièautore (id quod fa?pe animo uol uerat)hg miièrandg pecudes adhuc propter im piamreljgionê,per Chrifiianam fîdem Chrifti oues faclç non fînt. nec tamqueritur fe ab Ar*

»chiepilcopatUjUelbonisauitis depulfum,<g çp .careat neruis,auxilio,cV facultatibus, quibus banc Lappianam plagam,& mèdicari,& fub

N rj Chri*

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 111: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D A M I A N I A G O E S ChrinS'iugummittere,& Rom. Eccidi» eoa fungere poflìt.Id quidem poftea mihi faepius perliterasconfirmauit, quibus nondtrm ipfc placatus,acrem huius negotrj,un fine illius pri m ? Preciofi loanis legationis ( quam ipfì Ioan ni Magno Gocho confecraui 5 mendonem feci, ne tum quldé mihi ipfi in hoc negotio fatisfeci, lèd cum Erafmo Roterodamo meis literis egi, ut caufam ifìius rei fcriptis comendarec. Pofì> modu in illius cotubernio agens,quod mihi cu co Friburgi Brifgoig,ad quincf méfes fuit.prg fens curri prefèn te uerba fuper eodem negotio feci.Quibus rebus impulfus,coftituerat de hac re iuftum uolumen emittere.morris tamen in* teruétu,operis materia,quam iam congefTerat, diflbluta eft .Nihilominus in fuo Ecclefiafte ta nefandam impietaté non obticuit,qug fané ta lis eft,ut oés Chriftianos,quibus potétia Se do carina a deococeiìg funt, poflèt quodamodo re os facere,cV ab eis in ultimo ìudicio, cora Chri fio iuftoiudice uindicìam petere. Videantiam Chriftianoru Monarchae,quam rationé, quem calculum tantarum perditaru aniroarum, in

-tiouillìmo die ad Chrifti tribunal, ubi nec gra d£,tKc indulgenti* locus eft,necblandimenta, nec aflTentationes recipiuntur, reddituri fintt T u tamen Pontifcx maxime is iam folus es,

5 B Ì

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 112: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

DE LAPPUS* qui huk morbo mederi potes. T u iam is c*,quf huic Genti uias domini demonítrare potes, OC ut recìe in rjs ambulent, dirigere. T u fòlus eas de inferno inferiore redimere ualebis.per te par uuli's Chriftu accedere licebit,& in uirtute dex terae tug adaemonum catenis ac infidqs libera» ri,cV copiofa Chrifti in hoc, Si in alio fgculo re demptione frui. Vide qua palmam obtinebis fi meíTís illa multa,te operano in horreum Chri fti comporietur.Nec dubiti eft»quin comporta bis, modo incipias.Sunt hodierno diecum G o ftauuo Suetie,8¿ Gothíae rege aliquot Magna tes,ab ecclefia Romana recifi.Sút in ipfis Iquoctt regnis,qui omninoex diametro diílentiút.poí* fis ad utrofep literas pro tua dignitate ÒC pafto rali officio dare.eoufcjj per Chrifti plagas (huc enim omnes, cjquam ab ipfa Romana Ecclefia diíTentiunt,filium Dei,8¿ Seruatorennoftrum fatentur ) obteftari,ut hanc o rientalem & occi* dcntalem Lappiam, cum Fimmarchia,ScrkfI nía, ¿V Biarmia ampliflìmis prouineijs, quaru maior pars Chriftum non nouit,ad eius fuauif fimum iugu ueníre pernííttat, ab eifej? tantum aucupentur ¿V extorqueant,quantù alij Chrifti ani principes a fuis fubditis,uel iurepoftuiare, uclprecarrjs exa&ionibus obtinere confueue* rttnt. A d id non tantum litera?, (ed uiri quoq?

docii

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 113: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D Â M I A N I A G O E S

dodi&randitateuitaeprobati mittendi Oidê tur, ut hx prouincia», Roman* EcdeGae per Chrifti fidem coniûgantur.Quibus per te una cum Aethïopica gente,ad ueram Chrifti legem addudis,&: fipopuli irafcantur,Dominus feu dés fuper Cherubim regnete terra moueatur, ipfac£exultet,cx: infulaemuîte, laetentur. Vafe Pontifex maxime in Chriftolefu, Amen. Ex Louanio C a l . Septem. Anno » 5 40»

L A P P I A B Defcriptio.

LAppia mari Botnico interiedo in orienta lern St* occidenïalem diuiditur,cuius gquo

ris extremum,Tornia eft, A b oriente lacum al bum tangit,ad feptentrionc uarias prouincias ampledens,ad incognitum fe extendit. A d oc cidentem Iflandiam refpiciens, parti Nome* giae eft cOntigûa.Ad meridiem,ab altera Nor ' uegig parte, Suetia, Finladia, ac ab utrac# Bot nia cingitur.Lappia enim orientalis Eccleftam Diui Andreas in gradu cleuationis poli odoge fimoquarto habet, que magnifico & fumptuo fö tempIo,ac dödis & facrärum literarutneru dkik uiris ornatur.Ecclefia hgc Archiepifcopo VpiàlienG obedit êC obtempérât, fub cuius dio çefi ßta eft.Nihilominus eius circumuicini» Gue iricuria,Gue auäricia Pradatorüm èc Magnatu

(ut

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 114: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D E X A P P I I S .

(utdi&um eft) Chriftum non agnôicunt. Lap pia Latino fermone interpretatur inepta fîue fècorsprouinda.nornen puto inditiim inde,q> ex nimio ÔC intenta frigore,foïum tanç| ftupi* dum, minime aptum fît, nec ad recipiendum, nec ad procreandurn fruges. Indigena: iftius prouinciîc,neruofî èC mediocris ftatura? funt, miredexteri,8£ agiles in arcttbûs Se fagittis u« tcndis.quam artem iaculandi ab incunabuli^ fîcexercentjUt pueroafcopo erranti cibus non detur tantifper,donec in eumredefagittam di rigat.Pellibus non ineleganter contextis loco ueftium praecipueutuntur, quibusfe a frigorie iniuria tutantur.Quod ita etiam pati afiueue lunt.ut dum opus lit, id (ine aliquo pelhu mu nimine expugnare ualeant. In t abernaculis fia bitant,nec domus eis alicui lifui funt, quippe fa?pius hinc inde migrant. Aliam uiuen* di rationem qjuenationis.aueuprj ÔÉpifcati'c* nis non habentjin quibus plurimû prseftanr. Eft enim prouineia illa iftarum rerum feracif* fima. Agrum non colunt,nauiculisj utuntur (î ne aliquo ferreo clauocompacbs^quibuspifd* bus aèreexciccatis,ac pellibus onuftis ad uici* nos nauigant*ut permutatione tantum anno* nam & pecumam,nullo fermone adhibito, fed fohs nutibus agentcs»acqmrant4 Id folum ac*

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 115: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D A M I A N I A GOES DE L A P .

dditob linguae barbariem & aiperitatem.afio quin in fuis permutationibus fagaces 8¿ exper tiífimi funt.Gens bellicola&'animofa eft.Lo co equorum utunturanimalibus, quae Raingi fuo iermoneuocant, magnitudine 8>C colorerà afinijUngulas bifidas,formam atcp cornua cet uorum habentibus, fed cornua lanugine qua* dam cooperiuntur, S>C humiliora de ramís ra* n'ora ceruicut ipfi uidimus jfunt.haec tàtae funi uelocitatis,ut fpatio u.horarum uehiculum ad jo. miliaria Germanica proripiantjn quorum progreíTu,lento uel celeri,ex tibiarum artículo rum¡agitatíone,ad inflar nucum collifionis ere pitus auditur. Religío iftius gentis eít }&: igne cVftatuas lapídeas pro drjs habere. Ex quauis re animata eis mane occurréte, totius dici euen turn iudícant 8¿ augurantur. Matrimonium obíéruant,6¿mírefunt zelotypú Incantameli tis iìc pollent, lit inter multa alia di&umira, quae pretermitió, ñaues in medio curfu retine* antjfìc ut nulla ui uentorum amoueri poilìnt. Q u o d malum folo uirginum excremento foris nauium ac tranftris illitis,curatur»a quo fpiri* tus sili, ut ab incolis accepi,natura abhorrent. Lege Saxonem Gramaticum ,6c mira de fagis, &mcantamentis Aquilonaribus uidebis»

F I N I S ;

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 116: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

^ D I E N S I S N O B I L I S S I M A E C A R M A

nix feu Cara baia; urbis oppugnata) »

Damiano a Goes autore»

D A M I A N V S A G O E S Eques Lufitanus, Petro Bembo facto*

fandae Ecclefiai Romana Car binali, S. P. D ,

aV i d tibipro tua alfidua erga medi* gniiTime Cardinalishumanitate gratia

rum referam reperire nequeo, necprf ièns tem* pus facultatem adfert.ièd penfabimus aliquan do pro noftra facúltate. Nuncuero mittoid, quodgratum fcio tibí fore,hiftori#c}j nobilifli mae Reipub.Veneta?,quam cum max/ma in fu turum gloria, in manibus habes, forfan edam nonincommodum. Quantum deleclteris ge* ftis noftrorum Lufitanorum no me fugit, pras fertim illis,quac pro bono facroiàncìg fìdei no ftrae geruntur. ld fané quod facis,ut bonus fi* dufqj Patricius Venetus facis, non ignorans antiqua noftratium cum ueftris fcedera, ami* citias, di beneficia hincinde uiciiTi'm collata»

O Vii*

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 117: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D A M I A N I A G O E S

Vcinam ceceri Chriftiani homines in tuaro ièn tentiam irent,cV ex animo magis rebus noftris, jg faciunt,fauerentacopitularentur.quin ut o* mittamus opitulationem,faltem non officerét, ac tantum quod Rex noftriep cupiunt, ociofos fefpedatores praeberent, interim dum noftri cum Mauris Turcifqj ftrentie depugnant. Sed ablmtquerimonie & infauft* ominibus, 8c" praefenti negotioincongrue ,acquod in mani bus cft trademus

DVmagerem Pataur)»ubimetua h umani tate mire metotum demnxifti, inter ex

tera,que ex Lufìtania ad me perferebantur, ac cepi de bello Cambaico nonnulla,quae (ut peti fti)ex Lufìtanica lingua in Italicum fermonem conuerti. Poftmodum mors illius Regis Cam* baia? de quo tam multa ac miranda retuleram, infecuta eft, a noftris enim ob proditionem, quam in Numuroa Conha Proregem noftrum rneditabatur,ex quadam triremi deiedus ante muros Drj, fortiffimae ipfius Cambaiae regni ciuitatis » a quodam nauta, hafta inter natan* du perfoftus eft*Ex cuius cede omnino ipfa ci uitas ia imperio noftro fubiacet,id quod antea facere reludabatur,cjcj in eius faucibus littoria arcem mumtiftimam haberemus. Q u a re pera d a nonnulla deinde intercapedine temporis*

claflìs

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 118: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D I E N S I S O P P V G N A ,

claifisTurdcaadeandem duitatcm appftlit, ut nofìros inde expelleret.Quarti claflèm Im* perator Turcarum innumerabilibus fumpti* bus in finu Arabico initrui iuiTerat idqj maxi me iftius Regis quem dixi,adhortatu & opera, litpoftmodùi compertum fuit,cVex iequétibus latius intelliges. Iure autem belli ipfeTurcaru Imperator Cayrum,cseterafcjj Sultani prouin cias (ut nofh)occupauit, atqj una cum regno curam,qua perpetuo Sultanus angebatur,fuf* cepit,nempe ut Lufitanosomni contentioneex India profligaret. A d i d materiam exlongin* cjuis plagis colhgi iuiiìr,illamqj fumptu inetti mabili ad mare rubru uehendam curauit. A tq j in Suezrjportu eiufdem Gnus, naues sedificare inftruerec^lipparat, cui negotio Architedus quidam Genuen.prefuic,huius artiscut fertur) peritiflìmus. Habebat edam multos aliosopi* ficesChriftianos,quos hinc inde muneribus pel lemat.Clailì uero praefecit quendam BaiTam Pra?pofìtam Cayri , nomine Solimanum, pe* ritiflìmum exercitus ducem, Quae autemdai* fis fexaginta tribus triremibusconftabat,infin gulifqj triremibus uiginti fex tranftra, inter re liquas naues aderantfex Roftrata?,quas Galle ones uocant,aderant quoqj fex biremes,holca* dcs duse,a<ftuariae uiginti, celoces quampluri*

O rj mg

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 119: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D A M I A N I A GOES

m3e.C!aiIìs preterea infirucìa uigintimilìibùs militum fuit,pra2ternautas &bombarda»ios, quorum qtiatuor millia Genicerorù\quosRho mgos etiam appellamus,eràr, Infuper armaba turclaffìs maximo tormentorum numero xin terquc erant quadraginta, quos bafilifcos ap pellant,qui globum ferreum emittunt nona* ginta librarum. Soluit itacjj haec ingens,o£ ad omne naumachiam ornata claiTis Suezio, uer fus Indiam fub fine Iunrj anni millefimi quin gentefimi trigefimi ocìaui, 5c m interceptis ali quot mercatoru nauibus,quibus comeatu one* ratis, atqueexeisnonnullis nautis ad remigiu edo&is, c tyrannide triremibus damnatis)quin tolulrj Adenam contendit, quae ciuitasadia* cetfrcetofinus Arabici, cV decim#quinto eiuf dem menfis,ad quendam locum aquationi ido neumappulit,quadraginta millibus pafluti di> ftantem ab Adena.Ibidemancoris fixis,So!i* manus BaxaclalTisprefedusJiteras Imperato ris Turcarum de pace ad Regé Aden, mittit, atc# ex aureo panno talarem ueftem* Jegatifq* in mandatis dedit4Regi ut dicerét ipfum Tur carum Imperatorem clalTém illam ei dono mit tere,quam fuo imperio confìlrjfcp gubernariuo lebat,fecp ea de cauta Indiam petiturir,ut L u ' fitanos indeexcluderet>homines Maomethan?

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 120: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D I E N S I S O P P V G N A .

fidei infenfiiììmos,ad quam expedirionem fe ni hil aliud ab ilio poftulare, c^carnes & Ugna. Quippe caeteris rebus atqj commeatibus claffis abundeinftrudaerat.Haec omnia Rex Adené" fis (quanq? Regis tune noftri Lufitanig tributa rius eiTetjCui Ongulis annis,foedere percuiTo ab Hedorea Sylueira. decern milliaducatorurrt perfoluebat )gratiiTimo animo accepit, lega* tifcp refpondit,eius aduentum ßbi peropta* turn effe, cui libere omnia, tu ad claiTem,tum ad milite neceffaria pollicitabatur. His lpacio feptem dierum traniadis.ancoriVjiuiTuSoIima nifublatis,adporcum Adenenfem elaflìs de* pulfa eft, inibì fub ancora moram faciens,ap> plaudentibus omnibus, tanquamuerus ami* cus accipitür. Rex ad eum Magnates aliquot mittit? utaduentuieius gratularentur, Q u i ex mandato, Solimano fìgnificauere, gratilTimu fore Regijfiinteiram defcenderet, uti ciuita* tem ßbi obtemperatiiìimam oculis cerneret,ubi pro dignitate atque officio eum in fua Regia tradare poflety A d hacc Solimauus.Oicitein* quit Regi , me non defpicere magnifica eius o b lata.Veruntamen naufea (èntinae, 8c* nauiga* tionis moleftia, ita adhuc me aftligi, ut ante b i duu nihil de me audeam pollicerLac ubiconua lucro, teda ad eius amplexumproficifcar«.

Ila

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 121: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D A M I A N I A GOIS ItadimiiTislegatis,moxa tergo lèquùnturtre centi milites.prgtextu uilendg cwitatis.Poftea SolimanuSjUt ad fìnem telar, quam mente or* fuserat,perueniret,familiarem quendam fuum ad Regem mittit, indicans fè la're militum in {òlentiam.Etquoniam rj trecenti qui per dui* tatem uagabantur,ni(ìreceptui canere iuberet dC uela daret,quod tum illi nefas erat, crederet (è ad naues recipere non poflTe, SubmifTurum ilico centum ueteranos,qui Tua authoritate, re* liquorum militum infolenriam cohiberet. His Rex, nihil mali fuipicans,corporis fui atqj re* già; cuftodiam comifit. Sequent! uero die duo milia militum e clafTe diiììmulaca proditióne ciuitatem petunt. Q u i ubi ciuitate pcrfpecìam atcj? eius fortiora loca explorata haberent,ue* teranis fe adiunxere,quae res ilico animum Re gis perculit.Poftero üero die ante diluculum legatùstienitmaioribuscopfjs inftruetus, qui Regem prgtextu amicitias hortaretur, ut cum aliquibus fuorum magnatum,Solimanum ad hue a?grotum uifat,atc^falutet. Id tametfi pe riculum,& i'nfidias anteoculos ponere uideba tur,coadtus cft facere.ItaqjadSolimanum du citur,caeteris militum coprjs in ciuitate iam pro praeßdio remanentibus. Is igitur praetoria na* uea d Solimanum perdud;us,regia piane liber

tate

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 122: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

DIENSIS^ O P P V G N A . tate in dicendo ficufuseft. Dicquaefo Soli* mane,curme tantum principem,Imperatori tuo,tibiqj deditiilìmu,adte fraude, technifqj tancj maleficum.iuilìfti captiuum adductfCui Solimanus,fuperbia prefentis potétiac eiatus. Non te pudet, me Proregem potétiffimi T u r carum Imperatoris anteciuitatem tuam ftatio nem facientem,per totum, triduumnon inui(e reCAd hxc Rex, Si Turcarum Imperator hic adeiTet,nec ego defuiflfem officio meo, nec ipfè (ita Ut eft clemens) in me uteretur fraude,calli* ditate atq? uirulentia,quatu modo uteris. Ha bes me modo in tua poteftate, quod fané non eueniflTetjfì phaleratis uerbis tuis me, regnuc^ meum non commififTem.Erì: enim Adena ciui tas,qug hoftem armatum aperto Marte non metuit3at a fraude calumniaue quis praecauere poiTetC Satia te homopriuatefortung cafu ad honorem proue&e,fanguine regio? ab Atauis regibus edito. Peribit modo («ti uideo) infide fis tyranni iu(Tu,regium fidumqj corpus, atta men uirtus Adenenfium, ftirpfcjseorum nobi liflìmjrum Regum, nung te uiuente peribit; Hac eum libertate ufum, extéplo Solimanus in antenna nauis fufpendio tradi iuiTit, adiu* xitqj illi eodem fuplicio quatuor Regni proce res,qui una cu Rege ad colloquia uocati fuere.

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 123: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D A M I A N I A G O E S

Id fe in mandatis a Turca habere,co quod A * denenfes no folum fcedera iunxilTcntcum Lu fitanis, fed etiam tributum foluerent, quam gentem&eorum focios prorfus ex Indiaex* turbare uolebat. Poft Regis necem ciuitasilla opulenta Se pulchra,praedae SC cedi, nullo refi ftente,patuit.Sumpto deinde commeatu abna uigaturus populum alloquitur, debere ipfos la» tiffimos efTe,ùindicatos fcilicet a tirannide Lu fitanorum,ac proinde admonere k, ut fide Si ©bféquium Imperatori Turcarum feruarent, Domino proprio ac clementi, iplbrumcß fidei «ero cultori. In digredii uero duo millia arma torum pro prandio reliquit. Deinde altum pe tens,curfùm in Indiam inftituit, in qua naui* gatione odo uel decern biremes,atq? aduarias naues,propter hyemis tempeftates (eft enim in illis prouincrjs hyems eo tepore, quo apud nos a?ftas) amilèrunt.quarum pars perfjt,pars flu* dibus ad littus Indicum, Mallabarem uerfus eft expulfa, quas abaliquibus noftris nauibus deprashenfg,partim intercepta?, partim euerfa? fuerunt.Hcc autemqua? hadenus narrauimus noftri a quibufdam Turcis,quosin ipfìs naui* bus uiuos ceperunt,intellexere.Eft uero Malia bar prouincia,in qualità funt Regna Calecu* trj,Cananorij,c% Cechini, Sc~ alia, cuius litoris

regno*

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 124: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D I E N S I S O P P V G N A . Regnorumqj defcriptionem in hiftoria rerum Indicarum lam ab origine noftratium inea lo* ca aduentus luculenter,(i Deo ita uifum fuerir» fumus tradituri. Ita Jgitur nauigando. Soli* manus Dium pridie Nonas Septemb. cu ciaf* fe fua appulit,&: cum ad iadu" bombarde, mu* ris fe proximu coftituiflèt, exonerari circiter ui ginti magna tormenta lubet.Noftri parpari re ferentes,duas triremesTurcaru euertunt.Qua repentina cladeconftcrnati,fubitoillincpedem retulere,&f ad quendam fluuiumfedec/m milia pafluum difrantem a Dio, cui nomen Marafa baris portus eft,fe recepere. tnibiqj expedauere claflem atc£ milite prouincig Cambaiae,quam occifus Rex ad noftros ex Dio profligàdos, an te fuam caedem in aduentuTurcaru curauerat parari.Mercatores atc£ oppidani fubito (éfu* gac mandarunt, ita ut intra biduu ciuitas tota Diu fada Gt deferta. LuGtani»qui iam fòli per ciuitaté uagabantur,inarce confugcrunt,Dux arcis noie Antonius a Sy lueira,uir fummo loco natus.magni aijngenrjq? (uirtute uero & pru detia fratre fuo Ludouico a Sylueira Comire a Sortelha no inferior ) ola ad defenfìoné obfi'dio nis neceiTaria difponit.Habebat milites Lufita nos feptingentos,inter quos ducenti uiri nobi* leseràt.Nihil dee rat defenGoi, prgter bombar, dicu puluerèjcuius tantu fexaginta millia podo

P habe

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 125: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D A M I A N I A GOES

habebat,¿V tria uafa pulueris manualjumcué uocant) bombardarum. Deerant etiam pro ta tis hoftium coprjs milites, nifi noftri fuorum paucítatem uirtutepenfauiffent. Tnterealoci, duo duces regniCambaiae,Solimano aiïbciati funt,iînguli cumqûadraginta nauibus,remige & milite ad dimicâdum optime inftruc~tis.Ec ce adhuc alius dux tcrreftrium copiarum co* mitatus uiginti mi Iiibus militum, nomine C o ieCoifarus,natusmatre Turca, OC patre Chri ftiano orto in X i o infula, cuius opificium fue* rat, ri mas nauium obturare .Fuerat autem hic Coie Regi Cambaiae,dum uiueret, dilediiTi* mus.His coprjs terreftribus naualibufcp cum Turcis coniuncitis, dico Solimanus admoueri claflem,cx! ante muros Drj, ad iclum bombar* da: fîgi ancoram iubec, atque fubito ex naui* bus quincj? millia milita pramittit, £>C centum quinquaginta tormenta bellica,inter que. uigin ti bafilifcierant, & quinqj alia lapideum glo* bum,feptem palmoruro craíTitudineerjcientia, Interim dum tormenta uehuntur,unum in li* toris arena fubmerfum eft, nec amplius appa<* ru icCum primum in terramdeicendiftènt mi lites, ilicofeexercitui Coie Cofifari adiunxere. Sequenti die nullo adhuc timore ferriti, Ìèd fi* duaa multitudinis elati,nullo ordine feruato.

prope

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 126: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

d i b n s i s o p p v g n à .

prope muros arcis aliquot domos,in quibüs a d hue habebant noftri magnam frumétorum co* piamnueniunt depr$datum.Duxnofter Anto* nius a-%lueifa cum eos perfpexiilèt in loco cae di commodo, tormenta aliquot dircela in earn partem,quagraiTabatur,exonerari iuiTit, quo ftratagematedefiderati funt ultra centu cVquin quaginta,caeteri fubito fè ex eo loco receperut-Extemplo Turcse cum Coie militibus terrea aggerem prouoluunt, quae moles inftar motis paulatim magis ac magis foiTae arcis admoue* bacur,8£ line noxa ulla hoftcs in proximo fifte bat,atc#confeftim latiffimum uallum erexe* runt.quod tignis bombicifcp farcinis, quasin ciuitatnnuenerunt,fuffultum, ab i<ftibus no* ftrorum tormetorum afleruabatur.Super hoc eredae funt turres o d o , quibus arx a terreftri partecingebatur.Has muniuerunt omni gene* letormentorum. Obfidione igitur inftruda, uiribus,machinifcfj omnibus adhibitis, arcem turn a ftationibusjtum a naualibus tentare cce perunt hoftes. noftri contra defendere. Habe* bant noftri citra arcem in ipfa citiitate turres duas,quarum una in icopulis litons iuxta ar* eem.alteta ueroinnoua ciuitate qug Rhomeu appellatur .Nomen inditum eft Rhomaris, qua fi Rhomanis,uocantür enim in tota India Rho

P ij maei

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 127: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D A M I A N I A G O E S

mari rf.quos nos col noie Geniceros uocamus* His enimRhomcis (lue Geniceris feges Gamba iae hancurbem coftruxere, eamqj a ueteri urbe muro difduferunt, quo mercatores,aduenaccj ibi uerfarentur,nec oppidani militù" ìnfolentrjs inquietarentur. Prima uero turn's feruabatur quinquaginta militibus.Secuda aut fexaginta. Erat utracp munita ol re, S>C ad uidum & de* fenfionemneceflaria.AbilIa noug urbis turri, cui fexaginta milites prasfidio erant, hoftes la* ce(fìti,ut illa moleftia liberarentur,ante ea uaì Iumextruunt,ac duas turres, quod ut comodi usfacerent,aedesmagnificas quafda, quas turri adiacebantjidibus e ormentoru dei}dunt,atcj$ fubito turrim,machinis,tormentis,amphoris, òCglobis igneis pet ut .quo certamine turris ab uno latere fìnditur, atq? ruinaminari ccepit. Noftrorum eo die defìderati funt quinqj ,ex ho ftibus plures.Sequéti uero die, certamine redia tegrato,ui tormentorumiduum turris in duas partes ita filTa eft, ut inoftènfe tela per mediato currim euaderét.Qua re ab hoftibus perfpecì» fubito praemittunt duo millia felecloru militu, ut turrim cxpugnarét,qui a noftris non line ma gna eorum clade & dedecore repulfì funt.Dum haec aguntur>tormentis arcis euerfae funt duae hoftium trireraes.Ex cjuibus folum tres Turcg

nata»

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 128: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D I E N S I S O P P V G N A .

natando euaferunt. Tres etia aliae triremes ita globis perforata? fuere,ut nifi e ueftigíó alia? eis fuccurríffentjunditus perrjflenr Jam cumuide rent hoftes fpé defendende turn's in noftrorum animis magis atep magis uigere>ne ab ipforum gíobis maioré cladem acciperét, ad eos legatos dededitionemiitunt,eifq? uitam ¿V bonafal* uapollicentur.Qua legatione audita, triginta eorumClabes Luíitanoruífanguinis)fe dedidere, qui uíolata a Turéis fide, in triremes uincti ad çternam feruitutêdatifunt. Cgteri uero ut bo* ni facrofancle. fidei noftrc propugnatores,repu diata conditione,alrjfcji quod fe infideliter defè ruiffènt,reprehéfis,dimicâdo ( ut uiros Lufi tanos decebat Jmultos Turcas interfîciêdo,oês ad unû occubuere.Dum ha?c agerentur, Anto* nius a Sylueira,celocéad Proregem Tndie N o nium a Cunha,expedit,qui tune teroporis Go£ agebatCdiftatenimGoaa Dio ultra oclringer* ta millia paiîoln quo ftatu res efíent per literas oftendít, puluerem tormentorum maxime de* ficere affirmât. Qua? celox a naualibus arcis ib luta,claftèm hoftjum penetrans, a quibuicîam celocibus infedationê patitur.Quarum una ce terisagilior,& fedecim millibuspaffuum ante cedens noftram contendebat comprehendere, Noftri uero,eam tanta diftantia ab reiiqu is ie*

motam

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 129: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D A M I A N I A G O E S

motarn uidentes, reflexo curfu rcda obuiath tendunt.omnefcp quotquot erant, dimieando interfìciunt,exceptouno ex Apul ia , qui afide noftra delciuerat.quem fecum captiuum duxc* runt,accelocem perforatum euertunt. Cum Goam appuliflèntjftatim le Prorexad fubfidiu componitjCelocem remittit.indicans fe(deo ad tutore) breui forti militum de nauium manu adfuturum,& utomnem cafumCita ut prudés erat) infortuniümcß praeueniret,quippetotam clafTem fubito pararenequibat, (èdecim libur* nicg (ùbito»ex arido in mareducuntur, quibus ßngulis,nobilem cV felecìum ducem praefecit, SC praeter remiges & tormentarlo*, quindecim triarios milites, unicuiqj duci tradidit,quos omnesmultismùneribusaffècit, pluraqj rjs,fi tìiui euaderent,polIicens, fin minus,filrjs,uxo' dbus,amicife£ ipfbrum,omnia promuTa,fän' &z iurauit conferuaturum elTe.Itaqj omnes ili co ad itercompofitae.onuftaecp folumodo pul' uere Se incendiarrjs funibus, quibus flammas bombardis inrjciunt e litoribus foluunt, Pridie uero Nonas O&obris acrius folito Turca: ar* cem oppugnauere, terra marieß operibus & machinis undiqj inuadentes, que pugna ufque adtrigefimumeius menfis diemfemper magis magilcp recruduit,nihikB Iaxaméti datum ob

feifis

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 130: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D Ì E N S I S O P P V G N A .

feflìs,(éd nocìes& dies continuata pppugnatio eft,neculla tranfrjt dics,qua no hoftes in ar cem exonerauerint treccnties,uel quadnngeties fua bellica tormenta. A d ha?c fingulis diebus no* ftros extra arcem ad pugnam prouocabantmo ftri qq numero multo inferiores erant, uirtute tarnen eos fuperare nitebantur, rurfus ac rur* fusper arcis anfractus>aduallum,8£ ad eorum turresufqjextlientes,cuniculis eos oppugna* bant,plurimosinterficientes. Interea tempo* ris ex affidila tormétorum iacu!atione,omnes arcis pinngturrìumcp collabuntur, ita ut no* ftris fuperne locus non eflèt, unde tuto in ho* ftes iacerent lapides,pila,aliac|$ tela. Poftea uè" ro una ex arce turris adimum ufque concidit. qua parte cum nulla? munitionesobftarent,ho ftes omni adhibita diligetia,arcé ingredi omni bus uiribus fatagebant.Noftri auté repugnan tes trabibus,tignis,uallifc£ uallum pro defen< fione diruti locierigur, propugnacuJaqj iiiper meenia inftruunt,quibus rebus noftri uteuncj? fe tuebaneur, Hoftes enim omnem opem contra moliri,munitiones noftras fubruentes, uiribus redintegratis,conabantur,globos, fagittafque igneasin uallum demittere,ip(ìeti*m fa?pius^ ad uallum,noftris acritcr obfiftétibus,perrum:

pentes, Q u g oppugnano fìngulis diebus bis age*

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 131: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D A M I A N I A G O E S agebatur, mane Se uefperi. Dux A ntonius a

ßylueira aflìduam pertinaciam hoftium confi* dérans, in ruderibu* collapfa? turris tabulati!, pro defenfione compaftum erigit, A tergo ili-co ignem ex picea materia,aridifcp Ugnis ftru* it, qui magno incendio,nodu,mane,ue(periq) ardebat,interdiu minime incendebatur,quippe ardor foIis,& calorcombuftg materig fatis per fe ingrefìum hoftibus intcrcludebat. Qu i con fiderantes ignis raptdiflìmum ardorem,harpa gonibus ferreis ad focu cotendunt, Se oém ma terià\quam noftri alimentis ignis tradebant,ea opera eripiebat. A ntonius Dux cotta alios har pagoes[excogitat,logiiTimis haftilibus affixes, his Turcarum harpagones pari induftria ap* prehendit* Turcae igitur uidentes iè nihil pro lìcere,ab hoc oppugnationis genere defiflunt. Nulla fuit dies poft turris lap(ùmsquinex no* ftris quinqj (èxue ceciderit, praeter uulneraros, Se ab igne laefos. Ex hoftibus ( ut poftea coper tum eft) fupra ter mille defiderati funt, uulne* rati, Se ab igneambuftigplurimi. Xirj. autem Calend, Nouemb. ante ortum fplis.ecce ipecu latores noftri aliquot magnas fcaphas,quas bar chas appellant,quae remis agebantur, ante mu ros'turris noftrae, quaequinquaginta militibus afleruabatur, ut antea diximus, ex arcis pinnis

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 132: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

DIENSIS O P P V G N A .

animaduertuntpracterea ocio triremes,quas na uesomnes inftruciae erat milite, fcalifcß & alrjs machinis ad turrim oppugnandam appoíitis. Dux arcis Antonius a Sylueira, fubito ab ilio latere,cui turn's proximiorerat,nonnulla ma* gna tormenta iuiïit deportan» inibicp ducêtos Arcubutarios,ut uocant,difpofuit.Ex quo lo* co cum primurn hoftes turrim oppugnare eoe* perunt iclibus tormentorum, quatuor feaphae a noftris euertuntur, atejj iaculationibus fclo* petorum multi hoftium interficiuntur.Milites uero quinquaginta,qui turri prefidio erant.for titer reßftentesjmultos interficiunt, ex quibus unus tantum deífckratus eft,duodecim Uulne* rati, filo die cum nihil promouiftent Turca?, poftridie fortiore militum manu reuertütur, conftipati triginta tribus fcaphis,decem trire* mibus,8¿ multis machinis oppugnationiac* commodis.Milites qui designati crant admu*, ros turris confeendendose quorum .numerus ingens erat) omnes ueftiebantur rubro panno, ut ex exteris dignofeerentur. Incepto auté prae lio»mira arteftudioc^, turrim contendere co* nabantur.Rurfusrjiquiex qui'nquaginta pro propugnáculo integri adhuc lèruabantur,for* titer obftabant, hoftes de ièalis * quas iam aftì* xas mûris habebant,praccipitantes, Praeterea

Q _ noftri

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 133: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D A M I A N I A GOES

notòri ,ex arce opportunitate peripecla,tormen ta exonerant,unamqj triremem, & multas fea phas funditus euertunt,ex qua clade ferme oes icalae & machine- dilacerata funt, que pofìea a ñoítris fuper aquas flutítuantes recepte fuere; & in arcem comportata;. Höftes uidentes ob oculos prefentem (trage, mareq? fanguíne fuo* rumtin(ftum»atcß multos lgfos, & igne com* bufèos,exanimati plane a certamine deftítere, & de locopedem retulere.Interea temporis ali* quot noftrorum ex arce ad oftiüm,per quod ad mareitur,efumpunt, pàruafqj fcaphas coícen dunt, ut hoftium fpolia per aquas flu&uantia, exciperent, inter quae tres milites Turcas,prc* ter alios quos in ipfis aquisia&atos haftisper* foderunt,uiuoscapiunt. Exquibus Dux An* tonius a Sylueira,nonnulla hofíiü fecreta per* cepit. Ulis duobus diebus interfecti funt plu' res cp o&ingenti Turcae.Ex noftris(Deogra* tiaypauci fuerunt uel occill,uel uulneratijnte rim arx e ftationibus Turcarum globis, fagit* tifqj petebatur. Q u o ™ uälla tarn propinqua crant noftris murisi ut de turribus in ea fphae* ras cupafqj noftrí deuoluerint.Triduij pofiea a Turn's dimicatione, Antonius a Sylueira,ui deus tempore pomeridiano,ex arcis muro ho* desque ex laiTùudine, (lue ex folis ardore, ab

operi

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 134: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D I E N S I S O P P V G N A .

opere (olito remiíTiorcs, quietiqúe fe mandan tes,fubitocentum 8c" quinquaginta (electos mi lites, per foíTac fecretiora loca emittít, qui tari ta aftutia & diligentia uß funt,ut ad eorum uf que caftra peruenerint, plurefqj ducentis & íexaginta hoftíum inibì occiderint, multoícp fpathis, globulj$,haftifque uulnenbus affèce* rint.Denicj? toto exercitu commoto, ¿V ad uim propulfandam confurgente,in arcera íe reccpc runt, Defiderati funt ex noftris inter innumera bilem íllam hoftíum permifcua cedem, tantum tresjuulnerati fuerunt ièx. E o die inuentaiùnt in foífa arcis diuerforû inftrumentorum gene* ra,quae preterita nodeTurcaeibibem repofue ré ad muros in (èquentem oppugnatjonem edti cendos,refodiendofc#.Qua re perfpcda fubita Antonius a Sylueira fubpluteistn ipiam loU fam quadraginta Arcubutarios producit, qui magnam cladem hoftibus exilientibus inferii bant. Ttac^ ilia pars folTg defendebatur, nec in. cam defilirealicjuishoftiûadtempus aufusefiV Dû hace aguntur,dux Antonius a Sylueira ui dens diicrimérïin quouerfabatur, exaici&gßuf ârrjs aliâcelocem produclam ad ProregemJNloi hiurri a Cunha mittit, fubfidiû implorati affirm mans cita ut res erat) círéíter cento militas ian^ perijiTejducentos uero autuülneratos'» aut ißne^

