UJi
I
i
xali PAA UZ N
n V*A V
. /
0
i '
*
XALE MIN FERID
Paa Uzun
Kitb: 18
Biyografi: 1
Xal Min Ferd
Paa Uzun
ap: Berdan Matbaacihk
stanbul, Tebax 2006
Edtor: Deniz Gunduz
Redaktor: Roan Lezgn
Mzanpajker: M. Al Vari
Grafikkera qapax: Nuran Gundoxdu
Paa Uzun
ISBN: 975-6278-09-9
Weanxaney Vatey
Adres:
Katip Mustafa elebi Mah.
Tel Sok. No: 18 Kat: 3 Beyoglu/ stanbui
Tel: 0212-244 94 14
E-posta: [email protected]
Ji Ruhsar Yekbn re.
Ezji bo alkariya wanji Ruhsar Uzun, Sakne Uzun,
diya min Seadet Uzun, Ahmet Belet, Adem Avcikiran,
brahm Kureken, Mustafa Aksakal. Eyup Surek,
Sno Xurd, Zinar Xamo, Ahmet Guleken,
Remz Kerm, Mistefa Uzun, Malmsanij
re spasiyn xweji dil pk dikim.
Pgotin
Ji kutina Ferd heta niha27 sal derbas bne, gelek nsan bn
guhdar ahdn gelek titan. Dev xelk ne ewal e ku mirov
bidir avn xelk ne mumkun e bne gridan. Her kes titek
dt, titek bihst her kes gor dtin baweriya xwe titek got.
Her kes ciyek nan da, gor hinekan mrkuj ji aliy ep b,
gor hinekn din j axa kevneperest bn.
Li ciyk wek welat me byern wisa z bi z ji hol ranabin.
Guhertina nivn kevn zahmet e, civaka me ji bo kelmsek
dikare zarokn xwe bi xwnsar hovit qetil bike dike j.
Div di jiyana me ya cvak siyas de gelek tit bn guhertin.
E her girng, div em di mej, dil wcdan xwe de qmeta can
nsanan hildin ciyek bilind muteber. Di edebiyat, r, kilam,
senat, snema mekteban de v meziyet di mijyn nivn n
de bineqinin. Ger em bikaribin zarokn xwe bi meziyetn
nsan mezin, terbiye hn bikin, w gav rojepn me zdetir
ronah bin.
Milletek wek me reben, belengaz b xwed div v prens-
ba han rake ser ser xwe, ji xwe ra bike rber, wcdan xwe
bike mehkeme. Di mahkema wcdan xwe de li hember mrku-
j brakujiy derkeve filn wisa mahkm bike.
Heya nuha hem wek ciwat hem j wek ronakbrn welatek
bindest me di v war de mtihanek ba nedaye, axlaqek hem-
ber mrkuj, birakuj avakirin tu caran di bemama me de ch
negirtiye.
Millet ku nikaribe li miriyn xwe xwed derkeve, ew awa
li saxan xwed derkeve?
Y her xirabtir, gelek ronakbr siyasetmedarn me, dem bi
dem li gor bay, ebe cubeyn xwe dugehernin, destn xwe
dixin nav destn mrkuj brakujan, b fed b ar xwe wek
pver welatxelasker ji xelk re pk dikin.
Pwestiyek wisa giran em keng bidin ber xwe j hn ne
bell ye. Bes mrkuj birakuj berdewam e, delaln wek Ferd,
wenda bn wenda dibin, sal tn sal diin, bes siya mirin li ser
zarokn millet me winda nabe, her ku dere tartir girantir dibe.
Hviya min ev e ku dr an nzk, yn ku biryara kutina Ferd
dabn, di huzra millet me da bn mahkmkirin.
Bes Ferd pa da nay, birna dil Ruhsar rehet nabe.
Gava ez dest bi nivsandina v kitb dikim, d 27 sal derbas
bne. Cara yekemn ez diim ser mezel Ferd, hevaln w j re
mezelek xweik kirine, li ser kevir sip sala byina w hatiye
neqiandin.
Gava ez li ber mezel w disekinim, dixwazim ew rabe, qet
nebe ji min re bibje;
- Tu ji bo i ewqas dereng may?
- Te ji bo i li hal min nepirs?
Deng ji w nay, ser min dikeve ber min, ez digirm.
Ferd t din
Her cara ku diya min behsa serphatiyn xwe yan behsa
byeran dike ez mat heyran dimnim. Di gotinn w de wext
nn e; ne saet, ne meh ne j sal... Wek em hem nsan di wex-
tek b ser b bin de dijn, mesafeyn di nava byin mirin
de wenda dibin. Diya min heyt zarok anne din, l kjan roj
an kjan meh zariyn w bne ne ew ne j kesek din dizane.
Xwed bi rehma xwe a bike, ap min Hesen tarxa byina
zarokan bi destnivsa xwe li pa resmek ku me xistib nav
aroveyek bi dwar od ve bi dar da kirib, dinivsand. Gava
ez ji hefs derketim ew resm j wek gelek titn din wenda bb.
Ferd di bihara sala 1945an da t din, bes ez dixwazim ji
dev diya xwe guhdariya byina Ferd bikim.
Ji rojan rojek, bihar bi giraniya xwe arefeke n li erd
Swreg raxistiye, bhna kullk nefelan daketiye ser Swreg,
diya min xwungn w li Helawik, li nav bstn dendikn
zebean dinin. Xebera xr dighje bstn ku dak Kejo
lawikek aniye din. Nav Ferd li lwik dikin. Beriya Ferd s
10
ke s law hene, Ferd dibe zarok heftan, d li py Ferd dak
Kejo zaro nake. Ferd dibe zarok daw, dibe r ekir mal.
Ew dibe zaroyek bihar, zarok kullkan, nefelan, giyayn n.
Sirt, serma seqema zivistan li d xwe berdab, dar
daristan, gul kullk bi darmwan ra tev bi ekn rengareng
rabbn ser piyan, Ferd j bi wan re avn xwe li bihar
vekirib bi bihar re jiyaneke n, jiyaneke teze xweik dest
p dikir. Dilpak, birat hevaltiya w wek bhna nefel, bhna
darn sincan ji der dora xwe re, ji bav, bira xwungn xwe ra,
ji heval dostn xwe ra germay, xwe, ken, henek dilgeiy
bela dike, bi eqa dil xwe dil wan j ge xwe dike.
W dem dayikn me, zarokn xwe li mal tnin din, prn
mehel yn zane xwed tecrube alkariya dayikan dikin.
Zarokn der dora mehela me bi destn meta Gulo, Zuloya
Cana Altna avian tn din. Gava jana dak Kejo dest p
dike Zuloya Cana ne li mal e, ji ber w yek ban Gula Del Eliya
dikin, di na meta Zilo da Gul dibe prika Ferd.
Gava el Ferd xelas dibe, dinrin ku nign Ferd xwar in.
Ap Sefo dibje, em lawik nigxwar i bikin, herin Abdullah
Bot bnin, bira derziyek li v lawiki xe ku lawik bimire. dak
Kejo ban prika min Bz dike. Bz dayika bav min e, ew j
dimil ye, gava ew dak Kejo tn ba hev bi hev re dimil qise
dikin. Bz dibje, "Kejo, ev lawik ha, te ewt paye ji ber v
yek lingn w xwar bne. Ez w bi babetek din bipim ew
lingn Ferd rast ba bibe." wisa j dibe. Demek n da
lingn Ferd wek spndaran rast dibin.
Diya min xwunga Ferd e, ji Ferd mezintir e. Diya min
bav min di yek ev yek saet de tn din. Gava saln wan
11
dibin szdeh dergst dibin, ardesal dizewicin. Sala ku diya min
dibe bk Ferd heft, heyt meh ye, ile ye, serma berf li erd
ye. Di saln 40 50yan zivistann Swreg wek niha nerm
germ nn in, sermak xurt hukum dike, berfa ku zivistanan dibare
bhsab e, der paceyn xaniyan di bin berf de dimnin. Di
zivistaneke wisa giran, bi serma seqem de Ferd hevt mehn
xwe tije dike, bi me neketiye bes bi arpiyan dimee.
Nav prika Ferd Zeyno ye. Me j re digot "Pro", Ferd j di
nav de, em hem bi rokn Pro mezin dibin. Di w dem de
televzyona me kesek tune, radyoyeke bav min Hesen heye, l
bel kfa me zarokan ji radyoy re nay, bi taybet evn zivis-
tanan em hem zarok diketin bin kursiy bi matmay me li
rokn Pro guhdar dikir. rokn ku Pro ji me ra digot, ji sne-
maya HoIIywood j wdatir bn, her roka Pro wek neqn dol-
bendn sern dayikn me, di nava mijyn me da ciy xwe
digirt.
Ji diya Ferd re me digot "dak Kejo", nav w y rast
Kezban b.
Zaroktiya xwung birayn min Sakip di navbera mala me
mala xalo Ferd de derbas dib. Dema ku em ne li mala xwe bn,
dihat w maney ku em li mala dak Kejo bn. Li gor diya min
dak Kejo ji Drsim b, keng ji Drsim hatine Swreg, ji bo
i hatine ez nizanim. dak Kejo dimil, kurmanc piek j tirk
dipeyiv. nsaneke pir sosyal, bnfireh, suhbetxwe b. Gava
niqare zime l diket z bi z xwe nedileqand, div yek piy
w bigirta bikanda nava govend. Beriya ku rabe ser xwe, ji
brka xwe qutiya enfiy derdixist, piek dixist nav du tiliyn
xwe dikand poz xwe li govend ciy xwe digirt. Wek li ser
12
ewran bilze, te di got qey lingn w naghjin erd. Bejna kinik,
lingn sivik wek tln tenbra Ferd dilerizn.
Ap Sefo bav Ferd e. Di jiyana me hemyan de ciyek w
y taybet heye. Li gora dema xwe pir pda ye. Xeybetn
rojane, teq req teqeln er li ba w tunene. Insanek
henekxwe e.. Rojek li Mrgehmed, li ber yazixana Otoark
bi prika min dak Kejo re rnitiy li benda bav xwunga min
e. Bav min xwediy Otoark, hsan licy hem heval hem
j kirbn hev in. Kalik min ji camr ber yazixan re dibje em
xwes xenzr Emer in, Emer bav min e, li Swreg Otoark
dest w de ye, camr zde r nade wan, bsk nda bav min
xwunga min tn wir. Camr ku r nade Ap Sefo radibe ser
xwe, ber bi bav min baz dide, serxweiy li bav min dike,
qmet rmeta xwe ji bav min re nan dide. Ap Sefo nikare
xwe bigre, radibe ser xwe, dest xwe ji para dav alwar camr
dibje, "eqn dirj alwer fire, illa pere illa pere!"
Henektiya Ap Sefo derbas zarokan j dibe, bi taybet
qzn Ap Sefo di jiyana sosyal de gelek azad henek ne.
Ap Sefo dema bi r de di hertim li fitika dixist. Din ne
xema w b. Xwarina w, mekteba zarokn w, henek kfn
rojane jiyana w bn. Div her roj got bixwara, xwarina b got
ne xwarin b. Bes w tu caran klo li xwe zde nekir, zirav
eleng b, ewqey xwe xwar dikir, destn xwe dida pa pita
xwe li fitika xwe l dixist dimeiya.
Ji xoceyn camiyan re tu cara hurmeta w tuneb. Ji me re
digot, law min evana ne rast in, li camiy titek dibjin li mala
xwe di jiyana xwe ya rojane de titek din dikin. Dema nas
crann me, merivn welat me bir taz bin ji me re titek ferz
13
nn e, ne roc, ne hec ne j nim cam. Div em beriya her tit
bir taziyn xwe tr bikin, ji wan ra alkar bin. Heta ku em v
wezfa xwe neynin ch her gotina ku em dibjin vala ye.
Ap Sefo di jiyana xwe de, tu car ling xwe navt hundir
camiy, tu car roc negirt tu car nimj nekir. Ji ber w yek
xoceyn mehela me ji bo Ap Sefo digot, "Ew kafir e!"
Dema ez zaro bm dikana Ap Sefo li ber dev xana Hec
Usib b. Li wir caw difrot. By dikan li ser riya Gebendirs
erd w heb. Ap Sefo hem mal milk xwe dab ber lingn
zarokn xwe, digot bira zarokn min mekteb bixwnin bira ez j
li ser cila re rnim, ez hem erd xwe bifroim wan bidim
xwendin. wisa j kir, erdn xwe bi perek pir km firot
zarokn xwe da xwendin.
Di mehela me da, xortn ku li dervey Swreg mekteb
dixwend ji pnc tiliyan ztir nebn. Gava wext saet temam b
zarokn Ap Sefo yek yek n dervey Swreg dest bi
xwendina xwe kirin.
Xalo Mehemed ji Hesen Ferd mezintir b. Her pin w
dest p kir. Her mezin wan xal min Abdo b, bes xalo Abdo
tu cara mekteb nexwend, kar bar w terzt b. Li Swreg d
babet terz hebn: Yn ku ciln gundiyan didrt yn ku ciln
modem didrt. Xalo Evdo ji babet yekemn b, alwar, ebe
fstan gundiyan didirt. Gava ez v nivsar dinivsnim ew j li
bajar Wranar fstann bi neynik, pl morkan dineqine.
Xalo Mehemed ket mekteba Herbiy, gava ew havnan dihat
mal ji bo me zarokan dib nay. Bi meraq heyecana dil
xwe, me baz dida mala Ap Sefo. Xalo Mehemed dibe paca me
ya her pn, paceya li hember dinyaya dervey Swreg.
14
Pacayek wisa ku em dikarin t de bajarn mezin, trnn ku li ser
ivn hesin diin, erd, ezman behrn b ser b bin bibnin.
