ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
DOKTORA TEZİ
Esengül İPLİK
OSMANİYE İLİ KIRSALINDA KADIN GİRİŞİMCİLİĞİ
TARIM EKONOMİSİ ANABİLİM DALI
ADANA, 2012
I
ÖZ
DOKTORA TEZİ
OSMANİYE İLİ KIRSALINDA KADIN GİRİŞİMCİLİĞİ
ESENGÜL İPLİK
ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
TARIM EKONOMİSİ ANABİLİM DALI
Danışman : Doç. Dr. Dilek B. BUDAK Yıl: 2012, Sayfa: 159
Jüri : Doç. Dr. Dilek B. BUDAK : Prof. Dr. Aykut GÜL : Prof. Dr. Azmi YALÇIN : Yrd. Doç Dr. İ. Efe EFEOĞLU : Yrd. Doç Dr. Ufuk GÜLTEKİN
Dünya nüfusunun ve potansiyel işgücünün yaklaşık yarısını oluşturan ve karşılaştığı cinsiyet temelli engeller nedeniyle çalışma hayatının dışında kalan kadınların kendi işlerini kurarak ekonomiye katılımlarının artması işsizliği azaltmakta ve ekonomik büyümeyi önemli ölçüde desteklemektedir. Dünyanın pek çok ülkesinde olduğu gibi ülkemizde de kadın girişimciliği, kadın istihdamı sorununun çözümünde önemli araçlardan birisi olarak görülmekte ve kadın girişimciliğini desteklemek amacıyla çeşitli proje, program ve çalışmalar yürütülmektedir. Kadın girişimciliği kentsel alanlarda olduğu gibi kırsal alanlarda da kadınlar için aile bütçelerine katkı sağlamaları açısından önemli bir gelir kaynağı olarak görülmektedir. Kırsal alanlarda kadınların girişimcilik süreçlerine yoğun olarak katılarak kırsal kalkınmaya ve dolayısıyla da ülke kalkınmasına katkı sağlamaları, girişimci kadınların yaşadıkları sorunların tespit edilmesi ve bu sorunlara etkin çözümler üretilebilmesi ile mümkün olacaktır. Bu doğrultuda, bu çalışmanın amacı, Osmaniye ili kırsalında yaşayan kadınların; mevcut girişimcilik faaliyetlerini tespit etmek, kadınları girişimci olmaya yönlendiren faktörleri ortaya koymak, girişimcilik önündeki engelleri incelemek, girişimcilikte başarı ve başarısızlığa etki eden faktörleri belirlemek ve elde edilen bulgular doğrultusunda tespit edilen sorunlara yönelik çözüm önerileri sunmaktır. Araştırma Osmaniye iline bağlı 12 köyde yaşayan toplam 240 kadınla yüz yüze anket yoluyla gerçekleştirilmiştir. Çalışma sonucunda Osmaniye ilinde girişimcilik faaliyetinde bulunan kadınların iş kurarken en çok iş kadını olgusuna çevrenin olumsuz bakışı ve sermaye temini konularında; işlerini yürütürken ise aşırı yorgunluk ve pazarın durgun olması gibi konularda sorun yaşadıklarını belirlenmiştir. Ayrıca, kadınların başka bir gelire sahip olup olmamalarının girişimci olmaları üzerinde etkili olan en önemli değişken olduğu, kadının çalışması durumunda aile birliğinin zayıflayacağını, kocasıyla ve çocuklarıyla daha az ilgileneceğini ailenin sosyal ilişkilerinin zayıflayacağını ve kadının gereğinden fazla yorulacağı ve yıpranacağını düşünenlerin daha az girişimci olma eğiliminde oldukları, dağ köylerinde yaşayan kadınların ova köylerinde yaşayan kadınlara göre daha fazla sorunla karşılaştıkları ve dağ köylerindeki bu kadınların uygun materyal temini ve pazarın durgun olması gibi problemlerle daha çok karşılaştıkları tespit edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Girişimcilik, Kırsal Alan, Kadın Girişimciliği
II
ABSTRACT
PhD THESIS
WOMEN ENTREPRENEURSHIP IN RURAL AREAS OF OSMANİYE
ESENGÜL İPLİK
ÇUKUROVA UNIVERSITY INSTITUTE OF NATURAL AND APPLIED SCIENCES
DEPARTMENT OF AGRICULTURE ECONOMICS
Supervisor : Assoc.Prof. Dilek B. BUDAK Year: 2012, Pages: 159
Jury : Assoc.Prof. Dilek B. BUDAK : Prof. Dr. Aykut GÜL : Prof. Dr. Azmi YALÇIN : Ass.Prof. Dr. İ Efe EFEOĞLU : Ass.Prof. Dr. Ufuk GÜLTEKİN
The participation of the women, who constitute half the world’s population and the potential workforce and have to stay out of the working life due to gender-based obstacles, on the economy building their own business declines the unemployment and significantly supports the economical spurt. As in many countries all over the world, women entrepreneurship in our country is considered as one of the most powerful tools in solution of women employment problems and several projects, programs and studies are being conducted in order to support the women entrepreneurship. Much the same with rural areas, women entrepreneurship is considered as an important income source for their family budget. In this context, bringing women in poor rural areas most of whom work as unwaged family workers into economy encouraging them to build their own business and participate into business life significantly contributes to rural development. Women’s participating to the entrepreneurship processes in the rural areas and contributing to the rural development and thus to the national development will be possible only by detecting the problems entrepreneur women face and producing efficient solutions to these problems. In this direction, the purpose of this study is to detect the current entrepreneurship activities of women in rural areas of Osmaniye city, note the factors encouraging women into entrepreneurship, investigate the problems in entrepreneurship, to identify the factors affecting the success or failure in entrepreneurship, and offer solutions aimed at the problems identified in the guidance of the findings acquired. The study was conducted through face-to-face survey with 240 women in total who live in 12 villages of Osmaniye. This study found out that women have problems in such subjects as negative attitudes of the environment towards the concept of business-woman, and money-supply while they set up a business; their exhaustion, and recession in market while they run the business. Moreover, it was determined that whether women have an additional income is the most significant variable in their entrepreneurship; less-inclined to be an entrepreneur are those who think that family-unity will weaken, woman will care about her husband and children less, social relationships of the family will decline and the woman will get tired and worn out overmuch in case the woman works; women living in mountain villages encounter more problems than those living in meadow villages, and these women in the mountain villages face more problems in the supply of appropriate materials and recessions in the market. Keywords: Entrepreneurship, Rural Area, Women Entrepreneurship
III
TEŞEKKÜR
Doktora eğitimim süresince beni her konuda destekleyen, bana güvenen,
deneyimlerini ve görüşlerini benimle paylaşarak çalışmalarıma büyük katkıda
bulunan danışman hocam Sayın Doç. Dr. Dilek B. BUDAK’a,
Tez çalışmamın tüm aşamalarında yönlendirici ve olumlu katkılarından
dolayı Doktora Tez İzleme Komitesi üyeleri Sayın Prof. Dr. Aykut GÜL’e ve Yrd.
Doç. Dr. İ. Efe EFEOĞLU’na
Tez çalışmam süresince görüş ve önerilerini aldığım, bana her konuda moral ve
destek veren başta Öğr. Gör. Emre YAKUT, Arş. Gör. Bahadır ERGÜN ve Arş. Gör.
Ceyda KELEŞ olmak üzere tüm çalışma arkadaşlarıma,
Tez çalışmamı, ZF.2010.D.15 Proje numarası ile destekleyen Çukurova
Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi’ne,
Hayatımın her aşamasında olduğu gibi tez çalışmam sırasında da ihtiyacım
olan her konuda bana destek ve güç veren ablam Doç. Dr. Fatma Nur İPLİK’e, beni
her konuda destekleyen, varlığıyla bana güç veren canım anneme,
Teşekkürlerimi bir borç biliyorum.
IV
İÇİNDEKİLER SAYFA
ÖZ ............................................................................................................................ I
ABSTRACT ............................................................................................................ II
TEŞEKKÜR ........................................................................................................... III
ÇİZELGELER DİZİNİ…………………………………………………………VIII
KISALTMALAR ............................................................................................... XIV
1. GİRİŞ ................................................................................................................... 1
2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR ................................................................................... 5
3. MATERYAL VE YÖNTEM ............................................................................ 17
3.1. Materyal ........................................................................................................ 17
3.1.1. Osmaniye Hakkında Genel Bilgiler ...................................................... 18
3.2. Yöntem ......................................................................................................... 22
3.2.1.Köylerin Belirlenmesinde Kullanılan Yöntem ...................................... 22
3.2.2. Veri Toplama Yöntemi ......................................................................... 24
3.2.3. Çalışmada Kullanılan Analiz Yöntemleri ............................................. 25
3.2.3.1. Veri Madenciliği Yöntemi .................................................................. 25
3.2.3.1.(1). Karar Ağaçları ............................................................ 26
4. ARAŞTIRMA BULGULARI ........................................................................... 28
4.1. Girişimcilik ve Kadın Girişimciliği .............................................................. 28
4.1.1. Girişimci ve Girişimcilik Kavramları ................................................... 28
4.1.1.1. Girişimciliğin Önemi .......................................................................... 33
4.1.1.2. Girişimcilerin Kişilik Özellikleri........................................................ 34
4.1.1.3. Türkiye’de Girişimciliğin Tarihi ve Gelişimi ................................... 38
4.1.1.4. Girişimcilik Türleri ............................................................................. 40
4.1.2.Girişimcilikte Cinsiyet Faktörü ve Kadın Girişimciliği ......................... 43
4.1.2.1. Kadın Girişimciliğinin Tanımı ........................................................... 45
4.1.2.2. Kadınları Girişimciliğe Yönlendiren Faktörler ................................. 46
4.1.2.3. Kadın Girişimciliğinin Önemi ............................................................ 47
4.1.2.4. Kadın Girişimci Tipleri ....................................................................... 49
4.1.2.5. Kadın ve Erkek Girişimciler Arasındaki Farklılıklar........................ 50
V
4.1.2.6. Türkiye’de Kadın Girişimciliği .......................................................... 51
4.1.2.6.(1). Türkiye’de Kadın Girişimciliğine Verilen
Destekler ..................................................................... 53
4.1.2.6.(2). Türkiye’de Mikro Kredi Uygulamaları ...................... 55
4.1.2.7. Kırsal Alanda Kadın Girişimciliği ..................................................... 58
4.1.2.8. Türkiye’de Kadın Girişimcilerin Karşılaştıkları Sorunlar ................ 62
4.2. ANKET UYGULAMASI SONUCU ELDE EDİLEN BULGULAR .......... 66
4.2.1. Araştırma Yapılan Köylerle İlgili Bilgiler ............................................ 66
4.2.2. Ankete Katılan Kadınların Demografik ve Sosyoekonomik
Özellikleri ............................................................................................. 72
4.2.2.1. Yaş Gruplarına Göre Dağılım ............................................................ 72
4.2.2.2. Eğitim Durumuna Göre Dağılım ....................................................... 73
4.2.2.3. Medeni Duruma Göre Dağılım .......................................................... 74
4.2.2.4. Kadınların Köy Gruplarına Göre Dağılımı ....................................... 74
4.2.2.5. Hanehalkı Sayısına Göre Dağılım ..................................................... 75
4.2.2.6. Başka Gelire Sahip Olma ve Gelir Kaynağı ...................................... 76
4.2.2.7. Eş Seçimi Kararları ............................................................................. 77
4.2.2.8. Kadının Aile içindeki Görevleri ......................................................... 77
4.2.2.9. Harcama Kalemleri ve Harcamalara Karar Vericiler ....................... 79
4.2.2.10. Kadının Çalışmasının Etkileri .......................................................... 81
4.2.2.11. Kadın Girişimciliğinin Artması ve Nedenleri ................................. 83
4.2.3. Araştırmaya Katılan Girişimci Kadınlar Hakkında Genel Bilgiler ....... 84
4.2.3.1. Kadınların Yaptıkları İşin Niteliğine Göre Dağılımı ........................ 84
4.2.3.2. Kadınların Kendi İşini Yapma Süresine Göre Dağılımı ................... 85
4.2.3.3. Kadının Girişimci Olmadan Önce Çalışma Durumu ve
Yaptığı İş .............................................................................................. 86
4.2.3.4. Kadınların Girişimcilik Konusundaki Bilgi Kaynakları ................... 87
4.2.3.5. Kendi İşini Kurmak İsteyen Kadınların Karşılaştıkları Engeller ..... 87
4.2.3.6. Kadınların Girişimci Olma Kararını Etkileyen Nedenler ................. 89
4.2.3.7. Kadın Girişimcilerin İşlerini Kurarken Karşılaştıkları Sorunlar ...... 90
VI
4.2.3.8. Girişimci Olmanın Kadınların Yaşamındaki Diğer Sorumluluklar
Üzerindeki Etkisi ................................................................................. 91
4.2.3.9. Kadın Girişimcilerin İşlerini Yürütürken Karşılaştıkları Sorunlar 92
4.2.3.10. Kadın Girişimcilere Göre Girişimci Olmanın Sağladığı
Avantajlar ........................................................................................... 93
4.2.3.11. Kadın Girişimcilerin İşlerini Kurarken Destek Gördükleri
Kişiler ................................................................................................. 94
4.2.3.12. Kadınların Girişimcilik Konusunda Eğitim Alma Durumu ........... 95
4.2.3.13. Kadınların Girişimcilik Konusundaki Eğitim İhtiyacı ................... 96
4.2.3.14. Kadın Girişimcilerin Faaliyetlerini Osmaniye İlinde
Sürdürmelerinin Etkisi ...................................................................... 97
4.2.3.15. Kadın Girişimcilerin İş Kurarken Destek Alma Durumu .............. 98
4.2.3.16. Kadın Girişimcilerin Ürünlerini Satma Şekli .................................. 98
4.2.3.17. Kadın Girişimcilerin Mikro Kredi Kavramı Hakkındaki
Bilgi Düzeyleri ................................................................................. 99
4.2.4. Araştırmaya Katılan Girişimci Olmayan Kadınlar Hakkında Genel
Bilgiler .................................................................................................. 99
4.2.4.1. Kadınların Girişimci Olma İle İlgili Düşünceleri ........................... 100
4.2.4.2. Kadınlara Göre Kendi İşini Kurmak İsteyen Bir Kadının
Karşılaşabileceği Engeller ................................................................ 104
4.2.4.3. Kadınların Girişimcilik Konusunda Kadınlara Yönelik Verilen
Desteklere İlişkin Bilgi Düzeyleri .................................................... 105
4.2.5. Bağımlı ve Bağımsız Değişkenler Arasındaki İlişkiler .............................. 105
4.2.5.1. Kadının Çalışmasının Etkilerine İlişkin Görüşler İle Girişimci
Olma Arasındaki İlişki .............................................................. 106
4.2.5.2. Kadınların Girişimci Olma Kararları İle Demografik Değişkenler
Arasındaki İlişki ................................................................................ 108
4.2.5.3. Kadınların İşlerini Kurarken Yaşadıkları Sorunlar İle Yaşadıkları
Köyün Niteliği Arasındaki İlişki ..................................................... 109
4.2.6. Veri Madenciliği Tekniklerinden Karar Ağacının Kullanılması ........ 112
VII
5. SONUÇ VE ÖNERİLER ................................................................................. 116
KAYNAKLAR .................................................................................................... 125
EKLER ................................................................................................................. 138
VIII
ÇİZELGELER DİZİNİ SAYFA
Çizelge 3.1 2011 yılı ADNKS’ye Göre Osmaniye İlçeleri Nüfusu ........................... 19
Çizelge 3.2 Osmaniye İlinde Tarım Arazilerinin % Dağılımı ................................... 20
Çizelge 3.3 Osmaniye İlinde Öne Çıkan Sektörler .................................................... 21
Çizelge 3.4 Kırsal Alan Tanımı Yapan Değişik Ulusal Kriterlerden Örnekler ......... 23
Çizelge 4.1 İlk Çağdan Bilgi Toplumuna Kadar Girişimciliğin Gelişimi…………..30
Çizelge 4.2 Kadın ve Erkek Girişimcilerin Özellikleri Bakımından
Karşılaştırılması ...................................................................................... 51
Çizelge 4.3 Köylerin Bağlı Oldukları İlçeler, Nüfus Bilgileri ve Denek Sayıları ..... 66
Çizelge 4.4 Yaş Gruplarına Göre Dağılım ................................................................. 73
Çizelge 4.5 Eğitim Durumuna Göre Dağılım ............................................................ 73
Çizelge 4.6 Medeni Duruma Göre Dağılım ............................................................... 74
Çizelge 4.7 Köy Gruplarına Göre Dağılımı ............................................................... 75
Çizelge 4.8 Hanehalkı Sayısına Göre Dağılım .......................................................... 75
Çizelge 4.9 Başka Gelire Sahip Olma Durumu ......................................................... 76
Çizelge 4.10 Gelir Kaynağı ........................................................................................ 76
Çizelge 4.11 Eş Seçiminde Karar Vericiler ............................................................... 77
Çizelge 4.12 Kadının Aile İçindeki Görevleri (%) (Girişimci olan kadınlar)………78
Çizelge 4.13 Kadının Aile İçindeki Görevleri (%) (Girişimci olmayan kadınlar) ..... 78
Çizelge 4.14 Harcama Kalemleri ve Harcamalara Karar Vericiler (%)..................... 79
Çizelge 4.15 Kitle İletişim Araçları ve Kullanma Sıklığı (%) ................................... 80
Çizelge 4.16 Kadının Çalışmasına İlişkin Görüşler ................................................... 81
Çizelge 4.17 Kadının Çalışmasının Etkileri ............................................................... 82
Çizelge 4.18 Kadınların Girişimcilik Faaliyetinde Bulunma Oranının Artma
Durumu ................................................................................................. 83
Çizelge 4.19 Kadın Girişimciliğinin Artmasının Nedenleri ...................................... 84
Çizelge 4.20 Kadınların Yaptıkları İşin Niteliğine Göre Dağılımı ............................ 85
Çizelge 4.21 Kendi İşini Yapma Süresi ..................................................................... 85
Çizelge 4.22 Girişimci Olmadan Önce Çalışma Durumu .......................................... 86
Çizelge 4.23 Kadınların Girişimci Olmadan Önce Yaptığınız İşe Göre Dağılımı .... 86
IX
Çizelge 4.24 Kadınların Girişimcilik Konusundaki Bilgi Kaynakları ....................... 87
Çizelge 4.25 Kendi İşini Kurmak İsteyen Kadınların Karşılaştıkları Engeller (%) ... 88
Çizelge 4.26 Kadın Girişimcilerin Sermayelerinin Kaynağı ..................................... 88
Çizelge 4.27 Kadınların Girişimci Olma Kararını Etkileyen Nedenler ..................... 89
Çizelge 4.28 Kadınların İşlerini Kurarken Sorunla Karşılaşma Durumu .................. 90
Çizelge 4.29 Kadın Girişimcilerin İşlerini Kurarken Karşılaştıkları Sorunların
Önem Derecesine Göre Dağılımı .......................................................... 90
Çizelge 4.30 Girişimci Olmanın Kadının Yaşamındaki Diğer Sorumluluklar İçin
Engel Teşkil Etme Durumu ................................................................... 91
Çizelge 4.31 Kadınların İşlerini Yürütürken Sorunlarla Karşılaşma Durumu ........... 92
Çizelge 4.32 Kadın Girişimcilerin İşlerini Yürütürken Karşılaştıkları Sorunlar ....... 93
Çizelge 4.33 Kadın Girişimcilere Göre Girişimci Olmanın Sağladığı
Avantajlar (kişi sayısı) .......................................................................... 94
Çizelge 4.34 Kadınların İşlerini Kurarken Destek Gördükleri Kişiler ...................... 94
Çizelge 4.35 Kadınların Girişimcilik Konusunda Eğitim Programına (kurs,
sertifika, dershane vb.) Katılma Durumu ............................................. 95
Çizelge 4.36 Girişimcilik Konusunda Eğitime İhtiyaç Duyma Durumu ................... 96
Çizelge 4.37 İhtiyaç Duyulan Eğitimler..................................................................... 96
Çizelge 4.38 Girişimcilik Faaliyetini Osmaniye’de Yapıyor Olmanın Etkisi ........... 97
Çizelge 4.39 Kadın Girişimcilere Göre Osmaniye İlinde Faaliyet Göstermenin
Dezavantajları ....................................................................................... 98
Çizelge 4.40 Kadın Girişimcilerin Ürünlerini Satma Şekli ....................................... 99
Çizelge 4.41 Kadınların Girişimci Olmayı İsteme Durumları ................................. 100
Çizelge 4.42 Girişimci Olmayı İstememe Nedenleri ............................................... 101
Çizelge 4.43 Kadınların Girişimci Olmayı İsteme Nedenleri .................................. 101
Çizelge 4.44 Kadınların Girişimcilik Faaliyetinde Bulunmak İstedikleri Alan ....... 102
Çizelge 4.45 Kadınların Destek Görmeyi Bekledikleri Kişiler ............................... 102
Çizelge 4.46 Kendi İşini Kurmak İstemesi Durumunda Kadınların ........................ 103
Çizelge 4.47 Kadınların İş Kurmak İstemeleri Durumunda .................................... 103
Çizelge 4.48 Kendi İşini Kurmak İsteyen Bir Kadının Karşılaşabileceği
Engeller (%) ........................................................................................ 104
X
Çizelge 4.49 Girişimcilik Konusunda Kadınlara Yönelik Verilen Desteklerden
Haberdar Olma Durumu ...... ……………………………….….......105
Çizelge 4.50 Grup İstatistikleri …………………………………………………….106
Çizelge 4.51 Bağımsız Örnekler T Testi…………………………………………...106
Çizelge 4.52 Girişimci Olma İle Demografik Değişkenler Arasındaki İlişki .......... 109
Çizelge 4.53 Köy Grupları-İşini Kurarken Sorunla Karşılaşma Durumuna ……….110
Çizelge 4.54 Bağımsız Örnekler T Testi……………………………….…………..111
Çizelge 4.55 Grup İstatistikleri ........................................................................... ….112
XI
XII
ŞEKİLLER DİZİNİ SAYFA
Şekil 3.1 Osmaniye İli Haritası……………………………………………………... 21
Şekil 4.1 Karar Ağacı…………………………….………………………………...114
XIII
XIV
KISALTMALAR
AB : Avrupa Birliği
ADNKS : Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi
AREM : Araştırma ve Etütler Merkezi
AR-GE : Araştırma Geliştirme
BM : Birleşmiş Milletler
ÇATOM : Çok Amaçlı Toplum Merkezleri
ÇKGV : Çağdaş Kadın ve Gençlik Vakfı
DOĞAKA : Doğu Akdeniz Kalkınma Ajansı
DPT : Devlet Planlama Teşkilatı
FAO : Gıda ve Tarım Örgütü
GAP : Güneydoğu Anadolu Projesi
GEM : Global Entrepreneurship Monitor
GİDEM : Girişimci Destekleme Merkezleri
İŞKUR : Türkiye İş Kurumu
KAGİDER : Kadın Girişimciler Derneği
KEDV : Kadın Emeğini Destekleme Vakfı
KOSGEB : Küçük ve Orta Sanayi Geliştirme İdaresi
KÖİDD : Küçük Ölçekli İş Kurma Danışmanlık Desteği
KSGM : Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü
OECD : Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü
ÖSDP : Özelleştirme Sosyal Destek Projesi
SODES : Sosyal Destek Programı
TDK : Türk Dil Kurumu
TEDGEM : Teşkilatlanma ve Destekleme Genel Müdürlüğü
TESK : Türkiye Esnaf ve Sanatkârları Konfederasyonu
TGMP : Türkiye Grameen Mikrokredi Projesi
TKV : Türkiye Kalkınma Vakfı
TOBB : Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği
TÜİK : Türkiye İstatistik Kurumu
XV
1. Giriş Esengül İPLİK
1
1. GİRİŞ
Ekonomik ve toplumsal gelişmede daima anahtar rol oynamış bir olgu olan
girişimcilik konusunun önemi son yıllarda daha çok anlaşılmaya başlamış ve birçok
ülkede girişimci sayısını arttırmaya yönelik teşvikler artmıştır. Sürdürülebilir
ekonomik ve sosyal kalkınmanın kaynağı olarak görülen girişimciliğin, yeni iş
fırsatları yaratarak işsizlik sorununun çözümünde önemli bir rol oynaması
doğrultusunda, bir ülkedeki gayri safi yurtiçi hasıla, toplumsal zenginlik ve yaşam
kalitesinin artması ile girişimci sayısının yüksek olması arasında doğrudan ilişki
bulunmaktadır.
1980’lerden itibaren hızlı bir gelişme gösteren girişimcilik anlayışı erkekler
kadar kadınların da ilgi alanı içerisine girmeye başlamıştır. Kadınların çalışma
hayatına katılımlarının hızlandığı ve kadın işgücünün toplam işgücü içerisindeki
oranının giderek arttığı günümüzde, ekonomik ve sosyal kalkınma süreci ile bilim ve
teknolojideki hızlı gelişmeler gibi faktörler zamanla kadının toplumdaki rolünü
değiştirmiş ve onları iş yaşamının vazgeçilmez aktörleri haline getirmiştir.
Çalışma hayatında sayıları hızla artan kadınlar, gerek iş yaşamına başlarken
gerekse iş yaşamı içerisinde bir takım engellerle karşılaşmaktadırlar. Kadınlar,
toplumda bazı işlerin yalnızca erkekler için daha uygun olduğunun düşünülmesi
nedeniyle bazı işlere girememektedir. Ayrıca, geleneksel olarak kendilerine yüklenen
“kadınlık ve annelik” rollerini yerine getirirken iş sorumluluklarını tam anlamıyla
yerine getiremedikleri düşüncesiyle iş-aile çatışması yaşamakta, kadınların iş
yaşamında yükselmelerinin engellenmesi ve desteklenmemesi gibi sorunlarla
karşılaşmakta ve iş yaşamının dışında kalabilmektedirler.
Çalışma hayatında çeşitli sorunlarla karşılaşan kadınlar öğrenim düzeylerinin
yükselmesi, esnek çalışma saatleri nedeniyle iş ve aile sorumluluklarını birlikte
yürütebilmeye olanak sağlaması, özel sektörün çalışma şartlarının zor olması,
finansal olarak bağımsız olma ve “cam tavan” gibi örgüt içerisinde daha yüksek
pozisyonlara gelmenin önündeki engellerden kurtulma istekleri doğrultusunda son
yıllarda ücretli çalışmak yerine daha çok kendi işlerini kurmayı tercih etmeye
başlamışlardır.
1. Giriş Esengül İPLİK
2
Kadın girişimcilerin ekonomik hayatta giderek daha fazla rol oynamaya
başlaması özellikle son yıllarda işsizlik sorunuyla karşı karşıya kalan ülkelerde yeni
istihdam olanakları yaratması nedeniyle büyük önem taşımaktadır. Çünkü kadın
girişimcilerin sayısının artması toplam nüfus içerisinde çalışan kişi sayısını
arttırmakta ve ekonomik büyümeyi önemli ölçüde desteklemektedir.
Dünyanın pek çok ülkesinde olduğu gibi ülkemizde de kadın girişimciliği,
kadın istihdamı sorununun çözümünde önemli araçlardan birisi olarak görülmekte ve
kadınları bu konuda desteklemek amacıyla kamu kurumları, meslek kuruluşları ve
sivil toplum kuruluşları tarafından çeşitli proje, program ve çalışmalar
yürütülmektedir. Ancak ülkemizdeki işgücü piyasasına girişi engelleyen cinsiyete
dayalı ayrımcılık kadın girişimciliğinde de söz konusudur (KSGM, 2008). Bu
nedenle kadın girişimciler, gerek işlerini kurarken gerekse de faaliyetlerini
sürdürürken toplumun kadınlar hakkındaki değer yargıları ve inanışları, bürokratik
engeller, sermaye temini ve rol çatışması gibi birçok engelle karşılaşmaktadırlar.
Girişimcilik, kentsel alanlarda olduğu gibi kırsal alanlarda da ekonomik
dönüşüm için itici bir güç olarak görülmekte ve çok sayıda kadına kendi sosyal
sistemleri içerisinde iş imkânı yaratılmasına yardımcı olmaktadır. Bu durum, kırsal
bölgelerde büyük çoğunluğu ücretsiz aile işçisi olarak çalışan kadınlar için evdeki
sorumluluklarını yerine getirirken aile bütçelerine de katkı sağlamaları açısından
önemlidir.
Kırsal alanda kadın girişimciliğinin desteklenmesi, sorunlarının belirlenmesi ve
bu sorunlara yönelik etkin çözümler üretilmesi bu alanda kadın istihdamının
artırılmasına önemli düzeyde katkı sağlayacaktır. Ayrıca, kırsal bölgelerde kadınların
güçlenmesi ve işgücüne katılım oranlarının artması kırsal kalkınma sürecini
hızlandırabilecek önemli bir unsur olarak görülmektedir. Bu bağlamda, ülke
ekonomisine önemli katkılar sağlayan ve son yıllarda öneminde büyük artış görülen
kırsal alanda kadın girişimciliği bu tez çalışmasının ana konusunu oluşturmaktadır.
Bu doğrultuda çalışmanın amacı, Osmaniye ilinde kırsal alanda yaşayan
kadınların; mevcut girişimcilik faaliyetlerini tespit etmek, kadınları girişimci olmaya
yönlendiren faktörleri ortaya koymak, kadınların girişimciliğe bakış açıları ve
girişimcilik önündeki engelleri incelemek, girişimcilikte başarı ve başarısızlığa etki
1. Giriş Esengül İPLİK
3
eden faktörleri belirlemek, elde edilen bulgular doğrultusunda tespit edilen sorunlara
yönelik çözüm önerileri sunmaktır.
1. Giriş Esengül İPLİK
4
2. Önceki Çalışmalar Esengül İPLİK
5
2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR
Wortman (1990); kırsal girişimciliği tanımlamak, mevcut kırsal girişimcilik
araştırmalarını girişimcilik tipolojisiyle bütünleştirmek ve bu tipoloji ışığında
değerlendirmek, kırsal girişimcilik çalışmalarında kullanılan veri kaynaklarını ve
araştırma tekniklerini analiz etmek ve kırsal girişimciliğe yönelik gelecekte yapılacak
araştırmalar için sorular önermek amacıyla bir çalışma yapmıştır.
Alpkan ve ark (2002); “Girişimcilik Hisleriyle Girişimcilik Potansiyeli
Arasındaki İlişki: Gebze ve Civarındaki Girişimciler Üzerine Bir Saha Araştırması”
başlıklı bildirilerinde girişimcilik hisleriyle girişimcilik potansiyeli arasındaki ilişkiyi
ortaya koymaya çalışmışlardır. Çalışmada kontrol hissi, risk alma eğilimi ve
bağımsızlık arzusu girişimcilik hisleri olarak belirlenmiş ve girişimcilik potansiyeli
ile en anlamlı ve pozitif ilişki içinde olan girişimcilik hissinin bağımsızlık arzusu
olduğu, kontrol hissinin girişimcilik potansiyelini nispeten daha az etkilediği ve risk
alma eğiliminin ise girişimcilik üzerinde bir etkisi olmadığı ortaya çıkmıştır.
Özkan ve ark (2003); “Türkiye'de Girişimcilik ve Belirleyicileri: Marmara ve
Doğu Anadolu Bölgesi Üzerine Bir Uygulama” başlıklı çalışmalarında, Türkiye'de
mevcut girişimciliğin belirleyicilerini ve buna bağlı olarak da bölgesel dengesizlikte
girişimci ayırımını ortaya koymaya çalışmışlardır. Yapılan çalışma sonucunda Doğu
Anadolu Bölgesi’nde üretim sürecinde modern girişimcilik tarzında yeterli bir
anlayışın olmadığını ve bu durumun sosyoekonomik açıdan geri kalmışlığa yol açan
en belirgin unsur olduğu sonucuna varılmıştır.
Emsen ve ark (2003); “İktisadi Gelişmede Girişimciliğin Rolü- Karşılaştırmalı
Bir Analiz: Erzurum-Denizli” başlıklı çalışmalarında; gittikçe hızlanan sanayileşme
sürecinde işadamlarının girişimci rolleriyle ilgili mevcut durumları ve Ege’de
sanayileşme açısından önemli bir gelişme göstermiş olan Denizli ili ile Doğu
Anadolu’nun büyük şehirlerinden biri olan Erzurum ilindeki girişimcilik ruhunu
tespit ederek bu iki il arasında karşılaştırma yapmışlardır. Yapılan çalışma
sonucunda, her iki ilde de girişimcilik rolünün aileden devralındığı, Erzurum’daki
girişimciler ya şahıs işletmesi ya da aile ortaklığı şeklinde faaliyetlerine devam
ederken Denizli’de daha çok aile ortaklığının tercih edildiği, Erzurum’daki
2. Önceki Çalışmalar Esengül İPLİK
6
işletmelerin genel olarak geleneksel küçük sanayi yapısında oldukları, buna karşılık
Denizli’deki işletmelerin daha modern küçük sanayi işletmeciliğine yakın oldukları
ortaya çıkmıştır.
Kutanis ve Hancı (2004); kadın girişimcilerin girişimlerinde ve sosyal
hayatlarında ‘kişisel özgürlüklerini’ algılama ve kullanabilme derecelerini belirlemek
amacıyla yaptıkları çalışmada hizmet sektöründe faaliyet gösteren yirmi beş kadın
girişimciyi yaşam tarihi yöntemiyle incelemiş ve kadın girişimcilerin çoğunun,
girişimde bulunma nedenlerinin ‘kişisel özgürlük’ elde etmek olduğunu, finans
kaynaklarını temin etme konusunda destek aldıklarını, girişim faaliyetinde
bulunurken farklı sorunlar yaşadıklarını, büyük hedefleri bulunduğunu, çoğunun evli
olduğunu ve ailelerinden destek aldıklarını saptamışlardır.
Kibas (2005); köy kadınlarının girişimcilikteki başarı, fırsat ve zorluk
algılarının belirlenmesi amacıyla yaptığı araştırma kapsamında, “kadınların işe girme
nedenleri, başarı faktörleri, mikro girişimciliğe başlamak için mevcut fırsatlar ve
mikro kadın girişimcilerin karşılaştıkları zorluklar nelerdir” sorularına cevap
aramıştır. Çalışma sonucunda, kadınların girişimciliği ailelerinin ihtiyaçlarını
karşılayan bir araç olarak gördüğü ve kazandıklarının tamamını aileleri için
harcadığı, başarılı olmalarında anahtar faktörün işe başlarken ve devamında
ailelerinden aldıkları destek olduğu ve girişimcilikte pazar ve finans kaynaklarıyla
ilgili yeterli bilgiye sahip olmamaları, yönetim becerilerinin yetersiz oluşu gibi
zorluklarla karşılaştığı tespit edilmiştir.
Gözek (2006); “Girişimci Adayının Özellikleri, Girişimcilik Eğilimleri ve
Girişimci Adaylarına Sağlanan Destekler” başlıklı yüksek lisans tez çalışmasında
girişimci adaylarının sahip olması gereken özellikleri, destek alabileceği yerleri ve
mevcut durumlarını saptamayı amaçlamıştır. Şanlıurfa, Diyarbakır ve İzmir illerinde
Özelleştirme Sosyal Destek Projesi (ÖSDP) kapsamında yapılan Küçük Ölçekli İş
Kurma Danışmanlık Desteği (KÖİDD) programlarına katılan girişimci adaylarıyla
yaptığı anket çalışması sonucunda, iş kurma sürecindeki tüm başvuru ve işlemlerin
tek merkezden yürütülmesi ve Kredi Garanti Fonu gibi girişimci adaylarına teminat
sağlayan kuruluşların, girişimcilik kültürünün oluşturulmasına yönelik aktivitelerin
2. Önceki Çalışmalar Esengül İPLİK
7
ve teşvik mekanizmalarının geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması gerektiğini ortaya
koymuştur.
Kurt ve ark (2006); “Afyonkarahisar İli Girişimcilik Performansının Coğrafi
Bilgi Sistemleri İle Analizi” başlıklı çalışmalarında, Afyonkarahisar iline ait
girişimcilik performansını makro düzeyde incelemek ve bu yolla “girişimcilik ve
girişimcilik performansı”na odaklanacak çalışmalara, ekonomik aktörlere ve bu
alanda politika yapıcılara bir altyapı sunmayı amaçlamışlardır. Bu doğrultuda,
Afyonkarahisar il merkezinde ve ilçelerinde var olan şirket sayıları temel alınarak
coğrafi bilgi sistemleri yardımıyla ilin girişimcilik performansı tespit edilmiştir.
Verheul ve ark (2006); General Entrepreneurship Monitor’un 29 ülke için
hazırladığı raporlardaki verileri kullanarak, kadın ve erkek girişimciler üzerinde çeşitli
faktörlerin (ar-ge harcamaları, kişi başına gelir, işsizlik, hizmet sektöründeki istihdam,
resmi olmayan sektörler, girişim sermayesi, kadın işgücü oranı, iş kurma ile ilgili yasal
düzenlemeler, aile, yaşam memnuniyeti gibi) etkisini ülkeler düzeyinde
incelemişlerdir. Yaptıkları çalışma sonucu elde ettikleri bulgular kadın ve erkeklerin
girişimcilik faaliyetinde bulunma oranlarının aynı faktörler tarafından ve aynı yönde
etkilendiğini, bununla birlikte, işsizlik, yaşam memnuniyeti gibi bazı değişkenlerin ise
kadın ve erkek girişimciler üzerinde farklı etkileri olduğunu ortaya koymuşlardır.
Bullough (2006); yaptığı çalışmada gelişmekte olan ülkelerde kadın
girişimciliğinin ekonomik kalkınma üzerindeki etkisini incelemiştir. BM tarafından
hazırlanan İnsani Gelişme Endeksi ve Dünya Bankası verileri kullanılarak yapılan
araştırma sonucunda zaman kısıtı ve ülkeden ülkeye veya yıldan yıla veri kayıpları
olması gibi ciddi problemler nedeniyle kadınların ekonomiye katılımının artmasının
ekonomik kalkınmayı olumlu etkilediğini gösteren güçlü bulgular elde edilememiştir.
Lewis (2006); çalışmasında cinsiyet sorunları hakkında suskun kalan iş sahibi
kadınlarla suskun kalmayanlar arasındaki farkları araştırmış ve cinsiyet körlüğü
(cinsiyetin artık önemli olmadığını iddia etmek) ideolojisini savunan kadınlar üzerine
daha fazla araştırma yapılması gerektiğini ortaya koymuştur.
Çakıcı (2006); Mersin’de faaliyet gösteren 200 kadın girişimci üzerinde
gerçekleştirdiği çalışmada, kadınların girişimciliklerini etkileyebileceği düşünülen
onların kişilik özellikleri, bilgi ve becerileri, işlerini yürütmede karşılaştıkları sorunlar,
2. Önceki Çalışmalar Esengül İPLİK
8
eğitim eksiklikleri vb. faktörleri değerlendirerek, onların gelişmeleri ve güçlenmelerine
katkıda bulunabilecek öneriler geliştirmiştir. Çalışma sonucunda, iş yaşamında etkili
olabilmede gerekli kişilik özelliklerinden özgüven, dürüstlük, risk üstlenme ve cesaret
ön plana çıkarken, iş yaşamını, insan ilişkilerini, pazarlama ve satışı bilme etkili bir iş
yaşamı için önemli faktörler olarak öne çıkmıştır. Ayrıca, verimlilik ve kalite artırma,
iletişim, finansman ve satın alma konuları kadın girişimcilerin en çok eğitim
gereksinimi duyduğu konular olarak belirlenmiştir.
Güney (2006); “Kadın Girişimciliğine Genel Bir Bakış” isimli çalışmasında,
kadın girişimciliği kavramı konusunda teorik bir durum değerlendirmesi yapmış ve
Türkiye’de kadınların girişimci olabilmek ve potansiyellerini kullanmalarına olanak
sağlamak amacıyla, ihtiyaç duydukları sermaye, bilgi ve eğitim imkanlarına ulaşmaları
konusunda hem devletin hem de banka ve finans kuruluşlarının daha fazla çaba sarf
etmesinin önemli bir zorunluluk olduğunu tespit etmiş ve bu konuyla ilgili sivil toplum
kuruluşlarının sayılarının ve faaliyetlerinin hızla geliştirilmesi yönünde öneride
bulunmuştur.
Özgen ve Minsky (2007); tarafından girişimcilik sürecinde en temel
faktörlerden birisi olan “fırsatların fakına varma” konusu incelenmiş ve bu konuda
bir model geliştirilmiştir. Bu modele göre entelektüel ve beşeri sermaye (eğitim, bilgi
ve öğrenme programları), çevresel faktörler (ortaklıklara ve kooperatiflere katılım)
ve sosyokültürel faktörler (sosyokültürel altyapı) kırsal bölgelerde yeni girişimler
için fırsatların farkına varılmasında kilit rol oynamakta, finansal kaynakların
ulaşılabilirliği, fiziksel altyapı ile yasal ve mevzuat altyapısı gibi değişkenler de bu
faktörlerle birleşerek girişimcilik fırsatlarının tanınmasında etkili olabilmektedir.
Memiş ve ark (2007); Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı tarafından
desteklenen GAP Bölgesi’ndeki Sosyoekonomik Kalkınmada Kadın İşgücü Projesi
kapsamındaki kadın girişimcilerin “bir iş kurmak ve bu işte başarılı olmak için en
önemli unsurun ne olduğuna”, “girişimcilik için kilit becerilerin neler olduğuna” ve
“yapmak istenilen işten vazgeçiren nedenlerin neler olduğuna” ilişkin düşüncelerinin
belirlenmesi amacıyla bir çalışma yapmışlardır. Çalışma sonucunda, eğitim
düzeylerine göre, toplamda bir iş kurmak ve bu işte başarı olmak için en önemli
unsurun “motivasyon ve sıkı çalışma”, bir girişimcinin en önemli özelliğinin
2. Önceki Çalışmalar Esengül İPLİK
9
“cesaret”, girişimcilikte kilit becerinin “tek başına işletmenin işlerini yürütebilmek”
ve kadınları yapmak istedikleri işten vazgeçiren nedenlerin de “yoğun çalışma,
başarısız olma ve uzun plan ve program süreleri” olarak görüldüğü tespit edilmiştir.
Bozkurt (2007); girişimci kişilik özellikleri ve bu kişilik özelliklerinin
girişimcilik eğilimi üzerindeki etkisini belirlenmeyi amaçladığı çalışmasında, 84’ü
kız 89’u erkek olmak üzere toplam 173 öğrenciye daha önce Hong Kong’daki
yüksek lisans örgencilerine uygulanmış olan “Girişimcilik Karakterlerinin Testi”
anketini uyarlayarak uygulamıştır. Çalışma sonucunda, katılımcıların yüksek
başarma ihtiyacı güdüsüne sahip oldukları, ayrıca bayanlarla erkekler arasında risk
alma ve belirsizlik toleransı açısından bir farklılık olmadığı bulunmuştur.
Ecevit (2007); Türkiye’de kadın girişimciliğine yönelik kurumsal çerçeveyi,
mevcut politikaları, uygulanan projeleri, programları ve araştırmaları ortaya koymuş
ve kadın girişimcilerin hangi kurumlar tarafından ve ne tür stratejiler bağlamında
desteklendiği yönünde bir değerlendirme ve çözümleme yapmıştır.
Frear (2007); “Rural Female Entrepreneurs: A Demographic Survey in Rural
Pennsylvania” başlıklı makalesinde, Pensilvanya’nın kuzeydoğusundaki kırsal
bölgelerde yaşayan kırsal kadın girişimcilerin demografik özelliklerini incelemiştir.
Yapılan çalışma sonucunda, girişimci kadınların çoğunluğunun 40 yaşın üstünde, evli,
çocuksuz olduğu ve hizmet sektöründe faaliyet gösterdiği belirlenmiştir. Kırsal kadın
girişimcilerin demografik özelliklerinin daha önce bu konu ile ilgili yapılan
çalışmalarda tespit edilen özelliklerle benzer olduğu tespit edilmiştir.
Kızılgöl ve İşgüden (2008); “Bandırma’nın Girişimcilik Potansiyelinin
Değerlendirilmesi” başlıklı çalışmalarında, Bandırma’nın girişimcilik potansiyeli ile
bu konuda yaşanan sorunları ortaya koymayı amaçlamışlardır. Yapılan çalışma
sonucunda, girişimciliğin geliştirilmesi bağlamında Bandırma’nın mevcut ticari ve
mesleki altyapısının girişimcilere ihtiyaç duydukları ve duyabilecekleri mesleki ve
teknik alanlarda danışmanlık hizmeti sağlayacak kuruluşların yeterli olmadığını, söz
konusu hizmetleri işletmelerin kendi başlarına temin ettiklerini belirlemişlerdir.
İrmiş ve ark (2008); yaptıkları çalışmanın amacı, girişimcilerin eğitimle ilgili
genel özelliklerini tespit edip, eğitimin girişim üzerindeki etkisi hakkında ne
düşündüklerini ortaya koyup, girişimcilerin işletmelerinin ve kendilerinin gelecekteki
2. Önceki Çalışmalar Esengül İPLİK
10
başarısında etkili olduğunu düşündükleri faktörleri belirlemek ve bu doğrultuda neler
yapmayı amaçladıklarını tespit etmektir. Çalışma sonucunda, girişimcilik kültürünün
nesilden nesile aktarılmasında en önemli üç faktör sırasıyla; “eğitim kurumlarının
rolü”, “ailenin rolü” ve “eski ustaların rolü”; girişimciliğin tercih edilmesindeki üç
neden sırasıyla; “yenilikçi ve yaratıcı olmak”, “bağımsız çalışmayı seviyor olmak”
ve “emir almaktan hoşlanmamak”; iş hayatında girişimcilerin başarılı ve zengin
olmasını etkileyen faktörler ise sırasıyla; “çok çalışmak”, “üretim ve pazarda
fırsatları görüp değerlendirmek” ve “hesaba kitaba dayalı akıllı bir iş disiplini ve
bilimi esas alarak hareket etmek” olarak belirlenmiştir.
Taslak ve Doğan (2008); kadın girişimcilerin karşılaştığı sosyokültürel
engelleri belirlemek, bu engelleri aşarak bir iş kurmalarında temel kişilik özellikleri
ve başarı güdülerinin birlikte etkisini incelemek amacıyla, 2007 yılı içerisinde bir AB
Hibe Projesi kapsamında gerçekleştirilen, teorik ve uygulamalı kadın girişimci
eğitimlerine katılan ve başarıyla eğitimi tamamlayan 90 kadın girişimci adayı
üzerinde bir çalışma yapmışlardır. Yapılan çalışma sonucunda, kadın girişimci
adaylarının karşılarına çıkan engellerin daha çok “toplumsal bakış açısı”ndan ve
“yakın çevre”lerinden kaynaklandığı tespit edilmiştir.
