O Samen vermaatschappelijkenverslagboek symposium
22 mei 2014
2
INHOUDSTAFEL
I. Waarom dit symposium? Wat ging er aan vooraf? 4
II. Intro 8
III. Achtergrond: de geestelijke gezondheidszorg als complex adaptief systeem 143.1. Complexadaptievesystemen:complexiteitstheorieinruimezin .............................................. 143.2. DeVlaamsegeestelijkegezondheidszorggeziendoordelensvande complexiteitstheorie .................................................................................................................. 163.3. Samenwerkeninnetwerken ...................................................................................................... 18
IV. Tussen centrum en periferie 204.1. Hulpverleningsorganisatiesennetwerkengedefinieerd ............................................................ 204.2. Sleutelorganisatiesalsverklaring ............................................................................................... 22
V. Handvatten voor samenwerkers 245.1.. Enkeledefinities ........................................................................................................................ 255.2. Werktsamenwerken? ................................................................................................................ 265.3. Adviezengebaseerdopmeningenvanexperteneerderdaneffectmetingen ............................ 285.4. Bryson:successwillbeverydifficulttoachieve ......................................................................... 295.5. Conceptenenschema’s ............................................................................................................. 325.6. Drieperspectievenomnaardemotivatievoorsamenwerkingtussenorganisaties tekijken ..................................................................................................................................... 335.7. Driesamenwerkingsstrategieën ................................................................................................ 335.8. Eentypologienaardoelen ......................................................................................................... 345.9. Praktischeinstrumentenvoorhetnadenkenoversamenwerking tussenorganisaties .................................................................................................................... 37
VI. Worldcafé 466.1. Tafel1:gastheerJanVos ........................................................................................................... 466.2. Tafel2:gastvrouwLikeVandamme ............................................................................................ 476.3. Tafel3:gastvrouwKristinNuyts ................................................................................................. 486.4. Tafel4:gastvrouwHelenBlow ................................................................................................... 496.5. Tafel5:gastvrouwKrisStas ........................................................................................................ 51 6.6. Tafel6:gastvrouwEvelienDemaerschalk .................................................................................. 526.7. Tafel7:gastvrouwLifaOualdChaib ........................................................................................... 546.8. Tafel8:gastheerLudoSerrien ................................................................................................... 556.9. Tafel9:gastvrouwItteVanHecke .............................................................................................. 56
VII. Inspirerende samenwerking tussen Algemeen Welzijnswerk en Geestelijke Gezondheidszorg in de schijnwerper 587.1. CAWAntwerpen ....................................................................................................................... 587.2. CAWBrussel ............................................................................................................................. 607.3. CAWCentraalWest-Vlaanderen ................................................................................................ 617.4. CAWDeKempen ........................................................................................................................ 62
3
7.5. CAWLimburg ............................................................................................................................ 63 7.6. CAWOostBrabant ..................................................................................................................... 637.7. CAWOost-Vlaanderen ............................................................................................................... 687.8. CAWZuidWest-Vlaanderen ....................................................................................................... 69 VIII. Bibliografie 70
COLOFONAuteur:PeterBrepoelsCoverfoto:Brandpunt23Opmaak:secretariaatSteunpuntAlgemeenWelzijnswerk
Volgnummer:OD/2015/2Depotnummer:D/2015/11.734/2ISBN9781616271558
©2015SteunpuntAlgemeenWelzijnswerkGeheleofgedeeltelijkeovernemingofreproductievandeinhoudvandeuitgave,zondervermeldingvandebronisverboden.Defoto’szijnauteursrechtelijkbeschermd.
4
I InhouddetoesprakenvanLudoSerrienenKristofDesairwerdenwoordelijkweergegeven,depresentatiesvanAnjaDeclercqenPeterRaeymaeckerszijngenoteerddoordeverslaggeveropbasisvandepresentatiediedesprekersgaven.Dezepresentatieszijntebekijkenopwww.kennisplein.be.DebijdragevanPeterBrepoelsisdevolledigeliteratuurstudiediehijmaakte.Voordepresentatiegebruiktemaaktehijeenselectie.Depresentatiekanwordengedownloadopwww.kennisplein.be.
Waarom dit symposium?Deeerstelijn(waaronderhetCAW)iseenbelangrijke‘vindplaats’diemensenmetpsychischeenpsychiatrischeproblemenbereikt.OnderzoekvanChantalVanAudenhoveweesuitdatbijna¾vandemensendieaankloppenbijsociaalwerk(CAW,OCMW,ziekenfondsen)eenmanifest‘psychischonwelbevinden’ervaart,vaakinsamenhangmet‘financiëlekwetsbaarheid’.Dezeeerstelijnisdaaromeenstartpuntvoorvroegdetectieenvroeginterventie.Vermaatschappelijkinghoudtdanin:hetrealiserenvaneenoutreachendhulpaanbod,indesamenlevingenopde‘eerstelijn’.
In2013kreeghetSteunpuntdevraagvanministerVandeurzenominspirerendepraktijkenindesamenwerkingCAW-GGZinbeeldtebrengen.Hetsymposiumwaaroverwehierverslaguitbrengenkaderthierinenvertrektvanhetbredeperspectiefvande‘vermaatschappelijking’.
Wat ging er aan deze studiedag vooraf?Exact5jaargeleden(14mei2009)organiseerdehetSteunpuntAlgemeenWelzijnswerki.s.m.deFDGGenZorgnetVlaandereneentrefdagoverdesamenwerkingsprojectentussenCAWenCGG,dietoendoordeVlaamseoverheidmettijdelijkemiddelengestimuleerdwerden.
WAAROM DIT SYMPOSIUM?WAT GING ER AAN VOORAF?
LUDO SERRIEN ALGEMEEN DIRECTEUR STEUNPUNT ALGEMEEN
WELZIJNSWERK
vindplaats
inspirerende
5
Tweecitatenuitdezetrefdag:
Op25-26februari2011namhetSteunpuntAlgemeenWelzijnswerkdeelaaneenseminarieover‘EenfundamentelehervormingvandeGGZ’ofdestartvan‘Psy-107’.HetreferaatvanLudoSerrienopdezetweedaagsevindtuhier:‘DehervormingvandegeestelijkegezondheidszorgdoordebrilvanhetCAW’.
WezienookdatereenraakvlakistussendedoelstellingenvanPsy-07endeEuropesedoelstellingenoverthuisloosheid.Opditraakvlakkano.m.gewerktwordenaanperspectievenopbegeleidingenwonennaontslaguiteenpsychiatrischeinstelling.Velethuislozenblijkenimmerseenverledentehebbeninallerleiinstellingenenscorenvrijhoogophetvlakvanpsychischeenpsychiatrischeproblemen(thuisloosheidalsoorzaakenalsgevolgvanpsychiatrischeproblemen).
OokhierishetCAWeenbelangrijkevindplaats.Uitdeprojecten-2009herinnerenweonsnogdegetuigenisvanenkele‘outreachers’vaneenCGG,dieineeninloopcentrumvanhetCAW‘hundoelgroep’zagen.
Samen vermaatschappelijken is een opdracht‘Samenvermaatschappelijken’wijstopopdrachtvanzoweldeCGG’salsdeCAW’s.ZowerkthetCAWaaneenevolutievan‘thuislozenzorg’naarmeer‘woongerichteoplossingen’.Tegelijkishetookeenbewegingvandegeestelijkegezondheidszorgnaareenaanpakdiemeeraansluitbijdeeerstelijn,waaronderhetsociaalwerkvandeCAW’s.
“DeinbrengvanpotentieelvandeambulantegeestelijkegezondheidszorgkandehulpverlenersindeCAW’sondersteunen,zodatzehunCAW-specifiekezorgwerkzaamkunnenmakenvoordezemensenmeteenbijkomendeGGZ-problematiek.Maarookomgekeerd.Desamenwerkingkanervoorzorgendatereenmeergeïntegreerdzorgpakketwordtaangebodenvoorpsychiatrischepatiënten.”
(WouterDecat,ZorgnetVlaanderen)
“HetisduidelijkdatwehetGGZ-plaatjemetonzehuidigevoorzieningenenhethuidigeaanbodnietrondkrijgen:weontbrekeneenbijzonderbelangrijkepartnerindiereedslangopstapelstaandenetwerkenenzorgcircuits,namelijkdeeerstelijn.EndanhebbenwehethieruiteraardoverdeCAW’s,maarookdeeerstelijnsgezondheidszorg,dehuisartsen,groepspraktijken,wijkgezondheidscentra,thuiszorg,enz” (JosLievens,FDGG)
Samenvermaatschappelijken.Verslagboeksymposium I
6
Dezevermaatschappelijkingspeeltzichafaande‘voordeur’énaande‘achterdeur’vandegeestelijkegezondheidszorg.Aandevoordeurgaathetoverpreventie,beeldvorming,vroegdetectie,crisisinterventie,aandeachterdeuroverrehabilitatie,woongerichteoplossingen,ende(her)opbouwvannetwerken.Aanbeidedeurenhebben(generalistische)sociaalwerkersen(gespecialiseerde)geestelijkegezondheidswerkerselkaarnodig.Betergezegd:dekwetsbareburgershebbendegelijktijdigeinzetnodigvanbeideexpertises.
‘Samenvermaatschappelijken’houdthierookindatbeidesectorendehandeninelkaarslaanomsamendemaatschappijte‘bewerken’insocialenetwerkenenmetwoongerichteoplossingen,metdecomplementaireinzetvanhetbredegeneralistischesociaalwerkendegespecialiseerdeGGZ.Hetsymposiumenditverslagboekdragenalvasthunsteentjebij.
voordeur
achterdeur
ISamenvermaatschappelijken.Verslagboeksymposium
7
Samenvermaatschappelijken.VerslagboeksymposiumI
8
IIINTROKRISTOF DESAIR KABINETSMEDEWERKER MINISTER
JO VANDEURZEN, VLAAMS MINISTER VOOR
WELZIJN, VOLKSGEZONDHEID EN GEZIN
niet alleen
Vermaatschappelijking als rode draadHetbeleidvandeafgelopenlegislatuurberustopeenvisievanhetoplangetermijninstandhoudenvaneenzorgzamesamenleving.Devolgendeprincipeshebbendaarbijcentraalgestaan:meergeïntegreerdwerken,opmaatvandezorgvrager,ontkokerd,intersectoraal.Nietdelogicavandeorganisatie,maarhetperspectiefvandecliëntmoetdezorgbepalen.Hulp-enzorgaanbiedersmoetenmeerzorgopmaatencontinuïteitvanzorgmogelijkmaken.Endaarbij:zorghoortthuisindesamenleving.Hethoortbijhetlevenvanelkedag.Inhetgezin,debuurt,ophetwerk.ErisnietzoietsalsdewereldvandehardwerkendeperfecteVlamingendewereldvandemensenmetbeperkingenofkwetsbaarheden.Welevensamenenzorgispasgoedezorgalsdebetrokkeneookhetauthentiekegevoelheeftietstebetekenenvooranderen.Daarovergaatdevermaatschappelijkingvandezorg.VandaagstaatvermaatschappelijkingvoordeheleevolutiediewelzijnenzorginVlaandereninspireert.Deinspiratievandatbeleidaanhouden,isdebestegarantieopeenwarmesamenleving!
De eerste lijn speelt een sleutelrolDeeersteopvangvancliëntenmetvragenennodenophetvlakvanhunwelzijnofgeestelijkegezondheidgebeurtdoordeeerstelijn.DeCAW’sspelendaarnatuurlijkeenbelangrijkerolinhetrealiserenvaneentoegankelijk,betaalbaarenkwaliteitsvolaanbodaanhulp-endienstverleningopdeeerstelijnenindebestrijdingvankansarmoede.
Binnendecontourenvanvermaatschappelijkingvandezorgendetoenemendeuitdagingendiedesamenlevingonsstelt,staandeCAW’snietalleenopdieeerstelijnenmoetenzezorgenvooreenzomaximaalmogelijkeafstemmingensamenwerkingmetdeverschillendewelzijns-enzorgsectoren,justitie,huisvesting…Devragenennodenwaarmeemensenopdeeerstelijnhulpzoeken,latenzichooknietreducerentotéénspecifiekprobleem.Vaakgaathetomeensamengaanvannodenopvelelevensdomeinen,denkbijvoorbeeldaanhetsamengaanvanproblematischmiddelengebruik,woonproblematiek,psychischeproblemen,financiëleproblemen,mentalebeperkingenzovoort.Ikhoefzeuniettelerenkennen.Logischerwijsdringtzicheengedeeldezorgop.Zorgpartnersmoetensamenwerken,hunexpertisesamenleggenendelen,omdecliëntgepasttehelpen.Erzijneenaantalgrootschaligebewegingenopganggebrachtomdezesamenwerkinginhetwelzijns-engezondheidslandschapteverankeren.
9
geen doel op zich
samenwerkingmet justitie
art. 107
continuïteit
netwerken enzorgcircuits
Jeugd en gezinnenEeneersteterreindatikevenwilbelichtenbetreftonzejeugdenonzegezinnen.Opvoedingsmoeilijkheden,problemenindegezinsrelaties,problemenopschool,familiaalgeweld,gedragsproblemen,agressie,eenpsychiatrischeproblematiek,…kunneneenzodanigeimpacthebbenophetlevenvankinderenengezinnendateenvraagnaarhulpverleningzichopdringt.Indatgevalishetbelangrijkdatweinhetaanbiedenvandezehulpeengezamenlijkevisieengedeeldeprincipeshanteren.Ditkunnenwerealiserendooreengemeenschappelijkeanalysevandehulpvraag,sectoroverschrijdendesamenwerkingtussenjeugdhulpaanbiederseneenverregaandeintersectoraleafstemmingvanhetjeugdhulpaanbod.
Zowordtduidelijkdatintegralejeugdhulpgeendoelopzichismaardatalleeneenverregaandeintersectoralesamenwerkingzalleidentothetgewensteengevraagderesultaat.Wemoetendesamenwerkingtussenhetalgemeenwelzijnswerk,degeestelijkegezondheidszorgendevieranderesectoreninéénjeugdhulpverderoperationaliserenenconcretiseren.
Indezelegislatuurwerdmeteennieuwdecreetopdeintegralejeugdhulpdegrootstehervormingin20jaarjeugdzorgingezet.Daarbijdragenwedeparticipatievangebruikershooginhetvaandelenmeteenwerdookeennieuweuitdagingglashelder:desamenwerkingmetjustitie.MetdezesdestaatshervormingwordendeFederaleDetentiecentravanEverbergenTongerenVlaamseinstellingenenwordtVlaanderenbevoegdvoordemaatregelendieopgelegdwordenaanjongerendiestrafbarefeitenhebbengepleegd.Eenanderestevigeuitdagingvormtdesamenwerkingmetdegeestelijkegezondheidszorg,meerspecifiekdekinder-enjeugdpsychiatrie.
Ophetterreinvandegeestelijkegezondheidszorgiserdeafgelopenjarenvruchtbaarsamengewerkttussenhetfederaleniveauendedeelstateninhetkadervanartikel107-projecten.Deontwikkelingvaneengemeenschapsgerichtegeestelijkegezondheidszorg,doorderealisatievanzorgnetwerkenenzorgcircuits,isdedoelstellingvandezehervorming.DitbetekentdatereenvolledigGGZ-aanbodmoetzijnvoorvolwassenenmetpsychischeproblemen,metdenodigedwarsverbandennaarbelendendesectoren,nietinhetminstnaardesectorvanhetalgemeenwelzijnswerk.Centraalstaatdecontinuïteitvanzorg.ElfVlaamseprojectenwerdenopgezetvoordriejaarenzijbewijzendatbeteregeestelijkegezondheidszorgkanwordengebodendoorhetvermaatschappelijkenvandezorg.Uitdetalrijkewerkbezoekenvandeoverhedenondervondenwedatzoweldepartnersalsdeindividuelemedewerkersenthousiastmeebouwenaandeontwikkelingvanzorgcircuitseneenglobaalnetwerk,datereenpositieveevolutieisnaarhetvormenvaneenglobaalnetwerkwaarindegeestelijkegezondheidszorgsamenwerktmethetalgemeenwelzijnswerkenanderebelendendesectorenendatpatiëntenenfamilieledendaarbijbetrokkenworden.EenbelangrijkaantalCAW’sheeftditonderstreeptindeinventaris vaninspirerendesamenwerkingsinitiatievendiehetSteunpuntAlgemeenWelzijnswerkopmaakte.
Deeerstestappenzijnookreedsgezetnaarhetontwikkelenvanzorgcircuitsenzorgnetwerkenvoorkinderenenjongeren.Op24/2/14tekendendeministersbevoegdvoorVolksgezondheidengezondheidsbeleidinBelgiëeenaanvullendegemeenschappelijkeverklaringopdegemeenschappelijkeverklaringvan10december2012voorderealisatievannetwerkenenzorgcircuitsindeGGZvoorkinderenenjongeren.Daarmeezettendeministersdedeuropenomsameneenvernieuwdbeleidinzakegeestelijkgezondheidvoorkinderenenjongerenuittedenken.Deaanvullendeverklaringwildehoofdlijnenvanhetnieuwe
Samenvermaatschappelijken.Verslagboeksymposium II
10
eerstelijnspsycholoog
verenigingen
geestelijkegezondheidsbeleidvoorkinderenenjongerenaangeven.Ditbeleidgaatbrederdandesectorvandegespecialiseerdegeestelijkegezondheidszorg(kinderpsychiatrie,centrageestelijkegezondheidszorg).Hetbredeperspectiefvanhetnieuwebeleidgeestelijkegezondheidmoetbewaaktworden,waarbijdeGGZdesectorexternepartnersaanspreektophunverantwoordelijkhedennaardegeestelijkegezondheidvankinderen,jongerenenhuncontext.Momenteeliseenredactiecomitébezigmethetschrijvenvaneengidsdiekanvoorgelegdwordenbijdestartvaneennieuwelegislatuur.Deambitieisominhetjaar2015deeerstenetwerkenenzorgcircuitsindeGGZvoorkinderenenjongerenvanstarttelatengaan.
Opbasisvandezegidszalduseenvernieuwdebeleidsvisieuitgewerktworden.VoorVlaanderenligthetaccenteropdatdeontwikkelingenindeintegralejeugdhulpvolledigmoetensporenmethetnieuwebeleidrondgeestelijkegezondheidenomgekeerd.IndeomschrevenfunctiesindegemeenschappelijkeverklaringkanVlaanderenzijnreedsontwikkeldetroevenuitspelenenverderuitbouwenophetvlakvanvroegdetectie,screeningenoriëntatie;diagnostiek;behandelingenophetvlakvanactiviteitendietotdoelhebbenhetkindofdejongerezovolwaardigmogelijktelatenparticiperenaandesamenleving,endatvanuiteenintersectoraleinvalshoek.
Wemoetenhierbijookooghebbenvoordemeestkwetsbaregroepenenmeerspecifiek,vooreendoeltreffendeaanpakvanextremecomplexemeervoudigeproblematiekenwaarmeeeenaantalkinderenenjongereninVlaanderenkampen:jongerenmetextremegedragsproblemen,agressie,geweldplegingofinternaliserendeproblemendiefysiekautodestructiefzijn,veelalincombinatiemetverstandelijkebeperkingen,psychiatrischeproblemenofeenontoereikendegezinscontext.Bijuitstekduseenkwetsbaregroepwaarjenietanderskandanintersectoraalsamenwerkenenstappenvooruitzetten.OnlangsheefteenredactiecomitémetmensenuitJustitie,geestelijkegezondheidszorgenjongerenwelzijnhierrondeentekstmetaanbevelingenafgewerktdieeenplaatszalkrijgeninderegeringsonderhandelingenenindialoogmetallerelevantesectoren,waaronderhetalgemeenwelzijnswerk,verdergeoperationaliseerdwordt.
Meer zorg voor de geestelijke gezondheid in de eerste lijnNaastdezegrootschaligebewegingenwaseenvandedoelstellingenvandezelegislatuurommeerzorgvoordegeestelijkegezondheidindeeerstelijntekrijgen,aanvullendopdeexpertisediealaanwezigisbinnenhetalgemeenwelzijnswerk.Zokwamener7projectenvandeeerstelijnspsychologischefunctie.Zijleggendenadrukoplaagdrempelige,kortdurendezorgvoorlichteenmildepsychischeklachten.DeeerstelijnspsycholoogisbeschikbaaropplaatsenwaarburgerssowiesoalafentoeaanwezigzijnzoalshetSociaalHuis,hetOCMW,hetCentrumvoorAlgemeenWelzijnswerk,dehuisartsenpraktijkofhetwijkgezondheidscentrum.
Tijdensdezelegislatuurhebbenweookmeeringezetopdegeestelijkegezondheidvanspecifiekedoelgroepenzoalsgedetineerdeningevangenissen,personenmeteendubbelediagnoseinVAPH-instellingen,menseninarmoede…
Zohebbenweinditkaderooksamenwerkinggeïnstalleerdtussenverenigingenwaararmenhetwoordnemen,deCAW’sendeCGG’svia4pilootprojecten.Ditmetalsdoelstelling:nieuwemethodiekenontwikkelendiedetoegankelijkheidvoormenseninarmoedeindeGGZverhogen.
IISamenvermaatschappelijken.Verslagboeksymposium
11
Oog voor elkaar, ook met elkaarMethetproject“oogvoorelkaar,ookmetelkaar”wildenCeraendeVlaamseoverheiddeCAW’s,deCGG’sendeverenigingenwaarmenseninarmoedehetwoordnemengedurende2jaardekansgevenomin4verschillenderegio’steexperimenterenensamentewerkenomdetoegankelijkheidvanmenseninarmoedeteverhogenindegeestelijkegezondheidszorg.Uitdeevaluatievandeprojectenlerenwedathetstukvoorstukprojectenzijngewordendieeenbelangrijkhefboomeffectinzichhebben,dieeenbijdrageleverenaanhetdoorbrekenvanhettaboerondgeestelijkegezondheidendie,lastbutnotleast,vooreengroteretoeleidingvanmenseninarmoedenaardegeestelijkegezondheidszorghebbengezorgd.CGG’s,CAW’senverenigingenwaararmenhetwoordnemen,namendaartoesamendehandschoenopmeteenwijkgezondheidscentrumofmeteenlokaalOCMWofmeteeneerstelijnspsychologischefunctie.Voormenseninarmoedebleekhetbelangrijktezijndatdehulpverleninggebeurtopplaatsendievoorhenvertrouwdzijn.Opzulkeplaatsenontstaandanookmakkelijkerpreventievegroepsactiviteitenvoormenseninarmoedeofwerkensensibiliseringsactiesi.v.m.geestelijkegezondheidbeter.