Xalo Mehemed bi xwe re ba bhnn diyarn ku me ne bi
xewnn evan ne j di jiyana xwe ya rojane de didt, ji me re
diann. Kfa dil me b sinor b hesab b, ger ez bibjim ji
kfan per bi me ve hn dihatin w nebe mubalexe. Ji me
zarokan hez dikir, bi me re henek dikir, gula dikir, em radikirin
ser piyn xwe hiloy jor dikir.
Kfa Ap Sefo pir ji w ra dihat, bes ev kfa w dr dirj
najot. Di nav herbiy de inqlab b, Xalo Mehemed ji Herbiy
avtin, heq xwendin ji dest girtin. Demek n da heq wan
xwendin pada hat dayin; W ji n ve dest bi mektebeke din kir.
Mekteba Bilind a Tenduristiy (Saglik Yuksek Okulu) xelas kir
li orim dest bi kar kir. Pit demek tayna w hat
Diyarbekr. Li nexwexana Nimneya Diyarbekr b serek
kar bar dar. S heb zarokn w bn, hna zarokn w k
bn nexwe ket. Cinawir qanser wek tofana iyay span xal
min Mehemed ji nav me digre dixe bin heriya sor a Swreg.
Qehra ap Sefo dak Kejo wek bra kr b bin ye, xal
min Hesen li Anqer dibe elektrkiy trn, xanima w ji
orum ye. Bi hev re dizewicin li Anqer bi ch dibin, ji wan
re du zarok dibin. Ji welat xwe, ji d bav xwe dr dikeve.
Apo dak hem eqa dil xwe, wek kon koeran li ser Ferd
vedikin. Ferd di nava zahmet zoriy de mekteba xwe xelas
dike dibe mihendis ziraet. Qehra Mehemed a di dil dak
apo de winda nabe, bes piek sivik dibe. Ferd wan, ekir dil
wan, kullka bira xwungan, ba bhna bihar li wan vedigerne,
xwe li wan dipne, bi bhna xwe wan serxo serbilind dike.
15
Li Anqer
Dema xal min Mehemed li Anqer dest bi Mekteba Bilind a
Tenduristiy dike, Hesen Ferd li Anqer ne. Xalo Ferd li
Ziraet Lses sinifa daw dixwne. Xalo Heso j li Elezz Meslek
Lses xelas kiriye hatiye Anqer ku unverst bixwne. Heso
Ferd di xaniyek xwendevanan da dimnin. Beriya ku
Memehed were Anqer bi qza ap Ahmed bo, Sakney re
dizewice tev tn Anqer. Xalo Mehemed Abla Sakne li
Btpazariy, li Mehela tfaiy xaniyek axab kir dikin Heso
Ferd digrin ba xwe. Xaniy wan du qat e, li qat ewil banyo,
tuwalet du ode, li qat jor j mitbax odeyek heye.
Demek nda, law xal Mioy Ebas Zilkif, ji xalo Ferd
wan re nameyeke dr dirj dinivsne. Dixwaze xalo Ferd di
xaniy xwe de ch bide w. Abla Sakne dibje "Bila ew j b, em
hevdu dare bikin." Herwiha Zilkfj t di xan de bi c dibe.
Abla Sakne dibe dayika wan, kincn wan, va wan, feraqn
wan, paqijiya mal, bi kurtas kar barn mal l ser mil
Sakney ye. Kfa xalo Heso ji xwendin re nay, dixwaze
karek bike bes cangiraniy dike, li kar nagere, xalo Mehemed bi
16
zor bela w dibe "Devlet Demir Yollari" li wir w wek
elektrk dixe kar. Xal min Hesen ji w kar emekl dibe li
Anqer dimne.
Xalo Ferd 1967an de lsey xelas dike dikeve Unversta
Teknk ya Rojhilata Navn (ODTU) ji wir derbas Fakulta
Ziraet dibe, ciy fakult li Dikapiy ye, sal 1968an e.
Di nava keikn xwendevanan da Ruhsar j heye, Ruhsar
/Ferd dikevin yek grb.
Di war siyas de bihareke rengn daketiye ser din. er
azad serbilindiy, birat azadiy ji Vetnam, Afrqay,
Ewrpa Asyay ba bna bihar belay erd ezmanan dike.
Efend, beg axayn zilm zor wek peln spndar li ber v
bay xweik dilerizin. Di bin esman bihar de bilrn ivanan
muska eqa dil xortan dilorne, eqn her pak zelal, eqn
her xweik giran di v bihar de dibin, bihar wek laleyn zer
sor dil nsanan dixemilnin. Ji Bar Kurdistan pmerge,
wek Ferd di helbesta xwe de dibj, derketiye ser iya, bay
azad serfiraziy li nav welat belav dike. Xwendevann kurd
n li metropolan bi guhek guhdariya din dikin bi guh din j
guhdariya pmergeyan dikin.
Ferd aiq dibe. Li mekteb sala w ya pn e.
Tayna xalo Mehemed derdikeve orum, ew bar dikin diin,
bes Ferd, Zilkf xalo Hesen cama ciln xwe yn qirj dibin ba
abla Sakney. Abla Sakne cilan dio, ut dike ji wan re dine.
Ferd rojek ji abla Sakne re dibje, "Ez aiq bme, ka were
keika min bibne." Abla Sakne bi Ferd re die Fakulteya Ziraet,
keika ku Ferd aiq w bye Ruhsar e, li bax mekteb mnitiye.
Ferd w bi tiliya xwe nan abla Sakne dide. Abla Sakne li
17
Ruhsar dinre, keik xasek e, dikeve ser Sakney. Ji Ferd re
dibje, "Keika te xasek e." Diin ba Ruhsar hal hev dipirsin.
Gava Ferd li Anqer Zraet dixwne DDKO ava bye. Hin
xortn xwendevan pver di nav DDKOy de ciy xwe
digrin, ji aliyek mekteba xwe dixwnin ji aliyek din kar
barn xwe yn komeley dom dikin. Ferd di nav kar bar w
komel de ciy xwe digre, tembr l dixe, govend digre di
kar rojane de pwstiyn xwe tne ch. Komela wan kultur ye,
bes kar barn dikeve ser mil wan, hem giran hem j siyas
ye. Analz, teor perspektfen li wir dibin hem li ser niv
wan hem j li ser nivn li d wan tesrek mezin dike. epn
Tirkiy wek niha w gav j tifinga xwe ya zengar gemar
derdixin gulleyan dibarnin ser wan de. Yn gotina kurd
dibjin, "Milliyet ne w Tirkiy ji hev bixnin."
Tirkiye li hev ketiye, xwendevan li her dern Tirkiy rabne
ser xwe, eqa ore, qehreman, serbilind serfiraz r li wan
a kiriye, y ku demaneyek tifingek dixe dest xwe, dest
bi ore dike. Hinek xortn kurd di nav w orea xwendevann
tirkan de c digrin wenda dibin.
DDKO di nav oreek din de ye: Kurd hene an tunene?
orea DDKO ev e. Div li gel xelkn Tirkiy bidin qeblkirin
ku kurd hene.
Ji bo Ferd demeke n, demeke xweik demeke bi zehmet
zor dest p kiriye. Hviyn w, hesreta w ya rojn pin ji her
tit pdetir bilindtir e. Eqa w Ruhsar j di bin w dara
hesret de hn mezin dibe.
Ji bo edalet, heq huqq xebat kirin ne hsa ye. Hele li
welatek wek Tirkiy qet ne hsa ye, her btir ji bo mafen kurdan
18
xebat kirin e. Wek tu xwe bavj nav agir cahnim, ne ten
dagirker, hzn ku hay bay te j tune, dibin dijmin te, dibin
celad mh can te. Div hem mh te hem j can te bigrin.
Hevaln te yn bav kalan, nas te, hemwelatiyn te j dikarin
bibin dijmin te. Tarxa me ahda w ye. B hejmar kurd hatine
kutin, xant xiyanetek b sinor li erd ezmann me heta niha
hukm xwe ajotiye. Gotina min ew e ku di rpeln p de em
dibnin ku yn derbn xwe yn zalim li ser Ferd dibarnin,
cardin zarokn v welat me ne. Yn demane dane dest wan,
yn nan av dane wan, yn ew veartine j b guman kurd in.
Yek caran ez xeyalan dikim, ez hv dikim ku kurd w rojek
ji bo xwe, ji bo zarokn xwe jiyaneke nsan ava bikin, jiyaneke
b mrkuj, b hesd, b durt dvik. Hevdu kutin d
qedexe bibe, kurdek d kurdek nekuje. Kes li kes tade zulm
neke, neheq bbext, mrkuj, diz, div bibe erm rre.
Bira zarokn me, ne di bin dara mirin de, bin dara jiyan de
bilzin mezin bin. Bira bilrn ivann me ne kilamn mrku-
jan, kilamn eq dilovaniy bilornin. Evana xeyaln min in
ez wisa bawer im ku xeyaln Ferd j wisa bn. Di kilam
helbestn Ferd de, ne axa beg ne j mrkuj er hebn,
kilamn w kilamn gund cotkarn me bn, kilamn xelk
reben bn, lorkn dayikan bn.
Kilamn w, hesreta dil w, bn mirina w.
Hzn ku ji van kilaman hez nedikirin, rabn gulle li xwediy
kilaman barandin.
Min bi saya ser heval delal Sno Xurd du helbestn Ferd
peyda kirin. Ez wan her du helbestan li jr dinivsim.
19
Pmerge
Ten b, rab ser piya
Hla rast iya, ep iya
Rakir ala rengn qrya
Deng veda, deng veda, deng veda
Det zozan iya naliya, naliya
Ght geiiya
Gund, karkr, pale zana
Rabn giryan, rnitin giryan
Ban kirin ke bav diyan
Civiyan ser hev, dest dan destn hev
Pit dan pita hev
Qrn hawar dan hev
Hem bn yek dev
Qor bi qor, rz bi rz
n n li dor pmerge yek bn.
Bijn, bijn, her bijn hn
Deh, sed, hezar, sedhezar
20
Zar z, ke, qutab, dersdar
Li hember gihtin fastn har
Tev bne wek dwar
Metirsin, metirsin d er nabe sar
Ji Xaneqn heta eqlawa
Herm, herm, c bi c
Welat kurda
Ketiye bin dest pmerge, neviyn Kawa
Dehaq rre, bapr Baasiya
W roj ldan bav pmerge Kawa
Ber Newroz ten b cejna kurda
L ropmerge hergav, herdem
Ava dike cejna
Proz be, proz be, li te Kurdistan
Ey pmerge.
i bjim hindik eji te ra
Det, zozan, iya hem
Ji te ra bye derge
Bijn, her bijn hnpmerge.
21
Kevokn Sp
Kevokn sp, kevokn sp
d bnfrandin
Xertn kevin, xertn kevin
d bn irandin
Cah mah, cah mah d bn bakirin
Kurdistan, Kurdistan d b
Bel bel nihaji bo meye
diyameheye
Bav, , elpel
Det zozan, iyay Kurdistan me ye
Me qrn hawar daniye dlan
Bka me, bka me Kurdistan
Deng bidin hev, gaz kin hevalan
Bira rakin topan, bira rakin ekan
Bira hespn xwe rakin ser piyan
Km mekevin, km mekevin
Ha xortn dilovan
22
Dem bi dem gav bi gav
Werin, werin, werin ha werin
Dewran, dewranji bo ern
ku tkona doza xwe nekin ker in
Herin, herin heta Bexdqy herin
Bnin, bnin ser Hesen el-Bekir bnin
Segbav Husn, segbav Husn
Br mekin, ha br mekin!
Warn wan, warn wan
Bi ser wanda hilwenin
Erd ezman, erd ezman
Bi ser wan da birenin
Heyfa Leyla; ira Kurdistan
Bistnin ha bistnin.
23
Evna Ferd Ruhsar
Ferd Ruhsar di salek de dikevin Fakulta Ziraet, dewra
wan dewra 1968an e. Ferd Ruhsar dikevin yek gmb. Ji rojan
rojek div hem xwendevan wneyn xwe biknin, Ferd di
nava gmba xwe de ji Ruhsar dipirse ka ew dikarin rism xwe
tev biknin. Ruhsar dibje ba e. W roj wneyn xwe diknin.
Tu nab Ferd b xebera Ruhsar bye aiq. Ew radibe
wneyek digre, dixe nav zerfek nameyek j din Swreg
ji Ap Sefo re. Gava nama Ferd dikeve dest Ap Sefo d
qiyamet radibe, qiyametek wisa ku erd ezman li hev dikeve.
Aiq dn stal, ewlad b xr, Ferd ne er, Ferd eyarsr
radibe dibe aiq keikek xerb, keikek ku esl fesl w ne bel
ye, mirov v yek li bav xwe dike, mirov v rreiy tne ser
Ap Sefer Qado? Dost nas i bibjin? Em i xweliy li
ser xwe kin?
Ferd, Ferd evndar, asiq dn perwane li ser ezmanan
difire, qarn qrna Ap Sefo ji guhek dikeve hundirji guh din
derdikeve der.
24
Dewran diguhere, dewranek nuh, dewranek xweik b snor
wek guln sor siya xwe avitiye ser nivn nuh, er ertiy
ber xwe daye ber bi rojavay ve die.
Ap Sefoy ku aqildar pver ye w guhertin ferq nake,
nabne ku dara dewran her tim ciy siya xwe diguherne. Ji ber
v yek erd ezmanan li hev dixe. ewket Ap Mizr, pis-
mam Ap Sefo, die mala Ap Sefo w sakn dike. Dib,
"Sefo qiyamet rameke! Binre, tu j aiq Xod bby, keika
koeran Xod, aqil he te ji ser te birib, d bav te,
mirovn te hember derket. Tu Xod neghtin miraz xwe.