> ¿ C L i) ambu

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 135: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D A M I A N I A GOES

ambuftos eíTe.Quo nuntio accepto,Gràtianus, a Naronha, qui5. Idus Septemb.in India iam Prorex defìgnatus appulerat.cui Nonius a Cu ha iam ceflferat loco, nolens amplius expecìa* re claiTes,quae in littore adregionem tutádarn Charmandeltj Si finus Perfici uerfabantur,lu* bito aliquibus nauibus,ex eis quas fecu ex Lu* litania duxerat, aiTociatis illis quas Nonius a Cunha anteipfius aduentuminftruxerat,[ièad nauigationem componit.Nauium autem cata logus hic erat.Duodecim magna; oneraria?, fi* ueholcades,fedecimroftratg ,quas Galleones uocamus,quarum nonnulla; ingenti forma,& admodum ualidae erant,uiginti&: quincjj agi* les naues,quas Carauellas dicimus,quo genere nauium foli Lufitani utuntur. uiginti ¿V no* uem triremes, habentes unaqugcp uiginti $>C ièx tranftra, quindecim ac1:uariae,& uiginti ce* loces.hae omnes ad dimicationem parare, erát, atqj ingenti numero tormentoni m inftrucla?. Adorane 8¿ aliae qug commeatum ferebant.Ha bebatpraeterea praeter nautas &remiges, mili tes Luíitanos quinquíes mille,& nobiles Mal* labares,quos Naiares uocant,ocìies mille in ar te gladiatoria uerfatillìmos. Quibus cum co* pt)s,ancorís fublatis, Diù uerfusnauigare cce* pit<Noniusa Cunha pofteaillínc foluit,in Lu

Gtaníam

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 136: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

DIENSIS O P P V G N A .

litania nauigacurùs.in itinere uero,inicjuo Fato apud Caput bonae (pei diem fuum obit. Pifci* bus,turgidocg marieius cadauer,qui ultra de* cennium Imperium Qrientis, nomine Regis fuigefferat, traditur. Qua;mors non ìllifuit noxia,quomam fciebat fe ad felidorem urtam migraturum,fed nobis Lufitanis. Etenim a* mabatur ab omnibus>o£ tancj unus regni ocu* -lus deolèulabatur. Anteqj ex portu folueret Gratianus a Naroha, literas Emanuelis a Bri to ducis Chalfj ciuitatis in regno Calequt fitae accipit, quibus fìgnifìcabat aduentaflè ad Re* gemCalecutrj.celocem, eum legato Solimani BaiTàe ducisTurcarum claffis, qui a Maome* thanis in ipfo regno agentibus, miris honori* bus fuerat acceptus,praefèrtima quodam duce ipfius Regis Calecutif Maomethano, nomine Paquemaquaro,qui eum ad Regem ufqj comi tatuseft. fn cuius confpecìu concila oratione ita orfus eft. Rex inelyte, Solimanus Bafla, a pQtentiflìmo, inuicTriflìmoc^ Turcarum Im* peratore Prorex modo fuper Indos defigna* tus,teplurimum làluere iubet, indicans fe hac* fola de caufa,huc nomine principis fui uentu»' rum,ut natione Lufitanorum deleta,fieius in* fìgrtìa,fidemcp fufeipere uelis, nomen regnaci tua in immenfura dilatet.Ha?c locutus,» nomi

ne

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 137: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D A M I A N I A G O E S

neTurcarum Imperatoria talare ex aureo pan no ue(tem,Brachas, atc^pileum infignumfee deris ofTerc.Tunc Rex toruo,truculentocp a* fpecìu,inquit,nec moris nec eonfuetudinis Im peratorum CaIecutf)fuit(uocantenim antiqui tus fé RegesCalecutrj tmperatores)nccerit>do na acciperefed dare,nec Regna fua peregrinis coprjs dilatare, fed proprrjs, atep expulios Rt ges, regnis fuis reftituere.Proinde,nob]litatfm aftantem refpicies, V d s hiinc proripite,eumcj$ cum Duce Paquemaquàro,pra?cipitem in erga ftulum protrudite,inibicp ftultitig,fuperbieqj fui Imperatone, & ducispcenas luant.Quarc gefta,ilico Rex legatosad Ducem Emanue* lemaBrito mittit,perquospacem, quamfre* quenter antea uiolauerat, petite eamcp fé fan* fìiflune deinceps culturu promittit,quam im* petratam per omnes fua2 ditionis ciuitatespro mulgari iubet.Qjjg res omnibus noftris^gra ta & perutilis fuit.praefertim tempore tam du bio,inquo ab ipfo,ut a uicino & potente hafU potiuserant expecìandaincommoda, q emolu

•menta. Eft aut ifte potens Calectftij Rex nobis perfgpe infeftus,raro atc# tenuiter amicus,idq? adeppropterinfra&am amicitiam inrernos,8c". Regem Cochini C ipfius antiquum hoftenOa primis annis,ex quo noftri Indiani iriceperùnì

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 138: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

DIENSIS O P P V G N A .

frequentare,initam .Eft enim Cochin urn oppi dum,unde totum regnum nomen capit,in quo Prorcges LuGtanias Regis, diuturnioré fcdem habent, Si inibì omnes naues in LuGtaniam, fiue in alias prouincias proficifcentes inftruun tur. Hie igitur Rex Cochini, cum primum ad uentum Turcarum in India intellexit, omnes fui regni nobiles,quosNaiares uocant rad ièac cerß iubet. Quibus congregatis, omnes in unum eorum facracius templum (quod Pago* des nominant) uenireedicie, ibi ueterem fidäcp LuGtanorum amicitiam in mentera eisredigir, commodaq? non tantum abipfopeculiariter, fed a toto quoq? regno accepta enumerai. Cori cioneq? fadta oés ad unum ufqj iureiurando, manus fuperquoddam Idolumcquodprofum mo mimine habent)ponétes,iè unanimiter,fan deep LuGtanis inferuire,paratos eile affirmat* Q u a fide a Regeperfpe&a, illis totius Regni aeraría communicaturum iè pollicetur.Idemcg; parique modo fecit Rex Cananori. Höfles ue* ro.ut adhiftoriam reuertamur^qui arcem D i * enfem oppugnabant,uidentes fe nihil profice* re,omniadhibíta díligetia,alia ratione r alrjfue ftudíis ,eandé expugnare contendunt,aggerem producunt,& uallum aíTeribus,tignifqj,quo* quo uerfus ueftitum, quem tanta? altitudini»

con*

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 139: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D A M I A N I A GOES

conflitùut,uti exeo facile erat intro proípicere, * &quaenoftriagerent,(peculari\ Hoc,quoille

fum aduerfusignem tormétaqj exifteret,cmni genere materiae communierunt. Addunt pon* tes,aliafq? machinas,quibus in arcem defcende rent.Haecomniaanoftris,quatenus fieri daba tur,perturbabantur.Tandem tertioCal.No* uemb.Turca^proipicientes ex omni certamine contini! a ni libi dademillatam, quafi defpera* tione dedudi,ad extremam pugnam penitus (è comppnunt. In cuius diei node, de fecunda uigília a noftris „ praeter folitum, greffus, ru* mor>8¿ hominum ecaftris ad uallum acceden tium,continui aditus audiuntm\Quod ubi a* nimaduerfum eit,magnis igmbus fadis , pro* fpiciunt ingentia mancipiorum agmina fcalas machinafqj in uallum comportare. \ Quco* mnia inde ad radices murorú, tacito fufurro, humi reclinata deponebát. Q u g infolita figna Catisindicabantacriorem folito dimicationeiii íperandam effe. Q u a re perculfus Antoniusa Sylueíra,milites omnes ilico conuocat,quibus fidcm>natiuú folum, Regem,uxores,filios,pa* reutcs,amicos, patrie, longinquitate, atcp Tur carum perfìdiam, paulo ante omnibus perfpe' dam,in métem redigit,fingulatimeß ab atauis gentilicia omniú fada commemorata Pro qui'

bus

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 140: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D I B N S I S O P P V G N A .

cjuibus oibus deprecari eoepic.uti potfus mori malinc exemplo fuorum maioru, § in manus cruentorum hoftiu fe darcQuoièrmone addu d i oés adinfimum ufq?, facramento (è obftrin gut,oftìcio atq? fidei fuae'nuiig defuturos.Ora done aut finita, mox unicuiqp » opus quod face re tenebatur,imponit, 8C quem quifq? locum tueri deberet, indicat. Commeabant intere» quotidie crebra? Solimani dededitione legatio nes.quaenonfblumab ipfo Antonio receptas non fuere,iéd ne audita quidem. ilia uero no* denoftrorum oculi fomnum minime accepere, nec irfgiliae diftributae fuere, led unufquifcjj de animg ad fuperos migratione.uel deuitg deipe rationedeniqj meditabatur, cV omnia ad de* fenfionem inftruebat,quatenus fieri poterat,8C téporis ratio ferebat. Sub dtluculum eius diei, que Calend^ Nouemb. erant, confiderantur a noftris,fecund5 fluuium tacito remigio praeter labiquinquaginta magne. fcapha?,qu£ redaad turrim,quam infaucibus litoris(ut didum eft) habemus,contendunt. Haec(ut poftea icitum eft)fìmulabanthoftes, ut Jioftris illius lateris turris defenfioni incumbentibus,a terreftripar te in arcem proruerét.Quarum cogitationum fpe addudi hoftes, militem in infìdifs a tergo ualli tempore nodurno conftituiint, ut citius

R noftris

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 141: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D A M I A N I A: G O E S noftris inopinantibus profilirent. Poftea ucrà duodecim txiremcs arcem uerfus, remigium fa cere conantur,(ìmuIantes arcis oppugnatione, & fìuurj afcenfum. A t dux nofter Antonius a, Sylueira,hoftibus fagacior,iubet ut a parte ter reft ri,omnia diligenter obferuentur,& quod a maritima,nemo in fcaphas,nec in triremes icìij paret,nifiipfo imperante. Illucentedie circiter tria millia hoftium,fubito clamore, atep tuba rumc!angore,in arcem irruunt,murofqj con* feendunt. A t noftri fefe fortiflìme obijciunt, eofcjj de meenibus acri conflicftu derjciunt.Ha* bebaut illi multa uexilla rubra,uiridia, cV alio rum colorum,inter quae unum quadratum al bi colon's erat, bourn caudis ornatunuquod nomine prophetg fuiMaomethis geftabät.Per fèuerauit haec dimicatio ad fpatium unius ho* T£,quo tempore hoftes a noftris grauiter laefi fuere.quorum multi igne cuparum ambufti,ra bicquadà capti,in mare fpote felè conrjciebat, qui uel ab aquis opprefli,uelex noftris turribus arcubutorum icìibus tranfuerberati,ad unum ixfcjj interempii funt. Hacmilitu manu diflìpa ta,cui extante dimicatione,nullum fubfidium milium eft,fubito alia ex caftris,paulo imbecil Jior numero mittitur,uirtute tn,cxercitatioecp longe praftantior,quae ftrenuc noftros aggref

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 142: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

•DIBNSIS O P P V G N A .

faeihMtlites etia ut aJn,uexilladiuerfomcoIc> rum ferebant.Dux Antonius a Sylueirauidés hoftium uirtutem,& latus in quod ímpetu fe* cerantadmodumin/írmíj,ílico Paium Rodri cum ab Arauio,cuí fecundus locus a dignitate praetoria jin arce tribuebatur, iubet ex fortiorc turrijcuiprxerat, íe illuccelerrime tranfFerre, \it locus ferme iaoppreíTus,ab ipfo defenderé tur» Q u i ftipatus quadragínta militibus, 8¿ cgteris,quilocum defendebant,admiítus,in ho ftes auda¿l:cr inüolat,multofcß repeliendo, fe* iiendo,ac necando, ictu unius arcubuti percuf fus,fubitoad pedes fuoruconridit,quod ducis Antonrj auditui grauilTimum fuit,attamen re pente ad eudern locum fubfidío mittít Emanue lern a Vafquogoncelos, quem triginta milites comitabantur.Noftri uero lam in magno dif* crimine ueríabantur,multi interfecT;!, accom* plures iñij8>¿ igne lefí erant .ínter mortuos ue ro Mardnüs Vaseus Pachequus,cVeius nepos Gabriel Pachequus, ¿V Antonius Mentius a Vafquogoncelos, & alíj uíri illuftres annume*-rabantur,cxTipfemetpfedus eius turris,ín qua oppugnatio agebatur,qua¿ eade illa eft qua prí us oftédímus ictibús tormentorucocidiíTe. Is igitur Emanuel ubiaduenerat,fe noftris mifcu it,acfimuleogIomeratí ímpetu in hoftes faciút

R rj eofqj

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 143: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D A M I A N I A G O I S

eofcp de turri,fuper quam dm fteterant,magna ipforumjftragedcturbat. Interea temporistor mentanoftra, tam in uallum Se cadrà, in tri remes, ac alias naues, qua? a parte maritima, turrim &arcem miris modis impetebant,exo nerabantur,quorum i<fhbus,8£ quafi fulmini* bus magnam dadem boftes accipiebant. Pu* gnatumeft undiquaqjab hoftibus,&: quafi co rona in orbem dimicatum ufq? ad tempus po* meridianum. Quoconfiicìucum a turri de* pulfì elTent,fubito duplicato numero,atce ali» hoftium copia; aggrediuntur, quiomnes Geni ceri,cV ueterani milites Turca;, cV regni Cam baicerant, numero ueroultra fex millia,in quibus rehquum fpei arcis expugnandae repo* fueratSolimanus. Dux Antoniusa Sylueira, qui omnibus arcis angulis praefto erat,huc, il* lue, uiginti tantum militibus circunftipatus, audit hoftes non folum arcem aggreflbs,uerum etiam muros,atq? turn's repagula fuperalTe.eo dum omni edentate feftinat, tuos, atep hoftes promifeue non fuper meenia, (èd in ipfa arcis area dimicantes, uelpodustumultuantes, aut fluctuates inuenit.Quo uifo,elatus animi ma gnitudine,uoce (ùblimi, inquic, Mei Cbriftia ni,Lufitaniqjmilites,mementotefidei,patria?, parentum,mecumc£ corpora inftar martyruni

con

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 144: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

DIENSIS O P P V G N A . conftantcr pergite facrificare.His diciis,ueluti led ore cruore pleno,uibrato enfc, in medium cateruacfeprotruditj hucilluccß iter aperiens, fuofcp ueluti oues ex faucibus luporum eripi* ens,Boftes,tang pilam, eo, unde uenerant.bre ui tempons fpacio reiecit. Interim a parte lito* rali tormentis noftris tres triremes euertuntur, uriiufq?puppisconfringitur. C L u a c l a c f e a c c e * #

pta hoftes a nauali oppugnatone abftinuere, interim tarnen terreftre certarnen magis magif que uigebat, 8>C magna contentione iterum in noftros impetus fit hoftiu.Denicß extitit atque perfeuerauit dimicatio hgc ad fpacium quinqj horarum,eo modo,utffpius noftri abhofti* busadextremum areae repellerentur,contra hoftes a noftris rerjcerentur adturrim ufqj.per quam ingreffierant, quam ne tranßrent, duo hoftium duces.a calce ad uerticcm ufqj armati ad eius radices uerfabantur. A quibus omnes fui milites e turri àefìlkntesfivt aggredi eam re cufantes.ipathis, quas utraqj manu gerebanr, trucidabantur J i tarnen a noftris ex a ras pin* nis,«ftibusarcubutorum iäepe periti » tandem oppreflifunt. A b alrjs edam lateribus, in ar* cempila,& globos Jgneos hoftes deuoluebat, a quibus mire noftri Jaefi fuiflent, nifi prouiden tia Duds Antoni) liberati eftènt.qui nocìe prs

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 145: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

. D A M I A N I À G O E S

, diana,hoc time's,fupèr teftudines turrium, ma ximam aquae ccpiam infondere iuffìc. In qua noftriuerfantes, plantas pedu ab ardore ignis

~illa?Cas referuabant.Adeo promifcua fuithaec pugna» ut ex noftris multi glande arcubuto* rum in hoftem emifta arcubuto ipfo per capu*

Juro arrepto, capita hoftium aflìduis idi bus fe • rirent. Q u a dimicadone,fine aliqua intermif*

(Jone durante, compertumeft unum torméturn quodcamelum uocamus, unum fupra uìginti

jiclus ^mifìife. Arcubutarius erat, edam inter noftros, qui nonagies fupra centum globos in hoftem eiecic. Tandem, ,'Deo fauente, nocìeqj interueniente,praclium dirimitur. Hoftes fe jn caftra magna ftr^ge accepta reapiunt,noftris in arce non minore iuxta numernm clade affècìis. Defiderati noftrorum eo die fuere fcptuaginta militesjinter quos decern npbiles numeraban* tur,treceti uulnerati,alrjq$ igne tacìi, ita ut du odecim tantu remanferint a lgfione immunes. Ex hoftibus, ut apparuit, circiter tria millia fu pra quingentos cecidere, prater uulneratos & igne laefos. In quibus fepeliendis , tota illa no cle.&die fequéce hoftes incubuere,quod noftri libere permittebant, nullo iclu tormentorum emiftb, ut fcetore cadauerum carerent. Erat autem res incredibili^ didu uidere difìeàa capi

> ta

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 146: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D I E N S I S . O P P V G N A l ca,ccr€bra, brachia, ti bias, inteftina, cseteraqj corporis membra.qua; in arcis fofta proftrata iacebant. Pradio finito, iam profunda node, Dux Antonius a Sylueira, cum uidiiTethoftes iam ad arcem expugnandam amplius no niti, nec ad eàmaliquam machinàm admouere, cu* ftodrjs difpofitis,omnes iuos fuperfrites cibo re fid curauit.qui a coena fuperioris nodis,ad ho* ram illam ufc# integru cibum non fumpfèrant, quod fpacium erat ferme uiginti trium horaru. Refedis au tern rjs,& uulneribus lpforum reli* gatis, morruifqj opere mancipiorum , quae in arce captiua habebant, fèpultis, fènobiliori* bus ,quas habebat, uefcibus induit, casterofq? itidem facereiubet. d u o fado,canere atcj? fai tare inceptu,ca:terifcp infequentibus»magnum clangorem,& uocu,& tubarum per tota node excitant. Id quidc agebat»ut hoftes credere* ip* fos eo aio atcp uirtute adhuc eflè, qua in princi pio dimicatiois fuerant,iriter quas choreas cV ti biarum concentus, non rifus aut cachinni, fed lachrym? profluebant,hoftias ie futuras in pro • ximum haud dubitarites, fi denuo oppugna* tiotentaretur. tàdem finita faltationeiuratum eft fe in proxima dimicatione ea obftinatione animorum pugnaturos, ut ft Turca loco pof ire tu^nonantea pugn$ndi,g ùiuendi finem fadu :

ros

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 147: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D A M I A N I A GOES

ros.nec anfj pafluros^ut uiui ínhoftiumpotc* flatem uenirét,ce.dibus 5c ftragibus ultioncm fua?mortispetituros,eamqí uictoriam hofti* bus lu&uofiíTimam fucuram , non eniaifcin ípem uítg,fed ad uindicítam mortis certa tu ros, Interím noftris in huiufmodí fa!tationibus,8c cátilenis ímpeditís.Duxcertís hominibus.qui bus máxime fidebat, iuííit utex tormentís mi ritíma: partí adiacentibus, ubi femper minus (quippe latus illud natura erat munítum) im* mínebat periculi, puluis adímeretur, ut ex illo cupas ac globos ígneos impleret, quo ín fequen tís diei dimicationem partem eam,qua arx ter» ram fpeclat, munitiorem tutioremq? haberét. Omniiam maiorum tormentorum puluereca tebant.practereum, quo tüm tormenta inftru daerant,quodeficiente,nulla amplius fpesde feriíioniserat. Hanc pulueris penuriam Dux Antomus femper penes íe fecretam habuit,pau ciííímis exceptis,ne ab aliquo mancipiorum ex arce fugienti.hoftes eam intellígerent.Hac no#

• ote quídam Venetus nauta a pietateueri Chrí' ftíani afFecl:us,fe ad noftros furtim in arce con tulít, quí indicauit Soíimarium ob ingentem íuorum aedaifís iaduram conííituiíTe,nifi ílIo die, quo ter arcem tentauerat,eam fuperaret.ca ftra amouere,nauefqi cbnfcendere, .¿C Mecchá

uerfus

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 148: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D E R E B . E T I H ; I V S I T .

tterfus nauigare. Quodiam magi? cogebatur facere,obatrocem acceptam ftragem. praeterea narrabat,ipfum Solimano" mire (ticcéfuiiTe C o ig Coffarooccifì RegisCàbaia? Duci,a quo af* ferebat le circumuentum eftè,qui fa?pius Se co* ram,cV per literas affirmant, arcem minime fìr mamfuturam aduerfus ipfius pocentiam.fecp ulterius habiturum omnes Reges india? aduer fus Lufitanos promptiflìmos ibcios. Nam il* los unanimi fèntentia ipfì pecunias ac copias ue nienti mittere conftituiilè,Qjuae omnia falfa ac fraudulenta deprehendit. Sed Se multa più ra dixit bonus ille tranfTuga, qua? poftea uera ìnuenta fuere.Attamennoftripro temporis ra tione, eius uerbis non magnam adhibebantfi* dem, tamctfì ha?c audientes animo non nihil re* focillarentur,acaliquid abextrema illadelpe* ratione remitterent. Proinde a fuo opere non defiftebant,ut fi forte rurfus hoftes ad pugnam redire euenifiet, fè defenderent. N o d e pne* terlapfa.dieqj progrediente,hofles (ut prius di etum eft) in fuismedendis, Se fepeliendis occii pati fuere,nec ipfia noftris, nccnoftri ab ipfìs peliti funt. Sequenti uero node ( Dei opera) ecce fedecim illa? Libumica?, quas Nónius a Cunha Prorex miierat, aduentant„ qua? >qua* tuor millibuspaiTuum ajclafte Turcica adhuc

S diflan*

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 149: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D A M I A N I A G O E S diftantes,ducum cofiliojn unaquacp quatuor luculentas faces crigunt, quasob nodis oblcu ritatem uifum hoftium quadruplo fallebant, exiftimantes, proignium numero.multitudi* nemnauium refpondere. Hoc fìratagemate ufi magna cekrirate.clamoreqj edito,ac tormentis oîbuscrepantibus, impetum in claffemhoftitî faciunt,ac nullo incomodo accepte, arcis naua lem magna omnium alacrltate ingrediuntur. Q u o infperato fubfìdioSolimanus longe plus perterritus, nullo fèruato ordine, omnia tor* menta}comeatum,caftraq? integra relinquen?, iêeadem no&e,in nauescum fuis contulit. Et tata celeri tate nauigare ccepit.ut orto fole,nul lumeiusclaffïsueftigium apparerei Milites regni Cambaig ha?c uidentes,(ê extra infulam, fluuium tranantes, conferunt. Tantus fuito* mnium terror ac timor, ut relidis plus miîli» bus hominum uulneracorum,acigne lacforum in caftris,infupcr milhbus aliorum, qui praed» di gratia paulo ante ex caftris difceftèrant,fugc rint,qui omnes ad unum poftea ab incolis, ut nobis gratificarentur,cV ut turpia in ipfos per petrata facinora, uindicarent, trucidati funt. Noftri exea pugna,ingentia fpolia, prater oïa tormenta belhca,qua?circiter centum ÔC quin* quaginta numero erâtjobtinuerût. Fuga mep

hoftium

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 150: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

DE RE В. ET IM. I V S I T . hoftium facb.confeftim Antonius a Syluefra, celocem ad Proregem Gratianum a Noronha raittit,eiqj res ibi geftas indicar, qua? lllu cum totaclaflc, circiter centum SC lexaginta mibV bus pafTtantum a Dio di (lantern iam inuenit. Qj io nuncio exultâtes, omnes gaudio magno aifecTti finit,qcp Gratia nus doîerec fe hoftes an te portum non reperiiîè, nee eorû dafiem oppu gnarepolTe, atq? gloriâ liberatae arcis reporta re. Nihilomìnus hec dû accepit, extêplo uerfur mare rubrum curium ea intentione dirigit, ut profugos hoftes»aut terra aut mari aggrederet. & De rebus,Sc imperio Lufîtanorum ad Pau îum louium Damiani a Goes difceptatiûcula;

H Viufmodi multa funt dodtiiîime Bëbe, qua? quotidie a noftrisin Africa, Afîacp

pro facrofanclta fide catholica aguntur, qua? fi Paulum louium Nouocomenfem, uirum ( ut fatear)dodum, non latuiflfent, ea qua?in fua Mofchouitarum legatione.deceptus cuiufdam Pauli Centurionis Genuenfîs uerbis,fcribit,nû quam in lucem dedilTet. ubi eundem Paulum iniurrjs Lufitanorum acccnfum.ita afferentem i'ntroducit,Lufitanorum nauiga rioni bus, non folum itinera rehquis nationibus in Indiam in tercludi,uerum etiâomnia aromata, inibicom parata, ingêci quaeftu VlylTippone, bona dum

S rj fer

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 151: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D A M I A N ! A GOES

feraant.corruptacpproftituuntjUenundariJd autem non dabimus Pauli uerbis, uthancim« pofturamagnofcamus. Siquidem imgulis an« nis,a Regis noftri negotiatoribus, omnia ad u num aromata,qug ex India deportata fuerint, diuciiduniur.Nunc^enim inde tätumaroma tumaduehitur,quin facile uertete anno ab Bu rupa abfumatur, preter piper.quod in mukös annos fine corruptione feruari poteft, Nec cre* do Paulum illum G^nuefem ob publicum bo num talia blaterare,fed proprio com modo ad iftiusuerba incitari, propter quod & caetera? quöcjjnationes.noftrae inuident nauigationi» potius fuum lucrum affec1tantes,q propagatio nem religionis. Porro nos id quocj? quod con fiterinefas noneftjemolumentumetiam6£ o* pes ex noftris peregrinationibus querimus,fine quo uix tota Europa fuftinere pofiTet fumptus, quos quotidiefacimus.Ceiteuelobid laudari debemus,quod no ut inermes negotiatores ad quaeftumtatummodoaromatum per Oceanii oberramus,utmultae nationes Italia;, Hifpa* niae,GaIliecp antiquitus fecere, 8>C modo faciut, fed exercitibus.clallibus inftrucli maximo cum me tu hoftium, non tarn pomeria noftrae ditio* nis, quam Chriftianae fidei prorogamus. Nec» utfaJfo mu!tiopinantur,ex omnibus noftris

naui

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 152: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

DE REB. ET I M P . E V S I T .

tiàufgarionibus lucrarti elicimus, fedexpluri* bus pro religione dimicando,magnam homi* nurn ac pecuniarum ia&uram facimus, ut in Mauritania tSC Atlantico littore.ubi domitis, Sciti mancipiorum genus redaciis Maometha nis omnibus qui Lufitaniam occupabant, idqj multis annis confligendo, paucis noftrorum coprjs. Deinde Caftellanis, eorucg focrjs omni bus,ac GalIis,unico praelio ad Scalabitanu de uicT:is,ac ex regno depulfis, Cubito Aby la , fiue Ceipta celeberrimam ciuitatem in froeto Hercu leofitam occupauimus.Poftea ueroReges Fez Se Herperidu multis conflidibus fubacìis.Tin gidé,Argillam.Alcacerem,Tutuanum, Afa* phium,Cafi:ellum Regale, ac AiTamorum,Ti tium Se MafTaganum, iftorum Regum patri? monia expugnauimus,& alia oppida,quas exci drjs deleta flint.Ex quibus locis omnibus non folum nihil commodi Regi noftro accrefeit, fed etiam ingens fumptus impéditur,idcj? cum iaclura multorum nobilium, quos ibi perpetuo in praefidio habet.Vtinam do&iiTimus ille Io uius ifta una cum fjs, qua» in Aethiòpia a no* (tris geruntur,perfpec"ìa habuiflèt, ubi noftra o p e r a i fermonepotentiflìmus Rex Man icon gricumtoto fuo regno (quod in longitudine triamiJiiarrullium paflf.habet,in latitudine ul

li] tra

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 153: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D A M I A N I A GOES '

tra duo míllía millilitri ) fideni Chnfti accepiv eamq? mdies magis magifq? colit. Deinde uti*' nam & id quoqj cognitum habuiiTet,quomo* do in omnibus Gnineg ae Nigritarum règnis, qua? plurima funt, ¿V ad montes Luna? ferme ufq?, ateg in regnis Zofala?, Bennamataxa?, Mocambiqui, Qu i i loa?, Mónbacac, Melindi, Se in alrjs.atcß in ínfula diui Lauréti), Se ufqj ad .Arabicum finum, liceat eandem Chnfti fi* dem per nos pra?dicari , atq? in latiìTinia Au* ftrah Brafillia? plaga, ubi multas colonias nüc habemus J n quibus Regnis,multiad ipfam re ligionis ueritatem a noftris concionatoribus perdudi funt. Pra?terea noftris quoque armis Si claiììbus fìt. ut heeat C idc# noftris magnis" fumptibus)Oratores potcntiftìmi Preaofi Io annis Aethiopum Imperatore , tuto in aulam Romanam commeare, ac principis fui uerbis» Romanum Pontificem ut fupremum Epifco* pum agnofcere,fubditorumc^ ob Tequia polli* ceri,id in mandatis babentes, ut fe catholica? ce cleiìa? coniungant. Qua?res adeopreclara, ut gratulatione,non odio profequenda eilet, fi ue re Chnfti Cultores eíTemus. lam utomittam, 1

quo pado noftri, fepius ßnum Arabicum per* errantes,Suezi5 ufeß peruenerint, oefcp ferme eius litorales cíuitates euaftauerint,ac teplaMa*

onie

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 154: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

DE REB. ET IM. L V S I T .

omethanofum incendrjs abfumpfertnt, necid quidam fine ingentibus fumptibus ì ac magna noftrorum iacìura coficitur,quadtu prope nul ló.Rurfum q? regnum Adenen, nobis tributa rium cum Fartaquorum regno fecerimus, fiv numcp Perficum in ditionem,iufq? noftru fere totum redegerimus. V b i regnum èVinfula Oro muziaMam tancp Lufitania? legitima patrimo nia fita funt.Ad hgc regnum quoq? Cambaiae, a nobis hoc tempore domitueft,& eius firmif* firn a ciuitas Dium occupatum. In quo loco in* gens claffis Sultani Babylonie,milite etia Chri ftiano inftrucT;i(fìma,actrecentis Regis Cam* baig nauibus,quas Attalaias uocamus, cVqua draginta Regis Calecutr),quas Parahos nomi* nant,a Prorege Francifco de Almeida an> 1509, profligataeft,plerifcj? nauibus, autcaptis, aut demerfis cum ingenti hoftium clade. Qu id hic refcram Dacam,Cheul,Dabul,Bandam,ac In fulam Goe.qug tota iam Chrifta patef. Poltre mo q? ad Reges Narfinga2,Honori,Batecall£, Ot i te , Deli, Cananon , Caliequi, Calecutrj, Cochini,Coulani-, infulaeqj Seylani, & ultra Gangemad reges Bengallse,Pegui, Syani, & ad magnam Malacha? ciuitatem,quam primo Alfunfus de Albuquerque Prorex,ditioni no* ftrae adiècit C cui etiam debemus Ororouzia?,

ac

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 155: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D A M I A N I A ffOES acGog imperium)cY ad infulam Sa ma trac, Ad Iauam quoqj minorerai Se maiorem,& ad in* fulas Banda», Moluqui.cV ad Borneum. poltre tuo ad Ch/nam, ad Lequios deniqj nationem uix ante hac cognitam, rìdem Chrifti propaga tam eiTe,quod noftri non acftimandis labori* bus atc£ Cumptibus obtinuerunt, quorum Re ges,& plures altj.quos omitto, multi le feruos Regis noftri uocant* nonnulJi tributarios, Se confcederatos,a!rj amicos, apud quos, fìue ex foederatorum genere fint,Gue ex numero dedi* titiorum,ab Herculeis columnis ufc# ad Chi* nam Se Lequios per omnesprouineias mariti mas,nobis autoribus,rldes Cfmfti celebra tur, ita tamemut alibiid liceat colloqurjs Se fermo nibus,alibi publicis concionibus,nonnu!lis in locis phana quocp, Se tempia religioni Chrifti unae dedicentur. Nunc certe in omnem terram exiuit fonus,& in fìnes orbis terra» uerba eoru, Se fpes eft longius fenfim ad mediterranea, n> dem Chrifti propagatum iri, Se Chrifto fauto re,6c" noftrorum predicanone. Quibus rebus omnibus confideratiSjCV q> Rex noftera prin* apio nauigacionis noftrae in Indiam, cogatur perpetuo alere,tamin Mauritania,c}inipfis In drjSjCx: in alrjs quocj prouincris,ordinarium SC perpetuum exercitum.>0. ferme milliummili

cura

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 156: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

DE REB. ET I M P . L VSIT . turn, quosfumptus domefticisopibus tolerat, nullisadhocab amicisauxilrjscorrogads,His adrjce daffèm plufójj trecentarumomnisgene ris nauium,quas nuncj otiofas,fed in perpetuis cxpeditionibus occupatas habet, utianonemi merem extraordinarios fumptus, quos ad fubi ta bella facere cogitur,nam quae fuperius recen fuUmpenfg pacis 8£ tranquillitatis funt, non bellorum;qua2 fubindealrjs ac air/sin locisge* renda funt»dum aut fines tuetur,aut fodos pro tegit,aut fines imperrj promouet.Quis piorum Chriftianorum non definat nos maledidtis la* eeflere,eonfiderans ad tot fumptus] fiiftinedos magnum omntno requiri lucrum1. Q u o d lane nobis inuidere non debent, led porius augere, aromata noftra carius emedo (cjq a noftris (èm per uilius uendica fìnt,cj olim a cgteris nationi * bus uendebàtur ) ut ea pecunia Maomethani de facie terrg (quando alrj Chriftiani principes in* ter (è dimicàdoChriftianà ditioné negledlui ha bent) deleantur,& facrofancia fides pallini ac tuto praedicetur. Hax omnia fi ille bonus ac do cìusPaulus Io,fciuilTet,nuncj aut dequeftu no ftroinuidiam mouiflet,autcorrupca aromata prointegris uendi a(Terui(ret}quippe cu editto Regis.placitifcp totius regni mucida, adulteri naque femper crementur,id quod dum puer ab

mtimis

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 157: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

DA Mí A N I A GOES intímis cubiculis pruckntilTimi Regis fimi* nuehs eíTem,farpius uidi VlyiTìppone fieri,C* terum,G qua iftius rei culpa eft, ea apud Polos iftos tabernarios propolas & inftitorei hem, quibus nihil iancìi, nifi quod cum lucro con* iuncìum eft, in quos animaduertendum eflee,

nam rj omnium generum mercirnoniorum cor ruptela uernTima funt. Hec fi louio comperta fuiíTent,non noftras laudes arrofiíTer, fed beni gnapredicanone celebralTet, quod ilh ob ter* ClTimameloquentiam & facile, cVexpedítum fuiffet.Hecad Dien, oppugnationem , de no* ftrorum Luíitanomm geftis, obiter adieci, uti

per te (cuius ampli tudo fumma eft^gratiam aliquam,6c commendationem huicdi*

fceptatiunculae noftra? conciliari, quo ilia ex tua autorità te ma

iorem ubiq? fìdem eme* reretun Vale.

^ P E T R I N A N N I I A L C M A riani Elcgiacum in Damiani a Goes equitis

Lufítani, uirinon minus humanííateg Uteris exculti com mentarlos, de

rebus citra Gangem in In dia geftis.

N On hic bella Icges Italis pugnata fuborii, A u t quorum Tybris confeius eflè queat.

Non Europaeis confería haecprarliacampís. Non «edehacrubuit terra Lybiffa grau/.

No»

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 158: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D E R E 5 . E T I M P . I V S I T .

Noi) regna ulla Aiìae ftrage hanc uidere cruenti, Quatcuncp Euphrates, Tigr i s , Araxis obit.

Extra orbem eftjquodcuncjj leges tellure fub ipfa, Qua parte Ardophylax fydera nulla tenet.

Feruet ubi aeftiuogclidifllma brumacalore, Atcp ubi fub Cancri fydere regnat hyems.

Hic Lufitant gens flumine dtuite diues, Queis Tagusauriferis fuluusi'nundat aquis.

Antípodas paríter,pariter Mahumetía caftr* Viceré,8¿ màis ímpofuereiugum.

Hgc fí ícíre uelts adeas Damíanica fcrípta. Singula nam pandent ordine getta ilio.