Yılmaz ve Mayatürk (2008); çalışma yaşamında ve girişimcilikte cinsiyet
olgusuna ilişkin kavramsal boyutun uygulamadaki durumunu saptanmak amacıyla
Türkiye’deki ve Kırgızistan’daki girişimci kadınların örneklem olarak seçildiği bir
araştırma gerçekleştirmişlerdir. Yapılan çalışma sonucunda, Türkiye’de yaşayan
kadınların, “ekonomik zorunluluklar”, “ekonomik açıdan bağımsız olma”, “bir meslek
ve yeni bir çevre edinme”, “iş yaşamında ilerleme” ve “eğitime uygun bir iş fırsatı
yaratma” şeklindeki çalışma nedenlerine Kırgızistan’da yaşayanlara nazaran daha fazla
önem verdiği saptanmıştır. Aynı şekilde kadınların iş kurma ve geliştirme sürecinde
cinsiyetlerinden dolayı olumsuzluklarla karşılaştığı görüşüne Türkiye’de yaşayanlar
daha fazla katılmışlardır.
Zamantılı Nayır (2008); yaptığı çalışmada tekstil ve bilgi işlem
sektörlerindeki kadın girişimcilerin aile hayatı ile iş hayatı arasındaki rol
çatışmasının kökenleri ve buna karşı geliştirdikleri çözüm stratejilerini ve iki sektör
girişimcilerinin tercih ettikleri çözüm yollarının ne ölçüde farklılık gösterdiğini
2. Önceki Çalışmalar Esengül İPLİK
11
incelemiştir. Yapılan çalışma sonucunda, bilgi işlem sektöründe faaliyet gösteren
kadınların “iş yerindeki sorumlulukları devretme” stratejisi uygulayarak tekstil
sektörü girişimcilerine göre ailelerine daha fazla vakit ayırdıklarını ve böylece iş ve
aile hayatı arasındaki rol çatışmasını hafifletebildikleri ortaya konulmuştur.
Chirwa (2008); kadınlar ile erkeklerin sahip oldukları işletmelerin
performanslarını etkileyen farklı engellerin neler olduğunu ortaya koymak amacıyla
yaptığı çalışma sonucunda, kar marjları açısından kadınların sahip olduğu işletmeler ile
erkeklerin sahip olduğu işletmeler arasında herhangi bir farklılık bulunmazken,
kadınların sahip olduğu işletmelerin istihdam açısından daha hızlı büyüdüğünü, her iki
tür işletmenin performansını etkileyen ortak faktörler bulunmasına rağmen kadınların
sahip olduğu işletmelerde kadınların eğitim düzeyinin işletmenin başarısında çok
önemli bir faktör olduğun u ortaya koymuştur.
Pushkarskaya (2008); çalışmasında kırsal alanda kadınların ve erkeklerin kendi
işini kurma kararı verirken etkilendikleri farklı faktörler olup olmadığını araştırmıştır.
Yaptığı çalışma sonucunda, kadınların içinde bulundukları ekonomik durumu
değiştirme ve gelir elde etme isteği gibi faktörler sonucu yeni bir iş kurma düşüncesine
yöneldiklerini, aile yapısı, aile üyelerinden birinin ölümü ve boşanma gibi aile içi
olayların da yeni bir iş kurma kararını güçlü bir şekilde etkilediğini ve bu etkilerin
cinsiyetler arasında farklılık gösterdiğini ortaya koymuştur.
Aslan ve Atabey (2009); yaptıkları “Küresel Rekabette Kadın Girişimcilerin
Rolü ve Türk Kadın Girişimci Tipolojisi” başlıklı çalışmalarında kadın
girişimciliğinin ülke kalkınmasındaki önemini, kadın girişimcilerin yükseltilmesine
yönelik faaliyetleri ve son olarak kadın girişimcilerin kısıtlılıklarını incelemişlerdir.
Yaptıkları çalışma sonucunda, kadınların özellikle yatırım kararlarındaki sabırlı
yaklaşımları, yavaş ilerleme, katlanılabilir risk alma yönleriyle iş kurma sürecinde ve
girişimcilikte daha az başarısızlık gösterdiklerini, buna karşılık piyasa tecrübelerinin,
finans yetersizliklerinin ve muhasebe gibi teknik bilgi yetersizliklerinin olduğunu
tespit etmişlerdir.
Driga ve ark (2009); yaptıkları çalışmada, bireyin kendi girişimcilik
becerilerine güven duyması, girişimcilikte kendisine rol model olacak birini tanıması
2. Önceki Çalışmalar Esengül İPLİK
12
ve girişimcilikte bulunmaktan korkması gibi üç faktörün bireyin girişimcilik
faaliyetlerinde bulunma niyeti üzerindeki etkilerini araştırmışlardır.
İnce (2009); “A Socio-Economic Perspective on Women Entrepreneurs:
Evidence From Turkey” başlıklı çalışmasında, erkek ve kadın girişimciler arasındaki
bazı önemli farklılıkları ortaya koymuş ve Türk işgücü piyasasında cinsiyet ayrımcılığı
konusunu incelemiştir. Yapılan araştırma sonucunda, Türkiye’de yüksek orandaki
kadın işsizliğine çözüm bulabilmek amacıyla kadın girişimciliğini arttırmaya yönelik
verilen desteklerin yaygınlaştığı ortaya konulmuştur. Ancak ülkedeki istikrarsız
ekonomik ve politik ortam göz önüne alındığında, kadınların iş kurmasının ve işlerini
yürütmelerinin zor olduğu ve kadınların bir takım sosyokültürel değerlere bağlı olarak
ortaya çıkan cinsiyet ayrımcılığı engeliyle karşılaştıkları belirtilmiştir.
Kattaa ve Hussein (2009); yaptıkları çalışmada, Suriye’de vergi, işgücü
düzenlemeleri, ticaret ve finans politikaları gibi işgücü piyasası mekanizması ve devlet
politikası ile bunların kadınların girişimcilik ruhu üzerindeki direkt ve dolaylı etkilerini
incelemişlerdir. Çalışma sonucunda, var olan cinsiyet temelli eşitsizlikleri dikkate
alarak adil düzenlemeler ve kanunlar yapılması, kadınları ve ailelerini yoksulluktan
kurtarmak için onlara uygun istihdam olanakları yaratılması gerektiğini ortaya
koymuşlar, aksi takdirde, yoksulluğun kadınla özdeşleşme sürecinin devam edeceğini
ve gelecek nesillere aktarılacağını belirtmişlerdir.
Palaz ve Turgut (2009); “Kadın Girişimcilerin Kişisel ve İş Yaşamına İlişkin
Özellikleri, Motivasyonları ve Beklentileri Üzerine Bir Araştırma: Bandırma Örneği”
başlıklı makale çalışmalarında, Balıkesir ili Bandırma ilçesinde faaliyette bulunan
kadın girişimcilerin profillerini, gelecekle ilgili beklentilerini, yaşadıkları güçlükleri,
ne tür riskler aldıklarını, işe girişte onları motive eden itici ve çekici faktörlerin neler
olduğunu tespit etmeyi amaçlamışlardır. Çalışmaya katılan büyük bir çoğunluğunu
evli, çocuklu ve genç yetişkinlerin oluşturduğu kadın girişimciler, iş kurma aşamasında
maddi manevi en büyük desteği eşlerinden ve ailelerinden görmüştür. Bu kadınları
girişimciliğe iten en önemli faktörün aile gelirine katkı sağlamak iken çoğunlukla
motive eden çekici faktörlerin başında ise başarma isteği, başkalarına faydalı olabilme
ve sosyalleşme isteğinin geldiğini, kadınların iş kurma aşamasında karşılaştıkları en
önemli sorunlarının sermaye temini ve bürokratik işlemler, faaliyete geçtikten sonra
2. Önceki Çalışmalar Esengül İPLİK
13
yaşadıkları sorunların ise vergi ödemeleri, pazarın durgun oluşu, bürokratik engeller ve
aile ile ilgili sorunlar olduğunu tespit etmişlerdir.
Tambunan (2009); Asya’da gelişmekte olan ülkelerde kadın girişimciliği
konusundaki son gelişmeleri incelediği çalışmasında, yalnızca küçük ve orta ölçekli
işletme sahibi kadın girişimcileri ele almıştır. Çalışma sonucunda, kadın girişimcilerin
sayısının, düşük eğitim düzeyi, sermaye yetersizliği ve bölgesel veya dini kısıtlamalara
bağlı olarak nispeten düşük olduğunu ve küçük veya orta ölçekli işletme sahibi
kadınların çoğunun aile gelirlerini iyileştirmek isteğiyle girişimci olan “zorunlu”
girişimci kategorisinde olduğunu tespit etmiştir.
Özdemir (2010); girişimciliğe aday olan kadınların girişimci olma kararlarını
veya isteğini etkileyen motivasyon faktörlerini ortaya koymak amacıyla yaptığı
çalışma sonucunda, kadınların girişimci olma isteklerinin “önceki veya mevcut işten
duyulan memnuniyetsizlik” ile “bağımsız ve özgür olma isteği” gibi motivasyon
faktörleri sonucu şekillendiğini, kişilik özelliklerinin girişimcide olması gereken
kişilik özellikleriyle paralellik gösterdiğini ve sosyal ağlarının güçlü bağlardan
oluştuğunu tespit etmiştir.
Soysal (2010a); “Kadın Girişimcilerin Özellikleri, Karşılaştıkları Sorunlar ve İş
Kuracak Kadınlara Öneriler: Kahramanmaraş İlinde Bir Araştırma” başlıklı
çalışmasında girişimcilik faaliyetinde bulunan kadınların demografik ve kişisel
özelliklerini tespit edip yaşadıkları sorunları belirlemeyi ve bu çerçevede girişimcilik
faaliyetlerinde bulunacak olan kadınlara yol gösterecek önerilerde bulunmayı
amaçlamıştır. Çalışma sonucunda, kadın girişimcilerin önemli bir oranının, ilk ve ora
öğretim gibi düşük eğitim seviyesine sahip olduklarını, evli olan kadınların bekâr olan
kadınlar kadar iş hayatına girme konusunda aktif olduklarını, işletmelerini daha çok
kendi çabaları, aile ve eş desteği ile kurduklarını, ekonomik ve sosyal yönden daha
özgür olmak, kendileri ile ilgili kararlarda yer almak ve daha güçlü bir şekilde
kendilerini temsil etmek amacıyla girişimcilik faaliyetinde bulunduklarını ortaya
koymuştur.
Soysal (2010b); “Türkiye’de Kadın Girişimciler: Engeller ve Fırsatlar
Bağlamında Bir Değerlendirme” başlıklı çalışmasında Türkiye perspektifinden,
kadınların girişimcilik faaliyetlerinde karşılaştıkları engelleri ve yaratacakları
2. Önceki Çalışmalar Esengül İPLİK
14
fırsatları kuramsal bir çerçevede ele almıştır. Çalışmada, kadın girişimcileri
engelleyen faktörleri kadın olmaktan kaynaklanan engeller ile iş ve çevresel
faktörlerden kaynaklanan engeller olmak üzere iki farklı bölümde ele almıştır.
Afrin ve ark (2010); mikrokredi programları yoluyla kırsal kadın
girişimciliğinin gelişimine ilişkin faktörleri belirlemek amacıyla yaptıkları çalışmanın
sonucunda, kırsal alanda kadınların ve girişimciliğin gelişmesinde finansal yönetim
becerilerinin en önemli faktör olduğunu tespit ermişlerdir..
Patgaonkar (2010); “Entrepreneurship Development Among Women in
Shrirampur Taluka of Ahmednagar District” başlıklı çalışmasında Hindistan’ın
Shrirampur Taluka bölgesindeki kadın girişimcilerin sosyoekonomik profilini, kadın
girişimcilerin profili ve yapısı ile karşılaştıkları engelleri ve problemleri ortaya
koymayı amaçlamıştır. Çalışma sonucunda, kadın girişimcilerin teşvik, büyüme,
finansman ve yönetim gibi çeşitli sorunlarla karşı karşıya kaldıklarını tespit etmiştir.
Soyak (2010) “Kadın Girişimciliği ve Mikrofinans: Türkiye Deneyimi” başlıklı
çalışmasında, mikro-finans kavramının dünyadaki ve Türkiye’deki gelişimi
doğrultusunda kadın girişimciliği konusu üzerinde durmuş ve bu konuda
Türkiye’deki bazı sivil toplum kuruluşlarının etkinlikleri ve bu etkinliklerin
sosyoekonomik sonuçlarını değerlendirmiştir. Yaptığı inceleme sonucunda
gelişmekte olan bir çok ülkede kadın girişimciliğinin desteklenmesinin en önemli
nedeninin yoksulluğu azaltmak ve kadının sosyoekonomik hayattaki etkisini/rolünü
güçlendirmek olduğunu, Türkiye’de var olan ve kadınların kendi işinde çalışmalarını
destekleyen sivil toplum kuruluşlarına dayalı az sayıdaki programların, yoksul ve
güçsüz kadınları hedeflemesi ve bu programların iktisat politikalarını belirleyen
hükümetlerin programlarıyla bağlantılı olarak tasarlanması gerektiğini ortaya
koymuştur.
İplik ve Budak (2010); kırsal alanda kadın girişimcilerin karşılaştıkları sorunları
incelemek ve çözümü konusunda öneriler geliştirmek amacıyla yaptıkları kavramsal
çalışma sonucunda, gerek kentsel gerekse kırsal alanda girişimcilik faaliyetinde
bulunan kadınların, sosyal ve kültürel ortamda kadın rollerinin kalıplaşmış olması, rol
çatışması, eğitimlerinin yetersizliği, finansman bulma güçlüğü ve örgütlenme eksikliği
gibi engellerle karşılaştıklarını ortaya koymuşlardır.
2. Önceki Çalışmalar Esengül İPLİK
15
Sayın (2011); Aydın ilindeki kadın girişimcilerin iş hayatındaki ve toplumdaki
sorunlarını, erkek girişimcilerle karşılaştırılmalarını, Aydın İş kadınları derneğinin ne
kadar tanındığı ve kadın girişimcileri desteklemek için yaptıkları faaliyetleri analiz
ettiği “Kadın Girişimcilerin Sorunlarının Betimleyici Analizi” başlıklı çalışmasında
Aydın ilindeki kadın girişimcilerin sorunlarını tespit ederek gelecekteki olası
iyileşmeler için bazı öneriler sunmuştur. Yaptığı çalışma sonucunda, kadının çalışma
hayatında başarısı için, aile desteğinin öneminin vurgulanması, kadın girişimcilerin
örgütlenme düzeyinin arttırılması, kadın girişimcilere mesleki eğitim çalışmalarının
uygulanması gerektiği gibi önerilerde bulunmuştur.
2. Önceki Çalışmalar Esengül İPLİK
16
3. Materyal ve Yöntem Esengül İPLİK
17
3. MATERYAL VE YÖNTEM
Çalışmanın bu bölümünde araştırmada kullanılan materyal ve yönteme ilişkin
ayrıntılı bilgilere yer verilmektedir.
3.1. Materyal
Çalışmanın ana kitlesini Osmaniye ili kırsalında yaşayan kadınlar
oluşturmaktadır. Osmaniye ilinde Merkez, Bahçe, Düziçi, Hasanbeyli, Kadirli,
Sumbas ve Toprakkale olmak üzere toplam 7 ilçe bulunmaktadır. Çalışmanın
Osmaniye ilinde yürütülmesinin nedeni, Osmaniye ili işsizlik sıralamasında
%14,4’lük işsizlik oranıyla Türkiye’de ilk 10 il içerisindedir. İşgücüne katılım oranı
da Türkiye ortalamasının altındadır (Türkiye %48,8; Osmaniye %46,5). Bunun en
önemli nedenlerinden birisi kadın işgücüne katılım oranının düşüklüğüdür. Bu oranın
düşüklüğü toplam işgücüne katılımı da olumsuz etkilemektedir (TÜİK, 2011;
DOĞAKA, 2010). Bu nedenle, ilde yeni istihdam olanakları yaratılarak kadınların iş
hayatına katılımlarının sağlanması ve böylece atıl durumda bulunan kadın işgücünün
ekonomiye kazandırılması ilin dolayısıyla da içinde bulunduğu bölgenin
kalkınmasına önemli katkı sağlayacaktır. Ayrıca, ilde konu ile ilgili daha önce
yapılmış bir çalışmaya rastlanmamış olması çalışmanın Osmaniye ilinde
yürütülmesinin bir diğer nedenidir.
Çalışmanın ana materyali, Osmaniye iline bağlı 7 ilçeden seçilen toplam 12
köydeki 120 girişimci olan 120 girişimci olmayan olmak üzere toplam 240 kadından
anket yoluyla toplanan veriler ile konu ile ilgili daha önce yapılmış yerli ve yabancı
çalışmalar, araştırma raporları, tezler ve bildirilerden oluşmaktadır. Araştırma alanına
dahil edilen köyler; Merkez ilçeden Akyar (ova), Şekerdere (ova) ve Serdar (dağ);
Kadirli ilçesinden Yoğunoluk (dağ), Anberinarkı (ova) ve Karatepe (dağ); Düziçi
ilçesinden Bostanlar (ova) ve Gökçayır (dağ); Bahçe ilçesinden Gökmustafalı (dağ);
Toprakkale ilçesinden Küçüktüysüz (ova); Hasanbeyli ilçesinden Kalecik (dağ) ve
Sumbas ilçesinden Akdam (dağ) köyleridir.
3. Materyal ve Yöntem Esengül İPLİK
18
3.1.1. Osmaniye Hakkında Genel Bilgiler
Doğu Çukurova Bölgesi’nde yer alan Osmaniye ili doğuda Gaziantep,
güneyde Hatay, batıda Adana ve kuzeyde ise Kahramanmaraş illeri ile çevrilidir.
İlin yüzölçümü 3.222 km2 olup, deniz seviyesinden 118 m yükseklikte ve
Akdeniz’e 20 km mesafededir. Osmaniye, ulaşım açısından uygun bir konumda
olup, ili Adana’ya bağlayan D-400 karayolu çift şeritlidir. Ayrıca Pozantı-
Gaziantep-İskenderun-Mersin otoyolunun kavşak noktasındadır. Osmaniye,
ülkemizin güney doğusu ile batısı arasında kara yolu ve demir yolu açısından geçit
durumundadır. Deniz ile sınırı bulunmayan Osmaniye, Mersin Limanı’na 220 km,
İskenderun Limanı’na ise 60 km uzaklıktadır (Osmaniye Belediyesi, 2007).
Osmaniye, yüzey şekillerinin çoğunu bünyesinde toplamış ender yerlerden
birisidir. Dağlar ile ova arasında hafif engebeli araziler mevcuttur. Kuzeyde Orta
Toroslar, Doğu ve Güneydoğu kesiminde de Nur Dağları ile bu dağların uzantısı
Kösür (Gavur) Dağı (1.702 m) yer almaktadır. Bu dağların dışında ilin belli başlı
yükseltileri; Koyunmelen Dağı (2.108 m), Kelda Dağı (1.900 m), Büyük Kösür Dağı
(1.626 m), Tozaklık Dağı (1.616 m), Hacıdağı (1.549 m), Honazin Gediği (1.086 m),
Haçbel Dağı (1.426 m), Boğatepe (850 m)’dir. İlin etrafını çevreleyen bu dağlarda
irili ufaklı pek çok yayla bulunmaktadır. Zorkun, Ürün, Fenk, Almanpınarı, Mitisin
ve Maksutoğlu yaylaları bunların başında gelmektedir
(http://tr.wikipedia.org/wiki/Osmaniye_(il))
Osmaniye ili iki coğrafi bölümde ele alınabilmektedir. Bu bölümler
(http://www.ofad.org.tr/site/cografi-ve-sosyal-yapi.html);
1) İlin Çukurova’da kalan bölümü (Ova Köyleri): İl merkezi
Gavurdağları’nın kuzey eteklerinde Karaçay vadisinde kurulmuştur. Rakım 123
m’dir. Merkez köyleri ile Kadirli ilçesinin Çukurova’da kalan ova köyleri olarak
bilinen köyleri ve Toprakkale ilçesinin tamamı bu bölgede yer almaktadır. Birinci
bölgede ilin bu bölgesinde yaşayan nüfus yoğunluğu yaklaşık %70’in üzerindedir.
Bu bölgede yaşayan nüfus genel olarak tarımla ve az sayıda da olsa hayvancılıkla
geçimini idame ettirmektedir.
3. Materyal ve Yöntem Esengül İPLİK
19
2) İlin Dağlık bölgede kalan bölümü (Dağ kolu köyleri): İlin ikinci
bölümünde ise dağ köylerinin bulunduğu, Merkez ilçeye bağlı eski vilayet
merkezinin de yer aldığı Cebel köyü başta olmak üzere, Gavurdağı’nın yükseklerinde
kurulmuş olan Hasanbeyli ve Bahçe ilçelerinin bütün köyleri ve Düziçi ilçesinin dağ
kolu köyleri ve Kadirli ilçesinin Toros dağlarının zirvelerindeki köyleri, yine Sumbas
ilçesinin Toros dağlarının yüksek yerlerindeki köyleri yer almaktadır. Bu bölümde
yer alan Merkeze bağlı Cebel köyü, Hasanbeyli, Kadirli ilçesinin Kalealtı köylerinin
rakımları 1.000 m’nin üzerindedir. Dağ kolu köylerinin nüfus yoğunluğu il
nüfusunun yaklaşık %30’unu oluşturmaktadır. Dağ kolu köyleri olarak bilinen bu
köylerde hayvancılık ve kırsalda ise susuz tarım hakimdir. Bu bölgeler Ova
köylerinden daha önceleri yerleşme bölgeleridir. İlk yerleşen Türkmen oymakları bu
bölgelere yerleşmişlerdir.
Osmaniye ilinin en önemli akarsuyu Ceyhan nehri olup, uzunluğu 509 km’dir.
Ayrıca il içerisinde birçok akarsu kaynağı bulunmakta olup, Berke, Kesiksuyu, Aslantaş
ve Kalecik barajlarına ait baraj gölleri bunmaktadır (Osmaniye Belediyesi, 2007).
24.10.1996 gün ve 4200 Sayılı yasayla Toprakkale, Hasanbeyli ve Sumbas ilçe
yapılarak, Kadirli, Düziçi ve Bahçe ilçeleri ise Adana ilinden alınarak il statüsüne
kavuşturulan Osmaniye, Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemine (ADNKS) göre 2011 yılı
itibariyle 485.357 ile nüfus büyüklüğü bakımından Türkiye’de 42. il durumundadır.
Nüfusun 354.054’ü Osmaniye şehir merkezinde yaşamaktadır (TÜİK, 2011).
Çizelge 3.1 2011 yılı ADNKS’ye Göre Osmaniye İlçeleri Nüfusu İlçe Adı Erkek Kadın Toplam
Merkez 118.292 116.609 234.901 Kadirli 58.173 58.471 116.644 Düziçi 38.991 38.608 77.599 Bahçe 10.442 10.458 20.900 Sumbas 7.800 7.663 15.463 Toprakkale 8.297 7.064 15.361 Hasanbeyli 2.244 2.245 4.489 Toplam 244.239 241.118 485.357
Kaynak: TÜİK, 2011
3. Materyal ve Yöntem Esengül İPLİK
20
Osmaniye; Merkez, Bahçe, Düziçi, Hasanbeyli, Kadirli, Sumbas ve Toprakkale
olmak üzere toplam 7 ilçeden oluşmaktadır. İldeki toplam belediye sayısı 16 olup,
köy sayısı 159 ve bucak sayısı ise 4’dür (Büyükalaca ve ark, 2009).
Osmaniye tarım ağırlıklı ekonomik yapıya sahip bir ildir. İl toplam arazisinin
1.250.120 dekarı işlenen tarım arazisidir. İlde tarım alanı en geniş ilçe 454.384 dekar
ile Kadirli’dir. Tarım arazilerinin sulanma durumu incelendiğinde ise, ildeki toplam
tarım arazisinin (1.250.120 da) %68,8’inin (859.580 da) sulanabilir arazi olduğu, bu
arazinin ise %78’inin sulandığı görülmektedir (Osmaniye İl Gıda, Tarım ve
Hayvancılık Müdürlüğü, 2011).
Çizelge 3.2 Osmaniye İlinde Tarım Arazilerinin % Dağılımı Tarım Alanı Türü Alan (da) % Tarla Ziraatı Alanı 1.068.625 85,5 Sebze Alanı 45.350 3,6 Meyve Alanı 132.845 10,6 Nadas Alanı 3.300 0,3 Toplam 1.250.120 100
Kaynak: Osmaniye İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü, 2011
Osmaniye ili, üretim miktarları bölge ve Türkiye geneli ile karşılaştırıldığında
tahıllardan buğday, endüstriyel bitkilerden pamuk, yağlı tohumlardan yerfıstığı
açısından önemli bir ildir. Osmaniye ilinde sanayinin temelini yerfıstığı
oluşturmaktadır. Yapılan değerlendirmelere göre Türkiye’de üretilen yerfıstığının
%40,4’ü Osmaniye’den karşılanmasına rağmen, %90’nına yakın kısmı Osmaniye’de
pazarlanmaktadır. (http://www.osmaniye.gov.tr/?/osmaniye-yerfistigi).
Çukurova'ya has zengin tarım toprakları ve geniş ormanlara sahip olan
Osmaniye’de; Karatepe-Aslantaş Açık Hava Müzesi, antik kentler ve kaleler önemli
turizm kaynaklarıdır (DOĞAKA, 2010). Ayrıca, Osmaniye ili Kadirli İlçesinde
bulunan Karatepe Köyünde üretilen Karatepe Kilimleriyle de ünlüdür.
3. Materyal ve Yöntem Esengül İPLİK
21
Şekil 3.1 Osmaniye İli Haritası, (Osmaniye Valiliği, 2011)
Ancak, son yıllarda Organize sanayi bölgesinin gelişmeye başlaması ve
uygulanan teşvikler ilin sanayisine canlılık getirmiştir. Tosyalı Holding’in kurduğu
Tozçelik fabrikası ve bu fabrikaya bağlı yan sanayi dalları ilçenin ekonomisinde
önemli yer tutmaktadır.
Çizelge 3.3 Osmaniye İlinde Öne Çıkan Sektörler Ø Gıda Ürünleri ve İçecek İmalatı
- Ekmek, taze fırın ürünleri ve taze kek imalatı - Öğütülmüş tahıl ürünleri - Başka yerde sınıflandırılmamış sebze ve meyvelerin işlenmesi ve saklanması - Peksimet, bisküvi imalatı, dayanıklı pastane ürünleri ve dayanıklı kek imalatı - Ham, sıvı ve katı yağların imalatı - Kakao, çikolata ve şekerleme imalatı
Ø Tekstil Ürünleri İmalatı - Giyim eşyası dışındaki hazır tekstil ürünleri imalatı - Doğal ve sentetik pamuk elyafının hazırlanması ve eğrilmesi - Pamuklu dokuma, - Halı ve kilim imalatı
Ø Ağaç ve Ağaç Mantarı Ürünleri İmalatı (mobilya hariç); saz, saman vb. malzemelerden örülerek yapılan eşyaların imalatı - İnşaat kerestesi ve doğrama imalatı - Ahşap konteynır imalatı - Diğer ağaç ürünleri imalatı
Kaynak: DPT, 2011
3. Materyal ve Yöntem Esengül İPLİK
22
3.2. Yöntem
3.2.1. Köylerin Belirlenmesinde Kullanılan Yöntem
Çalışmanın bu aşamasında, öncelikle çalışma kapsamında kullanılacak kırsal
alan tanımı yapılmış ve buna göre çalışmanın yürütüleceği alan belirlenmiştir.
Türkiye’de kırsal alan tanımı ilk defa 1960 yılı Genel Nüfus Sayımında
yapılmış ve kır-kent nüfus eşiği 10 bin olarak belirlenmiştir. 1982 yılında yapılan
“kent eşiği araştırması”nda kullanılan 28 farklı değişkene göre, Türkiye’de asgari
kentsel fonksiyonlara sahip yerleşimlerin nüfusu 20 bin ve üstü olarak belirlenmiş ve
1985 yılı Genel Nüfus Sayımından itibaren kır-kent nüfus eşiği 20 bin olarak
alınmıştır. Bu tanım, 1988 yılında başlatılan Hane halkı İşgücü Anketleri başta olmak
üzere, bugün TÜİK tarafından kır-kent bazında üretilen verilerin üretimine esas
oluşturmaktadır (Anonymous, 2008a).
Kırsal alanın temel niteliklerini yansıtan ve nitel-nicel açılardan
tanımlanabilecek tek bir kırsal alan tanımı henüz yapılamamıştır. Çünkü kırsal alan
ayırımında genel nüfus sayımı, hane halkı işgücü anketi, hane halkı bütçe anketleri
ve genel tarım istatistikleri verileri derlenmekte ve bu çalışmalarda farklı kırsal alan
tanımları kullanılmaktadır. Nüfus sayımında il ve ilçe merkezleri dışında kalan
yerler, hane halkı anketlerinde 20.000’den daha az nüfusu olan yerler, tarım
istatistiklerinde ise tüm köyler ve 5.000’den az nüfusu olan ilçe merkezleri “kırsal
alan” olarak değerlendirilmektedir (Turhan, 2005).
Devlet Planlama Teşkilatı Sekizinci Kalkınma Planını Kırsal Kalkınma
Raporunda kırsal alanlar; yasam ve ekonomik faaliyetlerin, önemli ölçüde doğal
kaynakların kullanımı ve değerlendirilmesine bağlı olduğu, ekonomik, toplumsal ve
kültürel gelişme süreçlerinin yavaş ilerlediği, geleneksel değerlerin hayatın
şekillenmesinde etkili olduğu, yüz yüze ilişkilerin önemini koruduğu, teknolojik
gelişmelerin yaşama ve üretime yansımasının daha uzun bir zaman aldığı,
sosyoekonomik nitelikleriyle kentsel alanlar dışında kalan mekanlar olarak
tanımlanmaktadır (DPT, 2006).
3. Materyal ve Yöntem Esengül İPLİK
23
OECD ise, kırsal alanları nüfus yoğunluğu kriterine göre tanımlamıştır. Bu
değerlendirmede; nüfus yoğunluğunun km² başına 150 kişinin altında olduğu yerler kırsal
alan sayılmakta ve bölgeler üç gruba ayrılmaktadır. Avrupa Komisyonu da kırsal alan
tanımında nüfus yoğunluğu kriterini dikkate almış ve nüfus yoğunluğunun km² başına 100
kişinin altında olduğu yerleri kırsal alan olarak tanımlamıştır (Driga ve ark, 2009).
Çizelge 3.4 Kırsal Alan Tanımı Yapan Değişik Ulusal Kriterlerden Örnekler Ülke Kriterler Avusturya 400 km²’den daha düşük bir nüfus yoğunluğuna sahip 1.000
kişiden daha az olan yerler Danimarka 200 haneden daha az olan topluluklar İngiltere ve Galler Nüfusu 10.000’den fazla olan yerleşimleri hariç tutmuştur. İrlanda Kentsel alan ve kırsal alan arasındaki ayırım 100 yerleşim
yeri olarak belirlenmiştir. İtalya 10.000 kişiden daha az olan yerleşim yerleri Norveç 200 haneden daha az olan topluluklar Portekiz 10.000 kişiden daha az olan yerleşim yerleri İskoçya km² başına 100 kişiden daha az olan yerel otorite bölgeleri İspanya 10.000 kişiden daha az olan yerleşim yerleri İsviçre 10.000 kişiden daha az olan yerleşim yerleri
Kaynak: Şerefoğlu, 2009.
Çalışma kapsamında nüfus sayımına göre kullanılan tanım dikkate alınarak
yalnızca köyler “kırsal alan” olarak değerlendirilmiş ve çalışmanın Osmaniye iline
bağlı köylerde yürütülmesine karar verilmiştir.
Araştırmanın yapılacağı köylerin belirlenmesinde gayeli örnekleme yöntemi
kullanılmıştır. Gayeli örnekleme, anket formlarının ön testi, çerçevenin belirlenmesi
veya tüm birimlerden bilgi alınamaması ve benzeri durumlarda kullanılmaktadır
(Güneş ve Arıkan, 1988). Araştırma alanındaki köylerin seçiminde, Osmaniye Tarım
İl Müdürlüğü’nden alınan listeden yararlanılmıştır. Bu listeye göre Osmaniye
ilindeki 159 köy dağ ve ova köyleri şeklinde sınıflandırılmıştır. Zaman ve para kısıtı
olmasından ve köylerin homojen yapısından dolayı ana kitlenin tamamı ile görüşmek
yerine yüzde sekizi ile görüşme yapılmasına karar verilmiştir. Bu doğrultuda, köyler
dağ ve ova köyü olma özellikleri ve ilçe merkezine uzaklıkları dikkate alınarak
seçilmiştir. İlçelerin büyüklüklerine göre Merkez ve Kadirli ilçelerinden 3, Düziçi
3. Materyal ve Yöntem Esengül İPLİK
24
ilçesinden 2, diğer ilçelerden ise 1’er tane ve 5 ova ve 7 dağ köyü olmak üzere
toplam 12 köy örneğe dahil edilmiştir.
Girişimcilik faaliyetinde bulunan ve bulunmayan kadınlar karşılaştırılarak
girişimciliğe etki eden faktörlerin tespit edilmesi amaçlandığından her iki gruba
düşen kadınlar basit tesadüfi örnekleme yöntemi ile belirlenmiştir. Kırsal alandaki
çalışmalarda örnek hacminin 100-120 işletme olması yeterli görülmektedir (Talim,
1964). Bu nedenle, 120 girişimcilik faaliyetinde bulunan ve 120 girişimcilik
faaliyetinde bulunmayan olmak üzere toplam 240 kadın ile görüşme yapılmıştır.
3.2.2. Veri Toplama Yöntemi
Araştırma kapsamında ulaşılmak istenen bilgiler, seçilen 12 köyde girişimcilik
faaliyetinde bulunan ve bulunmayan kadınlara anket uygulanarak elde edilmiştir.
Araştırma verilerinin toplanmasında kullanılan anket formu, görüşme yapılacak
kadınların anlayabileceği bir şekilde, konu ile ilgili yapılmış önceki çalışmalar
(Şekerler, 2006; Karateke, 2006) ve okunan kaynaklardan yararlanılarak araştırmanın
amacına uygun bir şekilde hazırlanmıştır. Girişimcilik faaliyetinde bulunan ve
bulunmayan kadınlara uygulanmak üzere iki farklı anket formu oluşturulmuştur.
Anket soruları iki bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde demografik özelliklere yer
verilmiş ve bölüm her iki anket formunda da kullanılmıştır. Girişimcilik faaliyetinde
bulunan kadınlara uygulanan anket formunun ikinci bölümde, genel olarak kadın
girişimcilerin karşılaştıkları engelleri, kadınları girişimciliğe iten faktörleri,
kadınların işlerini kurarken ve yürütürken karşılaştıkları sorunları ve kadın
girişimcilere verilen desteklerle ilgili bilgi düzeylerini belirlemeye yönelik sorular
yer alırken, girişimcilik faaliyetinde bulunmayan kadınlara uygulanan anket
formunun ikinci bölümünde ise, kadınların girişimcilik faaliyetinde bulunma
konusundaki düşüncelerini tespit etmeye yönelik sorular yer almıştır.
Kadınlara yönelik hazırlanan anket formunun yanı sıra araştırmanın
yürütüldüğü köyler hakkında bilgi almak amacıyla “köy genel bilgi formu”
hazırlanmış ve bu formlar köy muhtarları veya azalarıyla yüz yüze görüşme
yapılarak doldurulmuştur.
3. Materyal ve Yöntem Esengül İPLİK
25
Elde edilen veriler SPSS 15.0 istatistik paket programı kullanılarak tanımlayıcı
ve ilişki arayan istatistikler aracılığıyla analize tabi tutulmuştur.
3.2.3. Çalışmada Kullanılan Analiz Yöntemleri
Çalışma kapsamında değişkenler arasında ilişki aramak amacıyla Korelasyon
ve Bağımsız Örnekler T Testi yöntemleri kullanılırken, kadınların girişimci
olmalarında etkili olan en önemli değişkenleri tespit etmek amacıyla da Veri
Madenciliği tekniklerinden Karar Ağacı Yöntemi kullanılmıştır.
3.2.3.1. Veri Madenciliği Yöntemi
Veri madenciliği, geniş veri yığınları içerisinde, yararlı olma potansiyeline
sahip, aralarında beklenmedik/bilinmedik ilişkilerin olduğu verilerin keşfedilerek,
veri sahibi için hem anlaşılır hem de kullanılabilir bir biçime getirilmesine yönelik
geliştirilmiş yöntemler topluluğudur. Bu yöntemler karar verme sürecinde oldukça
etkili rol oynamaktadırlar (Öğüt, 2009).
Veri madenciliği, çoğunlukla istatistikçiler, veri analizcileri ve yönetim bilişim
sistemleri toplulukları tarafından kullanılan bir kavramdır. İstatistiğin tersine
tümdengelim yöntemini kullanan veri madenciliği, verilerden fark edilemeyen ve
öngörülemeyen bilgi çıkartmaya çalışır. Bu nedenle hipotezler üzerinden modeller
oluşturmak yerine, örüntü denilen kesin olmayan fakat varlığı önsel olarak tahmin
edilen yapıları araştırır (Şentürk, 2006; Özdamar, 2002).
Veri madenciliği farklı birçok alanda ve farklı amaçlarla kullanılmakla birlikte,
uygulamada veri tanımlama, sınıflandırma, kümeleme, ilişkilendirme, tahmin etme
gibi bazı temel uygulama türlerinin yaygın olarak kullanıldığı görülmektedir.
Sınıflandırma uygulamalarında, bir takım girdi değişkenlerine dayalı olarak eldeki
birimlerin farklı sınıf veya gruplardan hangisine dahil olacağı tahmin edilmeye
çalışılmaktadır (Seyrek ve Ata, 2010).
Veri madenciliği günümüzde karar verme sürecine ihtiyaç duyulan bir çok
alanda uygulanması mümkün olmakla birlikte özellikle pazarlama, bankacılık ve
3. Materyal ve Yöntem Esengül İPLİK
26
sigortacılık sektörlerinde yaygın olarak kullanılmaktadır. Veri madenciliği sürecinin
çeşitli aşamalarında kullanılan teknikler, istatistiksel yöntemler, bellek tabanlı
yöntemler, genetik algoritmalar, yapay sinir ağları ve karar ağaçları olarak
sıralanmaktadır (Anonymous, 2011).
Bu çalışma kapsamında veri madenciliği tekniklerinden karar ağaçları
kullanılarak kırsal alandaki kadınların girişimci olmalarını etkileyen en önemli
değişkenler tespit edilmiştir.
3.2.3.1.(1). Karar Ağaçları
Karar ağaçları veri madenciliğinde kullanılan güvenilir tekniklerden önemli bir
tanesidir. Özellikle veritabanları ile bütünleşik olarak kolay uygulanabilmesi ve
güvenilir olması sebebiyle yaygın bir kullanım alanına sahiptir. Bu teknik en kuvvetli
ve en iyi tahmini elde edebilmek için bağımlı ve bağımsız değişkenler arasındaki
olası tüm ilişkilerin araştırılmasına dayanmaktadır. Teknikte en kuvvetli ilişkiye
sahip bağımsız değişken bulunduğunda veri kümesi bu bağımsız değişkenin
değerlerine göre ikiye ayrılmaktadır. Bu süreç olası bölünmeler tamamlanıncaya
kadar devam ettirilmektedir (Şentürk, 2006).
Karar ağaçları; gözlemlenmemiş örnekleri genelleştirebilmeleri, etkili olmaları
ve kolay algılanabilir sonuçlar verebilmeleri nedeniyle veri madenciliğinde tercih
edilmektedir. İstatistiksel yöntemlerde veya yapay sinir ağlarında veriden bir
fonksiyon öğrenildikten sonra bu fonksiyonun insanlar tarafından anlaşılabilecek bir
kural olarak yorumlanması zordur. Karar ağaçları ise ağaç oluşturulduktan sonra,
kökten yaprağa doğru inilerek kurallar yazılabilir. Bu şekilde kural çıkarma veri
madenciliği çalışmasının sonucunun doğrulanmasını sağlar (Özdamar, 2002;
Anonymous, 2011).
Karar ağaçlarını oluşturabilmek için belirli bir yol izlenmektedir. İlk adım veri
kümelerine uygun bir modelin ortaya konulmasıdır. Sınıflandırma modelinin elde
edilmesi için veri tabanının bir kısmı eğitim verileri olarak kullanılır. Bu veriler
veritabanından rastgele seçilir ve eğitim setindeki verilere göre karar ağacı
oluşturulur. Karar ağacı oluşturulduktan sonra bu ağaçtan karar kuralları üretilir ve
3. Materyal ve Yöntem Esengül İPLİK
27
test verisi üzerinde denenir. Olumlu sonuçlar elde edilirse yeni gözlemleri
sınıflandırmak için bu kurallar kullanılır (Özkan, 2008).
4. Araştırma Bulguları Esengül İPLİK
28
4. ARAŞTIRMA BULGULARI
Çalışmanın bu bölümünde, araştırmanın konusu olan girişimcilik ve kadın
girişimciliği konularına ilişkin ayrıntılı bilgiler ile yürütülen anket çalışması
sonucunda elde edilen bulgular yer almaktadır.
4.1. Girişimcilik ve Kadın Girişimciliği
Çalışmanın ana konusunu oluşturan girişimcilik ve kadın girişimciliği
kavramları başlığı altında; girişimci ve girişimcilik kavramlarının tanımı,
girişimcilikte cinsiyet faktörü ve kadın girişimciliği, kırsal alanda kadın girişimciliği
ve Türkiye’de kadın girişimcilerin karşılaştıkları sorunlar ayrıntılı olarak ele
alınmıştır.
4.1.1. Girişimci ve Girişimcilik Kavramları
Girişimci kavramı sözlük anlamı olarak, “ticaret, endüstri vb. alanlarda
sermaye koyarak girişimde bulunan kimse, müteşebbis”dir (TDK). İktisat Terimleri
Sözlüğüne göre ise girişimci, “emek, sermaye ve doğayı bir araya getirerek üretim
sürecini bir üretim faktörü olarak tasarlayan, örgütleyen ve onun tüm riskini üstlenen
kişi” olarak tanımlanmaktadır.
Bugüne kadar girişimci ve girişimciliği ekonomik, psikolojik ve sosyolojik
yaklaşımlarla açıklamak amacıyla birçok tanım ortaya atılmıştır. Girişimcilik
kavramının bugünkü anlamda kullanılması, kapitalist üretim tarzının egemen hale
gelmesiyle ilişkilidir. İktisat literatürüne girişi ise l9. ve 20. yüzyıllarda başlamış
olup Fransız ekonomist Cantillon tarafından ekonomiye kazandırılmıştır (Aytaç ve
İlhan, 2007). Cantillon’a göre girişimcilik, riskin hesaplanmasını ve belirsizliklerin
aşılmasını gerektirmektedir. Bu bağlamda girişimcilik, riskleri yönetme, minimize
etme ve riskleri başkalarına aktarmayı gerektirmektedir (Özden ve ark, 2008).
Daha sonraki yüzyıllarda birçok ekonomist tarafından, girişimcinin değişik
tanımları yapılmıştır. Ancak 20. yüzyılın başında Schumpeter, girişimcinin modern
4. Araştırma Bulguları Esengül İPLİK
29
bir tanımını yapmış ve girişimcinin risk üstlenme kadar üretim girdilerini örgütleme
ve yönetme niteliğine sahip olması gerektiği üzerinde durmuştur. Girişimcinin
yenilikçi ve dinamik olma özelliğini ekonomik kalkınmada, insan kaynaklarının
temel yapı taşlarından birisi olarak ilk kez vurgulayan ve gündeme getiren de
Schumpeter’dir. Girişimcilik ile ilgili çalışmalara en çok katkısı bulunan kişilerden
biri olan ve teknoloji ile girişim kavramını bütünleştiren Schumpeter; girişimciyi
diğerlerinden ayıran en önemli özelliğin yenilikçilik (inovasyon) kavramı olduğunu
belirtmiş (Gürol ve Bal, 2009) ve girişimciyi, toplumda değişimi yaratacak kişi ve
kurumlar olarak tanımlamıştır. Girişimcinin kârı ancak yenilikçilik yoluyla elde
edebileceği üzerinde duran Schumpeter yaptığı çalışmalarda girişimciliği, yenilik
yaratma ve teknolojik buluşlar ile açıklamaya çalışmış ve yeni ürünler, yeni
hizmetler, yeni süreçler, yeni arz kaynakları ve yeni pazarlar yaratmak için yeni
kaynakların yaratılması gibi konulara ağırlık vermiştir (Küçükaltan, 2009).
Schumpeter’e göre girişimciliğin dört değişik davranışsal göstergesi
bulunmaktadır. Bunlar pazara yeni bir ürün ve hizmet sunmak, üretimde yeni bir
yöntem geliştirmek, henüz keşfedilmemiş bir talep boşluğu yakalamak ve bir sanayi
dalında yeni bir firma kurmaktır (Ercan ve Gökdeniz, 2009).
Girişimcilik teorisine önemli katkılarda bulunan Hisrich ve Peters (2001) ise,
girişimciyi; emek, hammadde ve diğer varlıkları daha büyük değer/imkân yaratacak
şekilde bir araya getiren kişi olarak tanımlamışlar ve aynı zamanda, değişiklik,
yenilik ve yeni bir düzenin yaratıcısı olarak görmüşlerdir (Aytaç ve İlhan, 2007).
Drucker ise girişimciyi, sahip olduğu kaynakları düşük verimlilik alanlarından,
yüksek verimlilik alanlarına yönlendiren ve orada tutmayı başarabilen kişi olarak
tanımlamıştır (Ercan ve Gökdeniz, 2009).
4. Araştırma Bulguları Esengül İPLİK
30
Çizelge 4.1 İlk Çağdan Bilgi Toplumuna Kadar Girişimciliğin Gelişimi Dönem Bilim Adamı Girişimcilik Hakkındaki Görüşler
İlk Çağ - Hayatını idame ettirmek için arayış içerisinde olan hür kimselerdir.
Orta Çağ - Büyük ölçekli üretim projelerinin yöneticisidir. Risk unsuru yoktur.
17. yüzyıl - Girişimci, hükümetle yapılan sabit fiyatlı sözleşmelerin, kâr ya da zarar riskini üstlenen kişidir.
1725 Richard Cantillon Girişimci, sermaye sahibinden ayrı risk üstlenen kişidir.
1803 Jean Baptiste Say Girişimcinin kazancı, sermayenin getirisinden ayrılmıştır.
1876 Francis Walker Fon sağlayıcı ile proje sahibi girişimcinin kazançları ayrılmıştır.
1934 Joseph Schumpeter Girişimci, yenilik yapan ve yeni teknoloji geliştiren kimsedir.
1961 David McClelland Girişimci, faal ve ılımlı riskleri alan kimsedir. 1964 Peter Drucker Girişimci, fırsatları en üst düzeye çıkaran kişidir.