Niha tu ima piya v lawik digr?" ewket, Ap Sefo dixe nav
kua teng, are li Ap Sefo namne. B are b dil ji kera xwe
dadikeve jr.
Min ber gotib, Ferd Ruhsar nan Sakn j dide, Sakne
dibje gelek ba e. Herwiha di merhala dawiy de malbata Ferd
dibje er, bes feqra Ruhsar hay bay w ji titek tune. Ferd
car bi car die mala diya Ruhsar, Ruhsar li mala diya xwe
dimne, bes Ruhsar Ferd wek hevalek xwe dibne, hevalek
mekteb, ne km ne zde.
Gava Ap Sefo j dib er, ed Ferd ji kfan wek ikek
azad difire. Xwe dilezne ba Ruhsar, dibje ez dixwazim bi te
re bizewicim. Ruhsar mat dimne, he aqil ji ser w die,
nizane i bibje. Heta w deqq w bi av hevaltiy li Ferd
nihrtiye, heta w gav qet zewac nay bra w. Her duyan n
dest bi mekteb kirine, li p wan riyeke dr dirj heye, ziman
li dv kilt dibe, dibje "Ferd, div ez bi diya xwe re bipeyivim."
Bav Ruhsar tune, gava Ruhsar zaro ye ew di qezayek de
wefat dike. Bav w muteht e, di mintiqa Xarpt de bi qamyona
25
xwe li ciy naat kar dike. Gava teker qamyon dikeve
alek, bav w ji qamyon dikeve wefat dike. Ruhsar w
dem li der dora s sal nva ye.
1978an de, li Swreg w delaliy xwe winda bike. Qza w
Yekbn s sal nv e. Ew j li Kurdistan bav xwe winda dike.
Latfe xanim Ferd ba nas dike, Ferd die mala wan t.
Ruhsar dibje day, "Ferd ji min ra wisa dibje ez awa bikim?"
Diya w peyva xwe dirj nake, dibje "Qza min Ferd lawikek
ba delal e, ew kurd e, bes y giring ew nsanek ba e. Ji bo
min problemek tune."
Ferd Ruhsar dergst dibin. Heval Ruhsar Ferd, carek
de dibe dergstiya w, eqa dil Ferd li dil Ruhsar strkn
ezmanan vdixne, Ruhsar j ne bi dilek bi deh dilan aiq Ferd
dibe. Li ser giyayn n xweik, di nav kullkn sor zer de
govendek li dar dikeve, Ferd Ruhsar di ser govend de ciy
xwe digrin, ev rojn wan dibe govendeke xwe rengn,
govenda eqa dilan, diln serxo, pak delal, govendek b ser
b bin, dawiya w nay.
L rojn p yn ji ah adiy hez nakin, ew wan ji hev
biqetnin, bes govenda dil wan tu caran nasekine. Heta roja ku
zewaca xwe bikin gelek sal derbas dibin gelek mecmele tn
ser wan, bes govenda wan dom dike.
27
Hefs dawet
Ji varan varek, ji mehan meha adar ye, serma seqema
zivistan dom dike, tariya var, dux dmana seyaran,
qalorferan, sobeyan fabrqan wek arefa re daketiye ser
Anqer. Ruhsar, Ferd diya Ruhsar Latife xanim li dora mas
va var dixwin. avn wan li xwarin, guhn wan li radyoy
ye. Di 12 Adar de lekera ixtidar girtine dest xwe, rojn p w
i bibe kes nizane. Spiker radyoy navan dijmre, yn navn
wan tn hejmartin div biin xwe teslm pols bikin. Nav Ferd
j di nav wan de ye. Pariy wan di qirika wan de dimne.
Ferd dikeve hefs, Deniz Gezmi hevaln wan tn
damkirin, welatperwern ep rast li Diyarbekr tn berev
kirin. Li ser rya Seyrantep bereqa eskeran dibe girtgeha kurd-
perwern rast ep. Yn "bi sc" yn "b sc" li wir tn
berhevkirin. Di nav wan de Ferd j heye. Car bi car ez bi diya
xwe re diim ziyareta Ferd. Kfa w li c xuya dike, gava ew
diya min qise dikin ez j li girtiyn dina temae dikim, li ber
qawi hewa wan heye, ji xwe re piyase dikin. Di navbera
ziyaretvan girtiyan de ten tln bi dirik hene, bi hsat em
28
dikarin wan bibnin. Her caran ku em ji Ferd vediqetin, d ez w
ji br dikim bi xeyaln xwe mijl dibim. Xeyaln min, eqa min,
heye tune fiitbol e. Bi fiitbol ve dijim, bi fiitbol ve radizim bi
fiitbol ve radibim. Bes ferqa girtiyn Diyarbekr girtiyn hef-
sn normal li mijiy xwe qeyd dikim. Ji ber ku zarotiya min pir
caran li rya hefsa Swreg derbas dibe. Bav min ji qebedayn
Swreg yek e, lingek w li derve ye lingek w j li hefs ye,
gava kesek tunebe ku pre lec bike, dikeve yaxa polsek an
sleyek li w dixe yan j qumn unforma w j dike dikeve
hefs. Ez biray min j her varj re xwarin dibin hefs. Em gir-
tiyn wir nas dikin dibnin, hal wan, rabn mnistina wan
girtiyn Diyarbekr pir cih ye an j ji min ra wisa t. Yn
Diyarbekr serbilind nan didin, mea wan, peyvn wan
babetek din ye, wek li ser iyayek bilind rnistine temasey
din dikin, li hember qerdiyana destn xwe li hev girnadin, ji
qerdiyanan re efend nabjin. Hember qerdiyanan serbilind dise-
kinin. Ji wan rojan ev risim di mijy min de ciy xwe digre.
Ranza Ferd hsan Yavuzturk li kleka hev in, hevaltiya wan
pir ba e, nzk hev in. Ji rojan rojek pismam min Mehemed
j tnin hefs. Ferd li Mehemed xwed derdikeve, j re c dike.
hsan ranza xwe dide Mehemed, d Ferd Mehemed li kleka
hev radizn. Mehemed dibe xwendevan, Ferd dibe mamoste.
Ferd di war ziman de gor heval dostn xwe yn hefs pir
pde ye, dikare kurd bixwne, binivsne. Siiran, kurterokan
dinivsne, kilaman dibje, kilaman dinivsne.
Di nava girtiyan de y her ciwan Mehemed e, 1 7 sal ye
yn her pr Xell Axay imex ye, sal w j 75 e. Xal Xell
ek kurdperwerek ba e, ji Mele Mistefa Barzan re ekir, ard,
29
rn andiye, ji ber w yek ew j avtine hefs. piraniya hevaln
Ferd hefs, ji y her ciwan heta y her pr, b yek-du kesan
hem ji Ferd hez dikin, qedir qmeta w dizanin. Ferd bi
huner xwe, bi enerj dilsoziya xwe, bi kurdperwerya xwe di
diln dost hevaln xwe de ciyek taybet digre. Bi ziman saza
xwe, bi kilam kurterokn xwe, bi exsiyeta xwe ya kurd
modem di nava nivn kevn n de piran ava dike, bi rabn
rnikandina xwe, bi jiyana xwe ya rojane ji bo rojn p dibe
ronahiya evn tar.
Ger ez bibjim di her tiliy Ferd de hunerek heb, ne
mubalaxe ye. Ferd mekteb xwendin hez dikir, bi gotinek din,
ji hnbn hez dikir, titn kuji v meraqa w xelas dibn pr kim bn.
Di war matamatk de jr b, gava problemek zor derdiket
p w, heta ku w ew problema hel nekira dev j ber nedida.
Gava min nikarba dersn xwe yn matamatk bikirana, ez
dim ba w, bi sebir alkariya min dikir dixwest ku ez fam
bikim ku ew problema awa areser dibe.
Futbolciyek ba e, li Anqer dibe qeleban Demir Spor.
Havinek li Swreg dibe qeleban Swreg Spor, wek qeleban
mvan di taxim de c digre. Di w ma de ez end heval li
kleka qeley rdinin temaey w dikin. Wek pisk sivik
apik e, li heway difire, ji refleksn w re heyran dimnim. Ez
bawer dikim di nav merivn me da y her p futbol dilze,
biray Ferd, xal min Hesen e, d ra Ferd dest bi fiitbol dike.
Gava Ferd li Demir Spor dilze, ez pismam min Mehemed j
li Swreg ftitbol dilzin. Nav taxima Mehemed "Qertel Spor",
nav taxima me j "ahn Spor" e. Reng wan sor re e, y me
j kesk sor zer e, uniformayn me rengareng in, bi ciln prekn
30
Qerecdax dimnin, her babet reng t de heye. Gava em bi wan
ra ma dikin ew zora me dibin, em j dest bi teqel dikin.
Di hewa hefsa Diyarbekr de, Ferd, Mehemed, Mehmd
Kiper, Mehmet Tuysuz ji bo kf car bi car top lox dikin.
Menecer wan abqat Bahattin Eryilmaz e, w j kovarek bi nav
Srsuvar derxistiye, di war kurdperweriy de wean kiriye, ji
ber v yek ew j avtine hundir. Her cara ku Ferd hevaln w
hunera xwe ya fijtbol nan didin, Bahattin j, wan bi qedayif
baqleve gur dike. Dibje, ger hn ba bilzin, ji qantn dil we
i bixwaze ez bidim hann.
Di war musik de, bi taybet Ferd bi Nr ve tev pir
dixebite. Pit hefsbyna 71an ew Nr bi musika kurd kase-
tan dikin. Nr hevalek hja delal e, ji Wranar ye. Gava
Ferd di nava Kaway de c digre, Nr j wek min di nav refn
DDKD de kar dike. Beriya bna grban Nr Ferd pir
nzk hev in, tit wan tne ba hev dengbj, meraqa edebiyat
ziman kurd ye, bi taybet rn Cgerxwn, kilamn
Mehemed xo ne. Nr gava kilamn kurd dibje por li ser ser
min pjpj dibe. Dema Ferd Nr tn ba hev d her du per bi
xwe ve dikin bi ezmanan dikevin, dinyaya li dora xwe ji br ve
dikin, li dora wan k i dibje, bo i dibje naghje guhn wan.
Ferd li saz dixe Nr dest dibe ber guh xwe. Yekcaran hinek
kilaman tevde dibjin, w gav jiyana hesd, xeybet, nifaq,
birakuj, mrkuj, derew dolabn rojane ji bo end deqiqeyan
be j li ber avn min winda dibin. Bhn bay bihar dadikeve
ser min, baraneke xwe nerm dest p dike, ava baran bhn
buxa erq lexeman dixe ber xwe dibe ciyek dr. Ew end
deqqeyn bi sihr, dibe bihareke dr dirj. Yn li wan kilaman
31
guhdar dikin wek di nav w deqqey de bibin nsanek din, mh
dikeve avn wan, bhna wan fire, mh wan aza dibe.
Ferd ji ber v yek di tarxa me da ciyek taybet digre. Bi kar
bar xwe yn oreger, mejiy me, bi saza xwe j dixwaze
mh me aza dike. Dixwaze mh ku bi hezar salan e t
periqandin, pelixandin, mh ku roj bi roj dirizin, mh ku bi
hesd, bi dijminat, bi nezant bne wek qetrana re aza bike, w
mh ji bin nr gay xelas bike.
Ruh me li zencran ketiye, mejiy me, dest lingn me li
zencran xistine, sib heta evar tit em li ser difikirin, tit em
li ser galgalan dikin hle ye, firildaq e, hevxapandin e, br
mezel hev kolan e. K mezel k her ba bikole ji w re dibjin,
ew peyak xurt egd e, camrek erkir e. Wisa t fikirandin
wisa t gotin. Jiyana ku li ser me hatiye gerandin ev e. ev
jiyan hem bi zencrn xuya dike hem j bi zencrn ku xuya
nake, wek fstanek dnan li me kirine.
Ferd di merhaleyeke wisa de die ber v zencr, bi saz
kilamn xwe, bi ziman xwe y bav kalan, bi serwextiya xwe
dibje, "Ev e! Ev xeleka ku ez bi tiliya xwe nan dikim, xeleka
her zef sist e, dest xwe bavn v xelek, ew zencra ku bi
hesin pola bye, ew zencra ku bi hezar salan mh we, dest
lingn we girdaye w ji hev de bikeve, w pere pere be, w
hrhr bibe, w bibe toz dman bikeve ber bay bihar..."
Xeleka ku Ferd nan dide ziman e. Ferd ziman me y ku
bi hezar salan e xistine heft qat bin erd, ew bi pnsa xwe, bi
kilam xwe, bi r kurterokn xwe santm bi santm ji bin
erd derdixe, gend gemara hezar salan bi dev xwe puf dike
pak dike. Mezinbna Ferd ev e.
32
Ez hv dikim ku ev gotinn min cwt neyn famkirin. Ez
dirok nkar nakim dirok bi Ferd ve j dest p nakim. Erd ku
Ferd li ser disekine, erdek vik vala nn e, li ser v erd beriya ku
Ferd ji diya xwe bibe, kurd t peyivandin, kurd t nivsandin, bi
kurd kilam r tn gotin. Gava Ferd helbesta dinivsne, di bin
ser w de dwann Cgerxwn hene. Bes di nav niv me de, niv
me y ku dixwaze millet kurd wek hem milletan bibe xwediy
jiyaneke nsan serfiraz, Ferd ciyek taybet giran digre.