Nil íUe adfingí t, nil detrahit,omnta certa, Níxa fide fcriptis integer inferuit»

Illeduoim fraudes }dC furti bella recenfet, Praelia per terras,naumachíafq? refert.

Quas habuíc uíres,qua: pedora miles utercp, Q u x torma armorumsmilitia;cp genus.

Quinumeruscaftrís,quotin agmíne quéqj fecutf, Quamq? díu,& quoties pradia conftiterint.

Quid cladem attukrít,qua re fint parta trophaea. Singula per caufas explicat ílle fuas.

Inde fit,ut difcas bellare^iaec bella Iegendo, Etfís pugnátór,qui modoícdoreras.

H^cego Iedori,tibi nunc loquor oprime Bembe» Orbis honor,fecIt gloría Bembe tut.

Quo uiuo uíuit Cicero poft fata fuperftes, Atcp ex ore tuo uerba animata fonar,

lile tuos artus uegetans,mentemcp fonumq? Infpirans ,folíto detonai eloquio.

Híncmihi Pythagorat dodrína haud uanauídet, Qua doces akerius membra fubire animam.

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 159: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

Ipfe i f at expertus, expertas ¿V Enníus Ipfe, Ule fui Euphorbí, Meonidae ífte memor.

Tenius eftteftis Cicero in te Bembe renati», Durum eft tarn fandís credere nolle uiris.

Fruftra hoc abnueris, quod de te credímus oc»t

Tullius ut nonfís,neCicerona fonjes. Te tua uox prodi t,fruftraqj modeíha dotes

DííTimulat,folí lux fuafemperadeft, Quodfi te nolis totum C«cerona uocari,

Corpore fis Bembus,Tullius ingenio. De uuku Arpiñas ciuem teuendicet,an non

ladkctt ex faiptis Tuliius argueris. Hoc quoc$ teftatur Damianus amicus amico,

Q u i fcatet eulogijs plenus ubicp tuia. Illetuos mores omni uirtutebeatos

Pradícat,oí uiuís piñgitimaginibus, Quamq? modefto animo fis hoc in culmine rerff,

Quam pura a uitrjs pecìora lancia géras. . Quam facílis cundís ,docios docuflimus ípfe

- Quantum adames,quantu fedulus ufqj íuues. Cúda docet,dignufq? fide digram's a u t o r e ipfa

Non aliter de te publica fama can it. Quod feri bo ignofcasjhuc me Damianus adegit,

Paruimus iuffi's,culpa mea obfequíj eft. IMoluit ille prius noftris obfiftere uotis,

Et facili noftras audíjt aure preces, fsâ premere hûc hbm, tenebrifqj addicerecertiis,

Admonitu noftro deflitít occulere. *-V i d u s amore pudor,qui (ut fcis)eíimagnus in

Indulfit nobis ,morigerufq? fuit. {ilio. Cûq? meo fuafu fuá feripta ha;c publica fecit,

Scribere meillíus par fuit arbitrio.

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 160: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

H I S P A N I A D A M I A N I A G O E S

Equiris Luutani.

ъ I V

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 161: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

DAMI AN VS A G O E S E C L V E S L V S I T A *

. nus PetroNannio, Latino apud Loua nien. ProfeiTori digniiTimo, ami

coc# non uulgari, S . D . _*

CV m fiepenumero rerum Hifpanicarum mentio inter nos amantiilìme Nanni in«

cidiiTet,multis argumentis cognoui tenSdum rjfdem fatiatum, ampliorem earum noticiam e fcriptisnoftrisexpeclare. Quamobremopta* tis tuis parentes, haec tali lege tibi cudere uolui mus,ut il arriferintjegas, amicifqj tuis huiuf*

modi rerum noticiam cupientibus com munices,fin minus»Vulcano tra*

das. Vale.

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 162: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

C L A R I S S I M O E Q V I T l E R V D Í T l O * ne & humanitate inllgni D . Damiano

a Goes, Petrus Nannius

L lbellumtuum ampliiììme Damiane,eo animo accepi, ut iìmihi ingens thefaurus

oblatus fuiiTet,nec aiacrior ,nec hilador effe po tuiiTem.Suntmihi a te alia preclara muñera, fed nequáquam pari honore£dtimanda,cumiI la tantummodo preci) magnitudine, dignità* tem habeant, ifte de ingenrj tui praritantia ue* nerationem mereatur. Admirabilis ibi ordo» Gngulaec^ res in fuas claíTes diñributac funt, quam rationem icribendi maxime uidetur Sue tonius adamafle. Habentin tuo libro fìngula fuam pecubarem ftationem, hic Regnorum ui rcs,illic Epifcoporum di S atrapa rum opes de fcribuntur. Habent fuum catalogum Sancii Hifpani.habent uiri eruditi, Duces quoqjbel* lo clari in fuá a te legítima ade conitituti funt. Habent mercesfua fora,quas Hifpania uel ac* cipitjUel donat. Denicp Ántipoduiri muñera, quae duplici ratione Hiipanoru funt, nel quod iplìhuncorbem inuenerunt.uel quod foli inde

S. P . D .

Ti) omnia

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 163: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

omnia dcpottant,in fuas apothecas a re dige* rüntur. Q u i d multa'.nihil omittis quodacl laudem Hifpaniae pertinet. Qyamobrem quae olim de Hifpania legebam, potius admiratio» neep fideprolequebar,nunc tua authoritateef fìcis,ut me non amplius admirätem folum,fed dC credentem habeant.Non mihi iam figmen* tum uidetur auroTagum turbidu fluere.equas ex fauonio fubuentaneum feetum codpere, me ritoqj mihi fecifiè uidetur Vefpafianus, quod unìuerfaeHifpanig ius Latrjdonarit,rec*tumqj edam iudicium Plinrjexiftimo,qui Hifpaniam cenfuit proximam die Italia? laudjbus. Enu* meranturenim a teinnumerabiles opumfru* gumqj the(äuri,ut Plutus Sc Ceres non alibi quam in Hifpania»aut certe peculiariter fedes habere uideàntur. Obfixepunt hic quaeda uet* ba nouitia.ièd faftidiofo le<ftori,a?quoenirn «* fiimatorinonuenia,ièdlaudedignus habebc

apologia actior es, (ed ftimulis de amore pa* triae profecìis, amabit tuum pe&us quifquis pi ctatem amat, & patrig ftudium inter uirtutes adnumcr i t . Libro igitur tanta? utilità tis ,quem tu a ut Vulcano tradì", aut amids tantum mo* do communicari iubebas,praelo fubieci.Nefas

cnim

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 164: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

enim putáui id intra paucomm manus conti-< neri,quod tato ufui publice effe poflet .Quod fi fingularum prouinciarum eodem modo ui* res & opes defcriptae effènt, magnum profecio inftrumentum haberent dodi ad hiitorias con dendas.quum nerui bellorum pecuniae fint, ea rutneß inopia uel copia multíplices caufas 8£ dadium & uidoriarum adferat. Fieri non po ten ut quis rede in hiftona uerfetur, nifi utri* ufq? partis opes 8c copias cognitas habeat, Si lectori exponat. qua in re utinam aliquot La t í

ni fcriptores dilígentiores eflent, eaeß in parte Thucydidem imitarentur. Tantum igitur mi hi in rebus tuisvteinconfulto permiß, nec offen

fam timui ex hac mea audacia, qui quíduis in NanniotuocV ferré ¿V probare íbles. Nec ut

iniquiòr fìs, ius habes expoítuládi,ff quod meum eífe uoluiffi,utar pro meo ar

bitrio.Beneualeamplifs,8¿ . eruditi fs. Damiane. «'i

Louaní).

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 165: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D A M I A N I A GOEfr

HISP AN1AE, C V f V S N O M I N A . V A R I I

uarrjs nomi nibus amplecìuntur, hec ièquens eft amplitudo, po*

tentia ubertafcp.

DE eius fìtu, latitudine, longitudine, atcg poli eleuatione,cum id fatis inter cofmò»

graphos conftet,nihil hie dicluri fumus,ea au* tern, quae rariora funt, explicabimus.

Nec etiam id tacituri,quod antiqui fcripto* rés teftatum olim reliquerunr, cam adhuc au* ri, argenti, cupri, ftanni, plumbi, ferri,omni umqj metallorum fodinis abundare f necnòn argenti uiui,falis quoq? uberrimam eflè •

Defrugibus non eft quodmultum difcepte tur, cum omnino ferax ujni, olei, mellis, la* (ftis, frumenti, frucluumcp omnium fa.

Abundat etiam ouibus » bobus ,equis gene rofi(Timis,pifcibufcg diuerforum generum, Ferarum quocg 8i auiummira copia. *

Sunt quoq? in ea diuerfìs in locis calidi 8C frigidi fontes, ad diuerfos morbos effìcaciam mirabilem habenccs.

D I *

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 166: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

H I S P A N I A .

D I V I D I T V R H I S P A N I A

induodecim Regna» riempe, Cartelle- antiqua; & nouae. Leonis. Aragoniar. Portugallia?. Nauarrae. Granata;. Valentie,. Toleti. • Gallitia.. Algarbiorum» Murtiae. Corduba».

Quorum regnorum uecTjgalia ut pro com« pertohabetur,magna funt, nec enimlìgillatim quid ex unoquoq* regno Regibus Hifpani? ac crefcat auderem dicere,cu dubitem id ne eis gra tum-futurum ßt,an non. Sed hoc fcito, Reges iftius Hifpanig, qug a nonnullis imperitis ho* minibus fatis temere fterilis nucupatur, annue ultra quinquagies cétena millia ducatorum au reorum,preter exa<Ttionesrinde accipere.

mus, In cuius reddituum computu L u * cium Maringum Siculum lèquemur, qui feli* cùisid quam Principum Hifpaniae prouentu*

expli*

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 167: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D A M I A N I A G O E S

Epifcopus Palentinus, Comes Pernien*

Archiepifcopus S, lacobi Archiepifcopus Granatenfis

E P I S C O P I .

20000. 100 9 0*

Epifcopus Burgenfis Epifcopus Ciguntenfis Epifcopus Cunquentls Epifcopus Placentinus

fis Epifcopus laenenfis Epifcopus Segouienfis Epifcopus Amllenfis

140 0 0» 8 0 0 o«

' Epifcopus Camorenfts Epifcopus Cordubenffs Epifcopus Ofinenfis. Epifcopus Leonenfis

j 00 0 o»

Epifcopus Calahorenßs Epifcopus Saimanticenlis

%1Q 0 0* t 0 0 0 0, 6 0 00. <S 0 0 0. ^ 0 0

Epifcopus Badaiocenfis Epifcopus Ouidenfis Epifcopus Cartagenenfis

Epifco

plicutr. : • i- • ' ' "* Archiepifcopus Toletanus,Caftellae Ca« cellarius habet annue plus minus .50000. aureorum ducatorü, habet etiam i'nfuos familiäres conferendos circiter 100000. Archiepifcopus Hifpalenfis *4oo».

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 168: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

H I S P A N I A .

Epifcopüs A ßurgenfis - 4 ö e t i Epifcopus Cor ienfís % о о о . Epifcopus ciuitatí s Rodrigenfîs 4000. Epifcopus Malagenfìs 1 о о о 0 • Epíicopus Calixcnfîs 8 ro 0. Epifcopus Guaditanus г о о о» Epifcopus Almerienfis 1500. Epifcopus Mondoncniìs »í о 0* Epifcopus Tuienfîs *• • Epíicopus Lugenfîs 1500. Epifcopus Orenfentîs 3000* Epifcopus CanarienGs 2 о 0 0. Archiepí fcopus Caraguceníis г о о о o« Archicpifcopus Valcritinus t 3 о 0 0* Archicpjfcopus Tarragonenfis 300 ei

r Epifcopus Taraconenfis ç о e 0. 4 Epifcopus Hucfccnfis JO 0 0.

Epifcopus Segorbíeníís atq? Albarrazi* nenfís 300 e*

Epifcopus Barchinonenfis 5 о о 0 . Epifcopus Lcridenfis $ooo» EpifcopUS TortofcnfiS 8ooo* Epifcopus Gironenfis 400 ov

' J Epifcopus Vrgellcnßs 7 ° 00. Epifcopus Vicquenfìs 2500*

' Epifcopus Eunieníis «500

Epifcopus PampIonenGs 66* o« > V Sunt

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 169: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D A M I A N I A GOES Sunt 8c alrj permulti Epifcopi nouaram

prouinciarum,fndiarumcj$ Occidetafium, nu per inuentarum.fcx collationefiueiurepatrona tus quoq? Regis Caftellc;,qups hic no exprimo.

R E G N O R V M P O R T V * i galliae Sc Algarbiorum, A rchiepifcopus Bracharenßs,qui propter

antiquitatem cum Toletano Archiepifcopo, ad hunc diem ufqjdeprimatu (ut uocant )to* tiusHifpania*difceptat, habet 24000.

A rchiepifcopus VlyfTipponenfis 16000 Archiepifcopus Funchalenfis tooe* Epifcopus Eborenßs - 20000. Epifcopus Vifeeniis - ~^occ* Epifcopus Guardenfis , 5 o f c o * EpifcopusColimbrienfis . - . acoo. Epifcopus PortenGs \ 4000. JEpifcopus Lamecenfis 6 0 0 • EpifcopusSyluenfis ,,' •>• , 4oo0f Epifcopus Caeptenfis z o o c .

Praeter hos funt adhuc alty Epifcopi India tum Orientahum , Africae & Aethiopise. & multarum infularum ex collatione Regis Por tugalIia?,quos hic prgtereo. -

Voluiautem hieomnes Epifcopales ciuita tes Hifpaniae mihi faltem cogmtasjcumputem

adhuc

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 170: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

' H I S P A N I A .

adhuc plures eiTe.proprrjs huius tempore no** minibus ob maiorem cognitionem rccenfere^

Sciendum quoqj ois Hifpania? cleri pro* uentus ( Abbates excipio ) Duplo maiores cp Epifcoporum efle. Idc# prater aliquot decimas & primitias, qua? in multis Iocis Regibus atcg magnatibus,ex Pontificum indultis colligun* tur. Exquibusquidem redditibus iure omnes fimul tenentur unicuiq? ecclefig fuu animarum curatum,ut aiunt.fiue paftorem alere,qui ex pa fto & confuetu dine, omnia ecclefia? facramenta populo gratis,ime in téplo.fiue extra templum *» fiuein priuatis domibus adminiftrat. Q p o d utinam in eg ten's prouincijs fìeret,ubi ita pafto ratus uenduntur,ut paftores pro uita? alimen* to,acpenfionefoluenda, facramentorum admi niftrationem fa?pe inuiti cogantur mmdmarn

Eft prasterea innumera Abbatiarum 8C monafteriorumcopia,quarum prouentus non folum cleri redditus aequat, fed etiam fuperat, inter quas funt nonnulla? habentes decern, duo decim , quindecim milha ducatorum annue; permulta? inter quatuor, & decern millia flu* ciuant, innumera? rurfus ab bac fumma dedi* nant. ita tamen ut fine aliquacotrouerfiarjqui fe cultui diuino dedere, habeat in Hifpania fin gulis annis,ultra quadragies" centena millia du

V rj cato*

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 171: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D A M I A N I A G O E S

catorum,prater id, quod Commendatarrj, Be eorum magiftripofTidenr,quc fumma etiam in gens eftdEx quo facile apparet, quam religiofi Temperfuerint Hilpani, cVquam dediti cultui diuino, cum tarn liberaliter fuas eleemofymas Chrifti ecclefrjs impartiti fint. . )r.

Habet ulrerius Regnum Cartellar quatuor Magiftros equitum (feu ut uocant)ordinum* qui magnos admodum habent reditus •, ; .,

Quorum primus S. Iacobi eft, Secundus Calatraua% Tertius Alcantara» • , ,

Ha?c tria officia dignitatum, temporibus Ferdinandi cVEhzabetcatholicorum Regum Caftella?,cum confenfu PontiHcis ad coronam Regni deuoluta fun t.

Quartus eft Magifter equitum Rhodien fium,ordinis diui lohannis.

Ordofancti Iacobi ornatur duobus\cò* mendatarrjs primaries, quorum unus dicitur commendatarius maior Caftellenfis,alter Leo nenfis.

Ordines Alcantara & Calatrauae,ha* bent finguli fuum commendatarium maiorem & fuum clauigerùjfub quibus maionbus com mendatarrjs ingens commenda tariorum equi* turn eft copia, habendum magnos redditus.

Ara*

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 172: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

H I S P A NT I A.

«

Aragonia*. Valentie, &C Catellonig Re* gnaùnum habent equitum magiftrum ordì* nis iVlontefie, magnos quocjj habentem red* àitus. >•

O R D I N E S R E G N O R V M - Portugallic ÒC Algarbiorum. Primus eft magifter ordinis Chrìfti, qui

magifter ipfè Rex eft,cuius miniftèrrj prouen* tus admodum magni iunt9inde, qtiod huic or dini omnes prouincie inuentae,tam in Africa» quam in Afia.oi Bnfìlia, cum omnibus infu* lis.atqj Orientala India; annexg fìnt. '

Secundus eft ordinis fancìi lacobiV Terlius ordinis,qui de Auis dicitun

Habent quoqj hi ordines fuos maiores'Com mendatarios & Qauiger,os,,fub quibus etiam eft magna equitum Commendatariorum co* pia»magnos redditus poflìdentium.

Quartus eft magifter equitum Rhodien* (ìum,ordims fancti loannis, qui priora Cra* to dicitur,qui tres raaglftri magnos etiam redi ilitus poiTident. . , „

Magnatum Hifpaniae Index. Etprimumde Regnis Caftellae, Legio*

nis, Aragoniae, Nauarrae, Granate;, Valeri* ti*, ToleaV G a l l i t i , Murtiae, Cordubar.

Pria

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 173: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D A M I A N I A GOES Princeps Afturiarum ; Duxde Arfona. Comeftabilis Caftellae.Dux Frienfis, pri

mus Regís cubicülarius. Archithalaffus Caftellae & Granate, uul*

go Ammiraldus,5c" Dux de Medina, de Rio . , Dux de Beiar. C Sequo;

' D u x de Scalena* Dux de Medina codi. Dux de Medina Sidoniae. D u x de Arcos. Dux del Infantazgo. Duxde Atua. Duxde Naiara;

• -, D u x de Maqueda. r ^ ' ^ Duxde Albuquercfue.

» DuxdeCardona,ComeftabiIis Arago* D u x de Segorue. niaci Dux deGandia.

~ * Dux de Villa formofa. D u x de Luna. Archithalaffus Aragoneniìs Marchio. ' DuxdeSauiote.

M A R C H I O N E S . Marchio deOriftan. Marchio de Godano.

Marchio

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 174: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

H I S P A N I A Marchio de Villena; " Marchio de A ftorga. Marchio de Tarifa . Marchio delosVeles* Marchio de Zenete. Marchio de Comares; Marchio de Aiamonte. Marchio de Gibraleon. Marchio de Moya. Marchio de Logolludo»* Marchio de Zaara . Marchio de Sent illana* Marchio de Marchena. Marchio de C o ria. Marchio de Elche. Marchio de Cueilar. . :. Marchio de Lombay* j Marchio de Molina * - ' • > Marchio de Monckiar* J t

MarchiodePoza. «•< l-J Marchio de Dcnia. • ' 7 J Marchio de Alcanifasi r

Marchio de las Nauas.!: , Marchio de Tana tabv -' Marchio de Cerraluó/ • 5

Marchio de Cagnete; Marchio de V i i U noua. i - - _ — c .

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 175: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D A M I A N I A GOES Marchio de Montemaior. Marchio de Graia!. Marchio de Vil la Franca. Marchio de Monte Claros. Marchio de Sartia. Marchio de Aquilar. Marchio de Bariangua. Marchio de CamaralTa. Marchio de Pliego. Marchio de Falces. Marchio de Cortes. Marchio de Vallea -

C O M I T E S i Comes Cataloniae. Comes de Roifillon. • Comes de Lampurdam. Comes de Pincerdam. Comes de Vrgel . Comes de Benauehte. » -Comes de Vregna. Comes de Feria. 1

Comes de Cabra; > Comes de Velalèac/er. " ' Comes de Miranda Caftélla?. Comes de Salinas. '

v Comes de Ribagorja» * ,

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 176: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

. H IS P A N I A¿

Comes de Lemos. Comes de Oropela. Comes de Alcandet. Comes de Medcllin. Comes de Sy niela. Comes de Real de Mancanares. Comes de Saldagina. Comes de Melga, Comes de Ha ro. Comes de Vaw'nares. Comes de S.Stephano de Gormaz. Comes de Niebla. Comes de Valentía. Comes de Treuigño. Comes de Lcdefma. Comes de Altamira. Comes de Tallares. Comes deAmpurías. Comes de Ler ín . Gomeftabil.'s, Ñauar Comes de TraOamara# ' (renfis. Comes de Tendilla. ComesdeLerma. Comes de VillaJua. ,„ , i Comes de Caftañedaí . Comes de Oíbrno. Comes de Ribadeo. Comes de Caftro. '

X C o *

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 177: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D A M I A N I A GOES Comes de Aftudillo.' ' Comes de Niena. Comes de Aquillar. Comesde Ognate. Comes de Saluarcrra. Comes de Paredes. Comes de Monterei* Comes de Orgaz. Comes de Ribadauia. Comes de Pliego. Comes de Luna. Comes de Monte agudo# Comes de Coregna.

Comes de Fuenfalida* Comes de Cifuentes. Comes de Aluadelifta.* Comes de Benalcacar. C ornes de Sandra Martha. Comes de Bucndio. Comes de Teua , Comes de Palma* Comes de Vagñarcs* Comes de Palamos. Comes de la Deleitoza. Comes de Miranda Nauarrap. Comes de Baylcn. Comes de Gelues*-

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 178: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

H I S P A N I A ;

Comes deOlíuares. Comes de la Puebla. Comes de Sánelo Stephano. del Puerto, Comes del Caftcllar; Comes de Cocentayna. Comes de Albaida. Comes de Aranda. Comes de Oliua. Comes de Gallada. Comes de Fuentes. Comes de Belchít.; Comes deSaftago. Comes de Morata. Comes de Lagumera. Comes de Quírre . Comes deAithona. Comes de Almenara. Comes de Punoenroftro. Comes de Chinchón. Comes de Baraias.

V I C E C O M I T É S . Vicecomes de Altamira. Vicecomes deChelua. Vicecomes de Peralda, Vicecomes de Ebol. Vicecomes de Bas. ) X i ) Vice*

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 179: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D A M I A NI A G O E S

Vicecomes de Blanes. Vicecomes de Valduerna. Vicecomes de Gaia no. Vicecomes de Sterlie.

P O R T V G A L L I A B M A gnates &: Algarbiorum.

Comeftabilis,qui mine eiì infans Ludoui* cus, Registra ter, ac Pracfecìus regnorum con fìnium, qui uulgo Fonteiro maior dicitur, is enimLudouicus magifter quoqj cquitum Rho dienfium eft,

Dux Brigantise. DuxCoIimbrieniis. Dux Vifeenßs. Dux Trancofìènfis. Dux Barcdenfi's. DuxAuerienfis.

M A R C H I O N E S . Marchio de Vjlla Real. M archio de T ores Nouas. Marchio de Monte Maior. Marchio de Ferreira.

C O M I T E S . Comes de Marialua. Comes de Tentugal.

Comes

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 180: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

H I S P A N í A . '

Comes de Penella. Comes deAlcontim. Comes dé Portalaegre. Comes de Feira. Comes de Lonle. Comes Monfan¿to Comes de Faro. Comes de Arganií . Comes de A brames. Comes de Vimiofo* Comes de Vi l l a noua. Comes de Linhares. Comes de Vidigeira,Nauarchus, üülgo

Amiraldus. Comes de Sortelba. Comes de Caftanheira. Comes de Prado» Comes de Redondo; Vicecomes de Lyma; Regní Archithalafíus,uulgo terrae Ami Barode Alui to . (raldus; Rec1;or,6ue Prastor, omniu Regnorum»

uulgo Regedor. Hi Hifpaníae magnates mihi tantum co*

gniti funt, puto adhuc aíios extra meam noti* tíam eíTe,cjuQS bic adiügat, quifquís eos me me

bus

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 181: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D A M I A N I A G O E S litisnouerit.Quorumprouentus uiritimnon exprimo.Idenim curiofus le&or apudLuciu Marinaeum Siculum requirat, qui rem non o* trinino infeliciter tentauit.Ego aut perfpiciens eum quibufdam ifbrum Principum plus,alrjs minus diuitiarum,quam poffident tribuere,&f fciensquam difficile fit alienas facultates ad un guem enumerare>uoIuÌpotiusfilere,quam rem non fatis appenfàm euulgare. Id etiam ueritus rjfdem ipfis principibus non fatis placitum iri huius rei fìngularem propalationé. Tnterquos autemC nomina fileo ) aliquot funt utueriflì* mum eft,centum,odoginta, feptuaginta, fexa gintaq? millia ducatorum aureoru annue pof» fidentes. Non pauci quinquaginta,quadragin tajtriginta. Multi uiginti> quindecim, decéq). Cactenomnes hacfumma inferiores, ad mini" mum crium millium reddicus habent.Sic ut fi* ne mendacio afTerere quis pofTit, Hifpania? ma gnatum annuos prouentus uigefiescentenamil lia ducatorum attingere,uel ultra, * Sunt pra?terea in Hifpania non pauci nobi ìestitulis,uel dignitatibus obfcuri,deccm,quiji decim millia ducatorum annue habentes,eftcj$ aliorum ingens numeri», qui a millibus ad di cem millia ducatorum ufqj annue poflìdent.

Sunt etiam Reguli,quos paftores Hifpani no*

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 182: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

H I S P A N I A . ;

Laurentius. V i d o r . Fronto. Iítitius. Apodonius.] Linxíus. SucceiTus*

Martíanus* Vrbanus. Pubhus. MatutinUs. CaíTianus* Fcelix. lanuarius.

Príra

uocantftríginta, quadraginta, mflliaouium, & magna m boum,equorum,mulorumcjj muí titudinem poíTi'dentes,quorum familia? amplif fima? funt. Ex quo apparet non fruftra dictum in Hifpania talen tari pretio arietes admiíía* ríos emi,afinos quoqj admiíTarios8¿ afinas ad foeturam xl. feftertns.

Ornatur etiam Hifpania máximo Sandio* rum numero, quorum Martyrum tantum in* dícem híc íeríbere nobis non indígnum uiíum eft,ca?teros propter prolixitatem omittimus.

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 183: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D A M I A N I . A G O E S

Primitius. J Quintilianus.

Eliot us. Çecilianus. Frontonius. Cptatus 1; Seruandus. Gcrmanus. Facumdus. Primitius fratres. Felix. _

\ Cericus. \ Anafiafius. * Fauftus. 2.

/ Januarius; 2. / Partialis; i Fperatus. I Natalius. I Ceriníus.1 . I Beturius;

Foclix ? , Aquilinus. Laetarius. Ianuarius 3. Florentius. Frucìuofus. Apgurius. \

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 184: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

H I S P A N I A .

Sanílus Eulogius. Sanc*tus Claudius. San&us Lupercus. Sanclus Viciorícus. Sanclus Emetherius. SandusCeledonius. Sanctus Eugeníus primus .Archie*

pifcopus Toletanus. SanctusZoilus. • j Eugratia. f Leocadia.

Eulalia.. Chrífteta Sabina fororesS.Vincent%

, Iulitta,materS.Cewcj. Digna.

V Generoíía.

/ D o n a t a . - ' - > • - > Secunda. Eurofiamartyr &uirgo.; -Centolla. Helena. * Munilonia \ .

y A l o d i a Ibrores. Hi omnes Chríñi Martyres, ut ex eorum ui

tis apparet,fuerunt.Eft autem aliortim ingens « Y copia

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 185: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D A M I A N ! A GOES copia.quam ne ledöribüs taedio ßmus, praeter mittendam duximus.

Habet hoc tempore Hifpania has Vniuer ßtates opulentia Sc profeffbrum eruditione cele bres.

» Salmanticenfem, 2 Complutenfem. j Colimbrienfem. 4 Pincianenfem. , 5 Siguntinenfenn *

6 Ofcenfem. 7 Ilerdenfem.

Quibus uiris dodrina prarclaris Hifpa nia quoqj fulget, accipe.

Fronto Preful Sc Martyr. Fulgentius Praeful & Martyr.. Audentius Prafufc Ioannes Praeful. Sandus Ifidorus Archiepifcopus HifpalenuV Sandus Leander Archiepifcopus Hifpalenfis«. Colimpius Praeful. > Pacianus Barchinonenfis Epjfcopus, Paulinus Praeful. Sandus V i d o r PraefuL Vilerius Praeful. Antonius Ptxiuk

• - Sa»

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 186: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

H I S P A N i A ;

SanÄus Víncentius Martyr. Zoilas Martyr* S a n t o Dominici» CalaguritantiSjOrdinfs

prjedicatorum autor.. Matorianus uir pracdare dotftus; Auítus preibyter. Sanctus Illefonfus ArchiepifcopusToleranus Sanctus lulianus Archiepifcopus Toletanus, cuius meminit Magifter Sententiarum lib. 4 . Sandus Antonius Vlyílipponenfis, qui Pa*

duanus dicitur. Paulus Epifcopus Burgenfis uir pra?dare do*

cìus,8c* ludaeus natione, fpontecjjChri* ftiannsfacìus, fcriplit non pauca Theolo gica,nec indotta. . . '. ' -

Toftatus Epifcopus Ebulehfis, fcripfitin no* uum Se uetus inftrumentum •

Rabbi Abenezradottiilìmus ludaeus, ma * gnus Theologus» . *

Rabbi Moyfes Iudaeus Theahgus & Medi* cus infignis. , , .,

Rabbi Dauid Chimbi.infignis Thcologus. Moyfes Cordubenfis Theologus ludaeus, Rabbi Camora Theologus. Hugo de Folleto. Arnoldus de Vil la noua,Raimundi Lulipa Raimundus Lulus. (¿eptor.

Y rj AqmV

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 187: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D A M J A T C I A G O E S Aquilius Seuerusr * V r 1 v 'v: Gualterus. '- • . IoannesToletanus.1 - » Iouentius Cardinalis.' - •• 'I Vincentius Monachus. Duo fratres Coroneles.infignes Theologi; Frandfcus Ximenus, Cardinalis, qui Acade*

miamComplutenieminftitiiit. r

Sotion Philofophus Peripateticus; Auicenna medicus praeclarus cV philofophus. Aucrrois quocg Medicuscx: Philofophus. Rafis Alrnanfor. . -MefalacMedicus Aftrologus. 1

Habramus Aftrologus. ^ Albumazar Aftrologus. Caeutus ruda?usLuGianus,magnus Aftrolo

gus. Fortunius Gradanus] rurifeonfoltus,cuius o*

pera rara,fed abfolute fcripta extant. Alfonfus Rex Caftellae, huius nommis ded*

mus,Romanorum<^ Imperator, magnus Aftrologus.

Henricus f nians Portugalhaj Mathematics, infignis.qui primo nouas terras fuo ftu* dio & induftria reperit.

Seneca Orator magnus* & Philofophus ftoi* cus*

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 188: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

' HI S P A N I A .

Aflfieus Gallion Seneca,Senecae fratm Lucius Anneus Seneca Tragicus, Annei Ga!# lionis Senecae filius, Senecaeqj oratoris nepos.' Columella. Dexter. Theodofius Ca?farienfis« lulius Higinius. Portius LatrojOratorinfignts. Lentus Corneltus^raefectus Caeiaris* PaulusOrofius. Quintilianus Orator infignis. Pomponius Mela; luftinus hiftoricus. . . Lucius Latianus Orator. Seuerius. Silius Italicust ecus'i Henricus Marchio de Villena,rriagnus magi* Ioannes Ludouicus Viues Valetinus, orator.* Damafus Pontifex maximus,infignis Poeta* Aurelius Prudentius Poeta. luuencus Poeta. Arator Poeta. Sedulius Poeta. $L Anneus Lucanus, L . Annei Melae films,

qui Mela frater Seneca; &C Gallionis fuit* M . Valerius Martialis. Sextilius Hena Poeta.

Rufifu*

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 189: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D A M I Ä N J X G O E S RutTusFeffusAnienus Poeta. - , Dec. Iunius Iuuenalis, oriundus ex Aquino . •* , Vollcorum. D . Georgius Manrique poeta infignis. Henricus Caiadus Poeta Lufitanus Sc Mene* fius,dequibus Erafmus in fuo Ciceroniano me

minie. , , Laurentius a Gareres Lufitanus, Poeta cVuir

non uulgariter eruditus loannes de Mena poeta. C . lulius Higinius Auguftilibertus>Gramma

ticus infignis. , " • 'j ' Antonius MebriiTenfis eximius Grammaticus

SC uariaeeruditionis uir , ut Erafmus in fuo Ciceroniano teftatur.

D.Garfias Lafloa Veza poeta•tnfignist^• ,' Alfonfus Virueßus Epifcopus Canarienfis,

Theologus infignis.-Gomeffius peritus iuris,fcripfit fuper I nftitüta

Hi omnes praeter alios nonnullos, quos, *umadhucuiuant,Glentio praecereo, Hifpani fuere.exquo apparet noftrates non tarn infeeli citer difcere,nec uerbofitate SC fimulatione fapi entiam oftentare, uel tarn multis nominibus SC confuetudinibus barbariem colere, quam Munfterus in fuo nouo Ptolema?o praedicat, ubi ad imitationem cuiufdam Michaelis Villa

noua*

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 190: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

H I S P A N I A.

nouani,hominis mihi incogniti,& hac in re no mediocriter lapfi, Hifpanorum cV Gallo ;* tum comparationem induxit« puto cum cum Bafileac profiteatur,Gallis,adquos reliqua ß a (ìleafpecìat.excepta tertia ferme parte, qua fé* cundum Rhenum Germania? adhgret, potius gHifpanis adblandiri uoiuifTe. quamobrem ut doceat itaeiTe,quod dicit,opus eft, ut nobis depromatuel unum SenecamjQuintilianum, Portium Latronem, Auicennam, Lucanum, Prudentium,Iuftinum,Colümella,Orofium, Melam, Siiium,Martialem, Iuuenalem,cV a* liosiftisfimiles.cVtum damnet Hifpanicam in dokm»eamc£ Gail ids & Germanicis ingenfjs poftponat. quod fi nec Germani, nec Gal l i i(fos,quos fupra recitaui,uirosadgquent(Era fmum 8c Budaeum excipió)quideft,quod con uicium noftra? gen ci de ftupore faciatfFateor aliud fa?culum,aIio florétius,nec nunc eiTe lau dem earn eruditionis qug olim Hupaniae fuit, non tarnen bruta eft ilia terra qug talia ingenia produxit,nec quia aliquadiu talia non produ xit,inomneseuumeffcetahabendaeft. Q u o d finunc non tot chartas oblinunt Hifpani.quot nonnulli faciunt,nec edendis alienis libris pia* gium committunt,nihilo deteriores iliis,qui fe futtis librorumuenditant; exiftimandi funt.

Edunfi

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 191: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D A M I A N I A GOES

Edunt fortatTeHifpani pauca, fed edunt fua, nec falfarr) hac in parte, nec fures. eftque nobis ifta modefta fcribendi ratio cum Italis commu nis.NoninceiTo ullam gentem,quorundamui tia tantum attingo, & qui de uiti]s fuis, genti fua?gloriam,alrjs nationibus probrum concin nant. Habuit hac temperiate Gallia Budcum, & FabrumStapuléfem, cV alios uiros dodos, fed habuit. Conujxerunt etiam iftis nonnulli Hifpani illorum eruditionenon plane inferior res,quorum nomina cu cognita fint, praetereo. Habuit quoq* Germania Erafmum,fed habu*

tógolius ut ex i£> habuit Longoliu, ambos Bathauos, quam

ÌunLtmepifto* prouinciam uonnullinecin Germania, nec in

Irdfmj ai Gallia conftituunt. Sedili Germania: uel Gal fcacHoJiri? Di lise,fuerunt ifti uiri ornaméra incomparabilia

f u a r u m g e n t i u m > fed fuerunt,ita nobis quoqi fmsHoltidus Quintiliani, Seneca?» alrjque innumeri fuere, eà fàonori* Preteriti temporiseft,quodutrobicp pregio* ' mas* ria iacìatur,nifì nobis allegent Philippum Me

lanchthonem, columé Germanie. Fateoreum hoc tempore cum illis antiquis Hifpanisinha* renam defeendere potuiflè, fi le Theologie, ac fidei negocrjs non implicuiiTet,quibus dum in' cumbit, contabefeunt fìudia illa, ob qua? ne fìro euo indaruit. Nec defuiffènt Hifpani? ab hincannisplus mille preclara illa ingenia, qu{

femp«f

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 192: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

H I S P A N I / »

femper enutrire (olita fuitilla prouincia,fia G o this, Alanis, Saracenifq? incultis homimbus, ab omnicp genere difciplinarum abhorrenti* bus, non fuilTet tarn diu occupata. nunc uero bac barbarie utcunque expulfa, non dubitet Munftcrus, quin Hifpanipofthac, ad lauderà eruditionis non fegni greflu fint progrefluri.

