Socjologia instytucji społecznychmgr Dorota Janiszewska
Wykład 5:Zjawisko kryzysu
21.11.2016
Lektura obowiązkowa:
J. Jedlicki „Świat zwyrodniały”, Warszawa 2000
Lektura uzupełniająca:
T. Sedlacek „Ekonomia dobra i zła”, Warszawa 2011
Struktura wykładu 5„Zjawisko kryzysu”:
Referat
„Czy kryzys to zjawisko normalne czy anomalia?”
Wykład
„Wykorzystywanie kryzysów w doktrynie szoku według Naomi Klein”
Konwersatorium
Czy żyjemy w okresie kryzysu? Jeśli tak, to jaki to rodzaj kryzysu?
Naomi Klein (ur. 1970)
• dziennikarka, pisarka i aktywistka społeczna z Kanady
• autorka bestsellerów „No logo” (2000), „Doktryna szoku” (2007) i „To zmienia wszystko” (2014)
• współautorka nagrodzonego filmu dokumentalnego „The Take” nt. uruchamiania zamkniętych fabryk podczas kryzysu gosp. w Argentynie
• wykładała w London School of Economics
www.flickr.com
Teza N. Klein w „Doktrynie szoku”:
Współczesny kapitalizm w postaci neoliberalizmu wykorzystuje kryzysy gospodarcze, polityczne i społecznedo ataków na sferę publiczną i jako okazję do pomnożenia zysków przez korporacje międzynarodowe (głównie z USA).
działania poparte szerokim amerykańskim zapleczem:
• intelektualnym (Milton Friedman i Uniwersytet w Chicago),
• militarnym (CIA i armia)
• finansowym (korporacje)
Definicja szoku według N. Klein
Nagłe, zaskakujące i tragiczne zdarzenie (np. zamach stanu, wojna, atak terrorystyczny, załamanie rynku, katastrofa naturalna), w wyniku którego całe społeczeństwo popada w stan zbiorowego wstrząsu.
Wykorzystuje je KAPITALIZM KATAKLIZMOWY (disaster capitalism) według „doktryny szoku”:
wyczekuje się na poważny kryzys lub się go wywołuje, a następujący po nim zbiorowy szok społeczny wykorzystuje się do oddania części sektora publicznego w prywatne ręce.
Główny ideolog doktryny szoku:
Milton Friedman (1912-2006)
• twórca monetaryzmu i przedstawiciel neoliberalizmu
• zwolennik wolnego rynku, obniżania podatków, liberalizacji handlu, cięć wydatków socjalnych, deregulacji i prywatyzacji usług publicznych
• zagorzały przeciwnik J.M. Keynesa i gospodarki mieszanej
• laureat Nagrody Nobla z ekonomii (1976)
• związany z Uniwersytetem Chicago (jego wychowankowie zwani „Chicago Boys”)
„Tylko kryzys – rzeczywisty lub postrzegany – prowadzi do realnych zmian”.
www.thelibertarianrepublic.com
Zimna wojna i nowe metody walki:
1947 r. – powstaje CIA
1951 r. – CIA wykorzystuje badania:
1) psychiatry E. Camerona nad „psychicznym kierowaniem”wykorzystującym duże dawki elektrowstrząsów
2) psychologa D. Hebba nad deprywacją sensoryczną (odcięcie od bodźców)
Skutkiem:
tajny program badawczy CIA nad technikami prania mózgupod kryptonimem Bluebird, Artichoke, w 1953 r.– MKUltra
E. Cameron
D. Hebb
www.psych.mcgill.cawww.spartacus-educational.com
Zimna wojna i nowe metody walki:
Efektem badań:
podręcznik CIA do przesłuchań z 1963 pt. KUBARK Counterintelligence Interrogation(kontrwywiad i przesłuchania)
• wprowadzenie w stan szoku (porwania w nocy lub nad ranem),• całkowita izolacja psychiczna (kaptur na głowie), • rozbieranie i bicie, • stosowanie elektrowstrząsów
W podręczniku wprost napisane, że niektóre z metod są nielegalne (sprzeczne z konwencjami genewskimi i kodeksem postępowania armii USA).