Millet kurd dipeyive l bel em li ser siyaset bi tirk
dipeyivin; semner, mitng, civn munaqeeyn me bi ziman
tirk ne, heta em di nav xwe de j tirk dipeyivin. Literatura ep
kurd tirk ye. 27 sal pit Ferd, ev literatur hna j bi ziman tirk
ye, gelek nsann ku ji sib heta var xelk azad dikin, hna
kurd nizanin, dibe ku di jiyana xwe de carek j bi s gundiyan
re rnenitine neketne nav sohbetek.
Endamn DDKOy gava derdikevin ber mahkemey, korre-
girka her girng tunebna kurda ye. deolojiya resm bi dev
dozger mahkem v dibje "Kurd tunene! Yn ku ji xwe ra
dibjin kurd di esl xwe da tirk in."
Endamn DDKOy hebna kurdan, bi hebna xwe, bi ziman
xwe y d bavan, bi tarxa xwe, v idday p dikin. Di war
dellan de tit ku bi giran dajon p mehkemey ziman kurd
bi xwe ye.
Endamn DDKOy xwe diparzin an j div em wisa bibjin,
endam DDKOy li hember iddanameya dozger hebna kur-
dan, hebna ziman kurd diparzin. Di droka modem a llrkiy
de xwendevann kurd, pver ronakbrn kurd bi serwext,
bi cesaret serfiraz li dij deolojiya resm radibin ser piyan.
33
Bi cesareteke meden bi ryeke ilm iddianameya dozger dikin
bin erd, titn ku di iddianam de c girtine, yekayekji hevdu
dixin. Ideolojiya resm, di huzra xelk kurd tirk da defre
dikin. Bes mahkeme di deolojiya resm de israr dike. Endamn
DDKOy ceza digrin. Cezaya her bilind 16 sal e, Ferd xwe ba
diparze, 14 sal ceza didin w j.
Sala ku Ferd ji hefs t berdan partiya Ecevt li ser hukim e.
Ecevt 1974an da Qibrs, wek zebe Diyarbekr ji nav de
diqeline, Qibrs dibe du pere; pera yunaniya pera tirka.
Cntaya yunan ji iqtdar dikeve, demokras t Yunanstan, li
Tirkiyey Ecevt dibe qehreman, qehreman demoqrasiy. Pit
dagrkirina Qibrs Ecevt efyek derdixe, girtiyn siyas j
dikevin ber efijy, Ferd hevaln w yn kurdperwer ji hefsa
esker ya li Diyarbekr tn berdan.
Ferd bi def niqaran digihje Swreg. Ruhsar li gel Ferd e,
pit s sal nvan, hesreta roj evan xelas dibe, ap Sefo dibje
fersend ev fersend e, em dawetek bikin du dawet, bira reqna
def zum gur bibe.
Ferd Ruhsar wek suwariyn hespn gewr boz bi zeman
re ketine xar, div hespa zemn bi qefilnin, dive ser j bistnin,
div ne li pa, li p zemn bijn, deqqeyn, saetn, roj saln
ku winda bne div vegerin, div Ferd Ruhsar w zeman
wek ava kz hnik bi ser xwe da bikin vexwin.
Wek ap Sefo dikin, dawetek dibe du dawet, telgrafek ji
Latfe xanim re dinin, Latfe xanim biray Ruhsar Erhan z
bi z didin r.
Dawetek xwe giran li mala Sefoy ap Qado li dar dikeve.
Mehmd Kaloy Ares bi cil cawn folklor ser govend
34
dikne, Ferd li kleka hewz rnitiye, pismam min Alo w
tra dike. Kfa ap Sefo li c ye, destn w li pa w, li nava
dawet qolaan dike, bi henek qisn xwe kfa mvanan xwe
dike. ayiyeke wisa daketiye ku kes kes nabne, zarokek ji ser
xan dikeve hewa kalik min Husn, bes titek nabe. Meriva
min Zozan, w gav zaro ye, niha xatna pismam min
Mehemed e, dikeve nav br. Bes ew j difilite, titek nabe.
Herwiha pit demeke dr dirj, Ferd Ruhsar bi kf ay
digihjin miraz xwe dibin jin mr.
Li gor diya min di nav v kf ayiy de jan li xalo Mehemed
radibe. Hundir w jan dike. Ap Sefo sib z radibe die dox-
torek tne. Doxtor derziyek li Mehemed dixe, jana w disekine.
Doxtor dibje w bibin Diyarbekr, li bajar Swreg nexwe-
xane tuneye. Na, nexwexane heye, doxtor tunene, alet tunene,
derman tuneye. Ji ber v yek gava meriv nexwe dibe div bie
Diyarbekr, ger per meriv hebe meriv die Diyarbekr an j li
mala xwe, li ber avn zarokn xwe dihele dimire. Herwiha
Mehemed radikin Diyarbekr, doxtorn wir ne dibjin er ne
dibjin na, radibin Mehemed emeliyet dikin. Diya min, prka
min Ferd diin ziyareta w. Mehemed di nav ciy xwe da
digir, deng nake. Hsrn avan bi ser riy w da dadikevin jr.
Dev xwe vedike, dixwaze titek bibje, nikare, dev t girtin.
avn xwe yn qahwerengn vedike li diya xwe, biray xwe
xwunga xwe dinre, mell b are ye.
Adle, torina meta Zuloy Cana, cran xalo Mehemed, dost
bav kalan li nexwexan hemre ye, diya min ji Adl rewa
Mehemed pirs dike, Adle dibje wele ez nizanim ye? Ji can
w s pare girtin andin tahll. Ji Mehemed ra nebjin, mix-
abin ew qansr e.
35
Pit emeliyet Mehemed piek rind dibe, bi xra dermana
rind qelaw dibe, xwe berhev serhev dike. Pir najo cardin
dikeve. Ferd w dibe Swd. L balafirgeha Swd wan radi-
westnin, li wir Ferd digrin dixin nezaret. Kaxiz wan km e
an kmasiyeke wan heye. Nmet, biray Necmedn Buyukkaya
vir de wir de baz dide kmasiyan temam dike Mehemed
dighne ba doxtor. are nn e! Bersva doxtor ne dirj e, kurt
rast dibje, div hn w rojek p bibin mal, zde wexta w
nemaye.
Ferd biray xwe tne mal, w dikin nav ciya, li hew, li bin
mwa tiriy dirj dikin. Mehemed roj bi roj dihele, bi gotina diya
min ne ji mahran re dimne ne j ji mikan re. Di nav ciy xwe
da, wek berfa ber trijn tava bihar dihele, por w diwese, hes-
tiyn w bik zirav dibin. Hundir w wek agir vketiye, bi
lepa cemed dixwe, fde nake, agir venamire. Mehemed li ber
av destn Ferd dihele die gor.
Qehra dil Ferd giran e, pareyek ji can w, ji ruh w winda
dibe. Biray delal, biray henekvan kficwe Ferd ten dihle.
Ruhsar Ferd vedigerin Anqer, Ferd dest bi mekteba xwe
dike. heta mekteb xelas dibe Ferd Ruhsar li mala Latfe
xanim dimnin.
Heta 1974an ez top dilzim, ling min rast dik, ez top
berdidim. Ling min li nav aliy, ez li mal veket me, qaptan
min, heval hja Mustefa ji min re "Tiriyn Xezeb" Ahmed
pismam min j kitaban tne ji min re mala min diewitnin!
Saya wan da ez j dikevim ber bay bihar. Ji w roj heta niha
min Mustefa me hevdu nediye. Mustefa Ahmed ciy xwe li
nav dil min girtine w wiha dom bike.
36
Ez dikevim mekteba Teknk ya mran, roja ku ez dest bi
mekteb bikim mamost me dibje, div hn ciln xwe yn
atelyey bi per xwe bikirin. Ez gelek aciz dibim dev ji mek-
teb berdidim. Demek n da ez dikevim Tap Kadastroy. Bi
end hevaln Swreg ez dest bi Tap Kadastroy dikim. Em
ber li yurda Srt dimnin, pit re em derbas xaniy ku Ahmed
t de dimne dibin. Ahmed meriv min Ferd e, prika Ahmed
kalik min xwung birayn hev in, wek bav me li me
muamele dike, kfa me j re t, ez bawer dikim kfa w j ji me
ra t. Sib heta var cixaran dikne, gava ji xew radibe,
tatya xwe bi cixareke qaax dest p dike, tatya w cixare ye,
demek n da ji qanser wefat dike.
22 meha qasim de gava gulle li Ferd tn barandin xebera
re dighje Anqer, di nava ewn ku xwe davn otobos diin
Swreg Ahmed j heye, heta mirina xwe ji Ferd hez kir, qmet
hurmeteke mezin nian Ferd dide. Xwed bi rehma xwe a bike.
Li Anqer her cara ku fersend dibe diim ba Ferd, pir
caran ez Ahmed tev diin wir. Heta saetn dereng em rdinin
sohbet dikin.
Li Anqer DDKD ava bye, nivn nuh kevn li nav w
komel de kar bar xwe tev dikin, ji wan yek j Ferd e, cara
yekemn li Anqer di bin nav "eva Wranar" de evek
dibe, di amadekirina v ev da Ferd wezfa xwe bqusr tne
' ch. Di nava demeke kin de du grbn govend ava dike. Her du
grb bedar ev dibin. W gav ez pismam min Misto Uzun
end hevaln Swreg em li "Siirt Yurdu" dimnin. Ez li oto-
bus siwar dibim diim Swreg, niqarevan Remezan
zumevan law Rizo digrim tnim Anqer.
37
Cara yekemn di v ev de ew kilamn kurd bne gotin, y
ku d kilaman bibje ivan e, w gav nav deng ivan tune,
zde kes w nas nake. Li doraliya sahn hevaln DDKD ji la
xwe bazinek dikin. Qenaeta hevalan ew e ku gava ivan bi
kurd kilaman bibje, d pols w bigrin. Hevalan j biryar dane
ku ew ivan teslm polsan nekin, ji ber v yek li dora sahn
emberek ava dibe. Herwiha ev b qeza b bela xelas dibe.
Demeke tevlihev e, erek gur di navbera xwendevann ep
ulkucuyan (Fastn tirk) de dom dike. Ji sib heta var gul-
leyan dibarnin ser hzn ep, xwendevann pver de, ep di
bin gullebarandin de mekteba xwe dom dikin. Der dorn
unverst fakulteyan di navbera grban de hatiye parvekirin.
Her kes xwe di mintiqa xwe de diparze, gava oreger diin
mekteb yek yek newrin, bi hev ra grban dikin wisa
diin mekteb. Dewlet temaekar e.
Di nav DDKD de munaqeeyeke teork deolojk dest p
kiriye. Prensbn komel vedikin munaqee dikin, bi saetan
bi rojan dipeyivin, dawiya munaqeeyan nay. Di war fikran de
ciht yektiyn n li vir tn andin.
Di avakirina grbn ku w di rojn p de ava bibin, ev
munaqeeyn ha sedemeke giran girng dilzin. Yn ku d
rojn p de hereketa Kawa ava bikin di nava van munaqeeyan
de ne. Welatperwern di nava DDKOy de erk xwe y her
girng tnin ch. Ev qenaeta min e. Kurd wek millet heye. Pwest
ev e, di mahkeman de, di huzra xelk de ev b spatkirin.
Welatperwern di nava DDKD de dervey DDKD de,
gava duduyan davn, gava pn DDKO avtiye. Di merhela
DDKD de, ronakbrn kurdan dixwazin rewa kurdan tespt
38
bikin li gor w dermanek binivsnin. Pwistiyeke giran e, ji
ber ku gava wext saet temam b ew bi hezaran nsann me
seferber bin, bi hezaran nsann me d can mh xwe amade
bikin, ev ne lstika zarokan e!
Li chan deveyn (htir) qemer bi hev ketine, toz talaza
ku radikin ji n heta Man avn her kes kor dike, he wan
ji ser wan digre. Her kes ji welat xwe temaay v er dike, her
kes ji deveyek re dibe alkar, her kes kar bar xwe ji br dike
alkariya deveyan dike. deveyn qemer j bi can dil
dixwazin ku her kes alkar wan be.
Baas, serekn Baasiyan Hasan el-Bekir Seddam, bi
teyareyn Sovyet, bi top tanqn Sovyet, bi efser qilawuzn
Sovyet gava tevgera Barzan, tevgera millet me y bindest
bombardiman dikin, zarokn me, prekn me, xort peyayn me
li ber avn me qetl dikin, em ji Sovyet re li epikan dixin li
kurdperwern xwe j nalet dibarnn. Ji ber ku di av Sovyet
de Baas li dij emperyalzm ne, ji ber v yek Sovyet bi ek
lekern xwe ji Baasiyan ra alkariy dikin, em j li kueyan
dikin qarqar dibjin, "Bij sstema sosyalst." Di nava v rew
de gelek xortn delal pak ji bo v er ziyan dibin, tn kutin,
birndar dibin dikevin hefsan, di nava hefsan di bin erd re
de dirizin.
Ferd die komel t, dikeve nav munaqeeyan mektaba
xwe dom dike. Pit du mehan ez mekteb ber didim, vedigerim
Swreg. Beriya ku ez vegerim, Reo bi min re piek suhbet
dike. Havn, ew hevaln din j d bn Kurdistan, div em
tikiliyn (pwend) xwe bi hevdu re dom bikin. Reo d ra dibe
heval Ferd, gava Ferd die daweta Reo, t kutin.
39
Ferd xwendina xwe ya Fakulteya Zraet temam dike, bir-
yara xwe daye, dibje "Ez oregeriy bikim, ez profes-
yonel bim." Ruhsar dibje, "Ferd heyran, Ferd qurban wiha
meke, ka em awa debara xwe bikin, ne kar me, ne per me
ne j xaniy me heye, tu y awa profesyonel kar bik?" Ferd
biryara xwe naguherne, Ruhsar baz dide ba Brahm, div
Brahm hevaln din bi Ferd re bipeyivinn. Dawiy Ferd qna
dikin.