Index Ducum Hifpania?.

Veriatus Lufitanorum Dux,cuius Facino ra Romanorum hifroriae late praedicant.

Megara Dux Numantinorum, Romano rum temporibus prarclarusjut teftaturL. Fio rus lib. a. cap. 13 .

Rex Pelaius qui ob uita? làncìitatem Dei miles uocabatur. Isenim Hifpanià Cantabri cam a Maurorù incurfionibus immunem fecit* tofqj ex regno Leonis ciuitate accepta expulit.

ßernardus a Carpe,Dux prarclarus cV uir 1 EXIMNJSJQUI Carolum magnum Imperatorem

cVduodecim Francie Patres apud Ronces ual les deuicit, quancj Gallorum Annales Hiipa* ms hancuiftoriam denegent.

Ferdinand us Gon$alues,Comes CaftelTae eius que nunc regnüm eft, & antiqua Caßella üoeatur,in cuius hiftoria late patet, quant ç uir tutis uir fucrit, atq? fihus eius Gartias Ferdi* twndus & Santius ncpos.

Z Rode

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 193: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D A M I A N I A GOES

Rodericus Diaz de Biuar cognomento Gid,qui bonam partem Hifpaniarò ex tyran* nide Maurorum liberauit,cuius nomen inter Mauros terribile,& magna? uenerationis fuit.

Ferdmandus cognomento Sanctus, Rex Caitellc.qui cxVaudalucia,mirauirtute Mau ros fugaujt,prouinciamCfj fìbiobtinuit.

lacobus Rex Aragoniae>qui regnum Va lentia? Se Baleares Ínfulas a tyrannide Mau* rorum liberauit.

Alfonfus primus Rex Lufitani?,qui ex to to ferme regnoMauros expùlit,cuius gefìa ma gis uidentur diuina,q humana.

Ioannes hiiius nominis primus, Rex Lufi tania?,qui cu inops Se abiedus eflTet, propria arte Si uirtute,Caftelianis,maiorecp parte Lu fitanorum etiam relucíante, totum regnum fi bi uendicauit.

Comes Nonius Aluarez Pereira Lufita* nus.qui Regis ifhus temporibus uixit, cuius inGgniageftahiftoriae noftrae late praedicant, uir fane magnanimus,& fupfa hominum ui* res in bello ftrenuus, ex quo duces Briganti* originem fuam ducunt.

Ferdinandus infans Caftellae, qui poftea fuitelecìus Rex Aragonix ,qui miras melo* rías contra Mauros in ipfa Hifpania obtinuif,

ut

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 194: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

H I S P A N ! A»

qt ícftantuf bjitoria?. D . Frâcifcus ab Almeida Luíitanus,qui

ingenti claíTe Babylonia? Sultani,atcp multo* rum India? oriental is Regum deui<fta, Turcas ex ipfa India expuht, cuius Ludcuicus R o , infuo itinerario amplam facit mcntionem.

Alfonfus de Albuquerque Lufitanus, qui ferme totam Crientalcm ìndiam fub impe* rium noitrum reduxit.

Ferdinandus a Val lo , Marchio de Pefca ra,quí Gallos apud Tidnum debellauit, eofqp ex Italia fugauit,qoo in prejio Francifcus Gal lorum Rex interceptus fuit, 5C in Hifpamam captiims adóuáus.

Ferdinandus Cortcfius, Marchio de V a l le, qui in Indtjs occidenrahbus magnam T e * myftitamciuitatem ¿ Y rcgnum,non fìneincre* dibili admiratione Regno Caftella? edomuic.

Francifcus Picarrus,quiinipfìs Indrjs oc cidentalibus Imperatorem Atabalipam de* uicit,& (upplicio tradidiceiufcç ditiones atc# aliorum principum, iub Cartella? imperium re degit.

Antoniusa Leiua,uir preclarus, qui arte 8¿ uirtute, ítalos fa?pe armis fuperauit, & pondus tuendí, contra ipforum Italorum ac Gallorum potentiam, Mediolanenlèm Duca*

Z i) turn

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 195: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D A M I A N I A GOES tum adextremaufqj fuipiria fuftinere ualui't.

Antonius a Sylucira Lufitanus,qui poftre mo apud Dium Turcasex India orientali ite* rum profligauitjcV magnu Cambaiae regnum Lufitanis iubiedt.

Goncallus Ferdinandus Corduben(7s,qui regnum Neapolitanu noftris temporibus edo muit,idq? fubimperium Hifpaniaru redegic.

Eduardus Pachecus,uir Lufitanus,qui ad uerfusRegis Calecutfj potentiam prolixumcru entumcp bellum geiìì't,inquodiuerfas & mere dibiles uicìorias obtmens,ipfum regem fuga fa lutem petere coegit.

Habuit & habet Hifpania alios pra?claros Duces,quos praetermitto, ÒC has tantum , qui uirtute cum Caefare Se Alexandro certare pof* fìnt,pono.

Videtur etiam Hannibal potius Hifpa* nus cfj Pccnus fuiiTe»fì Floro fides aliqua eft, cum l ibro i . cap. 6 , alTerat ipfum Hannibalem ali tum, educatum,& enutritum fuiftè in Hifpa nia.

I M P E R A T O R E S G E S T I S

predari,nati& oriundiHiipani.

Vefpafìanuf. TiW

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 196: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

MI S P A N I A .

Titos VeípaGanus. Nefua. Traianus. Adrianos. M, Antonius philofophus. Theodoíius Magnus. Arcadius. Honorius.

#Theodofius Minor. Alfonfus huius nominis dccímüs rexCa follar. Max/milianus* Carolus Quiníus Rex Cairel/a?. Ferdinandus infans Caftellae.

P O N T Í F I C E S Hifpani.

Damafus hiftorkus-fcriptor ¿V poeta. Ioannes « . medicus infígnis,Lüfítanus. Benedidius tj. dodiflimus wr. Calixtus 3. Inris pr u den ti a: perírifíimus. Alexander fextus.

Vernacula,quae nofíra tempeflate ex Hí** ípania in Galíiam >8¿ alias prouincias adferun* tur,haecíunt,necfcitu indigna, preterno pau* «,c¡uíecumin ipfa prouinciahis tonporíbu*

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 197: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D A M I A N I A GOES

abfumantur, utputa frumentoni, argentum, cuprum,pIumbum,gIaflum,rubiatincl:orum, gofipium, dC multa alia, uel quod magni mo* menti non iìnt,inipfo catalogo referre nolui* mus.

Vehuntur nauigio Brugas ciuitatem Gal liae Belgica? ,iìngulis annisquadraginta miflia land: farcinarum,quas fàquas uocancquarum tmaqueep ut minimum precium uigintt duca* tommaureorumuel equat,uei fuperat. *

In Italiam quoq?ac in aliasGallia?curi* tates,uiginti ferme millia farcinarum uehun* tur,quarum qua? in [faliaconfumuntur,quod felecìioris lana? fint,quadraginta,quinquagin ta ducatis aureis fingulaeuenduntur.

Sericum Se panni ferici, qua: tam in Gal* !iam,quam in Italiani, A ngliam, ab'afcp pro* uincias euehuntur ,'precio innumerabili con** ftant.

Deferuntur etiam»ut fummatim dicam;

ex Hilpania in Galiiam Belgicam,& alias pro uincias uina multorum generum.

« Oleum. Saccarum. Cera. Mei . Oriza; ,

Crocum

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 198: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

HI S P A N I A .

Cfocum. VuaepaiTae. Ficus palTae* Sai, Alumen. Murex,fiue;purpiira. Coccum. Smegma,(Iàefapo. Mala Mcdica,fìuc aurea. Mala Cùria. Mala Granaea»fiue punica. Cydonites,iìue Cut barbare dícitur )codi

gnatum. Oliuae condita;; Limones» Cappara?. Pruna palTa. Amigdala. Pinei. Cananea?. Glycyrrhiza. Anifum, Caruis. Anethum. Cuminum. Cotianon iìue coriandrum.

T h y n n i ialiti. B a l e n *

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 199: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D A M I A N I A GOES Balena; falit£, atc$ carondera oleura. Suherum codex* Galla;. Bacca laurina. Hyacinthi. Gagates. Hiafpfs .

Alabattrum. Corallum. Cona hircina. * Spartum Pclles maltorum animalium ,ad uefte*

fuflfukicndas, Aurum. Ferri» rn t

Calybs . Stannum. Minium* Argentumoiuum* Fructus quorp diuerfbrum generum, fàc

caro condici»

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 200: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

H I S P A N I A .

^ P R O H I S P A N I A A D V E R fus Munfterum defenßo.

•j » XhocchariffimeNanni.uidereejfr, Hifpa J •/ nia? fertilità tem»quam hifce uerbis Mun* fterusegregius Michaelis Villanouani imita* tor,ad Gall/ae ccmparationem ita defcribit. qua in re facit, ut fufpe&i iudices, inuidia uel muneribus»uel odio obcecati,foliti facere funt, quiuera cum intelligant,falfa tarnen pronun* ciant.dum inquit in iuo PtolemaeOjUt eius uer ba referä,Mercatores ex Hifpania, in Galliam deferuntfericum,cV omnis generis pannos, la nas,crocum,faccarum »orizan,oleum,alumen, grana tinä:orum,cVc.Ex Gallia in Hifpaniam frumenturnjincas telas,filum, paftel, libros* Bc minutiora alia mercimonia plurima, utgla dios^fpeculajacus. Concedamus Galliam mit* terefrumentum, ( quanquä id rarocontingat ) cumpotius id Germania? orientali dcbeatur, cuius frumetum nauibus ßathauorum ad lito ralemHifpaniam,eamc# oceano attigua fubue hitur,hieniminuecìitia annona ab hinc annis 2 5. plus minus uß fünf. A d mediterranea Hi * fpaniasexoticum frumentum non peruenit,cer te pro ßngulis culeis ex Gallia. fingulas Hoka des frumento onuffoe ex Hollandia appulerut.

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 201: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D A M I A N I A G O E S

Tamen demus hoc Munftero SC praeccptori fuo Villanouano ut uerafint5quse dicunt,quid annonexipíbrum uerbis apparet, Hifpaniam Gallieplus impertiré,c¡ Gallíam HíípanigC Miror autem, curdumagrorum fertilitatem utriufqj prouincia?,interfeconfert Munfterus, aíTeuerat Hifpaniam uini, frumenti, Se car* nium copia a Gallía uinci* V b i ( ut de hac Gal* liae ubertate dífceptemus ) audítum eft, aut ui* fumex Gallia in Hifpaniam uinum deporta* turn eíTeí nifi force ad confinia Cantabrig,& id raro,quippecumrj magisamplecltuntur Hifpa nicum, etiam dilutum, q Gallicum merum. Prodeat nunc Gallia Belgica, ac Angliajrlart dia8¿ Scoria, fimuf cum Noruegia, Dacia, Suetía, Mofchouia,Ruíia,Liuonia,Lituania, Prufia, actota Orientahs Germania .necnon Hollandia, ¿V teftenturquid uini Hifpankiin ipfarum finibus abfumatur. Deinde íi iam ex Gallia ín Hifpaniam frumétum,ut uulc Mun jfterus, inuehitur, id non ex natiua mahgnitate foli, fed ex afpeclu, ut aiunt,aftrorum accidít, quae hoftilíter ab anno i $ 16. ad hue ufq? diem, morbis, caedibus, calamitatibus, prouinciam affìixerunt, alioqui fertilis eft Hifpania,ut tefia tum antiquifcriptores reliquerunt. Et ubi haec facilities fyderum mitigata iuerir, petent a no*

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 202: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

H I S P A N I A ;

bis Galli Frumentum, ut antea foliti fueruht Fa cere.Hoc credo ignoraffe Munfterum, Gallos a noftris crebrius, c$ nos ab ipfis olim frumen* turn expetiilè.Nec hoc tempore peregrino fru* mento indigeremus, Ci omnes ( ut in Gallia 8C alrjs prouincrjs fit ) Hifpania? partes qua? coli poiTunt, colerentur, cuius enim ubertas tanta eft, uti malori anni circulo mediaftini atcjs pie bei homines, ex fylueftnbus fructibus, melie» herbifque laute uiditare poflint, que res eos parum ad agriculturam propenfoscfficit.Ac* cedunt ad hoc nouseOrientalium,Occidental liumque fndiarum nauigationes, continuum quoq? bellum Africanum,atqj Italicum, quae noftri magis ampleciuntur, q? aratri labores. unde euenit non iolum apud nos agri culturam negligi, led etiam metalla, quorum uenis ad * hue Hifpania abundantilTimeornatur, ex ui* fceribus terra? non effodi. Cetera qua? Gallfas funt, ueluti lineg tela?, filum, glaftum, facile iudicabis an ea tanti Cut, ut cum Hifpanicis frur gibus conferri poffent, quanqusm maior pars telarum ÒC fill canabacaei, quae in Hifpaniam apportantur, Bathauia? folum producat. Quod ad carnes autem fpecltac, uerius ipfa ue ritate eft, non tantum in Galliam ex Hifpania boues, fed magnam quoq? mulorum copiam

a rj edu

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 203: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D A M I A N I A GOES

educi,equosetiam,fed furtim, ob Regumedi* ¿ta.Rehquaautem qugfequuntur,futilia fune, indignaci tanta comparatone, Nec hoc conten tus Munfterus,ut per omnia fuum autore V i i lanouanum ièqueretur, ftomachu in Hifpanos euomuit,credo re uera, eum nonnunquam ab aliquo Hiipanorum iniuria aliqua laceifìtum fuiilèjcum fic in eos ueibis debacchetür. Ait enim,frugahs uitg Hifpani\ficut ¿VltaliCetiam ítalos noluit immunes a fuo temerario iudicio) nec tantum cibi ¿V potus, ut Galli & Germa* ni ab fu mentes, nifi fìnt ínuitati, nam tune fe ad faturítatem explent edulijs, quia rara eis ¿V ma jore auiditateaccidunt conuiuia.Elegans fcom ma, ÒYdignum quod topographrjs proùincia* rum inferatur, quali Gallorum 8¿ Germanoru conuiuia iplendida p!ane,cV opipera fìnthabm da.fatis ibiciborum & potus,ièd externi homi nes non de copia conqueri folent, fed de lauti* tia cVelegantia.Sed finamus unumquemqjpa* trio more uiuere,atrum panem,ftipulis, furfu* ribufq? una piftiscommiftum, foetidam cefeui fìam,carnefqj falitas, ter quaterqj recocías, af* fafq? fibi,fuiic# familianbus adminifìrare, uel aquam di herbarumplacentas.Quod fi de nu* mero conuiuidrum difputandum eft , uincunt Germani & GalIi.Si de magnifìcentia, fplen*

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 204: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

HI S P A N I A.

dore,lautitia,elegantia,multis modi's Galli &C Germani ab I talis di Hiípanís uincuntur.Ca?* terum laudes conuiuiorum fi que Hint, non ab Hiípanis Hiípania?,nec a Germanis Germanise üindicande funt. led id iudicium exteris homi* nibus commictendum eft, exitus certe ¿V finis conuiuiorum honeftior in I tab's & Hifpanis» quum Germani & Galli eo animo conuiuia ag grediantur,ut uino le adimpleant,refarciantqj quoferuenteanimus,íenfus,iudicium,ratío,re* uerentiajgrauitas^edulítaSi prudentia, & alia multa amittuntur, iniuria?, cardes, íuxus, ftu* pra, clandeftínae locutiones,confiliorum Prin* cipum, amicoruqj efFutitiones,uulnera,plage, infidia?,proditíones, alíaq? infinita perpetran* tur. Itali Sí Hifpaní contra, fie ad eonuiuía íe ornant,uti bene faturi,& cibís referti, a menía difcedant.Hic tametfi corporis falus repletione grauetur, anim us tamen & ratio, ut accidit in ebrrjs, minime leditur. Ita fît ut qui uinum in* temperanter ingurgitant, animum,confcientiâ, corpus,honcrern,uitam labe tingam.Quiau* tem cibi uoraces funt, corporis tâtum íaluti no xi) funt. Iftís perpenfis, iudicet sequus œftima* tor, penes quOs laus iftius rei confiftere debeat, Nec mihi <deo ifta di<fta funt, quod magni eiîè momenti putem hac in parte,uel mnci,uel uin*

cere,

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 205: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D A M I A N I A G O E S cere, fea quod ferré non potui, Hilpanos tanc|i famélicos ¿V ccenipetas,nuncj nifi de alieno (ktu ros a Múftero defcribi.Neq? mea ditta a Mun fiero accipiuolojUeluti recriminacíonem>íed ad monitionem>ut cautius pofthac & fynceriusin fuis fcriptis agat,uirum enim eum bonum fdo, &C aliquo uiù familiaritatis mihi cognitum ha* beo.Nec pr£tereudum püfto id, quod deinceps idem dicit,cum re non intelletta,multoruetiam fie opinio,quoddurìter ¿V inciuiliter apud Hi* fpanosadueng excipiantur, adeo, ut itinere de* feíTíjCibum fìbi uìcatim querere cogantur. Res fie fehabet.OIím pandothei Hifpanig.ad quos uiatores tam peregrini, c| incolse diuertere fole bant,fures atep latroneserant,ficut Germanie, Galliae, aliarumc^prouinciarum hodierna die nonpauci funt, quales fi non effent, non tam fu bito in immenfum ditefeerent. Hec perpenden tes catholici Ferdinandus & Elizabeth Caftel* lae OC Aragoniae Reges, lege fanxerunt,fub ma gnamultta, ne quis cauponum, pandocheo* rumc^quiccj prgterdomeítj'cum ièruitium, 8C cibi coqucndi operam aduenientibus prgberec. Pro equis autem, hordeum, auenam, fccnum, ftramen tantum uenderet, quarúm rerum pre* cium,publica aftimationeipfìs foribus diuer* foriorum infcriptum eft, ita ut barbarilPmus,

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 206: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

HI S P A N I A.

&fimp!ex homocuiufcuqj nationis, facile intel ligat, quid prò domeftico feruitio, quid prò equorum alimento, fine aliqua licitatione ho* (piti dandum fit. Hofpes prgterea tenetur cum aduenain f o r u m , & ad propolas procedere, uel aliquem ex fuis eo mittere,cuius opera uta* tur externus in eduliorum emptione ,, quae em* ptain diuerforio parantur,parataq? ipfìsjftra* ta menfa apponuntur. fic fìt ut difcedente adue na,nihil rixarum oriatur,nihil ei auferatur,ni hil extorqueatur, cum ipfemet cibos fibi emat, fìbicpex tabulis diuerforio affixis con(ret,quid hofpiti annumerandum fit. Ha?c autem in ciui* tatibus dC oppidis tantum fiunt, in pagis dC uillis , ubi propolae defunt, licet pandocheis edulia uendere prò arbitrio, cctera ex tabula* rum tetterà indicantur. Hec immanitas non tam fera uidetur,q a Munftero depingitur. Deinde (1 ad humanitatem Italorum Hifpa* norumque refpkias, bare inuenks, cum ad eo* rum ciuttates ueneris, Amicit ia contracT:a,orrl* cium fuum unufquifque gratis offèret.quicquid

fifqj omnibus, te ìpfi in hofpitium tuum dedu cent. A t fi quenquam illorum, dum gratus ef iè cupts, in prandio, uel in ccena retinere uo* Iueris»uixabeisilludimpetrabis,idpraEcauen*

di

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 207: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D A M I A N I A GOES tibus ipfis,ne nomini peregrino, & fumptui,& moleftiae Gnt.tandem exuiginti, fi tot comités habueris.uix unii aut alterum retinebis, necid erTicies,donec dare íntelligát ex animo, 8C non fide eos cibi conuiuas uelle. Galli contra ¿V Germani,ut uerum eft, 6c experti fumus huma niffimi iti peregrinos funt. quicquid uifèndum itriìiis ciuitatibushabent, oftendunt, omneqj officium benigneexhibent.Sed peradisfpe<fta* culis,ubí díuerforium repetís, Gue frigide, fiue ardentcr ìpfos inuitas, fáciles eos habes, пес о* pus eft magna contcntione precum,idq? laudo, eft enim illud ingenue; cuiufda & candid? firn* phcítatis^ihilfidumexíítímare in uerbis inui tatoris. fed funt nonnulh improbiores, qui fe ultrotugmenfeingerunt.idcj? magno numero, quos antea necnoueras,uecuideras,r)Cpn6 quia amici funt, fed fe amicos aliquando futuros fpe rant,pro Pythagorica lege omnia futurorum amicorum comuniaciedunt,hoíes me herde no male ad uentrem philofophantes, Poliremo in Italia,Hifpaniacg,dum tépla,arces,armamen* taria, seditìcia, huiufq?generis alia infpexeris, uel a domo amici alicuius tuì,apud quem hofpi tabaris,diíceííeris, G cuftodibus, uel operarijs, aut amici famulís,alíquam gratuitam pecunie* lam dare coneris,efficies pro amico,ut mimicus

abeas.

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 208: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

H I S P A N I A .

abeas.Tanta eft eorum mac»nanimitas,ut pere grinis hominibus,gratis officium fuum exhibe recontendant. Et fi aliquando talia munera iftis accipere contingat, id ui coacli, 6V omni* no reluctantes faciunt. A t Germanise Gal* liaeue famuli arcium, armamentariorumjtem' plorumcjj cuftodes multo contra, nulla huma nitate nec decore ieruato, non tantum non re* cufant, quod facere non nouerunt, fed antea c| ofteras, praebent ipfi manus, fic ut qui fub ar* cispraefecto meretur, ianitor,cuftos,pxncerna, piftor, lotrix, cocus, omnes demum quotquot funt,pra?dam inter fe, antecj des, calculi's diui dant. Parique modo in familtjs amicorum fit, a quibus cnim amicis antea cj difcedas, omnes famuliinter fecomputatione, lucrum aduen* tantis liberalitatis diuidunt. quae res itaincre* buit, ut pro dedecore iam non habeatur. Ad iftum modum humanitate, urbanitatecp hacnationes differunt. Nunciudicet IVlunfterus, & ferat ipfe fcntentiam, SC dum

_jnoresgentium fcnbereconatur,edat ea tan* turn , quae ipie uiderit, SC certiflima habuenr, Mutantur quotidie ciuitates,oppida,mores,ui uendiqj hominum rationes,neciam Germania Galliacp tales , quales nobis a Csefare depin* guntur, nec tam barbarg funt, quod idem x*

b ftima

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 209: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D A M I A N I A GOES

ftimare licet de caeteris nationibus.Qiiidenim boc tempore minus uerum, quod olim ueriffi* mum fuit.mercaturam Germanos ob ferocità tem non exercere,cum hoc tepore nulhbi magis Mcrcurius colatur.Aut eis Solem, Vulcanum cV Lunam deos a(Tcribere,eifdemcg ad annum uigelìmuufq? pubertate inuiolatam effe. Non ne fi quis id dicat.uaniora dixerit, quam Ci quis etiamnum Druides adhuc apud Gallos facrifi ciaadminiftrare, eofq?pro uicìimisuel alios homines, uel iéipfos immolare, aut Lufitanos lineis thoracibus in bello uti, aut exinteftinis captiuorum hominum, futura praedicere, uel hordeaceum uinu bibere.cV prooleo butyrurrt in conuiutjs confanguineorum ufurpare, cum ha?c ola iam euanuerint,8t" alia uiuendi ratio in troduda fit. Demum fi Munfterus nouos no* fìri temporis hominum mores delcnbere uelit, inuifat prouincias ut ipfi fecimus, ac tunc ea quae experientia uiderit,fcribat.quod Ci feciiFet, nonoleo carereBaIearesdixiffét,non Hifpania fterilem,noneius incolas immanes , atq? in di* fcendo rudes»non Nerium promontorium Gel ticum uocalTet, OC in Algarbe , cum in Galitia fit,pronunciaiTet, nec multa alia uana quae prac ^ termitto,fuoPtolemepinferui(Tet,De his fans, ne uidearincandefcere,autminutias rerum non

iatis

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 210: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

H I S P A N I A .

fatis minute trattare. Tamen Jcfat Muftefns banc ipfam Hifpaniam,de qua nunc loquimur, eandem efTe,quamexomnibusprouincrjs Cae* far ab initio quaeftura? fua?, fèmper chariorem cV elettiorem habuit,in qua nullo tempore,ob hominum magnanimitatem.cVmilitaris difci plinadnduftriam, Romani defierunt Iegiones 1iabere,tefte Hirco.Quam etiam Veipafìanus tanti fecit.utei ius Latrj tribuere non formida uerit.Hacc numero deuitta a Romanis, ut Cice ro de refpof, Aurufp.afTerit,nuncj fuit, Sed pie tate&T rt ligione»quam Romani tunc temporis libi foli tribuebant. Huicut cederet terra Cre* tends, louis incunabulis elata, Plinius Iunior infuppanegiricouoluit .cuiusinter aliahaec uerba funt. Adde tot egregias ciuitates, adde eulta incultaq* omnia, uel fruttibus plena,mi gregibus,adde aurifero ru opes fluminum, ad* de radiantium metalla gemmarum. Scio fabu las poetarum aunbus mulcendis repertas,ali* quanonnullis gentibus attribuire miracuia, qua; du lint uera,fint lingula ,neciam excutio ueritatem, Gnt ut fcribitur Gargara prouentu Ia;ta tritici, Meuania memoretur arméto kCam pania cenfeatur monte Gargano.Lydia predi* cetur amne Pattolo,du Hifpanie uniquidquid laudatur alTurgat.Haec durilfimos milites,hec

b rj exper

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 211: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D A M I A N I A GOES expertiflimos duces, hecfacundiflimos orato* rcs,haec clariffimos uates pant , ha?c iudicum mater.hsec principu eft, haec Traianum ilium, haec deinceps Hadrianum rnifit imperio. Huic te debet imperium.cedat his ter ris terra Creten fis^parui Iouisgloriatacunabulis. Dehaceu'5 maxima ductus admiratione Budseus lib.4. de Affe.cum multorumantiquorum automates in mediu attuliftet,ifta loquitur, Ingentia funt haec teftimonia deopulentia Hifpanise. Vlteri us ait.Multa adnotauimus, qu£ fide caritura funt,ut opinor,prg fertim apud eos, qui 01a 8c* prasterita,8cfutura pracfentis teporis moduli's metiutur &C. Infinita enim funt,quse hie de Iau dibus Hifpanie fcribere potuilTem, nifi time* rem lectori moleftam fore leftionis prolixita* tern. Quodfi quis latiusintelligere cupiuerit* legat id quod Pofidonius, Polybius, Strabo, Iuftinus, Solinus »uterqj Plinius, Liuius, P . Velleius )Paterculus>Vegetius, Florus* Pom* ponius Mela,Stephanus de Vrbibus, Philoftra tus,Diodorus Siculus,Martianus Capella,Cg liusdeantiquitatibus,atqj Budeus teftatum de Hifpania reliquerut,apud quos SC alios non nullos tales ipfius Hifpanie laudes reperiet, ut facile iudicaturus fit nos de hac re piura ueracj* dicerepotuiiTe, quod & feciflemus, nifi obie*

diontf "

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 212: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

H I S P A N I A .

¿tíoncs nimrj in patriam amoris.a maleuolis & líifeftjs hominibus timuiíTemus.

<VAdue¿titia qupex AGgjAfricg, noueq? ter* rg prouincrjs, Regibus Caftellg & Por*

tugallig fubditis,qug innúmera funt, in Hifpaníam aduehuntur.ac ín<*

de per totamEuropam. Primum in Caftellam, ex nouis, uel occi*

dentalibus Indrjs,Hifpalim magna uisauri de portatur. Argentum. Áurea uafa 8c* argéntea mira dexteritate opera

ta. Vniones. Margaritg. Smaragdi. Cyanós,uulgo Turquinj • Cada. Guaiacum lignum. Dadyli . Indidem ex infulis Canarig 8¿ alfjs Iocis,(ácca rum, coria bubula 8¿ hircina,píítaci, fimig, atqj ueftes pennís auium miro artificio contextg, ¿V alia admiratione digna.

Q u g i n Portugalliam ex prouincrjs fibí fubditís aduehuntur hcc funt.

Singulís annisex ÍSJigrítarum regnis de» ducuntur Vlyífiponem i o. 1 2 . miília manct * píorum ,prgter alia ex Mauritania, I ndia, B*** filiacj adue¿ta,qu£ fingida paífím decem,* o*

4?

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 213: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D A M I A N I A GOES

4«. 5 c . aureis ducatis uenduntur. Pranerea ex Nigritarum prouinda appor

tatur magna auri copia. Gofìpium. Ebur,exeodemqj uafa non inelcganter excul* pta,atq? imagines. Hebanum. Mala Getulica, uulgo paradifi grana,ièu mala geta. Coriaboum,hircorumcp. Panni mira arte ex palmarum folrjs ccntexti,

necnon ex Gofìpio. Piper longum. Oriza. Zibelli (utuocant)mufiones uel feles. Dacìyli palmarum. Ex Brifiliajignumquod Brilli uocatur,cVue* ftes auium pennis context?, acleclipenfiles, ex gofìpio,inftar recium connodati, & faccarum optimum.

Ex India Orientali 8c Cathaio.

Piperis annue triciesiquadragiefcp centina millia pondo, cuius centum libra? uenduntur VlyiTipone^4, ducatis, fupraquartam ducati partem.qua? fummaminimum eft,duodecim, auttredecim,autquatuordecim cétenum mil<* bum aureorum ducatorum. Zingiber. . . . . jVlufcata mjriftica.atc^'eorum fìores. Cynamomum. Gariophyllon.

Reubar

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 214: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

H I S P A N I A . •

Reubarbarum. • Mirabolani omnium generum. Calìa. Dacìyli I ndici,fìue Tamarindi, 8C omnia aro

matum genera. Crocum Indicum. Lignum aloes. Sandali rubri & albi. Lacha. Hebanum. Item gemma: omnium generum preciofiilìme* Vniones. Vafa aurea & argentea,mira induftria Fa<fia. Panni Cerici, òc aurei. TeleGofipinae. Sericum. Styrax fiue (tyrace,(rorax uulgo. Laferpitium,uulgo Belzoi. Ambar, gris ut uocant. Mufchus. Nuces Indica?.

Scutellae mira arteex calce concjiaru ficì a?t

quas porcellanas uocant^quarum nonnullae pre ciò * o. 8£ 6 o. 8>C i o o. ducatorum uenduntur,8cT ' alia infinita apportantur, qug ob prolixitatem omino.

Elephantes quoq?quinq?ueI fex tempore felicis Regis Emanuelis inde aliati funt, quo* rum dum puer ipfius prudentiflìmi Regis ab intimis cubiculis eflèm, treis fimul Ludi, atque

Rhinoce

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 215: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

D A M I A N I A GOES

F I N I S .

Rhinoccrotcm unum,quiV>mnesRegem ipfìirn equitantem praecedebant. Certamini etiara unms iftorum Elephantum cum Rhinocerote, interfuijfpcclaculu fane admirationedignum, inquoelephasfuccubuit. Quern Judum Rex ipfe feiiciiTimus Emanuel Vlyflipone pia?* buit Anno (fi bene memini) % 5 » 5 . uel » 6,

Ex Infubs Madeira Hefperidum Sancii Thoma?,principis,atcp alrjs magna faccari co pia.Glaftum quocp & Gofipium acfrumentum ex his infulis uehitur.

Ex Brifilia»ac Nigritarum prouincia pfi* tacorum, cercopethicor u m ,fim iarum, alior uqj miraculorum,ingens turba apportatur.

Haec funt quae de fertihtate, opibus,nobi litatecg Hifpanig,a me Nanni docìiflìme fcire pctifti,qua? te uoIente,iubenteqj,ea lege fcripfi mus,ut omnibus ius faceremus caftigandi,mu tandi,augendi,quod mirifice exoptamus,haud . ignari.plurima effe a nobis omiiTa, qui*

bus Hifpania ornatur, 8c~ celebrari poifit. T u interim uiue,Sc*

uale,bonicp confule. Louanij » i, C a i . Decemb. Anno

»$41.

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 216: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

E P I S T O L A E S A D O L E T I , В E M В I , E T

ah'orum clariíTímorum uirorum ad Damianum a Goes Equi *

tcm Lufitanum.

'i

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 217: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

EPISTOLAE C L A R . V I R O .

Paulus Speratus Epifcopus Pruflìe Po* mezanien. Damiano a Goes Equiti Lull* tano S. P . D .

V EUicabat mihi Tub hefternam uefperam nefêio quisgenius auricula, quo primum

ce afpexï Damiane a Goes,ex ineognitis aman* tiflìme, fed cui notior effe cuperem. Verûtem* pori oblèquendum.Tu arduis Regis tui nego* trjs inhias.ergo feftinato abeundum tibi . pro* inde alter ab altero diuidimùr. Hoctamen me beat,quod in hac barbara terra femel hominem uidi,qui hominis nomen pre barbaris iftis me* retur. Vale, me tuum elTe finito. ha?c celeri manu. Vtinam Dominus fît dux &redux tuus in patriam dulcem tuam. Iterum uak. 12 . Se ptembris. Anno 15?» .

Ludouicus Viues, Damiano Goefio fuo S. aV o d epiftolae tua? nondum refponde*

rim mi Damiancnon uoluntas in cau* fa luit, qua? eft erga te, ut potuifìi cognofeere, profeclo furoma , fed ualetudo aduerfa mea» qua? per ingcntes dolores tum corporis,tum a* nimi mei uires ualde affìixit, neqj nunc feribe* rem,nifi uererer ne quid tu de immutata mea er ga te uoluntate (ecus fufpicarere § res habet,

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 218: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

A D D A M I A N . A G O E S .

SC ego uellem ,cupio enim ut intelligas me in rä tione ifta amiciciae pana tecum facere>& tanfo» pere amantem.non mediocriter redamare. Mil nus iftud regium opto tibi feliciffime euenirej ut in eodiutiilime & cum fumma gratra, atqj animi tranquilhtate uerferis. q?te fcripturum espatria recipis,rem uticpfeceris mihi multo gratilTimam,iter tibi profperuprecor,facqiiCj* fo,ut peY eccafionem Regi tuo,atc# adeo bene ficio illius in mevmeo quoq?, faluté dicas meis uerbis reuerentifiime,atc£ offiriofiCs,cV gratias pro me agas de amplifs, congiano,quo me fu* periore anno profecutus eft,quod eo rerum me arum articulo contigit,ut non potuerit non SC maximum,& multolucundifs. uideri. Saluta bis item mihi D.Epifcopum Vefeuienftm.hic dioni non referibam nunc propter meam uaje* tudinem,quin cVmultum deliberano,quart* doac quemadmodum fenbam,propter tempo ra Sc hominum fufpiciones.Gratulor tibi pro* fedumin hteris,nonpolTummpuere mapum in feribendo. Vale Brugis 17.I utirj.

Bonifarius Amerbachius, Oariflimo ui* ro Damiano a Goes.'

N ihil eft clanfsime Damiane, quod prüfen tiexhibui.Quid enim poturtTem nonni

c rj fiunum

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 219: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

EPÌSTOLAE C L A R . VIRO»

fi unum diem hic agenti? uerum cjuod hoc in tu is ad me literis offici) titulo infignis,humanita* tem tuam intelhgo,ex pulice quod aiunt, eie* phantem facientem. cui Tane ficubi mea opella quiccp praeftare polTum utrocßdignum, nihil pro uirili detre<fto.De Hifpano recìetenes.iam bis profcriptus.tertium redierat.aliquot men* fìbusincarceribusdetentusexfitu S>C tenebris, nefcio quid uitq dementiame contraxerat. Id ubi Magiftratus refciuit,adhibiro Medico, cu ratus eft ex publico, & tandem reclius ualens dimiffus.cogitabatistum ftaliam, uerum an in iriftituto^erftiterit,nondu fare potui .Chri (tophoro HU nomen erat »gentilitium ignoro. Literis fi quas aliquando ad me fcripfìt, inter crucem adpittamnotasapolphragifmatis loco fubrjcieba! S , M . S. C . H . uir nifi multum fa! lor praeter uitae integritatem pius ac Reipub. Chnftiana; optime eupiens.Clariffìme Da mia ne fi quid prgtereàCititi quo tibi morigeraripof fim.me tùum effe fcias^cV quidem ex animo.Be ìieiialeclariffimeuir.Prepropere Bafileae Ca* lend,Septemb. anno %

Conrad us Gocjenius Damiano a Goes S. P .