WelerenechterookuitdezeprojectendaternogveelwerkaandewinkelisominzichtenoverarmoedetebevorderenbijhulpverlenersinCAW’senCGG’sendaarbuiten.CeraendeVlaamseoverheidslaandaaromdehandenverderinelkaaromeenvervolgvoorditprojectteontwikkelen.Wewillengraagdenoodaanontmoetingtussendeverenigingenwaararmenhetwoordnemen,deCAW’sendeCGG’seenverdereinjectiegeven.ViadetechniekvaneenwaarderendebenaderingtussendedriegenoemdeorganisatiesenviaeenintensvormingsprocesonderleidingvaneenprofessionelevormingsactorwillenCERAendeVlaamseregeringverschillenderegio’sdekansgevenomverdertebouwenaaneenbeteretoegankelijkheidvoormenseninarmoede.Desuccessenuithetvorigeprojectwordenmeegenomenindezewaarderendebenadering.Hetdoelvanhetvervolgproject(dattweejaarzoulopen)isdusomindiverseregio’sbrugfigurentecreërenbijverschillendeorganisaties:hulpverlenersdieviavormingendagelijksepraktijkinzichtenhebbenverworveninarmoedeendieenerzijdsdezeervaringenkunnenoverbrengennaardeanderehulpverlenersinhunorganisatiesenanderzijdsdirectiesbevoorradenenblijvendmobiliserenomvandetoegankelijkheidvoormenseninarmoedeeenspeerpunttemakeninhunbeleid.Endatlaatsteisnietonbelangrijk.WillenwedewerkvloeropdeCGG’sendeCAW’smobilisereninditsoortinitiatievendanmoetereerstwerkgeleverdwordenopdirectieniveau.Hetmanagement,demiddenkadersendedirectiesvandeCAW’sendeCGG’smoetenméézijn.Desamenwerkingoplangetermijninfunctievanlaagdrempeligezorgvoordegeestelijkegezondheidenhetwelzijnvanmenseninarmoedemoetdoorhengedragenworden.
Tot slotIkhoefjullienietmeerteovertuigenvanhetbelangvanintersectoralesamenwerking.Uzultterechtopmerkendatanderesectoren,zoalsdeOCMW’s,dewijkgezondheidscentra,buurtopbouwwerkenzovoort,hiermogelijknietaanwezig,evenwelhunroltespelenhebbenombijtedragenaaneensuccesvolintersectoraalverhaalopdeeerstelijn.Hetisdanookeenblijvendeambitieomdeschottenwegtewerkentussendeverschillendesectoren.Ditbetekentdatookdebetrokkenadministratiesendebetrokkenkabinettenoogmoetenhebbenvoorhetsuccesvandeintersectoralesamenwerking.Samenwerkentussensectorenisimmerseenuitdaging,eenkans,dievooriederebetrokkeneennietinhetminstdecliënteneenwin-winsituatieis.Detallozeinspirerendeinitiatievendiehiervandaagaanbodkomen,getuigendaarvan.Wedenkendaarbijook
hefboomeffect
nog werk aan de winkel
brugfiguren
buurtopbouwwerk
Samenvermaatschappelijken.VerslagboeksymposiumII
12
aandeintensesamenwerkingtussenCAW’senCGG’sbijdeverwerkingvanhetbusongevalinSierreenvandaagindeaanloopnaardebedrijfssluitingeninenrondFordGenk.
NamensdeministervanWelzijn,VolksgezondheidenGezin,dankikuallenvoordealgeleverdeentalrijkeinspanningen.Ikmagdanookhopendatualspartnersverdermeedurfttedenkenover,maarvooraldurftsamentewerkenophetniveauvandecliëntendaardeexpertisestebundelen,omééngedragenzorgvoorhetwelzijnendegeestelijkegezondheidvanonzemedemensterealiseren.
IISamenvermaatschappelijken.Verslagboeksymposium
13
Samenvermaatschappelijken.Verslagboeksymposium II
14
IIIACHTERGRONDDE GEESTELIJKE GEZONDHEIDSZORG ALS
COMPLEX ADAPTIEF SYSTEEM
ANJA DECLERCQ
AnjaDeclercqschetstedeachtergrondvoordeanderebijdragen.Zedeedditineersteinstantiedoorhetbegripcomplexadapatiefsysteemscherptestellen.Vervolgensvroegzezichsamenmetdetoehoordersafwaaromditbegriptoepasbaarzouzijnopdegeestelijkegezondheidszorg.VerslagdoorPeterBrepoels.
3.1. Complex adaptieve systemen: complexiteitstheorie in ruime zinTweemetelkaarintegenspraaklijkendeuitsprakenschetsenhoeweindedagdagelijksepraktijkaankijkentegenchaosencomplexiteit.Aandeenekantvingerwijzenwewetenschapperswant‘zijmakenhetalledaagseveelteingewikkeldmethuntheorieën’.Aandeanderekantstellenwevaakvastdatdesocialerealiteitzocomplexisdatwezeterugmoetenbrengentoteenmeerbeheersbaargeheelvandeelaspecten.Decomplexiteitstheorieinruimezinentzichopdezetweespalt.
Declercqmaakteenonderscheidtussendezecomplexiteitstheorieinruimezinencomplexiteitstheorieinengezin.Deeersteiseenbredergeheelvantheorieën,waarondero.a.detheorievandezichzelforganiserendedissipatievesystemen,dechaostheorieendecomplexiteitstheorieinengezin.Kenmerkenvandezetheorieinruimezinzijndeaandachtvoornonlineairemechanismen,voordynamiek,envoordegevoeligheidvaneensysteemvoorzijnbasiscondities.
Wanneerwededeelgebiedenvanderuimetheorienauwerbekijkenzienwedetheorievanzichzelforganiserendedissipatievesystemenalsdevraagnaardemanierwaaropordeontstaatuitchaos.Dechaostheoriesteltdeomgekeerdevraag:hoeontstaatchaosuitorde?Decomplexiteitstheorieinengezintenslotte,legtdenadrukopdedynamiekvansystemenaanderandvandechaos.Dewortelsvanditdenkenvindenwenietindesociologie,depsychologieofbestuurswetenschappenmaarindescheikunde.IlyaPrigogine,BelgenprofessoraandeVUB,kreegvoorzijndenkenin1977deNobelprijsChemie.Hijbundeldezijninzichtenin‘OrderoutofChaos’(Prigogine&Stengers,1984).
Dissipatieve systemen: orde als dood Inditwerkbesteedthijveelaandachtaancomplexeofdissipatievesystemen.Ditzijnsystemendiezichzelforganiseren.Zeverliezendoorheendetijdenergieendezeenergiekannietwordenteruggewonnen.Alsgevolghiervan
tweespalt
chaos uit orde?
Prigogine
15
zijndissipatievesystemenpad-afhankelijk.Wanneereendissipatiefsysteemnaverstrijkenvantijdalleenergieverloorontstaatereensituatiedieindescheikundeomschrevenwordtals‘eentoestandvanthermodynamischevenwicht”.Voorlevendesystemenisdenaamdiealgemeenvoordezetoestandgebruiktwordt‘dood’.
Wanneereendissipatiefsysteemwiloverleven,oftewegwilblijvenvandetoestandvanthermodynamischevenwicht,zalhethetverliesaanenergiemoetengoedmakendoornieuweenergieuitdeomgevingteimporterenenopgebruikteenergieteexporteren.
Chaostheorie: kleine veranderingen, grote gevolgenHetbutterflyeffectschetstgoedwaarchaostheorieovergaat.Kleineveranderingendiegrotegevolgenkunnenhebben.Eenminimaleverplaatsingvanlucht(hetflappenvandevleugelsvaneenvlinder)opdeeneplaatskanopeenandereplaatseenorkaanveroorzaken.
Declercqnuanceertdebetekenisvanchaosbinnenhetcomplexiteitsdenken.Chaosstaathiernietvoordetotalewanordeofonvoorspelbaarheid.Erspelenweldegelijkdeterministischewetten,maarhetgedragvandeelementenwaaropzeinwerkeniszoonregelmatigdatdezewettenmoeilijkteontdekkenzijn.
Complexe systemen in enge zin: tussen orde en chaosDoordelensvandecomplexiteitstheorieinengezinzienweinelksysteemvelebouwstenen.Dezebouwstenenorganiserenenreorganiserenzichvoortdurend.Daarmeebevindthetsysteemzichsteedsineentoestandtussenrigiditeitenwillekeur.Hetgaatomeendynamischetoestand,diebestaatuititeratievecycli.Indezecycliisdeuitkomstvandeenecycluselkekeerweerdeinputvooreenvolgendecyclus.
Dezetoestandvanrelatievestabiliteitspeeltzichafindebuurtvaneenaantrekkerofattractor.Zulkeattractormoetwordengezienalseensetvaneigenschappeninderichtingwaarvandeeigenschappenvaneensysteemzichontwikkelen.Dezeevolutieinderichtingvandeeigenschappenvandeattractorzalnietopgaanvoorallemogelijkverschillendestartpositiesdiedebouwstenentenopzichtevanelkaarkunneninnemen.Vooreenruimevariatievandezestartpositiesechterzaldatwelhetgevalzijn.Eensysteemdatzoevolueertdathetdeeigenschappenvandeattractordichtgenoegbenadertzaleigenschappenbehoudendiedichtliggenbijdezevandeattractor,ookwanneerhetsysteemlichtverstoordwordt.
Interneofexterneomgevingsveranderingenkunnenperturbaties,ofverstoringen,inhetsysteemveroorzaken.Dezeperturbatieskunnenwordenuitgevlakt,indatgevalsprekenwevannegatievefeedback.Zekunnenzichechterookontwikkelentotchaotischgedragvandebouwstenenopeenruimereschaal.Indatgevalsprekenwevanpositievefeedback.Wanneerditlaatstehetgevaliskanditertoeleidendathetsysteemzichontwikkeltinderichtingvandeeigenschappenvanalternatieveattractoren.Opdezemanierkunnensystemenmetidentiekebouwstenenzichontwikkeleninderichtingvanergverschillendeattractoren,ookwanneerdestartpositieserggelijkendzijn.DitbrengtDeclercqbijhetbegrip‘emergentie’,zeciteertinditverbandStacey:
dood
vlinder
aantrekker
verstoringen
Samenvermaatschappelijken.Verslagboeksymposium III
16
Emergencemeansthatitisnotpossibletoforeseetheglobaloutcomeofinteractionbetweenindividualsortoreducetheglobalpatterntothebehavioroftheagents.Thisisnotsomekindofmysticism,butahard,demonstrablepropertyofinteractive,nonlinearfeedback.”
(Stacey,1996)
SamenvattendDeclercqvatmetStaceysamenwathetkijkendoordelensvandecomplexiteitstheorieinruimezinonsleertoversystemen:
■ Wemoetencomplexesystemenzienalslevendesystemen:zestaaninwisselwerkingmethunomgeving,zelerenuithunervaringenenzepassenzichalsgevolgdaarvanaan.
■ Complexeadaptievesystemenanticiperenopdetoekomst.Zeveranderenvoortdurendomdatnonlineaireprocessenopzichzelfverderbouwenendusvoorveranderingvanbinneninzorgen.
■ Complexesystemenbevindenzichineentoestandaanderandvandechaos:ditiseenzeerparadoxaalsamengaanvansimultanestabiliteiteninstabiliteit.
■ Complexesystemenzijndynamischenhebbendeneigingomtebewegeninderichtingvangroterecomplexiteit:systemenwordenzeldeneenvoudiger.
■ Jekaneencomplexsysteemniet‘dirigeren’,jekanhetenkel‘verstoren’.
3.2. De Vlaamse geestelijke gezondheidszorg gezien door de lens van de complexiteitstheorie
Een sector in veranderingHetperspectiefvandecomplexiteitstheorieleentzichvolgensDeclercqbijzondergoedomdedynamiekinbeeldtebrengenbinnendesectorendiesamendezegeestelijkegezondheidszorgvormen.Hetzorgtervoordatdefocusmeerophetprocesdanophetproductkomtteliggen.InditperspectiefzijnorganisatieszoalsCAW’s,CentraGeestelijkeGezondheidszorgofpsychiatrischeziekenhuizenopensystemendieinteragerenmethunomgeving.Zewordenbeïnvloeddoordieomgeving,maartegelijkbeïnvloedenzedieomgevingook.
Dezeprocessenvanwederzijdsebeïnvloedingkrijgtmenmindergoedinbeeldmetklassiekeanalyseszoalsinput-throughput-output-schema’s.
Vermaatschappelijking en het belang van geschiedenis: een illustratieInhetdiscoursoververmaatschappelijkingkomenenkelepuntensteedsweer:hetnogbeterluisterennaardecliënt,decliëntmeerlatenparticiperen,zorgindesamenleving,zorgmetdesamenleving,….Aldezeelementenwijzeninderichtingvaneentoenemendecomplexiteit.Deonvoorspelbaarheidvanprocessenzaldustoenemen.Dezelfdeofsoortgelijkeactieskunnendeenekeer
Stacey
open systemen
toenemende complexiteit
IIISamenvermaatschappelijken.Verslagboeksymposium
17
eenkleineffectveroorzakeneneenanderekeereengrooteffect.Ookzalderichtingvanheteffectnietsteedsdegewensterichtingzijn.Indezecontextisdewetenschapdatveranderinginlevendesystemennooitophoudtbelangrijk.Ditimpliceerthetstilstaanbijhetbelangvantijdengeschiedeniseneensteeds‘opzoek’zijn.Declercqillustreerdeditaandehandvandegeschiedenisdievoorafgingaanart.107enkeekmeerspecifieknaardeveranderingenindemanierwaaropnaarcliëntengekekenwordt.Ineeneersteschemabrachtzeevolutiesinhetbeleidinbeeld.
Gebruikers van voorzieningen Burgers die leerkansen ontwikkelen
vanbeddennaarstoelen eenactiefpersoonlijkbestaan
vangrootschalignaarkleinschalig keuzemogelijkhedenvanveelnaarminder ergensbijhorenvanalgemeennaarspecifiek „steppingupanddown„vanbeperkingennaarsterktes praktischesteunbijdagelijks
functionereninlevenenwerkStructureleverbeteringenKwaliteitvanzorg
AnderskijkennaardepersoonKwaliteitvanlevenenrelaties
ExternefactorendievolgensDeclercqhettrajectnaarvermaatschappelijkingversneldenzijndeeconomischeomstandighedenendegroeiendegroepvanmensenmeteenzorgnooddiestaattegenovermiddelendienietgroeien.
InternzietDeclercqhettrajectnaarvermaatschappelijkinggepaardgaanmetconflict.Veelgehoordeuitsprakenzijndan:“Hetisnietvanzelfsprekend”en“decommunicatielooptnietgoed.”Hetperspectiefvandecomplexiteitstheorieleertdatdezeconflicteneerderdanproblematisch,noodzakelijkzijnomaanderandvandechaostekunnenblijvenfunctionerenenomveranderingteweegtebrengen.
op zoek
open systemen
toenemende complexiteit
Samenvermaatschappelijken.Verslagboeksymposium III
18
Eenandereverzuchtingdieinditverbandgemaaktwordtisdathetstoptnooit:“Telkenswanneerwedenkenallesopordetehebben,komterweerietsnieuws.”Declercqverwijsthiernaarhetconstantezoekenvanevenwichttussenaandeenekantflexibiliteitenaandeanderekantrigiditeit.Hetthemaemergentiekwamaanbodinéénvandetafelsvanhetworldcafé.Hetverslagvandezetafelvindjeoppagina56ofviadezelink.
3.3. Samenwerken in netwerkenDeclercqsteltvastdatindeveranderendecontextvandegeestelijkegezondheidszorginVlaanderenhet‘elkalleen’geenoptiemeeris.Dezeattractorheeftallekenmerkenvanthermodynamischevenwichtenisdusdood.Alsnieuweattractordientzichhetsamenwerkeninnetwerkenaan.Maarzoalsbijalleattractorenishetbelangrijkomrekeningteblijvenhoudenmetemergentie.Metdezelfdebouwstenenenzelfsmetgelijkendestartpositieskunnenimmersalsgevolgvaninterneofexterneverstoringenookandereattractorenzichaandienen.Omonsteorganiserenopdezeemergentieishetbelangrijkomdedingennietvasttezetten.Zomakenwedeopenheiddienodigisomnieuweideeën,nieuwemogelijkheden,nieuwekansentebieden.Hetexactetegenovergesteldevandezehoudingishardnekkigproberenhetoudeinstandtehouden.
emergentie
IIISamenvermaatschappelijken.Verslagboeksymposium
19
Samenvermaatschappelijken.Verslagboeksymposium III
20
IVTUSSEN CENTRUM EN PERIFERIEPETER RAEYMAECKERS UNIVERSITEIT ANTWERPEN
IndevorigebijdragebekeekAnjaDeclercqdeVlaamsegeestelijkegezondheidszorgdoordelensvandecomplexiteitstheorie.Geziendoordezelensisdezesectoreencomplexadaptiefsysteem.Hetnetwerkmodelisdaneenbelangrijkeattractorindeontwikkelingvanditcomplexadaptiefsysteem.
PeterRaeymaeckers(UniversiteitAntwerpen)richttedefocusopdatnetwerkmodel.Hijbrachtverslaguitoverzijndoctoraatsonderzoeknaardeintegratievannetwerkentussenhulpverleningsorganisaties.ZijndoctoraatsonderzoekverscheenondertussenookalsboekbijAcco:Tussencentrumenperiferie:Overdeintegratievannetwerkentussenhulpverleningsorganisaties(Raeymaeckers,2014).VerslagdoorPeterBrepoels.
4.1. Hulpverleningsorganisaties en netwerken gedefinieerdRaeymaeckersontleentdedefinitievanhulpverleningsorganisatiesbijHasenfeld:Dezeorganisaties…“promotenofverdedigenhetwelzijnvandeburger.(…)enstaaninvoordeverdelingvandienstenzoalsinkomen,voeding,gezondheid,huisvestingeneducatie”(Hasenfeld,1983:2).Hijsteltdaarnavastdaterhulpverleningsorganisatiesbestaaninsoortenenmaten:socialehuisvestingsmaatschappijen,OCMW’s,woonbegeleiding,drughulpverlening,…
VooreendefinitievannetwerkenvindthijinspiratiebijProvanenMilward.Eennetwerkisvolgenshen“eensysteemvansocialedienstverleningdateenmeerwaardekanbiedenaaneenpopulatiegeconfronteerdmetdiversenoden,opeenmanierdienietkanbereiktwordendooréénenkeleorganisatie”(Provan&Milward,2001).
Raeymaeckersmerktdathulpverleningsorganisatieszichvaakorganisereninnetwerken.Mogelijkeredenenhiervoorvindthijindeliteratuur.Eeneersteisschaarste:eentekortaanhulpbronnenomhundoelstellingwaartemaken.Detweedeisonzekerheid:éénorganisatieopzichheeftvaakeentebeperktekennisoveromgevingsveranderingen.Netwerkenzijndusnodigomaanhulpbronnentegerakenenomkennistevergaren.
Wanneer werken netwerken? Het meten van integratie.Omeenzichttekrijgenopdevraagwanneernetwerkenwerkenwordtvaakgekekennaardeintegratievannetwerken.Dezeintegratiekanoptweeniveauswordengeoperationaliseerd:hetorganisatieniveauenhetcliëntniveau.Wat
hulpverleningsorganisaties
netwerken
21
hetorganisatieniveaubetreftiselkeorganisatiemetelkeandereorganisatieinhetnetwerkverbonden.Daarnaastverkrijgtelkeorganisatievanelkeandereorganisatievlotinformatie,kanzevlotcliëntendoorverwijzennaarelkeandereorganisatieenzietzeookmetelkeandereorganisatieinhetnetwerkmeerderemogelijkhedenomteoverleggenrondconcretecliëntsituaties.
Ophetcliëntniveaugaathetoverdecontinuïteitindehulpverleningdoorheendeverschillendeorganisatiesdiedeeluitmakenvanhetnetwerk,detoegankelijkheidvandeorganisatiesinhetnetwerkvoorcliëntendiealcliëntzijnbijéénvandeorganisatiesinhetnetwerkendehogereresponsiviteitnaarspecifiekecliëntsituaties.
Verschillen in integratieVoorzijnonderzoekrichtteRaeymaeckersdefocusopnetwerkentussenhulpverleningsorganisatiesuitdeAntwerpsedistrictendiewerkenmetcliëntenmeteenleefloonendieeenonderlingerelatiehebbenwaarinzeinformatieuitwisselen,cliëntendoorverwijzenencaseoverlegorganiseren.Hijgebruiktebijhetbestuderenvandezenetwerkeneenmixvanmethoden.Ineersteinstantiebakendehijdenetwerkenaf.Vervolgensvoerdehijeensocialenetwerkanalyseuitwaarbijhijdeintegratievannetwerkentussenhulpverleningsorganisatiesinkaartbracht.Tenslotteginghijd.m.v.kwalitatieveinterviewsmethulpverlenersencoördinatorenenverklarendesocialenetwerkanalysesopzoeknaareenverklaringvoordeverschilleninintegratiediehijvaststelde. Samengevatleverdediteenbeeldvandenetwerkenopwaarindenetwerkeninderegio’sDeurneenAntwerpen-Noordsterkwarengeïntegreerd.HetnetwerkinderegioBerchemwaszwakgeïntegreerd.HetnetwerkinderegioBorgerhoutzatopeentussenpositie.