1975 Albert Shapero Girişimci örgütün sosyal ve ekonomik işleyişinde inisiyatif kullanan ve muhtemel başarısızlık riskini üstlenen kişidir.
1980 Karl Vesper Girişimci ekonomist, psikolog, iş adamı ve siyasetçiler tarafından farklı algılanmaya başlamıştır.
1983 Gifford Pinchot İç girişimci, faaliyette olan bir örgüt içerisinde çalışan girişimcidir.
1985 Robert Hisrich
Girişimci zaman ve gayret sarf ederek farklı değerler üreten, çeşitli riskleri üstlenen ve sonunda maddi ya da manevi karşılık alan kişidir.
1995 Peter Drucker
Girişimci elindeki kaynakları düşük verimlilik alanlarından, yüksek verimlilik alanlarına aktaran ve orada tutmayı başarabilen kişidir.
1999 Jeffrey Timmons Girişimci çağdaş önderlikle dengelenmiş davranış ve düşünüş biçimine sahip, dürüstlük ve samimiyetle doğruların inşasını yapan kişidir.
2001 Philip A. Wickham Girişimci belirli bir projeyi kendi girişimcilik anlayışı ile geliştiren kişidir.
2002 G. Brenkert Girişimci piyasa ekonomisinin vazgeçilmez unsurudur.
2003 L. W. Busenitze Ekonomik refahın oluşmasında başrol oynayan kişidir.
Kaynak: Ercan ve Gökdeniz, 2009.
Girişimci kavramı, pek çok çalışmada farklı yönleri vurgulanacak şekilde
tanımlanmaya çalışılmıştır. En dar kapsamıyla girişimci, mal ve hizmet üretimini
gerçekleştirebilmek için üretim faktörlerini bir araya getirerek faaliyete geçiren,
4. Araştırma Bulguları Esengül İPLİK
31
işletme kuran ve bu işletmedeki faaliyetlerin yürümesini sağlayan kişi olarak
tanımlanmıştır (İrmiş ve ark, 2008).
Girişimciyi diğer insanlardan ayıran bazı temel özellikler vardır. Bunlar;
kaynaklar hakkında öngörüde bulunmak, yapılacak olan işi planlamak, gerekli olan
tüm kaynakları sağlamak ve girdileri işleyip tüketicilere sunma becerisini kârlılık
sağlayarak gerçekleştirmektir (Bozkurt, 2007). Girişimci tutum ve davranışları ise şu
şekilde belirlenmiştir (Johnson, 2001):
- Başarma ve rekabet etmek için harekete geçme güdüsü,
- Bağımsız karar alma,
- Sahiplenme ve sorumluluk alma,
- Yeni bilgiye, insanlara, uygulamalara vb. açık olma,
- Belirsizliğe ve riske katlanma,
- Yaratıcı ve esnek düşünme, problem çözme ve karar verme,
- Fırsatları görme ve yakalama becerisi,
- Tercihler ve davranışlara bağlı risklerin farkında olma,
- Riskleri yönetme ve sonuç olarak azaltma yeteneği,
- Zorluk durumunda kararlılık,
- Vizyon oluşturma ve tartışma,
- Bir etki oluşturabilme
Girişimci kavramına ilişkin tanımlarda olduğu gibi, girişimcilik kavramı ile
ilgili yapılan tanımlamaların tümünde de ortak nokta girişimciliğin bir süreç olarak
ele alınması olmaktadır. İnsanlık tarihi kadar eski olan girişimcilik, gerekli zaman ve
çabanın temin edilerek sosyal, finansal ve psikolojik risklerin alınması yoluyla
parasal kazançların ve kişisel tatminin elde edildiği, katma değeri olan farklı şeyler
ortaya koyma süreci olarak tanımlanmaktadır (İlter, 2008).
Bir diğer tanıma göre ise, girişimcilik, piyasadaki risk ve belirsizliklere rağmen
öncelikle varlığını sürdürmek daha sonra kâr elde etmek ve büyümek amacıyla,
yaratıcı ve yenilikçi bir işletme faaliyetinin yürütülmesidir (Durukan, 2007).
Küreselleşme olgusu, çevresel faktörlerin sunduğu fırsat ile tehditlerin artması ve
farklılaşması; bütün bunların sonucunda rekabetin şiddetinin artması, girişimciliğin
kapsamını ve tanımını farklılaştırmış ve geliştirmiştir. Kaynakların özgün bir şekilde bir
4. Araştırma Bulguları Esengül İPLİK
32
araya getirilmesi, mevcut fırsatların kullanılması ve yeni fırsatların tanımlanması, yüksek
seviyedeki teknolojik değişime ve piyasa belirsizliğine meydan okuma, artan rekabet
ortamında girişimciliğin tanımına esas oluşturan faktörler olmaktadır. Bu bağlamda
girişimcilik, risk alarak çevresel faktörlerden kaynaklanan fırsatları değerlendirme veya
yeni fırsatlar ortaya çıkarma gayesiyle mal ve/veya hizmet üretmek için üretim
faktörlerinin bir araya getirilmesi ve örgütlemenin gerçekleşmesi süreci olarak
tanımlanmaktadır (İrmiş ve ark, 2008).
Girişimcilik birçok farklı disiplin tarafından da ele alınmış ve farklı tanımları
yapılmıştır. Ekonomistlerin perspektifinden, girişimcilerin işlerini büyütmeleri veya
parasal getirilerini arttırma potansiyellerini geliştirmeleri açısından ekonomik
koşulların elverişli olması gereklidir. Ekonomistler girişimciliği, girişimci olmanın
beklenen getirisi ile maliyet-risk değerlendirmesi ve kişinin ücretli çalışması halinde
elde edeceği getiri ile karşılaştırıldığında ortaya çıkan kararın sonucu olarak
tanımlamaktadır. Psikologlar, ekonomik faktörler ve rasyonel karar alma süreçlerine
çok daha az önem vermekte ve girişimcilikte başarılı olmaya etki eden kişilik
özelliklerini içeren bir tanım yapmaktadırlar. Bu doğrultuda, psikolojik açıdan
girişimcilik, girişimcinin kendine özgü tutum ve değerlerine odaklanmakta ve bu
kişilik özelliklerinin girişimcinin başarısına katkıda bulunduğu düşünülmektedir.
Psikolojik yaklaşım içerisinde, bazı temel kişilik özelliklerinin varlığı girişimci
olmak için gerekli bir unsur olarak görülmekte ve psikologlar girişimciliği, rasyonel
bir süreç olmaktan ziyade doğuştan gelen özellikler açısından tanımlamaktadırlar
(Bennett ve Dann, 2000).
Girişimde bulunma bir süreç olarak ele alınmakta ve yeni bir işletme kurmak
için fırsatlar bulma, değerlendirme ve geliştirmeyi içermektedir. Daha geniş bir bakış
açısıyla bu süreci beş temel aşamada ele almak mümkündür. Buna göre süreç Kurt ve
arkadaşları (2006) tarafından,
(1) fırsatları belirleme (keşfetme) ve değerleme,
(2) bir iş fikri ya da planı geliştirme,
(3) gerekli kaynakları sağlama,
(4) geliştirilen iş fikrinin veya girişimin uygulanması ve yönetilmesi,
(5) iş fikrinin veya girişimin sonuçlarının alınması olarak tanımlanmaktadır.
4. Araştırma Bulguları Esengül İPLİK
33
4.1.1.1. Girişimciliğin Önemi
Kapitalizmin başladığı dönemden itibaren etkin olan girişimcilik konusunun
önemi 1980’li yıllardan sonra anlaşılmaya başlamış ve birçok ülke girişimciliği
desteklemek amacıyla programlar hazırlayarak girişimci sayılarını artırmaya
çalışmışlardır. Girişimciliğin devletler tarafından desteklenmesinin başlıca sebepleri;
istihdam yaratması, yeni işletmelerin kurulması, ekonominin büyümesi ve toplumun
refah seviyesinin yükselmesine olumlu katkılar yapmasıdır (Kurt ve ark, 2006).
Girişimci, üretim kaynaklarını yeni bir tarzda birleştirerek kullanılmayan
üretim faktörlerinin kullanılmasını sağlaması nedeniyle, ekonomik kaynakların
düşük üretkenlik alanlarından yüksek alanlara aktarılması sürecinde baş aktördür.
Ayrıca kullanılmakta olan üretim araçlarının ve mevcut girdilerin değişik şekillerde
kullanımını sağlaması nedeniyle girişimci toplumsal fayda yaratan ekonomik bir
aktördür (Şahin, 2006).
Girişimci, kıt olan üretim kaynaklarını işleyerek, kullanılmayan üretim
faktörlerinin kullanılmasını sağlayarak, yeni üretim araçlarını keşfederek, yeni mal
ve hizmetleri ortaya çıkararak yeni sektörlerin oluşmasına, ayrıca, yeni teknolojileri
kullanan sektörlerde verimlilik artışı hızla büyüyen sektörler yarattığı için de
ekonomik büyümeye katkıda bulunur (Kızılgöl ve İşgüden, 2008).
Girişimcilik faaliyetlerinin giderek artması, durgun ekonomileri harekete
geçirmede büyük rol oynamakta ve yeni iş alanlarının oluşturulmasına ve istihdam
sorunlarının çözümüne katkı sağlamaktadır (Aytaç ve İlhan, 2007). Gelişmiş
ülkelerde, özellikle ABD'de giderek artan girişimcilik-yenilikçilik faaliyetleri,
durgun endüstrileri harekete geçirmiş ve yeni iş alanları temin ederek, işsizlik
sorunlarını azaltma eğilimi yaratmıştır. Bu nedenle, az gelişmiş ekonomilerde
girişimcilik yenilikçilik faaliyetlerinin desteklenerek geliştirilmesi, ekonomik
büyümenin özel bir koşulu olarak önerilmektedir (Özkan ve ark, 2003)
Bir ülkenin ekonomik ve toplumsal kalkınma düzeyi ile sahip olduğu
girişimcilik performansı arasında yakın bir ilişki bulunmaktadır. Girişimcilik, yeni iş
alanları yaratıp büyümeye katkıda bulunarak ve getirdiği yeniliklerle ekonominin
4. Araştırma Bulguları Esengül İPLİK
34
rekabet gücünü artırarak ülkenin dünya ekonomisindeki yerini belirlemektedir
(Karadeniz, 2010).
4.1.1.2. Girişimcilerin Kişilik Özellikleri
Girişimcilik niyetini, girişimcinin bazı bireysel özelliklerinden ve bu özellikleri
de etkileyen sosyokültürel faktörlerden etkilenen bir olgu olarak görmek
mümkündür. Girişimcilere yönelik vurgulanan bazı özellikler ile girişimcilik niyeti
arasında sıkı bir ilişki vardır (Akşit, 2003).
Girişimcilik ile ilgili çalışma, araştırma ve tartışmalarda girişimciliği belirleyen
faktör ya da faktörlerin neler olduğuna dair çeşitli görüşler ileri sürülmüştür.
Türkiye’de yapılan bir araştırma, Türk toplumunun bir girişimcide bulunması
gerektiğini düşündüğü özelliklerin başında risk alabilme, özgüven ve yaratıcılığın
geldiğini ortaya koymuştur (Demirkaya ve Aydın, 2010). Genel olarak literatürde bir
girişimcilik davranışını etkileyen altı farklı kişilik özelliği bulunmaktadır. Bunlar:
a. Başarı İhtiyacı: Murray tarafından başlatılan başarı ihtiyacı ile ilgili
çalışmalar McClelland ve arkadaşları tarafından daha ayrıntılı olarak incelenmiştir
(Akşit, 2003). McClelland’ın “Başarı Güdüsü” kavramı bireyin içinde olan güçlere
dayanmaktadır. McClelland iş adamları, bilim adamları ve meslek sahipleri üzerinde
yaptığı çalışmalar sonucunda, bu kimselerin başarı güdüsü konusunda normalin ya da
ortanın üzerinde olduklarını saptamıştır. Yüksek başarma arzusuna sahip olan bu
bireyler için, genellikle para nihai amaç olarak değil, başarının bir ölçüsü olarak
kabul edilmektedir. Her ne kadar nihai bir amaç olarak kabul edilmese de para, bu
bireylerin başarılarını kanıtlamak için geribildirim sağlayan bir araç rolü
oynamaktadır (Karateke, 2006).
McClelland yaptığı çalışmada (1961), girişimci ruha sahip bireylerin başarı
isteğinin oldukça yüksek olduğunu ve bunların uzun süreli çalışma saatlerinden
rahatsız olmadıklarını ve tekrarlara dayanan rutin işleri sevmediklerini ortaya
koymuştur. McClelland tarafından ileri sürülen başarı ihtiyacı teorisine göre, başarı
ihtiyacı girişimcilik davranışlarını etkileyen bir faktördür ve başarı ihtiyacı güdüsü
yüksek olan kişilerin başarmak için daha istekli olmaları onların girişimcilik
4. Araştırma Bulguları Esengül İPLİK
35
eğilimlerinin daha yüksek olmasına neden olmaktadır (Özden ve ark, 2008;
Karateke, 2006).
b. Kontrol Odağı: Bireylerin girişimci olma niyetlerini etkileyen faktörlerden
birisi olan kontrol odağı, bireyin yaşamı süresince olaylar üzerinde sahip olduğu
kontrol duygusunu göstermektedir (İlter, 2008).
Rotter (1966) tarafından öne sürülen kontrol odağı yapısı, bireylerin olaylara
yönelik kişisel sorumluluklarını algılama derecelerine bağlı olarak içsel-dışsal
kontrol odağı boyutları üzerinde dağılım göstermektedir. İçsel kontrol odağı bireyin,
olay veya çıktıların kendi davranışından, sergilediği çabadan veya yetenek gibi
süreklilik sergileyen bir kişilik özelliğinden kaynaklandığına yönelik inancıyla
ilişkilidir. Dışsal kontrol odağı ise bireyin, olay veya çıktıların şans, görevin zorluğu
veya diğer bireylerin davranışları gibi kendi kontrolü dışındaki faktörlerden
kaynaklandığına yönelik inancıyla ilişkilidir (Akın, 2010).
Yapılan araştırmalar, dış kontrol odaklı bireylerin duygularını ifade etmede, iç
kontrol odaklı bireylere göre daha fazla zorlandıklarını, kendilerine daha az
güvendiklerini ve daha fazla oranda başkaları tarafından onaylanma gereksinimi
duyduklarını ortaya koymuştur. Ayrıca, dış kontrol odaklı bireylerin, olumsuz
olayların gerçekleşmesini engelleyemeyecekleri düşüncesiyle, iç kontrol odaklı
bireylere oranla daha fazla kaygı, stres ve depresyon yaşadıkları görülmüştür (Basım
ve Şeşen, 2006).
Brockhaus ve Horwitz (1986) içsel ve dışsal kontrol odaklarını yalnızca
girişimcilik eğiliminin belirlenmesinde değil, mevcut girişimciler içinde de başarılı
olanlarla olmayanların ayırt edilmesine olanak sağlayan bir faktör olduğunu ileri
sürmektedirler. Çeşitli uygulamalı çalışmalarda da içsel ve dışsal kontrol odaklarının
girişimciliğin bir belirleyicisi olduğu bulgusuna ulaşılmıştır (Özden ve ark, 2008).
c. Risk Alma Eğilimi: Risk alma girişimcinin belirgin davranış özelliklerinden
birisidir ve girişimcilik tanımları temel olarak riski ve risk almayı kapsamaktadır.
Cantillon (1755) ticaretin doğası üzerine yazdığı ve girişimci kavramının ortaya
çıkışı sayılan denemesinde girişimciyi, faaliyeti sonucunda kâr elde etmek amacıyla
risk alan kişi olarak tanımlamaktadır (Anonymous, 2008b). Bu bağlamda, başarılı
bir girişimci uygun görünen ve kabul edilebilir riskleri göze alan kişidir. Risk alma
4. Araştırma Bulguları Esengül İPLİK
36
eğiliminin işletme yöneticisi ile girişimci arasındaki en önemli fark olduğu kabul
edilmektedir (Erdoğan, 2008).
Finansal, sosyal veya psikolojik olarak risk alma girişimcilik sürecinin bir
parçasıdır. Girişimci risk, beklenen getirinin maksimum olacağına dair inanç ve
akılcı karar verme yoluyla girişimi gerçekleştirmektedir. Kâr elde etmede belirli
kontrol ve yeteneğe sahip oldukları durumlarda girişimciler hesaplı veya orta
düzeyde, aşırıya kaçmayan riskleri almayı tercih etmektedirler. Çünkü girişimcinin
bir başka özelliği olan başarı güdüsü, yüksek dereceli risklerden kaçınmalarına yol
açmaktadır. Kendi işini kuran bireylerin yaklaşık üçte ikisinin tam veya yarı zamanlı
çalıştıkları veya başka bir iş sahibi oldukları bilinmektedir (Alpkan ve ark, 2002;
Gürol, 2006)
d. Belirsizliğe Katlanma: Belirsizlik, birey tarafından yeterli veri olmaması
nedeniyle tam olarak yapılandırılamayan bir durumdur. Belirsizlik toleransı ise
belirsiz durumlara olumlu tepki verebilme yeteneğidir (Akşit, 2003). Belirsizliğe
katlanan kişiler, istikrarsız ve tahmin edilemeyen durumları yenmek için çaba
gösterenlerdir (Özden ve ark, 2008).
Belirsizliğe katlanmanın bir girişimcilik özelliği olduğu ve başarılı bir
girişimin sadece yetenekler ile ilgili değil, aynı zamanda etkin bir biçimde
belirsizlikler ile baş edebilmeye dayandığı kabul edilmektedir. Günümüzde
girişimcilik eylemleri, geçmişe göre daha güç ve belirsiz koşullarda
gerçekleşmektedir. Bu nedenle, girişimcinin en önemli özelliği, söz konusu
belirsizlik ortamında risk üstlenmesi ve karar verme durumunda olmasıdır
(Yelkikalan, 2007; Bozkurt ve Baştürk, 2009).
Belirsizliğin yüksek olduğu ortamlarda faaliyet göstermeyi ve mümkün ise o
ortamın sağladığı karışıklıktan faydalanarak tüm kontrolü kendi elinde toplamayı
tercih eden girişimcilerin, belirsizliğe karşı toleransı girişimci olmayan bireyler ile
kıyaslandığında oldukça yüksektir (İpçioğlu ve Taşer, 2009).
e. Kendine Güven: İşleri gerçekleştirmek için sorumluluk üstlenen, yeniliğe
açık ve yenilik oluşturan, sürece bağlı riskleri yöneten ve zorluklarla ve engellerle
karşılaşsa dahi belirlediği hedefe ulaşıncaya kadar devam etme kararlılığına sahip
kişi olarak tanımlanan girişimcinin belirlediği hedeflere ulaşabileceğine dair
4. Araştırma Bulguları Esengül İPLİK
37
inancının yüksek olması beklenmektedir. Başka bir deyişle, bir girişimcinin işini
yaparken kendisine saygı duyması ve işi başaracağına dair yetkinliği olduğuna
inanması beklenmektedir (Yusof, 2007; Johnson, 2001).
Ho ve Koh (1992) kendine güvenin gerekli bir girişimcilik özelliği olduğunu
ve diğer psikolojik özelliklerle ilişkili olduğunu ileri sürmüşlerdir. Girişimcilik
literatüründeki ampirik çalışmalarda, girişimcilerin kendine güven düzeyinin
girişimci olmayanlara oranla daha yüksek olduğu ortaya konulmuştur (Yusof, 2007).
Bazı akademisyenler, kendine güven duygusunun, girişimciliğin getirdiği bir his
olduğunu iddia ederken, başka bir grup akademisyen ise bunun girişimci bireylerin
zaman içinde başarılı olmaları sonucunda ortaya çıkan bir durum olduğunu ileri
sürmektedirler. Bu bağlamda, tüm riskler ve verilecek olan tüm kararlarda
girişimcinin kendisine olan güveni en önemli itici güç olarak bulunması gereken bir
histir (İpçioğlu ve Taşer, 2009)
f. Yenilikçilik: Yenilik, bir gelişme ve yeni bir ürün, yeni bir süreç veya pazara
sunulan yeni bir hizmetin tanıtılması şeklinde tanımlanmakta ve yenilikçi olma
girişimciliğin anahtar özelliklerinden birisi olarak kabul edilmektedir (Erdoğan,
2008). Yenilik kavramını girişimcilik literatürüne ilk olarak Schumpeter tarafından
kazandırılmıştır. Schumpeter (1934), yenilikçiliğin girişimciliğin odak noktası ve
temel bir girişimci özelliği olduğunu ve girişimci yeniliğin beş şekilde ortaya
çıktığını belirtmektedir. Bunlar (Gözek, 2006):
• Yeni bir malın ya da bir malın kalitesindeki yeniliğin ortaya çıkması,
• Yeni bir üretim metodunun uygulanması,
• Yeni bir pazarın açılması,
• Hammaddenin temininde yeni kaynakların ele geçirilmesi,
• Her endüstride yeni bir teşkilat yapısı oluşturulması.
Teknolojinin ve müşteri beklentilerinin hızla değiştiği günümüz rekabetçi iş
ortamında bilgiye dayalı yenilikçi rekabet kaçınılmaz olarak girişimcilerin
gelişmesinin ve ayakta kalabilmesinin temel belirleyicisidir. Bu doğrultuda, eksik
bilgi veya beceriksizlik nedeniyle yapılamayan yeniliklerin getirdiği başarısızlıklar
girişimcilerin rekabet gücünü önemli ölçüde olumsuz etkileyen bir faktör olarak
ortaya çıkmaktadır (Top, 2006).
4. Araştırma Bulguları Esengül İPLİK
38
4.1.1.3. Türkiye’de Girişimciliğin Tarihi ve Gelişimi
Türkiye’de girişimciliğin tarihine bakıldığında, başka ülkelerde olduğu gibi,
girişimcilik seyrinin devletin uyguladığı ekonomi politikalarından bağımsız olmadığı ve
girişimciler ile devlet arasındaki ilişkinin tarihiyle yakından ilişkili olduğu
görülmektedir. Türkiye’de girişimciliğin gelişimi bağlamında, dönemler açısından çeşitli
ayrımlar olmakla beraber, 1923’ten günümüze kadar öne çıkmış 5 ana dönemden söz
etmek mümkündür. Bu dönemler sırasıyla şu şekildedir (Gürol ve Bal, 2009).
• 1923-1929 “Özel Girişimciliğe Teşvik” Dönemi: 19. yy başlarında
Türkiye’deki işletmecilik faaliyetlerinin halen Osmanlı İmparatorluğu’ndan gelen
kültürün etkisi altında olduğunu söylemek mümkündür (Coşar, 1999). Cumhuriyetin
kurulduğu ilk yıllarda, nitelikli girişimcinin ve sermaye birikiminin yeterli düzeyde
olmaması, devlet işletmelerinin hakim olduğu bir ekonomik politika izlenmesine yol
açmıştır (Gürol ve Atsan, 2006).
1923-1929 arasında uygulanan politikalarda milli bir burjuvazi inşa etmek ve
sermaye birikimini bu yolla temin etmek üzere genel olarak özel girişimciliği ön
plana çıkartan oluşumlara yer verilmiştir. Bu yıllarda girişimcilik faaliyetinde
bulunanların büyük çoğunluğunu devletin yüksek kademelerinde çalışan bürokratlar
oluşturmuştur (Öztürk, 2008).
Bu dönemde bir yandan yabancıların değişik alanlardaki hakimiyetlerine son
verilmeye çalışılırken, diğer yandan girişimciliği teşvik etmek amacıyla çeşitli
önlemler alınmıştır. Özel girişimciliği desteklemek amacıyla 1924 yılında İş
Bankası’nın kurulmuş, 1927 yılında Teşvik-i Sanayi Kanunu çıkarılmış ve devlet
işletmelerini özel girişime devretmek amacıyla Sanayi ve Meadin Bankası
kurulmuştur (Şekerler, 2006).
• 1930-1946 “Devletçilik ve Yansımaları” Dönemi: Ülkemizde, 1930-1939
yılları arasında dönemde uygulanan ekonomik politikalarda göze çarpan özellik,
‘korumacılık’ ve ‘devletçilik’ uygulamalarının ön plana çıkmasıdır (Doğramacı,
2006). Dönemin başında liberal ekonomiye yönelik, piyasa ve özel sektör yanlısı
politikalar izleneceği yönünde söylemler yapılsa da, gerçekte karışık devlet
müdahaleleriyle piyasayı daraltan ve bu müdahalelerde sürekli değişikliğe giderek iş
4. Araştırma Bulguları Esengül İPLİK
39
dünyasını zor durumda bırakan bir ekonomik yönetim anlayışı sergilenmiştir
(Öztürk, 2008).
Bu dönemde, devletçilik politikasının benimsenmesinde özel girişimin az
olması, sermaye yetersizliği ve dünya ekonomisinde yaşanan 1930 buhranı etkili olan
faktörlerdir. Sanayi kesiminin planlamasını yapmak amacıyla hazırlanan birinci,
ikinci ve üçüncü beş yıllık sanayi planları bu dönemde yapılmıştır. Bu dönemde
girişimcilik açısından engel teşkil eden unsurlar ise, 1930 ekonomik buhra nı ve II.
Dünya Savaşının bu döneme rastlaması nedeniyle savaş ekonomisinin
uygulanmasıdır (Şekerler, 2006).
1929-1938 yılları arasında ekonomik kalkınma açısından izlenen devletçi
politika sonucunda önemli devlet bankaları faaliyete geçirilmiştir. Özellikle belirli bir
sektörü veya toplumsal kesimi desteklemek üzere faaliyete geçirilen bu bankalar;
Sümerbank, Etibank, Denizbank, Belediyeler Bankası, Türkiye Halk Bankası, T.C.
Ziraat Bankası (Yeni Düzenleme ile) ve Türk Ticaret Bankasıdır (Gürol ve Bal, 2009).
• 1946-1960 “Liberal Ekonomiye Geçiş” Dönemi: 1950’ler Türkiye’de çok
partili döneme geçiş ile birlikte politik alanda, ekonomide liberalleşmeye yönelik
önemli girişimlerle de ekonomik alanda çok önemli atılımların yapıldığı yıllar olarak
kabul edilmektedir. Ayrıca bu yıllar II. Dünya Savaşı sonrasında oluşan politik ve
ekonomik konjonktürün Türkiye’ye çok önemli fırsatlar sunduğu yıllar olarak
görülmektedir (Şekerler, 2006).
Sağlanacak kredilerle özel sektörün gelişimini desteklemek amacıyla 1950
yılında kurulan Sınai Kalkınma Bankası, uygulamada yaşanan sıkıntılara rağmen
Türkiye’nin girişimcilik tarihindeki önemli adımlardan biri olarak kabul
edilmektedir. Bu dönemde dikkate değer bir diğer gelişme de özel girişimin
sanayideki payının %70’e çıkmasıdır (Koç, 2005; Öztürk, 2008).
1954 yılından itibaren gerek dış ticarette gerekse tarım sektöründe meydana
gelen tıkanmalar sonucunda tarıma ve dış ticarete dayalı sanayileşme politikası terk
edilerek, yerine sanayileşmeye öncelik veren korumacı, ithal ikamesine yönelik
politikalar tercih edilmiştir (Gürol ve Bal, 2009).
• 1960-1980 “Planlı Ekonomi Deneme” Dönemi: 1960’lı yıllar planlı
ekonomiye geçiş yıllarıdır. Devletçilik ilkesinin etkilerinin devam etmesine karşın,
4. Araştırma Bulguları Esengül İPLİK
40
özel sektöre ağırlık verilen ve özel sektör yatırımlarının artış gösterdiği bu dönemde iki
tane Beş Yıllık Kalkınma Planı hazırlanmış ve uygulamaya konulmuştur (İlter, 2008).
Türkiye’de özel girişimciliğin gelişme gösterdiği 1960-1970’li yıllarda üretim
artışı temel bir hedef olarak belirlenmiştir. Bu dönemde, üç askeri darbe, iki reform
hükümeti, çeşitli koalisyonlar ve bunlara ilaveten birinci ve ikinci petrol krizleri gibi
olayların yarattığı belirsizlik ortamı girişimcilik olgusunu olumsuz etkilemiştir
(Doğramacı, 2006).
• 1980’den günümüze dek “Dışa Açık Liberal Ekonomi” Dönemi: 1980’li
yıllardan itibaren Türkiye’deki ekonomik gelişim stratejisinde büyük bir değişim
meydana gelmiş ve muhafazakâr ekonomik yapıdan, hızla gelişen serbest pazar
ekonomisine geçilmeye başlanmıştır. Girişimciliğin ve küçük işletmelerin önemi
anlaşılmaya başlanmış ve devlet tarafından da teşvik edilmiştir (Gürol ve Bal, 2009).
Bu dönemde özellikle hizmet sektöründeki gelişmelere paralel olarak söz konusu
alanda, girişimci sayısında önemli düzeyde artış olmuştur. Ayrıca, dış dünyaya
açılma politikası da girişimcilere yeni bir boyut kazandırmıştır (Koç, 2006). Bu
dönem özel sektör yatırımlarının yükselmeye başladığı, kamu yatırımlarının ise
düşük kaldığı bir dönemdir (Kutlu, 2006).
4.1.1.4. Girişimcilik Türleri
Girişimcilik olgusu, klasik sınıflandırma dışında, küresel girişimcilik olgusu,
sermayenin sahipliği vb. farklı kritere göre de çeşitli şekillerde sınıflandırılmaktadır.
Klasik anlamda girişimcilik başlıca iki gruba ayrılmaktadır. Bunlar; fırsat
girişimciliği ve yaratıcı girişimciliktir.
• Fırsat Girişimciliği: Mevcut veya potansiyel pazardaki değişimin getirdiği
fırsatları görerek veya sezinleyerek mevcut veya hedef pazara mal satmak amacıyla
gerçekleştirilen girişimcilik türüdür (Tekin, 2005). Fırsat, mevcut bir ürünün pazara
yeterince sunulmaması, pazarda hiç olmaması ya da pazardaki işletmelerin istenilen
kalitede üretim yapamamaları nedeniyle ortaya çıkmaktadır. Bu tür girişimcilik,
fırsatları değerlendirebilecek bakış açısına ve kaynakları yönlendirebilme yeteneğine
sahip olmayı gerektirmektedir (Tikici ve Aksoy, 2009).
4. Araştırma Bulguları Esengül İPLİK
41
• Yaratıcı Girişimcilik: Yeni bir fikir veya buluşun ya da mevcut olan bir
mal ve hizmetin dizayn, kalite, estetik, fiyat gibi farklı yönlerden iyileştirilerek
pazara sunulmasıyla yapılan girişimcilik türüdür. Yaratıcı girişimcilik, yenilikçi
pazarlama, yeni mal ve hizmet tasarımı ile fiyat ve kalite farklılaştırması esasına
dayanmaktadır. Ülkemizdeki girişimcilik faaliyetleri genel olarak değerlendirildiğinde
fırsat girişimciliğinin daha büyük bir paya sahip olduğu görülmektedir (Tekin, 2006;
Ünal, 2009).
Küreselleşme olgusuyla birlikte girişimcilik kavramının boyutlarının hızla
değiştiği ve girişimcilikte coğrafi sınırların anlam ve önemini kaybettiği
görülmektedir. Küresel işletmecilikle birlikte girişimcilik faaliyetinin de küresel
boyutta yapıldığı görülmektedir. Bu bağlamda, girişimciliğin bir diğer
sınıflandırması olan küresel anlamda yerel, bölgesel ve uluslararası girişimcilik
olmak üzere üç gruba ayrılmaktadır (Tekin, 2005).
• Yerel Girişimcilik: Yeni işe başlayan ve girişimciliğin başlangıcında olan
girişimcilik türüdür. Bu girişimcilikte işletme sermayesi ve iş hacmi sınırlıdır.
• Bölgesel Girişimcilik: Girişimciliğin yerel girişimciliğe göre daha ileri
aşamasıdır. Bu tür girişimcilikte işletme sermayesi ve iş hacmi yerel girişimciliğe
göre daha fazladır.
• Uluslararası Girişimcilik: Girişimciliğin en son aşaması olan bu tür
girişimcilikte bir veya daha fazla girişimci bir araya gelerek küresel girişimcilik
yapmaktadır. Uluslararası girişimcilikte işletme sermayesi, çalışan sayısı ve iş hacmi
çok büyüktür.
Girişimcilik sınıflandırmalarından bir diğeri de sermayenin sahipliğine göre
yapılmaktadır. Buna göre, girişimcilik kamu, özel ve karma girişimcilik olarak üçe
ayrılmaktadır.
• Kamu Girişimciliği: Bu girişimcilik türü kamu kesiminin mülkiyeti,
yönetimi ve denetimi altında olan ve piyasa malı niteliğindeki özel malları üreten
girişimleri ifade etmektedir. Kamu girişimciliği kavramının temelinde; kamu kesimi
tarafından üretilen ve genellikle piyasa ekonomisinin üretebileceği niteliklere sahip
olan özel mal ve hizmetlerin üretimi vardır (Siverekli Demircan, 2008).
4. Araştırma Bulguları Esengül İPLİK
42
• Özel Girişimcilik: Özel mülkiyetinde bulunan kaynakları kullanarak ve
kendi parasını ya da borçlanarak elde ettiği sermayeyi harcayarak üretim yapan
kişidir (Doğramacı, 2006). Ülkemizde gerçekleştirilen girişimcilik faaliyetlerinin
büyük çoğunluğu özel girişimcilik türündedir (Tekin, 2006).
• Karma Girişimcilik: Sermayesinin bir kısmı özel şahıslara bir kısmı da
kamuya ait olan girişimlerdir (Tekin, 2006).
Yapılan bu sınıflandırmalar dışında yer alan diğer girişimcilik türleri ise;
• İç Girişimcilik: Genel ekonomik gelişme içerisinde çok önemli bir dinamik
unsur olarak değerlendirilen iç girişimcilik en genel tanımıyla; faaliyet halindeki
mevcut bir organizasyon (kurum) içindeki girişimciliktir (Ağca ve Kurt, 2007). İç
girişimci, büyük bir firma içinde bir fikri risk alma ve yenilik yolu ile karlı bir son
ürüne dönüştürme sorumluluğunu alan kişidir. Yoğun rekabet ortamında ayakta
kalmak ve avantaj elde etmek isteyen büyük işletmelerin esneklik, büyüme ve yenilik
peşinde koşmaları nedeniyle iç girişimcilik kavramının önemi son yıllarda
artmaktadır (Tikici ve Aksoy, 2009).
• Sosyal Girişimcilik: Örtük sosyal bir amaçla yapılan girişimcilik faaliyeti
olarak tanımlanan sosyal girişimcilik, global ölçekte toplumların kalkınmasında rol
oynayan önemli bir ekonomik olgudur. Sosyal girişimciler yüzyıllardır toplumların
alışılagelmiş davranışlarını değiştirme çabasıyla önemli dönüşüm ve gelişimlere yol
açmışlardır (Santos, 2009; Betil, 2010).
Bünyesinde “sosyal” ve “girişim” olmak üzere iki farklı olguyu barındıran
“sosyal girişim” terimindeki “sosyallik” anlayışı girişimcilik prensiplerinin kâr
maksimizasyonu yerine toplumsal sorunlara uyarlanmasını kapsamaktadır. Bu
bağlamda, sosyal girişimler, toplumsal sorunların çözümünde girişimcilik esaslı veya
serbest piyasa bazlı yöntemler benimseyen kuruluşlar olarak ortaya çıkmaktadırlar
(Esen ve ark, 2010).
Sosyal girişimci, toplumda bir sorun yaşandığında, bunun giderilmesi için
gerekli çözümleri üretmeye girişen kişidir. Toplumdaki sorunları belirledikten sonra,
yeni atılım ve girişimlerle, gerekirse sistemi değiştirerek sorunun ortadan kalkmasını
sağlamaya öncülük eden sosyal girişimcilerin kişilik özellikleri yenilikçilik,
proaktiflik ve riski yönetebilmektir. Ayrıca bu tür girişimciler, toplumun geleceğinin
4. Araştırma Bulguları Esengül İPLİK
43
iyileştirilebilmesi için kâr amacı gütmeksizin farklılık yaratmaya çalışırlar (Tikici ve
Aksoy, 2009; Betil, 2010).
4.1.2. Girişimcilikte Cinsiyet Faktörü ve Kadın Girişimciliği
Tarihsel süreç içerisinde, toplumlarda, kadın ve erkeğe farklı roller
yüklenmiştir. Geleneksel olarak bazı işlerin erkekler için daha uygun olduğu
düşünülürken, bazı işlerin de yalnızca kadınlara uygun olduğu düşünülmüştür. Bu
geleneksel cinsiyet rollerinin uygunluğunun altında yatan yaygın inanış kadın ve
erkeğin kalıplaşmış toplumsal cinsiyet rolleri olduğudur. Bu kalıpların kadın ve
erkeğin psikolojik özelliklerindeki farklılıklar temelinde yapıldığı varsayılmaktadır.
Örneğin, kadınların erkeklerden daha duygusal olduğuna ve besleyip büyütme görevi
üstlendiğine inanılırken, erkelerin kadınlara oranla daha agresif ve bağımsız
olduklarına inanılmaktadır (Mueller ve Dato-On, 2007).
Cinsiyet rolleri başlangıçta toplum tarafından tanımlanmış ve beklenen roller
olarak kavramsallaştırılmış ise de, bu roller sosyalizasyon süreci içinde kadınlara küçük
yaşlardan itibaren aktarıldığı için kadınlar tarafından da içselleştirilmiş ve
benimsenmiştir. Ayrıca, sosyal olan bu roller kadınlar tarafından vazgeçemeyeceklerini
sandıkları yerleşik tutumlar şeklinde benimsenir olmuştur (Hancı, 2004).
Toplumsal cinsiyet kalıplarının varlığı kadın ve erkeğe farklı mesleki roller
yüklenmesine de neden olmaktadır. Toplumda cinsiyet rolleri ile ilgili araştırmalar,
erkeklere atfedilen özelliklerin, onların yetkinlik ve başarma yeteneklerini
yansıttığını göstermektedir. Bu özellikler, bağımsız, aktif, tarafsız, kendine güvenen,
hırslı, iddialı ve mantıklı olmayı kapsamaktadır. Geleneksel olarak kadınlara
atfedilen özellikler ise, nazik, duygusal, duyarlı ve anlayışlı olmaktır. Toplumsal
rolleri kalıplaştırmanın sonucunda, yüksek düzeyde rasyonellik ve kararlılık
gerektiren meslekler erkeğe özgü meslekler olarak görülürken, bağımlılık, pasiflik,
bakım, karşılıklı samimiyet gerektiren meslekler ise kadına özgü meslekler olarak
görülmektedir (Mueller ve Dato-On, 2007).
Girişimcilik genellikle maskülen bir yapı olarak tanımlanmakta ve girişimci
tanımı yapılırken kadınlardan daha çok erkeklerle ilişkili terimler kullanılmaktadır. Bu
4. Araştırma Bulguları Esengül İPLİK
44
bağlamda, erkeğe özgü bir faaliyet olarak girişimciliğin bu yapısı kadın girişimcileri
yok saymakta ve onları görmezlikten gelmektedir (Eddleston ve Powell, 2008).
Erkek ve kadın girişimci arasındaki temel fark cinsiyet farklılığıdır. Kadın
girişimciler cinsiyet farklılığından dolayı erkek girişimcilere göre farklı durumlarla
karşılaşmakta olup kişisel özellikleri ve iş profili açısından farklılıklar
göstermektedirler. Bu bağlamda, kadınlar işe başlama nedenleri, işe başlarken ve
işlerini sürdürürken karşılaştıkları güçlükler vb. açılardan erkeklerden farklıdır ve
farklı sektörlerde iş kurar ve yürütürler, farklı ürünler geliştirirler, farklı hedefleri
vardır ve işlerini farklı tarzda biçimlendirirler (Erdoğan, 2008; Verheul ve ark, 2006).
Son yıllarda, kadınların, girişimcilik faaliyetlerine katılma oranında büyük bir
artış olmasına rağmen, kendi işinin sahibi olanların oranı, erkeklere kıyasla hala
yeterli düzeyde değildir. Bu konu ile ilgili yapılan çalışmaların çoğu birçok
toplumda, erkeklerin girişimcilik faaliyetinde bulunma ihtimalinin daha yüksek
olduğunu ortaya koymaktadır. Reynolds ve arkadaşlarına (2002, GEM Executive
Report) göre, erkeklerin girişimcilik faaliyetine katılma ihtimali kadınların iki
katıdır. Minniti ve arkadaşları (2005) yaptıkları çalışmada, 2004 yılı Global
Entrepreneurship Monitor (GEM)’e dahil edilen tüm ülkelerde erkeklerin
girişimcilikte kadınlardan daha aktif olduklarını ortaya koymuşlardır. Bununla
birlikte, ülkeler arasında da önemli farklılıklar bulunmakta, bazı ülkelerde kadın
girişimcilerin oranı yüksekken bazılarında bu oranın oldukça düşük düzeyde olduğu
görülmektedir. Kadınların girişimcilik faaliyetlerinin yüksek olduğu ülkeler aynı
zamanda toplam girişimcilik faaliyet oranları da yüksek olarak nitelenen ülkelerdir
(Verheul ve ark, 2006).
Cinsiyetler arasındaki farklılıklar, erkeklerin yeni bir iş kurmak için özgün ve
uygulanabilir bir fikir geliştirme, girişim için gerekli olan parayı toplama ve işçi
istihdam etme gibi girişimcilik faaliyetlerini yerine getirebilme becerisi konusunda
kendilerine olan güvenlerinin yüksek olmasından kaynaklanmaktadır (Zhang ve ark,
2009; Mueller ve Dato-On, 2007).
4. Araştırma Bulguları Esengül İPLİK
45
4.1.2.1. Kadın Girişimciliğinin Tanımı
Kadın girişimciliği konusu birçok bilim adamı tarafından geniş girişimcilik
alanı içerisinde ayrı bir araştırma konusu olarak kabul edilmektedir. 1990’ların
ortalarında kadın girişimciliği kavramının ortaya çıkışı, dünyada kadın girişimci
sayısının ve buna paralel olarak akademisyenlerin ve politikacıların bu konuya olan
ilgisinin artması, bu konudaki bilimsel araştırmaların hızla yayılmasına yol açmıştır.
Bu araştırma akımı son 20 yılda, kadın girişimcilerin kişilik özelliklerine odaklanan
tanımlayıcı ve keşfedici araştırmalardan kadınların çalışma yapısı, iş ağlarının yapısı
ve çeşitleri, yönetim tarzları, erkekler ve kadınlar tarafından yönetilen işletmelerin
performansları arasındaki farklılıklar gibi geniş uzmanlık konularını kapsayan daha
komplike çalışmalara kayarak yayılmış ve olgunlaşmıştır (Hoxha ve Krasniqi, 2008;
Driga ve ark, 2009).
Kadın girişimciliği oldukça genel bir kavram olup, bu başlık altında farklı
işkollarında ve farklı statülerde çalışan kadınları toplamak mümkündür. “Kadın
girişimci” kavramına ilişkin olarak, girişimciliğin tanımında olduğu gibi, farklı
tanımlar yapılmaktadır. Bazı araştırmacılar kadın girişimciyi, “yeni bir işletme kurma
inisiyatifini alan, bununla ilgili riskleri, finansal, idari ve sosyal sorumlulukları kabul
eden ve bu işletmenin günlük yönetiminden sorumlu olan, işletmenin başındaki
kadın” olarak tanımlamaktadır (Karateke, 2006; Doğramacı, 2006).
“Bağımsız İşyeri Sahibi Kadın” ya da “İş Kadını” olarak da adlandırılan
“kadın girişimci”, piyasa ekonomisi içerisinde, kendi işinin sahibi olan, tek başına
çalışan ya da yanında işçi çalıştıran, mal ve hizmet üretip satan, kredi kaynaklarını
araştıran, iş ile ilgili acil problemlerin üstesinden gelebilen, yeni koşullara adapte
olabilen ve alanında deneyim sahibi olmaya çalışan kadın olarak tanımlanmaktadır
(Şahin, 2006).
Bu bağlamda, genel anlamıyla “kadın girişimci” tanımını şu sınırlamalar
içerisinde yapmak mümkündür (Şekerler, 2006):
• Ev dışı bir mekanda, kendi adına kurduğu bir veya birkaç işyeri olan,
• Bu işyerinde tek başına veya istihdam ettiği diğer kişilerle çalışan ve/veya
işin sahibi olması sıfatıyla ortaklık kuran,
4. Araştırma Bulguları Esengül İPLİK
46
• Herhangi bir mal veya hizmetin üretilmesiyle ilgili faaliyetleri yürüten, bu
mal veya hizmetin dağıtım, pazarlama ve satışını yapan/yaptıran,
• İşle ilgili olarak iletişime geçmesi gereken kişi, örgüt, kurum ve kuruluşlarla
kendi adına ilişki kuran,
• İş sürecinin örgütlenmesi, mal ve hizmet üretiminin planlaması, işyerinin
işletilmesi, kapatılması veya işin geliştirilmesi konusunda kendisi karar veren,
• İşinden elde ettiği kazancın yatırım ve kullanım alanları üzerinde söz sahibi
olan girişimci kadındır.
Kadın girişimcilerin en önemli kişisel özellikleri olarak, dinamik, bağımsız,
özgüvenli, rekabetçi ve amaç yönelimli olmaları sayılabilmektedir. Ayrıca
girişimcilik faaliyetini sürdüren kadınlar hırslı olma, risk alma, kendi işini kontrol
etme gibi özellikler çerçevesinde de betimlenmektedir (Yetim, 2002).
4.1.2.2. Kadınları Girişimciliğe Yönlendiren Faktörler
Kadınların girişimci olma nedenleri ülkelere ve kültüre bağlı olarak farklılık
göstermektedir. Örneğin, ABD’de, kadın girişimcilerin iş kurma nedenleri arasında,
bağımsızlık isteği, kararları kontrol edebilme isteği gibi nedenler yer alırken;
Türkiye’de girişimcilik, kadınların aile ihtiyaçlarını karşılama, sosyal ilişkilere
girme, kendini gerçekleştirme istekleri, kişisel özgürlükler, ücretli ve mesai
gerektiren işlere eşinin izin vermemesi ve ücretli bir işte çalışmak isteyip bu tür bir iş
bulamamaları nedeniyle başvurdukları bir seçenek olarak ortaya çıkmaktadır. Bunun
yanında gerek dünyada gerekse Türkiye’de cam tavan sendromuna uğrayan
kadınların da kendi işlerini açmaya karar verdikleri görülmektedir (Aslan ve Atabey,
2009; Erdoğan, 2008).