Tayna Ferd bo Hlwan derdikeve, w dem xwendavann
ku bi burs xwendine kar z bidest dixin, yn ku b burs in z bi
z kar nabnin. Ruhsar b burs xwendiye, ji ber v yek ew b
kar e, bes kfa w ch da ye, li ba Ferd xwe ye, ev bes e.
L dixin diin Hlwan. Ferd dest bi kar xwe dike. Xelk
Hlwan, gundiyn der dora Hlwan ji Ferd hez dikin. Ferd
bi dil xwe y pak, bi edalet dumstiya xwe dil wan qezenc
dike. Jiyana xelk, ziman xelk dizane, bi wan re ne wek
muhends, wek hevalek, wek birayek dipeyive. Ferd muhends
dewlet ye, meqam w, eraba w ya xuss heye, bes ew zarok
v erd ye, zarok xelk xwe ye, di xizmeta xwe da qusr nake.
Ferd bi jiyana xwe, bi muemala xwe bal dikne, hem bala
xelk hem j bala dewlet dikne bi ser xwe de. Li v welat
div memr, muhends, wal qeymeqam wek efendiy xelk
hereket bikin, div xelk ji wan bitirse, ji wan re hurmet bike ku
giraniya dewlet km nebe, roja ku giraniya dewlet km bibe,
roja ku xofa dil xelk sist bibe, dzan xira dibe, dzan ji hev da
dikeve! Ferd ji w imaj re ters dikeve, Ferd xelk nake
xizmetkar xwe, na w de xwe dike xizmetkar xelk, snor di
nava xelk muhends dewlet de winda dibe.
40
Btir v yek Ferd, kilaman dibje, kilamn kurd, Ferd bi
gundiyan re kurd dipeyive, Ferd ji dest w i b dike, dibe
alkar heval xelk.
Ferd dema bi v huner meziyetn xwe dil xelk qezenc
dike, rol nake, siyaset nake, mkan dewlet ji bo welatper-
weriya xwe bikar nayne. nsanek meden pver awa
hereket dike, ew j wisa hereket dike. Ferd ji xwe ra sexiyetek
ava kiriye li gor w exsiyeta xwe muameley dike.
Di nava civateke wek a me da xwed exsiyet byin karek
hsa nn e, exsiyetn hukum dajo di esl xwe da b sexsiyet ye,
li ser nezantiy, durtiy, dijminatiy derew dolaban ava
dibin. Ferd derewan nake, mrkuj birakujiy re rmet nade,
durtiy nizane, dijminatiy j nizane. Ji xelk re ne li gora
zengn an feqrbna wan, li gora nsanbna wan muamele dike.
Xwe bilind nan nade, ji tit wisa re htiyaciya w tune. Bi era
xwe, bi per xwe, bi mark dolarn xwe pesn xwe nade, titn
wisa ji Ferd dr in. Ji bav diya xwe re hurmet dike, ji wan hez
dike bes gava bav w yan diya w yan j mezinek w j re titek
ewt bibje yan j ji w titek nebyin bixwaze, Ferd dibje na
li hember derdikeve. Ji xeybet padaqisekirin hez nake, ji
van dr e xwe nake nav titn wisa.
Gava ez bibjim "ala rx" w end kes min fam bikin ez
nizanim, ji ber w ye div ez behs bikim ka "ala rx" i ye?
Wexta ez zarok bm, yan di saln 1960an de di nava gelek
hewan da aln rx hebn, yn ku pez an dewar xwed dikirin,
di nava hewa xwe da kortikek (al) mezin vedidan zibiln
heywanan li wir berev dikir. Havn ji w zibil tepikn rx
dikirin zivistan bi agir wan tepikan va xwe dikelandin.
41
soba xwe germ dikirin. Germa havn de bhn buxa ku ji van
alan derdiket ne tu hal b, nefes li merivan dihat birn. M
kelman ji sib heta var li ser alan w ava ps a erqan,
dihatin ser nan te, li ser xwarin ava te vedinin. W dem li
gelek kuan de kanalzasyon sergirt tuneb, ava ps a tuwaletan
di nava kuan da diherik. Pir caran mumkun e meriv welat
xwe, bajar xwe, kueyn ku meriv l mezin dibe romantze bike.
Ez ji viya ra titek nabjim, bes gava dibim ahid cehalet
nezaniya nsanan, by aln rx titek nay bra min. nsann ku
ji bo pereyek erd, ji bo hezar qaxid an ji bo qiseyeke ewt erd
ezmanan li hev dixe, qala kutin, dersdayin, nams mraniy
dike mad min li hev dixe ala rx tne bra min. Ew aln ku
bi dest zor zulm, ew aln ku bi dest hzn tar, hzn
bbext, hzn dijminn nsan nsaniyet, ji bo me hatne kolan.
Ji me ra dibjin li v din ciy we ev aln ha ne, qedera we ev e,
hn di nava v al de bijn. div em qebl bikin ku pit sed
salan, hinekn me hna ji bo jiyana nav aln rx israr dikin.
Ferd bi exsiyeta xwe ya serfiraz, serbilind, pver dixwaze
xelk me ji nava v ala rx derkeve, ji v gend gemar, ji v
bhn buxa ps, dil xwe, can xwe, mh xwe paqij bike. Ferd
dixwaze xelk me ser xwe bilind bike, li p xwe mze bike,
p xwe bibne. Dixwaze xelk me dev ji mraniya ehmeqane
berde, ji xwe re mraniyeke bi mane, bi zanet ava bike. Ji xwe
re, ji zarokn xwe re, ji mala xwe re jiyaneke xwe ava bike.
Mezinbna Ferd, qmet, rmet, serbilindiya Ferd,
pvertiya Ferd li vir e, ji vir t. Meziyetn ku di exsiyeta
Ferd de tn ba hev, ji bo niv me, ji bo xelk me dibe bingeh
exsiyetn serbixwe, exsiyetn serfiraz. exsiyetn ku jiyana
nav ala rx qebl nakin.
43
Rya min Ferd ji hev vediqete
B mubalexe kurdperweriya niv me di destpk de bi
rengn ep dest p nake. Sedemn ku niv me dike kurdperwer
pirr in, bes di wan sedeman da yn her girng hereketa Mele
Mistefa Barzan ye. Li Kurdistana bar erek giran dom dike.
Barzan li Kurdistan dibe sembolek, dibe efsaneyek azad
serfiraziy. Hal hewal tevgera Barzan, ji her aliyan bi her
babet digihje her dern welt. Di wari salan de radyoya deng
basa Kurdistan li ser pveyina kurdperweriy gelek tesr
dike. Xeber raporn w radyoy, kilam strann radyoya r-
van ji bo min qedereke n teze ava dike. Jiyana min a rojn
p destpka xwe ji vir digre, destpka min ev e. Ferd ji min
mezintir b, ba bhna azadiy ji Kurdistana bar derdikeve,
beriya min gihtiye Ferd. Dema Ferd li Anqer di Fakulta
Ziraet de dixwne, di mh w de pln azad serfiraziy
rabne ser piya, Ferd ji xewa kabs iyar dibe, xewa mirin,
xewa berbad, xewa b bext b wcdan bi cil cawn xwe mh
Ferd terk dike. Ji bo Ferd bihareke rengn dest p dike,
44
Mehmed xo, Cgerxwn, Aram Dikran dengbjn din bi
kilamn xwe Ferd dilornin. Ferd kurdperweriy kif dike,
Ferd kaniya kurdperweriy, ziman kurd kif dike. Her dest bi
i dike, bi xwebn dilgermiyek b sinor xwe davje nav
govend. Bi zemn re dikeve xar.
Li hefsa Diyarbekr Ferd ji aliy gelek hevaln xwe ve t
hezkirin, bes yn j hez nakin j hene. Di w dem de k i dib-
je an k i difikire ez nizanim, li ser w rewa wan ya hundir
hewcey bi lkolinek j nabnim. Pit hefs ez Ferd j dibnim,
ew nsann ku ji Ferd hez nakin j dibnim, heta bi hinekn wan
re tkiliya min j dibe. B kmas ez dikarim bi rehet bibjim
ku, di navbera wan kesan Ferd de ferqeke mezin heb. Di
hefsa 71an de Ferd ji kurdperwerek ep zdetir, kurdperwer e,
di helbesta xwe ya Pmerge de kurdperweriya xwe nan dide,
yn w gav kurdperwern ep in, bi avek ba li kurdperweriy
nanrin. Bi ziman avn ep tirk ji wan re dibjin, ev
"Milliyet" ne, evana "Milliyetiyn burjiwaz" ne. Ferd di
hefs de nakeve nav xebatn perwerdey, na w de nivsandi-
na xwe ya kurd bi p dixe, dinivsne dixwne.
Li vir div ez tirafek j bikim. Beriya ku Ferd di nava
hereketa Kaway de c bigre, helbest kurterokn xwe dabn
min, ji ber ku ez j dixwazim kurd bixwnim binivsnim.
Dwana Cgerxwn nivsn xwe dide min, ez alfabeyeke kurd
j ji xwe re bi dest dixim. Her nv evan ez ji xwe ra kurd hn
dibim. Daxwaza min ew e ku ez j wek Ferd bikaribim bixw-
nim binivsnim. Ez z fr xwendina kurd dibim, nivsandin
pek giran die, demek n de riya min Ferd ji hev vediqete.
Nexweiyn tevgera ep me hemyan digre nav pencn xwe.
45
Em her yek dikevin rexek, ez ji w pir hrs dibim, b guman ew
j ji min gelek eciz dibe. Ji min end caran nivsn xwe dixwaze,
ez dibjim, "Na!" Nivsn w li ba min dimnin.
Ed ez dev ji kurd hnbyin berdidim, ji ber ku ya her
girng ne kurd ye, her girng, k iqas ep sosyalst e! Kes
naxwaze ten kurdperwer welatperwer be, kes naxwaze xwe
nz van gotinan bike. Ji van du gotinan her kes baz dide, Div
beriya her tit her kes bibe Marksist Lennst d ra j bibe
kurd. Armanc ev e, er ev e. Ziman me hemyan tirk ye, wek
kewn gozel sib heta var eqna me ye. Em ferbna kurd ji
bo rojn p dihlin. Herwiha wext saet temam dibe ez j dike-
vim hefs, kitab nivsn min, bi nivsn xalo Ferd ve tev tn
veartin, heta ro j ez nizanim ku i bi ser wan nivsan de hat.
Beriya ku grbn ep bin, tkiliya Necmedn Buyukkaya
Ferd pir ba e. Necmedn hevaln w yn kevn dixwazin par-
tiya Dr. ivan ji n ve organze bikin. Ji ber v yek Necmedn
dixwaze Ferd di nava v kar bar da ciy xwe bigre. Bes Ferd
ji pvenn derdora xwe haydar e, tkiliyn w bi kurdperw-
ern din re j heye. Necmedn bi Ferd re pir mijl dibe, her cara
ku tn ba hev munaqeeyn kr dirj dikin. Gava em tev
derdikevin iyay Nemrd, ji Swreg heta wir bi hev ra
dipeyivin, ez li pa wan rnif me, destpk de dixwazim guh-
dar bikim, l bel ji deng seyara me titek nagihje guhn min,
bes ew hevpeyvna xwe dom dikin. Ev tkiliyn wan demeke
dirj dom dike, bes netceyek nade.
Ferd j wek me her kes para xwe ji nexweiyn ep girtib.
Hevaln w yn ji DDKD a Anqer di rex Maoizm de ciy xwe
girtibn. Ferd li gel wan tercha xwe dike di rya xwe da dimee.
46
Ferd dibje, ger em dixwazin partiyek n a Lennist bikin
w gav div mirov ji n ve dest p bike, em nikarin ser binge-
ha kevn xaniyek xweik delal ava bikin. Gava Ferd tkiliyn
xwe bi Necmedn re qut dike, rew dtinn w ev in. Ji min ra
j wisa dib, dixwaze ez j, ji der dora Necmedn dr kevim. Ez
w guhdar nakim, ez di riya xwe de diim. Tkiliyn min
Ferd ji bin de qut dibin.
B carek ten ez ew em hevd nabnin. Ew car j li
Wranar em rast hev tn. Ahmet Soken hevalek me y
oreger e, hevalek serbilind xurt, li Erzerom di universt de
dixwne, Erzerom kela fastan e, ulkuc hevalek birndar dikin,
Ahmed ji bo ziyareta w heval die nexwexan, ulkuc bi r de
ji pit w didin ber kran. Ahmed wefat dike, cenaze t
Wranar. Li Wranar b hevaln me, Tikko Kawa j heye,
ew j dixwazin di cenaz Ahmed de bedar bin. Hevaln me yn
DDKD wan bi ert ku tu aliyek w slogann hember
Maozm Sovyet bikar neynin li hev tn. Bes cardin j er
derdikeve. Tacoy me Swreg ku ji Kaway ye, gurmustek li
ser dev hevalek me dixe, dev lwik di xwn de dimne. Gava
me xelas dibe, hevalek me j die bi Ahmed (Pio) re er dike.