Governance als verklaringEeneersteverklaringdieindeliteratuurwordtaangedragenvoorverschilleninnetwerkintegratieis‘governance’:oftedemanierwaaropeennetwerkbe-ofgestuurdwordt.KenisenProvan(Provan&Kenis,2008)onderscheidendriesoortengovernance.Eeneerstevormisdiewaarinéénorganisatieduidelijkkanwordenaangeduidalsdebestuurdervanhetnetwerk.Ineentweedevormdesturingvanhetnetwerkinhandenvaneennetwerkadministratieveorganisatie(NAO).Hierwordteenaparteadministratieveentiteitopgezetmetalsspecifiekdoelhetbesturenvanhetnetwerkenzijnactiviteiten.AlsderdevormwijzenKenisenProvandezelfregulerendenetwerkenaan.DeeerstetweesoortengovernancedieKenisenProvanonderscheiden,diemetéénleidendeorganisatieendeNAOzijnformelenetwerken.Tussenzulkeformelenetwerkenkanderelatieveeffectiviteitberekendwordenmetdeparametersdensiteitencentraliteit.Hetmeesteffectievenetwerkisdanhetnetwerkdateenlagedensiteitcombineertmeteenhogecentraliteit.Deachterliggendelogicaishierdathoemeergecentraliseerddeleidendeorganisatieisenhoemindercontactenerzijntussendeperifereorganisatieshoeeffectieverhetnetwerk.Inditdenkenligtdenadrukdussterkophetbelangvandeleidendeorganisatiesendeformaliseringvanrelaties.
organisatieniveau
cliëntniveau
Samenvermaatschappelijken.VerslagboeksymposiumIV
22
Echter,denetwerkenindevierAntwerpsedistricteninhetonderzoekwarenallevierzelfregulerendenetwerken.Governancespeeltzichinzulkenetwerkenafopmomentenvan‘sharedparticipantgovernance’.Indevierdistrictenwerdditgeorganiseerdinwelzijnsoverleg.Aanzulkoverlegnemenverantwoordelijkenvandedeelnemendeorganisatiesdeel.Zewisselenerinformatieuitenbevorderenopdiemanierdesamenwerkingtussendeorganisatiesindezedistricten.Ditroeptdevraagopnaarderelatietussenditwelzijnsoverlegendeintegratievaneennetwerktussenhulpverleningsorganisaties.Zoalsblijktuitdetabelhierondergafdesocialenetwerkanalyseopbasisvandeparametergeeneenduidigbeeld.
Netwerk Integratie GovernanceDeurne Sterk ?Berchem Zwak -Borgerhout Gemiddeld ?Antwerpen-Noord Sterk ?
4.2. Sleutelorganisaties als verklaringEenvolgendemogelijkeverklaringdieinhetonderzoekwerdgetoetstwasderolvansleutelorganisatiesofbrokers.DezetermwerdgedefinieerddoorBurt(Burt2002).Sleutelorganisatiesbevindenzichopsleutelpositiesinhetnetwerkenhebbeneensterkeinvloedopdenetwerkintegratie.MarsdenenLinwijzeneropdatnietzozeerdeaanwezigheidvandezesleutelorganisatiesmaarwelhet‘gedrag’vandesleutelorganisatiedoorslaggevendis(Marsden&Lin1982).Indezesleutelorganisatieskunnentweesoortenwordenonderscheiden:deeerstesoorthanteerteenspecialistischedomeinafbakening.Zijspecialiserenzichinéénprobleemdomeinofhulpvraag.
Detweedesoortheefteengeneralistischeterreinafbakening.Binnendezeorganisatieswordteenholistischperspectiefopcliëntengehanteerdenwerktmenopverschillendeprobleemdomeinenofhulpvragen.Kenmerkenzijneenlaagdrempeligonthaal,vraagverheldering,doorverwijzingentoeleidingnaarspecialistischeorganisaties.WanneerdezekenmerkengecombineerdwordenmetintensievebegeleidingspreektRaeymaeckersvangeneralistischeondernemendeorganisaties.Binnendezeorganisatieswordencoöperatievestrategieëningezetzoalscontextualiseren,ondersteunenvandecliëntenonderhandelen.
Wanneereenkolomoverdeaanwezigheidvangeneralistischesleutelorganisatieswordttoegevoegdaandetabeldiehierbovenwerdmeegegevenovergovernanceenintegratie,levertditonderstaandresultaat.
IVSamenvermaatschappelijken.Verslagboeksymposium
23
Netwerk Integratie Governance Generalistische Sleutel-organisaties
Deurne Sterk + VeelBerchem Zwak - WeinigBorgerhout Gemiddeld + WeinigAntwerpen-Noord
Sterk n.s. Veel
DitleidtRaeymaeckerstothetbesluitdatdeintegratievandenetwerkenindeAntwerpsedistrictenkanwordenverklaarddooreensamengaanvancoördinatieensleutelorganisaties.Coördinatieneemtindezespecifiekenetwerkendandevormaanvanwelzijnsoverlegwaarindienstenelkaarswerkingaanelkaarvoorstellenensamenwerkenrondstructurelethema’s.Sleutelorganisatieszijnhierdangeneralistendienetwerkenvanuitondernemendeorganisaties.
Zowelderolvanmedewerkersinsleutelorganisatiesbrokerenalshetwerkenalsgeneralistwarenhetthemavantafelsinhetworldcafétafel.Jevindthetverslagvandezetafelsoprespectievelijkpagina49,54en55.
Samenvermaatschappelijken.VerslagboeksymposiumIV
24
VHANDVATTEN VOOR SAMENWERKERSPETER BREPOELS
Samenwerkingtussendiensten,vaakuitverschillendesectoren,wordtdoorbeleidsmakersvaakenmeerenmeernaarvoorgeschovenalsdetevolgenweg.Indecontextvandegeestelijkegezondheidszorgzienweditbijvoorbeeldinhetkadervanart.107vandewetbetreffendedeziekenhuizenenandereverzorgingsinstellingen.IndecontextvandejeugdhulpzienweditinhetDecreetIntegraleJeugdhulp(VlaamsParlement,2014).Samenwerkenlijktwelhetnieuweantwoordvandeoverheidopiederprobleemdatzichaandient.
Maarookwanneerhetwerkveld,aldannietsamenmetuniversiteitenenhogescholenmethodiekenontwikkeltissamenwerkingvaakéénvandebestanddelen.MethodiekenzoalsAssertiveCommunityTreatment(Marx,Test,&Stein,1973),Maatzorg(Demeyer,Princen,&VanRegenmortel,1997),Casemanagement(Roovers&Wilken,2000),Bemoeizorg(vandeLindt,2000)geventelkenseenbelangrijkeplaatsaandesamenwerkingtussenorganisaties,vaakuitverschillendesectoren.EenmodelalsSharedCare(Kates&Mazowita,2011)ofgedeeldezorgzetdiesamenwerkingcentraal.
Echter,samenwerkingisvaaklastigensomsgevaarlijk.InGrootBrittanniëwerdfoutgelopensamenwerkingtussendienstenenmedewerkersuitverschillendesectorenaangeduidalsdebepalendefactorendieleiddetotdetragischeoverlijdensvanJonathonZito,VictoriaClimbiéenBabyPeter(Laming,2003).
Ooktewetenkomenofhetsamenwerkentussenorganisatiesechtwerktisnietevident.NoginhetVerenigdKoninkrijkgeefteenuitgebreidliteratuuronderzoeknaarsamenwerkingtussenorganisatiesuitdesectorengezondheidenwelzijnaandatdezekennisergbeperktblijft(Dowling,Powell,&Glendinning,2004).
Indezeintroductiewilikeentheoretischeachtergrondschetsenbijeeninventarisvangoedepraktijkenm.b.t.samenwerkingtussenCentraAlgemeenWelzijnswerkenorganisatiesuitdegeestelijkegezondheidszorg.
Dezeschetszallopenlangsvolgendegrotelijnen.Eerstgeefikeenaantaldefinitiesentheoretischeachtergrondendieindeliteratuurwordengebruiktalsachtergrondomsamenwerkingtussenorganisatiesteanalyseren.Dezedefinitiesenanalysekadersleverenenkeleconceptenopenbiedenenkeletypologieënvoorsamenwerkingsinitiatievenaan.Vervolgensstaikkortstilbijdeeffectiviteitsvraag:werktsamenwerken?Naditeerdertheoretischeluikschetsikrichtlijnenvoordepraktijkenreflectieschema’sdie,nogsteedsvanuitdevakliteratuur,uitditalleskunnenwordengedestilleerd.
25
Eenproces,doorhetwelkepartijendieverschillendeaspectenvaneenzelfdeprobleemzien,hunpuntenvanverschilconstructiefkunnenverkennenenzoekennaaroplossingendieverdergaandandeeigenindividuele,endusbeperkte,kijkopwatmogelijkis.
5.1. Enkele definitiesIndithoofdstukstaikstilbijdedefinitievandebegrippen‘samenwerkingtussenorganisaties’,‘alliantie’ensynergie.
Interagency collaborationMattesischenMonseygaanindeliteratuuropzoeknaardefactorendiesamenwerkingtussenorganisatiespositiefbeïnvloedenenhanteren.Hierbijvolgendewerkdefinitievansamenwerkingtussenvoorzieningen(Mattessich&Monsey,1992):Samenwerkingiseenwederzijdsgunstigeengoedgedefinieerderelatie.Indezerelatietredentweeofmeerorganisatiestoeomgedeeldedoelentebereiken.Derelatieomvateenengagementm.b.t.hetdefiniërenvanonderlingerelatiesendoelen,eengezamenlijkontwikkeldestructuurengedeeldeverantwoordelijkheid,gedeeldeautoriteitenrekenschapvoorsuccesenhetdelenvanmiddelenenbeloningen.
EenietsoudereenbrederedefinitievindenwebijBarbaraGray(Gray,1989):
AlliantieEenanderetermdieindezecontextvaakwordtgebruiktisalliantie:Zuckermandefinieerteenalliantiealsvolgt(Zuckerman,Kaluzny,&Ricketts,1995):
Alliantieskomenvoortuitwederzijdsenoodendewilvanorganisatiesomrisico’senkostentedelen,omkennisenmogelijkhedentedelenenomdevoordelenteplukkenvanwederzijdseafhankelijkhedenomgedeeldedoelentebereiken.Debasisdoelenvanalliantieszijnhetbereikenvaneencompetitiefvoordeel,hetversterkenvan,voorhettebereikendoelbelangrijkekwaliteiten,hetversnellenvaninnovatieenhetverhogenvandeflexibiliteitinresponsopveranderingenindemarktenindetechnologie.
SynergieEenderdebelangrijkbegripinditverbandissynergie.HierisdedefinitievanLasker(Lasker,Weiss,&Miller,2001)toonaangevend:
“Thepowertocombinetheperspectives,resourcesandskillsofagroupofpeopleandorganizations”.m.a.w.dekrachtomperspectieven,middelenenvaardighedenvaneengroepmensenenorganisatiestecombineren.
Wathieropvaltisdat,indecontextvansamenwerken,Laskerafwijktvandegangbaredefinitievansynergiedieverwijstnaarhet‘meerdandesomvandedelen’zijn.
samenwerking
afhankelijkheden
Samenvermaatschappelijken.VerslagboeksymposiumV
26
Deresultatenvanonsonderzoekbijvier,quagroottevergelijkbare,hulpsystemenindegeestelijkegezondheidszorgwijsteropdatverschillenindeeffectiviteitvanhetnetwerkverklaardkondenwordendoordestructuurvanhetnetwerkendoordecontextwaarinhetnetwerkopereert.
(Provan&Milward,2001)
5.2. Werkt samenwerken?
Een voorbeeld ter introductieUiteraardishetgoedomdevraagtestellenofalditsamenwerkenookzodenaandedijkbrengt.EenstudiedieeenantwoordprobeerttegevenopdezevraagisvanKeithProvan.Hijbestudeerdeviersamenwerkingsverbandenindesectorvandegeestelijkegezondheidszorgdooreennetwerkbril.Hijleerde:
DebelangrijkstestructuurcomponentdieProvanzietisdematewaarindeintegratievandedienstendiedeorganisatieleverencentraalwordtaangestuurd.Contextvariabelenmeteenrolvanbetekeniszijndan:dematevandirecteennietgefragmenteerdeaansturingdoordeoverheid,destabiliteitendegulheidwaarmeemiddelenwerdentoebedeeldaandesamenwerking.
Maarzovoegthijhieraantoe:Ondanksdezebevindingenisditonderzoeknietzondertekortkomingen.Dezetekortkomingenlimiterendeoverdraagbaarheidvanonzebevindingenengeventegelijkertijdderichtingaanvoorverderonderzoek.
EeneerstetekortkomingwaaropProvanwijstisdatvariabelenanderedandiegenediehierwerdenonderzochteenverklaringkunnenbiedenvoorbelangrijkeverschillenindeuitkomstenbijdecliëntendusvoordeeffectiviteitvanhetnetwerk.Bijvoorbeeld:Hetisgoedmogelijkdatdeverschillenindestructuurvanhetnetwerkeenminderzwareimpactgehadhebbendandeonderzoekersveronderstellen.Inplaatsvandestructuurvanhetnetwerkkunnenookhistorischepatroneninsubsidiestromen,evolutiesinhetsysteem,behandelingspatronen,ofdemixenverdelingvandienstenonderdeorganisatiesmeerrechtstreeksgerelateerdzijnaandeuitkomstendiewevaststelden.
BijkomendwijstProvaneropdater,ondanksinspanningenomvergelijkbarecliëntsteekproeventeselecterenopelkeonderzoekssite,erverschillendkunnengeweestzijnindemixvancasussen,hulpverleningsgeschiedenisendematewaarincliëntenpositiefreagerenopeenbehandelingwaarvanweonsnietbewustwaren.
NogvolgensProvankunnenookfactorenoporganisatieniveauzoalshogerematevanbetrokkenheidoftoewijdingbijdemedewerkersbinnenorganisatiesopsleutelpositieseenverklaringkunnenbiedenvoordeverschillendeeffectiviteitsscoresopelkesite.
DezetekortkomingenhebbenProvanniettegengehoudenomverderonderzoektedoennaarsamenwerkingtussenorganisaties.WekunneninditverbandookverwijzennaarhetonderzoekdathijdeedmetPatrickKenisdatindeuiteenzettingvanPeterRaeymaeckersalaanbodkwamwanneerhetgingoverhetbelangvangovernance(Provan&Kenis,2008).
centraal
tekortkomingen
VSamenvermaatschappelijken.Verslagboeksymposium
27
Effectiviteit is moeilijk te metenHetbovenstaandegeeftaandatdeeffectiviteitvansamenwerkingsinitiatievenmoeilijktemetenis.WalidElAnsariprobeertdeliteratuurhierovertelinkenaanvijfcommunitypartnershipsinZuidAfrikaensomtdemoeilijkhedendiehijtegenkomtop:
Dediversiteitaanperspectieven,deveelheidvanconceptuelefacettenendemoeilijkhedendietemakenhebbenmethetmetenvanelkvandezebetrokkennotieskanzorgenvoormethodologischeproblemen.
Parallelhiermeekunnenkeuzesvooreenmicro-danweleenmacro-evaluatie,indicatorsdiedichtopzittendeeffectendanwelmeervandeinterventieverwijderdeeffectenmeten,voorhetmetenvankortedanwellangetermijneffecten,effectenopindividueeldanwelopgemeenschapsniveau,voortechnischevalkuilenzorgen.
Hierbovenopmogenwehetbelangvandecontextnietminimaliserenwanneerwesamenwerkingen,partnershipsofandereschema’svoorgezamenlijkwerkenevalueren(ElAnsari,Phillips,&Hammick,2001).
Toch enkele meer recente bundelingen van effectiviteitsstudies en hun besluitenOokbestaaneralenkelebundelingenvaneffectiviteitsstudies.MyfawnyMcdonaldbekijkthetdomeinvandekinderbeschermingendestilleertuitdestudiesvolgendeboodschappen(McDonald&Rosier,2011):
Alhoewelonderzoekheeftaangetoonddatsamenwerkingtussenorganisatiesdeprofessionalsendebetrokkenorganisatiestengoedekomt,bijvoorbeelddoorverhoogdekennisenvaardigheden,isernogmaarergbeperktempirischbewijsdatduidelijkaangeeftdatsamenwerkingweldegelijkleidttotbetereuitkomstenvoorgebruikers.
Onderzoekdatwilaantonenofsamenwerkingtussendienstenleidttotverbeterdeuitkomstenvoorcliënten,vertoontzowelgeografisch(onderzoekindeVerenigdeStatenenhetVerenigdKoninkrijk)alsquaonderzoeksdomein(kinderbeschermingindeVerenigdeStatenengezondheidinhetVerenigdKoninkrijk)eenaanzienlijkevertekening.
Hetsuccesvansamenwerkinghangtsterkafvandecontext:dekwaliteitvanderelatietussendeorganisaties,debetrokkensectoren(bijvoorbeeld:kinderbescherming,geestelijkegezondheid,kinderziekenhuizenenpediaters)endestrategieëndiewordengebruiktdoordeorganisaties.
Samenwerkingishetmeesteffectiefvoorkinderenmetmeerdereencomplexenoden,hierbijmoetwordenopgemerktdaterenigbewijsisdatsuggereertdatsamenwerkingeennegatieveimpactkanhebbenopdiekinderenwiensnodennietzocomplexzijn.
Hoesterkerdebandentussendeorganisaties,hoewaarschijnlijkerhetisdatfamilies,waarvandeachtergrondenwatbetrefttaalencultuurverschillendzijn,dezedienstenookzullengebruiken.InAustraliëiserenigbewijsvoorhetverhoogdgebruikvandeprenataledienstendoorcliëntenuitde‘indigenouspopulations’.
methodologische problemen
technische valkuilen
context
negatieve impact
Samenvermaatschappelijken.VerslagboeksymposiumV
28
JuneStathambekijkthetdomeinvandehulpverleningaankinderenengezinnenenbesluit:
Erisopditmomentslechtsbeperktaangetoonddatsamenwerkingzorgtvoorbetereuitkomstenvoorkinderenenhunfamilies.Welzijnerveelbelovendeaanzettenvanbewijsoverdevoordelenvaneenmeergezamenlijkeaanpakinhetverbeterenvandeprofessionelepraktijkenhetbiedenvanbetereondersteuningineenvroegerefasevoorkinderenenfamiliesdieditnodighebben(Statham,2011).
Hetinbeddenvanzulkesystemenindepraktijkvraagtechtertijd,inhetbijzonderwanneererweinigvoorgaandegeschiedenisisinhetsamenwerkenvandeorganisaties.Deliteratuurbevestigtdatsamenwerkingtussenorganisatiesnieteenvoudigisendathetnietinherentgoedis.
5.3. Adviezen gebaseerd op meningen van experten eerder dan op effectmetingenEnigszinsincontrastmetdezebeperkteaangetoondeeffectiviteitwordterindeliteratuurtochveelpraktischadviesgegevenm.b.t.hetsamenwerkenvanorganisaties.
Versterkende factorenMattessichenMonseyzien19factorendiedesamenwerkingtussenorganisatiespositiefbeïnvloedenenverdeeltzeover6domeinen(Mattessich&Monsey,1992).Ditlevertvolgendeopsommingop:
Omgeving ■ Eengeschiedenisvansamenwerkingindegemeenschap ■ Desamenwerkendegroepwordtgezienalsleidinggevendinde
gemeenschap ■ Hetpolitiekeensocialeklimaatzijngunstig ■ Karakteristiekenm.b.t.lidmaatschap ■ Onderlingrespect,verstandhoudingenvertrouwen ■ Eengepastesamenstellingvandegroep ■ Deelnemersaandesamenwerkingzijnervanovertuigddatdesamenwerking
ookhuneigenbelangdient ■ Deelnemersbeheersendekunstvanhetcompromis
Factoren m.b.t. proces en structuur ■ Deelnemersdeleneenbelanginzowelhetprocesalsdeuitkomst ■ Erzijnmeerdereniveausvoorhetnemenvanbeslissingen ■ Erisdenodigeflexibiliteitaanweziginzowelhetprocesalsdestructuur ■ Erwordenheldererollenenbeleidslijnenuitgezet ■ Zowelprocesenstructuurkunnenzichsnelaanpassenaanveranderingenin
decontext
Factoren m.b.t. communicatie ■ Decommunicatieindesamenwerkingisopenenfrequent ■ Zoweldeformelealsdeinformelecommunicatielijnenzijngoed
uitgebouwd ■ Factorenm.b.t.dedoelenvandesamenwerking ■ Erwordenconcreteenhaalbaredoelengesteld
niet inherent goed
de kunst van hetcompromis
communicatielijnen
VSamenvermaatschappelijken.Verslagboeksymposium
29
■ Eriseengedeeldevisie ■ Eenuniekdoelvoordesamenwerkingdatnietvolledigsamenvaltmetde
doelenvandeaparteledenvandesamenwerking
Factoren m.b.t. middelen ■ Erzijnvoldoendemiddelen ■ Erstaateenvaardigevoorzitteraanhetroer
5.4. Bryson: success will be very difficult to achieveBrysonneemtdeliteratuuroverintersectoralesamenwerkingdoorenkomttot22vaststellingen,ookverdeeldoverzesdomeinen.Hierbijmoetwordenopgemerktdathijhetheeftoversamenwerkingtussenorganisatiesuitverschillendesectoren.Hijonderscheidtdriesectoren:overheid,privatesectorenNGO’s(Brysonetal,2006).
In verband met de omstandigheden bij de start van de samenwerking Zoalsinallerelatiestussenorganisaties,komensectoroverstijgendesamenwerkingeneerdertotstandinturbulenteomgevingen.Inhetbijzonderdetotstandkomingendematewaarindezesamenwerkingenkunnenwordengehandhaafdwordenbeïnvloeddoorduwendeenremmendekrachtenindemarktomgevingendeinstitutioneleomgeving.
Beleidsmakerszullensnellersectoroverstijgendesamenwerkingenproberenwanneerzegelovendatdegescheideninspanningenvanelkesectoromeenprobleemaantepakkenhebbengefaald,ofzullenfalenendehuidigeoftoekomstigetekortkomingennietkunnenwordenopgelostdoordesectorenwanneerdezeopzichzelfhandelen.
Samenwerkingen–oververschillendesectorenheen-hebbenmeerkansopslagenalserminstenséénverbindendmechanisme–zoalsmachtigesponsors–heteenszijnoverhetaantepakkenprobleem.Eenanderesuccesfactorisdateralbestaandesamenwerkingwasophetmomentdatdenieuwesamenwerkingtotstandkomt.
Over de elementen in het samenwerkingsprocesDevormeninhoudvandeinitiëlesamenwerkingsovereenkomstenendeprocessendiewerdeningezetomdezeteformulerenbeïnvloedendeuitkomstenvanhetsamenwerken.