S I crine tu mi Damiane humaniffìme, te pro ripise Friburgo ueiut canis e N i l o . & Era

fmun»

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 220: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

A D D A M I A N . A GOES, {mum no(trum,qui te non minore omnium di fciplinarumcultuornare potuit,cj ipfe Nilus totam Aegyptum fo2cundat,tam repente deie* rere in animum inducisi pralèrtim cum fitim, difcendi nondumexpleueris.Quid autem tota Italia tibi preftare poterit^quod non multo cu mulatius fuppeditet unus Erafmus? Nec te ali ud iudicare certo fcio, ac animo fane cj dolente caufam mutandae [cdis tibi iucundiffimg intel* lexi.Dq autem fupericV inferi malis exemplis perdant illos crocodilos;hyenas,cx: afpides,qui uirulentis Unguis a ta optata conditone, quam per tot pericula petiuifti te extrudunt. Pataurj neminem habeo,cui teuelim comédare. Q u o d fiapud Patauios te ullacommendationeindì* gere arbitraris,eft tibi ad manum ncfìri fèculi Liuius,qui te non folum Patauinis, fed quot* quot funt peruniuerjum orbem, tiiris doctis fa cile commendatiffimum effìcere pofTit. Porro gratiam habeo maximam , ac pro indubitato coniun&iffimi animi interpretor argomento» quod me de rebus tuis omnibus certiorem red* dere uoluifti. Gratius ex ipfò fonte bibuntur aquae. In ceteris non dubito, quin ita fis attem* peraturus fiudia tua,ne de nihilo conditionem apud florentiffimum Regem, ut uulgus putat beatiilìmam,& multis tam optatafn philolo*

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 221: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

EPISTQLAE C L A R . V I R O .

giae 5t* (äpientig amore deferuiflTe uidearis.Oro cjue,ut fi quando dabitur opportumtas,me etia de reliquo peregrjnacionis tug certiorem facias. Item fi quid boni habes de Refendio noftro,ni hil maiore cum uoluptare audiemus. Bene uale Louanf) i o. I unrj, Änno 1554.

Petrus ßembus Erafmo Roterodamo. '

B Inas a te liceras accepi^alteras iampridem, quibus mihi Frobeniorum curam Sc dili*

gentiam,tum ueroetiam petitionem Liuianis libris imprimendis comendabas, ad quos cum refcripfiflfem, (ad me enim fcripferant)refpon* deretuis literis diftuli, proxime alteras, qua* rum priorepagina te purgas de illa ipfa Probe nforum commendatione tua.poftenore me ro<* gas,ut Damiano Lufitano Patauium uementi adludum literarum ne defim. Ego uero cum il Jum ]ibenteruidi,efl:enim quemadmodumferi bis,atq? ut ex duobus eius congrefftbus &T kt* monibuselicui,optimismoribus&: omni eie* gantia SC fuauitatefanepraedituSjitaq? lucrum mihi uideor feeifle ex tuis literis » qui iuuenem minficum ut cognofeerem effeeifti, tum me ei largiter obtuli, petijq? ut meis rebus omnibus meco ipfò fuo iure uteretur. Sed adhuc ufus no

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 222: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

A D D A M I A N . A GOES.

eft homopermodeftus.Domum etiam condii* xit me ignaro, fed domum plane bonam. De purgatione,quae altera erat parsintuisrecétio ribus literis,nihil dicam,niß te nimis parceni* mifcp fubtimide tibi ipfi de me polliceri. Ve l* lem iìdentius atcp prolixius a me omnia expe* dares coniunäifiimi hominis officia,utqj id in animum inducas tuum, magnopere abs tepe* to.Frobenijs ur ad antiquiorestuas literas po* ftremo refppndeam , in eo quod petebant eiTe ufuinonpotui.Neqjenim Liuranos hbrosha bebamus ullos manu fcriptos, qui non minus probi eilènt,q? ab AldoimpreiTì, qui font in omnium manibus.Sed de tota re non dubito, quin te illi certiorem fecerint. Hgc fcripfi manu mea t ut parte aliqua tibi uicé redderé,qui tuas ad me literas amàtiflTime tua manu Temper con fìcis. Valetudinem tuam, qua te audio admo* dum imbecilla uti.curabis diligenter,nofcj? di liges. Vale 3.1d.NIouemb. » 5 3 4. PatauiJ.

Bonifacius Amerbachius Tureconf. Damiano a Goes S. P . a V o d ad priores illas tuas literas non re

fpoderim, nulla obliuione tui, fèd nun ciorum raritate factum eft,ne quid tibiquoqj imputem,idencidem locum rautahti.Equidesi

mi

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 223: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

EPISTOLAE C I A R . V I R O .

migcnerofìflT.Damiane,co in te fura animo quo prgfenti fuiprajièns. Fui auté omnium deditif fìmo,ac nihil aequeareß tibi morigerati defiderä te, Ftacjj fi quid mea opera uelis, praeftoeft, o* mnia uolo a me & poftules & expecìes, officrjs tuas etiàcogitationes uincere,pro uirili, para* to.id quod ca tibi perfuafum effe cupio q quod eft perfuaiìffìmum.Parcelì parcius tecum ago. Scripfi haec angufh'a temporis exclufus. Nlam dum Erafmum noftru,nuper hue mecum ani' mi caufa profecìum heri fubuefperam fatata* te inftituerem,a Gilberto tuse in urbem profe* öionis , fimul & nuncrj eras mane iftuc iterili* gredientis admonitus fum. Volui occafione commodumoblata, uel cribus uerbis te com* pellare,cui de meliore nota etiä ateß etiam com mendatus effe cupio. Bene uale «ir clariff. Pridie Cai. Auguft. Anno * 5 3 s. Bafìleaz.

Erafmusquatenus per ualetudinem ìkett

totus eft in Cocionatore abfoluendo^qué nobis proxim, Septemb. typis Frobenia nisprocufum dabit.

Conradus Goclenius Damiano a Goes S. P« D .

TV i s literis mi Damiane,nihil potuit neq* optabilius necß iucundius accidere , qux

uelutioculis fubiecerunt,mihiiam ohm perfpe cium

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 224: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

A D D A M I A N . A G O E S , cium animi tui candorem , quo haud fcio an unq in uita repcrerim quicquam magis exofcu* landum.Verum illud unum mihi fuit acerbifr fimum,quod tibi rem honeftiflìmam poftulan tiobfècundare ac morem gererenon potui,cum nulli mortalium gque cupiam gratificare, uel potius pro ingétibus benefìcrjs referre gratiam, quni tibijCuius amicitiam inter prima bona fb leo commemorare. O b ftant pacìa nobis a pri* mordio cum Academia inita, quibus certus numerus conuidorum prefcribitur,quem egre di nobis nullo modo licet. Francifcus autem Houerus ad Barlandum Q ad R urgerum no* ftrum uidebatur propenfior,pofi:eacj[ apud nos non etat locus,in qua re non habui cur illi re* pugnarem,praefertim cum diceret féagcre e tuo prsefcripto.Accerfam interim aJiquoties tuum nepotem adme,ut uideam quid promoueat in literis,additiscalcàribus fiuideatur indigere, quancpin ea re Barlädum fuo officio reor non defuturum, ego tarnen nullam occafìonem de* clarandi gratinimi animi mihi omittendam ex iftimojd quod cumulatiflìme intelligesfì quid ttnc| a me petas quod in meo uerfetur foro. Splinthero 8c Politae conuidum tuum ex ani mogratulor,Sj<? ani vip 0/u.oìop ayj £tos w§ tc^o/o/j,

Tuagrauiiate,modeftia, acfingulari pruden* d tia

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 225: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

EPISTOLAE C L A R . V Ï R O .

X te cVdoclrina, idemcß 8>C morum cVpar* tium optimarum,cum aliquot horas fuifTet me cum,multa de te mihi narrauicqug ego medius fidius cognouifTe gaudeo, no enim ulla oratio meis auribus eft iucundior,cj quae abfèntium uirtutibus laudis teftimonium dat,quod ilic fa ne apte atqj conftanter apud me de te fecit. Nä & de ingenio, deq? nobilitate tua, nec non de ftudijs artium optimarum,de reru ufu,de pru* dentia,de humanitate fìc copiofelocutus eft, ut non folum fide mihi fecerit eius praedicatio pie na auclontatis, fed me in amorem quoq? tui compulerit. Itaqj illi ad uos redeunti nihil ad te dareliterarumnopotui.hac tantum de cau fa,ut fcircs quod minime forte expe&abas, me teinicio & inopinatefaclrum effe tuum. A c no fter quidem amor hoc initio ingreflus, futurus

etiam

tiafpero illisnon médiocre incrementum ad na turae induftriazqj ftudiu,quo ad optima qua?c# contendunt,tua confuetudine cV exemploaccef rurum.Si tantum fpattj dabit nûcius » fcribam etiam ad îllos, fin minus» tu obfecro in amicis falutandis mihi eftoloco epiftole;,ac féliciter ua le. Louanrj lulrj u. Anno 15 ; 6.

Jacobus Cardinalis Sadoletus, Damia* noaGoesS. JP. D .

npv Etrus Bohemus praeftanti uir Se" nobiîita*

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 226: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

A D DAMI A N . A G O E S .

edam eft par inter nos cV mutuus,non enim dif fido gratam hanc cibi meam uoluntatem futu* ram,Sed qua? inter nos fumus collocuti uaria èC multa,ipectantia ad communemcut egoar* bitror) utilitàtem,Petrus ipfeita tibi commu* nicabit,ut tuum quocp ad ea conficienda OC pro mouéda meis uerbis requirat auxihum.In quo rogo temi Damiane, ut te ardentem proptum que exhibeas, confera fqj te in ea cu ram, ut Chri (liane affliclte per iclitanticj Reip. aliquid a no bis priuati auxiltj,quadoadhucpublica defunt remedia,affèratur. Non te fugit pro fapientia tua,hanc unam effe actionem hoc tempore ma* gno uiro dignam .Quid eft autem quod nobis tantopere debeat effe propo(ìtum,cp dignitasC que a nobis uel uitc iattura retinenda eft« una porro illa ratio dignitatis (olida. eft, quae Deu tecum & Chnftianam habet pietatem coniun* dam.Sed ne multa, Petrumipfum audies mea tibi confilia & cogitata explicantem.meqj mu tuoamabis.Vale. Romae15%Cal. Iulrj. 1 5 * 7 .

Damianus a Goes lacobo Sadoleto Cardi nali S. P .

PBtrus Bechimius uir antique nobilitatis e regno Bohemie atq* inuiolate fidei tuas ad

me uigilantiftime Preful literas pertulit, qui* bus cV fi antea quidemfemper ab initio mores

d rj dodri*

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 227: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

EPISTOLAE C I A R . V I R O .

doctríname^ tuam, ex quo liberalibus ftudrjg natu grandis admodum ( prout fors mea atcjj aulica negocia permiferunt)incúbere coepi, ma xime amplexus fum, tarnen nunc certe cu mi hi homini tibí nomine tenus tantum cognito, ultro literas dare dignatus fis, magis magifqj meinamoremtuumnon modo coniecifti, ue* rum piane etiam deuinc"him reddidilfti.Qjjod fane genus humanitatis uíqueadeo a noftra iam pridem República Chriftiana prorogatum eft, ut permultos etiam uidereliceat ex eorum nu* mero.qui feChrifti eccleij£ columnas predicai ac protectores,qui neminé, infra iè hum ili for tuneJococofhtutum,admittant, nifi precibus impulfi fuerintaut lucro ièruitrj extimulati. Quem errorem exemplo fplendoreq? uit£ tug fpero tandé ab ilhs tancjin fpeculo tuam Chri fti imitationem contemplantibus propediem la befadatumiri.Quamobremtcoro, ut abince pto ne deiìftas,tuocp tà pio ac facrofancìo pro* pofitofelicem exitum acjìnem imponere digne ris.Quodfifeceris,proculdubionobis erisma ximae fpei aduentantis Reipublicae falutis,Sed ne forte hic adulatiois nota infimulari queam, a qua femper natura abhorrui maxime, relicto in medium prefationis longioris exordio ad tuam epiftolam me cöuertam, Poftulas implo

rafc#

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 228: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

A D D A M I A N . A GOES.

rafcß auxilium Chriftianaj Reip. a me homine tanto oneri impare^onorecß indigno, utpote quandopublica defunt remedia, nos illiphar* maco priuato fübueniamus. Equidem prgftan tiflìme Praz fui, quancj ex regia Principis mei abhinc triennio animaduertens inibiminifte* rio non poffe nifi abuti meo, me fubduxerim, atqj in totum a tracìandis negocrjs aulicis qua tenus fieri pofTet.memec abdicarim, tame hac in re,quia ad fidei ea noftrg falutem animoruqj contèruationem pertinet,modo abfq? omni fu cotechmfqjautcauillationibus fieri poffit, li* benter operam meam Cquantulacunqjfìt) offe* ro,Chrifti Iefu auxilio fretus. Poterò quidem aliquid (ni fallor) pro mea ingenrj tenuitate a* pud eos qui fe Euangelicos profitentur,cu qui* bus negocia Regis meigerens, per totam Ger* maniam atq? Belgicam fpatio quatuordecim annorum non mediocrem amicitiam contra* xi. Epiftolam quam ad Philippum Melan* chthoné" mitti poftulas, poftridie quam eam ac cepi,per certum tabellarium Auguftam Vin* delicorum tranfmittendam curaui. Inde V v i t tenbergam perferreturbona fide,& quicquid Philippus refponderit tug celfitudini, per me tutocommittetur.Hecnoftraepiftola opera Pe triCaroldi Confulis Lufitanoru Venetijs ad

te

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 229: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

EPÌSTOLAE C L A R . V I R O . te perueniet,cui fi tefpondeas, literas tuas pari ratione ad eudem deftinare poflìs. fs enim eas, ubiuis gentium fuerim,admecurabit tranfmit tendas. Cogor equidemconfìlio Medicorum propter capitis a?gritudinem, in quam incidi ex quo ocio ifto literariofruicoepijcalores Pataui nos fugere,quibus exactis Deo adiutore hue re üertar. Superiore quadragelìmanactus fum ora tionem de parando cocilio, cuius autor tua exi miaprudentia fuit. Eammoxad Melanchtho nem mifi,ut tuam pietatem amofemcß in Chri«* fti ecclefiam ex ilia cognofeeret. Poftea ex Ger * mania a quodam amico accepi Orationem,qug exhibita eft in comittjs Smalcaldienfìbus de re lutando concilio Mätuano, quam credo a pud uoseflè,tamen quia Petrus Bechimius affirma uit nullam eius ifthic mentione fa&am fuiffè, obiter earn literis meis adiunxi. Reliquum eric ornatiffime Praeful, ut te orem,ne Pontificem Maximum atc£ collegium Cardinalium infti garedefinas,itautincepifti,ad Ecclefiae concor diam,qua?procul dubio in ueftrismanibuseft. Deus Opt . Max. tuam dignitatem feruet, uti tandem aliquando Reipub. Chriftianae mul* tos iam annos adflicta? dilacerata?^ perpetua tranquillitas Sc falus tuis confilijs reftituatur. Pataur) Cai. lulijs, Annofalutis »5*7.

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 230: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

A D D A M I A N . A G O E S .

Damianus a Goes Nicolao Clenardo S. P . D .

LTterae tua?, quae quidem fcriptae fuere ipfo Chfifti natali,uix tandé adnos mente Au

gufto fenio confedìg peruenerunt,quibus candì' de Clenarde, etfi docìe mecum planeqj Attfce agas,&: ego contra Laconice imperite^ refpo (ioni fubièruiam,rem tame gratam admodum mihi fecifti; quod de ftudrjs Diui Henrici Lufi tanias infantis,Regifc]$ potentiffimi noftri fra tris eapolliceris, quae tantum principem OC ad exemplum uitg alrjs prgbendum, & a d Remp. gerendam decent. Nuncj quenquam eius probi tatis opinio fefellitj, nung etiam fallere poffìt. Rumor hic fparfus de canonicatu in te collato nobis gratus fuit. Qjuod autem euanuit dole* mus.Mihi tarnen multo iucundior fuit tua ani mi temperantiasqua ut ais curam animarum, quibus praeefTeob lingugimperitiam non potè ras,recufafti.Vtinà multos haberemus tibi hac in re pares,aut faltem no multo inferiores. Fla gitas a me ob meam in Lwguam Luiìtanicam Ciceroni's de Sene&uce uerfionem rationes tem porum Romanorum Confulum.Scito depra*' uataexemplaria multos in errorem induxiflè* Quod ipfu Theodorus Gaza uir difertiffimus uides, cum rem inextrkabile iudicaret, nomi*

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 231: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

EPISTOLAE C L A R . V I R O .

naConfulum.ubi de Liuio Andronico legi tur in fuaGrgca interpretative omifit.Quo in loco pro Cethego SC Tudicano lege C« Claudio Ce tone SC M . Sempronio Tudetano Conls. SC rem luce clariorem habebis. Fuerunt hi Confu les A n . su. ab Vrb.cond.P.autéSempronius Tudetanus Sc Marcus Cornelius Cethegus Confs. fuerunt anno ab Vrbe condita 5 5 o.quo tempore Cato pra?turam obtinuit,trigefimum annum agens. Porro de duabus negationibus, quod fcribis in ipfo Catone una>& altera in O ratore,quibusademptis fenfum ipfum clarius apparere iudicas, ego contra no mo in alia fum opinioe,(èd nec fine illis orationefilum habere, aut fentétia confiare polTe arfirmo.Diffi'cultas autem apud Oratorem eft in uerbo refero male intellecì:um,pro quo fi aecipias repraefento,nul lam inuenias obfcuritatem, ueluti fi dicas cum Cicerone.Vtigiturinformis& figuris eft ali-* quid perfeclum SC excellens,cuius ad excogita tarn fpeciem imitando referuntur (id eft reprg * fentantur )eaqugfubocuIos ipfa noncadunf» fic perfecTrg eloquenti? fpeciem animo uidemus, effigiem auribus quaerimus.In Catone ablata ( ut uis)negatione, ipfum fenfum auferas Scfe necluti imponasjß uacaret muneribus rjs , quae poflèc fine uiribus fufttnere.fateor enim legibus

inftitu*

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 232: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

A D D A M I Á N . A G O E S .

initìtutifcp liberan' fenecìutem a laboribus iU lis^cjuosfìne robore Sí uinbus atTequi nonpof fumus.Nec taroen ob id efì: foluta ab illis nego cíjs.quac ingenio,ratione,ccnieduris,cognitio* ne multarum reram,c6fìliopoffite(fìcere. Q u i * bus fi uaearet,piane eilèt tollenda, nec ilij com roittenda ducerem negocia publica, fediuuetu ti.undc ipfum Ciceronem mendaciíTimum red* deremus,qui inibì aie multas Refp.eueriàs con Gho iuuenum, qug fenum poftea in libertatem reftitutg fuere. Iam uides mi Clenarde, nega* tiones nullo pacto adimendas eilè, fed potius aureis charaderibus exprimendas,ne quis in er roremeíufmodi forte incidere imprudens pof* fìt.Tetamen in hac ièntentia nunquam fuiiTe arbitror,fed eiufmodi ad me ícripfifle puto, ut penculum de meis ftudrjs faceres,qug fi non in* terrupta eiTent erirnofahac mea uertigine, non tam tenuiter fortaíTe füos progreiTus (ut hacfte nus) fecilTent. Verum uteunep id abs te fadum fit, ingentes tibí pro tuo in me aio habeo atc|j ago gratias. Monitio tua mini S>C gratiilìma & iucundiifima fuit, pofthac meditatius feri* bà, inuida me fpatijs natura cohercuit a rd i s jn genio uires exiguafque dedit.Sum prarterea na* tura? ipfìus iniquitate ufq? adeo extéporaneus, ut fa»pius literas daudam non incaftigatas rao

e do,

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 233: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

EPISTOLAE C t A R. V I R O .

do/cd n :c femel k<ftas,pracfertim eas, quas ad amfcosillosmitto.quimeorum noucrunt liu* diorum radices acproceflus. Ceteru illud,quo nihil in hac uita diflicilius maiufcg eft, etfi cer# tandum cum natura ipfafit,amplius non facia. Fragmenta tuorum carminum magna cum uo luptate legi quidem,fed maiori alacritate de in ftitutls cum Nigritis tuis ftudrjsdefcriptionem ex Uteris Ioachimi Polity accepi, a quo fi quae forte defint in meo hoc epi(toho,pleniusreli* qua omnia es intellecTturus .Vale amiciiTime do cliflimeque ClenardccV nosama. Pataurj»4» C a L Augufh Anno 1557.

Damianus a Goes amico cuidam fuo S. P .

PR idle Calend. lanuarrj ard me uir amantif* fime dedifti literas,quas tandem diuturna

mora ifinenfausinterceptis, ob irgruemesun* diq$ bellorum (trepitus.mente Auguftoex Get maniareucrfus accepi. Miraberefortaflè quod finguhs prope acftatibus,ultro cirroq? me gru* i m more uagari audias, Id quidem morbi « «eteri primum confuetudmeperegrinandi rrihi clt contracium,fedeum poftea confi rmauit ue* tigo (qua perpetuo affìigor) ufq? adeo ut ei cru ciatui nullum proptius, aut praefentius adhibe repoffim pharmacum#g equitationis.Decar*

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 234: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

A D D A M I A N . A G O E S .

minibus tuis Judicium dodorum uirorum,me umqj requiris, quo nomine tmmenfas tibi ago gratias,quod tarn amice fcihcet amico res tuas aperire no dedigneris.Ego quid alrj promifcuc mecumièntiant,referam. Ajunt proculdubio tua carmina nec inuentione carerenec omnino Mufisdifplicere,fedperindc atq? principi tota regiam,quc quancj multis minifterrjs fuffukia* tur,omniaq? placeantmea.cV in fuogenere ap probentur,ramcn qui in primo ilio uerfantur ordine.quiue in prima uel fecùda menfà recum* bunt.magnihabentur, alrj ucro qui in quarta ab ilio ordine,ueluti orcheftrc cauea locum ob tinentjin nonnulla etiam dignitatis pane conili tuuntur,reliqui autemomnes ad coquosufque & obfoniorum ftrudores, quamuis oblcurum fatisgradum occupent s neceflarrj tarnen funt, quia feruilia lllis negocia &C laboriofa officia in cumbant,qua2 grauiffimi (ìnt, in momento temporis tarnen delcnturiextinguunturcß« T u in regia quidem Uerfaris,atinquo loco difficile fuentjdifecrnere aut iudicare; Hgc funt ex communi féntentia,qug habui de tuis carmini* bus dicere, Venio ad meam peculiarem de ce o* pinionem.qug profedo magna eft, fed ea( quo* niam Laconice Temper apud amicos ,ob ingru* entern capitis dolorem agere. cogor)pauciffimis

e rj ab

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 235: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

EPISTOLAE C L A R . VIRO» abfoluam,teqj oro amice ex amico pectore pro cedentem ut accipere digneris. Docius Cicero primum fane locum foluta oratione,inter Lati nos obtinet.neceius genio quicquam derogata fuit,proptereaquod carmina eius, falibus non effent condita.Sed ab eo tamen Icriptorum ge* nere,quum ne libi quidé ipfi Cms placerec (qua* tenus potuit) (è abftraxit. Q u i d fi pari ratione dC tu, qui tibi ipfi quoque ut pro fitens) difplices, Ciceroni's exemplum fequaris, cuius non iniu* ria (ècì:ator,feliciffìmus effeiudicaris.Habes cer teauream piane cVTullianam in folutaoratio neuenam, in carmfnibus auté Alcumifticg V e neri fimilem. Et fds qj moiefium fit, uerlari in ter communes, a tqj plaebeios com plexus. Q u a propter te oro ut huic fententiae mea; obtempe* res,nempe ut optimum tibiloeum concedi in* terCiceronianospatiaris. Quodde libris Al* àinis mittendis ad me fcribis,feciffern equidem libens, fedii la officina nihil nouiampIius(utib lebat) dat ftudiofis.Si quid interea boni emerfè rit,idquoduis,effec"tum reddam. Vale . Pataurj é. Cai . Sept. Anno « 5 37.

lacobus Cardinale Sadoletus Da* mianoaGoes S. P . D .

POftcacj ad te literas dedi, uiciffìme^ accepi priores illas tuas,paucis ilhs diebus incidi

in

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 236: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

A D D A M I A N . A GOES.

in morbum grauem,quo cu quatuor pene men (ìbuscofli<ftatus,aIiquotiens uite periculu adrj, ea re fac*ìum eft ut nihil fcriberem ad te,cu ma* ximecuperem.etenim (cito magnas mihi folli*, citudines accedi (Te ex ea epiftola quae ad amidi tuum miffa eft,il)aenim inter Germanos uul* gatamon parum in me infami? OC fufpicionis concitauit.quafiegopriftina caufà deféifcere,8£ cum Luteranis commercium habere uelim, a quoegofenfu logiffìme abhorreo. Secjegoqui meo animo conicius fum, ÒC me memini agere Dei caufàm,forti animo fero euiufmodi homi* numcalumnias* Scributur autem ad me de Me lanchthone uaria, alrjprobiorem SC modeftio* rem multo <| reliqui noftri aduerfarrj fint, airj fraudulentum èC fallacem infimulant, quod fa nenollem,ita enim eum diligo fi bonus, fìfimV p leXj f i i ngenuus fit,:quod in ilio ingènio illaqj docìrina aptius mihi uidetur conuenire.Hoc ti hi affi'rmo,fi cogruere inter me ipfumc^licebit, id quod egoiamdudummolior,norì difficiliter nos gloriam conftitutae concordia^ 3C pacatse Chriftianasreligionis ambos adepturos.Proin de a te pero ut mihi de his omnibus quid tu (èri tias,& quam fpem habeas in manibus,indieare piane tuis literis uehs, nihil mihi gratius es fa* ßurus^ftme certiorem tui ÒC iudicrj & ilhus

confi*

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 237: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

EPISTOLAE CIAK* V I R O .

confili) reddideris. Caetera qug ad caufam hu* iufmodi pertincbunt,Uteris inter nos, utocca* fio arTuerit,agentur,afq? explicabuntur, confi* do emm te,cui Se in uirtute Se in dottrina cV in amore erga mepermultum tribuo,afliduu mi* hi cV beniuolum adiutorem afiliturum. Ego quang Dei benefìcio ià" e periculo emerfus fum, nondum tarnen mente cV corpore ita confitto, utaccuratis fcnptionibus idoneus fim,quare te uolo «equi boni confaleresfi hacc tibi cpiftola negligentiuseffefcriptauidebitur. Quod Pata uium redieris,gratum mihi eft,"pra?fertim cuoi nuerCus fìs uakntior,propinquioribusenim lo eiscrebiusinternescommeabuntlitera?. T u utualeas,nofq?quodfacis diligas magnopere a te peto. Vale. Ex Vrbe^t Ca i . lanuarias Anno if?.3.

- Lazarus Bonamicus Damiano a » Goes S. D .

N OnGneprouidentia fattumeffe arbitrar mi Damiane,ut cum tandem tua munera

ad me periata eiTent,membranascV globumyin quo eft dekriptio oibis terrarum,integrum ac* ciperem.arcurn uero difiettum ÒC mutilatum» quidenim minus erat dignum,cj ut ego,qui ne* mini unq baffem iniuriam, auiculas fenréaut conficerem,inquibuseflèt fumma innocentia.

ormi»

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 238: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

A D D A M I A N . A GOES.

omnia tamen pergrata fuerunt, tibi quidcm ui rooptimo ac liberaliiTimo, ommumcp mihi a* miciflìmo per hanc epiftolam gratias agcrem pluribus uerbis.ni uererer, neid ubi moleftum accideret,qui foles propter magnitudinem ani* mi paru£ ducere, etiam ea qua? magna effe uide antur.Habebocerte quas debco, ÒC hanc no ob fcuramlgregij tui erga me animi fignificationc non obliuifcar(mihi crede) dum uiuam.dabocjj operarci,ut te pari,auc maiorietiam, fi poflìm, aliquado remunerer munere. Vale cum uxore, cimi cognatis, cu amicis omnibus, tk nos quod facis,mutuo dilige. Patauij 7 . Jd.Quinti.i 5 3 9 #

Lazarus Bonamicus nobiliflìmo uiro Damiano a Goes S. P , D .

LEgi perlibencer hiftoriam a te nuper gdita, non modo,quia delecìari foleo hoc genere

Ikerarum.cV id uchementcrcxifiimaread res 8C publicas OC priuatasjnec minus ad philofophia ipfam pertinere.Sed etiam & tui & tua? fof tiflì mae nationis fama nominis capiebar.accedebat clades illanobiliseiusho(tis,quem femper ipfe maxime omnium odi, ut Chrsftianis, ut iitens & bonis artibus,ut ipfi uirtuti immicum,quem etfi noftrorum uel difcordia,uel ftultitia,uel io cordia,uel egea quidam ac inlìgnis improbitas formidabilem ereeeit, (pero tamen aut confido

!pouus

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 239: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

EPISTOLAE C L A R . V I R O . potius Dcurn Opt .Max. non perrniflurum,uc id imperium diucurnum fit,quod malis artibus temper SC partum & au(ftum elTe uideatur.qua re Hiftoriac tuae ledio iucunduTima fuit. Vti* nam mi Damiane,rdiqua perfequaris quae ha* besincommentarr)s,eruntC mibicrede) omni* bus gratiffima. Caueenim putes quicqj noftra fuperioraue tempora magispofTe illuftrare cp imprimendi rationem SC noui orbis inuetione, quae duo non modo cum antiquitate conferen* da,fed &* cum immortalitate ipfa comparanda

-temper lWicaui.Hiftoriaenim talis eftut ipfa diligentiflj'me contexta,unumquenqj rctinerein legendo polTit.De louio nihil habeo quod fta* tuam,eius enim fcripta nondum legi, perge mi Damiane,8c" pertexe quae polliceris, ne cualio* rum preftantium uirorum,tum uirtutem tuo* rum in obfeuro efTe Gnas. Vale & me mutuo di ligje. Pataut) 4. Cal . Septemb. 1529.

Chriftophorus Madruchius Cardin.Sc EpusTridentmus Damiano a Goes S.

FVerunt mihi his diebus elapfis liter? tux per ueredarium Regium oblataj, una cum

Commentartjs tuis return a Lufitanisin India citra Gangem geftarum,quas fumma animiuo luptateperlegi.Etquancj nihil quod ate pro* ficifciturmihi no poteftefte nongratilfimum,

tarnen

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 240: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

A D D A M I A N ; A G O E S .

grate. Fuerunt ex eo quod me certiorem reddidè rint,ubi locorum uerfàrcris,quippequi cogni* tum nonhaberem, in qua mundi parte pedem fixeris.Nuncuero pofteacji audio teLcuar.rj una cum uxore otio literano frui,opto ut ex a* nimi tui fentétia omnia feliciter cadantjilludcp otiufìt tibiperpetuum, ita ut fcetum in mente tuacoceptum, tandem cu laude nuncp intermo ritura parere poflìs, Caeterum quod mihidea* depta Epifcopali dignitate tarn amice congra tularis,mec# offici) mei admones, facis tu qui* dem candide & fyncere. A t dum ponderis mihi impoGti magnitudine confiderò, uiriumq? mca rum imbecillitateli}, timeo aliquantulùneiub mole deficiam. Quapropter Deus Opt .Max, alfidue rogandus eft a me, ut id quod proprrjs uiribus non poterOjgratia fua fuppleat. Prae* terea tibi perfuafum eJTe uolo, nane dignità* tem,mihi de animo meo erga te, nihil penitus ademiiTe.Quod fi aliquid poterò in rem tuam, ubi interpeilatus fuero,fènties me nihil antiqui us ducere, cj tibi in omnibus compiacere. Et his te cum uxore in Neftoreos annos ualere exo pto. Triden. die 5. Nouemb. Anno » 5 5 9.

Petrus Bembus Damiano Lufìtano

S. P . D . Elecìauerunt me magnopere literaetua?,

f quas

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 241: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

EPISTOLAE GL AR. V I R O .

qug tui cupidilTimum de omni ftatu tuo enidi erütJtaqj gratulor teuxorem duxiffe, atcß ita confulerepofteritati uoluiiTe. Quam tibi rem Deum Opt ,Max, fortunare uolo.De me quod fare optas,nihil tibi poiTum dicere,practer hoc unum » me in Cardinalium collegium a Paulo Tert io Pont.Maximo, non modo non peten* tem.fed necogitantem quidem ea de re quiccj fu iiTe cooptatum.Nunc me comparo ut ad ilium proficifcar.Id enim me qprimum facere uult. * T e amatiiTimum meieiTe,utfcribis, ualdegau deOjidem de me tu ut cogites ,exploratumcp ha beas>a te peto. Refèndi) litera? fi uenerint,erunt mihi gratiiTimg.Vale,Nonis Aprilibus 1539. Venetrjs»

Lazarus Bonamicus Damiano fuo S, P . D . aVae antea de matrimonio audiera, cjuse

que iucundiflìma fuerant, eadem multo iucundioraexdterunt leclis tuis literis,quas he ri accepi,non enim folum cettiota exiftimabanr quae a te afièrebantur,fèdetiam humanitas tua ad me fcribens fuftulit pene fubrufticam uere* cundiam meamunam cum ad teuellem fcribere gratulatione,quas meas partes effe putabam, impediebar tarnen eo timore,ne uiderer fcriben 4oexigere squod mihi non debebas, fed liberali

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 242: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

r AD D A M I A N . A G O E S .

hsìit {olet,tuaobtuIerat, de globo locjuoi% de arcu,decharti's,qua? omnia tanta; cure tibi effe uideo,ut magi's admirer tuam in omni genere offici) Se laudisdiligentiam, cp banc in his re** busfollicitudinem probem.omnia tame ex ma gnitudine animi ac probitate proietta effe in* telligo,cum tam patua inreerrorem per time* fcas.quod ingenium,qug disciplina tua uiiiendi fede mi Damiane, ut me ualde matrimonium tuum delettaret.Sienim in arbonbus propaga tiolaudatur.quantomagis in uiris bonis,fcrtes gignunturfortibus,& alter fenior poeta шло* i«riTEKvtf yovwo-y >I'>V»7OK uerecednit.quocirca ti* bigratulor Se eo quidem magis,quod uxorem (ut audio) duxifti,nobilem,liberaliser educata, formofam,dignam deniq^qua? uni tibi in ma* trimoniocollocaretur,praeterea nemini. Vtinà ex tenafeantur tui fìmiles,qui tua cura infh'tuci «tati fuae ornamento, tibi tuiiqß maximg ßnt uoluptati,ad quam rem te pares nunc Oportet, hoc efl: connubfj munus,hoc omnibus in ducen da uxore propofìtueffe debet. Sed quid ego hec ad teCquem Se optimum &prudentiffimum ef fé non ignoro -Quodfattum effe a me non tui admoncndijièd teftifìcandi potius fu mini mei erga te amorisgratia u/lim interpreteris. Patré meum,ca:terofcß cut iubes)tuo nomine faluta*

f rj bo.

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 243: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

EPISTOXAE C L A R . VIRO»

bo.PolTum autem tibiconfirmare,ab omnibus teamarij&fufpici. Vale. Pataurj i $, Cai . Maias. »53 9»

SigiimundusGelenius Damiano a Goes S. P . D .

M Irificemenuper exhilarauit Frobenius, patrone eximie,non folum enim falute tu

is uerbis mihi renunciata,memorem te amiculi intellexi>fèdetiam exeiufdem fèrmone percepi te ueterem erga omcinam hanc fauorem retine re, quandoquidem dC Tertulianicum thefauru benigne communicas, 5C infuper alia ultro pol liceris omnibus rerum mirandarum fludiofis, uel ambitiofeexpetenda.Mihi certe, cum ex no memini quo non ita dudum cognouilTem ali* quid ciusgeneris penes te efife, ardebat animus hortari ad editioné, Sed bene habet qc? nos pra? uenifti. Porro cu queuis hiftoria natura fui dele clet,perigrina uero admirationem etiam pro co dimento habeat,tum recentilTima qua?q?maxi* me nos fi Homero credimus, affìciat, prgcipue qua? comperta narret, § fefto applaufu putas hanctuam excipicndam, qua? de alio pene dixe* rim orbe,recens haud fine Diuina ope aulpicrjs jnelytorum Lußtanig me regum,atcp etiambo na ex parte inuüftifs. hui#s Augufti & maior5 cius,luilrato,nosdocct, non qualia olim Cte*

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 244: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

A D D A M I A N . A GOES, fias aut lambulus de Oceano eiufq? oris ac info lis aduoluptatcconfinxitjtanto licentiusquod neminem coarguturum uerebatur, (ed qua» co pluriu oculato teftimonio approbare facile eft. Caeterum huius expe&ationis uoiuptatem brc uicumulabis ipfius libri optatiflìmi reprgfenta tione. Aliam praefentem diffimulare non Übet, quod tibi gratulando materia mihi oblataeft, quandoquidem ad caeteras quibus profedo di* gniffimus es felicitates, nouus hie quoqj calcu* lus adteflìt,uxor ex animi ut fcnbis,fententia re perta, id quod utricj^ felix atcf? perpetuum fa* xit ille omnium bonorum dator Se autor. Sut mihi ifticiam olimduo patroni cum primis cä*

ac emditioneclarus, ac proinde ut facile conie* Ao neuter tibi ignotus,quos fi dabitur occafio, obfecro ut meo nomine falutare nongraueris, mihiuiciflim quicquid libuerit tuo iure impera to. Vale cj optimeuna cum omnibus tibi cha* ris.Bafileg pridie natahs lo.ßaptiftg, An . i 5 ? 9 .