Indonezja – wzorcowy zamach stanu:
1965 – zamach stanu (z poparciem CIA) generała Suharto i obalenie prezydenta Sukarno z Narodowej Partii Indonezji
Sukarno twórcą niepodległej Indonezji• chronił krajowych przedsiębiorców przed konkurencją zagraniczną,
• redystrybuował dochód narodowy,
• znacjonalizował prawie 250 firm holenderskich,
• usunął przedstawicielstwa Banku Światowego i MFW oskarżając je o reprezentację interesów korporacji zagranicznych)
Po zamachu eksterminacja zwolenników Sukarno i komunistów przez islamskich studentów szkolonych przez wojsko (w ciągu 1 miesiąca zabito 0,5-1 mln osób, a ponad 1 mln osób do więzień)
Indonezja – wzorcowy zamach stanu:
Suharto wspierają jako ministrowie indonezyjscy ekonomiści wykształceni na Uniwersytecie w Berkeley w Kalifornii (tzw. mafia z Berkeley) w ramach stypendiów Fundacji Forda.
Skutkiem:
Pełne otwarcie kraju na zagraniczny kapitał, w konsekwencji czego w ciągu 2 lat największe zagraniczne koncerny górnicze i energetyczne podzieliły między sobą bogactwa naturalne: miedź, nikiel, drewno, guma i ropa naftowa
Ralph McGehee (dyrektor w CIA w czasach zamachu stanu) uznaje go za wzorcowy: „Wszystkie późniejsze wydarzenia, w trakcie których dochodziło do rozlewu krwi na masową skalę, a w których organizowanie zamieszany był Waszyngton, mają swe źródło w sposobie, w jaki Suharto doszedł do władzy. Jego sukces oznaczał, że scenariusz ten będzie powtarzany jeszcze wiele, wiele razy”.
Chile jako poligon doktryny szoku:
Do 1968 roku 20% wszystkich inwestycji zagranicznych USA umiejscowione w Ameryce Łacińskiej (ponad 5 tys. filii firm USA w tym regionie).
1970-1973 – w Chile rządy lewicowego prezydenta S. Allende(koalicja Jedność Ludowa) pod hasłemnacjonalizacji przemysłu będącego w rękach korporacji zagranicznych.
Prezydent USA R. Nixon po wyborze Allende kazał CIAsparaliżować gospodarkę Chile, aż „zawyje z bólu”
(utworzono komitet przeciw Allende, który finansowały firmyz USA: ITT, Bank of America, Pfizer Chemical i Purina)
www.tierralatina.pl
Chile jako poligon doktryny szoku:
wrzesień 1973 – pucz generała A. Pinocheta i obalenie S. Allende zginęło ponad 3 tys. ludzi (egzekucje na stadionach piłkarskich), 80 tys. trafiło do więzień,
a 200 tys. wyemigrowało
Dyktatura wojskowa i skrajnie wolnorynkowe reformy• prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych (w tym banki),
• otworzenie kraju na zagraniczne towary poprzez zniesienie barier handlowych,
• dopuszczenie nowych instrumentów spekulacji finansowych,
• zmniejszenie wydatków rządowych o 10% (ale podniesienie budżetu armii),
• zniesienie kontroli cen w kraju, gdzie od dekad rząd regulował ceny podstawowychproduktów.
Skutki reform:• W 1974 inflacja 375% [2x większa niż najwyższa za czasów Allende],
• masowe zwolnienia pracowników, bo zalanie rynku tanim importem,
• bankructwa lokalnych przedsiębiorców,
• rekordowy poziom stopy bezrobocia (20%) [za S. Allende 3%],
• masowy głód.
Chile jako poligon doktryny szoku:
Friedman i „Chicago boys” twierdzili, że:
problemem były nie zastosowane przez nich recepty, ale niedostatecznieradykalne ich zastosowanie.
Jednak chaos gospodarczy spowodował załamanie w 1982 r. – niestabilna sytuacja powoduje, że Pinochet zrobił to samo, co Allende – znacjonalizował wiele z zadłużonych przedsiębiorstw.
Pinochet usuwa „Chicago boys” z rządu, kilku z nich oskarżonych o oszustwa finansowe.
Odbicie gospodarcze dopiero w połowie lat 80.
Top Related