Samenwerkingentussenorganisatieshebbenmeerkansopslagenwanneerzekunnenterugvallenoptoegewijdesponsorenenkrachtigevoorvechtersdiezowelformeelalsinformeelleiderschapkunnenbieden.
Samenwerkingentussenorganisatiesinverschillendesectorenhebbenmeerkansopslagenwanneerze,voorzowelinternealsexternebelanghebbenden,delegitimiteitvandesamenwerkingkunnenaantonen.Dezelegitimiteitaantonenheeftbetrekkingopdesamenwerkingalsdejuistevormvanorganiseren,desamenwerkingalseenaparteentiteitendesamenwerkingalseenbronvanvertrouwenwekkendeinteractietussendeleden.
haalbare doelen
falen als succesfactor
voorvechters
Samenvermaatschappelijken.VerslagboeksymposiumV
30
Samenwerkingentussenorganisatiesuitverschillendesectorenhebbenmeerkansopslagenwanneererblijvendactiviteitenwordengeorganiseerddieeropgerichtzijnhetvertrouwentussendeorganisatiestevergrotenoftebestendigen.
Omdatconflictveelvoorkomtinpartnerschapsrelatieshebbensamenwerkingentussenorganisatiesuitverschillendesectorenmeerkansopslagenwanneerdepartnersmiddelenentactiekeninzettenomdemachtsonevenwichtentussendepartnersteverkleinenenomconflicteneffectiefaantepakken.
Samenwerkingentussenorganisatiesuitverschillendesectorenhebbenmeerkansopslagenwanneerzezoweleenweloverwogenalsopdeveranderendesituatiesinspelendeplanningkunnenhanteren.Eenweloverwogenplanningismeeraangewezeninopgelegdesamenwerkingeneneenplanningdieinspeeltopveranderendesituatiesismeeraangewezeninniet-opgelegdesamenwerkingen.
Samenwerkingentussenorganisatiesuitverschillendesectorenhebbenmeerkansopslagenwanneerzegefocustblijvenopdestakeholders.Ditkandoorhetuitvoerenvanstakeholderanalyses,hetaanspreekbaarzijnenblijvenvoorbelangrijkestakeholders,hetgebruikmakenvanhetprocesomvertrouwenoptebouwenendevaardighedeninhethanterenvanconflictentevergrotenentebouwenopdeonderscheidencompetentiesvandeleden.
In verband met de structuur en het beheer van de samenwerkingDestructuurvandesamenwerkingwordtbeïnvloeddooromgevingsfactorenzoalsdestabiliteitvanhetsysteemenhetstrategischedoelvandesamenwerking.
Destructuurvandesamenwerkingzalwaarschijnlijkmetdetijdveranderen.Ditomwillevandeambiguïteitindelidmaatschappenendecomplexiteitvandelokaleomgeving.
Destructuurvandesamenwerkingendeaardvandetakendiewordenuitgevoerdopcliëntniveauzullenwaarschijnlijkeeninvloedhebbenopdealgemeneeffectiviteitvandesamenwerking.
Deformelemaarookdeinformelebeheersmechanismenzullenwaarschijnlijkdeeffectiviteitvandesamenwerkingbeïnvloeden.
Over eventualiteiten en beperkingen m.b.t. het proces, de structuur en de leiding van samenwerkingSamenwerkingendiegaanoverplanningvanactiviteitenopsysteemniveauzullenwaarschijnlijkhetmeesteonderhandelingvragen.Zezullenwatditbetreftgevolgdwordendoorsamenwerkingendiefocussenophetadministratieveniveauen,tenderde,samenwerkingendiegaanoverdeeigenlijkedienstverlening.
Samenwerkingentussenorganisatiesuitverschillendesectorenhebbenmeerkansopslagenwanneerzemaniereninbouwenommachtsonevenwichtenenplotseveranderingenindemachtsbalansentehanteren.
Wanneerorganisatiesuitverschillendesectorensamenwerken,magmenzichverwachtenaantegenstrijdigeinstitutionelelogica’s.Dezetegenstrijdigelogica’s
vertrouwen
machtsonevenwichten
machtsbalansen
VSamenvermaatschappelijken.Verslagboeksymposium
31
Thenormalexpectationoughttobethatsuccesswillbeverydifficulttoachieveincross-sectorcollaborations.
kunneneengroteinvloedhebbenopdematewaarindezesamenwerkingenerinslagenovereenkomstentebereikenoveressentiëleaspectenvanhetproces,destructuur,hetbeheerendegewensteuitkomsten.
Samenwerkingentussenorganisatiesuitverschillendesectorenhebbenmeerkansophetcreërenvaneenmeerwaardevoorhetpubliekwanneerzebouwenopheteigenbelangvandebetrokkenindividuenenorganisatiesendesterktesvanelkebetrokkensector.Daarnaastishetbelangrijkdatindezesamenwerkingenmanierenwordengevondenomdezwaktesvanelkesectorteverkleinen,teoverstijgenoftecompenseren.
Samenwerkingentussenorganisatiesuitverschillendesectorenhebbenmeerkansophetcreërenvaneenmeerwaardevoorhetpubliekwanneerzezorgenvoorpositieveeffectenindeeerste,tweedeenderdeorde.DezedrieordeshaaltBrysonbijInnesenBooher.Positieveeffectenindeeersteordezijnonmiddellijkzichtbaaralsdirectresultaatvandesamenwerking.Hetkangaanoverhetvergrotenvanhetsociaal,intellectueelenpolitiekekapitaalvandeorganisatie,overgoedeafsprakentussendeorganisaties,overinnovatievestrategieëndieontstaanindesamenwerking.Positieveeffectenvandetweedeordekomenerwanneerdesamenwerkingaleentijdlooptofontstaanbuitendeformeelafgesprokenkadersvandesamenwerking.Hetkangaanovernieuwepartnerschappen,veranderingeninpercepties,gezamenlijkeactiesopterreinenwaarditinitieelnietdebedoelingwas,….
Positieveeffectenvandederdeordekomennoglateraandeoppervlakte.Hetkangaanovernieuwesamenwerkingen,minderconflictentussendepartners,hetmeeropelkaarsterreindurvenkomen,nieuweorganisaties,nieuwemanierenomsocialeproblemenaantepakken,hetontwikkelenvaneennieuwdiscoursofeennieuwegezamenlijketaal(Innes&Booher,1999).
Samenwerkingentussenorganisatiesuitverschillendesectorenzullenwaarschijnlijkeengroteremeerwaardevoorhetpubliekcreërenwanneerzeveerkrachtigzijnenwanneerzezichmetregelmaatlatenbevragen.
Samenwerkingentussenorganisatiesuitverschillendesectorenzullenwaarschijnlijkmeereffectiefzijnwanneerzeeenrekenschapssysteemhanterendatinput,procesenuitkomsteninkaartbrengt,wanneerzegebruikmakenvaneenverscheidenheidaanmanierenvoorhetverzamelen,interpreterenengebruikenvandataenwanneerzeeenopuitkomstengebaseerdmeetsysteemhanterendatbouwtopsterkerelatiesmetdebelangrijkstepolitiekeenprofessionelegezagsdragers.
IneenlaatsteenalgemenebemerkingvatBrysonde21andereobservatiesgevat,zijheteerderpessimistischsamen:
eigenbelang
eerste orde
tweede orde
derde orde
rekenschapssysteem
Samenvermaatschappelijken.VerslagboeksymposiumV
32
Omhetechtevoordeelvansamenwerkingterealiserenishetnodigdatietsbereiktwordtdatnietkonwordenbereiktdoorelkvandeorganisatiesafzonderlijk.Ditconceptbiedteenbruikbaarzoeklichtvoorhetzoekennaarhetdoelvansamenwerking.
(HuxhamwithMacdonald1992;Huxham1993).
Dithoudtindatdeuitkomstvansamenwerkingsverbintenissenvaakverwaarloosbaarlijktofdathettempowaarmeedeuitkomstwordtgerealiseerderglaagis.Zelfswanneersuccesvolleuitkomstenwordenvermeld,makenverhalenoverpijnenhardlabeurintegraaldeeluitvanhetbereiktesucces.
Zekersamenwerkingenoverdesectorgrenzenheen,lijkenbeïnvloedtewordendoordematewaarinafzonderlijkeinspanningenomeengedeeldprobleemoptelossen,hebbengefaald.
5.5. Concepten en schema’s
Collaborative advantage en collaborative inertiaChrisHuxhamputuit15jarenactieonderzoekbijmensendiesamenwerkingenconcreetgestaltegeven,zefaciliteren,consultbiedenbijsamenwerkingsproblemen,…..Zeleerteruitdatsamenwerkingnietaltijdzaligmakendis(Huxham&Vangen,2004).Zeintroduceertnaastdetermcollaborativeadvantageookdetermcollaborativeinertia.Collaborativeadvantagestaatdanvoorhetsynergie-argument.
Collaborative inertia verwijst dan naar:
(Sector) failure als een belangrijke succesfactorJohnBrysonbotstbijhetbestuderenvandeliteratuurovercrosssectoragencycollaborationophetbegrip‘sectorfailure’. Sectorfailurekomtuitdeliteratuurtevoorschijnalseenbelangrijkefactorinhetslagenvansamenwerkingtussenorganisatiesuitverschillendesectoren(Bryson,Crosby,&MiddletonStone,2006):
Dezenotievindenweookterugophetniet-intersectoraleniveau,wanneerdeorganisatiesdiesamenwerkentotdezelfdesectorbehoren.ZezitbijvoorbeeldvervatindedefinitiedieHuxhamgeeftvan‘collaboration’:
VSamenvermaatschappelijken.Verslagboeksymposium
33
Weusetheterm‘‘collaboration’’torefertoformalizedjointworkingarrangementsbetweenorganizationsthatremainlegallyautonomouswhiletheyengageincoordinatedcollectiveactiontoachieveoutcomesthatnoneofthemcanachieveontheirown. (Vangen&Huxham,2011)
Unique purpose: Een eigen en uniek doel voor de samenwerking.MattessichenMonseybenoemeneenuniekdoelvoordesamenwerkingalseenfactordiehetsuccesvandesamenwerkingpositiefbeïnvloedt.Hetgaatdanoverdeopdracht,hetdoelofdeaanpakvandesamenwerkingdieminstenstendeleverschiltvandeopdrachten,doelenenaanpakkenvanelkvandesamenwerkendeorganisatiesafzonderlijk(Mattessich&Monsey,1992).
5.6. Drie perspectieven om naar de motivatie voor samenwerking tussen organisaties te kijkenNadiaFarmakopouloubestudeertkwalitatievedatauithetbuitengewoononderwijs.Zeleidtuitdezestudiedrieperspectievenafomnaarinteragencycollaborationtekijken:
■ Hetperspectiefvansocialeuitwisseling:demotivatieomsamentewerkenisinternvoorelkeorganisatie.
■ Relatiestussenorganisatiesvormenzichwaarledenvanorganisatieswederzijdsewinstenofvoordelenzieninhetsamenwerken.
■ Hetkrachten/middelenafhankelijkheidsmodel:organisatieswordensomsgedwongeninverbindingendiezezelfnietzoudenhebbengekozen.Maardeorganisatieswordendesalnietteminverondersteldsamentewerkenuitrationeeleigenbelang.
■ Hetpolitiek-economischperspectief:inhetechteleven,zullenallewelzijnsorganisatieswelenigszinsbeperktzijndoorwettelijkedruk(opgelegdesamenwerking),administratievedruk(lokaalpolitiekebesluitvorming),socialedruk(pressiegroepen)ofdirectievenvaneenhogerniveau.Ditgeeftaandatverbindingentussenorganisatieszichmoetenverhoudentotwijdereeconomische,politiekeensocialekrachten.Ditprincipestaatcentraalinhetpolitiek-economischperspectief(Farmakopoulou,2002).
5.7. Drie samenwerkingsstrategieënUlricaNyléndeedeenuitgebreideliteratuurstudieenvolgdeineenverkennendecasestudiezevensamenwerkingsinitiatievenopindebredewelzijnssectorinZweden(Nylén,2007).Haarliteratuurstudiebrachtdriesamenwerkingsstrategieënaanhetlichtdiezeuitzetopeentwee-assenstelsel.Deeersteasgeeftdegraadvanformaliseringweer;detweedeasdeintensiteitwaarmeewordtsamengewerkt.
Samenvermaatschappelijken.VerslagboeksymposiumV
34
Figuur 1: Interagency collaboration strategies in the human services sector
Low
Low
High
HighINTENSITY
2. COMMITMENT-BASED
NETWORKING
3. FORMALIZED TEAMBUILDING
1. ASSIGNMENTSREALLOCATION
FORMALIZATION
Desamenwerkingsstrategieëndieditassensteloplevertzijn: ■ Herverdelenvanopdrachte:
ditstaatvoorsamenwerkingtussenorganisatieswaarcliëntenofspecifiekeplichtenwordenuitgewisseldtussenaanbieders.Eenvergelijkbaretypologiekwamaanbodaandetafel‘Watmetcliëntinformatieinhetnetwerk?vanhetworldcafe.Jevindthetverslagvandezetafeloppagina51ofviadezelink.
■ Optelkensnieuweengagementenbouwendesamenwerking:dezesamenwerkingbouwtophechte,meestalinformeleinteractietussenprofessionelendiegezamenlijkeennieuweofeenverbeterdesetvandienstenaanbieden.
■ Hetbouwenvaneennieuwformeelteamisdestrategiedieopbeideassenhoogscoort.Hierwordtintenseinteractietussenprofessionelengeorganiseerdineennieuweorganisatie-eenheidmethetdoeleenmeerkwaliteitsvolledienstverleningtebiedenaaneenspecifiekecliëntengroep.
5.8. Een typologie naar doelenMaryAtkinsonbestudeerde30samenwerkingsinitiatieveninhetVerenigdKoninkrijkwaarbijorganisatiesuitdesectorenonderwijs,welzijnengezondheidszorgbetrokkenwaren.139interviewsleverdeneeninzichtopindedoelendiewordengeformuleerd(Atkinson,Wilkin,Stott,Doherty,&Kinder,2002).Zeonderscheidt:
Decision-making groupsHethoofddoelvandegezamenlijkeactiviteitindeinitiatievendieindezegroepwordeningedeeldisomeenforumtebiedenwaarinprofessionelenuitdeverschillendeorganisatieselkaarkondenontmoetenomthema’stebesprekenenbeslissingentenemen.
VSamenvermaatschappelijken.Verslagboeksymposium
35
Figuur 2: Decision-making group
Op
erat
ion
alS
trat
egic
Decision-making group
Education SocialServices
Health Other
Consultatie- en trainingssamenwerkingenBinneninitiatievendieonderdenoemer‘consultatie-entrainingssamenwerkingen’vielenwashetbelangrijkstedoelvandesamenwerkinghetverhogenvandeexpertisevandeprofessionelenvandeeneorganisatiedoorhenconsultatieentrainingaantebieden.Ditgebeurdemeestalophetoperationeleniveau.
Figuur 3: Consultation and training
AgencyAgency
Op
erat
ion
alS
trat
egic
Samenvermaatschappelijken.VerslagboeksymposiumV
36
Centrebased deliveryHethoofddoelindesamenwerkingtussendezeorganisatiesisomeenbepaaldeexpertiseopéénplaatssamentebrengen,ditomeenmeergecoördineerdeenmeeruitgebreidediensttekunnenbieden.
Figuur 4: Centre-based delivery
Education Health
SocialServices Other
Str
ateg
icO
per
atio
nal
Coordinated deliveryCoordinateddeliverylijktenigszinsopcentre-baseddelivery.Hetbelangrijkstedoelvancoordinateddeliveryishetsamenbrengen,doorsamenwerkingtussenmeerdereorganisaties,vaneenaantalorganisatiesbijhetleverenvandienstenopdateenmeergecoördineerdensamenhangendantwoordopdenoodkonwordengeboden.Meestalwerdditbereiktdoorhetaanduidenvaneencoördinatordieverantwoordelijkwasvoorhetsamenbrengenvaneerdergescheidendiensten.
Figuur 5: Coordinated delivery
Coordinator
Education SocialServices Health Other
Op
erat
ion
alS
trat
egic
VSamenvermaatschappelijken.Verslagboeksymposium
37
Operational-team deliveryHetdoelvaninitiatievenbinnendezecategorieisdatprofessionalsvanverschillendeorganisatiesgingensamenwerkenopeendagdagelijksebasisenzoeensamenhangend,vanuitmeerdereorganisatiessamengesteld,teamgaanvormen.Ditteamlevertdanzijndienstendirectaandecliënten.
Figuur 6: Operational-team delivery
Education Health
SocialServices Other
Str
ateg
icO
per
atio
nal
5.9. Praktische instrumenten voor het nadenken over samenwerking tussen organisaties
Twee schema’s voor een breedspectrumanalyseZowelBrysonalsMattessichbiedeneenschematischoverzichtmeteenbreedspectrumomdesamenwerkingtussenorganisatiesteanalyseren.BijMattessichisditschemahetmeestoverzichtelijk(Mattessich&Monsey,1992).Deauteurssplitsendefactorendieeensamenwerkingbepalenopindeeerderalgeschetstezescategorieën:omgevingsfactoren,lidmaatschapsfactoren,proces-enstructuurfactoren,demanierwaaropgecommuniceerdwordtbinnendesamenwerking,hetdoelvandesamenwerkingendemiddelenwaaropdesamenwerkendepartnerseenberoepkunnendoen.
HetschemavanBrysondatgaatoverintersectoralesamenwerking,legtmeernadrukopdeverbandentussendeverschillendefactoren(Brysonetal.,2006),.
Samenvermaatschappelijken.VerslagboeksymposiumV
38
Figuur 7: A Framework for Understanding Cross-sector Collaborations
INITIAL CONDITIONS
General EnvironmentTurbulence
Competitive and institutional elements
Sector Failure
Direct AntecedentsConveners
General agreement on the problemExisting relationships or networks
PROCESS
Formal and Informal Forging agreementsBuilding leadershipBuilding legitimacy
Building trustManaging conflict
Planning
STRUCTURE AND GOVERNANCE
Formal and InformalMembership
Structural configurationGovernance structure
CONTINGENCIESAND CONSTRAINTS
Type of collaborationPower imbalances
Competing institutionallogics
OUTCOMES AND ACCOUNTABILITIES
OutcomesPublic value
First-, second, and third-order effectsResilience and reassessment
AccountabilitiesInputs, processes, and outputsResults management system
Relationships with political andprofessional constituencies
Bron: Bryson et al., 2006.
DitschemadeeltheelwataspectenmetdefactorenvanMattessichmaarlegtmeernadrukopdebeginsituatievaneensamenwerkingtussenorganisatiesenbenoemteenaantalbelemmeringenzoalsmachtonevenwichtenenwedijverendeinstitutionelelogica’s.
Nadenken over doelen in de samenwerking tussen organisatiesAndereauteursbiedenschema’sdiemeerspecifiekstilstaanbijdeverschillendeaspectenvanhetsamenwerkentussenorganisaties.ChrisHuxhambiedteenschemawaarindegedeeldedoelenineensamenwerkingkunnenwordengeanalyseerd(Vangen&Huxham,2011).
VSamenvermaatschappelijken.Verslagboeksymposium
39
Figuur 8: Means of achievement
HIDDEN
ASSUMED
EXPLICIT
THECOLLABORATION
THEORGANIZATION
THEINDIVIDUAL
ORGANIZATION GOALS
COLLABORATIVE GOALS
INDIVIDUAL GOALS
means of achievement
goalownership
openness
Hetschemamaakteenonderscheidopdrieassen.Eeneersteasgaatoverdemiddelendieerineensamenwerkingterbeschikkingzijnomhetdoeltebereiken.Kandesamenwerkingbeschikkenoverdemiddelenvanéénofenkeleindividuenomhaardoeltebereiken?Ofwordthetpotentieelvanéénofenkelevandesamenwerkendeorganisatiesingezet?Ofleverenalleorganisatiesdiedeelnemenaandesamenwerkingeenbijdrage?
Eenvolgendeasgaatoverheteigenaarschapvandedoelen.Wordtditeigenaarschapgedragendooréénofenkeleindividuen?Wordtersamengewerktrondeendoelwaarvanheteigenaarschapgedragenwordtdooréénofenkelevandesamenwerkendepartners?Ofisdesamenwerkingzelfeigenaarvanhetdoel?
Delaatsteassteltvragenoverdeopenheidwaarmeededoelen,endaarmeeookdeantwoorden,opdevoorgaandevragenwordengeformuleerd.Hetkanhierbijgaanoverexplicietgemaaktedoelen,meestaltevindeninverslagenvanvergaderingen.Maarevengoedkanhetgaanoverdoelendieindesamenwerkingnietzijnuitgesprokenmaardiealsveronderstelling,vaakinverschillendeversies,levenbijdedeelnemers.Huxhambenoemtookdeverborgendoelenalseencategorie.Naastdedoelenwaarovermenopencommuniceertzijnervoorindividuenenorganisatiesookdoelendiemendoelbewustverbergtvoordeanderepartijenindesamenwerking.
Nadenken over vertrouwen in samenwerking tussen organisatiesVertrouwenkomttevoetengaattepaard.Huxhamgeeftookeenoudewijsheidschematischweer.Vertrouwenwordtmoeizaamopgebouwdmaarkansnelwordenverloren.Ditgeldtuiteraardookindecomplexesamenwerkingtussenorganisaties.
doelen die mendoelbewust verbergt
paard
Samenvermaatschappelijken.VerslagboeksymposiumV
40
Figurur 9: Dynamics in the membership structures of collaborations
individual’sjob changes
moving to newcollaborative agendas
Policy influenceson purpose
Policy influences onmember organisations
collaborativepurpose
collaborativemembership
Bron: Huxham & Vangen (2000)
Figuur 10: Fragility of the trust building loop
form expectationsabout the future ofthe collaboration
based on reputation orpast behaviour or
contracts andagreements
have enough trustand take a risk to
initiate the collaboration
Reinforce trustingattitudes Gain underpinnings for
more ambitious collaboration
Aim for realistic(initially modest)
but succesful outcomes
Bron: Huxham & Vangen; 2004
Kijken naar de structuur van een samenwerking tussen organisatiesHuxhambiedtookeenschemaomdenetwerkstructuurvaneensamenwerkingtussenorganisatiesinbeeldtebrengen(Huxham&Vangen,2005).Hetschemakanookgebruiktwordenomhetnetwerkwaarinéénorganisatieopereertinkaarttebrengen.Delettersinonderstaandschemastaanvoorsamenwerkingsverbanden,decijfersvoorindividuelemedewerkers.Medewerkerskunneneeneigenkleurkrijgenopbasisvandeorganisatiewaartoezebehoren.Samenwerkingsverbandenkunnenookpertypologie,bijvoorbeelddoel,eenkleurkrijgen.