NobiJiffimo uiro Damiano a Goes Luft tano Glareanus S. D .

MAgno gaudio tuasaccepi lireras . nobilif fime D.Damiane,Eques magmfice,maxi

me quod nunc fciam quo terraru degas,8c quid uiuas,id enim antea non licuit. Caeterum pre*

cor

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 245: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

EPISTOIAE C L A R . V I R O .

cor tìbi uxoriq? tuaefelix htiftumty c6iugmm ad Neftorios annos,fecus certe cj mihiacciderit. Nam toto hoc triennio uxor mea Idero.i , re* gio morbo laborâs V , Cal.Septembreis ad Cu* peros conceffit, ac me miièrum in hac lachry* m л rum mole rehquit, cui Deus fît propitius ac nobis omnibus,ccrte mihi tantum moeroris in geflìt,cum egritudine Ionga,tum morte moe* ibfïima.ut optarim fçpius mori, atq? hec item caufafuitjcurad tuas literas (èrius breuiufq? çj ûelles refponderim hadenus, Atq? hoc [фс de bes,te mihi ex animo chamtn,idq? tuo merito. Neq? unquam defituram memoriam tui apud mequoaduixero,etiamfilitere теаг rariusad te ueniant.Non omnia fîta funt in literis,mul* ti Splendide rhetoricantur frequentibus epifto* lis,qui animo funt non admodum amico. Ego re expertus fum.cj fis ingenuus,g grattrs, q ani mo ciuili,humano,benigno,q integer uita?,fce* lerifqp purus,ut inquit Flaccus.ViciffimtuGla reanum nofh ,cj? nihd fuci apud eum,cj uelit o* mnibus commodare,nemmimoIefi:usefîè,deoï busfìpoffit,bene mereri. Itaqj tu tibiperfua* deas uelim,etiam fi rarius fcribam, me tui no* minis ас honoris perpetuum fore&T praeconem ÒC bnccinatorem,idcj3 re experieris Chriftobe* nefauente.SednuncadepiftoIam tuam. In L i

uium

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 246: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

A D D A.MIAN. A GOES.

uium annotationes nofírg BaííJeg excuduntur, fed Bibliopolarum difcordia ha¿tenus,quo mi ñus edita? fint.in caufa fuít.Heruagiustypogra phus excuderat Liuíum. Is cum audiíFet alíud nouum Liuíí opus cu annotationibus noftris parari,uencus ne ipfíus editio exorbitarec no* ftraedíta,adrjt Senatum,ac ibi tantum potuit, ut meus bibliopola cogatureditionem noflram inannum differre,quo ille alterfuos códices alí* quot uendere queat,netotus concidat. Múfica ítemabfoluca eft,fedquod nolim a quouis hóc opus edi,praeterea quod pauci notulas muíicas tra&are queant, domi adhuc foeturam conti* neo,donec idoneum na¿tus fuero typographúv Etnuncluftusobconiugem amíílam nonni* hil rcmoraíus eft feftinatíonem. Immenfumcer teopuseiifc,mquo res tracfto quas haud fcio, nú quis ab DCCC.annis (abíít uerbo inuidia) ul* la hominum memoria tentauerit. Deus Opt* Max. faxít ut ad eius gloriam,quo animo cer* teconícripííjin lucem ueniat. Id gaudeoquod tam commoda nominis tui celebrandi occaíio in eo opere mihí data fuerit, Na ni {pero id mi* hi honon fore,tíbi uero neuti¿| dedecori. A d fu turam aeftatem ín animo habeo Deo fauente,, id in lucem dare,fí aliqua honefta canditionecü eximio quopiam hbrario coimenue quiuero,8¿

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 247: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

EPISTOLAE C I AR. V I R O .

jpfc adeiTe operi.Nam omnino magnificeexcu di uolo,nihiI lucri inde fperans, fed publicum dumraxat ftudioforum,maxime uero Mufico* rum emolumentum ac commodum.De Baro* ne a Gebennis nihil certi habeo. Nodum annus elapfus eft,quando frater eius minor.natu D . Profper,biennio mecum cömoratus, hinca me abient^iec interea quicq deutrocp audiui. De* dicauerameis annotationes meas in Cefarem» antebiennium editas,& noe a Gryphio Lugdu ni,item alibi impreflas, fed operam & impen* fam perdidi.quod cuius iniquitate fiat,fcio, ue* rum res non eft tanti. Neq? enim tarn muneris pifcandigratia, q publica? utilitàtis caufa eum laborem fufceperam. Pater eoru ditione fua ex* ciditjproxima poft Ducem authoritate in Sa* baudia. Verum ut eius regionis flatus fìt,probe nofti, & habuerunt praeceptorcm, de quo ego optime meritus,atis Drj boni, quomodo me* cum egitjUt faepe recorder D.Erafmi,qui nul* lum genus hominum peius oderat. Sed nolo te diutius obtundere. D* Ioannes Brifgoicus, pri die Calendas huius menfis Nouemb.extremum claufit diem,cum ggrotaiTet aliquot menfeis.Be rum nondum uideram cum hgcadornarem.ièd nonnegligam iuftumtuum.De Lufitanis libel lum oburjs ut aiut,ulnis accepi,fed uixdum ali

quoc

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 248: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

A D D A M I A N . A GOES

cjOot folia percurreram, cum ecce D . Tohannes VVernherusa Rifchach,antique^ nobilitatis uir domus Teutonica;, Friburgi hic Commenda* tor,utuocant>qui ad nobilitatem familiae mul tas animi dotes haber,eruditionem haud uulga rem,& iudicium aaititTimum,ad rae legentem uenit,ac libcllum ipfe per hoc triduum habuit, ita ut ego nondum legere potuerim^d quaz le* gi,fumme pIacent.Mac"te uirtutemi Damiane pergeita dignam rem traciare.Quid enimdi* gnius,cp earn laudare gentem, qug plus laboris proChrifti fumit ampliando regno,cj tota cae* teradormiens Chriftianitas? Deus Opt.Maxi , bene prolper et 8c" regem tuum èC totu regnum.> Huic D . a Rifchach de quo dixi, Annotation?« meas in Salluftium dedicaui, eft certe digous omni laude uir. Sed uide utlongusnuncfim,, qué tu breuitatis aceufafti. I neptrjs meis parce* Namlu&us adhuc me occupac, OY lachiymas ob coniugem ereptam multa interturbanc,atcß feio te omnia boni confulturum, Bene uale.Fri burgi Brifgoaeanno a Chriftonato »5^9. po* ftridie Nonas Nouemb.

Tidemannus Gifius Epifcopus Culmeh* fìs Damiano a Goes S . D . j

GV m fuauiiTimos mores tuos Gedani mihi tantum deguftandos prebuiiTes, uir excel

. ' g kntiffi

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 249: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

E P Ì S T O L A * C L A R . VIRO»

!entifTìme,ita me rapuifti in defiderium tui, ut permoleftum animo meo fuerit.indea tot annis non potuiflecertum de te quo loco cöfißeres co gnofcere, quancj ex opufculis, quae tuo nomine paiTim prodibant,ac ex Erafmi ad te datis epi* ftolis fadsconftabat, cp mutato uitc inftituto, ad fcecundiores Mufas te contuliiTes. Q u a re magi? edam accendebar, ut cuperem literarum commercium aliquod cum meo Damiano mi* hi contingere, iam probe literato,acnoftra fen* firn obfolefcentem amicitiam reuigdccreocca* (ione aliqua ,quum ecce mihi affèrtur libellu?,

Ìiuem de rebus Lufitanorum in India geßis a te criptum mihireddiiulTeras. Nunciabatur fi*

mul teiammaritum Louanrj fedem remq; fami liarem conftituilTe.I d quod ad integrada tuen daqj prifting amiciciae noftrac iura rebar fatis fore accommodum, fuitcj mihi periucundum, quod te,cum uiciniore conuenirenon Iiceret3ha beremus faltem li ten's adibiliorem,q fi extreme, illc Gades ciuem te recipilTent. quod pianeiam eueniiTemihiperfuaferam. Ipfemox libellus a me leclus ingenti tui ad praedariora ferriper co tendentiSjprafens mihi fpecimen exhibuit. po* tuiiTet 8C coram mihi loquentem te referre,fi co mite epiftola adueniffet,gratior edam hoc no* mine mihi futurus.Obkcìabat tarnen me,quod

cerne*

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 250: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

A D D A M I A N . A G O E S .

ccrnebam te adhuc meimcmoriam candide a* lere.Dele<ftabar &C ipib peregrinar um rerum ar gumento,ac rara; uirtutis hiftoria, que mihiin uexit cupiditatem legendi cartera quoqj, quae de rebus Indiaste nobis daturum pelheeris. Dabisau tem & breuicVcopiofa.Nam ex ccetu Mufarum ünam precipue abs te coli uideo KAfldJ.Inquo (criptigeneremateriam tibifuppe ditàt LuOtani uri dititTimam, ac cura ueterum gloria ita certantcm,ut te quorp fcriptorem ce* lebritatenominis nobilitare queat. Id quo ube rius aiTequare,puto non parum referre, uthi* ftoriaeconnecìas topograpbiam, que nefeio an aJrjs perinde ac mihi ignotarum regionum ge* ftalegentidefìderatur.Extantuero, ut audio, Mathematicorum indufiria iam chartis glo* bifqj graphiceexcufa huius artifici) exempla* ria.ut multum in hoc opere fudare tibi opus no fit,.modo lettori,ne qua haereat.confulas. Ego tenonfolum familiariteriundlum mihi,uerum etiam roagnu omnium calculi's haberi cupiens, \ haec fenbo. Queris fortaftè& tu, quo inftatu ipfe fìm,& feio te fécundis meis rebus fauere. Alter iam annus eft, quum me fortuna ftatuit (nolo enim euexit dicere) in faftigium mea qui* dem uirtute maius, fed in quo fufcipiendo Prin cipis mei authoritas & multorum bonorum iu

g rj dicium

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 251: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

E P Í S T O L A S C I A R , V I R O *

dicium meo ipfìus erat anteferendum,ac ceden» dum Dei uocätis maieftati. Vtinam uere etiam firn ut uocor Epifcopus. Reliqua ipiè conrjcies • Sunt certe eiufmodi, ut maiora optaiTe impu* dentiae fit. Ego ueroquaecuncjj cum hac dignità te mihi obuenere,non magis meis q amicorum commodís desinata habeo. T u utitor, fi quid penes me ceníes fitum, quo tibi gratifican' queá. Dominus tuam excellendam amplifìcet & fer* uet incolumem.Ex Antiquo cattro Die »0. Np> uemb.Anno»53 9.

Ioannes Rod, Nobili ac do&iíTimo uiro Damiano a Goes fuo S. P . D .

Literas tuas fimul SC Carmanici belli, fei* mauis Aracofici commentarla libens acce*

pi,ínquibus dilucide tu quide 8>C eleganter, Lu fitanorö tiiorum res geftas, 8¿ ftrenue nauata facinora confcribis,digna fiquidem qug nuncp Glentio opprímantur, nunq obliuioni manden tur,nunquam memoria excidant, quae tu qua» dooeium fimul cum ingenio S>C rara ifta erudi* tione tua nacìus es,non finas tenebris obicura* ri, SC in illuftranda patria, & amplianda> cui in primis obnoxrjfumus, nullas uigilms, nuU los labores fubferfugias,nullam deníc^laílitu dinem aegre fcras. Contigit nempe üeriusilJud

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 252: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

A D D A M I A N A G O E S ;

nobis, quod Romanis ìuisCrifpus cóntigiffè conqueritur, quippè ut res noftras preclare gc ftas,& maiorum noftrorum egregia facinora* nullum fàtis dignum fortirentur fcriptorem • Meritae fiquidem illae erant,quas a Liurjs.Taci tis,Saluftrjs fcriberentur, & alterimi nacftaref* (ént,qui eas caneret Maronem.Tu uero Cut in* quam) cui hoc a fuperis conceflum eft, rem te dignamaggredere, &C tuorumgefta a fitu,& fqualore uendica, & ea illuftra quae faucufque Cymmerrjs obfcuritatibus obruta iacent. ut ui deare non cum folo patriae, memoriam eius $>C amorempariteruertiffe. Quoduerooperam mihi tuam benigne polliceris , & ultro offers., facis tu quidem amori erga te meo debitam,teqj dignam,& uirum tememorem oftendis, quiqj trans mare currens caelum quidem, {èd non ani mum mutaueris, dilexi enim te admodum puc rum,& optimam indolem tuam,qug in frugem poftea perfecìam euafit, tunc temporis ampie* xusfum.poftmodumuero nomen tuumòY fa mam fufpexi,amatti,8c" nuc etiam ueneror. T a ceo quod alias tibi fìgnificaui, & tu optime me *minifti>quo amore» quauedilecìione Fruclum à Goes fratrem tuum nomine probum,& ami* eis ualde profìcuum»femper fuerim profecutus. Recìe tu igitur iurec^ id facies»!! me femper ama

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 253: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

E P I S T O L A E C L A R . V I R O .

bis,quando iam ohm id a te promeritus fum,' tuq? etianra me femper redamabcris.Sed de his hacltenus, quando id làtis mihi perfuafum eft, neqj tu is es, in quo fucatum aliquid fi&umqj fic,aut iyticerumquicq autcandidum defidcre* tur Canerum cum nimiumcupiaro, totius pia gae ad Septentrionem porro expofitaenoticiam habere,meminerimq? te apud Sarmatiae Rege oratorem egilTe,ubi qua es diligentia & dexte* ritate,oportebat teifthacc omnia rede intellexif fe,penitufcp indagaiTe, rem mihi gratiftìmam feceris,& periocundam.fi commentarioluquen dam.perbreuem ilium quidem, fed alioqui qui breuiter omnia copledatur,ad me mittas.Per" uenit ßquidcm ad nos de tribus Sarmatrjs qui* dam Iiber^non lolum abfqj ulla elegàtia SC era tionis nitore defcriptus, ( cum ledio abfqj dele c*tatione,quaecunqj ilia fit,femper mihifrigeat, & fi non facra fuerit,omnino uilefcat) ted quod peius multo eft,confufè admodum Sc intrica* tecompofituSjcV in quo nihil erat quod ad gu ftum faciat,necquod poflfts ad eruditionem S>C dodrinam,8£ ad perfedamrerum Cognitionen, excerperè.cVobidmaior me exinde cupidi tas cccpitiftius rei pericrutandx Sc pernofeenda?, quod optime te effèdurum confido. Sed iam er piftolaefinemimponcrem, lufireftareta te mi

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 254: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

A D D A M I A N . A G O E S .

Damianepetcre,ut fi hk tibi mea opera in a l i ' quo officio opus erit ( nam alibi nihil eft ( ut (eis) quod praeftare poflìm) me utaris amico obfe* quentiflìmo dC beneuolo. Vale ex Portu Gallic fdibus lanuarrj 1541.

lacobus Cardinalis Sadoletus Damiano aGoes S. P . D .

ACcepi literas tuas Louanij pridie Idus O &obrisdatas,unacu libello de moribus

& religione Aethiopum.Nam afterum librum infcriptu de Carmanico bello,neqj nunc accept neqj cum priores tug literg ad medelatg fuerut, quifyus ego tum refpodi,mirorcjj meas ad te no perueniffe,neqj tunc igitur liber Carmanicus tu us mihi fuit redditus.Sed quod ex utrifq? uteris tuis cognofcerepotui,te fcilicet recieualere,mei que memoriam cum fide conferuarc, fuit mihi utrunqj gratiflimum.Satis enim iam diu eft,ex quo ego te diligere ccepi. SC propter docìrinam & propter nobilitatem animi tui,etfi nulla un* quam inter nos praefentes interceflfit familiari* tas,quam tarnen uirtus requirere non femper fo let.Quod me admones,nequid ad illos homi* nesquos nofti amplius fenbam,amice facis,ha* beoeß gratiani t ibi, optimi confili) quod mihi dasjCui libenterequidem obtemperabo. Nam me anteaqugdam meg nature, humanitasinfita

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 255: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

E P l S T O L A E C L A R . V I R O , jd faceré cogebat,íí qua molliri poíTent ciufmo di pedora, in quibus ut re ipfa nunc experior, non ratiokfed amena cVpertinax temeritas inha bitat.Hacaddudus ratione íí quid forte profi* ci poíTet,8¿ fcripí? prius ad eü qué tu fcis, quas etiam meas literas tu illí reddendas curafti, & poftea ad Sturníum, non tam mea íponte qui* dem,q ampliífimi Cardinahs Pariíienfis horta tionibus indudus.Sed etíi ea res,ut fcribis,ho* nori mihi non eft,tamen quod ín cauí7s DeiSC religionis magis fpedare debemus, conícíend» a me meg fatis eft fadum. ín poílerum ero cau* tior,non quineadem manfuetudine& cupidi* tate lilis fúbueníendi,aíredus erga homines cp tumuis alíenos ab omni pietate fim, fed quia ui deo confilia mea,quae meg tantiíper oblitus di> gnitatis.ad Deum cunda referebam,paru mi* hi profpere apud plañe corruptas- & tancpop* preíTas peftilentía mentes procederé. Egocum íblenneshi dies prgterierint in quibus Deo8¿ Ecclefíg omnis opera tribuendaefl, etenim has fcribebam 9. C a l , Ianuaríj ante lucem, eo iplb die,quí natalem Domininoltri diem antecedír, 8¿ perlegam tuum librum diligenter,cuius par ticulam iam legi, ualdec£ probaui, ¿V altertrm etiam hbelíum expedabo, íi forte alicunde ád me perferatur.Tu intereaualebis,cVin optimis

ftudi*

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 256: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

A D D A MI A N« A G O E S

fiudrjs tempus omnedifpones, quo quidemgc* nere ùitae nullum ne cogitar/quidé beatius po teft,nofc^amabis,tibic^perfuadebis uiciflìm a nobis te amari. V a le, Carpentorac'ti in n o t e

ecclefiaix.Cal. Ian. 1540. Petrus Bemb.Card.Damiano Lufitan.S.D.

H lftoriola de belio apud Dium Indie oppi dum a Thracibus gefìo tua, quam ad me

amantiffimeicriptammififìi, legifumma cum uoluptatcNam &C Lufìtanorum tuorum uir* tutem,qua magnopere delegatus (um,&Thra cum perfidiam,quarti quidem omnibus homi* nibuselTenotam atep perfpeclam opera? preciii eft,ac uarios rerum SC imprefììonum euentus continetcuilluftri noftrse necefTìtudinis tuaeqj in me fingularis beniuolentÌ£ oftenfione,qua ni hil mihi potuit effe iocudius. Itacp de eo ualde mehercule teamo.Tibi uero,quod re familial coftituta te ad fcribendu contuleris, ea prefer dm bella OC acìiones,qug regis tui tuorumc|$ ci uiumglori'amfint propagaturg, multa fanegra tulor.Te enim ipfum una cu illis illuftrabis,ca piefcjj ftudiorum tuorum eum fruflum,qui effe maximus poteft,hominum laudem beneuolen* tiamqjomnium,qui latinis fe Uteris dediderùitt Quibus omninoquid effedelecìabilius poterti quam earum rerum, quas in tara longinqik's

h regioni

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 257: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

E P I S T Q I A E C I A R . V I R O .

regionibus 8C populis noftri homines fortiter geflerint, conferiptaru fuauis Sí iocuda ledío. Quare.&gratum plurímis feccris, & tibicerte perhc>norificum,Grehqua etíam, quae uel gefra per Luíitanos lilis in locis iam funt,quae icio ef feplurimaatcß maxima, uel pojfthac gerentur, fumes confcribenda,quemadmodum ce fadu«* rum poliieeris. Nannío tuo debeo fane pluri* mum, qui plus mihi fuis in elegís tribuit,q,qui nonamoris abundancia ducatur, poííítagno* feere. Itaq? erit mihi d¿ fuá doctrina 6V tua co* mendatione planeehariííimus. Q u o d ab uxo* re tua me faluere iubes.eft mihi fane iocundum, quam eíTe grauidam ut feribis, laztor. Ei dkcsf

ut ie tibi foípitem ieruet, & filiolum patri fimi lern edat,cum pariendi tempus uenerit. Vale Pndie Cal. I anuarias. »540. Rome, i, Georgius Codius clarjiTimo uiro Damian

no a Goes. S. P . D .

NOn referipß hadenus ad tuas nouiifime ad me datas literas, quod fperabam opu*

feulum meum de Patíentía Chnftiana cu aíqs nonnullíspropediem excufum irí,quem uidelí* cet ad te pro tuo pulcherrímo de uidoria L nß tanorum ad me iibello mifíb inuicem rmttere, quaeres cumlongius multo expedatione mea dilataeíTctjMumdt uthectibi ia naide fera,

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 258: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

A D D A M I A N . A G O E S . &fortaiTeputidaepiftolapoffit uideri. Q u o d nifi libellusipfe quem tandem typis excufum nunc cum his Uteris ad te mifì, uenia mihi abs te impetrabit, equidem non fatis ratlonem me habere fateor.qua huiufmodi culpam excufem, aut deprecer. Vereor tarnen ne longe opinione rrjea fallar, qui id opens mihi abs te gratiam co ciliaturumelTe fperem, quod magis, due quod fortafTe inuenuftum eft,fiue qùod aerea pro au* reis infenfum te mihi reddere debeat. Id fi acci* derit non alio prgfenjtiori remedio uti poflunv tj ilio uidehcetjte a nobis fgpe per Jiteras conten diiTe;utfimulatq? gditum eflèt tecum uellécom municare*Quod uero attinet ad tuam de rebus Lufitanorum hiftoriam, equidem earn fumma cum uoluptate perlegi,nihil mihi Damiane dm ridirne amor erga te meus imponit,eam certe lu culenter fcripfìfti, idq? omnes fatentur in quo* rum manüs incidit.Rexetiam nofter cum iudi cium de eo operemeum quarreret.refpondi qug tum maxime quadrare uifa funt, nempe Se prae darum mihi uideri 1 Sc te eo nomine de patria optifne meritum eiTe,aliaq? multa id genu4,qu£' longum eilet epiftola recenfere.DePrmcipeue* *o Henrico quid memorem,qui totus tuus eft, mihi uero Damiane,ita me Deus bene ametno femel lachrymas hictuus Jibellus prae gaudio

h fj excuf

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 259: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

E P I S T O I A B G E A R . VIRO.*

excmTit,quod uiderem cum in Lufitania nemo effet qui noftrorum gefta clariífiraa memorias proderet,tamen extra patriam non deeffe qui ti dem fumma cumgrauitateatqj facundia pofte ritati confecraret. Eum inquam non deefTe qui cum fingu lari fuaprobitate acq? innumerisani midotibus abexteris nationibusfiatmaximi, tarnen extra patria que: jllum omnibus'premrjs allicerecV retiñere debuilTet, uiuere optauit. Sednolo hicimmorari, ne rurfus dolori meo manusaffèram, 8t* uulnus refricem. Porro ut deopufculomeoquodadte miß aliquid dica, ego id ad te refero.tanquam ad amicorum opti mum, qua: enim carmina de Alfonfi Cardina* lis confecratione fcripferam.uel rerum diuina* rum obfcuritate, uel feftinata nimis editione, uel certe quodilla a?tate non pennde in Poeti» C£ ftadiopromoueram, minus nonnullis pia* cuerunty nunc uero haec de Patient ia Chnftia na carmina dnitino pertinacia lima: labore,uei potius taedio quali exaíciata » & multorum e* ruditorum iudicio dedolatain manus homi* num cum alí)s quibufdam exeunt. Et Apollo niusquidem illequi tam praeclare Argonauti* ca cecinit, primo quidem difplicuit, poftea o* pere fuo retexto 8¿ dihgentius emendato,ufque adeo placuit, ut nommis immortalitatem fît a*

deptus

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 260: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

A D D A M I A N . A G O E S ;

deptus,mihi certe ut taceam de prgièntium gra tulationequae multa $£ conftaris eft,quotidie diuerfis ex locis multorum eruditorum litera: aflferuntur, laudum mearum quae tarnen intel* ligo quam ßnt tenues 8£ gratulationis pleniíTi mae. Quare tue partes fuerint charifiime Da* miane pro tua fingulariprobitate,noftrac# ne* ceíTítudinelucubrationem buiufmodi nunc prl mum peregre eutem.& authorem fuum aufam relinquere in tuam fidem patrociniumqj,fi mo* do digna uidebítur,recipere,ipílufqj dignitate inifta dariifima Louaniéíí academia tueri.No fti enim ntmiam huius gtatis in eos qui aliquid quanuis cum laude feripferinf » fi modo nomen eorüm celebre noneft.licentiam 8C libertärem; Caeteru iüud fore confido, ut authoritate tua¿ quae magna ut eíTe debet, eft omnibus in locis, feptumoY munitum opus non modo facile ftet aduerfus quoslibet obtred atores, ièd in famam quoque & laudem aliquam nominis exeat. Iu* uabis in eo ciuem tuum,iuuabis tuorum omni*-um cupidiftìmum, iuuabis poftremo homi* nem tui amantiilimum. Simul etiam pergra* tum mihi fecerisíí primo quoque tempore tu* um ad me de eo opere dodiííj mor um c^ uiro* rum iudicium qui iftic agunt perfcripièris. Sed ne prolixitate lucrar um moleftus tibi firn,

finen»

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 261: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

E P I S T O L A E GL A R . V I R O .

finem faciam,illud modo abs te peto,at mea o* pera,ftudio,diligentiacß omnibus in rebus ue* Iis uti,neminem enim mi Damiane tui meuno ftudiofiorem.autamantiorem habes in Lußta* nia. Vale. Datum Olyffipponer« Cai Septem bris. 1540.

Tacobus Cardinalis Sadoletus Damiano a Goes S. D .

ACcepi literas tuas Hagae Comitis datas, quibus fuauiter repetis initia noftrg ami*

citiae,que &C apud me firma eft,& nulla uetufta te,ac ne difiundh'one quidrm locoru minuicur. Q u o d autem fcribis te ex Italia proficifcentem etiä" ad mefcripfifTe.fcito illas literas ad me non fuifleperlatas.Hisueroquas poftremo accept idcirco tardius refpondeo,qj non folum occupa tionibus fa&um eft meis,ut in banc diem diftu* lerim,(èdmultoetiammagis, q>non habuicui re&ecommicterem , quinetiam nefciebam, an hx certum iter ad tehabicura: etTent* Cofilium tuüm ducendg uxöris, ego uehementer probo, modo ut liberum tibi fuerit»necfis religionis ul lo uincülo illigatus,quod tarnen itaefle tua ad ducìus uirtute integritatecp confido. Quod au tem eiufmodi ulta in hac tanta colluuione tem porum uifa tibi fuerit&commodior Sc Ä i o r , minime nunc quidem eft de ea re difce*

ptan*

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 262: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

A D D A M I A N . A G O E S , píandum. Egoením ftaruo, quod faluis legi* bus fiatjfuac unumquencß fibi uitaeSCaudorem &moderatoremeffeoportere. Quicquidfit, Deum tibí fortunare tuum confilíum uolo. De me ipíb.quod te credo inaudifíe, fie accipito,me poft diuturnam Sc" grauem «egrotationé, cum Niccam fummo cum Potifìce effemprofedus, atq? inibì ad extremos pene conuentus dies per ftítilTem,ueniííe deinde Carpentoradc, ut re* uiferem ecdefiam meam, quam ego casleßefpo fam meam incredibili amore pro{equor,ibidéqj nunc manere,neq? ulla uolutate effe in Italiani redeundi. Quancj quid futurum fit, in incerto eft.Hic quidem interea in Uteris ailìdue ueribr, curarne^ mihi illam precipue affumo,utin tan tafacerdotum inuidia, qua orbis prope terrae in odium noftri concitatuseit,<jtum per huma* nam imbeciüitaté nobis licet, nihil ex me, neq* ex meis facerdotibus exiftat, quod non folum noftris/ed uicinisetiam populrs 8C nationibus aut incitamento eile poííit ad iracundiam con* tra nos, aut ad auaritiam 8c" turpitudine exerft pio. Vale, 8t" nos,quodfacis,dilige. Carpento* radi 3 .Cai ,Septemb.An. 1540.

Adamus Carolos Damiano a Goes

IVÍ Agnifice ÒCchriffimz uir,Domine cu pri mis

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 263: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

E P I S T O L A E C L A R . V I R O . mis obfcf tran.Commodu apud me aderat Clatf dius Cantiucula^u tuas accepi literas una cum libello de moribus religionec^ Aegypdoruabs teconfcripto, quern ubi Canriunculae ipfi, ro* gatu nimirum fuoaddudus,legendu dednTera eaconditione.utftatim atq? totum uelutiper* currendo euoluiflet, reddendum mihi curaret, tantopere fibi placuiflfe affeueranter poitridic confirm a uicfacere ut non potuerit ,quinalrjs etiam noftri ordinis hominibus a fe ledum im* partiret. Q u o fane fadum eft,ut hberistuusin manibus multorum hand indodorum uiroru per hofce dies uerüms nodum ad meredierit, cu JUS tarnen legendi cupiditare mirabiliter teneor. Quamuis tancis nuncobruarpublicisnegocrjs prgfertimrjskquse nobis Hungarici tumultus indies exhibent,uix ut hora uel una in die fuppe tat,qua legendis iftiufmodi fcriptis uacare que am.Sed non committam me hercu!e,quin a me cV diligenter 6V attete legatur opufculum illud tuum,cum primum ab rjs extorfero,in quorum manibus nunc circumuolitat, auidcqj teritur, prasfertim cum audienm ab iplb Cantiuncula tarn profundamin co librocontineriTheolo* giam,idc£tam fuccindaac dilucida bfeuitace lententiarum,ut nos qui Chriftianiimum pro* fitemur pudere roagnopere debeat,quod ab ipla

Aethi

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 264: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

A D D A M I A N . A G O E S

Aethiopum gente,religionis culturnobfcruatio nemqj fuperariquafi uidemur. Interim ubi ha beo &agoimmortalesgratias,uir clariflìme, idemqj ftudioforum omnium patrone incopa* rabilis,non folum prò munere ilio tuo, uerum etiam prò literis manu tua tam humaniter ad me fcriptis,quas ego quidem fané inftar maxi* mi benefici) accepi,8c* prò mea fumma in te pie* tate ac amore exoiculatus fum manum tuam» crede mihi,mirabiliter (àne triumphans, quod me in amicorum tuorum album adfcnbere di* gnatus es. Equidem ,quod ad me attinec ,hu* manitatem, candorem,magnidecentiam, carte rafque animi tui uinutes mihi cum Louanfj fui uel unico congreflu perfpetfas, apud omneis ubic# deprjdicare non ceffo, ficqueom nino iu* dico , te omnium ferme feliciffimum effe, qui tocnationum moribus cognitis,illuftrique pe* rigrinatione perluftratis regionibus exantlatif que laboribus, tibiquietem tandem ociumque longe fuaui/Tìrnum inlocoamceniflimo, omni umqjquafi Mufarum domicilio, conftituen* dum putafti. Q u o fanéuicsegenere haud fcio, anquidquam beatiuselTe queat, pra?(èrtim tali uiro,qui in maxima animi tranquillaate penes (è quotidie habeat.quorum doùis fèrmonibus fcjam ipfe dottrina m & ingenium obledet ,

i quicjj

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 265: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

E P I S T O L A E C I A R V V I R O ; qùiep necp inglorius actatem fuam confumat, neqj aulicis negoct)s immerfus,dignitatis fame fuae ita retinens fit » ur apud cmneis nominis fui fama clarus non fecus ameturèV obferue* tur,ac fi maximorum Rcgum tòtius orbisne* gotiafblusobiretfuftineretcjj. Sedde bis alias aliquantolaHus.Nunc tantute rogo ut negra uerisex me dodiffimos& humaniilìmos uiros Dominum Refcium,PetrumNannium, Cor* nelium Graphe.ига С quorum ego memoriam ueluti facro fanftam conftanter conferuo ) c| acuratiffime falutare. N o s bellum ge* rimus cum fceleratiflìmis hominum monfiris, quorum e manibus nifi Regnum Hungariacuel uiuel conditione aliqua eripuerimus,magnum profecto detrimentum capiet Refpub. Chrifiia na.Quibus de rebus non dubito te plura ex ali orum literis cognofcere, Valeprcfìdiu decufqj fneum. Datg in ciuitate Noua Auftriae die x t* Menfis Oc"tobris. Anno a Chrifto nato t j 4 0.

Petrus Bembus Cardinale Damiano a Goes S. P . D . aV o d librum,qui de Aethiopum mori*

bus a te confcriptus eft, legitimam tibi tam diuturna; ceiTationis caufam dediiTe dicis, cquidem libenter accipio,cum tanto nobis fce* noreofficium in fcnbendotuum repracfentas*

' ' - • ~ - • - y É ,

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 266: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

A D D A M I A N . A G O E S . Verum quam ego tibi excufationem in eadem culpa afferam,quam non rcrjcias'.'Tuam uide* licet humanitatem, nedicacccupationesmeas* per quam mihitecum neglígétíorem interdum eiTe licet .Sed ad bbrum reuertor, cuius ego ex* emplum una cum tuis literis Pcntifici Maxi* moficutimandas,reddidi, quod ilii fuit plane gratum, Perge igitur,&" quando ingenio ac ufu uales,ad gentis tua? faefta icriptis illuftranda ag gredere, nec enim eil ubi maior atq? uberior o* erj frudtus tibi confiare poííit,cum hifioria ni* hiJfere fitaut ad nominis memoria fiabilius, aut ad poflerorum cognitionem aptius, aut ad Omnium dek(ftationem iucundius.Vxorem tu am le&iiTimam atq? optimam foeminam, ma* trem eile faclam »teep filiólo auc"tu, gaudeo dC gratulor satcg illum quem nuncj uidi, quia ta*

*men tuus eft,8" amabilé putoelTe, Sí uehemen ter amo,ei tu fuauium des uelim. Mater ut in fu feipienda prole fuit,fic in nutnenda atq? äugen da felix ut fit,etiam atq? etiam opto. Válete am bo.ameqj faluete.j, Id. Ianuar.1541. Romc>

ioannes Magnus Gothus Archiepus Vpfa* * len, Damiano a Goes S . D .

MAgmficecV humaniiTime domine Dami ane amice ac frater chariiTime.falutem dC

aeternam felicítate, literas tuas Louanrj 2 4. prae i ij teriti

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 267: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

E PI S T O L AB C L A R . V I R O .

teriti Ottobri? fcriptasproxime elapfis diebos Romae accèpi, quae etfì ex folo nomine tuo in eis fubfcripto mihi gratiflìmae eilent.tamé quia tam pias lucubratioes tuas de Religione & mo ribus fndorum annexashabebantjogemagis, qj fcribere poffum grate; fuerunt, imoillam de plorationem mea? Lapponicas gentis in ipfa* rum calce adiuncìam tam grato animo excepi, ut nibil unq gratius. Oftendifti profecto in ea ipfa Lapponia te e(Te uerum Ghrifti feruum, cum eius cuicum tam pio ftudio promouere co tendas. Deinde ueri fratria 8c" amici offìcium in me tam cumulate declara(ti,ut me ex integer rimo amico,deditiffimum fratrem tibi obliga ueris. Caueigiturmi hum ani d'ime Damiane, ne unquam putes me tantam humanitatem &C beneficentiam tuam,ob!iuioni traditurumk ièd ut ipfam aliquado meis prjs ftudrjs fuperare uel acquare polTim conaturum. Caeterum de meis hiftorrjs Gothicis ut cito imprelTae promulgen tnr,nihil adhucpolliceripoflum,tum quia in* certis fedi bus erro, tum quia me tenuiiTimae for tunae mese ab illis 6C plerifq? alijs grauioribus, prjfcjj ftudrjs plurimum impediunt. Quamuis enim tctnis eifdemque urgentiiTimis literis a Pontifice Romam ex Venetrjs uocatus fuerim, tamcnadhuc roto trimeftrihicexpecians,nul*

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 268: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

A D D A M I A N . A G O E S ;

Jörn inopi* me£ releuamen inuenio; Spero ta* , menbreuinonnullam confolationem me aflè* quuturum,at nofter Olaus ne librum fuum de mirabilibus rebus & moribus Aquilonarium regionum imprimi faciat, fere eifdem impedì* mentis quibus ego laboro, retardatuf. Is enim in charta Gothica imprimenda a?s alienum ad trecentos ducatos contraxit,cuiusmedietateni adhuc perfoluere nequierat, dC feliciiTime uale* attuahumaniffima M . 8C me ac eundem no* ftrum Olaum ut fèmper facit, diligac Ex urbe Roma » 5 4 ». prima Aprilis*

Chriftophorus Madruchius, Cardinali! & Epifcopus Tridefi« Damiano a Goe$

S . P . D .