Em er didin sekinandin, bes hevaln Kaway ri ser me dikin,
brka min de krek destan heye, ez ji brka xwe derdixim
dixim dest xwe, carek de dibnim ku Ferd xwe avitiye p
hevaln xwe ri tne ser min, w gav hem nsann doraliya
me ji ber avn min wenda dibin, b Ferd kesek nabnim, ezj
re du caran dibjim, "Ber bi min ney, ez li te xim!" Bes ew
nasekine, destvala ye cardin j bi ser min da t, ez dikevim ten-
gasiy, ez ne dixwazim li w ne j li yek din xim. Ed dinrim
47
are namne, ez b hemd dibjim, "Mey ser min, tu xal min ,
ez naxwazim li te xim!" Li ciye xwe disekine, ez wisa bawer
dikim ku qiseyek wisa ew ji dev min derkeve nap, a mat
dimne, li ciy xwe disekine, ez j li xwe a dibim, qiseyek wisa
awa b ji dev min derket. Hevaln me min pata diknin. Gava
em dighjin Swreg hevaln min ji bo w qis, min rezl riswa
dikin. Ez dibjim, "Min ewt kir, min efu bikin." Hevaln min,
w gav min ji dil ef dikin an nakin ez nizanim, bes ro ez hv
dikim ku zarokn ku li ser v erd mezin dibin bira tu cara dil
xwe li hev re nekin, bira nebin dijmnn ruh can hev.
Dema li Hlvan dest bi kar dike d Ferd di nava Kaway de
ye. Hem kar xwe dike hem j ji semnerek baz dide
semnereke din. Li Diyarbekr bi hevaln me yn Devrimci-
Demokratan re dikeve munaqeey, de w gav j hevaln me
wek muxtar Diyarbekr ne, radibin li Ferd hevaln w dixin,
di nava kueyn Diyarbekr de bera wan didin. Di w dem de
hn niha j, em demokrasiy wisa fam dikin wisa tetbq dikin,
yn ne ji min, dijmin min e dijmin div ji hol rabe, div cil
caw xwe bar bike ji mehela min, ji gund min ji bajar
min ko bike. Ger ew ko neke, ceza w ldan kutin e.
Zihniyeta me ya demokrasiy ev e. Ldan tehdt avn Ferd
natirsne, die Adiyaman li wir bi hevaln me re dikevin nav
munaqeeyeke gur. Lingek Ferd li Hlwan lingek w li
bajarn din e. Hevaln w yn Kaway ji enerjiya wi re heyran
dibin, ne ten hevaln w, yn Ferd carek nas dike carek din
ji Ferd dr nakeve.
Di war siyas de giraniya Kaway wek DDKD fireh nn e,
bes giraniya Ferd di war sosyal civak de mezin e, tkil
48
tesra w li ser gundiyan karkeran zde ye. Ji bo xwe ez
dikarim bibjim ku ez v giraniya w ferq nakim, hebn
tunebna w li roj p w awa tesir bike awa tesir dike ez
pir d ra fam dikim.
Dema Ferd li Hlvan dest bi kar dik, li Swreg hevaln
wan zde tune ne, grbek ji TKKO vediqete, di nava v grb
de Eyyup Surek heye, bes li Swreg em ji w re dibjin Mao
Zedung, ji ber ku pir dixwne, hem teoriyn Mao ji ber dizane.
Ev heval diin ba Ferd. Dixwazin tkiliya xwe bi Ferd re
deynin. Hevdu dibnin, bi hev ra dipeyivin bi dilxwe ji wir
vediqetin. Ev gmb ew di roj p da bingeha Kaway li
Swreg fireh xurt bike. Beriya kutina Ferd ev heval ji
Kaway vediqetin, br baweriya wan bi teoriya s dinya
nemaye, ji wan re dibjin Kawa Red yn din dibin Deng
Kawa.
Pit kutina Ferd Deng Kawa ten du hejmarn kovara xwe
ap dikin, hejmara yekemn ji ser heta dawiy der heq Ferd de
ye, li ser qapaxa kovar rism Ferd heye.
Kawa Red, bi nav Kawa s hejmar kovar derdixin. Hejmara
pn di meha iley (Meha 12.) pn 1978an de derketiye,
meha pit kutina Ferd de derdikeve, bi kelmeyek j behsa
Ferd nake. Hevaln ku kovar derdixin ji Ferd veqetyane, bes
Ferd oregerek delal e, gulleyn bbext ne ten li Ferd, li me
hemya hatine barandin, v rastiy em z bi z fam nakin, gava
em fam dikin d dereng e. B guman ez naxwazim li wan nehe-
qiy bikim, tavirn wisa di nav hem grbn ep de heye, gava
oregerek t kutin ten grba w l xwed derdikeve, grbn
din xwe kor kerr dikirin.
49
Tayna Ferd t Swreg, Ferd Ruhsar dikevin xaniy Ap
Sefo Ferd li Swreg dest bi kar xwe dike, ciy kar w li
kleka beya Eskeriy ye. Tayna Ruhsar hn demeketiye,
rojn w bi apo Sefo dak Kejo ve derbas dibin. Ew rojn ku
bi Ap Sefo re derbas dibin, di jiyana Ruhsar de rojn her xwe
in. Ap Sefo bi rok meseln xwe yn rengan rojan li p hev
dixemilne, Ap Sefo bi zanetiya xwe her roj paceyek li ber
av Ruhsar vedike, gava Ruhsar ji wan paceyan li din dinre,
d ji kfan ji ser hi xwe die, ew her roj titek hn dibe, her
roj titek fahm dike.
Ev roj wek xewnn evan kurt in, ne hay Ferd ne j hay
Ruhsar ji rojn p heye. Tu kes nizane ku sib w i bibe. Em
hem grbn kurdperwer, bi zeman re ketine xar, ji naln hes-
pn me agir dibare, em saniyeyek j li dawiya xwe nanrin,
avn me hemya li ser noqteyek p bel bye. Div em beriya
her kes xwe bighnin wir, riya azad serfiraziy amade ava
bikin. Rojn p w ji me re i astengan bne i neyne ne girng
e, i tne bira bne, ser seran ser avan.
Em hem xortn kurdperwer wisa difikirin wisa dijn,
rewa mh me wisa ye.
Li Swreg hem grbn kurdperwer di nav merhaleyek kurt
de dibin. Destpk da nav me hemyan di nava xelk da
"telebe" ye, bi xelk re tkiliyn me yn zde fire tune.
Munaqeeyn deolojk bi hem giraniya xwe dom dike. Her
pn kovara Rzgar dighje Swreg, li ser tezn kovar
qiyamet radibe, dibjin, ev milliyetiyn kurda ne, yan ew kurd-
perwer in. Di esl xwe de ev ra han ra ep tirkan e, ew
ep tirk ku, gava ez v nivsar dinivsnim ew ji bo prozkiri-
na Peymana Lozan, li Lozan dimein.
50
Herwiha gotina min ew e ku, em, xortn kurdperwer yn li
Swreg gora rewa chan rewa ep tirkan reng siyaseta
xwe tayin dikin. Gmbn ku li Swreg li ser bingehek wisa ava
dibin an j bne.
Li Swreg komela "Kultur Sevenler" heye, wext zeman
xwe de xwendevan pveryn Swreg v komel ava dikin,
komele ji xortn Swreg re alkariy dike ku ew mekteb
bixwnin.
Demek n da kar bar w komel disekine, em kurdper-
wern Swreg mza berev dikin komel dibin kongrey, di
kongrey de em komel digrin.. d komela Kultur Sevenler
dikeve dest nivek n, nivek ku sib heta var by azad
serfiraziy behsa titek din nake, gelek pver welatparzn
rojn p ji vir derbas dibin. Pir nae hindik nae, dtinn n, br
baweriyn siyasi wek gurek tkeve nav pez, me ji hevd cih
dike, diperiqne, ser me her yek li alk dikeve. Ji hev
cihbyin zde mukule nn e, yn ji bo rojn p dibe mikule,
ew br baweriyn ku me ji hev re dike dujmin, me ji hev re dike
neyar e. Di rojn p de em di nav tasek av da qiyamet radikin,
av avan nabne.
Herwiha di 1978an de beya DDKD li Swreg ava dibe,
Kultur Sevenler dikeve pa, ya li p c digre DDKD ye. Xortn
Swreg li p hev komeln xwe yn demokrat ava dikin. DEV-
DER (Devrimci Genlik Demegi), KOY-DER (Koylulerle
Dayanisma Demegi), DDKD (Devrimci Demokratik Kultur
Demegi) beya Swreg, HALK-DER (Halkla Dayanima
Demegi), ASK-DER (Anti-Somurgeci Kultur Demegi), Komela
Fimeciyan, Komela naatiyan, Komela Karkrn Axanan di
51
war demokrasiy de ciy xwe digrin. Div em Komeleyn
mamr mamosteyan j li wan zde bikin.
Swreg di nava du salan de, 77 78an de dibe du pere,
aliyek ez bi tevay dikarim bibjim cebheya pveryan, ceeb-
heya din j ya paveryan e. Ew hzn ku dixwazin dem
dewrana salan bidomnin dest xwe didin hev li hember ceb-
heya pveryan dikevin nav epern xwe. Li ser pveryan
agir dibare, asay huzra Swreg ji kok ve t hilweandin,
landin, kutin, fidyexwestin, prek qz rehn girtin dibin
byern rojane.
53
Di 78an de Swreg
Ez dixwazim rewa Swreg bi hawak xweik nan bidim
ku, bira em bikaribin byern ku di rojep de tn ser me hem
kurdperweran ba b famkirin, ji wan re zehetek b dtin. B
guman li Swreg grbn din j hebn, car ez bi dilpakiya xwe
dibjim ku piraniya xortn di nava van grban de kar dikirin
zarokn kurdan bn bi dilpakiya xwe di nav v xebat de ciy
xwe girtibn, wan j wek me, li gor dtin, br baweriya xwe
xebat dikir.
1977an de DDKD li Diyarbekr ava dibe, ji mehan, meha
lon ye. Li Anqer hukum di dest MC (Milliyet Cephe) de
ye. Beriya ku DDKD bibe me Komela Kultur Sevenler kiriye
faeliyet, em karek xurt didomnin. Raketin rawestan tune-
ye, gava em end saetan radikevin ciln me j li me ye, her
deqqe em amade ne. Di demeke gelek kurt intensv de em
pwendiyn xwe bi hem ben civat re ava dikin. Di nav
mamoste, memr, necar, gund xebatkaran da heval sem-
patzann me dibin. Di nav paleyn nskan da em xebateke
54
xwe dikin, sib z gava emele w li qamyonan suwar bibin, em
j li wir in, bi wan ra dipeyivin, derdn wan guhdar dikin ji
wan re riya xwe organzekirin nan didin, cama em j bi wan
re diin ser erdan kar dikin.
Em diin gundan, bi gundiyan re tkliy datnin, hevalt, br
baweriya wan qezenc dikin. Bi evn tiyatroy jin qzn
Swreg cara yekemn e ji hundir maln xwe derdikevin.
Tiyatroy temae dikin, di nava molay de helbest kilamn
kurd guhdar dikin. Ba bhna azadiy dikin dil xwe vedi-
gern mala xwe.
Dewraneke n dest p kiriye, dayik bavn ku qzn xwe
nanin mekteban, gava qzn wan tn Kultur Sevenler d zde
deng xwe demaxin. W titek ney ser qzn wan, dizanin
bawer tnin.
Niv DDKO hebna kurdan spat dike, niv DDKD,
nexweiya welat me areserkirina w di war deoloj de
tespt dike. Niv me v derman areserkirin digihne xelk, ji
xelk re rya xelasbn nian dide di war pratk de wan ser-
wext moblze dike. Li Swreg rew ev e, ez naxwazim wek
mzndar, kjan grb di v kar bar de uqasa alkar bye an
keda wan i qas e, li mzn xim. Ev kar ne y min e.
Dema ku DDKD ava dibe, reng ciyn grbn din j bel
bye. Li gor br baweriya xwe hem grbn ep di nav tevgera
kurd de xwe nan didin. Perspektfn ewt a dibe sedem ku
gelek caran em bi hev ra er dikin, wek dkn li ser kulikan her
grb kulika xwe diparze. Enerj, wext keda me blaheq
blasebeb telef dibe. B guman ez dikarim bibjim nv wexta
me ji bo w leca dkan heba dibe. Herwiha li Swreg hedsn
55
balk dest p dikin. Ehln Swreg li mala xwe, li kuan tn
elandin, prek qzn xelk rehn tn girtin. Yn van karan
dikin ji xelk xgiy dixwazin, pere yan j zr. Xelk ji fedyan
nikare deng xwe derxe, cesareta k heye ku bibje jina min an
qza min revandine. Mesala nams ye, meselek hesas e, xelk bi
diz pere an zr ji dost nasan berev dike jin qzn xwe xelas
dikin. K v kar dike kes nizane, bes li gor rwayetan mahkmn
ku pita xwe dane axayek yan j ereteke mezin van karan
dikin. htimal e ku pir caran xebera axa eretan tuneye ku
mahkmn wan bi van karan ve mijl dibin.
Ed xelk Swreg varan newire derkevin der, pit saet
sisyan her kes dikeve mala xwe deriyn xwe klt dike.
Qahwexann Swreg varan vik vala ye. Pols cendirme
zde nae ser van byeran.
Li kurdistan bi taybet li Swreg kurdperwer di nava
xwendevanan de her ku die fire dibe, bay siyaset her xurt di
nav mekteban de ye, ew mektebn ku zarokn me asmle dikin,
dibin argn agir azad serfiraziy. Xortn kurd di nav
dwarn mekteban de hem fizk matamatk hn dibin hem j
kurdperweriy kef dikin. Kfa dewlet ji v pven re nay.
Mekteb li p hev tn girtin. Behaneya qtidar, pevna nav
grban e, dibjin "Fraksiyonn ep sib heta var bi hev ra er
dikin, demana bera hev didin, ji ber v yek em nikarin per-
werdey bidin domandin, mecbr em mekteb wisa digrin."