VSamenvermaatschappelijken.Verslagboeksymposium
41
Figuur 11: Illustration of complexity through multiple membership of partnerships
A
BC
DE
F
IHG
32
23,30,37,38,
39
46,47,48,49
10
8
18 50
1
13
4
20
16
2
312
5 individualsmembers and 5 individuals
from other memberorganisations or
partnerships 4 individualsfrom other member
organisations
1 individuals memberand 3 individuals
from other memberorganisations
Note: Letters represent partnerships, numbers indicate individual people who are represented on them.Source: Sweeting et al. (1999) study of membership of partnerships in Bristol.
OokUlricaNylénpresenteerteenschemaomdestructuurvansamenwerkingsinitiatieventussenorganisatiesinkaarttebrengen.Ditkwameerderalaanbod(Nylén,2007).
Voor het kijken naar leiderschap in samenwerking tussen organisatiesHuxhamdestilleertuitdeinterviews,diezegedurende17jaarafnamvanmenseninsamenwerkingsverbandentussenorganisaties,volgendschemawathetleiderschapbetreft(Huxham,2003).Menkanhetbekijkenalseencontinuümmetaandelinkerkantleiderschapsstijlendiebadenindegeestvansamenwerking.Aandezezijdevindtmenveelsociaalwenselijkeuitsprakenoverleiderschapinsamenwerkingsverbanden.Dejuisteledenbijelkaarbrengen,deledenempowerenenzoparticipatiemogelijkmaken,iedereenactiefbetrekken,enz.
Huxhammerkteinhaarinterviewsdatditnietdeenigekantvanhetverhaalwas.Somswerkteensamenwerkingomdatdepersoondiezeleidtnietteberoerdisomhetpadvan‘collaborativethuggery’,ofteboevenstrekeninteslaan.Hetmanipulerenvandeagendavandesamenwerking,hetspelenvan‘politiekespelletjes’.
Samenvermaatschappelijken.VerslagboeksymposiumV
42
Figuur 12: The essence of leadership for collaborative advantage
EMBRACING EMPOWERING INVOLVING MOBLILZING
the essence of
leadershipenactment
for
collaborativeadvantage
From the spirit of collaboration ...
... towards collaborative thuggery
Embracingthe right kind of
members
empoweringmembersto enable
participation
mobilizingmembers tomake things
happen
involvingand
supportingall members
making thingshappen through
making thingshappen through
PLAYING THE POLITICS
MANIPULATING THECOLLABORATIVE AGENDA
Bron: The essence of leadership for collaborative advantage; Vangen & Huxham (2003)
Voor het nadenken over leren in samenwerkingYrjöEngeströmbouwtverderopde‘activitytheory’vanVygotskyomtekomentoteentheoretischkaderoverhoemensenlereninsamenwerkingsverbandentussenorganisaties(Engeström&Glăveanu,2012).Hijbouwtzijntheorieopindriegeneraties.Indeeerstegeneratieactivitytheorygaathetoverhoeeenindividuleertofeenlossegroepmensenleert.
Figuur 13: First generation activity theory model
Meditational Means (Tools)(machines, writing, speaking, gesture, architecture, music, etc.)
Subject(s)(individual, dyad, group)
Object/Motive ----> Outcome(s)
Debasisvandedriehoekwaarinwordtgeleerdbestaathieruitderelatietussenhetsubjectofdesubjectendieietswillenlerenenhetobject,datwatzewillenleren,ofdatgenewatzewillenbereiken.Vaakzalerbijhetbereikenvanditdoelgebruikgemaaktwordenvanmiddelendiehelpenditdoeltebereiken.Ditverondersteltdatdesubjectendemiddelenlerengebruiken,delinkerzijdevandedriehoek,enzichthebbenofontwikkelenopwelkemiddelenhenopwelkemanierzullenhelpenbijhetrealiserenvanhetdoel,derechterzijdevandedriehoek.
Activitytheoryvandetweedegeneratiegaatoverlerenineenorganisatie.Oorspronkelijkedriehoeksschemavandeeerstegeneratiezitnoginditschemavervat,hetzitbovenaanindetekening,maarhetisuitgebreid.
eerste generatie:individu
tweede generatie:organisatie
VSamenvermaatschappelijken.Verslagboeksymposium
43
Figuur 14: second generation activity theory model
Mediating Artefacts:Tools and Signs
Subject
Rules Community Division of Labour
Object
OutcomeSenseMeaning
The structure of a human activity system Engestrom 1987 p.78
Bron: The structure of a human activity system Engestrom 1987 p.78
Eenaantalaspectenvaneenorganisatiezijnerbijgekomen.Zoheefteenorganisatieeensetvanregelswaarnaarmenzichbinnendeorganisatiegedraagt,delinkerkantvandebasis.Ookheefteenorganisatieeenarbeidsverdeling,derechterkantvandebasisvandedriehoek.Inhetmiddenvandebasisvindenwederuimeregemeenschapwaarbinnendeorganisatiefunctioneertterug.Ookhierzijnhetdeverbindingentussenaldezepuntenenhetgedeeldedoelvandeorganisatie,hetmiddenvanderechterkantvanhetschemadieonzeaandachtvragen.
Indeactivitytheoryvandederdegeneratiestaathetsamenwerkenvanorganisatiescentraal.
Figuur 15: third generation activity theory model
Object 2Object 1
Object 2Object 1
Object 3
Two interacting activity systems as minimal model forthird generation of activity theory ... Engeström 1999
Mediating Artefact Mediating Artefact
Rules Rules Community CommunityDivisionof Labour
Divisionof Labor
Uiteraardblijvendeschema’suitdeeersteentweedegeneratiegeldig.Maarhetgaathiernuovermeerdereorganisatiesdie,alshetgoedis,doelennastrevendieminstensgedeeltelijkwordengedeelddoordebetrokkenorganisatiesendemensendieerinwerken.
Boundary crossingBinnende‘activitytheory’gaaterrecentveelaandachtnaarhetgegeven‘boundarycrossing’.Ditwordtgedefinieerdalshetoverschrijdenvandegrenzentussenverschillendetypesvanprofessionalsentussenverschillendeinstellingendieelkhuneigencultuurengeschiedenishebben.Akkermanmaakteeenreviewvan181studiesover‘boundarycrossing’(Akkerman,2011).Indezestudieswordtaangetoonddat‘boundarycrossing’viersoortenleermechanismeningangkanzetten.
samenwerking
leermechanismen
Samenvermaatschappelijken.VerslagboeksymposiumV
44
Heteersteleermechanismeiswederzijdseidentificatiewaarbijoverlappendepraktijkenwordengedefinieerdofgeherdefinieerdinhetlichtvanelkaar.Inditprocesfocussendebetrokkenenophoedeoverlappendepraktijkenvanelkaarverschillenenhoezelegitiemnaastelkaarkunnenbestaan.
Hettweedeleermechanismeisdecoördinatievandeverschillendepraktijken.Dithoudtindatermiddelenwordengezochtenproceduresontwikkelddiehetmogelijkmakendaterefficiëntkanwordensamengewerktindewerkverdeling.Consensusoverdepraktijkenendemanierwaaropzeoverlappenishierbijwenselijkdochnietnoodzakelijk.
Hetderdeleermechanismeiseenreflectieproces.Hiergaathetoverhetwederzijdsdefiniërenvandeverschillendeperspectievendieelkvandeverschillendepraktijkenmetzichmeekanbrengenenhetcreërenvanopenheidomvanuithetperspectiefvandeandertekijkennaardeeigenpraktijken.
Hetvierdemechanismeiseenveranderingsproces.Hierwordt,vaakinantwoordopeenconfrontatiemeteennieuwvraagstukofprobleem,eengedeeldkaderafgesprokenwaarbinnenoplossingenkunnenwordengezochtvoorditvraagstukofprobleem.Deoplossingenhoudenindatoverlappendepraktijkenwordengeïntegreerddoorhetontwikkelenvanhybrideperspectievenen/ofactiviteiten.
Aandetafelparticipatievancliënteninsamenwerkingtussenhulpverleningsor-ganisatiesvanhetworldcaféwerdhetthemacliëntparticipatiealsvoorbeeldgegevenvaneendomeinwaaropviaboundarycrossingveelvanelkaarkanwor-dengeleerd.Jevindthetverslagvandezetafeloppagina52ofviadezelink.
Inhetworldcaféginghetaanééntafeloverboundarycrossing.Jevindthetverslagvandezetafeloppagina52ofviadezelink.
identificatie
coördinatie
reflectieproces
veranderingsproces
VSamenvermaatschappelijken.Verslagboeksymposium
45
Samenvermaatschappelijken.VerslagboeksymposiumV
46
VIWORLDCAFÉ
HetnamiddagluikvanhetsymposiumwerdopgevatalseenWorldCaféwaarbijinblokjesvantelkens20minutenenkeletopicsuitdevoormiddagverderwerdenuitgediept.Degastherenen–vrouwenbezorgdenachterafvolgendverslag.MeerinfooverdeWorldCafémethodevindjeop:http://www.theworldcafe.com/method.html.
6.1. Tafel 1: gastheer Jan Vos Thema: samen effectiever verwonderd, bezorgd en verontwaardigd?
HetvertrekpuntvandeeerstetafelwasdevaststellingdaterophetvlakvanhetsignalerenvanstructureleproblemennognauwelijksofnietwordtsamengewerkttussendesectorengeestelijkegezondheidszorgendeCAW’s.DedeelnemersaanditWorldcafébenoemenditalseengemisénwerktenaldadelijktweevoorbeeldenuitdieillustrerenhoeditgemisingevuldkanworden.
Iedereen wintHeteerstegaatoverdewoonproblematiek:themazijndenormenvoordekwaliteitvandewoningen,diewordenopgelegdinhetpandendecreet,waardoorheelwatkamersnietmeerbeschikbaarzijnvoormensenintrajectenvanbegeleidwonen.Hetis,aandeenekant,goeddatdezenormenverbeterenmaarwanneerergeenbetaalbarealternatievenzijnvoorkamersdienietaandenormenbeantwoordenverdwijntweleendeelvandewoningmarktdatessentieelisvoordebegeleidingsvormbegeleidwonen.
Hiermeesamenhangendstellendedeelnemersvastdatcliëntendiegebruikmakenvanderegelingvoorbeschutwonengeenaanspraakkunnenmakenophuursubsidie.Ookontbreektvoorbeschutwonennogeenagogischvoortrajectwaarindemensengetraindwordenindevaardighedendienodigzijnomzelfstandigertewonen.OokhetgebrekaaneenpartnerschapmetdeCLB’sishiereenhiaat.
EenmeeromvattendeVlaamseregelgevingopditvlakisnodig.Dezethema’szijnweliswaaropgenomenindeadhocwerkgroepwonen-welzijnwatresulteerdeineenconceptnotawonen-welzijnvanhetKabinetvanVlaamsministervanEnergie&WonenenhetKabinetvanVlaamsministervanWelzijnVolksgezondheid&Gezin(JoVandeurzen,2010).DochditblijftintegrotemateeenadhocgebeurenenzouvolgensdedeelnemersbeterineengezamenlijkprojectvanZorgnet,FDGGenSOMkunnenopgenomenworden.
Conflicterende belangenHettweedevoorbeeldwordtaangebrachtdoormedewerkersvan’tKruispunt.ZijwijzenophetgatwaarinmensenvallendiewordenverwezenvanuiteenCAWnaarorganisatiesuitdegeestelijkegezondheidszorg.Ditgatheefttemakenmeteengebrekaancapaciteitopdeeerstelijnvandegeestelijkegezondheidszorg.
gemis
47
Naastditcapaciteitstekortziendedeelnemersookaspectenvanregelgevingdievoorverbeteringvatbaarzijn:
■ Eenafstemmingvanderegelsm.b.t.cliëntinformatiedringtzichop. ■ Erisgeenafstemmingvandeprijssystemenvooraanbodsvormenvanbe-
geleidwonenindeverschillendesectoren.
Wathetcapaciteitstekortbetreftwijzenenkeledeelnemerseropdatdeomzettingvaneenresidentieelaanbodnaareenambulantaanbodnognieternstigaangevatis.Achtergrondbijdezevaststellingenisdatinhetkadervandeimplementatievanart.107vandewetbetreffendedeziekenhuizenendeverzorgingsinstellingen(Gecoördineerdewetopdeziekenhuizenenandereverzorgingsinrichtingen,2008)deomzettingvanresidentieelaanbodnaardeeerstedriekernfunctiesvanzorgcircuitsennetwerkenergmoeilijkvandegrondkomt.Terherinnering,dezeeerstedriefunctieszijn:
■ Functie1:activiteiteninzakepreventieenpromotievangeestelijkegezond-heidszorg,vroegdetectie,screeningendiagnosestelling.
■ Functie2:ambulanteintensievebehandelteamsvoorzoweldeacutealschronischeproblemeninzakegeestelijkegezondheid.
■ Functie3:rehabilitatieteamsdiewerkenrondherstelensocialeinclusie(In-terministeriëleConferentieVolksgezondheid,2010).
DegesprekkenaandezetafelwaaraanzowelmedewerkersvanCAW’s,CGG’senziekenhuizendeelnamengafaandatvooralmetbetrekkingtothetlaatstevoorbeelddebelangenconflictentussendeverschillendesectoreneenbelangrijkerolspelen.
6.2. Tafel 2: gastvrouw Like Vandamme Thema: samen effectiever verontwaardigd
Aandezetafelwerddevraagalsconfronterendervaren.Vermaatschappelijkenheeftinderdaadookeenstructureleenmaatschappelijkekantwaarbijeenkritischekijkvanuithetwerkveldonontbeerlijkis.TegelijkzagendedeelnemersdatdezealertheidgrotendeelsafwezigisindehuidigesamenwerkingsverbandentussenCAW’s,CGG’senGGZendathetzinvolwasomditaspectmeeruitdeverftelatenkomen.Krachtenbundelenopbeleidsniveauleekdaneenlogischevertaling.
Onbekend is …Eeneerstestapishetbeterlerenkennenenbenuttenvanelkaarsaanbod.Enkelopdiemanierkunnenhiateninhetaanbodopeengoedemanierwordengeduid.Debedoelingmoetzijntekomentoteenmeergeïntegreerdaanbod,datindeplaatskomtvanhethuidigeaanboddatdoordedeelnemersalsgefragmenteerdwerdervaren.
KanseninsamenwerkingwerdenervooralgezienindeaanwezigheidvanaandeenekantdeGGZ-specifiekecompetentiesenknowhowenaandeanderekantdebredekijkvanCAW-medewerkers.
niet ernstig
kansen
Samenvermaatschappelijken.VerslagboeksymposiumVI
48
6.3. Tafel 3: gastvrouw Kristin Nuyts
Thema: participatie van cliënten in samenwerking tussen hulpverleningsorganisaties
Micro & mesoDerodedraadindegesprekkenaandezetafelishetonderscheidtussenparticipatieopmicroniveauenopmesoniveau.Bijparticipatieopmicroniveaugaathetoverdecliëntdieinzageheeftinzijndossieren/ofhetingrotematezelfbeheertendiedeuiteindelijkebeslisserisinhetverloopvanhethulpverleningstraject,ookwanneerbijdittrajectorganisatiesuitverschillendesectorenbetrokkenzijn.
Participatieopmesoniveaugaatdanoverhetbetrekkenvancliëntenbijbeslissingenopniveauvandeorganisatieofhetsamenwerkingsverband.Ditkangaanoverdekeuzevaneenorganisatieommeerdanwelminderintezettenopresidentiëlehulp,dekeuzeingrotebijscholingstrajectenvoormedewerkers,maarookinzetvanmensenuitdedoelgroepbijintervisieensupervisieendeopleidingvannieuwemedewerkers.Ditonderscheidkwamopverschillendemomentenindegesprekkenaanbod.
Ambulant & residentieelVerderwerdaandezetafeleenverschilvastgesteldtussenambulanteenresidentiëlesettingen.Participatieisinresidentiëlesettingenalmeeringebedindewerkingsteldendedeelnemersvast.Ditzowelopmicro-alsopmesoniveau.Dedeelnemersuitambulantedeelwerkingen,metvaakminderervaringmetcliëntparticipatie,gavenindegesprekkenaantewillenlerenvandeervaringvanhuncollega’suitresidentiëlesettingen.OokdemedewerkersuitCAW’sgavenaandatzenogergzoekendzijnalshetgaatomcliëntparticipatie.Zowelmedewerkersuitresidentiëlealsuitambulantesettingensteldendaternogeenlangewegtegaaniswanneerhetgaatoverparticipatie,zowelopmicro-alsopmesoniveau.
Creatief met obstakelsHindernissenopwegnaarmeerparticipatiediewerdengeïdentificeerdzijngebrekaantijdenmiddelen,denietevidentedoelgroepenencontextenwaarmeeenwaaringewerktwordtenlastbutnotleastdevraaginwelkematecliëntenzelfvragendepartijzijn.
Onafhankelijkvanhetniveau(micro-meso)waaropdeparticipatiezichmoestafspelenbleekeentekortaanmiddelenvaakeenstruikelblok.Hetgaatdanomextravergadertijddieeromwillevandeadlinesnietisofomgeldomopgeleideervaringsdeskundigentebetalen.Anderestemmenaandetafelsteldenditinvraag:alsparticipatieechtisingebouwdindewerkingzijndezebudgettenvoorzienenwordendeadlineshieropafgestemd.
Participatieinsamenwerkingtussenorganisatiesbleek,zowelopmicro-alsopmesoniveauooksterkaftehangenvandecontextwaarinwerdgewerktendedoelgroep.EenvoorbeelddatwerdgegevenwashetverhaalmetveelvallenenopstaanvanOPZCRekemwaardemedewerkersookde‘geïnterneerdenvrijopproef’meerwillatenparticiperen.Indecontextvanhetsterkgestructureerde
beslisser
geïnterneerden
VISamenvermaatschappelijken.Verslagboeksymposium
49
regimeendetherapiediegebaseerdisoptokeneconomysystemisditeenambitieusdoel.Maarookhierwasdeboodschapdateenmoeilijkedoelgroepgeenexcuusmagzijnomdeparticipatievancliëntenmaartelatenvoorwathetis.
Ookdevraagnaardematewaarincliëntenzelfvragendepartijzijnnaarparticipatiewerktsomsalseenrem.Hetantwoordopdezevraagbleekechtereenvoudig:Beginmethethentevragenensteldevraagzowelopmicro-alsopmesoniveau.
Inspiratiem.b.t.beideniveausvanparticipatiekonvolgensdedeelnemersgevondenwordeninNederland.EenzoektochtvanhetOverlegplatformGeestelijkeGezondheidenPsychiatrieAntwerpenleiddenaarNederlandsevoorbeeldenwaareenwettelijkebasisvoordezeparticiatieisgelegd.MaarookwateropditvlaknualindeVlaamsesectorVAPHgebeurt,werddoordedeelnemersmetinteresseenvaakbewonderinggevolgd.
Erwerduiteraardooknaardeeigenorganisatiesgekeken.Indeeigenpositieveervaringenopmesoniveauvermeldendedeelnemershunergpositieveervaringenmetbewonersraden,opgeleideervaringsdeskundigenvano.a.TAO,deGentsedeelwerkingvanDeLink,Openarmen,eenVerenigingwaararmenhetwoordnemeninHalle,endeWerkgroepVerder,eenorganisatievannabestaandennazelfdoding;Uilenspiegel,Ups&Downs,Similes,…
Opmicroniveaulekendeuitdagingengroter.Bijvoorbeeld:medewerkersvandeCAW’sgavenaandatzehetmoeilijkvindenomdeEigenKrachtConferentieseenplaatstegevenbinnen,ofaansluitendbij,hunreguliereaanbod.Ookmedewerkersuitdegeestelijkegezondheidszorgbenoemdendeeigentwijfelsoverdecapaciteitenvandecliëntommeerdannuhettouwinhandentenemenindehulpverlening.Hetisgeenverhaalvanwillenalleen.Verderdoorgedrevenparticipatieopmicroniveauverondersteltvaardighedenenattitudesalshetdurvenloslaten,hetkunnenwerkenmetmeerzijdigepartijdigheid,hetzichhieringesteundvoelendoorteamenteamverantwoordelijke,….MethodischehandvattenwarenvolgensdedeelnemerstevindeninhetverhaalvandeEigenKrachtConferenties(Doolan,2011)eninCAPA,deChoiceAndPartnershipApproach(York&Kingsbury,2009).
Samenvattend:watcliëntparticipatiebetrefthebbendeCAW’sendeactorenuitdegeestelijkegezondheidszorgnogeenlangewegtegaan.Ditzowelwatbetreftparticipatieopmeso-alsopmicroniveau.InspiratievalttehalenbijdeNederlandsecollega’smaarookindesectorVAPH.Defunctievansamenwerkenopditvlakisdanvooralhetsamenexperimenterenendelenvankennis.DezetafelinhetWorldcafédeedverlangennaarmeer.
6.4. Tafel 4: gastvrouw Helen Blow Thema: brokeren in de hulpverlening
Tiens, ik ben een brokerHerkenningindegroepvanhetpleidooidatPeterRaeymaeckershield:
■ Hetgroeiendebelangvannetwerkenindehulpverlening ■ Derolvansleutelorganisaties ■ Hetgeneralistischeprofielvandezesleutelorganisaties
VAPH
positieve ervaringen
vaardigheden enattitudes
Samenvermaatschappelijken.VerslagboeksymposiumVI
50
Voorbeeldenvangoodpracticesdiewerdengegevenwaren:WelzijnsraadRegioGent,Welzijnsoverleg,WelzijnsraadinZuidWest-Vlaanderen,hetoverlegdatSocialeHuisvestingsmaatschappijDijledalinLeuvenorganiseertoverzowelwonenalssocialethema’s.