L lterg tug quarto Aprilis Louanfj exarate;* pridie Calendas Marf per ueredarium Re*

giù in mihi fuerunt exmbitae.Nain in aula Re* gia.ut tu exiftimabas,non dego. Inde fadu eft ut Ligur illese quo fcribis, eafdem mihi prae* Tentarehaud potuerit, quem tarnen tui caufa ß ad me peruenillèt,cupidjflìnie amplexacus fuff* (em.Quod uero fcribis te me amare non pro* pter dtgnitaté Pontificiam^ec labétcs diuitias, fed propter meipfìr» Id mihi obfcuru non furt» qm uiciifim te amare incepi, & magis magjfcp

diligo

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 269: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

. E P I S T O L A E C L A R . V I R O .

diligo,non propter generis tui clamatemi non* propter ftemma tuum antiquum, quodlonga ièrieproauorumlaudabiliter ducis. Sed aljud quiddam in teanimaduerti,tibi magis propriu, quod me in tui amore pellexit. Imo ui quadam occulta traxit ut te amarem,exqui(ìta fcilicetoY abftrufa eruditio, genuina integritas, pectufqj jlludtuum omni uirtutumgenererefertùTimù. Propterea non eft quod fufpiceris Damiani no ftn memoriam apud me effe tantillum diminu tarn ex eo quodad multas tuas epiftolas, quas fcripfiffè ad me afferis,nihil refponderim,quod[ quafi egre ferre uideris.Tu uide quot miferis 8c* per quos.Ego meduas tantum accepiffè affìr* mo.ad quas copioferelcripfi, ad pnmam per ta belliones publicos,qtii indies ad Flandriam li* teras ferunt,ad pofteriorem uero per Splinteru noftrum,quern literas tibi dediiTe non ambigó. Si plures fcripièriSjinterceptasfuerunt.Tu uero mi Damiane,tibi certo perfuademe erga te il* lum ipfumeffeforecp perpetuo, qui fui femper ab ea hora qua mihi notus effe coepifti.Nec ere do amicitiam noftram tam labile fixiffèpedem ut ex re tam minutula,intermiiTione fcilicet li* terarum,ad tempus labefa&ari queat, maxime quum origine fump(èrit,non ex Fortuna? blan ditrjs, fed ex morum 8t" animi fimilitudinc.

Id

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 270: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

/ A O "t> A M I A N . A G O E S . Id cjuod fortíílírnum conglutinando 8c perpe* tuoconferuanda? amicitia? uinculum exiftimo. Céterumquod fecunda prole maículína, tam fceliciter au¿tusíís,tibiex animo congratulor» quemadmodum alias quocj? per literas meas ti* bi amice fum congratulates .Quae tame prout ex tuis intelligo ad te nondum peruenere.Deus Opt - Max.faciat te corpore uegeto & ineolu* miuidere filios filiorum tuorum in quartam generationem,id quod uirtus tua meretur .No* uarum rerum hie nihil habemus,quod no prius per mercatores ad uos deferatur anteep hue de* ueniatJdeo nihil fcribo,quum moleftum foret ea legere,quae iam multis diebus in copitis uuU gata fuiílent. Splinterum follic/tabis, utrecupe rata ualetudine ad me cj primo íe recípíat. Cui propterea nihil feripß, quod fciam uos ambos unum eíTe.Tu felíciter uiue ¿V uale amicorum cadidiíTime. Ex Trideñ. % i. Mai). Anno Db# mini M 4 » . %

ClariíTimo docTiiflimoq? uiro D . Damía* noaGoes loannes Vaíáeus S. D . P .

MVltg 8c graues caufa? haclenus me exhor tata? funt dottiís. idemqj clarifíime Da*

miañe utiad te literas darem, mea?erga te ob> feruantia? teftes. Vt enim filentio pretereä tuam humanitatem,probicaté ,erudítionem eximia,

editifeg

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 271: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

E P I S T O L A E GL A R . V I R O .

f dicifc^ iam libris celebrem,caeterafcß animi tui dotes in tarn claro nobiliq? faftigio conftituta», quaeuel k/xo^óiaroii atcjj adamantinum plane ac ferreum poffi'nt hominem ad amore tui per* trahere,certe beneficia tuasqiubus aliquando u* fus fum,po(tulabant,ut fi nihil aliud (alte gra* tias per literas tibi agerem,ne in crimen ingra* titudinis incidiflfe uiderer. Caeterum uerecun* dia nefcio qua?, uiciofa fané Sc mihi alias fre* cjuenter inutilis obftitit, quo minus quod ani* mo coneipiebam, re ipfa pra?fiarem. Pudebat me hominem tarn tenui uel potius nulla do* #rina,t€uirum omnibus abfoluta? eruditionig numerisabfolutififimumliteris meis laceiTere. Pudebat pro tuis ohm in me beneficfjs tarn ui* Ii defungi munere ora tionis, Pudebat pro cumu latifli'ma liberaütate inanem reponere epifto* lam.Atcjjhacquidemde caufa nunquamoffi* cium meum haclenus pro eo ac debui» feci, tan tifper dum loannes Paludanus iam olim ab ineunte ftudiorum nofiroröm curfu mihi con' iundififimuscontinuis St" maximis hortatibus hunc mihi pudorem difeuffit, ÒV ad te ut feribe rem perpulit.Ego mi Damiane beneficia in me tualubens agnofco,humanitatem tuam deoicu Ior,uirtutes laudo, eruditionem proueda iam e tate tot laboribus fudoribufcjj compara tarn,

admi*

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 272: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

AD DAMI A N* À GOES. admiror.Denicp fumma elle omnia in te SC ut deo & libenter confiteor. In me uero neejj eru ditionenviccpingenium, neep fortunam, nccp quiccj inuenio,quod tibi uenditem,quoq? me ti bicommendarepoflìm,Omnia longe infra me diocritatem confifìunt. A t porro,amorem tnu tuum, ftudium, fidem, ingenuetibi profiteor. Quibus fi tu contentus hunc bomuncionem in gregem tuorum no dedignaberis adoptare, ha bebis Vafaeum, quemadmodum iam gratum £V memorem.ita perpetuo tui nominis ftudior GfTimum, oV indefatigabilem laudum tuarum praeconem. Opus tvumdeIoannePredolòui* dijCV illius leciione fum non mediocriterrecre atus.Admiratus fum in eo docìam ftvli facili* tatem,ordinis decorum,hifterise fìdtm, argu* méti illecebras. Necjj hercle uideo,cui poflìt di iplicere opus tot nominibus commendabile. Sed quid facias"! Nihil uncj fuit ta ad unguem atqueamuflìm facftum, quod omnium ftema chofatisfaceret. Imo uetois eft optimarum re* rumgenius>utpaucioribus placeant.At breui rnaiore tua gloria tandem emerget ueritas,qug premiquidé, fed opprimi nullo modopoteft. Atcp in earn rem fedulo incumbit Princeps no fter tui Se rerU tuaru ut par eft, ftudiofiftìmus.

£ k Caete*

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 273: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

E P I S T O L A . ? C L A R . V I R O . Cantero quid agofia.n.oblitus mei ita me apuò! tegero,quafialiquem inter familiares tuoslo* cum obtineam.Ignofcequaefo Damiane inte^ gerrime,(ì tua fretus humanitate ultra c| decuit, prouectus fum,& me inter clientes tibi dediti!* lìmos annumera,Vale.Datum Eburae * j . C a l . Nouemb. Anno »541.

Georgius Ccelius clariflìmo uiro Da mia no aGoes S. P . D .

EXliteristuisquas proximeaccepi.quibus ad meas fuperiores refpondes,non medio*

crem uoluptatem percepi,quod in rjs opufcula mea nuper aedita fuffragio tuo comprobafti* Tan ta enim tibi\atq? ifti clariflìmg Louaniefì Academiae tribuo,ut etfi non paucae clariflìmo rum uirorum, atep in his Cardinalium Sadole tidC Bembi literae ad me perferantur gratula* tionis & laudis mea? pleniflfimg, tamen in ue* ftro iudicio maxime conquiefcam.Enitar igitur quando ita admones, ut expedationi quam de me concitatam eflè fcribis, aliquando refpon* deam .Quod nero certior efle cupis de Regis no (tri in lucubrationes tuas iudicio, feito praecla* ruexticiffe, multaq? honorificecum forte adef fem,de te narrata fuiflè. Q u g quanta cum mea uoluptate iplè audierim dicere uix polTum.Ego uero dabo operam ut commentari) rerum no*

Ara

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 274: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

AD DAMIÁN.* A GOES. ftrarum qui de mcliorc nota in manus noftrat peruenerint, ad te perferantur, nam & ego idem faxum iamdiu uerfo ut aliquid eiufmodi per me memorie prodatur. Ccterum improbe nonnulli faciunt,qui ciím hinc indeeiufdé ma* teriae numerofam fupelleclilcm fuerint expifea ti,tamen in abdito feruant, neccum aliquo di* gnantur communicare.Has literas inftáte Prin cipis noftri profecìione, ccleriter fcripfì, itaque ubi pnmum licueritjonge uberioresexpecìa. Vale,mccjj intuís habe, Datum Olyíííppone Idib.Decembris. 1541.

Beatus Rhenanus Damiano a Goes S . D . aV o d ad te non fcripferim hadenus,po.*

tiflìma caufa eiìquod Bafilienfes biblio pole hac non tranfeunt Francofordiam adeun tes uecti Rheno fecundo. Pro Tertulliani qui bufdam opufeulis commodato,proq3 commen tarrjs rerum in Indis per Lufitanos tuos gena* rum,cum libello PredoiHoannis illius Aethio pum Impcratoris religionem initituraq? conti* nente, dono ad me miífis máximas tibi habeo gratias.Rem dignam te fufeepiftí, tales hifto* rias Latine uertendo.ne nos edam ultima? gen tis bella ac mores laterent. Diu feire non potui ubinam cum uxore tua domicilio fixiflès.Tan*

£ k ij dem

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 275: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

E P I S T O L A E C L A R . V I R O .

dem intellexi te Louanrj agere.Precor tibi tail* que omnia felicia. Vale Damianc clariffime. Dat.Seleftadrj t a . C a i . Apri les, Anno 1 5 4 2 .

Damianus a Goes Io. lacobo Fuggero S.

E X tuis Uteris amantiíTime Iacobe cognoui ce febri correptum fuiiTe,ab eademcp mo#

do liberatum, quod nuntium etfì mihi fatis ae* grumfuerit.indequod morbum tam tetricüm ftiítinueríSjtamen gratum, cum intellexi te peni tus ab eius tyrannide euaiìiTe, Q u o d auc ais me parum amice in Munfterum hominem mihi ut eunqj cognito debacchatum effe, te iudicem in haccaufaeligo,8c" quid,cú~ laudes ¿Vubertatem Germanismi nos Hífpania2,fcripturuseffes,i¡i eum,tibí dicendum eiTet cogita, q u i nulla caufa urgente ¿ Hifpanos famélicos, de alieno fèmper faturos » in peregrinos homines duros, feroces» acimmanes,nec non imperitos, ingenio infeli* ces,arrogantes,íacT;abundofq$ uocaífet, quibus notis Munfterusgentem noflram inuafit. Ego uerocontra,dum noftros defendo,quid feci auc c o m m E Germanos profedo & Gallos nOnín genere,ut ipíe Hifpanosjlasdo, fed in fpecte tati tum.cV in harum prouinciarií fámulos ¿V gna* thones folum quali iocoludens,meam defeniìun culam emifì, ipfumc£ Munfter5 unum bonum pracdico, qucm tantum moneo, ut pofthac cau*

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 276: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

A D D A M I A N . A G O E S , tiús ícribat,5<: ea qua» coperta habuerit, folum typismandet.QuodfifeciiTet,notot mendacia & de tua quoqp Germania Tuo Ptolomeo inferii ifìTetjOmitto alios libros de Chrifti fide loquen tes,quos ipfe euulgauit, qui adulterini 8c fidi* trj a multis iudicàtur, res fane fi fie eft no admo dum pia,nec Chríftíano nomine digna. Hgc ola tibí amantiíTime I oan, I acobe retuli,ut feias me latius in Mufterum ftomachari potuilTe, quod fane feciiTemiUifi eíTet homo Germanus,in Ger maniaqj natus, quamgentem 8C prouinciam, ego tanquam numen femper ueneratus fum, Si in qua eximios amicos habeo,quorum amicitíá fancìiffime inuiolata mihi & uolo,8c" perpetuo feruatá cupio.Ceterum quod ad libra Lufìtani* cu attinet, uidi qug feribís, pro quíbus tibí gra tias ago máximas,librù enim egomet apud Peti tingerum uidijCV truncatim legi, qui re uera zi cum lingua noftram ignoret, minime ufuiefh Quare te iterum atqp iterum oro, ut uel libroni ipfum mihi impetres, uel eiufdé exeplar unum, quod fi feceris.hiftoria; noftrac, quam in mani* bus de rebus Indicis habemus,magnum adferes adiumentum,& nobis facies rem, pro qua tibí perpetuo deuincT:i erimus. Vale, Sí nos ut facis, ama. D . Antonium Fuggerum noftro nomi* ne faUitaXouanij i ». Aprilis, Anno » 5 4 . .

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 277: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

E P I S T O L A E C L A R . V I R O .

Io. Iacobus Fuggerus D t miano a Goes S . D .

N O n opus erat apud me ullaexcufàtione Damiane amicorum amiciflìme.quod pa

rum amice te in Munfterum ftomachatum eflè fcripféramJdenim ex amicitiacV uere fyncero animo,quoerga te Temper hacìenusfui affèc~tus, facìum eile credas uelim. Ignorabam etenim ipfum Munfterum tam atrociter in Hifpanos debacchatum eiTe,idcß nunc etiam miror, cur aufus fuerit in iliam tarn uberem Se pradtàtem occafusregionem,quamip{è nunquam uiderit, in qua nuncj peregrinata fit, tam atrociter prg ter ulJam occafionem, ignorans omnium rem, ita temere inuehi,ut interim taceam qua temeri* tate in euulgandis adulterini» fidei noftrae li* brisCut fcribis ) ufus eft. V t ita re cognita te non folum exculatum,fed ipfumetiam ob infignem eins temeritatem piane odio habcam,& omniu do&iflìmorum uiroru acerrimo ftylo pcrftrin* gendum iudicem,qui non folum derjs qug non uiderit autexpertus fit ita auda&er 6C temere in publicum proferat, fed etiam ea qug àd (acro fanc"be fidei noftrg fuftentationem OC augmen tum pertinent,adulterari non uereatur. Sed ui* des OC ipfe cognitum babes, quam peruerfa ali* quot mais fuerint fecula, ut nedum dicere.fed

8C

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 278: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

A D D A M I A N . A G O E S .

SC typis cömittere quaeuis fomnia nonnulli aufì ilnt.Deus Opt . Max. faxit ut propedierri me* liorafequantur.Caeterum quod ad librum L u ßtanicum attinet, fedùlo equidem cgi cum Pen* tingerò .ut mihi eius copia faceret, idqj tandem impetraui, ea tarnen conditione ne cuipiä often derem,neue refenbi quicq curare^quod lane poi licitusera,eàmfolamobcaufam ut que tanti fa tiebat librum no intelletto uidere,uidi, SC mox utfidem dederà,nequitq fufpicari poiTìt,refti* tui.Nofti opinorhoiem,decrepitum, antiquita tis SC raritatis ftudiofum,qui ob earn caufam li bro ut arbitror non intelletto deletta tur, quod prgter fe nemine habere credat. Agam tarnen le dulo,utfi quidqj impetrando" eft a fene,hunc li* brum eliciam, faciame^ prouinbus utmeam in hoc negotio diligentiam Se ièdulitatem non defuiflè intelligas.His te cum coniuge q optime ualere cupio. Ex Augufta s. Mari. » 5 42.

Beatus Rhenanus Damiano a Goes S . D .

GV i has com mill reddend as t ibi , m ercator cft, ciuis meusjqui annis fuperionbuse Se

leftadio te ad ukum D . Nicolai in Lotharin* gis ufcp profecutus eft, uir certe bonus Si iure ìacrofanào mihi iunttus,quippe cuius filiam e facrò lauacro fufeeperim.Is quia aiebat le Loua

nrj

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 279: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

E P I S T O L A E C I A R . V I R O .

fif) dies aliquot commoratum negociorum eau* fa ,nolui eum abfqjliteris meis iftuc ire, quibus faltcm me tibi commendarem,homini tam bene de m e merito. Arbitrar te Louant) agere cum uxore tV liberis,nifi falià narrant qui iftinc ne* niunt. Precor autem tibi tuifq? multara felici* tatem. Hic nunc omnia funt in motu propter bellum Turcicû quod apparatur infolito ûer* manis fumptu. Deus Opt . Max.tueaturrem pub. Chriftianam. Incertus fum an ha; litetx ad tefînt peruenturç.idcirco breuior fum,Vale uir modis omnibus ornatiflime.Dat.Seleftadrj die a t. Mai), Anno 1542. '

Guilielmus Zenofarus Agrippa Damia* no a Goes S. D .

MAgnifice Si excellentilTime D . Damiane* cum omnium excellentium Si maxima*

rum uirtutum admirationem in te conuerteris, miran non debes me amicitiam beneuolentiâcff uenerari tuam. Ba eft ením nature uis, ea mens ratioc^ animiprudentis,utquarum artïumdi gnitate adamamus in quibus uiris ea dignitas illuftris eft,eorum gratiam amoremep concilio mus. Vides etiam quâta gloria fruare, ÔC quam omneis qui in aliquo laudis ambitu uerfamur, familiaritatem tuam non modoretinendam,ue rum etiam acquirendam putemus, utetfihuius

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 280: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

A D D A M I A N . A G O E S .

meifa&i rationem caufamqj tibi nonprobem» tarnen ipfa fatis pro (è res loquatur, quamcb* rem ad te colendum atqj amandum accelTerirn. Quam meam uoluntatem illuftriiTimus domi nus a Prato noftrorum temporum Pericles, ac DJoannes Stratius perpetua laudum tuarum predicanone ita impulerunt Se infiamma » runt,ut in criminis loco ponerem tenon falutaf fe.Quocirca & quoniam hoc primum deferen* di ftudrj mei tempus nacftus fum, petam a te ut inter alios nominis dignitatifq? tuaeamatores admitti atcp referri qucam.Ac ne piane hoc te* mere a c fine ullo militixnoftrg auctoramento facere me putes, fi quid eftquod in Angliam perferri uehs (quia illuc mihi ante ocìauum Ca ìendas Sextileis profìcifcendum eft Jincubam in eamcuram & cogitationem ut gratiiTimam, Se beneuolentia tua dignilTimam uoluntatem meam experiaris.ValeBruxella?^ Id. Quin*

tìleis. »542 . - -

Tidemannus Gyfius Epüs Culmenfis» DamianoaGoes S . D ; aVum putarem iam obfoleuiiTe apud te

mei memoriam ujr clariflime, afferutìir ecce nudiusrertiushtera? tua», uerum non fine

. foenore, nam fìgnificabant inter has moras pa* fremgeminae prolis mafculae te eflè factum, 5c

1 de

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 281: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

E P I S T O L A E C L A R . V I R O .

de rebus Aethiopicis atcp Hifpanicis libelfusc* rat addicus,quem iure poteras tertiam prole ap pellare,non ignobilius referentem tepatrem,cp tili ex nuptrjs nati liberi. Vt uero m axime uel* lem poft ruptum filentium fcenus fcenori repo nere,una in parte non poitum,in ccehbatu con feneicens. In altera cum non defit quo tibi re* ipondeam,accipe libellum qui nupermihi aliud agenti excidit, uel potius extortus eft, Valebit ipfe ut Damiano meum olim foporatum expet gefaciatjpoft emittéturalia elaboratiora. Equi demgaudeote& famiiia & literarum opibus fieri indiesbeatiorem. Qjiibus tuis commodis fi accedere quiccjex mea cura Lopera poteft,(en ties me nulla in re alialiberahoré". Felice tua m amplitudinem elTe & optimeualereopto. Ex Calerò meo Lubauienfi\die a i .Of to .An . 1542 .

loannes Magnus Gothus Archiepifcopus Vpfalienfis Damiano a GoesS. D*

GEnerofe cV magnifice Domine Damiane, fra ter & amice chariffime, iam quartus a*

gitur annus^ poftcp fummus Pontifex me ex iti nere Germanico,quod ex Venetrjs inftitueram, ad urbem Romam uocauit, praefatus fe ma* gna aliqua negotia mecum agere uelle, antequa inGermaniamdefcenderem. fnterea tarnen hie jBimis odo fu s uixcri,nec mihi,nccpopulo Chd

" ßiano-

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 282: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

A D D A M I A N . A G O E S .

ßiano mea;cura*commilToutilis. lamenim o> öauum annum ago poftq ex Cedano ad Conci Hum Mantuanum uocatus exiui, quibus annis per Italiam iaöatus, mukös graues dC fere in" colerabiles cafus fuftinueram, ut fidei Chriftia narubiqj uacillanti,aliquamea opera cenfulere poiTem.Et hx turbationes in caufa fuerunt cur ad V . M . aut alios amicos nihil literarum de* derim. Nec minus interea dolueram deaduer* fìs cafibus Mag . V . quam intellexi ad grauem captiuitatem in Franciam abducTta & non pau co acre inde abfolutam. In patria mea CathohV citentauerant aliquoties Lutheranam feuerita tem afùisceruicibusexcutere. Sed abdito Dei iudicio adhuc durum illud jugum fuffèrreco* guntur. Hicuero Roma? nulJam aut paruam fpem pacis habemus. fluxa eft fere ubiqj Princi pum fides, ideo nihil boni nobis polliceri uale* mus.Negligunturdiuina mandata, imo con * temnuntur,cx: blafphemantur, & non raro ab iJlis qui tenerentur uitam & fanguinem pro di* Dina legeexponere. Ca?terum dignetur M . V . me fuis literis inftruerede rebus dC bellis Aqui* Ionanbus,utfciam fi forte in regnisiilisahqua fpes emergere poflìt, circa rcftituendam Chri* itianam religionem, feliciflìme tialeat M . V * quam & ego Olaus Gothusquj has fcripfifìn ** - - ' & I ij cerini

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 283: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

E P I . S T O L AE C L A R . V I R O .

ceriiTime faluto, nomine etiam noftro falutetat clarilTjmus uir D.SpImterus,cuiusliterg fi qua doquidem de npuis Aquilonartbus ad domi* num meum allataé fuerint, gratiflìmgerunt. Romae z u Mari, Anno 1543.

Io.Iacobus Fuggerus Damiano a Goes S. D . a Vas ad mèdedifti Iiteras una cum Petri

Narinij libello accepì,nec fine magna re* creatione perlegi, quod ex uariorum & multo* rum diuerfis Cermonibus tandem ueritàtemeli* cere potuerim, nec minori uoluptate tug capti* uitatis libellum lecturus fura. Imo eo malori multo defiderio,quograuiora timui.Quare ut ad me qprimiim excufa fuerint tranfmittas ,te magnopere rogo.Ego uiciilim quoad fieri pò* terit,omnem lapidem mouebo,utPentinger< li brum acquiram;quem lane etiam non intelle* tìum magni facit,8d* gftimat * quod fipreeibus impetrare nequiuero, conabor quouis modo emungere fenem. fi denicjj omnis fpes me fallir» unicum reftabit remedium, ut diffèratur nego* tium ad mortem fènis,qui iam alterum pedero in fepulchrohabet. Vtinam tam facilepoffèm impetrare,cj maxime tua caufa idcupio, & o* rnnem diligentiam adhibebo. His bene ua le ex Augufta 4 . Pecemb. »'$ 4

Petrus

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 284: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

A D D A M I A N . A G O E S .

Petrus Bembus Bernardino Sandrio S. P . D . a V o d hodie mane qu?réti tibi a me de il

Iis Cicerönisad Trebatium uerbis rTre uiros uites cenfeo, audio capitales elTe s mallem auro.argento, £recp efTent,refpondi iocumeiTe Sc multiplicem Sc feftiuum , qui quidem iocus in antiquis Sc numis Sc leriptoribus deprehen* deretur J tac£ quoniam eramus in uia,ut neque libros ncqj numos haberemus, reieci te in alium diem,id ne te diutius torqueat,eft eiufmodi, ut iocicaufa, quod quidem Cicero ad illumfcri* benrmore fuo fere femper facit, Sc Treuiri SC Capitalesin ambigui genere ßntpofita. N a m cum uideatur monere illum, ut uitet Treuiroa Galli£epopulös,qui Capitales rxllicofiqj funt, ludit cum inTreuirorUjtum in Capitalium uer bo.Eratenim Romae Magiftratus Triumui* ri Capitales,qui etiam Treuiri dieebantur, Sed quoniam hoc ipfum Trtumuirum nomen ite* rum in ambiguo poni poterat, cu elTent etiam apud Romanos Triumuiri pecunia; eudendae» quosita infenbebant A . A . A . F . F . hoc eft auro,argento,aere,nando,feriundo, iocatur item hoc in uerbo, luditcg Cicero, ut mihi qui* dem uidetur,belhffime addens, Mallem Treui tos iftos elTe pecuniofos, cp bellicofos»ut Cefa*

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 285: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

E P I S T O L A E C I A R . V I R O .

re eos uincente tu díteíceres. Itaqj infert, Mal* lem effe Treuiros auro, argento, aere, q fcilicet Capitales. Triumuiros autem etiam Treuiros folitos dici,unus Liuius fatis locuplesellè teftis poteft> cuius funt hace in libro quartae Decadis detimo.Colonia Grauifca eo anno deducía eft in agrum Etrufcum, de Tarquinienfìbus quon dam captum, quina iugera agri data, Treuiri deduxerunt, C , Calphurnius Pifo, P .CIau* tiius Pulcher, C . Terentius Hifter. Q u o d ue* ro Triumuiri pecunias cudendaz, fic ut dixí, in* fcriberentur,efl apud me numúsaereus peranti quus,itafcriptus C . P L O T I V S J I I V I R . A . A . A . F . F . Sunt&alrjnu* mi aliorum nominum, eiufdem tamen tituli, qiios infpiries ,cum uoles. Haec ad te ièri*

píi,cum domurn redrjlTem, Si numos ac libros fumpfiíTem amore

tui admonitus. Vale pridie ídus lun .

% 52 9 .

Pataurj.

A . B . C . D . E . F . G . H . I . K . L . M . N . O . P . C L R . S . T . V . X . Y . Z . a . b . c . d.e, f.g. h,i\ $.k, ;M.k. 1, m.n .

Quines funt duerniones, prgter S ternionem.

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 286: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

F A R R A G O C A R M I N V M C L A R I S S A

momm uirorùm ad Damj'anura a Goes Equitem Lufitanum,

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 287: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

X E N 1 A SA T V R N A L I T I A C O R N E L I L

Scn'bonrj Grapnel,

C O R N E L I V S S C R I B O N I V S Grapheus, Damiano fuo S. P , D ,

C Oneelelrdxtnt olim Veter es fe&a Satftrnalitiajd 14. GJ \endAanuar*Qm\}US (eatenpratereo) amicusamiculomn

№ mifjitaUnt munera-,Xenia, Apophreta, Streng mm'mhtmt, g u i mos apud nos quofe antiftitatis fua quadum rehquit ueHigia* Is i p f e hodie nobis aguur dies. Ipfe iucfe amicusytibi amiccsW tjw" lern fummoySaturnalitia hac mitto Xenia, nempe mm ipfius im* ginem,non perituro quidem terrena materia colore,non ex animi Imm cmdis collegia penicülo, fed immortdi caminm deliniaturay

qitdi qudi uiies me, noßrte Cumtena minibus depiBam* N41» quid aptius^uam tibi teipfum mittere potuit Id (precor) faufrißt minis, tib'ty grutHmjngrMm mtem efle non debet, fanSla Cro noßonis legest lubetur, quicquid ab amiculo mittitur,<ptdecun%,

ßt,id magnum dud debere. Zed contraho uela,dia jiquidem

lexeß, (JttaprolixiusfcTibereuetat, eaßcin<{ü\t, De muneribus quam modeßiffime ßmul,i& quam

pttucifsima uerbafiuntojgitur uale* Kntuerpiare noftro mufao,?ridieTboma A p / k

hoc eft> ipfis $aturnalibusr

* 5 3 0,

Ttiftichon. Munus id extguum eft,animus fedmaximus,efa

Non munus »anlauft ipfum animu infpicias. Pitfu

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 288: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

P I C T V R A I L L V S T R I S D À * jniani de Goes, Equi tía Lufítani, Per

Cornelium Scrib. Grapheum.

CV ú « imago iftliec,placido fubpallida uultu/ Ridet purpureo fuauis in ore rubor.

Frons lactajexporrecítajalacrísjdulcedíne quadam Prg fe feri puri pectoris indicium.

Blandi ociili.bene nigrí oculi.,coma nigrajCapilKs Subcrifpt s ,nigro barba colore decens.

Praegraciles mal£e,gracileefta pecfrorecollum, Sunt gráciles digiti,funt gracilefcp manus.

Statbenecompofitum iufto moderamine pedus , Stat bene compofitum parte ab utracg latus.

Cetera ficconftant,ut nulla aut adderequidcj Ars queat ,aut quidq demere iure queat.

Ecquis hie eft/agedu,Bonus eft Damianus,amico Quem uerfu toties Mufa Grapheacantt.

Ille3inqu5,ille, ut nuc ita &C olí m in faecula multa Et paflim,8£ largo dígnus honorecoli.

Die patríam,patna eft bona Lufitania,Regum Altríx,magnanímum dotefuperba uírum.

Tátus apud Rege eft,Regi utne<$ gratior ullus, Nec mage fit charus,nec mage cut faueat.

Nil eft candidius,ni left humanáis ilio, Nil' ctuile magia,nil magis eftiepidum.

Omnibus eftcharus,nulli nongratus,ubícp Omnibus cxpoft'tus,nil nífí delicia:.

Nil nifi' amicitix,x\i(i munífícentía,ÒC idem Vnicum amicorum prxfídíum,atcgdecus.

SynceruSjfìmpkXjindiiiimulatuSjapertus, Omni fraude procul,duplícítate,dolo.

ktj Con

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 289: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

Ì A R R A G O C A R M . Conftans ,màgnarn'mus,fucundus,laetus, amico

Semper uultu alacris,triftitiaq?carens, Erga omneis facili's,comi's,bIandufqj bcnignufcp,

Et ueri obferuans,8£ fidei ufqj tenax. Idq? adeo,ut paffim Damiani nomen in ore

Sit cunclis,paffirn te Damiane fonent. Mirum hominem nobis pingis,Sed dicito quenS

Hae Nymphg,circum quas uideoeflèuirum? Prima ifta,eft Virtus,Dea maxima, 8C optla, tm

Quae decorat tantis dotibus alma uirum. Porro autem hxct fpfa eft humana induftria.rnire

Quae iuuenilem animu prouehit, auget, alxt A t uero ifta quidem diuina eft Mufica,duld

Atq? homines cantu quae mouet, atqj Decs . Hac tanta ille ualet,fiue artts munera fpedes»

Seu (pedes dulceis uoce canente modos, V t facile aut reliquos Ionge praecellere poffit>

Autfaltem aflùetts aequiparare uijs. Plurima compofuitjueldiuum aptilfima templfs,,

V e l thalamis, iuuenum uel recinedachoris. Qug (bene fi attédas ) aut fummo autore protect a,

Certe aut lofqm'num compofuiflè pures. Stabit perpetuum Damiani Muiicain aeuum,

Dicent ìllius plurima faecla melos. Qu id fibi inaurato teftudohec aurea plettro?

Quid fibi multiplici fymbala claue uolunti His ille hue illuc modulanti pollice dudo,

Et lepidum, & docium fe probat artificem. Qeu quonda Anphió,ceu quóda eagrius Orpheus ,

His quercus,durahis faxarnouere queat, Ynde to t illi anes! Nil non fceliciter audet,

„ . V fqueadeo eft facili prajditus ingenfov Ecquid

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 290: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

A D D A M I A N . A G O E S ;

Ecquid librorum fibi uult hxc copia dream/ Pida qtn'bus late pulpua onufta iacent.

His (ubi crebra finunt, dC magna negocia) tota* Incumbit nocìds ,fedulus,atcg dies.

Ergoetiam,pr<€ter§q> fit Muii'cus, (iftuc ISam rarum eft) fefe ad yp«A/XCCTOC eulta dedita

Imodedit,ualido uelfam prouedior aeuo, Et ferme aetatts floreabeunte Ieui.

A n ne uirum puduit puerorQ intrare labores, Et fudare leui in puluere grammatices <"

Haud puduit fane,at contra ubi duxit honori Non modico,e paruis magna oritura feiens.

Scilicet antiqui non immemor ipfe Gatonis, Qu i Graeca occepit difeere uerba,fenex.>

JsJec male fucceffi't3triuijs mox ipfe relidis, ^ Difdplinarum i> ad genus omne tulit.

Et facra pimpld confeendens culmina montis Pieridum eft aufus fe infamare choro.

Quis docuic/fu9 ifte Grapheus.Quis duxit in alti -Pimpld montis culmina facraf Grapheus *

Vnde illi nomen Damiano/ Graecula uox eft, Aptior haud potuir tradier ulla uiro»

Ecqui ifthudEa uox CTO ib\f eft deduda à a / ^ a p Quod Romana quidè" lingua domare uocat*

Qu i uero id noftro quadrat Damiano,agef Miri* Offfcijs homines q? domat,at<$ Deos.

Quis pinxit/ Suusifte Grapheus quocp.fcih'cet ille Nouit qui 6C uerfu,& pingere peniculo.

Quis tabula aptauitCMufg. A t § (die mihr)ligno/ Cedrino. Aeternum perma-net ergo? Manet*

Foelix ille igitur,cui feilieet omne per acuum Haud moritura adfa^Gloriaj Fama, Decus,

Ofalur

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 291: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

F A R R A G O C A R M .

L.Re

O falue DamianCjUirum multo optime,noftri Salue faecli ingens o Damiane decus.

Tetraftichon. Non m ala blandities ,non aflèntatio uana,

Verum hacfyncerus fcnbere unlit amor» V e r a equidem hie fcribo,fi cui nonuera uidetur,

V e l certe eft ccecus,uel nimium inuidulus.

§ Grapheo fuo. Sic ego pro meritis tibi docìe Graphee tenebor,

Dum petet Oceani Scaldi's amoenus aquis. V t m aghi per te mihi conci h'an tur amici,

Spefateor Iongemaius ideflfemea. Primus amicitiae mihi foedere iungeris ardo. 1

Hoc fadìum nobis crede fuifle fatis. Quod nunc accedit Damianus imagine auitä

Clarus,at ingenioclarioripfefuo. Cador is eft placidi quo rxos compledere amoris,

Dij faciant tibi nos reddere pone utees. Berthramus Damus tuus .

A d Damianum Goium Muficum Refendi us.

Eligeutromauis horum te nomine dici, A n Phoebi,aut Orphei,dukis uterqj modis.

A u t (fi no fpcrnis genus ) a quo Mufica primum Inuenta eft nobis fìs Damiane Tubal.

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 292: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

A D D A M I A N . A G O E S ;

L . Refendius Damiano Goífucv HaccfDamianemíht uifaeft nox Iongior iílc,

Quam löüis tila malo confcía adulterio. Aduentus quum lieta tili mihi epiftola primum

Periata eft,multome mihi amabilior. lam fot- Ocèani líquidas intraueratundas,

Furuaq? nox pigrum iam caput extulerat. Cynthia abi,dixi, tenebrae properate molefta?»

Incipè Pallantis gnata referre diem. Inclamafle tamen rutilam Pallantida fruftra *

Nil mihi,nil Phoeben profuit, aut tenebrai. Omnia furda imhi,tum node exíre negatum,

Quum tribus atra filet ¿anuaclaufa feris, Liminaqjänte cubat,pandens tría Cerberus ora»

Falíerequem magna efi^Hereuleufqj labor; Confulit ante ioue interna, perir Aeacon, umbra

Si quam exíre iubet,quafCß fie illa rogat. Haícmíferí nunc uíta tui Damiane poetai, •

Lucius hocpacítouiuus adhu^morfrüi^ / V t fcelus hoc, dukem qui fpernere l#bertaterh?T x

InílituitprimuSjfubftygiá amneluat."1 i

Refeadíus Damiano Goí.' * - -„ S !