Kadınları girişimci olmaya yönlendiren başlıca faktörler şu şekilde sıralanabilir
(Tekin, 2005):
• Kadınların kendi kendine yetebilme isteği,
• Bir iş fikrini veya hayallerini gerçekleştirme amacı,
• Kadınların başarma ihtiyacı ve güdüsü,
• Kadınların bağımsız çalışma arzuları,
4. Araştırma Bulguları Esengül İPLİK
47
• Kadınların aileden miras veya bir başka şekilde intikal eden bir işyeri veya
işletmesinin olması,
• Kadınların bir meslek bilgisi veya diplomaya sahip olarak kendilerine ait
işyerinde veya işletmede bağımsız çalışmak istemeleri,
• Ailede sadece bir kişinin çalışması sonucu; gelirle geçinmenin zorluğu,
• Kadınlar için ücretli istihdam imkanlarının az olması veya çalışma için
başka seçenek yokluğu,
• Kişisel önyargı, yanlış tutum ve davranışlar nedeniyle bazı iş kollarında
erkeklere istihdamda öncelik verilmesi,
• Geleneksel ev içi sorumluluklarının fazla olması ve çocuk bakımevlerinin
yetersizliği gibi nedenlerin kadınları evde yapılan girişimciliğe (tekstil, el
sanatları, halı vb.) yönlendirmesi,
• Esnek çalışma saatlerinin olması,
• Aileye ek gelir sağlamak, daha iyi yaşam sürdürme ve yüksek sosyal statü
isteği vb. diğer nedenler.
Son yıllarda, kadınların sahip oldukları yetenek ve becerileri daha fazla
kullanabilme ve bağımsız olma istekleri, esnek çalışma saatleri ve çalışma hayatında
daha önce engellerle karşılaşmış olmaları gibi nedenlerle, ücret ve maaşla çalışmak
yerine büyük ölçüde kişisel birikimlerini kullanarak kendi işlerini kurmayı tercih
ettikleri görülmektedir (Şekerler, 2006).
4.1.2.3. Kadın Girişimciliğinin Önemi
Politikacılar ve akademisyenler, genel olarak, girişimciliği ekonomik ve sosyal
kalkınmanın kaynağı olarak görmektedirler. Son on yılda yeni iş kaynağı oluşturmanın
potansiyel yaratıcısı olarak görülen kadınlar ise ekonomik büyümenin kullanılmayan
bir kaynağıdırlar. Dünyanın birçok bölgesinde kadın girişimcilerin sayısının giderek
arttığı görülmektedir. Bu bağlamda, kadınlar tarafından kurulan ve yönetilen
işletmelerin sayısı yeni kurulan işletmelerin üçte birinden fazlasını oluşturmaktadır
(Driga ve ark, 2009).
4. Araştırma Bulguları Esengül İPLİK
48
Dünya Bankası, son on yılda, dünyadaki ekonomik büyümesinin yaklaşık
yarısının kadın girişimcilerin katkısına dayandırılabileceğini saptamıştır. Güneydoğu
Asya’da kadın girişimcilerin sayısı toplam girişimcilerin %50’sinden fazlasını
oluşturmaktadır. Kadın girişimciler, geçmişte ekonomilerinde durgunluk problemi
yaşayan Macaristan, Rusya ve Polonya’nın ekonomik gelişmesine önemli katkılarda
bulunmuş ve bulunmaya devam etmektedir. Bu ülkelerin ekonomilerindeki
toparlanmalar, öncelikle kendi işinin sahibi olan ve işini yöneten kadınlar tarafından
sağlanan fırsatlara bağlanabilmektedir. Kaufman Center’ın 21 ülkede yaptığı
Girişimci Liderlik çalışması, mevcut kadın girişimciler ve bunların sayılarındaki
artışın küresel pazarda etkin bir biçimde faaliyette bulunmak isteyen herhangi bir
ülkenin uzun dönemdeki ekonomik büyümesinin anahtarı olduğunu ortaya
koymuştur (Mboko ve Smith-Hunter, 2009).
Ekonomik kalkınma için öneminin gittikçe arttığı düşünülen kadın girişimciler,
artan sayılarıyla ekonomik kalkınmaya ve istihdam yaratmaya katkı sağlarken, aynı
zamanda, ekonomik süreçte girişimciliğin çeşitliliğine de katkıda bulunmaktadırlar
(Verheul ve ark, 2006).
Son yıllarda, dünyada hızla yaygınlaşan kadın girişimciliği, kadınlar için uygun
bir istihdam fırsatı yaratmakta ve aileleri için de gelir kaynağı olarak görülmektedir.
Kadınların kendi işinin sahibi olarak çalışmaları çok eskilere uzanırken, bir ülkenin
gayri safi milli ve yurtiçi hasılasına katkıları ağırlıklı olarak son otuz yılda, bazı
ülkelerde ise sadece son beş yılda ön plana çıkmıştır (Mboko ve Smith-Hunter, 2009).
Bireysel düzeyde, girişimcilik kadınlar için ev ve iş sorumluluklarını
birleştirme ve finansal anlamda bağımsız olabilmenin önemli bir yolu olarak
düşünülmektedir. Ayrıca kadınlar için kendi işinin sahibi olmak, aynı zamanda, örgüt
içerisinde daha yüksek pozisyonlara gelmenin önündeki engellerden (“cam tavan”
gibi) kurtulmanın bir yolu olarak da görülebilmektedir (Verheul, 2005).
Kadınların kendi işlerini kurması ve geliştirmesinin önündeki engellerin
kaldırılması ve kadın işletme sahiplerinin erkeklerle eşit şartlarda rekabet edebileceği
ortamın yaratılması girişimcilik sektörü açısından büyük önem taşımakta ve ulusal
büyüme stratejilerinde de önemli bir rol oynamaktadır. Bu doğrultuda, kadın işletme
4. Araştırma Bulguları Esengül İPLİK
49
sahipleri girişimcilik faaliyetlerinde yeni iş alanları yaratmakta ve yeni, bilgiye
dayalı ekonominin önemli oyuncuları olma potansiyeli taşımaktadırlar (Şahin, 2006).
4.1.2.4. Kadın Girişimci Tipleri
Kadın girişimciler taşıdıkları özellikler açısından sınıflandırıldığında genelde
dört tip kadın girişimci ortaya çıkmaktadır. Bunlar:
• Geleneksel Kadın Girişimci Tipi: Klasik kadın girişimci olarak da
adlandırılan geleneksel kadın girişimcilerin yüksek düzeyde girişimcilik idealleri
bulunmaktadır. Cinsiyet rollerine uygun davranan bu girişimcilerde aile rolü de
esastır. Ana motivasyonu para kazanma olan geleneksel kadın girişimciler aile
rolleriyle işlerini dengede tutmaktadırlar (Yılmaz ve Mayatürk, 2008). Geleneksel
girişimci tipinde olan kadın girişimciler, çoğunlukla konukevi, sekreterlik, bakım
ajansı, restoran, yemek fabrikası ve kuaför salonuna sahip olmaktadırlar (Kutanis ve
Hancı, 2004).
• Aileci (Evcil) Kadın Girişimci Tipi: Aileci kadın girişimciler aile içindeki
kadınlık rolüne sıkı sıkıya bağlıdırlar. Ailesi önce geldiğinden girişimcilik idealleri
geleneksel tipe göre daha düşüktür. Ailelerinin uygun gördüğü ve ailelerine uyan
girişimcilik alanlarında faaliyetlerini sürdüren bu tip kadınları girişimciliğe
yönlendiren temel güdü kendini geliştirme ve ailesine destek olmaktır. Bu nedenle,
ana merkez eş, çocuk ve ailedir (Top, 2006).
• Yenilikçi Kadın Girişimci Tipi: Girişimcilik ideallerini geleneksel cinsiyet
rollerinin çok daha üstünde tutan ve işletmesinin büyümesini öncelikli hedefleri
arasına koyan kadın girişimcilerdir Genellikle yüksek eğitim görmüş, ekonomik
olarak bağımsızlıklarına düşkün ve teknolojiyi çok iyi kullanma özelliklerine
sahiptirler. Bu nedenle, yenilikçi kadın girişimciler genellikle pazar araştırmaları,
reklam, halkla ilişkiler ve basın işlerinde çalışmaktadırlar (Kutanis ve Hancı, 2004;
Yılmaz ve Mayatürk, 2008).
• Köklü (Feminist) Kadın Girişimci Tipi: Kadınlık olgusu girişimcilik için
teşvik edici bir unsurdur. Erkeklerle her alanda eşit olduklarına inanırlar. Kadın
girişimci evli ise, evde işler eşle eşit bir biçimde ve işbirliği ile beraberce yürütülür.
4. Araştırma Bulguları Esengül İPLİK
50
4.1.2.5. Kadın ve Erkek Girişimciler Arasındaki Farklılıklar
Kadın girişimciler ile erkek girişimcilerin birçok yönden benzer oldukları
düşünülse de gerek cinsiyete bağlı nedenlerle gerekse toplumsal değer yargılarının ve
yetiştirilme tarzının etkisiyle farklılaşan bir çok yönleri bulunmaktadır. Bu
farklılıklar özellikle, motivasyon, iş becerileri ve mesleki deneyimleri açısından
görülmektedir (Top, 2006). Bu farklılıklar çoğunlukla bir işletmenin başlangıç
aşamasındaki işlemler, özellikle destek sistemleri, fon kaynakları ve sorunların
nitelikleri yönünden daha belirgin bir biçimde ortaya çıkmaktadır (Şekerler, 2006).
Kadın ve erkek girişimciler arasındaki farklılıklar genel olarak şu şekilde
sıralanabilmektedir (Yılmaz ve Mayatürk, 2008):
• Kadın girişimciler içinde bulundukları sosyal, kültürel ve çevresel faktörlerden
erkek girişimcilere göre farklı etkilenmekte ve toplumsal değer yargılarına
daha fazla önem vermektedirler.
• Kadın girişimciler ev ve iş rollerini birlikte yürütebilirken genelde erkek
girişimciler bu dengeleri sağlamakta zorlanmakta ve erkek girişimciler için
işleri önce gelmektedir.
• Kadınların çocuk sayısı arttıkça girişimcilik eğilimleri azalmakta, erkeklerde
ise tam tersi bir durum gözlenmektedir.
• Kadınlar erkek girişimcilere göre daha tutucu, daha temkinli ve daha düşük
başarı ihtiyacına sahiptirler. Bu nedenle, bir işe başlamaları ve bu işi
geliştirmeleri daha yavaştır (Top, 2006).
• Kadın girişimcilerin iş ilişkileri daha çok güvene dayanırken, erkek
girişimcilerin iş ilişkileri daha çok hiyerarşiye, güç ve otoriteye dayanmaktadır.
• Kadın girişimciler erkek girişimcilere göre çevrelerine fikir danışmada daha
rahattırlar ve bilgiyi daha fazla paylaşırlar.
• Kadın girişimcilerin sezgilerini kullanma, iletişim ve empati kurma yetenekleri
daha yüksektir. Bu nedenle, kadın girişimciler karar verirken işin içine
duygularını da katarken, erkek girişimciler daha çok mantıkları ile hareket
etmektedirler.
4. Araştırma Bulguları Esengül İPLİK
51
Çizelge 4.2 Kadın ve Erkek Girişimcilerin Özellikleri Bakımından Karşılaştırılması Özellikler Erkek Girişimciler Kadın Girişimciler
Motivasyon (Güdüleyici Faktör)
Bir amaca yönelme ve bu uğurda çaba, özgür olma ve tek başına başarma
Kendini gerçekleştirme- birşey ortaya koyabilmek için çaba gösterme
Girişimde Bulunma Nedeni
İşten soğuma, belli bir alanda ilgi veya o alanda fırsat yakalama, kişisel koşullarda değişiklik
Mevcut işten hoşnutsuzluk, bir yan iş veya öğrencilik sırasında çalışılan bir iş olma, işten çıkarılma, varlık sahibi olma-varlık devralma
Fon Kaynakları Kişisel varlık / birikim, kişilerden sağlanan borçlar
Kişisel varlık / birikim, banka kredileri, yatırımcıların desteği, arkadaş / aileden alınan borçlar
Mesleki Geçmişi
Faaliyet alanındaki deneyim, alanında orta düzey yönetici veya idari kademelerde deneyim sahibi olma, hizmette mesleki deneyim
Çalıştığı işi nedeniyle edindiği deneyim, konunun gerçek anlamda uzmanı olma veya o alanda yüksek düzeyde başarı elde etmiş olma, belli işletmecilik alanında uzmanlık
Kişisel Özellikler
Esnek ve toleranslı olma, hedefe yönelme, yaratıcılık ve gerçekçilik, orta düzey kendine güven, hevesli ve enerjik olma, sosyal ve ekonomik çevre ile baş edebilme yetisi
Kararlılık ve inatçılık, hedefe yönelme, yenilikçilik ve idealistlik, kendine aşırı güven, hevesli ve enerjik olma, kendi kendinin patronu olma
Geçmiş Yaşamı İle İlgili Konular
Girişim Yaşı : 35-45 Baba serbest meslek sahibi, üniversite eğitimi almış, işletmecilik veya mühendislik alanlarında eğitim görmüş, ailenin ilk çocuğu
Girişim Yaşı : 25-35 Baba serbest meslek sahibi üniversite eğitimi almış, işletmecilik veya mühendislik alanlarında eğitim görmüş, ailenin ilk çocuğu
Destek Olan Gruplar Arkadaşlar, profesyonel kişiler (Avukatlar, Muhasebeciler), iş ortakları / o alandaki kişiler, eşi
Yakın arkadaşlar, eşi, aile üyeleri, kadın dernekleri, meslek kuruluşları
Girişimin Türü Hizmet alanındaki işler, eğitim hizmetleri, danışmanlık veya halkla ilişkiler
İmalatçılık veya yapımcılık (inşaatçılık)
Kaynak: Gürol, 2000
4.1.2.6. Türkiye’de Kadın Girişimciliği
Kadın girişimcilerin yerel ekonomilerde oynadıkları rol toplumun büyük bir
kesimi tarafından ihmal edilen bir konudur. Oysa sürdürülebilir kalkınmanın
sağlanabilmesi için özellikle yerel ekonomilerde istihdam yaratma güçleri ve
çevrelerine sosyal fayda sağlamaları gibi nedenlerle kadın girişimcilerin rolü
büyüktür.
4. Araştırma Bulguları Esengül İPLİK
52
Dünyada özellikle 1980’li yıllardan itibaren girişimcilik kültürünün gelişmesi
ve girişimciliğin önem kazanmasıyla birlikte kadın girişimcilerin sayısının hızla
arttığı bilinmektedir. Türkiye’de de 1990’lı yıllardan sonra uluslararası alandaki
gelişmelerin etkisiyle kadın girişimci sayısında önemli bir artış görülmüştür.
Türkiye’de kadınların iş hayatına katılımı; ekonomik ve toplumsal kalkınma
açısından büyük önem taşımaktadır. Ayrıca, kadınların girişimcilik faaliyetlerine
aktif bir biçimde katılımı, ekonomik ve sosyal hayatta etkin rol almalarında önemli
bir işleve sahiptir (Tekin, 2005).
Son yıllarda, gelişmiş ülkelerde kadının ekonomik yaşama etkin bir şekilde
katılımı söz konusuyken, Türkiye’de, özellikle küçük yerleşim yerlerinde kadınların
iş yaşamına katılımları diğer gelişmiş ülkelere göre oldukça düşük düzeydedir.
Kadınların üretim potansiyelleri tam olarak kullanılmadığı için özellikle Türkiye’nin
Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerinde kadın emeğinden yeterince
yararlanılamamakta ve kadının iş yaşamında yer alma olgusu gelişememektedir.
Ayrıca bu bölgelerde yaşayan kadınların eğitim seviyelerinin düşük olması ve
kültürel özellikler nedeniyle erkek işlerine karışmamalarının gerekli olduğu
anlayışıyla büyütülmeleri, kadın girişimciliği kavramının henüz istenilen düzeyde
olmamasına sebep olmaktadır (Yılmaz ve Mayatürk, 2008).
Ülkemizde, toplumda var olan cinsiyete dayalı rol ayrımı ve aile içi ataerkil
üretim ilişkilerinin kadını öncelikle ev işlerinden ve çocuk bakımından sorumlu
kılması, kadınların toplumsal üretimden uzaklaşmalarına ve kendilerine benimsetilen
toplumsal cinsiyet kalıplarına göre beceriler edinmelerine neden olmaktadır.
Kadınlar, bu yüzden, daha çok hizmet sektöründe, sağlık, eğitim, tekstil, gıda gibi
alanlarda kitlesel bir biçimde çalışmakta veya bu alanlarda işyeri açmaktadırlar
(Çakıcı, 2006).
Türkiye’de kadınların işgücüne katılım oranı ile kendi işinin sahibi olma
oranları erkeklere kıyasla oldukça düşük seviyelerde gerçekleşirken, bu oranlar
kentsel ve kırsal alanlar arasında da ciddi farklılıklar göstermektedir. 2010 yılı TÜİK
verilerine göre kadınların işgücüne katılım oranı %28,4, erkeklerin işgücüne katılım
oranı ise %71,6’dır. İşgücüne katılanlar arasında kendi işinin sahibi olanların oranı
%25,4’tür. Bunun içerisinde kadınların oranı %15,7 iken, erkeklerin oranı %84,3’tür.
4. Araştırma Bulguları Esengül İPLİK
53
Türkiye’de işgücüne katılan kadınlar özellikle tarım kesiminde yoğunlaşmaktadır.
Buna göre, kırsal kesimde istihdam edilen kadınların %84,6’sı ve erkeklerin ise
sadece %50,7’si tarım sektöründedir. Buna rağmen kırsal kesimde kadınların
ekonomik durumlarında bir iyileşme görülmemektedir. Bunun nedeni tarım
sektöründe çalışan kadınların %78,6’sının ücretsiz aile işçisi olarak çalışmalarıdır.
Günümüzde giderek daha yaygın biçimde, kadın işsizliğine karşı bir çözüm ve
kadınların kendi kazançlarını elde ederek ekonomik bağımsızlık kazanmalarında bir
araç olarak görülen kadın girişimciliği konusu tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de
de özellikle son yıllarda gerek siyasi iktidarlar ve gerekse sivil toplum kuruluşları
tarafından teşvik edilen ve desteklenen, sorunları tespit etme ve çözüm bulma
noktasında akademik çalışmalara da konu olan özel bir çalışma sahası haline
gelmiştir (Ecevit, 2007; Taslak ve Doğan, 2008). Bu amaçla, bazı kurum ve
kuruluşlar; ülkemizde kadın girişimci sayısının arttırılması, mevcut potansiyelin daha
iyi değerlendirilerek kadın girişimcilerin ülke ekonomisine katkılarının daha fazla
sağlanması ve kadın girişimciliğinin teşvik edilmesi ve desteklenmesi konularında
çalışmalar yapmaktadırlar (Tekin, 2005).
Türkiye’de genellikle küçük ve orta ölçekli işletmeler kurarak kendilerini
göstermekte ve sayıları gün geçtikçe artmaktadır. Kadınları kendi işini kurmaya
yönelten pek çok neden bulunmaktadır. Aile ihtiyaçlarını karşılama, sosyal ilişkilere
girme, kendini gerçekleştirme, kişisel özgürlük, ücretli ve mesai gerektiren işe eşinin
izin vermemesi, eğitimini veya bilgisini değerlendirme isteği, aile geçiminden
sorumlu olması, sağlık sorunları ve iş bulamama kadınları girişimciliğe yönelten
nedenlerin başında gelmektedir. Kendi işini kuran kadınlar kuruluş sermayelerini
genellikle kendi küçük birikimlerden karşılamakta, yetmediği takdirde ailesi ve yakın
çevresinden destek almaktadırlar (Koç, 2005; Erdoğan, 2008).
4.1.2.6.(1). Türkiye’de Kadın Girişimciliğine Verilen Destekler
Türkiye’de sosyal ve ekonomik gelişime katkıda bulunmak ve sürdürülebilir
kalkınmayı sağlamak amacıyla ekonomik değer yaratan kadın girişimci sayısını
arttırmak ve var olan kadın girişimcileri güçlendirmek gerekmektedir (Can ve
4. Araştırma Bulguları Esengül İPLİK
54
Karataş, 2007). Bu amaçla, ülkemizde kadın girişimciliğini teşvik etmek ve
desteklemek üzere gerek kamu kuruluşları ve gerekse birçok sivil toplum kuruluşu
tarafından bugüne kadar çeşitli program ve projeler yürütülmüştür.
Türkiye’de kadın girişimcilere yönelik destekler, küçük sanayi siteleri ve
organize sanayi bölgeleri programları, KOSGEB hizmetleri, T. Halk Bankasının
finansman imkanları ile sağlanmaktadır. Bu desteklerin yeterli olup olmadıkları
tartışma konusu olmakla birlikte, kadın girişimcilerin var olan destek sistemlerinden
ne ölçüde yararlandıklarının araştırılması, kadın girişimciliğinin geliştirilmesi
açısından önemli bir konudur (Tekin, 2005).
Ülkemizde kadın girişimciliğini teşvik etmek ve desteklemek amacıyla
yürütülen projeler ve bu projelere destek veren kuruluşlardan bazıları şöyledir
(KSGM, 2008):
• Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü (KSGM):
- Kadın İstihdamının Geliştirilmesi Projesi
- Kadınların Kalkınmaya Katılımının Desteklenmesi Ulusal Programı Projesi (BM
Kalkınma Programı işbirliği ile)
- Küçük Girişimcilik Projesi (Dünya Bankası destekli)
• Türkiye İş Kurumu (İŞKUR)
- Aktif İşgücü Programları Projesi
• Küçük ve Orta Sanayi Geliştirme İdaresi (KOSGEB)
- İş Geliştirme Merkezleri
- Genel girişimcilik eğitimi
- Kadın Girişimciliğinin Desteklenmesi Projesi (AB Mali Yardımı ile)
• Güneydoğu Anadolu Projesi
- Girişimci Destekleme Merkezleri (GİDEM)
- Çok Amaçlı Toplum Merkezleri (ÇATOM)
• Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB)
- Avrupa Birliği İş Geliştirme Merkezleri
• Türkiye Esnaf ve Sanatkârları Konfederasyonu (TESK)
- Kadın Girişimciliğinin Desteklenmesi Projesi (Avrupa Komisyonu finansmanı ile)
• Kadın Girişimciler Derneği (KAGİDER)
4. Araştırma Bulguları Esengül İPLİK
55
- Kadın Girişimci Destekleme Programı
- Kadından Kadına Köprü Projesi
- Su Damlası Projesi
• Kadın Emeğini Değerlendirme Vakfı (KEDV)
- Girişimcilik Eğitimleri
- Mikro Kredi Programı
• Çağdaş Kadın ve Gençlik Vakfı (ÇKGV)
- “Kadınlar için Kadınlar” Projesi
• Türk Grameen Mikrokredi Projesi
• Türkiye Kalkınma Vakfı (TKV)
- “Kendi İşini Kur” Eğitimi
- Girişimciliği Geliştirme Fonu
Günümüzde, Türkiye’de kadın girişimciliğini geliştirmeye yönelik yapılan
çalışmaların sayısının artmasında, dünyada kadın girişimci sayısının hızla artması,
kadın girişimcilerin ülke ekonomisine olan olumlu katkıları ve AB, OECD, BM gibi
uluslararası kuruluşların kadın girişimciliğini destekleyici ve yaygınlaştırıcı
politikalar izlemeleri gibi faktörler etkili olmuştur (Yetim, 2002). Bu doğrultuda,
kadın girişimcileri desteklemeye yönelik projelerin sayısının artmasıyla birlikte
kadınlar girişimcilikte giderek daha aktif bir biçimde rol oynayacak ve ekonomik
kalkınmaya daha fazla destek olacaklardır.
4.1.2.6.(2). Türkiye’de Mikro Kredi Uygulamaları
Mikro finansman, yoksul ve düşük gelir düzeyindeki kişi, aile ve 1-9 kişiden az
çalışanı olan mikro işletmelere sağlanan finansman hizmetleridir. Bu verilen finansal
hizmetlerin mikro olarak tanımlanması, hizmetlerin normal bankacılık çerçevesinde
verilen finansal hizmetlerden daha küçük boyutlu olmasından kaynaklanmaktadır.
Sadece güvene dayanan, teminatsız ve kefilsiz küçük sermaye şeklindeki mikro
kredi, iş yapma fikri olup, gelir getirici bir faaliyette bulunmak üzere, küçük bir
başlangıç sermayesine ihtiyacı olan yoksullara imkân verilmesi, özellikle küçük
ölçekli fonlara ihtiyaç duyan potansiyel kadın girişimcilerin ekonomik sistem içine
4. Araştırma Bulguları Esengül İPLİK
56
daha kolay girmelerinin sağlanması amacıyla ortaya çıkmış bir projedir (Can ve
Karataş, 2007; Gökyay, 2008).
Mikrokredi ilk olarak 1976 yılında Grameen Bank yoluyla Bangladeş’te
uygulanmıştır. Grameen Bank’ın kurucusu Muhammed Yunus, yoksul kesimin mali
sistem içerisinde faaliyet gösteren bankalar vb. ticari kuruluşlardan kredi temin
etmelerinin mümkün olmadığını gözlemledikten sonra bir proje başlatmaya karar
vermiş ve bu durumda olduğunu tespit ettiği 42 kişiye ihtiyaç duydukları malzemeleri
alabilmeleri için 27 dolar kredi vermiştir. Verilen kredilerin tamamının geri
dönmesiyle daha fazla sayıda kişiye kredi verilmeye başlanmıştır (Baltacı, 2009).
Mikro kredi kavramı, çok yoksul ailelerin üretici faaliyetlere girişmelerine
veya küçük işletmelerini büyütmelerine yardımcı olmak amacıyla onlara verilen çok
küçük meblağlarda kredi olarak tanımlanmaktadır. Geleneksel kredi, mevduat,
sigorta ve geçerli mali sistem dışında kalanlara veya bu kuruluşlara ulaşamayanlara
yapılan tasarruf, sigorta ve para transferi gibi hizmetler bu proje kapsamında sunulan
mikro finansman hizmetleri arasında sayılmaktadır (Aşçı ve Demiryürek, 2008;
Gökyay, 2008). Bu krediler, kişiler yerine gruplara verilmekte; piyasa faiz oranları
kabul edilmekte; kredi, onu kullanacak kişi tarafından belirlenen faaliyetler için
alınmakta; zamanında ve tam olarak geri ödenmesi durumunda daha büyük miktarda
yeni bir kredi vaat edilmektedir (Baltacı, 2011).
Dünya nüfusunun beşte birini oluşturan yaklaşık 1.3 milyar insanın günde 1
dolarlık mutlak yoksulluk sınırının altında yaşamaya çalıştığı günümüzde, “mikro
finansman sistemi” özellikle kırsal alanda yoksulluğu azaltmak, geliri arttırmak ve
istihdamı desteklemek üzere tasarlanmış birçok müdahale stratejilerinden biri olarak
görülmektedir. Mikro ölçekli işletmeler küçük olmalarına rağmen, kümülatif etkileri
oldukça büyüktür. Ülkeden ülkeye farklılık göstermekle birlikte, çalışan nüfusun
tahminen %30 ila %80’i mikro işletmelerde istihdam edilmektedir (Swider, 2010;
Soysal, 2010).
Türkiye’de tam anlamı ile mikro kredi çalışmaları, Kadın Emeğini
Değerlendirme Vakfı (KEDV) tarafından başlatılmış ve 1995–1997 yılları arasında
İstanbul’un dar gelirli bölgelerinde 100 kadına iş yapmaları için küçük miktarlarda
krediler verilmiştir. Daha sonra, 2002 yılında mikro kredi projesi için gereken fonun
4. Araştırma Bulguları Esengül İPLİK
57
bulunmasıyla KEDV, evinde, tezgâhında ya da dükkânında kendi işini yapan ya da
bir iş kurmak isteyen dar gelirli kadınlara maddi destek sağlamak amacıyla Maya
Mikro Ekonomik Destek İşletmesi’ni kurarak mikro kredi programını başlatmıştır
(Ozan Dündar, 2007).
Türkiye’de mikro krediye yönelik ikinci uygulama olan Türkiye Grameen
Mikro Kredi Programı ise, resmi olarak Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde pilot proje
şeklinde başlatılmıştır. 2003 yılında 6 kişiye kredi verilerek başlayan projenin amacı,
yoksul olarak nitelendirilen insanlara, özellikle kadınlara, gelir getirici faaliyetlerde
bulunmaları için kendi işlerini kurmalarına yönelik küçük miktarlı kredilerin
sunulması olarak belirlenmiştir (Baltacı, 2009).
Türkiye Grameen Mikrokredi Projesi’nin (TGMP) kredi özellikleri ve kredi
verme süreci Grameen Bank ile benzerlik göstermektedir. Grameen Bank modelinde
olduğu gibi proje kapsamında sadece grup kredileri kullandırılmakta olup grup
üyelerinin aynı aileden olmaması, aynı mahallede ya da köyde yaşaması ile benzer
sosyal ve ekonomik şartlara sahip olması kredi kullandırma sürecinde aranan
şartlardan bazılarıdır (Baltacı, 2009).
Mikro kredilerde öncelikle yoksulluk ve açlık riskiyle karşı karşıya olan
grupların başında gelen ve daha fazla sosyal ve ekonomik baskı altında olan kadınlar
hedef alınmış ve öncelikle onların bu durumdan kurtulmalarına yardımcı olmak
istenmiştir (Ozan Dündar, 2007). Çünkü kendi işini kurmak isteyen kadınlar
erkeklere oranla yeterli öz sermayeye sahip olma veya başlangıç için gerekli
finansmana ulaşma konusunda daha fazla sorunlarla karşılaşmaktadırlar.
Kadının ekonomik faaliyetlere katılımının belirli bölgelerde çok düşük düzeyde
kaldığı Türkiye gibi ülkelerde, kadın girişimciliği ve mikro-finans konuları çok daha
fazla önem kazanmaktadır. Özellikle Türkiye’nin Doğu ve Güneydoğu Anadolu
Bölgelerinde yaşayan yoksul kadınların eğitimden mahrum ve ekonomik açıdan
eşlerine bağımlı olmaları, geleneksel yapı içinde dışarıda çalışmalarına izin
verilmemesi, bu insanların geleceğe yönelik güvenlerinin ve beklentilerinin
kırılmasına yol açmakta, daha da önemlisi bölgesel gelişmişlik farklılıklarının
derinleşmesine katkıda bulunmaktadır (Soyak, 2010). Bu nedenle, özellikle bu
bölgelerdeki kadınlara eğitim ve finansman desteği sağlanarak kendi işlerini
4. Araştırma Bulguları Esengül İPLİK
58
kurmaları yönünde desteklenmeleri, kadınların ekonomik açıdan güçlenmelerini ve
böylece içinde yaşadıkları bölgenin gelişmişlik farklarının azaltılmasını
sağlayacaktır.
4.1.2.7. Kırsal Alanda Kadın Girişimciliği
Kırsal alan, üretim etkinlikleri tarıma dayalı olan, kırsal nüfusun yaşadığı ve
çalıştığı alan olarak tanımlanmaktadır. Kırsal alanların ihtiva ettiği sosyokültürel,
demografik, ekonomik, çevresel ve mekânsal çeşitliliğin, çağın değişen koşullarıyla
birlikte yeni anlamlar kazanması, kesin bir kırsal alan tanımı yapılmasını
güçleştirmektedir. Sonuçta ülkeler kendi idari yapılarını da dikkate alarak,
kendilerine özgü kırsal alan tanımı yapmakla birlikte farklı amaçlarla gerçekleştirilen
çalışmalarda farklı kırsal alan tanımları kullanmaktadırlar. Bu tanımlamalarda kırsal
alanlar, arazi parçası olarak ele alınıp, tarımsal deseni, arazi kullanımı, kentlere
yakınlığı gibi kıstaslar göz önüne alınabilmekte, yine bu alanlar sosyokültürel
özelliklerine bağlı olarak, sosyal temsil, alışkanlıklar, ekonomik faaliyetlerde
çeşitlilik, nüfus azalması ve göç olgusu gibi kriterler çerçevesinde
değerlendirilebilmektedir (Ökten ve Çeken, 2008).
Ekonomik yönden doğal kaynaklarla sınırlı, teknolojik gelişmelerin diğer
yörelere kıyasla gecikmeli olarak benimsendiği, hayatın daha çok geleneklere göre
şekillendiği, kendine özgü kültürel yapısı bulunan ve ülkenin diğer yörelerine kıyasla
halkın yaşam standardının düşük olduğu bölgelerdir (http://www.tarimziraat.com).
Kırsal alanların başlıca özellikleri şu şekilde sıralanabilir (AREM, 2009):
• Kırsal alanda yaşam ortamı ve ekonomik aktiviteler, önemli ölçüde doğal
üretim kaynaklarının kullanım ve değerlendirilmesine bağlıdır.
• Ekonomik, toplumsal ve kültürel gelişme süreci, göreli olarak yavaş
işlemektedir.
• Teknolojik gelişmenin yaşama ve üretime yansıma oranının, göreli olarak
gecikmeli olduğu bir alan söz konusudur.
• Gelenek ve törelerin, yaşam biçimini ve kurallarını etkileme gücü fazladır.
4. Araştırma Bulguları Esengül İPLİK
59
• Yaşam biçimi ve tüketim kalıbı, göreceli olarak geleneksel özelliklere
sahiptir.
• İnsanlar arasında yüzyüze ilişkiler yaygındır.
Gelişmekte olan ülkelerde kırsal alanlar, yoksulluk ve nüfus azalması ile karşı
karşıya kalan, coğrafi olarak soyutlanmış, altyapı yatırımları ve devlet desteğine daha
fazla ihtiyaç duyan, yapısal ve kurumsal unsurların eksik olduğu alanlardır. Bu
bölgelerdeki çeşitli sosyal, ekonomik, siyasi ve ekolojik sorunlar istihdamda sorun
yaratmakta, büyük şehre göçün artmasına ve tarımsal üretimin azalmasına, buna
bağlı olarak da gıda kıtlığının artmasına neden olmaktadır (Özgen ve Minsky, 2007).
Türkiye için kırsal alan tanımı önemli bir sorun olarak ortaya çıkmaktadır.
Kırsal alanın temel niteliklerini yansıtan ve nitel-nicel açılardan tanımlanabilecek tek
bir “kırsal alan” tanımı henüz yapılamamıştır. Türkiye’de nüfus sayımında il ve ilçe
merkezleri dışında kalan üretime kaynak oluşturan alanlar kırsal alan olarak kabul
edilmektedir. Buna göre, istatistikî verilere göre Türkiye nüfusunun %35’i kırsal
alanlarda yaşamaktadır (Turhan, 2005).
Kırsal alanı ve kırsal kalkınmayı ele alırken, göz ardı edilmemesi gereken,
hatta daha da önemlisi bu alanın tam merkezinde bulundurulması gereken unsurların
başında; gerek günlük hayatıyla, gerekse kırsal alandaki üretim faaliyetlerine yönelik
katkısıyla kırsal kesim kadını gelmektedir (TEDGEM, 2008). Özellikle gelişmekte
olan ülkelerde kadınlar, kırsal ekonomilerin bel kemiğidir ve ailelerinin refahını
sağlamada önemli bir rol oynamaktadırlar (Kibas, 2005).
Kırsal kesim kadını gerek geleneksel yapısı, gerekse uğraşı biçiminin farklı
olması nedeni ile kentlerdeki hem cinslerine göre farklılık göstermektedir. Kırsal
kesimde kadın bir yandan temizlik, çocuk bakımı, yakacak temini, ekmek yapımı ve
beslenme gibi ev işleri ile uğraşırken, diğer yandan bitkisel ve hayvansal üretim, el
sanatları, tarım dışı işler ve gelir getirici faaliyetlerde de bulunmaktadır. Bu kadar
önemli işlere karşın, gerek aile içinde alınan kararlara gerekse üretim ile ilgili alınan
kararlara etkin olarak katılamamaktadırlar (Şahin ve Terin, 2009).
Kırsal kesimde kadın ve erkek çiftçilerin toprak varlığı ve toprak kullanımıyla
ilgili olarak yaşadığı sorunlar ortak olsa da geleneklerin etkisiyle kadınlar erkeklere
göre daha dezavantajlı durumdadırlar. Geleneklerin dışında birçok faktör tarımda
4. Araştırma Bulguları Esengül İPLİK
60
cinsiyet ayrımcılığını etkilemektedir. Bu olumsuz etkiler sonucunda kadınların hem
tarımda taşıdıkları yük giderek artmakta hem de gerekli kaynaklara ve yardımlara
ulaşmalarında eşitsizlikler ortaya çıkmaktadır (Zanbak, 2008).
Kırsal kadınların karşılaştıkları göreli sorunlar birçok araştırmacı tarafından
çalışılan konulardan birisidir. Çağdaş kırsal toplumlarda kadınların genellikle çok
aktif bir rolleri yoktur. Modern tarımsal üretim süreçleri daha önce kadınlar
tarafından yapılan işlerin birçoğunun bitmesine neden olmuştur. Ayrıca kırsal
alanlarda kaliteli istihdam için az fırsat olması nedeniyle kadınlar çoğunlukla düşük
ücretli, düşük statülü işlerde veya ücretsiz aile işçisi olarak çalışmak zorunda
kalmaktadırlar (Driga ve ark, 2009).
Ülkemizde tarımsal üretim faaliyetlerinin büyük bir bölümünü küçük aile
işletmelerinde ücretsiz aile işçisi olarak yerine getiren kırsal kadınların tarımsal
üretim faaliyetindeki rolleri ve işlevleri oldukça yüksek olmasına rağmen, büyük
çoğunluğunun eğitim seviyesi düşüktür. Bu nedenle kırsalda yaşayan kadınların
bilgi, beceri ve eğitim düzeylerinin iyileştirilmesi, bilinçli olarak üretime katılmaları
açısından son derece önemlidir (Şahin ve Terin, 2009).
Kırsal kesimde yaşayan kadınlara yönelik projelerin öncelikle okuma-yazma
öğretme, beceri geliştirme ve pazara yönelik üretim temelinde gelir getirme amacına
dayandırılması konusu yaşam düzeyinin yükseltilmesine önemli katkılar
sağlayacaktır. Kadınlara mesleki eğitim verilerek gelir getirici beceri kazandırılması
ve bunun sonucunda ürettikleri ürünleri satarak gelir elde etmeleri; onların ekonomik
yaşama daha fazla katılmalarına, kalkınmadan daha fazla pay almalarına, aile ve
toplumdaki konumlarının iyileşmesine neden olmaktadır (Ufuk ve Özgen, 2000).
Gelişmekte olan ülkelerin çoğunda var olan bölgeler arası gelişmişlik
farklılıklarının ortadan kaldırılması ve kırsal kalkınmanın sağlanmasında önemli bir
faktör olan kırsal girişimcilik; yetersiz altyapı, ekonomik durgunluk, düşük eğitim
seviyesi, vasıfsız işçiler gibi unsurlara sahip olup düşük gelir düzeyinin bulunduğu
ekonomik ve sosyal olarak az gelişmiş bölgelerde oluşmaktadır. Bu bağlamda,
zenginlik ve istihdam yaratması ve kırsal nüfusun yaşam kalitesi üzerinde önemli bir
etkiye sahip olması nedeniyle girişimciliği desteklemek, fakirleşen kırsal bölgelerde
ekonomiye güç veren önemli bir faktördür (Özgen ve Minsky, 2007).
4. Araştırma Bulguları Esengül İPLİK
61
Yeni kırsal kalkınma paradigmasına göre, girişimcilik kırsal kalkınma
politikası içinde içsel büyümeyi teşvik eden önemli bir araçtır. Girişimcilik, ekonomi
ve istihdamdaki büyümeden daha çok kırsal kalkınmaya katkı sağlamakta, kırsal
alanda artan genç nüfus için tek çözüm olarak görülmekte ve çok sayıda insana kendi
sosyal sistemleri içerisinde iş imkanı yaratılmasına, yerel olarak mevcut hizmetleri
çeşitlendirmeye ve bunun sonucunda da yerel nüfusun bölgede tutulmasına yardımcı
olmaktadır. Girişimciliğin kırsal alanda sahip olduğu sosyal fonksiyonlardan biri de
kadınlara yerel kariyer alternatifleri sunmasıdır. Bu, özellikle kırsal bölgelerdeki
kadınlar için çiftlik, ev ve hayvan merkezli görevlerini yerine getirirken aile
bütçelerine de katkı sağlamaları açısından önemlidir. Kırsal kadınlar arasında
girişimcilik konusundaki gelişmeler onların kişisel yeteneklerinin artmasına, aynı
zamanda toplum ve aile içerisindeki karar alma rollerinin de değişmesine yardımcı
olmaktadır (Sidhu ve Kaur, 2006; Driga ve ark, 2009).
Kırsal alanda bir kadının bilgi, arazi, para, el emeği gibi sermaye varlığını,
kendine güven, yaratıcılık, sorun çözme yeteneği, liderlik ve risk alabilme gibi
kişisel becerileriyle bütünleştirip bir örgütlü yapı (formel veya informel ilişkiler ağı)
içinde en etkin şekilde kullanarak büyütmesi ve ürününe pazarda alıcı bulabilmesi
girişimcilik faaliyeti olarak değerlendirilmektedir. Buna karşılık sermaye, kişisel
özellikler ve iletişim ağlarını sürdürülebilir bir şekilde kullanarak büyütememesi ve
ürününü pazarda satarak gelir elde etmemesi halinde bu girişimcilik faaliyeti olarak
kabul edilmemektedir (TEDGEM, 2008).
Kadın girişimciliği üzerine yapılan araştırmaların büyük çoğunluğunda kırsal
bölgelerde küçük işletmelerin başarısında cinsiyet farkına odaklanan birkaç çalışma
hariç kentsel ve kırsal alanlar arasında hiçbir ayrım yapılmamıştır. Kırsal kadınların
girişimci olma düzeylerinin düşük olmasının altında yatan muhtemel nedenleri
belirlemek üzere ise yapılmış çalışma bulunmamaktadır. Ancak genel olarak kadın
girişimciliğini, özelde ise kırsal alanda kadın girişimciliğini çalışmak için modern
toplumlarda var olan cinsiyet sisteminin farkında olmak gerekir (Driga ve ark, 2009).
Günümüzde, kırsal kalkınmanın sağlanabilmesi için daha fazla girişimciliğe
ihtiyaç duyulmaktadır. Bu bağlamda, girişimciliği destekleyen kurumlar ve bireyler,
girişimcilik faaliyetini, kırsal kalkınma sürecini hızlandırabilecek bir stratejik
4. Araştırma Bulguları Esengül İPLİK
62
kalkınma girişimi olarak görmektedirler. Ayrıca, bu kurumlar ve bireyler, kırsal
girişimleri destekleme konusunda aynı fikirde görünmektedirler. Buna göre; kırsal
girişimciliği, kalkınma ajansları, büyük bir istihdam potansiyeli; politikacılar, kırsal
alandaki huzursuzluğu önlemede temel strateji; çiftçiler, tarımsal gelirlerini arttıracak
bir araç ve kadınlar da kendilerine özerklik sağlayan ve sosyal destek ihtiyaçlarını
azaltan bir iş imkanı olarak görmektedirler. Bununla birlikte, tüm bu gruplar için
girişimcilik, bireylerin, ailelerin ve toplumların yaşam kalitesini arttırmak ve sağlıklı
bir ekonomi ve çevre oluşturmak için bir araç olmaktadır (FAO, 1997).
4.1.2.8. Türkiye’de Kadın Girişimcilerin Karşılaştıkları Sorunlar
Girişimcilik faaliyetlerinde bulunurken kadınların karşı karşıya kaldıkları
fırsatlar ve zorlukların araştırılması girişimcilikte cinsiyet faktörünü ele alan
araştırmaların önemli bir kısmını oluşturmaktadır. Bu konuda yapılan çalışmalar,
kadınların girişimcilik sürecinde erkeklere göre çok daha fazla zorlukla
karşılaştıklarını ortaya koymaktadır (Zhang ve ark, 2009; Mueller ve Dato-On, 2007).
Avrupa Komisyonu’nun “Kadın Girişimciliğini Desteklemede İyi
Uygulamalar” raporunda, ekonomik büyüme ve yeni istihdam yaratmanın kaynağı
olan ve teşvik edilmesi gerektiği düşünülen kadınların iş kurma ve işletme
konularında cinsiyete dayalı birçok engelle karşı karşıya kaldıkları belirtilmektedir
(Verheul, 2005). Bu bağlamda, kadın girişimcilerin genellikle erkeklerin etkili
olduğu faaliyet alanlarında çalışma, örnek alacağı hemcinslerinin (rol modellerinin)
az sayıda olması ve fon sağlamada erkekler ile karşılaştırıldığında daha çok
güçlüklerle karşı karşıya kalma gibi nedenlerle, erkek girişimcilere oranla baş etmek
zorunda kaldıkları sorunları daha fazladır (Gürol, 2000).
1980’li yıllardan itibaren birçok gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde olduğu
gibi Türkiye’de de, kadın girişimcilerin girişimcilik faaliyetlerinde karşılaştıkları
farklı sorunları konu alan pek çok araştırma yapılmıştır. Bu araştırmaların ortak yanı,
erkeklerden farklı olarak kadınların, girişimcilerin genel olarak yaşadıkları sorunların
yanı sıra bir de kadın olmaktan dolayı birtakım sorunlar yaşadığıdır (Soysal, 2010).
4. Araştırma Bulguları Esengül İPLİK
63
Kadınların girişimcilik faaliyetinde bulunmasını engelleyen yasal düzenlemeler
bulunmamasına rağmen, kadın girişimciler uygulamada sosyokültürel açıdan bir
takım engellerle karşılamaktadırlar. Bu doğrultuda kendi işini kurmak isteyen
kadınların karşılaştıkları engellerden bazıları şu şekilde sıralanabilir (Tekin, 2005):
• Kadınların aile hayatı ile iş hayatını dengeli bir şekilde yürütebilmelerini
sağlayacak desteklerden yoksun olmaları ve bu konuda sağlanan teşvik ve
desteklerin yeterince geliştirilmemiş olması,
• İş hayatında işverenlerin istihdamda öncelikle erkekleri tercih etmeleri ve
kadınların iş hayatında verimli olamayacağı şeklindeki düşünceler,
• Kadının ev dışında çalışmasına olumlu bakılmaması,
• Evde aile reisinin erkek olduğu ve erkeğin öncelikle iş sahibi olması
gerektiği şeklindeki düşünceler.
Bu engelleri aşarak kendi işini kuran kadınlar işlerini yürütürken de bir takım
sorunlarla karşılaşmakta ve bu sorunlar, kadınların işlerinin devamlılığını önemli
ölçüde etkilemektedir.
Türkiye’deki kadın girişimciler, faaliyetleri bakımından diğer ülkelerle
benzerlikler göstermesine rağmen karşılaştıkları sorunlar bakımından başka
ülkelere göre farklılıklar göstermektedir. Bu farklılıkların temelinde gelişmekte
olan bir ekonominin farklı sosyal yapısını gösteren mesleki ayrım, ücret eşitsizliği
ve kadınların ekonomide çok fazla desteklenmeyen sektörlere girmeleri gibi
nedenlere dayanmaktadır. Bu bağlamda kadınların işe başlarken sermaye bulma,
bürokratik prosedürler ve deneyimsizlik; işi sürdürme aşamasında ise sermaye
yetersizliği, bilgi, tecrübe ve kalifiye eleman eksikliği, pazardaki talep yetersizliği
ile borç ve vergi ödemeleri gibi konularda problem yaşamaları söz konusu
olmaktadır (Erdoğan, 2008; Tekin, 2005).