Hulpverlenerservaardendewerkingvandezeoverlegstructurenoverhetalgemeenalspositief.Tegelijkechtergavenzeaandatzevaakinhetduistertastenoverdemanierwaaropverschillendeoverlegtafelszichtotelkaarverhouden.
DedeelnemersaanhetWorldcaféziendezeoverlegtafelsvooraladviezenuitbrengenoverprojectendiedanaldannietwordenopgestart,deevaluatiesvandezeprojectenbespreken,deervaringenkennisdieinprojectenwerdopgedaanbundelenenverspreiden.
Erkwamenduidelijkeverschillenaanbodindemanierwaaropdevertegenwoordigingvandeorganisatiesopgenomenwordt.InsommigeCAW’snameenvastehulpverlenerdeelaanéénbepaaldoverleg.InandereCAW’swareneréénofmeerdirectieledendiedezeoverleggenvoorhunrekeningnamen.Beidepistesveronderstellenweldatwiehetoverlegvolgtookbinnendeorganisatienoggerichtdoorcommuniceertwaterophetoverlegisgedeeld.
Hetgesprekkwamwaarschijnlijkdoorrecentefusieenschaalvergrotingenookterechtbijdeinterneoverlegstructurenindenieuwgevormdeorganisaties.Ookhierwordtalsvanzelfsprekendgebrokerdenworden‘boundariesgecrossed’.Echter,ditallesriskeertteresulterenineenovervloedaaninformatiewaarinmedewerkers/hulpverlenersverdwalen.
Onzichtbaar & onmisbaar en toch te lerenDefunctiesdiehulpverlenerszagenweggelegdvoordeoverlegstructurenopregionaalvlakwarenhetdelenvaninformatieenlerenvanelkaarenhetcreërenvandraagvlakvoorgezamenlijkeinitiatieven.HetbrokerenzoalsPeterRaeymaeckershetomschreefinzijnpresentatieindevoormiddagbleefvolgensdedeelnemersindehuidigeoverlegstructurennogonderbelicht.Zeherkennenditbrokerenwelwanneerhetwordtbenoemdmaarstellenvastdathetbijvoorbeeldinagendapuntenvooreenvergaderingnietterugtevindenis.Tevaaknoghangthetafvanpersonendiedezerolspontaanopnemen.
Hetbrokerenwerddoordedeelnemersookbenoemdalseencompetentie.Sommigemensenlijkenhetvannaturetehebben.Deidealegastheer/vrouwdiedecompetentiesvandedeelnemersaaneenoverlegperfectinschat,huninteressesferenenachtergrondenkent,mensenvlotmetelkaarinverbindingbrengt,inzichtheeftinbelangenconflictenendezemetenigeflairkanhanteren,dejuisteinformatiebezorgtaandejuistepersonenzondervoorinformationoverloadtezorgen,….Veelvanditalleskanvolgensdedeelnemersookwordengeleerd.
Ondankshetfeitdatdedeelnemersderegionaleoverlegstructurenoverhetalgemeenpositiefevalueerdenpleittenzetochvoorhetmaken,metenigeregelmaat,vaneenkosten/batenanalysevoorelkoverleg.Hoeveeltijdstoppenweerin,metvoorbereiden,doorcommunicerenbinnendeeigenorganisatie,verplaatsingen,….Enwatbrengthetaanmeerwaardeopdewerkvloer?
een competentie
kosten/batenanalyse
VISamenvermaatschappelijken.Verslagboeksymposium
51
6.5. Tafel 5: gastvrouw Kris Stas Thema: wat met cliëntinformatie in het netwerk?
Onderscheid en nuanceAandezetafelwerdvaninhetbegineenduidelijkonderscheidgemaakttussenbeleidsoverleg,consultenoverlegovergemeenschappelijkecliënten.
EenvoorbeeldvanbeleidsoverlegwaseenoverlegtussenCAW’s,actorenuitdesectorgeestelijkegezondheidszorg,politieenparketwaarineenactieplanwerdopgesteldtegenpartnergeweldenfamiliaalgeweld.Kadervoorditoverlegwaseenconvenanttussenjustitie,politie,CAW’senactorenuitdegeestelijkegezondheidszorg.DebeleidsbasiswaseenrondzendbriefvanMinistervanJustitieOnkelinxenhetcollegevanprocureursgeneraal.Erwasbinnenditoverlegnietdebehoefteomcliëntinformatieuittewisselenenhetoverlegwerdalsergpositiefervaren.Hetzorgdevoortalvantastbareverbeteringenopdewerkvloer.
Ineenvoorbeeldvaneensamenwerkingi.f.v.consultwerdendecasussensteedsookgeanonimiseerdbesproken.HetginginditvoorbeeldomeenmedewerkervaneenCGGdieconsultgeeftaanmedewerkersvaneenCAW.Hetanonimiserenvandehulpverleningssituatiesbleekvrijvlottegaanendeinbrengersvandezegoodpracticezagengeennegatieveinvloedopdekwaliteitvanhetconsultomwillevanhetanoniemzijnvandecasus.
Inoverlegovergedeeldecliëntenkwamenvoorbeeldenaanbodwaarinstrikteenheldereafsprakenwerdengemaaktoverhetdelenvancliëntinformatie.EeneerstevoorbeeldiseenoverlegwaaringemeenschappelijkecliëntenvanCGG’s,GGZenCAW’sbesprokenworden.Deafsprakenm.b.t.ditoverlegzijnstrikt.Zomoetdecliëntz’ntoestemminggevenvoorditoverleg,wordendebesluitendieuithetoverlegkomenteruggekoppeldnaardecliëntenwordteraandehulpverlenersgevraagdombijhetbrengenvaninformatieeenrelevantiefiltertehanteren.Ditoverlegkanookplaatsvindeninaanwezigheidvandecliëntenuiteraardkandecliëntzijntoestemmingvoorditoverlegweigeren.Hetoverleggaatdannietdoor.DitoverlegwerdaandeWorldCafétafelvoorgestelddooreenCAW-medewerkerdiewerktevooreenprojectinhetkadervanAlternatieveGerechtelijkeMaatregelen.Hetoverlegwerdvooralingezetvoorcliëntendieveroordeeldwarenwegensdrug-ofgewelddelicten.Inheteerstegesprekoveriederecliëntsituatiewordtstilgestaanbijdeverwachtingenvanallebetrokkenenbijditoverlegronddezeconcretecliëntsituatieenwordendedeontologischeregelsnogeensduidelijkgesteld.Demedewerkersdieditvoorbeeldinbrachtengavenaandathetadviesdatvanuithetoverlegkwamvaakneerkwamopeenaanmoedigingomopdeingeslagenwegverdertegaan,ditiseenbelangrijkeboodschapinsituatieswaartwijfelvoordehulpverlenerdiedecasusbrengtverlammendkangaanwerken.
Overleg over en/of met cliëntenIneenandervoorbeeldwerktentweehulpverlenersuitverschillendeorganisatiesnauwsameninéénteam.Deinbrengernoemdeditco-hulpverlening.Eénhulpververlenerwordtmeeindecasusbetrokkenomeenspecifiekaspectvandehulpverleningoptenemen.Ditwordtvoorafmetdecliëntbesproken,decliëntmoetzijntoestemminggeven,decliëntmoetookzijntoestemminggevenvooroverlegtussendezehulpverleners.
beleidsoverleg
consult
gedeelde cliënten
co-hulpverlening
Samenvermaatschappelijken.VerslagboeksymposiumVI
52
Verderwerdstilgestaanbijsituatieswaarindesamenwerkinghetomgaanmetcliëntinformatiemeerhakenenogenhad.Vaakgaathetomexperimenteninintersectoraaloverlegwaarinmendoorsamenwerkingeenantwoordtrachttebiedenaaneenurgentenood.EeneerstevoorbeeldwasdeexperimentelebetrokkenheidvandeCentraGeestelijkeGezondheidszorgindeknelpuntdossiersbinnnenIntegraleJeugdhulp.Bijzonderishieruiteraarddathetgaatomminderjarigenenhuncontextmaarookdeintensievemanierwaaropwerdsamengewerkt.ErwerdenzelfsgezamenlijkehandelingsplannenuitgewerktbijvoorbeeldmetCLB,CGGenorganisatiesuitdebijzonderejeugdzorg.Alsmeerwaardevanditprojectvermelddedeinbrengerdebetereafstemmingdieerkwamtussendesamenwerkendeorganisaties,diehaastalséénteamoverlegpleegdenendekruisbestuivingdieerspontaantussenhenontstond.Eenkritischebedenkingdiehierwerdgemaaktisdathetinhoofdzaakeenoverlegoverdeclëntenis,ennietmétdiecliënten.Uithetvoorbeeldbleekooknietduidelijkofcliëntenbinnenhetkadervanditexperimentinzagehaddeninhundossierofinhethandelingsplandatopdezemaniertotstandkwam.
EenandervoorbeeldindezereeksschetsteeensamenwerkinginAntwerpenoverdossiersvangeïnterneerdenwaarhetdebedoelingiseendoorstroomnaaranderevoorzieningenterealiseren,hetwerkenmetzogenaamdezorgschakels.Ookinditprojectgaathetovereenoverlegwaarbijdegeïnterneerdezelfnietisbetrokken.Zijnwelbetrokken:mensenuitomgevingvandegeïnterneerde,deverwijzendeinstellingeninstellingenwaarnaarmogelijkverwezenzalworden.Indezesituatievondhetoverlegplaatswanneerdecliënthiervoorzijntoestemminggafengoedgeïnformeerdwerdoverdeinhouddiemenvoorzagvoorhetoverleg(informedconsent).Hierkwamdebedenkingdatdepositiewaarindecliëntzitweinigruimtevoorkeuzelaatinhetaldannietgevenvantoestemming.
EenderdevoorbeeldindezereekswashetCO3overlegindeprovincieAntwerpen.Hetgaatovereenpermanenteoverlegstructuurwaarbijpartnersuitdesectorenveiligheidenjustitieenhulpverleningdemeestcomplexeenchronischesituatiesvanfamiliaalgeweldbespreken.Alswettelijkkadergeldenhierdeuitbreidingvanart.458bisvoorfeiteninzakepartnergeweld,art.422bisinzakeschuldigverzuimendeeigensamenwerkingsverklaring.
Voorzichtigsamenvattend:heelwatintersectoraalbeleidsoverlegleverteengrotemeerwaardeopdewerkvloerenhiervoorhoefthelemaalgeencliëntinformatietewordengedeeld.Alvastéénvoorbeeldgeeftaandatconsultkwalitatiefkangebeurenopbasisvangeanonimiseerdecliëntsituaties.Ookzagenwevoorbeeldenwaaroverlegovergemeenschappelijkecliëntenkanbinneneenstriktetoepassingvandebestaandewettelijkekaders.DaarnaastleverdedezetafelvanhetWorldCaféenkelevoorbeeldenvansituatieswaarinervoorzichtigmoetwordengewiktengewogenalshetgaatoverhetomgaanmetcliëntinformatie.Ditwikkenenwegenisvaakalaanwezigwanneererindehulpverleningnietwordtsamengewerkttussenverschillendepartners,maarditwikkenenwegenwordternietmakkelijkeropwanneerpartnersuitverschillendesectorensamenwerken.
over en niet mét
zorgschakels
VISamenvermaatschappelijken.Verslagboeksymposium
53
6.6. Tafel 6: gastvrouw Evelien Demaerschalk Thema: boundary crossing
We doen dit en we doen dit graagIniederegroepdieaandezetafelpasseerdewerdeerstgezochtnaarconcretevoorbeeldenvanwatboundarycrossingzoukunnenbetekenenindehuidigewerkcontexten.HierinwerdbevestigdwatAkkermanalaangaf:boundarycrossingkanvelevormenaannemen:eenexternediedeelneemtaandeteambespreking,iemanddieeendagofeenweekkomtmeelopen,eensupervisoruiteenanderesector,eennieuwsamengesteldteamdatbestaatuithulpverlenersuitverschillendesectoren,….
NadatdezevoorbeeldenwerdenverzameldbleekdatdedeelnemersaanhetWorldCafépositiefstondentegenoverhetideevanboundarycrossing.Zeherkennendepositieveimpactdiehetkanhebbenopdewerking.DitwasbijvoorbeeldzoinhetCO3project,maarookinprojectenwaarmedewerkersuiteenCGGsupervisiebiedenineenCAW-werking,enookinsituatieswaardieboundarycrossingeerdereenonbedoeldneveneffectwasinconcretesamenwerkingrondééncliënt.
Gekend is niet altijd …Tochookéénnuchterebedenkingbijhetideevanboundarycrossen:hetkanooktegenvallenwanneerjedeprofessionalsuitandereteamspersoonlijkleertkennen.Inzulkesituatieszalerweiniggeleerdwordenuithetboundarycrossenenkandeimpactopdewerkingvaneennetwerknegatiefzijn.
Dedeelnemerszagenalspluspunten:hetlerenuitverschillen.Ditkunnenverschilleninvisiezijn,maarookinpositioneringvandesettingwaarinjewerkt(eerstevstweedelijn)entussensectoren(AWW,CGG,residentiëlepsychiatrischevoorziening,…).Dedeelnemersaanhetworldcafégavenaandatboundarycrossenookleidttotmeerappreciatievoorelkaarswerkindeverschillendesamenstellendedelenvaneenhulpverleningsnetwerk.
ObstakelsVervolgenswerderstilgestaanbijdedrempelsdiemakendatboundarycrossingnogweinigwordtgeorganiseerd.“Wantalswehetzovlotherkennen,enwestaanerzopositieftegenover,waaromdoenwehetdannietveelmeer?”Hiervoorwerdentalvanredenengegeven:eenaantalhebbentemakenmettijdenenmiddelen.Geletopdewachttijdendieernualzijnindesectorendebeperktetijddieerisommetcliëntentewerken,ishetdanwelverantwoorddatwemensendubbelgaaninzetten?
Daarnaastzijnerorganisatorischedrempels:zomoeteneruiteraardgoedeafsprakengemaaktwordenoverdehanteringvanhetberoepsgeheim.Ookmoethetbekendgemaaktwordendatjeteamvragendepartijisnaardezemaniervanleren.Vooralvoorsituatiesvanboundarycrossingwaarineenmedewerkermeekwamdraaienineenanderedeelwerkingleekeeninlooptrajectvoorafwelbelangrijk.Hetgaatdanomhetwatbeterlerenkennenvandedeelwerkingwaarinjegaatmeedraaien,decollega’sdaar,dewoordenschat,….Enwanneerjezulkemogelijkhedentotboundarycrossenorganiseertleekhetdedeelnemersookeengoedezaakdatditachterafwerdgeëvalueerd.Boundarycrossenkandusheelwatvoetenindeaardehebben.
leren uit verschillen
Samenvermaatschappelijken.VerslagboeksymposiumVI
54
Alslaatstesoortdrempelskwamendepsychologischedrempelsaanbod.Hetgetuigtvanrealiteitszinwanneermenenigeachterdochttussenmedewerkersuitverschillendeteamsveronderstelt.Ditmaaktdaterdurfvoornodigisombijvoorbeeldiemanduiteenanderteamuittenodigenomdeeltekomennemenaaneenteamvergaderingofomtekomenmeedraaienenobserverenineenwerking.Veelkanvolgensdedeelnemersaanditworldcaféechterweggenomenwordendoorvoldoendeaandachttebestedenaandeorganisatorischedrempelsdiehierbovenalwerdenaangehaald.Vooralstilstaanbijdeverwachtingendiebeidepartijenhebbenbijhetboundarycrossenleekdedeelnemersessentieel.
Stilstaan bij wederzijdse verwachtingenEenvoorzichtiggetrokkenconclusieuitdezeWorldCafé-tafelisdathetzekerdemoeiteloontomalerttezijnvoordemogelijkhedendieboundarycrossingbiedt.Hetkaneenmaniervanlerenzijndieergpraktijkgerichtisensneltastbaarresultaatoplevertopdewerkvloer.Debelangrijkstedrempelskunnenwordenweggenomendooruitdrukkelijkstiltestaanbijdewederzijdseverwachtingen.
6.7. Tafel 7: gastvrouw Lifa Ouald Chaïb Thema: de rol van generalisten in het netwerk
DegesprekkenaandezetafelbegonnenmeteenkortesamenvattingvanwatmenleerdeuitdepresentatievanPeterRaeymaeckers.“Wanneerwegoedhebbengeluisterddansteltdesprekerdatdeaanwezigheidvanmeergeneralistenineennetwerkleidttotbetereintegratietussendeonderscheidenorganisatiesmetalsgevolgeenbeteresamenwerking.”
DebevindingenvanPeterRaeymaeckerswerdenbeaamddoordedeelnemersaandezeWorldCafétafel.Zozagenmedewerkersvanjustitieelwelzijnswerkdattrajectbegeleidershetgeneralistischstukopzichnemenmaarstellenzetegelijkvastdatdevraaggroterisdanhetaanbod.Demedewerkersvanjustitieelwelzijnswerkgavenaandatzeteweiniggeneralisteninhetnetwerktelden.Datmaakthetmoeilijkwerkenomdatdeverwachtingenvananderenhoogzijnenzeernietaltijdaankunnentegemoetkomen.
Generalist vermistVanuittweevoorbeeldenwerdendebevindingenvanRaeymaeckersinnegatievezinbeaamd.HeteersteiseenGGZnetwerkwaarinopditmomentnoggeenCAWparticipeert.Volgensdeinbrengerbestondhetnetwerkuitverschillendespecialistenbijmekaarenontbrekendegeneralisten.Inditnetwerkishetnudebedoelingomdesamenwerkingmeteerstelijn,indevormvaneenCAW,verderuittebouwen.Maarditisnognietgebeurd.
OokindepraktijkvanReling(artikel107,begeleidingvanlangdurigpsychatrischpatiënten)wasgeenCAWvertegenwoordigd.Volgensdeinbrengervanditvoorbeeldzouditzekereenmeerwaardezijn.Hetgaathierovergespecialiseerdemedewerkersdiewerkenronddeverschillendelevensdomeinenmaartochallemaaleensterkepsychiatrischefocushebben.Mentrachtomdeverschillendefocussen(generalistischenspecialistisch)tehanterenmaarditluktmoeilijk.
MeteenpositiefvoorbeeldbeaamtdecoördinatorvanAzisdebevindingen.Azisstaatvoorassertievezorgindesamenlevingeniseensamenwerkingsverbanddatfocustopzorgwekkendezorgmijders.“Wijzittenmetheelwatgeneralistenineennetwerkaantafelendatiseenmeerwaarde.”
tastbaar resultaat
Azis
VISamenvermaatschappelijken.Verslagboeksymposium
55
Kijk ook onder het etiketEénvandedeelnemersdiedevoormiddagniethadkunnenbijwonenvroegnaardedefinitiesvangeneralistenspecialistengeneralistischeenspecialistischeorganisaties.HiervoorwerdverwezennaardedefinitiesdiePeterRaeymaeckersindevoormiddaghadgegeven.Terherinnering:“Onderscheidtussenorganisatiesmeteengeneralistischeofeenspecialistischedomeinafbakening:Generalistenhanterenindezeopdelingeenholistischperspectiefopcliëntenenwerkenopverschillendeprobleemdomeinenofhulpvragen.Specialistenspecialiserenzichdaninéénprobleemdomeinofhulpvraag.
Hetheropfrissenvandezedefinitieontloktebijeendeelnemer,diewerkteinslachtofferhulpineenCAW,datookinhaardeelwerkinghetgeneralistischeaspecttevaakontbreekt.DezedeelnemermaaktedebedenkingdatslachtofferhulpbinnenhetalgemeenwelzijnswerkinhetlichtvanwatRaeymaeckersaantoontmisschienteveeleenspecialismeopzichisgeworden.
Ookinhetprojectwonen-welzijn(CAW)zagmendebevindingenbevestigd.Hetgeneralisme(zichtopallelevensdomeinen)isbelangrijkeneenmeerwaarde.Inditprojectgafmenwelaandaterronddetafelvanditprojectwonen-welzijnbehoeftewasaanmeerspecialisten.Beidezijndusnodig.
6.8. Tafel 8: gastheer Ludo Serrien Thema: de rol van generalisten in het netwerk
Kwetsbare goede praktijkenAandezetafelwerdeneenaantal‘goodpractices’geschetst:eeneerstewasAzis.Ditprojectrichtzichopzorgmijders.Betrokkenactorenzijndespoedafdelingvaneenziekenhuis,socialehuisvestingsmaatschappijen,OCMW,CAW,psychiatrischeziekenhuizenenCGG.Hetoverlegwordtgecoördineerddooreenpsychiater.Voorditoverlegzijnmiddelenvoorzienvanuitart.107.
Hetgaatomeenintensiefoverleg:departnerskomenwekelijkssamen.Deinbrengervanditvoorbeeldgafaandatditoverlegnietzoukunnenwerkenzonderdemixvangeneralistenenspecialisten.Tegelijkgafdeinbrengeraandatditprojectkwetsbaarisomdathetvoordefinancieringafhangtvanartikel107.
EenandervoorbeelddatwerdingebrachtwasHetKruispunt(Kalmthout).Ditprojectwerdopgezetomeenhiaatinderegiotevullen.DepartnerszijneenCGG,eenCAW,KlinaeneenorganisatiemetzoweleenerkenningindebijzonderejeugdbijstandalsinhetVAPH.Samenorganiserendezediensteneenonthaalpuntinderegio.Hierbijopererendegedetacheerdemedewerkersalséénteam.HetCAWisdetrekkervanditproject.Alsmeerwaardezagdeinbrengerhetfeitdateréénduidelijkherkenbaaradresisvoorlaagdrempeligehulpverleningindezeregiowaarditervroegernietwas.Daarnaastverlooptookhetdoorverwijzennaaranderepartnersinderegiovlot.Ookhierwerdhetsamenleggenvanzoweldegeneralistischealsdespecialistischeexpertisealseensterkpuntgezien.Tegelijkwerdergewezenopdekwetsbaarheidvanditinitiatiefomdathetzwakverankerdisinderegelgeving.