Lseya Meslek ya Swreg t girtin. Doba lseya normal e,
grbn Swreg tn ba hev, div ew v behaneya qtdar ji
dest qtdar bigrin. Li hev dikin ku tu kes w li lsey belavok
bela neke, form neke bi hev re er neke. Ji grban yek v
56
biryar nas nake. Ger ez ne xelet bim cara yekemn di nava kurd-
perweran da demane diteqe. Ji hevaln me yek ji w grb j
yek birndar dibin. Cardin di wan rojan de di nava camrek
TKOc hevaln DDKD de er derdikeve, gulle tn barandin,
kes birndar nabe. Demek n da hevaln DDKD TKOc
dikevin ry hev, di v biiyer de Remezan Can t kutin
xortek birndar dibe. Car bi car grbn kurdperwer bi hev dikevin
bes ev cara yekemn e jiyana xortek heba dibe xortek din heta
ber dest ruhstn die vedigere. Ew byer hem pit mitng
dest p dikin, byer li p hev tn, du-s rojan car hadseyek
dibe, sedemn xuya dikin, di nava mekteb de fomm, belevok
belavkirin an j af pvekirin e. Dwarn Swreg bi sloganan
hatne xemilandin, cama grbek die, wan pak dike slogann
xwe dinivsne, ew j dibe sedemn pevn. Hewa siyas ya
Swreg wek tln tenbur tn idandin. Xelk xortn Swreg
wek li ser stiriyan rnin. Her kes xwe dip diparze.
Bdengiyeke giran daketiye ser Swreg. Her kes av guhn
xwe bel kiriye, kes nizane rojn p w bixwe re i bne. 22 qasi-
ma 1978an de qedera Swreg t guhertin. Kullkek wek Ferd
ji axa xwe t qetandin. L li d Ferd w gelek kullk jbibin, bes
xebera me j tuneye. B hay bay roj pn em hespn xwe xar
didin.
1978 saleke gelek girng e, sedemn byern rojn p di v
sal de xwe ekere nan dide, girkorkn di nav salan de hatiye
girdan, yn van girkorkan girdane mecbr dibin, xwe nan
bidin, di war siyaset de bi bejn bala xwe dikevin meydan.
Li v meydan her kes ciy xwe digre, k i dib, k i dike li ber
ava ye, titek veart tuneye.
57
Derd kuln salan gur dibe, zde dibe, wek bi hezaran nsan
li dora agir aral bin puf agir bikin. Mal malbat landin
di v sal de dibe hunereke rojane, yn van kar baran dikin dest
piyn xwe li ba dikin digerin, ji aliy ek cebirxan
kmasiyeke wan tune, drbn, bombeyn destan, tifingn
otomatik, her tit wan heye. Gava davn ser malan, guneh wan
bi kes nay, li gel wan ferqa jin mran tune, zarokan j ef
nakin. Eqiyayn bi van karan mijl dibin, roj bi roj metodn
xwe pda dibin, xwendin nivsandina wan temam e, beriya ku
bavn ser malek, ji xwediy mal re name dinivsnin, di bin
van nameyan da nav DDKD heye. Div yn piek he li sr
heye bifkire, li welat me bi hezar salan ve ye ku eqiya hene,
ev camrana heq an neheq ji edalet bazdane ketine iyan, bes
ez heta niha ahd nebme ku evana beriya ku mal mulkn
xelk bilnin, rdinin, kaxet qelema xwe derdixin nameyeke
xweik dinivsnin. Di 1978an de mekteba mam-Xetb t ewi-
tandin, yn mekteb diewitnin nameyek j li wir ber didin, di
v namey de nav DDKD c digre. Hukumet li byera temae
dike, yn mal wan tn landin gil dikin bes netceyek der-
nakeve. Giraniya hukmat li ser pveryan welatperweran
xwe nan dide. Piyesa "Qelen" t qedexe kirin. Y biryar dide
waliy Ruhay ye, ji bo tetbqkirina biryar wal ji Ruhay
teqwiye dine Swreg. Li doraliy Swreg teqna tifnga ye,
bhejmar er bi hev re er dikin, ev er gund eretan bi rojan
dom dike, dengn tifingan digihje Swreg, hukmat temae
dike, ne teqwiye ne j mudaxele dike.
Di meha Kanna p de Ecevt hukemeta xwe ava dike,
Milliyet Cephe ji qtdar dikeve, yanzdeh milletvekl ji
58
Partiya Edalet (AP) vediqetin, Ecevt bi saya van yanzdeh
kesan hukumeta xwe ava dike.
Li Swreg jiyana rojane dom dike, camrek bi nav Halef
Korkut li ser rya hefs t kutin, mudur Lseya Meslek AI
Uslu t kutin, mekteb mehek t girtin. Ji ereta Qeregiiyan
du kes li nava Swreg tn kutin, yek j birndar dibe. Li
Hexidir, hinek piya lekeran dibirin, ji dest wan s heb gir-
tiyan digrin li wir wan dikujin. Meha Kann xelas nebye,
pnc heb eqiya davn ser mala ukm Utkun, li ser sifatn wan
maske heye, bi dest zor li mal i pere zr heye bi xwe re
digrin diin. Cardin w roj bi ev li Hecxidir eqiya r
dibirin, ji ofr rwiyan nz 40 hezar pere berhev dikin, dest
piyn xwe li ba dikin diin.
26 Kann de byerek balk heye. Li ser riya rmg du
eqiya pols rast hev tn, di nava wan da er derdikeve, di
dest polsan da demane, di dest eqiyan da tifngn otomatk
hene, her du pols li wir tn kutin. Ev her du mrkuj demek n
da tn girtin. Ji wan yek ulkuciyek bi nav deng e, sc xwe
qebl dike, dibje "Min refq xwe, me gelek mal landin
me ji gelek kesan fdye girt." Pols zde nae ser wan, der
dora wan da k hene, k ji wan re alkariy dike, ji bo i van
karan dikin nay pirsn. Pit kutina polsan nihayet teqwiye ji
Ruhay t Swreg, xelk Swreg hv dike ku polisn niha
bie ser eqiyayan wan yekayek bigrin. d qann huzr w
were Swreg bes wisa nabe, pols ri efyn ser xelk
dikin, ef ji sern xelk tn girtin, li ber avn wan tn ir-
randin. Bi efi berevkirin asay nay Swreg, reqn teqn
berdawam e. Hevalek me evket Ayta b sedem b sc li
59
riya mala xwe t kutin. Li Stenbol fast bombe davn ser
xwendevann huqq, heft xwendevan tn kutin, ji wan yek
heval me y delal Hemd Aqil e. Di meha Adar de em Hemd
dibin Mizar defn dikin. Li Swreg Diyarbekr em Suat
Karata Yahya Mehmedoglu re alkar dikin, em dixwazin ew
her du bibin res belediy. Li Diyarbekr em li hember xal
Mehd Zana alkariya Yahya dikin. Li Swreg ger em bixwazin,
em karin namzedek bi ser xwe bijcin res belediy, hz teqe-
ta me ya w dem bes dike. Gor biryara hevaln Devrimc
Demokratan em pitgiriya namzed CHP dikin. Namzed CHP
Suat Karata e. Xwed bi rehma xwe a bike, ne mirovek xirab
e, nsanek mulayim mutewaz ye. Hember welatperweran nn
e, li ba welatperwera ye, bes div welatperweran namzedek bi
ser xwe derxista. Ne ten ji bo Swreg, w ji bo her der welat,
biba semboleke pven serketin.
Swreg projeyeke plot e, plan kemnn li wir ava dibin,
dezge dolabn li ser pveryan dibin, gav bi gav li bajarn
din j tn tetbqkirin. Li gor bajarn din Swreg pir pde ye,
poltzebyin pir bilind e. Xelk reben feqr li ba xwendevann
xwe c girtiye, yn neheqiyan protesto dikin, dimein, civnan
dikin d ne telebe ne. Pirn ku bi keda ev rojan ava dibe
xelk pveryan digihnin hev. Ev berhevhatin xofe dixe nav
dil kevneperestan, xewn evan li wan diherime.
er eretan wek her tim berdewam e, bhna barda 78an da
bi giraniya xwe daketiye ser Swreg. Qeregi zol 1974an de
dest bi er dikin, er wan heta 1978an dom dike. 1976an de
Alxas Kelexan bi hev dikevin, dsa di v sal de, Mizrayic-Hedro
Suryan Razan j dest bi er dikin. Ji het kesan ztir nsan tn
60
kutin, hinek dibin frar hinek j dikevin pa dwarn hefsan.
1977an de doba Dsman Tuvireka t, bi hev dikevin, wek her
car li d xwe mirin, hefs macirt ber didin.
1978an de Suryan Kelaxan er dikin, ev era bi rojan dajo,
di dawiya v er de koka Suryana hik dibe, hem ji can xwe
hem j ji gund xwe dibin. Kelexan gund wan bi erd re dz
dikin, serek serkarn Suryana tn kutin, end hebn ku
dimnin, cil caw xwe berev dikin dikevin riya macirtiy. Li
der dor kozikn er de bi sedan derbn MKE (Endustiriya
Makne Kmya) tn tesptkirin.
Mahmd Ecem li hember mala Bucaxan er dike, bes er
Mahmd dr dirj najo, erkarn Mahmd zarokn w ne,
Mahmd pita xwe daye zarokn xwe, bombeyek diteq,
zarokn Mahmd Ecem tn kutin, pita Mahmd dik, ew
mala Bucax li hev tn.
Her daw 1978an de er navbera Bucax Qirwar hatiye
rawestandin, wek agirbirnek bye. Her du al li ciy xwe
rdinin, ji bo erek n hzen xwe ji n ve didin dzan, plan
kemnn nh dikin. Gava er Swreg dest p dike Qirvar li
aliy PKK giraniya xwe datne. er era ne bes, car li
Swreg derd av dest p dike, w sal zde baran nabare,
gundiyn dora Swreg, pez dewarn wan b av dimnin.
Xema kes nn e, yn dikarin ji gund xwe ko dikin.
Li mintiqa Hekariy kurd bi hev dikevin, hzn YNK
(Yektiya Nitmana Kurdistan) Qiyadeya Muwaqet hevdu
peran dikin. Serekhzn Yektiy EI Esker nz 600
pmergn w tn kutin. Dewlet mudaxele nake. Pit ku er
xelas dibe di meha lon de tdtbqata KanatIi-78 dibe. Ciy
61
tetbiqat dike Gever (Yuksekova) e. Li ser hzn dijmin ciln
kurd hene.
Xelk Swreg, ji bo protestokirina tunebna asayi meek
plan dike. Esnaf dixwaze dikann xwe kilt bikin bi elengek
ve kiltan teslm qeymeqam Swreg bikin.
Waliy Ruhay t Swreg tebdl qiyafet dike dixwaze
derd kuln Swreg bi guhn xwe guhdar bike. Komela
Alkariya Gundiyan l Gulan bi mitngek proz dike.lOOO
komando pols araliy meydana Qanqy dixin ember.
Mitng b byer xelas dibe. Eyn roj saet di 20an de du eqiya,
li Silimpiyar dixwazin qamyonek bilnin, bes bi ser
nakevin, her du j tn girtin. Eqiyayek ji gund Qerexana ji
Bismil ye, y din j, ji gund Qiraxaa Hezroy ye. d eqiya
ji bajar gundn dervey Swreg tn Swreg ku xelk
bilnin.
Li Ruhay ulkuc endam DDKD evket Ozlahlan birndar
dikin. evket li Tip Fakultesiya Diyarbekr avn xwe digre. Di
cenaz evket de Swreg hem radibe ser piyan, prekn bi
arevn lacwerd feryad fgan dikin. Nz 20 hezaran nsan bi
sloganan evket defn dik'n.
Meha Tern koa mezin dest pdike, yn kane mala xwe bar
dike. Rojnama rfan xebera koa mezin wisa dide:
"l iriya Pan 1978. Li Swreg koa mezin dest p kir.
Byern ku li Swreg dibin daw li sebir tehamula xelk
han. Yn dikare mal mulk xwe bifroe, bar dikin diin. Li
ser deriy xaniyan de lann frotan hatiye daliqandin.
Yn erd xaniy xwe difroin elelecele bar dikin diin
bajarn din."
62
Yn ko dikin xwediy mal mulk in, l bel b qewet b
pit in. Zora wan tune ku xwe biparzin. Piraniya mal mal-
batn wisa nameyn tehdt fdye digrin, y name negirtiye
nema ye.
Y xugiy nade, t landin, pere zrn wan bi dest zor t
girtin. Eqiya dest bi rehngirtin j kirine, ji bo xgiy prek
qzn xelk direvnin.
d nsann b hz nikare li Swreg bij, maf wan jiyan
ji hol hatiye rakirin.
Li vir div em avek bavn hukmat, gava ern Swreg
mezeln hevdu dikolin, gava hem pveryn Swreg ji bo
serwextkirina gundiyan, xebatkaran, esnafan ev rojn xwe
dikin yek, em binrin hukmat i dike i difkire. qtdar di
dest Ecevt de ye, Selahattin Tmr mudur semivskar roj-
nama rfan ye. Di hejmarek rfan de wisa dinivsne: "Rojeke
havn, di sohbetek qahwexaneyek de ku end abqat j hazir
bn, min ji dozgerek me eyn gazin dikir. Ji kerema xwe ra
hzn ewlekariy gaz ser vatiniya-wezifeya wan bikin. Van sle-
hn ku berra huzra millet didin rawestnin, ewlekariya mal
can milet pk bnin. Bersva min:
-Ez nikarim hzn ewlekariy txim v mucadeleya mirin.