Yukarıda belirtilenler dışında gerek kentsel gerekse kırsal alanda kendi işini
kurmak isteyen kadınların karşılaştıkları engelleri genel olarak, sosyal ve kültürel
ortamda kadın rollerinin kalıplaşmış olması, bürokratik engeller, rol çatışması,
eğitimlerinin yetersiz olması, finansman bulma güçlüğü ve örgütlenme eksikliği olmak
üzere altı başlık altında incelemek mümkündür. Bunlar (Kutanis ve Hancı, 2004):
4. Araştırma Bulguları Esengül İPLİK
64
• Finansman Bulma Güçlüğü: Türkiye’de birçok kadın, ekonomik faaliyete
katılmak istediği halde yeterli finansman desteği alamadığı için ekonomik hayatın
dışında kalmaktadır (Can ve Karataş, 2007). Kadınların krediye ulaşabilirlikleri
sınırlı olmakla birlikte, banka mevzuatı açısından banka kredisi, ipotek ve diğer mali
kredilerden yararlanmaları konusunda ayrımcı ve engelleyici kurallar söz konusu
değildir. Bu konuda kadınları destekleyici düzenlemeler de yapılmaktadır. Ancak,
ayrılan fonlar ve kadınların bu kredileri kullanma imkânları hakkında bilgilendirilme
düzeyleri yeterli düzeyde değildir (Gürol, 2000). Kadınlar, bankalar tarafından talep
edilen teminatları karşılayacak mal varlığına sahip olmamaları ve kefil bulamamaları
nedeniyle banka kredilerine başvuramamaktadırlar. Ayrıca, kredi vadelerinin kısa
olması, kredi talebinin geç sonuçlanması ve faizlerin yüksek olması gibi nedenlerden
dolayı da kredi almak için müracaat etmekten kaçınmaktadırlar. Bu nedenlerle de
kurdukları işler genelde küçük sermayeli ve küçük ölçekli olmaktadır (Özar, 2005).
Yapılan araştırmalar sonucunda, Türkiye’de kredi kullanabilen kadınların oranının
%1’den bile daha az düzeyde olduğu ortaya çıkmıştır (TEDGEM, 2008).
• Kalıplaşmış Kadın Rolleri: Tarihi süreç içerisinde kadınlara çeşitli roller ön
görülmüş ve bu rollerin yerine getirilmesi kadınların görevi haline gelmiştir. Buna
göre, geleneksel olarak toplumda kadına yüklenen “çocuklarının annesi, evinin
kadını” rolü, günümüzde toplumda yaşanan hızlı değişime rağmen halen varlığını
sürdürmektedir. Bu nedenle çalışma yaşamına katılan kadınlar meslek yaşamlarında
erkek rakiplerle yarışmalarının yanı sıra, kendilerine yüklenen rollerini de
aksatmamaya çalışarak daha fazla sorumluluk üstlenmektedirler (Örücü ve ark, 2007;
Doğramacı, 2006).
• Bürokratik Engeller: Türkiye’de küçük bir işletme kurma ve tescil
ettirmede bürokrasi çok ağır işlemektedir. Yeni bir iş kuran birisinin vergi
dairelerinden, belediyeye, bakanlıklara ve noterliklere uzanan bir dizi işlem yapması
gerekmektedir (Yıldız, 2007). Yapılan araştırmalara göre kadın girişimciler yasal ve
bürokratik engellemeler arasında; işlem sayısının fazlalığından, süresinin
uzunluğundan, zorunlu bağıştan ve sık sık mevzuat değişikliğinden şikayet
etmektedirler. Şirket kuruluşuna yönelik bürokratik işlemlerin fazla ve maliyetli
4. Araştırma Bulguları Esengül İPLİK
65
olması kendi işini kurmak isteyen kadınlar üzerinde caydırıcı bir etki
yaratabilmektedir (İlter, 2008).
• Rol Çatışması: Kadın girişimcilerin, özel hayatlarıyla çalışma yaşamları
arasında rol ikilemi yaşamaları “rol çatışması” olarak tanımlanmaktadır. Bu anlamda
rol çatışması, girişimci kadınların özel veya iş yaşam alanlarından birine daha fazla
zaman ayırdığında diğer tarafı ihmali ile sonuçlanan bir durum olarak ifade edilebilir.
İş-aile çatışması kapsamı içerisinde değerlendirilen rol çatışması özellikle; uzun ve
düzensiz çalışma saatleri, fazla mesai, kişinin işte bulunma süresinin uzunluğu gibi
çeşitli iş özelliklerinden ortaya çıkabilmektedir (Soysal, 2010).
• Eğitim Düzeylerinin Yetersizliği: Eğitim kadının toplumsal konumu ve
istihdam olanakları üzerinde etkili olan en önemli faktördür. Ülkemizde özellikle
kırsal kesimde yaşayan kadınlar eğitim açısından çok daha fazla olumsuz koşullarda
bulunmaktadırlar. Eğitim düzeyi düşük olan kadınlar daha çok kayıt dışı ekonomide
çalışmakta ve genel işletme yönetimi, özellikle ürün pazarlaması ve kredi
olanaklarına erişim gibi konularda büyük sorunlarla karşılaşmaktadırlar (Ufuk ve
Özgen, 2000).
• Örgütlenme Eksikliği: Kadın girişimcilerin karşılaştıkları sorunlardan birisi
de girişimci kadınlar arası örgütlenme konusunda yaşanan güçlükler olmaktadır.
Örgütlenme öncelikle girişimci kadınları birbirlerinden haberdar ederek iş yaşamında
birbirlerini desteklemelerini sağlayacaktır. Bu bağlamda örgütlenmenin amacı, aynı
iş kolunda veya meslekte çalışan kadınların bir araya gelerek, kendi aralarında
işbirliği, dayanışma ve koordinasyon sağlamalarıdır. Bu doğrultuda kadın
girişimciler arasında gerçekleştirilecek bir örgütlenme faaliyeti; yeni iş kurmak
isteyen kadınları desteklemek, kuruluş aşamasında onlara yol göstermek, kredi
alabilmeleri için rehberlik etmek, birbirine yakın iş kollarında çalışanlar arasında
koordinasyon ve iletişim sağlamak, üyeler arası sosyal ilişkileri düzenlemek, diğer
kadın örgüt ve gruplarıyla ilişki kurmak ve hukuki sorunlar için destek vermek gibi
amaçları gerçekleştirmeye yönelik olmalıdır (Koç, 2005).
4. Araştırma Bulguları Esengül İPLİK
66
4.2. ANKET UYGULAMASI SONUCU ELDE EDİLEN BULGULAR
Çalışmanın bu bölümünde, araştırma sonucunda elde edilen bulgular
“araştırma yapılan köylerle ilgili bulgular”, “ankete katılan kadınların
sosyoekonomik özellikleri” ve “bağımlı ve bağımsız değişkenler arasındaki
ilişkilerin analizi” başlıkları altında verilmiştir.
4.2.1. Araştırma Yapılan Köylerle İlgili Bilgiler
Araştırma alanını oluşturan Akyar, Şekerdere, Serdar, Yoğunoluk, Anberinarkı,
Karatepe, Bostanlar, Gökçayır, Gökmustafalı, Küçüktüysüz, Kalecik ve Akdam
köylerinin bağlı oldukları ilçeler, ilçe merkezine uzaklıkları, nüfusları ve anket
uygulanan denek sayılarına ilişkin bilgilere Çizelge 3.5’te yer verilmiştir.
Çizelge 4.3 Köylerin Bağlı Oldukları İlçeler, Nüfus Bilgileri ve Denek Sayıları
Köyler
Bağlı Olduğu
İlçe Osmaniye Merkeze
Uzaklığı (km)
Nüfus*
Denek Sayısı
Erkek Kadın Toplam Akyar Merkez 5 1.068 1.014 2.082 29 Şekerdere Merkez 13 537 555 1.092 20 Serdar Merkez 31 106 107 213 19 Karatepe Kadirli 30 427 426 853 21 Yoğunoluk Kadirli 75 693 612 1.305 17 Anberinarkı Kadirli 40 303 296 599 21 Bostanlar Düziçi 30 740 664 1.404 19 Gökçayır Düziçi 34 1.005 1.047 2.052 17 Gökmustafalı Bahçe 37 124 127 251 17 Kalecik Hasanbeyli 23 211 216 427 20 Akdam Sumbas 80 489 502 991 20 Küçüktüysüz Toprakkale 17 1.334 1.282 2.616 20
* Kaynak: TÜİK, 2011
Akyar: İlçe merkezine uzaklığı 5 km olan köyün toplam hane sayısı 530’dur.
Köy muhtarının görüşüne göre köyde yaklaşık 400 hanenin maddi durumu iyi olup,
diğerleri orta ve kötüdür. Köyde ulaşım sefer sıklığı 10 dk. olan dolmuşlarla
4. Araştırma Bulguları Esengül İPLİK
67
sağlanmaktadır. Köye telefon ilk olarak 1981’de gelmiş ve bugün köyde hemen
herkeste an az bir adet cep telefonu bulunmaktadır. Telefon acentesi bulunmayan
köye posta hizmeti haftada 1 gün gelmektedir. Köy muhtarının belirttiğine göre
merkeze yakın olmasından dolayı köye gazete gelmemektedir. Köyde içme suyunu
muhtarlık sağlarken, sulama suyu kooperatif tarafından sağlanmaktadır. Toplam
arazi varlığı 20.000 da olan köyde zeytin, yerfıstığı, mısır, buğday ve narenciye en
çok yetiştirilen ürünlerdir. Okuma-yazma oranı yüksek olan Akyar köyünde bir adet
ilköğretim okulu mevcuttur. Herhangi bir sağlık biriminin bulunmadığı köyde 1 adet
kooperatif, beş adet bakkal ve bir adet manav bulunmaktadır. Köy muhtarı tarafından
kanalizasyon, yol ve su sorunlarının en önemli üç sorun olarak belirtildiği köyde
tarımla ilgili herhangi bir teknik eleman bulunmamaktadır.
Serdar: Toplam hane sayısı 200 olan köyün toplam arazi varlığı ise 5.000
da’dır. Köyün merkeze uzaklığı 31 km’dir ve ulaşım günde bir kere sefer yapan
dolmuşlarla sağlanmaktadır. Köye telefon 1974 yılında bağlanmıştır. Yaklaşık 50
hanede sabit telefon bulunurken, hemen hemen herkeste cep telefonu bulunmaktadır.
Köye posta hizmeti haftada bir kere gelirken ulaşım sorunundan dolayı gazete
gelmemektedir. Köye içme ve sulama suyu muhtarlık tarafından sağlanmaktadır. Hiç
okul bulunmayan köyde lise çağına gelen tüm çocuklar okula devam etmektedir.
Köyde taşımalı eğitim sistemi mevcuttur. Sağlık ocağı ve sağlık evi bulunmayan
köyde tarımla ilgili bir teknik eleman da görev yapmamaktadır. Köy muhtarının
görüşüne göre köyün en önemli üç sorunu sağlık hizmetinin ve okulun olmaması ile
teknik eleman bulunmamasıdır. Köydeki hanelerin yaklaşık %80’inin maddi olarak
iyi durumda olduğunu belirten köy muhtarına göre köyde kadınlar ve erkekler
arasında yardımlaşma yoktur.
Şekerdere: Osmaniye’ye uzaklığı 13 km olan köyde toplam 270 hane
bulunmaktadır. Köyde ulaşım hizmeti, günde 3 defa yapılan seferlerle özel bir firma
tarafından sunulmaktadır. Köye telefon hizmeti 1986 yılında sunulmaya başlanmıştır.
Yaklaşık 40 evde sabit telefon ve yaklaşık 600 kişide cep telefonu bulunmaktadır.
Bayilik bulunmadığından dolayı gazete gelmeyen köye haftada bir kere posta servisi
gelmektedir. Köye içme suyu hizmeti devlet tarafından verilirken, sulama suyu
hizmetini sulama birliği sunmaktadır. Yalnızca bir adet ilköğretim okulu bulunan
4. Araştırma Bulguları Esengül İPLİK
68
köyde taşımalı eğitim sistemi bulunmaktadır. Kooperatif bulunmayan köyde bir adet
sağlık evi ve burada görev yapan bir ebe bulunmaktadır. Buğday, mısır, yerfıstığı ve
zeytin köyde en çok yetiştirilen ürünlerdir. Köyde tarımla ilgili herhangi bir teknik
eleman bulunmamaktadır. Köy muhtarına göre, köydeki hanelerin çok büyük
çoğunluğunun maddi durumu kötüdür, iyi durumda olan hane yoktur.
Karatepe: Altı mahalleden oluşan köyün toplam hane sayısı 230, toplam arazi
varlığı ise yaklaşık 5.000 da’dır. Osmaniye merkeze uzaklığı 25 km olan köyün
yolları asfalttır. Köyde ulaşım günde bir kere sefer yapan özel bir firma tarafından
sağlanmaktadır. Çoğu evde sabit telefon bulunmayan köyde hemen herkeste cep
telefonu bulunmaktadır. Köye gazete gelmemektedir. Telefon acentesi bulunmayan
köye posta hizmeti haftada iki kere gelmektedir. Köydeki her mahalle içme suyunu
farklı kaynaklardan sağlarken, köyde sulama suyu yoktur. Köyde bir adet ilköğretim
okulu bulunmakta, taşımalı eğitim hizmeti verilmemektedir. Lise çağına gelenler ilçe
merkezinde okula devam etmektedirler. Dünyaca ünlü kilimlerin dokunduğu
Karatepe–Kızyusuflu Kalkınma Kooperatifi bu köyde bulunmaktadır. Doğal boya
atölyesi, dört boya fırını ve bir dokuma atölyesinin bulunduğu kooperatifte, yüz
tezgahta kilim dokunmaktadır. 25 yataklı sosyal tesisi bulunan kooperatifte kilimler
tamamen doğal yün ve doğal kök boya kullanılarak dokunmaktadır
(http://www.karatepekilim.com.tr/). Bakkal ve manav bulunmayan köyde, sağlık
hizmeti veren bir kurum ya da personel de bulunmamaktadır. Yer fıstığı, buğday ve
pamuk köyde en çok yetiştirilen bitkisel ürünlerdir. Köyde tarımla ilgili herhangi bir
teknik eleman bulunmamaktadır. Görüşülen köy muhtarına göre, sulama ve yol
köyün en önemli sorunlarıdır.
Yoğunoluk: Kadirli ilçesine bağlı olan köyün Osmaniye’ye uzaklığı 75
km’dir. Toplam hane sayısı 870 olup bunların yalnızca 320’si doludur. Görüşülen
köy muhtarının görüşüne göre, bu hanelerin %30’unun maddi durumu iyi, %40’ının
orta ve %30’unun ise kötüdür. Asfalt yolu bulunan köyde ulaşım saat başı sefer
yapan özel bir firmaya ait dolmuşlarla sağlanmaktadır. Köyde bir adet telefon
acentesi bulunmaktadır. Yaklaşık 100 evde telefon bulunurken, diğer köylerde
olduğu gibi hemen herkeste cep telefonu bulunmaktadır. Köye gazete hergün
gelmektedir. Köyde internet bağlantısı bulunmakla birlikte evlerin hiçbirinde internet
4. Araştırma Bulguları Esengül İPLİK
69
yoktur. Köye içme suyu özel idare tarafından sağlanırken, sulama suyu yoktur. Bir
adet ilköğretim okulu bulunduğu köyde lise çağına gelenler içinse taşımalı eğitim
hizmeti verilmektedir. Köyde beş adet bakkal ve manav, dört adet kahvehane ve birer
adet kooperatif, kasap ve berber bulunmaktadır. Yalnızca bir adet sağlık ocağı
bulunan köyde, burada görev yapan bir de ebe bulunmaktadır. Bitkisel üretimin
oldukça az olduğu köyde tarımla ilgili herhangi bir teknik eleman görev
yapmamaktadır. Köyün geliri büyük ölçüde ormancılığa dayanmaktadır. Köy
muhtarının görüşüne göre köyün en önemli üç sorunu; yoların bozuk olması, içme
suyunun yetersizliği ve kanalizasyon bulunmamasıdır.
Anberinarkı: Toplam 150 hanesi bulunan köyün, arazi varlığı yaklaşık 5.000
da’dır. Köyün Osmaniye’ye uzaklığı 40 km ve yolu asfalttır. Ulaşım hizmeti belediye
tarafından verilmektedir. Telefon acentesi bulunmayan köyde yaklaşık 60 hanede
sabit telefon bulunmaktadır. Köy muhtarının belirttiğine göre yaklaşık 300 kişide de
cep telefonu mevcuttur. Köyde gazete okuma düzeyi düşük olduğundan, köye gazete
gelmemektedir. Toplam 6 hanede bilgisayar ve internet bağlantısı vardır. Köye posta
hizmeti haftada iki kere gelmektedir. Köyün sulama suyu sulama birliği tarafından
sağlanırken, içme suyu olarak kuyu suyu kullanılmaktadır. Hiç okul bulunmayan
köyde taşımalı eğitim sistemi uygulanmaktadır. Köyde birer adet kooperatif,
kahvehane ve 2 adet de bakkal bulunmaktadır. Köyde sağlık hizmeti veren herhangi
bir kurum yoktur. Bitkisel üretim faaliyetlerinin büyük kısmını buğday ve mısır
oluşturmaktadır. Köy muhtarına göre içme suyunun olmaması ve yolların bozuk
olması köyün en önemli sorunlarıdır.
Bostanlar: Düziçi ilçesine bağlı Bostanlar köyünün Osmaniye merkezine
uzaklığı 30 km’dir. Toplam 320 hanesi bulunan köyün, arazi varlığı 4.000 da’dır.
Köy muhtarının görüşüne göre, köydeki hanelerin %30’unun maddi açıdan iyi
durumdayken, %20’si orta, %50’si ise kötü durumdadır. Yolları asfalt olan köyün
ilçe ile ulaşımı sefer sıklığı 10 dk. olan özel bir firmaya ait dolmuşlarla
sağlanmaktadır. Telefon acentesi bulunmayan köyde yaklaşık 80 evde sabit telefon
bulunurken, yaklaşık 1.000 kişide de cep telefonu bulunmaktadır. Görüşme yapılan
köy muhtarı talep olmadığı gerekçesiyle köye gazete gelmediğini, posta hizmetinin
ise hafta bir geldiğini belirtmiştir. Köyün içme suyu muhtarlık tarafından
4. Araştırma Bulguları Esengül İPLİK
70
sağlanırken, sulama suyu kaymakamlık tarafından sağlanmaktadır. Köyde iki adet
ilköğretim okulu bulunmakta, lise çağına gelen öğrenciler için ise taşımalı eğitim
hizmeti verilmektedir. Herhangi bir kooperatif bulunmayan köyde dört adet bakkal,
bir adet sağlık evi ve burada görev yapan bir ebe vardır. En fazla yetiştirilen bitkisel
ürünlerin yerfıstığı, mısır ve buğday olduğu köyde görev yapan tarımla ilgili
herhangi bir teknik eleman bulunmamaktadır. Köy muhtarının belirttiğine göre içme
suyu köyün en önemli problemidir.
Gökçayır: Köyün toplam hane sayısı 550 ve arazi varlığı yaklaşık 2.000
da’dır. Görüşme yapılan köy azası köydeki hanelerin yaklaşık %65’inin maddi
durumunun kötü olduğu görüşündedir. Osmaniye’ye uzaklığı 34 km olan köyün yolu
asfalttır. Düziçi ile ulaşım özel bir firma tarafından günde 5 sefer yapan dolmuşlarla
sağlanmaktadır. Köyde yalnızca 5 evde telefon bulunmaktadır. Yaklaşık 2000 kişide
ise cep telefonu vardır. Köye posta hizmeti haftada bir gelirken, gazete hiç
gelmemektedir. Sulama suyu bulunmayan köyün içme suyu devlet tarafından
sağlanmaktadır. Köyde 2 adet ilköğretim okulu bulunmaktadır. Lise çağına
gelenlerin yaklaşık %90’ı eğitimine devam etmekte ve bunlar taşımalı eğitim sistemi
ile okullarına gitmektedirler. Köyde bir adet de sağlık evi bulunmaktadır. Köydeki
bitkisel üretimin büyük çoğunluğunu zeytin, yerfıstığı ve tütün oluşturmaktadır.
Tarımla ilgili hizmet vermek üzere köyde bir adet ziraat mühendisi görev
yapmaktadır. Köy azasına göre, sulama suyunun olmaması, içme suyunun
yetersizliği ve yol köyün en önemli üç sorunudur.
Gökmustafalı: Köyde toplam 102 hane bulunmaktadır. Görüşme yapılan köy
muhtarına göre köydeki hanelerin %85 gibi büyük çoğunluğu maddi olarak iyi
durumdadır. Köyün toplam arazi varlığı 10.000 da’dır. İl merkezine uzaklığı 37 km,
yolları asfalttır. Ulaşım saat başı kalkan minibüslerle sağlanmaktadır. Köyde yaklaşık
30 evde telefon bulunurken, yaklaşık 315 kişi de cep telefonu bulunmaktadır.
Telefon acentesi bulunmayan köye posta hizmeti haftada bir gelirken, gazete hiç
gelmemektedir. Köyün içme ve sulama suyu muhtarlık tarafından sağlanmaktadır.
Hiç okulu bulunmayan köyde eğitim taşımalı eğitim sistemiyle yapılmaktadır.
Kooperatif bulunmayan köyde, sağlık hizmeti verebilecek herhangi bir kurum da
yoktur. Buğday, mısır ve arpanın yetiştirildiği köyde, tarımla ilgili hizmet
4. Araştırma Bulguları Esengül İPLİK
71
verebilecek herhangi bir teknik eleman bulunmamaktadır. Köy muhtarı, okul
bulunmamasının, yolların ve suyun yetersiz olmasının köyün en önemli sorunları
olduğunu belirtmiştir.
Kalecik: Osmaniye’ye uzaklığı 23 km olan Kalecik köyünde toplam 310 hane
bulunmaktadır. Görüşülen köy muhtarına göre bu hanelerin %25’i maddi olarak iyi
durumdayken, %60’ı orta, %15’i ise kötü durumdadır. Köyün toplam arazi varlığı
1.500 da’dır. Transit geçiş yolu üzerinde olan köye ulaşım hizmeti götüren bir kurum
yoktur. Köyde hemen hemen bütün evlerde ev telefonu bulunurken, cep telefonu
olanların sayısı 700 civarındadır. Köye hergün gazete gelmektedir. Köyün içme suyu
özel idare tarafından sağlanırken, sulama suyu bulunmamaktadır. Yalnızca 1 adet
ilköğretim okulu bulunan köyde taşımalı eğitim hizmeti verilmektedir. Köyde
kooperatif ve sağlık hizmeti veren herhangi bir kurum bulunmamaktadır. En fazla
yetiştirilen bitkisel ürünlerin buğday ve arpa olduğu köyde görev yapan tarımla ilgili
herhangi bir teknik eleman bulunmamaktadır. Köy muhtarına göre köyün en önemli
üç sorunu, içme suyu yetersizliği, sulama suyunun olmaması ve köyde herhangi bir
sağlık personelinin olmamasıdır.
Akdam: Toplam hane sayısı 130 olan köyün Osmaniye merkeze uzaklığı 80
km’dir. Köy muhtarına göre köydeki hanelerin %60’ının maddi durumu kötüyken,
%20’sinin iyi, %20’sinin ise orta düzeydedir. Köyün yolunun niteliği asfalttır ve ilçe
ile ulaşım özel bir şirket tarafından günde 1 kere yapılan seferlerle sağlanmaktadır.
Telefon acentesinin bulunmadığı köyde 10 evde telefon bulunurken, yaklaşık 300
kişide de cep telefonu bulunmaktadır. Köye posta hizmeti haftada iki kez gelirken,
gazete hiç gelmemektedir. İçme suyu olarak kuyu suyunun kullanıldığı köye, sulama
suyu hizmeti sulama birliği tarafından sunulmaktadır. Köyde yalnızca 1 adet
ilköğretim okulu bulunmaktadır. Lise çağına gelen çocuklar ise taşımalı eğitim
sistemi ile eğitimlerine devam etmektedirler. Köyde bakkal, manav, berber ve
kooperatif bulunmazken, sağlık hizmeti veren bir kurum da yoktur. Mısır, buğday ve
yer fıstığı köyde en fazla yetiştirilen bitkisel ürünlerdir. Muhtarın görüşüne göre
içme suyunun ve yolların yetersizliği köyün en önemli sorunlarıdır.
Küçüktüysüz: Toprakkale ilçesine bağlı Küçüktüysüz beldesinin Osmaniye
merkezine uzaklığı 17 km’dir. Beldedeki toplam hane sayısı 1.400, toplam arazi
4. Araştırma Bulguları Esengül İPLİK
72
varlığı ise 24.000’dir. Görüşme yapılan belediye görevlisi hanelerin %50’sinin maddi
durumunun iyi, %35’inin orta, %15’inin ise kötü olduğunu belirtmiştir. Beldede
ulaşım 15 dakika da bir kalkan dolmuşlarla sağlanmaktadır. Ulaşım hizmeti Sınırlı
Sorumlu Taşıma Kooperatifi tarafından verilmektedir. Beldede yaklaşık 250 evde
telefonu bulunurken, hemen herkeste de cep telefonu bulunmaktadır. Dolmuşçular
tarafından hergün gazete getirilen beldeye posta hizmeti haftada bir gün gelmektedir.
Beldenin içme suyu belediye tarafından, sulama suyu ise sulama birliği tarafından
sağlanmaktadır. Beldede bir adet ilköğretim okulu, bir adet de sağlık ocağı
bulunmaktadır. Yerfıstığı, mısır, narenciye ve buğdayın en çok yetiştirilen bitkisel
ürünler olduğu beldede görev yapan bir ziraat mühendisi, üç ziraat teknisyeni ve iki
de veteriner hekim bulunmaktadır.
Görüşme yapılan tüm köy muhtarları ve azalarına göre, köylerin hepsinde içme
suyunun yetersizliği, kanalizasyon olmaması ve yolların yetersiz olması öne çıkan en
önemli sorunlardır. Araştırma yapılan köylerden on tanesinde son beş yıl içerisinde
Halk Eğitim Merkezi tarafından kadınlara meslek edindirmeye yönelik biçki-dikiş ve
nakış kursu açılırken, iki tanesinde bu süre içerisinde herhangi bir kurs açılmamıştır.
4.2.2. Ankete Katılan Kadınların Demografik ve Sosyoekonomik Özellikleri
Çalışmanın bu bölümünde, anket çalışmasına katılan kadınların yaş, eğitim
durumu, medeni durumu, aile büyüklüğü, meslekteki çalışma süresi vb. demografik
ve sosyoekonomik özellikleri ayrıntılı olarak incelenmektedir.
4.2.2.1. Yaş Gruplarına Göre Dağılım
Araştırmaya katılan kadınların yaş gruplarına göre dağılımı Çizelge 4.4’te yer
almaktadır. Görüşülen kadınların yaşları 7 gruba ayrılarak değerlendirilmiştir. Buna
göre, yaş gruplarındaki kadınların sayısı ve oranları birbirine oldukça yakın
düzeydedir. Kadınların %18,3’ü 32-38 yaş grubunda, %16,3’ü 46-52 yaş grubunda
ve %15,8’i ise 39-45 ile 53-59 yaş gruplarında toplanmaktadır. Girişimci olan ve
olmayan kadınların ayrı ayrı yaş dağılımına baktığımızda ise, girişimci kadınlar
4. Araştırma Bulguları Esengül İPLİK
73
içerisinde 23 kişi ve %19,2 ile 39-45 yaş grubu, girişimci olmayan kadınlarda ise 26
kişi ve %21,7 ile 32-38 yaş grubu en kalabalık yaş grubunu oluşturmaktadır. Özetle,
katılımcıların %62,5’inin 39 yaş üzerinde olduğu görülmektedir.
Çizelge 4.4 Yaş Gruplarına Göre Dağılım
Yaş Grupları
Girişimci olan
Girişimci olmayan Toplam
(n) (%) (n) (%) (n) (%)
18-24 10 8,3 7 5,8 17 7,1 25-31 14 11,6 15 12,5 29 12,1 32-38 18 15,0 26 21,7 44 18,3 39-45 23 19,2 15 12,5 38 15,8 46-52 21 17,5 18 15,0 39 16,3 53-59 17 14,2 21 17,5 38 15,8 60 ve üzeri 17 14,2 18 15,0 35 14,6 Toplam 120 100,0 120 100,0 240 100,0
4.2.2.2. Eğitim Durumuna Göre Dağılım
Çalışmaya katılan kadınların eğitim durumlarına göre dağılımlarına Çizelge
4.5’te yer verilmektedir.
Çizelge 4.5 Eğitim Durumuna Göre Dağılım
Eğitim Durumları
Girişimci olan
Girişimci olmayan Toplam
(n) (%) (n) (%) (n) (%)
Okur-yazar değil 17 14,2 24 20,0 41 17,1
Okur-yazar 2 1,6 3 2,5 5 2,1 İlkokul 83 69,2 71 59,2 154 64,2 Ortaokul 8 6,7 7 5,8 15 6,3 Lise 10 8,3 13 10,8 23 9,6 Yüksekokul - - 2 1,7 2 0,8 Toplam 120 100,0 120 100,0 240 100,0
Ankete katılan kadınlar eğitim durumları açısından incelendiğinde; tüm
katılımcılar içerisinde ilkokul mezunu kadın sayısının 154 kişi ve %64,2 ile en
4. Araştırma Bulguları Esengül İPLİK
74
yüksek paya sahip olduğu ve %17,1’inin de (41 kişi) halen okuma–yazma bilmediği
görülmektedir. Girişimci olan ve olmayan kadınlar açısından incelendiğinde de
benzer sonuçlar ortaya çıkmıştır. Ankete katılan kadınların %84,3’ünün eğitim
seviyesi oldukça düşüktür.
4.2.2.3. Medeni Duruma Göre Dağılım
Ankete katılan deneklerin medeni durumlarına göre dağılımlarına Çizelge
4.6’da yer verilmektedir.
Çizelge 4.6 Medeni Duruma Göre Dağılım
Medeni Durumları
Girişimci olan
Girişimci olmayan Toplam
(n) (%) (n) (%) (n) (%)
Bekar 7 5,8 5 4,2 12 5,0
Evli 100 83,4 96 80,0 196 81,7
Eşi vefat etmiş 13 10,8 19 15,8 32 13,3
Toplam 120 100,0 120 100,0 240 100,0
Anketi yanıtlayan kadınların medeni durumlarına bakıldığında, %81.7’sinin evli,
%13,3’ünün eşinin vefat etmiş, %5’nin ise bekar olduğu ve bu oranların girişimci ve
girişimci olmayan kadınlar arasında da benzer şekilde gerçekleştiği görülmektedir.
4.2.2.4. Kadınların Köy Gruplarına Göre Dağılımı
Çalışmaya katılan kadınların köy gruplarına göre dağılımlarının yer aldığı Çizelge
4.7 incelendiğinde, toplam katılımcıların %51,7’sinin dağ köylerinde, %48,3’ünün ise
ova köylerinde yaşadığı görülmektedir. Girişimcilik faaliyetinde bulunan ve bulunmayan
kadınlar açısından bu oranlar incelendiğinde, girişimci kadınların %47,5’i dağ
köylerinde %52,5’i ova köylerinde yaşadığını belirtmiştir. Girişimci olmayan kadınlarda
ise bu oran tam tersidir. Bu kadınların %55,8’i dağ köylerinde yaşarken %44,2’si ova
köylerinde yaşamaktadırlar.
4. Araştırma Bulguları Esengül İPLİK
75
Çizelge 4.7 Köy Gruplarına Göre Dağılımı
Köy Girişimci
olan Girişimci olmayan Toplam
(n) (%) (n) (%) (n) (%) Dağ 57 47,5 67 55,8 124 51,7
Ova 63 52,5 53 44,2 116 48,3
Toplam 120 100,0 120 100,0 240 100,0
4.2.2.5. Hanehalkı Sayısına Göre Dağılım
Ankete katılan kadınlar hanehalkı sayısı açısından incelendiğinde, katılımcılar
içerisinde tek başına yaşayanların sayısı 23 kişi ve bunun toplam içerisindeki oranı
%9,6’dır. Katılımcıların %18.3’ünün hanehalkı sayısı iki, %16,7’sinin üç, %20’sinin
ise dört kişidir. Toplam katılımcılar içerisinde hanehalkı sayısı beş kişi olan kadınlar,
53 kişi ve %22,1 ile en büyük paya sahiptir. Hanehalkı sayısı 6 veya daha fazla olanlar
ise 32 kişi ile ankete katılanların %13,3’ünü oluşturmaktadır. Özetle, hanehalkı sayısı
dört ve üzeri olanlar toplam katılımcıların %55,4’ünü oluşturmaktadır. Girişimci olan
kadınlar arasında hanehalkı sayısı beş kişi olanlar %24,2 ile en büyük paya sahipken,
girişimci olmayan kadınlarda ise %20 ile hanehalkı sayısı dört ve beş olanların en
yüksek paya sahip olduğu görülmektedir (Çizelge 4.8).
Çizelge 4.8 Hanehalkı Sayısına Göre Dağılım
Hanehalkı Sayısı
Girişimci olan
Girişimci olmayan Toplam
(n) (%) (n) (%) (n) (%) 1 8 6,7 15 12,5 23 9,6 2 18 15,0 26 21,7 44 18,3 3 23 19,2 17 14,2 40 16,7 4 24 20,0 24 20,0 48 20,0 5 29 24,2 24 20,0 53 22,1 6+ 18 15,0 14 11,7 32 13,3 Toplam 120 100,0 120 100,0 240 100,0
4. Araştırma Bulguları Esengül İPLİK
76
4.2.2.6. Başka Gelire Sahip Olma ve Gelir Kaynağı
Ankete katılan kadınların 197’sinin yani %82,1 gibi büyük çoğunluğunun
başka bir gelirlere sahip olduğu görülmektedir (Çizelge 4.9). 197 kişinin girişimci
olan ve olmayanlar arasındaki dağılımına bakıldığında ise girişimci olmayan
kadınların tamamının, girişimci olan kadınların ise 77’sinin başka bir gelire sahip
olduğu görülmektedir.
Çizelge 4.9 Başka Gelire Sahip Olma Durumu
Başka Geliri Var mı?
Girişimci olan
Girişimci olmayan Toplam
(n) (%) (n) (%) (n) (%)
Hayır 43 35,8 0 0 43 17,9 Evet 77 64,2 120 100,0 197 82,1 Toplam 120 100,0 120 100,0 240 100,0
Başka gelir kaynağına sahip olan kadınların, bu gelirin kaynağına ilişkin
dağılımı ise Çizelge 4.10’da yer verilmiştir. Bu kadınların gelirleri eşleri ya da
babalarının elde ettiği gelirlerden oluşmaktadır. Buna göre, eşlerinin ya da
babalarının elde ettikleri gelirlerin kaynağı incelendiğinde, %37,6’sının eşinin veya
babasının vasıflı işçi olarak çalıştığı, %36’sının emekli olduğu ya da vefat eden
eşinin emekli maaşının kendisinin aldığı, %12,7’sinin eşinin veya babasının ise
çiftçilik yaptığı görülmektedir.
Çizelge 4.10 Gelir Kaynağı
Gelir Kaynağı
Girişimci olan
Girişimci olmayan Toplam
(n) (%) (n) (%) (n) (%)
Vasıflı işçi 33 42,9 41 34,2 74 37,6 Öz./kamuda çalışan 2 2,6 5 4,2 7 3,6 Esnaf 11 14,3 3 2,5 3 1,5 Çiftçi 22 28,6 14 11,7 25 12,7 Emekli 9 11,7 49 40,8 71 36,0 Vasıfsız işçi 77 100,0 8 6,7 17 8,6 Toplam 33 42,9 120 100,0 197 100,0
4. Araştırma Bulguları Esengül İPLİK
77
4.2.2.7. Eş Seçimi Kararları
Kadınların aile içindeki karar alma sürecindeki rolleri onların toplumdaki
statülerinin en önemli belirleyicisidir. Kırsal alanda kadınların karar alma sürecinde
ikinci planda yer almaları eş seçiminde de önemli bir unsur olarak karşımıza
çıkmaktadır. Kadınlar hayatlarıyla ilgili en önemli karar olan eş seçimi kararını dahi
tek başlarına alamamaktadırlar. Bu da kadınların kırsal bölgelerde halen pasif
konumda olduğunun en önemli göstergesidir. Bu nedenle, çalışmaya katılan
kadınların eş seçimi kararlarına ilişkin elde edilen bilgilere Çizelge 4.11’de yer
verilmektedir.
Çizelge 4.11 Eş Seçiminde Karar Vericiler
Eş Seçiminde Karar Vericiler
Girişimci olan
Girişimci olmayan Toplam
(n) (%) (n) (%) (n) (%)
Kendisi 35 31,0 39 34,2 74 32,6 Ailesi 52 46,0 38 33,3 90 39,6 Ailesi ile birlikte 24 21,2 37 32,5 61 26,9 Akrabalar 2 1,8 - - 2 ,9 Toplam 113 100,0 114 100,0 227 100,0
Ankete katılan 227 evli kadının %39,6’sı eş seçimi kararını ailelerinin
verdiğini belirtirken, %32,6’sı bu kararı kendisinin verdiğini, %26,9’u ise ailesi ile
birlikte karar verdiğini belirtmiştir.
4.2.2.8. Kadının Aile içindeki Görevleri
Cevaplayıcıların kadının aile içindeki asıl görevi ile ilgili görüşlerini
belirlemeye yönelik hazırlanan soruda katılımcılardan kendilerine yöneltilen beş
ifadeyi en önemli gördüklerine “1”, en önemsiz gördüklerine “5” vererek önem
derecesine göre sıralamaları istenmiştir. Bu soruya girişimci olan kadınların
verdikleri cevaplara ilişkin bilgiler Çizelge 4.12’de, girişimci olmayan kadınların
cevaplarına ilişkin bilgiler ise Çizelge 4.13’te görülmektedir.
4. Araştırma Bulguları Esengül İPLİK
78
Çizelge 4.12 Kadının Aile İçindeki Görevleri (%) (Girişimci olan kadınlar)
Aile İçi Görev 1 2 3 4 5 Ort. Ev işi yapmak 47,5 24,2 12,5 15,8 - 1,97 Eşi ve çocuğuna manevi destek 34,2 18,3 35,8 10,0 1,7 2,27
Aile bütçesine katkı 15,0 36,7 35,8 10,8 1,7 2,48 Ailenin sosyal ilişkilerini düzenlemek 3,3 17,5 12,5 41,7 25,0 3,68
Yaşlılara bakmak - 2,5 4,2 22,5 70,8 4,62
Girişimcilik faaliyetinde bulunan kadınların, kadının aile içindeki asli
görevlerine ilişkin düşüncelerine bakıldığında 1,97 ortalama ile ev işi yapmak ilk
sırayı almaktadır. Bunun dışındaki esas görevler ise sırasıyla, 2,27 ortalama ile eşi ve
çocuklarına manevi destek olmak, 2,48 ortalama ile aile bütçesine katkıda bulunmak,
3,68 ortalama ile ailenin sosyal ilişkilerini düzenlemek ve son olarak 4,62 ortalama
ile yaşlılara bakmak olarak ortaya çıkmıştır.
Çizelge 4.13 Kadının Aile İçindeki Görevleri (%)
(Girişimci olmayan kadınlar) Aile İçi Görev 1 2 3 4 5 Ort.
Ev işi yapmak 55,8 31,7 7,5 1,7 3,3 1,65 Eşi ve çocuğuna manevi destek 30,0 33,3 23,3 10,8 2,5 2,23
Aile bütçesine katkı 8,3 20,8 38,3 23,3 9,2 3,04 Ailenin sosyal ilişkilerini düzenlemek 5,0 10,0 20,8 26,7 37,5 3,82
Yaşlılara bakmak 0,8 4,2 10,0 38,3 46,7 4,26
Herhangi bir girişimcilik faaliyetinde bulunmayan kadınlar açısından
incelendiğinde ise (Çizelge 4.13) kadının aile içindeki görevlerine ilişkin benzer
sonuçlar çıktığı görülmüş, bu kadınlar da kadının aile içindeki asli görevi olarak ev
işi yapmayı ilk sırada seçmişlerdir.
4. Araştırma Bulguları Esengül İPLİK
79
4.2.2.9. Harcama Kalemleri ve Harcamalara Karar Vericiler
Katılımcıların evde gıda, giyim, beyaz eşya, mobilya, ziynet eşyası, araba, ev
ve arazi gibi harcamalara kimin karar verdiğine ilişkin cevapları incelendiğinde, gıda
ve giyim harcamalarında kadının kendisi karar verici durumundayken, diğer
harcamalarda kararları eşiyle birlikte aldığı ve bu durumun her iki grup kadınlarda da
aynı olduğu görülmüştür (Çizelge 4.14).
Çizelge 4.14 Harcama Kalemleri ve Harcamalara Karar Vericiler (%)
Harcama Kalemleri
evin büyükleri kendim Eşim eşimle
birlikte herkes kendi
Gıda 2,1 41,7 21,7 31,7 2,9 Girişimci olan 4,2 37,5 20,8 36,7 0,8
Girişimci olmayan ,8 42,5 23,3 29,2 4,2
Giyim 0,4 49,6 13,3 32,1 4,6 Girişimci olan 0,8 52,5 10,0 33,3 3,3
Girişimci olmayan - 45,8 16,7 32,5 5,0
Beyaz eşya 1,7 28,3 17,5 50,0 2,5 Girişimci olan 3,3 22,5 15,0 58,3 0,8
Girişimci olmayan 0,8 31,7 20,0 44,2 3,3
Mobilya 1,7 28,3 17,9 49,6 2,5 Girişimci olan 3,3 22,5 15,0 58,3 0,8
Girişimci olmayan 0,8 31,7 20,8 43,3 3,3
Ziynet eşyası 1,3 27,9 17,9 50,4 2,5 Girişimci olan 2,5 23,3 15,8 57,5 0,8
Girişimci olmayan 0,8 30,8 19,2 45,8 3,3
Araba 1,3 27,1 20,0 49,2 2,5 Girişimci olan 2,5 21,7 16,7 58,3 0,8
Girişimci olmayan 0,8 30,8 22,5 42,5 3,3
Ev- arazi 1,3 26,7 19,2 50,4 2,5 Girişimci olan 2,5 21,7 16,7 58,3 0,8
Girişimci olmayan 0,8 30,0 21,7 44,2 3,3
4. Araştırma Bulguları Esengül İPLİK
80
4.2.1.10. Kitle İletişim Araçları ve Kullanma Sıklığı
Kırsal alanda bilgi ve teknolojiye ulaşım kentlere göre daha zordur. Kırsal
alandaki bireylere yenilikler hakkında bilgi aktarımında kitle iletişim araçları etkin
olarak kullanılmaya çalışılmaktadır. Bu nedenle çalışmaya katılan kadınlara gazete,
TV, radyo, internet ve dergi gibi kitle iletişim araçlarını kullanma sıklıkları
sorulmuştur. Katılımcıların kitle iletişim araçları kullanım sıklığı incelendiğinde,
televizyonun kadınların en sık kullandığı kitle iletişim aracı olduğu, gazete, internet,
radyo ve dergi gibi kitle iletişim araçlarını ise kadınların çoğunluğunun hiçbir zaman
kullanmadığı görülmüştür (Çizelge 4.15).
Çizelge 4.15 Kitle İletişim Araçları ve Kullanma Sıklığı (%) Kitle İletişim
Araçları Hergün Haftada
birkaç kez Ayda
birkaç kez Yılda
birkaç kez Hiçbir zaman
Gazete 4,2 9,2 7,5 10,8 68,3 Girişimci
olan 4,2 5,8 6,7 13,3 70,0
Girişimci olmayan 4,2 12,5 8,3 8,3 66,7
TV 96,7 2,1 0,4 - 0,8 Girişimci
olan 96,7 3,3 - - -
Girişimci olmayan 95,8 1,7 0,8 - 1,7
Radyo 23,8 9,6 4,6 1,3 60,8 Girişimci
olan 20,0 10,0 5,0 2,5 62,5
Girişimci olmayan 26,7 8,3 5,0 - 60,0
İnternet 2,1 1,3 0,8 0,8 95,0 Girişimci
olan 3,3 0,8 2,5 1,7 91,7
Girişimci olmayan 2,5 1,7 - - 95,8
Dergi 0,8 0,4 2,5 1,3 95,0 Girişimci
olan 1,7 - 4,2 1,7 92,5
Girişimci olmayan 0,8 0,8 2,5 0,8 95,0
4. Araştırma Bulguları Esengül İPLİK
81
4.2.2.11. Kadının Çalışmasına İlişkin Görüşler
Kadınlar, toplum tarafından kendilerine yüklenen roller nedeniyle çalışma
hayatına katılımları ve yapabilecekleri işler hakkında farklı düşüncelere sahiptirler.
Bu nedenle çalışmaya katılan kadınlara, kadının çalışmasına ilişkin görüşleri
sorulmuştur (Çizelge 4.16).
Çizelge 4.16 Kadının Çalışmasına İlişkin Görüşler
Kadının Çalışmasına İlişkin Görüşler
Girişimci olan
Girişimci olmayan Toplam
(n) (%) (n) (%) (n) (%)
Sadece ev işlerini yapabilir - - 10 8,3 10 4,2
Alışveriş gibi evin bazı dışarı işlerini de yapabilir - - 5 4,2 5 2,1
Memuriyet yapabilir 3 2,5 6 5,0 9 3,8 Tarla veya bahçede çalışabilir - - 4 3,3 4 1,7
Kendi iş yerinde çalışabilir 9 7,5 - 9 3,8
Her işi yapabilir 108 90,0 95 79,2 203 84,6 Toplam 120 100,0 120 100,0 240 100,0
Katılımcılar arasından 203 kişi (%84,6) gibi büyük bir çoğunluğu kadınların
her işi yapabileceği görüşünü paylaşırken, 10 kişi (%4,2) sadece ev işi
yapabileceğini, 9 kişi (%3,8) kendi iş yerinde çalışabileceğini ve yine 9 kişi (%3,8)
memuriyet yapabileceğini belirtmiştir. Kadınların sadece ev işi yapabileceğini
belirten 10 kişinin tamamını girişimci olmayan kadınlar oluştururken, kendi
işyerinde çalışabileceğini söyleyen kadınların tamamını da girişimci kadınlar
oluşturmaktadır.