Eenandervoorbeelddatwerdingebrachtwasmindergestructureerd:hetteamJOVO.HierinparticiperenmedewerkersuithetJAC-teamvanhetCAW,hetOCMW,socialehuisvestingsmaatschappijeneneenCGG.Dedoelgroepvanditprojectzijnjongethuislozen.
onthaalpunt
Samenvermaatschappelijken.VerslagboeksymposiumVI
56
Ook hier: onder het etiket kijkenVanuitdezedrievoorbeeldenwerdstilgestaanbijdedefinitiesdieRaeymaeckersgafvanzowelgeneralistischealsspecialistischeorganisaties.Hetonderscheidbleeknietzozwart-wittemaken.Zozullenerbinnenorganisatiesdiemenopheteerstezichtgeneralistischbestempelttochpersonen,enzelfsdeelwerkingen,tevindenzijnwaardieholistischekijkontbreektofinverdrukkingraakt.EenvoorbeelddatindezegroepgegevenwerdzijnhulpverlenersineenOCMWdieergsterkgespecialiseerdzijninfinanciëlehulpverleningenschuldhulpverlening.(AaneenanderetafelwerdoverhetzelfdethemahetvoorbeeldgegevenvanmedewerkersuitdedeelwerkingslachtofferhulpvaneenCAW).
Dedeelnemerssteldenookvastdateenmultidisciplinairteamnietnoodzakelijkgeneralistischis.Veelzalindezeteamsafhangenvanhetfeitoferaldannietpersonenaanwezigzijndiedezegeneralistischecompetentieshebbenenzichalsgeneralistprofileren.Aandeanderekantzalmenbijvoorbeeldookinspecialistischeorganisaties,mensen,maarmisschienookafdelingenofberoepsgroepenaantreffendieweleengeneralistische,holistischefocushanteren.
6.9. Tafel 9: gastvrouw Itte Van Hecke Thema: emergentie
BijdegastenaandezetafelhadAnjaDeclercqeengevoeligesnaargeraaktmetwatzeverteldeoverhetzichorganiserenvooremergentie.Dathoudtindatjedingennietvastzet,maaropenheidmaaktomnieuweideeën,ennieuwemogelijkhedeneennieuwekanstebieden.Dedeelnemersaandezetafelzagenvaakhettegenovergesteldegebeuren:hardnekkigvasthoudenaanhetoude.
Aandezetafelkwamenheelwatwerkvloermedewerkers,dienauwbetrokkenwarenbijsamenwerkingenopwerkvloerniveau,hunhartluchten.Zeverteldenoversamenwerkingsinitiatievendieopdewerkvloerveeldynamiekgenereerden,waarbijvoordebetrokkenmedewerkershetvoordeelvansamenwerkenalseenpaalbovenwaterstondmaardiedoorbeslissingenopdirectieniveaugefnuiktwerden.Dedooddoenerswarendan:“Ditbehoorteigenlijkniettotonzeopdracht,maartotdievanpartnerX.”ofte“HierinvesterenweovermaatsineenopdrachtdievolgensdecreetYeenopdrachtisvoorpartnerZindesamenwerkingennietvoorons”,….
Dewinstvoorcliënten,ofvoordebevolkingkomtvolgensdedeelnemersinzulkeredeneringenophettweedeplan.Ookde‘winst’voordeeigenorganisatieoplangeretermijnvaltbuitendefocus.“Somslijktheteropdatmenonsbijelkaarzetomtedoenalsofwesamenwerken.Maarwanneerereendynamiekontstaat,wanneerdedirectbetrokkenenziendatdesamenwerkingbegintteleven,wordtdehandremopgetrokken.Endanissamenwerkendestilstandhetresultaat.”Excusesomeenopdrachtnietuittevoerenofopz’nsmalstteinterpreterenzijndangauwgevonden.Exclusiecriterianaarnieuwepartnersook.
Gelukkigwarenerookvoorbeeldenvanhoehetanderskon.Demedewerkersdiebetrokkenwarenbij‘tKruispuntverteldenenthousiastoverdemogelijkhedendiezevanhundirectiekregen.Bij’tKruispuntgaatdesamenwerkingzoverdatdebetrokkenmedewerkersopererenalseennieuwsamengesteldteam.Hetvraagtdurfvandemoederorganisatiesomdittelatengebeuren.
hardnekkig vasthouden
doen alsof
VISamenvermaatschappelijken.Verslagboeksymposium
57
Organisatiecultuurwashiervolgenshenbepalend:hoedynamischisjeorganisatie?Hoeveelruimtedurftzetegevenaancreativiteit?Hoewordtergecommuniceerdbinnendeorganisatie?Enhoegaatmenommetverantwoordelijkheid?Kortom:kanzezichorganiserenopemergentie?
Samenvermaatschappelijken.VerslagboeksymposiumVI
58
VIIIndevoorbereidingvanhetsymposiumverzameldenwegoodpracticesbijdeCAW’s.DeCAW’skregeneenmailmetdevraagominitiatieventesignalerenwaaraanzezelfdeelnamen.Eeneerstecriteriumomeengoodpracticevoortedragenwasdathetmoestgaanomeensamenwerkingsverbanddatinspeeldeopvermaatschappelijkingvandezorgvoorpersonenmetpsychischeproblemenzoalshierbovenomschreven.Daarnaastmoesthetgaanomeensamenwerkingdiealuitdestartblokkenwas.Hetlaatstecriteriumvaltsamentevattenonderdenoemerfierheid:hetmoestgaanoversamenwerkingendiealsinspiratiekondendienenvoorcollega’sofomsamenwerkingenwaaroverzemeerwildencommunicerenmetbeleidsmakersensleutelfiguren.
Dezemailleverdeineersteinstantieeenbeperkteresponsop.Dezeresponswerdgebundeldenineentweedeoproepmeegestuurd.Blijkbaarstrektendevoorbeelden.Deresponsopdetweedeoproepwasveelgroter.Eenopmerkingbijdezelijstisdathetgaatomeenmomentopname.Tijdenshetsamenstellenvandelijstindeaanloopnaarhetsymposiumkregenwezowelsignalenovernieuweinspirerendeinitiatievendienietindeeerstetweeinventarissenwarenopgenomen,maarookdevragenominitieelalsinspirerendeinitiatievenvoorlopigevenuitdelijsttelaten.
Hierondereenoverzicht.
7.1. CAW Antwerpen
‘t KruispuntInderegioAntwerpenNoord(zorgregioBrasschaat)zijnerweinigtotgeenvoorzieningenvoorgeestelijkegezondheidszorgvoorvolwassenen.AfstandentotvoorzieningeninAntwerpenstadoftotaandestadsrandzijngroot.
Vierbijdezeproblematiekbetrokkenorganisaties(AZKLINA,DBCOpenluchtopvoeding,CAWDeTerpenCGGAndante)startteninmei2011eengezamenlijkintersectoraal,experimenteelinitiatiefomdetoegankelijkheidtotzorgvoornieuwehulpvragersuitderegioAntwerpenNoordteverbeteren:‘tKruispunt.
INSPIRERENDESAMENWERKING TUSSEN ALGEMEEN WELZIJNSWERK EN GEESTELIJKE GEZONDHEIDSZORG IN DE SCHIJNWERPER
momentopname
Samenvermaatschappelijken.VerslagboeksymposiumVII
59
Bij‘tKruispuntkunnenvolwassenenterechtmeteenbredewaaiervanproblemen.Zowelbijeerste-alstweedelijnsvragen,emotionele,relationele,psychischealspsychiatrischeproblemen,willendemedewerkersvan‘tKruispuntadviesen/ofhulpbieden.Naasthet‘brede’onthaal,metruimtevoorinformatieenadvies,wordenvolgendezorgfunctiesvoorzien:
■ Descreeningsfunctiestaatcentraal.Elkehulpvragerwordtonthaaldviaeenscreeningsgesprek.Indienaangewezenzalverderediagnostiekenindicatiestellinginfunctievanverderehulpplaatsvinden.
■ Nadescreeningkaneenkortdurendhulptrajectopgezetwordeninhetonthaalpunt:maximaalà10contacten,aansluitendopdehulpvraagvandecliënt.
■ Voorlangdurendebegeleiding/behandelinggebeurteengerichte(geïndiceerde)verwijzing.
Websitewww.kruispunt-kalmthout.be
ContactMiaGysCAWAntwerpenLangeLozanastraat2002018Antwerpen03 326 00 [email protected]
Samenwerking binnen VDIP AntwerpenVDIPstaatvoorVroegeDetectieenInterventiebijPsychiatrische(Psychotische)StoornisseneniseenprojectinhetkadervanhetVlaamsactieplansuïcidepreventie.EenVDIP-teamhelptjongemensentussen16en35jaarénhunomgevingomeeneersteoftweedepsychosetevoorkomen.
VDIPwilmensenmet“psychotischachtige”ervaringenenmensenmeteeneerstepsychosezosnelmogelijkbereikenomdesituatiegrondigteevaluerenenwaarnodiggepastebehandelingtestarten.OokwilVDIPdealertheidvoorpsychosevergrotenenstrevennaareenpositievebeeldvorming.VDIPiseeninitiatiefvandeVlaamseGemeenschapPreventieenGezondheid.
Websitewww.vdip.be
Contact:JulieDegrieckCAWAntwerpenKorteNieuwstraat262000Antwerpen03 232 27 [email protected]
Samenvermaatschappelijken.VerslagboeksymposiumVII
60
7.2. CAW Brussel
I.T.E.R.CAWBrusselparticipeertalsinds1998aanhetsamenwerkingsverbandI.T.E.R.,eenambulantcentrumvoorpreventie,begeleidingenbehandelingvanseksueelgrensoverschrijdendgedrag.VanbijdestartvandeconvenantendaderhulpvoorCAW’senCGG’shebbenwealsCAWervoorgekozenomonzemiddelenenspecifiekedeskundigheidtebundelenmethetbetrokkenCGGvanderegio(eerstCGGAeneas,laterCGGAhasverus).OokdeLeerprojectenDadersSeksueelGeweldparticiperenvanbijdestartalspartner.ToenbinnenI.T.E.R.eenapartjongerenteamgeïnstalleerdwerd,kwamvzwAlbaervanuitBijzondereJeugdzorgalsvierdewerkgeverbij.
I.T.E.R.functioneertalsmultidisciplinairteamopbasisvangelijkwaardigedeskundigheden.AlsCAWkunnenweonzewelzijnsmethodiekentenvolleinbrengenenvoordecliëntenmetvaakeenheelcomplexeproblematiekvanseksueelgrensoverschrijdendgedragbiedtdithetvoordeelvaneentotaalaanpak:sociaal-maatschappelijk,psychosociaal,psychotherapeutischenpsychiatrischinéénaanbod.AlsCAWbrengenwebijvoorbeeldookextramethodiekenalslaagdrempeligheid,vroegpreventie,slachtofferperspectiefenherstelgerichtedelictverwerkingin.
Websitewww.iter-hulp.be
ContactAlainRogiersCAWBrusselAntwerpselaan341000Brussel02 514 40 [email protected]
Multi Methodisch Maatschappelijk WerkDoelisdeverhogingvandecompetentiesvandemaatschappelijkwerkers(vandaarMMMW)enhetuitbouwenvaneentoegankelijkaanbodeerstelijn,zoalsmindfulness.HetCAWheeftgeïnvesteerdindeopleidingMultiMethodischMaatschappelijkWerk,eninhetbijzonderbinnendewerkingVriendenvanhetHuizeke(transitwonenvoorthuislozemannen)enPuerto(dienstbegeleidwonenvoorthuislozen).In2013werddeopleidingookinterngegevenaanhulpverlenersbinnenhetCAW.
Cliëntgerichtmultimethodischmaatschappelijkwerk(C-MMMW)werdbeschrevendoorHermandeMönninkenzorgtervoordathetonderscheidtusseneersteentweedelijnopnieuwduidelijkwordt,dattweedelijnindienststaatvandeeerstelijn(coaching,ondersteuning)énvoortweedelijnsproblemen(=gecompliceerdereactiesopprobleemsituaties).Ditkanalleenwanneerdeeerstelijncompetentgenoegisomdeongecompliceerdereactiesopprobleemsituatiesteherkennen,teanalyserenenteinterveniëren.C-MMMWbiedthiervoortoolsaan(deMönnink,2009).
OokVriendenvanhetHuizekeheeftmeegewerktaaneentoegankelijkaanbodvanmindfulnessaankansarmen.Mindfulnessisvoorcliënteneenmethodeomviagroepswerktewerkenaandeeigenzelfredzaamheid(=empowerment).De
Samenvermaatschappelijken.VerslagboeksymposiumVIIVIISamenvermaatschappelijken.Verslagboeksymposium
61
wijkgezondheidscentrasprekenonsopditogenblikaanomtrainingentegaangevenvoorzeerkwetsbaremensen(armen,asielzoekers,..).
ContactKrisRaemdonckCAWBrusselVossenplein231000Brussel02 513 28 [email protected]
Samenwerking met VDIP BrusselVDIPprojectenbinnenhetCGGhoudenzichbezigmetdetectieenvroegtijdigeinterventiebijmensenmeteenhoogrisicoopeenpsychoseenmensenmeteeneerstepsychose.CAWmedewerkerskunnenopdezedienstberoepdoenindienditrisicoopgemerktwordtbinnendeeerstelijnsbegeleidingen.
ContactAnnVanMalderenCAWBrusselTriomflaan11050Etterbeek02 629 23 [email protected]
7.3. CAW Centraal West Vlaanderen
Meet & GreetTotvorigjaarorganiseerdehettoenmaligCAWMiddenWest-VlaanderenjaarlijkseenMeet&Greetvoorderegio,eenintersectoraalgebeurenwaaropdiverseorganisatiesenbeleiduitgenodigdwerdenrondeenconcreetthemaomvanuitregionalerealiteiten/signalenaantemoedigentotoppikkenvandiesignalen,daadwerkelijkietsopgangtetrekken(internineigendienstofoverorganisatiesheen)ensamenwaarmogelijkactieteondernemen.
Zokwamin2012delink“welzijnwonen”aanbod(vnl.rondkwetsbaredoelgroepen)enin2013welzijn-geestelijkegezondheidszorg.Dezeinitiatievenwordensteedspositiefgeëvalueerddooreen(deels)wisselendegroepvandeelnemers,metdevraagomjaarlijksditaanbodteherhalen.Hetisvanuithetoogpuntvanpreventieenvroegdetectieletterlijkwerkenaanontschottingenbruggenbouwentussensectoren,omdatwelzijnnueenmaalveellinkenheeftmetanderebeleidsdomeinen.Deformulebehelsthetuitnodigenvanzowelbeleid,leidinggevendenalsbasismedewerkersvooreenhalvedaginteractievevormingmeteensprekervanformaat,wattheoretischeinzichten,enkelegetuigenissenuitdepraktijk,éneenaantaloefeningeningroepjes.
Hetnieuwefusie-CAWwildezetraditieverderzetten.Steedswordtafgerondmethetaanboddatmenberoepkandoenopdebeleidsmedewerkeromineigendienstaandeslagtegaanmetdeskundigsignalerenenactieondernemen.Oversectorenheenwerkenvanuitdezelfdeinzichtenenmetdezelfdetools,versterktdesamenwerking.
Samenvermaatschappelijken.VerslagboeksymposiumVIIVIISamenvermaatschappelijken.Verslagboeksymposium
62
ContactJohanVandammeCAWCentraalWestVlaanderenNijverheidsstraat118800Roeselare051 26 98 [email protected]
Vormingsreeks: Deskundigheidbevordering in het omgaan met mensen met psychische problemenInhetkadervandevermaatschappelijkingvandeGeestelijkeGezondheidszorgwerdeenvormingsreeks‘Deskundigheidsbevorderinginhetomgaanmetmensenmetpsychischeproblemen’opgezet.Dezevormingsreekswileerstelijns-enwelzijnswerkersdeskundigmakeninhetdetecterenvanpsychiatrischeproblemen.DaarnaastwilmeneenaantalkapstokkenaanreikeninhetomgaanmetdeverschillendeproblematiekenomgerichttekunnendoorverwijzennaargespecialiseerdeGGZ-diensten.
Dezereeksrichtzichtotmedewerkersuitdeeerstelijns-enwelzijnszorginderegioIeper-Diksmuide.Dezevormingsreeksisontstaanindeschootvanhetnetwerkgeestelijkegezondheidszorgvoordezeregioenbeoogdeomzoveelmogelijksprekersterekruterendieactiefzijnbinnenhetnetwerkenvanuitverschillendediensten.Voordemodule‘omgaanmetmoeilijkgedrag’werdberoepgedaanopdeexpertisevanhetCAWCentraalWestVlaandereninhetomgaanmetmenseninkansarmoede.
Mensenmeternstigepsychischeproblemenzijnvaakookmensendiekampenmetkansarmoede.Dezevormingsreeksiszosuccesvoldatzeintegraalherhaaldwordtvanafhetnajaar2014.
7.4. CAW De Kempen
Gedeelde zorg voor mensen met dubbele diagnoseMensenmetzoweleenpsychiatrischealseenverslavingsproblematiekvalleninarrondissementTurnhoutdoordemazenvanhetnet;meteenboutade‘teverslaafdvoordepsychiatrieentegekvoordeverslavingszorg’.Daaromzijnhetvooraldienstenindeeerstelijn,zoalsOCMW,laagdrempeligehulpverleningvanhetCAWenpolitiediegeconfronteerdwordenmetdezemensen.Deeerstelijnisechternietgespecialiseerdm.b.t.psychiatrieofverslaving,terwijlzijdikwijlsdeenigehouvastofbindingmetdehulpverleningvormenvoordezedoelgroep.
Erdringtzichduseengedeeldezorgop,waarbijallezorgpartnershunexpertisem.b.t.eendeelaspectvandeproblematiekvoordecliëntkunnengaranderen.Hetopzettenvaneenzorgtrajectgedeeldezorgvoormensenmeteendubbelediagnose,viahetopterichtenNetwerkDubbeleDiagnose(beleid)endegoedesamenwerkingtussendebetrokkenzorgpartners(opdewerkvloer/hulpverlenersprofessionals)werdzodushetdoel.Hetproject‘Gedeeldezorgvoormensenmetdubbeldiagnose’kwamtotstandmetdesteunvandeVlaamseOverheid,ministervanWelzijn,VolksgezondheidenGezin.
Samenvermaatschappelijken.VerslagboeksymposiumVIIVIISamenvermaatschappelijken.Verslagboeksymposium
63
Websitewww.steunpunt.be/onderwerpen/thuisloosheid/inspirerende_praktijken_voor_de_aanpak_van
ContactJosBortelsCAWDeKempenHofkwartier232200Herentals014 23 55 [email protected]
BeaDePotterSPKvzwCampusBlairon7142300Turnhout014 71 11 [email protected]
7.5. CAW Limburg
Let op de kleintjes LimburgGroepsprogrammavoorkinderen(6-12jarigen)enhunoudersrondverwerkingvanfamiliaalgeweld.
Hetprogrammabestaatuiteenvijftientalbijeenkomstenrondthema’sdietemakenhebbenmetruzieengeweldinhetgezin.Deeersteviersessieszijnvoordeoudersalleenengaanoverhuneigenverhaalenhunzorgenomdekinderen.Daarnakomenoudersenkinderensamennaardesessies.
Tijdensheteerstedeelvandebijeenkomstwerkenoudersenkindereninapartegroepeneninhettweedegedeeltegaandeoudersnaardekindergroepenwerkenoudersenkinderensamen.DitgroepsprogrammaiseensamenwerkingtussendeLimburgseCGG’s,hetVK,vzwDaidalosenCAWLimburgeniseeninitiatiefvanderegionalestuurgroepIJH.
7.6. CAW Oost Brabant
Ambupuur: stuurgroep en werkgroepDeelnemersaanditsamenwerkingsinitiatiefzijnCGGVlaamsBrabant-Oost;art107mobielTeamAarschot;Beschutwonen;CAWOostBrabant;OCMWAarschot;StadAarschot(Stafmedewerkerenopbouwwerker);Komaraafvzw(voedselbedelingAarschot).
Hetinitiatiefwerktmeteenstuurgroepeneenwerkgroep.DestuurgroepheeftalsdoelstellinghetdoenvaneenhaalbaarheidsonderzoekvoordeopstartvaneenintersectoraalinloopcentruminAarschotopbasisvandebasisschakelmethodiek.
Samenvermaatschappelijken.VerslagboeksymposiumVIIVIISamenvermaatschappelijken.Verslagboeksymposium
64
Indewerkgroepplegenhulpverlenersvandeverschillendeorganisatiescasusoverleginhetkaderafstemmingendeuitbouwvangedeeldezorg.
ContactLievePolflietCAWOostBrabantRedingenstraat63000Leuven016 21 01 [email protected]
Forumfuncties artikel 107CAWOostBrabantisactievepartnerbinnenverschillendeoverlegfora/functiesinhetkadervanart.107.Functie1omvatpreventie,promotievandegeestelijkegezondheid,vroegdetectie,screeningendiagnosestelling.Concreteactiviteitenhierzijn:
■ Telefonischepsychosocialeconsultdesk:opvraagvandehuisartsendedenweeenprojectaanvraagvoordeuitbouwvaneentelefonischepsychosocialeconsultdesknaastdetelefonischepsychologischeconsultdeskdiereedsactiefisviaCGGPassant.DezeconsultdeskzougeorganiseerdwordendoorhetCAWendedienstenmaatschappelijkwerkvandeziekenfondsen.Dezeprojectaanvraagwerdingediendmaarnietweerhouden.
■ GOALvzwontwikkelteenzorgpadvoormensenmeteenpsychischekwetsbaarheid.Inditzorgpadligtdefocusopeerstelijnsthuisverzorgenden.CAW,CGGsluitennuaanomhetmodelteverbredennaareerstelijns welzijnswerkentweedelijnsgeestelijkegezondheidszorg.
■ InhoudelijkmeevormgevenaandenieuweportaalsitevanVLABO:Opdezeportaalsitewordthetganseaanbodvaneerstetotenmetderdelijnvandegeestelijkegezondheidszorgvanuitdevisiegetraptezorginkaartgebrachtenopeentoegankelijkewijzebeschikbaargesteldvoor‘patiënten/cliënten’enhulpverleners.
■ UitbouwvaneensamenwerkingmetCGGVlaamsBrabantOostinhetkadervanhetprojectVDIP(vroegdetectieeninterventiepsychose)metCAWOostBrabant,Halte51(opvangcentrumvoorjongvolwassenen).