Di meha Trmeh de Wezr Hundurn rfan Ozaydinli t
Swreg, ji balkona belediy deng xwe bilind dike. Li Swreg
em emniyeta can mal we ava bikin, bes yn li ser dwaran
slogann deolojk dinivsne ji eqiyayn li ser iya talketir in.
Wezr Hundirn die, li p w yekneya komandoyan t Swreg,
her pin slogann li ser dwaran elelecele tn paqijkirin. Bes
ern nav eran landina xelk dom dike.
63
Beriya mitnga DDKD, hember bihatiy, fazm lan-
din Halk-Der mitngek dike. Bi hezaran nsan dikeve
miting, mitng b byer xelas dibe.
Pit Halk-Der, beya DDKD ya Swreg ji bo protestoki-
rina van byeran mitngeke din dike, b goman gelek
beyn DDKD di mitng de ciy xwe girtibn, bes yn girng
bi hezaran xelk Swreg; jin, mr, zar z, kal pr, ji hem
salan ji hem ben civat nsan di mitng de tn ba hev. Ev
mitnga ha dibe spata xebata me ya ev rojan, dibe hawarek li
hember zulm zor, erd Swreg bin lingn hezaran de dihje,
qz prekn nav arsefn re de, wek dwarn Kela Diyarbekr
li dora civn embereke fre dirj ava dikin. Li ser Kela
Swreg qomando rz bne, tifingn wan li dest, av wan li me
ye. araliy me tije leker in, gelek teqwiye hatiye, meydana
Qanqy kun doraliya meydan heta qirik xelk tije
kiriye, llandinn prekan dil dostan ji kfan dil dijminan ji tir-
san dilerizne.
Qet ji bra nakim, di wan rojan de deve hatibn dizn, beriya
ku ez peyva xwe dest p bikim hevalan ji min ra mesela deva
behs kirin. Xwediy deva hatib ba hevaln me alkar xwesti-
b. Di nava peyva xwe de min got yn deve dizne em dizanin
k ne, ger ew devan bemedin, em bi hezaran nsan re ri bibin
ser wan. Gava mitng xelas b, deveyn me j azad bn. Xeber
hat, gotin deve berdane, deve wane li kua Hurriyet dimein.
Pit ar saetan mitng b qeza b bela xelas dibe, l byer dom
dikin.
Du roj pit mitng keikek 10 sal t kutin, bayiyek Tekel
t kutin, kesek din li ku tn kutin.
64
end roj n da li kua Hurriyet er derdikeve, ji Halk-er
Remezan Can t kutin endam me Muzaflfer Alkoyun j
birndar dibe, ji ber v yek mektebn lsey ji bo hefteyek tn
girtin.
Du yan j ar roj pit kutina Remezan Can, Ferd t kutin.
Rojnameya rfan xebera kutina Ferd wisa dide:
"Ferd Uzun ji aliy destn nenas, bi bbext hat kutin. Xort
bijarte y Swreg muhends bilind ziraet Ferd Uzun di 22.
11. 1978an de li ber mala xwe, dema ew kea xwe li ereb
siwar dibin, bi destn qirj n bbext hat kutin. Mrkuj ji dest-
pka sib li benda Ferd bye ku ew were mal. Mrkuj xwe
nzik Ferd dike bi pnc derban Ferd dikuje hevalek ku li
ba w ye j birndar dike.
Ferd Uzun di sala 1945an de li Swreg t din, ew pit
dibistana destpk navn, li Fakulteya Ziraet ya Anqer di
sala 1 975an de dibe muhendis. W dema li Fakult dixwend, b
tkoer rzgariya xelk xwe. Ferd Uzun li dema rejma 12
Adar de di mahkemeyn esker yn Diyarbekr de hat mahke-
mekirin pnc sal ceza hefs girt. (Ceza ne pnc sal b, 14 sal
b. P.U) W di dadgehan de bi mran doza xelk xwe parast.
Ferd Uzun di hem jiyana xwe de ji bo ku xelk w jiyaneke
xwetir bij, li dij kolonyalzm, emperyalzm, fazm
kevneperestan tkoiyaye. Cenazey Ferd Uzun roja 23. 11.
1978an pit nimja nvroy, li ser mil hevaln w yn tkoer
hjmareke mezin ya xelk bo
Goristana Asr hat ann li w der hat defnkirin. Qatln
Ferd Uzun Ferd nekutin, l ew di nav dil gel xwe da b
abdeyek nemir. Branna w, w bibe rbera mirovatiy."
65
Ji destpka meha Kann heta roja ku Ferd t kutin, li
Swreg li gundn Swreg 44 kes tn kutin, 1 6 kes birndar
dibin, 8 landin, s heb rehngirtin dibin. Tev hev ar kes tn
girtin, du hebn wan mrkujn polsan e, du hebn din
lankern biyan ne, yek ji Bismil y din j ji Hezro ye. Di
v dem de pols cendirme 3 demane, 4 carcor 21 heb fiek
bi dest dixin. Ez van hejmaran ji xebern rojnama rfan derdi-
xim, xebern resm ne, li ser raporn polis cenderman bne.
Di nav van hejmaran da byern ku neketine raporan ch negir-
tine, ji ber v yek em dikarin bi rehef bibjin, kutin, landin
talann li Swreg qewimne ji v hejmara resm biiindtir in.
ern di nav eran de ji bo civata kurd ne titek xerb e, ev
er her tim hebne, diziya pez dewaran j wisa ye, pez
dewarn gundiyan tn dizn, yek caran op li ser dizan pezan
wenda dibe bes gelek caran opa wan t dtin. Camrek an
serokerek dikevin navbera xwediy mal dizan bi babetek
mesele areser dibe. Bes ev byern li Swreg dibin heta
noqteyek wisa ne, demek n da tn guhertin. Gava tu 1978an
de li gundn dora Swreg dinr, li her der reqn teqn heye,
eret gundn crann hev, bi hev re er dikin. Cendirme zde
mudaxele nake, Wezreta Hundir berpirsiyara asayia hundirn e,
bes ji wir j zde deng demakeve.
Kutina Ferd qedera Swreg diguherne, grba Ferd Kawa
ye, Kawa li Swreg grbek zde mezin nn e, hzn wan, kar
barn wan wek DDKD fire xurt nn e. Bes Ferd mezin e,
giraniya w, qedr qmeta w ya li nava xelk pir zde ye. Di w
merhel de ez bi xwe v ferq nakim, ez bawer dikim ku gelek
hevaln me j, ji giraniya Ferd ne haydar in. Bes yn ku gulleyan
66
li Ferd dibarnin, dizanin, dizanin ku ciy Ferd di nava Swreg
de, dervay Swreg de bilind e, gulleyn ku li Ferd bn
barandin w hem qedera Swreg biguhernin hem j li ser
qedera welat me tesrek mezin bikin.
Wisa j b, xerteya Swreg a siyas hat guhertin, li wir j
nesekin, pit er hundir, Swreg vik vala b, mal malbatn
bi sed salan ve li Swreg jiyabn, mal mulk xwe, rez erdn
xwe, mezeln xwe, droka xwe, koka xwe li d xwe hitin
barkirin n, li welat bajarn xerban bn macr.
67
22 riya pan 1978
Ado, Misto, Reo, Huso Brahm, hevaln Ferd pir in l
jiyana van pnc kesan Ferd pir ketiye nav hev, jiyana wan bi
jiyana Ferd ve bye yek. Di destpk da ji wan kesek nizane ku
rojen p da w i b ser wan, hevaltiya wan Ferd jiyana wan
ji bin diguherne, 27 sal pit kutina Ferd ev heval hna j bi
babetek bi Ferd re dijn, dev ji hevdu bemadin, ew di jiyana
Ferd de, Ferd di jiyana wan de xwe didomne.
Y ji wan her ba nas dikim Brahm e, ez Brahm s salan
bi hev re n lisey, Lsa Meslek ya Swreg, ez bea Teswiye,
ew j besa naat dixwne. Di navbera me da hevaltiyek ba
delal ava dibe, di taxima mekteb de em tev futbol dilzin.
Demek n da em tev derbas Kale Spor dibin li wir futbol
dom dikin. Kaptan me Mustefa ye, bes em ji w re dibjin
"Qadas",1nsanek hja, delal nefspik e, ji me xortan re dibe
rber, me ji titn ewt xirab diparze hemet dike.
Rojek ji rojan ez Brahm diin serdana Ferd, ez ji leker
qerdiyan re dibjim, "Ez Ferd bibnim." Brahm j eletexmn
68
nav camrek dibje. Ez ji Brahim re dibjim, tu w camr nas
nak, te ji bo i nav w got? Brahm dibje, nav w min wek
hev e ji ber w yek min nav w got, navek din nehat bra min.
Ferd ew camr tn ber tla serdan. Ew li aliy hundir em
j li aliy der, hal xatir hev dipirsin.
Heval min Brahm cara pn li wir Ferd dibne nas dike.
Di rojn p da Brahm Ferd w di rexek de c bigrin. Ihtimal
e ku w gav ne Ferd ne j Brahm titek wisa texmn nakin,
l bei qeder wan her duyan fne ba hev, heta ku roja Ferd avn
xwe digre, Brahm her tim li nz Ferd e. Beriya kutina Ferd
ew li Anqer mekteba xwe dom dike, her ku fersend dibe an
hatina w ya Swreg hewcey dike, Brahm baz dide t, bi Ferd
re tev kar barn xwe yn siyas dimenin. Rojn xwe yn teng
giran, rojn bi qehr qotikan, rojn xwe yn xweik dilge
tev dijn, can xwe yn delal pak, ji talke, tehddan re tev
dikin sper. Di bin tirsa ldan de, ji semnerek, baz didin
semnerek. Qedera wan wek kregirkek dikeve nav hev, di
nav v kregirk de kjan qedera Ferd e kjan ya Brahm e
kes nizane. Ne ten qedera wan, dirv Brahm Ferd j bi hev
dimnin, rojek li sk xaltiya Brahm rasf Ferd t, dikeve mil
w dibje "Brahm min tu awa y?" Pif kutina Ferd, Brahm
ji bo semnerek die Srt. Gelek qmet rmet nan Brahm
didin. end sal ber Ferd li wir bi navek cuda semnerek dide
ji ber w yek millet bawer dike ku Brahm ew meriva ye.
Roja Ferd t kutin Brahm ne li ba Ferd e, ew li Anqer ye,
awa xeber digihje wir, ew Ahmed pismam bi otobus
dikevin r, her.du j xwendevan in, per wan tune ku bi balafir
biin, ne ew ne j Ahmed nagihjin ser cenaz Ferd.
69
22y iriya Pan, Ferd ji xew radibe.
Havna dr dirj ciy xwe hd hd terk dike payiz, payi-
zek nerm hnik daketiye ser Swreg. Peln daran mwn li
nav rezan li ber bay payz xwe li ba dikin ji gulnekn xwe
diwein erd, ji aliy Silimpiyar rnqy hewt-hewta
kikan t. Roj z ve ye hilatiye, Swreg hd hd iyar dibe.
B end kesan w roj d i were ser Swreg kes nizane.
Ferd bhemd di nav ciy xwe de hilo dibe, Yekbn xwe dav
ser w li ser la w xwe hilo dike. Ew dixwaze bav w iyar
be piek bi w re bilze. Xewa bavo ne giran e, bi salan mek-
teb xwendiye, mekteba yekemn, navn, lse d re j universte
xwendiye. Ew bi displn e, dikare wexta xwe de ji xew rabe, bes
w ev heta saetn dereng kitab xwendiye, zde xew neketiye
avn w, ji ber w yek la w pek giran e. Y eva n her
zde mijy w mijl dike, mesela xwarziy w ye. Div bie ba
xwunga xwe, a girng ev e, xebera ku eva n gihitiye w qet
ne ba e, div w xeber bide Pa an j bide xwunga xwe ku ew
j ji Pa re bibje. Xeber, xebera er e, ne ya xr ye.
Li gor xeber, Paa d b kutin. Ji ber v yek w ev xew
neketiye avn w, dixwaze piek zde raz, bes Yekbn nahle,
niha j por bav xwe dikne, de were ku raz. Ferd avn xwe
vedike, bi her du destan Yekbn digre radike heway bi w
re henekan dike d re w li ser lingn xwe dide runikandin. Bi
w re qelanqzk dilze. Yekbn ji qelanqzk hez dike, wek
meriv li deveyek siwar bibe, p da pa da die t. Bavo hewl
dide xwe ku ji nava ciyan rabe ser xwe, Yekbn dibje, piek din
bavo, piek din. Ferd cara dawiy qza xwe li ser lingn xwe hj
dike, d ra w dike himza xwe ma dike. Ya Reb ez uqas ji
70
v keik hez dikim, bav diya w tn bra w, rojn zarotiya w
li ber avn w wek xewnek evan derbas dibe. Beriya ku bibe
xwed zarok^ pir caran nedihat mal, di bajarn din diket
civn senirieran. Ne xebera dak Kejo ne j xebera Ap Sefo
dib ku Ferd li ku ye. Bi evan xew nediket avn wan. Gava
Ferd dihat mal tirs xofa dil wan sivik dib. Digot lawo,
lawo qet nebe ji me ra bibje tu di ku em zde netirsin. W j
digot de ev i hal we ye, ez newrim gavek bavm, hn
qiyamet radikin. Telaa we bleheq e.
Gava Yekbn ji hemza xwe datne jr ev qise tn bra w,
Xwed neke titek were ser Yekbn ez i xweliy li ser xwe
kim? Tela tirsa d bav w t bra w, niha gava zarok w
heye ew j wek wan difikire, wek wan hs dike.
Die banyoy, dest riy xwe dio, bi xawliya kleka
lawaboy riy xwe pak dike. Li neynk dinre, ey xwe ji
dolab derdixe end cara
Top Related