4.2.2.10. Kadının Çalışmasının Etkileri
Ankete katılanların, kadının çalışmasının etkileriyle ilgili görüşlerini tespit
edebilmek amacıyla 14 ifade hakkındaki düşünceleri sorulmuştur. Katılımcıların
4. Araştırma Bulguları Esengül İPLİK
82
ifadelere katılma ya da katılmama derecesini ölçen 5’li Likert ölçeği kullanılmış ve
kadınlardan “1: Kesinlikle katılmıyorum”, “2: Katılmıyorum”, “3: Kararsızım”, “4:
Katılıyorum”, "5: Kesinlikle katılıyorum” ifadelerini göz önünde bulundurarak cevap
vermeleri istenmiştir. Bu ifadelere verilen cevaplarla ilişkin tanımlayıcı istatistikler
Çizelge 4.17’de verilmiştir.
Çizelge 4.17 Kadının Çalışmasının Etkileri
Kadının Çalışmasının Etkileri
Girişimci olan
Girişimci olmayan Toplam
Ort. Std.
Sapma Ort. Std.
Sapma Ort. Std.
Sapma Aile bütçesine katkısı olur 4,20 0,69 4,06 0,69 4,13 0,69 Kadının hayat tecrübesi, becerisi ve direncini arttırır 4,13 0,71 4,09 0,65 4,11 0,68
Kadının haklarını kullanmasını ve korumasını kolaylaştırır
4,06 0,61 4,08 0,70 4,07 0,66
Kadının kendini geliştirme ve yenileme ihtiyacı artar 4,01 0,62 4,08 0,66 4,05 0,64
Kadının aile sorumluluklarını paylaşmasını sağlar
4,08 0,61 3,99 0,67 4,03 0,64
Kadın gereğinden fazla yorulur ve yıpranır 3,98 0,91 4,01 0,82 3,99 0,86
Çocuklarına verdiği eğitim ve terbiye daha iyi olur 3,82 0,71 3,88 0,78 3,85 0,75
Evde daha uyumlu ve anlayışlı davranır 3,65 0,76 3,88 0,81 3,77 0,79
Kadının ev işlerini daha iyi programlamasına yardımcı olur
3,41 1,08 3,62 0,96 3,51 1,03
Çocuklara daha az vakit ayırır 2,74 1,39 3,38 1,19 3,06 1,33
Ailenin sosyal ilişkileri zayıflar 2,47 1,46 3,55 1,34 3,01 1,49
İşteki sıkıntısını eve yansıtır 2,60 1,35 3,63 1,10 3,11 1,33
Kocasıyla daha az ilgilenir 2,39 1,40 3,19 1,25 2,79 1,38 Aile birliği zayıflar 1,91 1,28 2,49 1,34 2,20 1,34
Kadının çalışmasının en önemli etkisinin aile bütçesine yapacağı katkı olacağı
görüşünün 4,13’le en yüksek ortalamaya sahip olduğu görülmektedir. Bu görüşü,
kadının hayat tecrübesi, becerisi ve direncini arttıracağı görüşü 4,11 ortalama ile
izlemektedir. Daha sonra sırasıyla, 4,07 ortalama ile kadının haklarını kullanmasını
4. Araştırma Bulguları Esengül İPLİK
83
ve korumasını kolaylaştıracağı, 4,05 ortalama ile kadının kendini geliştirme ve
yenileme ihtiyacı artacağı ve 4,03 ortalama ile de kadının aile sorumluluklarını
paylaşmasını sağlayacağı görüşlerinin katılımcılar tarafından kadının çalışmasının
en önemli etkileri olarak görülmüştür.
4.2.2.11. Kadın Girişimciliğinin Artması ve Nedenleri
Katılımcıların kadınların girişimcilik faaliyetinin artması ve bunun nedenleri
ile ilgili verdikleri cevaplara ilişkin bilgiler Çizelge 4.18 ve 4.19’da yer almaktadır.
Çizelge 4.18 Kadınların Girişimcilik Faaliyetinde Bulunma Oranının Artma Durumu Girişimcilik
faaliyetinde bulunan kadınların oranı
artıyor mu?
Girişimci olan
Girişimci olmayan Toplam
(n) (%) (n) (%) (n) (%)
Evet 114 95,0 114 95,0 228 95,0 Hayır 6 5,0 6 5,0 12 5,0 Toplam 120 100,0 120 100,0 240 100,0
Ankete katılan kadınların %95 gibi büyük bir oranı, kendilerine yöneltilen
“sizce son yıllarda kadınların girişimcilik faaliyetine katılma oranı artıyor mu?”
sorusuna evet cevabını verirken, %5’i kendi işini yapan kadınlarının oranında son
yıllarda artış olmadığını düşündüğünü belirtmiştir.
Son yıllarda kadınların girişimcilik faaliyetinde bulunma oranının arttığını
düşünen katılımcıların %46,1’i bunun en önemli nedeninin aile ekonomisine katkıda
bulunma isteği olduğunu belirtirken %32,5’i kadınların ekonomik bağımsızlık elde
etme isteği olduğunu belirtmişlerdir. Bunların dışında katılımcıların %10,5’i
ülkedeki genel ekonomik koşulları, %7,9’u da eğitim seviyesinin yükselmesini
kadıların girişimcilik faaliyetinde bulunma oranlarının artmasının nedeni olarak
görürken, finansal kaynakların artması ve örnek alma davranışı çok küçük paya sahip
nedenler olarak görülmüştür (Çizelge 4.19).
4. Araştırma Bulguları Esengül İPLİK
84
Çizelge 4.19 Kadın Girişimciliğinin Artmasının Nedenleri
Kadın girişimciliğinin artma nedenleri
Girişimci olan
Girişimci olmayan Toplam
(n) (%) (n) (%) (n) (%)
Ekonomik bağımsızlık elde etme isteği 36 31,6 38 33,3 74 32,5
Aile ekonomisine katkıda bulunma isteği 53 46,5 52 45,6 105 46,1
Eğitim seviyesinin yükselmesi 3 2,6 15 13,2 18 7,9
Örnek alma davranışı 2 1,8 1 ,9 3 1,3
Finansal kaynakların artması 1 ,9 3 2,6 4 1,8
Ülkedeki genel ekonomik koşullar 19 16,7 5 4,4 24 10,5
Toplam 114 100,0 114 100,0 228 100,0
4.2.3. Araştırmaya Katılan Girişimci Kadınlar Hakkında Genel Bilgiler
Çalışmanın bu bölümünde, araştırmaya katılan kadınlardan girişimcilik
faaliyetinde bulunan kadınların yaptıkları işin niteliği, işlerindeki toplam çalışma
süresi, girişimcilik konusundaki bilgi kaynakları, girişimcilik faaliyetinde bulunma
nedenleri, işlerini kurarken ve yürütürken karşılaştıkları sorunlar vb. konular
hakkında genel bilgilere yer verilmiştir.
4.2.3.1. Kadınların Yaptıkları İşin Niteliğine Göre Dağılımı
Girişimcilik faaliyetinde bulunan kadınların yaptıkları işin niteliğine göre
dağılımları Çizelge 4.20’de yer almaktadır. Anketi cevaplayan girişimci kadınların
yaptıkları işin niteliğine göre dağılımları incelendiğinde, %40’ının hayvancılık,
%30’unun el sanatları ve %25,8’inin gıda işi yaptığı görülmektedir. Hayvancılık
işiyle uğraşan kadınlar kendilerine ait hayvanların süt ve yumurtalarını köye gelen
sütçüye veya ilçe merkezine götürerek sattığını belirtmiştir. Yaptığı işi el sanatları
olarak belirten kadınlar, halı dokuma, iğne oyası, çeyiz vb. yapıp satarken, gıda işi
yapanlar ise, evde turşu, zeytinyağı, reçel vb. yapıp satmaktadırlar. Geriye kalan
4. Araştırma Bulguları Esengül İPLİK
85
%4,2’nin içerisinde yer alan 5 kişiden ikisi terzi, diğerleri de kantin işletmecisi,
kuaför ve bakkaldır.
Çizelge 4.20 Kadınların Yaptıkları İşin Niteliğine Göre Dağılımı Yapılan İşin Niteliği (n) (%)
Hayvancılık (süt, yumurta satımı) 48 40,0
El sanatları (halı dokuma, çeyiz vs.) 36 30,0
Gıda (turşu, reçel yapımı vs.) 31 25,8
Diğer 5 4,2 Toplam 120 100,0
Çalışmaya katılan 120 girişimci kadının 117’si işini tek başına yürüttüğünü
belirtirken, yalnızca 3 kadın yanında eleman çalıştırdığını belirtmiştir. Bu üç
kadından biri gıda işi yapmakta ve yanında iki eleman çalıştırmakta, bir diğeri bakkal
ve yanında bir işçi çalıştırmakta, yaptığı işin niteliğini hayvancılık olarak belirten
üçüncü kadın da yanında bir işçi çalıştırmaktadır.
4.2.3.2. Kadınların Kendi İşini Yapma Süresine Göre Dağılımı
Girişimci kadınların kendi işini yapma sürelerine ilişkin bilgilere Çizelge
4.21’de yer verilmiştir.
Çizelge 4.21 Kendi İşini Yapma Süresi Kendi İşini Yapma
Süreleri (n) (%)
1-5 yıl 37 30,8 6-10 yıl 36 30,0 11-15 yıl 9 7,5 16-20 yıl 15 12,5 21-25 yıl 4 3,3 26 yıl ve üzeri 19 15,8 Toplam 120 100,0
4. Araştırma Bulguları Esengül İPLİK
86
İçerisinde kendi işini yapma süresi 1-5 yıl arasında olanların oranı çalışmaya
katılan girişimci kadınların %30,8’ini, 6-10 yıl arasında olanlar %30’unu, 11-15 yıl
arası olanlar %7,5’ini, 16-20 yıl olanlar %12,5’ini, 21-25 yıl arası olanlar %3,3’ünü
ve 26 yıl ve üzeri olanlar ise %15,8’ini oluşturmaktadır. Kısaca, kendi işini yapma
süresi 10 yıl ve aşağı olanların toplam oranı girişimci kadınların %60’8’ini
oluşturmaktadır.
4.2.3.3. Kadının Girişimci Olmadan Önce Çalışma Durumu ve Yaptığı İş
Ankete katılan girişimci kadınların, girişimci olmadan önce çalışma durumuna
ilişkin bilgiler Çizelge 4.22’de yer almaktadır.
Çizelge 4.22 Girişimci Olmadan Önce Çalışma Durumu Girişimci olmadan
önce çalışıyor muydunuz?
(n) (%)
Evet 25 20,8 Hayır 95 79,2 Toplam 120 100,0
Çalışmaya katılan 120 girişimci kadının 95’i (%79,2) girişimci olmadan önce
herhangi bir işte çalışmadığını belirtirken, 25’i (%20,8) başka bir işte çalıştığını
belirtmiştir. Bu 25 kadının ne iş yaptığına ilişkin bilgiler Çizelge 4.23’te yer
almaktadır.
Çizelge 4.23 Kadınların Girişimci Olmadan Önce Yaptığınız İşe Göre Dağılımı Kadınların
Yaptıkları İş (n) (%)
İşçi 9 36,0 Esnaf ve Sanatkar 2 8,0 Tarlada ücretsiz işçi 13 52,0 Diğer 1 4,0 Toplam 25 100
Girişimci kadınlar içerisinde kendi işini yapmadan önce çalıştığını belirten 25
kadının 13’ü (%52) tarlada ücretsiz işçi olarak çalıştığını belirtirken, 9’u (%36) işçi
4. Araştırma Bulguları Esengül İPLİK
87
olarak çalışmış ve 2’si (%8) de esnaflık yapmıştır. Geriye kalan 1 kişi ise kendi işini
yapmaya başlamadan önce bir yerde güvenlik görevlisi olarak çalıştığını belirtmiştir.
4.2.3.4. Kadınların Girişimcilik Konusundaki Bilgi Kaynakları
Kadınların %84,2’si girişimcilik konusundaki en önemli bilgi kaynağının aile,
akraba, arkadaş, komşu vb. yakın çevresindeki insanlar olduğunu belirtmiştir. Bunun
dışında, %6,7’si köyde yapılan eğitimleri, %5,8’i ise televizyonu en önemli bilgi
kaynağı olarak göstermiştir. Diğer seçeneğini işaretleyen 3 kişiden 2’si İş-Kur’u, 1
kişi de Karatepe Kilimleri Kooperatifini girişimcilik konusundaki bilgi kaynağı
olarak belirtmiştir (Çizelge 4.24).
Çizelge 4.24 Kadınların Girişimcilik Konusundaki Bilgi Kaynakları Bilgi Kaynakları (n) (%)
TV 7 5,8
İnternet 1 0,8
Köyde yapılan eğitimler (toplantılar) 8 6,7
Yakın çevremdeki insanlar (aile, akraba, arkadaş, komşu)
101 84,2
Diğer 3 2,5
Toplam 120 100,0
4.2.3.5. Kendi İşini Kurmak İsteyen Kadınların Karşılaştıkları Engeller
Ankete katılan kadın girişimcilere kendi işini kurmak isteyen kadınların
karşılaştıkları engellere ilişkin görüşlerini belirlemeye yönelik hazırlanan soruda
katılımcılardan kendilerine yöneltilen beş ifadeyi en önemli gördüklerine “1”, en
önemsiz gördüklerine “5” vererek önem derecesine göre sıralamaları istenmiştir. Buna
göre, kadın girişimcilerin kendi işini kurmak isteyen kadınların karşılaştıkları engellere
ilişkin düşüncelerine bakıldığında 1,98 ortalama ile eğitim seviyesinin düşük olması ilk
sırayı almaktadır. Bunun dışında kadınların karşılaştıkları diğer engeller sırasıyla, 2,58
4. Araştırma Bulguları Esengül İPLİK
88
ortalama ile finansal destek kanallarının yetersizliği, 3,07 ortalama ile cinsiyet
ayrımcılığı, 3,36 ortalama ile kadının toplumdaki statüsü ve son olarak 3,98 ortalama
ile ekonomik bağımlık olarak ortaya çıkmıştır (Çizelge 4.25).
Çizelge 4.25 Kendi İşini Kurmak İsteyen Kadınların Karşılaştıkları Engeller (%) Kadınların Karşılaştıkları
Engeller 1 2 3 4 5 Ort.
Eğitim seviyesinin düşük olması 40,8 32,5 17,5 5,8 3,3 1,98
Finansal destek kanallarının yetersizliği 32,5 19,2 15,8 22,5 10,0 2,58
Cinsiyet ayrımcılığı 13,3 22,5 27,5 17,5 19,2 3,07 Kadının toplumdaki statüsü 10,0 11,7 28,3 32,5 17,5 3,36 Ekonomik bağımlılık 5,0 12,5 10,8 22,5 49,2 3,98
4.2.3.6. Kadın Girişimcilerin Sermayelerinin Kaynağı
Çizelge 4.26’ya göre, kadınların %81,7 gibi büyük bir çoğunluğu girişimcilik
faaliyetinde bulunurken ihtiyaçları olan parayı kişisel ve ailevi tasarruflarını
kullanarak temin ettiklerini belirtmişlerdir. Bununla birlikte, akraba ve arkadaşlarına
borçlanarak sermaye temin edenlerin oranı %8 iken, kadınların %7,5’i diğer
seçeneğini işaretlemiştir. Bu %7,5’lik oran içersinde yer alan 9 kişiden ikisi
kooperatife borçlanarak inek aldığını belirtirken, kalan 7 kişi ise Karatepe Kilimleri
Kooperatifi’nin desteğini aldıklarını belirtmişlerdir.
Çizelge 4.26 Kadın Girişimcilerin Sermayelerinin Kaynağı
Sermayelerinin Kaynağı (n) (%)
Kişisel- ailevi tasarruflar 98 81,7
Akraba(lar)a – arkadaş(lar)a borçlanma
10 8,3
Banka kredisi kullanma 2 1,7
Karşılıksız destek-teşvik 1 0,8
Diğer 9 7,5
Toplam 120 100,0
4. Araştırma Bulguları Esengül İPLİK
89
4.2.3.6. Kadınların Girişimci Olma Kararını Etkileyen Nedenler
Çalışmaya katılan kadınlara girişimci olma kararlarını etkileyen nedenleri
belirlemeye yönelik olarak 11 ifade yöneltilmiştir. İfadelerin kadınların girişimci
olma kararlarında ne derece önemli olduğunu ölçmek üzere 5’li Likert ölçeği
kullanılmış ve ölçek 1: hiç önemli değil, 2: kısmen önemli, 3: orta derecede önemli,
4: oldukça önemli ve 5: çok önemli şeklinde kodlanmıştır. Çizelge 4.27
incelendiğinde kadınların girişimci olma kararını etkileyen en önemli neden olarak
aile ihtiyaçlarını karşılamanın 4,28 ortalama ile ilk sırada yer aldığı görülmektedir.
Bununla birlikte, sırasıyla deneyim ve bilgi sahibi olmak (3,76), zamanımı
değerlendirmek için (3,72) ve diğer insanlara faydalı olmak için (3,54) kadınların
girişimci olma kararını etkilemede oldukça önemli nedenler olarak ön plana
çıkmıştır. Ekonomik açıdan bağımsız olma isteği (3,49), mesleğimi yapmak için
(3,20), sosyal ilişkiler için (3,17), aileden devralma (3,08), idealimi gerçekleştirmek
için (3,08), iş yaşamına atılmak için (2,92) ve yeterli sermayenin varlığı (2,92) gibi
nedenlerin diğer nedenlere göre nispeten kadın girişimcilerin “girişimci” olmalarında
daha az etkili olmuştur (Çizelge 4.27).
Çizelge 4.27 Kadınların Girişimci Olma Kararını Etkileyen Nedenler Girişimci Olma Nedenleri Ort. Std.
Sapma Aile ihtiyaçlarını karşılamak için 4,28 0,73
Deneyim ve bilgi sahibi olmak 3,76 0,87
Zamanımı değerlendirmek için 3,72 0,88
Diğer insanlara faydalı olmak için 3,54 0,92 Ekonomik açıdan bağımsız olma isteği 3,49 1,03
Mesleğimi yapmak için 3,20 1,29
Sosyal ilişkiler için 3,17 1,19 Aileden devralma 3,08 1,51
İdealimi gerçekleştirmek için 2,93 1,35
İş yaşamına atılmak için 2,92 1,31
Yeterli sermayenin varlığı 2,73 1,52
4. Araştırma Bulguları Esengül İPLİK
90
4.2.3.7. Kadın Girişimcilerin İşlerini Kurarken Karşılaştıkları Sorunlar
Çalışmaya katılan kadın girişimcilerin %60,8’i, işlerini kurarken herhangi bir
sorun yaşamadığını belirtirken, %39,2’si işlerini kurarken bir takım sorunlarla
karşılaştığını belirtmiştir (Çizelge 4.28).
Çizelge 4.28 Kadınların İşlerini Kurarken Sorunla Karşılaşma Durumu İşinizi Kurarken
Sorunlarla Karşılaştınız mı?
(n) (%)
Evet 47 39,2 Hayır 73 60,8 Toplam 120 100,0
İşini kurarken sorunlarla karşılaştığını belirten kadınların karşılaştıkları
sorunların önem derecesine göre dağılımı 5’li Likert ölçeği ile tespit edilerek Çizelge
4.29’da verilmiştir.
Çizelge 4.29 Kadın Girişimcilerin İşlerini Kurarken Karşılaştıkları Sorunların Önem Derecesine Göre Dağılımı
Karşılaşılan Sorunlar Ort. Std. Sapma
İş kadınlığına çevrenin olumsuz bakışı 3,89 1,01
Sermaye temini 3,85 1,02
Deneyimsizlik 3,15 1,18
Uygun materyal temini 3,13 1,45
Ekonomik belirsizlik 3,04 1,22
Pazarda tanınmamış olmak 2,96 1,35
Bilgi eksikliği 2,94 1,11 Aile ile ilgili sorunlar 2,64 1,37 Bürokratik işlemler 2,45 1,18 Uygun eleman temini 2,15 1,37
Çizelge 4.29’da da görüldüğü gibi araştırmaya katılan kadın girişimcilerin
işlerini kurarken karşılaştıkları sorunların başında iş kadınlığına çevrenin olumsuz
4. Araştırma Bulguları Esengül İPLİK
91
bakışı (3,89) ve sermaye temini (3,85) sorunları gelmektedir. Bununla birlikte, uygun
materyal temini (3,17), deneyimsizlik (3,15), pazarda tanınmamış olmak (3,04), bilgi
eksikliği (2,94), ekonomik belirsizlik (2,83) ve aile ile ilgili sorunlar (2,64)
sorunlarının da kadın girişimcilerin iş kurmalarında karşılaştıkları diğer önemli
sorunlar olarak ortaya çıkmıştır. Bürokratik işlemler (2,29) ve uygun eleman temini
(2,15) sorunları ise araştırmaya katılan kadın girişimcilerin karşılaştıkları diğer
sorunlara göre nispeten daha az önemlidir.
4.2.3.8. Girişimci Olmanın Kadınların Yaşamındaki Diğer Sorumluluklar
Üzerindeki Etkisi
Toplumda kadının çalışma hayatına atıldıktan sonra diğer sorumluluklarını tam
olarak yerine getiremediği inancı yaygın olduğundan çalışmanın bu kısmında
girişimci olmanın kadınların yaşamındaki diğer sorumluluklar üzerindeki etkisi
değerlendirilmiştir.
Çizelge 4.30 Girişimci Olmanın Kadının Yaşamındaki Diğer Sorumluluklar İçin Engel Teşkil Etme Durumu
Engel Teşkil Etme Durumu (n) (%)
Hiçbir engel teşkil etmiyor 99 82,5 Evdeki işlerimi aksatıyorum 6 5,0 Eşime- aileme-çocuklarıma vakit ayıramıyorum 12 10,0
Kendime vakit ayıramıyorum 3 2,5 Toplam 120 100,0
Çalışmaya katılan girişimci kadınların %82,5’i kendi işini yapıyor olmasının
yaşamındaki diğer sorumluluklar için hiçbir engel teşkil etmediğini belirtmiştir.
Kadınların çoğunluğunun işlerini evlerinde yürütüyor olmalarının bu sonucun ortaya
çıkmasında önemli bir etkisinin olduğu söylenebilir. Bununla birlikte, kadınların
%10’u eşine, ailesine ve çocuklarına yeterince vakit ayıramadığından, %5’i evdeki
işlerini aksattığından ve %2,5’i de kendime vakit ayıramadığından şikayet etmiştir
(Çizelge 4.30).
4. Araştırma Bulguları Esengül İPLİK
92
4.2.3.9. Kadın Girişimcilerin İşlerini Yürütürken Karşılaştıkları Sorunlar
Araştırmaya katılan kadın girişimcilerin “işinizi yürütürken sorunlarla
karşılaşıyor musunuz?” sorusuna verdikleri cevaplara göre dağılımları Çizelge
4.31’de yer almaktadır.
Çizelge 4.31 Kadınların İşlerini Yürütürken Sorunlarla Karşılaşma Durumu Sorunla Karşılaşma
Durumu (n) (%)
Evet 26 21,7 Hayır 94 78,3
Toplam 120 100,0
Kadın girişimcilerin %21,7’si işlerini yürütürken bir takım sorunlarla
karşılaştıklarını belirtirken, %78,3’ü ise herhangi bir sorun yaşamadıklarını
belirtmişlerdir. Araştırmaya katılan kadın girişimcilerin faaliyetleri sırasında
karşılaştıkları güçlüklerin önem derecesine göre dağılımı Çizelge 4.32’de yer
almaktadır.
Araştırmaya katılan kadın girişimcilerin faaliyetleri sırasında karşılaştıkları
sorunlar önem derecesine göre sıralandığında pazarın durgun oluşu (3,52) ile ilk
sırada yer almaktadır. Karşılaşılan diğer sorunlar, aşırı yorgunluk (3,38),
deneyimsizlik (3,31), aile ilişkileri (2,86), donanım, araç-gereç, mal teslimi vb.
konular (2,79), borç ödemeleri (2,72) ve müşteriler ile ilgili sorunlar (2,62) şeklinde
sıralanırken, vergi ödemeleri (1,93), bürokratik engeller (1,89), kredi alamama
(1,89) ve elemanlar ile ilgili sorunlar (1,72) nispeten daha az önemli sorunlar olarak
belirlenmiştir.
4. Araştırma Bulguları Esengül İPLİK
93
Çizelge 4.32 Kadın Girişimcilerin İşlerini Yürütürken Karşılaştıkları Sorunlar
Karşılaşılan Sorunlar Ort. Std. Sapma
Pazarın durgun oluşu 3,52 1,09
Aşırı yorgunluk 3,38 1,08
Deneyimsizlik 3,31 1,14
Aile ilişkileri 2,86 1,16 Donanım, araç-gereç, mal teslimi vb. konular 2,79 1,29
Borç ödemeleri 2,72 1,53
Müşteriler ile ilgili sorunlar 2,62 1,35
Vergi ödemeleri 1,93 1,25
Bürokratik engeller 1,89 1,32
Kredi alamama 1,89 1,32 Elemanlar ile ilgili sorunlar 1,72 1,19
4.2.3.10. Kadın Girişimcilere Göre Girişimci Olmanın Sağladığı Avantajlar
Kadın girişimcilere göre girişimci olmanın sağladığı avantajların önem
derecesine göre dağılımı Çizelge 4.33’de yer almaktadır. Araştırmaya katılan kadın
girişimciler evin bütçesine katkıda bulunmayı (1,42) girişimcilik faaliyetinde
bulunmanın en önemli avantajı olarak görmektedirler. Bir işle meşgul olma (2,04) ve
maddi özgürlük (2,77) kadınlar tarafından önemli görülen diğer avantajlardır.
Girişimci olmanın avantajları arasında değerlendirilen diğer avantajlar ise sırasıyla,
bağımsızlık (3,07), ilgi alanım olan bir işten gelir elde etmek (3,28), daha fazla gelir
elde etme (3,32), yaşam standartlarını yükseltme (3,49), işte ve evde rollerini daha
rahat yerine getirebilmek (3,63) ve başkalarına istihdam olanağı sağlayabilmek
(3,75) şeklindedir. İdeallerini gerçekleştirebilme (3,94), yaratıcılık (4,00), kendine
güven (4,10), başarma duygusu (4,24), sosyal statü (4,25) ve yaşamdan duyulan
memnuniyet (5,00) katılımcılar tarafından daha az önemli görülen avantajlar
olmuştur. Herhangi bir iyi yanı yok seçeneği ise hiçbir katılımcı tarafından
işaretlenmemiştir.
4. Araştırma Bulguları Esengül İPLİK
94
Çizelge 4.33 Kadın Girişimcilere Göre Girişimci Olmanın Sağladığı Avantajlar (kişi sayısı)
Girişimci Olmanın Avantajları 1 2 3 4 5 Ort.
Evin bütçesine katkıda bulunma 69 17 7 3 - 1,42 Bir işle meşgul olma 32 26 6 7 5 2,04 Maddi özgürlük 6 29 14 6 10 2,77 Bağımsızlık 4 5 8 7 4 3,07 İlgi alanım olan bir işten gelir elde etmek 2 12 20 14 9 3,28
Daha fazla gelir elde etme 2 8 7 11 6 3,32 Yaşam standartlarını yükseltme 1 7 26 18 11 3,49 İşte ve evde rollerini daha rahat yerine getirebilmek 1 - 1 5 1 3,63
Başkalarına istihdam olanağı sağlayabilmek - 1 1 - 2 3,75
İdeallerini gerçekleştirebilme - 1 6 3 7 3,94 Yaratıcılık - 1 - 3 2 4,00 Kendine güven 1 2 9 24 22 4,10
Başarma duygusu 1 2 2 5 15 4,24
Sosyal statü - - 2 2 4 4,25 Yaşamdan duyulan memnuniyet - - - - 4 5,00 Herhangi bir iyi yanı yok - - - - - -
4.2.3.11. Kadın Girişimcilerin İşlerini Kurarken Destek Gördükleri Kişiler
Anketi cevaplayan 120 kadın girişimcinin 78’i (%65) kendi işlerini yapmaya
başladıklarında en çok desteği eşlerinden gördüklerini belirtirken, diğer seçeneğini
işaretleyen 22 kişiden (%18,3) 19’u hiç kimseden destek görmediğini, 3’ü ise
kayınvalidesinden destek gördüğünü belirtmiştir. Kadınlar içerisinde bekar olan 12
kişi (%10) anne ve babasından destek görürken kalan 8 kişi (%6,7) ise en çok desteği
çocuklarından görmüştür (Çizelge 4.34).
Çizelge 4.34 Kadınların İşlerini Kurarken Destek Gördükleri Kişiler Destek Görülen
Kişiler (n) (%)
Eşimden 78 65,0 Anne ve babamdan 12 10,0 Çocuklarımdan 8 6,7 Diğer 22 18,3 Toplam 120 100,0
4. Araştırma Bulguları Esengül İPLİK
95
4.2.3.12. Kadınların Girişimcilik Konusunda Eğitim Alma Durumu
Çalışmaya katılan girişimci kadınlardan %86.7’si girişimcilik konusunda
herhangi bir eğitim almadığını belirtirken, %13,3’ü eğitim aldığını belirtmiştir
(Çizelge 4.35).
Çizelge 4.35 Kadınların Girişimcilik Konusunda Eğitim Programına (kurs, sertifika, dershane vb.) Katılma Durumu
Eğitim Programına Katılım (n) (%)
Evet 16 13,3 Hayır 104 86,7 Toplam 120 100,0
Çalışmaya katılan girişimci kadınlardan %86.7’si girişimcilik konusunda
herhangi bir eğitim almadığını belirtirken, %13,3’ü eğitim aldığını belirtmiştir.
Girişimcilik konusunda eğitim alan 16 kadından 14’ü (%87,5) katıldıkları
eğitimin köyde yapıldığını belirtirken, geriye kalan iki kişiden 1’i ilçe merkezinde,
1’i de il merkezinde yapılan eğitime katıldığını belirtmiştir. Eğitim alan kadınlardan
11’i (%64,7) Halk Eğitim Merkezi, 4’ü (%37,5) ise İş-Kur tarafından düzenlenen
eğitimlere katılmıştır. Geriye kalan 2 kişi ise, katıldıkları eğitimin muhtarlık
tarafından düzenlendiğini belirtmişlerdir. Eğitim alan kadınların 9’u aldığı eğitimden
muhtarlık tarafından yapılan anonslar sayesinde haberdar olduklarını, 5’i
arkadaşlarından, 2’si de İş-Kur’un yaptığı duyurulardan eğitimi öğrendiğini ve
katıldığını belirtmiştir.
Girişimcilik konusunda eğitim alan 16 kadının 10’u (%62,5) aldığı eğitimin
kendi işini yapmasında etkili olduğunu, 5’i (%31,3) herhangi bir etkisi olmadığını
belirtmiştir.
4. Araştırma Bulguları Esengül İPLİK
96
4.2.3.13. Kadınların Girişimcilik Konusundaki Eğitim İhtiyacı
Girişimci kadınların “girişimcilik konusunda herhangi bir eğitime ihtiyaç
duyuyor musunuz?” sorusuna verdikleri cevaba ilişkin bilgiler Çizelge 4.36’da yer
almaktadır.
Çizelge 4.36 Girişimcilik Konusunda Eğitime İhtiyaç Duyma Durumu Eğitime İhtiyaç
Duyuyor musunuz? (n) (%)
Evet 26 21,7 Hayır 94 78,3 Toplam 120 100,0
Anketi cevaplayan girişimci kadınların %78,3’ü girişimcilik konusunda
herhangi bir eğitime ihtiyaç duymadığını belirtirken, %21,7’si ihtiyaç duyduğunu
belirtmiştir.
Girişimcilik konusunda eğitim almak isteyen 26 kadından 22’si (%84,6) bu
eğitimler köyde yapılırsa katılabileceğini belirtirken, 2’si (%7,7) eğitimlere katılması
için nerede yapıldığının bir önemi olmadığını, geriye kalan iki kişiden 1’i il, diğeri
ise ilçede yapılırsa bu eğitimlere katılacağını belirtmiştir. Eğitim almak isteyen
kadınların hangi konularda eğitime ihtiyaç duyduğuna ilişkin bilgilere Çizelge
4.37’de yer verilmiştir.
Çizelge 4.37 İhtiyaç Duyulan Eğitimler
Girişimcilik konusunda eğitime ihtiyaç duyduğunu belirten 26 kadından 17’si
(% 65,4) kendilerine yöneltilen “ihtiyaç duyduğunuz eğitimler nelerdir?” sorusuna
yaptıkları işteki bilgi ve becerilerini arttırmaya yönelik mesleki eğitim almak
İhtiyaç Duyulan Eğitimler (n) (%)
Finansman temini 5 19,2 Pazarlama 3 11,5 Bürokratik işlemler 1 3,8 Mesleki eğitim 17 65,4 Toplam 26 100,0
4. Araştırma Bulguları Esengül İPLİK
97
istediklerini belirtmişlerdir. Geriye kalan 9 kadından 5’i (%19,2) finansman temini,
3’ü (11,5) pazarlama, 1’i (%3,8) ise bürokratik işlemlerin yürütülmesi konusunda
eğitime ihtiyaç duyduklarını ifade etmişlerdir.
4.2.3.14. Kadın Girişimcilerin Faaliyetlerini Osmaniye İlinde Sürdürmelerinin
Etkisi
Tablo 4.38’de de yer aldığı gibi, araştırmaya katılan kadın girişimcilerin %85,8
gibi büyük bir çoğunluğu faaliyetlerini Osmaniye’de sürdürmelerinin kendileri için
bir dezavantaj oluşturmadığını belirtirken, %14,2’si bu durumun bir dezavantaj
olduğunu belirtmiştir. Osmaniye ilinde girişimcilik faaliyetinde bulunmanın
dezavantaj olduğunu düşünen kadın girişimcilerin söz konusu dezavantajların neler
olduğuna ilişkin düşünceleri Tablo 4.39’da görülmektedir.
Çizelge 4.38 Girişimcilik Faaliyetini Osmaniye’de Yapıyor Olmanın Etkisi Faaliyetlerini
Osmaniye’de Yapma Dezavantaj mı?
(n) (%)
Evet 17 14,2 Hayır 103 85,8 Toplam 120 100,0
Osmaniye ilinde faaliyet göstermenin bir dezavantaj olduğunu düşünen kadın
girişimcilerin %58,8’i bu dezavantajın “toplumun değer yargıları”ndan
kaynaklandığını belirtirken, %23,5’i “pazarın özellikleri”, %11,8’i “uygun eleman ve
materyal temininde yaşanan zorluklar” ve %5,9’u da “iş çevresinde erkek çalışanların
çoğunlukta olması”nı dezavantaj yaratan nedenler olarak belirtmiştir (Çizelge 4.39).
4. Araştırma Bulguları Esengül İPLİK
98
Çizelge 4.39 Kadın Girişimcilere Göre Osmaniye İlinde Faaliyet Göstermenin Dezavantajları
Dezavantajlar (n) (%)
İş çevresinde erkek çalışanların çoğunlukta olması 1 5,9
Pazarın özellikleri 4 23,5 Toplumun değer yargıları 10 58,8 Uygun eleman ve materyal temininde yaşanan zorluklar 2 11,8
Toplam 17 100,0
4.2.3.15. Kadın Girişimcilerin İş Kurarken Destek Alma Durumu
Anketi cevaplayan kadın girişimcilerin yalnızca %10’u girişimcilik
faaliyetinde bulunurken destek aldığını belirtirmiş, %90 gibi büyük bir çoğunluğu
herhangi bir destek almamıştır.
“İşinizi kurarken nereden destek aldınız?” sorusuna, destek aldığını belirten 12
kadından 11’i (%91,7) kooperatif seçeneğini işaretlemiştir. Bu 11 kadından 8’i
Karatepe Kilimleri Kooperatifinden, geriye kalan 3 kişiden 1’i Köy Kalkınma
Kooperatifinden, 1’i Gökçayır Tabaklar Kooperatifinden, 1’i de Özel Ortaklı
Sütçüler Kooperatifinden destek aldığını belirtmiştir. Diğer seçeneğini işaretleyen 1
kişi (kuaför) ise İş-Kur desteğiyle işini kurduğunu belirtmiştir.
4.2.3.16. Kadın Girişimcilerin Ürünlerini Satma Şekli
Çizelge 4.40’da da görüldü gibi, çalışmaya katılan kadın girişimcilerin %40’ı
ürünlerini müşteri siparişi üzerine yapıp kendileri satmaktadırlar. Kadınların %18,3’ü
ürünlerini kooperatife satarken, %17,5’i sütçüye, %10,8’i mandıraya, %9,2’si pazara
götürüp sattığını belirtmiştir. Diğer seçeneğini işaretleyen 5 kadından 1’i ürünlerini
bakkalda sattığını belirtirken, 1’i kantinde, terzilik yapan 1 kişi dükkanında, 2 kişi ise
ürünlerini tüccara sattığını söylemişlerdir.
4. Araştırma Bulguları Esengül İPLİK
99
Çizelge 4.40 Kadın Girişimcilerin Ürünlerini Satma Şekli Ürünleri Satma
Şekli (n) (%)
Sipariş-elden satış 48 40,0
Kooperatifte 22 18,3 Sütçüye 21 17,5 Mandıra 13 10,8 Pazarda 11 9,2 Diğer 5 4,2 Toplam 120 100,0
4.2.3.17. Kadın Girişimcilerin Mikro Kredi Kavramı Hakkındaki Bilgi Düzeyleri
Mikro kredi genellikle işletme sermayesi ihtiyacının karşılanması, hammadde
ve malzeme alımı, imalat için gerekli sabit teçhizatın alımı gibi amaçlarla bir mikro
finansman kuruluşunca bir mikro girişimciye, işini geliştirmesi amacıyla verilmiş
olan kredidir. Türkiye’de tam anlamıyla 1995 yılında uygulanmaya başlamıştır.
Ülkemizde bazı sivil toplum kuruluşları dünyadaki benzerleri gibi özellikle kadınlar
için mikro kredi uygulamaları yapmaktadır.
Çalışmaya katılan kadın girişimcilerin mikro kredi uygulamaları ile ilgili bilgi
düzeylerini ölçmek amacıyla sorulan “mikro kredi kavramının anlamını biliyor
musunuz?” sorusuna, yalnızca %5’i evet cevabını verirken, %95’i ise bu kavramı
daha önce hiç duymadıklarını ve kadınların hiçbiri mikro kredi kullanmadığını
belirtmişlerdir.
4.2.4. Araştırmaya Katılan Girişimci Olmayan Kadınlar Hakkında Genel
Bilgiler
Çalışmanın bu bölümünde, araştırmaya katılan kadınlardan girişimcilik
faaliyetinde bulunmayan kadınların girişimci olma niyetleri, girişimci olmak
isteyenlerin ve istemeyenlerin nedenleri, girişimci olmak isteyenlerin girişimcilik
faaliyetinde bulunmak istedikleri alanlar, girişimci olmayan kadınlara göre kendi
4. Araştırma Bulguları Esengül İPLİK
100
işini yapmak isteyen kadınların karşılaştıkları engeller vb. konular hakkında genel
bilgilere yer verilmiştir.
4.2.4.1. Kadınların Girişimci Olma İle İlgili Düşünceleri
Girişimcilik faaliyetinde bulunmayan kadınların girişimci olma niyetleri ile
ilgili bilgiler Çizelge 4.41’de yer almaktadır.
Çizelge 4.41 Kadınların Girişimci Olmayı İsteme Durumları Girişimci Olmak
İster misiniz (n) (%)
Evet 73 60,8 Hayır 47 39,2 Toplam 120 100,0
Ankete katılan kadınlar içerisinde girişimcilik faaliyetinde bulunmadığını
belirten 120 kadının %60,8’i girişimcilik faaliyetinde bulunmak istediğini, %39,2’si
ise istemediğini belirtmiştir. “Girişimci olmayı ister misiniz?” sorusuna hayır
cevabını veren kadınların girişimcilik faaliyetinde bulunmak istememe nedenlerinin
önem derecesine göre dağılımına Çizelge 4.42’de yer verilmiştir. yeterli
birikimlerinin olmaması (3,38) girişimci olmayan kadınların girişimcilik faaliyetinde
bulunmayı istememelerinin en önemli nedenidir. Bunun dışında sırasıyla, başarısızlık
korkusu (2,77), çok fazla zaman istemesi (2,55), ev işlerini ve iş kadınlığını birlikte
yürütememek (2,53), birikimlerini kaybetme riski (2,38), iş kadınlığına çevrenin
olumsuz bakışı (2,29) ve daha önceki girişimcilik faaliyetimdeki olumsuz
deneyimlerimden dolayı (1,34) kadınlarının girişimci olmayı istememelerinin diğer
nedenleridir.
4. Araştırma Bulguları Esengül İPLİK
101
Çizelge 4.42 Girişimci Olmayı İstememe Nedenleri
İstememe Nedenleri Ort. Std. Sapma
Yeterli birikimin olmaması 3,38 1,24
Başarısızlık korkusu 2,77 1,26
Çok fazla zaman istemesi 2,55 1,35 Ev işlerini ve iş kadınlığını birlikte yürütememek 2,53 1,33
Birikimlerini kaybetme riski 2,38 1,26 İş kadınlığına çevrenin olumsuz bakışı 2,29 1,14 Daha önceki girişimcilik faaliyetimdeki olumsuz deneyimlerimden dolayı 1,34 0,52
Girişimci olmayan kadınlar içerisinde girişimcilik faaliyetinde bulunmak
isteyen kadınların girişimci olmayı isteme nedenlerine ilişkin bilgiler Çizelge 4.43’te
yer almaktadır.
Çizelge 4.43 Kadınların Girişimci Olmayı İsteme Nedenleri
Girişimci Olmayı İsteme Nedenleri Ort. Std. Sapma
Zamanımı değerlendirmek için 4,21 0,85 Deneyim ve bilgi sahibi olmak 4,14 0,69 Aile ihtiyaçlarını karşılamak için 4,10 0,63 Diğer insanlara faydalı olmak için 4,08 0,80 İdealimi gerçekleştirmek için 4,03 0,90 Ekonomik açıdan bağımsız olma isteği 4,01 0,77
Sosyal ilişkiler için 3,99 0,87 Mesleğimi yapmak için 3,96 0,99 İş yaşamına atılmak için 3,82 0,90 Yeterli sermayenin varlığı 2,45 1,21 Aileden devralma 2,11 1,09
Çizelge 4.43’e göre, 4,21 ortalama ile zamanımı değerlendirmek için
kadınların girişimcilik faaliyetinde bulunmak istemelerinin en önemli nedeni olarak
ortaya çıkmıştır. Deneyim ve bilgi sahibi olmak (4,14), aile ihtiyaçlarını karşılamak
için (4,10), diğer insanlara faydalı olmak için (4,08), idealimi gerçekleştirmek için
(4,03), ekonomik açıdan bağımsız olma isteği (4,01), sosyal ilişkiler için (3,99),
mesleğimi yapmak için (3,96) ve iş yaşamına atılmak için (3,82) gibi nedenler de
4. Araştırma Bulguları Esengül İPLİK
102
kadınların girişimci olmayı istemelerini etkileyen oldukça önemli nedenlerdir.
Bunların dışında, yeterli sermayenin varlığı (2,45) ve aileden devralma (2,11) gibi
nedenler de kadınlar açısından nispeten daha az önemli görülmüştür.
Girişimci olmayan kadınlar içerisinde kendi işini kurmak isteyenlerin faaliyette
bulunmak istedikleri alanlar ilişkin bilgiler Çizelge 4.44’te yer almaktadır.
Çizelge 4.44 Kadınların Girişimcilik Faaliyetinde Bulunmak İstedikleri Alan Alanlar (n) (%)
Hayvancılık 15 20,5
El sanatları (halı dokuma, çeyiz vs.) 45 61,6
Gıda (turşu, reçel yapımı vs.) 13 17,8
Toplam 73 100,0
Girişimcilik faaliyetinde bulunmak isteyen kadınların %61,6’sı halı dokuma,
çeyiz vb. gibi el sanatları işini yapmak istediğini belirtirken, %20,5’i hayvancılık,
%17,8’i de turşu,reçel yapımı vb. gibi gıda işi yapmak istediğini belirtmiştir. Kendi
işini kurmak isteyen kadınların destek görmeyi bekledikleri kişilere ilişkin bilgiler
Çizelge 4.45’te yer almaktadır.
Çizelge 4.45 Kadınların Destek Görmeyi Bekledikleri Kişiler Destek Görülmesi Beklenen Kişiler (n) (%)
Eşimden 55 75,3 Anne ve babamdan 4 5,5 Çocuklarımdan 6 8,2 Diğer 8 11,0 Toplam 73 100,0
Kendi işini kurmak isteyen kadınların %75,5’ü kendi işinizi kurmak istese en
büyük desteği eşinden göreceğini söylerken, %8,2’si çocuklarından, %5,5’i ise anne
ve babasından destek göreceğini belirtmiştir. “Diğer” seçeneğini işaretleyen 8
kişiden 5’i hiç kimseden destek görmeyeceğini düşünürken, 3 kişi ise kardeşlerinden
destek göreceğini söylemiştir.
4. Araştırma Bulguları Esengül İPLİK
103
Girişimcilik faaliyetinde bulunmak istediğini belirten kadınların “kendi işinizi
kurmak istemeniz durumunda eşinizin tutumu ne olurdu?” sorusuna verdikleri
cevaba ilişkin bilgiler Çizelge 4.46’da yer almaktadır.
Çizelge 4.46 Kendi İşini Kurmak İstemesi Durumunda Kadınların Eşlerinin Tutumu
Eşlerin Tutumu (n) (%)
Engellemeye çalışırdı 5 6,8
Destek olurdu 59 80,8
Karışmazdı 9 12,3
Toplam 73 100,0
Kadınların %80,8’i kendi işini kurmak istemeleri durumunda eşlerinin
kendilerine destek olacağını, %12,3’ü karışmayacağını, %6,8’i ise engellemeye
çalışacağını belirtmiştir. Bu kadınların kendi işlerini kurmaları durumunda
sermayelerinin kaynağının ne olacağına ilişkin bilgilere ise Çizelge 4.47’de yer
verilmiştir.
Çizelge 4.47 Kadınların İş Kurmak İstemeleri Durumunda Sermayelerinin Kaynağı
Sermayelerinin Kaynağı (n) (%)
Kişisel- ailevi tasarruflar 49 67,1 Akraba(lar)a – arkadaş(lar)a borçlanma 3 4,1
Banka kredisi kullanma 14 19,2 Karşılıksız destek-teşvik 4 5,5 Diğer 3 4,1 Toplam 73 100,0
Girişimcilik faaliyetinde bulunmak isteyen kadınların %67,1’i kendi işlerini
kurmaları için gerekli olan sermayeyi kişisel ve ailevi tasarruflarından sağlayacağını,
%19,2’si banka kredisi, %5,5’i karşılıksız destek-teşvik, %4,1’i de akraba(lar)a –
arkadaş(lar)a borçlanma yoluyla sermaye temin edebileceğini belirtmişlerdir.