Functie2omvatambulanteintensievebehandelteamsvoorzowelacutealschronischepsychischeproblemen.ConcreetnemenwedeelaandestuurgroepmobieleteamsTienenAarschotenDiest,deFACTteams.Opcasusniveaunemenwedeelaancliëntoverleginhetkadervanafstemmingvandezorg.Hetgaatdanmeerspecifiekoverdedoorstroomvanuitmobieleteamsnaareerstelijnswelzijnszorg.
Functie3bestaatuitrehabilitatieteamsdiewerkenrondherstelensocialeinclusie.ConcreethoudtditindatwealsCAWlidzijnvandewerkgroepuitbouwdagactiviteitencentruminLeuven.
InzijnalgemeenheidenoverdedrieforumfunctiesheenishetvoorCAWOostBrabantbelangrijkdatweonzevisiem.b.t.dekansentotsamenwerking/complementariteittusseneerstelijnswelzijnszorgentweede-enderdelijnsgeestelijkegezondheidszorgkunnentoelichten.Daarnaastvindenwehetookbelangrijkdatweviaditforumlidzijnvanhetregionaaloverleggeestelijkegezondheidszorg.Opdeagendavanditregionaaloverlegstaat:beleidssignaleringenhetnemenvangemeenschappelijkeinitiatieveninhetkadervandevermaatschappelijkingvandegeestelijkegezondheidszorg.
Samenvermaatschappelijken.VerslagboeksymposiumVIIVIISamenvermaatschappelijken.Verslagboeksymposium
65
ContactLievePolflietCAWOostBrabantRedingenstraat63000Leuven016 21 01 [email protected]
Goed weekend!Dechronischeimpactvanstressdiearmoedemetzichmeebrengt,maaktdatgezinneninarmoedevaakfysieke,socialeenmentaleruimtemissenvoordeopvoedingsrelatie.Dezevaststelling,samenmetdevraagvanheelwatgezinnennaareentoegankelijkaanbodinhetweekend,vormdedeaanleidingvooronsproject.Goedweekend!iseensamenwerkingtussenCAWOostBrabant,CGGVlaamsBrabantOost,Verenigingtegenarmoede,LerenOndernemen,vzwDeMobim,vzwDeWissel(bijzonderejeudzorg)enDOMOLeuvenvzw.Westeldenonszelfvierdoelen:
1. Inschrijvingbinnendebestaandewerkingenendedoelgroep:EenpsychotherapeutvanhetCGG-teamvoorkinderenenjongerenisaanweziginhetinloopcentrumDeMeander,inLerenOndernemeneninhetInloopteamMobil(gezinsgerichtewerking,opdezelfdelocatiealsLerenOndernemen).Vanuiteenbasishoudingdiepresentievooropstelt,staathijopenvoormomentenwaaropeentherapeutischeinterventiewenselijkofgepastis.
2. ToeleidingvanhetCGG-denkkadernaargezinneninarmoedeénomgekeerd:Deinbeddingvaneenpsychotherapeutbinnendebestaandewerkingenmetgezinneninarmoedeiseennoodzakelijkevoorwaardeomtotinterventietekunnenkomen.Doordeaanwezigheidvandepsychotherapeutindebasiswerkingenentijdensdeweekendmomentenontstondenveledialoogmomenten.EenbevragingvanmenseninarmoederonddekennisenperceptievandeklassiekeCGG-werkingbrachtnieuweinzichtenvoorhetCGGendeanderebetrokkenpartners.
3. Fysiekeenmentaleruimtebiedeninhetweekendopdathetgesprekrond(hetontbrekenvan)mentaleruimtekanwordenaangegaan:Depsychotherapeutbegeleiddemeedezoektochtnaareenweekendplek,waardeinteractietussenoudersenhunkinderenopdevoorgrondkantreden.Indebetrokkenbasiswerkingenlieptegelijkeenthemawerkingrond‘plekkeninhetweekend,ruimteinjehoofd’.Daarnaastverzorgdehetprojectweekendmomenten,waarfysiekeenmentaleruimtegecreëerdwerdvoorgezinneninarmoede.DepsychotherapeutvanhetCGGgingmetdezegezinnenhetgesprekaanrondinnerlijkeruimte,hetgebrekeraanendeimpacthiervanophunouder-kindrelatie.
4. Hetspanningsveldtussenpresentieeninterventieverkennen.
Eenactievegroepvanhulpverlenersenbasiswerkersvanvijforganisaties(LerenOndernemen,CAWOost-Brabant,CGGVlaamsBrabantOost,InloopteamMobilenhetWijkgezondheidscentrum)beoogdeneenverbredinginhetwerkveldrondhetthemapresentieeninterventietenaanzienvangezinneninarmoede.Denulde,eersteentweedelijnwerdenhieropelkaarafgestemd,elkvanuitdeeigenkerntaak,maarmetoogvoorelkaar.
Samenvermaatschappelijken.VerslagboeksymposiumVIIVIISamenvermaatschappelijken.Verslagboeksymposium
66
ContactGertVitsCGGVlaamsBrabantOost,afdelingKinderenenJongerenKapucijnenvoer353000Leuven016 33 69 [email protected]
Ondersteuning mantelzorgers van personen met problemen geestelijke gezondheidszorgNieuwgoedgekeurdproject.Dezeactiepastindefunctievanartikel107.Eenfamiliecoachondersteuntfamiliesengaatnawatdenodenvandemantelzorgerszijn.Debetrokkenpartnerszijn:CGGOostBrabant,CGGPassant,SimilesenCAWOostBrabant
ContactLievePolflietCAWOostBrabantRedingenstraat63000Leuven016 21 01 [email protected]
Participatie aan Te GEKCAWOostBrabantwerktactiefmeeaandeactiviteitendiegeorganiseerdwordeninhetkadervandeTeGek-campagneenmaaktdezecampagneookmeebekend.
Websitewww.sad.be/tegek/
ContactGreetMonstreyCAWOostBrabantRedingenstraat63000Leuven0016 21 01 [email protected]
Structureel overleg dak-en thuislozen met verslavings- en/of psychiatrische problemenDitinitiatiefisgestartvanuithetstructureeloverleg(opdrachtgeverOCMWLeuven)overdak-enthuislozen,waarbijeenonderzoekwerduitgevoerddoorhetHIVA.Eenvandeaanbevelingenuithetrapportwasomdekrachtvanhetopgezettenetwerkindefocusgroepstructureeluittezetten,dooreendeelvandeinhoudvanhetrapportomtezetteninconcreteactiesenbeleidssignalen.
Deopdrachtbestaatuitkennisdeling,deuitbouwvangedeeldezorg,afstemming,samenwerkingenbeleidssignalering.Totdedoelgroepbehorendak-enthuislozenmetpsychiatrischeen/ofverslavingsproblemen,ookwel‘zorgwekkendezorgmijders’genoemd.
Hetsamenwerkingsverbandisalsvolgtgeorganiseerd:eriseenbredegroepmet
Samenvermaatschappelijken.VerslagboeksymposiumVIIVIISamenvermaatschappelijken.Verslagboeksymposium
67
allepartnerseneenmeerbeperktekerngroepdieookalsstuurgroepfungeert.Dekerngroeptervoorbereidingvanditoverlegbestaatuit:OCMWLeuvenStadLeuvenDijledalCAWLeuven,CGG,VBOWaldenvzwen’tLampeke.DecoördinatieberustbijhetCAWregioLeuvenenkadertbinnenhetlokaalsociaalbeleid.
Middelen:erzijngeenfinanciëlemiddelenvoorzienvoorditoverleg.Allepartnersronddetafelengagerenzichvanuiteigenmiddelenvoordeelnameaanhetoverleg.DerolvancoördinatiewordtopgenomendoorCAWregioLeuvenbinnendefunctieregio-netwerking.
Hetstructureeloverlegsteuntoptweegrotepijlers:teneerstewerdeengezamenlijkinitiatiefgenomenvoorhetuitschrijvenvaneenprojectoveraanklampendezorgvoordekerngroepdak-enthuislozenmeteenverslavings-en/ofpsychiatrischeproblematiek,dieaanwezigisopverschillendeplaatseninLeuvenmaarnietbereiktworden;mensendievaakalleverbindingverlorenhebbenmetzichzelf,anderenendesamenleving.Voordeuitvoeringvanhetproject(duurtijdjaar)werdeenprojectaanvraagingediendbijdeKoningBoudewijnstichting.Daarnaastwerdeenbedragvan80.000€goedgekeurdinhetkadervanhetLokaalSociaalbeleid(StadLeuven)enzowelhetOCMWalshetCAWinvesterenelk20.000€.Erwerdentweeoutreachmedewerkersaangeworven,tewerkgesteldinhet‘mobielteamMinderbroederstraat’(art.107)metdevolgendeopdrachten:1)vindplaatsgerichtepresentie/interventie,2)toeleidingnaarbestaandehulpverleningopmaaten3)dedeskundigheidvandemedewerkersvandepartnerorganisatiesbevorderen,ophetvlakvanpresentie/interventievoordezedoelgroep.Destuurgroepstructureeloverlegisookdestuurgroepvanditproject;deledenvanhetstructureeloverlegvormeneen‘adviesgroep’.
Tentweede:werkenaanafstemmingengedeeldezorg.Departnersronddetafelwordenuitgenodigdomcasussen(anoniem)voorteleggen.Samenzoekenzeuitwieineencasushulpverleningopmaatkanaanbieden,vertrekkendvanuitdevisiekrachtgerichtwerkenendeminstingrijpendezorg.Zebekijkenwatgoedlooptenwatmoeilijklooptenzoekennaarverbetermogelijkheden.Daarbijbrengenzedemogelijkhedenengrenzenvaniedersaanbodinbeeld.Indienergeenzorgopmaatkanaangebodenwordenisdeuitdaging(voordetoekomst)omuittezoekenofer,mitsenigeaanpassinginhetbestaandeaanbod,tocheenaanbodopmaatkangerealiseerdworden.Devaststellingdaterhiatenzijninhetaanbodkanookleidentoteengezamenlijkbeleidssignaal.
Website:Achterdezelink.
Contact:LievePolflietCAWOostBrabantRedingenstraat63000Leuven016 21 01 [email protected]
Samenvermaatschappelijken.VerslagboeksymposiumVIIVIISamenvermaatschappelijken.Verslagboeksymposium
68
7.7. CAW Oost Vlaanderen
AZIS+, Vangnet-, advies en bemiddelingsfunctieAZIS+iseencliëntoverlegm.b.t.volwassenenmetcomplexeenchronischepsychiatrischeproblematieken,voorwiehethuidigehulpaanbodernietinslaagteenpassendantwoordteformuleren.Hetaanbodbestaatuit:hetgevenvanadviesaanenhetondersteunenvanhetalaanwezigezorgnetwerk,snelletoeleidingnaarhulpenzorg,uitwerkenencoördinerenvaneenzorgtraject.Menmaaktopbasisvaneengedeeldeverantwoordelijkheidafsprakenovergedeeldezorgvoordecliënt.Daartoeiseenaanmeldingsprocedureuitgewerkt.AZISheeftnaasthetcliëntoverlegookeenstuurgroep.HetsamenwerkingsverbandbeschikteovermiddelenvanuithetRIZIV,detherapeutischeprojecten.
Websitewww.azis.be
ContactNetwerkpunt09 216 74 [email protected]
Mind-SpringInternationaalonderzoekmaaktduidelijkdatasielzoekersklachtenondervindenopzowelsociaal,psychischalssomatischgebied,alsgevolgvanwatzijinhetlandvanherkomstdanweltijdensdevluchtdoormaakten.
OokinVlaanderenwerdendezelfdesignalengehoord.Hetpsychischonwelzijnvanvluchtelingenenasielzoekersstondinschrilcontrastmetdemoeilijkedoorstroomnaarderegulierewelzijnsvoorzieningen.DelangewachtlijstenvoordeindividuelehulpverleningindeCentraAlgemeenWelzijnswerkenCentraGeestelijkeGezondheidszorgwarenindatopzichtbijzonderproblematischvoordebetrokkendoelgroep.
EenMind-Springprogrammaformuleerthieropeenantwoord.Hetbestaatuitzesbijeenkomstenineigentaalmetontspanningsoefeningen.Gedurendedezezesbijeenkomstenzoekendedeelnemersgerichtinhuneigentaalhoezeaanhuntoekomstkunnenwerken.Erwordttijdensdecursussenuitvoerigaandachtbesteedaanhetaanpassenaandenieuwesituatieenhet(her)vindenvaneenpositieve,‘nieuwe’identiteitvanvluchtelingenenasielzoekersinBelgië.
Daarnaastkrijgenvluchtelingeninzichtinveelvoorkomendepsychosocialeenpsychischeklachtenzoalsstress,depressie,lusteloosheid,trauma,rouw...Zijverwervenookvaardighedenomhiermeeomtegaan,datleidttoteenbetere‘coping’.
DesessieswordenindeeigentaalgegevenvandedeelnemersdoordeMind-Springtrainer.DeMind-Springtraineriseenerkendvluchtelingdiezelfdeasielprocedureheeftdoorlopen.NaastdeMind-Spring-trainerwordtdegroepmeebegeleiddoordeco-begeleider,eenhulpverleneruitderegulierewelzijnssector.MeestalgaathethieromhulpverlenersuitdeCentraAlgemeenWelzijnswerkendeCentraGeestelijkeGezondheidszorg.
Eencursusbestaatuitzessessiesvantweeuur.Elkesessieeindigtmeteenontspanningsoefening.Dezeoefeningenhelpendedeelnemerszichte
Samenvermaatschappelijken.VerslagboeksymposiumVIIVIISamenvermaatschappelijken.Verslagboeksymposium
69
ontspanneninhetlevenvanalledag.Dethema’sdietijdensdecursusaanbodkomenzijn:
■ denormalereactieopabnormalegebeurtenissen ■ omgaanmetstressenspanning ■ gedachtenbepalenjegevoelenjegedrag ■ omgaanmetverlies ■ identiteit
HetMind-SpringJuniorprogrammarichtzichnaarminderjarigentussen14en18jaar.Hetgaathieromnietbegeleideminderjarigevreemdelingen,begeleideminderjarigevreemdelingenenanderstaligenieuwkomers.
Websitewww.mindspring.be
ContactJokeImpensMind-Spring09 267 68 [email protected]
7.8. CAW Zuid West-Vlaanderen
Ik en de AnderInmaart2014werdhetproject“IkendeAnder”opnieuwgestart.DitiseensamenwerkingvanCGGMandelenLeieMenen(VickyVeys)enCAWZuid-WestVlaanderen.Deformuleislichtgewijzigdtegenoverdevorigejaren.Wehoudenhetopdriegroepsbijeenkomstenmetelkhunthema:identiteit,rouwenrelaties.
Degroepisbedoeldvoormannenenvrouwenuitonzeresidentiëleopvangcentra.Hetpositieveaanhetfeitdatditingroepgebeurt,isdatonzemensenzichmindergeïsoleerdvoelenenmeergesteund.Ookkunnenzevanelkaarleren.Wezorgenervoordatditallesineenpositievesfeergebeurtmetrespectvoordeeigenheidenhettempovaniederindividu.
Momenteelhebbeneraltweesessiesplaatsgevonden(identiteitenrouw).Decliëntenkomenterugenstellenvastdatpratenhelpt.Ineenpogingomvandezeerdiverssamengesteldeenniet-zelfgekozengroepeen(h)échtegroeptemaken,kozenweervooromgezamenlijkvervoerteorganiserennaarCGGinMenenéngaanweachterafooksamenietseten.Destartvervangtdeandersnoodzakelijkeijsbrekersendegroepsmaaltijdzorgtvoordenoodzakelijkenazorg.Erwordtstoomafgelatenendemensenbekomenletterlijkbijeenhapjeeneendrankje.Erwordtnagekaartoverdesessiesmaarookgebabbeldoveranderedagdagelijksezaken.
ContactPieterjanGlorieuxCAWZuidWestVlaanderenBlekersstraat338500Kortrijk056 21 59 [email protected]
Samenvermaatschappelijken.VerslagboeksymposiumVIIVIISamenvermaatschappelijken.Verslagboeksymposium
70
VIII ■ Akkerman,S.F.(2011).Learningatboundaries.InternationalJournalofEducationalResearch,50(1),21–25.doi:10.1016/j.ijer.2011.04.005
■ Atkinson,M.,Wilkin,A.,Stott,A.,Doherty,P.,&Kinder,K.(2002).Multi-agencyworking:adetailedstudy(p.238).Slough,Berkshire.
■ Burt,R.S.,2002.TheSocialCapitalofStructuralHoles.InM.Guillén,ed.TheNewEconomicSociology:DevelopmentsinanEmergingField.NewYork:RussellSageFoundation,pp.201–247.
■ DeMönnink,H.(2009).Degereedschapskistvandemaatschappelijkwerker(p.608).Maarssen:Elseviergezondheidszorg.
■ Demeyer,B.,Princen,M.,&VanRegenmortel,T.(1997).Maatzorgindethuislozenzorg.Eenprocesvanherankeren(p.231).Leuven:HogerInstituutvoordearbeid.
■ Doolan,M.(2011).TheFamilyGroupConference :ChangingthefaceofChildWelfare.OntarioAssociationofChildren’sAidSocieties,56(Fall),15–24.
■ Dowling,B.,Powell,M.,&Glendinning,C.(2004).Conceptualisingsuccessfulpartnerships.Health&SocialCareintheCommunity,12(4),309–17.doi:10.1111/j.1365-2524.2004.00500.x
■ ElAnsari,W.,Phillips,C.J.,&Hammick,M.(2001).Collaborationandpartnerships:developingtheevidencebase.Health&SocialCareintheCommunity,9(4),215–27.Retrievedfromhttp://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11560737
■ Gecoördineerdewetopdeziekenhuizenenandereverzorgingsinrichtingen(2008).Brussel:KamervanVolksvertegenwoordigers.Retrievedfrom:Justel–geconsolideerdewetgeving
■ Gray,B.(1989).Collaborating:FindingCommonGroundforMultipartyProblems(p.329).SanFrancisco:Jossey-BassPublishers.
■ Huxham,C.(2003).Theorizingcollaborationpractice.PublicManagementReview,5(3),401–423.doi:10.1080/1471903032000146964
■ Innes,J.E.,&Booher,D.E.(1999).Consensusbuildingandcomplexadaptivesystems :Aframeworkforevaluatingcollaborativeplanning.JournaloftheAmericanPlanningAssociation,65(4),412–423.
■ InterministeriëleConferentieVolksgezondheid.(2010).Gidsnaareenbetereggzdoorderealisatievanzorgcircuitsenzorgnetwerken(p.38).Brussel.Retrievedfromwww.psy107.be
■ KabinetvanVlaamsministervanEnergie,Wonen,S.enS.E.F.V.denB.,&KabinetvanVlaamsministervanWelzijnVolksgezondheidenGezinJoVandeurzen.(2010).Conceptnota:afsprakenkadersamenwerkingwonen-welzijn(p.16).Brussel.Retrievedfromhttp://www.jovandeurzen.be
■ Kates,N.,&Mazowita,G.(2011).TheevolutionofcollaborativementalhealthcareinCanada:Asharedvisionforthefuture.CanadianJournalof…,56(5),1–10.Retrievedfromhttp://cat.inist.fr
■ Laming.(2003).TheVictoriaClimbiéInquiry(p.427).London.
BIBLIOGRAFIE
71
■ Marsden,P.V.&Lin,N.,1982.SocialStructureandNetworkAnalysis,BeverlyHills,California:SAGE.
■ Marx,A.J.,Test,M.A.,&Stein,L.I.(1973).ExtrahospitalManagementofSevereMentalIllness.ArchivesofGeneralPsychiatry,29(5),669–675.
■ Mattessich,P.W.,&Monsey,B.R.(1992).Collaboration:WhatmakesitworkAReviewofResearchLiteratureonFactorsinfluencingSuccesfulCollaboration(p.57).St.Paul,MN.
■ McDonald,M.,&Rosier,K.(2011).InteragencycollaborationPartB.Doescollaborationbenefitchildrenandfamilies?Exploringtheevidence(pp.1–12).Melbourne.
■ Prigogine,I.,&Stengers,I.(1984).OrderOutofChaos:Man’sNewDialoguewithNature(p.349).AnnArbor:BantamBooks.
■ Provan,K.G.,&Kenis,P.(2008).ModesofNetworkGovernance :Structure,Management,andEffectiveness.JournalofPublicAdministrationResearchandTheory,18,229–252.doi:10.1093/jopart/mum015
■ Provan,K.G.,&Milward,H.B.(2001).DoNetworksReallyWork ?FrameworkforEvaluatingPublic-SectorOrganizationalNetworks.PublicAdministrationReview,61(4),414–423.
■ Raeymaeckers,P.(2014).Tussencentrumenperiferie.Overdeintegratievannetwerkentussenhulpverleningsorganisaties(p.428).Leuven:Acco.
■ Roovers,S.E.,&Wilken,J.P.(2000).Vanzorgcoördinatienaarintegralezorg.Deontwikkelingvancasemanagement.InM.Nuy(Ed.),Zorgcoördinatie,casemanagementenbemoeizorg.TussenChaosenorde(pp.23–32).SWP.
■ Stacey,R.(1996).ComplexityandCreativityinOrganizations(p.312).SanFrancisco:Berrett-Koehler.
■ Statham,J.(2011).Areviewofinternationalevidenceoninteragencyworking,toinformthedevelopmentofChildren’sServicesCommitteesinIreland(p.60).Dublin.
■ VandeLindt,S.(2000).Bemoeijeermee!(p.116).UitgeverijVanGorcum.
■ Vangen,S.,&Huxham,C.(2011).TheTangledWeb:UnravelingthePrincipleofCommonGoalsinCollaborations.JournalofPublicAdministrationResearchandTheory,22(4),731–760.doi:10.1093/jopart/mur065
■ York,A.,&Kingsbury,S.(2009).TheChoiceandPartnershipApproach:AGuidetoCAPA(p.240).London:CaMHSNetwork.
Samenvermaatschappelijken.VerslagboeksymposiumVIII
Steunpunt Algemeen Welzijnswerk vzwDiksmuidelaan 36a • 2600 Berchem tel. 03 366 15 40 • email: [email protected] • www.kennisplein.be
Top Related