T _„, TuCydoníapinfítaebofíta ^ v ! • •'*-T" ' MififtiDamiane,cuifupeJIex j - ~ ' ' 1 > - ' -Multo eftdíuítíor, beatíorq?. IN os efrígidulaj penu Thaleiae Carmen mittimus,ut folent poetar. ' ' 5 5

Mi Cydonia, faccarumue, melue, ' -Nee quae plura alia incitant palatum, Suntjfed carmina,carmína ergo mítto.

Quae

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 293: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

F A R R A G O Ö A R H .

Quae commercia ß l'auantjliccbit Per me hercle ut repetas Goes arafee Saepe^fjepecß 8t\ufcß ÒC ufrg x«*f»

Va le .

L . Andreas Refendius nobili Damiano Goi.

Eftis porro DeijUofcß hominum pia Tangit aira,Goem qui üicolumem mihi, Extremo a.Tanais fonte,pericu!a . . :

In ter mil le reducitis.

Inter Saurómatas barbarie truces, ~ ' Saeuumcß Heniochum,qua Boreas mare * fsjon mitis g{aciät,permeat & Scytha'> . t Concretarci undam Àquilonib* <• ' » . - " ;

Inter tot popuios,quxnecj?numina ". Diuorummetuunj,ca?de necabftinen« ? 1

Atroce^ariiposfWis ubi impulit, E t f e r r i j u r p i i m p o t e n s . \ . ò * *

O ter fauffa dies,nobiliorec£ Threna digna nota,qua Damiane ades Vrf i s a gelidis .o mihi calculo, • < i * ' Defcribenda fmaragdino. - * •

Cornelius Grapheus ClariiTìmo Damiano Goi Lufitano,nomine Regio ex Scythis t&

deunti.. ? t " t i , v Venirti Damiane amice,t andern Venifti,nimium ulcßjcV uf<$,& ufcp

Expecla-

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 294: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

A D D A M I A N . A G O E S

Expec*tatetuis,datur tuen*, Et uultus iterum tuoSjcV fila Rur fum audire tua,o amice, uerba, Dulci neäare,rnelIe,faccaro<£ Bis,ter,crede,mihi fuauiora..

A h quae te tenuere amice tarttae Moras/ ah qui potuiftì amice,qui tiara Tarn Iongum potuifti abeflè amicis /

Ecqui nam potuifti amice tantum Inter tam illeptdas manere gentei's? Genteis preftupidas ,feras, agrefteis ? Nimirum Scythicafo^Gothicafq?, T u totus lepor,elegantiaecß.

Eheu quam timtii anxius,ne in ifta Longa &C difficili profeclione Quid mali accideret t i b i , 0 quot,o qu.e Toto pec*tore,fuppIici rogatu Fudiuota , Deos fubindecrebris Obtundens precibus,mihimeas te Primas deIicias,patronum,amicum, Seruatum incolumi darent regrelTu.

A t bene eft,Superi audiere tandem^ Audiere pij}audierenoftrum Etdefiderium,& pios precatus, T e nobis reducem dedere,nobis Dedere incolumem>Öc' dedere faluunw lam contingo tuam,o amicejdextram, Complexu teneo te ami'ce,tecum lam nunc colloquio fruor cupito, O , oJaetitianijO alacritatem, O lucem ceIebrem,o diem bea tum.

1 . L . A n

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 295: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

F A R R A G O C A R H . .

L . Andrea? Refendius, Damiano Goi S .

Exempfo Damiane malo, qui primus in aulam Duxi'c Apolh'neos uates ,fecifle uidetur. A t tarnen exemplo multo peiore poetae ludicio fecere meo,qui regib, illa Otia mufarum fpe prodegere lucelli^ Siue Uli addudi/iue inrupere coacÜ Pauperie. Quorum uitae tarnen error agenda»

. Hoc tolerabilior,quo forfan infquior ipfa Saeurjt in quemcjj aduerfo Rhamnufiauultu. Ecquidenim miferos fuadere domeftica peftis

, Paupertas non poiTitCei nec Apollo negare* Coniultus ueniam,ueteris nec ualIib,Afcrae,!

Nec bonus Aonidumfacro interdiceret amni. Aftego,cui,quanquanvnondiues , ÒC in tenui re Sum modo,8£ ante fui.ufq? adeomale no füit ung Vtfaltem uitref cyatht^purumcp falillum,

, Cädi'damappa,tripesdeeffetmihimefuIa,ßC horti Copia Iaeta mei,quonam Damiane piabo Thure,quod exofa uiuatn patienter in aula? Qiium tarnen his Ulis qug non fortuna negauft, Suauiter,S£ curis uacuus ,bene uiuere pofltm. PolTum equidemijDamiane.taméme faeuameorS Soltcitudo premit.quib. ut paolo dC decus,& res, Fors magis augefcat,conieci memetin aulam. Nifaciam id5clament omnes meprotinus hoftem,

, Et defertorem confanguinitatis .at illi Ipfì qui fefe defertos effe querantur, Si mihi lar fn'get,locuKs OC fqualida mera JSIonnunquam exhauftis raro nidore culina, Non magis aduertanr^ea fiue incomoda prgftent,

Quam

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 296: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

A D D A M I A N . A G O E S

Quam fií alerer uentis,matutinaue pruína," Roreue deciduo,noui,experíorqj fubinde. Et tarne haec7animum induxi perferre,patiq?,, Nefcio quam prudens,certe píus, 8C píus ultra Quam teneor.nam nec fupereft fanttifííma mater Nec genitor, raptus quum uixdö bímulus eflèm. Ipfeautem caelebs, dC mufìs aptiororbus, Non male uixiflem peregri, quando oda docìis Dotta uíris nunquam dat Lufitania noftra. I, mífer,8¿ libros fepelí,contemne Thakíam, Aula frequentanda eft.ucníat te nullus in íllam Mane príus,nullus redeat teferius inde. Fac regem uideas,nec tu nifi uífus abito. Interea expettans ,dum non admitteris intro, Iílíccontratta malas oícedi'ne rumpe Marcidus,aut ungueis cultelíoradcnecilíís Q u i prope te fedeant,rífu fi forfitan atro Quem ridere uoíent,contrarius efto,fedauge: Nonnihil,íjs ípfís poft id fabella futuras. Hoc tibi fit ftudium,uita hac adoleíce;feneq?. Dixerítlieicalíquis,bene habet,patet ergo poetist

Etdoáis patetaula uiris.patct Hercule.Sed quid ProdeftY maieftas ,non uíus quamturillts. Et fi maieftas ,non tifus ,fcíre uelim qua: Emolumenta mifer poífi't fperare poeta, Prarter nefcio quem forfan fplendoris honorem, Eífe puta notum, dC proceres numeraríer ínter, V t fummum. fed fi cenfus tibí defít auítus, Fortiter efurias ,efto tarnen aulícus,atq? Spe blandire tibí, feriti fpe,fpem tere longam. Lufít at egregios lepide fpes ífta poetas. Poftquam mimmiuori legum iurifcg tyrantíí

1 rj Ift

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 297: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

P A R R A G O C A R M . In regnum 8C reges regnum obtinuere,poefís PeíTura tjt,eloqurjq} decus,fophígq?, forenfes Vulturi) prefiere iugo.res digna perenni Conrígit híftoría nuper.non ambigís ipfe Regib . ut faueat cundís magís omnibus unus Díuus loanneSjfi prgmía poneré dodís Obfcena: hae fínerent harpyíe^hatrereq? uates Parte in nonnulla humane paterentur,haberent V t uel poftremas,primae queis iure darentur. Ule fuo ingenio in fophían propenííis honeftam, ' Quídqiiid Aríftoteles argutus ,quícquíd атогпи* Dixerat ante PIato,mire cognofcere auebat, V t melius quo nam pació foretipfagerenda Publica res,fciret,confukis utpotelibrís, Fallere quod nequeant,quod non adfrdíb.ullis Subcumbát,quod nil fperertt,metuátue, пес gquöc Callíditate malafaciantuídeatur iníquum. Ergo adfumptus erat,qualem decetefre magiftril Difcípulí,quuíus díues timet India nutum, Ätqj dies aderat coeptis íngentíb. ante Didus , дС hora,fuae metuens quuproutda partí, Fádio quae leges ,uili qua: nundínat aere Iura facra.inrumpunt, ecque portenta rogabanfc Illa forent/ecquís terrg pelagíq? potentem Dífcípulum faceretíqug carnificina íophorum Tanta erat,ut reges edam cruciare tremendos. Auderetjfine frugef quafí tum deníqj reges Vl lum opera; facerent pretíum,fí n ornen Achaear Dent fophÍ£,aut chartís fe triftíb.ufcp/atígent, Autquafí Nícomachí prolefue,nemufíieLycaei Quídquá conferrent,Academí aut utllula,praeter Argumentofae nebulas jComitemq? turaorem.

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 298: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

A D D A M I A N . A G O E S •

Effe fatis regi,iuris legume? "peritfe Fidere,regnorumqj iìlis committere curam » Quodfì tantus amorftudiorum,tantaltbid9, Iuralegatpotius,ifapfens quid Bartolus aiat, Quiduefagax Baldus,ueheméfq* Accurfius.horu Quod refponfa trium Phcebei fortibus antri Certa magis foleat rabularum credere uulgus, Denicß uicerunt,quamuis non quatenus ipfi Optabant.uicere tamen,fecumqj triumphant Eualuifle ducis firmatam auertere mentem. Hasc ubi barbariesjiibi monftra, ubi talia rnorum Sunt portenta.quib. tantum licet,& licet ultra. Viueremene iutjetj" uiuat heic Choelius,uni Cui uatum placet aula. decus,nomenq? poetae ,. Quodcupit,amotis habeat riualibus unus. JSJos aula? noftru hunc certe prajponimus Ofla% Offàn dcna mea diftantemmillia ab urbe, Mentitum adfpedu faciem Sulmonis aquofì. Et fi feruitio me exire Iiceret honefte, Huc ego quando aliud ia non datur, huc ego falte Confugeré,S£ fuaueispeterè"mifiimÓtelatebras, Nunc ceraforum inter lucos,umbrofacp tempe, Nunc riguis inter laetus conirallìb.hortos Citriferos errans,in carmina faepeßimatrem Sgpeqj Latoidenin carmina compellarem. A t modo,uix toto uerfum componimtis anno» Et nifi me redimo,uideo Damiane futurum Omnino ut pereat,quang non aurea,Luci Vena tut,certe nec plumbea, me nifi forte Plus amo qua credo.öd fané fidemq? tandem Dq facerent,utme abfq? nota leuitatis iniquis Ertp«re his poflèm f a t i s Ü b e r abire,. *

Noi»

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 299: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

F A R R A G O C A R M .

Jslon fine me foefo tu nunc Äfitenoris urbem Incoleres.tecum Lim' memorabile buftum Vifere,tecum ctiam Pataui laetiffi'marura À u t mannocefcri,aut eifio pcragraTe uolanti, Dulce foret.nuncaduerfomeflumine uedum Vic in i Eridani,uatum figmema notare Iucunda,Heliadcs qua diriguifiè ferantur In ripa mo2ftac,quanam Sthcneleius heros Cafum infelicis pueri dum fkret,olorem Verfus in argutum,niueas adfumpferitalas. Noe prono Hadriacas Brèta defcèdere in unda*, Litoreq? Euganeo perueftigare Tymaui Hoftianummaneant, exftentiuim montib ,il\is Fluminis oranouem dio celebrata Maroni, A n magnum ufeß adeo tellus abforpferit.amnem, V t n e parua qufdem fuperent ueftigia, quantas Voluérit undarum uafto cum murmure moles. Hanc Damiane puta ueram me credere uitam, V a t i b . hanc dignam mentis melioris,eacj? Pofleuiafamae decus immortale parari, Non inter fumos uentofar nobilitatisi Atqj palatinos feurras }urgere fenedam Morofam ante diem,inuitofqjadcerferecanos, Languidulocß pati ingenium fordere ueterno. Haectibi de multis,fummarim peflima u i t x Fata meaeexpofui. quae me non feribere folum, Verum etiam memorare piget.qua! cautior ipfe Nonfecus euafti,at<# olim Symplegadafertur EuafiiTeuagam dudor Magnefidos Argus , Qiium Phafin peteret. Quarenonefcius horum, Define me infefiis pofthac agitare querelis. Si mea,quod noIIes,tibicarmina rara feruntur,

Et

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 300: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

A D D A M I A N . A GOES»

Et bonus adfuefcas tandem ignofcentior efle. Eborae ad V I . Calend. Nouemb.

M , D . X X X V .

Joannes Ottingerus Damiano a Goes.

Quoproperasffubfifteparum, feducfh'us audt Rurfus ad officium Mufa uocata tuum.

Si fecilfe al/quid ftuduifti re&ius unquam,, Tempore nunc ifto gratificare mihi.

Non canis Icarfj teferuida fydera tardent, Q u o minus impofitum perficia tur opus.

Eft labor exiguas,reftat breue tempus eundi, Accipe,quaeuedomus,quifue petédus herus.

Stat domus,S£ uarrjs intus fuffultacolumnis, Porticus antefores nulla, fed umbra tamen.

Hic habitat Phoebo gratus,Mufifq? benignus Holpes,ÒC antiquis par pietate uiris,

Praeluftris genere,atqj opibus,nulIiq? fecundu» Iudicio rerum Pallados arma colit.

Non Mcecenad cedit,qut natus equeftri Ordine,contentus forte parentis erat.

Ingteffijra domu5tacito circumfpke uultuf, Occurret fubito pulchra puella tibi.

Mußca nomen habet Tyrio fpecìabiiis ofhov Qug lenire animos,8£ fera corda poteri.

Forma decens,fiaui crines,SC eburneacerm'xr Et Veneris quales non reoreflèpedcs.

In laeua geftat cy tharam,tenet altera pleärum, Molle fub arguto pollice tinnir ebur.

Ede genus,nomenqj tuum,mox illa moderte A d dominum ducet/iftet SC ante pedcs.

H k

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 301: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

F A R R A G O C A RM.

Hic,ubi fe pidis pandit conclauc tapetîs, Poplitibus flex is talia uoce refer.

Reddite Pierrjs Mufîs,cV reddite Phœbo Poft aula? curas о Damiane graues,

luflît adire tuas jedes, placidofcp pénates, Nomine me iuffi't multa rogare fuo.

Q u i pueros format teneris pteceptor ab armis Ottingerus,Amans nomen honore tuum.

Saepe recantati data copia carminis effet, Quale canit modulans tempore mortis olor.

Audiuifle nihil iurat fe dulcius unquam, Quam quod ab affedu pedus 8C ora mouet.

In quo nunc Démens titulu Clementis habebit, Q u i fuit ante ferox hoftis,amicus erit.

H«ec di pìura refer ,uultus fua uerba fequatur, A r a b i e n s laetïs gefìibus adde, Va l e .

Georgius Sabinus Damiano a Goes 5 . D .

Sexta pruinoficum lux eratada Nouembris Dulcia percipiens gaud/a node tuli.

Tunc,mihìdefpoi)dit qua pronuba Iunó,puellam Legitimo fundus munereiunxit Hymen.

Quid fcetos referam plaufus ,aut glorier,ilIo Tempore con tigerit§ mihi magnus honora

A d mea legatos mißt connubia princeps, Nobile qui Mogi nomen ab urjbegent.

Qtriqj uetuftapotens Sueuorum regna gubernat Ampia dedit fponfae Marchio dona mese.

Nec minus egregio teftati munere uates Lartit ig nobis fîgna dedere Шаг,

Per

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 302: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

A D D A M I A N . A G O E S Perquos Argohcis SC uocib.uf* lat/nrs

Mufa meo cecinit carmi'na digna toro. Scd tibi i am notos quid epiflrola pr^ter amores

HnecprocuIar<ftoo,quaeris ab orbeferatt" Accipe mira quidem fidUfq? fimillima rebus,

Sed tibi non dubia uera relata fide. Torrida cum rapidis arderetfolibus seftas

Nuper 8C xtherei feruida ftella canis, Strata fub arboribus capiebat uirgo quietem

Fluminis in uiridi gramine propter aquas. H/c ubi uitiferos interfluit Odera colles,

Feflaq? dum placido membra fopore leuat, Clara quiefceritiuox eft audita puellae,

Surge tibi magnajjfurgejdabuntur opes. Surgit 5>C attollens excuflb Iumina fomno,

Haudprocul aftantis confpicitora uiri. Aurea geftabat qui longa monilia collo,

JBlandaqj praemiffa uerba falute dabat. Si me uirgo tuum non dedignaris amantem,

Diuitrjs.dixitjfola fruere meis, Thefaurofq? tibi magnos tellurerecludam,

lila fub haec,nofter,quifquis es inquitens. Cumq? fidem uerbis his aftrinxiflet amanti,

Priftina mutatur forma repente uiri. Hirtis crura rigent Cetis,frons torua minatur

Cornua,femicaper qualiafaunus habet. Concipitjhis uirgo perterrita,mente furorem,

Currit S>C humanis fenfib.orbadomum, Atiamcompedib.duris dC uinda cathenis

Se.ftygq Gazas dt'tis habererefert. Exhibet argentum cuftodibus,'exhibet aurum, -

Dextera fignato nec uacat aere manus. m" Sed

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 303: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

F A R R A G O C A R M . Sednifl prgripiant au.rum,dextramcp prehendat,

In fua per buccam uifcera condir opes. Prgterea nuper rigida? fub frigora brumg

Igne corrufcantes inronuere poli. Triftis 8C infauftum bellimortalib. omen

Horrida per nubes arma dedere fonum* Efkp triplex alto Confpeclus in aethere Phceb..

Hefperias effèt cum fubiturus aquas. Talia prò certis quac cognita reb. habentur

Dwximus effe tibi non reticenda. V a l e . Ex arce HallenfiCai.lami. Anno 1557.

Figmentum Polita?. Mercurius Deus immortalis Damiano

fuo mortali S. D .

Qiiac tibi felieem perfert Damiane falutem Littera,fyderei uenit ab arce poli,

Non humana ferens celeres mandata per auras, Sedibus autjueniant quac tibi abHefperrjs.

Omnipotens fammi fedquae moderator olympi Confilio diuum lupiter tpfededit.

Sum Deus ille hominum cuftos , fidufrg Deonim Interpres,Maiaj filius atqj Iouis,

Cuius tunumenfemperueneratus amicum Commoda fcis rebus multa tulilTe tiri?.

Quod fi diurni mortah'a lumina uultus Non foret afpecìum cernere pone nefas,

Ipfe ego te propria compellans uoce5falutem Ccelitus adferrem OC fedula iuflà patris.

Sed uetat aeterni reuerentia numinis,;ore Aedere,qu* melius luterà noftraferet.

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 304: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

A D D A M I Á N . "A G O E S

Iupíter ímpulfus focíorum in uota tuotum , Audíjt affi'duas in tua damna preces.

Hic monet ut comités ftatuas nelinquere fidos, Cceptum aditerfummu qui te habuereducêV

Sin feces,ÔC fpreto maie fanus numine diuum Vincla fodalitij folueris arda tui.

Per cselum iurat,terram,ftygíamcg paludem, Per quac agitât dextra fulmina faeua manu;*

Peftiferas. capiti tenebras uertigine tetra, Morborum OC diram fuggeret illuuiem.

HajcaitjcV: totum nutu tremefecit olympum Çogens acthereos in fua uerba Deos.

Quare age ne fummi ternnas mandata tonantis, Cuius in excelfo numíne cunda manent.

Difperfumq? gregem (olita ad tua pabula ducas, • Nec tibí commiiTas defere paflor oues.

Rum pe moras jUeterem laetus proficifeere Roma, Non deerunt coeptis numina faufta tuis.

Inde Liburnorum pete regna,fit" amamareuife Mamia prxclaraì (meduce) Parthenopes. '

Ni l dùbites,magnos felicía fata triumphos Promerítis rfpohdent¿£ pietatetuís. ,

Te foctj implorant nullo euftode relidi, Trííh'acg affidiiis platídibus orarígant.

Spli'nterus febribus nuper correptus acutis Aeger,ô£ exhauftis uiribus inualidus,

Suílulit exangües fupplexad fydera palmas, Procp tuaorauit fajpefalute Dfios,

Villihgerus item ueftrae uirtutis auitaî Aemulus ,S>C patri se gloría magna fue;,.

*Ter tria faîcundi fpumantia pocula Bacchi Exhauû't,tQP ÔC proluit ora mero.

; ¿ m rj Chnílo>

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 305: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

F A R R A G O C A R H .

Chrfftophorus fauces Èrebi maneifqj fifentum Sollicitare tuum haud deftitit ob reditum.

Ipfc Paludanus diuina carmina uoce Lufit,8£ argutos reddidit ore fonos.

Quid memorem curisuacuum Damiane Politen, Cultor amicitix qui fuit ufq? tuaeC*

Cum aufus fit Aonias interpellare camaenas -V t facerent noftro te ducem adeflèchoro*

Idem ali) exoptant capti regionis amore VifendaCjcV: ftudioforfiran Italiae.

Ergo iter incceptum,8c communis feu bona uftat Seu mala cum foctjs arripe Cut ante) tuis.

Nil te Pontificis nilpurpureiueSenatus Sedibus afoh'tis commoueant abitus,

Nil fceleratorum tangatmaledida uirorum, Ni l tuus au t moueat non periturus honos.

Ipfeegoapud magnos pro te p e r a g a m oTa reges, Ipfe malis pcenam fuppliciumqj feram.

Principibus gratum reddam,popuIiq) fauorem Captabo, 5C tecum numina fummatraham.

Nomcn in omne tuum f ama celebrabitur aeuum, Et uiues patriae fpefqj falufq? tuae.

Datum ex caelo Empyreo » z . April is , Anno » 5 ^ 3 .

f Clafiffimo uiro Damiano a Goes EquitJ Lufitano loachimus Polites. S. D .

Inclyta,quf magnum uolitattua fcripta per orbe Dum l e g i m u S j d a r i s nobilitata u i r i s .

Pretta longinquis Gangeticagefta fub oris, Indus ubirapidas in mare uolijit aquas.

Dum

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 306: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

A D D A M I Á N . A G O E S ;

Dum Lufítanas acies,inimícaqj caftra Turcarum ferro depopulata refers.

Diuinum Damiane heros,míramur acumen Mentís,2¿ ingenrj maxima figna tuí.

MiramurLatías facunda; Palladís artes, Dodaqj Pierio pedora digna choro.

Anteoculos fiquidem tanto ordine fingula ponis Integer hillorica,cum grauitate,fide.

V t qui forteeadem pratfens fpedauerít olim, Nunc abfens íterum cernere (cripta queat.

Qjii uero illa nec audierít,neqj uiderit unquam, Luminibus credat praruia fada fuis.

Dídus eras nobís prudens uelut alter Vlyflès ConfiIio,S¿ rerum cognitione,prius.

Q u i mores homínum uarios ,quí proutdus urbes Innúmeras terra uíderis atqjmarf.

Quíq? per infeftos fatali forte labores Europa: longasmenfus es orbeuias.

A t poíiq ingeníj tua mens preclara diferti Perpetuodígnum hoc nominefecit opus.

Protinus excelfas iuít tua fama per aures Dodorum, nulla deperitura die.

Quiq? príus faeras rerum ufu ¿V pedoreprudés, Nuncetiamdodis dodus habereuirís.

Felix illa quídem e(t,5¿ tercp quaterq? beata Patría,qua; eloquio fit decorata tuo.

A t tu uel patria Iongees fehcíoralma, Dum uiuis ftudrjs clarus ubiqj bonis. '

Non tua maiorum titulís ita nt'xa recumbít G!oria,quac prifcis-fulget ímaginibus.

Non frágiles animus celfus íedatur honores, Nec fequitur fama? nomina uaná fu.*.

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 307: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

F A R R A G O C A R M .

Sota tuos certat uirtus fuperare parente* Sola cupituerum laude parare decus.

Made igitur uirtute tua Damiane decora, Ar t ibus ,& dodo pedore,madeboni's.

Pande pharetratas duro certamine turmas Antipodum feeda terga dediflèfuga.

Quaflatafi^ rates Erythraeo ab littore uedas, Claracfj uidrici parta trophara manu.

V i d o r agat laetos Solyma degente triumpfios Miles,&Y auriferi terra beata T a g i .

HefperiÄ populos perge illuftrare potentes, Dum Iicet,aeterna Candidus hiftoria.

Sic tibi perpetuum crefeet per fatcula nomen, Sic dabitur meritis gloria digna tuis.

Sic quam nulla queat poft fata abolere uetuftas, Immortai's eris pofteritate tua.

Viues aeterno fama memorabilis aeuo D u m uagus aetherias fol teretorbe uias.

Patauij Calend.Decemb. 1 5 * 9 .

f i n Clariffìmi 6C Ornatifli'mi' Equi'ti« Damiani a Goes filium Emanue

lem Petri Nanni) Ge* nethliacum.

Tandem lata dies Erythraeo digna lapillo Aduenit ,& patrem te Damiane facit.

Ominis haud nana eft tanta hgc dementia cae Ii, Quaeq? fua ex hyeme nubila nulla tenet.

Indulfit natura tibijommiec^ nouauit Tempora,uernali dulcia temperie,

Quoqj magis poflès cognofeere munera diuar, Quamcp haud fortuitis cafibus iftud agat,

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 308: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

T

Antea ab hymbriferis maduerunt omnia nimbis Nulla uel a pluuíjs hora ferena fuit.

V t metus adfuerit,ne naufraga terra uetuftas Deucalioneas perpeteretur aquas.

Sed poftg inlucem proceífit puíi'o dulcís, Omnia mutata clara fuere uice.

Nil Iouis in uultu refidet mceftumq? mínaxq?, Nec frontem placidam faeua procella tegit ,

V t matrem foueat,fimul ut puerum ipfe falutet Maiale arridens fundít ab axe iubar.

Ni l mirum,dedít Alcíoni,cum parturit oua, [ncubítus fcedis hymbribus ut careat.

Haud gquum fuerat tibí fi Damiane negaret Quodcapit exipfo parua quotannis auis.

Sedpuero blandus nitidilTìma lumina fpargit, Aufpictum ut faciat firmi ter inde bonum.

Hymbremadet co2lú,quotiesmiferedítur infans, Gaudía prgfagit lux fine nube micans.

Adiuuat augurium tam fancìum nomen,ut inde, A d qua: fìt genitus fata puer,uidcas.

Nobifcum Deus eft H ebrea uoce notatur, Accepit nomen quod tuus Emanuel.

Parca quod adneuit,cognata uocabula monftrant, Sic diftracìus equis rumpiturHippolytus.

Sic Agamemnon habet'diuturni prajlia Martis, Atqj moras belli nomine fignificat.

Exitium fonat ipfe fuum de nomine, primus Quicecídít Phrygía Proteíilaus humo.

SicEua uiuentum genitrix,íi'c Mofes abundír Líber ab euentu nomina digna gerít.

Sic erít Emanuel díuis comitatus ubi% Atqj fatifíacíetnomínis officio.

Crcfce

A D D A M I Á N . A G O E S .

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 309: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

F A R R A G O C A R M .

Crefce puer, patremcp refer,fint numfna tccum Praffidfocp Dei quicquid ages, facias

Regibus atcpDeis commune hoc nomen habetur Quod naralitrjs accipis augurrjs.

Sit mens coeleftiSjfit fem per numine piena, Regius in magno pectore fìtcp animus.

T e Lufìtanum, Bathauum,rimul atcp Brabamum Non'SjcV' has terras efle tuam patriam.

^fCIariflìmo uiro Damiano a Goes loa* chimus Pclues S. D .

Tandem poft uarias profediones Poft dffcrimina mille,poft labores Tranfados Damiane terra SC alto MagnosJtaWci's reuerfus on's Neptuni in patriarci SC repleta uentip Horrendis locaueni,ubi Eurus atro Regnat turbine, SC arua Iaeta perflat. Ol im hasc diuitijs fuperba magnis Terra antiqua fuit,potens,& agri Nullis fertilitate ceffit oris. Haeccaftos peperit mihiparentes, Haecortum dedit,ha:c tulit falutem. A t nunc aggeribus dolenda rupti's, Quos;ftridens Aquilone faeuiente Fludus difpulitin mare, obruta altis Vndis tota iacet,fuo nitore Priuata arboribus,uirentibufq? Pratis,graminibus,fati% flauis Gratis agricolis,nouifcß ariftis.. Poliremo cerealibus per arua

Sparffs

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 310: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

A D D A M I A N . A G O E S Sparfts pfnguiadeftitutadonis Tutus piTcibus eft locus marinfe. Ventorum hic dominatur arce pri'nceps Quos motos 'premit QC ciet filentes . Hic Nereus habitat fenex uerendus ' Antro terribili* i'acens profondo. Hic concha tumidum caua per aequor 1

Triton uedus agitjChorufq? Glauci Inoufq? Palaemon,atq? turba Phorci• Quin etiam fuis tridenti Sublimis foliofedens fuperbo * Neptunus ,pater aequa iura reddit. Et ponto patriam obrutam gubernat. Multa hic monftra etiam latent ferarum Vifu horrenda,tetra& «mendacurwftis. Hic pro diuitrjs 5C odo alto, Pro pace SC requie atq? fanitate. Nunc difcordia regnat'inter omnes Notos perpetua,inter SC propinquo*. Hic triftes habitant ubiq? morbi " Febres,profluuia alui,& atra peftisy ' • * Quam mors pallida,dura SC improuifa Perfaepe infequitur,trahitqj fecuro-Mortales iuuenes,fenes,& omné Vitales quod in orbe carpir; auras, r

Quin SC triftitia hic SC inquieta 1 - • ' Mens,hic follicitudines moIe%, Hic curae innumerae,fames,egeftas, Extremacß habitantneceffitates. ' -Portarle SC Stygiam haud proculpaludem Ardentem SC Phlegethonta abefle, SC atra Diti's regna,Chaos,lacumqj Auerni,8C

n

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 311: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

P A R R A G O C A R M»

V m b f as credibile eft (puto ) fílente*. Ni l fani híc^nil cil boni expetendum, Sed noftrae potius uices dolendae Terraf,quae tumidis aquis operta Eft.En ipfe ego qui omnibus beatili Et felix patrrjs uidebaroris, Et multum antea; pone iudicabar, Nunc plane inualidus febri,8c" grauatus Toto corpore fpiritum ímbecílíem Duco cum gemito aeger ¿V dolore. Quarefi potes oro-amice,ut iftis Liberare malís moleftqfc^ Medígner ís ,& admeam reducás Confuetam facilemqj alacritatem^ Quac morbi gr auitate mine adempta eih Sat wtx & fceler um malignità ti Pcenarum dedímus ,fat eli: iniqua Sorte adum in miferum iftum homuncíonet». Hanc Scyllam efFugere (heu) fine OC charybdútt-Hancpeftempatiarepraîterire ' Et tetram tlluuiemjtua ûlubri Cura, confuto,0¿ benígnitate. Q u a lites mini mille concitami, Quae noftra omnia quantacuncp ademtt, < t Qujuítameripuitprope6¿ falutem. -Va le OC meCut foleas) amare perge. Ex Goeífa undécimo die Decembris .

T

Toto pedorededitus Polîtes.. : , ^ j

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 312: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

A D D A M I À N . A GOU

^ I n r e d / t u m e G a l l i a D . Damiani a Goei E qui ti s LufitanijUiriq,' ex imi],

Ioannis Berzofae gratulano,

Ergoades oDamfanetufs optatus amfcfe/ Xamqj dui mifero uifus abeftè mihi.

Ergo ades i ncotumis noftr as appulfus in oras ! Ergo nimis rigido liber ab hofteredisif

Ergo Deus,curae cui flint tua,tuqj, benigna Sedulus aflìduas audrjt aure preces f

Sic cfl,illc tuos cafas miferatus iniquos, Deputtìs tenebria reddiditeccediem.

Eia uenf ,noftrofqj choros comitare,tnorarii, Et nimium differs gaudia noftra,ueni.

Lucifer o Damiane ueni,ma<ftare bidentes Conuenit,atqj pio thura adolere Deo.

Exultant mufaCjterram pede pulfat Apollo, Et ducit feftos calta Minerua choros.

Obuiacjj occurrit Cypro,Cytherea reli'cìa, Incjj mari plautus excitat ipfa Thetis.

Succind* myrto procedunt tempora Nymphe, Et cupiunt o r i procubuiflè tuo.

Gratia ad amplexus geminas uocat una forore», Et medio oftenduntcorpora nuda die.

Qu id fortuna pudet/ quid te crudelis Enyoi* Cur non obfequrj uos quoqjiura datisi'

Vtraq? non mirum,ca;ca eft Damiane,fibiq? Verba dat,& falfo te fuperaiTe putat.

Haudhilares uultus,haudfannam naris adunca, Cafi'bus haud cernii te fupereflè tuis.

Haud quanta aduerfa uirtus tua forte probata eft, JSec quanto cafu,plus ualet illa,uidet.

n rj Naro

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 313: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

F A R R A G 0 C A R M . JSJam ureluti Antaeo, fi quando cadebät, in hoftem

Alma parens ui'res fuppedttabat humus. fslon fecus ipfe tua,fed non diccnda ruina eft,

Firmior inuerfo ftas Damianegradu. Pecftoraq? a faftu geftas aliena fuperbo,

V t prius &C laeto regnat in ore decor, Si petis,hacccaufa eft, cur fis tarn gratus amicis,

Quos tibi deuotos hec habet ora tuis. Quos tua tarn Igtos omnes prefentia reddit,

Principe q laeta hec terra futura fuo eft. Cumte non nollem,faciebat fama, uidendi

Vtdefiderio tangerer ipfe tili. Nunccuperem e lingua femper penderediferta»

Äccipere,atq? tuis mutua uerba dare. Sed quia non licet hoc,nimis otTiciofa uolunta» '

Düftauit Mufae talia uerba meac. Sic loquar,ut potero,fic non explendacupidö

Carminibus nunq eft impofttura modum. Qpid faciam Damiane c'mea eft temeraria mufa-

Et fauet ingenio plus ßtis »Ha meo. Forfan dC illa fui domini quoeß gaudiafentit,

Quod feincarceribus continuiflenequit» Atqj ignara tuis c| fit uirtutibus impar,

Morigera hoc pactonititur efle mihi. Drj Damiane tibi dent,ut potiare cupitis,

Contentus ftudrjs,nominibufq> tuis. Ata? rjs diuitijSjtibi quas fortuna reliquit»

Sub larecum chara coniuge pone fr ui . Et mihi Calliope det eas in carmina uires,

V t ualeam culto grandius ore loqui. Vtraqj'te noftro celebrem Germania uerfi* :

Occidua Herculei mittet in orafreti. Gerar/

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 314: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

A D D A M I A N . A G O E S .

i

Gerardi Am'dij, in lofquimim a PrauV M q ficorum principem Nsem'a.

Mufae louis ter maximi Proies canora,plangite, Comas cyprefllis comprimât, Xofquinus illeilleoccidtt,

Templorûm decus, Et ueftrum decus.

Sxueramors QC improb» Qux templa dukibus fonis Priuas,& aulas Principum. Malum tibiquodimprecer ,

ToIIenti bonos, Parcentimalis^

Apollo fed песет tibi Minatur,hcus mors peflîma, Inftrudtus arcuÔÉ fpiculis, Mufafqj utaddantcommonef t

Et laurum comis, Et aurumcomis.

lofqumus (inquft ) optfmo Et maxirno gratus loui Triumphat inter cceli tes, Et dulce carmen concinit. *

Templot um decus, Mufarum decus.

Epitaphium Ibannis Okegem Muffcifa* tempeftate fummi, per Polyliifto

rem Philonuifum. Ergoneconticuit

V o x illa quondam псШ»> Aurea

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 315: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

F Á R R A G O C A R M .

F i l N I S .

Auteauox Okegft* Sic Mufícae extíndura decusf

Die age,díc fídíbus Trifteís Apollo Nacnias.

T u quocp Calliope Pullaracum fororíbus

Funde pías lachrymas, Lugete quotquot Mufiiceí

Dulce rapit ftudíum. Virumcp ferte Iaudibus,

Artis Apollinea; Sacer ille phceníx ocddít,

Quidfacis ínuida morsi' Obmutuit uox aurea,

Aurea uox Okegí, Vel faxa fledere eíFícax,

Quaetoties líquidís Et arte fiexüíbus modíi

Per facra teda foñans, Demulcet aureis ccelítum^

Terrigenumqj fímul, * Penítufcp mouit pedora» Quid facis ínuida mors í*

Vel hòc iniqua maxime, Aequa'p¿ omnibus es*

Saterat tibí promífeue Tollere res hominum.

Diuina res eft Mulica? ISumina curuiolas?

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 316: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 317: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 318: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 319: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 320: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 321: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 322: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 323: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 324: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance

Page 325: Les Bibliothèques Virtuelles HumanistesLes Bibliothèques Virtuelles Humanistes Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent

© Centre d'Études Supérieures de la Renaissance