4. Araştırma Bulguları Esengül İPLİK
104
Bugüne kadar girişimcilik faaliyetinde bulundunuz mu?” sorusu yöneltilen
girişimci olmayan 120 kadından yalnızca 2’si daha önce girişimcilik faaliyetinde
bulunduğunu belirtirken, 118 kişi (%98,3) daha önce herhangi bir girişimcilik
faaliyetinde bulunmadığını belirtmiştir.
4.2.4.2. Kadınlara Göre Kendi İşini Kurmak İsteyen Bir Kadının
Karşılaşabileceği Engeller
Herhangi bir girişimcilik faaliyetinde bulunmayan kadınlara göre kendi işini
kurmak isteyen bir kadının karşılaşabileceği engellerin önem derecesine göre
sıralaması Çizelge 4.48’de yer almaktadır.
Çizelge 4.48 Kendi İşini Kurmak İsteyen Bir Kadının Karşılaşabileceği Engeller (%) Engeller 1 2 3 4 5 Ort.
eğitim seviyesinin düşük olması 54,2 23,3 12,5 5,0 5,0 1,83
cinsiyet ayrımcılığı 7,5 20,8 39,2 20,0 12,5 3,09 finansal destek kanallarının yetersizliği 20,0 17,5 13,3 30,0 19,2 3,11
kadının toplumdaki statüsü 13,3 19,2 22,5 25,8 19,2 3,18
ekonomik bağımlılık 5,0 19,2 12,5 20,0 43,3 3,78
Girişimci olmayan kadınların kendi işini kurmak isteyen bir kadının karşılaştığı
engellere ilişkin düşüncelerine bakıldığında 1,83 ortalama ile eğitim seviyesinin
düşük olması ilk sırayı almaktadır. Bunun dışında kadınların karşılaştıkları diğer
engeller sırasıyla, 3,09 ortalama ile cinsiyet ayrımcılığı, 3,11 ortalama ile finansal
destek kanallarının yetersizliği, 3,18 ortalama ile kadının toplumdaki statüsü ve son
olarak 3,78 ortalama ile ekonomik bağımlık olarak ortaya çıkmıştır.
4. Araştırma Bulguları Esengül İPLİK
105
4.2.4.3. Kadınların Girişimcilik Konusunda Kadınlara Yönelik Verilen
Desteklere İlişkin Bilgi Düzeyleri
Girişimci olmayan kadınların “girişimcilik konusunda kadınlara yönelik
verilen desteklerden haberiniz var mı?” sorusuna verdiği cevaba göre dağılımları
Çizelge 4.49’da yer almaktadır.
Çizelge 4.49 Girişimcilik Konusunda Kadınlara Yönelik Verilen Desteklerden Haberdar Olma Durumu
Desteklerden Haberiniz Var mı? (n) (%)
Evet 13 10,8 Hayır 107 89,2 Toplam 120 100,0
Çalışmaya katılan kadınlar içerisinde girişimcilik faaliyetinde bulunmayan
kadınların % 89,2’si kendi işini kurmak isteyen kadınlara verilen desteklerden
haberdar olmadığını, % 10,8 gibi küçük bir oran ise bu destekler konusunda bilgi
sahibi olduğunu belirtmiştir.
Girişimcilik konusunda kadınlara verilen desteklerden haberdar olduğunu
belirten 13 kadından 11 (%84,6) tanesi en önemli bilgi kaynağının televizyon
olduğunu söylerken, 2 (%15,4) kişi köyde yapılan eğitimlerin bu konudaki bilgi
kaynağı olduğunu söylemiştir.
4.2.5. Bağımlı ve Bağımsız Değişkenler Arasındaki İlişkiler
Çalışmanın bu bölümünde, elde edilen bulgular Bağımsız Örnekler T Testi ve
Korelasyon analizleri kullanılarak test edilmiştir.
4. Araştırma Bulguları Esengül İPLİK
106
4.2.5.1. Kadının Çalışmasının Etkilerine İlişkin Görüşler İle Girişimci Olma
Arasındaki İlişki
Çalışma kapsamında yapılan 240 anketin 120’si girişimcilik faaliyetinde
bulunan kadınlara uygulanırken, 120 anket ise girişimcilik faaliyetinde bulunmayan
kadınlara uygulanmıştır. Bu iki grup arasında kadınların çalışmasının etkilerine
ilişkin görüşler açısından farklılık olup olmadığının test edilmesinde Bağımsız
Örnekler T Testi yöntemi uygulanmıştır.
Bağımsız Örnekler T Testi iki bağımsız grubun ortalamalarının birbirinden farklı
olup olmadığını, farklı ise bu farkın hangi yön ve ne derece önemli olduğu test etmek
amacıyla kullanılan istatistiksel analiz yöntemidir (Sipahi ve ark, 2010; Akgül, 2005).
Kadının çalışmasının etkileri ile ilgili görüşler açısından girişimci olan ve
olmayan kadınlar arasında herhangi bir farklılık olup olmadığını test etmek amacıyla
uygulanan Bağımsız Örnekler T Testi yöntemi sonuçları Tablo 4.50 ve Tablo 4.51’de
görülmektedir.
Çizelge 4.50 Grup İstatistikleri Kadının Çalışmasının
Etkileri N Ortalama Std.
Sapma Std. Hata
Ortalaması aile birliği zayıflar Girişimci olan 120 1,883 1,265 ,1155
Girişimci olmayan 120 2,558 1,333 ,1217
kocasıyla daha az ilgilenir
Girişimci olan 120 2,392 1,404 ,1282 Girişimci olmayan 120 3,192 1,245 ,1137
çocuklarına daha az vakit ayırır
Girişimci olan 120 2,742 1,393 ,1272 Girişimci olmayan 120 3,383 1,189 ,1086
evde daha uyumlu ve anlayışlı davranır
Girişimci olan 120 3,883 ,763 ,0697 Girişimci olmayan 120 3,350 ,812 ,0741
ailenin sosyal ilişkileri zayıflar
Girişimci olan 120 2,467 1,455 ,1328 Girişimci olmayan 120 3,550 1,340 ,1223
kadın gereğinden fazla yorulur ve yıpranır
Girişimci olan 120 2,600 1,349 ,1232 Girişimci olmayan 120 3,625 1,100 ,1005
4. Araştırma Bulguları Esengül İPLİK
107
4. Araştırma Bulguları Esengül İPLİK
108
Tablo 4.51 incelendiğinde, kadının çalışmasının etkileri ile ilgili aile birliği
zayıflar (p<0,01), kocasıyla daha az ilgilenir (p<0,01), çocuklarına daha az vakit
ayırır (p<0,01), evde daha uyumlu ve anlayışlı davranır (p<0,05), ailenin sosyal
ilişkileri zayıflar (p<0,01) ve kadın gereğinden fazla yorulur ve yıpranır (p<0,01)
ifadelerinde girişimci olan kadınlarla, girişimci olmayan kadınlar arasında kadının
çalışmasının etkilerine ilişkin görüşler açısından anlamlı farklılık olduğu
görülmektedir.
İki grup arasındaki bu farklılığın yönünü tespit etmek amacıyla hazırlanan
Tablo 4.50’de yer alan sonuçlar incelendiğinde, evde daha uyumlu ve anlayışlı
davranır ifadesinde girişimci kadınların ortalamasının girişimci olmayan kadınlara
oranla daha yüksek (3,883>3,350) olduğu görülmektedir. Dolayısıyla, girişimci
kadınlar, çalışan kadının evinde daha uyumlu ve anlayışlı olacağı görüşüne girişimci
olmayan kadınlara oranla daha fazla katılmaktadırlar. Diğer ifadelerde ise, girişimci
olmayan kadınların ortalaması girişimci olan kadınlara oranla daha yüksek (aile
birliği zayıflar 1,883<2,558, kocasıyla daha az ilgilenir 2,393<3,192, çocuklarına
daha az vakit ayırır 2,742<3,383, ailenin sosyal ilişkileri zayıflar 2,467<3,550 ve
kadın gereğinden fazla yorulur 2,600>3,625) çıkmıştır. Buna göre, girişimci
olmayan kadınlar kadının çalışması durumunda aile birliğinin zayıflayacağı,
kocasıyla daha az ilgileneceği, çocuklarına daha az vakit ayıracağı, ailenin sosyal
ilişkilerinin zayıflayacağı ve kadının gereğinden fazla yorulup yıpranacağı
görüşlerine girişimci olan kadınlara oranla daha fazla katılmaktadırlar.
4.2.5.2. Kadınların Girişimci Olma Kararları İle Demografik Değişkenler
Arasındaki İlişki
Kadınların girişimci olma kararları ile demografik değişkenler arasında ilişki
olup olmadığını test etmek amacıyla korelasyon analizi yapılmıştır. Korelasyon
analizi, değişkenlerin bağımlı ya da bağımsız olması dikkate alınmaksızın
aralarındaki ilişkinin derecesini ve yönünü belirlemek amacıyla kullanılan istatistik
yöntemidir. Analizin en önemli varsayımı değişkenler arasındaki ilginin doğrusal
olduğudur. Doğrusal ilişkileri ortaya çıkaran bu analiz, doğrusal olmayan bir ilişkide
4. Araştırma Bulguları Esengül İPLİK
109
anlamlı çıkmayabilir (Nakip, 2003; Sipahi ve ark, 2010;). Yapılan korelasyon
analizine ilişkin sonuçlar Çizelge 4.52’de yer almaktadır.
Çizelge 4.51 Girişimci Olma İle Demografik Değişkenler Arasındaki İlişki
Değişkenler 1 2 3 4 5 Köy grupları 1 Yaş -,133 1 Eğitim durumu ,182 -,452 1 Aile Üyesi Sayısı ,074 -,270 ,234 1 Başka Gelire Sahip Olma ,200 -,083 ,073 -,163 1
Girişimci Olup Olmama -,008 ,016 -,015 -,118 ,467*
* p<0,01
Korelasyon analizi sonuçlarına göre, demografik değişkenler içerisinde
yalnızca başka gelire sahip olma değişkeni ile kadınların girişimci olmaları arasında
pozitif anlamlı bir ilişki bulunurken, diğer değişkenlerle girişimcilik arasında anlamlı
bir ilişki bulunamamıştır.
4.2.5.3. Kadınların İşlerini Kurarken Yaşadıkları Sorunlar İle Yaşadıkları
Köyün Niteliği Arasındaki İlişki
Çalışma kapsamında Osmaniye Tarım İl Müdürlüğü uzmanlarıyla yapılan
görüşmelere bağlı olarak Osmaniye ili köyleri dağ ve ova köyleri olarak iki şekilde
gruplandırılmıştır. Girişimcilik faaliyetinde bulunan kadınların kendi işlerini
kurarken sorunla karşılaşma durumlarında bu köy grupları arasında farklılık olup
olmadığını tespit etmek amacıyla oluşturulan çapraz tablo Çizelge 4.53’te yer
almaktadır.
4. Araştırma Bulguları Esengül İPLİK
110
Çizelge 4.52 Köy Grupları-İşini Kurarken Sorunla Karşılaşma Durumuna İlişkin Çapraz Tablo
Köy grupları
İşinizi kurarken sorunlarla
karşılaştınız mı? Toplam evet Hayır
Köy Dağ 26 41 57 Ova 21 32 63 Toplam 47 73 120
Köy grupları ile “işinizi kurarken sorunla karşılaştınız mı?” soruları arasında
oluşturulan çapraz tablo sonuçlarına göre, girişimci kadınlardan işini kurarken sorun
yaşadığını belirten 47 kadının 26’sı dağ köylerinde yaşarken 21’i ova köylerinde
yaşamaktadır. Yani, dağ köylerinde yaşayan kadınlar ova köylerinde yaşayan kadınlara
oranla daha fazla sorunla karşılaşmaktadırlar.
Girişimcilik faaliyetinde bulunan kadınlardan işlerini kurarken sorun
yaşadığını belirtenlerin yaşadıkları sorunlar açısından dağ köyü ile ova köyünde
yaşayanlar arasında herhangi bir farklılık olup olmadığını test etmek amacıyla
uygulanan Bağımsız Örnekler T Testi sonuçlarına ilişkin bilgiler Çizelge 4.54 ve
Çizelge 4.55’te yer almaktadır.
Tablo 4.54 incelendiğinde, P değeri>0,01 olarak tespit edildiği için evren
varyansları eşittir. Bu durumda ilk satır değerlerine bakılarak analiz yapılır. Buna
göre, a=0,01 anlamlılık düzeyinde, p<0.01 (0,001<0,01) olduğu görülmekte ve köy
gruplarına göre, dağ köylerinde yaşayan kadınlarla ova köylerinde yaşayan kadınlar
arasında kadınların işlerini kurarken karşılaştıkları uygun materyal temini ve pazarın
durgun oluşu sorunları açısından farklılık olduğu ortaya çıkmaktadır. İki köy grubu
arasındaki bu farklılığın yönünü tespit etmek amacıyla hazırlanan Tablo 4.55’te yer
alan sonuçlar incelendiğinde, her iki sorunda da dağ köylerindeki kadınların
ortalamasının ova köylerindeki kadınlara oranla daha yüksek (uygun materyal temini
3,962>2,095; pazarın durgun oluşu 3,769>1,905) olduğu görülmektedir. Dolayısıyla,
dağ köylerinde yaşayan kadınlar işlerini uygun materyal temini ve ekonomik
belirsizlik gibi konularda ova köylerinde yaşayan kadınlara göre daha fazla sorunla
karşılaşmaktadırlar.
4. Araştırma Bulguları Esengül İPLİK
111
4. Araştırma Bulguları Esengül İPLİK
112
Çizelge 4.53 Grup İstatistikleri Kadınların işlerini
kurarken karşılaştıkları sorunlar
Köy Grupları N Ortalama Std.
Sapma Std. Hata
Ortalaması
Uygun materyal temini
Dağ 26 3,962 1,076 0,211 Ova 21 2,095 1,179 0,257
Pazarda tanımamış olmak
Dağ 26 3,769 0,863 0,169 Ova 21 1,905 1,261 0,275
4.2.6. Veri Madenciliği Tekniklerinden Karar Ağacının Kullanılması
Kadınların girişimci olma kararlarında etkili olan en önemli değişkenleri
belirlemek amacıyla kullanılan veri madenciliği tekniklerinden karar ağacı modeli
oluşturulurken daha önce yapılan korelasyon ve T testi sonuçları dikkate alınarak
hangi değişkenlerin model dışında tutulacağı belirlenmiştir. Buna göre, daha önce
yapılan analizlerde kadınların girişimcilik faaliyetinde bulunma kararları üzerinde
etkili olmadığı saptanan değişkenler model dışında tutulmuştur.
Karar ağacı modeline göre, girişimci olma kararında en önemli etkiye sahip
değişken kadınların başka bir gelire sahip olup olmamasıdır. Eğitim setine ait 181
kadının yer aldığı karar ağacının kökünde, kadınların 92’si girişimci, 89’u ise
girişimci değildir. Bu kadınların da %18,8’i başka bir gelire sahip değilken %81,2’si
başka bir gelire sahiptir. Karar ağacına göre, başka bir gelire sahip olmadığını
belirten kadınların tamamı girişimcilik faaliyetinde bulunurken, başka gelire sahip
olanların %39,5’i girişimciyken %60,5’i girişimci değildir.
Başka gelire sahip olan kadınlar içerisinde, kadının çalışması durumunda
ailenin sosyal ilişkilerinin zayıflayacağı görüşüne katılmayanlardan %60’ı
girişimcilik faaliyetinde bulunurken, bu fikre katıldığını belirtenlerin %86 gibi büyük
bir oranı girişimci değildir.
Kadının çalışması durumunda ailenin sosyal ilişkilerinin zayıflayacağı
görüşüne katılmayanlar içerisinde kadınlar “sadece ev işlerini yapabilir”, “alışveriş
gibi evin bazı dışarı işlerini de yapabilir”, “memuriyet yapabilir”, “özel sektörde
ücretli çalışabilir” ve “tarla veya bahçede çalışabilir” şıklarından birini
işaretleyenlerin %85 gibi büyük bir oranı girişimci değilken, “kendi iş yerinde
4. Araştırma Bulguları Esengül İPLİK
113
çalışabilir” ve “her işi yapabilir” görüşlerini işaretleyen kadınların %64’ü girişimci,
%36’sı girişimci değildir. Bu iki şıkkı işaretleyen 75 kadından kadının aile
içerisindeki asıl görevinin “aile bütçesine katkı sağlamak” olduğu görüşünü orta
derecede ve daha önemli bulan 55 kadının 42’si (%76,4) girişimcilik faaliyetinde
bulunurken, bu görüşü önemsiz bulan 20 kadından yalnızca 6’sı (%30) girişimcilik
faaliyetinde bulunmaktadır.
Sonuç olarak, karar ağacı modeline göre, başka gelire sahip olmayan kadınlar
%100 olasılıkla girişimcilik faaliyetinde bulunurken, başka geliri olan, kadının
çalışması durumunda ailenin sosyal ilişkilerinin zayıflayacağını düşünmeyen,
“kadının kendi iş yerinde çalışabileceği” ve “her işi yapabileceği” görüşünde olan ve
kadının aile içerisindeki asıl görevinin “aile bütçesine katkı sağlamak” olduğunu
düşünen kadınlar %76 olasılıkla girişimcilik faaliyetinde bulunmaktadır.
4. Araştırma Bulguları Esengül İPLİK
114
Şekil 4.1 Karar Ağacı
4. Araştırma Bulguları Esengül İPLİK
115
5. Sonuç ve Öneriler Esengül İPLİK
116
5. SONUÇ VE ÖNERİLER
Dünyada ve ülkemizde birçok araştırmaya konu olan kadınların, sosyal hayatta
ve çalışma hayatındaki öneminin giderek daha çok farkına varılmaya başlanmıştır.
Günümüzde, kadınların çalışma hayatına katılımları hızlanmakta ve kadın işgücünün
toplam işgücü içerisindeki sayısal yoğunluğu giderek artmaktadır. Ancak Türkiye’de
hem işgücüne katılım oranları hem de çalışanlar arasında kendi işinin sahibi olan
kadınların oranı Avrupa Birliği ülkeleriyle karşılaştırıldığında oldukça düşük
düzeyde kalmaktadır. Bu nedenle işsizliğin yoğun olarak arttığı ülkemizde nüfusun,
dolayısıyla da potansiyel işgücünün önemli bir bölümünü oluşturan kadınların
işgücüne katılımının artmasını sağlamak gerekmektedir.
Son yıllarda tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de, ayrımcılık temelli çeşitli
engellerle karşılaşmaları nedeniyle çalışma hayatının dışında kalan kadınlar için
kendi işlerini kurmak önemli bir istihdam fırsatı olarak görülmektedir. Ancak
kadınların girişimcilik faaliyetlerine katılım oranlarının artması onlar için yeni
istihdam fırsatları yaratılmasına bağlıdır. Bu bağlamda ekonomik kalkınmaya önemli
katkılar sağlaması nedeniyle, dünyada birçok ülke nüfusunun, yaklaşık yarısını
oluşturan kadınların girişimcilik faaliyetlerine yoğun bir biçimde katılımları bir
ülkenin ilerlemesi için önemli bir faktör olarak değerlendirilmektedir.
Kadın girişimciliği ile ilgili yapılan çalışmalar, kadın girişimcilerin ekonomik
gelişme için çok önemli bir unsur olduğunu ortaya koymaktadır. Son yıllarda,
ülkemizde yüksek işsizlik sorununa çözüm bulunması, sürdürülebilir ekonomik
büyüme ve sosyal kalkınmanın sağlanması amacıyla kadın girişimcileri
desteklemeye yönelik birçok çalışma ve proje yapılmaktadır. Buna rağmen girişimci
kadınlar genel olarak erkek girişimcilerin karşılaştıkları bir takım sorunlar yanında
cinsiyetleri nedeniyle de çeşitli engellerle karşılaşmakta ve girişimcilik rollerini
yeterince ortaya koyamamaktadırlar. Ülkelerin ekonomik kalkınması açısından
önemine rağmen yalnızca kadın olmaktan kaynaklı bir takım sorunlar yaşamaları
nedeniyle günümüzde kadın girişimcilerin sayıları, erkek girişimcilerin gerisinde
kalmaktadır.
5. Sonuç ve Öneriler Esengül İPLİK
117
Kentsel alanda olduğu gibi kırsal alanda da kadınların ekonomik hayatta daha
aktif bir biçimde yer alabilmesinde, girişimcilik faaliyetlerine yoğun olarak
katılabilmeleri önemli rol oynamaktır. Ülkemizde kadının işgücüne katılım oranı
kırsal alanlarda ülke geneline göre daha yüksek düzeydedir. Ancak, işgücü içerisinde
görünen kırsal bölgelerdeki bu kadınların çoğu düşük ücretli, düşük statülü işlerde
veya ücretsiz aile işçisi olarak çalışmak zorunda kalmakta ve tarımda modern üretim
süreçlerinin kullanılmaya başlamasıyla birlikte de tarımsal üretimden uzaklaşıp ev
kadınlığına yönelmektedirler.
Kırsal alanlarda istihdam imkanlarının yetersiz olması nedeniyle ücretsiz işçi
olarak çalışan veya ev kadınlığına yönelmek zorunda kalan kadınlar için mikro ve
küçük ölçekli işletmeler kurarak faaliyette bulunmak önemli bir gelir elde etme aracı
olarak görülmektedir. Ayrıca bu bölgelerde kadınların kendi işlerini kurarak
işgücüne katılımlarının artması kırsal kalkınmanın dolayısıyla da ülkenin ekonomik
ve sosyal alanlardaki kalkınmasının en önemli unsuru olarak kabul edilmektedir. Bu
bağlamda, kırsalda yaşayan kadınları kendi işlerini kurmaya yönlendiren nedenler ile
işlerini kurarken ve yürütürken yaşadıkları sorunların belirlenmesi ve bu sorunlara
yönelik etkin çözümler üretilmesi, gelecekte daha çok sayıda kadının girişimcilik
faaliyetinde bulunmasına dolayısıyla da ülkedeki işsizlik oranının azaltılmasına
yardımcı olabilecektir.
Son yıllarda dünyada oldukça önem kazanan kadın girişimciliği konusunda
bugüne kadar çok sayıda araştırma yapılmış olup, bunların büyük çoğunluğunda
yalnızca kentli kadın girişimciler üzerine odaklanılmıştır. Bu bağlamda kırsal alanda
girişimcilik faaliyetinde bulunan kadınların yaşadıkları sorunlar konusunda çok fazla
çalışmanın bulunmaması doğrultusunda gerçekleştirilen bu tez çalışması ile kırsal
alanda yaşayan kadınları girişimci olmaya yönlendiren faktörlerin ortaya konulması
ve kadınların girişimcilik faaliyetine başlarken ve faaliyetlerini sürdürürken
karşılaştıkları sorunlar hakkında önemli bilgiler elde edilmesi amaçlanmıştır. Bu
amaçla kırsal kalkınmanın temel bir unsuru olan, kırsal alanlarda kadın istihdamı
sorununun çözümünde önemli araçlardan birisi olarak görülen ve son yıllarda sayıları
önemli ölçüde artan kadın girişimciliğine ve Osmaniye ili kırsalında kadınları
girişimci olmaya yönelten faktörlerin, girişimci kadınların karşılaştıkları sorunların
5. Sonuç ve Öneriler Esengül İPLİK
118
belirlenmesine yönelik olarak yapılan bu tez çalışması doğrultusunda elde edilen
sonuçlara göre:
Osmaniye ili kırsalında yaşayan ve araştırmaya katılan girişimci kadınların
çoğunluğunun ova köylerinde yaşadığı, yaşlarının büyük oranda 39-45 yaş arasında
değiştiği, çok büyük çoğunluğunun ilkokul mezunu, evli ve hanehalkı sayısının 5 kişi
ve üzerinde olduğu, başka bir geliri bulunmayanların tamamının girişimcilik
faaliyetinde bulunduğu tespit edilmiştir. Kadınların çoğunun kendilerine ait
hayvanların süt ve yumurtalarını köye gelen sütçüye veya ilçe merkezine götürerek
satma işini yaptığı, halı dokuma, iğne oyası, çeyiz vb. yapıp satan kadınlarla evde
turşu, zeytinyağı, reçel vb. yapıp satan kadınların birbirine yakın bir dağılım
gösterdiği, ürünlerini müşteri siparişi üzerine bizzat kendilerinin sattığı, kadınların
kendi işini yapma sürelerinin en fazla 1–10 yıl arasında değiştiği, çoğunluğunun
girişimci olmadan önce herhangi bir işte çalışmadığı, girişimcilik konusundaki en
önemli bilgi kaynaklarının aile, akraba, arkadaş, komşu vb. yakın çevrelerindeki
insanlar olduğu, ihtiyaçları olan sermayeyi kişisel ve ailevi tasarruflarını kullanarak
temin ettikleri ve ailelerinin ihtiyaçlarını karşılamak için girişimcilik faaliyetinde
bulundukları saptanmıştır.
Girişimcilik faaliyetinde bulunan kadınların yarısından çoğu işlerini kurarken
ve yürütürken herhangi bir sorun yaşamazken, sorun yaşadığını belirtenlerin iş
kurarken en çok iş kadını olgusuna çevrenin olumsuz bakışı ve sermaye temini
konularında; işlerini yürütürken ise aşırı yorgunluk ve pazarın durgun olması gibi
konularda sorun yaşadıklarını belirtmişlerdir. Ayrıca, kadın girişimcilere göre
girişimci olmanın sağladığı en önemli avantajın evin bütçesine katkıda bulunmak
olduğu, kadınların en büyük desteği eşlerinden gördükleri, çoğunluğunun girişimcilik
konusunda herhangi bir eğitim almadığı, eğitim alanların da Halk Eğitim Merkezi
tarafından düzenlenen kurslara katıldıkları, en fazla ihtiyaç duydukları eğitimin
yaptıkları işteki bilgi ve becerilerini arttırmaya yönelik mesleki eğitim olduğu, büyük
çoğunluğunun kadın girişimcilere verilen desteklerden ve mikro kredi kavramından
haberdar olmadıkları, herhangi bir yerden maddi destek almadıkları ve mikro kredi
kullanmadıkları saptanmıştır.
5. Sonuç ve Öneriler Esengül İPLİK
119
Çalışmada ayrıca, kadınların başka bir gelire sahip olup olmamalarının
girişimci olma kararlarını etkileyen en önemli değişken olduğu, kadının çalışması
durumunda aile birliğinin zayıflayacağını, kocasıyla daha az ilgileneceğini,
çocuklarına daha az vakit ayıracağını, ailenin sosyal ilişkilerinin zayıflayacağını ve
kadının gereğinden fazla yorulacağı ve yıpranacağını düşünenlerin daha az girişimci
olma eğiliminde oldukları, dağ köylerinde yaşayan kadınların ova köylerinde
yaşayan kadınlara göre daha fazla sorunla karşılaştıkları ve dağ köylerindeki bu
kadınların uygun materyal temini ve pazarın durgun olması gibi problemlerle daha
çok karşılaştıkları tespit edilmiştir.
Literatürde Türkiye’de kadınların daha çok aile ihtiyaçlarını karşılamak
amacıyla girişimcilik faaliyetinde bulundukları, kuruluş sermayelerini büyük ölçüde
kendi birikimleriyle karşıladıkları, çoğunlukla ticaret sektöründe girişimci oldukları,
orta yaş diliminde yer aldıkları, yarısına yakınının eğitimlerinin genelde lise
düzeyinde olduğu ve kadınların iş kurma aşamasında karşılaştıkları en önemli
sorunun sermaye temini olduğuna ilişkin bulgular yer almaktadır. Bu bulgularla
karşılaştırıldığında, Osmaniye ili kırsalında faaliyet gösteren kadınların girişimci
olma nedenleri ve sermaye kaynakları literatürdeki çalışmalarla paralellik
gösterirken, eğitim düzeyleri ve işlerini kurarken yaşadıkları sorunlar açısından
farklılık bulunmaktadır. Bu farklılıkların nedeni, kadın girişimciliği konusundaki
literatürün ağırlıklı olarak kentli kadınlarla yapılan çalışmalara dayanması ve
Osmaniye ilinde gerçekleştirilen bu çalışmanın kırsal alandaki kadın girişimciler
üzerinde yapılması doğrultusunda kırsalın kendine özgü bir takım sosyokültürel
özellikleri olmasından kaynaklanmaktadır.
Yapılan bu tez çalışması sonucu elde edilen bulgular doğrultusunda;
yaşadıkları bölgenin kültürel özellikleri ve yalnızca kadın olmaktan kaynaklı bir
takım sorunlarla karşı karşıya kalan kırsal bölgelerdeki kadın girişimcilerin
sorunlarının çözümüne ve girişimci olmayan kadınların daha aktif olarak girişimcilik
faaliyetleri içerisinde yer almalarına yönelik olarak geliştirilen öneriler şöyledir:
- Kırsal toplumlarda sosyokültürel yapının etkisiyle toplumun kadına yönelik
değer yargıları ve yüklemiş olduğu “anne-ev hanımı” rollerini aksatmamaları
gerektiği kırsal alandaki kadınların önündeki en büyük engellerden birisidir.
5. Sonuç ve Öneriler Esengül İPLİK
120
Günümüzde toplumlarda yaşanan hızlı değişime rağmen kırsal alanlarda kadının
aile içerisindeki asli görevlerinin ev işi yapmak, eşi ve çocuğuna manevi destek
vermek olduğu, kadının çalışması durumunda kocasıyla daha az ilgileneceği ve
çocuklarına daha az vakit ayıracağı düşüncesi halen varlığını sürdürmektedir.
Kalıplaşmış bu cinsiyet rollerinin kırsal alanlarda girişimcilik faaliyetinde
bulunacak kadınlar üzerindeki olumsuz etkilerini azaltmak amacıyla, bu
bölgelerde hem kadınları hem de erkekleri kapsayan eğitim programları
düzenlenmelidir. Bu eğitimlerle toplumsal cinsiyet rollerini iyileştirici
mesajların verilmesi, kadınların yalnızca “eş ve anne” rollerinin olmadığı
bilincinin oluşturulması sağlanmalıdır. Ayrıca, kırsal alanlarda kadınların en çok
kullandıkları kitle iletişim aracı olan televizyonda toplumun kadının çalışmasına
ilişkin önyargılarını ortadan kaldırmaya ve kadının çalışmasının olumlu
yanlarını vurgulamaya yönelik programlar hazırlanmalıdır.
- Kırsal alanlarda yaşayan kadınların girişimcilik faaliyetinde bulunurken
karşılaştıkları sorunların bir diğeri de sermaye temini konusunda sıkıntı
yaşamalarıdır. Kadınların büyük çoğunluğu iş kurarken kendilerine verilen
kredilerin azlığı, kredilere ulaşılabilirliğin zor olması, borçlanmaktan korkmaları
ve en önemlisi mevcut kredilerden haberdar olmamaları gibi faktörler nedeniyle
kişisel veya ailevi tasarruflarını kullanarak sermaye temin etme yoluna
gitmektedirler. Bu da kadınların çoğunun ellerinde olan sınırlı parayla ev eksenli
üretim faaliyetinde bulunmalarına ve işlerini büyütememelerine neden
olmaktadır. Bu sorunun ortadan kaldırılması için, kırsal alanda girişimciliğe
başlamak isteyen kadınlara sunulan kredi imkânları genişletilmeli, kredi
kaynaklarına erişimin önündeki engeller ortadan kaldırılmalı, uygun şartlarda
kredi kullanmaları sağlanarak sermaye desteği verilmeli ve kadınlar kendilerine
sağlanan kredi destekleri hakkında yeterince belgilendirilmelidir. Ayrıca, kırsal
alanlarda yaşayan birçok kadının varlığından haberdar olmadığı mikro kredi
imkanları konusunda bilinçlendirilmesi ve Türkiye’deki başarılı uygulamaların
örnek alınarak özellikle yoksul kırsal bölgelerde mikro kredi uygulamalarının
yaygınlaştırılması için gerekli çalışmalar yapılmalıdır. Türkiye İsrafı Önleme
Vakfı’nın 58 ilde 75 şube ile yürüttüğü Türkiye Grameen Mikrokredi
5. Sonuç ve Öneriler Esengül İPLİK
121
Programı’nın Osmaniye ilinde uygulanmaya başlaması ve böylece kırsal
bölgelerde girişimcilik faaliyetinde bulunmak isteyen kadınların mikrokredi
imkanlarından yararlanmasını sağlamak amacıyla Osmaniye Valiliği gerekli
çalışmaları yapmalıdır.
- Kırsal alanda yaşayan kadınların eğitim düzeylerinin düşüklüğü ile örgün ve
yaygın eğitim imkânlarından yeterince yararlanamamaları girişimcilik
faaliyetinde bulunurken karşılaştıkları önemli sorunlardan birisidir. Bu sorunun
çözümüne yönelik olarak, kırsal alanda yaşayan genç kızlar eğitimlerine devam
etmeleri yönünde teşvik edilmelidirler. Ayrıca, köylerde yaşayan kadınların bilgi
ve becerilerini arttıracak gelir getirici faaliyetlere yönelik mesleki eğitim kursları
düzenlenerek kadın girişimcilerin mesleki açıdan eksiklikleri tamamlanmalı ve
mesleklerinde gerekli olan araç ve gereçlerin kullanımı öğretilmelidir. Osmaniye
ili kırsalında kadınların en çok faaliyet göstermek istedikleri alan olan halı
dokuma, iğne oyası, çeyiz vb. el sanatlarının öğretimine yönelik Halk Eğitim
Merkezleri ve İşkur tarafından düzenlenen kursların sayısı arttırılmalıdır. Ayrıca
Osmaniye İl İstihdam ve Mesleki Eğitim Kurulu tarafından düzenlenen
girişimcilik kurslarının bir kısmının kırsal alanlardaki kadınlara yönelik olarak
düzenlenmesi için gerekli çalışmalar yapılmalıdır. Bunun yanı sıra özellikle
kadın girişimciliği konusunda faaliyet gösteren STK’lar tarafından kadınları
girişimcilik faaliyeti konusunda bilgilendirici eğitimler düzenlenmeli, alanında
başarılı girişimci kadınlarla köylerdeki kadınlar bir araya getirilerek
uygulamadaki sorunların neler olduğu ve bu sorunlarla nasıl baş edilebileceği
konusunda kadınlar bilgilendirilmelidir. Tarım İl ve İlçe Müdürlüklerindeki
teknik elemanlar bilgiye ulaşmada sorun yaşayan kırsal alandaki kadınlara
yönelik tarımsal yayım faaliyetlerine daha fazla önem vermeli ve kadına yönelik
daha fazla çalışmalar yapmalıdır.
- Kırsal alanlarda kendi işini yapan kadınların faaliyetlerini sürdürürken
karşılaştıkları en önemli sorun pazarın durgun olmasıdır. Kadınların çoğu
ürünlerinin satışını yaşadıkları köyde bizzat kendileri yapmaktadırlar. Bu
nedenle de sınırlı bir pazarda faaliyet gösterebilmekte ve ürün pazarlaması
konusundaki bilgilerinin yetersizliği sebebiyle pazarlarını genişletememektedirler.
5. Sonuç ve Öneriler Esengül İPLİK
122
Kırsal alanlarda kadınların ürünlerini daha rahat satabilmelerini sağlamak
amacıyla, kendi işini yapan kadınlara yönelik ürün pazarlaması ve satışı
konularını içeren kapsamlı eğitim programları düzenlenmelidir. Bunun dışında,
aynı köylerde yaşayan ve aynı işi yapan kadınların kadın girişimciliği konusunda
faaliyet gösteren STK’lar önderliğinde bir araya getirilerek ürünlerini kendi
bölgelerinin dışında da satabilmelerini sağlayacak bir örgütlenme oluşturmaları
sağlanmalıdır. Ayrıca, son yıllarda üyelerinin tamamı kadınlardan oluşan
kooperatifler, Tarım Bakanlığı tarafından pozitif ayrımcılık yapılarak daha fazla
destekleme kapsamına alınmıştır. Bu destekler kadınların işbirliği ruhunu
geliştirerek örgütlenmelerine yardımcı olmaktadır. Kadınların bir araya gelerek
oluşturacakları kooperatifler aracılığıyla ürünlerini pazarlama imkanlarının
artması için Tarım Bakanlığının bu uygulamaya devam etmesi ve köylerdeki
kadınların bu konuda daha fazla bilinçlendirilmesi gerekmektedir. Bunun yanı
sıra ilçe merkezlerinde belediyeler tarafından kadınların yaptıkları ürünleri
satabilecekleri pazar yerleri oluşturulmalı ve ilçe merkezine uzak ve ulaşımı zor
olan köylerden pazar yerine ulaşım konusunda kadınlara destek olunmalıdır.
Ayrıca, Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi’nde her yıl gerçekleştirilen “Bahar
Şenlikleri”nde kırsal alanda girişimcilik faaliyetinde bulunan kadınlara
ürünlerini satabilmeleri için ücretsiz standlar sağlanmalıdır.
- Son yıllarda AB, OECD, BM gibi birçok uluslararası kuruluş tarafından
kadınların girişimcilik faaliyetlerine katılımlarını arttırmaya yönelik destek ve
hibeler verilmektedir. Bu bağlamda, kırsal alanlarda yaşayan ve girişimcilik
faaliyetinde bulunmak isteyen kadınları kapsayan projeler yaygınlaştırılmalıdır.
Kaymakamlıklar, belediyeler, üniversiteler ve STK’lar tarafından
hazırlanabilecek bu projeler kadınlara girişimcilik, finansman temini ve
pazarlama gibi konularda verilecek eğitimlerle sınırı kalmamalı, aynı zamanda
eğitim alan kadınlara işlerini kurmaları konusunda danışmanlık hizmeti ve bir
miktar mali destek vermeyi içerecek şekilde kapsamlı olmalıdır.
- Osmaniye ilinin doğal kaynaklar açısından önemli bir potansiyele sahip olması
kırsal turizmin yapılabilmesine imkan sağlamaktadır. Kırsal turizm sayesinde
kadınlara yeni iş imkanları doğabileceği gibi yerel halkın özellikle kadınların
5. Sonuç ve Öneriler Esengül İPLİK
123
girişimcilik ruhunu desteklemesi açısından önemlidir. Bu bağlamda, ilde kırsal
turizm yapılabilecek alanlar tespit edilmeli ve yapmak isteyen kadınlar projelerle
desteklenmelidir.
- TR63 Düzey 2 Bölgesinde (Hatay, Kahramanmaraş ve Osmaniye) faaliyet
gösteren Doğu Akdeniz Kalkınma Ajansı’nın uygulanmasında pilot ajans
seçildiği ve toplumun yoksulluk ve sosyal imkanlara erişimde sıkıntı yaşayan
dezavantajlı kesimlerinin (kadınlar, çocuklar, engelliler, gençler) istihdama
erişiminin kolaylaştırılmasını ve kendi işini kurabileceklere destek olunmasını
hedefleyen Sosyal Destek Programı (SODES) kapsamında destekleyeceği
projeler içerisinde kadın girişimcilere yönelik olan projelerin ağırlığı
arttırılmalıdır.
- Tarım Bakanlığı tarafından 2004 yılından bu yana gerçekleştirilen “Kadın
Çiftçiler Yarışıyor” bilgi yarışması kadınların kendilerine olan güvenlerini
artırmış ve girişimcilik ruhunun artmasında önemli bir etki yapmıştır. Tarım
Bakanlığı bu ve buna benzer uygulamalara devam ederek kadınlara yönelik
desteklerini artırmalıdır.
- Tarım Bakanlığı tarafından 2008 yılında ilki gerçekleştirilen “Kırsal Alanda
Kadın Çalıştayı” kadınların sorunlarını ortaya koymuş ve kamuoyunun dikkatini
çekmiştir. Daha sonra bölgesel bazda gerçekleştirilen çalıştaylar ile kırsal
alandaki kadınların sorunları, çözüm önerileri ve eylem planları ortaya
konmuştur. Tarım Bakanlığı’nın bu uygulamasının devamlılığı kadınların kırsal
alanda istihdamı açısından önemli bir yere sahiptir.
Ülkeler açısından önemli faydalar yaratan kadın girişimciliği konusunda, girişim
faaliyetinde bulunurken kadınların karşılaştıkları sorunlar ile bu sorunları ortadan
kaldırabilecek çözüm önerilerini ortaya koyan kapsamlı araştırmalar yapılması ve
özellikle kırsal alanda çoğu ücretsiz aile işçisi olarak çalışan kadınları daha fazla
gelir getirici faaliyetlerde bulunmaya yönlendirmek ve onların yaşam kalitesini
yükseltmek amacıyla girişimciliği desteklemeye yönelik politika ve programların
oluşturulması gerekmektedir. Böylece, kırsal alanlarda kadınlar girişimcilikte daha
aktif bir biçimde rol oynayacak ve ekonomik kalkınmaya önemli katkılar
sağlayacaklardır.
5. Sonuç ve Öneriler Esengül İPLİK
124
125
KAYNAKLAR
AĞCA, V. ve KURT, M.; 2007. İç Girişimcilik ve Temel Belirleyicileri: Kavramsal
Bir Çerçeve, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi,
29:83-112.
AFRIN, S., ISLAM, N. and AHMED, S. U. 2010. Microcredit and Rural Women
Entrepreneurship Development in Bangladesh: A Multivariate Model, Journal
of Business and Management, 16(1): 9-36.
AKGÜL, A.; 2005. Tıbbi Araştırmalarda İstatistiksel Analiz Teknikleri “SPSS
Uygulamaları”, 3. Baskı, Ankara, 469s.
AKIN, A. 2010. Başarı Yönelimleri ve Akademik Kontrol Odağı: Yapısal Eşitlik
Modeli, Eurasian Journal of Educational Research, 38: 1-18.
AKŞİT, G.; 2003. Farklı Kültürlerde Girişimcilik Niyeti ve Üniversite Öğrencilerine
Yönelik Karşılaştırmalı Bir Araştırma, Yüksek Lisans Tezi Akdeniz
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya (yayınlanmamış).
ALPKAN, L., KESKİN, H., ve ZEHİR, C.; 2002. Girişimcilik Hisleriyle Girişimcilik
Potansiyeli Arasındaki İlişki: Gebze Ve Civarındaki Girişimciler Üzerine Bir
Saha Araştırması, 21. Yüzyılda KOBİ’ler Sempozyumu, Doğu Akdeniz
Üniversitesi, http://www.emu.edu.tr/smeconf/turkcepdf%5Cbildiri_23.pdf,
Erişim Tarihi: 03.02.2010.
ANONYMOUS, 2008a. Kırsal Kalkınma Çalıştayı Raporu, http://www.ormuh.org.tr/,
Erişim Tarihi: 30.12.2010.
ANONYMOUS, 2008b. Risk Alma Eğilimi, http://girisim2.ilanediyorum.com/?p=28,
Erişim Tarihi: 15.04.2011.
ANONYMOUS, 2011. Veri Madenciliği www.deu.edu.tr/userweb/k.yaralioglu/,
Erişim Tarihi: 10.12.2011.
ASLAN, Ş. ve ATABEY, A.; 2009. Küresel Rekabette Kadın Girişimcilerin Rolü ve
Türk Kadın Girişimci Tipolojisi, Journal of Azerbaijani Studies, 12(4), 1-17.
AŞÇI, Z. ve DEMİRYÜREK, K.; 2008. Kırsal Yoksullukla Mücadelede Yeni Adım:
Mikrokredi, Harran Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 12(4):73-79.
126
AYTAÇ, Ö. ve İLHAN, S.; 2007. Girişimcilik ve Girişimci Kültür: Sosyolojik Bir
Perspektif, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18: 101-120.
BALTACI, N. Ö.; 2009. Türkiye’de Mikrokredi ve Basına Yansıması, Dönem
Projesi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kadın Çalışmaları
Anabilim Dalı, Ankara.
; 2011. Kadınları Güçlendirme Mekanizması Olarak Mikrokredi,
Uzmanlık Tezi, Başbakanlık Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü, Ankara
(yayınlanmamış).
BASIM, H. N. ve ŞEŞEN, H.; 2006. Kontrol Odağının Çalışanların Nezaket ve
Yardım Etme Davranışlarına Etkisi: Kamu Sektöründe Bir Araştırma, Selçuk
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,16(2): 159-168.
BENNETT, R. ve DANN, S.; 2000. The Changing Experience of Australian Female
Entrepreneurs, Gender, Work and Organization, 7(.2), 75-83.
BETİL, İ.; 2010. Sivil Toplum, Sosyal Sermaye, Sosyal Girişimcilik, Girişimcilik ve
Kalkınma Dergisi, 1(5), 21-28.
BOZKURT, Ö.; 2007. Girişimcilik Eğiliminde Kişilik Özelliklerinin Önemi,
Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 1(2), 93-111.
BOZKURT, V. ve BAŞTÜRK, Ş.; 2009. KOBİ Girişimcilerinde Risk ve Belirsizlik
Algıları: Bursa Örneği, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi,
64(2): 43-74.
BULLOUGH, A.; 2006. Do Women Entrepreneurs Effect Economic Growth In
Developing Countries?, Academy of International Business Southeast (USA),
Florida, 268-279.
BÜYÜKALACA, O., GÜL, A., EFEOĞLU, İ., E., ERGÜN, B., KELEŞ, C.,
SEZGİN, A., A. ve YAKUT, E.; 2009. Osmaniye İli SWOT Analizi,
Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi Yayınları 1. ISBN: 978-605-61237-1-9,
Osmaniye, 73s.
CAN Y. ve KARATAŞ, A.; 2007. Yerel Ekonomilerde Kalkınmanın İtici Gücü
Olarak Kadın Girişimcilerin Rolü ve Mikro Finansman: Muğla İli Örneği,
Selçuk Üniversitesi Karaman İ.İ.B.F. Dergisi, Yerel Ekonomiler Özel Sayısı,
251-261.
127
CHIRWA, E. W.; 2008. Effects of Gender on the Performance of Micro and Small
Enterprises in Malawi, Development Southern Africa, 25(3):347-362.
ÇAKICI, A.; 2006. Mersin’deki Kadın Girişimcilerin İş Yaşamını Etkileyen Faktörler,
Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(4):54-78.
DEMİRKAYA, H. ve AYDIN, A.; 2010. Girişimcilik ve Girişimci Kişilik
Gelişmekte Olan Ülkelerde İşsizliğin Alternatif Çözümü Olabilir mi?, 8.
Uluslararası Türk Dünyası Sosyal Bilimler Kongresi, İktisat ve Girişimcilik
Üniversitesi Türk Dünyası Kırgız-Türk Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırgızistan.
DOĞRAMACI, B.; 2006. Kadınları Girişimci Olmaya Yönelten Nedenler ve
Giresun Örneği, Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler
Enstitüsü, Sakarya (yayınlanmamış).
DPT, 2006. Ulusal Kırsal Kalkınma Stratejisi, (Devlet Planlama Teşkilatı) Ankara.
, Osmaniye, http://www.dpt.gov.tr/bgyu/illerdesanayi/Osmaniye.pdf,
Erişim Tarihi:25.06.2011.
DOĞAKA, 2010. TR 63 (Hatay, Kahramanmaraş, Osmaniye) Bölge Planı 2010-
2013, (Doğu Akdeniz Kalkınma Ajansı),
http://www.dogaka.org.tr/index.php/component/content/article/63/368-bolge-
plani2, Erişim Tarihi: 03.07.2011.
DRIGA, O., LAFUENTE E. and VAİLLANT Y.; 2009. Reasons for the Relatively
Lower Entrepreneurial Activity Levels of Rural Women in Spain, Journal of
the European Society for Rural Sociology (Sociologia Ruralis), 49(1), 70-96.
DURUKAN, T.; 2007. Dünden Bugüne Girişimcilik ve 21. Yüzyılda Girişimciliğin
Önemi, Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 1(2), 25-37.
EDDLESTON, K. A. ve POWELL, G. N.; 2008. The Role of Gender Identity in
Explaining Sex Differences in Business Owners’ Career Satisfier Preferences,
Journal of Business Venturing, 23: 244–256.
ECEVİT, Y.; 2007. Türkiye’de Kadın Girişimciliğine Eleştirel Bir Yaklaşım
Uluslararası Çalışma Ofisi (ILO), 1.baskı, Ankara, 60s.
EMSEN, Ö. S., İRMİŞ, A. ve DELİKTAŞ, E. 2003. İktisadi Gelişmede
Girişimciliğin Rolü – Karşılaştırmalı Bir Analiz: Erzurum-Denizli Örneği,
128
Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi,
8(1): 141-154.
ERCAN, S. ve GÖKDENİZ, İ., 2009; Girişimciliğin Gelişim Süreci ve Girişimcilik
Açısından Kazakistan, Bilig Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, 49: 59-82.
ERDOĞAN, Z.; 2008. Girişimcilik ve Kobiler: Teori ve Uygulama. Ekin Basım
Yayın Dağıtım, Bursa, 451s.
ESEN, T. B., KAYA, D. ve MEYDANOĞLU Z.; 2010. Sosyal Girişimler ve
Türkiye İhtiyaç Analizi Raporu. TÜSEV Yayınları, İstanbul, 37s.
FAO, 1997. Development of Entrepreneurship among Rural Women, (Food and
Agriculture Organization).
FREAR, D.; 2007. Rural Female Entrepreneurs: A Demographic Survey in Rural
Pennsylvania, Journal of Business and Public Affairs, 1(2): 12-21.
FUTAGAMİ, S. ve HELMS, M. M.; 2009. Emerging Female Entrepreneurship in
Japan: A Case Study of Digimom Workers, Thunderbird International Business
Review, C.51, S.1, ss.71-85.
GÖKYAY, Ç.; 2008. Türkiye’de Mikro Kredi Uygulamaları ve İstihdama
Yansımaları, Uzmanlık Tezi, Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğü, Ankara
(yayınlanmamış).
GÖZEK, S.; 2006. Girişimci Adayının Özellikleri, Girişimcilik Eğilimleri ve
Girişimci Adaylarına Sağlanan Destekler, Kahramanmaraş Sütçü İmam
Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Kahramanmaraş (yayınlanmamış).
GÜNEŞ, T. ve ARIKAN, R.; 1988. Tarım Ekonomisi İstatistiği, Ankara Üniversitesi
Ziraat Fakültesi Yayınları: 1049, Ankara.
GÜNEY, S. 2006. Kadın Girişimciliğine Genel Bir Bakış, Girişimcilik ve Kalkınma
Dergisi, 1(1):25-43.
GÜROL, M. A.; 2000.Türkiye’de Kadın Girişimci ve Küçük İşletmesi: Fırsatlar,
Sorunlar, Beklentiler ve Öneriler. Atılım Üniversitesi Yayınları, Ankara, 375s.
, 2006. Küresel Arenada Girişimci ve Girişimcilik. Gazi Kitabevi,
Ankara, 347s.
129
GÜROL, Y. ve ATSAN, N.; 2006. Entrepreneurship Profile of Turkish University
Students: Some Insights for Entrepreneurship Education, Education&Training,
48(1): 25-38.
GÜROL, Y. ve BAL, Y.; 2009. Türkiye’de Girişimciliğin Evrimi ve Gelişimi İçin
Girişimcilik Eğitiminin Önemi, Working Papers 0019, Yildiz Teknik
Üniversitesi, Ekonomi Bölümü, revised Oct 2009.
HANCI, A.; 2004. Girişimcilikte Cinsiyet Faktörü ve Kadın Girişimciler Üzerine Bir
Araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler
Enstitüsü, Sakarya (yayınlanmamış).
HOXHA, D. ve KRASNIQI, B.; 2008. Female Entrepreneurship in Kosova: Does
Gender Difference Hypothesis Hold?, International Journal of Business and
Management Science, C.1, S.1, ss.49-65.
http://www.tarimziraat.com/tarim_sozlugu/kirsal_alan/kirsal_alan_nedir/, Erişim
Tarihi: 17.12.2010.
http://tr.wikipedia.org/wiki/Osmaniye_(il), Erişim Tarihi: 19.10.2011.
http://www.ofad.org.tr/site/cografi-ve-sosyal-yapi.html, Erişim Tarihi: 19.10.2011.
http://www.osmaniye.gov.tr/?/osmaniye-yerfistigi, Erişim Tarihi: 02.02.2012.
İLTER, B.; 2008. Girişimcilik Sürecinde Kadın Girişimcilerin Karşılaştıkları
Sorunların Analizi: Kagider Örneği, Doktora Tezi, Afyon Kocatepe
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyonkarahisar (yayınlanmamış).
İNCE, M.; 2009. A Socio-Economic Perspective on Women Entrepreneurs:
Evidence From Turkey, Economic Studies, 4: 138-166.
İPÇİOĞLU, İ. ve TAŞER A.; 2009. İşletme Bölümlerinde Verilen Eğitimin
Girişimci Adayı Öğrenciler Üzerindeki Etkileri, Süleyman Demirel
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(10): 13-25.
İPLİK, E. ve BUDAK, D. B.; 2010. Kırsal Alanda Kadın Girişimciliği, Toplumsal
Gelişmede Türk ve Japon Kadının Eğitimi Sempozyumu, 06-08 Ekim 2010,
Çanakkale, 280-298.
İRMİŞ A., DURAK, İ. ve ÖZDEMİR, L.; 2008. Gaziantepli Girişimcilerin Genel
Özellikleri. Uluslararası Girişimcilik Kongresi, Bişkek: Kırgızistan-Türkiye
Manas Üniversitesi İ.İ.B.F. İşletme Bölümü, 56-65.
130
JOHNSON, D.; 2001. What Is Innovation and Entrepreneurship? Lessons for Larger
Organizations, Industrial and Commercial Training, 4:135-140.
KSGM, 2008. Politika Dokümanı: Kadın ve Ekonomi, (Kadının Statüsü Genel
Müdürlüğü), Ankara.
KARADENİZ, Y.; 2010. Türkiye’de Girişimcilik Eğitimi,
http://vizyon21yy.com/documan/Egitim_Ogretim/Onemli_Gunler_Kuruluslar/Giri
simcilik_Haftasi/Turkiyede_Girisimcilik_Egitimi.pdf, Erişim Tarihi:26.11.2010.
KARATEKE, G.; 2006. Kadınları Girişimciliğe İten Faktörler, Yüksek Lisans Tezi,
Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul (yayınlanmamış).
KATTAA, M. and HUSSEİN, S. A. C.; 2009. Women Entrepreneurs Facing the
Informality in Rural and Remote Areas in Syria, European Journal of Social
Sciences, 11(4):624-642.
KIBAS, P. B. 2005. Rural Entrepreneurship in Kenya: Perception of Women on
Entrepreneurship, http://sbaer.uca.edu/research/icsb/2005/paper110.pdf, Erişim
Tarihi: 27.01.2010.
KIZILGÖL, Ö. ve İŞGÜDEN, B. 2008. Bandırma’nın Girişimcilik Potansiyelinin
Değerlendirilmesi, İşletme Fakültesi Dergisi, 9(2): 257-279.
KOÇ, E. S.; 2005. Kadın Girişimciler Kavramı ve Serbest Meslek Mensubu Kadın
Girişimcilere İlişkin Konya İlinde Uygulamalı Bir Araştırma, Yüksek Lisans
Tezi Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya (yayınlanmamış).
KURT, M., AĞCA, V. ve ERDOĞAN, S.; 2006. Afyonkarahisar İli Girişimcilik
Performansının Coğrafi Bilgi Sistemleri İle Analizi, Afyon Kocatepe
Üniversitesi, İ.İ.B.F. Dergisi, 8(2): 97-114.
KUTANİS, R. Ö. ve HANCI, A.; 2004. Kadın Girişimcilerin Kişisel Özgürlük
Algılamaları, 3. Ulusal Bilgi, Ekonomi ve Yönetim Kongresi, Osmangazi
Üniversitesi İ.İ.B.F. Fakültesi, 457-464.
KUTLU, Ö.; 2006. Türkiye’de Kadın Girişimciliği, Yüksek Lisans Tezi, Beykent
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul (yayınlanmamış).
KÜÇÜKALTAN, D.; 2009. Genel Bir Yaklaşımla Girişimcilik, Girişimcilik ve
Kalkınma Dergisi, C.4, S.1, ss.21-26.
131
LEWİS, P.; 2006. The Quest For Invisibility: Female Entrepreneurs and the
Masculine Norm of Entrepreneurship, Gender, Work and Organization,
13(5):453-469.
MBOKO, S. and SMİTH-HUNTER A. E.; 2009. Women Entrepreneurs in Zimbabwe:
A Case Study, The Journal of Global Business Issues , 3(1):157-169.
MEMİŞ, H., PAKSOY, H. M. ve PAKSOY, S.; 2007. Bölgesel Kalkınmada Kadın
Girişimciliğinin Önemi: GAP Bölgesinde Bir Araştırma, Girişimcilik ve
Kalkınma Dergisi, 2(2): 137-152.
MUELLER, S. L. and DATO-ON, M. C.; 2007. Gender-Role Orientation as a
Determinant of Entrepreneurial Self-Efficacy, Journal of Developmental
Entrepreneurship, 13(1): 3-20.
NAKİP, M.; 2006. Pazarlama Arastırmaları: Teknikler ve (SPSS Destekli)
Uygulamalar, Seçkin Yayıncılık, 2. Baskı, Ankara, 592s.
OECD; 2009. “The İmportance of Entrepreneurship”;
www.oecd.org/dataoecd/44/50/44069838.pdf; Erişim Tarihi: 29.11.2010.
Osmaniye Belediyesi, 2007. Osmaniye Belediyesi 2007-2011 Stratejik Planı,
http://www.osmaniye-bld.gov.tr/tr/stratejik_plan.pdf, Erişim Tarihi:25.06.2011.
Osmaniye İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü, 2011 Yılı Brifing Raporu,
http://www.osmaniyetarim.gov.tr/taris.asp, Erişim Tarihi: 30.01.2012.
Osmaniye Valiliği, http://www.osmaniye.gov.tr/?/osmaniye-haritasi, Erişim Tarihi:
15.18.2011
OZAN DÜNDAR, S.; 2007. Mikro Finansman, Türkiye Kalkınma Bankası A.Ş.
Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Müdürlüğü, Ankara.
ÖĞÜT,S.; 2009. Veri Madenciliği Kavramı ve Gelişim Süreci,
http://www.sertacogut.com/blog/wp-content/uploads/2009/03/sertac_ogut_-
_veri_madenciligi_kavrami_ve_gelisim_sureci.pdf, Erişim Tarihi: 23.12.2011.
ÖKTEN Ş. ve ÇEKEN H.; 2008. GAP Projesi’nin Türkiye’nin Kırsal Kalkınma
Politikaları İçindeki Yeri ve Önemi, Tarım Ekonomisi Dergisi, 14 (1): 13 - 22
ÖRÜCÜ, E., KILIÇ, R. ve KILIÇ, T.; 2007. Cam Tavan Sendromu ve Kadınların
Üst Düzey Yönetici Pozisyonuna Yükselmelerindeki Engeller: Balıkesir İli
Örneği, Yönetim ve Ekonomi, 14(2): 117-135.
132
ÖZAR, Ş.; 2005. GAP Bölgesi’nde Kadın Girişimciliği, GAP-GİDEM Yayınları,
Ankara, 62s.
ÖZDEMİR, A. A.; 2010. Potansiyel Girişimci Olan Kadınların Motivasyon Faktörleri
ve Eskişehir’de Bir Araştırma, Ege Akademik Bakış, 10(1): 117-139.
ÖZDEN K., TEMURLENK, M. S. ve BAŞAR, S.; 2008. Girişimcilik Eğilimi:
Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi ve Atatürk Üniversitesi Öğrencileri
Üzerine Bir Araştırma, 2. Uluslararası Girişimcilik Kongresi, Bişkek:
Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi İ.İ.B.F. İşletme Bölümü, ss.229-240.
ÖZGEN, E. ve MİNSKY, B. D.; 2007. Opportunity Recognition in Rural
Entrepreneurship in Developing Countries, International Journal of
Entrepreneurship, 11: 49-73.
ÖZGEN, Ö. ve UFUK, H.; 2000. Kırsal Kesimde Kadın Eğitimi, Ziraat Mühendisleri
Odası, www.zmo.org.tr/resimler/ekler/6121d1f782d29b6_ek.pdf?tipi, Erişim
Tarihi: 15.05.2010.
ÖZKAN, Ş., GÜNDOĞDU, F., EMSEN, Ö. S. ve AKSU, H.; 2003. Türkiye'de
Girişimcilik ve Belirleyicileri: Marmara ve Doğu Anadolu Bölgesi Üzerine Bir
Uygulama, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 58(4):146-172.
ÖZKAN, Y.; 2008. Veri Madenciliği Yöntemleri, Papatya Yayıncılı Eğitim,
İstanbul, 216s.
ÖZTÜRK, İ.; 2008. İGİAD 2008 Girişimcilik Raporu, İGİAD Yayınları, İstanbul.
PALAZ, S. ve TURGUT, P.; 2009. Kadın Girişimcilerin Kişisel ve İş Yaşamına
İlişkin Özellikleri, Motivasyonları ve Beklentileri Üzerine Bir Araştırma:
Bandırma Örneği, Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 4(1):99-115.
PATGAONKAR, M. S.; 2010. Entrepreneurship Development Among Women in
Shrirampur Taluka of Ahmednagar District, The IUP Journal of
Entrepreneurship Development, 3:51-62.
PUSHKARSKAYA, H. 2008. Gender Differences in Determinants of
Entrepreneurial Intentions in a Rural Setting, Innovative Marketing, 4 (1): 103-
113.
133
SANTOS, F. M.; 2009. A Positive Theory of Social Entrepreneurship, INSEAD
Working Paper Series, http://www.socialenterpriseportal.org/files/Library/Social-
Entrepreneurship-Felipe-Santos.pdf, Erişim Tarihi: 12.04.2011.
SAYIN, E.; 2011. Kadın Girişimcilerin Sorunlarının Betimleyici Analizi,
Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 3(1): 23-32.
SEYREK, İ. H. ve ATA H. A.; 2010. Veri Zarflama Analizi ve Veri Madenciliği ile
Mevduat Bankalarında Etkinlik Ölçümü, BDDK Bankacılık ve Finansal
Piyasalar, 4(2): 67-84.
SİDHU K. and KAUR, S.; 2006. Development of Entrepreneurship among Rural
Women, Journal Social Sciences, 13(2): 147-149.
SİVEREKLİ DEMİRCAN, E.; 2008. Girişimci Sıfatıyla Devlet: 1980 Sonrası
Türkiye Analizi, Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 3(1): 35-58.
SOYAK, M., 2010. Kadın Girişimciliği ve Mikrofinans: Türkiye Deneyimi, Muğla
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (İLKE), 24: 129-144.
SOYSAL, A.; 2010a. Kadın Girişimcilerin Özellikleri, Karşılaştıkları Sorunlar ve İş
Kuracak Kadınlara Öneriler: Kahramanmaraş İlinde Bir Araştırma, Eskişehir
Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 5(1): 71‐95
; 2010b. Türkiye’de Kadın Girişimciler: Engeller Ve Fırsatlar
Bağlamında Bir Değerlendirme, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 65(1):
83-114.
SWIDER, P. Microcredit: A Greenstar Research Brief,
http://www.greenstar.org/microcredit/microcredit-brief.pdf, Erişim Tarihi:
03.08.2011.
ŞAHİN, E.; 2006. Kadın Girişimcilik ve Konya İlinde Kadın Girişimcilik Profili
Üzerine Bir Uygulama, Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal
Bilimler Enstitüsü, Konya (yayınlanmamış).
ŞAHİN, K. ve TERİN, M.; 2009. Van İlinin Sosyo-Ekonomik Özellikleri Farklı İki
Köyündeki Kadınların Tarımsal Faaliyetlere Katılımı ve Tarımsal Yayıma
İlişkin Görüşleri, Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 22(1): 39–49.
134
ŞEKERLER, H.; 2006. Kadın Girişimciler, Karşılaştıkları Sorunlar ve Bu Sorunlara
Yönelik Çözüm Önerileri, Yüksek Lisans Tezi, Dumlupınar Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kütahya (yayınlanmamış).
ŞENTÜRK, A.; 2006. Veri Madenciliği Kavram ve Teknikler, Ekin Kitabevi, Bursa, 114s.
ŞEREFOĞLU, C.; 2009. Kalkınmada Kırsal Turizmin Rolü-2007-2013 Yılları
Arasında Ülkemizde Uygulanacak Olan IPARD Kırsal Kalkınma
Programındaki Yeri, Önemi ve Beklenen Gelişmeler, Uzmanlık Tezi, Tarım ve
Köyişleri Bakanlığı Dış İlişkiler ve Avrupa Topluluğu Koordinasyon Dairesi
Başkanlığı, Ankara (yayınlanmamış).
TALİM, M. 1964. Zirai İşletmecilikte Tetkik ve Araştırma Metotları. Ege
Üniversitesi Matbaası, İzmir, 228s.
TAMBUNAN, T. 2009. Women Entrepreneurship in Asian Developing Countries:
Their Development and Main Constraints, Journal of Development and
Agricultural Economics Vol. 1(2): 27-40.
TARIM ve KÖYİŞLERİ BAKANLIĞI TEŞKİLATLANMA ve DESTEKLEME
GENEL MÜDÜRLÜĞÜ (TEDGEM), 2008. Kırsal Alanda Kadın Çalıştayı
Sonuç Kitabı, www.denizlitarim.gov.tr/calistay/calistayson.doc, Erişim Tarihi:
26.11.2008.
TASLAK, S. ve DOĞAN, İ.; 2008. Kadın Girişimcilerin Sosyokültürel Engelleri
Aşmada Temel Kişilik Özellikleri ve Başarı Güdüsünün Birlikte Etkisine
Yönelik Bir Araştırma, 2. Uluslararası Girişimcilik Kongresi, Bişkek:
Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi İ.İ.B.F. İşletme Bölümü, 229-240.
TEKİN, M.; 2005. Hayallerin Gerçeğe Dönüşümü; Girişimcilik, Güney Ofset
Matbaacılık, Konya, 529s.
, 2006. Girişimcilik ve Küçük İşletme Yöneticiliği. Güney Ofset
Matbaacılık, Konya, 252s.
TİKİCİ, M. ve AKSOY, A.; 2009. Girişimcilik ve Küçük İşletmeler, Nobel Yayın
Dağıtım, Ankara, 306s.
TOP, S.; 2006. Girişimcilik Keşif Süreci. Beta Basım Yayım Dağıtım, İstanbul,
354s.
135
TURHAN, M. S.; 2005. Avrupa Birliği Üyeliği Yolunda Türkiye Kırsal Kalkınma
Tedbirleri Uygulama Süreci, Uzmanlık Tezi, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Dış
İlişkiler ve Avrupa Topluluğu Koordinasyon Dairesi Başkanlığı, Ankara
(yayınlanmamış).
TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU (TÜİK), 2011. http://www.tuik.gov.tr/, Erişim
Tarihi: 31.01.2012.
ÜNAL, A.; 2009. Girişimcilik ve KOBİ’ler için Kümelenmenin Önemi, Çerçeve
Dergisi, 51(17): 78-82.
VERHEUL, I.; 2005. Is There a (Fe)male Approach? Understanding Gender
Differences in Entrepreneurship, ERIM PhD. Series in Management, Erasmus
Research Institute of Management, Erasmus University Rotterdam, 260s.
VERHEUL, I., VAN STEL, A.J. and THURİK A.R.; 2006. Explaining Female and
Male Entrepreneurship at the Country Level. Entrepreneurship and Regional
Development, 18 (2): 151-183.
WORTMAN M. S.; 1990. Rural Entrepreneurship Research: An Integration into the
Entrepreneurship Field. Agribusiness, 6(4): 329-344.
YELKİKALAN, N.; 2007. 21. Yüzyılda Girişimcinin Yeni Özelliği: Duygusal Zeka,
Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 1(2): 39-52.
YETİM, N.; 2002. Sosyal Sermaye Olarak Kadın Girişimciler: Mersin Örneği. Ege
Akademik Bakış, 2(2): 79-92.
YILDIZ, S.; 2007. Girişimcilik, Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam
Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Kahramanmaraş (yayınlanmamış).
YILMAZ, İ. ve MAYATÜRK, E.; 2008. Kadın Girişimciliği ve Türkiye’deki ve
Kırgızistan’daki Kadın Girişimciliği Üzerine Bir Uygulama, 2. Uluslararası
Girişimcilik Kongresi, Bişkek: Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi İ.İ.B.F.
İşletme Bölümü, ss.110-118.
YUSOF, M.; 2007. Relationship Between Psychological Characteristics and
Entrepreneurial Inclination: A Case Study of Students At University Tun
Abdul Razak (UNITAR), Journal of Asia Entrepreneurship and Sustainability,
3(2): 1-19.
136
ZAMANTILI NAYIR, D.; 2008. İş ve Ailesi Arasındaki Kadın: Tekstil ve Bilgi
İşlem Girişimcilerinin Rol Çatışmasına Getirdikleri Çözüm Önerileri, Ege
Akademik Bakış, 8(2): 631-650.
ZANBAK, T.; 2008. Kırsal Kadının Kalkındırılmasında Mikrokredi Kullanımı:
Alaniçi Köyü Örneği, Yüksek Lisans Tezi Ege Üniversitesi Fen Bilimleri
Enstitüsü, İzmir (yayınlanmamış).
ZHANG, Z., ZYPHUR, M. J., NARAYANAN J., ARVEY R. D., CHATURVEDI
S., AVOLIO B. J., LICHTENSTEIN P. and LARSSON, G. 2009. The Genetic
Basis of Entrepreneurship: Effects of Gender and Personality, Organizational
Behavior and Human Decision Processes, 110: 93–107.
137
ÖZGEÇMİŞ
04/09/1978 yılında Adana’da doğdu. İlk, orta ve lise öğrenimimi Adana’da
tamamladı. 1996 yılında başladığı Çukurova Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler
Fakültesi, İşletme Bölümü’nden 2001 yılında mezun oldu. 2002 yılında Çukurova
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı Yüksek Lisans eğitimine
başladı. 2005 yılında tamamladığı yüksek lisans eğitiminin ardından 2007 yılında Fen
Bilimleri Enstitüsü Tarım Ekonomisi Bölümünde doktora çalışmasına başladı.
138
EKLER
139
EK-1
KÖY GENEL BİLGİ FORMU (Muhtarlara Uygulanacak)
Köyün Adı:
Görüşülen Kişi:
Köydeki Toplam Hane Sayısı: ……….. adet
Köydeki Boş Hane Sayısı:…………….adet
Köydeki Toplam Arazi Varlığı:…………… da
Köyün Yerleşme Tarihçesi (Nereden geldiği, etnik köken, vb):
Köyün Osmaniye’ye Uzaklığı: ……….. km
Köyün Ulaşımı:
• Yolun niteliği
• Ulaşım araçlarının sefer sıklığı
• Ulaşım hizmetini götüren kurum (devlet-özel) ve niteliği
Köyde kaç evde telefon var: …… adet
Köyde kaç kişide cep telefonu var: …… adet
Telefon kaç yılında bağlandı:
Köyde telefon acentası var mı?
Köye gazete geliyor mu?
• Evet (Yerel-Ulusal)
• Hayır (Neden)
Köye gazeteyi kim getiriyor?
Köye gazete hangi sıklıkta geliyor?
Köyde bilgisayar var mı?
• Evet (Kaç tane …….adet)
• Hayır (Neden)
Köyde internet var mı?
• Evet (Kaç kişi kullanıyor?)
• Hayır (Neden)
Köyde posta hizmeti var mı?
• Evet (Hangi sıklıkla geliyor?)
140
• Hayır (Neden)
Köye içme ve sulama suyu hizmetini kim sunuyor?
• İçe suyu ………………………….…
• Sulama suyu …………………….….
Köye elektrik ne zaman geldi? ……………..yılında
Elektriğin köy hayatına ne gibi etkileri oldu?
• Tarımın makineleşmesini sağladı.
• Beyaz eşya kullanımı sağladı.
• Yeni mesleklerinin oluşmasına yardımcı oldu.
• Diğer (Lütfen belirtiniz)
Köydeki okul durumu;
• İlkokul Var ( ) Yok ( )
• Ortaokul Var ( ) Yok ( )
• Lise Var ( ) Yok ( )
• Meslek Lisesi Var ( ) Yok ( )
Köydeki çocukların liseye devam durumu
Kız
Erkek
Taşımalı eğitim sistemi var mı? Var ( ) Yok ( )
• Varsa ne gibi sorunları veya faydaları vardır?...................................................
………………………………………………………………………………………….
Köyde kooperatif var mı?
• Varsa kaç tane ……………….. adet
• Yoksa nedenleri ……………………………………………………………....
Bakkal ………………… adet
Manav………………… adet
Kasap ………………… adet
Kahvehane……………..adet
Marangoz………………… adet
Berber………………… adet
141
Diğer………………… adet
Köyde Sağlık Ocağı var mı? Var ( ) Yok ( )
Köyde sağlık Evi var mı? Var ( ) Yok ( )
Köyde ebe var mı?
• Var ( ) Kaç tane …………… adet
• Yok ( )
Köyde yetiştirilen ürünler nelerdir?
Bitkisel üretim……… %
Hayvansal üretim……..%
Bitkisel ve hayvansal üretim …… %
Köyde Tarımla İlgili Teknik Eleman Durumu
Evet ise adeti Hayır
Ziraat Mühendisi
Ziraat Teknisyeni
Veteriner Hekim
Su Ürünleri
Ev ekonomisti
Diğer(belirtiniz)
Köyün en önemli sorunları nelerdir?
1)………………………….
2)……………………………
3)…………………….…
4)…………………………
5)…………………………….
Köyde son 5 yıl içerisinde hangi kurslar açıldı? Kimin tarafından? Kimler için
(Kadın-erkek-gençler)
1)………………………….
2)……………………………
142
3)…………………….…
4)…………………………
5)…………………………….
Köyden Osmaniye’ye göç var mı? a)Evet b)Hayır
Evet ise bu göç hangi dönemlerde gerçekleşti? ………………………..
Göç etme sebepleri nelerdir?
Geçmiş yıllara göre göç azalıyor mu yoksa artıyor mu? Neden?
Köye dışarıdan gelip yerleşen var mı? Var ( ) Yok ( )
Var ise özellikle nerelerden göç alıyor? …………………………….
Köyde mevsimlik işçi çalıştırılıyor mu? a) Evet b)Hayır
Kadın ……….%
Erkek ……….%
Önceki yıllara göre değişim nasıl ?
Erkek
Kadın
Evet ise mevsimlik işçi ihtiyacı nereden karşılanıyor? …………………
Yakın köyler ve kendi köyleri ( )
Uzak yerlerden ( )
Son 5 yıl içerisinde köyde herhangi bulaşıcı hastalık meydana geldi mi? a)Evet
b)Hayır
Evet ise ne zaman ve hangi hastalık? ……………………………………
Köylüler arasında yardımlaşma durumu nasıldır?
Kadın (arasında)……………………………………………………………
Erkek (arasında)………………………………………………………………..
Köyde devam eden adet-görenekler nelerdir?
Kadın…………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
143
Erkek…………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
Köydeki hanelerin maddi durumu nasıldır?
Kaç hane iyi …………………..
Kaç hane orta………………….
Kaç hane kötü…………………
Köyünüze yakın köylere göre sizin köyünüz nasıldır?
a) Onlardan kötü
b) Onlarla hemen hemen aynı durumda
c) Onlardan iyi
Köyünüzün daha iyi olabilmesi için köy halkından ve devletten beklentileriniz
nelerdir?
Köy Halkı
1)………………………….
2)……………………………
3)…………………….…
4)…………………………
5)…………………………….
Devlet
1)………………………….
2)……………………………
3)…………………….…….
4)……………………………
5)……………………………
144
EK-2
ANKET FORMU
(Girişimci olan ve olmayan kadınlara uygulanacak)
A. ANKET BİLGİLERİ
İl: İlçe: Köy:
Anket no: Tarih: Anketör:
B. İŞLETMECİ İLE İLGİLİ BİLGİLER
1. İşletmecinin yaşı :............... Tel:
2. İşletmecinin eğitim durumu :...............
3. Toplam aile üye sayısı :...............
4. Kaç yıldan beri bu isle uğraşıyorsunuz? :...............
5. Başka gelir kaynağınız var mi? ( ) Hayır ( ) Evet ise
nedir:.....................
C. AİLE İLE İLGİLİ BİLGİLER
6. Nüfus ve Aile İşgücü
Cinsiyet
Görüşülen
Kişye
Yakınlığı
Yaş Eğitim
Durmu
Çalıştığı
İş
Çalışma
Süresi
(Gün/Yıl)
Eğitim Düzeyi: 1. Okur Yazar Değil 2. Okur Yazar 3. İlkokul 4. Ortaokul 5. Lise
6. Yüksekokul
145
7. Eş seçiminize kim karar verdi?
1. Kendim
2. Ailem
3. Ailemle birlikte
4. Akrabalar (belirtiniz)…………………...
8. Kadının aile içindeki asıl görevleri nelerdir? Önem derecesine göre
sıralayınız. (1: Çok önemli, 5: Hiç önemli değil)
( ) ev işi yapmak
( ) aile bütçesine katkı
( ) eşi ve çocuğuna manevi destek
( ) yaşlılara bakmak
( ) ailenin sosyal ilişkilerini düzenlemek
9. Evinizde yapılan harcamalara kim karar veriyor? Evin
büyükleri Kendim Eşim Eşimle birlikte Herkes kendi
Gıda 1 2 3 4 5 Giyim 1 2 3 4 5 Beyaz eşya 1 2 3 4 5 Mobilya 1 2 3 4 5 Ziynet eşyası 1 2 3 4 5 Araba 1 2 3 4 5 Ev- arazi 1 2 3 4 5
10. Kullandığınız kitle iletişim araçları ve kullanma sıklığınız. Hergün Haftada
birkaç kez Ayda birkaç
kez Yılda birkaç
kez Hiçbir zaman
Gazete 1 2 3 4 5 TV 1 2 3 4 5 Radyo 1 2 3 4 5 İnternet 1 2 3 4 5 Dergi 1 2 3 4 5
146
11. Kadının çalışmasına ilişkin düşünceleriniz nelerdir?
1. Sadece ev işlerini yapabilir
2. Alışveriş gibi evin bazı dışarı işlerini de yapabilir
3. Memuriyet yapabilir
4. Özel sektörde ücretli çalışabilir
5. Tarla veya bahçede çalışabilir
6. Kendi iş yerinde çalışabilir
7. Her işi yapabilir
12. Sizce kadının çalışmasının etkileri ile ilgili aşağıda verilen ifadelerin ne
derece önemli olduğunu yalnızca bir rakamı daire içerisine alarak belirtiniz.
(1= Kesinlikle Katılmıyorum, 2= Katılmıyorum, 3= Kararsızım, 4= Kesinlikle
Katılıyorum önemli, 5= Katılıyorum) 1
2
3
4
5
1. Aile birliği zayıflar 2. Aile bütçesine katkısı olur 3. Kadının aile sorumluluklarını paylaşmasını sağlar
4. Kadının ev işlerini daha iyi programlamasına yardımcı olur
5. Kadının haklarını kullanmasını ve korumasını kolaylaştırır
6. Kocasıyla daha az ilgilenir 7. Kadının hayat tecrübesi, becerisi ve direncini arttırır
8. Kadının kendini geliştirme ve yenileme ihtiyacı artar
9. Çocuklara daha az vakit ayırır 10. Çocuklarına verdiği eğitim ve terbiye daha iyi olur
11. Evde daha uyumlu ve anlayışlı davranır
12. Ailenin sosyal ilişkileri zayıflar 13. İşteki sıkıntısını eve yansıtır 14. Kadın gereğinden fazla yorulur ve yıpranır
147
13. Sizce son yıllarda kadınların girişimcilik faaliyetinde bulunma oranı (kendi
işini yapan kadınların oranı) artıyor mu?
1. Evet 2. Hayır (hayır ise 12. soruya geçiniz.)
14. Kadın girişimciliğinin son yıllarda artmasının en önemli nedeni nedir?
1. Ekonomik bağımsızlık elde etme isteği
2. Aile ekonomisine katkıda bulunma isteği
3. Eğitim seviyesinin yükselmesi
4. Örnek alma davranışı
5. Finansal kaynakların artması
6. Ülkedeki genel ekonomik koşullar
15. Şu an herhangi bir girişimcilik faaliyetinde bulunuyor musunuz?
1. Evet 2. Hayır
148
Anket Formu 2
(Girişimcilik Faaliyetinde Bulunanlara Uygulanacak)
1. Yaptığınız işin niteliği
( ) hayvancılık
( ) el sanatları (halı dokuma, çeyiz vs.)
( ) gıda (turşu, reçel yapımı vs.)
( ) diğer (lütfen belirtiniz)…………………………..
2. Kaç yıldır kendi işinizi yapıyorsunuz?.......................................
3. Girişimci olmadan önce çalışıyor muydunuz?
( ) Evet ( ) Hayır (hayır ise 17. soruya geçiniz.)
4. Cevabınız evet ise daha önce hangi işi yapıyordunuz?
( ) İşçi
( ) Serbest Meslek
( ) Esnaf ve Sanatkar
( ) İşveren
( ) Emekli
( ) Tarlada ücretsiz işçi
( ) Aynı işte ücretli çalışma
( ) Aynı işi evde yapma
( ) Diğer (Belirtiniz): ............................................
5. Girişimcilik konusundaki bilgi kaynaklarınız
( ) TV
( ) Gazete
( ) İnternet
( ) Radyo
( ) Dergi
149
( ) Köyde yapılan eğitimler (toplantılar)
( ) Yakın çevremdeki insanlar (aile, akraba, arkadaş, komşu)
( ) Diğer..........................
6. Yanınızda çalışanınız var mı?
( ) Evet Kaç kişi?.....................
( ) Hayır
7. Sizce kendi işini kurmak isteyen kadınların karşılaştıkları engeller nelerdir?
Önem derecesine göre sıralayınız. (1: Çok önemli, 5: Hiç önemli değil)
( ) eğitim seviyesinin düşük olması
( ) kadının toplumdaki statüsü
( ) cinsiyet ayrımcılığı
( ) finansal destek kanallarının yetersizliği
( ) ekonomik bağımlılık
8. İş kurarken sermayenizin kaynağı neydi?
( ) Kişisel- ailevi tasarruflar
( ) Akraba(lar)a – arkadaş(lar)a borçlanma
( ) Banka kredisi kullanma
( ) Karşılıksız destek-teşvik
( ) Diğer ortak(lar)
( ) Diğer (Belirtiniz): ............................................
150
9. Girişimci olmanızda sizi etkileyen nedenlerle ilgili aşağıda verilen ifadelerin
ne derece önemli olduğunu yalnızca bir rakamı daire içerisine alarak belirtiniz.
(1= hiç önemli değil, 2= kısmen önemli, 3= orta derecede önemli, 4= oldukça
önemli, 5= çok önemli) 1 2 3 4 5
a. Aile ihtiyaçlarını karşılamak için b. Ekonomik Açıdan Bağımsız Olma İsteği c. İş yaşamına atılmak için d. Sosyal ilişkiler için e. İdealimi gerçekleştirmek için f. Mesleğimi yapmak için g. Zamanımı değerlendirmek için h. Yeterli Sermayenin Varlığı ı. Diğer insanlara faydalı olmak için j. Deneyim ve bilgi sahibi olmak k. Aileden devralma l. Diğer (Belirtiniz) ……….……………
10. İşinizi kurarken sorunlarla karşılaştınız mı?
( ) Evet ( ) Hayır (Hayır ise 24. soruya geçiniz)
11. Cevabınız evet ise; işinizi kurarken karşılaştığınız sorunlarla ilgili aşağıda
verilen ifadelerin ne derece önemli olduğunu yalnızca bir rakamı daire içerisine
alarak belirtiniz. 1= hiç önemli değil, 2= kısmen önemli, 3= orta derecede
önemli, 4= oldukça önemli, 5= çok önemli)
1 2 3 4 5
a. İş kadınlığına çevrenin olumsuz bakısı (Toplumun kadınlar hakkındaki değeri)
b. Sermaye temini c. Bürokratik işlemler d. Deneyimsizlik e. Bilgi eksikliği f. Uygun eleman temini g. Uygun materyal temini h. Pazarda tanınmamış olmak ı. Ekonomik belirsizlik j. Aile ile ilgili sorunlar k. Diğer (Belirtiniz) ……….……………
151
12. Girişimci olmanız yaşamınızdaki diğer sorumluluklar için nasıl bir engel
teşkil ediyor?
( ) Hiçbir engel teşkil etmiyor
( ) Evdeki işlerimi aksatıyorum
( ) Eşime- aileme-çocuklarıma vakit ayıramıyorum
( ) Kendime vakit ayıramıyorum
( ) Diğer (Belirtiniz): ............................................
13. İşinizi yürütürken sorunlarla karşılaşıyor musunuz?
( ) Evet ( ) Hayır (Hayır ise 27. soruya geçiniz)
14. Cevabınız evet ise; işinizi yürütürken karşılaştığınız sorunlarla ilgili aşağıda
verilen ifadelerin ne derece önemli olduğunu yalnızca bir rakamı daire içerisine
alarak belirtiniz. (1= hiç önemli değil, 2= kısmen önemli, 3= orta derecede
önemli, 4= oldukça önemli, 5= çok önemli)
1 2 3 4 5
a. Pazarın durgun oluşu b. Borç ödemeleri c. Vergi ödemeleri d. Bürokratik engeller e. Kredi alamama f. Elemanlar ile ilgili sorunlar g. Müşteriler ile ilgili sorunlar h. Deneyimsizlik ı. Donanım, araç-gereç, mal teslimi vb. konular
j. Aile ilişkileri k. Aşırı yorgunluk l. Diğer (Belirtiniz) ……….……………
152
15. Size göre girişimci olmanın en iyi yanları nelerdir? En önemli gördüğünüz 5
taneyi önem derecesine göre sıralayınız.
( ) Bir işle meşgul olma
( ) Evin bütçesine katkıda bulunma
( ) Maddi özgürlük
( ) Bağımsızlık
( ) İlgi alanım olan bir işten gelir elde etmek
( ) İdeallerini gerçekleştirebilme
( ) Yaşam standartlarını yükseltme
( ) İşte ve evde rollerini daha rahat yerine getirebilmek
( ) Daha fazla gelir elde etme
( ) Kendine güven
( ) Yaratıcılık
( ) Sosyal statü
( ) Yaşamdan duyulan memnuniyet
( ) Başkalarına istihdam olanağı sağlayabilmek
( ) Başarma duygusu
( ) Herhangi bir iyi yanı yok
( ) Diğer (Belirtiniz): ............................................
16. İş kurarken en çok desteği kimden gördünüz?
( ) Eşimden
( ) Anne ve babamdan
( ) Çocuklarımdan
( ) Diğer (Belirtiniz): ............................................
17. Girişimcilik konusunda herhangi bir eğitim programına (kurs, sertifika,
dershane vb.) katıldınız mı?
( ) Evet ( ) Hayır (Hayır ise 31. soruya geçiniz)
153
18. Evet ise,
Nerede?..........................................................................................................................
Kim tarafından düzenlendi?........................................................................................
Nasıl haberdar oldunuz?..............................................................................................
Ücret durumu (ödenen-alınan)………………………………………………………
19. İşinizi kurmada etkisi oldu mu?
( ) Evet ( ) Kısmen ( ) Hayır
20. Girişimcilik konusunda herhangi bir eğitime ihtiyaç duyuyor musunuz?
( ) Evet ( ) Hayır (hayır ise 35. soruya geçiniz)
21. Evet ise; nerede olursa bu eğitimlere katılabilirsiniz.
( ) il ( ) ilçe ( ) köy ( ) fark etmez
22. İhtiyaç duyduğunuz eğitimler nelerdir?
( ) Finansman temini
( ) Materyal temini
( ) Pazarlama
( ) Bürokratik işlemler
( ) İnsan kaynakları
( ) Mesleki eğitim
( ) Diğer………………………..
23. Girişimcilik faaliyetinizi Osmaniye İlinde yapıyor olmanızın sizin için bir
dezavantaj olduğunu düşünüyor musunuz?
( ) Evet ( ) Hayır (Hayır ise 37. soruya geçiniz)
24. Cevabınız “evet” ise, bu dezavantajların neler olduğunu düşünüyorsunuz?
( ) İş çevresinde erkek çalışanların çoğunlukta olması
( ) Pazarın özellikleri
154
( ) Toplumun değer yargıları
( ) Toplumda yaygın kadın rollerinin yarattığı baskı
( ) Uygun eleman ve materyal temininde yaşanan zorluklar
( ) Aile ile ilgili sorunlar
( ) Diğer (Belirtiniz): ............................................
25. İş kurarken bir destek aldınız mı?
( ) Evet ( ) Hayır (hayır ise 39. soruya geçiniz)
26. Evet ise, bu desteği nereden aldınız?
( ) Tarım il/ilçe müdürlükleri
( ) Çiftçi birlikleri
( ) Kooperatif…………………..
( ) STK………………………….
( ) Diğer..................
27. Ürünlerinizi satma şekliniz
( ) Pazarda
( ) Kooperatife
( ) Diğer..................
28. Kadınlarla ilgili herhangi bir sivil toplum örgütüne üye misiniz?
( ) Evet ( ) Hayır
29. Cevabınız “evet” ise hangisi/hangileri;…………………………………………
30. Mikro kredi kavramının anlamını biliyor musunuz?
( ) Evet ( ) Hayır
31. Hiç mikro kredi kullandınız mı?
( ) Evet ( ) Hayır (hayır ise 45. soruya geçiniz)
155
32. Evet ise,
Mikro kredi miktarı……………………………..
Kullanım amacı……………………………………
33. Kadınların girişimcilik faaliyetinde bulunma oranını arttırmak veya
kadınların daha başarılı olmaları için yapılması gerektiğini düşündüğünü en
önemli 3 maddeyi beklentiniz
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………….
156
Anket Formu 3
(Girişimcilik Faaliyetinde Bulunmayanlara uygulanacak)
1. Girişimci olmayı ister misiniz?
1. Evet 2. Hayır (7. soruya geçiniz)
2. Girişimci olmayı isteme nedenlerinize ilişkin aşağıda verilen ifadelerin ne
derece önemli olduğunu yalnızca bir rakamı daire içerisine alarak belirtiniz.
(1= hiç önemli değil, 2= kısmen önemli, 3= orta derecede önemli, 4= oldukça
önemli, 5= çok önemli)
1 2 3 4 5
Aile ihtiyaçlarını karşılamak için Ekonomik Açıdan Bağımsız Olma İsteği
İş yaşamına atılmak için Sosyal ilişkiler için İdealimi gerçekleştirmek için Mesleğimi yapmak için Zamanımı değerlendirmek için Yeterli Sermayenin Varlığı Diğer insanlara faydalı olmak için
Deneyim ve bilgi sahibi olmak Aileden devralma Diğer (Belirtiniz)……….………
3. Hangi konuda?
1. Hayvancılık
2. El sanatları (halı dokuma, çeyiz vs.)
3. Gıda (turşu, reçel yapımı vs.)
4. Diğer (Lütfen belirtiniz)…………………………..
4. Kendi işinizi kurmak isteseniz en büyük desteği kimden görürdünüz?
157
1. Eşimden
2. Anne ve babamdan
3. Çocuklarımdan
4. Diğer (Lütfen belirtiniz): ............................................
5. Kendi işini kurmak istemeniz durumunda eşinizin tutumu ne olurdu?
1. Engellemeye çalışırdı
2. Destek olurdu
3. Herhangi bir müdahalede bulunmazdı (Karışmazdı)
6. İş kurmak isteniz sermayenizin kaynağı ne olurdu?
1. Kişisel- ailevi tasarruflar
2. Akraba(lar)a – arkadaş(lar)a borçlanma
3. Banka kredisi kullanma
4. Karşılıksız destek-teşvik
5. Diğer ortak(lar)
6. Diğer (Belirtiniz): ............................................
7. Hayır ise, girişimci olmayı istememe nedenleriniz? 1
hiç önemli değil
2 kısmen önemli
3 orta
derecede önemli
4 oldukça önemli
5 çok
önemli
Yeterli birikimin olmaması 1 2 3 4 5 İş kadınlığına çevrenin olumsuz bakışı
1 2 3 4 5
Birikimlerini kaybetme riski 1 2 3 4 5 Başarısızlık korkusu 1 2 3 4 5 Ev islerini ve iş kadınlığını birlikte yürütememek
1 2 3 4 5
Çok fazla zaman istemesi 1 2 3 4 5 Daha önceki girişimcilik faaliyetimdeki olumsuz deneyimlerimden dolayı
1 2 3 4 5
Diğer (Belirtiniz) ……….…………………
1 2 3 4 5
158
8. Sizce kendi işini kurmak isteyen bir kadının karşılaşabileceği engeller
nelerdir? Önem derecesine göre sıralayınız. (1. Çok önemli, 5: Hiç önemli değil)
( ) eğitim seviyesinin düşük olması
( ) kadının toplumdaki statüsü
( ) cinsiyet ayrımcılığı
( ) finansal destek kanallarının yetersizliği
( ) ekonomik bağımlılık
9. Girişimcilik konusunda kadınlara yönelik verilen desteklerden haberiniz var
mı?
1. Evet 2. Hayır (hayır ise 11. soruya geçiniz)
10. Bu konudaki bilgi kaynağınız
1. TV
2. Gazete
3. İnternet
4. Radyo
5. Dergi
6. Köyde yapılan eğitimler (toplantılar)
7. Diğer..........................
11. Bugüne kadar girişimcilik faaliyetinde bulundunuz mu?
1. Evet 2. Hayır
12. Evet ise, şu an işine devam etmeme nedeni…………………………………….
…………………...……………………………………………………………………
…………………………......……………………………...……………………………
……………………………………................................................................................
Top Related